Migne. Patrologia Latina Tomus CXC.

Thomas Becket (saint ; 1120-1170). S. Thomae Cantuariensis,... nec non Herberti de Boseham,... Opera omnia, juxta editionem... J. A.
Gilles ["sic"],... anno 1845 Oxonii datam.

Accedunt ex ejusdem recensione Gilberti Foliot,... nec non Alani Tewkesberiensis .... 1854.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATRGLOGLE
CURSUS COMPLETUS
SIVB
BIBLIOTHECA CNIVEKSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS. COMMODA, OECONOMICA,
OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUEfECCLESIASTICORUM

QDl
AB JEVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLOUUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLKLETRADITIONISPER DUODECIMPRIOHA
ECCLESLE SÊCULA,
JUXTAEDITIONES INTERSE CUMQUE
ACCURATISSIMAS, NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS
COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTERCASTIGATA;
DISSERTATIONIBUS, COMMENTARHS LECTIONIDUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA
;
OUNIBUS OPERIBUS POSTAMPLISSIMAS EDITIONESQUJETRIBUSNOVISSIHIS S.ECULIS DEBENTURABSOLUTAS
DETECTIS,AUCTA;
INDICIBUS PABTICULARIBUS SINGULOS
ANALVTICIS, SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS
MOUENTI
SUBSEQUENTIBUS,DONATAJ
CAFITCLISINTRAIPSUMTEXTUM RITEDISPOSITIS,NECNON ET TITULISSINGULARUM PAGINARUM
MARGINEH
SUPERIOREH DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA;
OPERIBUS CUMDUBIISTUMAPOCRYPHIS, ALIQUA VEROAUCTORITATE 1NORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAMPOLLENTIBUS,AMPLIFICATAJ
DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUSLOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUE PATRUM INQUODLIBETTHEMA UNOINTUITU
SCRIPSERIT CONSPICIATUR; ALTERO
SCRIPTURJE SACRiE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUSOPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTURjETEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIOACCURATISSIMA, OMNIBUS
CJETERISQUE FACILE ANTEPONENDA,SI PERPENDANTUR *.CHARACTERUM NITIDITA»
CIIAIIT.E
QUALITAS, 1NTEGR1TASTEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUMVARIETAS
TIIMNUMERUS, FORMA VOLUMINUMPERQUAM COMMODA SIBIQUEINTOTOOPERIS DECURSUCONSTANTER
SIMIL1S,PRETIIEXIGUITAS,
PR.ESERTIMQUEISTACOLLECTIO.UNA, METHODICA ET CHRONOLO
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUI
PRIHUM AUTEMIN NOSTRABIBLIOTHECA , EX OPERIBUS AD OMNES iETATES,
LOCOS,LINGUASFORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES SECUNDA,
Iti QUA PRODEUNTPATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIiELATIN4
A GREGOKIO AD
MAGNO INNOCENTIUMIII.
Slccurante
S'SV- SERiflW*»
IBLIOTHECS
(tlll TUHVa**Mt
SIVI
CURSUUM 1N9INGULOSSCIEHTI^ ECCLESIASTIC.E
COMPLETORUM RAMOSEDIT
ALIANEMPE
PATROLOGIABINAEDITIONETYPISMANDATAEST, LATINA,ALIAGR^CO-LATINA.—VENEUNT
MILLEETTRECENTISFRANCISSEXAGINTA
ET DUCENTAVOLUMINA EDITIONISLATINJE;OCTINGENTIS
— MERELATINAUNIVERSOS
KTMILLETUECENTAGRJECO-LATINJE. AUCTORESipiefiCCIDENTALES*
TUMORIENTALESEQUIDEMAMPLECTITUR; HI ACTEM,IN EA,SOLAVERSIQ^^WTINAÔNANTDR*
PATROLOGLE TOMUS CXC.

W^"-•'...]
S. THOMASCANTUAR. ARCHIEP. HERBERTUS DE BOSEHAM, S. IHOMiE CfflÛBr CLERICUS.
GILBERTUS FOLIOT. EX ABBATE GLOCEST. PRIMUM EPISC. HEREFORD., DEINDE LONDON.
ALANUS TEWKESBERIENSIS ABBAS.
EXCUDEBATDR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

1NVIADICTAFAMBOISE,PROPE PORTAMLUTETLE PARISIORUMVULGODENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
1854
SMIULUM XII
S. THOMiE
CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI ET MARTYRIS
NECNON
HERBERTI DE BOSEHAM
CLERICI EJUS A SECRETIS
OPERA OMNIA
JUXTA EDITIONEM V. CL. J. A. GILLES, LL. D., ECCLES. ANGL. PRESBYTEM

ANNO 1845 OXONII DATAM
ACCEDUNTEX EJUSDEM«IECENSIONE
GILBERTI FOLIOT
BX ABBATE GLOCESTRl^ EPISCOPI PRIMUM HEREFORDIENSIS, DEINDE LONDONlENSiS

NECNON
ALANI TEWKESBERIENSIS ABBATIS
EPISTOLiE
ACCURANTE J.-P. MIGNE

CLEBI UNIVEHSflS
BIBLIOTHECJE
SIVE
IN SINGULOSSClENTIf ECCLESIASTICBRAMOSEDITORB
CURSUUMCOMPLETORUM
TOMUS UNICUS
VENIT : 8 FRANCISGALLICIS.
EXCUDEBATDR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM

1NVIADICTACAJfBO/SjE.PROPEPORTAMLUTETIJE PARISIORUMVULGOD'ENFER NOMINATAU
SEU PETIT-MONTROUGE
1854
ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXC CONTINENTUR.
S. THOMAS CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPUS ET MARTYR
Vita S. Thomse ab auctoribus contemporaneis scripta. Col. 1-863

Hymnus de S. Thoma. 369
Documenta historica de S. Thoma, 371
Epistolre S. Thomse. 435
Epistola variorum ad S. Thomam et alios. 671
GILBERTUS FOLIOT, EX ABBATE GLOCESTRIJE EPISCOPUS

PRIMUM HEREFORDIENSIS, DEINDE LONDONIENSIS.
Epistolae. 745
Epistolse variorum ad Gilbertum et alios. 977
HERBERTUS DE BOSEHAM, S/? THOMÊ CANTUAR.

C^JCUS A SECRETIS.
Vita S. Thomee. 1073

Liber Melorum. 1293
ALANUS TEWKESBERIENSIS ABBAS. -
Epistolav 1&75
Ex typis MIGNE, au Petit-Montrouge^

EPISTOLA DEDIGATORIA
Viro spectatissimo et reverendo frairi Willelmo WHEWELL,collegii Sanclm Trinitatis Cantabrigier.sis

magistro, cmterisqueamicis suis qui in eodem collegio socii conversantur, Joannes A. GILES,humilis eoruni
servuset consacerdos,salutem ei debitum grati animi obsequium.
Magnorum virorum vilam et acla poslerilali tradere, eorum prmcipueesl, qui wquales illorum sive mtate
sive famitiaritate, omnia certo sciendi qum scriplo exararent occasionemnacti sunt. Inter illos tot tantosque
viros quos Anglia celeberrimosprotulit, pauci sunt qui cum Tlwma Becket,sanclo Cantuariensi archiepiscopo
et martyre possinl comparari. Cujus Vitam et gesla cum quindecim \haud minus, imo fortasse plures, plene
descripserint, mirari possumus hmc scripta jam pluribus smculisin codicibusmanuscriptis lulere nec jam in
lucem prolata esse.horum ego scriplorum opera edendiet quam accuralissimain mundumproferendi aygressus
laborem, intra muros veslri collegii, viri egregii, subsidium nactus sum, quod susceptum taborem lenivit,
expedivilet jam ad finem perduxii. Cujus subsidii liberrime rnihi commodati, grniam mentem habens, ad
pedes vesiros librum meum depono, obnixius deprecansne sine patrocinio veslro posl seplingenlosannos fama
Thomai, qum diu sopita est, reviviscatet ilerum reflorescut. Vaieai fraternitas vestra!
Dai. London. Kal. Jul. A. D. 1845.
EPISTOLA DEDICATORIA
ALTERA
VOLUMINIEPISTOLARUMS. THOM^ CANTUARIENSISPRiEFIXA
Venerabili patri et domino Ashursl TURNERO, Cicestrensi episcopo, Joannes Allen GILEShumilis ejus
parochianus, salutem et obedieniiamcanonicedebilam.
Mos, Pater, fuil patribus nostris, ul is, qui scriptis suis mundo se commendare vellet, nequaquam suis
innixus viribus, sed secundumordinem jam mullis sacvlis observutumauctorilate dioecesanisui.fullus sic in
publicumprodiret. Quemordinem servare votens,etsi in episcopalu tuo satis brevi temporeconstitutus, ad
pedes paternitalis tum librum meum depono; librum sane, si ad materiam spectas, quovispretio pretiosiorem,
quippequi epislolas continet sancii Thomm Cantuariensis, in illa Ecclesia, pro qua mdrtyrium passus est,
nunc primum vulgatas. Cujus viiam et merita, quoniam in alio libro a tne nuper edito salis patent, inprm-
sentiis discutere supersedeo; nec enim verba niihi libel «unc mulliplicare: salis fuisset epistolas illas me
primum inler Anglos edere, nisi id accessissel,sub palernitatis tum prmlationeedidisse.
J. A. GILES.
East Dene, juxla Easlbourne,
in com. Sussex. Id. Sept. A. D. 1845.
J. A. GILES PR.EFATIO.
I.
RECENSENTURVARIORUMELUCUBRATIONESDE VITA ET REBUS GESTIS S. TIIOMJE.
ThomaeCaniuariensis archiepiscopi Vita ex variis coaHanorum colrigilur testimoniis, qu£^^rqh^c-

censeri possuni : "' \
#*'''
1'riino loco, Epislola?, lum archiepiscopi ipsius quum variorum ejusdem aetatis, de qinbus infra ; •$
Secundo, ineinoranda quajque ex coacvoruiu Clironicis, Mallhxi Parisii scilicei, BroaijHoni el caelerof
rmn, collecia; \" ?
PATROL,CXC. '*'.«
3i S. T1I0MAS CANTUAR.ARCIIIEP. XII
Terlio, Vilsc ipsse ad tunc temporis eliam cxaralsc, de quibus prolixius. in tomi primi principio dis-
seritur.
Nunc brevius satis eril mcininisse complures eliam Thoma: Vilas a coxianeis esse descriptas,
qiiarum :
I. VITASANCTI TnoHiG,AiiCTORE EDWARIIO GRIM.— Moiiaclius erat ille Criiu, qui Thomaeali exsilio Can-
luariam redetinti obvius 1'uii; ejnsdem tunc priiuiini cum sceleslis illis, qui mox euin necatuii erani,
colloquenlis assecla ; occnmbenti cliam testis ei fidelis iilique, sed ebcu ! iniiiilis ailjuior. Opus quod snb
iiomiiie ejus bic datur in iribus Rrilanniri Musscicodicibus inveiiliim esl [Ar. 27, Vesp. E. X. Vitell. c. xn];
quorum quideiu unius exemplar, a Galeo exscripluin, in Cantabrigiensi SanclaeTrinilatis Collegio nune
asservatur. Qnam Vitam abEdwardo Grim descripiaiu esse declarani lnec verba quae niartyris hisloriae
pnrfixa sunt : prmciso eodemiclu bracliio hmc refcrentis. A Surio quidem aljbreviabalur el edebalur in
Aciis Sanctorum ; cujus cliam fragmenla nonnullas Pasxionum illuslraverunt.
II. VITAEJUSDESI, AUCTORE ROGERIO HEPONTINIACO. —Ac( ipilur ex nis. codice quodam regia; bibliolhecae
Parisiensis [n° 5615] ciijusexemplar eliam, iuler Galei niss. eodices, in SanclaeTrinitaiis Collegii biblio-
theca, Cantabrigiai invenitur. Quis fuerit auclor ex opere ipso omnino latet; in prologo vero relerlur ar-
cbiepiscopo, lunc Ponliniaci degenti vilain, monachuni qiienidam ministrasse, qmini ex alias praemissis
Rogerium quemdam, moiiacliinn neuipe, ei Tliomap.Poniiniaci ininistranlem, cxstitisse videamus, qui
non mullo post, domini sui, jain de medio sublaii, ipse scriptunis erat liisioriain. Ralioni ideo adiiioduiii
consenlaneum ducimus siiuin auctori opus restitnere. Videres qtioqiie ad calceni Parisiensis ms. codicis,
sub rubrica Hmc qumsequunlur in alia legenda sunt: t Quis quod sequitur sine lacrymis, etc., » nisi ad
iiliam Vitam, auclorc Joanne Sarisberiensi, referenda essent. Quae excipit Prologus in visiones, breve>
scilicet coiiipendium de miraculis Tlioniae, alias quoque el niullo prolixius enarralis. Et in his verbis ex-
plicit lomus : Explicit Vila et passio, miracula el signa sancli Tliomm Cuntuariensis arclnepiscopi anno Do-
mini miltesimo iiuadringentesimosexagesimoquarlo per me Lodewinum Confluentia;fratrem hujus domus, in
craslino Lncim virginis el marlyris.
III. VITAEJUSDEM, AUC.TORE WILLELMO FILIOSTEPIIAM. — Pretiosissima mter omnes, a Sparkio evulga-
balur in scriptoribus Ilislorim Anglicanm, fol. Loiul., 1725. Quis noniiiie ac dignitate fuerit et quomodojad
plenam nefarii liiijus cerlaminis, in quo Thomas oppressus esl, noliliam auclor perveneri.1,ipse nos iu
prooeinio commoniios esse voluit. In paile priina laudntur ea Londini urbis sub llenrico II descripiio,
quae doceat lectoreni siinul el niagnopcre ;illiciat. Idem opus in Lelandi Hinerario inislio splehdidius excu-
suni, sed copiosius minime. Utrumque nos equidem iiniiin ctini alleio collaliiin, ad usus nostros, accura-
lissime redegimus : coinpliinbus insuper addiiis, qua: ex dato a Dulci [Douce] Oxoniensi universiiati ms.
codice omnia deprompta simt.
IV-V. VITAEJUSDEM, AUCTORIBUS ALANO DETEWKESBERIA ETJOIIANNE SARISBERIENSI. — DIISCarchiepiscopi
Vitoe in Bodleianaebibliolheca." mss. codicibus exsianl, ita compositaeindeque typis excusac, ut ni.' propo-
siti in Alano esse conslet, nisi quae desunl in brevi niinis compendio Joannis Sarisbeiiensis, omnia ipse
sufficial. Qiioilquidein Joanuis opus non tantiini ad cnllectionem fol. quaindam, perveluslani sane, quae
Acta sunctorum niincupalur, pro parle accedil; sed et in compluribus niss.codicibiis in*eiiiur in integrum.
Qiianiobrem nos illud accuratius, collatis inter se Bodleianae nis. cod. [n» 957J, Dulcis [n° 287[, nec non
variis locis e Quadrilogo deprompiis, typis inandarc volnimus. Ciini aiilein Bodleiano illi n° 957 copiosa
epislolarum series inneclatur, concedas necesse est, si modo illis cmiseniias quae in Alani Vita principio
Epistotaruin praemiuuntiir, Alanuin, non Joaiiiiein, ut dicunt, bas collegisse epistolas, veluli a Thoma et
eoa:vis ejus descriplas. Quod semel admissum luetur elconunnai singularisilla Bodlieani ms. cod. n° 937
veiustas, nec pluribus equidem iinpar, lalis saliem, quae post Alani teuipora initium sumpsisse non ha-
beatur.
VI. VITAEJUSDEM, AUCTORE WILLELMO CANTUARIENSI. — Desideiatur niniis, vel ununi quodlibet, Viias
bnjus exemplar. Quapropler pro viiili sua enixus csl Editor ut, quae loca passim in Quadrilogo iiMirpata
iueranl, ipse colligercl elcoliecta ila recenseret ut argumento oinnia consentirent. Contextum vero ut
reviseret emendaretque, fragmenta illa conlulii cudici ms. Duacensi n° 810 : citiusqiiidem, sed atteiiie
satis, ul scriptorem transcriptoremve in recensendis nominibus atictorum et operibus ininiiiie lidum inve-
ncrit. Inde leclorein ipse admoniluin velil plura equidem sub Willelmi hiijus Canluariensis noniine fuisse
laudata quse ad eum nullo perlinere modo coiiiprobaniur. Auctoris ipsius nulla quasi memoria. Utruin sit
idem ac illeCantuaiiensis prior qui litteras quasdam adGilbertuui Foliot direxisse dicilur [vol. II, p. 171],
boc eliam incerlum.
Uiium fortasse restat certi ac singularis prelii, inter tot levia verba, monumentum, id est specimen
quoddam sermonis, prout ratio teniporuiii reriiiuque
—
ferebal, Anglice instiiuli.
VU. VITAEJUSDEM, AUCTORE E. DEEVESIIAM. 1'raefalis exccptis et de translatione mariyris [a. 1220]
capitulo quodam superaddito idem est Vila: bnjus alquc Quadrilogi secundi argumentuin. In Britannici
Musaeims. codice, unico et perauliquo illo [Cotl. Vesp. B xiv, fol. 55], opus conliiielur ab E [lia] Evesba-
mensi exscriplum etHenrico Croylandtnsi abbati dicalum, ad id temporis, m apparet, quuiii de transla-
lione mariyris quam maxime ageretur (1). Veniani igitur condonct inibi lector, si loluiii ipsmn corpus
operis omisisse videar, qui onuie quod (lesiderandum foret i.dmisi, pra faia scilicet et c&aera oimiia
qua: in capitulo superaddilo digesta sunt.
Vlll. VITAEJUSDEM, AUCTORiBus HENRICO ABBATE ET ROGERIO MONACHO CIIOYLANDI^. — E folio ms. codice
copioso vere, in Regia Bibliolbeca Parisioiuui, no5572. ^Praeniiiiiiiir pra.'latio una, quani alieia excipii:
illa quidem, auctore llenrico Croylandensi abbatc, ad dpus Langtoni Stephano dicandum; ba:c auicni
Croylandensi quodaui inonacho, nomine Kogerio, qui, et si ab Henrico eodein, ul opus iieruni jam typis
miuendum casligarelalque augerel sejnssuin esse dicut, nil novi tanien, seipsoauclore addiiuiu fuisse p>o-
litelur,nisi verba qusedatn,pauca nimiruiu etinid uiiumarguinenliiiilentaui Episloias quaruniliiceliani pars
inagna accedii.teinporum ordine recenseret.Quod opus, sic descriptum, haud aliier nos evulga "lum esse cu-
raviir.us; quippe cui cum Lupi Quadrilogum ac Vitain auctore Eveshamensi coiiiulerimus, i, qnasi
verbatim adeoque ex tribus constare invenimus, ut, exceptis epistolis et colligeolis liogerii verbis, nihil
omnino supersit. Causa est igilur cur loiius libri summam, nisi prafata ejus et quasi spucimen quoddam
serniouis, in quantuin a Lupi editis maxime dislat, dimiseriinus. ln praefatis autem videres, ad calcem,
(1) Nescitur equidem colleclor isle : nisi ego in veluslo quodam libro cujus noinen mc fngit id comper-
tuiu habueriin. Vilani scilicet quamdani archiepiscopi ab Elia Eveshamensi esse descriplaui.
XIII J. A. GILES PR.EFATIO. xiv
primttm hoc opus ad ultimos Richardi regis arinos excusum fuisse; idemque iterum a. D. 1213, Joaunis
regis H.
IX. VITAEJUSDEM, AtiCTORE ANONYMO, QVISEDECIMUM APPELLAT.— Seu ex variis excerpla, ul fatetur col-
leclor ipse. Praefata insunt qu;c iu historias ilbistrando ct qui sint earumdem auctorcs deinonstrando
haud minoris quam priora lnomenli apparent.Vilaaiitem ipsa brevis, in duode viginti scilieet capilibus
descripta. Occurrit duobus Regiae Bibliolhecae Parisiorum niss. codicibus ns 5371 et5573; sed a Quadri-
logo qiiamvis rmiltum in dicendo discrepet, non nobis tamen, quae huic nostrae collectioni suppeteiet,
digua satis inventa esl.
X. VITAEJUSDEM, AUCTORE BENEDICTO ABBATE PETRIBURGENSI. —Ex Cantuariensi monacho Petriburgen-
sis abbas, ille Benediclus omnibus ipse quae digessit, Tboniae ideo passioni, testis oculatus evasit. Ctijus
autem argumentiiin cuin totuin singillaiim non exstiterit, sed ex variis quae in Quadrilogo passim baben-
uir locis depromendum esset, lexlus igitur Quadrilogi ms. codici in Oxoniensi C.C.C. bibliotheca prae-
servaio a nobis collatus est. lienediclus de Vita llenrici II regis luculenter egisse vidclur. Idem de Thomae
iuiraculis. Quod ulliinum opus in illam miranilorum colleciionem, refertissimam vere, inimergendun)
ivit quaoin Lotniihisense bibliolheca, iu Parisiensi,BruxeIlensi superest, nec non in Bodleiana, nisicopiosa
niullo miniis. Caeierumisla uiiratula, quia ad historias authenlice probandas minime perlinent, nullo ne-
gotio dimittiinus, quippe quoequo magis inquiras, eo magis a proposito dissonant (2).
XI. PASSIOEJUSDEM, AUCTORE ANONYMO LAMBETUIENSI. •—In Lomithisensis bibliothecae ms. codice fol.
sa?culoxiv exarato. Inest eidciu illa Miraculorum amplissima colleclio de qua modo disscrebatur. Deest
vero auctoris nomen; deesl etiam argiimenli principium ut ex abruptis ejusdem apparet. Qno teuipore
absolnta fuerit null i ratione posita, nullo die velanuo, statuat quisque ut sibi iibiierit. Opus ipsum, ut »L
sit, ad hanc illam aeiatem, cujus judicia et sensus de vila moribusque martyris tam diserte amplexum est,
piihlire periinere videtur. Quod etiatn auclor, quisquis sit, confirmat et ipse, quum occunibenti martyri
tesiein oculaluni se esse declaraverit.
XII. PASSIOEJUSDEM, AUCTORE ANONYMO. — Traclatus brevis, e ms. cod. Bodleiano n° 509, fol. 15, quem
Parisiensi ms. cod. u» 5278 collegimus, excerplus.
XI'I. PASSIOSECUNDA. — Alia Passio brevis, primum in Cregorii (sancli) operibus, ad calcem edila,
Voss. i", Moguni. 1604, e cod. ms. tectionario Basiiicm S. Pelri in Urbe. Colligebalur lextus Par: ins. cod.
n°5508.
XIV. PASSIOtfenTiA.— Duobus prioribus non absimilis. Edebatur e Paris. ms. cod., [n° 3414].
XV. PASSIO QUAHTA. — Item e Paris. cod. ms. [n° 5269].
XVI. PASSIOQCINTA.— Edidit iirinniiii (dom.) Marlenius in Thesauri anecdotorum, t. III, p. 1757. Qnara
uiique auctore EdwarJo Grim, descriplain esse concludas necesse est, si modo rubricae ad calcern posilae
a>senlias%ulii stipra laudati hujus ha:c verba : prmciso vero eodem ictu hmc refereniis brachio. Sed qui-
tiinque ih his aniinadvertendis sese, vel leviter, implicari permiserit, is admodum contraria admiltet:
pissionein videlicet islam non tanta velustate antiquissimam esse quanta faciebant; imo nibil aliud esse
ac congeriem qiiauidam, quae, lectionaria, ut dicunt ad usum Ecclesiae, sicut alia ejusdem pretii opera.
imdeciinque inconsiilte nec indigeste minus exaggerala fuerit. Nos excudimus, collato lextu Martenii
ciiin nis. codice Valencenensi et Parisiensi n" 5281. Sed etalia ejusdem invenias exemplaria, Bruxellense
scilicei, n° 7959, Monteuseet Londinense e Mus. Britan.
Duo accedunt ad illas quinque Passiones : una, v. g. in Burguiuliana Briixellorum bibliolbeca asservala,
quae incipit : In Anglia,elc; aliera iuter Fulmani Iranscripta, in C. C. C. Oxouiensis. Sed cum ne mi-
rimi quideiu momeiili sint, satis est, et plus quam satis forlasse dices, eavetpauca, de passionibus istis
explicuisse.
XVII. VITAEJUSDEM, [Quadril. I]. — Multo majoris est prelii illa collectio. Edebalur Parisii, 4° 1495
sub boc titulo : Vita et processns S. Thomm Canluariensis super liberlate ecclesiaslica; sed ab omnibus fere
Quadrilogus nuncupatur. Totum hoc opus ex variorum fragmenlis constat; quorum uno vel duobus ex-
ceptis, idem esl ac Quadrilogus secundus. Cujus igitur, collatis inter se codicibus, illa tantum ex uno sdi-
dimiis, quae in altero desunt, nisi illa ipsa in aliis libri huius nostri locis inventa fuerint.
XVIII. Viia sancti ThommCantuariensis archiepiscopiet martyris, ab anonymoquodam scriptore ex aiio-
rum scriplis compitaia. — Sub hoc titulo Vita inserilur jam aLupo edita, seu Quadrilogus secundus. Nec
niirum si auctori cuique fragmenta, quae sua sunt, reslituere nequeas, cum hoc tantum generalim col-
leclor ipse dicat ab Alano, Herberlo, WillelmoCantuariensi et Joanni Sarisberiensi materiam suamacce-
pisse; quibus addas Rogeriuin uam pliirima ipse lertii libri argumenlo sulficit. Opus, neduin recentius,
prius lypis excusum iuisse quam Quadriloguin nomine primum nobis videlur. Sed ut liquidius res inno-
tescat, dicain quo rerumordiue haec opera omnia collecla fuerinl.
Escriptoribus Vilae archiepiscopi primus accedit, ul videlur, Guerneus de Ponte Maxentii, a quo poema
quoddain anno posl mortem Tliomaeqiiinto de eadem re condilum est. Quod equidem, in Britannico Mu-
sieo asservalum, nos, ad veterem Norinannicum sermonein illuslraiidum, inox typis mandaturi suiniis.
Sed quia perpauca nimiruin poeniata suiil qui in re historica enucleanda valeant, a praesenli proposilo
nostro illud ipsum secludere decernimus.
Consiat siiam navasse operam Herbertum anno post Thoinae obitum quinlo. Ad quid vero temporis
Joannes Sarisberiensis, EdwardusGrim, Rogerius Pontiniacus, Willelmus Cantuariensis, Benedictus Pe-
iribtirgeusis et Willelmus Siephani iiliiis scripserint, suam quinquc, Thomae archiepiscopi Vitam subob-
scuruni est, si non penitus in iucerto. lioc lantum animadverlas, Edwarduin Grim scilicet qiium prius vila
funcius esset quam llerbertiis ipse rei litterariac se iinmiscuerit, priorem idcirco in Vilain Tliomae archi-
episcopi enarrauda exsiitisse.
Siiiim deinde breve compendium eo edebal Alanus Tevvkesberiensis modo, ut Joannis Sarisberiensis de-
siderata suppleret qui ei Epistolis Tiiomaeuiruinque opus pncinisil. Quacoiimia, si ad quasdam Herberti
iie Bosham »i>;,iadversiones attendas, sic collecta suut ct descripta, auctore Alauo e Joanne Surisberiensi,
a.D. H8L.
SequiiurLomiihise.isis illescriptor qui rebus geslis leslis oculatus exstititet quidquid descripserit, ex
seipso descripsil. Huuc exeipiunl alii duo : quoium unus, Laiisdowuiensis ms. codicis [398] auctor, elsi
nil tanti ponderis exegeril ut a nobis restituerelur in iutegrum, ea tainen antiquilale se commendat quae
(2) Subinfer Angticano. Falso enim conclu iitur, quia prxmitlilur falso. Miracula equidem,etsi superna-
turalitcr, tameii ut iu oculis compluiium perfecia, ad autheutica pcrlinent, ergo ad proposiluni. — ED.P.
xv S. THOMASCANTUAR.ARCHIEP. xvi
enm ipsum Thomsc coananum fuisse probet; alter vero, Paris. ms. cod. anonymus auclor, cujnsprsRfaia
ssurpamtis, sibi, lum juveni, Edwardum Grim jam senescentem occurrisse asserit. Ipse ideo inter cosevos
Tboniae depiilandus forel, nisi omnia quae exscripsit a seipso ex Variorum historiis collecta esse fatere-
vjr. Quorum ideo nihil, praefalis exceptis, ad nos perlinere arbilramur.
Haecde coaelanortimscriptorum serie, quam sequitur altera , id est quasi cosetanorum. Siquidem tem-
pore translalionis Thomae[a. I». 1220] cum celebrasset martyrium Slephanus Langtonius, mullis aemu-
lantibus et scriplilaniibus, pullulaverunl ThomaeCanluariensis archiepiscopi Vilae. Plurima equidem sunt
istius generis opera, sed adeo similia, ut, prologo excepto et locis quibusdam in dicendi modo solum inter
se discrepantibus, idem ubique invenias. lnde utriim temporis ordine praecesserit iElias Eveshamensis an
Croylandensis Rogerius; an collector Quadrilogi primi, an secundi, illud omnino ignoratur. Quod si ab-
solvere contendas, res non parvi negotii est, momenli vero minimi. Qiiamobrem id nobis eo magis placet
quo verisimilius esse videlur, omnibus idem, autographum scilicet vel exemplar, adfuisse; quod, ut
quisque snuin faceret, dum in prafatis el locisquibusdam vel etiam mendis desudaverint, frustra utique
conati snnt. Nam si cunclis mens eadem furandi non deerit, niillus equidem voli sui compos exslilit. Cae-
terum, nt finem faciamus, leciorem volumus admonitum nos Quadrilogum primum in colligendis verbis
semper secutos fuisse, Hnnc aulem excudendiim ab oinnibus locis illis disjungimus quae sibi varii auciores
lam saepc laudati vindicabaut. Ideo nihil apud ipsum hic invenies quod ad collectorem ipsum pertinere
non videaiur. Quamvis, si omnia sibi constarent et cuique suum redderelur, multo minoris etiani mo-
menti haud dubie remaneret. Aliter, uil proprii habet Quadrilogus secundus, nisi forte lotum illud opus
quod Gesta post mariyrium nuncupatur. Cujus aiitem sit istud, utrum collectores ipsius qui de rebus gestis
posl Tliomaeobiium digressus est, au Herberli <leBosham qui in Iibro Melorum eadem ratione temporum
nactusest argumentum idem? Sub judice lis esl. Videas landem excerpta omnia quae, latente auctore vel
codice, ad fontem referri non possuni, uncinis lamen esse insignila perinde ac si locuni quempiain suum
in mss. codicibns nunc deperdiiis vel ignotis haberent.
XIX. Hacieiius de Vitis Thoinae; quas excipit Hymnus ex Atrebaiensi ms. cod. [n» 557] excerplus et sic
compleliir tota biographorum series.
DOCUMENTAHISTORICA:
XX. Causa inler Cantuariensem archiepiscopumet episcopumLondoniensem— Accipilur a ms. cod. Ca-
vei in Gilbcrli Foliot epislolis [Bodl. e Mus. 249], ubi occurrit sub n° 176; sed neque ex titulo neque ex
aucloris nomine constal. In qno agilur de Londnniensi episcopo excommunicato A. D. 1169.
XXI. Capitula concilii Alexandri teriii habitiTuronis. — Turonensis Concilii A. D. 1165 celebrali re-
censenlur acta et decreta. Occurrunt in ejusdem Bodleianoems. cod. [e Mus. 249 fol. 251].
XXII. Quajurandi fornmla juris se alligaverit Girardus Pucelle, antipapse paries derelicturus, explana-
tur. Inesl Lupi Epist. lib. xv, n° 176; sed hic melius Documentis historicis.
XXIII. Sequentia apud Lomithis. biblioth., in uno quodam Warthonii transcriptorum, ex antiquissimo
ms. codice ed. Haec animadvertit Warlhonius :
Primus, inler Angliaereges Henricus IV, sancto illo chrismate unctus est, quod de coelo descendit m
ampulla tapidea, inclusa aquilm aurem [sic]. De quibus ritibus disseriturTit.satis in Walsinghamii Hist.
i° ipso stalim iniiio, nec non in aliis hisl. ab eodem laudatis.|(Vid. Selden. Hon. p. 155 ms. cod. in bi-
blioth. Cotl. Idem est, ut videtur, ac ille quem legas ad calcem lertii tom., in operibus Joannis Tinmulhi-
censis, apud Lomiih. bibl. cod. ms. fo. n° 12, de cnjus infra.)
XXIV. Accipitur hoc fragmentum e vol. III novissimi Thomae Episl. ms. codicisin quinque vol. fol. di-
transcripta ejusdem huic vol., insunt quae argu-
gesli, in Trin. Coll. Cantabr. bibl. nunc asservali. Duoveruma
inentoquidem concinunt usque ad verbum aposto/icom, proposito sub finem discedunt et in alieua-
rumepistolaruin snnteniias declinanl.UndelranslatoremerravisseetfinemfragmentHpsiusdeessecredereest.
XXV. SUMMA CAUSÊ, etc. E Dulcis ms. cod. [287] in Bodleiana bibliotheca asservatum. Videas, si modo
ThoniK, Viue, auctore Filz Stephano hoc documentum conferas, Vitae illae ipsae exerceptum quoddamin-
esse, ab argumento maxime dissonans. Quod mendum Editor ad calcem lomi cum animadverierel, ipse
tamen excerpliim adsuum relerre locum minime potuit. Porro SUMMA CAUS^;parle illa quae deprima nun-
*
cupatur, occurrit sub n° 164 in Epistol. Gilberli Foliot e Cavei ins. cod. [apur Mus. 249]; parte autem
sccnnda, id eslde compromissione,invenilur in Epist. 12, lib. I Thomaeepisl. a TertiaLupo ed. Vertiin Claren-
donensia decreta sexdecim diniittebat, quia alias evulgata fuerant. Sic et nos. pars seu De eisilio
elc, accedit n° 158 in Cavei nis. cod.
XXVI. DEJURAMENTIS, elc. Invenitur in ms. cod. supradicto Trin. coll. Cantab.; item in cod. Brit. Mus.,
Tit. D, XI : art. 8.
XXVII. E Cava:i ms. cod. n° 178; Dulcis n° 64 *.
XXVIII. E Lomithisensis ms. cod. [156] n°5, cum Parisiensis cod. 5572 n° 47 coll.
XXIX. E Claud. B II, lib. n, ep. 150; Bodl. 947, n° 176, part. m.
XXX. E Paris. ms. cod. 5372.
XXXI. E Claud. BII. Episi. excipitillas qtiaehisce verbis incipiunt: Non ignorant.
XXXII. Stephani Langlonii sermo, e Lupi ed. iranslaiiis,
XXXIII. Traclatus de promissione beati Thommmartyris, videlieet quod talis essel sibi successurus, qui
er.clesimPonliniacensi recompensarelpro liberalilatibus sibi temporesui exsitii impensis. E Martenii Thesauro,
vol. III p. 1873, post B. Edmnndi hislorias ; parvi equidem pretii, sed iiumerus ipse.
XXXIV. Excerptum e cod. Mus. Biitan. Reg. 15. E. VI.
XXXV. Haecde docunieiilis et couiplelur toinus, edilo ad calcem /raginento quodam Vitaearchiepiscopi
in Lansdowucnsi ms. cod. dcscriptae. Asserit auclor eo leinpore sc vixisse vitain dc quo deinde ipse dis-
seruil.
ilactenus igitur haecde variorum Vitis et Documentis historicis. De Heriberto Boshamensi diceiicliiiit
nobis eril infra. Videas lanliun, cuin una typis ambo mandarenlur, materiem cujusque eo digeslam fuisst
modo, quein, nisi colliget textus el elucidel, intelligi miuimc potesl. Nunc ad epistolas Becqueli irans-
tamus.
xvti J. A. GILES PRJEFATIO.
II.
EPISTOLiE S. THOM^G.
E testimoniis cunctis magni istius discidii, quo Hsnricum II inler et Thomam Cantiiaiieiisem archiepi-
scopum lam diu dimicalum est, pluriini sunt momenti virorum illorum Epistolae, qui tain fiineslaerei pars
aliqua, vel minima, ipsi fusriint. Quarum ulique aulographa plura, ut ex ipsis passim accipias, ab archi-
cpiscopo fidei Vaticanaebibliolhecae nec non forle locorum aliorum demandata sunt. Eariinidem vero epi-
slolarum, cum plurima exemplaria inveniantur, nulliim preliosius quam illud quod in Yaticana biblio-
iheca quoque superest. Jamdudum equidem Epistolae mullse in Historia quadripartita seu QuadrilogOi
'Parisii, a. 1495 ed. excusce fuerant, cnm vim tolam, id est quingentas vel sexingentas epistolas, quas
nmnes in Vaticana invenerit, edidit Lupus, Bruxellis a, 1682 sub hoc tilulo Vita et Epistolm sancli Thomm.
Nam sancli epislolis Vitam praemillebal edilorex Variorum scripiis depromptam et totum opus eo nun-
cnpabat nomine quo prius, id est Quadrilogum. Omnia illa ilerum in Lupi fol. editione invenies. Pronterea
exslant in Rerum Gallicarum et Francicarum scriptoribus trecenlae circiter Thoma: et coaevorumepistolae,
qnas ex duobus RegiaeBihliolh. Paris. primus virclarissimus D. Bouquetus edidit.
Quodsi ad nomen subscribenlis cujusquealtendas, occurrunt inprimis Alexandri papaeepistola»plnrimae;
Joannis Sarisberiensis deinde, nonaginta fernie; Gilberti Foliot, quinqne vel sex; Arniilphi Lexoviensis,
multo plures; Henrici II regis, paucissimae. Cum autcm Arniilphi ac Gilberti Foliot epislolae cum aliis
eorumdem operibus singillalim ederenlur, e re litteraria minime visum fuil bis in idem repetere. Item de
Joannis Sarisberiensis epistolis. Verum, his exceptis, alia omnia hic invenies quae ab ediloribus cunctis
liuciisqiie collala fuerint. Videsis modo materiein sic ad argiimenliim fuisse redaciam, ut pars una Epi-
siolarum Gilberli Foliol Colleclioni insereretur; pars allera,Thomae.Quod equidem in prooemio ad Gilber-
iiiin jain nolavi. Sed hic vere bis repelita placent, ne quid ex antehac editis apud nos desiderari exi-
siimes.
Sub finem tomi adest epistolarum index, ita ordine alphabelico digeslus, ut hanc novissimam cnm
prius editis, imo cnm mss. cod. conferre possis editionem; nisi vero Arniilphi Joannisque Sarisberiensis
epislolas, quippe quaesigillalim edilae sunt, ad suum peculiarem locuiii requiras.
Sic colligebatur Epistolarum editio illa nostra, referlissima vere, utpote quae lani plurima tunc primiim
inlucem adduxeril : nullis exceptis, ut diximus, uisi quae ad Arnulpbi Joannisque Sarisberiensis opera
periinent et in hisce libris, a nobis quoque edilis, inveniuntur.
Hanc seriem Epistolaruin universam, ut Alanus Tewkesberiensis primum, sic deinde Lupus pro ralioue
teinporuni iustituit; verum dillicullates plurimas, si non errores in eo chronologico ordine repreliendes.
Quapropter, ul in Gilberli Foliot Episl., ita aliain secuti sumusViam. Quum enim quid scriptum sit et quo
auctore scriptum praesertim inquiras, in eo dignitatis vel gradus ordine propalamus lilteras, nt res libi
liquido innoiescat. Legas igitur in iitraque collectione Thoinae vel Gilberti Foliot primum, ul illius de qno
ag.tur, epistolas; deinde vero SS. Ponlilicum. cardinaliuin, archiepiscoporum, et sic deinceps usque ad
uliiniiim in ecclesiastico ordine novissime positum. Quod si adsiul plures ejusdem dignitatis vel gradns
scriptores, liine alphabetice, nomine sedis vel abbalia:, vel prioralus, vel etiani parochiaecolligendi siint:
Canliiariensis, verbi gralia, Eboracensis, Moguntinensis, etc. Postponimus tandem, ul decel, laicos om-
nes scriptores, reges scilicet, reginas, primaies, equites, elc. Et sic, simplici intuilu, quisquis es, episto-
lain quamlibet si appetas, cito nactus es. Qui forlasse, dum in minimis quidem, sed levius attendis, rem
ad volum perfecie non deductam esse senties; verum attentius intuere, quaeso : videas enim idem, verbi
gratia, nomen variis in locis posse usurpari. Quia autem adeo copiosissima est collectio, ut rudis nimi-
rum indigestaqiie moles liabeatur, nisi quo fuerint scripta eodem ordine ouuiia couiinemorcnlui', indev.
aiinecliiur secundus qui rem chronologicam ipsam pulchre patelacit.
Colligebatur opus cum plurimis mss. codicibus de quibus in nolis largius disseritur. Qui sint ct unde
sint satis eril hic meminisse :
4 scilicet in Bodleiana Oxoniensi bibliofheca;

2 in S. Joan. coll. bibl. Ox.;
2 in C. C. C. bibl. Cant.;
1 in Trin. cur. bibl. ejusdem loci;
1 in Lomilh. bibl. Loudin.;
6 in Mus. Brit.
5 in Reg. bibl. Paris.
XIX S. TIIOMAS CANTUAR. ARCIIIEP. — VIT.E S. TIIOMJE TABULA CIIRON.
VITJE S. THOM^ TABULA CHRONOLOGICA.
1116. —In terrasancla captus Gilbertus Bcckel inservit Amurath, cujus filia christianum servuin Ma-
thilda deperit.
1117.— Fugit Gilbertus etLondinum repetil, comitante Malbilda; quam, modo nuptam, deinde relin-
quil, iteriim cruce signattis.
1118. —Naius est Thomas Becket. Eadem nocte Gilberli domus incendilur.
1121. — Redit Gilbertus.
1130-35. — Ad id teinporis, Thoinas prioris Merlonensis tutelae demandalur alumnus.
1159. — Obiil Mathilda.
1140.— Apud Parisios studiis vacat Thouias Becket.
1141-43. — Osberni Oclonuinini [sic] clerico fungilur officio. Non mnlto post ad Theobaldi archiepi-
scopi curiam accedit, nbi diaconus, deiude archidiacoiius ordinaliis Olfordii et S. Mari<ead rivos [Strand)
beneficia, Beverleiacum doniinium, necnon alia privilegia oblinet.
1155 [ul. 58]. — In cancellarium eligit eum atque recipil rcx Ilenricus. Pacera regni Thomas re-
format.
1159. — Inter Tolosanum comilem et Franconim regem bellum desaevit.
1160. — Ad Francormn regem delegaius acccdil Becket.
1161. —April. 16, obiit archiep. Theobald.
1162. — In archiepiscopum cligilur Thomas. Westmonasterii, feria quinta ante in albis confirmata ele-
clione, Cantuariae, in ulbit, ordinatur presbyier, mox a Vineestriensi llenrico in arcbiepiscoputii conse-
crandiis. lpse dic.il Readineiisemabbatiam ei praeest S. E.lwaivli, cognoiuiiie confessoris, corporis transla-
tioni, quae equidem, eo procurantc, splendidissime celebrala fuii. Privilegiu, nou jure irrogata, revo-
canliir.
1165. — Concilio Turonensi adest. Qnia Ecclesiae reformat pacem.regem a se alienat.
1*65. — Kal. Oclobris concilium usurpat Weslmonaslerii Henricus rex. Abest Joannes Sarisberiensis
exsul.
1'164.— Celebratur Clarendonense conciliuni. Ter fugae consulit incassum Tbcunas Becket.
1164. — Pridie Non. Octobris seu feria lcrtia, usiirpalur Noriliamluneiise concilium ; aufiigil archi-
cpiscopns iii Id. (feiia tertia) ac Flandriis peilustralis papam Senona: adit; qtiojubenle, Poiiliiiiacum
pergil, ibidem coiiimoralunis.
1165. — Aiiiium qaiaie perducil Ponliniaci,
1166.—Fautores quosdam regis excoiniiiunicat; quani excoinmiinicalionein, Veielaei, regi ipsi mi-
natur.
1167, 68, 69. — Per hos tres annos, dum subdole iindequaque conversanlur et fide Gcla ad Romanaiii
sedem appellanl, Londinensem ct Sarisberiensem episcopos Thomas vinculis iiinodal excoinuuiiiicalioiiis.
Tuiii rex, ad componendain pacem iuie.r oinnes, apud Montmiruil, Montem Marlyrum et alibi cuin schi-
smatico iinperalore Frederico consilittm iuit.
1170. Freitvilhe, landem conceditur ut archiepiscopus sedem suam repetat; quod tamen per nonnullos.
iiienscs, semper reliiclancte rege, non cllicit.
1170. — IVNon. Dec. ciim denuo rediisset archiepiscopus, vix quatuor hebdomadis tumLondini quuin
Cantuariac exemptis, a quatuor equilibus idem, in sua ipsa Canluariae nietropoliiana ecclesia, P. M. hora
quaria, iv Kal. Jamiarii inicidaiur, ac die sequciui in ccclesiae ejusdem crypta tumtilalur.
1221. — Translalio Thomae, cujus reliquiae, astantibus Henrici 111rege, priniatibtis et totiU3regni clero,
in splendidissinia capsa dcponuntur.
SANCTT TEOMM
VITA PRIMA
AUCTORE EDWARDO GRIM.
PROLOGUS. A Christi miles, et martyr egregius bealus Thomas

Proiessores artium sacculiproprios singuli cona- sanclitatis spectaculum, jusliliae norma, incentivum
lus babenl, quibus ad altiora conscendant, el quid palientiae, virtutis exemplar, assertor inviclissimus
emolumenli ferat perfectio disciplinae, quam pro- verilalis. Sed quid mihi, inquis, cum marlyrioT
fessi sunt, infatigabili perpendenles inluitu, dum ex quid cum miraculis qtiae non humance viribus eflica-
fmis provenlu conatus sui leniunt inclementiam, ciaetribuenda sunt, sed Deo? Bene : non nos tibi
quasi quodam animati compendio viae robustius ad martyrium, nec miracula proponimus imitanda, sed
proposita consurgunt. El hi quidem, ut transiloriam vitam considera martyris plenius, contemplare mo-
quandoque coronam consequanlur, quos labores, res, mirare hominem, inter omnes mundi divitias,
quaecertamina sublerfiigiunt, quibusve nonnunquam et quidquid pretiosum aeslimaliohabethumana, tan-
snbduiilur injuriis vel quid reputant impossibile? tam animi tenuisse conslantiam, ut nec prospera
Sed horum profecto laboris industriam qui iiiundo illum ad amorem mundi mollescerent, nec adversa
niilitaiit, cum mundo perire niilliis ambigat, nemo quaevis ab amore Conditoris, ut primum sensibus
aliud aflirmare conelur. Cum igilur nostra sit causa ejus cognitio sese veritalis infudit, aliquatenus re-
dissimilis, quibus Christus proponitur via, Iaborum lardarenl. Und3 fundalus et ipse supra firmam pe-
finis acterna promittitur vita, quanta, quaeso, inler g tram, jure cum Apostolo proclamabat: < Quis me
varios ac multiplices mundi casus opus est vigilan- separabit a charitate Chrisli? j Passus siquidem tri-
lia! Non nos a proposito vitae remissioris lenocinia bulaliones multas et malas, exsilium dignitatis, pri-
labefactent : non revocent a reclo tramile laboris vationem rerum omnium, proscriplionem et, quod
incommoda viae, quibus felici commercio pro cadu- altius insedit animo et vehementer afflixit, charo-
cis aeterna, pro lerreuis ccclestia praeparantur. Et ad rum Iacrymas et desolalionem; sed haec universa
haecquidem ut alacrior aspiret Chrisliana devolio, alta menle transcendens, devotior in dies reddeba-
sinislra perversorumseiuulatione conlempla, illorum lur, nequaquam similis insipienli cui psalmns im-
gradiamur via, innilamur vestigiis, quorum astruit properat quoniam conDlebitur tibi cum benefeceris
lidemconversatio sancta, commendatvitam consum- ei. Pie igitur parere cupienles quorumdamdevotioni,
malio felix et gloriam nobis virlulum insignia cla- qui gesla martyris pretiosi plenius nosse solliciti
manl. Neque enim Cluisclanae professionis est ab sunt, quae ad nostram pervenere notitiam, illorum
his vivendi formam conlrahere, quns vel opns iu- scilicet reiatu, qui viventi familiarius adhaeserant,
validum reddit infames, aut imperfecla volunias vel nos ipsi perspeximus, ipsitis de quo loquimur
compellil a proposito relabi. Verum si te quaecunque patrocinantibus merilis stylo perslringere satage-
inlirma aniiiia ad correctioris vitaevias lemporis ut (C mus, praemonentes lectorem, minime consonare ve-
assolet interjeclu veterum minus accendit auctori- ritaii, quidquid hinc alii vel scripserunt, vel scri.
tas, iibique consulit, ac medetur indevolioni noslrae ptnri sunt, quod huic narralioni nostrae probelur
misericors providentia Salvaloris. Ut si velerum esse conlrarium. Plane ad haec agenda, elsi minus
f.icta fastidimus, vel hunc pudeat imilari nolle quem dignos nos pro maleriae dignitate non levis nos ad-
licuit intueri. Auclor igitur htimanae salutis, dum dicat praesumptio, sensusque confundal inopia, sed
multorum refrigescenle charitate et abundanle mali- rursus amor erigit trepidantem, invitat devotio, et
tia, quasi iniiius curasse creditur temporalia, sicut animant non mediocriler ad loquendum proflueniia
semel assumptaehumanitaiis eihibilione, visilavit et ab ubertate domus Dei stillicidia gratiarum : qnibus
fecit redemptionem plebis suae, sic per suos invisi- per liunc famulum suum Salvator faciein lerrae nou
bilis operatione majeslatis quos redemit ad meliora desinit irrigare. Elenim si sileamus nos, so.utus in
incessanter invitat. Ac ne tanli muneris exsors vi- laudem martyris mutorum lingua, et quam accepta
deatur hic nosler dies, novus in medium procedat Creatori fuerit illius et vila et mors, virlules lo»
PATHOLCXC. 1
B S. THOM/E CANTUAR. ARCIHEP. 4
quu Uur. Noslrae igitur devotioni lineas rectiludinis A nudum hunc mater conspexit in somniis. Unde in-
nunquaiii in sdibendo excedere, per beali Patris dignala advcrsus nutricem: < Cur, inquit, non tegis
noslri nicrita gloriosa, spiritus verilatis inspiret, ut infanlcm ? > Cui nulrix : i Opliuie. domina mea, cc-
pura ac lide plena prosequatur oratio quod pia ag- opcrlus est purpura pretiosa et plicata. > Surgunt
^rcdiinur inlenlionc. illico maler cl famula, moliuntur explicare pallium,
Eleclus igitur ante mundi conslilulionem in Chri- ul diligentius inde parvulum operirent. Cujus lati-
slo sanctus Thomas ortu suo felici Britanniarum tudinem cum nec thalami paterenlur angustiae, nec
caput Loudonias iiluslravil. Paler ejus Gilberlus, amplior aula, sed et plalea longe angustior appare-
cognomenlo Beket, 'inaler vero Mathildis fuit: ambo ret, ad Smedefeld, qui locus amplus est in civitate,
generis ac divitiarum splendorc suis nequaquam ul vel ibi suis satisfacerent votis, ambae pariter, ut
coucivibus inferiores; quibus e regione morum in- visum fuerat, leslinarunt. Cumque de loci latitudine
gcnuilaie el piaeconvcrsalionis innocentia longe ex- securitalein sibi promitienles coeplis insisterent, vox
ccllentius pra:eminehal. Juslitisesiquidem actionibus ad illas illapsa de supernis intonuit, dicens: i Incas-
insistentes, sine crimine el querela, ut tradilur, consum conamini, purpura hac Anglia tola minor est,
versati sunt, ut ex iis lanquam Zacharia elElizabelh nec ejus polerit comprebendere latiludinem. i Ad
iioviim se lxfelur Anglia suscepisse Joannem. Nec " hanc vocem evigilat maler, memor quidem quid vi-
lninc immerito pro modo suo Joannem dixerim, derit, sed ad quid prorsus ignara. Nos vero, quibus
cui quanla cuin Joanne fuerit convenientia poeni- intellectum fides oculata revelal.purpuram prciiosam
tenliae, labor et amor indical veritalis, pro qua tisque sanguinem interprelamur martyris innocenteroccisi,
ad ntoriein decertans, nec sub gladio quidem trepi- quo perfusus in passionc jacuit et velalus, nunc
davit, quominus testimonium redderet veritati. Sed vero per tot terrarum regna exterasque naliones
liaecsequens sermo loquatur. Nunc aulem, ul paulo extensuin est, secundum quod praecedens visio
aliius seriem repelamus bistoriae, de visionibus bre- figuravil.
viter inUiendnm est, per quas iuturam credimus Tradunt propinqui quod die, qua ad has mundi
sanctac sobolis excellentiam praefigurari. nalus est lenebras hic noster parvulus, cgressus
DEVlSlONE MATRIS SU.E. ignis de domo paterna partem plurimam civitatis
Erevi ergo intervallo postquam concepit mater, incendit. El lu sane, si diligenter adverlas, a die
vidil in somniis in siniim suuin universam aquam qua ingrcssum meriiit aeterni luminis martyr noster,
Thamensis fluminis infiuxisse. Quo illa muliebri quanla in aedificandisseu reslauraudis ecclesiis, ve-
metii perfusa ac suspicata laborem qucmpiam pere- „ stiendis aliaribus ferveret devolione, quam liberalis
grinum, quem vulgus consuevit interprelari per in pauperes, qnain prompta operibus injustiliae re-
aquarum «xuberantiam, audivit econtra a sapiente nunliare, punire peccala per pcenitentiain, quaiu
inierprelalioneni divinitus inspiralam : undc meruit denique prona ad omne opus pietalis exeniplo mar-
noii mediocriler consolari. « Nasciturus, inquil, ex lyris inforniala exstiteril, accensam de illo faleberis
te reget populos multos. » Et alter quidam, in nullo et lunoiisolum Londoiiiarum urbem, sed universam
dissidcns a prioris sentenlia, adjecit quod fluenla planecivitalem Deiquacunque noinen illius audiium
graliarum essel accepturus, quibus natale solum esl. Jamque lucerna super candelabrum posilum est,
instar fluminis irrigaret, commemorans illud evan- utqui ingrediunlur hnnen videanl. Jain quod a Sal-
gelicum : i<Jhi credil in me, fluenlde venlre ejus vaiore promittitur eleclis, in islo cernimus adim-
flumina aquae vivae. i plettim : Qui vicerit sicut ego vici, faciam illuin
Secundo autcm Canluariam venisse se visum est columnam ignis in lemplo meo. Et jain gratias su-
mulieri. Ubi r.um ecclesiam Ghrisli cum cselcris, pernaeprovidentiae columnam tenemus, intueamur
qai aderanl, inciperct ingredi, in tanlum ejus venter lucernam ; qua ivit ingrediainur, ne forle offenda-
/ntumuit de puero quem conceperal, nl nullus ei ad mus ad iapidem pcdem noslrum, quia qui anibufat
aliquod osliorum paterel ingressus. Qua visione mu- r in lenebris, nescit quo vadat. Sed jani nunc ad or-
llcr quasi qnsc indigna vidcretur ingressu ecclesiae, diiietn hisloriae revertamur.
tristis adinodum et lurbata permansit, usquedum Ubi lenera admisit ajtas, lilterarum primordiis
evacuavit visio lcrlia mo3sliliam praeccdenlis. puer tradilur imbuendus. Quibtis decursis, ad arles
Inslante clcnim parlus temporn, visumest malri missus mulla in brevi coniprehendisse memoratur.
decoelo in suum gremium splendoris -insolitiduode- Quam docilis, quantaeque fueril etiam in tencris
cim sidera cecidisse. Unde mulier magnifice confor- annis induslriae ac vivacilalis a.'t;is fortior compro-
tata perpendit magnum quiddam de nascituro hac bavit : quin jam faclus vir uberes messuit sapienliae
visione figurari. Sed ct nos ex his, quac per fidelem fruclus, in quibus adhucjunior desudavit. Sed ne-
suum Dominus operatus cst, dignilalis fuluraesuper- quaquaiu diu scholis inlendere sinebal variatio re-
«minenlcm gloriam aestimanles, ipsum in futuro ex- runi. Parenles nimirum, ut praelibavimus, primi
amiue cum illis duodecim electis coeli luminaribus, quondam inler suos divitiis et gloria saeculi, sed
judicaturum esse orbem lerrarum credimus el confi- frequenlibus incendiis caelerisque infaustis incursi-
tcmur. bus rerum non mediocriter attenuaii, minorem no-
Rursum vero cum in cunis jacuisset infantulus, scuniiir in inslruendo filio diiigentiam adhibuissc.
5 VITA I AUCT. ED. GRIM. 6
Quam profecto alteniiationem, imo sobriam quani- A J morle pretiosa tanta ccrnimus beneficia provenisse.
(lam el honestam mediocritatem, ipsorum justifica- Rursus vero Osbernus Octo-numini coguomine,
lioni militasse nullatentis dubitarc permittimur, vir insignis in civitale et miiliarum possessionum,
cum dical senno divinus : Ego quos amo arguo et cui carne propinquus erat, delentum circa se Tho-
castigo. Ut videlicet caminus lenuitalis exurerel, mam fere per triennium in breviandis sumplibus
quidquid de mundi pulvere per opulentiam contra- redilibusque suis jugiter occupabat.
xerit. Sed et filii desolalionem geminavit interitus Jamque pedem porrexil in semitas saeculi, jam ad
genilricis, quae eo tempore viam universalem in- honores aspirare, effundere animum in exferiora, et
gressa, deslitulum pene propriisque exposilum consi- vanas mundi amplitudines ambire ccepit. Et ad haec
liis lilium dereliquil :pater quippe jam senuerat.nec quidem consequenda mullas iIIIoccasiones el animi
ad filii sumplus sullicere poterat substanlia quae sapicntia, qua pollebal, et honestas vitae offerebat.
remansit. Sed nec ipse diutius matri fertur super- Singularis namque et supra annos enituit in viro
fuisse. malura quaedam senectus, sapientiae canities, consi-
In illius aulem domo vir nobilis et dives admo- liorum ac morum quaedam jocunditas, gravitas, ut
diiiit, Richerius de Aquila, venieiis ad civitatem hos- . merito in admirationem et amorem sui converterct
pitio sesuscipcre consuevit. CuiThomas associalus, universos. Scd didicit tunc, quod poslmodum falc-
aliquanto lempore illius consiliis et prudenliae se balur, non esse in homine viam ejus sicutnec viiam,
commisit. Jam enim puerilibus annis evolulis, opti- seda Dominodirigi gressus hominis; aliud nintirum
mis coepil pollere moribus, ingenio clarus, acceplus disponebat ipse, aliud atque aliteroperata cst in ipso
eloquio, vullu mista gravitate jucundus, venuslus divina disposilio. Siquidem, ut facilior ei ad Iiono-
aspectu, forma satis elegans, gratum sese omnibus res pateret promolio, invitatus a quodam ministro
et amabilem exhibebat. Jamque commtine videndi domus archiepiscopi Theobaldi, illo duclu divjmc
iter ingredien.;,his animuin dabat, quibus illa solet graliae advenieus, quali decuit honore susceptus est.
autas inlendere, canum cursu ac velocitate avium- Ubi ludisel leviiatepostposita seniorum sapientum-
qne volatu ac rapina ludicra delectabalur. Sed in que sermonibus ad meliora semper animum infor*
his alque similibus mundi vanis ac variis oblecta- inabat. Cugnitaque in brevi vivacilale viri per verba
riiemis, integrum et immune servatur vas electionis prudentia?, ac si per scinlillulas quasdam jugiter
ab his, quibus tenera praesertim soJet juventus in- erumpenle secundum quod Sapiens ait, sermo honii-
feslari. Ad praesagium vero fulurae conslantiae fer- nis annuntiat de eo, consiliis archiepiscopi negotiis-
vur adolescenlis aniino lam pertinaciter inhaesisse/„ que, et causis publicis et privatis interesse jubetur.
amorem veri, quamvis adhuc saecularia seclaretur, Nam sensu pervigil, providus in consilio, in respon-
ut vix aut nunquam joco vel serie quidquam prolu- sione prudens, sermone disertus ac temperatus, in-
lerit contrarium verilali. Quam perfecle id ipsura trans et egrediens ad imperium domini sui, verbis et
impleverit poslquam factus est vir, sequenlia de- opere nulli inferior, dominosuo carus et gralus om-
clarabuut. ltaque ad praenominatumdivitem a scbo- nibus apparebal, ut malevoluin se magis probaret
lis rediens, et varias saeculi sequens curiositales, quisquis in viro tanla dona gratias non diligeret.
nunc venatu, nunc avium captura, quibus maxime Denique tanlam invenil gratiain in oculis archiepi-
pascebalur animus juvenilis, pro Iibilu nunc domi scopi, adeoque illius animum sedulis sibi devinxit
cum palre, nunc rure cum divile morabatur. Fa- obsequiis, ut palam fateretur a>'chiepiscopus quod
ctumque est ut in hunc modum dimissus sibi scho- neminem ante tam integrum sibi in omni negolio
laribus sludiis proponeret renunliare. tantaeque lidelitatis invenisset. Sed hostis humani
Die vero quadam accidil ut ad ripas eunte Thoma profeclus videns, nec sine invidia tabescente, tantam
simnlcum divite, motam deflumine analem accipiler in adolescente induslriam animi, ingenii acumen, in
insequeretur, seculusque diverlentem in flumine moribus honestatcm, quibus facilem illi praevidit ac-
ciim ipsa pariter mergebatur. Quod videns adoles- I» 1 cessum ad summos honores, si ut coepit inoffenso
cens, miseratusaccipitrem jam periturum,equo desi- curreret pede, aemulumei suscitavit Rogerum archi-
liil, seque in gurgilem ut avem eriperet praecipilavit: diaconum Cantuariae,quem de Ponle episcopi cogno-
sed priusquam avem contingeret, raptus ipse inlra minahant, qui donec ullimum coelospiritum redderet
alveum fluminis, et nunc mersus sub aquis, nunc Thomas, tunc quidem conceptuni virus in ipsum,
undarum vi impellente levatus periclilari coepit,et quibus poluit modis efludisse cognoscitur. Inlerim
penitus periisse putabalur ab intuentibus, dum nul- aulem, ut a curia illum amoveret, nuuc aperlis con-
lus adesse poluil qui manum porrigerct pereunli. viciis, nunc jocis irrisoriis aggressus est: denique
Denique ad molendinum, quod tunc forte molebal, clericum cum ascia sivesecuri faceta contumelia cre-
aquae tractu perlatus, ubi primo aquae exitibus pro- brius appellavit cognomento videlicet illius, a quo ad
pinquavit, stctil rola nec se inovit semcl, quousque curiara archiepiscopi fueral invitatus, et revera Tho-
vivus quidem sed vehemenler afHictus adolescens mas securim accepturus erat opporluno in tempore,
eilractus esl. Sed fovit afflictum medica mantis vel polius gladium Pelri, quo ipsum Rogerum cum
Salvaloris, quem inter undas desperatum prolexit complicibus a coetu sanclorum praecidit, quin nec
ne exstingueretur lucerna futtirus in Israel, cujus cibuni signandi facullatem habebanl sicut regi con-
7 S. THOMÊ CANTUAR. ARCHIEP. 8
«incsll stint, scd haccalias. Iitterim vero vir pruden-• A
_, rior, quanto sublimior lanto proclivior ad ruinam, et
tia praeditusnequaqivnmhis sive srmilibusmovebalur, rursus quanto firmior in lerrenis, larilo infirmius ad
<]uominiisobsequiis aTchiepiscopipervigil inhaererel, divina consurgil, et a vera sapienlia remolior, quo
audiens a sapicnte quia melior est patiens viro forli, prudentior in humanis, cum sapienlia carnis ini-
cum e divcrso audiat, iilc qni profert contumelias rnica sit Deo, et prudenlia mors; nam quanto qnis
insipiens esl, scdnec tfivinum poterit infirmare con- mundum ampleclilur, arclius eo mundi fumo caeca-
silium humanafnalilia.Tnler haec aulem venerandae tus, delinqucnliae nocte vehementius astringitur, et
inemoriaeWillelmo Eboracensi bealitudinis aelernae : forlius retinetur. Accedit hostis humanae naturae,
siiscepto finibus, praelibatus Rogerius ope ct indu- ainator mali, invidiaeauctor, innocentiaepraeco,invi-
stria archiepiscopiTheobaldisubsli tuitur a quo secun- dens homini locum bealitudinis, unde per propriam
dum morein inungitur el consecratur, archidiacona- nequitiam irrecuperabiliter lapsus est: volens igitur
tum veroCantuariae Thomae donavit, cui, tit jam iiinocentiam deperire, iler obsedit quo itur ad pa-
dicluui esl, nequaqnam similem se crederet habitu- triam sedens in insidiis sicul leo in spelunca sua, ut
rum virum, per omnia bonum el fidelem in omni inlerficiatinnocenlem, tendit laqueos.compedesinji-
-domosua ; ucc mora intervenit, ctiam praeposituram cit,hamum operit esca,ulqui fuerit avidusescaehanio
Reverlaci achidiacono suo obiinuit, ecclesias quoque: B 1 juguletur, facilenonnunqnamsternil iterad honnres,
«l reditus alios multipliciter accumulavit. Vir au- favet ad fasligia conscendenti, ut possessionis jure
leni liberalisaniiiii seciiiuliimmonitasapientb.melius leneat in sublimi, cui in planioribus non polerat
csse arbitrans nomcnbonum quam thesauros pluri- propinquare. Sanctns Thomas ante cancellariam
nios, ad augmentum famaeet noininis ampliationem quam innocenter, quam sine querela priora (empora
«liviliassluduil delorquere, ue quando pecuniaepar- transegerit in imo positus, sermo superior expla-
«cn» parcilatis naevosplendorcm nominisobfuscaret. navit; nunc autem localus in sublimi quantae auda-
Quid aulem moras innectimus? nullas ipsc passus est ciae, quantae fucril pracsiimptionis diflicile diclu.
•ad supcriora progrediens, neque enim in humili po- Quantis enim necem, quantis rerum oinniiim pro-
ttiil morari loco, flamma vivacitalis, quse pcclus illud scriplionem inlulerit, quisenumeret: validanamque
implcverat sublimitas animi, etquod amplius estmi- stipatus militum manu civitates aggressus est, dele-
ramium, in tauta sublimilale inlegritas vilae. vit urbes el oppida, villas el praediaabsque misera-
Adducunlur igilur habitis ampliora.potiora priori- tionis intuilu voraci consumpsilincendio, ei iniinicis
ibus, et cumulatius crcscunt honores. Volens nam- domini sui undecunque insurgerenl, inlolerabilem se
que archiepiscopus sublimiusmunerare virum, regiael exhibebal. Deniquequem unquam timebat oflenderc
illum majcslali commcndat, quanta polleret virtute tit regis salisfaceret votis, pareret imperiis? Sed iu
relexens, animi sapienliam, providenliam consilio- his omnibus (licet aliter aliqui aeslimavertinl) cor-
rum, et qiifflhis excellunt, fidum praedicat el veritatig pore castus, corde humilis, sed inter humiles, nam
amatorem, facile regi inspiralum est commendatum inter polentes potentior ipse ac sublimior apparebat:
habere quem propria satis merita commendabanl, nullus eo discretior, nemo munilicentior nec ipso
cui et cancellariam suam sine mora concessit. Novus prudentior habebatur, pauperibus absquc aestima-
ilaque erigitur super jEgyptum Joseph, praeficilur lione neccssaria ininislrabat, sed ita omnia doiu
universis regni negoliis post regem secundus, augen- gratiae exteriori faslu velabanlur, ut nemo nisi pro
Wrlionores,pr£edia,possessiones,etdiviliarumsplen- saeculi pompa hunc ipsum, etiam cum archicpi-
<loracmundi gloria niultiplicatur.sequnntiirex more scopus essel, putaverit accitasse. Tantam quoque
innumeri mancipiorum greges, stipantur electorum gratiam adeplus est a rege et regno universo, ut
catervae militum, ncc cancellario prorsus quam regi hos solum beaios reputaret opinio, qui in ejus oculis
minor comitalus adliaesit, ita ut nonnunqiiain corri- cornplacere et regis consiliario et canccllario obse-
peretur a rcge quod regis hospitium vacuasset. Larga cundare in aliquo potuissent. Ul hinc uberior Rc-
nimiiuui ac liberali manu lam proprios quam regni 0r_ demptori personet gratiarum actio, et vox laudis,
redilus profudit in mililum slipendiis el donariis quod taiu misericordiler eripuit mundo, quem lot
profuturum, scd cl regi fidus et integer animo ac- nexibus novimus obligalum. Et haecdicta sufliciaut
tuque permaucns, illius ad honoremet gloriam omnia de vila qua mundo vixit; abhinc vero qualiler mun-
reservavil. Rex econtra tanlum illi honoris, tanlum dana omnia menle calcaverit ipso duce nostra diri-
ilii Iectionis et libertalis quaulum nemini unquam gatur oratio.
honiinum impendisse cognoscitur.quod lemporepos- Sorlitus est interea finem temporalis vilac Tlieo-
teriori rex ipse saepenumerocomniemoravit. Quae- baldus archiepiscopus, el sedes vacavit a praesnle.
cunque statull, quaecunqucmutavil.quaecunquesan- Rex autcm arbitratus cancellarium suas pcr omnia
civil, quocunque dominatio regis allingit, quasi pro sequi voluntates, ut anle, et imperiis oblemperare,
lege lenebatur. Sed ut semcl ct secundo, vaesaeculo ipsi archiepiscopaium dedit, sed aliquandiu diflcr-
nequani, quanta ejus infelicilas, quani sil condilio lur negotium, donec a conventu consensuni extor-
miserabilis, quis conliderel? videas si attentius in- queat, qui liberam ab anliquo solet habere voccm in
tuearis.quiaquanio peneinsaeculopersonapotenlior, electione poniificis,nam illo reclaniante nulli regum
lanlo pronior ad peccalum, quanto ditior tanto deie • licuil intrudere quemquam propria auctoiilate. Igi-
lur, ut conventus sibi inclinaret assensum tres epi- A reclamatione suscipimus. Iricongruum enim videtur,
scopos deslinavit Cantuariam, el cum eis Ricardum ut palremsibi faciat sancla Ecclesia vel palronum,
de Luci virum nobilem et praefectum patriae. Can- qui pecuniaeprobatur esse mancipium, et qui hu-
cellarium quoque misit in Angliam pro diversis ne- manaeserviuuis obnoxius sit necessiiali. i Ad quem
goliis, et praeserlim ul filio suo,jam tunc coronando minislri regis : i Ex ore, inqiiiunt, regis liberum
in regem, fidelilatem et subjectionem acciperet ab CIIIIIclamamus ab omni calumnia et exactione niinc
universiset jurarelurin regem. Episcopi vero trans- <:t in omiie lempus. i El ita contraxit ad leinpus
misso mari venientes Canluariam salutaverunt con- iniquitas os siiuiii, et conlicuit calomnialor, videus
vcnlum ex nomine regis, et in capitulo coram omni- et invidens ab ea se, quam conceperat, decidisse
bus Ricardus vir magnae facundiae allegans causam spe. Perduclus igitur Cantuariam, solemni ut decuit
pro qua missi sunt. < Iioc, inquit, mandat vobis rex, devotione, a conventii el civitale susceptus , et
diutius hac Ecclesia orbala pontifice non mediocre inthronizaius, cl moi-e canonico consecratus est.
ovibus imminere periculum, unde ipsius sciatis esse Celebrata autem ordinatione, el singulis in sua
voluntatem, ut liberum etiam nunc sicut pridem reversis, venerabilis quoque archiepiscopus mox iu
habeatis in eleclione pasloris arbitriura, persona seipsum reversus, et ad Dominum lolus conversus
tamen lalis provideatur, quae lanto sufliciat oneri, B est, et quod dictu mirabile est, non citius esi-
digna sit honore el regi coinplaceat. i Ad quem sacramentabililer sacra delibulus unclione, quani
prior, < Dominus, ait, universilatis auclor, qui suam aninius ipsius re ac virtute sacramenti multiplici
Ecclesiam sibi proprii sanguinis eflusione compara- videlicet Spiritus sancli gratia debrialus, ex integro
vit, acceplum sibi, utilem nobis, et qui univenae elsi non habitum illico sed animum immutavit, imo
Ecclesiaesuaefonna sit virtulis, exemplum jusliiiae, non illius hoc fuit sed inulatio dextrae Excelsi. Pro-
dignelur providere pastorem; el regi gralias, qui cessu vero temporis ne ex honore superbirel, onere
Ecclesiam hanc dignilale, quam obtinuit lanto lem- et jugo Dei carnis insolentiam enervare diversis
pore, non privavit. i Responso autem ab omnibus pcenilentiae laboribus elegit, et tain ordinem qtiam
adjungunt nunlii, < Cum propria sit omnium ve- habitiim canonici regularis suscepit, et susceptum
strum volunlas regiis parere mandatis, consullius ita mirilice pariter cuin oflicio archiepiseopi conser-
est ut talis eligatur, qui libere causam Ecclesiae vavit, ut quamvis quilibet de se praesumat, in alter-
iiostrae lueatur, et qui nobis valeat in omnibus erga utro tainen saepedeficial, cum ipse utrumque ct
vegiam majeslatem, nam si talis eligatur qui regi qufcdam his difliciliora perfecle consummaverit.
non placeat, in scuismale erilis et discordia, sub lali Inlerim autem vir allioris ingcnii oculum mundi,
paslore dispersionem non refugiuin habituri, cuin ' qui semper nequam est, latere volens, quod in
e regione non modicum promotionis vobis accessisse corde ipsius planlaverat divinus amor donec vide-
experiemini, si in quo regi complaceat eligalur. i licel altius lixa radice mundi turbines non timeret,
Coacto igitur in parlem saniori consilio, cum legatis novella plantatio, nequaquam stalim mulavit habi-
comiuus de electione tractalum esl, el invocato tum.Sed orto inler monachos murmure quod conlra
spiritu Dei per quem reclores justa decernunt, morem in vesle saeculari frequentaret cliorum,
cancellarius in pastorem eligitur et patronum, cura corripiens illum ex domeslicis quidam retulil
voto omnium acclamaiione, ut divinilus inspiratum astitisse sibi personam vultu lerribilem, et vcrbis
fuissc nemo dubitet. Approbant electionem nunlii ininacibus imperasse: < Vade, dic cancellario (tacito
regis, asserenles regem facile assensurum fore, nec nomine archiepiscopi prae nimia indignalione) ut
esse in regno aptiorem sive honesliorem qucmpiam sine cunctalione commulet habitum, quod sl
ad hunc honorem. Quid multa ? cogitur Londoniis contempseril, ibo iili in adversum omnibus diebus
solemne cencilium, eligiur cancellarius a clero et vitaesuae.i Quod audiens venerabilis vir, amarissime
populo, confirmatur electio, el placuit universis, lacrymatus est, et tiinc quidem pauca locutus haec
solo Londoniensiepiscopo reclamante; sed clamante i) dicenti, lacilus secum consideral quid egeril, qualis
lurba voce Dei et non hominis, siluit ille el digituin fuerit, et quod onus susceperit, onus plane in
ori suo imposuit; praesentitur eleclio regis filio oninibus atlendcns polius quani honorem; videns
coronando adhuc, consensit ille et gratum habuit. neinpe se animarum obnoxium rationi, divinilus
Winlouiensisaulempraesulvirgrandaevus etprudens, inspiratus erexit se circa se, el lali secum delibera-
concionem el eos praesertim, quibus rex vices suas lione congreditur.
commiseral in hoc negolio, ut quidquid facercnt, Anima mea, quid agimus? quam pro commissis
ratum foret, liis affatus esl verbis. <Vir iste, inquit, ovibus reddimus rationem, qui viximus negligen-
quem communi consensu eligimus in patronum, ter, aut quid pro alienis dicluri, qui propriis grava-
cancellarius et primus patriae thesauros regis et mur excessibus? Hactenus mundo viximus, milita-
reditus regni in manu habuit, el ut diversa poscebant vimus pro terrenis, habes jam quas concupisti vanas
negolia tractavit. Verum ne cui in posterum.paieat celsitudines, perituram cum mundo divitiarum glo-
exaelioni vel calumniae, quasi qui pro libera magis riam, jam potita cordis tui desiderio; num his am-
voluntale quam regni commodo dissipaverit bona pliora ambire, ntim altius conscendere niteris?Ad
domini sui, liberum eum et absoluluin ab omni inferni uovissima nos potius isla celsitudo reducel,,
II S. TIIOMJE CANTUAR. ARCHIEP. , I»
si non consultiiis agamus, redimenies lempus et A bomine divilias bonilatis suae, qui,'cum sil peccaicr
dimidiantes dies, dum paiieniia Dei ad poeiiitentiam et inimicus justiliae, reconciliat eum sibi secundum
nos invitat, ne sicut fur in nocte veniens dies illa multiludinem misericordiaesuae, non hominem sed
terribilis secum rapiat imparatos, nec jam sit qui vitia hoininum inseclatur, revocat rccedentem,aver-
eripiat. Fueril ignorantiae et juvcnilis animi quod sum redire facil, et ad se convertit contemplorem,
anteriora tcmpora transegimus sub conlemplu, sed inspirat affectum poenitenliae,odire facit
quidquid
abliinc nulluin penilus residet excusalionis umbra- amaverat, et facile eflicilurquod impossibile videba-
culum, ignorantiae velamen auferlur. Nam si nos tur. Uudique sanctorum exempla nos excitant, hinc
propria nequaquam coegit in melius, sallim com- quidem lapsorum pcenilenlium, hinc vero justorum
missorum nobis nos cura sollicitet, ne perdite viven- qui lapsi non sunt. Et quidem ut surgere conclur
les el ipsi pereamus, et multis simus materia mortis, qui forte ceciderit, sanclorum nobis proponilur ca-
perditionis causa. Igiiur quod solum reslat ample- sus, justorum vero perseverantiam legimus, ne
ctamur refugium, saluliferam Salvaloris intenta aure quando a proposila professione labamur. Et nedeesse
percipiamus vocem, et pium imilemur excmplum causemur exempla, proponitur nobis forma perfecla
dicenlis : « Qui vult venirepost me abneget semet- poenitentiae venerabilis archiepiscopus et martyr
ipsum sibi, et tollat crucem suam et sequatur me. i B I Christi sanclus Thomas.Qui quidem postquam gra-
Quid enim proficit homo. si lucretur mundum uni- viter se deliquisse sequendo saeculi pompas, miilta
versum, animae autem suse detrimenlum paliatur, imo innumera contra Dei volunlatem et imperium,
et seipsum perdat? Propterea ut ex uobis proficiaut ut regi morlali servaret fidem, praesumpsisse consi-
quorum nobis committilur cura, luceat lux nostra deravit, conversus poenituit, et percussil femur
coram hominibus, ut videant opera nostra bona et suum. Quidquid vidclicet carnale, quidquid fluxum
glorificent patrem. Et ul nobis prosit quod facimus, senserat in se, Iargo lacrymarum imbre diluil, el pii
indefesso nisu contendamus per angustam porlam amoris incendio amara cordis cremavit, et grave sibt
ccelestis atrii latitudinem inlrare, ne si (arde quac- bellum indicens, exegit a seipso per pcenilenliam,
sierimus ingressum, jam clausa janua mereamur au- quidquid se meminit commisisse per culpam, et quae
dire,« Nescio vos. • prius tanto amplexus est desiderio, liaecconversus
His et similibus quotidie imo et conlinue ad con- ad amorem Dei opportune importunepraedicat con-
gressum spirilualis militiaevir sanctus armavitani- temnenda, et lerreni regis postposita voluntate et
mum, et propositum solidavit. Praeventus siquidem, obsequiis, summum sibi conciliare Regem vigiliis
inspiratione divinae graliae, et jam terrena omniai sacris, jejuniis et oralionibus, et sanclarum medila-
sub se videns et contemnens, animo ad coelesliai tione leclionum, eleemosynarum quuque liberali lar-
couscendebat. Nec moratus arrepto spiritualis zelii gitione feslinabat. Tot namque pauperibus necessa-
mucrone secuit nodum necessitatis antiquae, quat ria vitae, lam in cibis quam vestibus, quotidie mini-
vincirividebatureatenus,etseriusexactorsibisemet- strabat, ut licet mullitudo infinila mendicantium ad
ipsum maciavit Deo hosliam vivam, sanctam Deo- eum conflueret, ex paucitale potius eorumdem quam
que placentem. Siquidem attenualo victu gulaejugu- voluntate cohibendi manum, largiri cessabat, remi-
lat appetitum, irrumpentes inanimum illicitos molus; niscens illius prophetici : Dispersit, dedit pauperi-
sacrae lectiunis et oralionis assiduitate reverberat, bus, justiiia ejus manet in saeculumsaeculi.
repremit insoleniiam naturalis incendii, somno bre- Ut autem in hunc modurn dispergere et pauperi-
viore, et veslis molliliem asperiore commutavitt bus dare nullam dispersio frequens parturiret ino-
cilicio, el ul multa praeleream, carnem suam cruci- piam, possessiones Ecclesiae sludiosius retiuere, et
ligens cum viliis etconcupiscenliis, totum se redegitt dispersas revocare satagebat. Praedia quoque Eccle-
itifra metas necessiialis, et ab eo qui fuerat lotuss siac a praedecessoribus suis minus juste donata, his
aiter efflcitur. Quidquid honeslum, quidquid san- qui vel saecularispotentiacfavore seu affinitaie aliqua
clum, quidquid justitiae fuit, et fecit et docuit, ett j) conjuncti fuerant, auferre nisus est, et piisiiiuiin
quaecunque his conlraria a se fundilus elongavit. Ett jus Ecclesiae reformare. Clericorum etiam qui de
quidem ab exordio ordinationis suae, tanlum divinse e curia regis erant, cum deprehendisset incuriam,
dileclionis et devolionis sanctae, tantum etiam zelili ecclesias ac possessiones quae ad ecclesiasticam
contra omnem injustiliam conressit, ut nulli perso jurisdictionem perlinent, tanta auclorilate vindica-
nae, cujuscumque esset dignitalis, pepercerit, quae e bat, el poslmodum vindicabat ut sacrilegi et rerum
quidquam contra traditam sibi a Domino justitiac c Ecclesiaeinvasores sociatis sibi quibusdam episcopis,
normam praesumpsisset,sed nec regis obsequiis seuu regem et omnem ejus familiam adversus sancium
volunlati contra Regis omnium voluntatem , necc Dei exasperenl, protestantes quod regias consuetu-
minis nec amore victus obtemperare ulterius ac- dines ac donaliones exinanire disposuisset, et secun-
quievit. . dum regulas canonum cleri pariter et plebis vilam
Quis autem hominum digne suflicil admirari in- i- coarctare et moderari.
reslimabilem divinae miserationis inliiitum in lam rt Advertens quoque rex solito sibi indevotionem ap-
subita et tam perfecta inutalione mentis humanae? :? parere archiepiscopum, el contemplum se suspicatus
Prorsus mirabilis DPUSin sanctis suis, commendat inn ab eo, quetn supra omoes homines adamavcrat, cie-
scente paulaliin amaritudine, et subinlrante odio, a A . beneplacilo vestro. Sed si digne nobis servieriut
cordis illum secrelo et consiliis suis eflicit alienum. vicecomites, et servienles vel minislri provinciarum,
Adfuit sine mora fralrum accusator, incenlor odii, et homines nostros manu tenuerint, nequaquam eis
concordiaeperseculor, haud ignartis regiae comino- deeriinus in auxilium. Rex aulein aegre ferens ar-
lionis, quippe qui perambulat terram, el circuit eam chiepiscopi responsionem, « Per oculos Dei, ait,
quaerens quein devorel, et in suam redigat posses- dabunlurpro reditu, el in scriptura regisscribenlur;
sionem. Itaque auget odia, praeparat semina discor- nec dignum est ut contradicas, ciiiu nemo luos
diarum, jurgiorum miuistrat fomilem, elcomparalis conlra voluntatem tuam gravere velil. i Praevidfens
viribus sanclum aggreditur archiepiscopum, ul vel archiepiscopus et praecavensne per ipsius patientiam
eum dedecore ejiciat a proposito, si adversilate victus consueludo induceretur, unde posteri gravarenlur :
legi consenliat injusliliac, vel si in senlentia persli- « Per reverenliam oculorum, quosjuiasti, domine mi
terit, infami illum murmure maculet, ct quod peni- rex , non dabunlur de tota terra mea, et de jure
tus evacuare non valet meritum, saltem illud minuat Ecclesiae ne unus qiiidem denarius. i Siluil rex ,
impatienlia. Rursum vero rcgis animum (um per se libera ponlificis objectione repercussus , sed regis
occulta intrinsecus inspiralione, lum extrinsecus indignalio non quievit, nam tacilo inlerim de laica-
B
per nequitiaesuaeminislros, conlra patrem spiritualibus, quae conlra archiepiscopiim minus facere vi-
Iem el pastorem aniuiae sase accendit ira, armavit derentur, in clerum convertitur furor, et in Ecclesiae
malitia, et lethali tandem odio induravit. Admovit ministros indignatio se dilalat, quorum contumeba
deinceps odiorum materiam, et quasi cx ralione, in archiepiscopum specialiler redundaret.
suuicienles composuit causas dissidii. Denique epi- DENOVO NOCENDI GENERE ARCHIECISCOPO.
scopos et principes regni, regisque minislros et do-
mesticos venenosis infecit afflalibus, ut videlicet Novo autem praemeditato nocendi genere subin-
parlem archiepiscopi sancti infirmiorcm faciens, et troducilur conlra clerieum Philippum de Broii no-
ipsum. faciiius obrueret, dum solus in sladio de- mine ab olim consopita calumnia, siquidem de niorte
certarel, caeteras quoque, duin contra divinam justi- militis cujusdam fuerat appellalus, sed in audientia<
tiam regiis faverent praesumpiionibus, traheret ad Lincolniensis episcopi cum ventilata fuisset causu,
perditionem. • ecclesiastico jure purgatur, et soluta conlroversia
Haesunt astuliae Salanae, bi circuilus anguis lu- liber a parenlibus clamalus est. Rursum vero mi-
brici, qui non laetatur msi cum mala fecerit, el iter nister regis , ad cujus providenliam illud perlinebat
obslruit quo itur ad Dominum. Sed Clirisli miles ( negoliuin, volens clericum deperire ex anliquo odio,
invictus, ac si lurris erecta in Jerusalem conlra causam revocavit in medium, et calumniam homi-
faciem Damasci, quamvis solus in certamine, non cidii reileravit. Clericus aulem ut vir ingenuus , •
Satanae, non satellitum ejus expavit assulfus, con- . dolore taclus et indignalione, conviciis vicecomilem
fidenler canens cum propheta : Doniinus forliludo aggressus est, qui cuin regi delulisset illatam sibi
mea, Dominus firmaineniuin meum , et refugium a clerico conlumeliam, gavisus, ut creditur, rex
meuin, el liberalor meus; et Dominus mihi adjutor, accepta occasione saeviendiin clericum , conceptam
non limebo quid faciat mihi homo. Praemonitus coiiimotionem refudit in Philippum. El facla quees-
aiitein a Salvatore, quoniain beati qui perseculionem lione de clerico in praesentia archiepiscopi, pro-
leslalur rex , quod plenaria liet juslitia et de bomi-
patiuntur propter jusliliam , modicum aeslimabat
el de convicio, nec slabil penilus sohuio
quidquid pro justitise vel veritatis assertione posset cidio pariler
niundus vel diabolus irrogare secundum aposloli facla. Archiepiscopus vero infra curiam suam et
sententiam dicentis : « Non sunl condignae passio- tuilionem Ecclesiaeclericum recepit, ut ibi pro se
nes hujus lemporis ad futuram gloriam quae revc- loqualur, et respondeat calumnianli. Missis igitur a
labitur in nobis. > Igilur ul ad uarrationis ordinem rege episcopis aliisque ordinis ulriusque, qui cleri-
revertamur, initium ininiiciiiarum inler sanctum ry 1 c.iin judicarent, ncgal ille bomicidium, asserens non
Thomam archiepiscopum et regem, quantum cre- debere cogi ulterius super eo responsum reddere,
nec baberi in legibus causam revocari in medium,
ditur, hoc fuit.
quam purgatio solemnis terminarat, et pax inila cum
DECONSUETUDIN1BUS QUAS REXVOLUIT CONSCRIBEREadversariissepelivit: « Quod aulem regis miiiislrum
FISCO.
dehonestavi, animi viclus amariludine , lateor ,
Commorante rege in praedio suo apud Wodstoke, inquit, sed plenam pro malediclo polliceor emenda-
praesente archiepiscopo et primis patria?, inter alia lionem, tantum rationis metas correptio non excedat.
movelur quaestio de consuetudine quadam quae in — Et nos, inquiunt, decernimus ut biennio maneat
Anglia tenebatur. Dabanlur de hida bini solidi mi- sub maiiu regis prabenda lua, et possessiones,
nislris regis qui vicecomitum loco comitatus serva- omniaque quae in redilibus habes ad nutum ipsius
banl, quos voluil rex conscribere fisco et reditibus croganda pauperibus. > Adjungunt adbuc nuntii
propriis associare. Cui archiepiscopus in faciem re- qiiod nudus astaret ministro regis, laicali more , et
slit.it, dicens non debere eos exigi pro reditibus; ncc ipsi offerret arma pro injuria, et in illius viveret
pro reditu, inquit, dybimuseos, dominc rex , salvo subjcclione ; paruit clericus judicio, laeitis quidein
15 S. TIIOMJ: CANTUAR. ARCHIEP. 16
cvasisse se, qu.ini rex minabatur, sentenliam morlis. A \ roboratur et fulcitur assensu, invincibilis perseve-
Rox ex advtrso volens hominem mortis subisse judi- rat. i Factum est ut suggessit.
ciuin.injuriain causalur fieri sibi, et euriaesuae prae- Tres statim de numero episcoporum absque arcu
judicari, episcopos quoque detulisse personaepropter vel gladio, sine grandi ac gravi congressu capiuntur
archiepiscopum, nec secundum aequilalisconsidera- inermes, imo quod verius est, ipsi projeclis m ter-
tionem judicasse calumnialur, et seculus per oculos ram armis bellicis liosii dedere manus, et quod im-
Dei, ail, jam niilii jurabilis quod justum judicium properando scribil dominus papa, quasi arieles non
judicaslis nec pepercisfis viro quia clericus est. habenles cornua, abierunt absque fortiludine anie
Quibus jurare paratis, nescius quiil agerel, vel quo faciem subsequeniis. Fuerunl autem qui traducti
se verteret prx furore , coir.miinicalo tandein con- fueranl in parlem regis, Cicestrensis»episcopus Hi-
silio cum Uliis Belial, qui ipsum incitabant adversus larius, Rogerius Eboracensis, et episcopus Londo-
sanclum archiepiscopum, alias aique alios exslruxit niensis. Ab his error regis, elsi non inilium forte,
macbinas, et palam faciens quod corde conceperat, firmainenlum tamen non mediocre et incrementum
convocalos ad sc episcopos omnes, qui adfuerant, sumpsisse creditur. Ab his ergo disseminata sunt zi-
praesenle archiepiscopo et principibus regni his eos zania, creverunt semina nequam borum industria in
sermonibus affalus ait : " cordibus caeterornm; prouiilliint itaque observaturos
B
« Ne nobisimperanlibus tepescente juslitia malo- se regias consuetudines, ut caelerorumnemo formidet
rum insolentia se dilnlet, voluntatis meae est, et idem facere, quod ab his qui inter caeteros emine-
consilii, ralio quoque id ipsum astruit, ut consuetu- bant iniliatum est. Spondet rex quod non quaereret
dines el legilima quae traditurus sum, el quaesan- citra ordinem quidquam ; ul horuni securitus alios
civit avus meus, a vobis confirmenlur, ad pacem inclinaret, quod absque cunctatione factum est. Ho-
populi custodiendam, salva ordinis vestri profes- rum igitur non consiliis sed insidiis et fallacia ar-
sione. i Respondent una voce pontifices : « Yeslris matus, rex acrius insurgit in archiepiscopum; si-
legibusobtemperamus. i Quibus ille : < Legibus, ait, quidem et ipsi tanquam gladium exacuerunl linguas
regni volo obediatis, et eas confirmelis, quae ad adversus Christum Doiuini, de pharelra malitiaeve-
ordinis salvalionem noscunlur inslitui. > Rursus nenata in illum spicula contorquenles, et nunc niinis
episcopi idem quod prius responsum reddunt. Et nunc blanditiis pulsanles pectus validum ut inter-
rex in iram conversus, ut vel minis fleclerel quos licerent innocentem. Unde el praenominatusHilarius
prece non poluit, jural lerribiliter, nullum eis palere primo quidem familiariter monet sanctum, ut do-
diffugium, omnimodis oporlere, ut leges regni, quae Q „ mini sui regis consenliat volunlali, et confirmet le-
pro pacis custodia tradilae sunl, episcopi quoque ges, priorem illi proniiltens amicitiam et domesti-
confirinent et cusiodiant. Addidilque quoniam lem- cum fieri regis, ut ante. Sanctus aulem archiepi-
pore avi sui et priorum regum istae quas nunc tra- scopus ad hoc ait: < Me nunquam pervertes, non
dilurus erat leges, custnditaesunt ab archiepiscopis me latetdominum Ebpracensem et te, frater Uilari,
et episcopis quos sanctorum nnmero novimus so- manus dedisse regiis traditionibus, ut exemplo veslri
ciatos, ut nec mirum nec magnum videatur epis- alii subsequanlur, sed cerlus esto quoniam incassum
copis, qui nunc sunl, si praedecessorum suorum et conaris me vestri realus parlicipio maculare. > ltaque
sanctorum maxime sequantur vestigia. Al venera- durius aggredilur sanclum, < Quid,inquiens, in ser-
bilis archiepiscopus suspeclum habens pacis nomen, monibus domini noslri regis intelligitis, ul caveamus
ne forte lateret sub melle venenum, sciensque noni et nos? spondet rex quoniam nihil quaeret quod
csse tulum in lubrico ponere pedem, et (enebris cir- ordinem dedeceat, el quis aliud audeat suspicari? Sed
cumfusum proximare periculo, conslanter respondett et invitum te faciet observare staluta regni, sipfa-
regi, nullis se velle legibus obtemperare, quae di- cuerit, dum subjectionis jure sub iilius potestale
vinis perhibentur legibus adversari, caeterisqueidemi vivis. i Archiepiscopus autem : « Yos, ait, videritis
dicentibus, conventus ille inimica qtiadam hinc inde; D I si expediat adimplere quae spopondislis : ego nulla
conteniione solutus est. ratione consentio. >
Luxoviensisautem episcopus volens sibi conciliare> Veniensinterea de transmarinis vir quidam magnae
regis animum, quem aliquandiu infensum habuit,, apudomnesaestimationis, tunc quidemabbas deElee-
de transmarinis ad regem per idem tempus advenit;; mosyna missum se a domino papa Alexandro, ciijus
pace vero redintegrata probans quo spirilu ductuss et apices secum deferebat, asseruit. Forma vero
esl.loquitur placentia regi potius quam utilia, mate- litterarum erat ut arcbiepiscopus regis consenliret
riam ministrat dccipiendi fratrem, vincendi archi- voluntati, el. sic sociarenlur in pace. Abbas etiam
episcopum, modum describensquo id compendiosius s in periculo ordinis monet ut quod dominus papa
eflicerelur.i Domine, inquit, utarchiepiscopusacon- mandavit hoc faciat, et ipse in culpa sit, si in aliquo
ceplu cordis sui facile refleclatur, prius episcoporumi archiepiscopus oberraveril; tanlura paci consentiat.
aliqui revocentur, qui vestras foveaut parles et insli- Litleras quoque cardinalium abbas habuit, in quibus
tula conllrment, et sic demum illius inflrmala per- mandabant securitalem accepisse a rege, quod non
linacia, levare inanum solus coulra mulliludinemn qnaeral aliud ab archiepiscopo, nisi ut verbo tautuin
HODaudcbit, dum enim coepiscoporum constanliaa statulis asscntiat quaciraditurus est, quatenus publicc
17 UTA I AUCT»* ' tEU..GRIM,. > 1.1 18
ttonoraretur coram potcntibus regni cum simul1 A velteitam iltius vel offtcialiumtuorum tub in'erdi"H)o
fuennt nec conlra ordincm suum exigerenlur ab eo) pottere.
consueludini consenliCe. Adjunxit etiam abbas sicutt i. Q'udUtion liceal\episcopo coercere aliquem de
eratpotens 111persuadendo, regem nullatcnus tellei petjurio tel Imsa fide.
vinci, nec decere, annuat ille regi el pix ent, tcg- 5 Q\iod"cletictttahantur ad smrulatta judicia.
iiumque illi siibjicietur ut anle, et omnia quae regisi 6. QuodlafciSse'ufex,'seu aln, ttaclent cattsasde
sunt IIIIUSorunt, nec veniel in memonam omnis lllai decunisvel ecciems. ,* ' '
cominotio. >, Caeterum veslram, mquit, personaml Vidennl lii qui adhuc^hoMie nimis pertinaciter
rex supra omnes homincs honoravit, ettu ei quautai re<<lilisseregicjlumnianlui saiiclumarcliiepiscnpum,
uemo unquam fiJehtate servisti. Promde ne perr si jusium ftnt inter htec et'mtiltaVin hunc modum
quem dcbuit sumpsisse fomentum, per le soI\aturr palienium exhibuisse, et non maVisMlIuci exclamasse
vinculum dileclionis, etne quod (antis compuasii i piopheticum • « Zelusdoinus'tiiae^ctmilui^rAe; >\e-
sudoiibus lantaquc devolione, commotione brevi de- gciat profecto, quoniam qui fConseiUit'peccan'tibiis
pereat. > Quul plura' non cessavit abbas usqueduml et alium pcccantem defendit, male^dictlêrîi''jipmT'
persuasibihbus htimjnae qua pollebat sapientiae vei- Deuin eihommes, coiripieturque correptiohefsev?-
"*
bis.sedticlum archiepiscopumsecumduxilad regem,, **iissiina. Rex vero poslquam viditr archiep^?^bpVm '
fjcile quippe creditum est viro, qui tantae videbatur pcemtere de promissis, et ab eo quod^pepigerat
aiicloritatis. Instanie igillir abbate cnm caHens, quii rtsihre, seipsum ultra non ferens, proe nimia iW
ad idcm convenerant, pronultit arcbiepiscopus regii dignatione, nunas jaculatur inordinatas, quod ipso?
quod avitas consuciudiiies in fide seivabit, nilul de: mm Mdelicet curvabit cervices, et si' faculias non'
eo ulterius jaiidiluriim se confidens, ut promissumi defiienl extolleuliam conquassabit. Sed nec minje
fuei at, nec dolum suspicatus post laclam sccuritatem. nec monita sanctum a sententia deducere, necregha
Quod audiens re\ : < Ut sponsiom, inquit, luae fldeini poterant hunuliare volutuati, pulsatur tamen, ut
demus, dignum esl ul publtca audientiahaecfaleaiis, quandoque vel laedioviclus consential.
unnersis siquidem notumcsl, inquanlis milu con- Duo siquidem ex lus qut ipsum ulcunque seque-
trarjus exsuteris, pubticis regm legibus tontradicens. bantur adbtic, Salesbiriensis sclicct et Norvicensis
El nunc convocemus ad diem certum ego quidem episcopi ih mulla anxietat'e°el moerore siipplicaiit.riit
oplimates et pnmos regni, tu veio episcopos et ipsorum causae compaliatur arcliiepiscbpus.-» Ttihfa^
clerum, ut le coram niultitudine consentienje, coe-• inqumnl. iiivnos innoVato vestri'eausa'antiquo 6di6
lerorum nemo Iegibus noslns audeal refiagjri. > r. . regis mdignalio inflammaltir, iil' in penculum nostii
lgitur caslro regio Clarenduna coaclo^soJemniWnci capitis tota-liaecconveilalur malilia, msi' hodie pa-
litf', proposiliscapitulislenenjdarum corisuQtudinum, cem feceris. > Ideni horlantiir qui de consilio regi»
super facta sponsiqne rex archiepiscopum convenit. erant consules duo, ul scihcel piovideat sibi', nuse-
Volo, inquiens, ut secundum paclionem publice pro reatur Etclestae, et de sms ctiram habeat. A'djun'guh"t
fiteans quod pol.botus es. Sanclus vero archiepisco- terrentes quomam nisi irfea die pacem facerel cunv
pus pvemlenlia duciiis, quod lenere consuelu<l|iiem rege, in tantum se et lam inaudilum^proljpsiiros
concessent, sub qu,i <erlura esl Ecclesiae libert.Uem fore piaculum, ut rexêt regnumiiniversuni quasi*"
'
pencliiari, graviter ingemuil pro sponsione. Etcon- gens stne consiho ul sine lege ab omnibus in*circuitu
siderans non levem bac occastone conlusioneni ec- sulisannarenlur. Sanctus \ero archfeîacbpus^quasi
clesiastit.e paci cmergere/elegil incidere m manus miles inviclus inler medios hoslium cuneos fesiriian$s
hominum et regis molum incurrere, quam derclin- ad palmam, quem precCs non jmoveraiTt^,* netînmis^
quere Iegem Dei, nec minas metuit cujusquam bor cedeie dignabalur, sed quoniam omnia wVtfijitift
miiium,quomagis arecto lramitedeviaret,postqnam cooperantui eleclisi iste tenlandus eiat adhtiQ tjt
ab hoc lapsu resipuil. Ammadvertit nimtrum vir post Iapsum forlius insurgeret in adversanum.
sancltis hoc esse studium regis el mohlionem, ut D [ Duo lgitur milites Templi, magni ambo nominis,
Ecclcsiae hbeitas m jus regium redigeretur. Et ut nec aniini virtule, ulcreditur, infeiiores, videntes
palam fiat hoc fuisse consilium regis et voluntalem, lram regis implacabilem foie, si regiaevolunlati non
sex lantum capitula lunc factae et traditJ3 conslilu- consenlial arthiepiscopus, ipsum usdem quibusan-
lioms liuic operi uiseruimus, quorum auctontJiem tenores, convemunt verbis dicentes . < Quandiu sic
sintiiis lpse in epistolj sua condemnavit. Sunt au- agis, (lomine, quod Ecclesiaesancta?, quam regendam
lem haec. subcepisti, non compalens' da honorem regiae ma-
et sopilts inrum slimuhs untim eritis sictil
1. Quod non appelletur ad sedem apostolicamsine jeslati,
a piintipio, sin alias, gravi clerumet Ecclesiam uni-
hcenlia tegts.
versam ac lacryniabih exposuisli jaciurae. > Securos
2. Quod non liceal archtepiscopo et episcopoexire praelerea et certificatos se aslruunt, quod nihil exi-
deiyegnp, etvenire advocationem domini papm sine git rex, quod archiepiscopum dedeceat vel contra
luentia regis. ordmem sit, et quod ita fulurum sit se consenliat,
3. Quod non liceat episcopo excommumcate ali- seipsos suamque legahialem audacter lnlerpori uil.
yuemqui teneal de tege tn capite, stne ttcentia regts, Deiuquc ne uicredulus existat promissis, conccduiu
19 S. THOM^ CANTU^ ARCillEP. ;.;../,. VSOT
ul.ipsi sine remedio et fine pereiint si sit-inconscien-- A regis lame,n:irrer)ar0bilitcr 'aîmuv^îii^^prpr^.':
lia regis fallacia aliqiia sive dolus cOrilra archiepir- auleni hequaquaiii passiiS;^^ imptinei;:pr3eterire..,:iSe^:
scopum, nisi ut in publica tanlum audientia honore- ' ipsu.mab oflicio missae siispeiidit\, et. ienhit>;in sepi
tur, et coram cunctis concedat quod coniradixit.. teritia qiiousquea dbinino'papa?absbIy;eretUr^
Asserunl regerh nullo modb velle Viiici, ne viliorp Ebreiisi.s episcbpus de transmarihis a*dregemvvehit'
appareret, et ca:teri regis sciiaaudaciiis prjelerireiit,t ut regi archiepiscopumVreconciliaret. Rexrautem
qiiibus archiepiscopum cognoscerent refragari.San- . ciim intermiriatipriei :Terba, ihquit,-sunt; :;otniii-
ctus vero archiepiscopus fralrum Iacrymis, quos,. 5 biis inde diebus quoad vixerimus am)^, loûr pble|
veritatis ac fidei noverat a?mnIalore;s,nop modicei' ris, nex pax erit tilla, liisi- a papa: irfipctret, arclii-
inotus, et e regione sanctain Ecclesiam corisideransiJ episcbpus , tit sigillb siib,leges reghismeii coiisignet;'
praecipitio proximare, si non regis animum lenirett et saiiciatauclbritate.r>:Inslahte bpisfibpbvpb* eiim-
assensus : « Vestris, inquil, cedo consiliis, et regisi dem scripsit sanctus arcliiepi.scbpus'dbmihb pap^
anniio volunfati. > Et spopondit cuntis audientibiisi ut dignareiur sua Aauctorita(e:eit;sig;illi;;impress)()he
qiiod in lide bona servaret leges et consueludiiies, i. regias iraditiohes-cohfirniSre.papaî&perj^
regni. Rex confeslim qiiasi raplo hoc sermone ex; ,•illico^quod hahc:peiithiiiem;arebiepM
oi'e archiepiscopi:« Audislis, inquii, qnid archiepi-•'|B ' constrictus necessitaie fecisset^scjiptiitiifitSimjirf:
sCopussui gralia spoponderit, volo 111aliis episco- dignatipne quadam a se-reijuilt,;^
pis injungat quod ipse concessit, — Corieedo, i ail. cbgnitp, rex aegrefereriis'ir.ritub:iiiericbnsilih»i;sujimi-
Nec niora ih mediutn assenserepmnes. Rex igilur ira-'vehetnehtjbFiinflammatur ih archiepiscbptiini ior
dicto ad arcliiepiscopum : « Semper mihi adversa- itim iili a'sbribeps?qu6dj'',^b.usipp'ibu^^^
rius es, i ad ontimales consequenter et consiliarios papa^nQn^cbnjfensi^ '
sic loculus, atljiinxiL: < tenentes episcoporuni spon- Ab illo ergo die convbca,!cbnsiUalbres quj loûiiti-
sionem super leguih regni cuslodia, provida tracte- tur quod libeat magis quam quod dece.at;; multipri-.
lnus cxamjnatione negptiuin, ne quando opus sit de, cat ingenia et ipstauratmachinas, hec;bura.fuitqub
legibus inler nosj.terare sennonem. Gum siimraa id fieret modo,^^tanlum-arcliiepiscopi^^^ curyaret.cbh-
itaque diligenlia leges ayi mei Henrici regisvrecor- stanliani et miriiierel^^ auctorilaterh. Hbp auteih;s'en-"
dalaeet conscriptae publice coram omnibus reciten- sere dohlestici, ut si jEboraceiisiârcîoplscQpo.^QS^'' '
tury he novum aliquid tradidisse quisquam nobis set impetrare a papa regni Iegalioneih,.:faciIe^
piacsiiuiat imponere. > Consummalo autem negolio mihiltn.Cantuariehsem :hob;rtM^
seciinduni regis edictum 1 « Volo, ait, ut sigillo ar- Q missis ad papam dupbus clericis::V: mUlla;ihstanliaV
chiepiscopisignetur hoc scriplum et confirmetur. • laboratiim QStut effeclum consequerelur voluhtas';',f
Sahclus vero archiepiscopus lum primodolum, quem regis,; sed hoc post."aliaJegalis'responsiim est,, quo-
fnerat suspicalus, adyeriens interposila fide quam. niamElbbracensis iiiferioris oihhiitemporefuerililf''
Deo debuit: « Non hoc fiet, respondit, quandiu in.] gnitaliset aucibriiaiis quamOanluarieiisis^.'Efjclbsia;
boc vasculo spirat haec anima. i Nam domeslici el <Ei-ii, adjunxit, qubad yixero,^>NRel^ruhtjiuriliji^
regis, dato consenlietidi consilio, Sectirtimfeceranl protestantes quia nisi regbra^^^pbsiulata;lega:tibiie,pla;
archiepiscoputh, quod nuiiquam scriberentur Jeges, cassel, arcliiefiiscopus capiiisPseritenlia; 'piihireiiir.
nunquain illaruih fieret recordatio, si eum verbo Et papa quideih, hoc':aiidii^nsyexaninib siispiravit, ;
laiitum in audiehtia proce.rum honorasset, el quia Consideran^ aiifehi',; ut.vir sapientissimus, ;leyioi;i
rex ex toto cederet voltintali archiepjscopi, et om- nbiinunquain cbrisehtienduih noxae, uUperfccte gra-
nis iitrinque maievdlentia couquiesceret. Nunc ficla vior eviieiiir, Tegatiohem quidem^transmittil regi;
se -pactione seductum yidens, ad aniimam usque sed peniliis pblestalem iriterdicit gravandi qiiem-
tristabatur, et cautius providere sibi in poslerum quam sive promoVeridiEboracensem contra doriii-
deiiberabat. Rex aulem et consiliarii, aliud schema numCahluariensem. Instabant nunlii afllnnantes rion
excogilantes,parlilo instar chirographi scriploprae- U p esse in conscienlia regis hac occasione vellegravare
iiornirialo medium archiepiscopo contraduiii. Quod quemquam, sed ut hac permissione cbntradicehlem
accipiens invitus quidem, sed defensionis intuii.ii, humiliet archiepiscopum, et devbtiorem efficiat re-
suis ista loculus est: < Scio , inquiens, damnandum giaemajeslati. Super omnia autein ne ih regis inju-
fore quod fecimus, si non opus reprobum sana in- riam infames ordinatorum ausus aclionesque insble-
lenfio excusaret; hinc maxime illorum experiemur scant, cum regi perspexerint non deesse facultalem
fallaciam, patebunt doli, et laqtiei nudabuntur , ut gravandi archiepiscoputn, sub cuj'usiuilione clerici
amodo frustra expandant rele suum coram oculis temerare leges publicas rion verentur. Sed nuhtii
pennatorum, haclenus quidem funes extenderunl in aliam quanu dictum est nulla ratiohe. poterant ex- .
laqueum , ul nos praecipilarent, sed iiunc omnis il- torquCre legationem, quam tamenin publicis con-
iorum delegittir fraus, til facile j'am caveaimis. > ventibus ostendens, divulgari fecit potestatem obti-
'
Soluto landem in liunc modum concilio, abiit yir nuisse se a domino papa, qua posset archiepiscopi
sancttls in viam suam, tnistis quidem etiraius su- praesumptionesrefreriare, cum, .sicut dictum est,
piamodum sibi, quod lam enorthi malitiaeconsen- omnem cnm permissa legaiiorie nocendi>siveproino-
suin dcdit. Nam regi quidem et ex parte paruit, et vendi aliquem auctoritas aposlolica poieslalem ade- '
21 VITA I AUCT. ED. GRIM. 5»
merit. Hincsane cum nec ralione nec quasi apo- A juste clericos insequimur, quibus in omni scclere et
siolica aucloritate gravare possel aichiepLeopum ini flagiliis nequiores vix quisquam invenielur, si dili-
propria persona, in subjeclis persequilur, et vullui genter attendatur, uude el ad majoremconlemplum
tristiori quod animo gerebat odiiim letbale praeien- de custodia publica, de carceribus reos extrahit et
deus minis feril, quod opere non valebat; ordinatosi absolvit, et sub interdicto Chrislianitalis curiaemeae
et Ecclesiam Dei quacunque potuit occasioue, ut1 subducit, ne debita in eos exerceatur jiistitia. Deni-
archiepiscopum irritaret, opprimere non cessavit. que quid nos, quid regnum universum valet, si ju-
Quanlas habuerit lites, qiiaulas pertulerit a rege eti slitiaeleges deperierint? pereunt plane si pepercero.
, Sed nec parcam si praevaricali fuerinl. Clerici et
iuinistris regiis injurias pro defensioneecclesiasticae
liberlatis, quantas ab invasoribus rcrum Ecciesiae , comprehensi tradanturmox justiliae exactoribus, et
sub occasione regiae commotionis coiituinelias pas- ordinibus privati secundum leges jtislitisepceriissub-
sus sit, omiilimus enarrare. jaceanl. < Addidil quoque quomodo avus suus suo in
Sed et ordinatorum inordinali mores interregem tempore secundum communes regoi leges corripuit
ct archiepiscopum auxere nialiliani.qui solilo abtm- ordinatos, quando el sancli fucranl archicpiscopi
danlius per idem tempusapparebant publicis irretiti pariler el episcopi : < Eupropter pracdico, inquit,
criminibus, quos regis consilium et voluntas dccre- B malo suo el confusioni fore, si bis archiepiscopus
vit publicis regni legibus debere subjici, sed archi- contradixerit, quac tot sanctos palienter porlasse
episcopus libera auctoritale reclamavit. Voluntas cognovimus. > Quo dicto, cum ira et indignatione
siquidem regis erat ul secundum leges quas avitas nimia sanctus archiepiscopus nihil stibtrahens veri-
appellavit, ordinali in furto, homicidio, vel ctiani lali consequenler ad rcgis objectionem respondit:
proditionedeprehensi, primo quidem ordinibus cx- « Si placuissct, domine rex, emendaliiis dixisses,
epoliati,postmodumprivalioni membrorum pro modo nam ego nec homicidas nec fures tueri soleo, sed
dclicti traderentur; fiebatque lelhale speciaciilum persequi. Verum nefas duxi et pro crimir.e rcpuio,
et lugendum omnibus saeculis. Cerneres de ordine mancipatos divino cullui laicis Icgibus ad contem-
sacerdotum, diaconorum, et inferioris gradus, trahi ptum sauctae matris Ecclesiaccondcmnari, ordinum
ad concilia, ibi contra sacros canones a laicis con- videlicet privatione conliindi et corporaliter perire.
dcmnandos morti, sive membrorum conluiiielia de- Nulla lioc docuit lex, nec ralio conseniit ut simplex
lurpandos, sive in carcere regis miserabilitcr rclru- praevaricalioduplicem sustineat uliionem, nulla me
dendos. Scd sanclus archiepiscopus dolens conser- ratio ab hac sentenlia revocabit. Cum prolapsi fue-
vos suos, pro quibus Christus morluus est, tanlis p„ rint, et in lethali criinine comprehensi, lati condi-
ascribi indignitatibtis, el in hoc consideraus libcr- tionepriventurordinibus, ut deinceps a membrorum
tatera Ecclesiaedcperire, ipsorum in se suscepil mi- kesione immunes inaneant; si post degradationem ad
serias, causam egil, el pro ipsis quibus poluit viri- suum vomitum denuo reverttinlur, vivi si placct
bus rcpugnavit. Spondet regi quod in curia ecclosiae absorbeantur, afligantur patibulis et inaudila mul-
pro clericis respondebit, et juri eos exhibebit pro ctentur pcena.
quacunque calumnia. Rex autem perseverans insen- <Quodasseriluravum veslrum vel aliuin quemlibet
lcntia, asserit neminem eorum qui in custodia suut in clericorum necem saevisse, subila quadam prae-
egrcssuriim, nisi degradati et tortoribus traditi pce- sumptione et semel id factum fuisse cognovimus;
nas persolverint quas merucrant. Econtra vero ar- sed incongruum valde esl, ab his sumi exempla ju-
chiepiscopus,quia nonsic erit, respondil: <Nunquam, slitiae,qui quidquid propria elegeranl libertale, pro
ail, degradabo, nunquam Dei ministros laicali jusli- legibus aflirmabaiit. Denique cum in regem descri-
tiaeexponam, peccanies secundum Dei lcges et Pa- psissel Salomonem sanclus David, conlra regis pro-
trum decreta corripiam, nec quanlum iu me est, posilum coronando ct consecrando Adoniaeinlerfuit
Ecclesiaedignilates, quas per tot saeculaad nos usque sacerdos Abiatbar, pro quo schismate el temerario
sanctorum iransmisit aucloritas, deperire permit- D ausu suspensum quidem ab otlicio, pristina ac pa-
iam. > terna legiinus dignitale privari, sed menibroriim
Cum ilaque secundum quod meute tractaverat, nequaquam perlulisse jacturam. Indigntim proinde
ordinatos comprimere nequaquam licerel regi, reni- videlur ut pro simplici commisso duplicem judex
tente archiepiscopo, his sermonibus conquestus ad homo exigat ullionem, cum judex omniuin Doniinus
optimates causam suain conlra archiepiscopum al- neminem, ut scriplum esl, < bisjudicetin idipsum.i
legavit. < Juravi quod justiliam el pacem tenerem in Sed et quaepolerit unquam ordinato veiiemeniior
regno commisso mihi, dispositione divina, eosque irrogari confusio, qiiam si fueril degradatus?nullum
qui injusle viverent justo judicio secundum merita ei majus iufertur opprobrium. Igilur cum ad hoc
condemnare, el id quidem hactenus feci, lacerem- divina dispensatione assumptus sim, ut meo palro-
que pro viribus, si non archiepiscopus nosetregnum cinio et luiiione Ecclesiam Dei protegam el ordiua-
sua perliuacia perturbaret; auctoril.ile namque sua tos, ab hoc proposito non me nisi mors separabil. >
protegil homicidas, tnelur fures el sacrilegos, et ad Viso ilaque quod immobilisstaret arcbicpiscopus in
se refugientes suscipit inimicns justiliae,pacem prae- scnlenlia, ut nec regiis in aliquo praesumptionibus
stans his, qui regni pacem conftindunt. El quidcin acquiesceret, ncc ordinatos sincrcl (ractari cum de-
53 S. THOMJE CANTUAR. ARCHIEP. 24
decoro, rex lotus incanduit ira, ct rupto tandem A , ille placide satis respondit : <Si etiam venli pro-
silcnlio in haecverba prortipil: <Humiliabo,iiiquiens, posilo nostro conlrarii sunt, Domiui voh/,:'..is tlat,
superbiam archiepiscopi et ibi raerilo peitinaciae el vos porlum lenele quem dominus assignabit, > et
consumam, unde ad tanltim fastigium sublimavi. > slaiim in Argliam reduxere. Sanctus vero teco-
Plura sub hac lite tempora transierunt, cnnante gnovit postea et suis confessus est, nec dum fuisse
quidera rcge ad conculcationem ecclesiasticaeliber- voltinlatis Dei ut tunc transfretasset, adhuc £11 i
tatis archiepiscopum a senlentia revocare, archie- certamen grave reservatum et lenlaliones perquas
piscopo econlra pro defensione cleri modis omnibus transiret ut probalior appareret; quod facttim est.
repiignanle. El revera jam solus id agere visus est, Rex autem, audito quod navem consccndisset ar-
episcoporum destitulus consortio; qui omiies pene chiepiscopus, tristis inansil et anxius, donecrever-
abeuiites retro regem secuti sunt, et qui remansisse sum cognovit, limuit namque vehemenler ne eunte
credebantur, compressit limor regis ne libere loquo- illo ad dominum papam, reguum sub inlerdicto
reiiiur mala quae flebant, et sic solum in certa- maneret.
inine reliquerunt, et sine solatio, sed humano; UE CONCILIO NORTHAMTONl.*.
liam solusesse non potuit, cimi quo.juslitia dimicavit. Castio igilur Northamtonia solemne statuens
Caelerivcro gloriam hominum diligentes non Dei, B celebrare concilitira, omnes qui de rege tenerent in
dum lerga verterent viso pracliorum apparatu, hos- capite, mandari fecil; citalus esl c( archiepiscopus.
tibus auxere virlutem et coriiu dederunt peccalori, Ante illud sane conciiium quidam de domesticis
gladiuin quippe verbi Dei nudare formidanles illic regis et potens apud regem, clamabat in curia archi-
trepidaveruni limore, ubi non fuit timor. Sed Deus cpiscopi possessionem, quae de jurc Ecclesiaefuerat
quoque dissipabit ossa eorum qui hoiiiinibus pla- ab antiquo; ctim autem, reclaraanle juslilia, calum-
cenl, quia qui hominibus placere volunl Cbri- iiiani suam miles prosequi non valebat, regi nego-
sti servi non siiul. Cur aulem archiepiscopum des- liiim inlimavit conquestus quod jus suuin arcbi-
lituerint, dominus papa causam aperit, scribens ad episcopus injusto lulisset judicio, et falsam fuisso
cpiscopos quia sciliccl majorem homini quam Deo curiaui archiepiscopi, el in regis injuriam redun-
reverenliam cxhibebanl. Viderint ipsi quid dicturi, dasse juratione inlerposita derogavit. Rex vp.ro,
quid aeluri sint in judicie Dei, qui rcgi loquentes qui occasiones quaerebat adversus archiepiscopum,
placentia, favenles errori ipsum faciunt deviare, mandavit m occurrerct niiliti responsurus de vio-
quein praserliin corripere convenirct, ne ejus lenlia; qui cum adesse non posset gravi retenlus
excmplo audacius cxteri deliquissent, quando aulem infirmilale, missis qui regi responderent, excusa-
vel errare se crederet, cum uno tantum recla- vit diem. Rex vero penitus nullam excusalionem
mante, universitas aliorum consensisset errori, et suscipiens, ipsum publicam audientiam subterfu-
faclus esl secundum prophetam, « sicut populus gisse suspicatus esl, hac igitur causa quanlum ad
s:c sacerdos? i Quinimo ad sui ordiuis eontumeliam negotiisuperliciem spectat, sanctus prsesulNortham-
solus episcoporum consensus sufliceret, si non in- loniam, quasi super his judicandus, anle tribunal
super adversus virum Dei consiliis nequam regis Caesariscitatus est. Re aulem vera el intentione,
aniniuin armavissent. ut ex fine colligitur aciionis, quaienus publice
DE CONSPIRATIONE EPISCOPOHUM CONTRA ARCUIEPI-lacessilus et a sentenlia deductus, vel regi conseu-
scopuit. liat super legum regni susceptione et custodia, vel
Sanctus igitur arcbiepiscopus considerans episco- si pertinacius resistat, sententiam accipiat damna-
pos unanimi pene omnes conlra se conspirasse tionis. Adluit igilur, ut dictum est, et incontinenti
consensu, nec regis iudignationem ulla posse ra- rcgem adiit submissius, orans ut pro communi
lione leniri, nec in his omnibus aliquod pacisap- utrorumque commodo et salulc, dominum papam
parere vestigium, suam ad tempus praesentiam adeundi licenliam digmareiiir concedere, qua postu-
subtraherc deliberavit, videlicet ul eo subtracto qui rj lalione rex iniram versus respondit, quod nequa-
niateriam commolioiiis lninistrasse creditur, dum qiiain sicut speravit abiret: < Prius, inquil, respon-
rcgis usurpalionibus non faveret, rex saltem deso- surus es quod ad nieain cilationem supersedisli
latae Ecclesiae corapaleretur. Simul et alia causa venire. > Ad quem archiepiscopus : <Non sic, ail,
cgrediendum patria decrevit, ut auclorilate el au- loqualur dominus meus, morbus delinuil et excu-
xilio doniini papae, uuem adire disposuit, oppresso savit. > Sed nec humili rex excusatione deliuilus
rcgi in aliquo subveniret. Assumplis ilaque paucis nec morbo, jubet ocius judicium fieri et decerni
secum navem conscendil, et primo quidem pro- quae sententia ferialur pro conlemptu. Judicatur
spere spirantibus auris, cum jam ducerentur in quingentas libras dandas esse regi in satisfactionem
altum, nautae mutuo loquebantur dicenics : < Quid supersessionis. Recilato judicio sanctus ingemuit,
agiinus, iransportantes de regno iuimicum regis? videns in loco judicii iniquilalem. Conanli autem
insipienler operamur; nos et lola noslra progenies contradicere judicio, reclamatur ab omnibus, sug-
perpetua proscriplione exhaeredabiuiur. > Ad ar- gerilurque ul ira postposita in hoc saltem studeat
chiepiscopum quoque locuti aflirmant quia in tali placere sibi regis aniraum. Annuit tandem, hac
veuto nemo possel applicare quo jusserat,. tum sperans via flniri posse molam controversiam Exi-
2a VITA I AUCT. ED. GRIM. 23
gilur dare obsides qui respondcant pro paclapecu- A . coriditionequam sanclus interposuit.comiles reversi
nia. Quibiis invenlis, revocatur in medium causa sunt. Die codem diclum est ci pro cerlo quosdam
mililis unde conteiitio orta est. Videnssanclusquia ex regalibus in ejus nccem conspirasse, et a rege
occasioncm quaererent, unde illuin in aliquo accu- praelocutiim fuisse, quod si ad curiam iret, vel ca-
sarent, asserit cum summa liberlale, quod nemini pile pleclerelur vel redigeretur in carcerem. Expa-
inde respondere habeat extra curiam Ecclesiae, cum vit pro tristi nunlio, et loto conlremuit corpore, ut
nequaquam miles probare poluerit quod in curia postea confessus esl, minus quidem mortem qnam
archiepiscopi quidquam sibi contra juslitiam judi- vincula nieliiens, nevidelicel liberlas Ioquendi pro
catum sil, juratio siquidem qua falsare uisus est causa Ecclesiae adimerelur, el hoc non solum lunc
judicium Ecclesiae, nec usitata fuit, nec legitima; sed el semper limuisse eum cerluin est. Confessus
unde inlulit quod ntilla cogeretur ratione exlra vero timorem suum religioso ac limeiui Deum, ad-
curiam suam super hoc negolio respondere. Et monilus est, ut mane processurus ad curiam in ho-
miles quidem, qui sanclum archiepiscopum gravare norem beati marlyris Slephani hosliam salutarem
non liinuil, et nianum millere in christum Domini, offerat Salvalori, ne die illo noceret illi inimici ma-
eodemanno amissis duobus filiis quos disposuit de litia. Paruit ille, et explelis cum niulla devoiione et
Ecclesiae palrimonio haeredare, ipse quoque vitain » lacrymis salutaribus sacramcnlis, slolam sanctam
perdidil el possessionem. circumdans humeris, suh liabilu tamen exteriori,
Rex autem, ut vidit haec ad archiepiscopi accu- dexlrara sancla: cruris vexillo munivil, crucem
salioueiii non prolicere, alia excogitavil. Jubel ut propriis manibus bajulans, ne a se passionis suae
ralionem reddat archiepiscopus eorum quae lempore elongaretur exemplum.
cancellariae custodienda suscepit, et qualiter et in DE 1NGRESSI0NE ARCHIEPISCOPI.
quibus ea dispensaverit non cunclelur cdicere. Marlyr ergo nobilis solo Deo coniitatus ingredi-
Turbatusprimoarchiepiscopus inopinataequxstionis lur ubi consedere pontifices ct ex principibus non-
noviiate, respondet tandem non decere talia revo- nulli, rege residcnte cura domesticis in inieiioro
cari jn causam, quae pridera absolutione solemni conclavi, nam ea die sese muluo non viderunl rex
fuerant lerminata. Jurat ille oculos Videntis omnia, et archiepiscopus. lngressus itaque sella remolioro
audire se velle pro omnibus his rationem in cra- consedit crucem lenens. Ad quem Londoniensis
slino. Causante arcliiepiscopoinduciarumanguslias, episfopus accedens, hortatur ut crucem deponat, ne
ac dicenle nec Iegitimum esse nec rationi consenta- quasi nudato ense videatur super dominum regem
neum, iit sub lanla cclerilate pro lali negolio respon- inlrasse : < Hcc, inquit, modo accendilur ira , dis-
deatur, jurat ilerum rex, sicut anle, quod nulla fiet «ordia cuiimlalur, et exasperalur regis animus: i
excnsatio, nec longiores dabunlur iuduciae, sed in cui cum persuadere non posset verbis, vi crucem
craslino respondebit. Sanctus igitur, expensa in extorsisset ei de manu, si non utrisque manibus vi
litibusdie et jam advesperascenle, receptus hospitio, simililer eam vir Domini detineret. Eboracensis
cl gravi mox taclus dolore splenis, leclo decubuit, quoque, eadem repelens quae a superiore objecia
noclemque sine cibo et insomnem ducens, misera- sunt, horlalur el ipse ulcrucem deponat: « Tu, in-
bili decoclus dolore, vix diempraeslolatus est. Solebal quil, ingrederis armaliis super dominum regem,
hoc modo vexari, sed nunc anxius solito, turbato sed certus esto quod dure incidil ensis regius, el jam
niiiiiriim sanguine post iras diurnas et Jitigia. contra te exsertus est, si non consultius egeris. >
Adsunt ministri regis, qui sanctum urgerent ad Tunc sanctus archiepiscopus humili usus affatu, ne
concilium; excusatille, prsetendit morbum, et indi- daretur occasio insidiantibus : < Scio, ait, quod
cem anxielatis sudorem ostendit; ad ctiriam se itu- regis incidit gladius, sed carnem ; nam crux ipsam
ruin, cum transierit vehementia aegritudinis, polli- perlransit animam, et spirituales transverberat po-
cetur. Jural rex lerribiliter : Venire illum oportel, teslates; absit a me quod objiciiis! ne quando gla-
nulla eril cxcusalio; quanloque anxius querebalur 0J dium portem conlra dominum regem : crux eiiim
archiepiscopus, eo plures rex nuntios misit qui pacem porlat, non gladium, quac in coelissunt, et
ipsum curiae praesenlarent. Suspicalus denique ne quae in lerra pacificans, et ego pacem volo, nec
forte affeetala esset infirmitas ut audienliam decli- crucem dimilto. >
naret, duos millil de nobilioribus et primis regni, Decrevil aulem rex revocare in medium crimina-
cousulem Leyecestriaeet Cornubiae,qui renuntiarent tiones quae superius motae sunt conlra clericos, ut
regi, ne simulalionis suae archiepiscopus tempus inde archiepiscopum accusaret; sed proceres dehor-
conetur redimere. Astant comites viro sancto, lati sunt, ne forte si adversus ordinatos calumnia
dicunl oporlere eum absque mora et excusatioue movcretur, episcopi cum archiepiscopo suos singuli
curiae praesenlari. Sanclus vero quanlis premerelur tuerentur: < Alia,inquiunl, quaestioproponendaquae
angusliis indicavit. Urgent comites, ille supplicat, specialiler ad arcliiepiscopum respicere videatur. >
illos adjurans per nomen Salvatoris, ut vel illius Inlerim nunlialur viro sancto ab his qui ronsilio
diei concedantur induciae: « Cras, inquit, vita co- regis inlerfueranl, quod nisi consulat sibi, eademdie
iniie, auditurus quid domino regi placeal, vel in vel plecterelur capite vel in carcerem et vincula
selia porlatus assislam. > Datis induciis, ea lamcn retruderelur, sicul heslerno audierat. At vcuerabi-
lis archicpiscopus pro se quidem inlrepidus, sollici- A licitudini haec causa arcbiepiscopi, ipsiun vestrae
cilus aulein et anxius pro causa desolataeCcclesiae humiliabimus voluntati, senipiteriium illi de caetero
etpaupcrum Chrisli, qtiihus qiialemcunqiie vidcba- silentiiim imponentes. > Annuit rex media condi-
lur proleciionis uinbram oblendere, si quod illi pa- tione tali; pontifices nil cunclali, astantes archiepi-
terel evadendi refugium atlenlius consideravit, et scopo, praeseiiliamdomini papae appellahaut et ipsi,
paululum deliberans, cum neminem prorsus videret, quodjubenle eo regias Iradiiiones pro Icge lenendas
qui verbmn loqueretur, quo regis crga ipsum defer- susceperint etconfirmaverint, quas ipse posl factam
vcscerel furor, staiitibus circa se episcopis et pro- spousionem contrarias ecclesiasticis institutis cona-
ccribus, sedem apostolicam appcllavit, quod solumi batur aslruere. Sanctus vero archiepiscopus ketus
videhattir reis esse remedium : < Nam haec curia,, quidem appellatioiiem ampleclitur, nihil aeque desi-
adjunxil, qual.ler Ecclesia gravctur inquirit. > Slu- derans quam ul aiidienlia concederetur. Sed adhiic
pentibus illis ad subiiam appellationem el freinenli- instabat comniotio regis, et iiitaiiliun exacueriint
bus in ciim, Londoniensis, stiinulante, ul creditur, , illum inembra Zabuli, consiliarii nequain, til missis
consciciitia, ut sibi remittatur appellalio, deprecatur. militibus mandaret, ut ralionem redderet incouli-
Ad quem sanctus archiepiscopus : < Nec le, inquit,, nenii triginta millium librarum quas tcmpore can-
ab»oIvo nec quempiam caeterorum, sed in vi obe- B I cellariaesuae, absque conscienlia regis el eorum qni
dieniiac ex auctorilate Dei et domiiii papae injungoi supcr negolia regni fuerant, profligavit. Vir auicin
omiiibus in commnue, ut plenariain justitiam exiga- Domini libere quidem respondit ad haec,nequaqiiam
lis de homine qui in me manum miseril, quicunque> decere super his facere quaeslionem, quae, leste po-
fuerit ille. > El adjungensimperavit sub analhematei pulo, legitime lcrminata sunl : « Eleclus, inquit, ad
ct in periculo ordinis et animae ipsorum ne parce- hunc honorein ex ore doniini mei regis, liberum me
renl. Winloniensis vcro, commotis omnibus pro il- ab omni cxactione in posterum clamavii potestas
lata appellationis senlcnlia, volens paci consulere,( publica, quod nec vobis excidisse debet, sed nec
tiniensque Ictbale quiddam oriri circa archiepisco- lalet domiiiuin meum quod in regni negoliis et cb-
piim, bis euin verbis adhortalus esl. < Redde igilur sequiis illius universa expenderim, si dignatur ad-
arcliiepiscopaliini, ait, in nianuni et misericordiam, verlere, unde et hinc in catisain ingredi nulla me
regis, si forte hoc modo adversum vos el nos pariterr constringit ralio. i
vestri causa regis indignatio detumescal, alilcr vero> Audita responsione bac, rex in iram vcrsus et
niorliferum video luuiulium, nec iilluni paci locumi naore suo Dei oculos prolestalus : « Homo. inquit,
vel concordiaereservari. i llle contra cum inlermi-. ^ meus est et subjeclionem debet, et mihi rutionem
nabili juratione prolestatur quia nunquam arcliie-- non reddet? amplas de meo haereditates liabet et
piscopatum redderet, donec ipse tenere potuerit: : respondere contemnit; decernalur ocius cui subja-
« Nou ea, inquit, conditioue suscepi ut rcddam, sed1 ceat senlcnliae pro conleiuptu. — Non hinc, aiunt,
ut pro eo meipsum impendain. i Exhinc nonnullii tanlum judicandus est; iiain gravior ejus pracsum-
pontificura perpendcntes quod riecem archicpiscopii ptio coniempiusque inlolerabilior esi, quod curiam
inoliretur et maturarel cousilium regis, tristes tur- Domini sui falsitatis arguere coiilendit dum allerius
batique et praeserlim pro facta appellatione, quali- inlerpellat judicium. i El quidam de ordine cpi-
tcr ipsum eriperenl de manu regis et praesenlipcri- scoporum, qui hic nominaudi nou sunt, huic ferun-
culo collocuti sunt, et idcirco quos malitiaeministross tur interfuisse consilio. Ilur ad judiciiim, ubi jusli-
noverant exslilisse a principio et incentores discor-- tia lociiin non habuit, ubi justus opprimittir, con-
diae, Eboracenscm videlicel, Londoniensem, Cice- demnatur innocens, addicitur iequilatis ainalor ne-
slrensem (necdum enim Salesbiriensem praeno- miue resistente seu contradicente. Quid familia Pi-
minaii duo sociaveranl sibi), his sermonibus allo- lali,quid milites Hcrodis, quid Neronis malitia nc-
cuti sunl. « Novil iiniversilas veslra quod ab inilioo quius cxcogitavil ? Nihil hic legi, nihil rclinquilur
orditiationis archiepiscopum fueritis insecuti, nequee JJ] aequilaii. Denique ut libcra daretur delinquendi
eiiim inter vos integer unquam fueril amor vel so- licenlia, neniine reclamante decrelum esl, ut reda-
cielas; nunc ergo si, tacentibus vobis, occidatur, ad\ ctus in vincula, in carcerem retrudatur veltit per-
vestram specialiler infamiamrespicit etopprobrium,, turbator el proditor coiniiiunis pacis.
rex quoque perennem portabil maculain, universili DE DUOBUS CONSULIBUS.
iios ordinis et oflicii suspendium irreparabile susti- Mitluntur mox consules duo, qui in superioribus
nebiinus. >Denique communicalo invicem cousilio o jam lerlio nominati sunt ad virum Dei venisse, qui
idem omnes sensere, ut si permittenle rcge, conlraa cx ore regis el principum datam sententiam archie-
archiepiscopum appellarent praescnliam domiui pa- piscopo recitarent. S.uictus vero archiepiscopus
pae, hac ipsum arte a praesenli liberarenl periculo etit cum a multis et super iuuliis causis impeterelur,
a sede depositum perpetuo silentio condemnarent.1. ne stans sacerdotispersonaui iiihonoiaret, residendo,
Adeunt regeni ul sui ipsitis et ipsorum necnon et:t quod ei divinilus inspiratum est, mirifice respondit,
totius regni misereatur, ne tanto ac tali facto, ipsee majorem scilicet a iiiiuorilius non debere ad judi-
et tola ipsius posteritas violetur opprobrio seinpi- cium vocari, neque eorum senlenlia ligari, « Ordb,
lcnio. < Nostrae,inquiunt, commitlalur curx ac sol-1- inquit, confundilur, si paslorem ovis feriat, si dis-
&9 VITA I AUCT. ED. G.RIM. 30
cipulus mngistnim, si fihus parentem vciberet; A iium exspqetassel, absqtie relnclione in carcerem
neque emm Ua prcitosius est auium prumbo, sicut liudeijeuir. jrptflj autepi nocte iter jgenles, erum-
sacerdolahs digml.is regia poleslate. i Ad legalos penle t.indem auiora, Lincolmam mgressi apud
quoque dixit, quia nequaquam judicuim audiret, civeni, Jacobum nomine, nqtum fralnbus, Iatitabat.
post laciam appellalionem. Ad quem iiuntii. < Quo, Scd et sa'nclus .sumpto. liabitu conversi et noim.ie
inquiunl. mododecieiiiin publicum sublerfugies, de- inulato fi atorêrjijiaiinus appellaiits est. Inde cymba
clinabis senlenliJin' h.ercdilates amplas de lege bre\i trausvecli^Sejijplingehain diebus aliqqot pau-
tenes, et in regufttiria, ncn respondebis, non auscul- sa\eiunl. Inde quijque^siimplis jam yiribusgran-
tabis judicium?») Haecaulem omma objitienles cum gus Cliikestiaiide,rectepti^ptatas,,ibJTJalebras repe-
indignalione quadam respiciens sanclqs < Non.cst, riuni. Et ut clarescat-qâiiiâp^ qiiam pia vir
ait/hsereditas, quod teneo, nec de rcge, sed de Deo, sanctus lnlenlione illam jpjieijil^gamîileinliospi-
ciiiln 'efeehiosyiiaihdala suiit quae pbssideo. Et vo- Uum hdelis sui Salvalor^mult^sjhiraculistprqc^cessu
bis praccipiopcr revetenliam divini nominis et sa- tempons illustravit. lnde;etiaragasslimptSlcanointQ
ciameniorum Chiislianae fidei, ne 111me houie fera- sacerdotc, noctibus ainbulanies,.-diebû|CTer(MlSt|tjn-
tis sentenliam, nec juditium faCiatis. i Laici \eio les locis opportunionbus, donec (lemu;ih./ad|i\oijtiiin
qin de concilio regis eiant et ciicumsleleraul, et B Saivwicumpeivenluni est, unde latentgr,,lhfnjiVijGjUa
suffiaganei episcopi, uiio refraganei, eum haecdiccn- transmissi, appbcanl in arena retraclo mari,'porvtum,
lem cl sedem aposlohcam appellanlem inhilominus publicum devitantes. Incedentibiis>au|einulIl£"(Pei
toiidemnaveruni. Itaque alhletam Domini a conciho arenam abquindiu ac fesiinanlibiiscorrukinfteErarn
miligiianiiiim reccJei'lem aggrediuntui undique ma- sanclus archiepisropus insohla veslium 'calcgamen-
lediclts et convicus cl.inianies : < Ecce proditor torumque grossitudine pixpeditus, ereclus^vejo"
abil. > Deniqiie cuin in aulam vcnisset, ubi \ulgus manus elevans et inspiciens mgemuit /gi<aîj$f||$?
circumsedil el nonniilli ex regahbus muuslris, adeo magislra praeinonilusexperienlta, quam non^sijSpe^f
giavitei offendil pedem, ulvix seipsum lelineiet a randiim m incerto diviliarum, quam faUaXs-îjain*
lapsu. Qonl hunc animi habuenl, quando omnem fugilivj sit omnis vitae^piaesentisgioria. Proiebpi»
t:\jdehdiperdiditconfideiitiani, necipse poslmodum namque, qujeîlli pro \oto aderal paulo ante,^quto| 1
leferrepotuit qm haec passus esl, liinens ne discei- rum-»forlium ac pieiiosorum vix iiiventunirîlissif
peietur. Contimio iiamque, secunduin quod seri- iniiin,, juiuenliim ,cbnductum>,"leno-capislraliiinêt
pium est: < Qma in ad\ersis nbh se abscondit ini- sine sella, ut iiirChi.istupaiiperiaie, e^vpse.jamfiti&ri
iniciis, i^vclamavil Roberlus de Broc : « Piodilor pervfactus, *pio Chrtbto mtipul gl&riau., Quaiila
regis abii, prodilorlegis abu, i caetens conclaman- autem i trepidalto! quantave sollicitudo fugieijfes
libus et; impetii factb, conCoria sliamma el Ievia occupaveiU! lie subilo compiehensi re<lucer,eriiu.r^
quaeque, quae occuriebant, jacienlibus e\ omni quis icleret? Denique ad augmeiiliim. foiiiiidinis;'
paile. Clamor deinde profirosus uisurgit el non mi- apud sancttim Audomarum cum jamûli611^3%®!-^
nus luinulluosus, quam si qualuor civitalts pajles uri non possent, Ricardum de!Luci rcperiiiiil^qui,'1
igms vel hoslium insullalio m\asisset. Ut aulem pio responsQjquodam ad^mitenwiiijssus est$J*3»**p
suggeslinn est regi ad perpeluum illt fiilurum oppro- Miles igitur, ut cognovitj'a<ggredif]ir5archieplsfcb^
briiim,'si infra curiam suam sineret contulcaii ar- pum, hoitalur ut secura redeal, reconciliabifietfin 1
cluepiscopuin ac disceipi, clamalum esl exore re- regi. Excusat ille, negat reditum, nec se*coihniiiieieT
gis, ut libetum patci-eiUur abuc. Virautem Domini audel iniliti, sciens regis.animum implacabilemfc&mv
nemini qmdqtiam respondens, stupens veto ac tre- seinel amitutur, papam potius adibit, 1II111& defnce'ps;
mens ne lorte relineietur, declinata jam die ad ves-' ope et consilio icversurus. 1umet nules et minalur,
pci JIII hospitio se retepit, ubi cuin de tam numeiosa et ne 111illum confidat interdicit iiltenus,<<seilnia-
fjinilu stia non amplitis qium sex scmenles uive- gis ul iiumicum devueti; Ad ba?6 arclnepiscopus :
msset, caetens ob metum et minis legahum disper- ]J <Non minas, inquit, non impropei ia mei ui, sed fidem
sis quo sibi quisque lulum pulabat,'intioduclis pau- niilii el subjectionem debes. > Ad coniitem mulit
peium tuibis cum ipsis relectl. Dctnde seivienlibus vir Dei ducatum posluljns et liberum per Flandium
qui aderaul leclum suitm m orjtonum beali Andreae transitum Minalur comes, el archiepiscopus ad do-
(jpud monacbos enim hospilatus est) deporlare minum suuin conveisus, qui 11011 deseruit sperantes
jussit, et de retio nijjqs' jltaie compouereae si lllit m se, nec miseucordiam amovit a genere justoruui,
jjiopter refuguim quiestere disposuisset. lpso duce~et cpiscopo Tavernensi auxihante, notte
Piofuuda aulcm incumbenle jam \espera stimjilis eadetn hberatus est de ore leoms et de manu bes-
sccum duobus fratnbus, quibus anle propositi sui lije, el regem decbnavit et conulem el Fiandriain.
secietum apeiueral, cl f.nnulo fidcli, cum ^chemens pertiansivit lmraums ln trastino autem remanda-
lmbrium mundalio el tempestas hiemahs de illoruin \il sotus ut propeuiilcs posl ipsum, Suessionera
profectione nenunem prorsus sineret esse solhcilum, venirent. ^*
per poium aqmlonalem, caelens oiriubus diligeulius Cogmta autem ac publicala fuga archiepiscbpi,
obserafis, soli quatuor elapsi sunl Nain pio cetio tiansmisit rcx legatos suos ad regem Galliaenepate-
iccepit vu Domini a dicentibus, quod si iliein tusti- retui aiclnepibcopum in regno suo lecipi^neijhabeie
Sr S. THOMflSCANTUAR. ARCHIEP. 32
refugitim. Aslrimnt sic, convenisse ambobtis in re- A dendam cardinalium, nt locttin papae obtineat, nec
conciliatione muliia, ut si cujus eoruin fugiiivus iri per ipsiim, iululit, ^quidqiiain conlra rationera car-
regrio alterius cbmprehemiereiur, tentus mox redde* dinahbtis concedeliir. Tale reportanfes respbnsum
retur domino suo, et hiinc, inquiunl, polentissimus lcgali regis in Angliam reversi siinl,' non exspec-
post regem noclUrnus exiit et fugitivus. Rege aii^ tato archicpiscopo qui quarlo abhinc die Senonas
tem dissimularite primb, et quasi quid vel unde >enit.
loquercnlur ignaro, djxerunt nuiilii quoniam -arclii- Advolutus aulera ad pedes domini papae causairi
episcopus Thomas, curri ralioriem super inlerrbgaijs advenlus sui non ignoranti quidem exposuit; el obla-
rcddere non vaierel, ad indiciuni damnataeconscien- tionis vice cliirographom regis ulraque tcnens maiiu
li*, judiciUm domini sui subterfiigiehs, fiirtim be extensum obtulil, et super genua erectus ait: < Do-
regno egressus est: Quibus rex ait: < Vidi Thomam inine Pater, haeccausa, hsec lola mea culpa est, pro
archipraesulem, novi oplime caiicellarium, nec latet qua ab Ecclesia mea pulsus exsilium palior. Ibtaele-
quanla Cum devotione, nec ad oculum nec in facie ges, quarum gratia implacabilein sentio iram regis,
sed in fideservierit regi, chi digna famulatus recom- istcc trjditiones quas in regno suo lenendaB^propo-
pensatio redditur, ut nec cum ipso pacem, nec hic suil rex, el juramenio confirmandas, ul ad pbsteios
patiatur rcx irivenire refugium. DignC,inquaih, red' B transiniiianiur; his ergo slalutis tontra divinas el
didil famulatum, quOd de regtio stio fugatum etiatti apostolicas leges assensum piaebere deiestans, so;
in alieno persequilur. > Ad quem Jegati : « Hostis, lutn ac solitum praeseniiacvestrae refugium inventu-
inquiunl, et adversarius cxsiitit regno veslro archi- rus adveni. >Et ut niihi pro certo diclum est,jus ar-
episcopus, qufem tueris, et tuam ipsius non Semel chipraesulalus sui in manu domir.i papae resignans
molitus est iriorlem, el de regno Franciae nori mbdH exposlulavit ul aliquem docliorem et forliorem de
cuiii domini sui subjecit iihperio.i Rex auiem inler- Anglorum Ecclesia in eorum melropoli episcopimi
posita juraiione :<Si milii, inquit, ila advolum deser- cousiitueret cardinalem. Sanclus aulem papa ele-
visset, «equaquam ingralus existerem, et iuiric si vans filiuin, amplexalur, osculalur, Iacrymas la-
jcirem ubi esset, feslinus occurrCreni veriicnti. i crymis immiscens, et Deo gratias referens, quod
Orant nuntii ut hoc saltem faciat pro rege Arigjiae virumtam liuinilein spiritu, pastoretn tam sollicitum
vice dileclionis alteriiae, scribat contra arcliiepisco- in salute ov-iuin, advocaium tam conslantem in
jum papae, ne et ipsum ad gravamen regis et regni causa, imo in multis causis, Dei invenisset. Dignij
lotius circumVeiiiat.Abeunt nunlii et rex illico per tatera ergo, qujm refulaVerat, quia neminem ad
fidelem scribit domino papae, qualenus paternam _ hoc onus fortiorem esse cognoscebat, dominus papa
)uam ipsi seniper impenderat dilectionerii, Thomae reddendam esse decrevil, renilenti etiam et in-
ûoque Cantiiarierisi archiepiscopo dignetur imperi- Vito.
dere, ipsumque lueatur, ne quavis bccasiorie queni- Lccla aulem in audieutia scriplura, quam archi-
juam audiat adverstis justiliae Seelatorem.;Parat episcopus obtulerat, quo lenderel, quem esset iubi-
interim sanctus arcbiepiscopus ad papaiu profieisci Uira fiuem, quam conlraria foret bivinis legibus et
ippellationem suam prosecuturus, sed nuntii regis ecclesiasticis instilulis' si teneietur, evidenii ra-
(\raevenerunt. Mox etenimrexaudito responso regis tione el eleganti eloqtuo per singula verba vir san-
(ialliae, direxit ad papam Eboracenseni archiepisco- «?lusprobavit. Sed causam regis lueri conatus est
pum, VVigorniensem, Exoniensem, eiceslrenseni contrariis objectionibus Willelmus de Papia cardi-
episcopos,aliasqiie personas nobiles et nominatas; nalis, alii quoqu'e de cardinalibus multa pro rege
porro aslanles domino jiapaecausaih regis argute loculi siinl, cuinque mediuih plehe diei occupassel
satis et eloquenter alleganl, exislimarites pOsse se alterna conlenlio, nec haberel quid ullerius objice-
pectus illud sapiehiiie plenum circiimvenire sermone ret pars adversa, juxta dominum papanv sanclus,
composito. At papa sanclissimus veritatis ulrobiqUe ipso praecipienlc, resedit, miranlibus universis qui
vestigia servans, inordinate et diirius j'usto calum- J) adfuerant superprudenlia illius etconsluuliarespon-
dianlem sanctilm archiepiscopum, unum de proelatis sionum ejus. lmperat apostolicus animoequiorein
his arguit et confudil: «Fraler, inquit, tempera le, csse, debilum tanto labori solatium repromitlens.
ne maledicasproximo liio, neque enim maledicen- Scriptura quoque quod leclum est cl aucloritatem
teiri archiepiscopopatienter ausculto. i Prosequiifiltir illius, et quicunque iili assensum praiierenl, per-
legali, dicentes ex nomine regis, ut ad pacis et petuo condemnavit analhcmate. Sanctits autem ar-
concordiae reformationem inler ipsum et archiepis- chiepiscopuspost morara mensis unius circa aposto-
coptim, et divinarum legum redintegrationem cardi- licuiri ab eo niissus Ponliniacum abbali cbmmenda-
nales duo a sede apostolica mitianlur in Angliam, lur et fratribus, qui curam illiui liabearit in oiiini-
quibusperfecta ligandi ac solvendi potestate conr bus quae necessilas. deposcit hUiiiaha, quod prbna
cessa, nemo audeat refragari, nuila contra ipsos quidem inente.coiripleverunt. -1 ';:-.
appellatio fiat, sed ralum sit quidquid fecerint, et Rex auiem posfqiiam in lulo u.tationis pbrtii loca-
per ipsos trangressio omnis emendelur. Papa au- tuni agnoyit arcbiepiscopum, ubi iiec'iHius'feritale
tem sanclissimus considerans staiim fraudem lalere inoveretur nec minis, in parcnies lugitivi furor re-
in verbis, respondet, hanc poiestalem nulli conce- gius debacchatus est. P.li, quprum se Deus tlicit'
33 VITA I AUCT. ED. GMl^ 3*^
el ex oie si w
palrem juilicem, orpham, viduae, pupilli, mno- A regis4qnod quis pro quocunque negouo
eentes et ignari penilus discordite ctijusquam virt sedem apostolicam appellasset, omnia quac lllius
invetcnti, mulieres cum pepdeniibus ad ubera par- essent scnberenlur ad opus regis et ipse milprelnr""'
vulis, clerici, laici, cujusciinquc essent aciatis et in carcerem.-Proh pudor! ubi tunc limoi Dei'ubi
sexus, de cognatione aichupiscopi, et qtiidun fa- leverentia legurrt' ubi ponlificahs honor' omnes
nuliJies cjus, ul ex hoc amplriis conlnstaieiui, judicium regis el praesentiam appellibant. Ciusis"
niiscrjbili pioscnplione nudali ficitltalibus univer- Ecclesiae traclaljat populnsi^qui iguorabal legem
sis de lolo regnojussi sunlexsiiljre, el seivienies Dei. Nusquam decretfpatrhmT iiu«quam audi um
illius m vincula conjici ac tenen. Arclucpiscopaius est Evangcliiira, silenliumlnJftfsumpsit divmalex,
revocalur m mauus regis, ct Raniilfo de Broc mi- conlicuil laiio, prrsumplio sola ohllhnit pnncipa-
nislro regis, ob vei,eies lnimicitias quas exercuisse lum, paupeies spoliantur eccIeîiSj/Îmnturnum-
cognoscitur ad\eisus \irum Dei, traditur observan- mosi. Oblado illa fidelium, quae tmmmus *l%lr%i diti-
dus. Qui (oliiis invenlor malitiaeel discoidiae fomes lur., quia Pclri specialiter debebalur&lia|reaibu^,
inlcr regem ct aichiepiscopum, omni hoste ferocior, detinebalur cum censu publico i epbnenaus$W|Hjj[Ki
clencos archiepiscopi cum parentibus absque ulla et littora mans aictms sei\ab.ihiur,uLsivqtiisunan2.
miseralione, ubicunqiie uivenli fuissent, liisecuius ' dalum aliquod detuh«set, suspendio stalim velJflliqiia'j
exlernunavit. Igilur quid faccrent misen ? quo se dira morte periret. Pliues lamen eo tempoie dnini.
verterenl lanlae c»lamitatis linenlun remedium* nus papa direxit epistolas quibus praeLUorumarîie^j,
IIIIIIIarchiepiscopum peterent, qui peiegnnis men- baterrala, et suspensionem mmabatur officu si nnn
dicahatovis desol.uus el exsul' ipsum adieie lamen, resipiscercnt. ,.,
qui materia exstilit misenaium ul putabant Sed Peridem quoque tenipus Eboracensi arclnepiseqpo
~
maiiyr fortissimus quid ammi habuisse creditui, scnpsit haec : < ALEXANDER, seivus servorum JL>ei,
cum suos ccrneret advenire prius quidem opulentos Eboracensi anlnepiscopo et univerSis Angliaeej)i_-
et diviles, nunc vero sui cattsa nudos clmopes' scopis salulem et apostohcJin benedictionem. Illius
Quos pulamus fudit lacrymarum imbres? qtiae su- dignitatis et, > elc.(Vide tndtcem eptslolatum alpha-^
spina traxit quum videret pendenles ad ubera ma- beltrum ) ,
trum parvulos lam dira proplen se et maudita de- Epistopi autem, si dicere Iicel, quod ipsi face e .
portalione damnari? Grave quidem in moeroie suo- non formidabanl, praevaricationi junxere comtemr,,
rum creditur pertulissemarlyrium, qui in baibaro- ptum. Nam cum filium sunih cbronan, rex velleC'
rum qiioque nfflittione et miseria compassioms et coronalioms officiym Eboracensis implevit, jûnctis^
inisericordiaevisceribusaffluebal,auxildolorem quod sibi Gilberto Londoniensi, et Salesbinensi JocelniQ,
uiule suorum lelev.ircl inopiam, mimme suppeiebat. contempta auclorilale et postposita re\eren(;ia db«
Nec quisquam nostram hanc dicat esse senlcntiam, mini Cantuanensis ad quem de antiqtio jure reguih %
multas poiius elegisset mor'es, quam tantam stiorum inunclionem cerlum est perlinere. Ubi ntilla ex
ceinere desolalionem, cujus causa a pnncipio ipse more de couservanda Ecclesiaelibertale rnentio facta
cieditur eisiilisse. Sed humilium consolalor Deus, esl, nulla caulio data est, sed jtframenium polms m-
liumilialum suipropterse etproplei justiliam nequa- teiponitur"', nt regni consueludines quis ,avitast
quam deseiuil, 111hac desolatione, nam rex dicunf, sub quibus dignitas pencfitatui Ecclesiae,t
Francorum , inspirante Deo, el pnncipes regnt illibalas debeat conservare. Haeci"nepislola domiui^
larga manu contulere viro sanclo unde et sibi et papae scripta sunt, m qua apasiorali oflicio suspen-^
suis omn'bus abundabat. Sed ncc ipse surdus audit episcopos, qni coronatiorii hmc iVregulanter J
ditor Domini acies suas cohortinlis et ditenlis : inteifueie. Kt quidem plures mlerfderart, sedi in
« Beati qui perseculionem paliuntur propter justi- praenomiiutis tribus pendebit^negotium etper ipsos^ ^
liam, >ad tolerariliam accendit ammum. Tolus deni- operaltnn esl. JIi praesumptioriis'hujiis ministn, au- r
que ad divinum conversus et ccelesle solalium, po- rjD ctores enoris.ul legissalisfacerent voluhtati, pare-
tuit e facili persuadere sibi, quod per rnultas iribu- lent praevantationibub, norf ordirii suo honorem,
lationes oportetintroireproniissam beJtiludinem.El non mandalis aposlolius obedientiam exhibehVs,'
consideralis sanclorum vestigus, damna lcruin lem- pmeiiter ferebanl dtvinae legis prosrripdonem. Imo
poralium, selernorum amorc, pauentei ampleclitur, ut quod veiitis esl fateamur, ipsi hbertatem Ec lesiae'
reminiscensquomaniAbrahoedicliimesf t Egredere subverlere nisi MIIII, consilus suis commoyentes '
de terra tua el de cognatione lua, i sicui terram, regis animum adversiisvirum sanctum; coicoidiarn
ita el cognalionem suam postponendam Ecclesiae peisuadentcs mutilem essc regno, inhonestam regi,
lionou penitus dcslinavii. Audiens mlerea rcx quod iiilnl magis formidantes quam pacem, sictit sanclus
episcopos Anghaedominus papa mandasset, Clarcn- lpse ad papam scnbens leslatus est.
duniam coegit concihum, ubi juramenlum exegit a Suspensi lgitur ab oflicioetcontemptus sui mento,
pontificibus ne qms eorum pro quavis appellaiione qnidem vinculo analhemalis processu lemporis inno-
patria egrederelur, nemo mandalum domini papaB dandi, nec sic cessarunt sanclum in exsilio verbo-
susciperet. Et quidem in hunc modum episcopi prorum spiculis,quem aperto quominus opere non pote-
mtserunl, a laicis vero juratum est. Clamatum est rant, irntare. Pan siqtiidem tres tpsi tonspirallona
PATROL.CXG. .9
SS S. TMOLE CANTUAR. ARCIIIEP. 58
fasslerati quaecunque de scripluris, qiwcunque de A aspectii et furbre pleni aicliicpiscopiim «ggressi.
cxemplis pieecedenlium poteraut perseiiilari, co- capitis.ejiis siimmitatem quanluin bccupaviiiatitudo
acervabant sibi, quibtis suani ipsorwfi et regis cau- coronae gladiis extractis abraseruiit, ita ut "parS
sam corrOborare conlra sanctuin archiepiscopiun abrasa in froiilehi decideret. Tuibatus vir Poihini
conati sunt, dicentes : Quae veslro pater in Iongin- novitate visioiitS: borrendae, ajta cbrdis corisidera-
(jno, elc. (Vide indicem epislolarum alphabeticum). tione iion siiie causa hicc bs,terisa[fuisseper-pen/dens,
iliec inserere huic opusculo libuit, ul pauca.de magis niagisqiie se ipsum diyiiiisiiiaiieipaVit Qbse-
mullis coiligens lecior intelligat illos in exsilio et quiis, et ad onmium lolerauliaiii ihjufiaruiii. soli-
(lesolalioiie siia sanclum archiepiscopiim sensisse davit. y :- ''<- .''--''-.\ -"'-;-;-;:: - - '.-" '
iidversaribs, a quibus debuil sperare solatjum. Vir QUOMOOO KEXAMQVIT EUMArONtmiACO". '
atilem Doiniui in persona Londoniensis epfscopi Ut autem Cogiiovit rex qnodjih :,liiio Ibcatus ar-
i-escripsit baec. / : eoruin quaeulsus:depbscit
Mirandum et vehementer stupendum, etc. (Vide chiepiscoptisnullius egeret
indicem epislolarum alphabeticum.) humanus, necilli iiec suoruiii cuiquaih'pQ§setinferre
Ponliniaco c.bnsisteiet,'.indej.eiiiii
Plura sanctus praenoiiiinatistribus scripsit in hunc gravamen, quandiu
amovere molilus est; sed qnoniamiil elDcere;per re-
modum : multis quoque et frequeniibus illiim piilsa- j,
Galliae non potuit, quippe qtii yeri ac' lotius
vere iiiandalis ut hinc inde perpeiidatur, illi quideiri gem
bonitatis amaiorssunimoSeniper arcfiiepiscbpiiiiive-
quantae devotionis ad juslificandum opera regis, nerabatur affeciu, ei contra adversarios siiis susten-
sanctus verb quantae constantiae in assertione veri- -' -• -r....'• .. :.
tabal auxiiiis, ad.alias seconverUt Jmachinas. Scri-
talis exsliierlt, Turic etiam ipsi pariler sicut caeieri
abbatemCistercii, cui subjeciionis jurePohii-
bnines qui coronationi filii regis interfuerani, missis psitad niacum sictii et caeteraedoinus ejusdetti'orxiinis;ob- •
a domino papa epistolis suspensi sunt.
temperant, quod suuin iii ordiiie et tblius regrri sui
DECOMMORATIONE SANCTI APUD POMINIACUM. hosieui publicum tenebat, certusque bsset abbas
Sanctus vero Thomas commoratus Pontiniaco,
qiiod si vel ibi reirianere vel ulias ih ordine.refugere
quo illum domiiius papa commendavit, ut praeliba- permiUeretiir archiepiscopiis, uiiiversos ej'usdenibr-
tiim est, corpori suo multas et graves ac soli Deo dinis
monachos, qui ia suo regrio iiivenirentur, ad
cogriilasiribulationes indixil, memor quippe Doini- sine conlradictione-.transriiitlerel.: Saiicius
: < lua ipsum
ificaecoinmoniiionis Nescial sinislra quid vero arcliiepiscopus, n.t haec
faciat dexlra ttia, > quidquid sanctae religionis, lerciensi abbale audivit, iharidanteiCis-
in se in placideac benignerespohdit:«Absil,
quidquid devolionis sensit, quantum ipso C inquiens, anie Iransgressio haec.ut meicausa.paliar
fuit, tesle conscientia occultavil. Ex eo igitur tem- tot viros
olerum esu et yirlutis, tot aniiiiasinnocentes in-desola-
pore grossioribus contentus epulis, tibnem venire, tol loca, tolmonasferia tanlis cbnqui-
et qtiae levioris essenl sumptus, delicatiora quasque sita siidoribusinsolitudines
iecligisbrhpiternas./naiii
furtim sibi subtrahere, nescierilibus qui coiisidebant, iiieam,
inqiiit,. Jevabii.iiiQpiam, «qui susci|at a ierra
et indigerilibus infirmis ininistrare fecit. I'n aiiinem et de pulvere erigil âiipererii,>et yobisjre-
,inopem,
quoque, qui per officinas monasterii dcciirrit, peridai yiceui Pater misericprdiarum et^.quifi mihi
latenler descendens.et stipra virlutem fragilitalis liu- exbibuislis relribual offlcia
cliaritatis.'••'.»';'; -:.>,'
manaemoralusqiiantascruces corpori ex illa frigoris , Itaque mandayil regi Fraiicorurii, eum
qii,a;;arle
injuria inuileril, ut coneupiscenliariim stimulos, qui de Ponliniaco deposiiissei rex. AiigHssi paratum^ se
adluic vivere videbantur, in eo coiitereret, sequens suscipere dicens oblata fuQrant. Siqui-
Nain una quse^pridem
inlirniitas declaravil. 11011
mtilto post facie- dem cum primo iugiiiviis ab
Aiiglia; yenisset; ad
rum in ttnnoreni versa usque ad inleriores fauces regem Ludo.vicum, obtulit illi rex et
muliis;precibus
coinputruil, el in morbiim quem fistulam dicunt
adjuravit, ut eirca se itianeret, quoniodo vel ubicun-
tuinor excrevit. Diutius autem hac passione laborans
que potius elegisset, quOd lunc quidem renuit, ne
lioii siue mulla molestia et dolore extraciis inde D quis objicerei quod ad injuriam dbmini sui regis
iluobus ossibus demum sanatus esl. Nocle vero qua- Angliae obligasset se
regi FrancoruiiH quasi pbten-
dam orationis et genuum curvalionis fatigatus in- tiori; consilio doinini
papaePbntiniacrim elegit, par.
siamia, ubi sopori traditug, videl in somnis quasi, ciore victu et vita sobria deleclatus. Rexyero.inan-
orla inter ipsum et regem contentione gravi, solus datum archiepiscopicum omrii devotibiie suscipieiis
ipse in praeseiiliadomini papae et cardinalium cau- ronliniacum feslinus oceurrit, ingressusqiie mona-
sam siiam exposilurus astarel, cardinales autem qui cborum capilulum gratias abbati et fratribus egil qui
caiisam regis luebantur rion medioeriter moli, quod Franciam honbrarunt iri tanli hospiLis susceplione,
contra regem lam eonslanler ageret archiepiscopus, ei <Nunc, ait, neprobeneficiisaliquio vestrum offen-
faclo impelu in illura oculos illi effodere digitis ac sam regis bdiuniquepro subventione sustineal, nie-
uiscerpere molili siint; clamavit papa, sed cardina- cuin veniat. i Conversi ad laciyinas riionaclii siiigu-
liuiii clamor et tumultus invaluit, et clamanlem lorum-patrem el solatium singulare qiieruniurabire,
apostolicum obmulescere fecit; deinde Cgressis illis, et ad menleui revocanies, quantacum mansiieliidine
alios ad se videt ingiedi quasi carniflces deslinaios et buinilitate inieripsos et quasi unus ex ipsis coiii-
ad ipsiim cum solus esset, qui auidem terribiles moratus iuerit, quem praeseniem dilcxerant, abeuu-
37 VITA I AUCT. ED. GRIM. oft
lem luctu el suspiriis prosequuntur. Imle profectus A ritatis qua dicitur: « Prinitim qnacrile regnum Dci
cum suis poslquam ibidem duos annos transegil, in et jtisiiliam ejus, el haecomnia subjicienliu' vobis. i
ulteriores partes Galliarum, ad sanctam scilicet Co- Quain sollicite regnum Deiquxsierit, quale el a quo
lumbam, ccenobiumgrande nionachoruiii in vicino inter Jabores exsilii sui solatiuiu habuerit subjicien-
silum Senonis civitalis, iransporlaiiis csl. Ubi offi- dum putavimus, ut vidcal Iector lalem mcriio con-
ciosissime susceptus ab oflicialibus regis, qui prae- versationem martyrio consiimiuari.
niissi fuerant, qualuoribidem annosprovisione regia In primis, ut accepimus, nullus cum dies reperit
siisieiitatus exegit; perfacile fuerat illi lioc spatio dormientem, raro quievii in leclo, nisigravis infirmi-
cum episcopis sive archiepiscopis, et offerebatur a tas immiiieret. Deinde prinitis ei labor ecclesiam
plurimis, demorari, sed ignein supernae dilectionis ingredi, divinis interessc laudibus.cumsumma devo-
qucin Salvalor misit in ossibus illius, quotolusjain tione et reverenlia sancloruiii niysteriorum celebrarc
aesiuabat, tutius in silentio fovere.cupiens virsanctus solemnia, postexpletioneni vero horarumregulariuin
vilabal publicum, et semotus a turbis el tumultibus solus in oralorium suuin ingressus et clauso ostio
ulrumque tempus diei el noctis maxime sacrisoccu- intra ctibiculiiin orans Palrein in corde contrilo et
pavit medilationibiis, oiationique et compunctioni huiuiliato, oralione ct hiciymis, seipsum hosiiani
B
Jacrymarum, quibus abundantius exuberavit, nec vivam, sanctani Deoqueplacenteni qaotidie obtulit
ab hoc studio cessavit, nisi cum familiaris rei cura Creatori. Sanciifainiliaies, qui pia curiositate arca-
cogeret vel negotium quod non posset vitari. num illius perscrutali sunt, qnid inciustis et soliia-
QU0M0D0 REXTENTAVIT CIRCUMVENIRE SANCTUM. rius egerit, ex suspiriiset crebris geinitibus perpen-
Sed lianc pacein el propositum venerabilis arcbi- debaiit. Inde circa lioram refeclionis egressus cuin
episcopi videns, ct invidens pacis adversariiis,< per pauperibus el faniilia se refecil. A niillo quidem
cujus invidiam inors inlravit in mundum, i rursus abslinuil cibo, liiiiiiaiuiin in omnibus favorem fugi-
adversus ipsuni insligal regem consiliis impiorum, lans, sed revera de oninibus cuni summa sobrietnie
quibus ascribendam esse discordiam amplius qiiam sumpsil, sciens non esse cibnm in vilio, sed concu-
regi, et sanctus scripsit, et nos credimus, suggerens piscentiam reprrinemlam. Surgens a inensa non otio,
iudecorum et ignaviaeimputandum fore, si quieiuin non fabulis, non leviiale, setl leclione saucla pascebat
permitteret reinanere qui tantas in regnosuscitasset esuriem animae, sive de necessariis tractabal, sive
inquietudines. Rex igitur cum in nullo nocere pos- de instruclione loquens domesticos exbilarabal. Et
set viro Domini, nisi consensisset rex Francoruin, hic erat ordo diei, nisi incvifabile negoliumaliquid iin-
ipsum circumvenire tentavit hoc niodo. Transmitlit, _ mutaret. Nocle vero cum lectus, ut archiepisco-
iilium suum jaru coronalum in Galliam, ul filio regis pum dccuit, mundisel prcliosis componeretur vesli-
qui patri successurus erat in rcgniim, homagiuni bus, ipsum in eo quiescere suspicaiitibus universis,
faceret et fidelitatem sponderet. Miliunlur limnc- sanclus in oratorio suo solitudinem habens no-
rum diversaespecies, dantur domesticis et consiliariis clurnum silentium in oratione pernoctavit. Deinde
regis preliosa quaeque, et laiidem occurrunt sibi suscitans capellunuin, quem solinn secum habuit in
reges de pace et concordia in posleruin locuturi. tbalamo quo j"acebat, cum totum sanctitati impen-
Ubi vero de liis tracialiun esl, firmatis paclionibus, disset diem, ut dignior corona censerelur
quam
juralur in medio quodex illa die firmam servarent verbere, reverso cilicio quo induebatur, flagellum
amicitiam el fidem, et in hoc maxime quod neu- obtulit, et dorsura humili devotione flagellaudum
ter eorum alterius inimicum susciperet nec sus- exhihuit, quod cum primo capellanus facere trepi-
ceptum post lianc conventionem usquani in regno dassel, adjuralus in vi obedientiae sanctum caedere
sineret demorari. Concessa in bunc modum conven- usque ad sanguinem non cessavit, et ipse qui cae-
tione, aliud sine mora rex Angliae ordinavit „ collo- debal miseratione victus corpore nonnuiiquani las-
quium, quo sibi reges occurrerent. Cui cum rex saretur. Ubi aulem capellanus ad lectnm rediit,
Francoriiin a consilio suo non permitteretur adesse, jj] nequaquam ille a corporis injiiria quievit, unguibus
irritfis fieri videns conatus suos, rex Angliae manda- illud discerpens et lacerans, et in haec verba inter
vit regi, quodjviolata conventione quam alterna j'u- singullus et suspiria prorumpens : < Miser ego el
ratione firmaverant et suum et regni hostem publi- omnium infelicissimus miscrorum, ulquid natus
cum detineret et tuerelur. Ad quem remandavit rcx sum? cur in hanc veni miseriam? i Post haecautem
Franciae quod nulla in convenlione de archiepiscopo tertiam plene noctis parlem, secundum aestimatio-
menlio facta est, unde nec violataeconventionis de- nem ejus qui iuleresse meruil, in genuum curvatioiie
beret nec posset argui Ut autem cognovit vir Do- cl oratione cxpendit. Et cum jam nimia tolius cor-
mini quod etiam de Francia eum expellere conaretur poris fatigatio cogeret ad quietem ,* solo procum-
rex Angliae,scripsit illi qualenus persequi desineret benti, posilo ad cervicem lapide, tantum molestiae
servum suum, et tanlos incassumexpenderelabores, intulit vestis aspera ac vermium multitudo, ut sopor
adjiciens sibi et suis omnibus multa plura suppelere, tenuissimus turbaret potius quam reficeret. Horum
providente Deo, quam vitse necessitas poposcisset, testis el relalor exstitit venerabilis Robertus de Me-
ut neminem jam praeter omnium dominatorem for- ritona capellanus sancli archiepiscopi, qui plene
Miidarecogeretur, implela in ipso promissione ve- orania vel ab eo didicit vel ipse vidit, quae nemiiiein
$3 S. TIIOMÊCANTUAR.ARCIIIEP. 40
{irxlcr ipsiim scire voluil, qui et fidem dederat, A clericis suis praemisit unum qui viee ipsius absoi-
quod nulli lioiiiinum doncc superesset archiepi- veret, si qui forte his qui in senlenlia fuerant in
scopus, horum aliquid revelaret. Testatus est idem, aliquo commuiiicassent. Qualiter vero redierit, vel
quod a dic ordinationis suaesanctus nullam sincbat quid causaeexstiterit quod non statim rediit post
praetcrire diem, quo non quinquies aul quater vel pacem factam, sanctus ipsepost redilum suum do-
iid miiius ler in die graviler caeilcrelur. His sanclae mino papaescribens exponit.
(onversalionis exerciliis, lioc divino anioris slimulo, Episiola beali Thommad dominumpapam.
vir sancliis seipsum mundo morlilicans carnis quo- <Reverendopatri cl domino m Chrislo charissimo
lidie trucidavit affectus, coiicupiscentias jiigulavit, Alexandro, summo ponlifici, Thomas Canluariensis
ct solam Salvaloiis piaesenliam perferre siticns, Ecclesiaeminisier humilis salutem, et omnimodam
cum Prophela caiilabal : < Sitivit aniiua mea ad cuni summa devotione obedientiam. Quam juslis,
Dciim fontem vivum, quando veniam et apparcbo quam honeslis conditionibus, i etc. (Vide indicem
ante facicm Dei. epistolarum alphabelicum.)
QUOMODO SALVATOR BONO THOM/E APPARUIT. DE REVERSIONE BEATlV1RIADCANTUARIAM.
Iiilcr baecaiitem, dutn quadain die post missarum " Hoc igitur ordine sanclus Thomas, septima jam
soleuinia prostraliis corani altari, pra: nimio fervore exsilii sui vertente brunia , reversus Caniuariam,
tanto fervenlius, tantoque devotius ad fulurani et
spiritus supra se raptus, solito vigilaniius inten-
deret oraiioni, nianifesia ei visione Salvator appa- veram festinabal vitam, quanto in bac nil sibi prae-
ruit dicens : < Thoina, Tboma, in tuo sanguine maler tenlationes el pericula restare certum habuit.
gnificabis Ecclesiam meam. i Cni ille : •. Quis es, Nam elsi pax illi fortassis arrisissetexlerior, adeo
Doniine, qui me visitasli? — Ego, inqiiit, frater j'am pridem grave sibi ipse indixeral bellum, ut
tuus sum, cl Salvalor, qui Ecclesiam meam glori- inter miindi delicias posito asperioris eremi mo-
ficabo in luo sanguiue. > Tiini illc : < Ulinam aulem lestia vel potius martyrium non deesset. Sed e
sic fiat, ut locutus esl Dominusli Hoc ille non me- rcgione, quod veheinenliiis pie volentem vive-
diocritcr animatus oraculo, magis de die in diem ad re perurgebat, cum his, qui oderunt pacem et
amorem ccelcstis patriae suspirabat, cupiens dissolvi veritatem, pacificus habitans inse expertus eslSal-
et esse cum Christo. valoris sententiam, quoniaui inimici hominis dome-
stici ejus. Nam cui prae caeleris inniti ratione di-
QUOMODO REX FIUSCLE VOLUIT R EFORMARE PACEM
1NTER REGEM ET ARCIIIEPISCOPUM. clanie debuerat, adversus ipsum archidiacoiius suus
„ fiiiiclus est, qui regis filio persuaderet
Rex vero Fraiicoruin instanlius egit ut pacem ' legaiione coronam illi iniiincre moliretiirarchiepiscopus,
inter regem et archicpiscopiim reformarel, et fre- quod vel peniltis, si processus daretur audaciae, propo-
quentia inier regcs supcr hoc colloquia fueruni. Sed
suisset auferre. Ad paUiaiidam quoque propriae
cl doniini pap;u iiinndata in conciliis quibus reges
adinventionis maliliam, iniinici justiliae virum Dri
coiiveiieranl lecta swnt, quibus regeni corripuit,
caluuiiiiati sunt, leoninacferitatis stimuiis agitatuin
ac
priino quidein pa'.iciiter paterne saiis, ad poste- de exsilio
runi cmii iieqiiaqiiani patieiitia leniretur, cuin in- repedasse , ul regis propositum et insli-
tuta dissolveret, cum ex line claruerit aginina il-
tenninatione vindiclaeinan.lavit, qiiatemis consopita
lum leniiate miiescerc, quando inslar agiu non re-
«mni malitia ct reuiissis hinc inde qucrclis ciiin
luctans neque leclamans cervicein oblulit percus-
archiepiscoposuo redircl in pacein. Dissiinuliivilrex
sori. Interiiu vero vir magnanimus ad fmuruin in
aliqiiaiiiiiu el slaliitmu pncis dieiu niiitando ucgo- brevi certamen sanclnedevotionis exercitiis animuin
liuiii piolongavit. Sanctiis ilaque scripsit lucc regi
in concilio apud Chiiiuiii. roboravii, inslabal orationi, lectioni sanclae, et
pracdicaiioni,adeoqueintentus in hisexstilit, elelee-
DEDESIDERIO LOQUENDI CUMREGEANGLLE. niosynarum erogaliono profusus, ut quibus in (rans-
< Desideriodesideravividere faciem veslram.ietc. j) marinis sancta illius conversatio innotuerat mi-
(Vide indicem epistolarutnalphabeiicum.) rarentur.
Peiiecta epistola venerandi ponlificis rex, nec Drevi autem inlervallo anle Domini Salvatoris
hinc quidem contradicere nec annuere volens, ini natale, regis filium, cui jam regis nomen impone-
diem cerlum lerminavil rcsponsum. Tandem veroi batur, adire volens super Ecclesiae negotiis, inler
convenienlibus in unum rege et archiepiscopo, ett sacras ferias familiarius locuturus, Londonias pro-
per dominum papam el regem Francorum reforinatai fectus est. Necdum urbem ingressus est, et ecce
pace ul putabatur, donatis altenuris querelis sine: quidam de regalibus occurrit denunliansei, ex regis
ira et indignatione el omni malilia, reslilurum sei nomine et mandato, ne procederet, nec civilates
promisil rex quae ablata fueranl, et quae ad arcbi- regias, villasque, vel oppida ulterius ingredereiur.
episcopalum pertinere probarenlur. Ipsi quoque ett Expavil primum vir sanclus et obstupuit, inopinata
suis oinuibus redcundi liceutiam, et pacem stabilemi denunliaiione turbalus, et liaecregis nunlio respon-
coudonavit. Sanctus autem mcmor desolati grcgis,, dil; < Quid promerui quod et te quoque experior
qui per absenliam pastoris a via recta deviarat, ull inimicum? quid peccavi quod mihi lalia refers? a
•sineoffensapacis osculum porrigeret universis, des leipso haec loqueris? — Nequaquam, aii nun-
41 VITA I AIXT. KD. GRIM. 42
j capiens prae furore, nescius quid objicerct, haec
tius, de proprio isla eorde composui, sed sic inan- A
datur tibi a domino rege; pacem ille iniil tecum ell itcralis vicibus dixisse fertur : « Inerles ac miseros
tu priinus rupisti foedera pacis, el pacliim praeva- bomines enulrivi el erexi in regno meo, qui nec fi-
ricatus es, qui domesticos regis et ponlifices abi dem ferunt domino suo quem a plebeo quodam cle-
Ecclesia segregasli, et militum iuanu pcr urbes re- rico tam probrose patiuntur illudi. i Dixitel e me-
gias armalus incedis, unde tibi inandal rex, ut adI dio secedens colloquium pariter et locum familiarem
sedem tuam redeas, injiinclo officio diligentiaini petiit, si quod forte conceplo furori daret soliludo
adhibeas, nec usqiiam progrediaris.i Pluraque minisi solatium, ubi liberius sermo sacvientis haustum
ioterposilis iiunlio prosequente, sanclus ait : < Pa- virus evomeret. Quod verbuin milites quatuor
cem ego putavi nec aliud suspicalus snm, sedvideo, genere quidem conspicui et de domestica regis
non est pax in qua confidam. i Instabat nuiiliiis sic faniilia excipientes, funeste illud, et alia pror-
omnimodis a rege fuisse mandatuni affirinans. sus quam a rege prolatum fuerat intenlione in-
Sanclus igilurex verbis el mandalo regis ceriissiine, terpretati sunt. Nec moram passi, ipso nimirum ex-
quod postmodum accidit, nolavil opus, et lanlo citanle qui homicida fuit ab initio, in necera inno-
quidein alacrior, tantoque ad omnem volunlatcm centis unanimiler conspirarunl, facilitalem quoque
Dei promptior factus est, quanlo ex liis quaeaudie- " iribuit ad perpetrandum , qui facinus inspiravit.
rat jam proximare se praeseusit ad palinam. Quanto Egressi namque, rege penitus ignorante, navemque
aulem fervore fidei, quanto desiderii coeleslis in- conscensi ad volum spirantibus auris transporiantur
ffammalusamore redierit, ac si auditis quae quidem in Angliam, porlu Canum appulsi, canes ipsi extunc
poleranl terrere consolalus, testem tenenius gra- et miseri non milites appellandi. Ut aulem innotuit
tiam sanitalum quae per illud itei- ccelitus monstra- regi mililes abiisse, suspicatus malignum aliquod,
batur,postquam ad superos sanclus martyrascendil. post illos misit ut cilius revertcrenlur. Sed tanta
Nain ubi restitit parvulis imponens manus, diversa velocila(e transvecti sunt ut minime revocari vel a
laboraiilibus acgritudinesalus restituta est. nunliis comprehendi possent ante piaculum perpe-
| Reversus ilaque cum summa animi dcvotione ac tralum. Nam quod conlra propositum regis ac vo-
purilate sacram Salvaloris celebral nativitatem.ala- lunlalem fueril illa maledicta praesumptio, salis cla-
criter suis commemorans non esse in bomine viam ruit ex consequenlibus. Cum enim nunliata fuis-
ipsius. Die vero nativitalis Dominica?, finito jam set passio venerandi pontificis, tanla ejus animum
sermone ad populum, lerribili sentenlia damnavit praeoccupavitconfusio, turbavit mcestitia, absorbuit
unum de regalibus, qui 'pridie caesisservientibus f. Q pariteretpossedit Iiorror facinoris inauditi, ut nullus
archiepiscopi, equos iiiliilominus ad ipsius contume- haec sermo sufliciat explicare. Decrevit siquidem,ut
Jiam lurpiter decaudavit, cujus cliam propinquuin post innotuit, aut carceris illum custodia, aut alio
carne, nec menle quidera mitiorem Ranulfum de quolihet modo corripere ut a sentenlia revocaret.
Broch, malitiae lolius incenlorem, simili multavit Sed nonnunqiiam malis bene utens providenlia Dei,
pocna, qui in homines archiepiscopi ac parentes inde sublimius dileclum suum honoravit, unde hunc
bestialiter debacchatus est. Tres quoque pontifices humilialum crediditbumana malitia. Invalidaelenira
cui sentcnliae subjacerent, ne quis commttnicaret sunt hominis ingenium etcalliditascontra consilium
talibus, populo palam fecit, qui ecclesiae Cbristi divinitalis. Placuit nempe Salvatori ab hac miseria
Cantuariae contra majorum statuta inunclionem reper martyrium eripere quera dignum martyrio fece-
gum sublrahere non formidarunt. Ad poslremum rat fidei pleniludo.
auteai: «A Jesu Christo, inquit, maledicli sint, ct lgilur praefatinon jam mililes, sedmiseri ac mise-
a coatu sanctorum deleatur illorum memoria, qui- rabiles, ubr primum applicuere, sociatis sibi regis
cunque inler me et dominum meum regem odium ofiicialibusjam ab archiepisc.opo anathematis sen-
aut discordias seminabunt. > Sed quos semel ar- tentia praedamnatis, militum inamim satellitumque
mavit malitia adversus Christum Domini, nequa- D de provincia contraxerunt, ex ore regis et nomine
quam verili stint terribilis sentenliae prolationem. nienlienics in dominum suum. Facilepersuasum est
Denique pontifices praenominaii cum se regis indi- scelus, illis affirmanlibiis quod ex mandalo regis \,t
gnationi commiuere, quam Dei jiidicio et Ecclesiae lioc negotium advenissent. Jamque coacervati in
delegissent, ocius transmisso mari regem adeunt, unum, promptique ad omnem impietatem, quinto
et se regis inclinantes vesligiis, querula salis et demum die post Christiiialivitatem, crastino aulem
quae durum licet animum flecteret oratione sua, sanctoruin Innocentium, adversus innoccnlein con-
ipsorum suspensionem deploraverunt, allegantes veniunt. Hora jam refectionis expleta sanclus quoque
qualiter cum ipsis egerit dominus Cantuariensis, jam lunc cuni domesticis in interiorem domum a
cujus industria et ingenio ad regis et regni dedecus lurba secessit, de negoliis tractalurus. Turba autein
a sacerdotali penilus. separantur officio, ut nec si- foris in atrio praestolante, soli quatuor cum satellite
gnandi panem habeant facullatem. Adjiciunl accu- uno iugressi sunl. Occurrilur illis cum honore,
santes quod majus aliquid audebit adhuc, si istam quasi domesticis regis, et bene notis, invilanturad
rex palienler portaverit praesumptionem. Talibus mensam, edentibus adhuc qui archiepiscopo mini*
circuinvenius rex, et velut amens effeclus, nec se slraruiit, Respuunl cibum, sanguincra polius sitieti*
43 S. TIIOMÊCANTUAR. ARCIHEP. 4»
les Igitur imperantibus illis, nunlialur archiepiscopo A t vesani, illi suspensi sunt, et tu cos absolve. —
viios qualuor venisse qui vellent ciim ipso loqui ex Non nego, ail, quin per me facluin sit, sed supia
parte regis, quo inniieiile inlroducii cum dintiiis me esl et nieae proisus non congriiit dignitali quos
in sileniio consedissent, sanctum archiepiscopum (lominus papa ligavit absolvere, ipsum adeant in
nec salutaverunl quidem nec alloculi sunt. Sed nec cujus rediiudal injuriam, quoil me et inaliem suam
jpsos vir magni consilii stalim ut ingressi sunt Ecclesiam Clirisii Canltiariac conlempseruiit. —
«aliilavit, ut secundiim Scripturae sensuin : < Ex Nunc igitur, aiunt carnifices, Iioc est prascepluin
verbstuis jiislificabei-is,i ex ipsorum intcrrogatione rcgis, nt de regno et terra, qnae ipsius subjacet ini-
internara animidiseerneret voluntatein Post uioram perio, ciiin tuis omnibus egrediaris, neque enim
vero conversus ad illos cl diligeniius singulorum pax erit tibi vel luorum cuiquam ab hac die, qui
considerans vultiim pacifice salutavit. Sed infelices, pacem violasli. >Ad liaec ille : « Cessent, inquit,
qui cum morte foedusinieranl, sahitantem continuo miiiaeveslraeel jurgia conquiescant, confido iu regeivi
maledictis aggressi, et ficte ut Deus illum adjuvet cccliqiii pro suis in crucc passus esl; quoniani ab
imprecati sunt, ad quod verbum amaiitudinis et hoc die nemo inter me et Ecclesiam nieain maro
malitiaevir Dei incredibili ruboreperfuiiditur, haud videbil, non veni ut furem, liic mc repcriet qui
ignarus j'am nocendi studio venisse viros. Igilur qui B * quaesierit. Sed nec dominum regern deceret mandaie
primiis videbalur et caeteris proinptior ad iiiaculum talia, sufficcre contumelia quae mihi et meis a ini-
lilins Ursi spirans furorcm in haecverba prorupit : nistris regis illata est, etsi non minaretur in poste-
< Habemus, inquil, aliqua libi dicere ex mandato rum. — Haec, inquiunl, mandavit dominus nostcr
regis, si vis tibi coram muliitudine reciiari, dic. i rex el hoc probabimus, nam qui regiacdebueras ina-
Cognilo aulem archiepiscopus iindc vel quid essent jcsiali deferre et regis examini differre vindictain,
«licluri:« Ha?c,inquit.uoii privaiim.iion in cubicuio, ministros regisacdomesticos, furentis animi sccutus
scd in publico proferenda sunt. > ln tantum autem scntentiam, de ecclesia lurpiter ejecisti. i Quibus
in necem pontificis arsere miseri ut, nisi clericos atlileta Christi in fervore spiritus erectus conlra
ostiarius revocasset (oinnes eniin cgredi jusseratj, caliimniaiites ait: < Quisquis sanctae Romanaesedis
iirchiepiscopnm ipsum hasta crucis quac propius iiistiiuia, vel Christi Ecclesiaej"uraviolare praesum-
stabat, ul poslea confessi sunt, confodissent. Re- pserit, et non venerit ultro satisfaciens, quisquis ilie
gressis autem qiii exieranl, ipse qui supra his verbis fueril, non parcam, nec morabor ecclesiastica cen-
tonlra virum Dei Cilumniam exorsus cst : « Rex snra corriperedelinquentem. iProsiliunl milites hoc
at, inler vos pace refoFinala liberum te, querelis r< sermone perculsi, responsionis constaniiam ulterius
omnibusconsopilis.ad propriam sedeniiii poposeisti non fercntes. Accedentes vero propius : « Tibi,
remisit, et tu econlrario prioribus injuriis conteinp- inquiuiil, tlenunliamus quod incapitis tui pcriculum
tum adjiciens.violatopacis foedere,sii|ierbe adversus locutus es. — Num me, ait, venistis occidere ?
dominum tuum libi ipsi in nialum operaius es; nain universortim judici cominisi causam meam, unde
quorumniinislerioregisfilius coronatiis cst.ct regui nec minis inoveor, neque enim gladii vestii prom-
sublimatus honore, pcrtinacis animi ti, uore ductus ptiores siint ad feriendum qtiam aiiinuis mcus ad
suspensionis sententia condcmnasti, miuislros quo- niartyrium ; quaerile qui vos fugiat, me enim pede
que regis, quoruni consiliis el piudeuiia tiactaniur ad pedem in praelioDomini reperielis. > Illis ergo in
negotia regni, vinculo anathenialis innodasli, ul ex tumiiltii et contuineliis exeunlibus, bestialiter ex-
liis manilestiini sit, quouiam filii regis coronam au- clamavit quem Ursuin merilo cognominavimus :
ferres, si facultas adesset; jain cnini molitiones tuae « Ex parte regis vobis edicimus tam clerici quam
et instanlia, ut ad effectum perduceres quod contra monicbi, nt liomincm isturn coinprehendalis et le-
dominum luuin excogitasti , oinnibus innoiiieio. neaiis, ne fuga lapsus evadal, donec rex de.corpore
Supcr his igitur in praesentia regis rcsponsurus si ejus plenain jusliihm fuerit conseculiis. > Abeuntes
veniredignarisedicito,adhoc cniinmissi sumus. >Ad D J igitur in baec vcrba vir Dei ad osiium usque prose-
quemarchiepiscopus: « Yoluntalis ineae.Deunitestor, ciilus exclamal et ipse:«Hic, hic reperietis,i posila
iiunquam fuil ul doniino mco filio regis coronam siipercervicem niaiiii ac si locum praemonstrans ubi
auferrem, vel minuerem polestateni, cui tres potius fucranl pcrciissnri.
coronas oplarem, cl amplissinia terrariuti regna con- Reversus autem ad locum ubi sederat prius, suos
quirere cum ratione et aequitatejuvarem. Sed nec coiisolabalur in Douiino, et ne limerent bortatus est,
iudignari jusiuin est (loniiiuiiu rcgein,ul objicitis, si el ut nobis visuin est qui adfiiimus, ita imperterritus
uic perurbes ct oppida homines mci comitali suut, rcsidebat, qui solus quaerebatur perimendus, lan-
el occurrunl,quospraescnliae meaesolatioj'am septem quam ad nuptias illum invitaturi venissent. Nec
annorum proscriptio defraudavit. Et nunc quidem, mora, redeunl carnifices in loricis cum gladiis se-
iibi doinino meo placueiit, salisfacere pracslosum, curibusque et bis aculis, et caeteris utensilibus com-
si in aliquo forte deliqui, sed urbcs suas ct oppida modis ad scelus quod animo conceperant peragen-
vill-squoquene ingredercr comminando denunliavit. dum. Ciunque obserala ostia reperissent, nec pul-
Csetemm nequaquam a mc sed a domino papa pon- saniibiis aperiretur, secretiori quodam aditu per
lilices ab oflicio suspensi sunt.i—-« Per le, inquiunt; pomerium ad ligneum obstaculum diverientes scin-
*3 VITA I AUTC. EI). GMM. 4G
dunt, cedtint, el diruunt. Quo fragore leiiibili ac A noii claiidalur, suis suflicit ad muiiimen: et HOS
tunitilti.-oso tremefacli, servientes ac clerici fere paliendo polius qiiam puguando iriumphabimus
oimies, velut oves ante facicm luporum, hac illac- hoslem, qui et pati veniinus, non repugnare. i Nec
que dispersi sunt. Acclamaniibiis aulein qui reman- mora, gladiis evaginatis, ingrediunlur domum pacis
serint ut in ecclesiam fugeret, mcmor ille promissi ac reconciliationis, solo quidem aspeclu et armo-
prioris, metii videlicet mortis non se fugiliiruni car- rum strepilu non modicum horroris cernentibus
nis interfectores, fugam renuit, non enim in lali ingerenies. Turbalisque qui aderant ac lumulluan-
casu fugiendum erat de civitate in civitalem, sed tibus, jam enim qtii vespertinis intenderanl laudibus
(l.iinlunimagis subjeclis exemplum ul malleliinus- ad lethale speclaculiim accurrerant: in spiritu furo-
quisque gladiis succumbere quam videre legis diris milites exclainaveriiiu : <Ubi est Thomas Beketh
vinae conteniptiim, et sacrormn canouum subvcrsio- proditor regis et regni? i Quo non respondenle,
nem. Siimil etiam, qui ab olim martyrii fiagrabat inslaiitius vociferali sunt dicenles: « Ubi est ar-
amore, implendi illudoccasioneul videbalur adepla, chiepiscopus? i Ad hanc vocem intrepidus quidem
ne differret ipse, vel penitus auferret sibi, si in et, ut scriplum est « Jusius quasi leo confidens abs-
ecclesiam fugeret, formidavit. Insislunt monaehi que terrore eril, i occurrit e gradu quo delalus
dicentes non decere ipsum vesperliuis deesse lau- " luerat a monachis melu mililum, et satis audibili
dibus quae jam tunc celebrabaulur in ecclesia. sermone respondil: « Ecceadsum nonregisproditor,
Mansit ille immobilis minoris reveretuiae l»co, sed sacerdos; quid me quaeritis? i et qui se eos non
felicem illam ac mullis praeoplatam suspiriis, mulla timere jam antea dixerat, adjunxit: « Ecce praesto
devolione quaesitam, consummationis suae lioiain sum in noinine ejus pati, qui nie sanguine suo re-
cxspeclare deliberans, ne, sicut diclum est, aedis demit, absit ul propter gladios vestros fugiam, aut
sacrae reverentia et impios arceret a proposito el a justitia recedam. i Quo diclo, divertil in dextram
sanctum cordis sui desiderio defraudaret. Certus sub columna hinc babens altare beaUe Dei genilri-
iiainquequodabhacmiseriamigrareipostmarlyriuiia, cis et perpetuae Virginis Mariae; illinc vero sancti
poslquain ab exsilio reversus est, multis audientibus confessoris Benedicti, quorum exemplo et suffragiis
dixissc fertur: « Habelis hic dilcctum Deo ac vere crucifixus mundo et concupiscentiis ejus, lanta ani-
sanctum martyrem Elfegum, alium vobis divina mi conslanlia ac si in carne non esset, quidquid
miseralio providerenon morabitur. i 0 sinceram et carnifex inferebal, susiintiil ac superavit. Quem
securam conscienliam pasloris boni, qui in gregis inseculicariiifices:«AbsoIve,inquiunt,etconimuiiioni
sui causa ac defensione non propriain morlem r restitue quos excoinmunicasti, et caeteris officium
differre voluit cum valeret, nec vitare (oriorcm, redde qui suspensi stinl. i Quibns ille: « Nulla, ait,
ut pastoris sanguine satiala Inporum rabies ovilms salisfaclio praeeessit, nec eos absolvam. — Et
abstinerel! At ubi nec ratione nec precibus per- tu, inquiunl, modo morieris suscipiens quod me-
suaderi poluit ut iu ecclesiam refugeret, invitum ruisti, i el « Ego, ait, pro Domiuomeo paratus stim
ac renilentein arripiuiii monachi, trahunt, portant, mori, ut in meo sanguine Ecclesia libertatem con-
et iinpellunl, nec attendentes quanta conviciando sequatur et pacem, sed meis, sive clerico sive laic»,
opponeret, ut ipsuni dimitierent, in ecclesiam usque in nomine Dei omnipotentis inlerdico ne in aliquo,
pcrducunl; oslium vero per quod iter cral in clau. nocealis. > Quam pie suis, quam prudenter sfti
strum monachorum mullis anle diebus diligeniius providif martyr egregius, ne videlicet laederetur
obseraturn, cum jam lorlores a lergo insislerenl, proximus, iiinocens opprimerelur, ne gloriam pro-
omnem prorsus evadendi fiduciam abslulit: ciirrcns peraniis ad Christum proximi casus trislior offusca-
tamen unus, ubi primum seiam contigit, non sine ret. Decuit plane ducis sui militem marlyrem Sal-
multa omnium admiraiione lania facilitate extraxit valoris inhaercre vestigiis, qui cum quaereretur ab
ac si glutino cobaesisset. Postquam aulem intra impiis: « Si me, inquit, quaerilis, sinele hos ab-
fores ecclesiae monachi se receperant, jam dicli D ire. i Igilur faclo impetu manus sacrilegas injece-
milites (juatuor cursu rapidissimo post terga secuii runi in etira,durius illiun contreclantes et trahenles,
suiit. Adfuil inter illos subdiaconus quidam, eadeni ui extra Qnesecclesiae aul jugulareni aut vinclum
qua mililes armatus malitia, llugo Malus-CIericus inde asportarent, sicul postmodum confessi sunt.
merito suae nequitiae cognominatus, qui nec Deo Sed cum facile a columna non posset moveri, unwisi
nec sanctis reverenliam exhiberet, quod sequens ex ipsis acrius insistentem et accedenlem propius a
factum probavit. Inlranti vero monasieriiini sanct» se repulil lenonem appellans, dicensque : « Non me
archiepiscopo omissis vesperis quas Deo libare incoe- conlingas, Reinalde, qui fidem ex jure debes et
perant, occurrunl monachi glorificanles Deura quod subjectionem ; insipienter agis cum tuis complici-
palrem suum, quem exstinclum audierani, vivum bus. > Miles vero pro repulsione terribili toltis
cernerent et incolumem. Valvas etiam ecclesiae incanduit, ensemque vibrans conlra sacrum verh-
repagulando hosles a nece pasloris arcere fesiinant, cem: « Nec fldem, ait, nec subjeelionem libi debeo
ad quos conversus athleta niirabitisimperalecclesiae conira fidelilatem domini njei regis. i Cemens ig>i-
januas aperiri: « Non decet, inquiens, orationis lur martyr invictus horam imminere, quae miscra:
«Joiiiumecclesiam Christi lurrem facere, q.ua:, etsi lnortalitali finem imponeret, paratam sibi et proiui*-
47 S. THOM/E CANTUAR. ARCHIEP. &3
sam a Domino coronam immortaliialis jam proxi- A . siaescita. res ecclesiasticae (ractarentiir, seipsum
matn lieri, iriclinata in modum cervice orantis, jun- lam virilitcr, tam devole obtulil occisioni. Ul eiiim
ctis pariter et elevatis sursum manibus Deo et pace martynim loquar, propriam singuli principa-
sanclae Mariae et beaio martyri Dionysio suain et ,liler agebant causam cum daemoniis immolare et
Ecclesiae causam cominendavit. Vix verbum iu.ple- idola colere cogerenlur, iste vero aliorum saluteni
vit et mefueus nefaudus tniles ne raperetur a po- pretioso sanguine suo mcrcatum venit, existimans
pulo, et vivus evaderet, insiliit in eum subito et sum- majoiem hoc nou esse charilalem quain aiiiiiiaiu
jnilate coronae qiiam sancti chrismaiis uiictio dica- pouere pro amicis suis. Pro niirabili ergo constau-
verat Deo abrasa, agnum Deo iminolandumvulne- tia hiinc ei honorcm divinilus collalum crediinus,
ravilj in capile, eodem ictu pr;cciso brachio h:cc quod non Judaeos, non paganos, non ignobitesqtios-
refereNlis. Is elciiiui , fugientibus lam mouachis que scd Chrislianos nobilissimos ac potcntes viclo-
quam clericis universis sanclo archiepiscopo con- riosa morle triuinphare concessuin est. Denique
stanter adhaesit et inter ulnas coniplexiim tenuit, cumulatur honor, quod miiiiis sui martyrium, imo
tloncc ipsa quam opposuit praecisa est. Ecce simpli- natale marlyris, ila sui Salvatoris clemeiilia conti-
cilatem columbae, ecce serpenlis prudeutiam in hoc nuavit, utsatva concivium suoruni praerogaliva, nec
mariyre, qui corpus pcrculientibus opposuil, ul in " possit esse conjunctius nec ulterius protelari. Sed
caput suum animam scilicet vel Ecclesiam conser- et loci niarlyriodeputati celsiliidinem quis meiialiir?
varet illaesam, nec contra carnis occisores, quo ipsa domus Christi, cunabulum regis pridie nati,
iriagis hac necessitate careret, cautelam vel insi- recenti martyris cerebro et sanguine depingilur,
dias machinatus est. 0 pastorcm dignum, qiii ne ut ex hoc factoct perseculorum iminanitas, et mar-
oves laniarenlur, seipsuni luporum morsibus tam tyris eminens dignilas figurelur. Itaque Dei sacer-
confidenter opposuit! ct quia mundum abjecerat, dos a sacculo migrans coelis nascitur quartoKalen-
inundus euin volens oppriniere nescius sublimavii. das Januarii, anno ab incarnalione Domini ac Sal-
Deinde alio ictu in capite recepto adhuc quoque vatoris noslri 1171, die proxima post solemnilatem
permansit immobilis. Tertio vero percussus inarlyr Iiinoccnliiim , ut qui diu iniiocenler vixerat el in-
geima flexit el cubilos, scipsum liosliam vivonlem nocenler occisus cst.fproximo post lniiocenles tem-
offerendo dicens submissa voce : « Pro nomine Jesu pus celebre sortiretur.
et Ecclesiaeluitione moriein amplecti paratus sum.i Consuininato auieiii per marlyrium venerabili
At terlius miles ita procumbenti grave vtilnus infli- pniitilicc, infelices illi et caeleris homicidis iinma-
xil, quo ictu et gladium collisit lapidi, et coronam niores cum exsultatione et tripuilio, quasi qui regis
quaeampla fuit ila a capite separavit.ut sanguis adversarium proslravisseiil, insigne regbiisi concla-
albens ex cerebro, cerebrum nihiloniinus rubens ex niantes, ad palalium ecclesiae reversi, et per aedes
sanguine, lilii el rosae coloribus virginis et inatris el offieinas archiepiscopi discurrentes quidquiif
Ecclesiaefaciem confessoris etmartyris vita e( morte optiiniim in auro, argenlo, vestibus.cl vasis preliosis
purpuraret. Quartus miles supervenienles abegit ut inveuerant, libros ctiam et ecclesiac chartas et pri-
caeleriliberius ac liccnlius homicidiiimperpetrarent. vilegia, cum coeteris quae nmnerare Jonguin est,
Quintus vero non miles, scd clericus ille qui cuin non minus cupidi quam cruiieles dcpraedali sunt.
inilitibus intraverat, ne marlyri quinta plaga dees- Nec his satialacrudelis impietas, cum non baberet
sct, qui in aliis Christum fuerat imitatus, posilo in quo per martyrium coronato nocerel ullerius,
pcde super collum sancli sacerdotis et marlyris pre- ipsum in ctericis cl clientibus, parenlibus quoque
liosi, horrendum dictu, cerebrum cum sanguineper pcrsequi non cessavit. Comprehendit quos poluit
pavimentum spargens caeleris exclamavit: < Abea- potestas publica et diversis contumetiis affectos fa-
mushinc, mililes, iste ulterius non resurget. > cultalibus spoliavit, qui per ignotas provincias rai-
Sed in his omnibus incredibilis constantiae virtu- seri ac mendici paslore percusso dispersi sunl.
lem exhibens martyr insignis nec manum nec ve-. r» Quid Judaeo, quid liic Christi crucifixoribus reli-
stem, ut est infirmitatis humanae, opposuit pcrcus- elum sil, leclor attendat. Al ubi insonuil triste iiiin-
sori, nec percussus verbum prolulit, nec clamoremi tium de morle ponlificis, turbalur civitas, ciirrilui-
edidit, nec gemitum, nec sonum cujuscunque dolo- adspectaculum. Quis stupor intiientium, quisluclus?
ris indicem, sed caput quod inclinaverat gladiis3 quanta fuerit lamentalio intuentiuin, quis explicet ?
evaginatis immobile tenuit, donec coufusus sanguine> Nemo tainen pafam ausus est profiteri quia iiialiiin
etcerebro lanquam ad orandum pronus , in pavi- est, metu ministrorum regis qui discurrebant, Luiii
mento corpus, in sinum Abrahaespiritum collocavit. quia nec iiionacboriimmaxima pars nec caeteioruiii
Erectus nimirum supra se ad amorem Condiloris ett quispiam de personaquiileiu,quani si unus quilihct
supernae dulcedini totus inlendens, leve duxit quid- cecidisset e lurba, aliler opinati sunt praeter quod
quid doloris, quidquid acerbitatis inferre potuitt in ccclesia geslum lam inauditum scelus horrorem
cruentus carnifex. Et quam inlrepide, ubi de suai intulit universis. De persona dixerim, nobis eiiim
salute principaliler et fide cerlarelur, esset istee audientibus calumniatus csl quidam habilus nostri
martyr piignaturus, qui pro aliorum tuitione utt ac lonsurae, quod nequaquam loco marlyris liaben-
videlicel secundum palcrnas tradiliones. el Eccle- dus esset, qui merito pertinaciae suae occisus est.
40 VITA 1 AUCT. ED. GRIM. 60
Sed liilelib sui providentia Salvatoris et vitae puri-. A.ne compareat, sed dispereat memoria illius de terra,
taleni, et causa quam fuerit justa, quae sola mar- qui sic operatus esl adversus dominum siiuin regem,
lyrein facil non poena, mullimoda miraculorum aut equis illum discerpere faciaiu, el in feletilem
>
gloria iion distulit inuotescere mundo, qui tanta puteum projiciam, porcis et canibus devorandum.
CIIIIIsolliciludine quoad vixit in carne cognilionem Ilinc lurbati omnes ac perlerriti ne forle faceret se-
sui negavil iiiumlo. Siquidem die lerlia poslquam cundum quod minabatur impiiis ille et complices
consiiiiinialo jam non mortalitalis melu, subiil in ejus, quorum iinpia et invida rnens nec forte moiie
Sancta sanctorum perenniter in coelis victurus cum quidem sancti poterat satiari, si non etiam niortmis
Christo venerandus Chrisli marlyr et pontifex, cum dedecore traclaretur, in crypla illum recon
missa de supernis lux uova liiiiien mundi reslituil dcre festinanint. Prius lamen ut inoris est, corpus
iiomen martyris invocanli. iiiuiKlissimiimmariyris lavandum exspoliantes, sub
habitu canonici regularis eum in liabilu et online
BIRACUI.UM PRIMUM. •
inonachoruui tam secreto diu reperiunt exslitisse,
Uxor etenim militis cujusdam de Sussexia, cui uf eliam hoc suos lalerel familiares; ad ultiniiini
oculorum caecitalcmveliemenlia diuturni languoris carni proximum inveniunt cilicium sic besliiinciilis
intulerat, audiens hoc modo occubuisse domiuum obsilum, ut levius isto pristiuae diei fuisse marty-
Cantuariensem. divinilus inspirata in hos illico vo- liiiin quivis jiidicarel, et hosles majores minoribus
ces erupit : « S3ncte martyr Christi Thoma, tibi miiius nocuisse, et quod a nnllo saiictoruni prae-
me devoveo, si mihi subveneris in hoc periculo, siimptum esse cognovimus, feinoralibus ciliciuis ita
ciiin devota oblatione locum tuae requielionis ab- stricte cruribus iiisulis usus fueral, ul alveolus a
ibo. i Vix verba complevit et optato diu lumine poplite supra in longumsiib sutura cilicii rermiciilis
eadein hora polita in brevi de residuo morbo per- scaturieiis exlendereliir, quibtis inspeclis inopinalae
fecte convaluit. Veruin hoc, sicut alia nonnulla, religionis coinpiincli miraculo inonachi niox iu lixc
lunc qnidem sub silentio preniebantur qtiasi non verba prorumpunl: « Vklele, videte, quoniam hic
crederetur eis , quotisque inulfiplicitale miraculo- vere monachus est, ct nos nescivinius euin. > Qui
rum omnis adversanlium cessit impietas, et ob- geniilus, quae suspiria, quam largi lacrymarum
struclum est os loquentium iniqua. Ipsa qnoque inibres omnium qui aderant iiilerceperinl verba,
nocte bealac consummationis illius quasi missa- referri non potesl. Quibus lamen jam lunc nou
rum solemnia celebraturus pontificalibus indulus iuodicum consolationis accessit, cum, qualis a nullo
apparuit cuidam ex familiaribus, allaris con- r hominuni praelerpaucissimosfamiliares credi potuit,
scendens gradum. Quod cum secunda ac lertia vitas sanctilas et insolitus poenilentiaerigor apparuit,
nocle eadem visio apparuisset, adjecit is qui hoc ut ex eoj'am nemiui daretur ambigere iiiartjriuiu
viderat sanctum inlerrogare, dicens: « Domine mi, promeruisse coronam, cuj'us vita manyrii merilo
nonne mortuus es ? i ad quem sanclus : « Moriuus, non careret. Recondito igilur in crypla venerando
inquit, fui, sed surrexi. i Tunc ille : < Si vere sur- corpore cuin quo decuit honore et reverenlia, san-
rexisti el inter martyres compulandus es, ul credi- guinem sacrum, quem de pavimenlo susceperant
mus, quare leipsum non manifeslas mundo ? i Tunc cum cerebro extra lumulum collocaniiit, siipeina
sanctus archiepiscopus : « Lumen, inquil, porlo, inspiratione praecaventes, ne cum corpore clamle-
sed non polest propler nebulam iulerpositam appa- retur, cujus hauslu saluberrimo lanta in brevi be-
rere. > Lumen plane ; nam ut laceamus inlerim lu- neficia collala sunl, ut si scriberenlur per singula,
men illud ineffabile, gaudium videlicet Dominisui in fidem excederent infirmortim. Ilicest enim fralruni
quod mox ut hinc exiit intrasse credendus est, lu- amator et populi Israel, hic est qui mulliim orat
men erant illa Jucis opcra, quibus vivens vir sanctus pro populo, et pro civitate sancla Jerusaleni, eujns
abundanlius exuberabat, lumen fuit martyrium et triuinpho laetalur coelum, cujiis passionibus sancta
illud maxime, quamvis adhuc nebula persccutionis D in fide confirmalur Ecclesia, cujus meriiis et inter-
interjecta non luceret. Sed haec in lestimonium ventu caeci vident, claudi ambulant, leprosi mmi-
tetigisse sufficiat, ut hincleclor intelligat quam pre- dantur, mortui resurgunt, et pauperes resonant glo-
tiosa fuerit in conspcctu Domini mors sancti archie- riam Chrislo, qui electo suo in prima vocalionede-
piscopi, quam sub tanta celerilale miraculoruui dit fideiu, in passione conslanliam, el taiulem con-
gloria commendavit, quod raro de aliquo sanctorum suininaio per martyriiim plenitudirrem graliaruni et
legimus. laudeni et gloriam noniiiiis sui qui est ciim Patre
In crastino autem cura adhuc corpus sacrum in et Spirilu sancto Dcus benediclus in saecula. Amen.
ecclesia servareltir humandum, maiuiinus adfuit MAUTYR1S.
EXPLICIT PASSIOSANCTlTHOM.4L
quidam de regiis satellilibus el haec ore sacrilego
palam prosecutus ait : « Jusle periit proditor iste, Abhinc autem viduata pastore mater Ecclesia
opus plane eximium et dignum praeconio, quod de mcerens, et amaro animo, iiijiisfum palris dicbus
medio sublalus esl, qui regis filio coronam praeri- mullis lugebal exitium, illi qiiidem congaudens qui
pere conabatur. i Deinde ad monachos conversiis: ad sempiiernum transivit gauilium, sed pro sui
« Tollite, ail, el hunc humo recondile qiianlocius ipsius desolalione sollicitn, rjiiaedebila poiilificis r>rc*
ST S. THOMJE CANTUAR. ARCIIIEP. K-2
lectionc carerct. Dcniqtie per anui circulum, decem A tauti sccleris auctores ad poeniieutiani reservari,
tantum exceptis inde diebus, conticnit in ea divina nisi ut hinc quoque Christus sanctiim suum magni-
laus, et missarum solemnia cessaverunl, quousque ficarel ? Unde jam nunc cernere est ipsos etiam
perpretiosum martyris sui sanguinem visitavit ple- ejusdem adversarios propensiori studio devoliouis
bem suam oriens ex alto, et fit ipse consolationis niortuum venerari, quam viveiitem fuerant perse-
causa, cujiis mors principium credilur ministrasse cuti.
incerori. Inlerim vero commiltitur cura archiprae- Denique conscius sibi rex ipse sanguinis innocen-
sulatus inimicis justiliae ad conculcandum polius tis, etsi noii ab ipso nec per ipsum, causa tainen
qnam ciistodiendum, ad perdendas animas, non coinmoiionis quaui in ipsum habebat, effitsi, ostenso
lucrandas. Ilinc pauperes oppriimiiilur, violanlur per visionem non esse aliud iler obtinendae pacis,
Eeclesia: juia, contra velilum coguntur sacerdotes nisi placato et reconcilialo martyrc, in cujus ultio-
tremenda celebrare niysteria, silebant canones, neui lania reruin coiifusio regnum j'am uiiiveisum
decrela Palrum tiec aiidiebanlur qiiidem, nullus ra- pucoceupavit, ul absque sanguine multo nemo pa-
tioni, niilliis aequitati locus, id solum eligitur qnod ceui sperarct, posita interini extollenlia regali, corde
suggerit avaritia, et cui facultas major, Iiic melior contiito et hiiniiliaio, ad lumbain preliosi martyris
acstimatur. Denique ne regi displicerel malilia mi- de pnesuinptione veniani postulatiirus adveuit. Quo
nistrorum, de oblaiione fidcliurn, de pauperum dum pro|)erareletj"am civitati proximus essel, ut
refrigerin census regius cnmiilatur, el quaespecia- palani faceret quanta devolione fervebat erga san-
liter Dei sunl conlra Salvaloris senlcniiam reddun- ctnni Dei, qiiaiito pro his quae in ipsuni commiserat
tur Caesari ; sed ncqiiaquain inipniie feret, quisquis poeiiiieiiliaeturbaretur affectu, ab ecclesia bcati pa-
(livinae legis integriiatein praesuiiipseiit teiuerare. tris noslri Diinslaiii quae prior oecurrit ingredien-
Veniet quandoque qui judicabit in justilia pauperes, libus urbem, ad ecclesiam majorem ubi beati mar-
et arguet in acquilatc pro mansuetis terrae, qui imnc lyris corpus quiescil, nudis pedibus ct veste com-
clamanl in liibiilalione sua ail Doiniiiiiin, el viile iiiiini inceileus ei flens, ubicunque asperior appa-
si iion in ipsa prasenli ullioiie iiixsliiiiabUisqiiiilani ruii via per mediuui civitatis asccndil, non itineris
appareat circa geuus liiiiuanuin diviiue miseratioiiis iiiclemeiiliam, non peduin teneritudiuein, non vulgi
intuitiis, ut dum vjdelicel exlcrius ailiiioneiilur ad- hinc inde speclaculum, sed animae consideravit
versa mens interior facinoris comniissi facilius ad- periculum, et conscientiae laesionein.
inoiicattir, et sic redeat praevariealor ad cor secun- Moris quidem fueral convenlum regibus feslive
diini quod psalmus ait: < Iniple facies eorum igno- ~ procedere, einonniilla reverentiae obsequia soleinni-
ininia, el quaerent nomen liiuiii, Domioe. > ter exhibere, sed haec universa sibi prohibebat
Igilurcum de terra clamaretad Dominum sancia impendi, qui magis IiiClu quam laelilia pascebalur,
inaier Ecclesia dicens: < Vindica, Domine, sangui- dicens : < Versa esl in iluctum cithara mea, et or-
ncm servi lui qui innocenler effusus est, > subilo gaiium in vocem flenlium. > Veniens igitur ad ecele-
el contra speni onuiium pax universa coiifundiiur, siae fores procedit et oravit, ingressus vero locum
stiscitantur seditioncs, et bellum oritur intestinum, martyrii ubi sanctus occubuit, rigavit tacrymis et
lilius insurgil in palrem, pater in filium,et reguum osculatus est. Dicta aulem coufesMone astantibus
in seipsum divisum celcrem sui ipsius desolalionemi coram episcopis cum tremore mulio ac rcverentia
niinabaliir, et quidem juste ubi praelocuta fuerat• ad tumbam accessit, ubi lolus proslralus corpore ac
mors innocenlis. Normannia hoslili gladio traditur mora non modica, oralioni inientus, quos singullus
ferienda, quam tantus mox belli furor invasit, ut non^ ediilerit, quae suspiria, quani largo lacrymariim
ecclesiis, 11011ministris ccclesiasticis eliarii inter iinbre niarmor ipsum perfuderit, aestimari non po-
sacra missarum solemuia parceretur. Nam aftaribus. tesl. Poslquam vero diuiiiis oratum est, monacbis
adstantem in vesle sacra sacerdotcm accepimus ab, et mullitudini quae conveneral pro rege satisfaciens,
impiis jugolaltiiii, multaque alia horrenda niniis ell pI Londoniensis episcopus bis verbis exorsus ait:
inaudita lunc lemporis perpetrata fuisse relatiim esl. < Qiioniam aliter opinari noniiullos notumest, qiiam
Anglia proinde contremiiit et commota est a facie; se babeat geslorum integrilas ante Deuin cui nuda
futur:e cladis, quam jam jamque suis cerneret cer- ct aperta suilt omnia, et coram Christo Doiniiii
vicibus imminere. Ohscssa siquidem hostibus cir- qiiem hic veneratur in fide el veritate et in pne-
cumfusis in gyro, intus vero mortiferis plena sedi- sentia fraternitatis vestrae, pura confessione, re-
tionibus, ut nusqiiam tula fides, nulli credereturr cognoscil dominus noster rex quod nec ipso jubeme
aniico, dum isle patris, alter filii causam contende- nec sciente quidem, venerabilem arcbiepiscopiiin
rel justiorem ; nihil jani nisi generale quoddaini maligni homines occiderunt, ul aulem cognovit oc-
discidium exspeclabat. Sed ne martyris sui gloriami cisum, tanlam animi contraxisse moestitiam, quod
irisiiorem redderetsanguis effusus; pro cujus mortes prospeximus lunc praesenles, quanlam nunquam pro
iram inlulit, quod nulli venit in dtibium, ejus denuoa quovis eventu passus est. Super verbo autem, quod
nieritis pace reddita, liberavit populuni suum dee ira praeventus protulit, unde materiam ipsum occi-
manu hostili, qui non vult morlcm peccatoris, sedd dendi sunipsisse creditur profana temeritas, et
m converlatur et vival. > Quis uuquam crederctit quia vivcnlein adco jicrtinaciier inseculus est, cui-
63 VITA I AUCT. ED. GRlM. 54
pabilem sese claniat el veniam precatur pro vestroi A . tio, tua sancla Iniercessione et merilisindulgentiam
judicio per omnia satisfacturus. Ea propter uni- consequamiir et vitani. Anien.
versitatis veslrae adesse sibi siiffragium supplicat, Iusimulaiione quoruindam, quornm est discordias
qiiatenus in conspeclu Domini ac Salvatoris nostri serere inter fratres, aniequam prioratum Cantuariae
qui « cor contrituiriet humilialiiui > non spernit, et suscepisset, dominiis Benedicius offensam regis in-
lieato marlyri Tbomaehuniilis illius accepta sit poe- curril, adeoque in virum profecit perversonim ma-
nileniia. In iutrgrum hodic rcstituit dignitates el lignitas apuJ regem.ut nisi beatiThomae reverentia,
j'ura bujiis ccclesiaeqiiaecunquea retroaclis tempo- cnjus se monachus tuilione specialiler advocabat
ribus, sive in hoc, sive in aliis ubiqtie tcrraruni regnis; regis iinpetus iufregisset, supra qiiani regiam dece-
Ecciesia catholica liberius cognoscilur habuisse. Sed| ret majeslatem furor regis in homiiicin desxvirel.
et depropria ratione triginta librarum reditus offert Est nenipe criminosaemenlis, cuin ipsa virtutes IIOII
in uiuiius martyri, qiiatenus vobis iiitercedentibusi appetat viros virtulis si non datur opere vel scrino-
iinmeinor injiiiiaruni propitius fial. Oinnein insuper nibus inseclari. Quaequideni invectio non regis ani-
malevoleiiliamex cordereuiittit omnibus, qui ipsiim, nium odio habentis mala, sed eoruni mordel mali-
in causa venerabilis archiepiscopioffendissevideren- , liam quoruin suggestione rex in Benediclum ira-
lur et universos qui de ipsius advocatione erant , " cundiaccreditur concepisse calorem. Bealus igiiur
sive clericos, sive propinquos, sive servientes, quos Thoinas, cujus martyriuin et miiaciila vir iste, de
alii[iiandosupra quam dcbuit, contristavit in aliquo, quo loqtiimur, cleganli slylo Iransmisit ad posteros,
in priorem hodie gratiam recipit et dileciiouem. > vice famuhitiis exbibiti piirgaium iiifainia qua vene-
Talia prosequenle episcopo, ut cessavit loqui, rex rat in suspicionem, quasi secus inccdciis, qiiam se
uuiversa benigne coucessil, et rata fore in posteruiii habeal professionis suaenorma, hac arle reconcilia-
protesiatus est. Posl haec aiilem exleriori exuius vit regi. Ciimenim adeplo j' am prioralu, conipiilsus
vesle scapuiis el capite inclinato in unam fenestra- a suis propter Ecclesia: negolia, diu regem secutus
ruui tuiniili huniili prorsus devotione, adeo ut in nequaquam scse auderet ingerere ob nielum et ini-
luctiiin converlerel universos, priino quinquies ca> nas regis, ostensa ccelitus visione, qua lumebat ad-
SIIS a praelalis, poslmodum a nionachis LXXXet eo versus innoxium regis feritas dcliniliir. Nam vidit
amplius, ler a singulis caesus, elsic soleiniiiier ab- in soinnis quasi per ponlem incedcret niagnum
solulus est. His ita geslis, nuda humo residens, nuiiis vahle et elevaltim, cninque ad medium flumints
nec lolis salteni posl lutum pedibus, jejmiiis quoque pervenisset quodrapido sublusvolumine decurrebat,
ut veneral, neque enim quiilquam sibi pcenileniia: (_ soluto repente labulatu cui pes regis innitebatur,
dolor sinebat indulgcre quietis, iioctem lolam orando ipse iliico pcr mediuin .'apsus forainen suspcnsus
transegit, demissovultu ac lolius gcstu corporis satis haerebat brachiis, mox lolus in palcntem inlerius
insinuans, boc illius opus, hanc esse inentis iiumii- voraginem ruiturus, cui nullum prorsus soliiudo
loci suffragiuiu spopondisset. Igitur post conaliis
tationem qui respicit terram et facii eani treuicre
plurimos c.unijam viribus coepisset (lestitiii nec liu-
Neque facile reperitur iu aliqua hisloria Clirisliani inanaesubventionis
spes uba resedit, ineiiior quo-
temporis aut huiiiilior isto priucipe in pnenilentia, niani Doinini csl salus mellilliiuni, Domiiiiac Sal-
aut devotior aliquis exstitisse. Et ne cui in dubiuin valoris nomen crebrius
iuclamavil, inairis quoque
veniat per beati martyris Tbomaeinerita mutatain Mariae noinen ingeminaiis, et uiiiversos patronos
divinaesenleiiliam severitaiis,quam inspiiavit, regis invocans, cum nenio percuiili sticcurrerel : t Sub-
satisfactione placari, evidens hujus rei jani lunc veni, inquit, mariyr Christi, sanele Thoma, suc-
monstrabatur iudicium. Nam quo die rex Cantua- curre, ne memincris injiiriariim exlremi lemporis,
riam venit super his quac in saucliiiu dcliqueral sa- qiiem in primordiis supra oinnes bomiiics adamavi.i
lisfacturus, comes Flandrensis, qui cum iinmcnso Vix verba finivit et ecce Bencdiclus prior feslinus
exercitu oram maris obsederal ul in Angliam re- Q j accurrens, seiscilanli cur vel niule veuirel, liaec
pjntinus irrumperet, miitalo rcpeute consilio re- regi respondit : « Quem invoeasti in fule, sanctus
vorsus est. Iri crastino nihilominus, sicul poslea arcbiepiscopiis ul te eripiam niisil rne, et porrigens
computatis diebus invcrituin esl , comprehenso in illi iiianum, creptum de loco mortis el lacu niiseriae
acie Scotorum rege qui et ipse Northanhumbrales slaluitsuperpontein,et visio non coinparuit. >Evigi-
Anglos vastare aggressus csl ct praedari, omnes in lans autem rex et horrorc lurbatus visionis insolitae
brevi conticuere hosles, et paccm regni turbantes reliquum noctis sine sonino transegit, taniamque
buiniliali sunt. Et sicut in ullioncin sanguinis iniio- niembris omnibus vexalionem liorrcndus animi
center effusi ira Dci in regem pariter et rejrnuni stupor infudit, ut vix circa mcdiiiin diei praa nimio
regis iiiterveniente reatu desaevit, sic rursus luiini- dolore de leclo surgeret. Igiiur, ul prior adfuit,
liato regi, martyre mediante venerabili, repropitiata exponitur visio, nec ininor prorsus Deo el pretioso
divinitas et hostes subegit, et uberiorem pacis gra- martyri Thomae persolvitur actio graiiarum a rege,
tiam reformavit. Hinc nos tibi, marlyr insignis, quam si vila illi de veropericulo redderetnr.Teslalus
fructum labioruin, et laborem manuum immolamus, namque est quod pro nullo quamvis inaestimabili
or;>,itesetsicubi nostra lineas veritalis excessit ora- pondere pccuniaruni in euindem recideret visionis
85 S. THOSLE CANTUAR.ARCIHEP. Sflv
liorrorem. Etne quis hsec casu arcidisse, et som- A correptus ab illo, qnl rcspicil terram et facit eam
num non miraiidiim esse contendat, nos e rcgione treniere, in familiarem recipit graliam, et pro qui-
tanto illud siiblimius quanto subliliiis est vencra- buscunque poslulavil prona menie largilus est; ut
iiuir, lanloque magnificenliiis ci majori fateniur in hac mutatione dextrae Excclsi, ipse Iaudetur et
atlollendiiin pnvconio, quanto pcr hoc non a morbo adoretur, in cujus manu corda sunt regum, qui
quolibet caro mox morilura sed victura in perpe- cum sit iu sanctissuis mirabilis, ad laudera el glo-
luiiiu ab odii lcthalis abysso anima suscitatur. Rex riam nominis sui, cujus sit merili marlyr noster
siquiileni, queni pridie quaiu haec viderel, luin per egregius, sublili adniodiim ac multiplici miraculo-
iniiiislros publicae functionis , luiii per seipsum rum indicio declaravil. Aliter alii hinc dixeriinl scd
ajierla verboriiui coiUumeliafueral inscciitus, btinc sic fuit visio.
SANCTI THOBLE
VITA SECUNM
AUCTORE ROGERIO DE PONTINIACO.
PROLOGUS. 1B exstilerat. De his el quibus post mortem Domimis

Quoniam apud omnium fidelium mcntes prctiosis- sanclum suuni mirificavit, eumque non tantum
siinimaityris Tbomae, Cantuarieusis archiepiscopi, ccelis sed et lerris preliosae mortis merito vivere
passio veneranda singiilarem oblincat reverenliam declaravil, vir venerabilis Benediclus Canliiariensis
et devotionciti , multorum lanicn movet animos , ecclesiae prior copiosam texuit relationem umla
quod ile cjus vita et actibus nusqiiam plena repe- evidcnter agnoscilur qnam sit pretiosa in conspectii
riatur hisloria, maxime cuiii luceina ista non sub Domini mors sancta ejus, quem tanlis virintiim el
inodio lalucrit, sed in evidenti supcr Ecclesiaecan- luiraculorum indiciis inccssanter coniniendaie non
delabrum pnsiia, liou lanluni occidentalium partitim desinil.
angusiias, veruni ctiani lotius orbis huitudiiiem Denique nos etiam qui beato viro tempore exsilii
splendorc suo irradiaverit. Pro ignoraulia enim sui ministravimus, quique sacra maiuium ejus im-
veritatis nounullos de bealo viro non solum diversa, positione oflicium sacerdoiale suscepinuis, ea, qu;e
sed eiiam coulraria sensissc cognovimiis, quoruui de lpso iiiinus dicia sunt, ne lemporis veiustale
ignoraiitiae necessaria quideni sed lainen temeraria penilus pereant a memoria, stylo quidem rudi et
et niiuis forte prxsumptuosadiligentia coiisulendum inculto, sed veritate plenissimaadnotare curavimus,
aestiinaviiniis,ne et falsitas illis fial in devotionis 'G nihil omnino inserenles, nisi quod vet ipsi vidimus
delrimeulum el postcris in erroris seminarium. el audivimus, vel certissima ac fidelissima eorum,
Porro aliquid de beali viri vita cl [actibus pre- qui iiiierfiierunl, relatione cognovimus. Si cui ta-
liosaeque mortis ejus iriuinpho vir illuslris, Joanncs men vililas Ibrte el abjeclio dictaminis sordueril,
Salcsberieusis, claro quidem et Ddeli sed admodiim verilas tanicn lacinioso lecta scliemate non vile-
succincto cdidit eloquio; in quo, clsi devotioni fnle- scal.
lium plurimum profuit, ad plenum tameii minime Thomas igilur civilale Londoniarum parentibus
salisfecit, compernliario, ut ipse asserit, ulens ser- sccundiim civilem statum eminenlissimis oriundus
nione, iic illa sciliectquie tunc lcmporis nolissima fuit. Patrt nomen eral Gilbertus, maler vero ejus
elvulgata habebanliir diffusius et expressius prose- Malbildis vocabatur. Quae,quamvis nltra civilem
queus, noii tam necessarius quain superfluusvidere- condilionem generis excellenlia claruisse visa sit,
tur. Sane si hoc eidem Joanni facere placuisset, eam lamen niulliplex mornm honesias et religionis
nullus procul dubio titilius vel inclius illo id efficere at devolionis eleemosynarumque assiduitas mullo
potuisset, cui el dicendi facultas eral incomparabi- magis venerabilem et commendabilemfaciebant.
lis, et rerura geslarura certissima inerat nolilia; n Haec quodam tempore cum concepto fetu gravida
quippe, qui ab ineunle aetzte beato viro socialilcr se de nocte sopori dedissel, visum est ei quasi Ta-
adhaeserat, ct in pcrsecutionibus comcs individuus Bicsis fltivius, qui Londonias prsetcrfluil, tolus in
K7 VITA II AUCT. ROGERIODE PONTINIACO. 5S
ventrem suum per os influeret. Expergefacta pluri-- A et magnitudinem pallil pro volo inspicere possenr.
nium de visione mirata est, nec otiosum repuiabatt Cumque modis omnibus in explirationc pallii Jabo-
quod praeter solitum ila sibi contigisset. Virura n rarent, et ipse etiam campus sua brevitaie eas jani
qiiemdain religiosumel litteratum super visionecon- concludcre et coarctare videretur, audiunt vocem
sullura adiit, qui licet somnia non curanda didicis- •r- diceniem fruslra eas el incassum niti, quum nec
set, nec muliebres visiones mulii penderel, reveren- tota Angliapallii illiusm.ignitudineui comprel endtre
tiam lamen matronaesciscitantis atiendens respondif, :f sufliceret. H.TC non dicimus quasi pcr miiliebres "
quod in Scriplura sacra aqua populos significaret,f visiones viri magnificentia 11veliinus aslruere; sed
mirarique se quidnam sihi vellet quod aquas, hocc ne ea quaecontigisse conslai, saltem in liujusmodi
est populos, in venlrem influere vidissel, ignaruss supprimere videamur.
nimirum futuroriim quae hodie in Ecclesia Cantua- Sed nec divinne pietati indignum videlur, el piae
riensi palam esl videre. Correpta igitur a viro illo 0 et religiosa: mali-i de filfi fulura iiiagnificeiiiia et
el edocta ne deinceps somniis, quae multos erraree gloria hoc n:odo innotescere, cum de bujusmodi
feceruni, crederet, reversa est ad propria. multa in Scripturis contineantur exempla.
Nec multo posl elapso (empore, iterum visum estt Cum aiitem puer ad annos dociles pervenisset,
ei qiiiescenli quasi Cantuariam orationis gratia ad-_ B liiterarnm studiis a matre tradhur. Jam enim etiara
venisset: ciimque adecclesiamquasi j"amingressuraa in lali aetale prae caeleris coaevissuis qniddam splen-
accederet, subito, ut ei videbalur, ita venter ej"usin- doris el graliae in ejus vultu et moribus eminebat.
iiimuit, ut vi.x per majoris ecclesiae januas se in- Veruiii quia non prius quod spirituale sed quod car-
jHidi posse putaret. Postquam tamencum difliciiltate e nale est, qualiter primaevaecetatis lempora transege-
higressa est, in tantam tamque diffusam magnitu- ril, procuramus, nihil more laudantis vel aliquem,
dinem venter illius, ul ei videbatur, inlumuit et commendare satagentis apponentes, sed simplicem
excrevit, ut lotus ecclesiae spatia occuparet. Evigi- veritatem simplici et fideli sernione breviler adno-
lans et recordans somnii vehemenier obstupuit et lantes. Crescente itaque corpore roboris augeba-
expavit; non lamen ad conjeclorem suum supraatur simul et iiilelligentia mentis, (antaque ei inerat
memoratum redire praesumpsit, verita neaheo cu- ingenii et memonae vivacilas, ut et facileaudita ca-
riositalis arguerelur. biluit igitur conservans ista peret, et quaesemeldidicisset,sinedifiicultatequanclo
in corde suo. lmplelo autem lempore pariendi, pe- el quolies volebal, recoleret. In sententiis qtioque
pcrit filium. Die fesio beali Thomae aposloii puer diflicillimis elucidandis et in quaestionum perplexa-
iiatus est, eodemque die post vesperas baptizalus rumenodalioiiibus multos viros graves et doctos
Thomaenomcn accepit. Exinde diligenter enutritur, ** g aciimine felicis
ingenii prascedere vitJchauir. Sed et
liabens nulriceni quae maternis in puerili minislerio0 ipsorum corporalium sensuum mira ei inerat perspi
parceret laboribus, ut ipsa ejus mater interim ora- cacilas et subtilitas, quod nos quoque in majori
tionibus el solitis pictatis operibusliceuiiusinsisleree ejus aetate mullolies probavimus, ita ut vix aliquid
posset. in ejus praesenlia licet longiuscule et submisse dici
Quadam vero nocle cum mater de filio sollicitaj posset, quod non audiret, si aurcm apponere voluis-
obdormiissel.visuni est ei quasipuer nudusetabsquee set. Similiter etiam niliil quod odoratum irritare
operimenlo in cunabulis jaceret, unde, ut sibi vide- polerat, quod non statim quamvis reinotum vel fe-
batur, vehenienier cominola nulricem de negligentiaa lidum nares ejus offenderel vel odoratum demulce-
et incuria vocibus asperioiibus increpabai. Nutrix( ret : et unde isla nisi de gratia, quae elsi necduia
vero pueruin el diligenterobvoliiium et fascia cu- spiritualiier, corporaliter tamen in eo ista usque s$
'
riose asiriciuin dicebat, quin imo et pallium holo-. miillorum admiralionem operabalur?
sericum rubrura, miri splendoris et operis, ei sup- Hospilabatur in domo patris sui miles quidam
positum asserebat. noniine Riclierius de Aquila, vir quidem secuiidura
Visum esl matri quasi festina accurrcret, cogni-. j) D saeculum nobilis ct honorabilis, canum lamen et
tura utrurri nutrix tam de puero qtiam de pallio) avium cxercilatioui fere semper inlenius. Hunc
vera testarelur. Cumque secundum verba nulriciss Thomas adhuc pucr, cuni per dimidium annum a
invenisset, mirata est plurimum pulchritudinem, scholis vacaret, ad lalia negolia procedentem liben-
et splendorem pallii, volensque venustatem mirificii ter frequenlerque sequebalur, pliirimuiiique talibus
operis certius et plenius considerare, ccepil illudj occiipationibus delectabaliir, indeque hujusmodi
ex parte nutrice adjuvante velle explicare; sed bre- traxisse crediiur consuetudinem, cui etiam in ma-
vitas ipsius camerae explicare penilus non sinebat. jori postea oetate,quolies vacabat, operam impen-
Egrediuntur in majorem domum , quae et ipsa sua, debat. Conligil autem ut inemoratus miles quadam
brevitate hoc fieri non patiebalur. Inde in plateam, die ad simile negoliummore solilo exiret, et Thomas
exeunt, sed et ipsa iiihilominus modica parte palliij eum equo sedens sequeretur, eratque iis transilus
exolicata lota visa est occupari.Undemajori videndii per quemdam fluvium rapidissimum in quo erat
desiderio anxie tandem exlra civitatem in campuini pons parvus et arctus, qui lantum pedestres trans-
qui dicitur Smedliefell cgrediunlur, ut vel saltemi rnittere posset. Erat quoque non Jonge inlerius
ibi in maxima campi patenlis lalitudine decoretn1 molendinum, ad quod isle lluvius, ripis hinc inJa
59 S. TIIOM^L CANTUAR. ARCIiSEP. KO
congestis ne eflbieret, magno cum impelu praeceps A tanto sluilio et exseciatione detestalur, nl illis, qui-
vergebal. Miles aulem coinpendii causa periculum bus lalia placent, omnino se odibilem et ingratuin
contemnens transivit poniem prior : quem Thomas fecisset, nisi superexcellcns ejus mansuetudo et li-
tulus et capuciatus, quippe qui nihil infortunii su- beraliias eiiam ipsis, qiiibus in hac parte displicebal,
ex bis
spicabatur, e vestigio subseqtiilur. Et ecce, ciim ad eum amore dignutn praeslitisset. Nihil enim
pontis iiiediiim venissel, subilo pcs cquo labiiur et quae habcre poteral curans aut reservans, universa
puercum ipsoequoin mcdium fluniinis prolabilur. in IISIISel voluntaiessodalium suorum liberali miini-
Excipitiir igilur ab aquis el violento iinilariiin ini- licentia dispertiebat, j'am lalibus praeludiis infor-
petu ab equo disjuncliisad inferiora rapitur, jaui- mante eiini gratia ad illuni, qtii poslmodum in eo
que molendino, lam a rota conterendus, quam ab claruil, inundaiiarum rerum conteniptum et erga
aquis suffocamliis, approximabal. Dum haec age- panperes miseralionein.
renliir, el Tbomas in confinio morlis consliliiliis lnierdum autem cuni inler sodales confabulationis
viderelur, homo, qui molendinuiii curabal, nihil fleiet occasio, verlia habebat comumnia et quasi
penitus de his quac agehanlur sciens, aquam subito amaloria, ne ab hiijusmodi quoque hominiim genere
a rota exclusit. Miles aiitcm et qui eum comitaba- oiiinino extorris et inhiimanus haberetur, cum ta-
"
tur, magnisel miserandis clanioribus puerum secus men in castilatis puritate esset admirandus. Fa-
rrpam seqiiebantur, quorum vocibus molendinojam ciebal boc ex induslria, qua plurimum callebat,
quictoela strepilu cessanlc auditis : homo priefa- frontein jiixla sapienlis consilium praetendens aliis
lus tandem de molendiuo admirans quid vellelegre- iion dissimilem, cum iitius essentvere omnia dissi-
ditur, et Thomain in inediis fluctibus conspicatus, inilia.
iujecfa celeriter manu semivivmn enm et vix palpi- Eo tempore vir reverendissimtis Theobahlus de
tantem ad lerrain exlraxit. Nullus lioc casu con- Beccensi monasteno nssumptus, Ecclesiae Cantua-
tigisse crediilcril, el non potius divinam providen- riensi et merilo el dignilate praesidebat: vir quiilem
tiam tam snbiiam ct inopiriaiam subventionem peper oninia laudahilis el magniiicus, et tam in saecn-
riclitanli puero ct fuluro Ecclesiae suae anlistiti lariliiisquain ecclesiaslicisnegotiis experientissimus.
misericorditer procurasse. llujiis quidam officialis,cum commissorumsibi causa
Mater vero ejus, cognito quod acciderat, non lam agendorum Londonias freqitentare et in.domo pairis
de periculo doluit, quaui de mirabili et inopinata Thnmae hospitalitatis gralia ex longo tempore diver-
ejns liberalione gavisa esl; exinde de futuris spem lere coiistievisset, Thoinamque ab infanlia plenius
colligens, quod non frustra eiiin divina miseratio tali „ cognovisset, videns eura jam juvenem eleganlem et
modo a morte eripuerit. tam lilteris instruclum quam prudenlia et moribus
Consueverat autein ipsa ejus mater venerabilis ornalum, coepitei suadere utuna secum ad domini
eerlis teinporibus filiuni stuim ponderare, appositis sui Cantuariensis curiam proDciscerelur. Sed Thn-
ei panibus et caruibus ei vesliiiientis, nummis eliam mas repulans se non lam ofliciosum quam praesum-
et aliis speciebus qtiae usibus essent paiiperuin ne- ptorem habendum si se non vocatus ingereret, iterum
cessaria, et ea oninia cgenis distribuere, per haec distulit; donec supradicti viri suasione plenius cer-
eum divinae pieiali et bealae semper virgini Maiiae tificaius, tandemcumcompeteniiet honesioapparalu,
protectione allenlius safagciiscoiniiienilare. Nam ct ipso comilanle, ponlilicis se reverendis aspectibns
ipsa, inier opera pictatis quae el diligenter et iudcsi- praesentavit. Quem vir altioris prudentiae inluitiis,
nenter exercebal, praecipuamdevotionemcirca bealae el ex occursu faciei sensaliim intelligens, gratanter
Virginis nieinoriaiii semper babebat, -docebalqiic et honorifice suscepit : secumque manere praecepit.
sollicile lilium suum, sicut ipse referre solcbat, li- Exinde Thomas in curia familiariler conversatns,
morem Doniini, et ut beaiam semper virginem Ma- brevi tempore in lanla a ponlifice habitus est gra-
riam speciali devotione amplecti el venerari satageret, tia, iu nullum illi familiariorem, nullura, ul putabat,
eainque lanquam vilaeet acliiuin suorum gubernalri- D haberel chariorem. Siquidemvirsapiens, mansuetti-
cein alque patronam incessamer invocaret, eique dinis illius etprudenliaesinceritate celeritercognita,
poslChristum spem suam committercl. Cum anleini eum consiliis suis indesinenter adhibebat: etnegotia
Thomas aiinuiii ailalis vicesimum primiim implevis- ei sua frequenter cominittebat: experiensque illum
set,maler,quae sola,ul erudirctiir, instabat, defuiictai et in consiliis prudenlem et in negotiis sirenuiim ac
est, etexinde circa studia Thomasseremissius coepil1 fidelem, arctiori sibi eum dileclionis el familiaritalis
babere. vinculo conjungere satagebat, verumtamen non
Patemam igitur domuni qnasi vacuam el dcsola- absque invidia.
tam sublala mairefaslidiens.ad quemdam Lundrcn- Erat namque quidam tam pontificali familiaritate
sem cognatuinsiiiim, qui non solum inler concives,, quam ecclesiastica dignilate sublimis, nomine Ro-
verum etiam apud ciuiales grandis eral nominis elt gerius de Ponte, episcopi Canluaricnsis archidiaco-
lionoris, se'coniulit,apud quem ferme per trienuiumi nus, qui non ocquanimiter Thomae tantam in curia
ronsistens plurima bonae indolis experimenia hisi graliam suslinebat. Hic non solum apud se inteslina
qui lunc eum nosse poterant praestilit. invidiae peste tabescebat: verum aliquolies palam
Luxuriam namque, seiirriliiatcm, et avariliami in conlumelias ct improperia erumpebat, ita ul Ttio-
«j VITA II AUCT. ROGERIO DE PONTINIACO. 62
nian ciericum Baillehache plerumque vocitaret:sic A baninr I : eratque in Ecclesia regni illius iion moJica
enim cogiiominabaliir vir ille, ciim quo atl curiam Irepidaiio : tnm proptcr suspectani regis sctatem,
veneral. Nec fuit momentaiieiis et transilorins luijus luiii propter collaleraliiim ejus circa ecclesiasticae
Kvor invidenlix, sicut poslmodum rei probavit libertaiis jura notam malignilatem. Necfrustra,sicut
cvenlus. Tbomas tamen niliilominiis in solita se rei exitus indicavit. Caniuariensis autem antistes
continens mansiietudine, gralia proliciebat apud tam de praesenti sollicitus quam de futuro limidus,
Deum et homines. lnterim aiiiem, quantiim licuil, aliquod remedium malis, quaeimminere timebantiir,
juri civili et sacris canonibus sludiiim adliihuii; ut opponere cogilabat: visunique est ei, si Thomam
per haecin causis perorandis seu decidendis inslru- regis posset inserere consiliis, niaximam exinile quie-
clior haberetur, et ecciesiasticarum rerum noiitiam lem el pacem Anglicanae Ecclesioe posse provcnire.
plenius consequeretur. Exslilit causa, qua Cantua- Sciebal enim eum magnaiiimum et prudenleni : qui
lieiisisaiitistesTlieobaldusRomanam Ecclesiam visi- et zelum Dei haberet eum scienlia, et ecclesiasticam
lare disponeret, profeclusque est, ut dignum erat, liberlatem lotis affectibus aemularetur. Ascitis igi-
curn honeslo et copioso comitalu, assumpto etiam tur ad se Cantuariensis anlisles Philippo Baiocensi
secum Thoma, de cujusprudenlia et fidelitate prae- et Aruulfo Lexoviensi episcopis, qiiorum consiliis
cipu'Cconfidebat. Nec immerito, nam in ipso ilinere B rex in primordiis suis innilebatur, coepit de Thoimc
et negotio suo eum sibi in inultis necessarium ex- pruilenlia, slrenuitale, el fidelilate, atque morunt
pertus est. Reversus autem prospere, et de Tliomae laudabili el admirabili mansueludine inferre senno-
praestantia certior factus, majori eum dignum re- nem, memoralisqiie cpiseopis secundum volunlatcm
putans, primo ilii ecclesiam de Oilorda contulit. et stiasioiicm archiepiscopi annuenlibiis, Thoinas
Postea vero aliquoties ecclesiasticoruni negotiorum regiam ingressiis curianicancellarii nomen ofliciiiin-
causa euin Romam direxit; in omnibus ejus in- quesuscepit.Exinde qualiler geiiiimuii virum gesse-
dustriam merilo collaudandam experiens. Ea lem- ril, ecclesiasticum scilicet el curialem, non cst
pestate Willelmus Eboracensis archiepiscopus vitae facile explicare. In primordiis lameii suis tantos
leriiiino et pontificali efficio feliciter expleto, beato aemulalorum assulms pertulit, lantaque delatorum
iine quievit. lacessitus est prolervia, ut sicut ipse ponlifici suo
•
Eboracensi itaque sede vacanle, Theobaldus Can-* et aliis amicis suis familiari conquestiune faleri
tuariensis antistes el totius Aogliae primas, modis solitus erat, a curia recedere disponerel, si absque
omnibus salegit, qualiter arcbidiaconum suum Ro- opprobrio et infamiae nota id ficii posset. Veriiin
gerium de quo paulo ante meminiinus eidem sedi P Q rex fideillius et industria cilius cogui a, lanla eum
praeficeret, quatcntis per boc et dignitati Ecclesiae dilectionecharissimum habuit.iUneminem aliquando
Canluariensis et honori suo et in clerico suo prospi- aeque dilexisse puletur. Onuiibus itaque ei credilis,
cerei, et Thomaead m.ijora viam aperiret. Nec fru- rex juvenilibus exercitiis operam dabat, Thonias
stralus est a proposilo suO: nam meinorato Rogerio vero vices ejus et negoiia slreniie et potestativeex-
cum connivcnlia regis in Eboracensi sede subslituto sequens, niiiic princeps militiae loricatus cxcrciium
et consecrato, absque niora arcliidiaconalum Can- praeiJjat, nunc vacans ab expeditionibus jura populis
iuariensis ecclesiace( praepositiiramBeverleiae,quae dictabat. Solo narnque nomine a rege differens re-
Rogerius obtinuerat, cum aliis ecclesiis pluribus gnum universumpro volunlate disponebal: principi-
Thomaeassignavit. bus et niagislratibns ad ejus nutum subjeclis : cer-
Tliomas igitur, his adeptis, non jam privaio ino- tissinieque scientibus hoc solummodo regi gratum
rum genere conlenlus, ad majora atque clariorai fore quod Thomas expedire judicasset. Et licet rex
evidentioraqtievirtulum argumentase sustulit : red- jani animo concepisset, quod postmodum opere de-
ditus suos in usus et necessitates indigcniium mise- claravit, inlerim tamen Thomae praesidio tutus et
ricorditer abundeque dispertiens; et reliqua quae- quietus manebat Ecclesiac stalus : ipso in omnibus
que, nam et illud pro lempore omittere non opor-• D ^ pravam regis voluiilatem et collateralium ejus clan-
tebat, in quoslibet mira libertate et honorificetjtia, destinas machinationes caute et quasi ex occulio.
profundens. Archiepiscopus vero cernens circa ne suspicioni paleret, frustranie. Neque enim facile
Thomam suum minime errasse j'udicium, iino spe: erat eo lempore aliquid fieri, quod Thomaesentenlia
inajora provenisse, plurimum ejus magnificcntiai non approbassel. Ad ampliorem quoque dilectionis
delectabatur. Ipse vero Thomas cum in omnibus et> commendaiionem trailidit ei rex filium suum piimo-
ab omnibus magnificus haberetur, nullam tameni genitum Henricum, injungens ei ui hominia et Culc- •
inde concipiens insolenliam, solito inajori luiinili-. litates regni Anglorum ei fieri faceret: sciens procul
tale et reverentia ponliflci suo in omnibus obtem- dubio lanlum negolium per nulluin melius quam pcr
perahal. illum effectui mancipanilum : sicut et facltiiii est.
Eo tempore, anno scilicet ab incarnatione Domimi Nam rege in Normanniae parlibus conimorante,
millesimo cenlesimo quinquagesimo quarto, Henricoi Thomas, convocatts comitibus et oiiinibiis niajorilnis
Gaufridi Andegavensis comitis et Malhildis impera- regni, regis mandatuin, nullo coiitradicente vel rc-
tricis filio in avitum regniim succedenie, varii perr sistente. effectui mancipavit, mirantibus quampbi-
Angliam tumultus et novarum rerum stutlia orie-• riuiis quoniam id non facile absque tumullu nec
6" S, TIIOMiE CANTUAR. ARCIIIEP. 64
ipso rege praesentc posse fieri pulaliatiir. Quamvis A Cantuariam , capitiiliimque ingressi, regis prinuun
igilur in saecularibus ncgotiis essct occupalissiiuus, benignilafeiii et devotionein muliiplicibus verbis ex
noii lamcn ea quae Dei sunt obliviscebatur vel negli- tulerunl; deinde Richardo de Luci, ul maudaia
gebat. Nam circa pauperes ita pietatis el misericor- regis iis proponeret, injunxerunt. Tunc Ricliardus ,
dioevisceribus affluebal, ut in liac parte eum homines < Qiioniam , inquit, sic placet dominis nostris epi-
saecuhires supcrsliliosiim potius quaiu rcligiosum scopis, ut nos vobis regis voluntatem iiiiiinemiis,
rcputarcnt. Inlroducebatur ad iiiensam ejus quolidie noverilis certissime quod domiinis nosler rex, sicul
paiiperum magna miiliiludo: quibus lanta yielualium ab ipsis melius audistis , studiosissiinus est circa ea
apponebalur copia, quae eiiam diviubus', sufficere quae Dei sunl, el circa sanclam Ecclesiam maximam
possel. Qiiociini|iie vero transirel, nunquam inauiis et praccipuam gerit devolionem : praecipue autcm
i ejus vacabal a muncre, duininodo cssel qui peteret: circa Ecclesiam praesenlera Cantuariensem, quam
omni namque occurrenli el eleeniosynam postiilanti specialem in Domino nmrem suam filiali dileclione
manuin misericordiler porrigebat. Patebal ad euin huiniliter et fideliter recognoscit. Quapropter, ne.
incuncianier accessus miseris el oppressis :et causa ex dinlina pasioris absentia in aliquo forte lurbetiir
viduae ingrediebalur ad eum , faciebalque sludiose vel gravciur, sciafis ab ipso Iiberam vobis ele-
jinliciuni inopis et vindictam pauperum. Sequebalur ciioiiisdaianilicentiam: ita tamen ut personani lanto
autem eum tanla militum et diversi generis liomi- oneri et honori congruam eligalis. Non euim vos
num inultitudo, ut in comparatione iiiulfiliidinis ali- latel quod dominus noster rex in tali negotio nihil
quotics domus regia pene quasi vacua manerel, et attendereconsiievit, nisi quaeDeo credil esse placita
rex ipse quasi vacuus degere viderelur. Sed quan- el sancUe Ecclesiae ulilia. Vobis itaque de caetero
quam favori populari supra inodum deditus videre- incumbit e( omiiino expedit, ui talem eligatis, cujus
lur, fervebat tamen in eo fidei pietas et zelus cccle- palrocinio secundiim Deum et secundum homines
siasticae libertatis, castilalisqiie puritalem, quam ab gaudealis. Si cnim rex et archiepiscopus grato di-
incunle actate conccpcrat, vigilanli semper sludio lectionis vinculo sibi invicem cohaeserint, seseque
conservabat : sciens proenl dubio quia, elsi omnia mutuo amicabiliter confoverini, non est dubium
ei pro temporc et poteslale licerent, non laiiien qtiiri interim felicia sint lempora, quin slaius Eccle-
omnia expedirenl. Et licel ci niundus et quidquid siaejucundus et quielus perseveret. Sin aulem, quod
morialis vitaelenocinia continent in omnibus applau- absil! res in conlrarium cesserit, quot exinda se-
dcre videretur, nihil lamen eum aliquando fecisse quanlur discrimina, quae penurbalioncs, qui labores
constat, quod castitalcm ejus in aliquo lacderct vel C r et itiinultus, quot denique damna rerum et pericula
iniiiiierei. Cognovinius cerle ab his qui ei per vi- animarum, veslram non pulo latere sanclitalem ! i
ginti ei eo ampluis anr.os iu ministcrio familiarucr Cumqne Ricliartlus (inem diceudi fecissel, et ipsi
usliUni.M, quod nibil hujtismodi aliquando compe- episcopi ejus orationem Iaude dignam approbassent,
rissent in eo; quin polius medicis siiadciitihus ut prior Cantuaricnsis primum Deo gratias, deinde regi
in hac parte nalurae suae condesceuderet, asseren- grales imiiiensas pro sua erga se benevolentia et
libus quod hoc etactali ejus et complcxioni congrue- sollicitudine cum debita reverenlia relulit : sicqtie
rcl, plurimumquc ei ad conservalionem sauitatis ad nuiiim cpiscoporum nomiuaiis et ad se vocatis
coofeiret, respondere.solilum, istiusmodi nicdicinum quibusdam monachis nalu el prudentia majoribus
sibi penitus esse contrariam, quae lam corpus qiiam egresstis esl foras. Cumque consedissenl et de verbo
aiiiinam polius foedarel qiiam juvarct. quod audieraiit tractare coepissenl, vlsum esl iis
Per idem tcmpus defuncto Caniuariensi arclii- nihil circumdici vel statui posse sine episcoporum
prnesiileTheobaldo,rex ei Thouiam successorem dare et ipsius cousilio Richardi, qtii utiipie regis volun-
disposuit : crcdens eum tanlo honore dignissiuium taiein oplime noveranl : ex qua totam electionis
,et ad suam iitiliiaiein atque volunlalem in oinnibiis siunniam pendere oportebat. Vocaverunl itaque
paralissimuni. Tliomas namque ex industria circa D I regios legatos, Barlholomaeumvidelicet Exoniensem
personas cl res ecclesiasticas quasi severissiniuni se! episcopum, et Hil.irium Cireslrensem, et Richardum.
exhibebal; ul tali occasione omnem a se suspicionisi Qui*cumvenissent, el cum iis mulluni dcniqiie super
110taiuexcnlcret, et regis voluntati, quam intime: proposilo negotio conlulissent, tandem omnes una-
noverat, melius sub liac palliationeconveniret. Cre- nimiler, tam mouaclii quam episcopi, una voce
densitaque rex propositnm suumadversus Ecclesiami eadcmquc sentenlia cancellaritim in pastorem et
per eum polissinium possc impleri , quippe quemi cpiscoptun aniinarum suarum elegerunt. Monachi
sibi in omnibus fidelissimum el ad volunlales suasj vero aliquandiu haesitaveranl in electione, non quia
pronissimum expertus fuerat, irrevocabiliter dis- Thomam virum esse virtutis ignorarent, sed quia
posuit ut Ecclesiae Cantuariensi prxficeretur an- religionis habilum non praeferebat, cum usque ad
listes. illa lempora fere semper Ecclesia Canluariensis viros
Missis igilur diiobus episcopis ct cum iis maguate; vita et habitu religiosos habuerit poiilific.es. Sanclus
quodam lidelissimo sibi, Richardo scilicel dc Luci,, namque Augusliniis, beati et apostolici papae Gre-
dedit iis in mandatis ut Cantuariensem conventumi gorii monachus, qui genli Anglorum fidem Chrisli
snper eleclione ponlificis convenirent. Qui vciiientes5 prtedicavit, Cantuariensem et alias plures iu par-
etK VITA II AUCT. ROGERIO 1)5 PONTINIACO. CS
tibus illis ecclesias sub regulari el monaslica disci- A sua regnum, nec aliquid in tcmpore suo in regno
ad suiim arbitrium; unde eum
plina ordinavit el inslituit, quoniam consuetudines aclifaium est, nisi
maxime in eleclione pontificisCantuarieusis ecclesia liberum et absolutum ab omui nexti el ministerio
prae caeteris diligentius hacienus observaverat. Vc- curiali, ab omni etiam querela et calumnin, omni-
Tiimtamen soluin illud quod in electi sui moribus que penitus occasione, Ecclesiae Dci el nobis tradi
horrebatit, caelerarum virtutum et gratiarum , quae poslulamus, qualenus ab hac hora °et deinceps
in eo clarius emincbant, consideralione compen- emancipatus et expedilus quaoDei sunl libere exse-
santes, corde bono el animo volenle eum unanimes qualur. Cognovimus enini regem palrem vestrum
elegerunt. Episcopi itaque , quos ad hoc rex desti- vices suas in hoc negotio vobis delegasse, gralum-
naveral, diem apud Londonias priori et monachis que cl raliim habituruin, quidquid a vobis inde
Cantuariae assignaverunt, quo ea quae de electionis fueril consliiiiiuin. Gratain habuil rex hujuscemodi
celebritate restabant, publice coram oranibus epi- pelitionem, Thomamquegratanter, secundum postu*
scopis et abbatibus regni totius in praesentia regis lalionem Winloniensis episcopi, liberum et absolu-
junioris consummarentur. Jam enim ei rex pater tura ab omnibus ecclesiaslico ministcrio contradi-
suus regnum disposueral, el sicut superius diciiim dit. ipse vero Thomas a principio, ex quo sermonem
cst, hominia et fideliiates regni per manum can- B 1 de sua promolione egressum comperit, modls qui-
cellarii sui ei lieri fecerat. Scripseral etiam ei rex bus potnil, obviavit, ne res ad effeclum veniret:
de eleclioneCantuariensis ecclesiae,significansquia, sciens indubilanlerdiiobus domiuis concorditer non
quidquid in ejus praesenlia faclum fuisset, ipse quo- posse servire, quorum voluntates longe ab inviccm
que concederet el confirmaret, ac per omne tempus discreparent: et quisquis Canluariensis episcopus
raiiim haberet. ficret, cilo Deum aul regem infensiiin esse habitu-
Memoralingiturepiscopi ex mandato regis univer- l-uin. Verumiamen, Deo aliter disponente, et Hen-
sos episcopos el abbales regni; sed et conventua- rico Pisano praesbyierum cardinaii et apostolicae
lium ecclesiarum priores, necnon et comiles alque sedis legalo, nionacho vcro ordinis Cisterciensis
proceres, omnesque regis ofliciales, ad praefixam prociiraiite el modis oniiiibiis instante, eumque ad
diem Londonias convocaverunt. Cumque die.stattilo suscepiioneni regimiiiis colioriante et aniiiiante;
siraul omnes conveiiissenl: prior Canluariensis for- landeiii ejus eleclio qualem breviter memoraviinus
mam eleclionis apuu Lianiuariam ex voluntate el exilum habuil.
inaiidato regis, praesenlibusepiscopis, quos ad hoc Episcopi igitur condicto infer se consecrationis
ipsum rex dircxerat, celebralam, in praesentia el die apud Canliiariani coiiveneruiit: simulque cum,
audienlia omniiim episcoporum cum reverentia pro- eis abbatum el religiosorum el clericorum nobilium-
palavil: seque sancto inspiranle Spirilu, Thomam que lerrac illius iiiultitudo inlinita : lanli pontificis
regni cancellarium in archiepiscopum concordiier coiisecralioni et niissarum atque benedictionum pri-
et canonice elegisse. Episcopis quoque, qui apud niiliis cupiens inleresse. Ipse quoque Thomas ciim
Canluariam missi a rege electioni inlerfueranl, tam lnaximo virorum religiosorum et aliaruin vencrabi-
clectionis foriuam quam electi personam multiplici- lium personarum comitatu ad diem occurrit, pro-
ler coiiiniendanlibiis, assenliuni universi, et Deum cessertintqtie venienli obviamcum gaudio et lionoro
tam votis quam vocibus consona gratulatione beue- miillo episcopi cum monachis et cleio, populiqne
dicunt. multitudiiie iniiunierabili : laiilaquc liiit occurren-
Solus tamen inventusest Gilbertus Foliot, episco- liiiin devolio et exsuliatio ui verbis neqiieal expli-
pus Londoniensis qui obloquerelur et submurmura- cari. Cumque vox Ixlilhe et exsiiUalionis undiqiia
rel; qui tamen videns unanimem omnium assensum personaret, Thonias lameii ad isla auiniuiii non ap-
suamque singularem malitiam nihil posse obliuere, posuit: sed ciiin magna litiniiliiaie el contrilione
et ipse pariter assensil. Eratque vir ille grandxvus lacrymis uberlim fluentibus pedes accessil, plus co-
et multum litteralus, habiliique monachus; qui, ul, o gilans de onere sibi iinposiio quam de honore im-
ferebat opinio, ad archiepiscopatum ex diu aspirave- penso. Ordinatus est ilaque el consecratus ponlifex,
rat. Accedunt igitur omnes siinul episcopi ad regis> imponenle ei inanum viro veuerabili Henrico Win-
j'unioris praesenliam, assensuin illius, favorem ett toniensi episcopo. Is quippe inler coepisropos tam
gratiam in sua cleclione postulantes : quibus ipse: religione quam genere emincbat; erat eniri mon:i-
cum niulla exsulialione applausit, favit el assensil. cbus et frater Slephani Blesensis qui regiiuni An-
Magistralus quoque otliciales regni, iiam el ad ipsosi glorum post Ilenricum regein seniorem ferine per
rex pater super eleclione scripserat: < Cum devo- viginti annos obtinucrat. Willclmo namque Noiho
lione et immenso gaudio electionem acceptaverunll succcssit filius ejus, cognomenlo Rufus, qtii sanclum
etlaudaverunt.i Henricus autem Wintoniensis epis- el illusirem virura Aiiselinum Cantuariensein ar-
copus nonmimis genere quam prudenlia et religiones chiepiscopum de regno suo expulit; cui Wiilelaio
clarus, ad regem puerum sic locutus esl: < Domi- Rulo, in venatioue occupato, el a quodaiu niilite
iius, ait, cancellarius electus noster multo jani lem- sibi charissimo non tam casu quain divina, ut cre-
pore in doino regis patris vestri et in oiiini- regnoi ditur, voluniate sagitta peremplo, successil Hcnricus
summum obtinuit locum, habituque in disposiliones lialer ejus, qui iiiit pnter Matihiis iinperalricis;
PATKOL.CXC. •>
67 S. THOM/E CANTUARARCIIIEP. 68
htiic autem Henrico magnifico et polentissimo regi A j* ct bonesia. Unde moiiachi Canltiaricr;ses qui in
successit pracfaltis Slcphauus Blesensis, frater VViu- ca-lcris qtiidem omnibus de felicitate vitae et ac-
toniensis episcopi et illustrissimi comitis Tlieobaldi tuiini illius in Dominb gaudebam el gloiiabantur, de
senioris. Stephano vero adhuc superstile et rc- hoc solo scandalizari et submiirmurare videbaiitur :
gnante, siipervenit Henricus Matildis imperatricis UIIIISaulem ex ipsis habens familiarilatem ciiin
iilius, accepilque regnum. Cujus regni anno octavo illo, sccreta enm allocutione super hoc reverentcr
Thomas est consecratus Canluariae anlistcs. convenit : referens ei visionein qiiam cuidam nio-
Consecratus aiitem suidiiim ct diligentiam pro- nacbo rcligioso et servo Doininus super hac re
pensiorem exhibere curavit, qualiler vita et mori- «lcmonslrare dignatiis fueiat. <Apparuit, inquit,
bus tanto gradui conveniret: moxque, divinacoope- Doniiiius cnidam religioso el sancto viro, dicens ad
rantc gratia, mutaliis in virum alterum, veterem ho- euni: Vade, dic archiepiscopo ut absque dilationc
minein ciim aciibus suis exuit, novuiuqtie induit in vestes mutet, nain quandiu id facere dislulcrit,
juslilia et sanclilaie, cclanstamen iteruni hominibus me sibi placatum babere non poteril. i Haecaudiens
proposilum suiim solili liabilus boneslate; cilicio archiepiscopus moius est in lacrymas; proposiliun
namque ad carjiera iudutus, lcctioni el oralioni in- lanicn suuin ista sibi rcfcrenti monacbo mininie
«lesinciiler iustabat : eripiens el siiblrabens se "1 revelavil. Parvo itaque inleijeclo lempore vestes
quantum poterat ncgotiis saecularibus, ut spiriluali- pretiosas ei coloratas cuin pellibus variis et pere-
bus sludiis liberius et ellicacius vacare posscl. Quo- grinis peniliis a se abjiciens, super cilicium quo ad
ties tamcn causis aliquibus eum interesse oflicii nc- carnem inducbatiir, pellicias aguinas bysso tan-
cessilas dcposcebat, miram exhibebat in aiuliendo tiiin inunda coopcrlas indtiit; iiidesinenler satagens
palicntiam, in inquirendo seu disculiendo diligcn- qualiter iu couscieulia apud Deuin, el non inhomi-
liam, in judicandoquoque jiisliliam. Tain mimerum niiin xstiiiialione, rcligionis sibi merilum colloca-
quam personarum acceptione prorsus poslposita ret, el in extcrioribiis ecclesiasiico ministerio con-
corripiebal cum magna libertate delinqiieiitcs, du- venirct. Ainiciebaltir quoque pallio pullo, id est
rius auiem setnper divites el polentes : paralum ad nigro, parvi pretii solo lenus deflucnie. Quod ay-
ulciscendum sc omnem inobcdientiaiii, non soluin ninis pellibus numiebatur. Vita igilur et veste reli-
verbi sed et operis allestatione, quotics expediebal giouisquc et sancliiaiis exemplo faclus forma gie-
comprobans, opera autem misericordiaeet pielatis, gis ex aiiimo, lolum se ininislerio, cui Deo vocaute
quae dum ailhuc esset cancellarius diligenter excr- addiclus erat, impendere lirmiter apud se slaluii.
cuerat, muliipliciier auxil et ciimulavit: deciniis Q Quid aulem venerandus anlisles ageret et quomodo
omiiibns, qtiiccunque eum aliqua ralione alicubi se haberet, regem latere non poiuil : praesertiiii
conliiigebanl, usibus pauperum deputalis. Viduis el xinulis ejus, naiii et ipsi iio» deeranl, vilam illius
orphanis atqtie infirmaiuibus lecloque dccuinbenti- curiosius exploranlibus, et regi cuncta quam-
bus cgenis iiuilta beneficia coufcrebal, eorumque qtiam alilcr renuiitiaiilibus. Siugularem namqiie
qtraiiipluiimis quotidiana viclus et veslilus stipcn- euin el supersliliosum polius qiiam religiosuin di-
dia perpetuo deputaverat. Praedccessor ejus piae ccbanl, legisque animum subdolis et maliguis de-
memorije Theobaldus predecessorum suorum elec- lationibus vehementer solliciCabant. Rex autem
mosynas pietalis siudioduplicaverat; Tbomas vero callide dissinuilabal : nolens eum iniuiicum lucrari
iberali aemulalione etiam duplum illius studuit du- gralis qtieui nccdum in aliquo sibi coiilrariiim
plicare. ltitroducebalur ad mensani ejus quotidie expcrtus fueral. Quolies vero occasio se oflerebat,
pauperuin magnus numerus; et praeter illos qui cuni multa eurn revereniia et honore excipiebal,
ad mensam ingrediebantur alios tredecim pauperes multisque obsequiis et blaudiliis demulcebat. Sciebat
onini die circa vesperani faciebat secrelius intro- namque viri lnagnanimilalem et prudenliara, no-
tluci, singulisque corum post pedum ablutionem et lebatque ei propter clandestinas delatorum sugge-
deosculationem, posl copiosamrcfectionem, quatuor D ; sliones praepropere adversari.
argenleos largiebalur. Quod si quando forte propter Contigil eo tempore in quodam celebri convenlu
majorem aliqiiam occupationem manibus propriis ut Thomas ad clerum et populum, rege pnescnle,
perlicere impediebalur, per servientes suos impleri sennonem facerel : fuilque ei sermo de regno
faciebat. Inferebalur ad mensain ejus quotidie Dei Chrisli quod esl ecclesia et de regno tempo-
ferculorum et poiioniini varia copia, ut per hoc et rali : deque coronis eorumdem regnorura sacerdo-
patriis moribus congrueret, etde reliquiis abundan- lali videlicet et rcgali : simul etiam de gladio spi-
ler solaretur egenos. Varia etiam auri el argcnli riluali et materiali. Cumque sub hac occasioue
supellex meiisam ejus et onerabat et honeslahat; de potestate cccfcsiaslica et saeculari multa mira-
noii quidem ad divitiarum oslentationem, sed pro bilifer disseruissct, erat enim facundissimus , rex
morc gentis et palriae consuetudine.j Ipse vero ejus verba per singula notabat, intelligensqne
quanlura ad se nihil nisi usura necessarium in quod dignitatem ecclesiasticam cuilibet excellentiae
liujusmodi repulabat : sic ulens vasis aureis el ar- seculari longe immensum praeferret, non a>quo
genteis quomodo fictilibus. Vestis adbuc ei erat aninio acccpit. Sensit iiamque cx verbis illius
in exlcrioribus ut prius, splendida scilicet, preliosa . qiianuini ab opinione sua archicpiscopus aliesset:
G9 VITA II AUCT. ROGERIO DE PONTINIACO. 70
cum ecclcsiam niliil prorsus habere vel posse,, A i adversariis, ipse ad iiiiioceiitiam suam cerlitis com-
nisi quantum ipse ei indulgerct, persuasum ha- probandam se sacramenlo purgasset, iterum euni
berel. Exhinc jam quae in corde regis latuerantL in causam rcvocare nilebalur quidam Simon, fllius
qualiter in apertum prodierint, qualiter eliam ve- Petri, quem rex in partibus Pedefordiae, ubi ideni
nerandus antistcs pro domo Domini se murtiini Philippus morabalur, judicem constituerat. Philip-
opposuerit: quantave conslantia regio furori se: pns auiem de causa jam finita et ordine judiciario
pro luendo ecclesiasticae liberlalis jure objeceritt terminaio, iterum respondere noluit, praeserlim
eonsequenler dicendum est. Tyranni namque, quii ante laicam jusliliain: quinimo ipsum Simonem
regnum oblinueranl, jura ecclesiastica annihila- perliiiacius insiantem cum indignatione a se repu-
verant penilus : quorum adhaerens vesligiis rex lit, rnultis eum afficiens conviciis et confumcliis.
isle Henricus totius ecclesiaslicae dispositionis ctt Rege itaque apud Londonias constituto, acces-
ordinationis summam sibi usurpaverat, nam et epi- sil ad eum memonttus Simon, rettiliique ei om-
scopalus et abbatias quibus volebat conferebat, jam- nia quae sibi Philippus inlulerat. Quibus audi-
que ipso praecipiente et constituente, sicut populusi lis, rex in furiam versus, solilo suo inore per
sic sacerdoles et clerici indiffereriler ad sa:ctilariai "i oculos Dei lerribiliter jurabat, sic se habere con-
judicia trahebanlur. vicia illa militi suo illata , ac si sibi ipsi intuiisset
Prima igilur occasio, qua archiepiscopi proposi- Philippus. Quapropter absque mora eum judicarl
lum et conslaniia regi innotuit, talis fuil. Erat con- praeccpit; arcbiepiscopus autem cum praesens esset,
suetudo in partibus illis ut rex ad abundantiorem et haec audirel: « Nequaquam, ait, ita flet. i Nam
caulelam et custodiam regni sui, per singulos comi- clerieorum judices laici esse non possunt. Quidquid
tatus regni , vicecomitem uniim de fidelibus suis aiitem iste vel alius quilibet de clero excesserit, in
constilueret, consueverantque coinites et barones ecclesiastica debet emendari curia. Quapropler quid-
eidem vicecomiti, regio videlicet minislro, duos so- quid est illud quo rex lcesum se queritur, vel miles
lidos de singulis dimensionibus lerrae suae qtias ejus, Cantuariam veniat vel mittat, indeque plenam
patrio nomine hidas vocanl, aiinualim ab Iiomini- justiliam ex ecclesiastica auctoritate reportabit. Rex
bus suis facere dari; qualenus (ali servitio el bene- vero vehementer irascens et mulla dicens, tandem,
ficio eos a gravaminibus et calumniis hoininiim licet invitus quosdam episcopos et proceres ad diem
suoriim cohiberent: videns aulem rex quod duo sibi ab archiepiscopo conslitulam Cantuariam trans-
illi solidi de singulis hidis si in uiiuiii conferenlur misit, qui cum venissent, Philipputn de veteri que-
iminensum eflicere possunt cumuhiui, sunt namqiie Q „ rela homicidii instanter impetehant. Cumqtie cau-
plura hidarum millia, voluil eos suis usibus ei redi- sam ecclesiastico judicio lerminatam iterari non de-
tibus applicare. Quapropter convocatis apud Wo- bere judicatum fuisset, ventura est tandem ad con-
deslocke episcopis et proceribus regni, coepit rex tumelias regio militi illatas. Quod cum Philippus
de praelala pecunia suis reditibus connumeranda mininie inflciari dignaretur, erat namque vir ma-
verbum in medium proferre. Cuinque ad hunc ser- gnus et de magno genere, adversarii ejus prosi-
monem universi obmuluissenl, solus archiepisco- lientes in medium : < Judicium, inquiunt, de evi-
pus cum magna libertate satis modesle respondit: denti et non negala injuria poslulamus. i Et cum
< Domine, inquiens, non decet excellentiam tuam Pbilippus se ad sponlaneam satisfaclionem olferret,
alienum beneficiuni ad luos usus. retorquere , prae- niliilominiis lamen eum judicari oportuit. Diflinilum
serlim cum duo illi solidi, non necessitate nec deest igitur ut Phiiipptis per biennium praebendaui
bito, sed gralia potius (uis minislris conferantur. suam in manu regis admitteret, et rex iterum de
Nain si vicecomiles vestri pacilice el modeste se ad redilibus ejus quod vellet faceret; ipse vero anle
bomines noslros habuerinl, libenter quidem dabi- mililem, uudum se secundum morem patria? satis-
niiis : sin autem , uon dabiiinis, uec cogi jure pc- facturus offcnei, Revertenlibus autem qui missi
terimus. i Ad haec rex cum furore : « Per oculos, TJ U fuerant et quod geslum erat conferentibus, rex ho-
ait, Dei, prolinus irrotulabunlur ; lali verbo usus norem siiun: laesumsibique abjudicatum esse respon-
propler rolulos illos, in quibus regii reditus annq- dit. Episcopi vero cum se juste judicasse dixissent
tali continentur, sed tu ipse bene super haec meae excepto quod Philippum ultra quam meruisset, pro
voluntati assentire deberes.i Tunc arcbiepiscopus : pace et honore regis gravassent, rex magis inar-
« Per oculos, inquit, per quos jurasti, iiunqiiam de descens : < Per oculos, ait, Dei, vos ipsi mihi jtira-
lerra mea me vivente dabunlur. i Sentiens igitur bifis, quod verum cxpresseritis judicium. > Sed ni-
rex archiepiscopum sibi palara adversari, aegre nimis longum erit, si per singula prosequi voluerimus,
mis accepit. quae vel a rege improbe vel ab archiepiscopo con-
Nec multo post lcrapore facta est iterum inter eos slanter dicta seu facta sunt: quapropter iis oraissis,
contenlio vehemens, pro quodam canonico nomine ad communem ecclesiaecausam accedamus.
Philippo de Broc , qui super interfeetione cujusdam Emersit igilur sermo super veterum regum abu-
mililis, a qiiibusdam fuerat impetilus. Is enim cura sionibus quas rex coiisuetudines regni dicebat, pro-
coram rpiscopo suo super objeclo sibi homicidio curantibuset ad hoc ipsum regem enixius impellenti-
suflicienter respondis?ct, et dcficicnlibus in causa bus archiepiscopi acmulis, Rogerio videlicet Ebora-
71 S. TllOMiE CANTUAR.ARCHIEP. 72
cense arcbiepiscopo; et quibusdam aliis filiis Belial, A in ngrum diverlisset pontilex, slatim sine mora rex
quos ad perlurbationem sanctae ecclesiae antiquus advenit, cui occurrens debito euin salutationis ho-
hoslis suscitaverat: convocatisque rex universis re- nore praevenire curavit. Sed cum propter lascivien-
gni episcopis cxigere coepil ab eis ut consuetudincs tium equorum, quibus insidcbant, liinnitus et recal-
regis Henrici avi sui perpetuo observandas conflr- citralioneni ad se invicem accedere non possenl, tan-
marent. Venerabilis vero anlislcs Thomas, qui ver- dem mutatis equis in parte seorsum simul aiubo
bum islud fiiturum quandoque jamdtidum praesen- constilerunt. Tunc rex ad episcopum ita exorsus
seral, ad haec regi respondit : < Ecclesia sancta a cst: < Nonne, ait, ego (e ex humili et paupere in ma-
lanctis apostolis el apostolicis proceribus ab cxordio ximum honoris et cxcellentiaeciilmen exluli? Pa-
fidei Chrislianae edocla ct instituta, consuetudines rumque id inihi visum esl, nisi et palrem regni le
vitae et disciplinaeChrislianae in eorumdem sanclo- coiistiluerein, et etiam mihimet ipsi le praeferrem.
rum Patrum canonibus et decrelis plenissime habet Quomodoergo tot beneficia, lantaque meaecirca le
expressas; praeler quaenihil novum, Dominemi rex, dileclionis iudicia, omnibus notissiina, tam subilo
expedit libi, imo vel licet exigere, uec nobis conce- libi a menle excidere potucrunt, ut non solum in-
dere. Si quidem nobis, qui liccl indigni pro priori- gratus, verum etiam in omnibus conlrarius mihi
'
bus surreximus, non jam novas institutiones cre- Bexistas? i Et episcopus : < Absit! inquit, domine
dere, sed veteribus humililcr obedire et reverenter mi : non sum immeinor beneficiorum luorum, quae
indicitur. >— « Nequaquam, ail rcx, expostulo ; sed non quiilerasimpliciter tu, sed Deus tribuens omnia
ca lantum quaepraedecessorummeorum regum lem- per te mibi conferre dignatus est: quapropter absit
poribus in rcgno constal obscrvala, mihi quoque volo ut ingratus vcl in aliquo volunlali tuaecontrarius
concedi, meisque lemporibus observari. i Exslite- exislam, dummodo tu divinaevoluntali concordes.
ruiit el illis temporibus archiepiscopi (e meliores et Scit enim dignatio tua quaniae fidelilalis tuac exsti-
sanctiores; qui isla viderunt et consenserunt nul- lerini, a quo lemporalem lanlum praestolabar re-
lamque difficulialein vel conlroversiam de his ali- miineralionem : qiianlo magis omnipoleiili Deo, a
quam regibus sui temporis iuiulcrunt. Ad haecar- quo et lemporalia bona accepimus et aeterua spera-
chiepiscopus : < Si qua, inquil, a prislinis rcgibus mus, fidele ct sincerum minislerium nos exhibere
contra ccclesiasticaeinslitiilioniscanonem prxsumpla necesse est. Tu quidem es doniinus nietis, sed ille
sunt, et aliquanlo temporc violcnler liinore regum et meus ct tuus est Dominus, ctijtis voltintatem proe-
observala,non consiieiudines, sedabusiones dicendae lerire ut luaeacquiescam, nec tibi necmihi expedit:
sunt : pravissimum usiim abolendiim polius quam ,r in trcmendo namque ejus examine ambo ut unius
propaganduin Scripturae lcslimonio edocemur. Quod Domini servi judicandi sumus, ubi neuler nosfrum
vero sanctos illorum lemporum episcopos lacuisse et pro allero polerit respondere, sed unusquisque se-
non declamasse asseris, viderint ipsi quare lacue- cundtini facta sua, excusatione cessante, recipiet.
rint; erat enim forte lunc lempus lacendi; iiulla la- Esl'cnim doininis tcmporalibiis obtcmperandum, sed
men nobis hoc eorum exemplo ingeritur auciorhas, non conlra Deum, dicenfe beato Pelro : Oporlel obe-
qua in ecclesia nobis divina dispensaliooe commissa dire Deo magis qunm hominibus.Tunc rex ad ista :
aliquid conlra Deum ct ordincm nosirum atque olli- < Nolo, inquit, mibi modo ut sermocineris : nonne
cium fleri minime assciuiamus. Verumtamcn in qtii- lu Dlius fuisli cujusdam rustici mci ? i Et archi-
biiscunquc salvo ordiue noslro volunlati luaeel bene- episcopus : < Revera, inquil, non sum alavis edi-
placilo concordare cl consentire poterimus : paratos lus regibus, sicul nec beatus aposlolorum priuceps
nos et obsequenles habebis. > Rex igilur furibundus Petrus : cui Dominiisclaves regni co3loriimet lolius
et per oculos Dei suo more jurans : < Nulla, ait, pe- Ecciesiae principatuni cor.ferre dignatus est. i « Ve-
nilus de ordine veslro fiel meniio, sed absolute et ltim cst, ait rex, sed ille pro Doniino suo mortuus
expresse mcas mihi consueiudines conccdetiset con- esl. > Venerabilis vcio aiitistcs respondit : « Moriar
fii-mabilis. i Archiepiscopus vero nihil nisi salvoor- D
j el ego pro Domino ineo, cum tentpus advenerit. »
dine suo et jure ecclesiastico sc aliquando concessu- Tunc rcx : « Tu, inijiiil, niiuis afligcris el inniteris
riiin nihilominus constanter ct libere asseruit. Rex scansilibus luis. > El archiepiscopus: « In Domino,
igilur ad pracsens ab intentione sua frustratus, post ait, confidoet inniior. Quia maledictus homo qui
non miiltum temporis apud Nortbamloniam positus spcm suam ponit in homine. Veruintar/ien quidquid
urchiepiscopum ad se vocavit, volens ejus aniiuum lu niihi dixcris et ego libi respondero : ad honorera
tenlare, si quo forle modo euiu posset fleclere, et tuum et beneplacituni, salvo ordine meo, sicut olim
ad suam volunlalem inclinare. Ctimquearchiepisco- ita el niinc paratus sum. Sed et super liis quac ad
pus ad loctim appropinquasset ct ejus aiiveutus in- honorem tuum et saluiem animae tuaespectant, ege
notuisset regi, nescitur qua callidilate rex qnosdam pniius consulendus cram, quem toties tam fidelein
obviam misil qui dicereut : < Rex iu oppido cuin et utilem in consiliis experluses, quam illi qui quasi
niultis est posilus, ct lu nihilomiiius cuiii maxima sub obtenlti bonoris lui de me, qui eos non laesi,
niultitudine advenisli : nec sulhck locus ul ambos gratuita siicccnsi invidiaefliiiuiia vindictam expetere
vos capiat, quapropler mandat rex, ul hic euiii ex- satjgunt. Qucin enim infra sacros ordines adhuc,
spectes. Adesl cnim ipse tecum loculurus. > Cumquc constilulum fidelemlibi fuisse utcredonon negabis,
73 VITA II AUCT. ROGERIO DE PONTINIACO. 74
inulto magis sacerdotii oflicio siiblimalurn me tibii A J ordini noslro resultet. Estne, quaeso,hoc tam grande
in oninibus fidelem aeslimare debuisti. i Cumque: malum tamque enormis praesumpiio doniinum suum
multa verba salubria dileclionis el fidei plena ar- honorare? • Et archiepiscopus : < Non est eniiiv
chiepiscopusperorasset, rex lamen vehementer in- malum , quinioio bonum, dominum suum honorare,
slabat; ut verbnm illud, scilicet salvo ordine nostro,i dummodo Deusnon inhonoreliir et Ecclesia saneta
penilus omifteretur. Quod cum minime obtinere: non perlurbetur, neque pericliteiur : illud autcm
poluisset, arcliiepiscopo inflexibiliter in sentenliai cerlissime noverifis : quod rex a vobis exiget qiiid-
persistente, ab invicem discesserunt. quid ci promisistis; vos autem ut slet in promissis
Per idem tempus Arnulfus Lexoviensis episcopusi eum cogere non poteslis. >
mari transito ad regem quem offenderat venit, cu- Per idem lempus Alexander papa in Francia con-
piens si quomodo posset eum sibi placabilem facere. siilutiismisitquemdamCislerciensisordinisabbatem,
Cumque per omnia eum demulcens ei placentiai noinine Philippiim de Eleemosyna, virum magni no-
loqueretur, eliam contraarcbiepiscopum ei consiliumi minis et aucloritatis, qui inter regem et arcbiepisco-
dare non timuit; dixit eniin ad regem : <Conlroversiat pum pacein, si possibile esset, reformaret. Venit
quae inter te el archiepiscopum vertitur difficilisest, _ igilur abbas ille in Angliam et socialis sibi episcopo
et vix finieuda; iinpossibile namque est archiepi- Herefordense, noiiiineRobeitodcMeIidiiio,et Joanne
scopum tibi subjici, quandiu unanimes et in eademi Windochiiiense coniile, venil ad archiepiscopum
cum eosentenlia suffraganei sui fueiinl, quapropter apud Herges, porrexitque ei idem Philippus lilteras
si oiiuies ab eo avellere non polueris, saltem ali- apostolicas, ci quorumdam cardinalium scripta, in
quos de iiumero eorum tibi quoquo modo applicare, quibus coniiiiebanlur verba exhortaloria, 'qualenus
satage : quo facto non facile pars reliqua subsislere. se modestum ct flexibilem archiepiscopus regis vo-
poterit. Faventibus enini libi episcopis, si solusi liintati exliiberet. Conimemorabalur etiam in lilieris
archiepiscopus in senlentia pertinaciter perslare illis, quod slatus ecclesiaepropler schisma turbidtts
decreverit, non solum non obtinebit, verum etiam, esset et nubilus; cavendumqiie suuimo opere ne
suspensionis lilleras, procuranlibus episcopis, facile. lempestas, qu;e caput Ecclesiacoccupaveral, eliam
Hicurrere polerit.« Taliigiturinstruclus rex consiiio, per membra diffunderetur et ita nulla esset requics.
vocavit ad se apud Glocestriam quos flexibiliores Esse interim necessariam dispensalionem, nec expe-
inter episcopos credidit, Rogerum scilicel Ebora- dire ad praesens ut ecclesiastici rcctorcs debitani
censem ct Lincolnienseiii episcopum, egilque cum severilatem exercerent; sed mulia dissimulanda,
eis quatenus ad coiilirmationeui suarum consuetu- Q nonnulla etiam pro lempore essent tolcranda. Mulla
dinum parali essenl, promillens se niliil ab eis in hunc nioduni conlinebantur in litteris illis quibus
exacturum, quod eorum ordini obviaret. Cesserunt episcopus et abbas una ciiui comile socio viva voce
ilaque ilii duo spondentes regisecmidum quod volttit. addiderunt, quod rex cos in verbo verilatis cerlili-
Nec mullo post rex Hilarium Cicestrensem episco- casset se nunquam ab archiepiscopo quidquam re-
puiii suae parli sociavit. Quo facto, venil idem Hila- quisiiuruin quod ordini ejus vel voluntati contrariuiu'
rius ad archicpiscopum apud Lentham; ccepitque forel. Regem vero hac inlentioiie tani pertiuaciter
ei suadere quod persuadere non potuit, quaienus egisse, eo quod turpe ei videretur ab archiepiscopo
scilicet regi ad voluntalem faveret, asserens ei'mul- vinci, nec posse ab eo extorque.re, ut saliem verbo-
tum hoc per omnem modum expedire. Erat namque tenus eum honorare dignareiur. Rogabanl igilur
mirabilis in lilteratura , habens verba mulla polita et suadebant memorati viri uiodisque omnibiis in-
et suasoria. Archiepiscopus vero qui non quae sua stabant, quatenus uiia cuin eis archiepiscopus ad
sed qnae Jesu Christi erant quaerebat: < Absit, in- regem veniret, et simplici tantum verbo ejus voiun-
quil, ut|tali comiuercio lerreni regis graiiam redi- (ali faveret, omisso verbo illo, scilicet snlvo ordine
mam, exponendo ei Ecclesiam quam rex coeleslis nostro; quo faclo, plenam apud regem pacem et gra-
sanguine proprio comparavil : lu auiem et Lincol- D E tiam tam ipseqnaniuniversa Ecclesia Auglicana con-
niensis cum Eboraccnse, utinam non impune, ve- seqtierelur, et mentio quaede coiisueiudinibus fuerat
nales, vel potius quanliim in vobis esl irritas feceri- regni iniroducta, penilusin perpeimifii aboleretur.
tis ecclesiasticas sanctiones : nromiiieiUes regi vos Ei-at autem idem abbas de Eleemosyna tanlae opi-
ejtis coiisuetiidines servaluros, quae sanctorum ca- nionis et famae, cui facile fides haberettir, undo
nonibus Patrum iisqiieqiiuque noscuntur adversari. archiepiscopus, tam domini papae et cardinalium
Verumtamen quidquid nosfecerilisvel alii forlesint consiliis quam ipsius abhalis ct eorum qui cum illo
facluri, me in tam liorrendam praesumpiionemnun- veneranl verbisinducitisctpromissionibus credulus,
quam consorlem hahehilis. > Ad haec Hilarius : una cum eis ad regem profectus est. Inventtim
< Rogo, inquit, te quod est hoc lam liorrendum tam- atitem regem apud Wodestoche venerabilis ponlifex
quc grande iiialum; quod lu solus in hoc faclo vides cum iiiulla maiisuetiidine alloculus est, proponens
ct intelligis : et nullus alius tecum ? Rogavil nos rex ei in exeinpluui sanclos regni illius reges, quos non
ul in hoc vcrbo ci deferreraus,eumque honoraremus; solurafides et pietasDeo feeit acceptos verum etiam
promiltciis eiiam ipse nobis, quod nunquam hujiis plures ex eis marfyrii corona reddidit gloriosos :
conccssionis causa aliquid a nobis cxquirerct quod exhorlanscl supplicitcr rogans, utct ipse eoxum
75 S. THOMJECANTUAR. ARCHIEP. 76
exempliset vestigiis inliaererct, tyrannorumquedele- A sibi infeiisum reddideral. Hi duo ad archiepisco-
lis et in perpetuum damnatis abusionibus sanctorum pum accedentes voce flebili ut eorum misereretur
regtim meritis et collegio sociari satageret. < Et ne rogare cceperunt dicenles quod nisi ipsa die plenam
quid, ait archiepiscopus, offendictilumbonaevolun- cum rege pacem faceret, etiam si forle aliis parce-
tati tuae, si eam tibi Dominus inspirare dignatus rel, sibi minime parcendum quin occidereutur.
luit, per me opponi videalur, scias quod consuetu- Archiepiscopus vero timiditali et pusillanimitali
dines rcgui bona flde servabo, libique de caetero, eorum blanda consolalione occurrens in sententla
ut decel et juslura est, per omnia in bono obteni- permansil immobilis. In ipsa hora accesserunl ad
peraus ero. i Ttinc rex ad euni: « Omnibus, inquit, eum duo comites de majoribus et de nobilioribus
noium est qtiam perlinaciler le in hoc verbo exbi- regni, Willelmusvidelicet Leiceslrensis et Reinaldus
liueiis, et qiiantnin honorem meum in tua contra- Cornubiensis avunculus regis, monentes et roganles
dictione laeseris; quapropter, si ut decet me hono- obnixe quatenus sui ipsius et eorum qui cum ip«o
rare deerevisli, coram oranibus emendari et rec»/- advenerant misererelur dicenles regem vehemenlis-
gnosci necesse esl, quod houori meo in hac parle sime iralum el commotum alque ad ultionem sui
detracliim ab omnibus scilur. Mille igilur et con- contempius jam exerto gladio paratum. « Dum
voca episcopos et abbales et caeleros oinnes qui in * etiam, inquiunt, qui amici et lideles tui sumus ut
ecclesiasticis honoribus sunt eminentiores ; et ego miserearis obsecramus, quia nisi hodierna die regi
cx parle mea convocabo universos majores regni, plenarie satisfeceris, scelus inauditum propriis ma-
quatenus in pncseulia et audientia omnium ad nibus necessilale inevilabili explere nos convenit. >
lionorem meum sermo isle recognoscatur. i Cum Et archiepiscopus : « Non est, inquil, magnum nec
ij-itur tempore slatuto universi apud Clarendonam inaudiliim si pro ecclesiaslicis sanctionibus nos
convenissent, ccepil rex inslanter exigere ul sernio occumbere conlingat, cum hoc nos inmimera sait-
praedictus de observatione consueludiniim ab archi- ctorum lurba el verbo docueril et exemplo: Domini
episcopo recapiiularelur.jSenliens aulem archiepisco- tanlum voluntas fial. i His itaque repulsis et re-
pus rem longe distare ab eo quod ab abbate de: cedenlibms, accesserunt ad eum duo (emplarii qui
Eleemosyna acceperat: regemque a pravo propositoi ct ipsi secundum modum suum magni erant nomi-
in nullo railigatum, sed magis stabiliendis el con- nis et opinionis, quorum unus dicebalur Richardus
firmaiidis consuetudinibus illis cxseerandis toloi de Hastinges magisler Templariorum totius regni,
aniino insistere, elegit potius de se solo regi occa- alter vero vocabatur Hostes nilnlomintis et ipse in
sionem caliimniae dare, quam ecclesiae causami ,, curia nominatissimus. lsli duo ante arcliiepiscopum
peniliis in discriinen miltcre. Dissimulavit ilaque: slelcrunl: et ita cum singullibus el lacrymis eiim
«'. avertit se quantum potuit, nc aliquam ibi re- alloculi suiit : < Quare, domine, ita inexorabilis
cogiiitioncm seu coiicessionein faceret. Quod posl- es in causa sanctae Ecclesiae, quae hodie procul
qiiam regi iiiiiotuit, ainens el fiiribundiis efleclus,, dubio grave el haclenus inauditum est passura
IIOII jam consilio seil gladio ulenduin dccrevit,, discrimen, nisi volunlas regis fuerit adimpleta?
alterum Saulem se sacerdolibus Dominimox fuiu- Cerlissime eniin scimus quod rex nec arlem nec
ruin comminans, nisi volunlas sua slalim sine morai dolum erga te cogitat, sed grave nimis et inlo-
iuiplerelur. Nec mora, fil nola regis indignalio : lerabile ei videtur, si in hoc verbo visus fuit a
iiirbanlur mox oniiiia : tumulliiantur universi,, le superari; quapropter modis omnibus rogamtis,
tliscurrunl regii clientes; pra-lendentes facies so- ct bona fidemonemus e( consuliiuiis ul regi verbo
lilo truculenliores : seseque jam ad faciuus quasii lenus satisfacias : nunqnam mentionem auditurus de
pracparanles. Fiuul illico omnia horroris et formi- caelero de consuetudinibus illis, quas quanlopere
dinis plena. Nec inirum; ira eniin regis sicut rugi- refugis el deteslaris, sed mox ut regem in com-
lus leonis. Slant inlerim sacerdotes Doniini, quasi;i niuiii audienlia verbo tanlum bonoraveris, oinnis
grex paratus ad viclimam, pavidi nimis et tristes -. : D indignalio et inimicilia obliterabitur; et plena pax
solus archiepiscopus persistens vtiltu bilari et ju- ct dilectio inler le et ipsum reformabitur. Haeclibi
cundo cos consolabalur, dicens lalia decere veross in verbo veritatis fideliter promiliinius et de hac re
Ecclesiaesacerdotes; qui autem in clero qui con- i- nosmelipsos fldejussores et obsides danius : ani-
venerant obscurioris eranl famae el nominis, hiicc masquc nostras aeternae damnationi obuoxias ob-
Hlucque diffugiunt siibducentes se periculo quod d teslamtir, si rex a te deinceps conlra voluutaiem
j.nn jamqtie iiiiminere timcbaiit. Eranl autem inter:r tiiain vel ordinem tuum aliquid requisierit. i Motus
episcopos duo episcopi Joscelinus scilicel Salesbe- :- ilaque archiepiscopus eorum fleiibus verbisque cuiii
riensis el Rogcrus Norwiceusis, quos rex diversis is tanlii proteslalione prolalis, videns eliam regem
tle causis exosos habebat. Norwicensis enim qui li cuui suis ad sceleris caedisquepatrationemparalum ;
regem consanguiniialis propinquitate contingebat, t, collociilus prius cum episcopis super bis quae au-
licet aelate esset juvenis, religiosus tamen et ec-c- dicral : una cum ipsis ad regem accessit el ila ei
clesiaslicae liberlatis aemulator crat, rcgemque dele iocuiusest : < Si de jure proprio, clomine mi rex,
excessibus suis liberius increpando ejus iram in- i- inler nos conlroversia verteretur, statim absque
ciurorat; Salosbericnsis vero aliis de causis eum iii ulla coiitradictione diclo cittus mc veslrac voluutati
77 VJTA II AUCT. ROGERIO DE PONTINIACO ™
cessisse noveritis; nunc vero cum de ecclesiaslicis A j donec missis ad papam Alexandruin nunliis qui ei
negoliis nobis inlerira, Deoauclore, coinmississerino rei geslaeordiuem et modum iiiliraarenl, ab co ab-
quidem gravis et periculosus mutiio ventiletur, non soltitionem mereretur. Admiralus etiam dominus
debet excellenliac tuae mirum vel indignum videri papa zelum illius el constaniiam, Iitleras consolalo-
si in Dei causa aliquantulum scrupulosior fuerim , rias honoris et dilectionis plenas ei Iransmisit.
scicns quod reddilurus sim ei rationem villicationis Post haecvenit ad regem apud Porceslriam Ro-
nieac, qui non parcil delinquenti. Jani vero de pru- trohliis Ebroicensis episcopus, cupiens inter regem
dentia et mansuetiidine lua spem habens mcliorem et archiepiscopum pacem ct concordiam reformare.
libenter ad postulata consenlio consueludinesque Rex aulem, 11110 modo tantum possihile esse respon-
regni bona fide me servainrtini dico. i Vix vcrbum dil, si videlicel lam ipsequam archit-piscopus impe-
de ore pontilicis exierat et rex alta voce respondit: trare possenl quatenus dominus papa bulla propria
< Audistis iiuiversi, qu;c mihi archiepiscopus sui cousueludines suas roborarel et confirmaret. Ac-
gratia concesseru, reslal nunc utcpiscopi, ipso im- cessit itaquc Ebroiccnsis episcopus ad archiepisco-
peranle, idem faciant.ji— <Volo,ait archiepiscopus, pum rogans instanter et consulens quatenus domiiio
ut sicut ego ila el ipsi honori veslro satisfaciant. > papaesuper hoc negolio scriberet. Archiepiscojius
Tunc surgentes eplscopi annuerunt. Solus Jocelinus '" vero, cavens ne aiiquam justain malignandi occasio-
Salesberiensis episcoptis communiter cum aliis non ncm darel regi, sciensque certissime preces suas
assensil, sed residenlibus aliis, quaesivit ab archi- qiiantum ad effeclum nihil profuturas regi, scripsit
episcopo utruiii idipstim facere deberel, dicenle vero et rogavitapostolicum super coufirmationeconsuetu-
arcbiepiscopo sic oportere, assensit. Movens autem dinuin jiixta regis el cpiscopi volunlateni. Dominus
rex capul, improperavit Salcsbcriensi, qui sem- veropapa, intelligens pelitionem illam non de volun-
per contrarius sibi exslifisset. Archiepiscopus itaqtie, tate scd de necessitate processisse , abuuit illico, et
quamvis secundum qtiod a memoralis templariis legatos qui ad hoc missi fueranl ab spe impelrandi
audieral conlroversiam terminatam acstimaret, rcptilit. Quod ubi regi innotiiit, vehenientiori iudi-
adhuc lamen trepidus et velut in pendulo conslitu- gualione accensus, crebra cuni suis agebal consilia,
(ns.rei exitum praestolabatur incertus. Ait igilur quid sibi agendum essel: vistun csl ei tandem, qtiod
rex:« Ad omniiimcredo pervenisse audientiain, consi lcgationem AngliaeRogerio Eboracensi arcliiepi-
cessuni mihi esse ab archiepiscopo el episcopis, ut scopo^beali viri aemuloa douiino papa obtinere pos-
leges et consiietudines regni mei de cactero firmiter set, facile archiepiscopum posse subjugari et con-
teneaiilur et observentur. Ne igiltir deinccps inter ,, sueiudiues suas firmius slabiliri. Duos igilur ex
nos iterelur contentio vel conlradiclio; surganl clericis suis, Joannem scilicet de Oxenefordia, et
prudenliores et anliquiores procerum et foras cum Gaufridum, cognoiiienloRidelluin.pro oblinenda le-
clericis meis egressi recordenttir legum et consue- galione ad dominum papam direxit, quos dominus
ludinum avi mei regis Henriei, easque diligenter papa nec atiditu dignos aestimavil, dicens : « A lem-
conscriptas mihi cum omni celerilate afferant. i Nec pore beaiissimi papae Gregorii, quo procurante gens
mora factum est ut iniperavit, consuetudinesque Anglorum fidem Christi suscepit, nusqiiam legilnr
descriplas et in medium allatas jussit rex legi. Qui- vel recolitur usquead praesensCanttiariensem eccle-
bus lectis, dixit ileruni rex : « Ecce haec sunt quae siain Eboracensi fuisse subjectam; et idcirco a nobis
inihi concessa stint. Quaproplcr ne deinceps super minime fieri debet, quod praedecessoresnoslros nec-
his quaestioor:atur,vel nova forte emergant placita, duiii fecisse cognoscimus. Conslal namque Cantna-
volumus ul archiepiscopus his sigillum suum appen- riensem Ecclesiam dignitate et primalia caeteras
dal. >Ad baec archiepiscopus. « Per Deum, inquit, regni illius ecclesias antecellere; justumque non esse
omiiipoieiiteuinunquam, mc vivente, sigilluin meuini ut qure prima est secundaria efficiatur; Joannes
his appouelur. > Tunc ad aliud commciilum se cle- autem de Oxenefordia, magna fretus calliditate,
rici et olficiales regis converliiiil. Chirographuiii, D flexisante papam genibus, jnravit quod nisi rex in
rege jubente celeriler conftciuni; quod per inediuni| reditu eorum de petitione sua gauderel, archiepi-
juxta moremscindenles : partem unam archiepiscopo1 scopum procul dubio periclitari de vila. Timens au-
porrigunt. Et archiepiscopus : « Accipio qtiidem, lem domimispapa suspeclamque nimis habens regis
inqiiit, non tamen vel coiisentiens vel approbans, malitiam.necessaria ususpro teinporedispensalioiie,
sed ad cautelam et defensioncin Ecclcsiae,ul videli- legationem ipsi regi contulit, ita lamen quod nec
cct hoc indicio cognoscamus, contra quae nobis> Eboracensi eam assignare, nec aliquem legatio:iis
agendum sit. Cogniiis naiiKjiielaqucis ct inuscipulis> aucloriiate possel gravare. Lilteras nainque alias
qua? nobis obtcndiintur, cautiores Deo annueniei secreto direxil in Angliam : qnae uiox regem lega-
erimus. i His dictis, iraius surrexii et abscessit. El lione spoliarcnt, si poleslale legalionis uli velqucm-
quamvis ad liberalionem cleri qui convenerat, ilai quam gravare lentassel. Rex auiein Iitteras, quibus
fieri necessariuin fuit; archiepiscopus lamen de ex- ei legalio couferebatur, accipiens, hujusmodilegatio-
cessu suo, quoquidem deceplusdeliquerat, consola- nem iion muliipendit; litteras tamen ipsas multis
tionem non recipiens, gravissiinam sibiinetipsi pie- ostendil, seque legatum innotuit, ut archicpiscopuni
nilciitiam indixil; scquc ab olficio altaris suspcndit, de sua legationc lerrcret. Tandeni vcro cum aliquan-
7» S. TIIOM£ CANTUAR. ARCIIIEP. 80
diu lilteras illas inutiliter detiiiuisscl, missis uunliis A atiingcre, ipsum anathcmati ct regnum ejus inter-
Jegationcm domino papaeciun indignalione reddidil, dicto supponeret. Quapropter ne simili de cae-
cl lilteras ipsas ei remisit. Post haec rege Ecc.Iesiam terocasui subjaceret, edicto publico prohibuit, nc
et ecclcsiaslicos viros solito acrius infestanie, et ar- quis sine litterarum suarum (eslimotiio transfrela-
thiepiscopo nihilominus conslanler resisiente inten- ret. Fecerat quoque rex novam constitutionemsuis
tor mali diabolus querelam gravcm advcrsus Eccle- ul sibi videbatur ulilitalibiis profuiuram: undeiini-
siam suscitavit, oflicialibus namque rcgis cuncla versi proccres regni valde gravati submurniurando
infatigabiliter pugnantibus et sollicilius invcstigan- iugemiscebanl. Erat autem bujusmodi quod consti-
libus, repcrti sunt quidam declero divcrsorum cri- tutum fuerat : «Si quis in curia cujiislibel domini
iiiiniini rei, quos leneiiies vinculis ct carccribus sui causam habeus, videret post primam vel secun-
niancipavcruiil. Kranl aiitem (juidam cx cis saccr- dam placiti diem non sibi in negotio prospere nec
dolcs ; alii vcro diaconi el iliversorumordimim clc- pro voto succcdere, licebat ei inde recedere el ad
rici, quos conslabal in furtis ct homicidiis esse sce- superiorisdomini curiam convolare, priuslamen ter-
leralissimos. Sed nec lales laicaejusiitiic deferendos tia manu praestito sacramento : quod injuslea causa
vcncrandus anlisies arbitrjliis cst, quinimo cos a dilatus fuisscl. > Conligit aulein ut quidam ex pro-
rege conslaiiter reqiiircbat sub analhemale interdi- R ceribus lerrae nomine Joannes Marescallus causam
cens, ne qttis eos extra curiam ecclesiae judicare habens in ctiria domini sui arcliiepiscopi, hujus no-
piaesiimercl. Sc aulcni paraluin ut cos ad jusliiiam vellaeconsliiuiionis auctoritate sacramento dato ju-
cxbibeat, et dc cis secundum canoncs ct dccreta dicium declinasset; et a curia recessisset, sacra-
judicet. Tandem neccssitatc ralionis compulsiis rex menium tamen non secundum morem 'super (exlum
consenlil ut reddercnlur quidcra archicpiscopo, ita evangeliorum vel sanctorum rcliquias praesiilerat,
taicen ut elipse eos meritis cxigenlibus exordina- sed super libellum quem troparium vocant, quem
tos suis minislris coiidemnandos traderet. Al vero ipse sibi ex industria exhiberi fecerat. Hic itaque
archiepiscopus duplici modo non eos esse puniendos Joannes, sciens omnem occasionem adversus archi-
dicebat, sed suflicere eis ad pcenam si exordinaren- episcopum regi fore gralissimam, accessit ad eum
tur. Si autem postea in sccleribns deprelienderenlur, asserens archiepiscopum sibi in justitia defuisse:
luncad se non pertinere quo eos judicio condera- « El ideo, inquit, quia fidelis vesler suni; i rex igi-
naret. Diu diversisque modis pertracta est hajc con- lur accepta occasione arcbiepiscopum vocari jiissit,
lenlio, sed brevilatis oausa plura narrare vitamus. mandans ut responsuriis occurreret de eo quod pro-
Tandem cum rex et arcbiepiscopus ciim multitudine r ccri suo jusliliam in curia sua denegasset, sed ar-
cpiscoporum et proccrum de ipsa qucrela cogniluri chiepiscopuscum forte co tempore infirmaretur et
convenissent, intelligens rcx beatum virum de jure ad diein nullatenus ocurrere posset, rationabilem
ecclesiaslico flecli omnino non posse, iralus minari inipossibilitalis suaeexcusationem regi mandare cu-
ci ccepit, diccns : « Ego te hurailiabo, ct restiluam ravit. Rex autem, qui occaslones malignandiadver-
te in loco tibi te invcni. i sus eum quaerebat, nullara excusationcm quin ades-
Dumqiie in dies singulos vexationes et gravamina set se recipere respondil. « Adhaerens igilur huic
inlolerabilia circa Ecclesiam Dei multiplicareiitur, occasioni rex ediclo publico convocavit episcopos et
nec essel jam spes ulla quietis et pacis, necessarium abbates, comiles etiam et proceres, et omnes ofll-
xstimavil vcncrabilis ponlifex dominum papam, qui ciales suos, omnesque omnino qui alictijus essent
lunc temporis in Francia morabatur, super his con- aiictorilaiis vel nominis : die designalo apud Nor-
sulere. Et parata paucis scientibus profectione et thanlonam. Mandavit etiara ut archicpiscopus oc-
navigio, apud Romenellum mare ingrcssus est. Et casioue remota adesset. Vir igitur Doiniiii, die prae-
cum jam magnum maris spatiiim cniensus fuissel, fixa inslanlc, cum ad locum praenoininatum appro-
locuti suntad invicemseorsum nautae,dicentes:Qiiid pinquasset, servientes sui qui eum illucpraevenerant
est quod agimus? Inimicuin rcgis, quem usque ad Q obviam ei fueruiu dicenles regios ministros omnia
inortem odilet persequitur, de manibtis illiuseduci- hospitia illius occupasse. Siquidem et hoc ipsum rex
mus, el putamus hoc regem posse lalere? Nequa- fleri praeceperat inconlumeliani ejus. Subslilit igitur
quam; quaproptcr ccrlum esl nos contra animas venerandus antisles, mandavitque regi se ultra non
nostras agere. Acccsseruut ilaque ad archiepisco- progresstirum, (|iio usque liospitia sua vacuari jus-
pum, dicentes diflicilcraiiimis esse navigationem sisset. Nec mora jubeiite rege superveneriint ser-
vcnlumque eoiurarium, nec posse se sinc discrimine vieutes archiepiscopi, regiamque familiain cum fe-
vitae lerram quam pctebant attingerc ; archiepi- stinalione de liospitiis suis expuleriiiii. Ipse vero
scopus vero, audicns imminerc pcriculiim, ct non arcbiepiscopus in monaslerio Sancti Andreae apud
intelligens dolum, jussit se reponi ad littus unde iiionachos hospilatiis est. Facto maiie, venil ad cu-
exicrat. riam; capellamque ingressus ubi rcx niissam audi-
Nec multo posl tempore, ut perveuil sermo ad re- turus adveneral, eimi cum debilu honore saluiavii.
gem quod archiepiscopus mare ingressus fuisset et Sedensquejuxta regem humililer ct reverenter ei
peue transfretasset, vehementer anxiatus est, time- suggessit qualemis ad dominiun papam excurreudi
bat namque ne forlc, si ad doininiim papaui posset sibi licenliain conccderet : Iiabeuli inulla de con-
silio aniinae suac ci iiiiimanda. Abniiit illico rcx, A vocent ad curiam; responsum est quod inlicniarelur
impossibile fore dicens ut vcl ipse vcl alius traus- et venire non posset. Quo audito, rex solito terri-
fretandi licentiain impctraret. Confeslim ilaquepost bilius inlonans oculos Dei crebro jurabat, nullam
iiiissamjubet rex archiepiscopum respomlere de eo occasionemvel a>gritudinemei adexcusalionem pro-
quod ab eo vocalus ad diem non vcnisset. Rcspondit ficere, quominus sui prtesentiam exhiberet. Iterum
archiepiscopus aegritudine dctcnlum sc fuisse, cx- igilurmiitunlura regeduocomiies.Robertus scilicet
cusationemque suam tempore compclenti juxla mo- Leicestrensis el Rainaldtis Cornubiensis, qui eum ad
rem regi denuntiasse; rcx aulein cxcusaiioiicm illam curiam venire compellant : vel cerle ulrum vere
audisse quidem se non negavil, sed cam minime sc aegrolel cognoscanl. Pulabat enim rex quod dila-
recepisse respondil: qii.iproplcrenmdcm contemptu tionis causa a-gritudinem simulasset. Venieutes au-
statini judicari imperavit. Egrediunlur mox ad ju- lem ad eum prcefati comitcs cuin multa rcverentia
dicium, quos rex ipse judices ex nominc designabal, mandalum regis ci inlimavcrunl; sed cognoscenles
(lecernnnlqiie ut archiepiscopus quingenlas argcnti dism gravi dolorc vcxari usque in crastinum ci in-
librashac decausa regi pcrsolval. Quod ubi relalum d-.iciasconcesseiiiiil. Quibusaitarcliiepiscopiis: < Ne
cslarchiepiscopo, jiidicium sprevitet irritum habuit, quis me occasiones vcl sublciiiigium cx industria
dicens se neque a rege neque a qnoqiiam enrum j'u- **quxrere aestimet ; cras, Deo volente, si vita comes
dicari posse, cum ipse judicandi de eis a Doinino fucrit, praesens adero; etiamsi ferelro me gestari
potestatein accepisset, non illi de ipso. Cum igilur oportticrit. ilpso auteni dic inlimalum csl beato viro
quod injusie judicatum fuerat, juste dissolvcre el a duobus proceribus qui amici et fidelcs cjus erant,
cassare vellet, fregerunt eum sermonibus ct sua- occtilti autem proplcr mclum rcgis, quod si sc in
sionibus quidam ex amicis el familiaribus suis, di- crastino curiae cominiilcrei; procul dubio capicndus
rentes : < Regem pro causa pecuniaria nnn esse gra- esset, et aul oculis crutis aut lingiia abscisa carccri
vius exacerbandum; si forle vel sic qtiod volebat mancipandus, atilccrle cx abrupto occidcndus. Iloc
assecutus quiesceret. i Acquiesccns igitur vir Do- audiens virsanctus tolus, ncc mirtim, inireniiiit, sur-
niiiii eoruni consiliis, stalim quod iniquo judicio ex- gcnsque sine mora antc altarc se proslravit, ibiqtic
actiiin fuerat, fldejussoribus praestitis solvit, scd cum mulla devolionc el Jacrymis diulissimc sirattis
nihi ad miligationem fyrannici furoris profuit. Nam permancns omnipotcnii Domino causain Ecclcsiae
statini incoiiiineiiii alia querela inducittir de stipra- suaeallenlius commcndavit. Indeconsurgens misil et
dicto Joanue Marascallo; cui incuria arcliiepiscopi vocavit quemdani virum religiosum, cum quo u.ti
justilia negata fuisse diceoatur. Respondit archi-, r super statu suo collociilus, lale ab oo consilium ac-
episcopus se ei in justilia iiequaquain defuisse, sed cepit.« Mane, inquit, consr.rgens antequam procedas
ipsum Joannem in causa sua penilus Jefecisse, jtis- ad curiam, missani debeato Slcphano protomartyrd
que siiuin probare non potuissc, praestiloque conlra soleuiniter celebrabis. Ibique ante sacrosancta Do-
morem sacramento judicium subterfugisse. Cuinque minici corporis et saiismiiiis mystcria, causam san-
in hac causa se nihil obtinere posse rex intellexisset, clae suae EcclesiaeJesu Christo commendabis simtil-
ad alia se converlil. Tempora administratae cancel- que etiam el beatae semper Virgini Mariaoet ipsi
lariaertfvocantur inmediiim.ct ut ratiouem de redi- bealo Stephano necnon et bealissimo apostolico no-
libus regni archiepiscopus reddat, rex instaiiler ex- stro Gregorio et sancto Elfego caeterisque sauctae
igit. Negat archiepiscopus ad ista respondere se Canliiariensis Ecclesiae palronis : quod cum feceris
debere cum ab iis omuibus liber prorsus et expe- confidcns de Dei misericordia et sanctorum palroci-
dilus tempoie electionis suaca curia secessisset. Va- niissecurus procede, et liducialiier age: neque enim
riis igilur querelis el contentionibus prolrahitur dies liium est negotium sed Dei, qui libi in omnibus ad-
in vesperum, rege satis improbe instanle el a propo- erit. Scimus enim quam facillime te ab omni peri-
silo non receilenle. Tandem mandavit ei rex ut oc- culo eximere possis, si velis, et non solum regein
casione cessante mane paratus esset ad objecla re- D '. uon habere iratum, verum etiam placatum et ad
spondere; virauiem Domini praeter jusesseet morem omncs volunlaies tuas paratum. Unde indubitaiiter
respondit ul quis in crastino de recenti querela placi- credimus divinum libi non ilefuluru» favorem; cu-
tare cogerelur. Sed rex a proposilo non recedens jus intuilu huraanam gratiam contempsisti. i
terribilibus vocibus el juramento negotium jam tillra Fecit itaque vir Domini secundum quod vir ille
differri non posse vociferabalur. Soluto landeiii religiosus eum docuerat: et celebrata summo mane
concilio reverliinlur singuli ad propria. Sed et arcum devotione missa de beato Slephano pontificali-
chiepiscopus in suo se recepit hospilio. Et ecce cilra busque sicut erat indulus, ad curiam ire disposuit;
noclis medium cum vir Domini posl anxietatem el sed dissuailentibus suis saccrdolalia deposuil orna-
laborem quieti se dedisset, vehemens dolor laleris iuenta. Solilo ilaque modo indultis stolam lantum
eum arripuit, el tota nocle illa cuin diei sequentis collo et humeris innexuit, sicque ascenso equo et
partenon raodicagravilerafflixit. Freqiienternamque cruce, quae eum semper ex more praecedehat, in
ita pati consueverat, sed et lunc propter anxielalcm, manu dexlera sumpla, ccepil velle irc. Cumque mul-
quam die praelerila pertulerat, dolor cjus renovalus tcs haberel socios mensx, habebal eiun: in comilalu
esl. Mane facto, miltuntiira rcgequi arcliiepiscopum ferme quaurafciiita clcricos iu Htteralura uominatis-
sinios : exceptis capellanis stiis el viris religiosis, A magis placari. i Ut autcm cognovit rex archiepi-
vix tamen in hoc arliculo iiiventiis esl unus qui eum scopum venisse, coepil ciim suis disponere quam
sequerelur. Egredienti ilaque de hospitio suo el ei calumniam primo objiceret, visumque est ei primo
dexlera manu crucem bajulanti, occurrit ptehis in- agendiim de clericis quos in homicidiis el fuitis
numera multitudo, quorum pars maxima ubertim aliisque sceleribus deprehensos superius diximus.
lacrymas fundens benediciionibus illius se supplex Sed dictum est ei de consilio, quia si inde aggres-
liumiliabat. Eratque videre piiiin et miserandum sionis faceret exordium, slatim omnes episcopi, qui
speclaculum, qualiler plebs devota pasloris sui quasi ei modo favebant, audito hoc verbo, ab eo resilirenl
ad agonem properanlis vcstigia slipatim cjulandoi et cum archiepiscopo starenl: quippe cum causa
prosequerelur. Jam eiiim apud uuiversos percre- clericorum omnibus episcopis esset coinmunis. Qua-
puerat quod ipsa dic esset occidendus; appropin- propler aliunde agere statuit. Rexenim et archi-
quanlc itaque eo ad caslellum, in quo rex erat,cum i episcopus seorsum et non in uno loco consliluli
magna fesiinalione portx paluerunl, nec minorii erant; mcdiatoresque verbi inter ens erant epi-
eeleriiale eo ingresso iterum clausaesunt, et vecti- scopi, qui frequenter huc illucqiie discurrebaiit.
bitsiinmissisdiligenterobseralae. Prosilit mox etcon- Variis ilaque querelariim et objectionum assultibus
currit undique procertim et miliiiim.divcrsiquegene-, " rex iniquus venerandum anlisiilem tola die appe-
ris hominum multiludo, quaeconvenerat, spectalurai tere non cessavil; al ille, sanclo se conforlante
virum inacslimabilis conslantiae; ipsis etiam qui eiI Spiritu, universas ejtis objecliones el cavillationes
inimicabantur, obstupescenlibus et miranlibus ejusi validioribus ralionum et asseriionum rcsponsionibus
magnaniiniialem alque confidentiain. Ad januas igi- clusit el confutavil. Inlerim nunliaiur archiepiscopo
tur regiae equo desiliens, mio taiiltim se comiianle> a quibusdara amicis el fldelibus suis qui erant de
clerico, crucem manu bajulans, aulam ingressus per- consilio regis, quia rex jain de morte ejus tracta-
transiil, et in ulteriorem domum pervenil. Porroi ret. Ipsi etiaiii episcopi, cognoscenles quod rex
rex cum familiaribus suis in remotiori camera con- agere disponerct, vultu lugubri el demisso ad virum
sistebat. Veiierunt itaque ad archiepiscopiim quidarai Dei venerunt niliiique peniius dicentes velut stu-
ex episcopis, e quibtis iinus eral Gilberlus Foiiolhi pidi el amenles eum circumslelerunt. Tunc vir ve-
Londoniensis episcopus, qui sic loculus est : « Do- nerabilis, ex eorum vullus immutalione cerliorfactus
niine, inquit, arcbiepiscope, iualum habes conside his quae sibi nunliala fucrani, ail ad eos : < Sen-
lium quod ita evaginato gladio ausus fuisli ad rc- lio me a curia ista, vobis taceulibus el non recla-
gem iugredi. Noveris procul dubio et ipsum regemi .r nianlibus, modis inaudiiis praegravari, et causam
suiim adversum le exemisse gladium, illumque in leJ Ecclesiae in dctriiiieiituni veigi , qua necessitale
ciim niulla indignatiune vibrare : quaproptcr quan- magiia coacfus ad doniinuin papam appello. i Tinn
diu ita vos ad invicem habuerilis, spes nulla pacis> Londoniensis cpiscopus : <Me, inquit, rogo ul ab hac
esse potciit: mco igilur usus consilio, crucem de3 appeJIalione rclaxes.i Cui archiepiscopus : <Nec le,
mauu lua deponas. i Et arcbiepiscopus : « Crux , inquit, nec alium absolvo; sed iu periculo anima-
inquil, protcclio forlis est, et signum pacis : et ideoJ rum vestrarum et ordinis vesiri in commiini oinni-
eam iiiiniiue dcpono. > Item Londoniensis ad eiini:: IJHSpraccipio,quatenus, ul dicitur, si ego occisus vel
< Ego, ait, decanus Uiussuum et debeo libi inini- capttis fuero, nemini parcenles debitam jtislitiain
strare : trade eam milii. — Nequaquain, ait ar- faciatis. i Winlouiensis vero episcopus anxius nimis
chiepiscopus, eam dimitlam : non esl eniui mihiii el pavidus archiepiscopo dixit: < Obsecro, domine, ut
oneri. i Tuiic Londoniensis, injectis niaiiibtis, voluitt verbismeis, qnaetibi bona fide diclurus suin, acqui-
eam vi de manibus illius exlorquere, sed areliiepi- escas. Archiepiscopatuin in manu et disposilione
scopo viribus praevalente, non potuil eam evellere.i. domini rcgis reconsigna ; hoc enim videlur necessilas
TIIIICWigorniensis episcopus ad Londoniensem : inevitabilis ad praesens exposcere, donec ex gratia
« Cessa, inquit, ab irrcverentia lua, et dimille do-- D et indulgenlia ejus honori tno restituaris. i Arcbi-
mino nostro archiepiscopo crucem suam, non estit cpiscopus vero ad ei:m : « Frustra, inqtiit, taje mihi
enim niinis bonus qui porlcl crucem domini sui. i> consilium dedisti; nam episcopalum et vilam una
Et Londoniensis ad eiim : « Et lu, inquil, conlraa dies eadcmque hora terminabit. > Ad ista Ililarius
lcipsum loculus es; nam verbum, quod ex ore luo o Ciceslrensis episcopus subinlulit: < Utinam, inquit,
modo jaculalus cs, graviler lues.i Eboracensis vero o fieres et remancres Thoinas lantum absquc alia
archiepiscopus qui his intereral et pracsens astabal,t, dignitate! > Igilur episcopi , quibus mens sanior
ail ad Canluariensem : < Ne dominus rex gravis ad- 1- eral, convocantes Eboraccnsem arcbiepiscopum et
versum te inflammelur ct exacerbetur, meo consilio o Londoniensem alque ipsum Cicestrensem episcopos
gladium ttium, hoc esl crucem luara, de manu tua ia dicunt eis : « Si coniigeiit archiepiscopum nobis
depones; nara gladius regis niulto acutior cst qiiam m praesenlibnscapi vel occidi, quid restat nobis, nisi
bic luus. iCui veiierandus antistes respondil: < Gla- i- ul ab ofliciis el' hoitoribus nostris ignominiose
dius regis carnali quidem viget acumiiie, mcns au- i- projecli perpetuo analhemaii ct opprobrio quod
lem spiriluali, ncc dcbcl rex cx hoc indignari, si iiulla delcbil oblivio, subjiciamur ? si autein nobis
cruccm Domini mci et sui in manibiis iciiucro, scd :d hoc linieimis, quid de illis fiet, quibus ut diriiur
85 VITA II AUCT. ROGERIODE PONTINIACO. 86
prociirantibus et insliganlibus (anlum nefas palrari A i potesl averti quin judicium regis audias ? hoine
r.ontigerit: monemus igilur ul pari consilio videa- eniui regis es; et villas atque caslella possessiones-
nius et decernamus : qualiter eum ab instanli que infinilas de eo in feodo et baronia tenes. Et id-
periculo valeamus eripere. i Cumque aliquandiu circo judicium in curia ejus audire el sustinere te
qualiier id fieri posset ad invicem traclassenl, tan- oportel. i—< Absit, inquitarchiepiscopus: nihilpror-
dem simul omnes regem adeuntes, dixerunt ei: sus in feodo et baronia de eo teneo, sed quidquid
< Prospicientes, domine, honori tuo, quein in habet Ecclesia , in perpetua liberlale possidet, non
negotio islb periclitari timemus, rogamus ut nobis in feodo vel baronia.vel inaliqua lerrenae domina-
copiam agendi cum archiepiscopo concedas : habe- tionis subjectione. i Nam quidquid Ecclesiae Dei a
miis namque multa, quae ei juste objiciamus; rcgibus antiquis seu inodernis collatuin est, perpe-
maxime illud quod cum in praesentia vestra apud tua eleemosyna est, libcra prorsus et immunis ab
Clarendonam praeceptoobedierit, nos ad observatio- omni terreni principatus nuncupatione vel subje-
ucra consuetudinum vestrarum compulerit; nunc rtione, sicul etiam ipse rex in suis privilegiis decla-
autcm, sibi ipsi conlrarius, ne eas ohservare deravit et confirmavit. Quapropter auctorilate et pa-
bearaus contradicit. Quapropter si libi videtur et si " ternitate qua nos vobis divina ordinatio lege Cbri-
placet, ad dominum papam eum appellare decre- ' stianitalis praelulit et praefecit, interdicimus, ne de
vimus. i Et ait rex : « Placet. i Regressi igitur ad mejudiciumfacialis.vel factum relracletis. i Respon-
arcbiepiscopuin ad dominum papam appellaverunl. dit comes Ruberlus : < Absit a me ul lantae aucto-
Et archiepiscopus: « Audio, inquil. i Rex , etsi ritatis imperiuin contra animam meam transgrediar,
appellationem fieri permiserit, a proposilo tamen sed potius silentium milii indicens amodo laceo, te-
quo eum inlerficere decreverat, non destilit. Miliens que quantum ad me Iiberum relinquo. i Et conver-
iiamqiie ad eum milites suos, jubet ut rationem sus ad comitem Raiualdura, dixit : < Audis a.-chi-
reddat de negoliis el redilibus regni, maximeau- episcopali imo divina auctoritate sileutium inihi iiu-
lem de triginta millibus libris argenli- quas tempore positum; amodo lu quae reslant prosequere, et quae
cancellariae de pecunia regia niinus caute expen- a rege definila sunl edicilo. > Et ille : « Quod niihi,
disse a qiiibusd.iin deferebatur. Archiepiscopus vero ait, injunclum non esl non praesuniam. Tu autem
regem saepede omnibus rationem audisse responaMt: si qua dicere volueris, dicilo; quia in hac causa ego
nec jam se ad isla quae ad se non perlinebanl tibi penitus deflcio. > Dixit ergo ilermii archiepl-
respondere debere, praesertim cum tempore elec- scopo comes Roberlus : « Obsecro, doinine, ul ex-
tionis suae ex mandalo regis coram filio ejus el ... spectes donec responsio tua renuniietur. >Et archi-
officialibusregni ab omni ratione ailminisiralionis episcopus ad eum : < Ergone, inquit, captus suin ? i
suae, et ab omni omnino occasione quae inde quo- Et coines ad euin : < Ncqtiaqiiani, ail, domiiie, per
quomodoemergere posset, absolulus fuisset: « Sic- sancium Lazarum; i sic euim cousueveral idem
ut, inquit, vos ipsi vidislis et audislis. i Qiue ejus comes jurare. Becedentibus itaque comilibus et re-
lesponsio postquam regi reiiuniiala est, furore et grcdientibns ad regem, dixil archiepiscopus : < Re-
iracundia plenus, dixit ad suos: < Iste homo metis cedo el ego, nani hora praeterit; i et, elevata cruce,
est; et rationem mihi rcddere non dignalur! > Et quam manu lenebat, coepit abire. Cumque aulam
dixerunt qui ei assistebant: « Est, domine, el alia ingressus fuisset, multitudo mililum etdiversi gene-
causa qua eum jure gravare poleris; nam, ciim ris haminuni, qtiae ibi conveneranl, ccepit viso.eo
honio tuus sit, ul dicis, et jure fidelilatis honorem clamare el iinproperiosis alque coniiimeliosis voci-
tuura per omnia etin omnibus conservare lenealiir, bus ei insultare, garrula el injuriosa procacitate vo-
ipse tamen, spreto honore luo et reverenlia con- ciferantes. Ctim vero paululuui surda aure proces-
teniptoqiiejiidicio curiae tuae, ad aliam curiam ap- sissel, etad ligna quae ad pra:paraiioneiii ignis forte
pellare praesumjisil: unde si judicari mereliir, tuiiin iu medio jacebant pedem offendeiispaiilulum nitlas-
est decernere. > — « Paiet, inquit rex, quia de D I set: vox insiillanlium vehementius exlollilur, (jnac
omnibus his vindicandus est. i Misit igitur siaiim etiam a procul positis posset audiri : occurrensquo-
cum festinalione qui eum judicarent. Relaium esl que viro Dei quidam Randulfus de Broco : < Ut
atitem de jiulicio quotl capi debeal archiepiscopus et proditor, uiquit, recedis. i Quem reverendus anti-
carceri mancipari, donec de objectis sive objiciendis stes respoiisioue indignnin reptilans pertransibat.
i-egisvoluiitaiiinoniiiibussatisfaceret.Jtibenieilaqiie Coines quoque Hamelinus fraler regis nothtis casu
icge, Robertus comes Leiceslrensis et Rainahhis occurrensei, velut pfoditorem etim recedere dice-
Cornubieiisis archiepiscopumadeunt, formamjulieii bal. Cuiu vir sanclus : « Si liceret, inqtiit, ul miles
ei ex parte regis iniimaturi; loculiis est igitnr comes essem , propria manu le menliluiii probarem. >
Leiceslrensis archiepiscopo, dicens : « Audijudicium Tandem ascenso equo ad portam caslelli pervcnit,
quod tibi in euria regis jiidicalum est, quodque rex qnam diligenter obseralara reperiens, stupefaclus et
•pseper nos tibi mandal. > Tunc vir sa,nctus lorvo perierrilus substilit. Sed quidam e famulis suis, iw>-
ciim intuens vultu : < Ego, inquit, niillius judicium mine Petrus de Morlorio, fasciculum clavium emi-
audiam, quippcqui j'am ad doiiiiniiiii papaui appel- nus dcpendcntem cnnspiciens, celeriter claves
lavi. i Et comes ad eum : < Et quomodo, inqtiil. arripuit; ct quod quasi miraculunj qiiibusdam
87 S. THOMiGCANTUAR.ARCHIEP. ' 88-
visum cst, inter tam mtiltas claves illam, quam A pctentem sub familiari custcdia sunt dctenli. Sed
volebal et quae necessaria erat, absque mora et im- el ip&umtempus et hora beali viri fugac quasi divi-
pedimenlo reperiens, porlam ciim celcritale millo nitiis adminiculari et cooperari videhatur. Nam
conlradicente vel resislente aperuil. Exeunlein au- tanta iiniirium vehementia lola noeie illa erupit,
lein de oppido beatum vinim populus, qui rei exilum ut niillus ostiiim doiniis suac egredi praesumeret.
pra-stofabatiir, gaudeus excipil: supplex benedicfio- Tanlus eiiam tencbrarum horror tam ex iiubium ct
nem exposcit. Ipse vero dextera laevaquebenedictio- imbriiim densilale, qtiam cx nalurali nocliscaligiuc
nem Incessanierfundens, retardantibus euni aliquan- iuvalueral ut nec,in medio nosilus qtiis videri posset.
tulum lurbis, (andein ad monaslerium, in quo Cum autein oiniies portae oppidi diligenter obser-
hospilabaiur, pervenit. Slatim igiiur anle altare varenlur , exploratum est per quam portariim com-
in oraliouem se proslravil, ubi cum aliquandiu la- peteufius et tutius vir Dominielabi posset. Inventuui
crymans orassel, inox ut ab oraiione surrexit, est vero quod nondtim ad aqiiilnnarem porlam
ulruin adliuc uona esset quaesivit : atidiens autemi custodiae adessenl. Êstiiuanlibus igilur imivcrsis
quod hora praclerisset, iioiiam simul et vesperas• quod archiepiscopiis in loco quem ci in ecclesia
dccantavit, el illico inensam poni jussit. Cumquei post altare paratum cognoveratil quiesceret, ipse
cx maxiiiiosuo comilaiu vix decem praeslo essent,, "' ciim pra.'1'alisIribus sociis ascensis equis per $me-
pavore namque lerriti universi diflugcrant, im- diiiin caslri ad porlam aquilonarem gressum diri-
peravil iterum refectorium monaclioruin pauperi- git : ftierunlque ei divino nulu lencbrae noctis
bus impleri, eisqne ciborum copiam apponi : po- pro velanienlo : et aquarum vehemens inunda-
stea sedit ipse cum suis ad mensam satis morose, tio equorum celabal slrepitum sicque nullo peni-
seque hilarem el affabilemeis exhibuit. Imerim au- ttis senlieule per poriam sepleulrionalem egressus
tcm, dum adluic sederet ad meiisqm, jussil lectuini est.
stiiiin in ecclesiam defcrri, ibique locuni quielis> Tota igitur nocle illa negotiuin fugae accelerans,
sibi parari. Sublafus est ilaqtie leclus ejus, cunctis> tandem appropinqiiante die Lincolinum pervenit;
videnlibus, in ecclesiam, et ibi retro inajus altare Tantum autem laborem ipsa nocte ex abundantia
locum dormiiuio paraverunt. Positus estetiam ibi,, pluviarum pcriulerat, quod pondus aquaruin non
ipso disponcnle, quidain iniuisier familiaris, quii suslinens cappam suam alleviationis causa bis anle-
volenles accedere prohiberet, diccns arcbiepiscopumi quam dilucesceret praecidi feceril. Ingressus vero
diurno labore fatigatum non esse inquietaiidiim. Lincoliiium apud quemdam civem , cui noniine erat
Ipse vero vir Domini surgcns a mensa in loco se-- r. Jacob, qui fratrum qui eum comiiabanttir famiiiaris
creliori se ciim paucis recepit; iraclans diligenier eral, hospilatus est. Mane aulein faclo, Wiiituiiien-
quid in arliculo instantis nccessitalis pro causai sis episcopus, ignorans quod accideral, cuin archie-
EeclcsiaeDei commodiuslieri possei. Constans eniini piscopo lociiturus advenit. Cui occurrens Osberims
crat quod, si crastinuin exspeciaret dieni, procul1 beali viri cauierarius, qui ipsa nocle leclum ejtis in
«lubio capiendus esset et carceri maiicipaudus : ecclesia custodieral, et interrogatus ab eo quidnam
quatenus rcx ita levius dclinqiiere vidcrelur sii ageret archiepiscopus : « Bene, inqtiit, agit, nam
sub carceralis custodiaemora aliqua occasione quasii sero praeterilo a nobis recessit et iiescimusqiioabie-
rege nesciente jiigiilareiur. Et quamvis vir sanctuss rit. i Quod ctini episcopo in aure dixisset, ille alliiui
pro libertale ecclesiaslica mori paratus esset, nee trahens suspirium lacrymisque suffusis : < Cnm Dei,
lamen causa Ecclesiaein suo casu pariter occuni- iuquil, benediclione! >Rex autem iitarcliiepiseopiiin
licrct, non quidem evadere morlem sed inlerimn recessisse cognovit, illusum se intelligens, interna-
differrc consilium liabuil. Mulabatur dies ilerum inII que cordis anxictate taclus, ex nimia indignatioiie
noctem, siquidcm usque in crepusculum ccena a et furore obmiiliiil, sed posl paululum respirans :
protracla fucral el vocavil ad se vir Domini duoss « Nondum, ait, finivimus cum isto. > Tunc rnitteus
convcrsos rcligiosos quos in coiuil.itu suo habebat,', D celeriter jussit omnia ubique maris littora diligenter
quorum unus vocabalurRobertusde Cava, allerveroo obscrvari. Ipse vero Thomas apud Lincolinum in
Scailmatinus, elquemdam famulum suuin proprium,i, domo Jacoli die ipso secreto permansit. El ut me-
nomine Rogeriiiin de Brai, strenuum valdc el fide- :- lius ttiliusque secundiim quod imminens necessitas
lem; el liis tribus tanlum consilium, quod de pro- exposccre videbaiur posscl latere, lunicam conversi
lcctioiie sua inieral, secretius inlimavil : praeci-i- induit, el calceamenta grossiora pedibus suis apta-
piens ul sinu mora parali essent. Ad majorera quo- >- vit, jussilque sociis ut euni de caetero non Thoinam
que cautelam, ne scilicet de sua profeciione suspi- i- vocarenl, sed Christiannm. Et boc quidem elegan-
cio aliqua saltcm in suos oriietur, niillum de suis is tissime, ut scilicet el miilalio fierel in nomine, et
equis ducere secuin staluil, sed (jualuor equos )» verilatis assertio maneret iu iiiincupatioiie.Circacre-
aliundc sibi exhibcri fecit. Proi nrantibiis iiaquele pusculuni vero naviculam ingressus est, et tota nocte
es per fluvium navigando ad domiim quamdam religio-
praefatis tribus quosad hoc negoliumqnasi fideliores
c-r nis quae dicilur Sempigneham pervenil. Ibi aliquot
vir Domini praelegeral, addticli sunt stalira quatuor
dexlrarii opiimi el praelecli : ct exlra januam do-o- dicbus in granchiis ejusdem domus deliiescens, tan-
liius, ac si hospitum essent, usque ad liuram com- u- ikm clam nocturnis horis ad mare propcravit. In
89 VJTAII AUCT. ROGERIODE PONTINIACO. 90
transitu vero suo apud Chikesand reperit quemdam A i Inlerim venit Richardus de Luci ad Flandrensem
capeilanum, nominc Gileberlum, virum religiosum : comilem, missus a rege Anglorum. Hic audiens ar-
ejusdem videlicel ordinis, cujiis erant ctfratres qui chiepiscopum apud Clariim Mariscum morari, si-
erant cuin eo : quem secum venire praecepil. Cum qiiidem jam de eo sermo circumqiiaque percre-
auteni ad mare pervenisset, ct ibi circa littus paucis; puerat, accessit ad eum suadens diligenter quidem,
diebus Iatuisset, paralum sibi landem a quodam sed fruslra, quatenus una secum in Angliam ad re-
sacerdote navigium nocte conscendit, et prospera gem reverlerelur, sed intelligens ex responsionibus
divino nutu frelus navigalioiie, cum adhtic inagna beati viri se inaniter laborare, ccepilei miuari, dicens
noclis pars restaret, in partibus Flandriae, non qui- se de caetero fuiurum inimicum. Cui cum vir sanctus
dem in poilu aliquo sed in sabulo, propler cautelam dicerel : < Homo meus es, el talia mihi loqui non
applicuil. Exigebal igitur necessilas ut pedes iter debes; i ille conlra : < Hominium, inqtiit, ineiim
faceret; qiiem laburem insuetum el intolerabilem tibi reddo.i Cui ilerum aicliiepiscopus: t Tu, inquit,
graviter ferens, saepiusin litlore lubrico et arenoso illud a me mutuo non accepisli. > Misit ilaque ve-
vacillans corruebat. Comites vero ilineris videntes nerandus anlistes duos abbales ad comitem Flan-
taiitum virum insolilo labore /atigari, jam enim drensem, petens ut ei conduclum praebeal, donec
saepius corruendo manus laeserat el viilneraveral, B ' transeat terram ejus. Comes vero, qui regis An-
iion se facile a lacrymis conlinebaiit; die aulem fa- glorum erat consanguineus et partes ejus fovebat,
cto apparuit eis puer quidam, cui occurrentes roga- respondit consilium se supra hoc habilurum; addens
banl utequilaiuram quamlibel eis salva mercede sua etiara se satis polenlem, qui unum archiepiscopum
quaererel et adduceret. Qui currens in proximam in sua dominalione et terra detineat. Quo audilo,
villam, el mullam ibi moram faciens, multiim eos archiepiscopus suspectam habtiit luijusceraodi res-
soliicitosac pavidos reddidit, ne forteexplorator esset ponsionem; limens ne fortc comes aliquid erga se
aut delalor. Tandem lamen rediit adducens in inauu violenler agerel ut cxinde gratiam sibi majorem
jiimeiitum instialum, cui tantum pro freno funis ex apud regem pararet. Quapropter retulit verbuin
feno confeclus a collo dependebat. Sed quoniam islud ad Milonem Carvanensem episcopum qui tunc
nccessii.is non cligit, nec quod vult facit, superjecla forte visilalionis gratia ad eum veneral. Erat enim
eidem jumento cappa beatum virum desuper sedere idem Milo deAnglia oriundus, vir prudens valde et
fecerunt, taliquc equilatura per duo fcre inilliaria magnificus; quique archiepiscopum summa devo-
usiis esl. Tolerabilius vero et honestitis aeslimans, lione et intima dilectione colebal. Communi igitur
si pedes incederet, iierum coepit cum suisambulare, ( amborum consilio cl industria prolraclura esl con-
ciimque quemdam vicum ingrederetur, videns eos silium inter eos usque in noetem, cuinque j'am
quaedam niulier mirala est, venerabilemque virura nox esset, et tenebrae cuncta occupassent, surgeiif.
diligeulius intuciis, ct nescio quid speciale magnifi- cpiscopus ccapil velle recedere ; quem archiepisco-
cuinque in ejus vultu perpendens, labori illius pus praeeunlibus cereis usque ad portam persccutus
romjiatieiis, et volens ei beneficium praestare, fes- esl. Tunc jussil arrhiepiscopus luminaria admovea
tina cucurrit in domum suam ul baculum qtuereret, et quasi aliquid secretius cuni episcopo Jociittirus
quem ei atl susientandum porrigeret. Ariipieus au- pauliiluin a circumslantibus avulsus cst, sicque
tcin veru quoddam fumo et fuligine sordidum, nec ascenso equo albo quem ei ej)iscopus praepara-
non el adipe piscium, qui ex eo dejienderant, ma- verat, una cum eodem Carvaniuin tisque nocle
didum atque confectum ei porrexit. Cujus ille circa ipsa pervenit : in craslino mandavit suis ut
se benevolentiam non spernens, qiiasi pro magno ei apud Suessioriem occurrerent. Tali itaque
miinere gratias egit. El quod oblatum fuerat sus- modo Fhuidriensis comiiis minas evasit et us-
cepit. Curnvero paululum processisscnt, stabat miles que Suessioncm sine impedimenlo cum suis, Deo
quidain in foribus domi suae accipitrem manu te- protegente, pervenit. Cognilo igitur rex Auglorum
nens, qni videns quatuor viros religionis habitura j) [ quod archiepistopus in Franciam pervenisset, misit
praeferentes praelerire et diligentius intuenseos, ait nunlios ad regem FrancorumLodewicuin,Gilbertiim
ad circumstantes : « Uniis ex istis aut archiepisco- videlicet Foliolh Londoniarum episcopum, et Ri-
pus esl Canluariensis , aut ci simillimus. i Cui cardum de Ivelceslria, qui erat clericus regis, et
respoodit fraler Scailmannus: « Verene aliquando unum ex summis regni jiidicibus, Willeliiitiin quoqtid
lu vidisti Cantuarieusem archicpiscopum ila gra- illuslrem comiiem Arundelli, qtii venientcs ad re-
dientein? i Pervenerunt aiiiem ad fluvium, ubi regem Francorum apud Compendium invenientes ita
perla navicula usqtie Clarum Mariscum navigio ad eum loculi sunt : < Meminisse, iiiqiiiiinl, potcst
pervenerunt. Abbas autem el fratres loci illius excellentia tua, domine rex, quod cum pax inter te
cognoscentes venerandum anlislilem inestimabili et dominum noslrum regem Anglorum postremo
gaudio repleti sunt, euinqne cum omni honore et reformata esset, hoc inter caHeraconstiiutuin fuisse,
reverenlia ofliciosissiniesusceperunt. Mansit igitur ut si quis ex bominibus vestris tam hinc quam iutle,
occulttis apud eos paucis diebus. Inlerim qiiidam aliqua occastone diffugiens, in regnum alterius deve-
ex clericis suis qttibtis ipsc a Northamplona fugiens nerit, conlinuo sine conlradiclione requisitus do-
ul se sequercniur inaudaverat, ad eum venerunt. mino suo redderetur. > Et ecce nunc Cantuariensis
91 S. THOMiE CANTUAR.ARCIIIEP. 52
archiepiscopus, judicium domini sui regis dcclinans, A j\ illico rex Anglorum alios nuntios ad dominum pa
clanculo et dc nocte furtivus aiifugit et in lerram pam sub celerilale destinare curavit, qui archiepi-
tuam pervenit. Rogal itaque obnixe fidelis luus et scopum in curia pracvenirent et domini papae car-
ainicus dominus nosler rex ne in sui contumeliam dinaliumque animos ab eo averlcrent. Haecautem
et pactionum imiuiam, praefatum archiepiscopum sunt noniina eorum qui missi sunt. Rogerus Ebo-
in regno tuo recipias vel detineas. Ad ha:c piissi- racensis archiepiscopus.Gilberltis Foliol episcopus
mus rex Francorum Lodewicus : « Pactiones, in- Londoniensis, Wirecestrensis quoque episcopus et
quit, de quibus dicitis non recolo, quanquam etsi UarlholomaeusExoniensis atque Hilarius Cicestren-
ita constitulum fnisse conslaret, nihil hoc ad ar- sis episcopi; Richardus etiam de Ivelcestria et Joan-
chiepiscopum quominus euin libeuler videamus et nes de Oxenefordia clerici regis; Willelmus quoque
gratanter suscipiamus et honoremiis; cum ipsc comes Arundelli el Guido Rufus, Hugo eiiam dc
inler homines rcgis vestri repulandus non sit, est Gundovilla et Rainaldus de Sancto Valeiico, atqne
eniin potius dominus regis et palroiius. Accedit llenricus filius Giroldi familiarissimus regis ; et alii
etiam ad hoc imo el superexcedit quod mansuetiido etiam, qiiorum nomina ignoramus. lii omnes Seno
regni noslri oimiibiis oppressis patet ad refugiuin, nas vciiientes et praesenliam domini papaeadeuiites,
nam hoc nobis et pielas aniini indicil, ut reguum B I multa de beato viro quibus causam cjus deprime-
nosirum libertatem quani sonat in nominc expri- renl in medium prolulerunt; quaequidem probare
inere debcat operis atteslalione. Pervenit enim ad non potuerunl, fuilque eorum allegatio tam inju-
iiostram audienliam quam injuste et quibtis de riosa el coiitiiiueliosaul cuidam cpiscoporum acrius
causis rex vester venerabilem virum oderit et perse- instanii papa dicerel: < Fraler, lempera te : palam
qualur, unde non miramur si vir discretus, lam vitae esl quod virum innocenlein gratis oditis et prose-
suaequam EcclesiaeDeicausaeprospiciens, regis fu- quiinini. i Fuit aulera sumraa legalionis eorum ul
rorem declinaverit, et sub nostrae proleclioiiis alas dominus papa ad petitionem regis duos cardinalcs
confugerit. Quapropter si scissem ubi inveniendus cura plcnitudine polestalis in Angliam dirigeret,
esset, jampridem ei cumdebito honore occurrissem. i qui inler regem et archiepiscopura appellalionfc re-
Tuiic Willelniiis coines Arundelliad ista regi respon- mota dijudicarent. Asserebant etiam quod rex in
dit : < Ignoras forsitan, o rex, quod arcliiepiscopus, inulta humilitate el devolione ad salisfactionein
quera lanio studio honorare decernis, semper libi paratus essel, si io aliquo forte excessssel; porro
inlestus fuit. Ipse cnim esl, cujus calliditale etin- rex liocfaciebat insidiose, sciens cardinalium judi-
genio multolies regutim tuum motum et turbatum _ cia non esse grattiita, seqtte facile quod volebat
esl. Ipse namque (erras luas vastavit et oppida ce- medianie pecunia obtenturum si sub cardinaliiim
pit, regnumque tuum et dominalionem ex parte judicio sibi agere liceret. Quod dominum papam
non mndica delruncavit. > At rex ad eum : <Nihil, non laluit : unde el hujusmodi petilioni minime
ait, dicis qiiominus mihi charus et honorabilis vi- acquiescere voluit, licet lnultum obuixe cardinales
deatur; fecit enim juxla luam seulentiam quod de- instarent, ut regis petitio effeclum consequcretur.
buit, nam fidelitalem quam domino suo secundum Willelmus namque Papiensis, qui unus erat ex ma-
tempus debuit, sinceriter in oinnibus el per oinnia joribus cardinalibus, regi per oninia favebat caele-
adimplevit. Fecisselque inihi similia si meus fuis- rosque cardinales ut regi faverent induxeral, sed
set. Sed ecce pro tantis beneficiis quaemilii, ul di- 11011gratis. Repulsi igitur ab spe impelrandi, regii
cilis, inferendo damna, regi veslro contulit, qualii legati celeriter regrediuntur. Nam episcopis, qui
eum remuneratione dignum aestimavit. Nunquid utt, hac lcgalione fungebantur, non erat tutum archi-
redderet ei mala pro bonis ? Et a propriis efliigaretl episcopura quera in proximo venturum audieranl,
qui ei aliena subjugasset ? i liera loculi sunl nuntiii in curia exspectare. Quarto deinde die venil Seno-
ad regera dicentes : « Rogal eliain rex Aiigloruini nas archiepiscopus, convocatisqiie clericis suis,
amicus luus qualenus domino pap;e mandare di- D quisnam eorum causam ejus in praesentia domini
gneris, nc archicpiscopo ad graliara et familiarita- papae competentius posset explicare, ccepil inqui-
tem suam accessum indulgeat, neque raendaciis il-• rere. Et, quamvis cssent inter eos decrelorum le-
lius fidem adhibeat. > Indignatus aulem rex superr gisque perili quamplures, et in perorando eloquen-
improbitate seriiionunf illorum : <Ego quidem, in- tissimi et exercilalissimi, nullus tamen inventus
quit, mandabo, sed noii juxta petitiouem vestram. i est qui boc negolium aggredi praesumeret. Time-
Vocansque rex fratrem Franconem domini papae 3 banl enira regera, scienles certissime cum latere
camerarium, qui forte tunc apud Compendiumprae- non posse, quis eoruni in cuiia pro archiepiscopo
sens erat: <Dotnino,inquit.raeo papaeAIexandromea l allegassei. ln crastino vir sanctus, habens fidticiant
exparlediciio: qualenus si tanti sum apudejussan- in Doihino, venit ad curiam tenens in manu chiro
ciiialeiiicuigratiain autbeneficiuinpraestarevelil, ar-- graphum illud, in quo regis consuetudines continc-
chiepiscopumCanluariensem,curain praesenliamejuss banlur, quod eura apud Clarendonam in defcnsic-
veuerit, benigne suscipial, nullaraque adversus eumit nem ecclesiasticaelibertatis de manu regis suscepisse
iujusiam querelam audial vel admitlat. > Regressiss praediximus. Cmnquc in praesentiam domini papac
igilur nuntiis ci quod gcslum fuerat refercnlibus,, venisscl et ad pedcs ejus sc proslravisset, chaiUtn
95 VJTA II AUCT. ROGETIO DE PONTINIACO. U
-
ipsam cxplicatam et expansani anie pcdes ejus po- A muliiplices gratias retulii, qtiod eum tanto honore
suit, dicens : « Ecce, Pater sancie, consueiudines3 dignalus fuerit. Tune dominus papa consuetudines
regis Anglorum, canonibus et decretis et eliami illas perpeluo damnavit, et observatores atque ex-
ipsoium terrenorum principum legibus adversx, pro> actoresearum oeterno anathemati subdidil.Vir igitur
quibus exsilium susiinere cogimur; ut cas sanctae: Domini aliquanto lempore in curia demoralus tau-
paternitali tuae ostenderemus et consilium supereiss dem cum licentia et consilio domini papaePontinia-
habereinus, adveuinius : Jubeat igitur, si placct,, cum se contulit, ibiqne per biennium ferme stetit.
sanctitas lua eas legi et audiri. Quisquis eniin islai Poiiliniacenses vero de adventu tanti hospitis supra
atidierit, miriim esl si non iiniiiant ambaeaures ejus,, nioduui gavisi snnt, gratias agentes ei quod ad eos
audiens aChristianis contra legeniChristianitatis agii declinasset, raaxime autem domino papaequi eos
et damnatis sanclorum Patrum venerandis inslilutis; lanto hospile honorare dignatus fuerat: exinde in
novas et inaudilas veteruin lyrannorum praesumptas; multo charitalis et i:evotionis fervorearchiepiscopo
abusiones in Ecclesiam Dei introduci. i Haeccum ge- el suis omnia necessaria lam in victu quam vestilu
nibus flexis dixissel, jubente aposlolico surrexit et, omni lcmpore quo apud eos mansil abundantissime
stelit in medio circiimstaiitc eiim turba clericorumi procuraverunt. lpse vero vir reverendissimus quam
stioruiii. Cunique ad praiceptum domini papae con-. B I sanctc.quam religiose se ibidem habueril referre su-
suedines illse legerentur, et qui legebat priiuum pro- persedemus, ne et fratribus nostris notum ingcramus
njmliassel capiluluin , ccepit vcnerandus anlistes; el brevilatis metas excedainus. Illud tamen silentio
contra proposilum capilultim mirabiliter disserere, praetereundum non est quod inter caetera sanctae
et regis in lioc iiitentionein plenius elucidare et de- aemulalionisstudiaetiamhabitummoiiachilem ibidem
tegere ; ostendeus et convincens ex decretis et concupivit et accepit. Missoautcm ad dominum pa-
legibus, in quibus et quanlis quod pronuntiatuin pam tunc temporis Senonis commorantem secretius
fuerat, sanclorum Pairuin cannnibus obviarel, qtian- nuniio ct habitum religionis sibi ab eo fieri, bene-
lumque discriinen Ecclesiae Dei iminiiierel, si rex dici et transmitti postulavit et impetravit; doinino
quod intendebal obtinerel. Simiiilcr fecit ad sin- papa ila inter caetera rescribente : « Misimus tiJi,
gula capitula domino papa eiim libenter audienle frater dilecte, habitum, non qualem voluimus seil
cl asseiiiones ejus diligenter per singula nolante. qualem habuimus. > Cognoscensvero rex AngloriHn
Cardinalcs lamen, qui accepta a rege pecunia paries in quaulo bonore a doniino papa venerandus pon-
ejus fovebant, inuliani vexalionem beato viro in sua tifex susceplus fuisset et quod in Pontiniaco locmn
causa praesliteruiit, praicipue Willeltniis Papiensis, sibi mansiouis delegisset, cum jam in ipsum desau-
qui prae cactcris regi erat amicior et familiaiior; hic vire nonpossel, in suos inaudito crudeliiatis genere
enim beaium virum modis omnibus impediresala- debacc-hatus cst. Praecepit namque ul ubiciinque
gcns, ad singula insurgebat; seque ei ohjiciebal aiiquis de cognalion-e ejus vir vel mulier inveniri
niulta proponens, et multa inqiiircns, quae vir vene- poluisset, exliaeredilatuset spol 8tus bonis ptopriis
rabilissicut fila aranearum siue diflicultatc el haesi- a regno pelleretur, exacto prius ab eo SRCiamento
liiiione vel solvebat vel convincebat. Pulabal enini quod Pontiniacum contristandi archiepiscopum gtvt-
isteWillelniusquodarchiepiscopus oralione tilereiur lia proficiscerelur. Tunc expulsi sunt senes pariter
aliena et non propria; et quia si possel eura a tra- etjuvenes ad cognationem illiusperlineiiles.necnou
mite sui sermonis deflectere, conlinuo eiim irrisioni el mulieres cum pueris et lacienlibus in exsiliura ire
et confusioni habeiidum. Sed et ipse inlelligeiis coactae sunl. Redilus quoque archiepiscopales et
Willelinuni sibi ex direclo obuili, aliquoties eura tolum arcluepiscopatum rex propriis usibus addidil:
reciproco serinouis excursu ila suis inlricavit et constiluto super negolia episcopatus quodam viro
illaqueavit objeclionibus ul omnibus nianifesium laico sceleralissimo, noniine Randulfo de Broc ; qui
fieret, quod non solum propriis uferetur viribus et et ipse adversum virum Dei semperpro posse ini-
diserlitudine, verura quod insupcrabilis esset in- np micitias exercuerat. Cum anleni archiepisiopo haec
geuii et eloquenlia>. Cumque tam in exposilione omnia innotiiissent, in multa cnnstanlia inagnani-
causae suse quam in contenlioiie cum adversariis niiter accepit, parvipendeus damna terrena, siioriim
pars magna diei consunipla ftiissel, crant enim sex- exsilia,dummodoEccIesia Dei quandoquepacem con-
decim capitula consueludinum illarum, ad quae sequeretur. Igilur archiepiscopus lectioni et orationi
stando responderat, admirans landcm doininus papa caeterisque sanclae conversationis sludiis propensius
ejus magnificentiamatquc praeslanliam, vocavit eum insislens per biennium Pontiniaci quievit. Sed nec
ad se, ju.bensque eura juxta se sedere, ail : « Bene ibi etim diulius quietum manere regis Anglorum ma-
veneris, frater charissime. i Cumque congaudens lignitas passa est. Excogilans namqiie callideqtia*
eura bene venisse saepiusrepetisset, gratias ei agere liter etiam inde ejicere possel, misit quosdam ab-
coepit, quod tantum omis lamque arduum negoliuni bales ordinis Cisterciensis ad generale capituliiin
sibi assurapsissel, quod videlicel Ecclcsiam Dei lam ordinis improperans cis bona qu;e ordiniconiulerat;
periculosis temporibus, contra lyrannorum assultus dcindc coiiini ingraiiludinem exprobrans quod sci-
lueripraesunipsisset.IpsequoqueveneraiHlus antisles Jiccl in roiiluineliam sui archiepiscopum sus epis-
cuni debita huniilitatc et revcrentia doniino papae sent, el neccssaria cijain mtilto lcnipore minis-
915 S. THOM./ECANTUAR.ARCHIEP. 90
Irassenl. Quo cognito, archicpiscopus praecavensne A raverat, pacem redderel et ctim archiepiscopo cou-
sui causa aliquod delrimeiilum ordo incurrerel, ad cordiam facerel. Alias etiain litleras secrelius misit
regem Francorum Ludoviciim qui eum multotics posuitque in manu cujusdam episcoporumFranche
multis el instantissimis precibus ad se venire roga- in quibus de interdicto regni Auglorum expressa
verat, venit : Senonisque apud sanctam Coluinbam conlinebaiur sententia, quatenus videlicet si rex
reliquura lempus exsilii sui rege omnia necessaria contemneret admonitioneni aposlolicam, continuo
ministrante peregit. Igitur rex Anglorum, convocalo regnuin ejus interdicto supponeretur. Quod regein
concilio episcoporuin el procerum apud Clarendo- non latuit. Condixeruntque inler se reges collo-
nam, exegil ab eis sacraraentum quod nullus curum quiiiiii de pace Ecclesiaetracialnri. Occurrerunt au-
solalium aliquod archiepiscopo praeslaret atil nian- tem ad colloquium fere onines episcopi Franciae el
dalum ei dirigerei, vel certe lilteras ab eo missas Normanniae,maxinieilli quibtis pondus hujus negolii
susciperet. Addidit eliam ad sacramenttim quod dominus papa specialiler imposuerat. Tandera igi-
nullus litteras seu nunlios doraini papaesusciperet, tur vix el post multa facla est pax inter regem et
vel ad euin in aliquo negotio appellaret, sed id regis arcbiepiscopum rege omnes omnino querelas etjura
pracsentiam. Constituil quoqtie ne quii absque U- ecclesiaslica in libertate canonica dimiltente. Veruin
centia ipsius et lilteris transfretaret. Posuil eliam "B tamen osculum pacis rex archiepiscopo porrigerc
ad singulos maris purtus ctistodes qui neminem recusavil. Dispositum est aiitem ut in crastino in
transire permitterent, et de transmarinis partibus celebratinnemissaearchiepiscopus a sacerdole pacem
venientes diligenler scrutareutur, ne quis litteras accipiens regl porrigeret; sed rex hiijusmodicon-
domini papaevel arcluepiscopi in regnum ejus in- silium callide illudens moxutingressus estecclesiam
ferret. Constiluit praeterea ut si quis cum lilteris [iraecepit ut pro defunctis missa ageretur in qua
deprebensus fuissel, vetustaequassataequenaviculae pacem minime dari sciebal. Hoc solum suspicioni
imposilus in altuin pelagus ducerelur ibique so- patuit et argumenlo fuil, quod non in vero corde
lus cum ipsa navicula sine remo fiuctibus cominit- r«x cum archiepiscopo pacem feeisset. Ipse vero
leretur. Episcopis vero sacramenlum modis quibus' archiepiscopus reversus Senonas ccepit disponere
poterant prxstare deiraclaniibus', rex landem 11111I-redilum suuiii ad propria misitqtie anle faciem snam
lum diuque exoralus indulsit, ul vcrbo taiiltim pro- Cantuariara magistrum Joannem Salesburiensem
millerenl,laici aulemjuraverunl: Tali callidilale usus1 qui poslea Carnolensis cjiiscopus fuil ul synodum
est rcx quoniara audieral quod dominus papa uni- solemniter celebraret, et eos qui excommiinicaiis
versos episcopos regni ad se vocare disposuisset.• _ couiinnnicaverant injuncia pocnileniia absolveret.
Clauso igilur regno iterum univcrsos apud Londo- lgitur vir Domini primo die.septimi anni exsilii sui
nias rex adessc imperal; ubi cum convenissent ca> egressus est de Senonensi urbe ad sedem piopriain
pit rex agere de consecratione (ilii sui et cum murmu- 1. reversurus, acceplo a rege Auglorum in conductu
rantibtts episcopis et ad invicem colloqucntibus elt qiiodain clerico ejus iioniine Joaime de Oxcno-
dicentibus illicittim ttoc csse ut in abseulia archi- fordia.
cpiscopi tale quid praesuiiierelur,ciim ad illiussin- Cumqiic in finibus Flandriac ad maie venissct in
gularcm dignitaicm regis iiiunctioiiein pertinere nul- I- loco qui dicittir Witsand, cognovii ibi quod tres iili
lus ambigeret, invenli suni tres episcopi, Rogeriuss cpiscopi qui coroualionem regis juuioris sicut prae-
videlicel Eboracensis ct Gilbertus Loniloiiiensisat- dictuinesl sibi indebile usiirpavcranl, apud Dovcfain
que Jocelinus Salcsbiriensis, qui jiropter ejus ab- 1- ei occurrissenl ejusqueibipraeslolarentiiradventum;
sentiam miniine differendum dicereni scque paratos >s ipse vero ciliusaccito puero nomine Osbernotradidit
esse ut in hoc volimtatemregis exsequercntur. Igiltir, r, ci in manu litteras domini papaepraecipiensul cele-
rege dilationem noiijdifferente, consecralus esl filiusis riter mari transito lilteras ipsas tribus praediclis
cjns nieuioratis tribus episcopisqua: ad celebrilatem m episcopisapud Doveramconslilutis porrigeret. Quas
consecralituiis periinebanl prosequeiiiibus, cacteris is D cum episcopi accepissent el ex leuore earum se ex-
ncc subteiiugere valcntibus, ncc manum apponere e commiinicaloscognovissent,vehemcnler animo con-
volentibus. Exiude diversis modis agitata est causa >a sternati reversi stint ; archiepiscopus vero paralis
Ecclesiae Canttiarieiisis. Nec lamen ad efiec-lnm 111 navigiis mare ingressus est prospereque navigans
pacis venire jioluii, licet rex Francorum Lud.jvicus is ciiin Angliaeappropinqiiassel, uoluil apud Dorober-
in pluribtis colloquiisquaeinicritii cuni rege Anglo- u- niam applicare ue forte cxcoiiimunicati illi adliue
runi habuil miilium insiitcrii qualiter pax ct cou- H- ibi essent quorum vilabat occursum ; diverlil au-
cordiainter regem et arch:episcopumrefoimareiur,; r,; leni ad alium porlum qui dicilur Santwitsqui locus
ipse eiiam domiuus papa miltens aliquoties legatos os SIIIISerat proprius ibique applicuit. Tres vero pro-
suos.regem ad paccm EcclesiaeDeipaternaaffectionc ne cercs, Raynaldus scilicet de Garenna et; Gervasius
cl litteris provocabat et vcrbis; sed nihil proficiebat,
at, de Cornliiila et Randulfus de Broc, qui cum prx-
iniclligriis quod iioiinisi mauu forti cuiti ipso ageu-
:u- fatis cpiscopis Doveram vcneiant, archicpiscopo
(iinnessel: scripsil ei tandem maiidans et exhortans,is, apud Sanlwits occurrerunt habeiues in proposito ut
rogansetpiaecipieiisquateiiusKcelesiaeCaniuariensi, si, ci si forle in aliquo possent adversarentur. Con-
qtiacjam inuito leinpore ex absentia pastoris labo- >o- qucsti stitit autem quasi ex parte regis quod clericos
97 VTTAII AUCT. ROGEIUO DE PONTINIACO. S8
- / loqui vellenl, ingressus est cameram ubi archiepi-
Francigenas in regntim adduxisset, dicentes opor- A
lere eum fidejussores vel obsides pro eis dare nee scopus ciiio inoiuichis ct cleiicis suis colloquens
quid forte mali in regno machinareniur. lpse vero,i, sedebat, in.siimaiisei siare foras quatuor mililes de
quainviscosresponsioiie indignos repularct, respon- familia regis, qui cum eo loqui dcsiderarenl : et
dit tamen cum voluntaie et licentia regis se eoss arcliiepiscopus : « Fac, inquii, cos venirc; > et sta-
adduxisse, nihilque ex iis quae illi fieri exigebant see tiui iste Willelmus inlrodiixit eos : cumque ingre-
faciuium. Spreiis igilur verbis eorum et cavillatio- deicntur, vir Doinini altenlius loqiiebaiur cum «;u.«
nibus, profectus est Canluariam. Processeruni au- dam monacho et non respexil eos. Ipsi vero iieinini
tem ei obviara in hclilia et exsullaiioiie monachiii quidqtiam loculi direclo gressu usqueante pedes viii
cum clero et popnlo universo, eumquc gaudentes ett Dei veneiiinl, ibique nec ipsi archiepiscopo aliquid
Denm magnis vocibus collaudantes in locum suiim 11 sederunt diccntes, Ingressus fuerat cum eis quidam
iiilroduxermit. Circa viginti vero dies ante nativi- sagittarius nomine Randnlfiis, qui ct ipse post ecs in
laiem Doniiii Canluariam ingressus esl. Ipsisque e pavimenlo sedit. Explelo tandem vir Doinini collo-
diebiis solilo propensius oralioni et cleeinosynarumn quio convertit se ad eos, et videns cos lac-eniesin-
largilioni inslabat, faeiebal quoque jusiiliani iiss leiilissimc inluilus est eos. Tandein ferlur eos salu-
qui iniquo oppressi fuerant judicio, personariimquee lasse. Dicunt tamen quod nou oiiines, sed soluiii
acceptione prorsus postposita, nulli conlra justi- Willelmum de Traci expresso noniine salutaverit.
liam parcebat, sed in mulla libertale spiriius justee Ipsi vero salulalionem ej'us non curantes, nec quitl-
quod juslum eral prosequebatur. Clericos eliamn qiiampeniliis respondenles,sese miiluo respexerunl;
regis qui laica auctoritate ecclesias occupaverantt fertiir larneiiRaynaldus filium Ursionis quasi ex con-
admouebal el eas prislinis possessoribus resli- leniptu dixisse: < Deus te adjuvet. i Vir atitem Do-
luebat. lnterim episcopi illi quos aposlolica auctori-- iuini videns facies eorum alteratas ipsosque perseve-
tate apud Doroberniam excominunicalos paulo anlee rantes in tacilurnitate mirabalifr in aspeciu eoruni.
memoravimus, mare celeriter transeuntes regem(i Tandem Raynahlus lilius Ursionis iralo vultu erupit
adierunt proslratique pedibus ejus salis invidiosaa in vocem , et ila locutus est : < Verba, inquit, man-
ct maligna relatione qualiter cum ipsis egerit Can- dat tibi rex pcr nos de parlibus transmarinis; dic
luariensis archiepiscopus iiisiiiuaverunt, assereutess ulrum ea velis audire secretius an in omni audien-
non esse pacificum ingressum ejus in regnum ; ad- lia. i Et archiepiscopus : < Sicut, inquit, vultis. • —
dentes etiam 11011lam ciiin fecisse ipsorum causaj « lmo.ait Raynaldus.sicultu vis. i Tuncpraecipiente
quam in contempluin regis. His auditis, rex furi-. £c eo egressi sunt clerici exlra doinum in aliam came-
bundus in penelralia sua ingressus est circumstan- ram nullusque suorum remansit praeler osliarium.
libusque militibus el minislris ignaviam eorumi Raynaldus ilaque coepit proponere quaedam quasi
vehemenier eis coapit improperare, quod scilicett mandala regis, sed stalim in initio sermonis intelli-
illudi sibi a vilissimo clerico lanlo jam lemporei gens vir Domini quo tenderet et quid diclurus esset:
patienter lulissent. Erant auleni inter astanles qua- « Verba, ait, ista non sunt occullanda. > Dixit ad
luor niililcs qiiorum haec siint nomina : Raynalduss ostiarium : « Dimilte ostium et revoca eos qtsi
fiiius Ursionis, Willelmus de Traci, Ilugo de Mau- egressi sunt, neqne enini debeo eos a consilio meo
revilla, et Richardus Brilo, qui cognoscentes ver- separare. i Dum autem solus esset iri camera curn
btitn regis ex miilia animi indignatione prolatumi mililibus, occasione solitudinis cogilavenint cum
credentesque quod quidquid de arrhiepiscopo lierett interficere; sed cum non haberent gladium nec
gratum ei foret, jam de animadversione in viriuni aliud quid unde id perficerent, cum baculo crucis
Dei cogilare ccepenint. Collocuii sunt igilur muluoi quae ex more semper ante euin erat eum proster-
sicque pari consensu a curia, nemine sciente, reces-- nere meditabanlur. Hoc postea ipsis confitentibus
serunt, ilcrque in Angliam ciiin magna feslinatione: ita fuisse innotuit. Regressis itaque clericis iu
direxernnt. Venientes autem in lincs Canluariae; D cameram, ccepit iteruin Raynaldus verbum propo-
congregaverunt turbam militum secum, dicentesi nere et dicere : « Mandat dominus rex se lecuni
regis esse voluntatem ei praeceptum ut archiepisco- pacem bonam et plenam corde perfecto fecisse, le
pus vel capialur velinlerficiaiur. Milites vero veri- autem eam non bene servasse; nani per civitaies suas
lalem ignorantes et regein timentes, simul cum eis; et castella cum mullitudine armatoruin le transissc
Canluariam profecti sunl; veneruntque illuc qtiinlot audivit : necnon et archiepiscopum Eboracenseiu
die a nativitate Dominicirca horam nonam cum jami cum episcopisqui in coronalione filii sui ei obsecuti
arcbiepiscopus a mensa surrexisset; quatuor aulemi sttnl excommunicasseet alios pltires de suis fideliori-
mililes qtii caeleris ducatuni praebebant, reliclis aliisi bus de ecclesiis expulisse. Ouiiiia ista non cnrent
extra, venerunt anle palatium archiepiscopale in- suspicione, quin potius iiiaiiifesitim est le filii sui
gressiqueaulam.servientes qui admensam ministra- roroiiam velle auferre, leque ei in omnibus et per
veranr<adliuc comedentes repererunt. Videns au- omnia adversari. Scire igilur vult dominus noster
lem eos et cognoscens quidam Willelimis filius rex ulrum de his responsurus curiam illius ingredi
Nigelli, occurril eis, salutavilque eos et allocuius; velis. i Tunc archiepiscopus : %Habes, inquit, am-
estjqiiicum audissetab eis quod cuni archiepiscopo plius aliquid dicere? si habes dic : i — « Prius,
PATROL.CXC. 4
99 S. THOMiE CANTUAR. ARCIHEP. 100
aii Rayiiahlus, audiemus responsum tuum. i — A venistis, sed Deum facio clypeum meum. > Percu-
« Non , inquil archiepiscopus, coronam lilio regis tiensque manu sua crebro cervicem propriam: « Hic,
aiiferrc, vel honorem ipsius in aliquo deprimerc ail, hic me invenietis. > Tunc egressi simt n.'lites
volo; scd potius regntnn ejus el gloriam exallare aichicpiscopo vehemenler comminanles, et piaecipien-
in omiiibus desidcro. Regnum vero ejus et Eccle- tes ex parte regis ut diligenler servaretur ne forte
siam nostram cum licenlia ipsius el conduclu in- cffugerel. Ministris eliam quos in aula repererunt,
gressus sum, nec debet mihi dominus rex indc cx noiiiiuc regis lerribililer comminati sunt di-
calumiiiam praeslruere, si homines Ecclesiae nostrac ccntes quia quisquis cum archiepiscopo remaneret,
honorem nobis debiium impendcntes nos per ali- regis inimicus et iiiorie dignus habcreliir. Au-
quantulum itiueris spalium comilati sunt; cpiscopos dicns aulein vir sanclus minas eortini, surrexit et
vero de quibus loculus es, non ego sed domirus usque ad oslium camcrae secuttis cst cos, comini-
papa excommunicavit, luiii quia quod suiim non naniiqtic sibi milili dixil: « Quid dicis? dic, dic. 1
erat in coronalione lilii regis usurpaverunt, lum Illi vero non alleitdentes veibum illius pertransic-
quia post perpetratam praesuniptionein ad satisfa- runt. Reverstis ilaque vir sanctiis ad suos, sedit
ctionem vocati venire conleiiipserini. Verumtamen stipra lectum suum. Cui Joannes Saresbiriensis:
si aliquo excessi, in curia domini regis vel ubicun- " < Haec, inquit, consuetudo tua semper fuiletest, ut
qne ei placuerit quod jiislum fuerit exsequi pa- quod tvbisoli videtur illttdsempcr ct dicaset facias. 1
ratus siini. i Imo, ait Raynaldus, per le excommu- El vir sanclus atl eum: < Quid vis, ail, domine
nicali sunt episcopi, et idcirco vult ct mandal Joannes? > et Joannes: < Coiisilium, inquit, ttiiiiu
dominus rex, ul lu cos ccleriter absolvas. « Non debuisscs vocassc, sciens Cfrlissiiue quod niilitcs
nego, inquit vir; sanclus, perjne id faclum, sed isti nihil aliud quaeratil adversum le, nisi laiilum
1:011a me lamen. Unde nisi prius dominum papam occastonem ut le morti tradanl. > Cui vir sanctus :
qui seiilentiam dedit cum debita humililate el sa- t Omnes, inquit, mori habemus, nec limore morlis
tisfaclione adicriiit, per me minime absolvi pote- a juslilia flecli debemus : paraior suiii pro Deo
rniit. >.Tunc Raynaldus ctun furore ail: < Mandat el justilia Ecclesixque Dei liberlaie ad mortem
igttur rex quatenus dc terra sua ccleriler et sine excipiendam, quam illi ad inferendam. 1 — < Nos,
mora exeas cum clcricis luis alienigenis el omnibus inquit Joamies, peccalores siinius et iiondum ad
ad, te periineiuibus; ne uniis quidem remaneat, morlem parali, neniincmque videoqui gratis mori velit
qiiomam de caelero nec leipsum tueri poteris. 1 Ad praeter tc.i Et ille inquit; « Domiui volunlas flat.i
haec archiepiscopus: < Niiuquani, ail, ab hac hora „ lnterim egressi mililcs armisse munierunt inermem
et deniceps inter Ecclesiara ineam et mc niare in- aggressuri.Coeleri enim milites,quifoiis exspeetave-
terveniet, nisi per pedes ill«*: tractus fuero; neque rant, dum illi cum viro Dei loquerentur, sub lunicis
eniiu iil fugcrem. veni, semper hic nie invenire suis loricati veneranl. Quod cum iiuniiatum fuisset
poteriiis; vos quoque lalia mihi ex parte regis diei dixerunl monachi ad eum : « Domine, veni iu
ccrc 11011 tlebuistis: cognosco enim cgo prudeiitiam ecclesiam, nam homincs isli vel ad caplionem vel
ct iiiodesliam illiua quod isla mihi 11011 mandaret. 1 ad interfectionem luam se pracparant.i Et ille ait :
Respoiideruni, oiiuies. una voce assereutcs quod rex « Non tiineo eos: hic exspeclabo quidquid Deo pla-
ita mandassel: « Item, ail vir sanclus, possem ego cuerit.i Milites vero jam parati cuni terrore et stre-
et debereinjuste. conqueri de liominibus regis qui pitu ad januas aulae accesserunt, quas obseratas
muitas mihi delioneslaiioiies et gravamina pobtquaiii reperientes nulla vi, ijuanquam id lolis nixibus len-
ingressus suin sedeni iiieam inlulerunt. fsaui inler taverunt effringere potnerunt. Eiat aulem cum eis
caetcra homines ineos percusserunl, suiiiiiiarium quidam Robertus de Broco qui omnes aditus el di-
ineum abscisa cauda dehonestaverunt; dolia quoque verticula domus noverat: qui ait adeos : < Sequi-
cuin vino.quod rex ipse mihi conlulerat et huc ad- niini me, iniroducam enim vos alia via. 1 Eo igitur
vehi fecerat violenter rapuerunt. 1 Ad haec Hugo D ducente venerunt per pomarium et usque ad came-
tle Maurevilla :'«. Si hoinines, inquil, regis erga le ram pervenerunl. Sed cum nec ibi ingressuin inve-
vel tuos in aliquo excesscruut, quare 11011 hoc prius niieni, ascendit praedictus Roberlus per deanibula-
tu propria auclorilale iu lorium , quod ibi do veteri tunc. renovabaiur , ut
intiniatuiii est regi, ct 11011
eos vindicasses, eosque exconiiiiunicasses? 1 Et vir aperiret ostia; qubs adesse sentientes qui inlus cum
sanclus ad euin: « llilgo, inqui.t, quam erecto capite viro Dei eranl, omnes ftigerunt praeter aliquot mo-
incedis 1Si quis iu aliquo jura ecclesiaslica leinera- nachos el unum clericum cui nomeii magisler Ed-
veril, et satisfacere conlempserit, nullius exspectaia wardus. Hi appreheiideiites venerabilem viruin ,
liccnlia juslitiam faciam > Ad. bacc Raynaldus : adhuc enini sedcbai, cceperunt eum reluctantem et
< Ninijs, inquit, magnae sunt minae istae. > His di- reiiitenteni atque contradicentem inter manus suas
ctis, exsilientes cum iinpetuinilites suirexerunt et ad ecclesiam porlare. Circumspicientes aulem vide-
steierunl anle virum Dei, dixitque Raynaldus: rtint curiam plenam armatis el pomarium viasque
« Thoina, ex parte regis le difliducio. >Id ipsum et quibus ad ecclesiam pergebatur, praeoccupatas mi-
caeteri milites una voce conclamaverunt. Tunc dixit litibus el obslupuerunt. Tunc diverterunt ad aliud
cis vir sanctus: « Scio quia ad nic occidenduni osiiuin sccrclius quod mullo tempore clausum ct
obseratum nulli trnnsitum praebtierat. Praccucurrit A bus, operuit octilos suos caputque inciinans percus-
aulem unus cx monacliis volens lentare si forte se- sori dedit. « Deo et bea(o Dionysio sanetoqiie Elfego
ram viribus effringere posset, sed mox ut eam te- nie commendo! i haeccum dixissel, accessil Raynal-
ligit, divino nutu, mirante ipso et omnibus qui ad- dus et percussit eum ex obliquo fortiter in capite
erant, ila in manus ejus collapsa est ac si oslio ampulavitque summitalem coronae ejns pileumque
minime adliaesisset. Tunc monachus: « Apprehen- dejecit. Lapsus est ensis supra laevara scapulam,
dile, inqtiil, eum et apportate.iQui accipientes eum inciditqueomnti vestimcnia illius usque ad nudum.
coeperuntportare nec dimiserunt donec in ecclesiam Magister vero Edwardus qui juxla virum Dei stabat,
eum introduxerint. Substiterunt tamen antequam videns ictum imminere, jecit brachium econtra quasi
in ecclesiam venirent; bis in claustro , el semel in eum proteclurus, quod fere penitus abscissum esi.
capitulo. Nam ipsc irascens eis reluclabatiir et ela- Tunc accessit Willelmus de Traci, grandique ictu
liebatur de manibus eorum nolens se portari ab eis. percussit in capite, qui tamen adhuc minime ccci-
lngresso igitur viro Dei in ecclesiam, respicientes dii. Itcra percussit idem Willelmus enixius, et ad
monachi viderunt mililes jam ingredi clauslrum : illum ictnm corruit vir sanclus pronus in pavi-
clauserunt contra eos januas ecclesiae ; videns au- menlo. Richardus vero Brito j'am in pavimento
lem vir Dei clatidi j'anuas dixit: « Per sanctam " prostratumpercussit, fregitque ensem stium perine-
obedienliam praecipio ut sine mora aperiantur : dium ad lapidem opposilum. Dum haecaganiur Hugo
non enim debemus facere caslellum de domo Dei.i de Maurevillo in abigendo populo qui imminebat oc-
Iterum arripuerunt monacbi virum Dei, et ccepe- cupauis erat, et Ua contigit quod manu sua non per-
runt eum per gradus in choriiin dedticere. Quibus cussu eum. Hugo vero Malusclericus omnium homi-
ipseait: < Dimitlite me, et recedite: nihil hic ha- num sceleralissimus accedens ad jacentem posuit
betis facere: permittite Deum secundum voluutatem pedem supra collum ejus, gladiumque defigens in
suam disponere de meo negotio. > Inlerim venerunt capile spargebat cerebrum ejus supra pavimentum,
miliies in ecclesiam le.rribiliter clamantes et vocife- clamansetdicens:» Eamus, mortuusest enim prodi-
rantes : « Ubi est Thomas proditor regis ? i Vir aulor. i His igitur gestis, egrediunlnr miliies de eccle-
tem Domini ad isla nihil respondit. Clamaverunt sia per viam qua venerant, gladios habenles in ma-
igituriterumet dixerunt:«Ubi est archiepiscopus?i nibus el vociferantes : « Rcgales, regales. i Dimise-
Tunc vir sanctus : < Et sacerdos, inquit, et archie- raiitautem interim in camera arehiepiscopaliRober-
pisccpus sum : et si me quaeritis, ecce invenislis. i tum de Broco, el quosdam alios ad custodiani reriim
Haecdicens descendit obviam eis de gradibus quos Q ( quae ibi erant. Quo iterum revcrsi, slatim fregerunt
ascenderal, diverlensque in partem ecclesiae aqui- arcaet scrinia, accipientes aurum et argeiilum et
lonarem, ibi ad murum prope altare beali Benedicti vestes el libros, etiam privilegia et univcrsa quae ibi
subslilit. Accedcnles igitur ad eum qualuor milites reperiasunt: diripueruntquoque etiara eauos omnes
meniorati, et quidam clericus quem secum adduxc- el uuiversa omnino quacin domibus archiepiscopali-
rant cui nomen Hugo Malus clericus : dixerunt ei: bus usui apla invenire potuerunl. Monachivero emissa
«Absolve celeriter episcopos regis, quos excommu- mullitudine populi deecclesia clauserunl ostia: col-
nicasti. i Quibus ille : « Non faciam , inquit, aliud ligeniesque super pavimentum fusum sanguinem et
nisi quod jam dixi el feci.» Tunc cceperunt ei minari cerebrum novi martyris reposuerunt in vasa. Tule-
mortem. Quibus ille respondit: « Minas vestras non mnl quoque corpus sanciissimumel exposuerunt ante
limeo, nam mori pro Deo paratus sum; verumta- lnnjus altare ubi et pernoctavil, circumsedenlibiis
men bomines meos dimitlileiieque corilingatis eos. i monachis in magna tristitia el mcerore:subposueruiit
Injecerunt igiiur manus in eum, cooperuniqtie eum autem el vasa ad susceplionem sanguinis dcfluentis:
fortiter trahere, nitenles euni imponere humeris non ignorantes preliosissiiniim esse martyris sangui-
Willelmi et de ecclesia ejicerc. Sed vir sanctus fir- nem qui pro Dei amore et Ecclesiae Iibertale fusus
miter stabat in gradu suo nec loco moveri potuit, D I fuerat. Mane facto, venit quidam ostiarius regis
magister namqtie Edwardus, qui solus ex omnibus Roberlus scilicet de Broco, missus a Randulpho de
suis cnm eo remanserat, validissime eum conira eos Brocoquiconvocatismonachisdixit:« Terra vacuata
rclincbat. CumqueRainaldus filius Ursionis qui pri- esl a proditore, qui sicut vivus ita eliam et mortuus
mus injeceral manus in eum, vehementius instaret, ineruisset inhoneste tractari. Nunc igilur tollite
exciiiiens se vir Dei impegit eum a se: ita quod fere eum de medio, et projicite in locum ubi nesciatur,
corruit super pavimcntum, dicens illi: <Recede hinc, alioquin noveritis eum vilissime per pedes exlra-
homo meus es : conlingere me non debes. i ElRay- hendum et per frusta discerplum porcis et canibus
naldus ait: « Nec fidem nec hominium libi debeo, projiciendum. > Timenles igitur monachi acceperunt
eonlra fidelitatem regis. 1 Videns igitur Raynahlus corpus sanctum el exuerunt illud vestimentis suis.
quod a loco nioveri non posset, timensque ne a po- Cumque vestimenta illa, quae usus necessarius exi-
ptilo qui ad audiendas vesperas conveneral eripere- gere vibebatur, sustulissent : invenerunt subtus ha-
tur,evaginatogladioj'ampercussurusappropinquavit. bilum monachi, id est cuculiam , et sub cuculla ad
Vidensvero vir sanclus martyrium suum imminere carnem cilicium asperrimum, demum etiara sub fe-
jamque cominus stare percussorem ; junctis mani- moralibus lineis fcmoralia cilicina nihilominus as-
in
perrima. Ipsa qtioque veslimenta ita arte quadam et A latis el religionis insignia occullis suis liabemcm
nodis apiaia crant ut facile possent exni et indui iiiDesiimabiliiergavisi siuit, et admiranies dicebant
: « Ecce vere monachum et vere eremitam;
propler disciplinain. Crebro siquidem llagellabattir; muluo
vere marfyrem, qui non solum in morte sed et
ipsa ctiam die qua passus est, lertio flagellalus as- ecce
serilur. Passus est aulem ab incarnatione Domini in vita lormenla passus est. i De dolore igitur quera
millesimo cenlesimo septuagesimo primo , quinto de morte illius conceperant, inenarrabililer consolati
die a naliviiale Domini, feria vero lertia. Dicendum gaudenies et exsullantes in Domino securique de
ctiam qtiod Tcrialertia natus est et baplizalus idem patrociniis ejus eum cum maximo honore et alacri
vir beatissimus ; feria lerlia de Norlhamptona fugil, devotione in crypta abditissima sepeliertini. Ubi
feria tertia mare transiit, feria tcrtia nihilomiuus crebra et innumera sanilatiim et miraculoruin
in reditu suo transfrclavit, et feria lertia sicut beneficia per ipsius merita fidclibus conferuniur.
praedictum est marlyrio coronatus occubuit. Porro Pracstante Domino nostro Jesu Cliristo, qui cum
monachi videntes virum beatissiraum omnia sancti- Palre et Spirilu regnal sancto in saecula. Amen.
SANCTI THOM^
CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPl ET MARTYRIS,
VITA TERTIA
AUCTORE WILLELMO FILIO STEPHANI (1).
PROLOGUS.
Ad Dei oranipotenlis gloiiam, et perpetuani lcati B tliamtoniaebabito, ubi maximum fuit rerum momen-
Thomoe memoriam, et ad omnium legenlium vel tum, cum ipso interfui; passionem ejus Cantuariae
audientium profectum et aedificationem, ipsius boni inspexi; caetera plurima, quae hic scribuntur, oculis
archipraesulis et martyris Thomaevilam el passio- vidi, auribus audivi, quaedam a consciis didici rela-
ncm.egoWillelmus, filius Slephani, scrioere curavi: toribus.
cjusdemdomini mei concivis clericus el convielor; Plato rem publicam oratione formavit; situm
et ad parlem sollicitudinis ejus oris ipsius invilalus Africa: in historia sua Sallustius descripsil, occa-
alloquio, fui in cancellaria ejtis dictator; in capella, sione Pacnorum Romanis rebelliuin, el Romanorum
eo celebrantc, subdiacontis; sedenle eo ad cogni- ad eos subjugandos saepius iransmissorum; el ego
lionem catisartim, epislolarum, et instrumenlorum situm et retn publicam Londoniae occasione beati
quae offercbanlur, lector; et aliquarum, eo quando- Thomae.
que jubente, causarum paironus: concilio Nor-
(1) Libellis Ed. Grim et Rogeri Pont. e mss. C in fnitio imperfeclus est, scilicet ubi occnrril famosa
Paris. et Lond. transcriplis et niinc primum vul- ista urbis Londoniensis descriptio ; quoeirca usus
gatis, nibil nec noiarum nec varianlium hic adjiciam. sum editione islius iractaiuli, quae in Lelandi Itiue-
At Will. fil. Stepliani icxluin, eilittn»olim a Sparkio, rario impressa est. Praeter ea quae codex Doucianus
tolum contuli cum cod. ms. qui in biblioth. Bodl. indubie meliora habet, pauca siinl quae ne pereant,
[Douce sub n. 287] servalur : et pleraque qnaein eo imo ne meo judicio nimis fidertt coganlur ieclores,
codice habentiir, in codice Sparkii omissa , ul su- texlui subjeci,
spectae aucloritalis uncinis inclusi.Codex Douciaiius
DESCRIPTIO
NOBILISSIIVLE CIVITATIS LONDONI.E
Ititer nobiles orbis urbes, qtias fatna celebral, civitas Londonia:, regni Anglorttm sedes, una est,
105 VITA 111AUCT. WILLELMO. 13«
quaefamnmsui Jatius diffundit, opes et mcrces lon- iAjuventutis in serotinis aestivis ad auram exeuntis.
gius transmittit, caput allius extollit. Felix est Urbs sane bona, si boniini habeat dominum.
aeris salubritate, Christiana rcligione, firmitate mu- Urbs ista viris esl honorala, armis decorata, multo
nilionum, natura silus, honore civium, pudicitia habilatore populosa; ul lempore bellicae cladis, ju-
matronali, ludis eliam quam jucunda et nobilium bente rege Stephano, bello apli ex ea exeuntes os-
est fecunda viroruiii: quae singula semolim libet tentui habereiilur, etviginti millia armatorum equi-
inspicere. tum, sexaginta millia pedilum aesliniareiitur. Cives
Ibi siquidem cmollil animos hominum clemenlia Londoniae ubicunqiie Iocorum prae omnibus aliis
cceli, non ut sint in Venerem putres, sed ne feri civibus ornalu morum, veslium et mensae lautioiis
sint et besliales, potius benigni et liberales. spectabiles et noti habentur. Habitatores aliarum
Est ibi in ecclesia Beati Pauli episcopalis sedes : urbium cives, liiijus barones dicuulur. Eis est flnis
quondam fuil metropolitana, et adhuc fulura credi- omnis controversiae sacrameiiltim.
tur, si remeaverinl cives in insulam : nisi forle Urbis matronae ipsae Sabinaesunt.
beali Thomae martyris litulus archiepiscopalis, et In Londonia tres principales ecclesiaescholas cele-
praesenlia corporalis, digniiatem illam Cantuariae, " bres habent de privilegio ct anliqua dignitate. Ple-
ubi nunc est, conservet perpeiuam: sed cum utram- rumque tamen favore personali alicujus uoiorum
que harum urbium sanctus Thomas illustraverit, seciindum philosopliiain plures ibi scholae admittun-
Loudoniam ortti, Cantuariam occasu ; ipsius sancli tur. Diebus festis ad ecclesias festivas magislri con-
inluitu, cum jusiitiae accessu, babel altera adversus venlus celebrant. Dispittant scholares, quidam de-
alteram, quod amplius alleget. Sunt etiam, quod monstralive, dialeclice alii; hi rotanteiilhymemata,
ad Christianae (idei cullum pertinel, lum in Lon- hi perfeclis melius ulunlur syllogismis. Quidara acl
donia lura in suburbio, tredecim majores ecclesiae ostentationem exercenlur disputatione, quaeest inter
convenluum, praeter minores parochianas centum colluciantes; alii ad veritatem, ea quaeest perfeclio-
viginti sex. nis gratia. Sophisttc simulalores agmine et inunda-
Habet ab orienle arcem palalinam, maximam et lione verborum beati judicanlur; alii paralogizant.
fortissimam, cujus et area el muri a fundamento Oratores aliqui quandoque orationibus rbetoricis
profundissimo exsurgunt; caemento cum sanguine aliquid dicunt apposile ad persuadendum, curanies
animalium lemperato : ab occidente duo castella artis praecepta servare, el ex contingentibus nihil
munilissima; rauro urbis alto et magno, duplalis omittere. Pueri diversarum scliolarum versibus inler
beptapylaeportis, intercontinuante, lurrito ab aqtii- /P se conrixanlur; aut de principiis arlis grammalicae,
lone per inlercapedines. Simililerqtie ab austro vel regulis praelerilorum vel supinorum, conlendunl.
Londonia murata et lurrila fuil; sed fluvius maximus Siinlalii qtii in epigrammatibus, rhylhmisei melris,
piscosus, Tharaesis, mari infltio refluoque, qui illac utuntur velere illa triviali dicacitate; liceniiaFesceii-
allabitur, moenia illa (raciu temporis abluil, labe- nina socios, suppressis noiniiiibus, liberius lacerant;
factavit, dejecit. Item sursum ab occidente palatium loedorias j.iculantur el scommata; salibus Socralicis
regium eminet super fluvium euradem, aedificium sociorum, vel forte majorum, vilia langunt; vel
incomparabile, cura antemurali el propugnaculis, mordacius denle rodiint Theonino audacibus dittiy-
duobus millibus ab urbe, suburbio frequenti conli- rambis. Audilores,
ntiante. Mullum ridere parati,
Undique extra domos suburoanorum horli civium Inqeminant tremulos naso crispanle cachinnot.
arboribus consiti, spaliosi et speciosi, contigui ha-
bentur. DEDISP0SITI0NE UllBIS.
Item a borea sunt agri, pascuae, et pratorum grafa Singuloruin ofliciorum exercitores, singulartimre-
jilanities, aquis fluvialibus interfluis; ad quas moli- rum vendilores, singularum operarum suarum loca-
iiorum versatiles roloecitantur cum murmure jocoso. D ] lores, quotidiano mane per se stint locis dislincll
Pioxime patet ingens foresla, saltus nemorosi, fcra- omnes, ut ofliciis. Praeterea esl in Londonia supra
rum latebrae, cervorum, damarum, aprorum, el lau- ripam fluminis, inier vina in navibuset ceilis vina-
rorum sylvestrium. Agri urbis salionales non sunt riis venalia, publica coquina. lbi quolidie pro lem-
jejunae glareae, sed pingues Asiaecampi, pore est invenire cibaria, fercula, assa, pisla, frixa,
elixa, pisces, pisciculos, carnes grossiores pauperi bus,
Qui faciant twtas segetes, delicatiores divitibus, venalionum, avium, avicula-
et suorum culiorum repleanl horrea rum. Si subilo veniant ad aliquem civium amiei
Cerealis tnergite culmi. fatigali ex itinere, nec libeat jejunis exspectare, ut
Sunt etiam circa Londoniam ab aquilone snbiir- novi cibi emanturet coquantur,
lciui fonles praecipui, aqua dulci, salubri, perspicua, Danl famuli manibus lymphas, panesque canittris.
cl per claros rivo trepidante lapillos : inler quos Inlerim ad ripam curritur, ibi praesto sunt omnia
Fons Sacer, FonsClericorum, Fons sancli Clementis desiderabilia. Quantalibet mililum vel peregrinn-
nominaliores habenlur; et adeuntur celebriore ac- rum infinilas intrarit urbem, qualibet diei velnoctis
cessu cl maj'orc frcqueiitia scholarium et urbanas hora, velab urbc exilura, ne velhiuimium jejuneni,
107 S. THOM/E CANTUAR. ARCHIEP. 108
vcl alii impransi exeant; illuc, siplaceat, divertunl, \jy banc urbem, ex omui nationc qtiae sub ccslo est, na-
ct se pro modo suo singuli reficiunt. Qtii se curare valia gaudent inslitores habere commercia.
volniil molliler, acipenserem, vel Afram avem, vel Atirum mitlit Arabs; species e.tthura Sabmus;
attagenem lonicum non quaerant, appositis, quae ibi Arma Scylhes; oleum patmarum divile sitva
inveniuntur, deliciis. Haeccquidem publica coquina Pingue solum Babylon ; Nilus lapides preliosos;
Seres purpureas.vesles; Galli sua vina;
est, et civitati plurimum expediens, et adcivilitalem Norwegi, Russi, varium, grysium, sabelinas.
pertinens. Hinc esl quod legitur inGorgia Platonis,
Urbe Roma, secundum clmnicorum fidem, satisan-
juxta medicinam essecocorum oflicium, simulacrum
cl adtilalionem, quartae parlictilae civilitalis. Est ibi liquiorest. Ab eisdem quippe patribus Trojanis ha:c
cxlra unam porlarum slatini in suburbio quidam prius a Bruto coudita esl, quam illa a Renio et Ro-
re et nomine. Ouiiii sexta mulo : untle et adhuc antiquis eisdem ulunlur le-
plamis campus feria, nisi
sit major festivitas praeccpiae solemnitatis, est ibi- gibus, communibus insiiitilis. Haecetiain similiter
tlem celebre spectactiliini nobiliuin equorum vena- illi regionibus est distincta; habet annuos pro con-
habet senatoriam dignitalem,
Jium : specialuri vel empfuri veniunl, qui in urbe sulibus vicecomites;
et magistralus minores; eluvies et aquaeduclus in
adsunt, comites, barones, mililes, cives plurimi. ad genera causarum deliberativae, demoustra-
Juvat videre gradarios succussatura nitenie suavi- R l vicis;
tcr ambulanles; pedihus lateraliter siniul ereclis, tivae, judicialis, ioca sua , fora singula; habet sua
diebus staluiis comitia (2). Non puto urbem esse, in
tpiasi a subaliernis ct demissis : binc equos, qui ar-
durius sed qua sint probabiliores "coiisucluilines, in ecclesiis
migeris magis coiiveiiiunt, incedenles,
Dei bonorandis, feslis feriandis,
expedite tameii, qui quasi a contradicloriis pedes visilandis.ordinatis in
siuiul elevaut el deponunt : hinc uobiles puilos ju- eleemosynis dandis, hospilibus suscipiendis, in
niores, qui noiidum freno assueli, desponsationibus flrmandis, malrimoniis contrahen-
(lis, nuptiis celebrandis, conviviis omandis, convivis
A/lii(s incedunl, et mollia crura reponunt. liilarandis, etiam in exsequiis curandis et cadaveri-
bus huraandis. Solae pestes Londoniaesunl immo-
Ilinc summarios membris validis el vegclis : hinc dica slultorum polatio, et frequens incendium. Ad
dexlrarios preliosos, eleganlis formae, stalurae hone- haecomnes fere episcopi, abbates, et magnates An-
stae, micanles auribus, cervicibus arduis, clunibus gliae,quasi cives ct municipes sunt urbis Londoniae;
obesis. ln horum incessu spectant emptores, primo sua ibi liabentes aedificiapraeclara, ubi se recipiunt,
passum suaviorem, poslea rnoium citaiiorem, qui ubi diviies impensas faciunt, ad concilia , ad con-
esl quasi a contrariis pedibus anlerioribus simul /C venlus celebres in urbem evocati, a domino rege,
solo amolis el aitmotis, et posterioribus similiter. vel metropolitano suo, seu propriis tracli negoliis.
Ciim talium sonipeduin cursus iiiiminet, el alioruun DE LUDIS.
forte, qui similiter sunt in genere suoad vecluram Amplius et ad ludos urbis veniamus, quoniam non
validi, ad cursuram vegeti, clamor attolliuir, vulga- expedit ulilem laiiium el seriam urliem esse, uisi
res equos in pariem ire praecipitur : sessores alipe- duleis eiiam sit et j'ucunda : unde et in sigllis sum-
duin ptieri tres siinul, aliquando bini ex condiclo, mortim pontilicum, usque ad lcmpora ullimi Leouis
et bini cerlamini se praeparant, docti equis imperi- papae, ex alia parte bullae, sculjito per impressionem
tare, indomilorum lupatis lemperant frenis ora : piscaiore Petro, et supra eiiiu clave, quasi maiiu
boc maxime praecavenl, ne alter altcri cursumprae- Dei de ccelis ei porrecla, et circa eum versu,
ripiat. Equi simililer pro modo suo ad cerlainen Tu pro me navetn liquisli, suscipe clavem.
cursus illius attollunl; ireniuul arlus, morae impa- Ex allera parle impressa erat urbs, et scriptura is-
lientes, slare loco nesciunt; faclo signo, meiiibra ta, Aurea Roma. Itein ad laudem Augusii Caesariscl
extendunt, cursuin rapiunt, agilitate pervicaci fe- Romae, dictum est.
runtur. Certant sessores lattdis amore, et spe victo- Nocte pluit lota, redeunt spectacula mane :
riae, equis admissis subdere calcaria, et nec minus'>D Divisum imperium cum Jove, Cwsar, habes.
eos urgere virgis, et ciere clamoribus. Putares om- Londonia pro spectaculis theatralibus, pro ltidis sce-
nia in niolu esse, secundum Heraclituin, el falsami nicis, ludos habel sanctiores, repraeseniationes mi-
oinnino Zenonis seiitenliam, dicentis, quoniam uoni raculorum, quae sancti confessores operati sunt, seu
contingil moveri, neque stadium peilransire. Parte: repraesenlationes passiouuin, qnibus clartiilconstaii-
alia slaiit seorsim ruslicoi-um peculia, agrorum iu- lia marlyrum. Praeterea quolaniiis, die quae dicilur
struraenla, sues longis lateribus, vaccse disleniis> Camilevaria, ut a pueiorum Londoniae ludis inci-
ubciibu>, piamus; omnes enim pueri fuimus : schol.irum sin-
Ccvora magna bount, lanigerumquepecus. guli pueri suos apportanl magistro suo gallos gaHi-
naceos pugnaces, el tolum illud aiiicmeridiaiiuin
Slant ibi aptae aratris, trahis, et bigis equae : qua- dalur ludo piierorum vacantium spectare iu scnolis
riundam venlres retibus protument; alias cditi fetus> suoruin pugnas gallorum. Post praiuliuin vadit in
obeunt, pulli lasciviores, sequela inseparabilis. Ad1 suburbanaii) planiliein oniiiis juvcntus urbis ad lu-
(-2) Cominenia, eod. Douc.

109 VITA III AUCT. WJLLELMO. 110
uiiin pilaecelebrem. Singulorum studiorum scholares A sessorem unum irahunt plurimi praecurrentes, m.«-
suam babeiil pilara; singulorum officiorum urbis. nibus se lenentes. In lanla citatione lubrici motus
exercilores suam fere singuli. Majoresnalu, patres, aliquando pedibus lapsi cadunt omnes proni. Sunt
ct divites urbis , in equis speclatum veniunl certa- alii super glaciem ludere doctiores, singuli pedibus
mina juniorum, et inodo suo juvenantur cum juve- suis aptanles, et sub lalaribus suis alliganles ossa,
nibus; et excilari videlur in eis motus caloris natu- libias scilicet animalium, et palos ferro aoulo sup-
ralis, contemplalione lanti motus et participatione posilo tenentes in manibus; quos cum aliquando
gaudiorum adolescentiaeIiberioris. Singulis diebus glaciei allidunt, lanla rapacitate feruntur, quanla
Dominicis in quadragcsiina , post prandia, exit in avis volans, vel pilum balisiae. Interdum autem ma-
campos t juvenuin recens examen > in equis belli- gna procul distanlia, ev condicto, duo aliqui ita ab
cosis, in equis certamine primis ; quoruin quisque opposiiis veniunt; concurritur ; palos erigunt; se
el in currere invicein percutiunt; vel alter vel ambo cadunt, non
Aplus gyros doctusequus. sine lacsione corporali; cum post casuin eliam vi
Erumpunl a porlis catervatim filii civium laici, in- motus fenniiur ab invicem procul; et qua parle
siructi Janceis et sculis militaribus : juniores has- glacies capul excipit, toium radit, totum decorlical.
liljbus, ferro demplo, praefurcatis, simulacra belli " Plerumque libia cadenlis, vel brachium, si super
cieiu, canipestria praelia ludtinl, et agonisticam illud eeciderit, confringitur; sed aetas avida gloriae,
exd cent mililarem. Advcniunt el plurimi aulici, rege juvonlus cupida vicloriae; til iu veris praeliis forlius
ii. vicino posilo, et de farailiis episcoporum, consu- se habeat, ila iu simulatis exercelur. Plurimi ci-
lum, etbaronum ephebi; nondum cingulo donati mi- vium dcleclanlur, ludentes in avibus coeli, nisis,
litiae , gralia conceriandi. Accendit singiilos spes vi- accipilribus et hujusmodi, et in cauibus militanti-
ctoriae; cqni feri adhinniunt, tremunt artus, frenos bus in silvis. Habentque cives siuiin jiis venandi,
inandunl; impatientes morae slare loco nesciunt; in Middelsexia, Herlfordsifa, el tota Chiltra, et in
cum tandem sonipedum rapit ungula cursum, ses- Canlia
usque ad aquam Crayae. Londonienses, lunc
sores adolescentes, divisi agminibus, Iii praeceden- Trinovantes dicli, CaiiiraJulitim
Caesarem,qui inill.is
libtis instant, nec assequunlur; hi socios consequun- nisi
sanguine fuso vias liabere gaudebat, .repulerunl.
In
tttr, dejiciunt et praetervolanl. feriis paschalibus Unde Lucanus :
liidunt quasi praelia navalia : in arbore siquidem
Terrila qumsitis ostendil terga Britannis.
mediamna sculo fortiter innexo, navicula, multo
renio el raplu fluminis cita, celsa in puppi stantem Civilas Londonia peperit aliquot, qui regna plu-
habel juvenem scutum illud lancea percussurnm ; rima, et Roinanum sibi. subdiderun.t imperlum; et
qui si sculo illi lanceam illidens frangaieam, et pbniiiios alios, quos niundi dominos virlus evexit ad
immolus persistat, liabct proposiliim, voti compos; deos, ut fuerat in Apollinisoraculo Bruto promissum:
si vero lancea integra forliler percusserit, in pro-
fltienleinamnem dejicitur : navis molu suo acta prae- Brute, sub occam solis, truns Gallica regna,
lnsula in oceano est undique clausa mari ;
terit. Sunt tamen hlnc inde secus scutum duaenaves Ilanc pele, namqne libi sedes erit illa perennis
stationariae, ct in eis juvenes plurimi, ut eiipiant Hic fiel nalis allera Troja tuis.
Hic de stirpe lua reges nascenlur; et ipsis
percussorcmflumine absorptum,cum primoemersus Totius ternc subditus orbis erit.
comparet, vel summa rursus cum bullit in unda.
Supra pontem, et in solariis supra fluvium, sunt qui Et lemporibus Chrislianis nobilem illum edidit im-
talia spectent, multum ridere parali. In feslis lota peralorcm Constantinum, Helenaercginae fllium, qui
seslatejiivenes lutlentes exercentur, arcu, cursu, sal- iirbem Romam, et imperialw insignia omnia Deo
tu, lucta, jaclu Japidum, ameuiaiis mlssilibus ulfra donavil, c beato Petro, et Sylvestro papae Romano,
nietam expediendis, parmis duellionum. Puellarum cui et slraloris exhibuil officium, el se non amplius
ciihara choros ducit usque imminenle luna, et pede D imperatorem, sedsanclae RomanacEcclesiaedefenso-
libero pulsatur tellus. In hieme singulis fere festis rem gavisus est vocari; et ne pax domini papae,
ante prandium, vel apri spumanles pugnanl pro occasionepraesentiaeejus.saecularisstrepilus lumultu
capiiibus, et verres fiilmineis accinti dentibtis ad- concuteretur, ipse ab urbe domino papaecollala om-
dendi succidiae, vel pingues tauri cornupetae, seti nino discessit, et sibi civitatem Byzantium aediflca-
ursi immanes, cum objectis depugnant canibus. Cum vit. Londonia, et modernis temporibus, reges illu-
csl congelata palus illa magna, quae mcenia urbis stres magnificosqiiepeperiljiinperalricem Malildem,
aquilonalia alluit,exeunt Iusum super glaciem densae Henricuin regem lertium, et beatum Thomam archi-
juvenum turmae : hi ex cursu molu caplato cita- episcopum, martyrem Chrisli gloriosum,
tiore, distanlia pedum composita, niagmun spatitim .... Quali non candidiorem
latere altero praetenso perlabuntur. Alii quasi ma- Terra lulit, nec quo fuerit devinctior alter
gnos lapides morales de glacie sedes sibi faciunt; omnibus bonis lolius orbis Lalini.
111 S. THOMyECANTUAR. ARCHIEP. m
VITA ET PASSIO SANCTI THOMJE
AUCHIEPISCOPI
ET JIARTYRIS
EDITA A MAGISTROWILLELMO FILIO STEPHANI.
Realiim Tliomain, aiilequam exirct devenlre, no- /A doniensis , et vicecomitum clericus et ralionalis
vit Dominus et praedesiinavit; el qualis qiianius- effeclus; ubi laudabililer se habens, didicitpruden-
que futurusesset, matri per revelationem declaravit. tiam liujiis sacculi, qua postmodum probe noverat
Siquidem ilJa praegnans adhnc vidit per somnium, conimunia Ecclesiae Anglorum, et publica lotius
quod archiepiscopalem Ecclesiam Canluariensem regni egregie et munifice iractare negolia : qtiem-
lotam in utero haberct: eumque in lucem ediium admodum,
obstetrix in manibus lollens, ail: « Archiepiscopiim Cervinnm pellem postqunmlatravil in aula
queindara a lerra clcvuvi. > Duni in cunis j'acerel Militat in silvis calutus
infantulus, una nocle visum est malri suae, quod venit ad curiam Theobaldi archiepiscoot.
liutricein alloquerelur, qtiesta quod pucr cooperto- Quomodo Snbinde prodeunlibus annis et mcriiis, adhaesit
rium non haberet : cui nnlrix : « Imo, domina.opli-
Theobaldo bona: memoriaj Cantuariensi archicpisco-
mum h.ibet. > Cui illa : < Ostende iuilii. i Nutrix
Baldiiinum archidia-
jliid afferens ct ostendens, et tottim explicare vo- p(i,peri!uosfiatres BoIoniensess
conum, el magislrum Eustachiiun, hospites plerum-
lens, nec valens, ait : « Tantum est, quod non et familiares archiepiscopi.in ipsitis
inlioc totnm evolvere. i Cui nialer: , que palris ejus,
jiossum tjialamo B :
< Inlra in aulain, et ibi cxplica. i Nulrix hoc faeere nniitiam intiodiiclus el eo familiarius, quod pree-
« fatus Gilbertus cum domino archipraesule de pro-
elaborans, ait: Sed nec hic quco totum expli- et
care. i Mater mirata, ait : « Exi a domo in plafeam pinquitale genere loquebatur;ut illeorfu Normaii-
el circa Tierrici villam de equeslri ordine,
fori modo vacanlis, ibi nimirum poleris. i Sed nec niis,
nalii vicinus. Horuin, inquam, et patris introdiiclu
ibi niitrix potuit, et dixit: < Tanltim est cooperto-
archiepiscopus sui gregis scripsil Thotnam; poslca
riiim, quod finem ejus nequeo invenirc; videtur fortem Ad villam de llerges
totam expcrtus bonumque.
operire Angliam expliealioni ejus anguslam,
et nltra extenditur. > (4) primiiin venit ad curiam archiepiscnpi, cum uno
solo armigcro, Radulpho de Londonia.
lgitur Thomas nattis est ex legitimo malrimonio,
cl honestis parentibus; patre Gilberto, quiet vice- Ipsa nocte sequenle visum est hospitae suae, ipiod
sederet ille, et loiani vesti-
comes aliquasido Londoniae(3) ftiii; matre Malilda ; super lccttim ecclesia:
inenlis suis dcpendenlibiis coopci uisset ecclesiam.
civibus Londoniae mediaslinis, neque fenerantibus, 1ii crastino somnium viro suo narravit illa, et iu-
ncqtie officiose negoiianlibus,sed de redditibus suis alter illoruin juveiiiiin, adhiic
viventibus. lerpreiaia esl, qtiod
hoiiorifice cnini ignorabat uler essel Thomas, ccclcsiae illius
Qnod palri stio fueril aliquod indicium de eo di- ( villae esset futurus dominus.
**
vinitus reveiaium, hinc scimus : puerum eum pater
in religiosa domo canonicorum Mertoniae,priori Ro- De nobilitaie clericorum curim.
berlo, aliquandiu niilriendum commiserat. Venil In curia illa arcliicpiseopali magni el apprime lit-
aliqua die pater filium vidcre : introducio puero terali clerici erant;
coram priore et patre, palcr procidensfilium pronus quorum phirimosadepiscopatns
Angliae,P.ogerum vero de Ponte Episcopi ad archi-
adoravit. Indignatus ob hoc prior, aitilli : « Delire
episcopatum Eboraci ipse archiepiscopus postea
senex, quid agis? Procidis ad pedes (ilii tui? quod Horuni respeclu Thomas minus lilteratus
honoris ei facis, libi ille facere deberet. >Cui pater proniovil.
sed longequideni allior eslratio morum quain
in secrelo ait:« Doniine, scio quid facio : erit iste eral;
liuerariim : el ipse sttiduil moralitati et pnideiuiaa
puer magnus coram Dsmino. t
iiuendere; ut inier eos adhuc inferior liileris, mo-
De pueritia ejtis.
ribusconspeciioret acceptior apparerei: poslinoduiii
Aiiiiisigitiirinfaiitiae, ptieritiae el ptibertatis, sim- cniin liUuralissimus fuit.
jliciler domi paternae etin scholis urbis decursis, De perseculione Rogeri poslea archiepiscopi.
Thomasadolescensfactus studuit Parisiis : rcversus, Rogcrus ille Thomae successibtis et favoris ejtis
iccepttis est in partem sollicitudinis rcipublicacLon- primitiis iuvitlens apud archiepiscopum, bis obti-
(31 at. Lond, om. ed. Spark. (!) Harwc cd. Spark.
153 VITA III AUCT. WILLELMO. IU
miit.quoda ctiriajussus cst semigrare.Thomasvero i A et cura ; ut vacantes archiepiscopalus, episcopa-
rudis et pudoratus, et nulliiis sibi admissi conscins, tus, abbatias cl barouias, cadentes in manii regis,
uiraqiie vice refugium habtiil apud fratrem arclii- ijise suscipiat et conservel; ut omnibus regis adsit
episcopl Wallermn, lunc archidiacomimCantiiaria:, consiliis; ut cliam non vocatus accedat (5); til
postea episcopum Roffensem, qui et in ipsa curiai omnia sigilliferi, regii clerici sui manu signenliir,
morabatur; ete.ius interventti ad gratiam archiepi- oninia cancellarii consilio disponanliir : iiem ut,
scopi ct pristinum locum esl revocalus. sufliagaiilibus ei per Dei gratiam vitae meritis,
Intclleclii mox ipsius industria, miltebat eum non moriatur, nisi arcliiepiscopus aul episcopus,
archiepiscopus aliquolies Romam pro nogotiis Ec- si voliicril. Iude est ouod cancellaria emcnda nou
clesiae Anglorum ; ubi, Domino favente, sapienler est.
se gercns, in plurimam summoriim ponlifictim et
sancuc RomanaeEcclesiaegratiam reccptus csl. Dc pace reddila Angliw,lieclis Flandrensibus.
De staiura illius el moralilate. El c,uni lempore rcgis Siephani regntun Angliae

Erat siquidem placido vultu et ventislo; stalura profanis decerlatum odiis guerrae (emfestas invol-
.. bcllica undique clades desaevissel; in nna-
piocerus; uaso eniinentiore et parum inflexo ; sen- ] vissei;
sibus corporcis vegetns; eloquio coniplus; ingenio quaque fere lertia villa speluncaelatronura, boslilia
firiuala esscnl; exhaeredatique
subtilis; animo magnus; virlutuin iier jam aliius vidclicct castra,
fuissent nobilesindigenae; et alienigcnac Flandren-
ingrediens, omnibns amabilem se exhibens; oppres-
sis el pauperibus erat compatiens; elatis resisicus; ses, et marticolae (6) viri Cantiam, et plnrimaiii
sociorum promolioni intendens, honorum omniurn regni parlem, occupassenl; cumque diuturiiiiale
fere vicennalis ita turbata essent umnia, ut
venerationi; munificus et facetus; fallere vel falli guerrae
impossibile videretur Flandrenses cjici, et regnum
praacavcns; siatim prudens huius saeculi filius, Iti-
cis fuluriis. in staltim pristinum et antiqnam digiiilatem et pa-
cem reformari, maxime novo rege adolescenle; mi-
Qualiter primum crevil tn reditibus. seralione Dei, consilio cancellarii, et cleriei bono-
Piinium rediluin habuit de dono Joannis Wisor- ruin regni, qui pacis boniim volebanl, inna tres
niensis episcopi, ecclesiam videlicct BeataeMariae primos mcnses coronationis regis, Willelnius de
Liiloream. Posimodum, de donalione archiepisco- Ipra, violenlus incubalor Canliae, cum lacrymis
pi, ecclesiam de Ottefordia. Postea habuit pra?bcn- emigravit : Flandrenses omnes, colleclis impedi-
dam Londouiaein ecclesia Sancti Pauli , et aliani C mcntis et armis, ad mare lcndunl : castella oiniiia
Lincoluiac. per Angliam corriiiinl, pra>ler anliquas pacis con-
Tunc impetrata a domino suo arcliiepiscopo servandae lurrcs et oppida : corona Angliae,revoca-
transfrclandi licenlia per aiinuin sltittuit in legibus (is defeclionihiis, redintegralur : exliacredalis jura
Boloniae,poslea Autissiodori. Processu lemporis et paterna restituunliir : desifvarum lalibulis ad villas
meritorum ejus, ordinavit eum archiepiscopus dia- prodeunl latroncs, et communi gaudenles pace le-
coiium, et fecit Cantuariensis ecclesiae archidiaco- neri, conflant gladios in vomeres, lanceas in falces.
>i11111: post episcopos el ahbates, in ecclesia An- Tcrrifi a furcis fures, simililer agriculturae, alia-
gloruui hic primus et dignior est personalus, et ei riimve arlium mechanicarum fiuiil cxercitalores.
valebalcentiim Jibras argenli. Pax ubiqueesl; clypei importanlur, caulae expor-
tanlur : cxeunt securi ab urbibus et caslris ad
Quuliier faclus esl cancellarius. nundinas negoliaioies, ad credilores repetendos
Consecrato igitur, per maiium ejiisdem archi- Judai.
cpiscopi, secundo Henrico rege Angloruin;commeii- Hujus cancellarii industria et consilio, aduitenti-
daiione et obienlii archiepiscopi, et hortatii aclu- busordinalis Dei, et comilibiis et baronibus, nobile
que nobilis Henrici Winloniensis episcopi, regis D jllud regnuin Angliae, lanquam ver novuin, reiiova-
factus esl Thomas cancellarius, quasi omnibus aliis tur, ecclesia sancla honoratur, vacans episcopatiis,
pracelecius : vir induslrius, animo magna volvens, vel abbatia, honestae personaesinc simonia donatur:
miiliarumque el iiiagnartim rerum expcriens ; cujus rex, favente Regc regum, in omnibus ncgoliis suis
obsequii et honoris vices ita operosus exsolvit ad prosperatur : Angliae regniim ditatur; pleno replel
Dci laudem, et regis honoreni, et totius regni ulili- illud copia cornu : colles culti sunt; valles abiin-
tatem; ul in incerlo sit, ulrum aliquis nobilior, daiil friimeuto, pascuae pecoribus , ovilia quoque
niagnificentior, et regi utilior fuerit, in pacis el balanlibus.
bellicis negotiis. Cancellarius Thomas regni sedera, palatium Lon-
Cancellarii Angliaedignitas est, ut seciindus a donia:, prius fere ruinam, reparari facil; mira cele-
rcge in regni habealur; ut altera parle sigilli regii, riiaieiantum opus perficicns inlra quoddara Pascha
quod el ad ejiis pertinet cuslodiain, propria signet el Pentecosten, tot fabris lignariis, et aliis operariis
mandaia ; ul capella regis in ipsius sil disposilionc tantae ins(anli;c moui cl sonitu opcrantibus, ul vix
(5) Se inaeral cod. Dotic. (6) Maricolw cd. Spark.

115 S. THOMiE CANTUAR. ARCHIEP. 116
alter alierura proxime admotum posset audire lo- iV Qualitcr nulriebat filios nobilium.
qiicnleni. Cancellario, et regni Angliae el regnoruin vicino-
Cancellarii siiramus cral, in clero, miliiia ct porum magnates liberos snos servituros millebant,
pulo rcgni, favor. Oinnes varanlcs parocliianas ec- quos ipse lionesta nulrilura el docirina instiliiil, et
clesias villanim et caslroiuni posset habere : nul- cingiib) donatos militiae, ad patres ct propinquos
lns enim ci advocatus negarc auderet, si rogare ciini honore remitlebal; aliquos retinebat. Rex ipse,
vellet; lanla tamen animi niagniludine vicit ambi- dominits suus, filium suum, hxredem regui, ei nu-
tionem, iil paiipcribus sacerdotibus et clericis per- (rieiidmn coininendavit: quein ipse cuin coa:taneis
quircndi ecclc.-ias illas locum tollere praeoccupando sibi multis filiis nobilium, et debila eorum oinnium
tledignareliir. Magnanimiis magna poiius perquirc- sequela, cl magislris , el servitoribus propriis, quo
bat, scilicet pra-posituram Beveiiaci, et donationem dignum crat honore, secum habuit.
prabentlarum de Haslingcs a coiuiie Augensi; et ln qua tanien lantorum saecularium bonorum:
lurrim Londoniaecum scrviiio miHlum addictoruin ; jiompa ipse sa:pe disciplinam secretam, iiudafo ad
castellariam Eye, cum honore septies viginti' mili- flagclla dorso, recipiebat; cum erat in viciniaLon-
tum; et casirum Beikhainslediae. doniae, a Radulpho priore Sanclae Tiinilalis; iu vici-
Ludebal plerunique, sed perfunclorie, non dedita 1B nia Cantuariac, a Thoma presbytero Sancli Marlini.
opcra, in avibus coeli nisis el accipilribus, et cani- Humilis eral humilibus, elatis ferus ct violcns; quasi
bus vcnaticis, et in calculis bicoloribus iniiaiiim erat ei:
Insidiosorum ludebat bella laironum. Parcere subjectis el debellare superbos.
De honore et mensa domus cancellarii. Cancellario hoinagium infiniii nobiles et milites
Cuncellarii domus et mensa coinmimis erat omni- faciebant; quos ipse, salva fide domini regis, reci-
nus cujiiscunque ordinis indigenlibus ad ctiriam re- piebat; et ut hoiniiies suo patrocinio eos ultcriore
gis veiileniibus, qui probi vel essent, vel esse vide- fovebat.
rciilur. Nulla fere die comedebal absque comilibus Trarisfretaturus interdiim sex aut plures naves in
et baiouibiis, quos ipsemcl inviiabat. Jusseral qua- sua habebat velificatione; nnllumque, qtii trans-
que die, novo slramine vel feno in hieme, novis frelare vellel, reinanere sinebat: appulsus guberna-
scirpis vel frondibus virentibtis in aeslate, sterni tores suos et nautas ad pbcitum eorum remunera-
hospilium suiim, ut militum miilliludinem, quam bat. Nulla fere dies effluebat ei, qna non ipse aliqua
scamma capere non poterant, area niunda et laeta magna largiretur donaria, equos, aves, vcslimenla,
recipcret, i:e vesles eoruin pretiosae, vel pnlchraeC auream vel argenteam supellectilem, vel monetam.
eoiiim camisia?, ex areae sorde maculain contrahe- Sic nimirum scriptum est, quidam eroganl propvia
rent. Vasis aureis el argehleis domus ejus renitebal, ct semper abundant; alii rapiuut aliena,
ferculis et potibus prciiosis abiindabat; ut si quae Et curtm semper abest rei;
escnlenta vel poculenta commendaret rarilas, em- lantamque liabebat cancellarius donandi graiiam,
plores ejus nulla eorum comparandorum repellere ut anior et delicice totius orbis Latini repuiaretiir.
deberet charitas. Summe lainen sobrius erat in his, Ut cuique eral aelas, ita quemqne facelus adopta-
ut dc divite niensa dives colligeretur eleeniosyna. Et bat.
quod a confessionis cjus auditore, Roberto, venera- Dei omnipoteiilis inslinctti, el caucellarii SUMSII ,
bili canonico de Mcritona, audivi; ex quo cancella- dominus rex vacanles episcopatus et abbalias non
rius factusesl, nlilla eum polluil luxuria. Superquo diu retinebal, ut fisco suo palrimonia crucifixi in-
el rex ipse diurnas ei el nocturnas tendebat insi- fcrrentiir (quod poslea fecil; qtiod anqilius absit ab
dias : sed lanquam vir tinioratus ct a Deo praedesti- co); iino sine magna mora honestis illas dabat per-
natus mundiliaecamis inieiidcns, luinbos praeciticlos sonis, el secundum Deuni.
babebal. Et quidcin vir sapiens regni moderamini, Iteruni canccllarii consilio dominus rex canonica-
el lantariim curarum publicarum et privatarum in- lem ecclesiam Merilonae, ubi moranles Deum me-
tcnttis occupalioni, rarius illecebris talibus altenla- rentiir, in graliam et faiiiiliaiilaieni recepit; et eani
batur. Quoniam, a presbyterio susceplam sumptibus suis consiimma-
Otia si lollas, periere cupidinis arcus. vit(7),et perpetuis dilavit reditibus: ibique ali-
Vir pudicus cancellarius, osor lurpiiudinis et impu- quando, cum religioso convcnlu, pceniteiiliae tri-
iliciliac,quemdam clericiim suuiii niagnaeprosapiac, diiaiias ante diem Paschae cclebrabat excubias. Posl
Ricardum de Ambli, pro eo quod eujusdamsocii sui, iiociiirnum vero obseqiiium , quod dicitur lenebra-
(liim longitupio aueral in iransinarinis, uxorein se- rum, sed est lucis, die parascev;c usqtie ad horain
duxeral et accubuerat; facla ei persuasioue quod iionain, vicinarum villarum pauperes, orationum-
vir ejus in fata concessissct; a domo et amicilia stia gralia, visitabat ecclesias, pedes incedens, in cappa
projecit, et in lurrj Londoniae incarceraluni ct in abscondilus, uno solo comitatus socio, viarum
compedibus diu afllictum, tcneri fccit. dttcc.
>7) Confiniiuvitcd. Spark.

117 VITA III AUCT. WILLELMO. 118
liem cancellario Thoma suggereiite, panperes A visitare Aschetinus, prior Legecestriae, veniens a
Angligenasmoranles in Gailiis , quos fama celebra- curia regis, qui lunc erat in Gasconia; qui liberius
bal. bouos , vel monachum in religione, vel magi- eum allocutus, ausu familiarilatis, ail: < Quid est
stnim in studio , rex revocabat, et lafes in regno hoc quod cappa manicata ulimini? Haecvestis magis
suo plantabat personas; utmagistrum Robertum de illorum est, qui accipitres porlanl; vos vero estis
Meliduno in episcopali ecclesia Herefordiae; Willel- persona ecclesiastica, una singulariiale, sed plures
inum monachum Sancti Martini de Campis in abbatia dignitate; Canluariae archidiaconus, decantis Ha-
Rameseiae. slinga?, praeposilus Beverlaci, canonicus ibi, el ibi;
Ita ob ipsius dotes virlutum, anirai magnitudi- procuralor etiam archiepiscopatus; et, sicut rumor
neni, meritorum insignia , quae animo ejus inhaese- in curia frequens est, archiepiscopus eritis. >Cancel-
rair;, cancellarius regi, clero, militiae, et populo larius respondit, inler cietera, ad verbum illud :
erat acceptissimus. Perlractatis seriis, colludebant , « Eqtiidem tresiales pauperes agnosco in Anglia sa-
rex et ijise, lanquam coaelanei pueruli, in aula , in cerdotes, quoriim ciijuslibet ad arcbiepiscopatum '
'
ecclesia, in consessu, in equitando. Una dierum . promotionem magis optarein quam meam : nain ego,
coequitabant in slrata Londoniae, stridebat defor- si forle promoverer, ila domiuum meum regein
mis hiems : eminus aspexit rex venienlem senem , " intus et in cule novi,
pauperem, vesle trila et tenui, et ait cancellario: nccesse haberem, aut ipsius gratiam amiltere, aut
Videsne illum ? i Cancellarius : « Video. i Rex : Domini Dei, qttod absit, servilium postponere: >quod
< Quam pauper, quara debilis, quam nudus! Nun- et posl ila contigit. '
'
qnidiie magna essel eleemosyna dare ei crassain et Rex Angliae ad suam transfretationem navem
calidam cappani ? > Cancellarius : « lngens equi- suam propriam solet habere. Cancellariiis ei fieri
dein, et ad hiijiismodi animuin etoculum, rex, ha- fccit non unam solara, sed tres siiuul naves oplimas,
bere deberes. i Interea pauper adest: rex subsiitil, etomnibus nccessariis instructas, ut nibil deesset;
et cancellarius cum eo. Rex placide compellat pau- el eas regi domino suo dono dedit.
'
perein, et quaerit si cappam bonam vellet habere. Venerunt aliquando in Angliam nunlii regis Nor>
Pauper nesciens illos esse, putabat jocum, non wcgiae: qno audilo, canceilarius misil obviam eis,
seria agi. Rex cancellario: « Eqtiidem tu hanc inqui eos ad curiara doniini regis ducerct, et eis sum-
gentem habebis eleemosyiiam; > et injectis ad capi- plus necessarios, homine canccllarii, ministraret.
ciura ejus manibus, cappam novam et optimatn Nicolaus archidiaconus Londoniae incidit semel in
tle scarleta et grysio qua indulus erat, rex can- P offensam regis, unde douitis ejus, familia ipsius ex-
cellario auferre, ifle retinere laborabat. Fit ibi mo- pulsa, GXregis praecepto serata, et regi subhastata
tus el lumultus magnus : divites el milites, qui eos fuit. Non desiitit bonus cancellarius, quin ipsa die
sequebanlur, mirali acceleranl scire quaenam esset archidiaconum regi Veconciliaret, et ad possessio-
tam subila inler eos causa concertandi : non fuit, nem revocari suain impelraret.
qui diceret : intentus erat ulerque manibus suis, Eodemque modo ofliciosus fuit quandoque epi-
ut aliquando quasi castiri viderentur. Aliquandiu scopo Cenomannensi, et Giloni archidiacono Rotho-
reluctalus cancellarius, sustiuuit regem vincere, magensi: nam cum iu schismaie RomanaeEcclesiae
cappam sibi inclinalo detrahere, et pauperi donare. biac Octavianus et imperator Fredericus qui eura
. Tunc primum rer sociis suis acla narrat : risus fovebant: inde calholicus papa Alexander consilio
omniura fugens : fuerunl, qui cancellario cappaset suorum cardinalium nunlios suos misissent ad regem
pallia sua porrigerenl. Cum cappa cancellarii pauper Francorum, et regem Anglorum tunc transmarmum;
senex abit, praeter spem locupletatus, laetatus, et illi aulem, convocatis episcopis plurimis et summa-
Deo gratias agens. libus regnorum suorura, apud Novum Foriim, cum
Aliquotiesque ad hospitium cancellarii rex come- congregati cssent, nunlios illos et raliones eorum
debat, lum ludendi causa, lum gratia videndi quae D audiluri, et de merito electionis eoruin, iiiritisque
de ejus domo et mensa narrabanlur. Rex veniebat obedienliaese suoderent, tractaturi : placuissetqne
aliquando equo admisso in hospitium cancellarii landem eis Alexandri electio quaejuslior els el san-
sedentis ad mensam ; aliquando sagitta in inanti, ctior non immerito visa est; pro eo quod archiepi-
-rediens venatu, vel iturus in nemus : aliquando bi- scopns Rothomagensis Hngo eam approbavit, el per
bebat, el viso cancellario recedebat; aliquando sa- Gilonem nepotem et archidiaconum suum suffraga-
liens ultra mensam, assidebat et comedebat. Magis neis suis recipiendam mandavit; rex vehementer
unanimes et amici nunquain duo alii fuerunt tem- commolus, domos archidiaconi dirui praecepit, quo-
poribus Christianis. niam in ipsuni archiepiscopum grandaevum,el virum
Fuil aliquando gravi tentus infirmitate cancella- magnanimum palam excandescere rex verilus est.
rius Rothomagi apud sanclum Gervasium. Venerunt Tunc domino regi supplex ail cancellarius: <Domine
eum duo reges simul videre, rex Francorum, el rex mi rex, equidem domus illa quam ruere praccipifis,
Anglorum, dominus suus. Tandein dispositus ad sa- archidiacoiri Gilonis est; sed hospitium meum est. i
nitatem et convalescens, una dierum sedit ad ludiiin El hujusmodi dixit apposite ad persuadendum, ul
scaccorum, indutus cappa manicata. (ntravit eum landem a rege delinilo el suaso, archidiacotii pacein
119 S. THOM/E CANTUAR. ARCHIEP. 120
ciim domus ipsitis inlcgriiate oblincrel. In crasliuo A stium attendens, el se lantae rei commetieus, juxta
andivil rex, quod episcopus Ceiioniaiinensis Alexan- illud poeliciim :
diiim papam recepisset exemplo domini Roihoma-
Metire qttod atides ; nuplinliler se inttruit,
gcnsis, et nuntiis ejus obedientiam promisissel papae Qui nuplias millitur conciliare fuluras.
servandam. Rex iraius est, quod ejtis sine jussu et
licentia et senlenlia lioc fecisset. Marescalli regis, Parat oslendere et effundere luxus Anglicani opu-
commotioneejus vel forle praeceplione intellecta, ad Ieuliam; ut apud onines et in omuibus honoretur
bospilia cpiscopi vadnnt, cliamis succisis, equos eji- persona mitteniis in misso, et missi sua in se. Cir-
ciunt, sarcinasepiscopi in vicosexportani, euiii hospi- citer duceiifos in equis secum habiiil de familia sua,
lio privani; a curia episcopus turptler rccedere com- mililes, ciericos, dapiferos, servientes , armigcros,
pulsus est. Facit rex breves scribi, ut donius ejus nobiliuin filios, inilitanles ei, el armis omues instrii-
Ceiioinaiinidiruanlur. Signalas breves rex in manu ctos(8). Omnes isti.etomniseorum sequela.novo fe-
(cnens, ct oslcndeus publice, ail astaniibus : < Equi- stivo fiilgebantornalii vestiura, quisquepro modosuo.
dem Ceiiomaniienses audient de episeopo suo ruino- Ilabuil etiani viginli quatuor mutatoria veslimen-
reni. i Oiiinis clertis, qui adcrat in tanta duorum lorum (9), omnia fere donanda, et in transmarinis
reguin curia, doltiil; cancellarius siqira oiiuies : g relinquenda, el omnem eleganliam varii, grysii, et
iniclligens aiiiem regem in lanla ira frustra com- pelliiim peregrinarum, pallioruinqiioqueet tapeium,
pelleiiiliim et rogandum, praecepit ciirsoribus regis, quibus llialainiis et leclus cpiscopi hospitio recepti
bajulis lilleiarum illaruin, ut non festinarenl; el ornabantur. Ilabuil secum eanes, aves oiuiie gentis,
ciini ilineie duorum dieruin Cenoinannis venire quo reges iiluntur et divites. Ilabuit in comitatti
possenl, non illuc venireut, nisi quarlo die, acquie- suo octo higas curules; iiiiamquainque bigam quin-
veruiit illi. In cra;jii.:o ad dominum regem episco- que equi trahebant, dexlrariis corpore et robore
pos ire suasit cancellarius pro Ccnomannensi r«- similes : quisque equus stium sibi depulalum habe-
gaturos : ieriinl aliqtti, regem inexorabilem invene- bat fortem jiivenem nova tunica siicciiicium,euniem
runl; ieruni alii, suggerente cancellario, repulsam ciim biga ; ipsaque biga suum veredura et custodem.
passi sunt. Tiindeui canccllarius ipse regem adiil, Duae bigae solam cervisiam trahebant, faclam in
proepiscopo oravit; in craslino similifer : inslanlia aqttae decoctione ex adipe frumeiiti, in cadis fer-
cancellaru rex compulsus, landcm acquievil ; ptt- ralis, donandam Francis, id genus liquidi plasmatis
lans jain, quod domus episcopi vel tota vet iiingna miraiitibus, polum sane salubrem, defaecatum;colore
ex parie coiruissel. Slalim litleras regis de pace vineo, sapore meliori. JIab3b.il cancellarii capella
episcopi caucel!arius misit praefeclo Cenomanni per C bigatnsuam,camerasuam,expansamsuam,coquinam
iiiiiiiiuni propriuin, cui et iu amicitiae suae obser- siiaui; porlabant aliaeesculentoruin el poculentorum
vautia injiinxit, ut dic vel nocte non quiesceret pes aliquid; aliaedorsalia tapeta, saccos ciiin vestibus
cjus, donec Cenoniannum venirel. llle continualo nocturnis, sarcinas et impedimenta. Habuil duode-
diploiiiaie Ccnoniannuin venit, iiitaclis doinibus cim summarios. Octoscrinia caucellarii coniinebant
cpiscopi, ipso die, quo priores ntinlii domini regis; supellectilem, auream silicet et argenteam; vascu-
qiii lainen prius veneraut, et filteras]regis de dolos, cullulos, pateras, ciphos, cuppas, urceolas,
iiiibus episcopi diruendis ostenderanl. Et hoc qui- pelves, salina, cochlearia. cultellas, paropsides. Aliae
dem d ,lo bono cancellarii se dclusum rex postea coffraeel cliiellaecancellarii continebant monetam,
gavisus csl; sicut legilur in Timaeo de illa iiiuocu- ;vs plurimmn qtiotidianis ejiis impensis et donis
liuin saltiberrim.a sorlis fraude. sufliciens, el vcstes ejus, et libros aliquot et btijus-
Qiiinqiiaginta duos clericos cancellarius in obse- modi. Unus summarius capellae sacra vasa, et alta-
quio suo habebat : quoriun pltirimi in suo erant risornamenla, el libros portabat, caeterorumpraeam-
comitatti, curabant episcopalus cl abbatias vacan- bulus. Quisque summariorum suum habebat agaso
les, aul ejus proprios honores ecclesiaslicos. nein, qualem ct qualiter dccuit inslriictum. Quaeque
Delibeiavit quandoqiie rex Anglorum cum can-. etiarn biga habebal canem alligatum vel supra vcl
cellario, et aliis quibusdam rcgni sui magnatibus,, snblus, magnuin, forlem et terribilem ; qui ursum
peiere a rege Francorum filiain cjus Margaretami vel leonem domiturus videretur. Sed et supra
matrimonio copolandam filio suo llenrico. Placuilt qiiemque summarium erat vel simia caudata, vel
cousiliimi. Haecsiquidem regum ct magnorum viio- humani simulaior simius orit.
rti.ii magna est coufcederatio. 111ingressu Gallicanarnm villarura ct casirorum,
liwc rts et jungit, junclos quoaue servat amicos. priini veniebant garciones pedites
Ad tantam petilionem tanlo principi faciendam quis fruges consumerenati
mittendtis erat, nisi cancelhirius? Eligitur: assen- qinsi ducenti quinquaginta, gregalim eunles sex
liiur. Ijjiuir cancellarius rem, personas, et ouiciumi vcl deni, vel plures simul, aliquid lingua sua pro
(8) Equis ad specxemvenuslis, ad vecluramvalidisi (9) Muricibus Tyriis iteratas vellere lattas, p/Hit»
el mililum ejus dextris Iraliebanlur el scuta et armai vcstcs Iwtosericas, add. cod, Donc.
poitabaniur, adtlit cod. Dotic.
12i VJTA III AUCl. WTLLELMO. 122
morepatriae suaecantanles. Sequebantui' aliquo in- A , ronem, militem, scrvitorem regis, vel rcgin.c regU
tervallo canes copulati el leporarii in loris el laxis Francortim, magistrns scbolaruin, scholares, eiviuni
suis, seu qtio alio dignenlur nomine, cum concura- nobiliores, miineribus suis explebat. Ouinia siui
toribus et sequacibus suis Post modictim stridebant vasa aurea el argenlea donavil, omnia muiatorkt
ad lapides platearum ilhc bigaeferratae, magnis coriis; veslimentorum : illi p:\llium; illi cappam griscam;
animaliuin consutis coopertae. Sequebantur ad mo- illi pelliciam ; illi palefridum ; illi dextrarium: quid
dicam dislanliam summarii agasonibus , positis; plura ? Supra omuem hominem suam graliam ade-
genibus super clunes summarorium, equitanlibtis. ptus esi. Legalione sua feliciter functus est: propo-
Aliqui Franci a domibus suis egressi ad tanliim situm assecutus esl: qnod petiit, ei concessuin est.
strepitum quacrebant, quis veniret, cujus esset illa In rediiu stto Guidoncm de la Val, regis Anglia: iin-
familia? Aiunl illi, quod cancellaritis regis Angloriira pugnatorem, patriae slralaeque ptiblicae depraedalo-
ad dominum regem Franciae missus veniret. Dicunt rem, cer.it, et conjeclum in vincula apud caslrum
Franci : « Mirabilis est ipse rex Anglorum , cujus Novi Fori incarceravil. Hoc iuodo se caiiccllari'is
cancellarius lalis el .tantus incedit. > Sequunlur ad Thomas in pacis studio et tempore Itabuit, quid de
aliquam intercapedinem post summarios armigeri, eo in bellicisnegotiis occupato loquar?
militum portanles scuta, et trahenles dextrarios ; B Qualiler cancellarius regi servierit in sua uerra de
Tolosu.
inde, alii armigeri; dehinc ephebi; deiude, qui aves In exercitu et ODSidioneTolosae, ubi tota Anglia,
portabant; postea, dapiferi, et magislri, el ministri
domus cancellarii; deinde milites el clerici, omnes Normannia,Auuitaiiia, Andegavis, Britannia, Scolia,
liini el bini eqiiitantes; postrcmo, cancellarius, et in praesidiumregisAngliae, militarem maiitun.etfor-
litudinem bellicam emisit; cancellarius de propria
uliqui familiares ejus circa eum.
familia leclam manum militum septingenlos militcs
Appulsus in transmarinis, slatira praemiserat do-
inino regi Francoruin cancellarius mandans quod ad habebat. Et qtiidem, si ejus paiiliim esset consilio,
eum veniret. Venit per castrum Medlenti. Rescri- urbem Tolosam, et regem Franciae, qui favore soro-
ris comitissae Conslanciae se iiniiiiser.it, sed et im-
pseral ei rex Francorum, quod occtirreret ei Parisiis,
el qua die. Rex ilaque volens cancellarium procu- provide sine exercilu et manu Jbrti, invassissent et
lanlus eral regis Angl rum exercitus.Sed
rare, sicut nobilitatis et consueiudiiiis Gallicanorum cepissent;
vana supersiilione et revcrentia rex lentns consilio
regtim est omnem mortalein ad curiam Franciae
esset dorninussuiis rex
venieiilem, quiindiu in curiafuerit, procurare; ediclo aliorum, super urbem.in qua
Parisiis daio prohibuerat nc qtiis aliquid cancella- . Franciae, irruere noluit, dicente in contrariiim can-
C
rio, vel suis emploribus venderet. Quo praecognito, cellario, quod personam domini rex Fraiicorum ibi
cancellarius praemiserat suos ad fora vicina, Lamaci, deposuisset, eoquod supr.ipacla(10)coiiveiitahostciii
se ei posuissel. Non niulto posi, vocata et congre
Corboili, Pontis Isarei, Sancli Dionysi".; qui sibi
enierenl panes, et carnes, el pisces, vina, et cibaria, gata venit in urbem militia regis Frahcorum ; el rex
in abundanlia, mutato, suppressisqiienominibiis,ha- Anglice, cum rege Scoliaeel omni exercilusuo.inops
bitu. Et cum Parisiis douiiis Templi hospilitim ha- voti el inefficax proposili rediit; capla lamen pritis
bituriis ingrederetur; occurrerunt ei sui dicenles, urbe Cadurcio, et plurimis castellis, in vicinia Tolo-
eranl comilis Tolosae, et suffragaiieoruin
«iuodhospitium oninibus bonis inslruclum admoram sae, quae
triduauain inveniret, quaque die mille liominibus ejus, vel quae comes Tolosaeregis Angiiae fauloiibu»
procurandis. Equidem in divitiis regis Salomoiiis ditum prius abstulerat. Ad quae omnia reiinenda, posl re-
regis Angliae, comitibiis omnibus reeiis.iiili-
legitur quot animalium carues quotidianis ejus im- bus, solus cancellarius cuiii
ct una suafamilia, et soIoHcn-
pcnsis suflicereiil; equidem die, anguillarum rico de
uniini solum ferculum cancellarii centtun solidis Essexia, constabulario el barone regis, re-
mansit. Et postea tria caslra muniiissiiiia, ct qu:e
sterliuguorum empluni fuit: quod omni patriae notum
eiiam foco proverbii miilto tempore niultis in ore p. I inexpugnabilia videbanlur, ipsemet lorica indutus et
erat de aliis ejus ferculis et impensis sileo. Ex hoc galea, ciim suis in manu forti cepit. Sed elGarun-
uno intelligi polest, quodmensa cancellarii sumpluo- nam cum militari manu transiil supra hosles; con-
sa et sufficiensfuit. linnataque in rcgis obsequiuin lota illa provincia,
eum doniinus rex Francorura et nobiles graliosus et honoralus rediit.
Qualiter
illi Franci honoraverunt; qualiter ipse vicissimeos; Item qualiler se habuit in guerra Francorum.
et praelerea qua comitate susceperit scholares Pari- Postmodum autem in guerra regis Francorum et
sienses el magislros scbolarum, et cives scholarium domini sui regis Anglorum in Marchia , ad coiiimu-
Angligenarum creditores, dicere non sufficio. Legi- nem lerminum terrarum suarum inler Gisorcium el
tur de Hanuibaie, quod, post inlerfectum Hasdruba- Triam et Ctirceles; cancellarius, pracler propriae fa-
lem, Romam nunlios miserit, dicens eis:<lte, et om- miliae septingenlos equites, alios mille ducentos sti-
nem mortalem explete pccunia. >Idem fortelegit et pendarios inilites habebat, quatuor millia servien-
curavit cancellarius, omnein nobilem Francum ba- tium, per unam quadragenam. Et cuique milil!
(10) Pacta om. e . sparK.

'
123 S. TIIOM/E CANTUAR. ARCHIEP. 12i
quaque tlie, dabaiitur ad equos ct armigcros procu- A lon in fronle sua praeferebal inscriptum. Duaelinea»
randos tres solidi illius monetae; ipsique mililes propendentes sunt duae leges, Christi passionem
omnes ad mensam cancellarii erant. Ipsemet cleri- praeferentes, spinula: sunt clavi, quibus corpus
cus cum esset, cum valenie milite Francornm En- Chrisii; cruci figitur. In ordinaiione sua, unctione
gelranino deTria, e regione subditis cquo calcaribus misericordiaj Dei visibili etinvisibili perfusus.exiiit
venienle armato , lancea demissa et equo admisso siBcularem hominem, et Jesum Christum induittir :
congressus, ipsum equo dejecit, et dextrarium lu- evacuavil, qtiae erant saecularia cancellarii; sat-
crilecit. Et in loto regis Anglorum exercitu semper agens, quae siint boni archiepiscopi.
jirimi eranl milites cancellarii, sempermajora aude- Itaqtie oiiini custodia excubabat animum suiiin.
bant, semper pracclare faciebanl, co docente, duceu- Sermones ejus serii erant ad aedificationemaudilo-
te, co horlante : canere educini, canere receptui, in rum : opera ejus, misericordiaeet pietatis : senlentise
limis suis duciilibus, quos in exercitu suo proprios, ejus, jusiiliae et acquitatis. Cilicio usque ad poplites
sed universo binc inde exercitui habebat notissimos. asperrirno et vermibus scamrienle, et jiarco cibo
Unde ipse hostis etiam ef expugiialor regis Frimco- carnem edomabat, et consueto potu aquae, in qua
riini, et terrae ipsius in igue el gladio depopnlator, " coctum eral feniculum. Vinum lamen pranguslabat,
in magnam pervenil graliam ipsius rcgis Franco- et dabat coiisideiuibus; et carnium appositarum
rum et magnaium tolius Galli:u, suffragahlibus ei aliquid comedebal ; sed pane reliciebat. Omnia
mcritis fidei praestanlis et nobililatis suaenotissimae: lamen munda inundis ; et in culpa non est cibus ,
quam graliam poslmodum lempore opporluno sibi sed appetittis. Verberibus disciplinalibus frequenter
rex exhibnit. Virtus quippe et in hoSle laiidalur. dorsum nudum exponebat. Proxime stipra cilicium
De eleclionecancellarii in arcliiepiscopum. habuil habitum monachalcm, quoiiiani monacborum
Inlerim diem suum poslremum clausit archiepi- eral abbas Cauluariensium ; supremo, canonicalem,
scopusTlieobaldus. Statuit ergo rex Angloriini can- ul clericis conformarelur. Stolam tamen, jiigum
cellarium siium in arcliiepiscopalum proniovere, Chrisli suave, eirca colluin et diebus et noctibus
inluitu meritorum personae; confidcns, quod sibi ad habebal. Facies ejus exlerior similis erat mullitti-
placitum el niiluin, ut cancellarius fecerat, archie- dini, intus omnia dissimilia. Sancti Sebastiani et
piscoptis obsequereliir. Praecedcnle itaque nolaqtie sanctae Ceciliaeimilalor, quoriim ille sub absconso
omni clero Anglise regis voltintate, quod solum ele- chlamidis Christi mililem gercbat absconditum : illa
ctionis illius merilis derogavit (H), cancellarius cilicio carnem domans, desuper auratis vestibus
archidiaconus Caniuariae, ejusdem ecclesiaearchi- legehalur. ln esu el vestitu religiosior studebal esse
episcopus unaniiiiiler eligilur. Solus Gilberlus He- quam videri. Orationi intenius, Spirilui crealori
refordiac, qui el postea translatus esl in Londoniam, spiritum suum creaium reconciliare, et qiiodam
habitu monacbiis, vinum vel carnem non guslans, modo unire vacabal. Dei et hominum quasi quidaiu
qtiod poluit, dissuasit : ut pulabatur, non bene inlerpres', commendabai oratione Deo hoinines,
zelanseleclioncm, sed male elecium : aspirare enim praedicalione Deum hominibus. Sacrx lectioni de-
et pro se laborare credebalur. Poslmodum eiiim ditus, suum in divina pagina habebat erudilorem.
dixii. iiiiruiii fecisse regcui, qni dehominesaeculari, Intcrdum posl prandium cum sociis conferebat, au-
ei de milile quodam faceral archiepiscopuni. diens el interrogans eos. Usus est convictoribus
Aiino giaiiac niillcsiino centesimo sexagesimo se- viris religiosis, clcricisque honeslisel litteralissimis.
cuiido, octava die Pentccostcs , ecclesiaeCanttia. Familiam habuit simililcr electam, bonorumque
riensis fesla die, dic videlicel sanctae Trinitaiis, in virorum receptui et venerationi devolam. In dandis
. ipsa iiietropolilana ecclesia congregatis suffraganeis erat eleeuiosyiws munificus, mitteiis hospilalibus
cpiscopis oinnibus , per lilium haeredemque regis domibus, et pauperibus collegiis, inlerdum qualuor
Hcnrici secundi IJenricura, et per RicarduindeLtici, vel quinque marcas , interdiim annonam et carnes.
aliosque magntftes Angliae, qui aderant ex parie n Cum eniin piae memoriaeTheobaldus, praedecessor
regis tunc transmarini, bcaius Tbomas, liber el ab ipsius, statutas praedecessorum suorum eleemosynas
omni querela saeculari soluttis el quielus, Ecclesiae duplicarc consuevit, hic religiosa aeniulatione etiaui
Cantuariensi est redditus el repraesentatus, el per duplura ejns censuil duplicandum. Ad hujus pii
manum Henrici venerabilis episcopi Wintoniae, ar- operis observauliam , oninium , quae ex quocunque
chiepiscopus ordinatus. Papa Alexander lerlius ei litulo percipiebat, decimas consecrabat. In secre-
pirllium misit per clericum ejus Joannem Salesbe- liori cellula tredecim pauperum pedes curvatis geni-
rienseni. Arcbicpiscopus contra illain fasciam pe- bus quotidie abluebat, in memoriam Christi; singu-
ctoraleni et humeralcm suscipiendam devotus, pro- lis eorum, postpienam refectionem victualium, qua-
nus et ninlus pedes ivit. Mysterium siquitlem grande tuor argenteos largiens : quod si forte aliquando,
est, illud insigne, illud archiepiscopi singwlare.Pal- raro tamen, in propria persona gerere prohibebatur,
lium pro aurea lamina esl iHStilulum, in qua suni- hoc diligeniissinie per vicariuin faciebat impleii.
IIIIISpoutifex in lege nomen Domini lelragramma- Solitarius agens isque in miraculum lacrymis sui-
(II) Verba quod s. e. i. m. d. om. e<l. Spark.

12S VITA III AUCT. WILLELMO. 126
fiindebatiir : et sic in altaris vcrsabatur oflicio, ac
ic AJ archiepiscopns Thomas curahal, constanter, spleu-
si pr;rseiilialiier in carne geri cernerel Dominicam ii dide, graviier, honcste agere omnia ; adsapientiie
passioneni. Reverentissime divina sacramenla tra-i- ruucla referrearbitrium; sibi imperare; sapientiae
ctabat, ut iniiienlimn fldem el mores iusa conlrecta-i- siare judiciis, non populi;' forliinae non timere insi-
tio inlbrmaret. dias ; contra adversa seplum, niunilum, et inexpu-
Amplius : vagos et egenos in domo sua refinebat,l, gnabilem se gerere; non sihi, sed omnibus ejus
contra hieinem inultos vestiebat. Cantuari;e ple-i- auxilio indijreutibus se naluiii credere, niaxiine
runiqiie in claustrum se recipiebal, et sicul unus is aiiieui ecclesiae suae, quam regendam susceperat; in
nianachoriim ibi sedeniium sedebat stiidens in ali- terris divina conlemplari, Jesuni Christum imitari
quo libro diulili : post ibal visilare innnaclios infir- naiiiiu, et missum ad passiones, ipsuinqiie vere
mos, ut eorum audiret et impleret tlesideria. Erntil diligere, et ejus obseivare mandata ; suam et com-
oppressorum consolator, viduarum maritus, pupil- [- niissarum sibi aniinarum salutem quacrere. Hinc
lortim adjutor. Erat praeterea humilis et affabilis s factum esl, ut consectarelur apud Deum graiiatn»,
innnsiiciis, se efferentibus severus. Contra injusti- apud homines gloriam solidam qiiidem et expres-
liam et insolentiam polentum ipiasi ttirris erecta inn _„ sam, consenlienie laude bonormn virorum, voce in-
Damascum firmabatur, neque ipsius regis preces vel:1 corrupta de eo benc jiidicantium : haec quidem re-
litierae ciiiquam apud eum prodesse polerant, nisii sonat virtuli, lanqiiam echo voci; lanqiiam iinago
cum juslilia. cxemplari. Et quia gloria recte' vivenliiim comcs
Pudore bono nunc maxime replcltis fuil, qui jaml est, bonis viris sicut uec appelenda, ila nec est
pridem etiam cancellarius metas pudicitiae non ex- respuenda, sed Deo aitribuenda. Siquidem ailApo-
cessit. Alier qiiodammodo Moyses erat, tabernacu- stolus : < Narn etsi voluero gloriari, non ero insi-
luin Domiiii crebro intrans et exiens; intrans tem- piens ; verilalem euim dicain. > Hanc tamen glo-
pore acccpto ad Dei contemplationem, exiens adI rinin timuit et sprevit Thoinas, ne forte subreperet
piam erga proximos actionem. Alter Jacob nuncz elatio, scripium esse atlendens, quaniumlibet ju-
copulabai sibi Liain fructu fecimdam; nunc atitenii stus, nunquam lamen sil sccurus. Est atia quacdain
Bachelis pulchrioris boerebat amplexibus. Eratt falsa et vana gloria, quam appetunt homines su-
quasi uniis angeloriim Dei, qui per scalam, cujus> perbi el vani, diviles el hypocrilac : adumbrata sci-
snminitas coelos langebal , nunc descendebat adI licet imago gloriae, cui nulla virlutis, quae laiideiur,
sublevandas necessilates hominum, nunc ascende- subest solidilas; sed videlur similitndo quaedaiii
bat ad divinae niajesiatis et supernae claritatis in- „ apparens quidem specie, non existens auieiri in re.
luitiiin : suspensus a lerrenis ct iransiloriis sum- Q Et sicut boni verac laudis gloviam meluunt, iia
mopere intendebat in coelestia. Vacabai virtutibtis, mali falsam gloriam appetunt; vcl etiam si quid re-
qiiie vitam et prsesciucm beatificanl, et proinerentur ' cte fecerint, appetentes inde latidem vel praemium,
aclcrnam. Aderat ei priino regina ralio, quae ul db- co ipso amittiiiU et noinen et meriltim.
mina ancillis, ita illa cupidiiaiibus el pravis animi Gloriosus archiepisc^ptis Thomas contra spem
motibtis iinperat. ltaque ductu ralionis progressus regis et omnium ila saeculiiin deseruit, ita repente
est in virluteni; quae sese diligcns aspernatur con- mutatus est mutatione, quae esl dexterae Excelsi, ut
traria, et a se oriens, rursns :ul se rcverliliir, et oiiines niirarentur.
oinnia sua coiuplexa nibil qux-rit alitinde. Adcrant De lentatione diaboli per tnalos el injustos hominet
ei virltitis species quaiuor : prudentia, quae eniii fucta.
reddidit discretum in reruni cognitione, persona- Aiiliqitus hostistalem in Ecclesia Domini ereciam
rtim, loci, lemporis aesliiiialione, in pravorum fuga, cohinmain, lalem supra candelabrum Dei accensam
in apjieiendorum eleclione; justilia, qua Deo et cui- lucernam invidit. lnimiciis homo seminat zizania.
quequod suiiiu eral, conservare studebal; forliludo, Primoei regis lollit benevolonti.ini, quasi indiglie
quae eum in adversis vindicans, a malurum prae- D 'ferrc rex debeat, quod, qui eiimpriiuocanceUariuin,
senlium aegritudine el futurorum metu protegebat; ]
posl archiepiscopum fecerat; nunc et a suo se re-
teiiiperantia, quae eum in prosperis niliil immode- itrahilobsequio, et in pluribus ei coniradicil. Regis
rate facere permilteiis, a libidiue omni, et a cupi- familiares
I regi placere quaerentes, et ejus pruricn-
ditale rerum temporalium revocabat, et insolenti non ltes auribus, archiepiscopo delrahebant, eleum gra-
sinebal alacrilate geslire. Haec est qtiadiiga (12) lis | odio habebaiil.
Aniinadab; haecesl diatessaron priina; haccest in Praeterea quidam aulici, clerici regis, timent.es
homine summa harmonia : hic est in homine dul- polius ] ecclesiis suis aliquibus, quas maJe- acquisie-
cis ille et suavis concenlus, qui Dei etiam aurcs iraul, sub archiepiscopi justiiia desiiiui, qiiam aliis
rejilel, et inducit hominem in viiae bealittidinem, inrardinari,
i vel ad majora beneficia cjus lcmpore
quacest, secrelis malis omnibus, cumulala bonorum piovehi; p el per se e! per episcopos aliquot regem et
complexio. s
suos adversus archiepiscopitm incitare el coninio-
llac vitae bealiludine affcctus ei bcalus effecttis verev intcndebant. Nihil' iam ab co vel diei vcl lieri
C12iAuriga cd. Spark.

1-27 s. THOMA: CANTUAR.ARCIIIEP. m
poterat, quod non inaliti.i infelicitim liominum dc- A Et de his suos supra modnm hixus exerceant,
piavjiret. Adeo qtiidem til regi persuadercnl, qtiod ciini lainen pcccaiitilius debitam correclionem non
si archiepiscopi polestas procederel, regia dignilas iiiipendani: dixitque se velle, ne archidiaconi qnem-
essel procnl dubio peritura ; el uisi sibi et haeredi- quam quaiituihcunqiie infamem supcr aliquo ciiuiine
luis suis prospiceret, is deiiium futurus erat rcx, conveniant, praeler oflicialissui conscienliam. Mox-
quem clerus eligeret, et quam diu placeret archi- que ad aliud scrmonem vertens; « cogito, inquil,
cpiscnporcgiialiirus. cogitaiiones pacis nioveorqiie multiim pro bono
Nimirum ophlhalmia vcl lippitudine laboranlibiis pacis, quae in regno meo, clericorum malitia perttir-
iniinica esl lux; et jtistus injiislis gravis erat ad batur, qui rapinas et furta perpelrant, et honiicidia
videndiim, cl conlraritis crat operibiisillorura. Ipse pleriimque. Pelo igitur et volo, ut tuo, domineCan-
soli Deo, et neinini, nisi in Deo,placere quaerebal; tuariensis, etcoepiscoporum ttiorumconsensii clerici
illi inagis regis terreni auribus faciebaut iusidias. in maleliciis deprehensi vel convicli vel confessi
AmicusDei inimicus mundi consliluitiir. Moratum exauctorenlur illico, et mox curiae meae licloribus
[morigeratum ed. Spark.] morosi pcrsequuntur. tradanlur, ut omni defensione Ecclesix desiiluli,
Ilaec prima infeslationis arehiepiseopi causa. corporaliier punianlur. Volo etiam el peto, ul in illa
Adduntur regi et rcgalibtis in hac dissensione plti- " exauctoratione, de meis oflicialibus aliquein inter-
rimi episcnpi, timore amitlendi terram, et terrena, esse conscnlialis, ul exaiicioralum tieiicum niox
quaepossidebanl. Desliitiilur corum consilio et au- coniprehendat, ne qua ei fiat copia corporalem vin-
xilio archiepiscopus. Accessil indighaiioni regis el dictam effugiemli. i
niilitiic regni, quod caslriim Tunebregioe,et tolum Ad haec, doniinus Cantuariensis, cum super pe-
ilhim honorcm, pridem a Canluariensi alienatum titionis hujus responso, nec usquc maiie impeirare
Ecclcsia, a coniite de Clara Rogcro revocare in- posset inducias, secessit in pariein cum episcopis
tendebat, quia scciindum decreta praedecessoribns suis. Moxque hinc inde allegatuin est : episcopi
cl cecoiiomisecclcsiaepnedia licuil colereel augere, dicebant secundumleges saeculi,clericos exauctoraios
11011minorare vel alienarc. Illi auicni comili de curiae tradendos, el post poenam spiritualein cor-
Clara fere omnes nobiles Angliaepropinquitate ad- poraliter puniendos, qiioniam qtio diguiores guiit
liaeiebaiil, qui pulcherrimam totius regui sororem privilegio, eo deleriores judicantur in delicto; ei
hahcbat, quam rex aliquando coiicupierat. Tamen quo deteriores in delicto, eo graviori sunt aflicieudi
prius a rcge pclilain obiinueral archicpiscopus li- supplicio. Non ergo mirum, inquiunt, si privaiioiicni
centiam revocandi praedia EcclesiacCaiituariensis, a r ordinis sequatur supplicium corporis. Id ipsum eliam
praedeccssoribussuis male alienala, vcl a laicis oc- iion soluin Jegibus, sed etiam authenticis probabant
cupata. llem Ecclesiara de Eyncslordia cuidain clc- exemplis; Levitas Veleris Tcslamenli proponentes
rico Laurentio archiepiscopus donaverat. Ejus siin medium, quos reos forte flagitii lege probibili,
quidem est tam baronum suorum quam monacho- sequebatur mors corporis ; vel juxta similitudiiiein
niiii CaiUtiaiiensiiiiiivacantes in villis donare eccle- criminis, multalio in membris.
sias. Domiiiusvillae Willelmus de Eynesfordia re- Doiiiinus vcro Canluariensis sacris canonihiis
clamans, homines Laurentii expulil; archiepiscoptis consenliens, iu contrariuin allegabal, asserensoiunii:o
cum excommunicavit. Rex statiin archiepiscopo injuslum lore, et conlra cauones, et conira Deuni, si
scripsil, ul eum absolvcrct. Respondit archiepisco- ob unius piiiiilionem delicti, duo quis subeal judicia.
pns, non esse regis praecipere quemquam absolvi, « NecenimDeus judicalbis in idipsmn. i— «Quod
sicut nec cxcommuuif.ari. Rcx contcudit, deregali cnirn, inqui1.,judicat Ecclesia, aut jusliim est aul
sua essc dignilate, quod non excoinmuiiicetur, qui injiistuin : sed non dabis injustum, eril ergo juslum.
de eo in capite leneai, ipso inconsullo. Tandein ad Quod cum iion contineat absoluiionem, continet
rcgein mitigandiim, qui jam in eiira excandescebat, damnalionem. Si ergo damnatur reus, cum exaticto-
et iion nisi pcr nuntios ei loquebalur, archiepisco- p ratur, non debet aliud judicium inchoari ad ejusdem
pus Willelmiimabsolvit. Et ait deeo rex apud Win- coiideiiinalionempeccati. >Adhaoc(pioquecavetidum
dcsoram : t Nuncei inde graliam non habeo. i est, inqiiil, uobis, ne nostro consensuopprinialur et
Pneierea diu ante, lempore scilicet Theobaldi ar- pereat libcrlas ecclesiae, pro qua, exemplo sunimi
cbiepiscopi, adversus cleruni Angliaegeneraliler rex sacerdolis nostii, ex officiotciienuir usque ad nior-
aliqua concepcrat; quoruindam clericorum iiisolcntia tem certare. Nonduni autem usque ad morlein
provocalus. reslitislis.
(15) Unde aliqunndo in concilio doniinus rex Ad haec episcopi pereuntem Ecclesiaeliberlalcm
quacdainsalis dtira proponereccepit.Priiiioenim con- iiiilltimperictihim afferre Ecclesia; dicebant. « Se.l,
questiis est de archidiaconorum violenlia, quod alio- aitiiil, [KUiiisnunc expedil, ul pereat, ne toti perca-
rum delicta in stia vertereiit iucra, quod peccatoruni IIIIIS.Faciamus ergo (|iiod rex petil; alioquin peribit
prelia cxigant. fuga a nobis, et uou eiit, qui requirat animas
(15) Unde aliquandousque ad sit, col. 150,lin. 55,- cotlex (Lambelh. n. 138, f. 205) qtiem ieviler in-
OIII.cod. Donc, sed habel in alio loco, ulii sub no spe\i. Al procul ilubio seiisum iuierrunipuiil ct in
iiiiiiu tumma cuusm occurrtiiil. Ilubct eiiain alius libro VYillelminiale locata sunt.
129 MTA III AUCT. WILLF.LMO. «30
nostras. Regi vero conseniientes, haeredilaie possi- J\ d servatiirnm promilterel dominus Cantuarieusis;
debinms sancluariuni Dei.et inpossessionibuseccle- a Christi vicario, quod volnit, oblinere non va-
siarum noslrartim secuii dormiemus. Malitiaeeliam luit. Turbatus est ergo rex vchementer, et oiunis
teinporis hujus multa indulgenda sunt. i Hoc enim Jerosolyma ciim il'o : subitoque in illa spirilus
dictniii csl propter schisma, quod lunc fuit in Ro- vehemeiiiia exsiliens, Londonia discessil univcrsis
iiiana Ecclesia; erat nanique apud Alemanniam qui- negoiiis suis iuleclis, el raliociniis pentlenlibiis.
tlani antipapa. Haecdicebant ejiiscopi, tanquam diei Videres tiuic niiirmur in -populo, coinmoloiiein
nulitia sua non sufliciat, nisi cl ipsa atigcatur per in clero. Episcopi lurbati ct tremuli, regem abeun-
maliiiaiti episcoporum. lem sunt proseculi; meluentes, se non piius re-
Ad haec tlomiiius Cantiiariensis zelo doiiius Dei gcm inventiiros, quam audirent, se oiiinia bona
sticcensits: < Video, inquit, vos veslras inerlias sub sua perdiiuros. Moxqueoperali sunt cum rcge oc-
cultatn oniiii mentione Dci el ordi-
specie susiineiiiiaeconsolari,el dispensalioiiis vestrae nis sui eoiivenlionein,
: el lam facile regis pelilioni assen-
praetcxtu, sponsae Chrisli iibcrlatcm suffocari. Et sum postposila ut
prxbueruni, viderentur consensisse lanlum
quis vos fascinavit, o inscnsati ponlificcs? Qtiid
illc petisse; adeo ut qui inter eos
pnidcnii vocabulodispensaiionis inanifestani iniqui- qii.intiitii (li)
lalem vestram cor.legilis? Quid vocatis dispensalio- B aesliiiiabanliirscienliores, ad opprimendam Ecclesiae
libertatem fierent proniores. Caiiluariensis autem
nem, toliiis EcclesiaeChrisli dispcndium ? Rebus
vocabula serviaiu; non cum robus pervcrtantur vo- solus praesul resedit, considerans ad dexiram et ad
cabula. Quod aulem dicitis, maliliae lemjioris multa siiiistram; uec fnil qui cognosceret eum. Require-
fore imlulgcmla; asseniiorcerte, seil non ob id pec- bal in fratiibus solalium, at illi abierunl relro, et
Ciita acciimulanila esse |ieccatis. Potcns est Deus j.iin cum illo non ambulabanl. Pacem tleniqiie pec-
Ecclesi;csuaecondiliouem lacere iiicliorem,quamvis catorum videns, et sibi undique imminere discri-
noii cfliciamini deleriores. Niioquid impotens est mcn : < Unum, inquii, locutus suni; quod terreni
Deus siibvenire sanclaeEcclesiae.uisi per vilia docto- regis regales nullafenus servarem consuetudines,
i tim Ecclcsiae?Arbitror vos compali infirniitaiihus nisi salvo in omnibus ordine meo. Ob id offensam
ob id eplscopi mei dereliqiierutit me ;
Cliristi, qtiasi impotens sil spoiisam siiam erigerc, regis incurri;
nisi sensibus nostris adjuvetur. licvera lenl.it vos ob id toiius orbis oculos offendi. Sed quid? Velit,
Dens. Quaeso iiamque quando se dcbent episcopi uolit mundtis : ego cum morlali paciscens homine,
oflcrre discrimini ? Nunqiiid in tranquillilate et nnllo unqiiam lempore Dei mei et ordinis mei im-
iion in discrimine? Erubescitis ccrte fatcri, iiuod in (" nieinor ero, Deo volente. Absit a me, tit ciijiisquam
morlalis melu vel gralia , Deiim inveniar coiitem-
iranquilliiale. Reslat eigo, ut cuiii in Ecclesia est ! Si angelus tle coelo vcneril, ct lalc mibi
peiiurbaiio, jiastor Ecclcsiae opponat se periculo. psisse
Nec cniin majoris meriti ftiit olim cpiscopis, in suo consilium dederil, anathema sit. i
Fuit siquidem rex aliquolies Eboraci ubi ad eiim
sanguine Ecclesiam Christi fundarc, qiiam nostris
suus de Scardeburglie accesdi,
lcniporibus pro Ecclcsiae liberlalc sanguincm fun- quidam Burgensis
dere. Et cgo qtiiilcm, Dco lcstc, aflirmo, non esse qucslus quod quidam decamis abslulerat ei viginli
nobis iiitiirii a forma illa recederc , quam a s.inctis el duo solidos, uxorem ipsius in capilulis plurimis
palribus nosiris acccpimus. Nec nos quemquam vexatis'. et deferens sine alio accusatore rcam
niorli debemus exponerc, cum etiam judicio sangui- adulterii : conlra quam consuetudiiicni rex legeui
uis nobis non Ucet interesse. > prohibitionis cdidemt. Jussu rcgis deeanus ille
evocatus et coram rege coiivcnttis, priesenti ar-
H;nc verba mox ad regem relala sunt. Videns et Du-
illico quam plures Ecclesiae,non dico coluinnas, sed chiepiscopoetstio, episcopo Lincolniensi, ct
nelinensi, Joanne tunc Eboraci ihesaurario ,
arundines, venlo et
agitari trepidare, audito quod poslea episcopo Piclavensi, respondil edoclus, quoti
non per omnia voto regis csscnt parituii. Et certe a (liacouo et alio laico fueral illa accusata.
stalim anle minas cessissenl, nisi domini Cantua- pvElctiui quodain
liensis conslaniiani persensissenl. Vidensaulem rex, ut niiliiis iieganli ei sua fuissel adjiidicaia purgatio,
tiactaretur, liunc virum ejus archidiacono
quod in verbo illo, ubi \*Dluitprolieere. non valnit, suo dedisse viginti solidos, cl sibi diios. Cuin haec
ciiius ad alia se converlit, sciscitaus ab eis si con- decanus ille coram
rege lestium asiijiulalione ibi
siietudines suas regales essent ci per omnia serva-
pracsentiuin probare non posset, exegil de eo rex
luri. Dominiisvero Canluarieiisis cnm consilio lo-
judicium, dicens quod archidiaconi el decaui regui
cutns : « Etiam, inquit, in oinnibus; salvo tamcn sui liabitatoribus Iioc modo
pltis peciini.e per an-
pcr oninia et in omnibus ordine nostro. > El cuin IIum extorqueaut, quam i|»se recipiat. lertint cum
postea id ipsum rex a singulis ex ordine quaereret, clero illo ct barones ejus ad judicanduui. Tandem
crat quidem lune vox illa in ore omniiim. Cumvero Joannes thesaurarius dixit sibi videri pecuniam
diuiitis instaret, volvens et revolvens, si consue- esse reddeudam Burgensi, el decanum archicpiscopi
tudincs suas regales absolute et absque apposir.a stti stihjiciendiim misericordia:, de bllicio suo. Ad
ordinis sui salvalione, simplicitcr omiiino se ci liacc Ricliardus de Luci :
«[Quid ergo doniino regi
(14) Ante quam ed. Spavk., ncscio an nielius.
PATROL. CXC. 5
131 S. TIIOM.E CANTUAR. ARCIIIEP. 13i2
jtidicahitis, in cnjiis istc incidit cnnsliltiiinnem ? > A l qiiormn iiniiserat ilicsaurariiis E!,oraceiisis, et atter
Joannes : « Nibil, qnia clericus esl. > Richardus : canoniciis Sariini, et nicrqtie Joannes diclus erat,
< Huic senlentia1 non adero. > Et relictis illis, ad ne in opportiinilatibiis suis arcliiepisccpus illorum
rcgem cuni aliis baronibiis rediil. Clerus poslmo- consilio vcl auxilio uiercliir. Alleriunqiie eligi et
diun cum hac intrat senientia, qua ab eodem ordinari episcoptim Pictavcnscm; alicrum vero
Joannc formalore pronunliata , rex averstis , ad exsularc jussil. Sed el cpisco|ium llerefordienscni
archiepiscopum Theobaldtim , dicm praesliiuens, Gilbcrliini propins .iscituni oblinuil a domino p:ip:i
provocavii: et falsam esse sententiam iratus oppido transferri in Londoniensem cpiscopnm, sicul pn-
dixit. Scd infra diem, nuntiata sihi niorte Gatifridi labamr, ut cjus contra arehiepiscopum iucrciur
Iratris sui, iransfrelans appellalioiiein nnn cst coiisilio.
pci-scciitus. Coiisiieliidiiitim illarum plura capitula erant de
Ilem, crant regis jiisliliarii itinerantes aliquaiulo libertatis ecclesiisticae conciilcatione, decleri omni-
apud Dunsiiipulaiii : orta estaliqua allercalio intcr moda opprcssione : ut clericus accusalus tle furio,
Simoiicm filiuin Petri et qiiemdain canoniciim Bc- vel rapina, vel liiijusinodi, primo vnniat in ciu-iam
defordiae Philipptiiii de Brois. Questtis est poslca regis. ltem, ut pro quaniocunque crimine non cx-
Simon regi quod eum Pliilippus, in obsequio ipsius " cominunicetiir comes, vel baro, vel oilicialis regis,
et magna aiidientia, lurpiloquio inhonorassel. Co- rege inconsulto. Ilem ne appclhuiones fiercnlad do-
ram archiepiscopo Philippus snper hoc a rege red- minum papain, nisi pnst litem auditiin in foro ecele-
argulus, cum negare non possct, respondit se siaslico coram decano, archidiacono, episcopo, ar-
conviciis provocalum calore iracundiae dixisse, non chiepiscopo.el tandem in cnria regis. Neaddominiim
animi jiulicio. Exegil rcx jtidicium. Clerus ad papam iler arriperent episcopi, vel alii tierici vocaii
regem mitigandiiiii decrevii, pcr anniim beneficio ab eo, vel appellali, vel appellantes adeum, nisi per
pnebendae suaesimul el regni inhabitatione Philip- liceiili.im regis. Ne omnis' controvcrsia de fidci vcl
pum privandum. Ita fncluni est; nec tamcn rogi sacramenli transgressione sil in foro ccclcsiastico;
satisracium est. sed tanttim de fide adacta, pro ntipliis, vel dote, vel
Prima ilislanlia regis ct sancli Thoma>pro quo- hiijiismodi, quae non debenifieri nisi in facie Eccle-
dam clerico, qtti io Wireccslriae lerritorio (Pceiiatur siae. De aliter dato fidei sacraiiienlo, ut de debilis,
.icciiliiiisscfiliain cujiisil.iinprobi honiinis, et pro ea vel sic, statuit rex causam esse in foro laico. Ilein
ipsiim paliem occidissc.. Ilunc (iericum rex voluil ut cpiscopi a(lsinlomnibiissa:ciil!iribusjii(liciisregis,
judieio curiic laicaeexaminari et judicari. Archi- /_ pr.Tterquam jiidicio sanguinis, ct aliis in hiinc nio-
rpiscopus reniiebalur, ct clerictiui illum in cusioiiia dtiin, quae palam ciiin sacris rannntim constitiilio-
opiscopi Iccit custodiri, ne rcgis jusiitue iraderetnr. nihus dissoiiautiiim rcsonabaut. Sed scriptae nun
Alia, pro clerico, qtii, in ecclesia ipsius archicpi- qiiam prius fuerant, nec eiiam omnino fuerant in
scopi, quaein Loiidonia est el diciiur ectiesia Reat;c regno Anglire liae consueiudines. El etiarn si fuis-
Mariic in foro, furatus est caliccni argeiiiciiin, qiiem seul, ne de antiquilale el IISIIpoiius quam dejure
comprehcnsum rex vohiit judicio saecularijudicari. niteretur, rex, in illis spuriis sialtuis liitiiandis, at-
Arcliicpiscopusjudicio Ecclesiaefecit eiim exaucto- lendere debuissel, quia Doinimisdicil: < Leges meas
v.iri, et cx ubuiidanti ;id regcm uiiligandum caulc- custodile. i ltem illud : < Vaequi coiidtml leges ini-
riar:. qiias! i llcm nusqiiaui invciiiliir Doniiiium dixisse :
< Ego sum consuetudo; >sed dixit: < Ego siim veri-
De cottcilioapud Clarendone habiio. las. • llem consuetudiiiis ususve longaevinon lanta
Ilaque rex, conccptis pridem aliquibus adversus cst auctoritas ; ul a<il ralioiiem, ut ait imperaior
clerum coiniiuiniler, el ntinc advcrsus Thomain ar- paganus, vincal aul legem. Imo , rcvelalione facta
chiepiscopum personaliter, crescciitibiisqucde «lieiu a:qiiilatis et veritatis , cedal usus raiioni; ul in de-
diem slimulalione inimica simiiltatibus, statuit de Q I cretis scripseruni sancti palres : qiionim ergo con-
regalibus suis digiiilaiibus tractare. Cnnvoratur tra ralionem et ecclesiasticam liberlatem statuit et
generale conciliiiin, ct congrcgaliir apud Claremlo- scripsit rex Chrislianus. Sed archiepiscopiis Tho-
itiam. Rex proponit et scribil dignitaies el consue- mas, integer vila: scelerisque ptirus, alias non pole-
ttidines, quas avitas et in regno Angliacesse debere rat alteulari. Imo exquisi.issimo ilolo el arte ma-
dhit. Hobertusarchidiaconiis Oxenfordensis, qui et ligna hoc ci procuratiiin esl, ut vel has tradiliones
postea episcopns Ilerefordensis, et Jordamis archi- corroborans inc.ideret in inanits Dei, vel respuens
>lacoiius Cicestriae, domestici cleiici domus archi- inciderel in manus regis : el condemnarelur lurba-
cpiscopi, el quidiiiii alii, intellecta domini rcgis ira, tor regiae majestatis, inimicus coronae,et occidere-
quae adversus etini praviier concepia quolidianis an- ttir. Dicebaturque hoc coiiiiiienliun fuisse Rogeri ar-
gobalur incremciilis, acccpta licentia discesscranl ab chiepiscopi Eboracensis, et Gilberti Londouiensis,
eo. Rex ciiain slalim a principio, ex qno iram ad- et Joannis episcopi Saruin. Nam et poslmoduin
vcrsns eiini allius conceperat, procuravil longius ab sitper hoc a dominu papa severissime redarguti, se
eo amovere duos probos el honeslos clericos nutri- purgaveriinl in facie hominum, pracslitis sacranien-
ios ab adoIe3centia de bonis ipsius archiepiscopi, tis- Hilario tatncri prius obito, exqiiiril rex a-;sen-
ir,.- TiT.V 111AUCT. WILLELMO. .34
sum clcri, in his slalulis firmandis. Proponitur lan- 1- Aj chiepiscopo terram unam, nieiiibriimqiioddanivillaj
tlcm archiepiscopo, et contradicentibiis episcopis dis-
;- archiepiscopalis de Pagaham. Et aliqtiot diebus pro
crimen a regis interpretibus, lanquam regi coro- i- causa illa sibi designatis, cum breve regis in curiaui
nam regni auferre velit, si haec decreta confirmare e archiepiscopi vencrat: ubi cum 11011 proficeretjnullo
conlradixerit. Archiepiscopus adnitentibus episcopis is siquidem jure muniius, quod lunc Iex eral; probavit
diu restitit, diu contradixit. Tandem ullimi nuntiiii tandem defectuni ctiriae archicpiscopi, sed super
rcgis venerunt, lacrymosis verbis expresse ei seor- librum troporurn extraclum de stib pallio suo : cau-
sim tracio significames, quid futtirum erat, si nonn sanlibus jiistitiariis curiae archicpiscopi, quotl nei-ue.
acquiesceret. Timore morlis, et Ut regein miligarel,I, librum ad hoc, neque talem altulisse tleheret. Re-
acquievit ad lempus, assensu et in ve*bo verilatiii versusque ad regem, litteras cilationis archiepi^copi
stipulationc, el sigillorum suorum impressionc. Ar- in curia regis ei responsuri emertterat : pra:stitula
chiepiscopus, et ille Eboracensis, et om-nes episco-i. liti die exaltalionissanctae crucis. Ad diem autem
pi, statuta illa firmaverunt servanda regi legitime, , illum archiepiscopus non venerat; sed miserat regi
sine dolo malo, et in bona fide. Rex eadem postea a qualuor militcs, ctim Jitleris suisetvicecomitisCau-
decreta transmisit domino papae confirmanda ; quae £ liaepariier altesiantis injuriani Joannis, et imperfe-
. " clutn
ipse lecla et intellecla reprobavit, expavil, damna- / probalionis ejus. Sed quid? Indigne ferens
vit. rex, quod ab eo citatus archicpiscopus in propria
Archiepiscopus Dei electus, post casum fortiorr persona nuii venerat, hoc, si vellet, allegaturus, male
erectus , spirilum rcsumpsit, pceiiiluit, et se ipsumn traclavit nuntios ipsius, raolestus eis in ira et niiuis;
austerioribiis alimeniis ei iiidumenlis gravius coepitt lanquam qui contra regis citalionem, in curiam ejus
affligere, et se ab oflicio altaris suspendit, donec perr excusaiionem falsam et minus utilem altulerant :et
confessionem el condignos pceniteniia; fruclus a Ro- landem datis vadibus, eos vix relaxavit. Et aliani
tnano poniifice absolutus, meruit reiaxari. Vere pce- diem, ad instantiam praedicli Joannis, rex pro ea-
iiiluit, qtiia, quantumcunque in eo erat, errata redem causa praefixil, litleris suis ad vicecomiiemCan-
vocare et corrigere parat ; coepiscopis revocare liaede archiepiscopo cilando emissis. Nec tunc enim,
coucessa vel noleniibus, vel regis limore, qui incu- nec diu anle, ei scribere voluerat; quia eum salu-
buit super eos, non audentibus. Ad familiare regis5 tare nolebat. Nec aliara per litteras sibi directas
«lomicilium,lapideo muro circumseptain indaginerau soleninem et primam, ulanliqui moriserat, liabuerat
tle Wodestoke , ubi audierat esse regem, itcr agitt archiepiscopusadconcilium citationem. Dixit, in-
atchicpiscopus, aliquid ei loculurus; sed a januaa "n quam, archiepiscopus se ex mandato regis procausa
rcpulsiis redil Canluariam. ln maritima npitd Ru-_ Joannis venisse; ad quod rex ait: Joannein esse iu
nieneye, villam suam, archiepiscopus recedere deli- ejus servitio Londoniac; venturum auiem in proximo,
herans, ul regis iram ad teinpus declinarel, bis al- et lunc de eorum causa cognosceret. Erat siquidem
lcnlavit mare; sed venlum vel niillum habuil vcl et Joannes ille cum lliesaurariis el caeteris fiscalii
conlrariuni. Quod audilum , regis iram hiaxime in- regalis, numismatis, pecuniae, et publici aeris recc-
flammavit. ptoribus Londoniae,ad quadrangulam tabulam, quae
dicitur Calculisbicoloribus, vulgo Scaccarium; po-
De concilio apud Nortltamplonatn habito. tius autem esl regis labula nummis albicoloribus :
Unde rex poslinodum aliud generale edicit coa- ubi etiam placila corona: regis traclaiilur. Eo die
cilium ; locum designans apud Nortliaiiiploiiain. inter regem el archiepiscopum nil amplius actuui
Oclava sancti Michaelis, feria teriia, concilii dictai est : scd dixit rex ei, i:l ad bospitium irel, ct in cras-
diesaderat; ipsa dievenimus Northamplonam. Re- tino ad causam suam reverleretur. Rediit. Secundn
gem ea die non vidil archiepiscopus : quia rexi die, considentibus episcopis, comitibus, et baroiiibus
circa rivos aquarum et fluenta in avibus coeli lu- Angliaeomnibus, Normanniaepluribus, praeter Ro-
dens veniendo, Norlhampionam sero inlravii. Cra., D jihensem episcopum, qui nonduin venerat, et queni-
slino mane, dicta missa et Jioris, archiepiscopusad I dam alium; archiepiscopus laesaemajestalis coronae
curiam venil, ad caslrum regis : in cameram pri- icgiai arguiliir. Quia, scilicel, ut supra iiarratum
mam inlromissus, sedit regem exspeclans, qui tunc; est, a rege cilafus pro causa Joannis, neque vems-
niissam audiebat: cui venienli veuerabiliter assur sct neque idonee se excusassel. Archiepiscopi de-
gens, vultum exhibuil constantcm, placidum, adI puisio nulliim locum habuit; allegala Joannis sii-
osculi consuelani Anglis gratiam offerendam vere- pradicta injuria, et jurisdiciiouc hnjus causa sua
cuudc recipiendam paraltim si rex praeoccuparel.Ad1 propria, et curiac suaeintegritate. Rex exegit judi-
osculum non est receptus. Primam stimpsit archi- cium. Arcliiepiscopi rationullaeslapprobiiia.Yisum
cpiscopus loquendi materiam,de Willelmo de Curci,, esl omnibusex reverenlia regiaemajestaiis et ex astri»
qui unum liospitioriim suorum occupavcral; petebat- ctione ligii homagii, quod domino regiarehicpiscoput
que a rege, ul iliud sibi vacuari praeciperet: pracce- fecerat, ct ex fidelitate et observanlia terreni ejtis
pit. Secundus sermo ejus fuit, quod ad vocationemi Iionoris, quam ei juravcrat, quod p.irum essel de-
ipsius, pro verbo, quod ei moverat Joaunes Marc- fensus vel cxcusatus^quia ciiatus a rege neque ve-
scallus, vcnerat. SiquiJem Joanncs petebal ab ar- nerat, neqtie corporisinflriniialem, >cl iiecessariaui,
»55 S. TIIOM.1ECANTUAR. ARCHIEP. 136
quaedifferri non possct, ccclesiastici oflicii admini- A i venire deberet, loco et tcmpore, domiiio suo regi,
slrationem per nuntiosallegaverat :condemnandum- quod juris essei, facerel. Exegit rex ab eo stiper
Dixit ille, sc opor-
que cum dixerunt in poenam pecuniariam omninni hoc caiiiionem lidejussonam.
bonorum suorum mobilium ad misericordiam regis. tere super hoc habcre consilium siiffniganeoruiii ei
De proferendo judicio distanlia fuit inter episcopos clericorum suoriini. Rex suslinuit. Ille disccssil, et
eibarones.utrisque alteris illud imponentibus.ulris- ex illa die amplius ad hospitium ejus non veneruiit
eum videre barones, ut alii milites, iiitellecto regis
que se excusanlibus. Aiunt barones : <Vos episcopi
debetis pronuniiare senlentiam ; ad nos non perti- animo.
nel hoc: nos laici sumus, vos personae ecclcsiasticae, Quarta dic, ad liospilitim domini arcliiepiscopi ve-
sicut ille ; consacerdotes ejus, coepiscopi ejus. i Ad nerunt omnes ecclcsiasticae persona: illae.Ciim epi-
haecaliquis episcoporuni : < lino \eslii potins est scopis semotiin, cum abbatibus semolim, snper hii-
hoc oflicii, non nostri ; non enim esl hoc judicinm jusmodi traclatnm habuil, consiliuin captavit. Con-
ccclesiacticum, sed saeculare. Non sedemus hic epi- silio nobilis Henrici Wiutoniae cpiscopi, ordinaloris
scopi, sed harones. Nos barones et vos barones cjus qui ei ad hoc auxilium validum promisil, tcn-
pares hic sumiis. Ordinis autem noslri rationi fru- ' latiim esl, si regem pecuuia possent delinire : et ob-
stra iniiitiniini. Quia si innobis ordinationeni allen- tulil ei duo miliia marcarum. Rex noltiil. Fiieninl
ditis, et in ipso siinililer allendere debelis. Eo aulera aliqui declero qui dicerent archiepiscopo quod, pro
ipso quod enini episcopi sunius, non possumus ar- debilo oflicii suscepti, EcclesiamDei lueretur, perso-
chiepiscopum et domimun nosirum judicare. i Sed nam suam el digniuiem attcndercl; regem honoii-
qtiid ? Rex, hac audita de pronunliando contro- ficaret in omnibus, salva Dei et ecclesiastici lioiioiis
versia, niolus esl; et controversari supcr hoc de- revercnlia; nihil advcrsi esse quod limere deberet,
siluin esl. Dominus Winloniensis iniposilus dicere, cum ei nullum crinien, nulla turpiludo iinponerelur.
tandcm el invitus proiiuutiavit. Archiepiscopus au- Cantuaricnsi Ecclesianredditus fuerat iiber a can-
lcm, quia sententiae vcl recordationi curiac regis ccllaria et omni regis sacculariquerela; ciim qnaiibet
Augliae non licet contradicere, susliniiit, consilio cliatn abbalia vacans monachum alicnum abbatem
cpiscopornm ; adacta ad mitigandum et honoran- sibi clcctnm recipere nolit, nisi immunem ab oiimi
riuii)regem solemni in mamim ipsius missione, ijuasi obedienlia abbatis ejus sibi dimissum. Aliis, secrelo
concessioiiis judicii, tit moris est ibi : et omnibus regis aure et menle inclinalioribus, longe alia niens
cpiscopis dalis vadibns, pralerGilbcrlum illum Lon- eral, diccnlibus, Dominusrex ei in ira moleslus est.
doniensem, qui rogatus pro co spondcre noluit: Q . Ex certis signis auiiiium regis iiiterpretamur hunc
qi accum singulariias noliim fecit. esse, quod dominus archiepiscopus super omnibus, et
Post, eadeni die, couvcntus cst archiepiscopus super rcddendo archiepiscopalu, omniiio miseiiior-
tle treceiitis libris pcrceptis de castellaria Eye et diae regis se supponat. Intcr quos et Hilarius Cie<s-
Berchamsiede.Archicpiscoptis.litisdeclinatioiieprae- trensis in parlcm regis inclinatior, ait ei: « Ulinam
missa, ulqui ad hoc cilalus KOIIJiiit, ail, non ut in posses esse non archicpiscopus, et remancre Tho-
liie, se lianc pccuniam ct mullo plurcm misisse, ad mas. i Hic etiam alias dixit dc eo : « Oiiinis plan-
rcparalioncni palalii Londoniaeel caslrorum prae- tatio, qtiam non planlavil Pater coeleslis, eradicabi-
diclorum, ul cernere erat. Rex noliiit esse auctor lur. i Quasi diceret, quia electioneni ejus regis
cjtts, quod hoc per cuni faclum cssel. Exigit judi- dcclarata volunlas praecessit. De quo archiepiscopns,
cium. Arcliiepiscopus gratia regi reddcre acquic- poslea in exsilio sue, alicui dixit: « El hic inter
scens pecuniaiii banc, qtioniam omniiio noleli.il, fralres locuni obtinuit Juda: proditoris. i Poslmo-
ulquaiilalibel pcciinia esselirarum inler eos causa, dumque, ante revocationem et pacem archicpiscopi,
semotim laicos fnlejussores comitem Glouceslriaeet quasi a Deo percussus, cxpiravit. Iste Cicestrensis
Willelinum dc Einesfordia, et tertiiun quemdam, pcrsccutus, pro se et aliis quibusdam complicibus
bomincs suus, interposuit. Sub hoc fiue die illa D suis, ait: < Ex convictu et familiaritate cancellariae,
discedebant. rcgem melitis noslis quam nos. lndubitatum est no-
Die terlia, Cerci condictione [cerli condilione cod. bis, coiitetuleiido an cedendo mclius vincatur. In
JOOMC.], convenitur archiepiscopus per internuniios, canccllaria ei, el in pace et iu guerra, probe et
de quingcnlis marcis, ex causa commodali in exer- laudabiliier ofliciosus, non sine invidia (15) tainen,
ciiii Tolosae, ct aliis qiiingeniis marcis cx catisa laudem invenistis : qui vobis lunc inviderunt, nunc
fidpjtissionis regis pro eo, erga quenidam Juibrum regem accendunl adversus vos. Quis de laiuo ratio-
ibidem. Iiem convenitur actionc lulclaede oinnibiis. cinio, de tam incerla pccunia possel spondere pro
perceptis ab archiepiscopalu vacanle, scu aliis epi- vobis? Dicilur, regem dixisse, quod non amplius in
scopalibus ct abbaiiis lempore canccllariae ej"usva- Anglia simul eritis, illc rcx, vos archiepisiopus. Ad
cantibtis : jubelurqiie super his oimijjjus re»'i ratio- liiiseiicordiam ejus reliuqiiere omiiia tuiiiis est; iia
iiem cxponere. Respomlil archi^pjibpiis, s non atlI loric, quod absil! vos latiquam canccllariuin el ra-
boc venisse paratum vel citatuiW^lipei- lior ?i con- lioiialem stuiii), pro pectmia sua convcntuin, lan-
(l?) E/ tine invidiu cd. Spaik.

137 VITA 111AUCT. WILLELMO. 158
qnam reum repeliindarum el fidejussoribus caren- \ bat, quasi vellet toltim rcgnum lurbare. « Crucem,
lem retineat, vel nianuin in vos mittat; unde ail Londoniensis, in manibus lenelis; si modo rex
Ecclesia Angliae dolorem, et regni facies contrahal gladium suura accipiat, en bene ornatuin regem,
ruborem. i bene ornatum archiepiscopiim. i Archiepiscopus :
Dicebat aliquis, « Absit ut sic sibi et corporis sui « Si fieri posset, meum, inquit, essel semper eam in
saluli consulai, el Cantuarienscm Ecclesiam, quac manibus propriis ferre: nunc autem scio qnid fa-
eum sibi elegit, inhonoret! Nulliis IiOcsuorum rccit ciam. Equidem ut pacem Dei conservem, personae
aniecessorum; et lamen persecutiones in diebus meaeet Anglorum Ecclesiae. Dicis ut lihet, tu si liic
illis passi sunt.Praeterea beneficium archiepiscopale, sis, alitcr sentias. Si aulem dominus rex, ut dicis,
villas et hiijusmodi in iiianti doniini regis forle modo gladium acciperet, lioc utique signum pacis
posset, salvo jure Ecclesiae, refutare ad lempus; non essel. i Forte memor erat archiepiscopus, in
suum oflicium vero nequaquam. > lla in variascon- qnam arcto res fuerat apud Clarendonam, quando,
sulfi dislrahebautur sentenlias; aliis sic, aliis vero erumpentibus lacrymis, nuntii regis ad eum vene-
noii sic. riint.
Quinta dies, quae et Doininica eral, lola consiliis Vocali ad regetn omnes episcopi, multam ibi in*
dedila esl. Vix reficiendi hora respirarc licebal. " trorsus moram faciunl; et cum eis Rogerus ille ar-
Archicpiscopus ab hospilio non discessit. chiepiscopus Eboraci, qui ultimus ad curiam venie-
Sexta die, languor repente ut fil ortus, eum mora- bat, ut conspectior ingrederetur, et de consilio illo
tus est, quo minus ad curiain iret. Siquidem renes rcgis esse non viderelur: qui et suam e regione
ejus frigore et dolore contremuerunl: oporluitque anlicruccm sibi praeferri faciebat,
ccrvicalia calefacere, et vicissim apponere. Quo au- quasi pila minantia pilts.
dito, rex misilomnescomilessuos.baronesplurimos, Prohibitus eliam a domino papa, litleris sibi emissis,
responsum capiaii consilii quaerens ab eo, et propone in provincia Cantuariensi crucem anlesigiianus'
nens.velletnede reddenda ratione receploruin, lem- ej'us ferret: sed accepla proliibilione de fa^sa do«
porecanceIlari3e,devacaniibuseccIesiisfiiiejiissoriam mini Cantuariensis suggestione, appellalionem in-
prxstare cautionem, et super boc curioe suae stare terposuerat, qua se tutiim gerebal. Nec mirum, si
judicio. Respondit per episcopos archiepiscopus, dolor, et gemilus, et conlritio cordis obsedissent
quod scilicet ei pro corporis advcrsa valeludine, in archiepiscopum : nam audierat, quod ea die, vel
crastino ad curiam venirel, facturus quod deberet. per sententiam qualemcunque caperetur, vel si hoc
In craslino mane,ad quoddamaltaresancti Stephatii evaderel, facta contra eum pravorum conjuralione,
prolomariyris celebravit missam, Eienim sederunl occideretur, congressus. quasi rege nesciente. Inte-
principes. Jllius niissac caritalionein slatim insi- rim silentio ait archiepiscopo suus in divina pagiua
diantes ei regis delatores ei nuntiant, maligne inler- magister Herbertus : « Domine, si forte miserint
prctantes, quod pro se, quast altero Stephano pro- manus impias in vos, in prompiu habeatis excom-
toniartyre, conlra regem et suos iniquos eum pro- municaiionis in eos ferre senlentiam; ut lamen spi-
sequentes, archiepiscopus illam missam celebrarel. ritus salvus Dat in die Domini. >Cui Willelmus filius
Post ad curiam vadit. Obiter praecedenti eum ait Stephani, qui ad pedes archiepiscopi assidebat, ali-
Alexaudro crecis suae bajulo : <Melius egissem, si quantulum clare dixit, ut audirct archiepiscopus :
innostrisinslrumeniisvenissem.i Proposuerat enim, < Absit hoc ab eo! non ita fecerunt sancii apostoli
quod nudis pedibus incedens, et revestitus, et cru- et marlyres Dei, cnm capercnlur et raperentiir su-
ccm bajulans, ad regem inlraret, ei pro pace Ec- blimes : polius, si hoc contigeril, oret pro eis et
clesiaesupplicaturus. Sed ab boc proposito eum cle- ignoscat, el in sua palientia animain suam possi-
rici sui avertermit, neque quod crucem tollere deat! Si eiiim eiim pro causa juslitiae et liberlaii*
vellet. Intralurus in aulam castri, cum equo descen- ecclesiasticae pali conligeril, praestante Domino.
disset, crticem, qtiam praeviambajulaverat Alexander j, anima ejus erit in requie, memoria in benedictione,
Wallensis, in manibus accepit. Aderat ibi ad osiium Si senlenliam in eos proferret, videretur omnibus,
aulae episcopus praediclus Gilbertus Londonicnsis; quod ex ira et impatienlia, hoc quod posset, ir.
cui Hugo de Nunant, quidam archidiaconus Lexo- ullionem sui fecisset. Et procul dubio conlra de-
viensis, qui cura archiepiscopo venerat et de domo crela ageret; ut scribit bealus Gregorius Januario
cjus eral; Domine pnesul Londoniensis, ut quid archiepiscopo : « Nil le ostendis de coeleslibus cogi-
susiines, quod cruccm ipse bajuiat? Episcopus: «lare, sed terrenam tehabere conversalionem signi-
< Bone homo, semper fuit slultus, el semper erit. > < licas, dum pro vindiclaproprise injuriae, quod saciis
Omncs enim archiepiscopo ingresso viam cedebant. < regulis prohibelur, malediciionem analhemalis in-
In cameram se recepit; loco solilo sedit; episcopi < vexisli.i Joannes Planeta (16) liaecaudiens, lacry-
juxla eum, Londoniensis propius. Qui aderanl, ob- mas erumpentes laborabat retinere. Similiter et
stupuere oinnes, et in euin oculi oinnium intende- Radiilphns de Dicelo, ardiidiaconus Londor.lensis,
banl. Episcopus Londoniensis suadebal, ut crucem poslea decanus, plurimum ca die ibi lacryma;us
uni clericorum suoriim Iraderet. Paratum euin dice- est. Archiepiscopus talia audiens, confercb.it iu
(1G) Plenata ed. Spark.
159 S. THOMiE CANTUAR. ARCILLP. 140
corde suo. Post modiciiin, idem Willelmus Clius A i roile vel Herodiadc non traclaverat, sed pro veritale
Suphani volens loqui archiepiscopo, el a qiiodam occubuil, quia dixil: « Nou licel tibi babere uxorein
marescallo regis, qui cura virga sua astabai, prohi- fralris lui. i Simililer et iste dicit: < Non licet libi,
bilus, dicente, quod nullus ei loquereuir; post in- rex, Ecclesiam hac opprimere serviluie, ut conslitu-
tervallum , inteiidens in archiepiscopum, erectione tionibus tuis, qux sunt conlra canones, ecclesiaslici
oculorum et molu lahiorum, signuin fecil ei, quod viri ordiuati Dei teneanlur obnoxii. > Item, septem
crucis suae exemplum, el crucifixi, quam lenebal, fratres, inspectante et horlante malre ut slarent vi-
imaginera respiceret, et quod in oratione esset. rililer, marlyrii genera diversa passi stint, quia de
Arcbjepiscopus signum illud inlellexit bene, et fecit esu carnis porcinae raandalum Dci et obscrvantias
sic, confortatus in Domino. Quod, post plures annos, patrum noluerunt praevaricari. Beatus quoque Lan-
archiepiscopus in Galliis exsul apud sanctum Rene- francus archiepiscopus sanclum Auselmum, lunc
dicltim supra Ligerim, eidem Willelmoad domtniim abbatem, consuluil de sanclo Alphego, si inter mar-
papam eunti, inier caeleram angiisliarum siiarum tyres Dei esset habendus, troponens quod ideo ab
recordationem memoravit. alienigenis hostibus, Angliain navigio ingressis, es-
i Sed, rex Chrisiiane, quid agis?Ratione Baro- sel occisus, quia aurum quod filiis et hominibiis
nise ct possessionis in curia lua laica judicarc facis "! Cantuariensis Ecclesiae iudixerant, noluerit dare.
fdius patrem, subditus archiepiscopum, ovis paslo- Bcatus Anselmus : « In illo praccipuusest liabendus,
rem, cum in curia laica nec minimus clericus requi pro vitae suaedefensione vel prolongatione noluit
spondere teneatur obnoxius? i Ais : non sed rex ba- filioset proximos suos vexari in aeris quod hosles
ronem. Ad quod: « Majus esl in te quod Chrislianus iudixerant, soluiione. Pro libertate qiiidem et salute
es, quod ovis Dei cs, quod filius adoptionis Dei es, proximorumoccubuit. Majorem haccharitatem nemo
qnain quod rex es. El in illo niajus est, quod archi- hahet, quam ut animam suam ponat quis pro amicis
cpiscopus, quod vicarius Jesu Cliristi quam quod suis. Et titulus innocenliae, ubi ntillum cerlameii
baronius est. Atlend. stalus. Minoris est ejus pos- praecessit, martyrem facil. Unde et Abel dicitur pri-
sessio quam ejus ordo, sed pnejudicat majiis minori, mus coronatus in inartyrio. Sane eliain paganorum
dignius indigniori. Ergo forlior et eflicacior debet hcecsana fuit senlentia :
«sse ordo, u,t eum a foro luo eximat, quam barouia .... acerba fala Romanos agunt
et posscssio ut euiti ibi obnoxiuin reliueal. Et, si Scelusquefralernai necis:
altius altcndas ipsara ejus possessionem, non est Vt immerentis fluxit in terram Remi
sed Ecclesiic. Fuit saccularis : data Deo facla Sacer nepotibus cruor. >
ejus '^ Deus
est ecclcsiaslica. Absorpta est in ea saccularitas a bone, quam multi clericorum el mililiim,
titubj diviui jtiris. Uude nec ra.tione ejus sacculari qui aderant, veras el luculenlas decontemptu muntli
jtidicjo lenetur archiepiscopus obnoxius. iiaqtie nec proferebanl sententias, cum solus ibi crucem teneus
ratione personce nec ralione rei quam possidebat, sedebat archiepiscopus et omnes suffraganei epi-
leneliir jndicio curiac judicandus. Archiepiscopus scopi ejus, et comiles et barones ad regem evocati
reservandus est judicio solius papae; papa solius essent, et elongati ab eo! Dicebat aliquis : « 0 sse-
Dei. Si quid habebas advcrsus etira quod concor- culuin capliosum! cujus tanquam maris tranquilli,
ta-
(liae et charitalis iiiierventu non posset miligari, quamvis aliquando serena sil stiperficies, inlus
«lomino papaesegregasse debueras :juri ab eo avo- men tempcstales habet absconditas. < Alius aliquis :
catus nuiiliis nostris episcopis el clericis ibi respon- « Omnium rerum vicissiludo esl. Amor Domini
tlerct: vel a latere dqmini papae in regnum vestrum feudum (17) non est. 0 honores niundi! in quibus
jinpelrasses milti legatos cum judiciariae potestalis eliani quae sperantur tiincnda siini. >
pleuiludine.iEpiscopus Herefordensis, magister Ro- Episcnpi introrsus cum rege colloqtienles, inler
b.ertus de Melidono, qui amplius quam quadra- caetera dixerunt ei, quod ipsa die cum venisscnt ad
giuta anuos Parisiis docuerat dialeclicam etdivinam n archiepiscopum, malaetractalionis redarguli sunl ab
paginam, una dierum in quodam consessu episo.o- eo, quod scilicet nuper eum inimicilius tractassent
portitn aliquot, et plurium clericorum lacrymabi- cuni baronibus, el severius justo j'udicasseni. el in-
Jem qua?s|ioriemprojiosuit:« Sicontingat,inquiens, , audito more, quoniam, etsi pro una absenlia, qtiam
qtiod absil! dominum archiepiscopum in hac causai supersisam regis dicunt, non tamen coiiluiiiacia ju-
pro bbertate Ecclesiae occidi, nunquid martyremi dicari deberet, non deberent eum condemnasse ad
eurn Jiabebimus? Pro matre fide occtimbere est esse: misericordiani regis, in pcenam pecuniariam om-
mariyrem. > Ad quod aliquis : «Procul dubio si quid,, nium bonorum mobilium. Hoc enim modo destrui
quod absillilaconlingeret, diccndtim esseteum mar- posset Canluaricnsis Ecclesia, si rex immisericois
tyrii corbnam gloriosissime adeptum. Non sola Ijdes5 eum obdurare vellet. El ipsis cpiscopis baronihns-
est caqsa martyrii, sed plures sunt causae, veritas,, que captiosum lale in lali casu posset esse judiciiim.
liberlas Ecclesiae, charitas patriae vel proximorum,, Sed coiistitutiim esse in siugulis comitaiibus sun>
uuaque sufliciens causa, dum Deus sit in causa. > niani unam pecuniae, condemnaiis in pjjnain pecu-
Bcatiis Joannes Baplista de fidei articulis cum He- niariam ad misericordiam regis solvcndam. ln Loiw
(17) Fcudum om. ed. Spark.
141 VITA 111AUCT. WILLELMO. U2
ilonia siquidcm cciilum solidi consuiuti sunt. In A j ininare : ncc inodo opus esi, quia non liiigo. Post
L,antia, quae mari propius admota, piralas a iitiore consecralioncm, dispostii honorem et onus susce-
Angliaebabet arcere, et priniuin sibi ictum in bellis pium opera et opere excolere, el EcclesiaeDei ali-
conlra hostes alienigcnas vindical; quo majus est quatenus prodesse, cui conspiciebar praeesse. Qna
ei ontis, major est ei dala libertas : et ibi quadra- in re si non datur prodire, si nequeo proficere, re-
ginla solidi consliluti sunl taliter condemnatis. Ipse- flanle advcrsitale, non domino regi, non alii cui-
que domicilium et sedem suam hahens in Canlia, qiiam, sed principaliter peccatis meis id impulo.
saltem ad legem CautUejudicari et taxari deberet. Potens est Dominus augere gratiam cui et cum vo-
Dicebanteliam episcopi, quod adhuc ipsa die, infra Iuerit.
decem dies datae senleiuiac. eos ad dominum papam « De reddendo ratiocinio fidejussores dare non
appellaverat; et ne de coeleroenm judicarent pro possum. Omnesepiscopos,et opitulares amicos meos,
saeculari querela quae tle lenipore anle archiepisco- jam hic obligavi : neque ad hoc cogi debeo; quia
pum ei moveretur, auctorilate domini pap.e prohi- niihi hoc adjudicatum non est. Neque in causa siitn
buerat. ratiocinii, quia ad causam illam non vocalus fui, ne-
Motusrex, misit ei comiies suos ct harones pluri- que aliquam habui ad causam citationem, prseter-
mos, quaerere ab eo, si hujiis appellationis el prohi- B quain ad cansam cum Joanne Marescallo. Quod au-
bitionis se gereret auctorein; ma.vime ciiin homo tcm de prohibilione facta hodie episcopis seu ap-
rjus ligius esset, lencrelurque ei et communi sacra- pellatione, mihi instaiis, recognosco equidem rae
mento et speciali apud Clarendonam stipulalione iu coepiscopismeis dixissc, quod pro una alisentia, non
verbo verilatis, quod regales suas dignitales in bona tamen contumacia, severius jiisto me condemnave-
fide, sine dolo malo el lcgitime conservaret. Inter runt, et praeler moreui et exemplum longe retro
quas, haecuna est, ul episcopi ejus omnibus adsint vetustatis. Unde el eos appellavi, prohibens ne de
judiciis, praelcrqu.iin judicio sanguinis. Quaerere sacculari querela teinporis ante susceptum arehiepi-
etiam ab eo, si vellet cavere, datis vadibus, de ra- scopium, rae iieruin, liac pendente appeliatione, ju-
tiocinio canccllariae reddcndo, et super hoc curiae dicent; et adhuc appello; el tam personam meam
ejus stare judicio. Ad quod ille, respceta crucifixi quam Cantuariensem Ecdesiam stib Dei el domini
imagine, aiiinuun ct vultum finnans et rcsidens, ul papaecolloco protectione. >
stiam archiepiscopi conservarel digniiaiein, lucu- Finierat: proceres alii cum silentio ad regem re-
leutam etaequalem, ut nec in uno verbo subsisteret, verlebantur, verba ej'uspensiculantes el cxarainaii-
oralionem liaunit liujusmodi : tes. Alii dicebant : « Ecce prohibitionis ex oreejus
« Viri fratres, domini regis comites el barones, audivimus blasphemiam. i Aliqui baronum et slipa-
ego equidem domino noslro rcgi, ligio, homanagio, torum lateris regii, obtorto collo incedentes , et
fidelitate et sacramento astrictus sum : sed sacra- obliquis oculis respicientes eum, loquebantur inler
menlum maxime sacerdolale comites habet jtisliliam se aliqtiantulum clare, etnl ipseaudiret: < RexWil-
et xquilalem. Ilonori el fidelilali domini regis te- lelinus, qui subegit Angliam, novil clericos suos
neor, tain devota quam tlebila subjeclione, propter domare. Ipsum fralrem suum Odoiiem, Baiocensem
Deum, obsequium in omnibus praestare, salva Del episcopum, rebellem sibi coepit.-Stigandum Cantu-
obedicnlia, et dignitate ecclesiastica, et personae ariensem archiepiscopum, nigranti injectum puleo,
mcaehonore episcopali, lilem decliuans, ul qui ne- perpetuo carceri damnavil. Paler etiam domini no-
que ad exponendum raliociniiini, neque ad causam stri regis Gofli-idus,comes Andegaviae, qni et Nor-
aliqiiam, praeierquam ad causam Joannis, vocatio- maiiniani in inaiiii forti sibi subdidil, Arnulfum (18)
iicui habtii, neqtie alii in causa responsioni faciendae Sagiensem electum et plures clericorum cjiis fecit
vel judicio audiendo, teneor hic obuoxius. Faleor et ejurari, el cnnuchatorum ante se in pelvi afferri
rccolo, me plurimas adminislratioiies et dignitates a iiiembra ; quia citra asscnsum ejus clectioni Sagien-
(lomino rege suscepisse ; in quibus ei fideliter deser- »\ sis Ecclesiaede se factae, assensum praebuit, ct se
vivi, cilra el ultra mare : cl eli.un, reditibus meis clectuin gerebal. i
propriis omnibus in servitio ejus expeusis, gaudco Rex, responso archiepiscopi acceplo, inslat epi-
quod aeris plurimi debitorem me crediloribus obli- scopis, praecipienset obteslans per homanagium ct
jiavi. Cum aiitem ex permissiono divina, et domini fidclitalem sibi debilam el juratam, ut simul cum
regis gratia, archiepiscopus electus consecrari de- baronibus de arcliiepiscopo sibi dictent senteiitiam.
bei-eni, ante consecralionein a rege immunis dimis- llli se excusare c&perunt, per interpositam archi-
sus siim, et EcclesiaeCanluariensi reddilus, liber, episcopiprohibilionem. Rex non acqttievit; asserens
quielu.s el soliilus ab omni regis querela saeculari, quod non teneal haecejus simplex orohibilio coulia
licel modo hoc in ira difliteatur; quod probe plurimi hoc quod Clarendonae factum et juratuin fnerat.
vestiuni iiovernni, omnesque ecclesiasticae regni Econtra regi iugerunt episcopi, quod apponere, et
hujus personae. Vosque hujus veritatis conscios oro in quo super eosmanum aggravare possil archiepi-
el obleslor, ul doinino regi haec suggeralis, conlra scopus, si ab cis prohibitioni el appellationi paritmn
quem, etiamsi est licitum, non esl uittini tcstes no- non fuerit : el pro bono rcgis ei rcgni, velle et de-
(18) Arntilfnm ed. Sp;uk.
145 S. TIIOMJECANTUAR.ARCIIIEP. 144
Itere prohibiiioni faclae acquiesceje. Tandcm rege A i cindo archiepiscopum excusali a baronibus submoii
suaso, episcopicaplalo consilio suo, ad archiepisco- seorsum sedent ; nec miiius a comitibtis el baroni-
ptim iiitrant. Flebal Robertus Lincoliiiensis, et quibus suum exigil rex de archiepiscopo jtidicimn.
dam alii lacrymas vix continebaui. Tunc pracfatus Evocanlur quidani vicecomiieset secnndae dignita-
Cicestriensis sic orsus csl : < Domine archipraesul, lis harones, anliqui dierum, ut addantnr eis et
salva gratia veslra, haberaus quod de vobis pluri- adsinl judicio. Post aliqirjiilam moram ,.1(1archi-
imim queramur. Plurimum nos episcopos vestros cpiscopnm redeunt proceres. Comes Legecestriae
offendislis;in angiportu magno nos iuclusistis, quasi lloberlus, qui maluritale aetatis et morum aliis
inler malleura ct incudera nos misistis, hac prolii- prominebat, quibusdam aliorum imponens ul pro-
bitione vestra; cui si non pariieriiiius.inobedienliae, nunliarent, renilcntibus ccepit negolium Clarendonae
si pariierimus, constitulionis ei offensae regiaevin- habiltim articulatim commemorare, ut superius fe-
culis illaqueamur. Nuper ciiim apud Clarendouam cit;at archiepiscopo minus (19) hilaris Hylarius
vobiscum congregati, a domino rege conventi fui- Cicestrensis episcopus, quasi inde manifesla eral
nv.isde observandis regalibus suis dignitalibus ; et regiaemajesfalis tesio, ct promissionis in verbo ve-
ne forte bacsitare possemus, ipsas de quibus loque- ritatis ibi faclae transgressio : riicebatque archiepi-
balur consuetudines suas regales scriptas nobis B I scopo, quori suum audircl jtidicium. Sed non plura
oslcmlit. Tandem illis spopondimus assensum, pro- passus, nil archicpiscopus: « Quid esl quod faccre
misimiis obscrvaiiltam; vos primo loco, nos stiffra- vultis ? Venistis me judicare ? non debetis. Judi-
ganci vcstri posiniodnm, ex vestro proeceplo. Ail cium cst senlentia lala post controversiani. Ego
haec cum snper hoc cxigerct a nobis domimis rex hodie iiilril dixi, ut in causa. Ad nullam causam
caulionem juraloiiain, el per sigillorum nostrorum huc vocatus fui, praelerquamad causam Joannis,qui
im|ircssionem, diximus sufliccre sibi debere pro mecumnon esl experlus. Adhaccme judicare non po-
sacrameiilo saccrdolali, quod tlicebamus ci,in verbo testis.Ego qualiscunque palervester stun; vos aulem
veritalis, regales suas illas dignilales nos observa- proceres palatii,laicae poteslalcs, saecularespersonae.
turos in bona fide, sine dolo malo, et legilime. Do- Judicalioncm vestrain non audiam. > Recedunt pro-
mintts rex persuasus acquievit. Quo contra nunc ccres. Post inlervallum surgens arcliiepiscopus, et
nos venire compelliiis, inlerdicendo, ne ei, quod de crucem suam bajulans, ostium petebat, quod tola
nobis exigil, adesse possimus judicio. Ab hoc gra- die obstrictissime obscrvalum, quasi ultro aperliim
vainine, et ne quid ad laesionem noslram addatis, est ei. Aliquis maliloquus prosequens, eum ul per-
dominum papam appellamus, el hac vice prohibitioiii _ jiiriun regis cxire dixit; aliquis tanquam proditorem
vestrae praestamus obedientiam. > cum recedeie, el doinini sui regis judicium aspor-
Arclriepiscopus: « Quod dicitis, audio, et Deo pro- lare.
pilio appellalionis proseculioni adero. Clarendonae 0 qtiantiim siistinuit in illa dic in spiritu marty-
aiilem nilril concessum est a me, vel a vobis per riuin ! sed felicior rediit a conspectu concilii; quo-
ine, nisi salvo honore ecclesiastico. Ut enim vos ipsi niam dignus habitus csl pro noniine Jesu comjiati.
dicilis, has (res ijii rcliiiuimus delerminationes, in Ille in aula homiiribiisplena ad fascem Jignorinu uon
bona fide, sine dolo malo, et legitimc; per quas visiim sibi offendil, scd iion cecidit. Ad ostiiini, nbi
salvac sunt Ecclesiis noslris dignilales, quas e jurc equi sui cranl, venit. Siium ascendens, magisirum
pontificio habemus. Quod eniiu contra fidem Ecclc- llerberliun.qiii equuin propiiuni.propter prcssuratu
siae debitam et contra leges Dei esl, non potest in iiimi.im,tam cito habcrc non poleral, secum ad ho-
bona ftde et legitime observari; item, non est Chri- spilium trar.svexit, ad monasterium sancli Anrireae.
sliani regis dignitas, ubi ecclesiaslica, quam ob- Faeta oralione ante altare , crucem postea secus
servandam juravit, pei it libertas. Ad baec, easdem aram BealaeMariacdeposuit. Sedil, ct t'oiiicstici ejus
quas dicitis dignitales regales scriptas, dominus rex circa eum : luttcait ei Willeliuiis filius Stepli.ini :
suiiinio ponlifici conlirmandas transmisil; cl repor» D < Isla equidem, isla fuit amara <lies.>Cui ille:« Ul-
tat;v.sunt ab eo potius improbataequam approbatae. lima erit amarior. >Et post modicum, suos horlalus,
Exemplnm nobis dedit in doclrinain, ul et nos ita ait : < Quisque veslrum in silenlio et pace sua se
faciamus, parati cuin EcclesiaRomana recipere quae liabcat. Amare verbum de ore vestro non exeat. Nulli
recipit, respuere qua: respuit. Praeterea si lapsi su- malcdico quidquam respondeatis. Sinile eos couvi-
imis Clarendonae,caro enim infirma, spirilum re- ciari. Superioris personae est hoc pati ; inferioris,
6umerc debemus.ct in virtute Spiritus sancli conlra hoc facere. Ut illi suarum linguarum, ila uos no-
hostem anliquum enili; qui utrumque procurat, ut strarum aurium domini simus. Non mihi maledici-
ct qui stat cadal, et qui cecidit non resurgat. Si sub tur;sedei qui, quod mali dicitur, in se recogno-
stipulalione in verbo verilatis ibi concessimus vel scit. i
jtiravimus injusta, noslis quia illicita jurantes nullo Rex, audito ipsius archiepiscopi discessu, et quod
jure obligantur. i cuin sui aulici lurpiloquio proscquerenlur, rogalus
Redeunt ad regem episcopi, et ejus pace a j'udi- aRobertode Mclidono Herefordiensi cpiscopo vet
(19) Ut tuperius fccit, «1minus cod. Dom,

U5 VITA III AUCT. WILLELMO. 146
forte ab aliquo alio edoctus, dum adhuc non per- A stale, ut Londonite episcopus c.ipam cl cuciillani
rexisset, misit, praecipiens, utpost eum voce prae- cxueret, appulsi snnt; arcliiepiscopus secretius ari
conia per vicos clamarelur, ne quis eum lnrpiloqiiio Graveningas. Inde pedes ivit, et pauper cuiii duobus
vel convicio laederet, ne qnis omnino ei, vel alicui lantum conservis usque ad quodtlam horreum Ci-
suorum, in aliquo molestus essel arliculo. Archiepi- sterciensium monachorum deClaro Marisco. Magni-
scopus ilie sero inter suos, nlri solebai, comedit. tudine tamen anirai spretor erat fortunae modo rin-
Post coenain, milites cjus omnes qui adcrant, red- genlis, ut prius riilcntis. Obiter, agnovit euin ali-
dilo ci himianagio suo, et impetrala Iicentia, ctim quis, et dixit: « Ilic qiiidem est ille oliin cancclla-
lacrymis ab eo discesscrunt. Postea (res episcopos, ritis Anglhe, morio Cantuariensis archiepiscopus. >
Walterum Roffensein, capellar.um suum, el duos Respondil : « Solenlne sic ire Cantiiaria? archiepi-
quos ordinaveral, Robertuiu Hereforriiensem, Roge- scopi ? > ln villula quadam conduxii eqmim, cum
riiin Wigorniensem, misil regi archiepiscopus, iiltcrius pedes ire non posset; quem ascendit absque
quaerete ab eo licentiam ct conducliim pra:stari sibi sella. 0 Jesu bone, nuiltae quidem siinl iribulaliones
in crasiino recessnro. Regemilliinvenerunl hil.irem; jiistornm et passiones hujus temporis, nec tanieii
sedilisiuliiin crastinuin maneeis respondere. Respon- condiguae praemiis, quae reservas luis ad lempora
so luiiiiioiuin accepto, archiepiscopus moran illam " relribuiionis ? Ecce hic servus luus arcliiepiscopus
responsi regisaliquidsibiafferre pcriculi veritus est. reli(|iiit omiiia : et pauper, et inops et indigus
Nox eral: hora ad compleudum tlicla. Dixil sociis seciiius est te. Pace sanctoriira onuiiiim dixerim,
arehiepiscopus se velle in ecclesia vigilare. Uiiam si laiitum quisque Deo immolat, quaiitum pro ipsirs
quiriem praeterilarum noctium in vigiliis el oralio- amore relinquil, uon facile invenitur, qui Thomam
nibus pernoctaveral in ectiesia cum clcricis suis, anlecerial. Nam pro Christo et Ecclesiae liberlate,
facta afllictione, posilisque gcnibtis, ad invocatio- sua et suos contempsit; contcmpsit clericorum,
nem imiuscujusqiie sancti vel sancloe in litania sua officialium, suorum propinquorum proscriplioiiem.
iioiuiuatae.Aiunt ei qtiidam de clericis suis : « Vo- Quid ampliiis? coiuempsit inundura , coiiiempsit ct
liuniis et nos vobiscum in ecclesia vigilare. > Hle : sc ipsiiin. Sed haec oiniiia vir Dei in miilta paiieniia
« Ne utique : nolo vos vexari. i In noctis intempe- sullerebat, malens non modo rerum, sed et salutis
staesilenlio tertius recessit, nullo clericorum, ntillo subire jactiirain, qtiam jusiitiam Dei et Ecclesiae
militum siioiiim comiiatus. Qnod cuiii in craslino libeilateni absque subventione vel sallem reclama-
rex el omne concilium cognovisscni, captato quid lione periclitari.
lactu opus esset consilio, omnes possessiones Can- Q Ventiini cst ad horreum illud. Inde cymba
tuariensis Eeclesiaearcliiepiscopo in pace remanere veclus est ari Clarum Mariscuin. Inde ad sanctum
ilimisit, nullo ejus oflieialitimamoto, quia in appel- Aiidomarum. Ubi ab abbalc sancti Bcrtini et cou-
latione liiuc inde cranl. Et qui causas istas prosc- vcnlu, piis erumpcnlibus lacrymis, ciim gaudio
querenUir, ad doniinum papam misil iiicontiiienti uberiore suscipilur. A Philippo filio Tierrici illu-
posieum ad calces ejus, archiepiscopum Eboracen- slri comile Flandriae rogalo, conductum ei el sccu-
sem ct episcopos qualuor, Gilbertum Londonien- rilatcm cundi ad dominum regera Francorum, prae-
sein, Ililarium Ciceslrcnsem, Barlholomaeum Exo- starc, cum dcbila compassione et veneratione su-
iiieiisem, Rogeruin Wigorniensem, cl comiles duos sceptus (20), desiderata impclravit. Moram aliquam
cl barones duos, clericos domeslicos doinus suae faciens cum abbate Sancli Rerlini, suos consacer-
tres. Reliquum diei el concilii iiisuiiritiir iu tra- dotcs ct clericos et laceri agminis sui aliquid ibi
clandode copiis pedestribus in Walliara rebellem exspcctabat. Ibi equi, capella, vcstimenta el omnia
et regein Resim fcedcrifragum ducendis : scribilur- neeessaria sibi et suis, qui ad eum ibi venertiut,
que a singulis personis, tara ecclesiasticis quam munificentia comitis, Jiberalitate abbatis et vicina-
saecularibus, in regis roganlis auxilium promissa rum personarum ad plcnum ministranlur. lbi Ri-
beliatorum pedilura mulliludo. Solvitur concilium. " cardus de Luci niintius regis Anglorum a domino
Crastino mane nuiitii lol et lauti ad porlum rege Francorum rediens, ei, facta prius multa per-
maris Doveram tendunt, ocius accelerantes, el pu- suasioue repalriandi, homanagium stiuin reddidil.
tantes quod archiepiscopus eos praevenire debercf. Inde cum prosequcrelur iter ad dominum regem
Arcbiepiscopus inter limoraios Dei et suos necessa- Franciae, jam quadraginta equos ad pracbendam
rios latitando, etnncturnum quandoque iler agendo, suam habehal. Significato clericis suis, quos pltires
a decimo quinio die post sancti Micbaelis, usque ad in Galliis habebat, ejus adventu, feslinant et addun-
sectindam riiem mensis Novembris in Anglia est turci. Occurruni undique ei ad Stratam venerabiles
ntoratus; usque dum navis, cujus gubernatori et personae Galliarum Ecclesiae. Ipse eliam archiepi-
itaulis se crederet, sibi pararelur. Eademqiic die, scopus Rhcmensis fraterregisFrancorum Henricus,
commemoralioiiis scilicel fidelium defiuicioriim, el episcopi, abbates, archidiaconi, praeposili Ecclesia-
ipse el nuntii contra eura missi Iransfrelaveruiii: riim, qui tanlo exsuli debita vcneralione aggra-
Ulaad Porlura Magnum, multa tfcmeii acli tciiipc- tulaulur, clci scctsua libcraliter exponunl, ct re-
(20) Convcnlused. Spark.

147 S. THOMiE C.VNTUAR.ARCHIEP. 148
oijiere nccessaria a qnariam devoue charitaiis in- A rice, prosequente omni favore, loculus esl,et omne
«tantia compellunl. lulit punctiiiii. ln secrelo domini papac aitribus im-
Innotitit advenlus ipsius doinino regi Francorum iiiurmurabaiit de archiepiscopi deposilionc, tentan-
Ludovico Ludovici regis lilio, qui pic in domino et lcspapam ntaximis promissis; landem eliain adjccto
compassus est contumeliam passo et congaudebat quod denarium annmim beati Petri, qui nunc a solis
elapso. Tandem rumor hic domino papacAlexandro ascriptis glebie, nec lainen ab omnibus datur in An-
terlio divulgalus esl; qui cral Scnonis. Scbisma glia, rcx faceret et confirmaret in perpetuum, ab
siquidem erat in sancla Romana Ecclesia.proh do- oiniii habitatore terrac, ab omni domo a qua fumus
lor ! el Fredericus slreuuus, si Deum araaret, im- exit in urbibus, castris, burgis, viliisdonari; cresce-
peraior ctini lota sequela oniniiim (errarum sua- rcl quidem RomanaeEcclesiaereddilus iu Anglia an-
rum scliismalicos unum, aliiim el lerlium fovebal. nuits, praeler quod modo est.ad mille libras argenti.
Sed ct nunliorum regis Anglix adventus domino Sed ciimdominum papam immoiura et rigidi serva-
papae innotuit; qui, dcbila compassione condo- torem honcsti inveuirent, ut eis jussum fuerat ul-
lens arcbiepiscopo exsuli, et congratulans pro tra triduum non morari in curia, neque arclriepi-
Jiberlale Ecclesiae dccertanti scripsit ei, quod pau- scopum ad causas prosequendas exspectare, nccepia
salurus ct re.spiraturus seorsum secederet, doucc " liccntia et benediclione redeunt.
ad etini vocatus veniret. Pietale mota universa Cuin ecce una dierura ex altera paric ffunilnis
Ijallia archicpiscopo compatiebatiir; el contra re- cujusdam, videut plures quara trecenlos in cquis de
gis Anglorum nuntiosspirilus omiiium incitabatur, comilatii archiepiscopi ad dominum papain ctmles;
niaxime contra episcopos. Quod inlelligenles cunsilioqiie conimuni remiltunt uiiiim clericorum
omnes, Eboraceusis archicpiscopus et qualiior regis, Widonem decauum de Waltham, videre et
episcopi el alii comitem Arundelli Willelmum de audire, quomodo acceplus debeal esse in curia Ro-
Albenni dticem siiiim faciunt; et interrogati obi- mana ipsius Cantuariensis adventus. Cantiiariensi
ter cujus esscl lanta familia, lanlus comilalus, archiepiscopo Seuoiiim appropinquaiili obviam eziit
tlicuni comilis Arundclli; suppressis nominibus; In equis magna pars cardinalium, ad eum cuiii
episcoporum, pro pudor! veniunt landem ad do- gaudio recipiendum.
miniim papam. Aflltixcre undiqiie quicunque adI Doiuinus papa inlranli ad se ei assurrexit in os-
curiam doiniui papac venire poterant, de regno, culo el lacrymis et brachiis eum paterna miseralione
Franciae, de Biirgundia.videre et audire tot el lan- suscipiens, et pluriiua eum veueralione et exborla-
los nuniios regis Aiigloruiu; quod genus causae ha- /- lione consolans. Ad vigiliam sequentis Nalalis Do-
c
berent, quidessenl dictnri facturive. In Consislorio( iuini, rex Anglorum nuntios suos apud Meiieberg-
celebri arcliiepiscopus Eboraccnsis et omnesepiscopij hain recepil, et qucmdam nuntium propriuin doiniiii
praetcr Rogcrum Wirgorniersem; sed etcomes Armi- pap;c. Rex vero proposili sui ineflicaxjubct, iu cra-
tleli el Rcginaldus de sancto Walerico, isli omnes stino mitalis, slaiimarcliiepiscopuni oiiinibusposses-
corani domino papa locuti siinl. Omiiium ferc eralL siouibus deslitui, el Ecclesiam Caiituariensem, cuin
una sententia de coinmcndaiione illustris rcgis An- omnibus lerris et accessionibus ejtis, et omnes eccle-
gluruin, lanquam catholici principis, devoti filii elt sias et redilus oiniiium clericortim ipsius, iu iiianiim
benefacloris domini papae,etsanctac RomanaeEccle- suamrecipi; oninesque propinqtios archiepiseopi et
siae pro parle sua palroui, honesti viri, amatoris pa- clericos seu laicos de ipsius familia proscribi, et a
c.is, inagnifici principis, veneraloris personarum ec- regno suo ejici. Secundo die natalis, veniunt Lon-
clesiaslicaruin, et donaloris ecclesiarum regni sui-, (loiiiam apparilores ei officiales rcgis iisler qucs
secundura Deum cl sinc siiuonia. Et si modo esselt qiiidam Raiidulphus deBrock,
inter eum ct archiepiscoptim suum disliiniia, non
esse culpam regis. Deus pacis ct dilcclionis, adni- scelereante ulios iminanior omncs.
icnte ilominopapa ct Ecclcsia Romana, ciim place-- D ] cui etiatn laico crurielissinioet archiepiscopi inimi-
ret ei, ipsam bene sedaret, et nubiliim eoruin sere-:- cissimo, sanclaiii ill.im Ecclesiam Caiitiiarientem.
narel. Aliquis eoriiin, inter caelcra, regis Anglorum n iiriraariam Angloruiii sedem cuslodiemlaiu, imo
poienlaius et divilias diligenler conimemorabat. 1. polius dcsli-iieiidam commisit. Iste ciira aliis qui
Niillus umnino conlra personam archiepiscopi, vel ;1 busdam regii mandati esl exseculor : faciuni iinpc-
quod eam vel causam regis et ejus tangeret, aliquid d rata el pejora imperalis. Evocati exlra tirbem, apml
dicebat. Singulis eodem modo rcspondit tlominus is Lambelliani, in ipsa domo archiepiscopi, jurant in
papa :«Placet nobis regem Anglorum esse talem,tamn exsilium omnes ejus propinqui in urbe Londonia in-
Donum. Ulinam augcat in eo Deus incremenia vir- r- venti, ad primuin veiitum a terra venientem, a portu
tutiim.iEraiit ibi ari pedes domini papaein uno con- i- maris, el a natali solo exiluri, et ad ipsum nrchiepi-
sessu tres vel quatuor clericorum archiepiscopi, i, scopuin direclo ilinere ituri, scilicel ut et ipsi caro
quos valenlcs pro domino suo loqui dominus papa >a cjus carneni ejus macerent, doloribus ejus dolores
repressit, dicens non esse opus, cum adversus archi- ii- addani; et quot suorum pro ipsoejecti ei appareant,
episcopum nihil dicerctnr. lol aiiiinain ejiisejeciionis eorum gladiiperiraiiseani.
)- Noti tam cumttlus bonorum jucuudus csse potesi,
CouiesArundelli cflieacuis cacicris ct magis ictho»
qtiam molesla discessio. Emigrant iitriusqiie sexus A . religiosi pellunlur; cuni bonis praelatis debita nega-
propinqui ipsius, et infantes, in cunis alii, alii pen- lur libertas, einigrandi scva imponiliir necessitas?
dentes.ab uberibus. Omnes eiiani inventi clerici Albucins aequissrmo animo Athenis exsul philoso-
ejiis elservientes similiter; sed et qui eum vogun* phabatur. Id ei non accidisset, si in republiqa
in Angliaa fucie regis et profugum una nocte hospi- quiescens, Epicuri legibus paruisset. Archiepiscopo
tio susceperant. Sed quid? nobilis illa Gallia mise- exsuli cum nuntiabaiur alicujus vel nepotum vel
rata omnes recepit: rex ipse Francorum aliquos, propinquorum ipsius mors, non movebatur ; cum
archiepiscopi, episcopi, abbates, priores, comites, alicujus clericorum suorum, nunliorum ad dorainum
barones, praepositi,castellani, singulialiquos. Sancli- papara, male riissimulabai; ibi consolabatur coni-
moniales fcmiueiim sexum et cunabula recipiunt. muni necessitaieferendae conditionishuinanae, vitani
Paiiiti sunt nobilcs viri inter se inopes Jesu Chrisli omnibus metendam esse ut fruges , reddendam esse
eo exsules, boni archiepiscopi lacerum agmen, fami- terrae terram, hic propriam cujusque virlutem col-
Jiam desolatam.necquisqirameorumegeiiserai inter Jaudabal, falum deplorabal.
illos nubiles Francos, bcneficenliac et commuiiio- [Clericorura ejus alii cum eo coexsules extra so-
nis non oblitos. Qualibiis hosliis promerettir Dcus. ltini natale eranl. Illorum patrcs, matres, fralres et
Bonus exsul,servus Jesu Chrisli Thomas archiepi- ditiores propinqui post eos coacli siinl jurare in
scopus in secreto confessus domino papae,se pec- exsilium etquod archiepiscopo se rcpraesentarenl.
c.isse, qtiod praeccdeuie volunlale regis Anglorum Alii remanserunt eum non secuti; quorum Wiilel-
electusest; ilem quod Clarendonaeconsensil in ip. mus de Salesberia sacerdos captus et in castro Crof
sitisdecrela, decretis divinisconlraria; dicitur archi- tentus est anni dimidio. Tres ditiores de redem-
episcopatum in manum doniiiii papae refutasse, quasi ptione consliliierunl; Stepbanus de Elraloria cen-
obhasc eo indignum; dominumque papamila tridtio liim Jibras : post alia vice Aluredus de Waiheiiie-
sustinuisse, posteaque ei resignasse. Intellectaque in stedecentum libras : Turslanus de Cromdona cen-
confessione vila archiepiscopi el poenilentia interih- tiun marcas, et etiam uno die integro in nno et sor-
re el duriore, eum in ulleriorem et sinceriorem dido lalronum carccre fuil Londoniae.Alii vagi et
dilectionem admisit, sciens euin virnni justtim et profugi habilabant in Anglia, qtiorum propinquis et
sanctum, el ad summtim perfcctionis, gratia Dei, et amicis diu fuit eos videre formidolosum; ciim eis
domesiicarum virliilum enitenlem suffragiis. loquPpericulosum ; cos hospitio vel cibo juvare
Post aliquanlam cunido.minopapa moram factam, jiefas. Pro eo cxsulibus ejiis junioribus vel inediae
archiepiscopus deconsilio etvoluntateejiis Pontinia- _ manus immerito proscriptis plurimi Franci pia
cum raoraturus descendit, ad abbatiam scilicet Cis- compassione regem rogaverunt. Rex Francoruii.
terciensisordinis monachorum, qui ei et clericis suis aliquibus, imperatrix regis Angliae mater aliquibus,
plurimiset familiacnecessariae,in necessariorum ad- comes Flandrensis aliquibus, alii quidem episcopi
iiiinistratione hospitales fuere et liberales. Arclii- et comiles Galliaealiquibns.
episcopus, tolo lemporesui exsilii fere srpteimis va- Willelnms lilius Sicphani per orationem iinara
cans poenilentiaesuae excolendae, conscientiae mun- quam feceral, et regi in capella de Briihulla dede-
tlandae, vitae sanclificanda?,posl missarum celebra- rat, pacem hahuit. Ha?caulem est illa oralio, pro-
tionem et divinoruin contemplaiiouem, eliain studio pria domini regis Anglorum.
litterarum et maxime divinaepaginaeopeiam dabat; Rex cunctorum saeculoruin, rex arcis ethcriae,
libris eliam conscribendis el perquirendis a doiuino Rector poli, rectorsoli, regiim Rex allissime :
papa privilegiis. In quarumcunque Ecclesiarum om- Qui et maris dominaris, conliirbas el excitas,
nibus armariis nullum audiebat in Galliis ejse auli- Elcum |ilacel, strauun jacet; motum cjus miiigas.
quitalis vel approbalse aucloritalis librum, quem Tu creasli, tu formasli, ctelos, lerras, maria :
transcribi non faceret, nullum privilegium qtiod Ec- Quaefecisti, condidisti, lu gubernas omnia.
clesiaesuaenon perquireret, ul omn>retro lempore D ] Oiiine bonum tuum doniim, Omnipolenlissime.
optimis voluminibusel privilegiis Ecclcsia Canliiari- Cnncla grata lua data, doiiiinoruin Domine.
ensis iia ditala et nobilitala non fuerit, sicut tandem De beatiludine bonorum.
eam refersit. Archiepiscopus exsilii sui el suorum
Hos coronas atque donas gloria mulliplici,
necessilatemaequanimiter ferre studuit, bonis omni- vivunt simptici.
bus suis destilutus, et alienae misericordiae manum Quiiiimundo, corde mundo, vila
Hi beanttir, coronanlur in superlunaribus
exspectans; anteponens exsilii libertatem domeslicac mentes sunt ferventes igne sanc/i Spiritus.
servituti, patienter liiljt. Jaclabatin Dominocuram Quorum
suam, el ipse eum cnulriit. Dedit ei Dominns gra- De tnatis pmnis malorum.
liam in conspeclu omnis carnis. Archicpiscopi Peccatorum adjutorem qui non ponit Dominum
exsulis eadem quae Teucri fuit senleutia, palria Exaltaliim, elevatum, super cedros Libanmn;
cst, ubicunque homini bene cst: eademque Naso- Infernalem, Gehennalem demergis in cliba-uim,
liis, In Averni.in inferni lenebroso carcere
Omne solum ôrli patria. Habcs clausos reos JUISOS te Deum conteranere
0 Anglia, quanti aestimanda es, ex qua boni ci lbi rci, jnssu Dei, pro forma sententiae
151 S. THOMJ: CAiSTUAR.ARCIHEP. 1S*
Lngent, rigent, ardent, slrigent, et torqueiitnr un- \A Pro populo tuo,
fdique. Poptriique meo cuique commissi regimini
Ibl metus, ibi flutus, ibi stridor denlium. Dirigantur el subdantur tuo moderaraini.
liii poenaeomnes plenae vocibus gemeiilium. His intende, hos defende, his te praebe clypeum,
Hic dolores acriores aliis doloribus, Sceptruui tuum, regnum tuum, dominaris genlium.
Jhc lorlores iicquiorcs aliis tortoribus. Aufer bella el flagella tua iracundiae
Nobis parce, hosles arce, pacem nobis tribue.
Recognitioel adorutio Dei.
Esl humana virlus vana : scis quid est in boniine.
Deus meus, ego rcus tibi me lmmilio. Nam in parvis noslris armis non salvamur, Domine.
Dens vere, miserere adoplivo filio.
Saepevisa et confisase gratis auxilii
Supplcx tiius, servus luus, Deus clementissime, Relro vadit, in se cariil vis expers consilii,
Te adoro, et imploro luae donum graliae. Sed de Ihrono luo dono virttis adest coelica,
Rex ccelorum, me Anglorum diclum regem suscipe.
Perqucm dalur, procuratur deliosle victoria.
Regem rege, sua lege qui se nequit regere.
Est regnare ministrare loto libi animo, Pro frugibus terrm.
Nostra sata decuplala nos fruge lactificent:
Obedire et servire tuo sub imperio. J Nosira culta messe multa
TIIIISmilcs actus viles declinem peccaminum. copiain inultiplicent.
Inceiitiva rediviva exslinguam libidinum. Sic utamur sic fruamur bnnis teraporalibus
Falsa laetacousuela divitem excelsuum. Ul laetemur, jucundemur lecum in coeleslibus.
Accusaiio sui. Pro defunctis suis.
El meortim propinquoiiim miseralus animas
Non procuro corde puro quod te Deum diligam : Ilas absolvect evolve delicloruin maculas.
Parvi pendo, vix atlendo, quoinodo me habeam. Pro vivis el dejunctis.
Hujus lucis iu cariucis rebus nimis glorior : Vivis cunctis el defunciis, Doiiiine, lidelibus
lu pcccatis supra satis immorans immorior. Da pacalam et bcatam vitam in ccelesiibus.
Aberravi el peccavi, fateor, mi Domine. Amen!]
Temeravi, violavi jiisla easlinioniae. Circa primum elapsum exsilii sui.iiinum.cum jam
Piituerunt, piilriierunt cicatrices criminuin deferbuisse deberet regis excandesceniia, scripsit ei
iEstimati simulaii in laciim descendeiitium bonus archiepiscopus exbortalorias litleras illas :
Honestalis, castitalis legein fregi lutius « Dcsiderio desirieravi, i ctc. Vide indicemepistola-
Est sopita mea vita in malis diuiius. rum alphabelicum.
Me 'nnmiindum non secundum peccata corripias; Aliqui religiosi viri Franciae regem Anglorum in
Qui elatos vulr.eratos hos et hos Iminilias : Northnianniain et partes illas reducem pro archiepi-
Sed corrccto et respecto lua, Deus, gratia, - scopo rogabant: sed euni inexorabilera iuveniebant.
Telaudare etamare da mihi ccelestia. Plurimas scripsit archiepiscopus epislolas coepisco-
Emundare, emendiire quae commisi omtiia. pis suis ; inlerdum omnibus commuuiler, aliquando
Spem saltitis, rem virtulis, vitae innocenliara, semotim singulis; ul spiritum Dei resiimereni, c:
Caslitalis, puriiatis dona milii gratiam. pro domo Dei, lerreno abj"ectotimore, muriini se
Oraiio contra iratn, opponerent. Gilberlus Londoniensis ei saepius re-
Cum in ira mente dira interdum efferveo : scripsit; saepius pro causa illa eliam douiino pap.e
Deus care, moderare in me, quod non valeo. persuadere intendens, regium sanguinem cuiii vice-
Conlra cupiditalem. rit, vinci, ut in parlera regis papa ferretur inclina-
Nec sil cura mihi jura cuiquam sua tollere tior,et ne asperum quid adversum regein loquerelur,
Velsuorum vicinorum lerminos revellere. occasione archiepiscopi, ne forte in schismate illu
Licet censu, arinis, sensu me queant devincere generali, rex cum omnibus terris stiis, parii adversce,
ln bragnani, in pagani regis est apicibus, D cum imperatore apostatam fovente, adderelur; el
Quod habemus, possidemus, quaecunque non cupi- tunc in threnos, ut verbo ejus utar, domiiius pajia
[mus, totus ire possel. Satis invenirerilur, qui episcoporum
Urbes illas, caslra, villas, nisi prius capiam regis Angliaeecclesias et baculosde manu etobedien-
Non abesse vel deesse eas mihi sentiam. t!a idoli reciperent.
Regttm turres pauperum res simili inlerilu Hic idem episcopus proscriptorum clericorum
Opura plenus et egenus aequocadtint obilu. archiepiscopi reditus et ecclesias cuslodiendas de
Pro aedibusoralio. nianu regis receperat: et cum plurimis eorum con-
Regni scdes da liacredesmeos post me scandere. solalionem plurimam poluisset inipune inipendisse,
El pacalura regni slatum le lutante regere. vel patam dispenicns et donans sua pauperibus
Pro ctero suo. clericis et destitutis, vel sallem sub absconso chla-
Meumclerum da sincerum fas etjus eligere, midis eorum animas confortans, neque Laureniius
Et devota mente lola te Dcum diligere. fuil neque Sebastiamis. Robertus Uscarl clcricti?
Vivant ita bona vita tit tibi complaceanl; ejus et officialis in rcditibus ecclesiarum illarum
Nobis normam alque forraara vivendi se prsebeant. t. colligendis, frugi homo ecclesias ad minorem daba:
pensionem,ut majorem perciperct sibi propler firmas>A i Da regibus noslris; cum vero diseordes, dicebal: Da
donationem, el xenia inrie majora ei provenirent,, regi noslro, scilicet seniori regni possessori, Iriiini-
quae regis lisco non inferrentur. Arcliiepiscopus 5 phnm virlulis luaeseienter excolere, etc. Nec de-
aulein excommiiiiicaveratoinnes, qui vcl bona Cati-. erant qtii talia sxpe notibant.
tuariensis Ecclesix vel ecclesias seti bona clcricorumi Tunc eum piissimus et Deo dignus Ltidowicus tex
suorum propria temeritate vel regis occuparent .111- Francorum, quod quidem a principio volnerat, et
rtoritate. llli autcm, proh dolor! non se gerebantt sancto Thomaeobiulerat, in snam cnram recepil, et
exconimiuiicatos: posleaque in flore juveiittuis suac ei de reditu suo Senonico ad exhibendum sedonavit
plurimi ila obierunl, ul ille Roberlus et Nigcllus de> niimmos, annonam, vina, quantum servienles ipsius
Salcavilla, regis sigilliferi : aliqui autem excoinmu- volebant accipcre : sed et xeniis et miineribus euin
nicatorum archiepiscopi in carne sua gravi ulcere• frequenter coluit, et in propriae visitalionis praesen-
vulnerali, qnasi percussi a Deo expiraverunt; utl tia; dicebatqtie aliquando ei vel ej'us clerici gratcs
Robcrlus vicearchidiaconusCanluaricnsis ct sacer- sibi exsolvenlibus : < Non reddatis mihi graliam;
tlos de Chierlewda. nunqti.im alicui vel aliquibus panem meum dedi,
Episcopus autem Londoniensisecclesiarura illa- unde mihi i(a gralum fuissel. i Sed ei ille archiepi-
runi curani suatn, a doinino papa pliiriinum redar- scopiisSenonensisWilleliiuis, filinscomitisTbeobaldi
giilus, circa anni finem, regi rcsignavit. Archiejii- nepolis senioris Henrici regis Angliae,fraler reginae
scopus, inqiiam, suos suffraganeos litieris emissisi cltrium comitumFranciae.aetatenijiivenctilusmorum
studioriissime exliortabalur, ut ei el Canluaricnsii gravitate transgredicns, qui meritorum favore, duas
matri Ecclesiaesuaein unilale adh.xrerent, nc rex nobiles habere meruit ecclesias, Senonensem titula-
corum connivcmia vcl dissiunilatioiie ila in Can- tain et Carnotensem commendalam, archiepiscopiiin
UiariensemdesaevirctEcclesiam, et ila legibusiuiquis; in vera coluit dilectione; el omiiis clerus et militi.i
cleriim Augliacopprimeret. Galliae.Extra urbem Senonicam opud sanctre Co-
[Ibi apud Ponliniaciim cum quadam die missam liimbae niorabalur.
idcm bcatus Thomas celcbrasset, et post inissami Jam domimis papa regi Aiiglomm sollicilitis scri-
ante allare prosiralus in oraiionibus, flctibus cl, berecoepitpro eo, tanto tempore elapso.uiexpirasse
gcinilibus, sicut mos illi erat, aliquandiu moraretur,, jani debuissct.si mortale fuisset odiumetindignatio.
audivil vocem : « 0 Tlioma, Thoma! • Et ille : « 0i Post mullas suavissimasque exhorlationes epistola-
Doniinc, qnises? > Et Dominus ad eum : < Ego, res, nuntios aliquos mitlebat. Ita alternando, regem
sum Jcsus Chrislus, Dominus luus et fraler luus : £g revocare a memis calore intendcbal. Cum aiilem
Ecclesia mea in sanguine luo glorificabilur et lu pulsanli ei non apcriretur, aliquanrio, sed lemperate,
gioriuberis in ine. > Post modicum exsurgens, el minas adriebal, diligenlerei ingcrens, quod diiitius
inde ittiriis, qui solum se pulabat hoc auriisse, vitht cum supporiaverat, patientia eum ad emendationem
abbalem loci qui erat ei a secretis prope astaniem, provocavcrat; amplius etim ita sustinere non posse,
et euiii cxspectaulem sub quadam ecclesia: ilti.is contra aniniic suae salutem. Inlerrium eliam e( ar-
columna.El ciimcognovisseteumhocauriiisse.exegit chicpiscopoconsiliiim dabatet licenliam animadver-
ab co ut ncmini diceret se siiperstite. Posl archiepi- teiuii in rebelles sibi filiossuos : etiam et archiepi
scopi marlyrium ille haecrevelavil.] scopum honoravit el exallavit legatione et primatu
Legcseliam illas Clarendonacscripto damnavit, et Angliae, :it quarilum deerat illi in possessionem
omnes, qui cis consenseranl, abcariiin obscrvatioiie suarum amissione, stippleiettir ei in tlignitalum ac-
absolvit.Rex his el liujusmodimolus archiepiscopum cessione; et quod minus habebat in redilibus, re-
submoveri fecit a Pontiniaco; limeniibus niona- cuperaret in honoribus.
chis, nc omnes sui ordinis, quos in lerris suis rex Episcopo Loudoniensi misit littcras dornini papae
Angliac inliuilos habebat, a lerris suis ejiceret, si de sua Icgatione el snas proprias lanquam legatus
;irchiepiscopuinquasi ininiicum regis amplius reli- D E utrasque pracceptorias,ul episcopis Angliaeeuni esse
ncrent. domiui papaelcgaium tanquam ejus decanus rienun-
In capella domini rcgis, in cantico illo feslivo, liarei, et quas singulis scribebat episcopis litleras
Chrislus vincit, non dicebaiu, archiepiscopo, cum mittebat. Episcopus hanc obedientiam reousavit.
venlum esset ad illum vcrsum: sed archiepiscopus, Item eumdem episcopum aliquando prius evocaverai
pax, salus el vita. ltem dominus Lonrioniensis epi- lilieris ad eura directis coinmoiicfacicns, maiirinns
scopus ad preces solemnes, posl sermones suos vel ct praeeipiens ut ad eum venirel, el tanquaui ejtis
in synodis suis, ad clerum, vel diebus festis, ad siiffraganeus et Cantuariensis Ecclesiae professus
populum; cum non eral spcs pacis regis, el archi- eum consilio el auxilio in causa Ecclesia?jtiviirci.
episcopi, non nominabat archiepiscopum, ut oratio Episcopus noluit. Idem cpiscopus quonriam excum-
fleret ab Ecclesia ad Deum pro eo : cum rtimor erat municatum archiepiscopi Alanum rie Nova Vi!!;i
deeorum concordia, lunc faciebat de arcliiepiscopo Hierosolyma ituriim absolvit cilra Doniini papa>vel
memoriam; quod mulli auditores notabanl. Simili- ijisius archiepiscopi coiiscientiam, jiiratum taincn
terque posl fecit.cum regesAnglorum.pateretiilius, quod olriter doniiiium papam adirei, et ab eo poeui-
(•erant concordes, dicebanl in oiatione ad missam : tentise injungctidaesusciperet remedia.
135 S. THOM.E CANTUAR. ARCIIIEP. 15eJ
Episcopus Wigornicnsis Rogcrius evocatus et sia- A etiain correptus iiifirniititiesuffocatuseffJavitexlre-
liiists sequi archiepiscopum, et cuni palre el itoiiiino iiiiim. Domiims archiepiscopus una Dominica Paltna-
sno in consilio, el auxilio in causa Ecclesiae, el riiin posl processionem ei sermonem episcopum
impctrata seniel transfretandi liceulia, quasi sttidio- Loiirioiiiensempro trina inobedienlia revocatum seri
rum cansa quoruin aelale jnirior eral inorabalur in irrevocabilem in multa praesentia religiosorura et
transmarinis inlerdum ad curiam regis quod ei co- fidelium Dei apud Claram Vallem excomniunicavit,
gnalioni fuil conjiinclissimus. Hiijns laus celebris, et quosdam alios in Anglia vcl in curia rcgis com-
baecesl pracclara memoria, qui solus inler episiopos moranles pro causis quas in Jitteris suisqua; haben-
Angltae, ausus est et voluit patri exsuli coexsulare, tur manifestabat. Quoscunqiie enim excommunica-
cum paupcre patiperlalem tolerare, pro liberiate bal archiepiscopus, i* liileris emissis eorum crimina
stare Ecclesia:, et in die nubis et caliginis regi in exprimebat et excommunicalionis rationes et leges
crratis resistere. Quisquis anrico in errore resislit, vel decrcta subjiingcbat, nl appareret cx iracundia?.
flt resipisccntis amicus jucundior. Archicpiscopus calore vel ex praecipitii vel iiiiinicitiariim catisa eum
pro inobedientia saepius correpttim et vocattim ar- nihil agere severitatis, qui super eoruin cxcessibus
rhiiiiaconum suum Galfridum Ridelltun tandein ex- potius movebaiur pio affcctu palertiitaiis. Rumor
rommtuiicaveiat. Significaveranl quod hoc regi id B statim in Anglia venil : fama
lamen dissimulanti el non curanli. Iteniqtie cpisco- Mobilitatevigel viresque acquirit eundof
pus Wigorniensis qui mtilto post ad cuiiani venit, a Episcopus Londoniensis audito slatim in urbcm ad
rege benigne susccptus est. Quippe cuui libenter cathedralem ecclesiam venit : convocat canonicos
audiebat, Jicel ejus non acquiesceret consilio. Uua el clerum urbis Londoniensis, abbates qiioque ct
tlierum inlraverunt in capellam; rex missam erat prioreset personas viciiiarumccclesiarum; rumorein
auriiiiirus : loco suo stetii. Episcopus interius in talem de se publicat, se excommunicatum praeriicat,
loco suo : non mullo posl intravit archidiaconus et lamen se excomniunicaliim non gerebat, miranti-
Cantuariensis. Episcopus eo viso exivit. Rex mira- bus sapientibus. Nec mullo post convocat syiiodum
lus cst: causam lamen inlellexit cl in ira fervorc generalem, eadem pradicabat, sed ei nullo adversa-
stimularile aclus cst. Misil lamcn niiniiura siatim rio rcspondenle , quasi quia absens et defensus
rediiurum dicere ei cur exiissct. Cum episcopus el iion vocatus fuerat. Sed qui archiepiscopi litteras
•'
plaue causam dixisset, misil iterum posl eum rex trinae citaiionis vel alias vocationis deferret, non fa-
qui diceret ei, quod a terra ejus ocius exiret. Epi- cile invenjrelur, quippe chaos magnum non lanluui
scopus misil pto sociis pro liominibus suis ut eum marisct lerrarum sed regis irae etminarum inier eos
«
seqiierenlui' et slaliin rccessit regique nunliavit quod flrmatum erat. Nec poluit solemnitas isla cilaiionum
jam pcdcm liabebal in strepa vel orbein tenente peper nuntiiim fleri, ubi nunlius non audebat suum
dcm, seu quo alio dignalur nomine, a terra sua vel archiepiscopi nomen profileri. Iusuper et se non
exiturus ct abiit. Sni colleclis sarcinis et impedi- obnoxium vel subjcclum Canluariensi arcliiepiscopo
menlis eiini jani scquebanlur. Posl magiium inler- vel Ecclesiaecontendebat. Pridem fuisse se dicebat
valluiii cum rex iratus in veiba conlumeiiaeet mina- llercfordiensem episcopum el nomine illius episcopii
iiiiii prorumperel, fuit qui dicerel ei: < Domine, Cantuariensi Ecclesiaeprofessum, sed modo illa obe-
qtiid fecisti? Episcopum conjunclissiiiiiim tibi firie dienlia solutum, quia ad Londoniensem Ecclesiain
cl sanguine a terris luiseliminasli. Si dicere fas est, translalus fuerat et Londonicnsis episcopus nullam
non bene fecisti. Praelerea archiepiscopus obscquiuin Cantuariensi Ecclcsiaeprofessionem fecerat. Ad haec
accepiissimum et desideranlissinium ei addidisti. se archiepiscopiiin esse debere ex Chronicoriim ra-
Doniinus papa non prius animadvcrtendi in te nimis lione asserebal. Siquidem lemporibus Briioniiui.
juslam et evidentem catisam habuit, nuuc uietur anie subactam ab Anglisiiisiilam, sedcs quidem me-
occasione non quaesila sed oblata. Tuis te das dolo- tropolilana Londonia fuit. Ita declamabat; sed causa
rem amicis, gaudium inimicis, qui proscribis inno- pj assislala est nullo adversario. Eo audito et sibi re-
centem, expellis episcopum. i His et hujusmodi rex liclo, quisque reriiii ad propria.
suasus el revocalus misit qui equum urgens calca- Ipse se non gerebal excommunicatiim. Fuit tamcu
ribus episcopum revocaret. Noluit episcopus rcdire. qui ei in secreto diceret rumoribus crerii oporlere
Rex denuo misil alios in dexlrariis agillimis, ct teret noii oporlere. Nonduin audieral vel vidcrat litteias
lios nunlios, inler quos et comitem unum, qui epi- sentenliae in eura datae, et pro solis rumoribus ila
scopum vel delinitura recocarent, vel reniiciiicmi extra se rapiebalur el in lanium se jaciabai pericu-
coactumque reducerent. Rediit, el regi deiiberiuss lum ammx super inobedicnlia laboris super (alis
locutus est. Et eo in curia morante, nunquam ar- causae dc archiepiscopo proseculione. Exspeclaret
chidiaconus ille capellam intravil, neque episcopo » donec litteras sententiaedaiae audiret, si effugere nnn
praesente regis se ingessit praesentiae.Sed et Here- posselne audiret. Et intcrim Calbolicum se gerens
fordiensis episcopus similiter a doraino archiepi- tunc consilioulerelur. Norunt episcopi el justiliarii
scopo lilteris evocatus ad mare venit ut transfrela- Anglicequotlquaerebaturqui taleslitteras in Angliam
ret, sed Irausfrciare prohibitus, allius indoluil, ctt portarenl: faciuiu porlus inarinos dislrictrissime ob-
cuin rediisset ad propria, in illa doloris veliemenlia
a servari. Et priorCanluariensis Ecclesiaeab Ecclesia
157 VITA III AUCT. WILLELMO. *•'&
recedit. Episcopus Roffensis Bimililcr. Loiidoniensis A In regis Anglorum offensam Joccliniis Salesbe-
episcoptts similiter et decantis, ne inter regem ct rensis episcopus inciderat: ad graiiam ejus captan-
nrchicpiscopum- flucttiaiiles et in neulram pariem dam, decanaltim Salesburiae cuidam cleiico regia
lidi, sed lales lilieras venienles ad se recipiant.... Joanni Oxeneford donaverat; priuslamen prohibilua
eam voraginem non cadant; si non recipianl ahsor- litterisdomini papae, ne alicui personae lionorem illum
beat eos Charybriis. Ununi juveiiem non litterauim, donaret citra conscieniiam et conserisiini canonico-
seri lnictini invenit archiepiscopus , qui seiilenliie rmn suorum.qiiorum qtiidam dc majoribus Ecclesiac,
htijiis liiteras, periculo multo se exponens, sed pro coexsules crant arcbiepiscopi. Unde aucloritate rio-
Deo mori iion verilus, in Angliam rietulit. In eelebri mini papae, archiepiscopus illum excommunicavit.
festo die ascensionis Dominica:cuin quidain vicarius, [El hocfecit eliam beali Anselmi praedecessoris sui
Vitiilis nominc, honio limoratus et Iionestussacerdos qtiarti roboralusexemplo, qui inexsilio posilusapud
celebraret ad magntim altare episcopalis eccleriae Cluiiiacum comilem Metleiui excommunicavit, quo
Saneli Pauli in Londonia ct ciini canlareiur ofle- cottsiliario rex Anglorum Willelmus secundus uteba-
renda et sacerdos ille hostiam panis et vini oblulisset tur contra libeiiateiu elcclionis episcoporum et abha-
et calicem coinposuissel.adest Bercngaiitts et positis lum, sibi usurpans donationem b;:culorum.]Episco-
genihus, porrcxit sacerdoti litteras quasi oblalionem pum Londoniensem propter trinam iriobedientiarn in
siiam. llle allonittiset ad oblationem primo iiiaiiuni littetis nolatam, eadem involvit senlentia : non vo-
extendit el recepit. Ait ille : « Non est hic luijus catum tamen, absenleni et indefensum. Undeet ipse
sedis episcopus, sed neque riecanus : video te hic Lonrionieiisis postea ansus est publiee et in synodo
minislriim Jesu Christi : libi ex parle Dei etdomini contendere, qtiod eum illa non tentret sentenlia.
jiapac irado hic li-lleras archiepiscopi Cantuariciisis Scd qui archicpiscnpi litteras trinae citationis, vel
de seiilenlia data in episcopuin liujus Ecclesiae, et alias asperuin qnid iiiionaiiles, in Angliain deferret,
litleras etiam cjiisriera ad dccanuin, ut ipse et clerus non invenireliir. Aliqttos etiam barones et clericos
luijus Ecclesiue-lianc observent seiitcntiam. Ei tibi laterales regisstiisex causis propriorum excesstium,
dico Dei aiieloiilale ut proeter hanc missam amplius excoinniuiiicavil, el publice excommiinicalos deiuin-
non celebres, donee. episcopo suas, et decano suas tiari praccepit. Sie nimirum ante leonem catuli ali-
iilteras osteudas. > Haeedixit el abiit inter densas quando verberantiir. Htijus sententiae inAngliam
turrnas populi, ut tuoris esl, post evangelium die portitor vix reperlus est. A rege Angliae missum
feslo ad propria recerientes, siquidem mane ad pa- esl, ut absolvereniur, ad doininuin papam : spem
rochianas ecclesias missas suas audivil. Factuni esl r{ pacis jam promiltebal. Rescripsit papa, ut absolve-
miirinur aliquod ab illis qui allari propitis aderanl renlur, et ab alio quam ab archiepiscopo, extraorili-
admoti, quaerentibus a sacerdote si inlerriicta esset narie satis; sed ut regem miligaret. [Aliquolie.s rex
in urbe divinorum celebratio. Cumque respondisset Anglorum barones suos aliqtiot a domiuo archiepis-
sacerdos : « Non, > siluit popultis et ab iis ille quac- copo excommunicatos, missis ntintiis ad doniinuiii
situs non esl. Sacerdoteprosequente missaecelebra- papam, impelravit absolvi, quasi pro metu mortis
tionem, ab oflicialibus quidem regis in urbe et extra signiflcans ei qttori eos conira hostes Walenses in
ad transilus viarum ille tacite et sollicite quacsittis, exercilu esset riucltirus. Hac occasione apud eccle-
sed minime invenlus est. Idem Berengarius postea siam S. Trinilatis in Londonia aliquando plnrimi
ad Eboracum venitcum lilleris doinini papaeamaras fueruiu absoluti.] Ei archiepiscopo etiam ad lein-
liistorias continenlibus, el lamen indemnis evasit. pus orgamim detraxit, et poiestatem ligandi regem
Episcopus Londoniensis el decanus posl dies aliquol vcl suos, ut vel sic regem victorem faceret, et ad
in urbem veniunt; in ecclesiam clerus urbiset ci- coosiliuiii Dei et sutira inclinaret. Spe illa diu sus-
viummajoresnalu evocanlur. Ibi in publicoomiiium pensus, et landeni deltisus doiniuiis papa, cttm olettm
aspectu sacerdos ille, Vitalis, acta narratepiscopo : stium eoriim non sanarel infirma, iterum resolvit os
siias offert litteras, quarum tenor hic erat [Exces- I) I archiepiscopi, iterum altentat vinuin inftindeie.
sus v.l, decano eliam offerl suas, quaebaec contime- Hex iralus jussit rienaritim sancli Petri aiiriuum in
banl [Vest. n. d. la. pr. q. f.] el ulraeque liltera in Anglia retineri sibi. lterum jiibet, subtilitis pracca-
publico lectaesunl. ve.ns lan.dem, ut nullus in Angliam Iransfretaiuriis
Extiinc episcopns communi consilio excomiiiiini- recipinttir, nisi habeat regis litteras; ne forte aliquis
calum se gessil et regi acta significat. Rex ei rescri- inleidicli sententiam, quain sciebat arc.hiepiscopum
bil in liunc moduin [Audivi gr.].Episcopus iransfrc- habere, in Analiam deferret. Ex parte sua , Londo-
tavii, et per domini regis inierveniuin et stiis tnedi- niensis et cacleii episcopi Angliac, nc quid interdicti
antibus nuntiis absolutionem impetravil sibi dari ab in persouas itlorum vel in regnuin archiepiscopus
exlraordinaria potestate R. Rotomagensis, elR. Ex- slatuat, auntira fere tolum iiicliidenies, appellationes
oniensis, quibus euin absolvendi a doinino pupa est fiiciiint et scrihiinl arcliiepiscopo, et noii prosequnn-
tlelegata polestas. Rediit et qtiidam episcopi et miii- ttir. Evohilo aimo appellationcs renovanl el arcbi-
tii doinini regis et sui eum eo qui a domino papa episcopo significant, eludentes ejtis potestatem liu-
venerant, et praedicalum est publice in ecclesia ca- jiismodi frusiratiouibus. Noluerunt inlclligere, quod
thcdrali eum esse absoltituin. appcilatio homintim csl adinvcntio, dejurecivili esU
159 S. TIIOMÊ CANTUAR. ARCHJEP. *6?
i 'diicius est omninose voluntatiregis siipponpre, ut
introdticla est ad repeltenda injiisla giav.iiiiina, irti- A
iuiiicntia possessiOnibusnostris vel corporibiis. Unde rex i ita yicisse viderelur. Aderant ih i|Iai senleuiia
eiiam beatus Paulus, corpori suo timens, cum cape- iafcliiepiscopi Rheniensis, Senonensis, Rolhbniagen.
retttr, ait: < Caesaremappello. i In talibtis habet lo- isis, rex Fu'ahciae,episcopi-et abbas de Moriie Dei,.de
cum, Appello; nec videtur sapientibus calholicis, ordine i CheHusae: et qiiod de,cohsuetudinibnsscri-'
quod exiendi debeat ad lollendam obedientiara , ad ptis ] Clarendohae.npnlpqueretur. < Quaeehim, aititil,'
evactianriam majorem polestatem ecclesiasticam, ad ; necessitas
i loqueiKli.super his? Scripto'vestro, au-
elidenriam excoinniunicationem, quae non de jure < ctorilatedominipapae,,easdamnastis, et abearumbb-
liumano, sed ab ore Jesu Chrisli est introducta, po- servalioiie omries, qui assensumpraestiterant solvis-
tesiaiem liancdanlisapostolis suis, ubi dicit: < quae- tis. i In crasliiio collQquiosemper retinuit: < salvo
cunque ligaverilis in terra, erunt ligata et in ccelo; honpre Dei, et iiberiaie "Ecclesiae..> Mirabantuf om-
qtue solverilis,solula. i Absit eniin -ut jus huinanum nes pfaennminati. Rex Angliae'aii :"< Onines;liDbab-
praejudicet juri divino, el quod htimanae est adin- erunt delermilationes, Hic hihil.efit sophjsmaiis. >
ventionis annihilet iilud quod divinae est conslitu- Mediatpribussiipradictjs suadentibushajc feiiiuidere,'.
lionis l . cnm non acquiesceret, quasi desperati discesseruixtj
lnterea plurimi episcopbrum Angliae de medio B relicto eo tanquam consilii eorum dpsertore. Ipse_
facli sunt, ut praeter archiepiscopatum Caniuarien- adsocios suosserecipiens,dixitiiilercaetera,:«Deum
sem, sex in Anglia rex in niaiiu sua haberel vacanfes ea die fecisse summum sibi honofem.iinde maximb-
episcopalus. Alii quiilem senio confecii agebant in Deo gratiflcari har)ebani,.qui, quod oniiies ppslpone^
extremis, alii mortui. bant alii, retinuerant hoiiofefti Dei iii oiiiiiibiis sal-
Sua pro parte, dominus rex Francorum et opti- vura fore, i Sed piurimi sociorumfejiis, rediturniri.
males Galliae, saepitts hortalu domini papae, saepius lerram nalivitalis suae desidefautes .quoj pax-hori
proprio spirilri, dolorem regis et regni Angiiaeatlen-: procederet, et quod a rege'oiferente ei reditiuh et
denles, regem pro honp pacis conveiiiiint. Tandem reslitutionein, Ulein his deiermiiiatjonibus iiihâere-
consensit fex Angliaearchiepiscopuin Cauluariensem ret, moleste ferebaiit, - .-.'" ; :-}';
ad colloquium eorum evocari, Plurima inier Cos In redeundo a colloquio iilb, in ipso comit-atu re->
habita simt colloquia; sed sufliciel de aliquibus ali- gis Francorum, fprte proxime ante arciiiepiscbpuin,
quid brevitef dicere. quidam clerictis; ejus Heuricus; de Hocluna equiia-
Colloquio ad Plancas, cardinales Willelmus Papi- bal: eqtius ejus offendit praeceps : ille clare, utaii-
ensis, et Otlo, et archicpiscopus Rothomagensis diret arcliiepiscopus, ironice ait eqno suo.:"« jPrpgre-
maxime arcliiepiscopum tentavertint. < Vctus est, " dere; salvo honore Dei et sanclae Ecciesiaeet ordinis
ii)quiuni:, de prbvitlenlia querela, et de his scriplis mei. >.Archiepiscopus aegre ferens", tacui.t. Post,iii-
regiis consuetudinibus inter reges el archiepiscopos lervallum, secedens in partemcum ciencis suis,, ut
Anglia;semper maleria est corrixandi: hoc est caput equi respirafent et slillarent, -ait eis^: « Dilecti spcji,"
querelae, haec malorum omnium origo. Et cum di- raecuin omnia passi, ul qiiid cbnlraiiie iia seiititis et
cas te pacem Ecclesiae tuae supra omnia diligere, et, loquimini? Reditus."'et restitutio 'nbstfa' iiiiiiiimiiu
has exsecrerisconsuetutlines, modo parebit, modoi quidem est; libettasEcclesiae^de quarexiioriÎbqtii-r
certum dabis indicium. Pax. Ecclesiae in manibusi tur, lbnge pluris est, Pacem' tahdem/recipiam-, qua.
tuis est. Visne renuntiare archiepiscopatui, si rex melioreiri non poierb; sed nunquam ita-ciirias' hiin-
consuetudinibus? > llle : < Non haec aequa lahce li-. dinas.vidistis.,> Taiiieii pbstniQdurti in sen.tciiiiam
brantnr. Ego , enim, satvo hoiiore Ecclesiae meaeett boni arclriepiscopi Thomae,,omnes praefati viri coh-
personae meaearchiepiscopatui renunliare non pos- seiiserunt, errorem suuin damriaverunt,;,euin yirhm
suin. Inauditum enim esl hoc de antecessoribus meis. saiictum, et fortem Dei athleiam probaveriinl, et in
Regis hoiior et animse ejus salus salva magis est ini ipsius amplius confcederati et cbiifirniaii- siint di-
reiiunliaiido quarn in relinendo consueturiiiies: quod! rj
{ lectione,
cxinde patel, quia dominus papa eas damuavk, ett Colloquio aptid Mbutem Martyruiii,, cum rex
vos cum Ecclesia Romana. i Cnm in hoc -eum ser-- ..Angliaapralionum gralia ad sanctum Dioiiysitim ve-
mone capere non possent, ut renuntiaret, quaesi- nisset, el pallium oplimum et qualer viginli aufeos
erunt, si cofiiin eis contra regera super querelis ha- oblationem super altare. pos.uissel; ubi et a rege
bitis vellet litigare. El simulabantse habere , quam1 Franciae et omni clero et militia, qui ei bcCurrerani,
tamen non habebant, plenitudinem poteslatis inii honorifice suscCptus est; posl, cum de paee ejiis
cansa. Respondit: « lta; si taraen prius integre re- et archiepiscopi tractaretur; et arehiepiscopus super
sfitueretnr. i Aiunt: « Illud esseimpossibile. > Ille : solitis articulis tentatus et interrogatus, semper idem
« Sibi vel EcclesiaeDei non aliter expedire.i Tuncc inveniretur et petitionein suam in schediila scriptain
cpiscopi Angliaelolum annum includentes, quindecira n regi mitleret, ut suse Ecclesiae Canluariensis jura,
diebus niinus, faciunl appellationem,quam cardinales:s et sibi et clericis hominibusque suis ablata, et fra-
domino papae scribunt. ternam pacem et clero Angliaelibertatem restitueret,
Colloqtiioapid Munl-Mirail,ita beue ei per inter- ipseque ei tanquam domino et regi fldelis foret, et
nuntios-pacis promittebat rex Anglia:, quodfere in-i- devotus in omtiibus, salvo honore Dei et sanciae
*<H VITV III AUCT. WILLELMO. m
Ecclcsi.e et ordinis sui: his non acniiescens re\ ari1 A , qu.e ifisi pruis reciperent, rcspucre, qiiaerespiierent,
satisfaciendiiin .mditoribus obtulit sitper causa eo- rex iion acquievit. Ille jussus rccessil. Voealiis
iHin tractanria, stare judicio cleri Franciae, vel scho- intravit 'magister Herbertus de Boseham. RexVsuis
I.iritim Parisiensium ; sedilepraecedente restiltitionei ail de eb': < Eh'videbitis qucmdam superbum in-
ficionria non loquebaltir.'' Et recessit reginam etl trare. > Ipse qtiidem stalura ut eral procerus et
Philippum regis (ilium visuriis Parisios, qtiasi ila1 forma venusliis, etiam satis splendjde erat indutus,
sprclo archiepiscopo et rupfo colloquio; quod ai- habens, de qiiodafri panrio viridi Autisiodorensi,
chiepiscoptis inter caetera moleste lulit, dicenss tunicam el pallium,--aVhumeris more Alemannorum
quod forte ter vocaretur anlequam amplius ari col- dependens, ad lalos ricinissunr, ornatum decenter
loqtiendum vcniret. Cum discordes hoc modo di- coniingenlibus stiis. Praefata regfssalulivlione, sedit.
gredereiiiur ab invicem, eflluxere dies. T.indem hoc: ConveiUusest simili modo, qtio*Joannes, *j 2?t,fespondere
- *
«lomino papae nuntialum est, quod concordia noni ccepit simililer Joanni fere ; sed"!faesit'arcJiiepiscopo
procedelVat. el fidelitate, ct consuetudiiubus illis Scijplis; ATchi-''
Aliquod coiloquiuni habendum erat apud Pontemi episcopnm de vitae honeslate et regisJItIelifaTe'pl'u-
Isare cx condicto. Die dicta, adfucrunt arclnepisco- rimum commendavit, dicens ; illum solumeste^jis*-
"
pus Senonensis et episcopus Belheleemila : rex An-. fidelem, qtii regem non permittil errare, ubfpWesV'
gloiura liluc veniie noluit; scd mandavit eis per revocare : nara qui regi loqtiitur ad plaeituin , et
iiuiilium illoium conventus, quod si vellent venire e}us errorem, si quideu/est, dissimulat, et, quen»
Gisorcium, loqueretur eis. Ita delusa est eorurn fa- taciturnilas addicil, regi Jidelis non est, fidem
tigalio , el exspectatio archiepiscopi. Rex , comiles: praeterit, jurala mentilur. IdeOque ait, se non posse
et magnales Franciae aliquando regem Angliaecon- regi lllam \eram fidelitafem jurare, nisi vellet regi
venerunt pro clericis archiepiscopi majoribus , qui comes inseparabilis adhrerere, et euin, ubi esset
cum eo remanserant, ut saliem eis rediltis suos re- juste corripiendus, corripere : sciebatque regeiu
stilueret. Si pro sua promotione archicpiscopo ser- iiujiis esse insliluli ct animi, quod eum non audiret
\iebant, hoc mirum non eral. Non eos contingcbat nec loleraret. Deconsueludinibiis ait, qubd dixerat
causa ipsius ct archiepiscopi, quod ipsi duo inter Joannes ; et adjecit, mirum sibi videri,-qluoa\ rex
se delirabant, clerici iHi immerito plectebantur. Rex scribi illas fecerat. < Sunt enim , ait, et inregriis
Angliae acquievil, ut ad eum clerici illi accedereni, ahis aliquae mala: consuetudines contra -Ecclesiain
salvoitu, slalu, redilu. Venertint Andegavum ad Dei, sed <non scriptae; ideoque quia sb^ptae rioa1-
Pascha sancta Dominica in albis : siquidem ibi rex siint, spes estmaj'or, quod inspirante regibiis ,D'et»
fcslivus comedeiat pascha. Una dierum sedit inter exterminenlur. i Rex eum volens capere in serrhone,
fannliares suos clericos illos audilurus. Pnnuis ad lit:_ < Et quaenam sunl malaeconsueludines in regm»
eura vocatus inlravit Joannes de Salesberia : a rege domini nostri regis Francorum ? >HerberlustVCon-
salutalo prius petiil pacem, el beneficiorum suoriim suetuduies lelonei et pasagii, quac etiam a cleffcis
ecclesiablicorum reslitutionem , quoniain regis of- el peregnnis exigunlur. > Jtem , obeunle episcopbv
fensam sciens in nnllo merueiat, et paratus foret bona domus, aes, omnia mobilia, etiaui fenestrae'"et
regi esse devotus, stibditos ct fidelis , sicut doniino oslia exportantur, et regis fiunt. Item forte similes
sno lerreno, salvo ordine stio. Diclum est ei pro vel aliae aliquae malae consiieludines sunt, sed non
rege; quod in (erra regis natus, et nutiilos suos scnptae in regno regis Alemannortim. Rex : <Quare
ibi propinquos habeiet, et de bonis terrae regis in iri riomine dignitatis dcrogas ei, non vocans eumiim-
magnam frugem multarum probitatum et dhiiiarum peratorem Aiemamiorum ? i Herbertii» : < Rex Ale-
adoleverat; et opoitere eum sicut regni regisin- niannorum est; sed ubi scnbit, scribil impeiator
tligenam regi esse. fldelein conlra archiepiscopum Romanorum semper Augusius. > Rex ait: ,-«Prolf
et bmncs honiinos ; propositaque est ei forma »a- pudor ! magna siquidem indignalio. 01119hic filius
rramenti si juiare vellet, quod regi fidelis foret de D rj sacerdolis regnum meum perturbat, et pacem ihe.im.
vita et membris suis , et honore suo lerieno con- inquielat' > Herbertus : « Ego miniine; sed neque
servando conlra omnes homines , et nommatim , filius sum saccrdolis, quia non fui gemlus in sacer-
quod consuetudines suas scnptas et regales suas dotio, licel poslea sacerdos fuent pater meus'; neque
digmtates lcgilime conservaiet, quidquid faceret filjiis regis est, nisi quem pater rex genuerit. > Tutic
«lonunus papa vel archepiscopus vel episcopus suus. ait quidam de assidenlibus baronibus, Jordanus Tar-
liie omnia alia concedens, m archiepiscopi con- suii : « Equidem cujuscunqiie filius sil, vellem dimi-
suciudinibus haesit, riicens, se nuliilum ab ado- dnnii terraemeaededisse, ut filius meus esset. i Quod
iescenlia de boms Canluaii.e Ecclesiae , et juratum etiam veibum rex amare accepu et siluit. Post
esse in doinini papae el arcliiepiscbpi sui obedien- pauca, jiissit Herbertum abife ; recessiu Philippus
tiam'; rieque posse Canluariae Ecclesiae vel domirio de Calva, iiatu Londoniensis, qui dtiobus annis anle
siio archiepiscbpo deesse, neque ppsse quarumlibet exsilium archiepiscopiTuronissluduerat,divinampa-
coiisueludinum observanliam suscipere. conlra do- ginam audiens.et leges docens, apprimae lectionis, et
minum papara et Ecclesiam Canluariae; se.d,cum do- _ eloquentissimussed segrolalus; eoquenequeprfjeseii-
minopapa et archiepiscopo se aitparalum recipere, tiam arcbiepiscopt comiiabatur, neque Roniam luil-
PATROL. CXC. "'
6'
103 S. TJIOM.E CANTUAR. ARCIJIEP. 164
tebatur, neqnercgis ct ejtis dislantiac se imtniscebal; A ei coronando manumimponcrent; qtiiaCantuariensis
vocalus inlroiit. Haec aiilem de-eo dicta regi nota Ecclesiae haec dcbebat esse coronalio. JScc .iiiiniis
facta stiiu ibi ; habiiitque bonos inlercessores , qui pridie fcstum sanciorum Viii et Modesti;coronaiur,
dicercnt regi, etim dixisse, cum audisset se occasione Rex statim retraiisfrclal, seri pritis cmn filium sujmi
archiepiscopi bonis suis in Anglia destiluluni: Deus rex Angliae disposuisset coronari, dixil lioc "iilem
bone, quiri a me quaerit ille bonus lioc rex? Rcx., YVigornie-nsltunc iransiiiariiio, traiismarinus pra:.-.
itaque suastis, nc nibil gratiae faceret, liuic sacra- cipiens ui rcpaliiarel, et cum epis.cqp.is,qiii paiici
mcnltim proposilum rcmisit, pacem suam dedit, . adinodum supereraot.in Anglia, cognaii .sui adesset
reslitutionemquc bonofum suorum concessit, ct cor.onat.ioni.Nec (anien signilicayit ei (jnp,l.pei- iha>
surgcns ad alia se convertit liogotia. Tandem hoc nus iinposiiioirem Eboracensis vellet eiim coronai-i.
(lomino papae .significaium cst, quod concordia non Episcopus sperans meliora, concessit,. et^ ari maris
procericbat. Habuil item a riominb papa archiepi- porliim Diepain venit, R.cx lii. Aiigliaih vener.at.
sc.of.us aucioritateii) danriac sentenliae in personam Rcgina, quae in Norniannia renianserat, et Ripar.diis
rcgis, scd melius patieiilia ct comiriolioiiibus emri de Humet justitiarius Nqi'mahnofum,.lilteras misb-
ad pccnitcniiam et salisfactionem revocare inlen- riint episcopo Wigorniensi iid portum pi-oetJietumiie
ilebal. Quo audito, rcx misit domino papae nuniium transfrelraret; alias etiam littera,$, pra>posi,to et
Reginaldiim Lumbardum, ut cum domino papa age- iransvectoribiis .iiaves liabentibiis, ne -episcopiiiri
rct, vcl de transfercndo archicpiscopo ad alium li- illum in" Angliam iransyeberent nec. transfretare
tuliiiu archlepiscopalis ccclesiae, cum de depositione pc-rmitlerenl.-Saiie iiitelligebant,quod'episcopu.s iile:
ipsius tblies fiuslra tcntaliis.. dominus papa, semper Eboracensem. Jiiantis cpronandbîmppsitiirun],
per immobilis, et pecuniae spretor, invcnttis est; n.on permitleret illiim coronari in<prqyincia ânttiar;
vel de revocai.da potestate itla cominissa archiepi- riensi, vivenle CaiUnarieiisi arcliiepiscojib-; cujiis
scopo animadveriendi in eurn; vel de dilatione dignitatis esse debebat regem novuiii cbnsecrare.
tland:» senteniiae, sub, spe pacis et reconciliationis lta transfretare pfohibilus, episcopiis, rcmansit iii)
archiepiscopi, quam domino papae rex permisit. Normannia.' Post. cbro.naiionem illam, ,rex statiiri
Et quideni iiliimuni illtid Reginaldus ille a domino ut dictum est, retfaiisfrelavit in •Nqrnianniairi.
papae impclravii. Itenim et ileruin dulcibus allo- , Trans Falesiam, VVigoriilensis (23) .episcbpiis, ad
qtiiis ct exhortaiionibus regem dominus papa com- tria millia extra Fajesiain ad eum veiiit. Rex ej se
pellat: « Non proficiens hac via, minatur.securim vultuosum osiendit, et stalim iii verlia prorupit.
ad radicem arboris ponenilam. > Quod procul dubio Q i contumeliae, dicens ; « Nunc patel , te prbdiiqrem
rcx inteiligens, j'urare facit omnem Angliam a laico esse; praeceperam tibi egqipse,qtiqd corqnatipiufiiu
tluodecim vel quindecim annorum supra, contra mei adesses, et libi.diem praedixeram, adessenolui.,
dominum papani et arcliiepiscopum, quod eorum sti; in quo, quod neque nie; iieqne'filii nieiililigas
non recipienl litteras, nec obedient mandatis :et, promoiionein , plane ostendisii. , Equidein ypaiel,
si quis iiivenlus fbret lilleras eprum deferens, Ira- quod inimicq magis faveas, et me rmeosque bclio
tlereluf potesiatibus, tanquara coronae regiscapitalis habeas; sed fetiiius episcopatus lui iajmpJius.iibi
ininiicus. Tamen hoc sacramenttim apostasiae nobilis non remanebiiiit. Eripiam eos. a maniijiis tuis,:qyia
quaeriam domina filia Baldewini de Reivers (21-22) et episcopalu et bnini beneficio indigijijin ie p.robar
virilitcr agens ei zelnm habens obedientiaeDei nesti. Vere Roberti borii cqmitis. aviinculi-.mei (ilius
quejuravit neque aliquem hoiiiinum suorum jurare nunquam fuisli, qiii me ette in castrb illqnulriyit,
permisit. ArchiepiscopusEboracensis similiter libere et nos ibi, el piima etementa morum et litierartim
fecil. Alii episcopi, q.ui in AngJia reiiianseraiii, prob doceri procuravit. Episcopus, de stia secufus irinb-
tlolor1 in parochiis snis saeramenuim illud jurari centia, regi simpliciter et modeste acta uarrayit^
jiermiscruiU, Arehiepiscopus , boc audito, lanio quoinodo ad portum usque venisset, etquqmodb, ne
com.patiens crrori et apostasi;c, missis ciam Iitieris D transfretaret, litleras prohibilibriis accepisset, jfiex
ad aliquos limoratos Dei, omnes qui inviti j'uiave« non credulusilli, et veliementissime accensus ait:
ranl, a sacramento absolulos.pronuiuiavil. Rex facit « Regina est in caslro illo Falesiae, et forteFvicar-
porius maris dislriclissime' observari. Interirn in dtis de Humel vel adest vel in proxiino aderil^, lati-
Ahgliam reverliuir, eUlitim suuiii Henricuiii apud dasne illos auctores? « EpisCopns : « Reginam mi-
London impoiieiue ei manum archiepiscopo Ebo- nimej ne forte si revererilia vel timore vestri vefura
racensi, supradicto Rogerio, praeter spem et opinio- supprimat, adversum me amplius excahdescasi Si
ucm omniiim ferc tolius iegni, stibilo fecit coronari. vero verum confueatur, adversus illani nobilem do-
Archiepiscopus Cantuariensis ad hunc castim oculos minam irreverenier insanias; hon est iiiihi libia
direxcrat Providenliae, ct a domino papp. liueras tanti.ut pro lioc unum yerbum amarum abbre v.esiro
obtinuerat, in Sabbalo domiiiicse coronationis illius audiat; malo sic factiim esse, quani me cbronationi
Eboracensi ct Londouieiisi oblatas, ne ipsi vei aiii adfuisso, quae qtiidem injusta, et contra Deum fuit,
ratione coronati, sed praesumiitioiie corbiiaio-
episcopi Anglia) citra euin.non ad hoc revocaluin non
,(21-22) Biicrac» .ed. SnarL (25) Wig. om. ed. .Spark.

m VITA II! AUCT. WILLELMO. iH6
ris; cl si adfuissem, illum i4iieiiin coronasse non A '. passionis affectu riomini sui archiepiscopi, qiiem
siistinuisseni. Dicis nie non ftiisse liliuni comiiis ordinaverat, propulsaverat inopiam. Eorum aulem
Rogeri, nescio ; niatris meaevel filius fui, cum qua qiiihus hoc objectum ftierat, alii, qui tamen hocfa-
totius constilalus, et honoris jus haereditalemque cerent, tiniore incumbenle snper eos se hoc fecisse
paler meus suscepil; sed vos faclo conriignaeretri- negaverunt, ut pacem haberent, eam pecunia sua
buiionis iion ostenriitis, quori paler meus, ille comcs emerunt. Aliquis ausus est palam dicere : < Et quiri
Rogerus, avunciilus vester fuil, quod vos honore nos arguilis opus fecisse misericordiae inopi et ex-
condigno enntrierit, quod pro vobis regem Stepha- sttli, et palri nostro de pecunia nostra donasse? Non
num sexdeciin annis iinpugnans et inimicum impu- estreligiosus nec satis Christiarius qui calamitosuni
gnatoremque sustinens taiidem pro vobis in bello negligit, affliclo non compalitur, pauperis non misere-
captus fuerit. Si haccct hujusinodi patris mei ob- lur. Dicilis eum regis esse inimicum; nos nesci-
sequia ad animum revocassetis, non ita fratres mus, nec crcdimus. Et tanicn si esset nobis inimi-
meos in exinariitionem et exteriniiiium redcgissetis. tiis, iiiimicuin diligere jubemur propler Deum;
Fratris mei comitis tenuram el honorem mille mili- esurientem cibare, et polare silienlem.i Dictum fuit
luin, queni avus vester, rex illuslris Henricus pa- aliqucm dixissc vcl scripsisse re.gi Anglorum de
tri meo inlegrum dedit, vos feudo riticentorum el archiepiscopo : « Utquid tcnetur extiiisus? ntelius
quadraginla militum decurlastis. Alitiin juniorem lciiebitur incltisus quam exclusus. «Satisque diclum
fralrem meum R. slrcnuuui, iil dicitur, militem, ita fuit intelligenti. Unde et rex ad colloqiiium de pace
inopem cl opis indigum esse sustiiuiislis, quod pio festinavil, et ibi omnia prius negala, quac ab eo pe-
pauperlate, relicla saeculari inililia et vita, hospilali tebanlur, conccssit. Prius tamen filio suo iia subito
Ilierosolymilano se in perpeluo serviturum donavit, coronaio, proptcr aliquod consequens, quod poluit
el schema habilumqtie suscepit. Vestros domesticos conliiigere ; el si quitl mali contigisset, non deberel
propinquos, et amicos sic nostis beare. bene meri- proptei- ctim puniri regnum, cujus ipse rex non es-
los sic consuevislis muner.ire. Quid mihi minas et sei. lsliiri ftiit arcana non enarrabile fibra regis An-
mala inlentalis, quod cpiscopatus mei beneficiis me gloruin, novit Deus, « qui scrutatur reheset corda;>
spoliare vclilis? Ut libelmoveor? non moveor, vestra noii ego. Sed qui ante reni, in re, post rem, operibus
sint, si vobis non suuiciiini, quac ab archiepiscopatu creditleriint, hoc de co inlellexerunt. ltem th; con-
et sex episcopalihus vacantibus et pluribus abbatiis, cordia el pace archiepiscopi rex Francorum et nun-
mjuste certe et animaeveslrae periculo recipitis, et tii domini papaeregem Anglorum suhito compellant,
.n tisusvcstros saeculares redigitis, eleemosynas pa- (fj quoniain domiuus papa tantos regis excessus, tan-
tnim vestrorum, bonorum regum, etpalrimonia Jesu lara archiepiscopi et suorum coexsulum miseriam,
Chrisli. i Htsc et hujiismodi dicta sunl in audienlia nec non laborautis Anglicaiiie Ecclesiae dolores ulte-
omnium, qui regi hinc inde lateris stipatores coequi- rius dissiniulare non valuit nec voluit.
tabanl; et ait sociis suis quidam miles de Aquitania, Acquievit rex (24) rogari in ipsa aestale. Igitur
qtii episcoptun ignorabal: « Etquis iste qui siclo- sexto anno exsilii archiepiseopi Tliomaenondumconi-
quilur?» Diclum est ei qtiod essot episcopus. Ille pleto, pririie beaiae Mariae MagdalenaecoRgregaulur
contra : « Equidem feliciter acium est cum rege, apud FonteVeral (25) archiepiscepi Rliemeiisis, Se-
quod sacerdos est ipse. Si miles esset, duo jugcra nonensis, Rolhomagensis, Tyrensis, et dominus rex
terrac regi non reliiiqucret. i Alius autem quidain Francorum, et episcopus Nivernensis , et abbas
intendens regi placere, amarius episcopum objurga- de Grosso Monle, loco domini papae, et episcopus
vit. Qtiod rex audiens, et indigne ferens, conversus Pictavensis, et fere omnes episcopi Normiinniae;co-
ad illum, maximo eum lurpiloquio dehoneslavil, mites et magnatcs fereonmes Galliacad pacem inte?
inter caetera dicens : « Putasne, pessime, si quaevolo regem Anglias et archiepiscopum Caiiliiariensem
dicam cognato et episcopo meo, liceat idao tibi vel reformandam. Nullus episcoporum Angliae ibi fuit
alii cuiquam euin vcrbis inhonorare, aut minis in- "' praeter Rogerum Wigorniensem. Ipsa die ad hospi-
sectari? Equidem vix inanus coiitineo ab oculis tuis ; liuin rcgis Francorum veniens rex Anglorum, cum
libi et aliis contra episcopum nefas sit muiire. i Ven- secrelo collocuti essent, post pauca j"ocando dixit
tnm est ad hospilia. Post prandium rex et epi- rex Angliae: < Et craslina die habebit pacem suam
scopus secreti et placide colloculi sunt, et de pace latro vester; el quidem bonam habebil. i Rex Fran-
archiepiscopi. Aliqua vice faclus fuerat lumultus coruin :« Quis, inquam, lairo pro sanctis Franciae?>
magnus in Anglia a juslitiariis regis imponentibtis Rex Anglorum : « llle nosler Canluariensis archiepi-
qtiasi crimen quibnsdam abbatibus, et personis ec- scopus. i Rex Francorum : < Utinam esset ita no-
clesiaslicis in Anglia , quod archiepiscopo exsuii ster quomodo vesler est; honor vobis eritcoram
regis ut dicebaut inimico, pecuniam numcratam Deo et hominibus, si ei jiacem bonam feceritis, et
transmisisse-nt.El quidcm episcopo Winionicnsi hoc nos vobis gratiani habebimus. i Haec in audienlia
non audebant objicere, qui frcqucnti visitalione et riicla suni, secretius quse voluere loculi sunt. In
opportuna auri et argenti iransmissione, pio com- crastino exeunt omnes ad colloquium illud. Rcx
(21) Mox cd. Spaik. , (25) Freitevile cd. Spaik.
167 S. THOMiECANTUAR.ARCHIEP. 1(8
Flancorum non ascendit: forte ita convenerai itiler A t llereforriiensis.>Ariliaecarchiepiscopus : t Equidem
eos, prece regis Angliaepromillentis ei se omnia sine verum est, quod reges illos illi coronaverunt; sed in
co faciortim.quae posiulaverat. Siquiriemfatigaveral illorumcoronamenlisCantuariensisEccIesiaeiiigniias
prius rcgem Anglorum pro archicpiscopo precibus uon estinimiruita : nam cum regcm unxit Willel-
miiltis. Et quoniam iititic ad colloquiiim hoc in terra mum Eboracensis ille, quasi vacabat scries C.in-
regis Francornra rex Angliaevencrat, acquicvit rex tuariae. Sligaiidus enim , qui tunc Canluariensi
Francorum colloquio ct concordiachuic spiritu magis praeesse videbaiur Ecclesiae, archiepiscopus non
ct auctoriiate adesse, corporaliter abesse, et regi fuit; pallium a sancta Romana Ecclesia niinqiiain
Angliaepropriac libertaliscl liberalitalis lora laxare; snsccperal; el, vacanieEccIesiaCantuariensi.inclcro
nt sui juris magis esse videretnr; ciira rex euin Angliaemajor emineb.il et proprius iinpellebat ar-
Franciae neque prccc neque praesentiaonerarel, et chiepiscopus Eboracensis. Cum vero coroiiiiri de-
conspectior in eo apparerct miscricordia, pace, et beret rex Henricus, sanclus Anselmus Caiiluiiriae
gratia sua archiepiscopo rcddita, cum suacibi reli- archiepiscopus erat; sed longinquo aberat rz-
ctus esset volttntati, et niilli subjcclus nccessitaii: sulans apud Cluniacum. Quoniam aiitein mora re-
sapienli siquidcm dominorum preces praeceptasuiit. vocalionis ejus maxinic posset esse regni periculo,
Ciini plurimi pliiiima biuc inde dixisscnt pro bono B ' ne inierea guerra oriretur super faciem terrac;
pacis et graliae eorum resarciendae, et rex acquie- subiit in locum ct officium archiepisropi absenlis
vissel omnibus arliculis pacis et Iibcrlatis Ecclesiac, unus siiffraganeorum cjns, ille Herefordiensis, pa-
et gratiae, et restitutionis rcddenda: Cantuariensi tris salvansei digniialeiu. i Rex ad haec: « Bcne
Ecclesiae, el personaearchiepiscopi, et restilutionis potest verum esse. Ego quod dixi, in causa rontra
terrarum et ecclesiarum faciendaeclericis scu omni- CantiiariensemEcclesiamnon dico; ipsa mesacravit,
bus pro arcbiepiscopo spoliatis, el donatioiiis ectie- ipsios ubique volo salvam foie dignitalem. Si quiii
siarum archiepiscopattis, quan inlerim vacaverant, in eam commisi, pro me paratus sum corrigere
archiepiscopo relinqucnd*; siquidem rex clcricis domini papae et Ectiesiae Romanae arbitralu. Et
suis eas donaveral; nolens bonus arcliiepiscopus vobis iiceat ab arcliiepiscopo Eboracensi et epi-
latere regem aliquid, quod poslca posset inter cos scopi AngliaeCantuarieiisi Ecclesiaeel vobis illatas
offendiculivel scandali causam generare sapienlis exposlulare iujurias. i Satisfactum est archiepiscopo,
siquidem cst j nec fellere nec falli velle hujusinodi et pro hac responsione et concessione regi gratiam
Iiabuit orationem : < Domine mi rex , omnia quac redditurus, equo descenilit, ari pcdes regis se incli-
mihi fecislis benelicia proniotionis primaeel scciin- Q .. natnrus. Quorirex intelligens, ocius cqno desiliit,
dae, et venerationis pluiimac, saqie atl mcmoriam ct archiepiscopnm amplexatus elevavit, ciuii reci-
revocans, grata et accepla fe.ro, el in oninibus agens piens viiltu hilari, fronle laefa,et pacem spondeiue
gratias, tanquam regi ct ilomino lerreno debilor et graliam sibi referenle. Ascensnro praebuil obse-
vobis sum el obnoxius, salvo Dei honore et sanctae quiuin, orbem lenens, quo pes ejus dexter lenerelur,
Ecclesiae; el nunc potissiiiium, quia me modo ad Ab omnibus honae volunlatis hominibus, qui ade-
pacem etgraliain vestram revocalis ct rccipitis : rant, pire erumpebanl lacryime. Tunc rogalus cst
veriini inler omnes malorum articulos, quos in ira rex dare ei osculum pacis : nam diu prius, cura
et inriignalioiie veslra suslinui, proscripiionis, spo- inler eos de concordia tractareiur, revcrsione ct
lialionis et ejectionis mei et meoriim, vcl cujusciin- reslitulione, et omnibus hujiismodi articulis a rege
que oppressionis Ecclesiae Canluariensis; unum conccssis, scd solo osculo ncgato, pax diu h;cscrat;
est quod me plus movel, et quod inlactura incorre- tlicente rege, se aliquantlo jurasse in ira, quod etun
clumve omitiere neque possum neque dcbeo; scilicet, nunquam oscularelur. Unde consultus domiiius papa
quod filiumveslrum per Eboracensein archiepisco- regem a lali si fecerat, sacramerilo absolvii : et ei
pum iu parochia Canluariensi coronari fecislis, el injuiix.ilin animae suae sahuem, quod emn in bona
hac dignilate regem sacraudi EcclesiamCar.luarien- D j pace oscularelur. Rex ait : t ln terra mea ceniies
sem spoliastis, quae vos unctione inisericordiaeDei ejus osculabor os, manus cl pedes; cenlies ejus
unxit in regem, ct quae inler omiies dignitales suas audiam missam; scd modo differalur. Non loquor
lianc sibi liabuil peculiarem, propriam et specialem, capliose. Ilouor inibi est, ut in aliquo mihi deferre
a tempore longaerelro vetiistatis, ex quo primuin videalur: et in terra mea osculum dare, de ma-
beatus Augustinus sedcm melropolitanara Cantuariae jorevidebitur gralia et bcnignilate, quod hic fieri
conslituit. i Ad haec rex : < Accepi quldem el di- viderelur d« necessitate. > Assensu omnitim archie-
tlici, quod inter caeteras regales rcgni mei digni- piscopus acquievit. Laetaii snnl universi, clerus,
lales, haecquidem uua esl, quori si rex Angliaefilium mililia, populus, omnis aetas, omnis crdo, qui liaec
suum vivensin regem promoverevoltieril.ubicunque viderunt et audierunt. Postea soli dominus rex et
ct percujuscunque civitaiis archiepiscopum vel epi- archiepiscopus, seorsum diu secreto tisi sunt cou-
scopumvoluerit, licet ei hoc facere. Et atavus meus silio. Solvitur conventus. Convenerat imer regem
rex Willelmus.qni subegit Angliain, ab arcbiepiscopo ct archiepiscopum, quod in Galliam redirel ar-
Eboracensi sacralionem suscepit et coronam Lonrio- chiepiscopus suis benefactoribus gratias referre; et
«iae.Et avus meus rex Hcuricus pcr manum episcopi domino papae, tuntio cl scriplo suo : acceptaque
109 VITA III AUCT. W.LLELMO. 170
liienl.ia, et compositis ad. repatrianilum rebus, ui A & Una dierum Reginaldus de Warenna intravit capi-
ad regera reriiret, qnivel in propria, si fleri possel, tiilum canonicorum de Siuhwercha, quihus ipse
praesenlia eum in Angliam reduceret; vel curn eo, familiari dileclioue, et fralernitalis eortim commiini-
archiepiscopum Rothomagensein mitterei, ul re- catione , et plurima devinctus erat beneficiorurn
riieus poslliminio, cttin multa veneratione, susci- collaiione, et inier caetera cum loqueretur de hoc
perelur : el interea , rege pracipienle, ul posscs- mundo immundo, de facinorosum malilia, rie viliis,
siones ablala: ei et singnlis restituerenttir deslilulis. quae a palrum nostrorum nobilitate degenerans,
De pace archiepiscopi scripsil rex in haec verba, audct el apponil praesenscorruplior a>las, ait eis :
[ ] (26) Celebralur restilutio clericis ar- « Obsecro, orale Detim pro me inslantius; necesse
chiepiscopi; uon lamen saiis plenaria : sed ncque est, in proximo forte audietis in Anglia fieri, quae
ipsi arcbiepiscopo. Rex, ut supra diclum est, do- a saeculo non sunt facta ve) atidita ; ct quoad me,
naveral in disseulione vacantes quasdam ecclesias coulra me et meam volunlalem; seri non sum mei
archiepiscopi : et secundura formam pacis revocai juris. i Abhorruerunl caiionici, qui haec audierunl,
(lonaliones illas el archiepiscopo relinquil. Jnlrant nescicntes quid vel de quo dicerel; donec Regi-
in possessiones eariun offieiales clericorum, quibus , naldo illo servato innoccnle a sanguine jusii hujus,
"
archiepiscoptis illas donaverat. Sed non miilio post res landem per alios facta est. Re\ Aiiglorum inte-
per ofHcialesrcgis hi expelluiitur, ct reinlraiil qui- risn arcliiepiscopo litteras scripsil revocalionis pcr
bus eas rex dederat. Praeterea, reditus, et jjensio- Ilugonem clci-iciim, riicens, illaui ejus moram in
nes maneriorum arcliiepiscopatus, ad proxioium Gallia sibi csse suspcctam; fesliuarei ergo in An-
terminum sancti Michaelis, non archiepiscopi sed gtiam redirc archiepiscopus; paralis oinnibus, ari
regis officiales recipiunt. Sapieutes plurimi hacc regein ex coudiclo reveitilur. Priinum vcnit ad
tacili considerabant, ct aliquid iiotabant. Al ar- ciiiii apud Tiiroiieni, ibi nec rex, nec rogatus,
chiepiscopus siatim niiserat nuiitiiim siium graliam osculum ricdil; nec archiepiscopis rogavit , ne
referens, de pace, domino papae, et sanclae Roinanae fcstiiius nimiiimel praeproperus videretur.
Ecclesiae, etscripseral ei formam pacis, et conces- Ilcriira ad curiam venil apud Auibcise. Rex ipsa
sionein regis tle ulciscenda coronationis injiiiia, el riie ariliuc inissam erat audiiiirus. Nigellus dc Salca-
forte miniium illuin exspectabat. Et interea con- villa, regis clericuset sigillifer, et cui iiuam dc ho-
venlibiis religiosis el opitularibus amicis suis, senis ecclesiis archiepiscopi rex donaveral, quain
motis singulis per Galliam gratias rcferre, ct ab cis modo limebat amittere , regi ntinliai archiepi-
iiceiiiiaiu accijiere vacabat. Ipsi aulem nobiles Galli Q C scopum esse in capella; et forte lam icmpe-
cuni el suos, equis, veslibus, el omuibus necessariis stive ct anlc missam venisse, ut ei ad missani
sufficieiitissinie inslruxerunt, ut quos foverant osculum pacis ferat; sed, si riominus rcx velil,
exsules, cum honore reiiiitterenl repatrianles. Regi fraudari posse archiepiseopnm osculo. Rev :
Francoruui in accipienrioab eo licentiam riiilcissimc, t Quonam modo? > Ule : « Dicat sacerdos mis-
et affecluosissime, cum omiii gratiariuu actione, sam pro lidelibus defunclis. > Rex acquievit, et
inter caelera dixii : < Nos iiiius in Angliam liidcrc lactum est ita. Post illara missam riictum est, ut
pro capitibus. i Rcx Francorum ail: < Ita mihi vi- assolet in veneraiione dominae nosirae perpetuaevir-
rietiir. Ei|iiiriem, ilomine archiepiscope, non tlato ginis Mariae, Salve, sancla pareus: qtio diclosacer-
libiosculo pacis, si milii crerieres, te regi luo non rios lexltim Evangelii osculalus est, et acccdenti ad
ciederes. Reniaue : rege Ludovico vivente , non etim, el osculanli archicpiscopo tradiriil regi defe-
libi vina, cibi, Galliaeve optilenlia deerit. i llle : reiidum ; quo osculalo, arcliiepiscopus regi ait:
t Fial voluiiias Dei. i Ctiiu lacrymis extreinum < Domiiiemodo in lerpin vestrain ad vos vcni, tlate
vale sibi inviceui tlixeruiit. Similiter et episcopo el mihi pro teinjiore, el loco, et condiclo, pacis os-
Parisiensi eiim tleosciilaiili inter caelera dixit : culcni. > Rex : ; Alia vice salis habebis ; i qiiam
< Vailo iu Aiigliam, mori. < In Augli.i, cuiilaui re- repulsam, et archiepiscopus, ct omiies laciti noiave-
ligioso et honcsto sncerrioli Riehardo rie Ilalliwella, nuit. Rex et archicpiscopus die illa diu soli locuti
quiriam serviens rie cuiia regis peccata confessus, siinl. In ultimo aulem concordiaetenore paclus erat
inicr caetera dixil; se manibus suis irapressisse rex Rothomagcnsem contra eum veuire, et oimiia
sigillo lilteras missas in Angliani, ul occideielur cjus debita creditoribus solvere, et de caetera pecu-
archiepiscopus; el Nigelluintle Salcavilla eas scrinia archiepiscopi percepla satisfacere, et ibi eum ad
psisse lacrymantem; addidit eliain, se hoc confes- osculum recipere, et euin in Angliam tomiiari, vcl
Miin fuisse alicui episcopo Angliac, et ab eo satis- Rothomagenseiu cum eo miitere ad filium suiim
f.jctioiiein sibi injuugi postulasse. Episcopusilleilli : regem.suppleturum, si quid deesset plenariae reriiu-
< Et quid! Praccepluin domini tui fecisli; et tan- tegralionis arcbiepiscopi vel siiorum. Ibi a rego
quain nihil mali commisisscl i.ibil ei iu>unxil. • Aiiglorum cum ultima vice,licenlia petila, discessii.
*
(26) Epistolae qu.iriim hic illic menlio facta est, nisi in tenuibus membranae laminis intra paginns
in locis suis inler episiolas S. Thomae el Gilbeni libii insertis exsciiuiac essenl.
Foiioi, iuveiiicntur. Iu codice A omnino abfuisseiu,
171 S. THOM.E CANTUAR.ARCHIEP. 172
liex ail ci: < Yarfc rn pacc, scqiia-r te, videbo te \i\ navem ? Nunqnid nos eximus sicut Moyses, qui ter-
Rolhomagi, vel in Anglia, quam cilius polero. i ram promissionis viriit quiriem, sed non iniravit?
Archiepiscopus : < Domine, dicit mihi animus, quod llle, inicr cactera:« Utquid festinalis'? non effliient
sic discedo a vobis, quasi quem amplius in hac quadraginla dies ab ingressuvestro in terram, mal-
vita noii videbitis. > Rex: Habes me proditorem ? i letis esse uhicunque terrarum, quam in Angtia. >
archicpiscopus : < Absit a le, domine. i Et inde Jam paratum erat, et forte aliquem ab Anglia nun-
disccdens archicpiscopus ex voluntate regis venit lium acceperat, quod si apud Doveram inlraret
Rolliomagum. Ibi autcm solummodo per nunlium appulsus, obvioseum accipientes grassatores inve-
regis, itineris sui ducem, decauum Saresberiensem niret, qui subito peragerent rem; et quod ad mare
accepit. Regis erat excusalioquo minus in Angliam accessissent Eboracensis et Londinensis ad confir-
veniret cum eo; quia rex Francorum homines ejus mandiim magis tam sceterati ausus opifices, ut de
Arvernos pararet exptignare. Audrto a decano Sa- illorum in vicino positorum praesenlia et secnritale
rcsheriensi ad quid venisset, ail illi arcliiepiscopus : audentiores redderentur. Njvim ingressus sacerdos
« 0 quarrla rerum niutaliof i Archiepiscopus Can- Dei bonus Thomas, gubernalorem hortatur portum
tuariensis : < Ita secure deberet libi ducatum prae- Saudwici pelere, quoniam itle portus suus erat, et
bere, et paulo securius, quam lu ei, in Angliam B \ homines sui de ipsius laetarentur adventu. Igitur
ituro. > Archiepiscopo airtem Rolhomagensi, per Kalendas Dscembris feria lertia apud Sanriwiciim
quem supradicta iittcr eos convenerant, dixit: apputsusest; quori audieiiles statim regis officiafes,
t Ubi sunt haecinter rcgem et me conventa? Quare vicecomes CantiaeGervasius rie Cornhelle, et Regi-
wi propria persona non adest rex?Quid est de no- naldus rie Warenna et milites eorum plurimi sitb
nlrae pacis osculo? qtiirf de pceunia? Creditores capis et lunicis Ibricali, advolant in egressum ejus
meos adduxi. Rex non stat verbo suo. i lnterroga- a navi, sed viso et audito Joaiuie loco regis cjirs
tus iiem a Caiiluariensi Roihornagensis, si regis de ductalore, discedunt qui arniati audicbanlur; setl
comilando ciim in Angliam accepisset mandatum, ne nihil agerelur, vicecomes, el Rcgiualdus inter
ail; « Neqiiaqtiani; > prosequeretur eum lamen ex coeiera verba quaeriint si alienigena aliquis cum eo
dileclione.si vellel, sed nonojiorlere. Omnia in tulo veniret, ut seciuidtun legem a regc promulgatam
csse ait. Pax ejuset securitas, in lanta aucloritate, exigant ab eo litleras regis de ingressu suo in An-
e! tantoiuin proesentia formala el firmata er.it. Ibi gliam, vel saltem sacramentum de fidelitate regis'»
archiepiscopus ltolhomageiisis ei trecentas libras forte ct ut eum provocarent, vel seditionein suscita-
nionelae xuaedono rieriil. Ad mare Flandriae vadit rent, lalia loquebaiitur; sed 1'rustra.lbi aicbiepisco-
archiepiscopus, solo ductatore comitatus decano ( pus pacificum csse iiigressum stium, pacilice res-
Saresberiensi Jo.mne praediclo, couferens hacc pondit; et non cum eo venisse nisl homines pacis,
omnia in cordc sno, et niaxime paclitra sibi in con- clericos suos et domesticam familiam suam. Sane
c.ordia dccsse sibi osculura pacis. Sed lamen in venerat cum eo quidam archidiaconus Seiionensis,
Spiritu sancto securus cccptum iter agit, pro Deo et qui ei exsulanti ei suis multa conlulerat beneflcia :
Ecclesia non limirius mori. Jam auiem acceperat hunc clericum sibi adhaesisse dicebat. Exactiones
nuniium, ct litteras exliorlationis a domino papa, hujusmodi, vel litterarum, vel sacramenti, ab eis
til ad Ecclesiam suam intrepidus redeat, et mini- debere et solere exigi, de qtiibus verisimile esset,
sterium suum hnpleat; sed et litleras severissiinae qtiod iiifirnia regni explorare vcnissent. lnaudiluin
jusliliae de praesunipta novi re»is Angliae corona- esse quod a Caiiluariensis arcliiepiscopi clericis ta-
lione, siispensionis quidera archiepiscopi Eboracen- lia exigerenlur, ne^. ab eo inciperenl. Pieshoc modo
sis et omnium episcoporuin, qui coronaniento ade- qnicÛ, nisi quori posiea dixil ei vicecomes, quodin
ranl; practer quain solius BorlliolomaMExoniensis ; igne, et glariio lorram inlraverai; regem volebat
sed et litteras in excommunicationem revocationis decoronare; archiepiscopum Eboracensem et omnes
episcoporum Loiidinensis et Saresberiensis, quippe D episcopos excoiumuiiicaveral, pro servitio regis : et
alia prius vice fucrant excoiiisnunicati. Cum bis de nisi in brevi malurum supcr hoccaptaretcoiisiliuin,
justilia litleris nutitius pramittitur, qui Eboracen- ftiturum aliquid, quod melius posset remanere. Ad
sem et Londoniensem transfretare parantes lem- talia archiepiscopus respondit; se non prorcge coro-
peslive apud Caiituariam invenit. Lectis rie senten- niiuenluni relraclare; quippc qui ei quatuor talia
lia fulminanle domiiii papaelitteris, in quibtisel boc regna, si posset seciindum Deum, libenter perquirere
iiiium verborum eral:« Implemus facies veslras vcllel; sed pro illis, qui contra Deum.et Caiiltiarieii-
ige.ominia, i roncidit in lerram viritus eoruni. sis Ecclesiae digniiatem, hanc sacrationem injusle
Ad porium Wyisand jam erat archiepiscopus; usiirpaverant, nec hoc eral in terram ignem efgla-
serena erat coeli facieset maris, navis archiepiscupi dium miltere, debilam peccalis episcoporum jusli-
parala, aliae aliquaenaves traiisrretabaiit. Archiepi- liani exercere. Mortein ei non minarciur qtiis, para-
scopus exsjieclabal. Dicunt ei aliqui de clericis suis'< lus enini veuerat colluui extcndere pro jusiitia et
coexsulibus, quibus natale solum desiderio erat; ; verilate. Scripsit stalim tle ingressn seo in Aiigliam
« Domiue, ecce j'am Angliam videmus: plurimorumi dotnino papae. Nunliatur EcclesiaeCaiiluanae, et ttr-
trausfretantiura vcla ttuiicnt. Qtiare non asccnriitis; bi, appulsum esse doininum arcliiepiscopuna. Hila-
113 YJTA 111AUCT. NiLLEL.UO. 174
rat; sunl oppido onincs a niaximo usqne ad niini- A l juralus absolveretur; sed forle, ne solus relinquere-
muiri. Ornatur facies teinpli. liiduiihlur sericis, cl tur in certamiiie, non suslinuit Eboracensis, qui
vestibus pretiosis. Parant epuliim multiplex, lecli- conlisus in thcsauris pccunia?,dicebal aliquando, se
sternia capacissima. Recipittir cum processioue haberepapani et regem cum servitiissuis. Consilium
celebri archiepiscopus. Resonat ecclesia canticis et ricriii ul regem transmarinum simul adirenl, signi-
orgauis; alria classicis; urbs undique laelilia ube- ficarent ei universa.
riore. Bonus arcbiepiscopus Thomas post octo dierum
Sermonem in capitulo dixit Iuciilentissirntiminci- morain in sede, praemiltit nunliura domino regi jii-
piens ab lioc versu : < Non habemus hic maneniem niori, significans quod eum lanqiiam regem et do-
civilatem, sed futuram iii(|iiirimus. > D.io aichidia- miiium suum veniat videre. Adriuxeralquiriem secuin
coni, scilicet Galfridus Ridel Caiituariensis, et Ri- tres preliosos equos dextrarios, mirae velocilalis,
cardns Pictavensis, familiares regis, et de consiiio elcganlis slalurae, formae venustae, ingreriienles at-
ejus; sed quos arcbiepiscopus promoverat ad locum lius, crura mollia reponeiiles, micanles auribus,
in quo eminebanl; qui ciiam homines ipsius erant; trenientes menibra, stare inipatienles, araictos oper-
jam in Cantiam veneranl, ad rcgem illac transfre- loriis, distinctis floribns el coloribus, quos ei, novo
laturi. Audito autcm quod archiepiscopus appulsus B ' doniino, novum xenium donare destinaverat. Dili-
Cantuariae esset, Jora stalim diverierunt, ad occi- gebat enim ipsum arimoriurn, ul modo dominum
denlalis maris porlus tendentes. Quod iler malum suiiiii regem, quem pueruin in domo, el curia sua
sigiiiim fuisse visura csl pluiibus. Archiepiscopus ipse cancellarius patris sui regis prius nulrierat.
Ehoraci, et cpiscoptis Londini, el Sarcshuriae per Episcopus, el ecclesia Roflensis eum, una die,
cleiicos siios iituitios archiepiscopiiiii alloquunlur, procedentes obviam cum debita veneralione susci-
quod in pace non venisset, sed in igne, ct flamma, piiint. Loiidoniac lcrliam Iiabnil prqcessionem, ad
cocpiscopos suos omnes conculcans, ei ponens sca- ecclesiam canonicoruni regularium bcatae Mariaein
belliim pedum suoruin; non ciiatos, non auclitos, Siuhwerca ; exieratque ab urbe in occursum ejus ab
iion judicatos; sed suffragaiicos ejiis dicebanl occur- exsilio revcrtentis, iiifinila multitudo clericorum,
risse ei ad mare, ut in proccssione ciim ecclesia virorum.ac mulierum, in laetilia niagna, laudaiitiuni
Canluariaeeum recipereiil; sed indiui erant praeier et benedicenrium Deura de ipsius desiderala repa-
speui ct nieritiim quasdatn luiiicas nigras, cl dissi- triatione; per se congregati paupcres scholares, et
(lcnles, quibns exui, aulequam ari eum venirent, ne- clerici ecclesiarum Londineiisiuin in occursum ejus,
cesse habebant, si ei placeret. Ille intcr caetera, di- circiter ad tria millia egressi ab urbe : archiepiscopo
cebat p.icem peccalorum video iion esse paceni, et " viso ct appropinquanie ad eos coeperiinl canere
liuc usque in liis absentiaemea: diebus episcoporum altissime et serenissime : Te Deum laudamus; nlet
noslrorum [aliqui] feranl qiiie ad pacem eis vide- i|isi prae gaudio flentes, Jcre ottines auriitores ad
baiiiur, scd a riomino papa bellum inissum est bo- pietalis lacrymas provocarent; quorum ipse devo-
iiiim, ul rumpatur pax mala. Arisit regula peccalis, lioni et cxsulialioni in Domino congaudens, capite
qti;e poenas irrogel aequas. llem uon cst pax vera iiiiiinalo gratiam liabuit, ei injecla in loculum elee-
nisi hoiiiinibiis bonae voluutalis. Putabat Jerusalem, niosynarum suarum palma, cis nionetam cxtractam
ricJiciis iifffucns, el niniis sibi iiniulgens, sibi esse plena compassione et manu fecil disliibui. Ad cano.-
paceii); s<il Ilevit eam Doiiiiiius niiserlits, quia di- uicalem ecclesiam de Suthwerca, ubi in doinibus
vinaeuliionis imniinebai ei sevcritas, abscondila ab cpiscopi Wiiitoniensis erat hospilio recipiendus,
oculis ejus. i Ilem ejiiscopi dicuut, quod uon vocati ciira landem vcnissel et descenriisset, canonici rcli-
fuerunt, uon auriili iu jure ; sane, non oninia causae giosi cum omni gauriio, el facta processione ad
cogiiiiionenidesideranl. Ubi inanifesta sunt ciimina, ostium ecclesiaeei obvianles, ipsornm ct mullorum
iion indigciil disquisitione, scri jiotitis debila cor- piis irrumpentibus lacryniis, canere coopcrunt re-
rectione.Ad hacc respondil: < Scntciilia liaecsuspen- ni sponsorium : Benedictus Dominus Deus Israel; t:t
siouis, seu excominiinicalioiiis, non est mea seri inlinila ibi muliitudo, cleri, populi, oninis aetas,
tloihini pap;e : neqiie nostriira est de cjus senlentia oiimis ordo gaudio uberiore, et voce sonora, canti-
tlispuiare. Probe iutelligo lcntaiiva csse et captiosa, ciiin graliarum et laetitiic communis prosecula est.
«piauper vos nunlios proponiint episcopi; utsi cou- Ibi, ct inter caelerum sirepitum quaedain fatua et
filear nie non venisse cum |)oteslatu cos solveurii, iiivereciiiida et dicax , qttae curiis cl conventibtis
inc legalum iiifirmum in hac parle parvi pendanl; si publicis se ingerit, Matihlis clamabat, el repctebat
cnm hac poleslate, alisohilioncin suam per laicam aliquoiies : « Archiepiscope, c.ivc a cultello! i ut
poteslaieni a mo exlorqueanl. Kis non insidior. IHi oiiines mirareniur qiiitinam prodigiosum ipsa au-
iticiim sangniiicm sitiunt. Ulinam bibanl; cl bibcnt. tlissel, qtiod ad cauletam ci, sttb lali verboriim in-
Et ciim taiideiii saniiin dedissel resipiscendi el sa- volucro, signilicabat. Ibi in hospilio episcopi Win-
lisfaciendi cousiruim, non acquieverunt, scd appel- lonicnsis siipranominali Hcnrici moram unius-rii i
laveruiil. Voluit Londinensis, postea sicut diceba- faciens, nuntium retjis junioiis accepit in crastino
tur optiinam partein eligerc sibi, nl a legato ct Jocelinum, fralrem reginac, tie Arundcllo, quori no-
archiepiscopo suo poenitciistiumiliatus ct juri stare lcbat rex eum ad sc venirc, nequc euiii pcr urbcsct
*75 S.,T[IOM.ECANTUAR. ARCHIEP. KG
castra regni ire, sed redirot potius Cantiiariam, cl A i Randiilphtis tle Broc, et Gervasius de Cornhella,
iu scde sna morareiur, inde ne exiret. Adiiiiralus rcgis oIIici.ilcs, slatim una dierum mala male dissi-
esl archiepiseopns, inlcllexilque rie spiritu regis lmilanlcs, quasi ex oie regis praecipientes, fererunl
illius junioris talia non proceriere; et quaesivit a evocari, t:l citari priores ecclesiarum, ct cives no-
Jocclino, si a pacis suae communioue el (iduciaeum niiiialiones urbis Londoniac, et nomina qiioriinicuii-
siibmotum esse rex ei denuniiaret. llle : « Quod ego que cxeiinlium obviam archiepiscopo clanculo scribi
dixi mandavit libi; >et exiens vulttiosus vidit quem- fecerant, ut ad curiam regis venirent cavere dalis
tlam civem Londinenseiii, noltiin siium, obviiim sibi, vadibus judicio curiiE rcgis slare, quia in occursuni
hoiiiincm divitem, cui ct dixit : « Nunquid et lu archiepiscopi processerant, inimici regis, ul aicbaut;
venisli ad fnimicum regis? redi ocius, consulo libi. i priores tanien, et personaeecclesiasticic non vene-
Ille : « Si iiiiniicum regis cum hahelis nos nescimus; runt. Cives plurimi, qui veneranl, dicta die, re-
audivimus cl vidimus regis iransmarini litteras de sponderunl se non videre lilleras regis, quaeita eos
pace ct restiiutione istius; si aliud quid Iatet, clam citari vel cavere praeciperent, sed neque justiiia-
nohis est. > El ista fueranl, ante rem, pracnuntia riorum. Erant rcgis cives, ct fideles, 11011 cis obno-
signa malorum. xii: ad regis imperium facerent, quod deberent; re»
In craslino venit, qui riicerel ei Canluariam redi- • ita remaiisit. Nec enim in boc peccaverant, sed po-
itiro, quod Randulplius de Broc onerariam navem tius pracslileranl Deo obsequium justiliac, culiuni
cjus, cuiii viuo suo appulsam, ci absiuleral, ruden- atitem stio archiepiscopo legalo, tam dehilara qiiani
les succidcrat, anchoras lulerat, naulas, atios ccci- devotam hoiiorificenliam. Ycnil bonusThomas Can-
derat, alios incarccraveral apud castrura Pevenc- tuariam, recedtinl ad propria illi quiuqtie miliies;
seye. Mitiit illico atl regein juniorem abbatem sancti et ipse cum solis sacerdotibus et clericis et familia
Albani, et priorem de Dovera, nuntians quasnam domestica ibi remanet. Familia illa infarais Raiirinl-
circa CIIIIIagerenliir; jubente rege restitula est na- phi dc Broc, ei vicinantes apud caslrum Saliwode,
vis. Archiepiscopum Thomam retleuntem Cantua- nocliirnas illi ad exilus viariim undique circa Can-
riam, aliqui mrlitum suorum comilati sunt, ne forle, tuaiiam tendebant insiriias : et ut cuni adimpalieu-
tol concurrcntibiis, et crcbrescenlibus signis malis, tiam provocarent , et homines ejus ad rixaiii, in
aliqui gareiones ab insidiis, secus stratam, in eum ejus indagine sine licentia venibanlur, et cervnm
irruerent; qninque omniiio militum scula, dextrarii capiebant: aniplius; archiepiscopi proprios cancs ia
el lanccac in cjus fiierunl coinilatu. Siatim nunli.i- sllvis ejiis mililantes capiebant et retinebant. Am-
tum esl regi transmariiio, quod in exercilu grandi, r ptius : una dierum ante nalaJem Domini, quidam
et armato loricis et galeis regnum jierambularet, Roberlus de Broc, qui quondam clericus fuerat, ct
urbes expugnare, et filium ejiis a regno expugnarc. poslea monachus in vestibus albis, sed posl apostata
Prirao sero reditus ejus Cantuariam versus, apud ct ad sirculum transfuga, summarium archiepiscopi
VVrotliam,venit ad eum quidani saccrdos Willelmus ah ima villarum ecclcsiae cum procuratione ipsius
nomine, pauper el habitu religiosus, qui tui;c cele- Canluariam lendens in slrala regia obviam habuil,
brarat apud Chidingsion. Ilic ad secrelum solilo- et unum equum per nianum Joannis de Bioc ncpo-
quium archiepiscopi, quod rog.iveral adntissus, ail tis sui fecil tota cauda curiari, in dedecus archiepi-
ci: « Dominc, eece affcro vobis reliqnias saneii scopi. Sed Dei desideralor Thomas, currus et au-
Laurenlii, et sancti Vincentii, et sanctaeCeciliac,ex riga Eeclesiaj Anglorura, paliens lam in prosperis
praeccpto sancli Laurenlii, qui mihi in visione no- quitm in adversis, praecipuaevirlulis domicilium,
clurna apparuit, et has, quas apud me habebam, omnia haccrecolens praecurrenlia marlyrii sibi im-
Iiorum sanclorum reliquiasesse dixit. >Archiepisco- liiineiiiis signa , aiiiinum firnians ad exilum suum
pus : « Frater, et qtioinodo scis has horum sancto- de Êgyplo, de die in diem, se praeparat, in eleemo-
Turaessc reliquias? i Willchnus : « Doraine, ita el synis profusior, in oratione devotior, iu omni cura
ego in visione mca quxsivi a bealo Laurenlio D iiiiima-suaesollicilior. Aliquoties etiam inter loquen-
sigiiuui aliquod, dicens quori alias iuilii non creriere- dum cum clericis suis , dicebat; causam hanc sine
tis; et beatus Laurentius dixil mibi pro inlersigno, saiiguinis effusione non posse tcrminari, et se iu
quod nuper in siiium vcstruin nianum injecistis, et causa Ecclesiaeusque ari mortem slalurum. Quod sui
ciliciiiin quo proximo carni veslraeuliinini discis- non inielligebani, verba putaiiies; sed poslea biijus-
siim iiivenistis, et apuri vos dcliberans uiriiin illuri modi recohierunt verba, qui viderunt opera. Ei do-
rclici facerclis, an aliud iioviim inrineretis, posl mino papae scripsil archiepiscopus, non imminere
modiciim injecia manu, illud iniegrum invenistis. i sibi nisi morlcin et glariium, supplicaus ul pro co
Ad liaec,archiepiscopus, inter caetcra : « ln virlute DoniiimmDeum atteiuiiis deprecclur.
Spirilus sancti, in vi obedienliae, tibi pnecipio, ne Venicnies versus curiam transmarini regis hinc
cui dicas, mc superstile. i Sacerdos :« Fiat; > et Eboracensis el Londinensis et Saresberiensis, inde
subjunxit : «Pauper sum : in alienu minislro eccle- archidiaconus Pictavcnsis, siquidem archidiaconus
sia; cogitate.de me. > Archiepiscopus : «Iufra qua- Cantuariae in mari laboraverat et nondum venerai,
tridiium natalis Domini veni ad mc, el providebo eunti forte videre archiepiscopum Tyri regi obvia-
libi. i Discessil ille. vjt, . et quacjam rcx audierat de exeomuiuuieaiio&c
177 VITAIII AUCT. WILLELMO. 17S
seu suspensione episcoporum, sicul diccbatur, acta A mam transii, ue pniitilicibus Romanis ibi liospiteiu
uarrant, Cantuariensiarchiepiscopo toltiin imputaut, meiiin , inter c;eleriiin sermonein, inierrogans, au-
reum deferunt laesaemajeslalis; accusant abseiitem, divi quoil aliquis papa ibi interfectiis fuit propter
inriefensum; id lanien verenles, ne qiiandoquc voca- insoleniiam et proterviam intolerabilem. > Fiunis
retur, et audiretur, in lioc crudeliores summis sa- his, slalim misil rex Willelmum comitem rie Magna
cerdolibus Jiida:orum, Jesu Chrisli mortem machi- Villa, Seieruni tle Quinci, Ricanluin de Hiiniet, post
nantibus, co quod illi licuit pro se respomlere in illos qiiatuor iu Angliam. Fama fuil ut archiepiscn-
publico, huic ejus discipulo Tliomac nequaquam. puin c.ipereni. Comes Willelinus et Seierus usqite
Causani inqiiaui eoriini, quaeerat ecclesiastica, ame ad porliim maris vcnerunt, sed non transfrciave-
oculosprincipis sa:culaiis offerunt,qiieriraoniis suis, riiul. Ricardus ad alitim portuin tcndens triitisfretit-
icgem iiirais creduluni illis incitant, in hoininem vit. Rex filius eral Winloniae; misit Ricardus atl
recentis pacis suae, in archiepiscopumsanctum Dei. magistros ejus Hugonem clc Gtindevilla ct Willel-
Geminantur mala cum falso. Nuntiatum esl regi, muin filiuin Joannis, ut clam rege ciim militihus tlo-
quoil archiepiscopus in mililuin armatorum nianu inus regiae Cantiiartiim irent. Ipse citca marilimaii
iorti regniim perambulai. Quacsivit rex ab Ebora- insidiabatur, ut si forte archiepiscopus fugaepraesi-
censi, Lonrioiiiensict Saresbciicnsi consilium. Ebo- dium attenlaret ad aliquem porium maris, capere-
racensis : < Quacreconsilium a baronibus et a mili- tur; quorf el faciebanl in transmarinis comes Wil-
tibus tuis : nostrum non cst, dicere, quid faclo opus lelmus et Seicrus, ut si forle iransfreiasset, ibi ca-
est.i Tandcm ail umis : <Equidem, domine, Thoma perelur.
supersfile non babebis dies bonos, nec regmun pa- Mira res et stupenda accidit. Nam illi quattior
calum, nec lenipora quieta. i Rex itaque lantam ex barones superius nominaii, Reginaldus Ursonis fi-
boc adversns eumdcni archiepiscopura indignatio- lins et ejus socii, qui diversos maris portus petive-
nein, amarituiliuein, et liirbationem concepil, et ita rant, duce riiabolo, bonorum omnium hoste anli-
cum vultu elgestu ostendit, quod ejus commotionem quo, circa eamdem lioram diei tiniiis in Angliam
iiilelligenles elci placere quaercntes quatuor dome- apud caslrum de Saltwode, ad familiam de Broch
siici sui barones Rcgiualdiis Ursonis filius, Wiilel- congregarilur : tamen ante adventum eorura beatns
mus de Traci, Ilugo de Morevilla, Ricardus Brilo, archicpiscopus, dc iininineiite octisorum ejus in-
nt riiiebatttr, jurati in mortein aichiepiscopi, a curia gressu cerlissime fuit edoctus, et magis conforta-
rccedunt, diversos maris porlus pelunl. Mira res! balur in Domino, virililer agens et induens se ar-
tluce diabolo, bonorumomnium antiquo boste, circa Q maturam Dei, ut fortiter stare possetfui die Domi-
eamriem boram diei uniiis ad familiain illam de Broc ni : scd secrelum habuit ne in lanto festo tumultus
apud caslrum Saltwode congreganlur, in crastino flercl; qiiantum in eo erat.
poslquam a curia regis archiepiscopum inlerfecturi Nocte Dominicae nativitatislegit evangclicam le-
disccsserani. Rex in camera sua suos allocutuscsl ctionem, librum generaiionis, et missam noclis cc-
barones, questus eis de arcbiepiscopo, quod quasi lebravit. Anle magiiam missani in die, qiiant et ipsc
tyrannus (erram suam esset ingressus, quodijuc pro celebravit, scrmonem luculentum fecit in pulpito ad
servitio suo oinnes episcopos cl archiepiscopum populum , sumpta inde materia, circa quam jriuri-
Eboracensem suspendisset, el quosdain cxcoinmu- mum versalus est, quorf in lerra est pax bominibtis
nicassel, quod lotum rejuium turbassct, qnod li- bonae volunlaiis. Et cum de sanclis palribus Can-
lium siium, et cum corona, ct diademaie rcgni in- uiaricnsis Ecclesiae, qui ibi sunt confessores, loque-
leinlerel privare , quod supra eum perqnisisset le- rentur, ait, unum eos habere martyrem archicpi-
gationem , quod privilcgium quoddam a summo scopuin sancluin Elphegum ; possibile esse, ut et
ponlifice obiinuisset sibi et episcojiis de donalio- alteruin in brevi ibi haberenl. Sed et post tam pro-
nibus ecclcsiariim , sublata el comilnm et baro- brosam injuriam de equo pauperis coloni sui cur-
iiuin et ipsius ctiam regis advocalionc. Primiis D talo in obsequio Canluariensis Ecclesiae, seiileiilia
respondit comes Legeceslriac : < Equidem, dominc, excommunicalionis innodavit Robertum de Broch,
amicissimi sibi fuerunt ipsc archiepiscopus, ct sicul ei prius denunliaverat pernunlios, invitans.
dominus pater meus comes, scd pro vcro habcatis, ciim ad salisfaclionem : ipseque coninmax ei renun-
quod postquam a terra, el dilectione veslra disces- liarat per militem qucmdain , David de Ruminel,
sil archiepiscopus, neque meiiin-vidit nuntiura, ncc quod si euni excommunicaverit, raceret sicut ex-
cgo siihin. i Engelgerus de Bobun, quidam invele- comraunicatus. Alios quoque duos ecclesiarum rie
ratus dicrum malorum , ci patruus Sarisberieusis Ilerges el Thierlcwda violenlos incubatores, qni of-
(|)isco])i, qui excoinmimicatus characterem beslix ficiales cjus venicnles non admiserant, eadem in-
liiibebiit in fronte, ait : < De lali liomiiie, nescio volvil senienlia. Die quoque Sancti Stephani nia-
qtiomorio vindicare possitis, nisi si palibulo appen- gnam missam celebravit: sed et die Beati Joannis
daiur, virgis rigentibus in funem inlortis, actus in iipostoli et evangelistae. Ipso die cmisit secrcto iit
crucein. > Willclinus cognoinenlo Malus Vicinus, Galliam duos clericos suos magistrum Herberliin»
nepos Cudoiiis comitis Britaniii;f, lertius fuii, qui t;l Alexandrum Gtialensem crncis suae bajulum, U-r-
loqucreiur. < Olim, inquit, Jfrosclymis redii, Ro- tiiiiii Gillebcrlum dc Glanvilla ad domiutim pan:-.u>
179 S. TH0MJ2 CANTUAR. ARCH.EP. 18»
iluriim. Misit tluos alios Ricardiiin c.ipellaiiuinel A coriim aui iuilla fuit ant obscura. Inter clericos et
Joannem Planelam ad episcopum Norwici absolvere monacbos, aiitc eum coiiserieriini. Regiiialrius Ur-
ad tempus excommunicalos sacerriotes tle lerra sonis filitis sic orsus esl : « Miltil nos ad le domi-
comitis Hugonis, qui excomiinuiicaiis sciemer di- uus rex trausinai iiitis,ulexcoiiimunicaios in ingressit
vina celebraverant, aocijiienda prius a saccrrioiibus luo in Aiigliaiucpiscoposabsolvas, suspensos, oflicio
illis securitate , quod infra anmiiii ad doiiiiiiuin pa- sao restiluas, et postea ad lilimn suiim regctn, qneiu
pam irent, vel pro omiiibus commiiniier duos ex se tlccoronare iulendis, cas JVintoiiiani, de lanto ex-
iiiillereni, puenitenti;e sati.sfacliouemab ipso papa cessu satisfacturiis , et judicio curi;e ipsius paiilu-
accepiuri. rus. i Archiepiscopus : < Ego qiiidem excoinmiiiii-
Jam iueinor archicpiscoptis saccrdotis sui Willcl- calos hos DOIIcxcommunicavi, suspcnsos non sus-
nii, qui ad eum veneral apud Wrotehain, eum per peudi; sed dominus papa litteris suis, hoc modo (i-
Willelmtini Ueivin notnii! ejiis nuaeri feccrat, si forte lios suos corripiens , et raale nieritos puniens : ar-
in curia vel iu urbe inveuirelur. El noii invento chiepiscopum Eboracensein, quia meabsente et non
eo, charlam fecit scribi , in qua donavil el conffr- vocaio ncc scienie ncc conseiuiente, in praejuriiciiim
mavit illi cqiei iiii de Pcnesherst, subscripta cx- ecclesiic ineae,debitam EcclesiaeCanliiaria?el niilii,
communicaiione, si quis illam ei auferre praesume-B novi regiscoronatiouem in parochia mea, etiam ip-
ret. Kl cliariam illam irariiriii Willeltno Beivin, tra- sius doinini papaelilteris prohibitus usurpavit : epi-
tlendam sacerdoti, quaudo eum viderel. Quis liunc scopos, qnia,cmn siutCanttiaiiensis Ecclesiaesuffia-
lion fuisse marlyiii sui praesciumriicel? Per cliailam ganeietprofcssi,liocsusiimieriiiil,projure8uacinalris
illain poslea sacerdos ecclesiani suain in pace ha- Ecclesiaenon reclamantes. Desenieiitiaautem domini
buil a rege juniore ; qui dixit, audila charla ct mi- pap;i>nonesl meiimretraciare; ligatosejiisnon polest
raciilo, se nolle in sancti archipracsulis incidercex- iuiiior potestas solvere. Yertimiamen cum in archi-
conimuiiic.itioneiii. episcopo nulla sit mihi solvendi, sicut nec liganrii
[Jam vero evocati aderant ad c.islra circa Can- potestas, suffraganeis meis Londoniensi el Saresbe-
lu.iriain, Dovre, Roplie, Sallwode, Blechingelee, riensi concessi requisilus, quod eos analbemate ab-
miliies deputati cnstodiis cisirorura Hloruiu : forle solverem, et alios omnes suspensos rcslituerem, si
nl se iiicludeiirio iufra ecclesiatn Canluariensein modo vellent vel cum humilitale invocaro misericor-
archiepiscopns et sui se velleul relinere. Illorum diam, vel cura dala securitate ccclcsiastico starc ju-
niilitum in vicinio positorum adveniens qiiicunque dicio; sed reiiiiertinl qui iue coiiveneiuiit. Adhticari
inullitiido obsidione eos cxpugnarent forle si fugerc id paralus sum. Domini regis novi coronaiio firma,
vellel bonus archiepiscopus, quacuuque veniret, in stabilis et iiiconvulsa permaneiil; et salva corouati
liosles iiicirferel. Forte si ad ultionein detruncalio- (ligniiatc, (lominus papa piinil roronatoris injuriani;
uis ejus zelo Dei cives Cantuarienses vcl vicini po- quod is qui iion debuii et ubi non «lebuii nosiri
puli in grassatores illos vellenl insurgere iniqui illi praeoccupavit oflicii digniialem : ct pro silenlio cl
vel ad aliquod caslroruin illorum habcrent refugium. siifferentia sua, nostri plectunlur episcopi. Et lotum
Vel se defensuri a casiris illis illico sibi milti petc- istiid de permissioiie riomini regis esl, ct de ejus
rent niilitare praesidium]. licenlia concessa nrilii iu die pacis itcslrae. Nequc
Quiuto igitur nalalis dic, praedicti quatuor baro- regcm novum idco qtiaero exhieredare, qtiin potiivs
nes regis cura suis oinnibus et cum illa familia de ci niiilla rcgna miiiidi salvo si lieri jiossct jiossi-
Broch a castro Saltwode Caniuariam veniunt. Ad- tleiiliuiii juie, optaiiiii. Ad ipsiiin uupcriter ani-
tliti sunt ad eos milites plurimi, quos de castellis el ptieraui, uon ei satisfaclurus, qui in ntillo euni of-
vicinia Canttiarite, quasi ad servilium regis, edicto fendi, seri promotioiii ijisius domini mei tlebita ve-
evocaverant, quorum quasi duodecim, cum illis iierationecoiigralulalurtis. ScdapudLoniloniam ejus
qnaluor ad curiam archiepiscopi, suaviter dirccto nuntitim et prtcccplum susccpi revcrsionis, quod
lcndunt; aiiis inlerea indicenlibus per urbein praefe- \rj rioleo.> Tnnc illi iu minas statiin iaxis liabenis pro-
ciis et majoribus civitatis, et ex parte regis praeci- ruperuut. Ille ait: < Miror equidcni quorisicobsire-
pieniibus, utomnes cives armati cura eis veniant ad pilis, quod minas el mala intentatis. Scilis quori
tloinuinarchiepiscopi ariservilium regis. Cumqueci- recepit me domiiitisrex, in dic Magrialenae, ad ji.icciu
vitas eorum furorein admirata conlradicerel, slaiiin et gratiam suam ; el aliquol vestruin ibi pracsentes
praecipiunt, ul in pace sc habeanl, non se moveant, vidi; et quiiiitiim inlcllexi, placuit vobi.-t,ct tum
quidquid audiant vcl videant. Haec erat istoruni litteris el conriuctu regis, lerram ingrcssus sum. >
npera, ul vel civitatis habitatores eis ad facinus Tunc ail ei magister Joannes Sareslterieusis : « Do-
SIIUIIIadderentur, vel si minus, non eos impedi- miiie, loqiiiiniiii Sccretius super vcrbo islo. —
reul, neque pro archiepiscopo suo decertareni. Non expedil, ait archiepiscopus. Talia propo-
Prreambuli illi praedicli barones et mililes iu tha- iiunt et posttilant, qtiaeoniniiio facere non possuiu
laniuni interiorem ad archiepiscopum introducunlur. nec debeo. > Reginaldus Ursonis : < A quo ergo ha-
Hora diei eral quasi decima. Comederat archiepi- bes archiepiscopaium? > Hle : < Spiritualia a Deoct
scopus, sed adliuc couiedebat serviiorum familia. tloiiiiiio papa, lemporalia el possessioues a domino
IiUioeunles eos ipse salutatione procvenil : responsio rege. i Reginaldus : « Noiuie toiuin tc a regc ha-
181 VITA 111AUCT. WILLELMO. Wi
bere recognoscis? i Ule: t Ncquaquam; sed habe- A taiidem, accepta significalione, erumpentes mio im-
mus rcddere, quae suiit regis regi, el quae sunt Dci petu, inlravermtt januam archiepiscopalem eis aper-
Deo. i Reginaldus el alii, quasi aliquid mirum lain, et slatim acclusam, et vociferanles lerribiliter
dixisset, ampliiis freinebant et accendebantur, et clamabant: < Regales mililes! Regalesl Uegales! 1]
stridebant denlibus in eum. Quidain enim socii eoruni, praeinissis nolioiilms
Seil Thoinas jiistus, quasi leo confiriens absque suaviter, ne ad strepitum janua claiidcrciur, infra
terrore erat, paratus projustitia et libertate Eccle- archiepiscopi januam erant : janilorein archiepi
si;t> suoe usqtie ad mortein agonizari, pro aninia scopi amoverant, sunm arinioveraiit, ne quis de tuiic
sua; el ait : « Fruslra mihi minamiiii : si omnes ad archiepiscopi auxilium ingredeiettir; ne quis
gladii Angliae capili meo immineant, ab observa- de rebus arcliiepiscopi aliquid exportaturus egrede-
tione justitiae Dei et obedientia riomini papae, terro- retnr. Ante januam clausam, postico tantiiin apeno
res veslri me dimovere non potertint. Pedead pedem erant infra atriuin anlae, in equis Willelnius filius
me reperielis in Domini praelio. Semel recessi tiini- Nigelli, ad prandium hoino et miles archicpiscopi,
dus sacerdos; redii in consilio el obedientia domini modo conira eum, huic addictus est oflicio, ct
papae: amplius in sempiternum non earn deseram. Simon de Crioil, qnidam miles abbatis Smicti
Si licel mihi in pace fungi sacerriotio meo, boniun B Augustiui vicinus. Reginaldus in ipso proaulo
est inilii; si minus, fial de me voluntas Dei. Praeter seorsum se annat, et scutellarium archiepiscopi
liaec, nostis quid inter meet vos sit; undeetmagis Roherlum Tibiam compulil sibi anxiliura pracstare
iniror, quod audetis archiepiscopo in domo sua nii- et obsequium. Reginaldus ille cuiriain fabro ligna-
nari. > Hoc autem dicebat, commemorans quod rio gradus quosdam ibi reparanti securim abslulit.
Reginaldus ille et Willelmus de Traci et Hugo de Nos interim domiiio arcbiepiscopo in eodem tha-
Morvilla, ejus dtitn adhuc cancellarius erat, propria lanio commorali, recordabauiur conferentes eornni
deditione homines .facli sunt, salva lide regis, quis- dicia et minas, ctim archiepiscopi responsis; senlic-
que Irium ipsius j'us imperiumque susceperat, geni- bamus diversi diversa : alii, 11011esse liniendnm;
bus minor. Illi, undc mansuescere deberent, jam ebrii venerant: impransi lalia non dicerent. Nalivi-
furenles, et prae ira se non ferentes, aiunt : « Nihil las Doinini est; pax regis nobis pacta cst. Alii aiunt,
quidem inter nos est conlra regem. > Ait Reginal- timenduni esse ne minas opere compleaiit. Multa
dus : « Beneaudemus archiepiscopo minari, et plus piaevisa erant signa crudelilatis. lnterea audimus a
1'acere: recedamus. > Stabat autem ibi magna pars jiarte ecclesiae clamorem lacrymabilem ulriusqiie
familiae archiepiscopi, cum clericis et multis et mi- sexus et omiiis fere aetatis hominum, compalien-
lilibus aliquot, qui aflluxerant; audito quod altius tium nobis tanquara ovibtis occisis, qtii in nrbe cos
loqnerentiir. Quos inlueiis Reginaldus, ait: « Dici- annalos, et ad archiepiscopum, eriicto tlaio, pro-
inus vobis ex parte regis, cujus homines et fideles perantes videranl. Auriimus hinc nostros homiiies
estis, ot ab liomine islo recedatis.i Forte sicut socii per grarius cursim in ecclesiara per nieriium aulao
coiiini in nrbe de civibus, ita el hi inlrorsum de fa- descendere, fugientes a facie armaioruin aperta eis
milia meluebant, ne pro domino suo decertarent, j'anua alrium inlroeunlium. [Osbertus et Algar et
ne conlra eos insurgerent. Ctimqtie omnes immoii quidam alii servienles archiepiscopo, viso quod irrue-
Slarent, contrarium statim dal Reginaldus ille prae- rcnt armati,ostiumaulae clauseruni,etrepagulaaulae
cepttim : < Praecipimus vobis, ul hominem islum firmaverunt. Quod videns Robertus de Broch coepit
cnslodialis, ne recedat. i Archiepiscopus : « Facilis seniri riiruere parielem quemdam : et illac ingressus
snm cuslodiri : non recedam. > Jlli grassatores inter per inleriora domus, aulac osliiim illis parricidis
caeteros inluenliir militem quemdam dapiferum ar- aperuil; et illos, qui oslium aulae obfirmaverant,
chiepiscopi, Willelmum ftliiim Nigelli, qui a camera gravissime cecidit et vuhieravit.J Audiiiius eiiam
sua quadaiii de quodam raliociuio accurrerat. Hunc uos clerici inlrorsus cum arebiepiscopo ictus illos
apprehensuiii abducunt, riicenles : « Venies nobis- D ] Robcrli rie-Broch parielem tliruentis. Quid nisi
cum. > Miles illo archiepiscopo : « Dotnine, viries limor cl tremor venerunl super nos inonachos, cle-
quid de me faciunl? > Archiepiscopus : « Video. ricos ct socios archiepiscopi? Ecce completum est,
Ilaec quidem vis eoruni est el poteslas lencbraruni. > quod superius sanctus Dei dixerat: t In brevi mal-
El exsnrgens archiepiscopus, eos nondum thalamo lenlesse ubique lerrarum, quam in Anglia. Sed bo-
egressos sequcbatur passibus paucis, ut miliiem iius illc Thomas coiiteinptor morlis erat : quippc
siiiiin sibi dimitiant, rogans satis modeste. llli obsti- quoeest sanctis viris portus, et ari a:tcrnitatem in-
nati reredunt, elobvium sibi quemdaiii alium mili- gressus, el aelernura nihil mali seutienti receplacn-
tem archiepiscopi, Radulphum Morin, similiter ca- IIIIII.lnsuper et securum sesancttis homo gerebiit,
piunt secum educentes, et per niedium aulae et alrii quasi gayriens, se nacltim lioncsiani c.iiisam moiiendt
ari seqtielam siiam procedentes, terribilibus oculis pro justitia ct libeiiaie et causa EccJesioe suae; el
et minis omnia pcnctranl, et clainant : « Arma, quasi cupiens dissolviel esse cum Chrislo. Taula ei
arma, viri. > [Iuterea in quadam niagna domo cti- erat libertalis ccclesiastic;c charitas, ut eam nan
jusdam Gilberti, qux erat e regione J;IIIU;Earcbi- occasu suo, sed resurrectione et salute ipsius nieti-
episcopi, omiiis inin.is hostilis congregabatur. Qui rcliir. Tunc monaiiii, q.ui jrismini adcranl, dioun!--
1S3 S. TIIOM.E CANTUAR.ARCH.EP. ISs
ci: « Dnmine, intrale in ecclesiam. > llle : « Absit; A , Robcrtiim canonicuiii et Willelmnm lilium Siephani
ue liineatis : plerique monachi plus justo timiiiisu.it el Edwardtun Grim, qni novns ad eiimvencr.it, pnt-
et pusillanimes. i llli non acquicscunl. Alii eiim in- sidia captanlcs, ct se in liito collocare cur.intes,
jcctis manibus crigunt, et vim ei faciunt. Alii per- relicto ipso, petiverunt alii altaria, alii laiibnla.
suadent eiindum esse, quia monachi vesperas dice- Et qiiidem si vcllet arcliiepiscopus declinare, et se
rent, et illehoram noiiamet vcsperasesselaiiriittirtis. ftigaepraesidio liberare, oplime uti possct, noii quae-
Jubet crgo crucem Domini proferri. Quidam clerieiis sita, sed oblata occasione lemporis et loci. Vcspera
fjus, Henricus Autissiodorensis cam bajulai. In erat. Nox longissiina inslabal. Crypia crat proiie,
clauslrum monachorum cum venissemus, voluerunt in qua nmlia et pleraque tenebrosa riiverticula. Iteni
monachi ostium posl eura occltidere. Ule aegreferens erat ibi alititl oslinm prope, quo percochleaniascoii-
suslimiit, et lcnto passu postremiis vadit, omncs tleret ad cameras et tesiudines ecclesiae superioris :
agens ante se, quasi oves pastor bonus : equidem forle iton inveniretui', vel interim aliquid fieret. Setl
timor, quem charitas Dei foras raiserat, ej'us nec in nihil horum voluit. Non declinavil, non percussori-
gestu necin iuccssu potcral nolari : lamproculabe- bus supplicavit, non inuriniir edidil; non querimo-
raiaboiiiiii cjus conlincnlia exteriori, quam a men- niam ii: tota sua agonia fecit; sed exlremain horam,
lis arce interiori. Semcl quidem super dexteram B ' qiue iiiiniiiiebat, pro Chrislo ct catisa Ecclesiie pa-
oculos retorsit; forte, si viderel illos regales vesli- tienler exspectans, foriitiidine cl constaniia nientis,
gio ejus iinininenlesjforte, ne aliquis relictus pes- corporis el seriiionis, qualem rie aliquo niartyruin
suluin ostii obderet. inajorcm nunquam audiviinus ustis esl, dohectoluni
Inti-aliim est in ecclesiam ipsatii. [Monachi eccle- coiisununarelur. Ecce jam illi spiculatores furia
siac pro tali el lanlo lumtiltu, lam pavidi quam atto- invecli.praclerspem apcrlum ceriiciiiescursimoslitiiii
nili, reliclis et non percanlalis vesperis, Domino iiitranl ccclesiae. <Quo, quo scelesti ruitis?
archiepiscopo in ecclesiam inlranie, a choro exeunt Quis furor, o miseri! qum lunla licenlia ferri! >
eiobviam : gaudentesel Deo graiiamliabenlesqiiod Unus illorum monachis dixil, qui cum co aslabanl:
eum vivum cernunt et recipiiint, quara ;am tlelrun- t Ne vos movealis. > Et quidem quasi confusi et at-
catum audieraiit. Et cum alii prae gaudio veltimorc loniti, a revereniia vultus ojus illi grassalorespriino
fleient, alii hoc, alii illul suaderent, ut Petrus Do- reliilerunl pedem, viso archiepiscopo. Poslea claina-
niino dicens: «Propilius esto libi, > illc pro Ecclesiae vit aliqtiis : < Ubi est ille proditor? > Archiepiscopiis
Dei liberlale et causa non timidus mori, jussit eos suain in patienlia aiiiiiiani possidens, ad verbiim illud
abire et a se recedere :tiiiqtiein: impedirent passio- non respondit. Aliquis alius : < Ubi est archiepisco
nem ejus, quam futuram praedixcrat el imminere pus? i Ille : t Eccecgo, non proditor, sed presbyur
videbat.] lturus ad aram siipcrius, ubi missas fami- Dei; el miror qnod in lali hahitu ecclesiam Dci
liares et lioras solebal audire, j'am qualuor grarius ingressi estis. Quid placet vobis? i Uuus grassator:
ascenderat, cum ecce ad osiium claustri, qui vene- <Ul moriaris : impossibile csl ul vivas ulieiiiis. > At
rat primus, adcst Reginaldus Ursonis loricatus, ense ille : t Et ego in nomiiie Domini raorlein suscipio,
evaginato, et vociferans : « Nunc huc ad me, homi- et aniinam meam cl Ecclesiaecausaiu Dco ct beai;e
nes regis. > Nec multo post adduutnr ei tres praedi- Mariaect sanctis hujus ccclcsiaeiiutroniscomiiieiido.
eti socii ejns, similiter toricis contccii corpora et Absil, ut propter gladios veslros fugiain; sed au-
rapita, praeierqiiam oculos solos, clciisibus nudatis. clorilale Dei interdico, ne queinpiaiii meoriun lan-
Plurimi cliain alii sine loricis, armati, de sequcla gatis. > Aliquis coruni bisaculain et gladiuin simiil
ei sociis suis; et aliqui dc urbc Caniuariae, quos habiiil, ut insectiri ct bisacula, si eis obfirmareiur,
coaclos sccuin illi vcnire compuleraiit. Die illo ct osiiuui dejicerenl ecclesiic ; sed rcleiiio glariio,
quatriduo posl ari vicina castra Dovrae, Hastingacet bisaculam, qnacarihtic ibi est, deposuit.
ticlerorum, ut pracdiclum est, erant mililes haben- Quidam euni cum jriano cnsecaedcbat inlerscapu-
tcs custoilias. j) las, dicens : « Fuge; morluus es. > Ille ininiotiis
Ad porltis transmarinos regis crant domeslici; perstitil, ct cervicera praebens, se Dominocommcn-
comes Willelmiis ad Witsant, Saierus de Quinci dabal; t:t snnclos archiepiscopos inarlyres in oro
alibi, forte si mare altcntasset archiepiscopus, ap- habebat, beatum Dionysitim el saiictum Elphcgum
ptilsus hic vcl ibi caperelur. Visis illis, inquam, ar- Caiituariensem. Aliqtii dicentes : « Capluses; veuics
inaiis, voluerunt monachiosiiumecclesiacobfirmaie; iiobiscnm; i injectis nianibus, eum ab ccclesia ex-
sed bonus homo fiduciam habens in Domino, et non trahere volebanl, nisi timerent quod populus etiin
cxpavesceiis rcpentino lerrore irruenles potentias esset erepturus de m.mibus eorum. Ille respomiens:
impiorum, e gradibus descendit regressus, prohi- « Nusquam ibo; liic facietis quod facere vultis, t:t
I ens ne oslium Ecclesiae clauderelur, et dicens: quod vohis praeceptum est. > Quod potcrat, renitc-
[ « Absit ut deecclesia Dci caslellum faciaraus] per- batur; el monachi eum reliiicbant: ctira quibus el
uiiltite iutrare omnes ecclesiam Deiintrare volentcs: niagisier Edwardus Grim, qui etpriinuma Wjllclmo
liat volunlas Dei. >Archiepiscopo a gradibusdescen- de Traci in capul ejus vibraliim gladii ictmn brachio
dentt»vcrsus oslium, ne clauderetur, tiinc Joaimes objecio exccpit: eodenique iclu et arcbicpiscopusin
Sarcsbcrieusis el alii ejus clerici omnes, praler capite iiuiiiiato, el ipse iu brachio graviicr t»si
185 VITA III AUCT. WILLELMO. 1S6
vnlneratus. « 0, ul ait sanctus B.isilitis, bcsiiaruml A patrem in ntero matris suae : equidem floribus Ec-
feritas in Dei virtute mansuescit; humaiia rabiesi clesiaenec lilia tlesunl, nec rosae el in beaii Thomae
nee ferarum mitescitexemplo! • passtone cum soevo exirahilur mticrone et cere-
Archicpiscopnsa capile defiuuiii cum brachio de- brtim canriens et sanguis rubens. Vera nempe et
lergens et videns cruorem, gratias Deo agebat, rii- ccrtissima signa, quori ovium Chrisli paslor et pro
cens : <In manus luas, Domine, comniendospiritumi eis animam poneret arcliiepiscopus et .igonista,
nieuin. i Dalur in caput ejus ictus secundus, quo etl confessor et martyr, duplicem stolam a Domino
ille in faciem concidit, positis primo genibus, con-- percepturus, et de archiepiscopaiu fideliter arfmi-
junctis et extensis ad Deum iiianibus, secus aram,, nistrato caiidiilain et rie inanyrio felitiler coiisiim-
quae ibi erat, sancli Benedicli; el curam habuilvel t inalo ptirpuream.
gratiam, ut Iioneste caderet, jiallio suo coopertusi In vita habuerat columbae simplicitatem opcriim
usque ari lalos, quasi arioraturus et oraturus. [Super iiniocentia, serpcntis astutiam sancta prudculia.
tlexlram ccciriit, ad dextram Dei itnrus. ] Enmpro- Eadem haec el in morte relinuit. Columba, morli
ciinibeutein Ricardus Brito percussil lanta vi, ut ett noii repugnavit. Occisoribus nihil impedimcnti pro-
gladius ad caput ejus et ad ecclcsiae pavimentmni curavit : serpens, percussoribus corpus exposuit :
frangerelur, e( ail: < Hoc habeas pro amore doniinii "^ non caput sed animam suam vcl Ecclesiam conser-
mei Willelmi, fratris regis. > Hic siquidem Willel- vavit. Etiam per visiones el pracsagia ejus mors est
inus appeiiverat conjugium comilissae de Warenna; pliiribns revelala. Magisler Radolplitis Londoniensis
sed archiepiscoptis contradixerat, quoniani IiicWil- ecclesia?canonicus et sacerdos, vir magnae hoiiesla-
lelmus ex matre imperairice Mathilde, ille comes: lalis, in divina pagina doctor praecipuus, vidit pcr
Wareiinae Willclmus ex patre rege Stcpliano, con- somnium, quod ipse iutiiilum figcus in sole, viderit
sobrinortim fucranl filii. Unde Willelnms fiaterre- iu corpore solis episcopiun episcopalibtis ornaltim.
gis Henrici incoiisolabiliter doluil; el oiiiues suii Item visum est honestae cuidam mulieri, quod vidc-
archiepiscopo inimici facli sunt. rct lunam de coelo cadentem, et qtiorumdam glariia-
Qualuor omnino liabuil ictussanctiisarchiepisco- torum gladiis tolam dctrtuicari. ]
pus, onines in capite; ct corona capitis lota ei am- Exsaturati pio cruore, quem impii silierant parri-
pulala esl. Tunr. videreerat, quoinorio artus spiriiuii cidie, exeunl, et quemdam Francigenam ptiertmi
famulabantur. Nam sicut nec inente , ita nec mem- archidiaconi Senonensis, eo qnori plangeret archi-
brorura objeclu vel dej'eclu morti visus est depn- episcopum, gravi inflicto vulnere cruenlant. In-
gnare; qnia niorlera excepit magis ex Dei ilesiderioi lerea alii depraedatibni vacant: toiam domiim ar-
voluntariam, qiiam de gladiis mililum violentam. chiepiscopi perambulanl: thalamos riinantur, clitel-
Quidam Hugo de Horse.i, cognomenlo Malus Cleri- Iaset scriiiiafrangurit: vasaaurea et argenlea.moiie-
cus, sancli marljyis procumbentis collum perie com- tani el aureos, bullas domini papae, amiulos, libros,
primens, a concavitale coronae ampntatae, cum pallia preliosi, ex quibus cappae,luiiicac,dalmoticae,
mucrone cruorem et cerebrum cxtrahebat. 0 triste in ornalum ecclesiaefieri deberent, tolluiit. Clerico-
spectaculuin! 0 crudelitas inaudita, eorum qtii rum cameras inlrant; eoruiii vestes, libros, argcn-
Chrisliani esse debueranl! Sed pejores sunt, qui tum, sarcinas, cum omni supelleclili asporlarunt.
sub nomine Christiano opera agiint paganoruin, A stabulis alii equos abducunt, tit nihil onuiino de
quam qui aperle etex errore paternarum tradUiouumi rebns archiepiscopi vel clericorum seu familiaeipsius
sunl infideles.O vere feliceniel conslantem sancliim reliiiqueretur, quod in manibns raptonim incidis-
Dei martyrem Thomam I Occidi potuil, sed flecti sei. Estimo pluris erant ablataet rapta ibi quam duo
nou potuit. Et quiriein, sicut qiiondain Cluisto pa- millia marcanim. Quacoinuia, ut crucifixores Jesu
lienle in proprio corpore, ila el eodeni iuinc pa- Christi vestimenla ipsius, iia lia:c inter se partiii
lienie in milile suo Tlioma, aveilit sol oculos, sunt illi scelerali. Sed privilegia et bullas doniini
abscondit radios, oblenebravit diem, ne viderel sce- D pj papae invenlas Iransniarino regi miserunl, in hoc
Jus hoc; el horrida tempestas ccfiluni contraxit; regis gratiam captantes : in caetcris ejus perfirfi,
subiti ruerunl imbres, intonuit de ccelo. Postea cjus infideles, ejus perjuri. Nam, si non ecclesiae,
rubor aeris magnus emicuil, in effusi sanguinis saltem regis debueranl esse omnia quaefueranl ar-
signum, in flagitii horrorem, in ultionis severitatem chiepiscopi discedentis inleslali. 0 mors inaudita !
supervenlurae his, qui ila immane se efferarunt, et 0 facinus exsecrabile! Occisores isti oinnibus aliis
hoc piaculari se depravaverunl, ct qui morlis hujus sanctorum martyrum interfectoribus detestabilio-
causa exstiterunt, exosa et exula omni nalurae hu- res. Nam et Domini nostri Jesu Christi cruciiixores
maiiae mansueludinc. simpliciter horninem putanies et dicentes solventem
[Tam veloces peries eorum ari effundenriuin s.in- Sabbata, paternas eorum tradiliones evacuanlera,
guinem : tam impia corda; lam torvos oculos; tam Filitiui Dei se facientem, cum esset Mariaeet putn-
crudeles dextras, tam crueiitos gladios. Scelus hoc reltir ab iis fabrifilius.legisMosaicaezelumhabentes,
omnes audienles et aUendenles illud exempli ra- suspcnderunt cum in ligno, non intelligenles quem
ritaie transmitlit, liorrore reverberat, singulariiaie ita tractarenl. « Si enim cognovissent, nunquam
percellit, immanilate fruslralur. Occideruut (ilii Filiom Dei crucifixissent. > Undc el ipse Dominus
Ul , S. TIIOJLE CANTUAR. ARCIUEP. If:8
oral pro iis dicens ,: t Paler, ignosce illis, quia A , fceii incarcerart ; et post, tion .iii.litiim, uon jurii-
nusciiint quiri faciiint. » Aliorum eliam saiictorum caluin procuravil riecollaii. 0 feliciter factum, reum,
apostolorum martyrum occisores contra suani non quein sic virieratis absolutiini.
hoc ageb.inl coiiscienliam , infideles, idololatrae et [Diti qtiiriem ibi jacuit fere solus et rierclicttis a
pagaui, fidcles Christi in iter agebant exterminii, clericis et monachis el cacteris cunctis, nec eliam
piilanles se in hoc Dco gratificari, nt prxrii.verat adhuc ablato luniine ari sanctas ejiis exsequias Osber-
discipnlis suis tlicens : t Venit hora ut omnis qui tus cubicularius ejus ctim qtiodani cultcllo de pro-
interlicit vos, arbilreuir obseqtiium se ptaestare pria sua scidit cmiisia, unda semiputati capitis ejus
Deo. i Sed grassatores isli beaio Tliomae concbri- Teliquum coniegeret.]
stiaui eranl, et ejus (ilii ct ejus homines. Conchri- Cum cogiiitiini esset recessisse occisores, adsunt
sliaui, inqiiam, sacramenlis, sed IIOIIre sacramen- circa sanctiim arcliicpiscopum sui clerici et monachi,
lortiin. Ljus filii sed filii pertlilionis. Ejus homincs, servicntes et rie urbe infmiti. Solvilur silentiiim, ct
sed oiiiiiein exuli hiinianilaloui., Ad ha:c ctiain apnri lalitts eruinpuiit oiniies iu gemiltis et lainenta, qu;e
p.iganos el Judacos niagiia eralsacrorum ct IOCOMUHprius, iucumbeiKe sicarioriim liinore, continuerant.
cl temporiun rcvcreiitia. In noctem plurimam flelus et ejul.iluin producunl.
velo quisquam faxil otetuin. B Placnit lanriem fcrelro siiperposiliim corpus domini
.... ijueii sacer esl locus : exlra arcliiepiscopi permcdiiira choruui nnteallareinferre,
Mejile, cranii vacuitate coopcrla cnrn lineo niunrio, pileolo
in pagano sciiptiiin esl, ciiin tristc bideiilal reve- tlcsuper astringenle. IIle eiiam aribuc animi dulce-
renduin csl ct vcnerabile. (lincm et consiantiain in viiliu praierebat. Item ibi
Dies quoque festos fcriabaliir pagantis, et naialem flctur pliirinuim. Frater Robcrius s;tccrdos et cano-
stiuni meliore ,'mimeriibiil lapillo. Judacus similiter nicus religiosae riomiis de Mciilona, vir honesliis,
Sabbata sua et fcsliviiiii.es alias : et intra urbem qui et t:i a priino tlie oidinalionis suae capi!,'aniis et
saiigiiineni huiiianum liuirii nnn sincrel : unrie et conies inseparabilis adhaeseral, posl commendatio-
evtra portam passus cst Dominus. Isli autem gla- iieni verae religionis et honestatis domini archiepi-
tliatores sanctum arcbiepiscopum gladiis transver- scopi, cnj'is ipse eral coiiscius, ut confessionis ejus
beraverunt lempore siiiiciissiino, qtiinto nalalis; auditor, iuiercaulera oslenriii monacbis, quod prius
Domini die, loco sanclissinio totius Angliae, ini onuies ignoraveraimis, quorf in cilicio esset archi-
prima serie inetropolitana ccelesi;c S. Tiinitaiis, , episcopus, injecitque maniiin in sinum ejus, osten-
t|uae et pluriiiioriim sanctorum ibi quiescenliiiini _ deiis proximnm carni ejus ciliciiim, et supra cili-
extollitur patrocinio, el religiosoriim nionachorumi ciiiin, liabiuim monachalem. Quoniam emm niona-
ibi Deo servienlium incolitur habitalu. Occisus esli. cliorum Ecclesiic illius Cantuariensis erat abbas,
n lalibus, lali lempore, laliloco, talis pcrsona,, cum clericus esset elcctus, el ipse sub absconso
Pater spiritualis tolius regni, ipsius Cantuariensis; chlamidis canonicalis, Chrisli et bcali Benedicti
Ecclesiae archiepiscopus, totius Angliae prini.is , monachum gercbat absconilittira. Tunc vero mo-
apostolicac sedis lcgatus, servus Christi Jesu, san- nachi gauriio spirituali arimoriuin hilaraii, cxtoIIui;t
ciorum Pali-um iraitator, et sequipcda , vir reli- in coelum menles inanusque niagnificaiitcs Deum ;
giosus, converlunl lucltim in gauriium spirilunle, J.inieiita
Virtulis verm custos rigidusque satc.lles, in voces ketitia3; el de utroque martyrio ejns, el
curans mclior esse qtiam viricri, sancii Spirilusi viventis voluniario et occumhentis violento, ad ocu-
liabitaculum, virlutum saticlarnm doiniciliiiin. ltnn edocli, ad terrain procidunt, petles ejus el m.i-
Passus csl hac causa pro jtistitia qtiidem el veri- mis osculanlur ; eum sanclura Tliomam invocant,
taie et Ecclesiaelibertate. Nain leges riefendenseccle- oiiines eum sanctiiin Dei martyrem gloriosum pro-
siasticaset regisevacuaiiscontrarias, ad tempus regiss lestantur. Oiniics accurrunl, visuri illum in ci-
sui lcrreni irae locum dans cl Ecclesiae suae causami D licio, quem cancellarium viderant in purpura et
Deo commendans, in exsilio longo proscriptione saeva i bysso.
sui etsttorum, calicem miikarum hausil passioiium : Posl moriicum quidara monachus EcclesiaeArnal-
aspcra multa pcrlulil arivcrsus reium iiiiiumerabi- rius aurifaber, el aliqui cum eo, ad locuin martyrii
liurn unrias. Nullum genus supplicii vel atlversitatiss ejus redeunt: sanguincra ejus el cercbruin per aream
dcprecalns esl. Ari uliinuim anno septimo revocatus,,, ccclesiacefftisuih,mundissime inpelvim recolligunt;
pacla sibi pace sed malc servata, quasi incarcera- et ne conculcaretur locus ille peuibtts iranseuntiuni,
lus est jnssus a sede sua non exire, ubi post paucoss scarana portabilia Iransponunt. Vigilia nociis illius
dies requisitus mililibus sc obtulit, et, ut diclum esi,, pia, sancta et sobria ftiit. Tantum commcndatioiiem
gladiis caesus calicem bibil martyrii sui, non audi- i- aniiuac in sileutio dictiiu monachi.
lus iu jure, non jiulicatiis, quia in judicando eoo Crastino mane rumor perslrepit in ecclesia, quod
nulla causa mortis ir.vciiirciur, quod probc noverunl il paravisseiit fainilia illa de Brocli cuin sttis compli-
qui hoc ei procuraveruiii] cjus amitili mali filiiipsius,j, cilitis eum ab ecclcsia exlrahere, dolentes quod
i- ipsum in ecclesia irucidasscnl; quod tinientes
fralrcs lleiotliadiscrudclissiiHae, quae siiniliter qtion-
tlaui bcaluinBaptisinara Joaunem pro^crriale primao monaclii, ocius accelerant sauclum corpus illud
180 VITA III AUCT. WILLEI.MO. iflO
sepelire ei. scpulcro inrerre. Adfuit illi obsequin A est irapossiliile, illuri aqua niutiim non soliini iu-
abbas de Boxlea et piior <ie Oour.i, vocali prios: firniis rnfinitis profuit arf curalioneni, seri el aliqui-
ab archiepiscopo, quia eorum consilio priorem, qni bus morienlibiis, ne morerentur: pltis riico, seri
iu Canluariensi non erat ecclcsia, unum de mona- sanuin credi, aliqttibus profuil mortuis ut resurge-
chis voluit facere. Decreverunt ipstim non esse hi- rent redivivi. A p.issione cjtis nocle quarta, ex
vanriiim alitcr quam lotus erat in sanguine suo ; et qua Sabbatum illuxit, revelaiura est cuidam cle-
amoiis disiributisque ejus quotidianis veslibus supe- rico Lonrioiiiciisi, (juori quidam sacerdos Lonric-
lioiibtis, sepultus esl in ipso, in qno invenliis est niensis Willelmus de Capella, qui obinutiierat, iret
cilicio, et familiaribus interiiis cilicinis, exferitis ari sepulcrum sancti Tlioma: et ibi curareliir.
lineis, et in eisdem caligis, el in ipso quo crat Et f.icluiii esl ita. Cuidam viro religioso in noctiiiiia
habitu monachali : et supra hacc, in ipso eodem in revclatione oslcnsus fuit Jesus Cliristus cruciflxus
quo ordirii.tiis fuit veslimctilo, alba qua: Grxce po- in ea parte cryplae ubi bealae Tlioiiwercposituserat
tleiis tliciltir, superhumerali simplici, chrisniatica, iniiiidanus honio. Vere quidcm ; quia ipse in sin-
niilra, siola, niapula ; quae omnia reservari pra:ce- gulis marlyribus suis p;tlitur, qui beaio Petro Ro-
jierat, forle in diem sepiiltunc SIISG : supra qtia; niam ari iiiarlyiium ciinti occurrit, el qtia:rcnii
liabuit aichiepiscopaliter tunicaiii, dalmaticara, ca- " Domino: tQuovadis? i respondel : < VenioRomaiii
sttlam, pallium cum spiutili.s, calicem, cliirolhecas, ilerum crucifigi. > Eral aliqua mulier, anachoriia,
amiuliim. sandalia, pastoralcm bacuhim ; quo con- laica, qttse litteras non didicerat; nihil eIoij.nii
suetum esi more, quo digiiiun est honore. Lilini nover.it, prater aliquos psalmos el orationera
Rex lilius, atuiita moric saucti Thomae, vehe- Dominicam et Syinbolum. Haec in illa novilate il-
meutissinie conliisialus et corde perculsus, letcn- lius marlyrii diebus ct noctibus conrioles, anxia,
dil mamis in coeluiiiet oculos cordis et corporis ad ei aliquando in exstasi posila, tina riierum misit
Deiim: dicens : « Proli riolor, sed, Deus, libi gra- inoiiacliis Caiituariensibiis scripla verba haes riicta
lias ago, quod clam me factmn est hoc, et quod sibi a veiiiistissiiua Doitiiiui qtiadam, qtiae sibi iu
imlliis meorum ibi fuit. > Nam illi qiialuor infelices visu noctis apparuil : « Noli flere pro .irchiepi-
grassatores peregerant rem anlequam supradicttis scopo : capul ejus in gremio Filii mei requiescit. >
Ilugo rie Gundevilla et Willelmus filitts Joannis ve- lnita miraculorura haec, ut Thoniani manyrcin
nissent Cantuariam. Peractis compositisque onini- sanctum Deus revelaret: siquidem saiictus itle,
lms ad sepulturam pertinentibus, sine missa, qujjt cujus vita virtuiibus, mors miraculis declaratur.
ecclesia in ingressu armalorum violala erat, in mar- r Sed de miraculis ejus in Anglia sacerdotum et
moreo sarcophago novo, in crypla -anle tluo altaria, bonorum virorum teslimonio deciaratis, et iu ca-.
sacruin corpus archiepiscopi mulio ploratu concla- pilulo Cantuariensis Ecclesiae publice recitalis m.i-
maii recondilur. gnus codex conscriptus exslat, praeler alia qnae
Siatim arJtem post tiininlaiioiiis obseqnium, in longe laleque in Gallia, in Hibernia, et ubique
ipsa nocte et in ipsa hebdoniada, divinae virttiiis terrarum operatus est sanclus Thomas, qiiibus me-
adfuit operalio, et laiiti marlyrii condigna rieclara- moriae cominendandis defuil qtii scriberet.]
iio: [Siquidem unus civium Cantuariensinm, qui Sed imminenlibus in die illis de Broch, et ad
martyrio ejiis inter caeleros spectator arifuit, s.in- pariclcs hospiliorum Canluariaede nocte sUnlihus,
giiinis ipsius aliquid camisiaesuacinlinxit. Habcbat ut loquenleni bona de arcbicpiscopo subliniem ra-
enim domi suam uxorera jam pridem paralylicavn. perenl, et ad tiibunal judicii sui pertralierent;
Quaecum a viro suo domum reverso de passione et primomagnaliaDei nonnisi insilentioloqiii audebaut
constantia sancli marlyris ex ordine didicisset, quod fidelcs, donec a Deo in virlute Spirilus sancli, per-
quidem in tumullu et flenlium tacrymis et narran- crebuit ibi grati.i sanilalum et concursus populo-
tium voce incondita audicrat, cuniqne sanguiiiem rum ut charilas foras milteret timorem : riicenti-
sanctum in viri veste ocnlis aspiccret : lide ad Do- D bus iiisiriiatoribus, qui prius ac pontes et transiliis
niiiium devota, spe ad salulern erecta, voio ari mar- viarum conscribebant eum vivum vel martyrio con-
tyrem supplica, pelivit lavari el recipi in aqua san- summatiim visilanlcs : « Nibil esl quod agimus :
(,'iiiiieiu, ut hauriret salutem. lta factum est, et illa Non est consilium contra Doininum. Ecce lota An-
illico curala esl. Hoc fecit Dens primum signorum glia ad illum abit. > Ibi siquidem Deus, ad no-
pro marlyre suo statim in ipsa nocte. Hinc crerio, minis suis gloriam, ad Ecclesiaesuae consolationem,
Deo inspirante tractum fuisse, ut in aqua aliqnid ad fidei nosir:e corroboralionem, sanguinem inno-
sanguinis sancti Thomae conlingerelur; et illud san- cetitem, qui effusus est, de pavimento ecclesiae ad
guinis et aqua mistuin peregrinis S. Thomae distri- eum clamasse oslendit, ila miraculorum graiia
bueretur in ampullis slanneis reporlanrium ad in • marlyrem suum glorificans et causarn ejus jusli-
firmorum suorum salutem. Vidi ego in phialis plu- ficans. Caecivisum receperunt, conlractis membro-
rimis inscriptum monosticbon : rum lineamenla extensa et directa sunt, surdis aurii-
Ferlur in ampullis aqua Tlwmm sanguine mista : tus reridilur, paralytica meinbra glulinanlur, daemo-
El quitlem operanle Deo ad firiclium votum, et suf- niaci liberautur, cvadunt incarcerati. Plurimaealiat
fniganle saucto martyre elpromerenie firie,cui uihil iiifiiinilaies, caucri, hydropisis, fistulae, lumortuu.
191 S. T110M,E CANTUAR. ARCHIEP. 192
epiltasiae slrangaliriesvc curanttir. Leprosi septera A grinis ejus, priusquara ari scpulcriim ipsius acce-
infra primum annumibi suntmundali. Sed ct mor- riani, peccata confitcntibus et se riiscalceantibus, ut
Iui plures pcr Angliam sunl resiiscitali, infus.i in rie lanlo uiriusque sexus concursu, el tam pia visi-
eorum ora aqua beali Tliomae sauguine misla, (ationis ejus instanlia, inter magnalia Dci hocunum
qtiani in phialis stanneis ad peregrinationis suae sit ile maximis.
signiim el infirmoriim snorum remedium, fidelcs Vir sancliiale n gratia pleniis, marlyr Dei, terra
Chrisli ad pectora sua dependentcra inde reporl.int, mariqne celeberrimiis,promptus iu opportiinilalibus
et in ecclesiis snis pro reliquiis sanciis suspenriunt, adjutor, nt credcre pium cst, co ampliore a Deo ho-
iintii quod.im tlivino, ut ubiquc gcntiiim beati Tho- noratur signorum freqiicntra, quo amplior in ipsius
inre marlyris gloria inferatur, ct in omni Eccle- detruncatione saevit malilia. Dum pro libcrtale et
sia pro libcrlale Ecclesiae sanguis ejus ad Deum causa Ecclesiae, ipse Chrisii minister a Chrislianis,
clamare virfcalur. Et iusio qiiidem Dei con- sed noinine tantum, archiepiscopus a filiis, dominus
tigit jurficio, ut nbi superabnndiivil iniquitas , ab hominibus suis, in pace sibi pacla, in Ecclesia
supra qiiam de aliquo passo apostolo vcl marlyre Dei sancta mclropolilana sua, et in sancta Doiuini
auriiiiiiii sit, ibi supra cujuslibet sancti gloriam mi- noslri Jesu Chrisli nalivilaie, crudeliier esl in co-
™
raculorum superabundet gratia, Domino operante, rona capitis Iransverberatus.
cl fide Chrisliana, cui omnia possibilia sunt, suffra- [Sanclorum iniiocenliuin S.Thomas martyr mente
ganle. [Quaequiriem omui.i tligna cl pia siint crcdi innocens et vita innocuus comes est et socius, et
de sanclo Domini : ipsa confirmal nuctoritas Jesu ipsc sub allare Dei occisus, unus quidem fratruin
Chrisli dicentis de sancto suo : < Opera quaecgo illorum de quorum implendo nuraero innocentes ac-
facio ipse facict, et majora horum faciet. • | Sed ct ceperunl rcsponsuin sustinendi modicum tempus.
in strata, ubi slelerunt pedcs ejus, dum parvulos Unde et congrue ad sanctorum Innocentium trans-
ablatos consignaret, non deesl fidelibus Christi gra- latus gloriara illorum niemoriacsuam continuat me-
tia virluliim operalrix, ubi fideliura vicinorum de- moriam. Sed ct de Doraiiio Jesu Christo et bealo
volio capellas exstruit, Thoma aposiolo el de lioc beato Thoma martyre
Jurandasque suum per nomen construit aras. aliquis clericus noii improbabiliter intellexit eldixit
In maris periculo summo consiiiiiti, eo patrocinante beatus Thomas apostolus passus in lndia fide illu-
liberati, ad ipsius seputcrnm gratias agere redie- minavil oriciucm. Ilic bealus Thomas martyr pas-
runt, et miraculi tanti et ereptionis sure signiun sus in Anglia totum illiiinin.ivil occidentem. Jesus
reliqtierunl. r Chrislus passus est Hierosolymis, ct extremilatein
Mullis (27) illa aniina sancli Thomaemartyris ila mundi lux coinmtinis, lux vera, illuininans omneiii
affectuose, ila gratiose, in omnitim piarum anima- lioiiiiiienivenientcm in liinic munriiim, quasi meriio
rum, in omnium hominum bonacvohuitatis inhaesit termino conjuncliirus extrema : et qtiae est locorum
tlcsitlcriis el dileclioni, ut a pueris, qui colludentes cadcm esl contemplalio feslivilaluin corum; Nalivi-
in viis cjns narranl passionem, c.intaiit gloriam, l.itcm Domini mediani, quinlo die feslivitale apo-
pcrficiunt laudem, tisque ad senes decrepitos, gan- sloli praecedenle, martyris consequente.
ticp.tcs se ad liaecDei magiialia videnda durasse su- I)e lempore passionis sancli Tliomaemartyris qui-
perstitcs; oniiiis aetas, omiiis ordo cum veneretur, tlam boc disticliou edidil:
«•jiisrequiral patrocinalum, ejus habeat amorem in
Annus miltenus centenus septuagenus
cordc, iionien iu ore; ejus habeal memoriam in El primus, primas quo cadil ense Thomas]
gloria, gloriam in memoria.
Excitavil in Dci devotionem, quae in Anglorum Ipse pro pace, liberlale et unitate Ecclesise, et
inenlibiis jampridera lepuerat, et in pia desideria: .pro omniiim jitluliiiin salute vivoruiii, reqnie defun-
viue mciioranilac, peregrinationis sanctae, et elee- ctoruin, inicrcerfat apud Deuni, qui in martyribus
mosynae faciendac, omnem Angliae habiialorein, ct suis vicloriosiis el omnibus sanctis suis exstat glo-
comites et baiones, et vicina undiqtie regna, pere- riosus per inlinita saecula saeculorura. Ainen.
(47) Dulcit cod. Douce. Ubi Douce in margine arinotavit mniiis le^ji iti coJ. Collon. Jul. A. xi Mus.
Bt-iian.
Vo VITA IV ET V AICT. ALA.NOET JOANNE SALISB. 194
SANCTI THOMTE
CANTTJARIENSIS ARCHIEPISCOPI ET MARTYMS,
VITA QUARTA ET QUINTA
AUCTORIBUS JOANNE DECANO SALISBURIENSI ET ALANO ABBATE

TEWKESBURIENSI (28).
PROLOGUS ALANI.
Honor et gloria beali martyris Thomaeper se satis A qui invideal. Dislinclae sunt vero per parles secim-
elucescit ubique lerrarum, cujiis splenrior orbem diim processum negolii. Quarum prima pars con-
illuminans qualuor munrii climala in ipsius excitat tinet ab initio exsilii usque ad adventum Wil-
devotionem. Ad ipsius memori.nn iinriique concurri- lelmi et Ollonis cardinalium. Quiri, quaiulo, ulii,
,ur. Sexus, aetas, conditio omnis se devovel ad ejus vel per quos aclum ftieril, per ipsas epislolas ple-
obsequium. Fama pervolans, in idipsum allrahil nius innolescel. Secunda pars ab illis cardinalibus
barbaras eliara nationes, quibus silibunde quaeren- usque ad Gralianum el Vivianum. A quibus lertia
tibus viri vitatn et conversalionem, mariyrii insnper pars usque ad Simonem priorem de Valle-Dei et
fausam et occasionem, salisfacere possunt quae Bernarrium de Corilo. Ab illis eliam quarla pars
tcripsil snper hoc vir vitae veneiabilis et eximiae usqtie ad Rolrocum Rolomagensem arcliiepiscopiim
virtutis, ipsius marlyris clericus et exsilii.comes, et Bernardum Nivernenseni episcopum : denuiui
tribulationis quoque per omnia paniccps, postea etiam Willelmum Senonensem, nunc Remenseni
vero Carnotensis episcopus, Joannes Salisbnricn- archiepiscopuin. Quinta continet coiicorriiam ct
sis, qui Christi athlelam et ipsius agonein bre- passionem ipsius martyris ct canonizaiionciii ct
viler et succincte depinxit. Verum quia id operis EcclesiaeChristi reconcilialionem.
rera ipsara pertingens, rei formam non explicat ln quibus sedulus leclor el rievolus viri Dei iina-
per omnem modtim, placnit et oportuit illi scri- ginem inveniet plenius depictain. lnsttper operuei
plo epistolas succedere, in quibus contineliir series ejus vesligia si libet perscrutari, ibi itiveniet riigito
ct ordo universorum, ut qui desirieral et ad id suf- Dci fabricatam armoriiiu copiam. Ibi poterunt sa-
ficit, totum habeat, si quis vitam viri, moriinn exsi- cerdotalis dignilas et auctoritas episcopalis in sua»
lii, causae processum, vel ipsius rei requirit exiium. miliiiae speculo sese recognoscere, nt obsequium
Epislolaevero vario et disperso per schedulas col- reddant Caesari debilum, et Deo honoreiii. Nec opus
Jeclaecorpus reriigtintur in unuin, sicut pro modo erit amplius longius evagari, ul quaerat qtiis, quo-
suo fieri poluit, singulaelocuin suuni reliiicntes et modo Ecclesue liberlas debeat defensari. Per epis-
ordinem. Si lamcn generales, quae minus ipsum ex- tolas ipsius mariyris iter recenseat, et stalim oc-
primunt negoiium, qii;edatn viileantur aliter positae, currel quid qualilerfuerit agendum. Joaimis ilaquc
quoad rei serieiu noii multum attinet. Sane si quis opus primo perlegatur, per quod iler aperietur aJ
exqtiisilas et discussas plenius ipsas epistolas dili- caelcra quaesequuiilur.
genliori manu poleril reformare in melius, non eiii
(28) De operc Alani, quod niinc primum integrmn ^ Alaiium habcani auclorem, incertum valde est.
exstat, noii dubitabit lector quiu recte illud una Quoruin sectindura qtiidem inter epislolas a Lupo
cum brevi tracialu Joannis Sal. inierserlo conjun- criitas locuin epistolae87 in libro quinto sibi usurpat,
xerim. Praeterea mihi opus relegenli non dubium et uiiam varietatem habet quam hic dabo col. 000,
manet Alannm fuisse, non Jo.iiiiieiiiS.iresberiensem, epistola 87,1.10, habel Dominicam, prexiiuain vide-
qui prinius epistolas sancti Thomaj in umim corpus licet ante asceiisionem Domini.
coegit. Alani libellus separatim exstal in codice qui Practer Viiam S. Thomae, exstant Alani duo ser-
apud YUbiel Soubise Parisiis conservatur, sed re- mones, nullitis pretii, in codice Bodleiano servati:
cenlioris acvi et cuin addilaineiiiis nonnullis. In etiain iu cod. Cantab. epistolae quxdam , ut p;ito,
qttadrilogo Lupi riuo lanliim fragnienta sunt, quae omnes ad sancliiin Thomain spectantes. Quas itiihi
in ojiere Alani iionduui coiiiparcnt. Uliiiin ea recle curae erit tiaiisciibeie et in luccni profcrre.
PATP.OL. CXC. 7
195 S. THOM.E CANTUAR. ARCUIEP. I<XJ
PilOLOGUS JOANNIS SALISBURIENSIS.
Sacrosanctam Ecclcsiam jugiter impugnat hostis A sanctorum singuli in ordine sno justi fulgebunt ui
antiumis , sed qni ipsam cruore proprio redeniit sidera : el qui ad vilam erutliiint mtillos, erunl nl
Dei Filius, eam sanguine membroriim snoriim in firmamcnti splendor in perpetuas rcternitates. Qni-
veram asscrit et provehit liberiaiem; in quibtis bus jnrc el merito sancius Canliiarioriini arclii-
praceminciii gloriosus apostoloruin chorus, ct san- episcopus Thomas associanrius est, ul qui exslitit
ciorum niartyriim piirpnratus exercitus, quoriim pre Christo socius iribulationis el paticnliae, sit eis
tloctrina compacti, quoruin exemplo roborati, quo- iu ipso cohaeres consolalionis et glori.*. Cujus tit
rum sanguine velul ca:menlo el quasi glutino qno- merila clarius elucescaut, suinmain conversationis
daincoiisolidati sunt vivi lapiries in aedificiocorporis ejus siiccinclus et admoduin brevis sermo pcrcurral.
Christi, ut proficiens Ecclesia dilatetur et crcscal Nam gesiorum ejns seriem nosse, si cui forte in
niimero fidelium, et virlule in templiim saiictura in volo est, a magnis, quae ab illo et de illo scripta
Doiniim. Sed cuin oinues martyres praerogaiivam siint, volurainibiis eril mutuanda. Ul constet ai
babeanl glori;e seinpilernac, lilulus tamen illoiuin commendationem graliae Dei, qu;c t ubi vuli spiral, >
illustrior est caeteris, cl corona clarius radiat, qui quani brevi intervallo variarum occupalionum ex«
duplici honore digni doctorum funguntur oflicio, pleverit leinpora mulla, indicant lioc eptstolre ejus,
forraa gregis ex animo facii, et lempore necessiialis B el scripta aliorum, plena et digna relaiu, quae lam
poneutes animam pro ovibus suis. Sicut cnim slella praeseules quam posleros, si diligenter inspicianiiii,'
a stella differt in clarilate, sic in resurrectione ad viriuiem polcrunt animare.
INCIPIT VITA SANCTI THOMTE,
AUCTORE JOANNE SALISDURIENSI.
Pradiclus igiiur beatissiraus Thomas Londo- C Christiiin lotam jactare fiduciam. Publicc mendi-
nicnsis urbis indigena, pareiilum mediocrium proles caniibus plcno coiupaiiebalur affectu ct siibvcniebat
illuslris, a piimis ariolescentiac annis gratia iiiulli- eflectu, IIl cum beaio Job dicere possel: t Ab iuitio
plici dilatus est. Erat enim stalura procerus, deco- coaluil inilii miseratio, el pietas de ulcro matris
iiis forina, ingenio perspicax, dulcis et jucundiis meac egressa est mecuin. »
eloquio, ct veuustale moruin pro aelate araabilis, Libcraliura, vero disciplinariim scholas cgrediens
tantoqiie ralionis vigebal acumiiie ut prudenler ad curarum se transtiilil occupationes, et in seriis
inauditas et difficiles solvcret quxstioncs, arieoque carum et nugis, proul ferebat spirilus, cilo pneva-
felici gaudebat memoria utquaesemel iu senieiitiis Iuit: ct sic cominililones et coxlaueos suos facilc
aut verbis didicerat, fcre quoties volebat, posset amecessit. Licet autem sltidiis, prout aclalis nrge-
sine difficultate proferre. Quod inulli Jilteratiorcs banl slimuli, juvcnilibus agcrclur, vigebant lamen
assequi non valentes, tantam mentis alacrilatem, in eo fidei zeluset magiiificentia animi. Erat lamcu
praesertim in liominc variis occiipationibiis tleriito, supra modum captator aurae popularis et quori rie
miraculis ascribebant. Sic eniin nulrix gralia futu- beato Britio Turoneusi legitur, tle ipso non ttubi-
rum prosequebalur antistitein, ut ei in collaiionibus taverim aiririiiandum, qtiod, etsi superbus esset ei
aul cursti sermonis, ul dici solet, ad manuin neces- D vanus et iiiierdum faciem praelenderet insipienter
saria ministrarat. amaiiliuni et verba proferret, admirandus lamen et
Ab ineunte autem aetalc, sictit referre solitus est, imitandus erat in corporis castitate.
didicit a matre limorem Domini, ei beatam Dei ge- Cum vcro in curiis procerum pluriina contra
nitricein Mariam, tanquam ducem viarum suariim, honestatem cleri geri conspiceret, cl coiivicluin
et vitaepalrouam, dulcius invocaie, el in illam post corum pioposilo, cui addictus erat, perniciosius ad-
j,37 VlTA IV ET V AUCT. ALANOET JOAN.\E SALlSli. 1<)8
versari, iiisliiiclu potius gratiae et ducalti quaip A } «urarri, nisi einh gratia et industria conservarew,
coiisitioaniicoriun aut inlerveiilu, sQad patrem piae ruina et prsecipitiuin iinminebanl.
reeordalionis Theobaldum Canluariensem arChi- Fungens autem cancellarii officio in palatio regis,
c|)iscopum coniulit, c"tpromerente induslria in brCvi tantam in octtlis ipsius invenit gratiam, ut eum posl
iiivcnttis esi dignus ut familiarissimus ejus inler decessum pracfati Canluariensis archiepiscopi primae
paucissimos ascriberetur. Quot aulem el quantos Briiamiiarum sedi praefici procuraret, quo lolaiit
ihi pro Ecclesia Dei Iahores perluleril, quoliesqiie facilius Ecclesiam regeret Anglicanara.
pro expediendis necessilatibus ecclesiasticis aposto- In inullis enim experlus magnanimilatem ipsius
ioriiin limina visilaverit, qiiam felici exitu, quae et fidem, tanto quoque fasligio bene sufficicntem
sibi injuncla fueranl, expcdierit, neqiiaqiiain dictu crediriit, et ad suas ulilitates facile inclinanritim, e; ,
facile est, praesertim compendiario non singula ex- ad nuium ipsius in negotiis ecclesiasticis el saecula-
primenli, sed coiligcnti sumraain rcrUm ct causam ribus universa geslurura; si vero dies suos mors
martyrii ejus exponere gestieuli. immaitira praecidcret, liaeredibus suis tutorem 11-
Ut vero in eausis perorandis el decidendis el po- delissimum providebat. Vir enim expe*rientissimus,
pulis iiislriiendis a Deo prxdeslinaio facilitas para- et bene soliuis plus quam facile dici possel fulura
retur aniisiili, juri civili operam dedit, et quo per B * metiri, tantae curae
periculum saiis acute pondera-
experientiam rerum facitius dispensationis ccclc- vit, ulpole qui longo usu didiceral, quid sedes illa
siasticae usutn conscqueretur, a prafaio archiepi- haberet oneris, quiri honoris. Noverat etiam mores
scopo sanclae Cantuariensis Ecclesiae, a cujus ube- regis et offtcialium ejus improbitatem el periiiiaciani,
ribus coalueral, arcliidiaconusiiisiilulusesl [ul sic, et in etiria illa quamellicax esset delatorum maliiia.
Deo ordinante, lempore suo, gradu stio.Iocoque suo, Ex qtiibtis veracissime colligcbat quod, si oblatimi
archidiaconiis in archiepiscopum promoverelur]. subiret officium, Dei graliam amissurus esset aut
Post modici leraporis iniervallura, cum dux Nor- regis. Non enim Deo adliasrere poterat regiis raori-
mamiiaeel AquitaniaeHenricus Gaufridi comitis An- lius obsequens, aut regem- non habere inimicura, ei
degavensis ei Mathitdis imperalricis fiiius, regi Sle- sanctorum praeferens leges.
phano in regnum Angliaesuccessisset, elaboratum liaque aliqiiandiu regi et aliis eum promovere
cst ab anledicto archiepiscopo, ut archidiaconus volentibus rejucialiis est, sed electio divijia tanUini
suus regiii.caiicellariusemceretur. Erat etiini ei su- praevaluit, ut suadente et inducente et instanter ur-
specta adolescentia regis, et j'uvenum et pravorum genle venerabili viro Henrico Pisano, presbylero
hoiiiinum, quorum consiliis agi videbatur, insipien- r cardinali, et sedis aposloliae Iegato, destderio regis
liam et malitiam formidabat; et ne instinclu eorum acquiescerct et consiliis amicorum. Maluit enim pe-
iiisolenlius ageret jure vicloris, qui sibi videbalur, riclitari apud regem quam desolaiioiiem Ecclesiar1,
etsi aliler esset, populum subegisse, cancellarium quae mtiltis subjacebat periculis, ulterius prorogari:
procurabat in curia ordinsri, cujiis ope et opera firmiter in animo sno statuens, aut eam de lantrc
novi regis, ne saeviret in Ecclesiam, impetum cohi- servitutis miseria liberare, aut ad imitationem ChrL-
beret, etcnnsilli sui lemperaret malitiam, et repri- sti animam ponere pro ovibus suis. Potestas enim
Ineret audaciam officialium.qui snb obtentu publicac publica, Ecclesiae privilegium auferens, causas indif-
poteslaliset praetextu jiuis, lam Ecclesiaequam pro- ferenter ecclesiasticas, sicut mundanas, ad suum
vincialium facultales diripere conspiraverant. revocabat examen : ct conculcabatur ut populus,
In primis autem cancellariae suae auspiciis lot ct sic et sacerdos.
tanlas variarum necessitalum riifllcullales sustiuuit, Erg.0 quem Dens sibi praeelegerat antistiiem futu-
tot laboribus attrilus est el lot afflictioiiibus fnit ' rum et inarfyrem, licet quidam aeinulorum in primis
nppressus, lol insidiis appetilus, tot iaqueis in aula promotionera ejus, contra divinae dispositionis con-
exposilus a malilia inhabilanliura in ea, ut cum, sic- Silium, impedure cohatisint, unanimiler ab omnibus
ut archiepiscopo suo et amicis sub lacryraaiiini tcsti- pI electus est.
monio referre solitus erat, saepein dics singulos laede- Conseeralus autem statim veterera exuit homi-
ret eum vitae suae, el post vitse aeternaedesiderium nem, cilicium et monachum induit, t carnem cru-
super omnia optarel, ut absque nota iiifamiaeposset cifigens cum vitiis et concupiseeniiis suis. i Reco»
a curiae nexibus explicari. Licel enim ei mundus in leus eiiam quam susceperat doctoris et pasloris
omnibus lenociniis suis adulari et applaudere vide- olllciuiii; praedicationis rnuniis implebal; qtiidquid
retur, nec condilionis nec oneris sui immemor crat, temporis subtrahere poterat urgeniioribtis negotiis,
qui quotidie hinc pro domini sui regis salule el ho- orationi et lectioni fere semper impeiidens. Solila-
nore, inde pro necessitate Ecclesiae et provincialium rius agens usque in niiraculum lacrymis suflundc-
tam contra regem ipsum quam contra inimicos ejus balur, et sic in altaris versabadir officio, ac si prae-
contendere cogebatur et variis artibus varios elu- sentialiter in oarne gerl cerneret Dominicam pas-
tlere dolos.Sed hoc praecipue perurgebat qiiod indc- sionem. Reverentissime divina sacramenta tractaba»,
sinenter oporiebat eum pugnare ad bestias curiac-ct ut intuenlium fidem el. mores ips» contrectalio iit-
velut cum Proleo, ut dici solet, negotiurn gerere, et formaret. Manns suas excutiebat ab omni munere,
quasi in palaestra cxercltari. Nam Jere ad onmem et a domo sua sordes avariiise prorsus elims.nab.it.
199 S. TJIOMiE CANTUAR.ARCIIIEP. 200
Erat quoqtie providus in consiliis, el in vcnlilationc A . aiil margarilas spargerct anle porcos. Et quia eiim
causarum diligens el inodeslus auditor, in interro- ccelestis doeebat iinclio, sive lilieralis siveiltilter.".-
galionibus subtUis : in responsionibus proiiiptus , lis colloquebalur : mirum in modum eruditus et
justus in judiciis, el personarum proisus acceplione eloquens apparebat, et pradicatio ejus tam pondere
rieducta, juris per omnia rectissimtis exseculor. Sub sentenliarum quam puritate verborum placens eral
bonesiate veslium Christi mililein, ne inerila vana et efficax. Post epulas aulem et somnum ubi neces-
gloria niinuerei, sludiosiiis occultabat, ut juxla sa- silas poscebat exaclum, denuo praeter peiiEiim
pienlis ediclniii frons ejus conveniret popnlo : ciiin horarum, attt negoliis, au* scripturis, aut houestis
inlus essent fere onuiia riissimilia. Nec in palaiiu.n colloquiis insistebat, otium summopcre fugiens, ne
ari mensara ingrediebatur, nisi pauperibiis praein- virierent eiini hosles, et deriderenl Sabbata ejns.
duclis, et ad lioc ditius et referlius nobiliiari men- Quod atilein nocturno somno sine granili dispend.o
$am voluil, ut ex reliquiis plenius el gralius conso- corporis dedueere poterat, lacrymis et orationibus
laretur egenos. Osliatira inendicaniium nulltis :ib indulgebat, el meditalionibns sanctis, castimoniain
.ejus januis vacuus rediit. Lares ivgrorum ct debiliiiin seclans in corpore, servansin corde pudiciliam, mo-
per suos diligenlius scrulabatur, et beneliciis visi- desliam in sennone, in opere jiislitiam ut quoserat
labal, quamplurimos eorum quoliliano victu vesli- B ' eruditurus ve'rbo , sanclitaiis SUODpotenlius move-
tuque sustentans. Cura eniui piae memoriae Theo- ret exemplo. Haerelicos schismalicosque infaiigahi-
balilus praedecessor ipsius sialutas praedecessorum liler expiignabat,el nuiiqttara induci pottiit, uicrm
suorum eleeinosynas duplicare consiicverit, liic excommunicatis comniunicaret. Quisquis sanaedoc-
religiosa aeiniilalioiieeliam diiplum ejus censuit dupli- trinae adversabalur, eura sibi hoslem fiituruni in
candiim. Ad cujus pii operis observaiitiani, omniiira Christo non dubitabal. Justiliac quoquezclofervens,
quae ex quocunque litulo percipicbat, decimas con- quod suum erat cuique servare nilebatur, persona-
secravit. ln secretiori cellula tredccim paupertun rum prorsus et munerum acceplione diducta.
pedes curvatis genibus qtiotidie abluebat, in me- Viriens autem hostis antiquiis lantum virum Ec-
moriam Christi singulis eorum post plenam refe- clesiaeDei plurimum profuttirum, inviriit, et ne spc-
riioiicm vicliiiilium quatttor argenleos largiens. rata pace terra diutius frueretur, niultos elmagnos
Quod si fortc aliquando, raro tamen, in piopria per- elegit discordiae concitalores : per quos in corrie
scna gerere prohibebatur, hoc riiligenlissime per regis et curialiiim otlii seiiiinarium sparsit. Orta
vicaritim facicbal impleri. Religiosos viros lanta siquidcii) his procuranlilius quaeslioiie super regni
roveientia excipiebal, ul credi posset se in eis di- ,_ consuetudinibus el jure ecclesiastico, filios perditio-
vinain praesentiam aul angclos veneraii. Iu exer- nis in pemiciem sancti viri excilavit qui subver-
cenria hospilalitate ct aliis libnralilatis operibus sic teremoliebanlur Ecclesix-liberiatem.Sedciunomiies
pollebat, ul quitlquid erat in faculialibus ejus, com- opprimerenlur, Cantuariensis Ecclesia ipsuni niagis
iiiune patriinonium omnium bonorum credi posset. angebat, cujus polestali honori el titilitali plnrimiiiii
Et qiiaravis doiiius ejus pro niore geniis ulensilibiis derogabalur, insurgeiitibus in eum primum Rogero
preiiosis et gereiidorum variis instrumeiUis nobili- Eboraceusi archiepiscopo, deinde proceiibiisimiltis,
larelur, divitias lamen et opes ct oninem muitdi et his qui fideliiaie et beneficiisEcclesiaelenebaniur
supelleclilenipro Chrisio contemnebat, ut stercora ; obuoxii ei ipsorcge proliibenle saepiusel pertinaciiis
transiloriis potius utens ari expcdieudas necessilalcs, nein siibdiiosculpis exigentibus canonicara justitiara
quam friiensad explendas coiiciipisceniiaevolupiates. exercerel. Potestas enim laica in res et pcrsonas
In cibis el polibus teinperanliae mcdiuin lenuit, ne omniiim pro libito ecclesiastico jure contemplo, ta-
prorsus abstinens arguerclur siipei'stiiioiiis,;aiUim- centibus aut murmurantibus episcopis, potius qtiani
modice sumeiis crapula gravarclur. Nolaro enim resislenlibus usurpabat. Conatus est ergo rex archi-
criininosi el hypocritac fere pariter vilans.-jtj opli- episcopum promissis et blanditiis ad suum inclinare
mtim-jejuuHgenus arbitralus cst, sobrietalis lenere rj | cohsensiiin. Sed vir Doinini, fundalus in petra et
mensuram. )£l quidem in veste pretiosa spirilu solidalus, nec blandiliis emolliri poluit, ut a cultu
pauper, in facie laetacordc conlritus, in nieusailatila justitiaedeviaret, ncc rainis terreri.
penuriara eligens, iionnunqiiani vgntre inagis vacuus Hanc itaque miitalionciii dexleraeExcelsi maligna
quam refectus, saepius magis refocillaius quaiu ple- iulerpreiatione couati stint impii offuscare, super-
nus, semper eniin sobrius perraanens, se cohabi- slitioni ascribenles, qtiod vitam duceret arcliorein.
lanlibus conformabat, aposloluin scquens qui salu- Zelum jusliliae crudelitatem mentiebanlur : quoi
berrima dispensalione omnibus omnia factus est, ut Ecclesiacprocurabatulilitaies, avaritiae atlribuebant:
lucrifaceret universos- Liberabat pauperem a po- coiilemplum mundani favoris dicebant esse vena-
teute, ul qui reveraeral dalus a Dominopauperum lionem gloriae : curialis magnificentia fiiigebatur
pater et iiicerenlium consolalor. Arguebat liberc elaiio; quod divinitus cdoctam volunlatem seque-
quarumcunque vitia potestatum, sciensqtmil ubi spi- balur in plurimis, not.i supercilii inurebatur ; quori
riiiis Domini, ibi consequenter est eliam libertas. aniecessorum metas in tuendo jure saepevidetur ex-
Pensabal lamen vir discrelus mores liomiiiuniquos ceriere, temeritatis arbilrabantur indiciiim. Nihil
arguebal aul monebat, ne sancltim daret cauibus jaui ab eo vel dici vel tieri poterat, quod non mali-
201 VTTAIV ET V AUCT. ALANO ET JOANNE SALISB. 202
cia infelicium hominum depravarel; adeo qtiidem, ,\ , lerioiiliiis aliiiienlis el induiiieiilis gravius coepil
lit regi persuaderent, quocl, si archiepiscopi poleslas affligere, ctse abofficin suspendit allaris, llnnec per
procederet, regia dignitas esset procul dubio per- confessioiieinet dignos poenitetiliaefructusa Roniaua
ilura; etnisi sibi el haeredibus suis prospiceret, is pnntifice absoluliis meriiit relaxari.
deiiium futurus esset rex, quem clerus eligeret, et Porro nec sic regis quicvil inriignalio, sed miiiis
quandiu placerel archiepiscopo, regnalurus. ei lerroribns ampliorem intentabat saevilbim, nisi
Convenieiitibus autem episcopis et proceribus, ex coiisueiiidiiies, quascoiilraEccIesiamiiilebalur indii-
mandalo rcgis, ad expediendas regni necessilates, cere, archiepiscoporum et episcoporum auctorilaia
ortafortecoiileniioestinierregenietEcclesiam.qiiae firin.ireiitur et scriptis. Cujus conatibus quia confes-
proiracta diutius, instiganie diabolo, magis acmagis sor Chrisii, fulurus marlyr, se opponere ausus est,
augebaturin dies. Etqiiiaepiscopicnmarchiepiscopo multis inlerim appelilus damnis, contumeliis laces-
suo iinanimiter omnes in eo erant proposito, ut regi situs et affeclus iiiiiiiiis, tandem Nortliamptonani
in his qnae Dei sunt dcvotissime parerent, nec ali- jure iniqiio tractus, se licet per iniquam senteiiiiam
quam facerent promissionem aut obligalionem cum in quadam causa pcciiniaria satis patienter susliniiit
eo inirent, nisi quaienus possent salvo ordine suo, condemnari, el regi judicalum solvi suffieietilissime
multimodis proctuatiim est ut inita Ecclesiae unilas "' cavit. Inrie in euin non ad hoc utiqiie cilamm sub
sciiidereiur, per quosdam pontifices qui fidei et reli- praelextu de commissis sibi tempore arimiiiislralae
gionis coltimnas vidcbantur, ul aut cum iis perver' cancellariae negoliis reddendaeralionis alias calnm-
lereiur arcfiiepiscopiis, anl si solus staret, facile nias iiitorserunl, quibns contra jus et fas adeo vexa-
coiiiererettir. Nilebantur plurinii supplantare virum lus est, ut etiin oporlueril adversus episcopos, ne
Dei; sed hosles familiares peruiciosissime pernrge- eiiiu iiijnslo judicio condemnarent, ut sic regi blan-
bant. Recolit vir inviciae conslanliae, licminem eui direntur, sedem apostolicam appellare, et ab eis iti-
Deus assistit non esse solum, et eo inspiranle secu- ricm sil ad domini papa: amlieniiam appellalus.
rus ascendit ex adverso opponens se murum soli- Proceres lamen, licet adversus eos processerit
dissimum pro domo Jsrael, qtii nec minis frangi po- appellalio, el sub anathemate prohibiti sinl in pa-
lerai nec blanditiis emolliri. Maluit enim pauper trem et judieemsiium fcrre senlenliam, nihilominus
pauperem sequiChrisliim, quam rierelinqnere legem lamen iu eum, nec confessiim nec convictum, sed
Chrisli, (juo consolante adjulus est pauperuin com- privilegium Eeclesiacet suum dunlaxal protestantem
patientium brevi numero. el invocaiitem publici juris auxilium, pracsumpse-
Cum vero post innumeras vexationes et injiirias ruul, ad cumultim damnationis suae, non tam dictarc
lanriem apud Clarendonam regia voluniate episcopi seuteiittam, quam concepli furoris insaniam vomere.
eiproceres convenissent, exegit rex insl.intins ul reg- Quara cum in publicum proferre vellenl, vir sanctus
ni constieludines quas secundum assenlationem pro- crucem Chrisli, quain manu lenebat et quam jugilcr
cerum avus suus observasse videbatur, publice re- circumlerebat in corde et corpore suo in altum eri-
ceuserciitur, etexpresso etabsolutoomiiium episco- gens, a fiuiesta discessit curia, succlaraantibus im-
poriiin assensu firmarentur, nullaomnino conriilione piis eum capiendtim nt proditorem, et meiito suspeu-
adjecla. Quodarchiepiscopi et episcopi altendenles, denrinm et ut lilulum Domini sui firielisservus agno-
quanltim licuit impedire aul saltem differre conali sceret, fore uiidique audiebat: c Crucilige, cruciQgo
siinl, iiielientes periculum quod hinc inde inevitabi- eum. >Ipse aulem transiens permedium illorura ibal.
liter imminebat. Si enira vitiis pravitate inolilis Cum autem se in hospiliuni recepisset, duo niagni
conseiitirenl, sequebatur sine dubio fidei salutisqiie et fidelissimi proceres ari euni in ipso noctis contici-
discrimen. Si vero adversarentur, pax Ecclcsiaeet nio accesserunt, vutlu miserahiles el lacrym^si, lun-
incolumitas vitae certis erat objecta periculis. Nec dentes pectora sua, et eonfitenies ac prolesianles
justa timendi causa deerat, cum secundum Salomo- per Iremenrium juriicium Dei, quod indubilanter scie-
ncm : Sicut fremitus lconis, ita etira regis. Pondtis JJ Q bant viros magiios, et malefactis insignes, utpole
autembelli in archiepiscopum versum est, sine cujus mullis pollutos faciuoribus, in iliius necein eoiispi-
taiiqiiara sine capilissui consilio nihil audebant epi- rasse, et se ari eiiin occidenduni niutuis invicem
scopi et ei iil acquiesceret consulere formidabant. astrinxisse jurauienlis. Ne ergo causa Ecclesh», quie
Is anlem de quorumdara episcoporuni, quibus dis- nondum plene innoluerat, in moite ejus pateretur
pendium membrorum et saluiis ab antiquo regis odio occasum, eadera nocte fugam aggressus est, et uno
inqiendere videbatur, magis quam de propriis licet dunlaxat fratre sibi ferente solatium, diebus deli-
pliuiina et gravissima imminerent, anxiabaiurperi- lescens el noctibus iter peragens, post diera deci-
culis, et tam pro instanli neccssitale quam pro sua- mum sextum ad porlum Saiulvici pervenit, et cuni
sibilibus magnorum virorum religionis habilum poliores veclores non haberet ad manuiu, in fragili
proferentium vei-bis deceptus, jjelilioneinregisverbo cymbnla a duobus sacerdolibus traiisveclus est in
leniis fieri annuil. Et sic et ipse et episcopi, quibus Flandriam, jiajcis aliis iiavigiuin potius impedienli-
lintebalur, licet cum dispcnriio causac, corporis eva- biis quiim aliquam solatii vel auxilii fereiilibus openi.
sere periculiim. Sed -episcopus in hac liberatione Actus ergo in exsiliitm Christi eonfessor, a domino
corporum ruinam mclucus aniraaiiira, scipsum aus- papa Alexandro Senonis lionorifice susceplus est, et
2<T> S TIIOM/E CANTUAR. ARCillEP, 204
ab co in monastcrio Pontjniacensi coiiiiiiendaitis esi. A liplicatis ergo injuriis et perversis honiinibus palien-
Sed rex Anglorumepiscopos et proceres suos ad Ro- ti:r Christi semper abulenlibus, niagis ac niagis in
manam destinavit Ecclesiam, mulia promiltens dum- regem et suos mulliplex cl ccrta et cita coniininatio
inodo legati miliercntur, qui causam Canluariensis procedebat. Instabatque percmptorius dics, ul sen-
archiepiscopi, quam insianlissime remilli postulabal, tenlia ulledus differri non posset. Arctalus itaque
omni appellalione remota definirent. Videbatur cnim rex severitale canonica, tandem acquievil ut pax An-
quod cardinales flecti possent, et teslium copia in gficanaeEcclesiaerefonnarelur. Regna itaque gavisa
omni causaearticulo facillime procurari. Sed, ciini sunt, cunclis credeutibus^negottum polius veraciter
se in liac pelitione redeuntibus nimtiis didicisscl agi quam concipi simulale; setl quid ageretur a qui-
fuisse repulsum, ecclesiara et oiunia bona archiepi- busdam rei exitus declaravit. Pontifex enira Cbristi
scopi et suorum praecepit confiscari; et quod in ex fide sua metiens alios, de coiitrahenlibus secum
nullius hisloriae serie legilur, lotam cognationem iueliora sperabal. Et licet mulli riissuaderent ne
pjus et onines qui eum familiarilale aut quovis tilulo rctlire praesumerei, uisi pax cerlius firmarctur, peri-
coiitingebant, proscriptos addixit exsilio sine delectu ciilum lamen raetuens aniiiiarum, adEcdcsiam suam
dignitatis, aut ordinis, conditionis aut fortunae, acia- rege sibi prsestanle conductura, seplirao exsilii anno
tis aut sexus. Nain et raulieres in puerperio dccuni- "I revcrsus est el a clero et populo receptus lanquam
benles, et parvuli viigieiues in cunis, in exsiliumacli angelus Domiui. Cum vero dominus papa praefa-
suul. Processit ullerius furor immanis el piis auri- lamjam dicti Eboraccnsis etepiscoporumqui ei asti-
bus liorrenda crudelitas. Ctiin eiiim Catliolica ctiain lcrant proesumptionera, sancto Thoma conquireiile
pro hxrelicis ct schismaticis el perfidisJudaeis oret audiisset, lam Eboracensera archiepiscopum qii.im
F.cclesia, prohibilum cst ne quis cum vcl oralionuni f;ivenles ei cpiscopos ab episcopali suspemfit oflicio,
.suiTragiisadjuvaret. Minislri quoque publicacpotes- et Gilbetluin Londoniensein el Jocelinum Saresbe-
talis oinnes adullos jurare cogebanl, quod Ponlinia- rienscm in scntenliani analhematis revocavit. Qiue
cuni conirislandi archicpiscopi causa peterent. Ibi severilas, in sancli Thomaj ingressu publicala, re-
enim se vir sanclus diu jejuniiset oralionibus ni.ice- gem araplius exacerbavit el linguas toxicaias detra-
javit, orans jugiter pro Ecclesia, pio regel et reguo lieiiiiiini etFicacioresreddidit ad nocenrium. llcrum
Angloruni, donec etun inde rex per abbales Cister- ergo damnis, ilerum alrocioribus injuriis supra mo-
t>ienses,qui de lerra sua ad capituhim generale con- dum «t numerum aihtcla Chrisli aflectus csl «t
venerant, proturbare curavit. Sed antequam iiule ediclo publico prohibilus ecclesiae suae sepia cxirc.
juogredereiur, divina revelatione confortalus est, * Quisquis ei vel alicui suorum faciem hilarein prae-
ccelitus sibi osênsoindipio, quod ad Ecclesiam suam tendebat, hostispublicuscensebalur. Sed haccoiniiia
jedittirus erat cura gloria, et inde posl martyrii pal- vir Dei in mulla patientia suflerebat, inalcns nou
main migraturus ad Dominum. Elsicul beata Virgo, modo rerum, sed et salutis subire iacluram quani
cujus animam in Filii passione doloris gladius trans- justitiam Dei el Ecclesiaetiberlalem absque sub-
veiberavil.plus quain inarlyr legilurexsliljsse, sicet venlione vel saltein rcclaraatione periclilari. Pace
Christi confessor dtiin in se et suis multa, niagna el omnium sanctorum dixerira, si tantum Deo quisque
iuaudita el longa supplicia pertulerit, raeritum et iinuiolal, quantum pro ipsius araore rclinquit, 11011
coronaiii marlyrii gloriosius illustravit. Timciis au- facile invenitur, qui Thoniam aniecedat. Nam pro
leni ocpasione sui juris sanclis imminere dispendium, Chrislo sna ct suos contempsil, conieinpsil mundiim,
sponte discessil, et ad Francoriiin chrislianissimunii contcmpsil et sc ipsum. Et quia slylus ad confesso-
regem Ltidovicum se conlulit, qui eum reverenler ris properat passionetn, cujus auctoies,et causa ex
cxcjpiens, donec pax rcfonnareuir, liuinanissime: multis cl magnis palent indiciis, in ea mihi non
jiecessaria minislravit. Sollicitavil etiatn siiinniiuni ceusui riiulius immorandiira ; praeserfiin ciim jaiii
poniificein in virtute anioris et sub irapensi protesta- fere per orbem Latinum cx relalinne plurinioruiu
tione obsequii, ne ullerius dilationes frustraioriasi jD sii nola et divulgata malcria. Hoc lamen in lanto
prorogaret: sicul regnum Francorum diligebat et divinae dispensalioiiis munere silendum esse noii
Ijjgiiorem apostolicae sedis. Miserattis etiain Angli- credidi: quod ad Dci et marlyris sui gloriam uiii-
canae Ecclesiae desolatjonem, Willelmus Seiioncnsis> yeisi mirautur, quia sic omnes circumstanliac con-
venerandus anlistes, sedem apostolicam petiil et ai curreriiiit in agone pontilicis, ut paticntis liltilum
Itoin.ipa Ecclesia impetravit, ul rex Anglorum omnii perpctuo iliuslrarent et persequeniiiim revclareut
appeilaiijjnc cessante subjiceretur anathemalj et reg- impictatem, et iioiiien sempiierno niaculareiil op-
num jnterdicto, nisi pax Canluarieusis Ecclesiae : probrio. Si enim pcrsonas hrnc inde inlueri et
redderetur. lnterim procurantibus his, qui Ecclcsia:• nietiri placuerit : occurrit hinc religiosus archiepi-
pacem odecajjl, Rogerus Eboracensis archicpiscopus> scopus, Britanniarum primas, sedis apostolicaa le-
in provincia Canluariensi posl prohibitionem doiuinii galus, judex incorruplissimiis , utpote nec acccplor
{Utpaecontra dighilatem Cantuariensis EcctesiaoetI personariiin, nec iminerum, assertor ecclesiasticae
aiiliquam consuetudinem , Henricum filitim regisi liberlalis, el quasi turris erecta in Jerusalein contra
coronare praesumpsit, assisleniibus sibi suffraganeisi faciem Damasci, malleus iinpiorura, sed pauperuin
nec prolcstanlibus jus DoioberuensisEcclcsiae, Mul- el nioerenliiimconsolalor. Vidcrit qui voluc.it quis
«13 VITA IV ET V AUCT. ALANO ET JOANNE SALISB. 206
e regioue procedat. Et si causa marlyrem facii,, A , lionc sacrilegas manus evaderet, non genlilium, nou
qiiod nulli rectiim sapicnti venit iu dubium, qu dj liosliiim, sed eoriim qui legem Dci profilebanlur et
jnstius, quiri sanctiiis causa ejus? qui opes elomnemII amicorum fidem. Sane mira Dci, cuncla sapienter
roiiiidi gloriam, qni amicorum et toiius cognationiss el salubriter ordinanlis, dispensationecontigit.qnod
afieclionein pro Cliristi amore contemnens, exsi- qui haec tam male, tam imprudenter permisil fieri,
lium subiit, se el suos omnes cxposuil periculo ell eadera non e»t passus absconrii, ut hic etiam tem-
pauperlati, qui pro Jege Dei sui tueada et evacuan- poraliter impleatur quod veritas prolulit: > Nihil
dis abusionibus veterura lyrannorum cerlavit usquee scilicet esse occultum, quod non reveletur. i Nam,
ari mortem, nec in aliqua obligatione poslquam se- quoil de signifero proditoruin Juda sermone celebri
iiiel lapsus est captus insidianlium dolo, indiici po- vulgatum cst, pari jurc irahcndiun est ad complices
ttiit utaliqiiid eornm quaeexigebantur ab ipso pro- suos, eo quod de similibus rebus idem cpnstel esse
iiiilterci: qiiin in onmibus arijicerel lionorera Deii judicium, ut Chrislianls oiniiibr* ex fide liqueat,
et Iionesiaiein Ecclcsiac salvam fore. Nec ad modi-• quod coelirevelabiinl iiiiquitatem ipsorum, et ad-
cimi et quasi ad horam creriens el in articulo lenta- vcrsus eos terra consurgei. Quis aiiteni fidelium au-
lionis recedens adversa perpessus est; sed exsiliumi deat xlubifare, quod Deus auclores et perpetralores
etacerbara proscriplionem in aniuiiu scplimiim pro-- "' ian(i sacrilegii aut converteret aut conlererel?
telavit, tanta quidera virlute conslanliae regia viai ' Passurus aiiiem in ecclesia, ul diciuhi est, coram
incedens et Christi et apostoloruin sequcns vesiigiai altari Chrisli rnartyr, anteqiiani feiirettir, citm se
ut invictus ejus animus nec fortume saevienlis ira- audiisset inquiri a militibus, qtii ad tloc venerant
pelu posset frangi, nec blandiliis emolliri. Sed ett in turba clericorum el monaehorara vociferantibus:
ubi silimmolalus adverlile. Cerle in Ecclesia, quae s < Ubi esl archiepiscopus ? i occurrit iis ex gradu
caput regni est, et aliarum omnium mater in Chri- qiiem ex raagna parle ascenderat, vullu intrepido
sto, coram altari, inter consacerdoles et manus re- dicens : i Ecce ego : quiri vultis? >Ctii unus fu-
ligiosorum, quos armatorum carnificum lumuttiis3 neslorum mililum in spiritu furoris Inlulit: t Ut
feceral ad stupendum et miserabile spectaculumi niodo moriaris : irapossibile eniin est ut aniplius
coucurrerc. Qui ergo seipsuin a mullo tempore ex- vivas. > Respondit archiepiscopus non minori COII-
Libuerat hostiam vivara, sanclam, Deo placentem,, stantia verbi quam animi, quia (quod omiiiiiui mar-
qui carnem suara in orationibus ct vigiliis, jejuniis3 lyriuii pace ex animi mei scnlenlia lidenter dixerim)
et asperioris usu eilicii conviciis et conciipiscentiiji nullus videtur isto constantior fuisse : i El ego pra
cnicilixer.it, qui dorsuin, quod soli familiares ejus; p( Deo meo paraius suui mori, et pro assertione jusli-
uoverant, tanquam Christi puerulus exponere con- tiaeet Ecclcsiaelibertate. Qtiod si capul meum quac-
Mieveralad fiagella, qni Chrisli corpus ct sanguinerai ri&s, proliibeo ex parte omnipolenlis Dei, et sub
soliiuseral otrerre in altari, corara allari prostra- anaiheinale, ne cuiquam alii, sive monacbo, sive
tus effusum manibus impiorum oblulit proprium. clerico, sive laico, majori vel minori, in aliquo no-
[Cui unquam martyrii lilulus exslitii gloriosior?} ceaiis, sed sint inuniines a pcena sicut exstiterunt a
Nec licuit ministris Saianai in immolatione disci- causa; non enim illis, sed milii iinpuiandtiin est,
puli et servi,'quod praeambuliseorum in criicifixione>. si qiii eorum laboraiilis Ecclesiie causam suscepe-
magistri et Doniini. Cliristus enim, ne foedarelurr runt: mortem libenler ampleclor, dummodo Eccle-
civitas, ne polluerelur Sabbatuiii, et judicio licetL sia i-neffusionemei sanguinis pacem consequalur et
iniquo praedamnatus, qualemcunque allegandi proi libertalem. i Quis islo conslanlior , quis videlur iu
se acceperat facultatem, et ab urbe eductus extrat charitale ferventior? qul dum pro lege Dei sui per-
porlara crucifixus est, miiiislerio iilique gentilium,, secutoribus se offerebal, in id sotum solliciius fuil,
qni Detim non noveraiit, et auctorilale publicae pone coinmissi sibi gregis in aliqno detriiiieniiim pa-
tcslatis, his reum deferenlibus quorum legem visusi lerelur. Verba ejus nonne Christtim exprimere vi-
est impugnare, discipulo, filio perdilionis, prodi-. D I denlur in passionedicenlem : t Si me quaerilis,sihils
tionis perfidiam procuranle. At isle non inodo iui hos abire? i
urbe, sed intra ecclesiatn, non leinpore profano, sedI His dictis, videns carniliccs educlis gladiis, in
die qiiem nalivitatis Domiiiica»solemuitas consecra- modum orantis intiinavit caput, haec novissima
bat. Et omni jure decuil ut nalalis ejus, qui inno- proferens verba : i Deo et beatae Mariaeet sanclis
center et sanctissime Vixeral, natalera saiiciorumi hujus ecclesiae palronis, et beato martyri Dionysio
Innocentium sequerelur. Et quidem, ul credilur,, commendo me ipsiira et Ecclesiaecausaui. »
necem ipsius traditores procuravere discipuli, sa- Caelera quis sine suspiriis, singullibus el lacrymis
cerdolum principes formaverunt, tanlo in malitiai referat ? Singula proseqni pietas non permiMil quae
Annam et Caipham, Pilatum el Herodem amplius: carnificesimmanisslmi, Dei timoiecontempto, eltani
praecedentcs, quanto diligenlius praecaverunt, ne ini fidei quam tolius humanitalis immemores, commise-
judicium traherelur, ne convenirclur ab accusato- runt. Non enira suflecil iis sanguine sacerdotis et
rihus, ne apjiareret ante faciem praesidis, ne privi- ncce profanare ecclesiam et diem sacratissimum
legio sacri loci vcl lemporis, aul dignitatis, aut gra- incestare, nisi corona capilis, quam sacji chrisma-
dus, aul reformatacpaciset dalrc securitatis condi- tis uiictio Deo dicaveral, amputatn, quodeldicia
207 S. THOM.ECANTUAB. ARCHIEP. 208
horribile esl, funestis giadiis jam riefnncii ejicerent A . vermibus referlo involiiium : ipsaque lemoralia ejus
cerebrum et per pavimeiilum cura cruore et ossibus interiora usque ad popliies cilicina, quod antea
crudelissime spargerent, iinmaniores Chrisli cruci- apud nostrates fucrat inaudiluiii, reperla sunt.
lixoribus qui ejus crura, quem obiisse videranl, Quis referat quos gemitus, qtiantos lacrymarum
sicul adhuc viventitim, noncensuerunt esse frangenda. imbres sanctortim coatns qui arieral in revelalione
Sed in his omnibus crucialibus, invicli animi et sic ailumbralae religionis emiseril? El quis quod
admirandre constantiae martyr, nec verbum vel sequilur sine lacrymis referre polerit vel auriire?
clamorem emisit, non edidit gemitum, ncc brachium Ecclesia quidem quac sacro cruore violata iuerat,
aut vestem opposuit ferienti, sed caput quod in- vel potius consecrata, se non lam sine liaesitatione
clinalum gladiis exposueral rionec consummarelur et deliberatione multa propler meliuii impiorum ari
tencbal iuimobilc. Denique in terram procidens recto protcstandam injuriam Dei, suspendere ausa est a
corpore, non pcdem movii aut manum sicariis in- divinis; sed tantus terror cx signis patentibus pro-
snltaniibus se in strage proditoris pacem patriac vinciales invasit, ut. nullus omnino aut perrarus,
prodiriisse. Carnificesaulem non liiinus cupidi quam qui atideret a divinis cessare pro cxhibilione justitiae
crudeles, inrie tam in regiae polestalis quam divinae " aut pro humanitatis officio debitum in Christo de-
majestaiis injuriam ad ecclesiaepalatium redeuntes, funclis munus solemniler exhibere. In his oninibus
universam supelleclilem et quidquid in scriniis aut perseculorum non quicvit furor dicentium corpus
clitellis archiepiscopi etsuorum potuit inveniri, sive prodiloris inter sanctos pontifices non e»se human-
inauro,siveinargento,autvestibus, aut variis orna- dum, sed projiciendum esse in paludem viliorem vel
ineniis, aut libris, aut privilcgiis, autaliisquibuscun- suspendendum patibulo. Unde sancti viri qui ade-
que scriptis aul equilaluris, insatiabili avaritiaet stti- rantvimsibi limentes inferri eum in crypta, ante-
pendo ausu diripientes, ea, ut libuit, inler se divise- quam sateliites Salanae, qui ad sacrilegia perpc-
riint, iinitatores eorura facti, qui inler se Christi tranda convocali fuerant, convenirent, ante altare
vcslimenta parlili sunl, licet eos quodammodo prae- sancli Joannis Baptistae et sancli Auguslini An-
cedebant in scelere. Et utpontifici jam per inariy- glorum apostoli in sarcophago marmoreo sepe-
rimn coronalo, hominum gratia auferrelur, omnia lienint.
seripta, quae sacrilegus praedo subripuit, ad regem Ubi ad gloriam omnipotenlis Dci per cum multa
in Normanniam transmissa sunl. Sed ntilu divino et magna fiunl miracula calervatiin confluenlibiis
coniigii quod quanlo magis athlelaeforlissimi gloriam populis, ut videant in aliis et seiitiant in se poten-
olfuscare nilebalur humana temeritas, lanlo amplius r tiam el clemenliam ejus, qui semper in sanctis suis
t:am Dominus illuslrabat in oslensione virtutis et mirabilis et gloriosus est. Nara et in loco passionis
miraculorum manifeslis indiciis. Quod viri impii qui ejus, et ubi ante maius altare pernoclavit humandus,
eura insatiabiliter oderant iniuentes, inhibuerunt et ubi tandem sepultus esl, paralyticicurantur, caeci
iioniine publicre polestatis, ne miracula quae fiebani vident, surdi audiunt, loquunlur muli, claudi ara-
?uisquain publice publicare praesumeret. Caeterum bulant, leprosi mundantur, evadunl febricitantes,
mis fruslra obnubilare desiderat, quod Deus clarifl- arreplicii a daemonio liberanlur, el a variis morbis
care disponit. Eo enira amplius percrebuere mira- sanantur segroti, blasphenii a daeinonio arrepti con-
ttila, quo videbanlur impiis sludiosius occullanda. fiindunlur. Et quod a diebus patrum nostrorum
lloino videt in facie: solus Deus esl qui renes et IIOIIest audiluui, mortui resurgunl, illo haec ct
corda scrutatur. Nam cum beati martyris corpus plura, quae referre perlongum est, operante, qui
sepuliurae tradendum esset, et de more pontilica- solus esl super oinnia benedictus iu saccula Deus.
libus induerelur, quod admoduin pauci familiares Auien.
ejus noverant, inventum est cilicio pcdunculis et
Ita explicit tractatus Joannis Salisbxiriensis de Vita sancti Thorjaae
INCIPIT VITA EJUSDEM SANCTI
PER ALANUM,PRIOREM CANTUARIENSEM,POSTEA ABBATEMTEWKESBURiENSEM.
Gloriosus Dei marlyr Thomas, qualis, cujus vil:e 0 siaepassus fuerit anguslias, ipsius marlyris clericus
etconversalionis.qiiaiilas eliara pro libcrlatc Ecclc- ei fauiiliaris, postea Carnolensis episcopus magister
2C9 VITA IV ET Y AUCT. ALANOF.T JOANNE SALIS3. 210
Joannes Saresberiensis eleganter descripsit. Quia A tus graviotihus et exqtiisitis ccepii archiepiscopum
vero quaedamibi juxla brevitalem hisloriae ex in- vexareexaciionibtis, ita ut palam fieret intelligeitti-
dustria omissa sunt, qtiaesi apposita fuerint legenlis bus, saiigtiinem ejus et vitam requiri.
et aiidieniis poterunt excitare devolionem, maxime
Id igilur pcrlimescens fugam consuluit et veniens
cum ea perlineant ad epistolamm quae sequuntur
ad manerinm sutim Aldinlonara noniine, caeterisdor-
explanationem, ea duximus summalim adjicere quae mieniibussecrelo se
a concilio de Clarendona, usque ad discessum do- subripiiit, duobus tantiira corai-
inini papae Alexandri de Francia et ipsius martyrii tatus, inventoque navigio mari secommisit. A vcnto
consumiiiationem juxta historiae veritatem dicuntur vero conlrario diufatigalus, vix est riiluculocumviia,
ad terram reversus. Denique comperla ejus discessio
contigisse. Caeterasuis in locis epistolacipsius plenius familiaresejuset fainulos
singulos dispersit. Caeteris
persequuntur. tamen nnus audacior, veniens Cantuariam.incaine-
Dum igilur beatus Thonias apuri Clarendonam, ari ram ipsara archiepiscopi scquenii nocte se recepit.
snggesiioiiem fralrum snoriim, invilus pro certo Elpostccenam solliciius coepit conslristari de.casti et
in verbo sacerdotali promisisset se cum caeteris con- anguslia domini sui. Plurima itaque parte noctis
suetudines, quas Avilas vocant, ad nulum regis ob- g transacla, volenti qniescere:tVadc,inquitpi>ero, et
servalurum, ad menlem sedulo revocavil, qtiaiKa ex claurieiilterius ostitim aulac.ut securius dormianius.i
his poluerinl contra ecclesiasticam libertatem oriri Veniens auteni illuc puer accenso luraine, aperio
tlispeiulia. Eoque recedente a regis curia, obiter oslio, viditarcliiepiscopiiminangulo sedereelsolum.
inter familiares ipsius orta est murrauratio, his, ut Quo viso, lerritus aufugit, pulans se plianlasnia
assolet, suggerentibiis sic lieri oportere propter tem- vidisse. Eo suggesto, clericus ille nullaleiuis voluit
poris instantiara , aiiis indignantibus ccclesiaslicae firiem adhibere, donec in sua p-jrsona verum proba-
liberlatis auctorilalera ari iiniiis liominis libitum ret. El venietis, sicul dicliim est, sic ef invenit.
deperire. Inter quos uims acrius inslitil dicens: Convocatis igiiur ad se archicjiiscopus quibusdam
i Publica potestas perturbat omuia ; in ipsum Chri- fratiibus Ecclesiae Cantuaiiensis. exposuii iis quid
sltim delirat iniquitas; synagoga Satanae profanat sibi acciderit, et quod noiiduin fueril volumas Dei
sanciuarium Dei; sedernnt principes et conveneriiiit ut rccederet.
in i:11um adversus Ciirislum : nemo tulus qui diligit
ei veneranliir Rccreatus igitur breviori cama quievit: mane
aequiiaiem; mundo judice soli sapiiuil aulera facto irruerunt minisieriales reyis, ul archi-
bodie qui principi obsequunlur ad libilum : Con-
cussit ha:c lempestas eiiam columnas ecclesiae el IP episcopo fugiente confiscarciit omnia; sed audila et
visa ejus praesentia coufusi silucruiif.
dum paslor desipuit, oves dispersae lalitant sub
lupo : de caelero, quis erit locus innocenliae, quis Proinrie aggravabat rex manuiii suam in arehi-
stabit ex adverso, vel quis triumphabit in praelio, episcopum, eum citari faciens perempioric, ut die
principe deviclo? i Haecquiriem is murmurabat qui slatuto regi responderet de liis, quaesibifuerinl ob>
crucem ferebat anle archiepiscopum : caeteri obiuu- jeeta.
luere prae angustia. Et adjecil audacius assuniens Advenicnle lermino veniunt, et vocali facta quo--
jiaraholam in hunc modum : t Quorsum, ail archi- que concione apud Northarnptonam dominus noster
episcopus, haec, fili? qnid, inquit, virlutis sibi reti- trahitur in causam. Seorsum i(aquc in conclavi
iittit, qui conscientiam proditlilet famam?Teipsum, serienlibus domino Cantuariensi, cmn coepiscopis
inqiiil, id respicit, qui hodie oranino prodidisti con- suis, ex edicloregis seris objeclis, ne paleret exitus,
scientiara et fainam, Deoodibiliel honestaii conlrario
proposilum est ex parte regia adversus dominum
exemplo in posterum relicto, cum manus luas Deo
Cantuariensem, quod cum haberet vacantes episco-
sacratas ad exsecrandas consueiudines observandas
patus, abbatias et multos redilus domini regis per
extenderes, et in confusionera liberlatis ecclesiasticae n aniiospturimos in manu sua, nullam ei sujier his rcd-
cum nefariis Salanae minislns communicares. i In- ' tiiriit rationem,
t quam modo sibi rcx requirit exhi-
et
gcmuit igitur archiepiscopus suspirans ail: Poe-
bis, inquit Cantuariensis, prudentiores
niieo el graviler meuin perhorrescens excessum, inc beri.tSuper
volumus consulere, et de consullo respondere.iDum
ipsum indignum judico de caetero ad eum acceriere
lam vile contraxi igitur medium silentium lenerent ad invicem, do-
in sacerdolio, de cujus ecclesia mino Canluariensi id rcquirente,Gilbertus Londoni-
commercium : silebo itaque sedens in mcerore, ensis decanus utique Cantuaiiensis Eccle-
ut episcopus,
donec me visilaverit oriens ex allo, per ipsum siaeel idcirco posl Canluariensem in consilio primus:
Deuin et dominum papam inerear absolvi. >
>v : tSi.pater,inquit, recolis unde tedorainus rexsustu-
Statiinque proinde nuiKium, destinavit ad sedem lerit, quidlibi contulerit, considerala lemporum ma-
nposlolicam. Iiinotuilinterim itl ipsum regi, quod litia, quam ruinam CatholicaeEcclesiaeet nobis ora-
archiepiscopus ab illa suprariicta compromissione nibusparaverisrsiinhisregi resistere volueris: non
vellet resiiire : in eo praecipue duin palam restitit, solum archiepiscopatui Cantuariensi, sed in decuplo
nescriptum illariimconsueiudiiium, sicutcondiclura si tanti fuisset cedere debercs. Et forsitan, sihanc
fucrat, suo sigillo corroboraret. Exindc rex aspcra- in te rex viderit humililalem, te in universuai resti-
211 S. TIIOM/E CANTUAR. ARCIllEP. 212
tuet. i—t Satis, inquit Cantuariensis, iunottiit qtiiri A liis, deqiiibus nosdominiis rex convenit, conliilimiis.
consulto responderis.i Et quia non habemiis ari praescns eos, qtiibus res
iniioiiiit, irieousque in crastinum petimus
Deinde Henricns Winioniensis episcopiissubintu- ipsa magislunc sicut Dcus nobis inspira-
indncias,
lil: ill;ec, ail, forma consilii CalholicaeEcclesiaepe- verit. lAd haec responsuri, deferenda missisunt Londonien-
regi
nitus perniciosa nosomnes obligaielconfundii.Qtiod sis et Roffensis
episcopi. Londoniensis antem sub
si archiepiscopus nosteret loiius Anglia: primasiio- lalens injunctuin sibi perveriit ncgoiiuin, di-
bis id reliqucrit exemplnm, ut ad nutumet coinnii- vulpe cens rcgi archiepiscnpum apud euni postulare indu-
nationem principis auctoritati et curaeaniniarumsibi cias ad
praeparanda inslrumenta, qtiasi staluto die
commissaequisque episcopusdebeatceriere, quiserit rationem redditurus super objectis, utsic magisobli-
de cselero status Ecclesiae, nisi ut nulla aganiur rie ad exseculionein regioevo-
ct sic erit garetur archiepiscopus
jure sed omnia confundantiir pro libitu, luiilalis. Direcli sunt igitur duo comiles ari archi-
sacerdos sicul et populus ? i Hilarius itaque Cices-
in episcopum postulatas ex parte regis deferenics; si
trcnsis cpiscopus, nam el ipse gloriosus verbis, lamen ratum haberet, quod ex parte sua pcr epi-
subjunxit: tNisi, inquit.teniporisinstaiitia etCalho- scopos fuerat regi suggesttiiii. Quo audito, ait ar-
licaeEcclesiae perlurbaiio aliud exigerent, standiiin B chiepiscopus se id in m.indatis non
dcdisse, neque
utique esset verbis senteiitiae. Verum ubi nutat id, quod regi suggeslum fuerat, ratuni habere; sed
canonum auclorilas, plurimum subirahendum esl die
sequenti, Dco auctore se venturum cl sicut
sevcriiiiti, ut iueo perficiaidispensalio, quod posset riatuni fuerit desuper, rcsponsurum. Erubuit
destruere severa correctio. Censeo igilur cedendum Londoniensis, dum virieret se incidisse in ergo
laqueum
regiae volunlati, sed ad lempus, ne praeproperepro- quem jecerai ari palrem suum decipiendum. Solulo
cedamus id staliicre, unde seqnatur durior relracta-
ilaque concilio ea riie riiscesserunl ab invicem, mul-
lio. i Necsine rubore episcopus deindeLincolniensis liturio vero militum, et aliorum
et discrelus: qui cutn domino
Roberiu», simplex quidem bonio rninus Caiituariensi illuc convencrant, regio metu perter-
tPatel, inqiiit, vilam hominis istius et sanguinem rila secessit in parteni, et
et necessario allerum horum aut archi- amplius ctini eo non ste-
qttaeri, crit, lit. Quo coniperto, circuiri sepes et vicos, et ad se
episcopalui aut vilae ceilendum. Quis ergo friictus vocari pauperes, claudoset debiles, dicens per lalein
de archiepiscopatu proveniet, si proinde vitaccesse- militiam
ril? ncc id video.i Exoniensis aulem episcoptisBar- provenire posse celeriorem viclori.ini,
quam per eos qui tempore lentatiouis lurpius re-
t
lliolomaeusait: Pulam est quoniam dies niali stuit, _ cesserunt.
et si possimus sub dissimulationis iiiubra liujus tein- '
id lrapleta esl igitur domus ejus discumbenlibiis, et
pestatisinipeliiin pcrtransire illaesi, prae<ipucpro- peracla dies illa cum laetitiain Domino, niilla iiien-
curandura est, sed nec ad id tlcfacilipcrvcnienriuni,
lione palam liabila d.e peiiurbalioneprisiina.
nisi subtrahalur plurimura sevcrilali. Temporis in-
tlanlia id requirit, maxime cum non sit generalis Sequcnii vero dic, siimiuo diluculo, percnssus esl
domiims noster passione iliaca, nam et ea niiil.lo-
sed personalis haec perseculio. Satius est igilur ties
untini caput in parte periclitari, quam tolam Angli- vexabaiur, eatcnus quod non poluit se de lecto
canain Ecclesiam inevitabili discrimini exponere. i erigere. Unde longiori inora interposita , ut crede-
retur ab invidis ad curiam regis nolle descenrierc :
Wigorniensis episcopus Rogerius rcquisiius et ipse missi sunt qui
quiri inde seniiret, ita lemperavit responsum, utet eumcitarcnl.acrius ad respondenriuin.
t Dtim, inqiiit riomimis Canluariensis, quieverit
negando palam faceretquid animi haberet.t Nullum,
ista passio, crastino riie, Deo auiMorc,apparebo. i
ait, in hac parte dabo consiliuiu, quia si dixero a
Transetiiile vero die ilta et nocturnis vigiliis cum
Deosusceplam animarum curam ad regiara volunta-
summa devotione deiiium peractis mane consurgens
tera et comminalioiiem oporlere relinqui, contra
ad missarum solemnia, sacris pro moreiiidulus ve-
conscientiani meam et injcapitis mei condemnatio-
nein loquelur os meum. Si senliara regi resislendum. X)stibuset per beati marlyris Slephani merita divinura
sibi invocans auxilium, inlroitum missae jussii m-
ccce qui sui sunt, audiunt pcr quos id ipsum iimo-
choari: Et enim sederunt principes, elc, totuniqiie
tescit regi, statimque ejiciar extra synagogam, et
olTiciumcum ad id perlinenlibus complevit devotius,
crit sors mea dc caetero cum publicis liostibus, et
ministralibus regis, qui ibi aderant, id lacitecon-
condeninatis. Idcirco nec hoc dico, nec illud con-
sulo. i siderantibus, quibus visum est rem ipsam aliquid
portendere speciale. Is slquidem annus ccntesimus
His ita geslis, sedeiiint aliquandiu stib silentio: erat et ea dies scciinduin annorum curricula qua
nec erat qui amplius his aliquid adjiceret. Et arte: Normanni Angliam inlraverunl. Expleto ilaque mi-
quaesita ul patcrel eis exitus, inclusi euim erant; nisterio, amoto ab humeris pallio cura infula, caete-
• Volo,inquit dominusCantuariensis, Joqui cumduo- ris indiilus vestibmsacris, cappa clericali super in-
bus comitibus, qui cum rege sunt.iQuos el nouiina- jecta, processit ad regis curiam. Inlraturus came-
vil.Vocali iHi aperlis osliis introierunt properanter, ram regis, ibi eiiim rex prrcstolabatur ad ostiuni
credentes aliquid audirc,quod regiamsaliaret volun- ipsum, crucein bajulat propria manu, seqiientibus
taiem. Asianiibus his ail anlrepiscopus: t Super episcopis ct id alitcr qtiam decuil inierpielaniibus.
213 VITA IV ET V AUCT. ALAN0 LT J0ANNE SALISB 214
Occurrit aiiteni Roljerlus Herefordiensis iliquteiis : A Et tliem statuit. Archiepiscopus inquit : < Audio. >
« Paier, susline, ut ego vice capellani crucem defe- Sublralientes se ipsi seorsim seriere ex atlverso,
ram antepraeseiUiam vestram :sic enim condecet: i diutius in summo silentio. Tanriein arcgeproces-
Archiepiscopus ail: t Justius est me ipsam dcferre, seruiii coniiles, barones, el pliiriina turba ad ar-
sub cujus protectione tulus maneo, el ejiis viso chiepiscopiuii, quorum primus Robertus comes Lei-
•vexillonon esl mihi dubitandum, sub quo principe cestiiae ait: < Mandat libi rex, utvenias redriitiirus
mililem. i Londoniensis ad liaec: < Si videril rex rationes snper objectis, sicnt pridie promisisti te
te armatum intrare, gladium suum forliorem exe- factiiiiini. Alioquin audi judicium. < Archiepiscoptis
ret in caput tuum; et tunc videbis, quid prorierunt inquit: < Judiciutn ? i Et surrexit dicens : < Imo,
libi arma tua. i Arehiepiscopus inquit: < II;ec Deo fili conics, e( lu prius atidi. Noti (e latel, fili, qiiam
comiiiillinuis. 1E1 Londoniensis: < Stiiltus hactcnus famiiiaris rioniino regi, el quam firielis secunrium
fuisli, el ab hac slullilia, ut virieo, riecaciero non statiiin hujiis niundi fuerim. Cujus rei gratia pla-
recedes : • ct processum est. Auriiens auteni rex cnit ei, ut promoverer in archiepiscopuui Cauiua-
archiepiscopum armalnm venire, oblito ve! deposilo riensis Ecclesiae, Deusscil, me id non volente. Nota
gladio illo de quo dixerat Londoniensis, citius re- enim mihi fuit infirmitas mea. El magis pro suo,
cessit in conclavem uileriorem; sedenle hic seorsim B qiiam pro Dei araore acquievi. ld salis hodie palain
archiepiscopo soto ciim suis etpaucis episcopis ex est, dum Deus et se mihi sublrahit, el ipsum regem.
adverso, et loeo et animoadunaiis. Verunitamen in mea promotione, dum eleclio fie
Denique vocali sunt episcopi ad regis consilium ret praesente Henrico, regis filio et hocrede, cui ct
Canluariensi sub jugulo relicto. Protrahitur tempus hoc ipsum mandatum fuit, quaesilum est : qualem
dum quaeritur innocenlis damnalio. Cimiiiariensis me redderent Canluariensi Ecclesiae? Et responsuni
vero finna facieinduit constanliam. ExiensRogcriu* estj: Liberiun et quietuin ab ninni nexu curiali-
Eboracensis archiepiscopus ait clericis suis quos ibi Sic igitur liber el absolulus super his, a quibus siim
invenit, eranl enim ibi magister Rolierlus.Grandis liberatus, nec leneor nec volo de caelero responde-
cognomine, et Osbertus de Arundet: < Recedanius re. > Comes iiiquit: < Et hoc aliter se habet, quani
hinc, non oportel nos videre quae hic habcnt fieri Loiidoniensis regi suggesserat. i Arijecit archiepi-
cito de Cantuariensi. i Magister Robcrlus ad liaec: scopus : < Adhuc, fili toines, itl ailende. Qiianio
< Non, inquii, hinc recedam, donec videro quid Dei dignior cst aniraa quam corpus, tanto magis Deo et
vnlunias super bis judicaverit: si pro Deo et ejus mihi leneris obedire, quam terreno regi. Nec lex
jiisiitiadimicaverit is tisqueadsanguincin, pulchrius („ nec ralio permittit, ut filii palrem jttdicenl vel con-
vel nielius vilam finire non poterit. i Recedenle tleranent. Unrie regis, el luum , et aliorum
ilaque Eboracensi arcbiepiscopo a camera regis, declino judicium, sub Deo a solo doinino papa ju-
veniens B;iiiliolnnueusExoniensis episcopus proci- dicandus, ciijus coram vobis omnibus praiseiitiam
dit ad pedes domini Canluarieiisis et ait: < Pater appello, Ecclesia Cantuariensi, ordine et digiiitate
mi, miserere tui; miserere ct nostri : onmes cnim mea, cum ad haec pertinentibtis, sub Dei et sua
hodie periraus odio capitis tui. i Exiit namqiie proleclione posilis. Nihilominus vos, fratres et co-
cdictiiin a rege, ut qui amplius ciim Canluariensi episcopi mei, quia niagis homini qtiatn Deo obedi-
starel, publicushoslis judicaretur iu capitepiinieii- lis, ad doraini papae audienliam ct j'udicium voco :
dus. i Dictum est etiain quod Jocelinus Saresberien- el sic Catholicae Ecclesiae et apostolicae sedis aticto-
sis episcopus, et Willelmus Norwicensis episcopns, ritate munilus hinc recedo. i
qui adhuc restiterunt, traherenlur slaiim ad sup- AbeuiKem illum prosequuntur curiales et invidi
plicium in merabris mutilandi, qui et ipsi pro salute contumeliis et ihjuriis tradilorera illiirael perjuruni
sua Canluariensem rogabanl. Inspiciens igitur Can- acclamanles. Ei autcm venienli ad ulleriorem por-
tuariensis in Exoniensem episcopum : < Fngc liiuc, lam, clausa esl janua, nec poluil exire, nullo ibi •
ait, quia non sapis ea quac Dei sunt. >ExicruiK rieni- .j) invenio custode. El dura res agcretur in melii et
quea consilio regis omnes simul episcopi cuin lu- thibio, liutu Dei conligit claves plurimas in fasciculo
inultu ad Cantiiarieiisem. Qnorum unus eloquens, penriere a niuro, quas arripiens faniiliaris quidam
Hilarius Ciceslrensis episcopus, proriiinpens in vo- aniiiepiscopi, uiiara post alterara alienlavil, donec
ceinait: < Quondam nosler fuisli archiepiscopiis, aperirct jantiani.
et tenebaraur libi obedire, sed quia domino regi ju- Exeuntibus illis occurrit multitudo morbo regio
rasti fidelitatem, lioc est vitam, membra, lerrenam laboraiitiuin pauperum elinfirmorura, acclamanlium
(liguitatem sibi per te salvam fore, et consuetudi- et dicentium : Benedictus Deus, qui eripuit et sal-
nes, quas ipse repetit conservandas, el lu niteris vum fecit servum suum a facie inimicorum suorum.
cas dcslruere, praecipue cum specleni ad lcrrenam Putabatur enim jam fuisse exstincius. Praecedente
ejus dignitatem et honorem, idcirco te reum per- igitur et subsequente turba paupeium, cura clero
jttrii dicimus, et perjuro archiepiseopo de caetero ct populo, in gaudio ct laetitia perducitur ad hospi-
non habemus necesse obedire. Nos ilaque ct noslra lium [ad ecclesiam videlicel Beaii Andreaereligioso-
sub domini papac proteclione ponentes, te ad ejus nim monaehorumconveiuualemonaslerium]. Videns
pracsentiam appellamus super his resnonsurum. > autcm exsullalioncm plebis senuentibus se ttixit:
215 S. TIIOMÊ CANTUAR. ARCIHEP. 21<>
< Quam gloriosa processio nos condttcit a facie tri- \j domo ciijiisdain felonis. Est ibi aqu.i, qux fltiit pcr
bulautis. Sinite pauperes Chrisfi, et nostras tribula- civitalcm iiitrans, ari locuin qiicnidaiii solilaiiuin in
tionis participes, omnes inlrare nobiscum, ut cpule- medio aqtiaruiit silum, qui riicitur Eieiuitoiiuiii per-
inur in Doinino ad invic.em. i Et impleta sunt domtis lingeris ad doiiuiiii de Simplingeham; per aquam
cl alria circtimquaqiie discumbenliura. venit inillia circiter qnariraginta. Ubi propter loci
Inter cpnlas accesserunt Londoniensis el Cices- solitudiuem , et propter diUieultatcm accessus, eo
trensis episcopi ad mensiiin, dicenies se viam pacis quod in medio aquarum sit, per tres dies securus
inveiisse. Requirenie archiepiscopo snb quali for- latuil, ad iler, quod vestabat vires reparans. Una
ma, inquiuiil: < Quaeslio pecuniaria agilur inler te veroriienim coni fraler, quiipsi minislrabat, virieret
et regem. Si igitur iioniiiic pignoris iluo inaneria soluui sedeiiiein in mensa, et pulmentariis vesci,
veslra, Otforri et Muncheaham, regi assignaveris ad conipuiiclus lacrymas contincre non potuit. El
tcmpus, crediraus quod inde pacalus et nianeria conliniio exivit, ne inter epulas virura Dei lacryni;o
resignabil, et pecnniam rcmiltel, et gratiam suam effttsae perturbareiit. De eremitorio venil ad san-
tibi citius restituet. >Ad haec archicpiscopus : t Hec- cttitii Botulfiira, decera milliaria. Et iude ad Iocum
chaiu manerium fuit quondam Cantuariensis Eccle- venil, qui dicitur Haveroloi, ad Siinplingehain per-
"
siae, ut accepi, quod rex raorio lenet in riominio.Et ' lineniem. Deinceps vero nocle solum proficisceba-
licet ad ejus restiiulionem Cantuariensi Ecclesiae tur, verilus deprehendi. Jam siquidera versus ori-
competit reivindicatio, tamen idfieri his leiiiporibus enlem ad Cantiam lendebal, ubi apopulo lerra; facie
onnino non spero. Nihilominus aniequam vel cu- magis cognitus crat. Nocle itaque ibat, ei die luti-
juslibct turbationis sedandae, vct reciij)erand:c regiae labat, oclo dierum conficieiisiiociibiis iter, doneeari
gratiae causa, antiquo juri, quod in illo manerio Can- Cantiain pervcniret, ad pagiim supra mare siium ,
luariensis Ecclesia habere dicilur, rentuiliarcin, cui- qui dicitur Estere, ubi (rausfrelare riisposuit. lbi
libel periculo vel discriraini caput istud opponerem. > quidein mansit eo caulius quo securius eo quoi
El cajvit tetigit. Indignantes ergo episcopi regressi pagus ille esset proprius, de mensa sacri coiiventus
suiit, haec regi renuntiantes : et accensa est in his seriis suac ineiropolipnae, octo taiiium milliaribtts
rcgis itidignatio. tlisians. Lattiit aulem lux munrii fttlttra in pago lioc
Missi sunt etiam duo episcopi ad regem pelere usque ad diem aiiiinarum. Ubi faclo in pariete foia-
saivimi conduclum domiiio Canluariensi in redeundo mine, fuil eniui prope ecclesiam, audivit missaruiu
ad ecclesiam suam. Ail rex se in craslino familiarcs soleunia cum plebe id igtioranle presbylero etiam
suos super hoc consulinruni, et sic ex consnllo re- r( sacrainenli percepiioue perfnienie. Quidam auletii
clericus hujus rei conscius osculiiin pacis ad archi-
sponsurum. Intelligens itaque Canluariensis nioram
sibi periculosam esse, el per eam sibi parari posse episcopum deferebat: recedenli quoqtie posiscrvi-
tium populo nec id scienti episcopaleiu rievolius pon-
insidias, ccepit cogitare de fuga, jussitque in ipsa
nocte in ecclesia Sancli Andreae parari sibi lccltun lifex iuiperlivit benediclioiiem.
inler dtio altaria. Quo accedens cum litania, et sin- Demum vero procuralo transilii ciiin angiistia
giilorum sanclorum nomina pronunlians siugulas saepius litic illucque depulsus vix tanriein in stiiiiino
fecit genuflexiones. Quo corapleto, prokide fatigatus dispendio Flandriae appulit. Pedes igilur quia sic
strato se projecit, capessendae quietis simulans occa- oporluit, et indulus veste alba el moiiachili cappa
sionem. super scapulas posita, iu lenipcslale, pluvia et Ittlo,
Deinde secreto se subtranens et per posticum noii exsolito, iterperagit, el rinm pertransiretubiier
accidil juniores stareet eorum aliqiient accipitreiu
exiens, uno familiari et firieli comitatus socio, riis-
tenere in manu. Visaque ave CaiUuarieiisis eo in-
paruit. Mane autem facto subilus rumor et sinisler
de clandestina archipraesulis fuga hos, qui ci adha:se- tendit, memor pristinae conditioriis ct obliius cxsilii.
rant invadens, omues compulit latitanrlo sibi con- Qno viso inquil unus : < Ni fallor, ecce hic esl C.ui-
sulere. Verumlanien publico edicio denuntiatum est luariensis archiepiscopus. i Alter ail : < Fatiitts cs,
neminem in Canluariensem manus injicere. Dum quid opus est Cantuaricusi archiepiscopo ut sic in-
cedat? >Expavil Canluariensis, limens detegiel forte
igitur ista lurbatio circumquaque discurreret. Ar-
tiinorille hujus vanilatisculpam ipso leiiiporepoiuit
chiepiscopus, utdiximus, clara de nocle ftigiens,fra-
trem unum de ordine de Simplingeham secum habens, diluere.
viae ducem, versus aquilonera ad nobilem itlam civi- Veniens aulera usqtie Celarum Mariscum oppirio
talem Lincoliniam tendcbat; sciens et prudens ni- faligatus quievit. [Verum qtioniam per crebros el
mium carpens, non viara, ut ita cautius, si qui post profunriosmarisjaclusfaligatiiserai, ulpoleiiiinoriica
mitterenlur perseculores, effugeret insidias, et decli- scapha trausvecltis, diu pedes ire 11011 poluit. Unrio
naret. El nocle venil ari pagum, qui dicilui- Grabam, post modicum iler reclinavit iu lcrra, non valciis
cl viginti quinque circiter milliaribus a Norhanlona procedere, et dixit fralribus qui cum eo erant: <Hinc
distantem. Ubi postquam modico indulsit somno, non rccedam, nisi veliar a vobis, aul quaeratis mihi
in craslino arripiens iter venit Lincolinam, circiler vcclurara. > Et quaesierunt ei jiiiiienium pro uno
viînli quinque milliaria, hospitatus in civitatc, in argenteo : et quidem lioc tion frcuum , sed lanUiin
217 VITA IV ET V AUCT. ALANO ET JOANNE SALISB. 218
prolectam circa collum liabebal. El posuerunt vesli-i- A
. oppressus fere fuisset ct esstinclus. Enarravenn t
menia super riorsum, et eum desuper sedere fece- :- itaqiie libenter audienli, et palerno coiiipalienti al-
runl.j Deinceps paulisper procedens lios])ilatus estit feclu.filii sui arcbipraesulis, pessimas angustias el
apuri cellulam quamdam beati Bertini prnpe ipsam n dolores, pericula ctiam in pugna illa apud Norham-
abbatiani. Ubi occurrcrunt ei quidam familiares,, ttinam ad bestias, pericuia in falsis fratribus, peri-
qui jam exieranl de Anj,lia. Et eura inde dedu- i- cula in fuga , pericula in via , pericula in mari, in
centes navigando, erat enim illis iler per aquam,, ipso etiam porlu pericula , laborera, egestaiein ,
iisque ad sanctum Bertiimm properabant. In ctmdo 0 aeruranaiii, et ad declinandas insidias habiius sui ct
veroait quidam : < Domine, fatigalus es ex itinere et:t nomiiiis mulationem. Et audiens hsec pater oiiinitiiu
venluri sumus hodie ad eximiaehiimanitalis viros quiii patrum, conimola pafernae pieiatis viscera super
plurimum congralulabunlur tihi in Domino quodJ filio, el palciiium non valens dissirnulare aflecltim,
illacsusevasisii: fac igitur charitalein iis, ut in ad- lacrynialus est. Et ila coiiipuncius inquit eis :
veniu luo liodie comeriant pinguia. > — < Quarta , < Dominus vester in carne adhuc vivit, ut dicitis ?
inquit riominus Cautuariensis , cst fcria et oportett Magis lamen jam sibi in carne vivens martyrii glo-
nos hodie a lalibus absiiuere ; i et subinlulit alter : riam vindical. i Et quia jam valdesero erat, nuiuios
< Domine , forsitan non abtuidanl piscibus et opor-. B I cx itinere fatigatos, data benediclione et consolatione
lebit nos eis condescendere. > — < Domini est, t ajiosiolica, ad hospilium citius teiiiisit.]
inquit Canluariensis, id proviriere. i Inter loquen-
(luiii igiiur ad nulum Dei exsiliens de aqua grandis3 ln craslino lamen setlente domino papa pro tribu-
piscis proj'ecit se cum impetu in gremiiini viii Dei. nali, facto cousessu cardinalimn , advocala .con-
Piscis, inquam, quam Brenham vocanl et factus estt cione, adsunt eliam nuiiiii Canluariensis, ul vel
eis transilus ille jucundus in laude Dei. Duclus5 finem vidercnt. Coiisurgeiitibus igilur ex adverso
itaque ail saiicluui Bertinum et illic comiier exccp- nuntiis regis, primus, et caelerorumsignifer, iu liunc
tns duxil ibidein suos cxspectare. Interira reruini nioduininchoal Londouieusis: <Pater, ad vos spcctat
Statum exagilabal horrida perturbalio tinoquoque> CalholicaeEcclesiaecura et solliciliirio, ut qui sa-
sibimet consulenle, et ad regis voluntalera quae- piuiil per veslram foveanlur prurientiam ad exein-
rente occasiones quomodo chrislum Doniini per-. plum morum, et qui desipiunt aposlolica auctoriiate
derent. Direcli sunl igilur ad dominura papani a, corripiantur et corriganiur, ul sapiant. Sed apud
regis lalere Eboracensis arphiepiscopus, Londo- vestrani sapienliam non creriitur sapere, qui iu sua
niensis , Cicestrensis , Exoniensis , Wigorniensis , p sapientia confidens, et fratrum concorriiain, et Ec-
Luxoviensis, episcopi, et cnm iis comitum et ba- clesiae pacem , regisque devotionem perlurbare con-
ronum inulliludo copiosa in magno apparatu iu leudil. Nupcr siquidem in Anglia orla cst dissensio
douis et muneribus quibus pro viribus judicium per-. ' iuter regnum el sacenlotium ex levi et niiuus utili
verlcrenl et sapienlum oculos excaccarent. Hoc si- occasione, quaefacilius potuissel exstingtii, si adhi-
quidem modo credebant curiam Roinauam in hac bita ei fuisset morierala curatio. Verum quia do-
parte quandoque vacillantem inclinari posse ad id1 minus Cantuarieusis suo et singulari in hac parte,
quod quaercbant. Dederant enim quidam poutifices et non nostro usus consilio, acrius aequo inslitii.,
contra Canluaricnsein hoc consilitiin. Sanc in eorum non considerala lemporis malitia, quod vel qualo
advcnlti hiuc timor publicae perturbationis quaeex dispcndiiim ex tali impelu posset provenirc, et sibi
ira regis posset oriri, inrie spcs quaesltisquain plures et fratribus suis contexii Jaqucos. Et si ei in pro-
carriinaliumnutare compellit, et facta esl inter eos posilo suo noster favisset asseusus, jam res ipsa ad
dissensio, dum diceretur ab his Caniuariensem ec- deteriorem calculum devenissel. Verum qiiia nos-
clesiasticae libertatis defensorem , et idcirco justam tram conniveiiiiani,', sicul nec debuil, ad id quo
fovere causam : ab illis pacis et uuitalis perturba- tendebai, habcre non potuit, vistis est in dotniiiuiii
lorem et ideo ejus prcesumplioiiis impetum potitis Q rj regem, el nos, ime in lolum regnum , lenierilatis
refrenandum quam fovendum. Eo usque etiam in- suae culpam retorquere. Quocirca ad decolorandam
valuit inimicorum suggeslio, quod nuntii domini . mutuae fraleniiialis infamiam , vim nemine inlc-
Cantuariensis, praemissienim crant eximiaevirlutis renle, vel minas inlentaiile, fugam inivil, sicut
el sententiae viii , nec promeruerunt a cardinalibus scriptum esl :Fugil impius neminepersequeute. >Ad
vel in osculo recipi. Angusiianltir el illi videnles haec dominus papa inquit : < Parce, fraier. > Et
catisam domiiii sui imminere disciimini. Londoniensis : < Domine, parcain ei ? i Et dominiis
[Eariemlamen die in vespera ad domiuum papam papa : < Non dico, frater, quod parcas ei, sed lihi- >
liabentes accessuin, ipsum noniine archipraesulis;, Ad hanc igitur apostolicam vocem el tubam sensus
tanqiiam pairem et dominuin, qua decebat devolioiie Londoniensis infatuatus est a Doraino, ita tleaium
et luiinililate, salutaverunt, dicentes qnod illi essent quod amplius mulire non potuit. Excepit ilhira
duo lantuni, qni evaseruntde calore dorinis Rechap, proinde sermonem facundus Hilarius Ciceslreusis
ei ad Sanctitaiis Suaepedes veneranl, ul nuntiarenl episcopns, magis de sua confidenseloquentia, quara
ei, quori lilius Jo?eph adhuc viveret, sed non domi- de juslitia el veritate : quod ex posl facto innoluit.
uarelur in terra .Egypii, quin potius ab jEgyptiis < Dominepater, iuquit, interest bealitudinis veslrae,
•vg S. TIIOMiE CANTUAR.ARCIIIEP. 220
qtiori pcrperam aclum est in perniciem uiiiversilaiis, A omiiia vestrtC penitus exposuil volunlati : el pro
ad pacis et concordiae debitum statum citius revo- certo snb calholicae firiei unitale, quam hibes in
care, ne unius honiinis immoderata praesumptio Christo regere, ul credimus, fidelior eo non est, vel
miiltoruin stragem el CatholicaeEcclesiaescissuram Deo devolior, seu ad eam, ad quam assumptus est,
possit procreare. Id parum attendit dominus Can- pacis conservatioiiem moderalior. Nihilominus et
tuariensis, dura reliclo raaluriori consilio se solum dominus Cantuariensis archiepiscopus in suo gradu et
constilnit, el sic sibi et suis, regi el regno , populo ordine aeque instruclus, in his, quaead eum perli-
ct clero graviores labores procrearel el angustias. nent, provirius el riiscrelus, Iicet utquibusdam visum
El certe virum tanlaeauctorilatis id non decuit, nec esl nimis aciilus. Et nisi ista, quae nunc est inler
oportuit, nec aliquaurio oporluebat. [Ita grammali- dominum regem et dorainum archiepiseopum esset
zabal llilarius Ciceslrensis dicenrio : Oporlnebai.] dissensio, regnum et sacerdotium iniiluo congau-
lustipcr suos, si saperent, 11011 oportuebal sibi in derent ad invicem paci et concordiae sub principe
lalibus praebuisse assensum. i Audilo igitur,qualiter bono, ct paslore oplimo. Est igilur liaecnostra sup-
faciiiidus ille graminalicac prosiliret de porlu in plicatio, ut ad tollcndam islani dissensionem, et ad
porlum, soluti sunl in risum universi. lnter (|Uos pacis et ainoris reformalionem velit Vestra Gralia
imus proriimpens iu voccffl inquit: < Male landein B iuvigilare aiiemius. i Haec ilaque comes elegantcr,
vcnisti ad porium. > ln quo verbo episcopum illiini scd in sua lingtia proposuil, ita quod cOmmunitcr
ila infaluavil Doniinus, quod de canero factus est ab omnibus plurimum coinmendareiur ejus mode-
mutus el elinguis. sta discrctio.
Eboracensis aulem, priorum ruinam aliemlciis , Ilis cliam dominus papa invigilanler inlendens
auimi impetum studuit lemperare. <;Paler, inqnit, respondit: <Scimtis, fili comes, et memoriler reco-
mores Cantiiariensis et studia nemitii innotuere linuis ex quanla devolione rcx Angliae plurima et
plusquam mihi. El id aninii ejus novi propositum largiora nobis contulit bcneficia, cui riata opportu-
ab iniiio, ut quod seniel arripuerit ex senlentia , nilate qiianttim poteriraus in desidetio animaeha-
ali eo facile non possil avelli. Quare facilius credi bcmiis pro merilis respondere. Sed quia legaios
nportet ipsum in lianc obsliiiationcm dc sua levilate poslulastis, habcbitis et legatos. > Osculalo pede
rie more incidisse. El aliain non virieoviam atl cjus domini papae proinde recesserunt credentes se obii-
correctionera, nisi nl vestra riiscrciio ad id eflicien- miisse in causa, eo quidera qtiotl spem sibi dabant
tium inaniim ap|ional graviorem. Iiilclligenti satis cardinales posse corrumpi; ideo ex constilto rediil
riiclumptito. i <
C Londoniensis inquirens a domino papa in qua po-
lestale venircnt cardinales. •< In debita, inquit do-
Episcopus Exoniensis siibjunxil : t Patcr, non miniis papa. — Imo, ait dominus Londoniensis ,
oportel iiiultura in his immorari. Causa ista in id
CanL /iensis absenlia non habet lerminari. Peti- pelimus ul possinl causan; decidere, appellalione
remota. — Haec est, inquit dominus papa, gloria
nius igitur legatos, qui inler dominiim regem et
Caiituariensein possint causain islam auriire, et ati- mca, quam aiteri non dabo, el certe cum judican-
dus fuerit, a nobis judicabiltir quia nulln permillit
dilam riefinire. > El subticuit. Nec posl eum aliquis
aririidit. ld ratio, et eum in Angliam reinittamus ad adversarios
cpiscoporuin amplius aulem videns co- et inlcr inimicos judicandus. i
mes de Arundel, slabat enim in ordine suo ciiin
muliiiudine raililum, postulal andientiam. Et faclo Haec audiens pars adversa, friistrata spe quara
silentio inquit: < Domine, quod locuti fuerunt epi- acceperat, recessit indignans quid receperit in re-
tlomino regi renuniialiira.
scopi, nos illilierati penitits ignoramus. ldeo oportet sponsis
nos edicere, quoinodo possuinus, ad quod stiunisi His ita gestis Senonis, ibi enim dorainus papa
missi: non ad hoc ulique ut coiiieiidainus, vel cui- fuit, et illis rcdeuntibus, dominiisCaiKuaricnsiscuin
quam faciamus conluinclias, in couspcclu maximc. p suis accessil ad curiam, tepide qtiidein exceptus a
tanli viri ctijtis nuliii et auctoritati se rie jure toliis. cardinalibus , quorum nares orior lucri quaesliis
inclinat munrius, sed ad lioc procul dnbio vcniuius, causa infaecavit. ad domini tamcn praescntiain esi
utdomini regis nosiri dcvotionem etamorem, quem, intromissiis [qui venienlem ad se paterna suscepit
circa vos gerere consuevit, cl adliuc gcrit, in prac- . benignitale, super vexalione ipsius muliiinoda, ct
sentia veslra ct lolius RomanaeEcclesiaevobis prae- . peregriiialioiie tam pericnlosa et dura palerne com-
seniemus. Per quos, inquam ? Per majores el no- paliens]. Dumque hacc cl illa verbo leuus ibi age-
biliores, quos habere poluit in omnibus lcrris sub- rentur, denium recepit in inandalis in crasiinum
jeetis sibi, hoc est, per archiepiscopos, episcopos, exsilii sui causas coram fratribus exponere. Sequcmi
comiies et barones. His superiores in sna poleslatee ergo dfe demandaiur sui praesentiam coram domino
non invenil: et si invenisset, utique deslinassel obi> papa exhibere, et dum quaereretur inter sodales,
reverenliam vestram, et sanctae RomanaeEcclesiae. quis eoi-umcausam hanc exponeret, singulis sese
His adjicimus, quam Paternitas Vestra satis expcriaa excusantibus, vcrbi pondtis apud archiepiscopum
est in novitate sti;e promotionis, domini regis fideli- resedit. Doclus igitur a Deo, et per se impraemed:-
talem et devotionem, dum se ipsum, suos, et suaa lalus, rium primus a domino papa sederet, et pro-
221 ViTA IV LT V AUCT. ALANO ET JOANNE SALISB. 222
pter reverehli?.m vellei surgere, jussus residenrio A i .idliuc esses in Anglia, a nobis quacsisi! et invenisii
causam eriisserere, sic incoepit: < Licel non mnlium de clementia nostra absoluiioiiis beiirficiiiiu. Uin e
sapienles, nec lamen nsqtie arieo suimis falui, ut el dignum cst, ut nos tibi indulgeamus, aul in luis
regem Angliae, suos et sua pro nihilo reliiiquereiiuis. ariversis clementiaenoslrae consolationein et gratiam
Nnm si velleraus suae per omnia placere voluutati, prae caeleris pcrsonis ecclesiasticis lanlo plenius et
in sua poleslaie vel regno" non esset qui nobis non affeciuosiussenlias, quanto pro liberraieÊcclesiae,et
obediret pro libito. Et dmn sub hac conditione ei pro lide et devotione vestra majora reliqnisti, et gra -
militavimus, quid fuit quod nobis non successil ad viora perpessns es. > Et ita vir apostolicus arChipra:-
votuin ? Ex quo vero aliam ingressi siimus viam, sulem priniopatema severitaieobjurgans,et raaler-
ct facli sumus memores profcssionis et obedientiae, iia: consolationis riiilcedinem reparans tunc dimisit.
quam pro Deo suscepinuis, quem ad nos habuit, Postera vero die in secreiiori thalamo cum do-
tepuit profeclo prior aflectus. Adlmc autem si ab mino papa cardinalibus resirienlibus, adfuil el domi-
isio proposito vellemus resilire, ad ejus reciiperan- nus Caiituaricnsis, haecinquiens: < Patres mei et do-
(lam gratiatn nullius personae egeremus inlerventu. mini, meiuiri iiemini licel alicubi, nedum corara Deo
Verum, quia Canltiariensis Ecclesia sol solel esse et vestri praesenlia.iiiidevolens sed et gemensfatcor,
occidentis, et in noslris leinpoiibus offuscaia est cla- B' quod has Anglican;e ecclesiae moleslias nica liiisera-
ritas, qiiotllibet tormenlum,, seri el mille inorlis ge- bilis culpa suscilavit. Ascenrii in ovile Christi, setl
nera,. si tol occurrerent, libeiitius exciperemus in non per ipsum osiium, velul quem non Canonica vo-
Domino, quam suslineremns sub dissimiilaiione bis cavit eleclio, sed terror ptiblicae poteslalis iulrusit.
dicbus mala, quie palitur. Porro ne videar ciiriose Etlicet hoc orius siisceperim invitus, (amen ad hoc
vel oblentu vanae gloriac hacc inchoasse, expedit ut me induxit hiiiiiana, et non divina voluntas. Quid
oculala fide consiet de alTeclu. > Et prodiicens scri- igilur miruin, si mihi cessit in contrarium. Verura
ptum, in quo coiiiinebantur consuetudines illae, de si ad regis comminationem, ut coepiscopi mei per-
quibus coutenricbatur, cum lacrymis inqtiil: < Ecce suasere instantius, renimliassem episcopalis aiictori-
quae slattiil rex Angliae conlra libertalem Ecclesiae laiismihi indullo privilegio, ad principum voliiinei
Cailiolicic. Si h:ec licel dissiraulare sine dispcndio volimiatcm catholicaeEcclesiaepcrniciosiiin relinqiie-
aniinae, vos videritis. • retur exemplum. Distuli igilur usque ad veslri prat-
Quibus peiiectis moti sunt omnes usqtie ad laCry- scntiam. Nuiicautera recognoscens ingressum metiui
mas. Nec ii se continere poterant, qtii prius proi ininus canOnicum, et timens proinrie exittim mihi
viribus adversabanlur, coramuni voce Deum laudan- p, provenire deteriorem, videns eiiarn vires :neas oneri
les, dum vel uniiin sibi reservarit, qui pro Ecclesia impares, ne gregi inveniar praeesse ad ruinam, cui
Dei in illa terapestale austis fuit ex adverso ascen- (hitus siim qualitercunque in paslorem.in manu lua,
tlere. Et qui an.te videbantur super hac causa varie pater.arcbiepiscopatum CaiKuariensem resigoo. >
riiscepiaie, jain in unam conveuere seiitentiam, in Et flevit cum singultu, sed et domiiium papain et
persona Caiiluariensis archiepiscnpi universali Ec- omnes qui aderant llere compulil.
clesiaesuccurreridum. [Verum riominus papa, lectis Imo et haec audiens quis poterit se contiuere a
el relectis, et diligenler el atlente auditis el cogni- fletu? Seorsum igitur archiepiscopo sedenle cum
tis singulis consueluditiibus, accrrimc motus statiin suis in hoc verbo scandalizatis, nimiriim qui jam
cxcaiiriuit in archipraesulem, arguens eum cl dure coeperant desperare, dominus papa super his cum
increpans, quod in illarum non coiisuettidiiium, sed cardinalibus ccepit conferre. Hiuc inde varia et
lyrannicarum usiirpalionum assensu ipse, ut ibi diversa est orta sententia. His visuin est oblata
confessus est, caeterique *piscopi sacerdolio suo re- occasione regis iram sedari posse facilius, du:n in
mintiaverint, eiDeiEccIesiam ancillaverint:asserens alia persona ecclesiai Caniuariensi coiiciliareidr, et
niulio satius omne suslinuisse discrimen, quam tan- bealo Thomac possit alias compeieniius provideri.
lis legis Dei subversionibus pracbtiisse asseusum. Et DHi 1 siquidem erant ex pharisaeis. Aliis auteni qni
adjecil: < Verum inter aboniinabilia haec, quae hic aperlos liabebant ocuios visum est in diverstim.
Jecta stint et audita, niilla quidem bona, seri qti.-c- Quasi is qui pro tuenda Ecclesiae libertale snmnio
dara tolerabilia sunt, quae ulcunque polest Ecclesia periculo et riiscriinini, non solum divitias cl gloriam,
lolerare. Scd borum major pars reprobata, et ab an- tlignilatcm et auctorilalem, sed et vitam exposuit,
tiquis quidem et aulhenticis damnaia est conciliis, ad regisiibitum tleberet suo jure privari: sicut fojma
utpcte directe sacris sanciionibus adversa. >Et hxc fieret aliis in consimili causa regibus resistcndi, si
quidem dominus papa in audientia omninra rcpro- ei siia justiiia servaretar illaesa. Sic eo cadentecade-
bavit, et ab Ecclesia in posterum darananda censnit. rent universi episcopi, ut nuliis futuris lemporibiis
El ad archiepiscopura se convertens inqiiil: iTecum, auderei quis obviare principis voluniali: ct sic. vacil-
frater, etsi luus et coepiscoporum luornwi grandis laretslatns catliolieae EccICsiae,elRomani pontificis
fiierit excessus et enormis, agcndiim esl parcius. deperiret auctorilas. < Expedit igittir, inqiiiiint, hniic
Qui etsi, ut confiteris ijise cecidisli, mox posi casuni restifui ellaih invitum, et ei, qui pro nobis iliniicat,
tiiuiii resurgere conaliis es propiei casuin niulta jain omnimOde succurrendiim. i Placuil oninibus h*c
gravia et dura perpessus, el stalim u.lcecideras, cuih sententia, praeierq.iam pharisaeis.
<£jr> S. TIIOM.E CANTUAR. ARCIlir.P. 224
Vocalo igilur bealo Thoma cura suis , iloininus A ; dum sacris vestibus indiicrerad missarura solcninia,
papahacc ait ex senlenlia : < Nunc dcmum, frater, ct zona praecinctns viderer suffarcinauis, requisi-
nobis liquel, quem habuisti el habes zeliim pro riomo visti : Untle posteriora mea inflata fuissenl? Si igi-
Domini.qiioniam sincera conscientia le ipsum statii- ttir a scapulis riepcndens capucium niajnset ibi pue-
isti murum ex adverso. De tuo ingressu cum pu lenderet formam inflalionis, nihilominus posses dc-
ram feceris confessionem, resignatione facta, qua ridere gibbosum. Idcirco caulius mihi est contra
poluit el (lehiiit dilui culpa delicli, jam secure rie lalium insultaliones provisinn. >Ulebalur revera ar-
novo poteris de manu inea pontificalis officiicuram chiepiscopus cilicio a nudicollo usque ad poplilcs
recipcre, dura te in inlegrum ducimus reslitueiiduni. clam ipsius eliani familiaribus; et dtim cingeretur
Et mcriio, qiiem multiplici generetcniationis virum aiclius, rigor cilicii se extendebat, etvidebaturgros-
prubaliiin novimiis, providiun et discretuin, Deoct sior, qni fuil niacileniiis, sed jucundus facie.
hominibus cariiin, nobis ct sanctae RomanaeEccle- Discurreniibus interim hinc inde nuntiis ari p.icis
siae per omnia firieleni.Et sicut nostrae persecnlio- refonnalionem, tanriein placuit utrobiqiie rioiniiiuin
nis factus es particeps et consors imlividuus, ila libi, papam et regem statuto die el loco ad itivicemcou-
Deo auctore, in nullo deesse polcriraus, quandiu in vcnire, ut per muluiim eorum colloqiiinmvia pacis
hoc corpore vitalis duraverit spiritus. Verum hacte- B ' possit faciJius inveniri. Rex ait ad id se venluruiw,
niis deliciis aflluens, ul ric cxtero discas esse, quod sed in arcliiepiscopi absenlia; qnia eo praesentede-
debes, paiiperiim consolator, nec id doceri poleras, mandat ncc domini papae faciem se visnriim. Do-
nisi docenle religionis malre, ipsa pauperlatc, pau- mino papa: archiepiscopus significat nulhi ratione
peribus Christi le duximiis commendanduin , huic, regis uti colloquio sine sui pracsentia , cui inores
inqtiam, abbali Ponliniaccnsi (erat enini ihi praesens illius hominis uoti fuissent : < Sed et cilius poterit,
ex condicto), et suis fratribus educandiim. Non, ail, apostolica circmnveniri religio ex varietate ver-
inquam, ediicandum splendide , sed siinpliciler, ut bornm regis, si non adsil sedulus inlerpres , qtii
riecet exsulem, et Cluisii athlelain, inler quos cum regia; mcmis proposilum ex ipsius animi possit la-
paucis et nccessariis, reliquis sociis per amicos divi- tebris elicere : et si rex infirmiora domini papre
sis, oporlet te ad tempus conversari, donec aspira- praenoverit, exitus viarum suarnm obslruet otTendi-
verit dies consolalionis, ct teinpus pacis desuper ad culis. i Quo accepto, moderata responsione regire-
nos descenderit. Interim autem forli animo esto, et nuiitial dominus papa hoc inaudilum a sreculis, Ro-
liis qui pacem perturbant resiste virililcr. > manam Ecclesiam ad alicujus principis nutiim queni-
Accepta itaque bcnediciione, bcaius Thomascnm /_ quam a suo conductu rejicere, maxime pro jusliiia
paucis familiaribus, crrleris, ul dictum cst alias des- exsulantem; sed et iri privilegii et aucloriialis csse
tinalis.Ponliniacum iiigrcssiis.jiidicavitse non riigne indultum aposlolicresedi. ut exsulibus cl oppressis
cnram pastoralcra de nianu apostolica accepisse, nisi snbveniat, ciiani contra principum iras.et violenlos
etiam et habilum religionis reciperel: nimiruni qui impetus maligiioriim. liidignantes igitur nuntii re-
in episcopali sede primogenitos filios suos liionachos cesseruiit, haec regi imiKialuri. Doniinus vero papa
haberel regere, el a prima fundalione Canuiariensis Romam reversurus iter ingredilur, qucni proseqne-
Ecclesiaeipsius paslores et episcopos didiccrit fcrc balur archiepiscopus usque Bitiiricuni. Ubiaccepia
omnes monachos fuisse, nec secundum veterum his- licenlia el benediclione regredilur Poutiniaciiiii,
torias aliquam regni scissuram vel iranslationem amplius domini pajia: facieni in carne ista non vi-
aecidisse, nisi dum quis allerius professionis Caniit- surus.
aiiensi Ecclesise praefuerit. Missis igitur proimlc Haec itaque proseciili sumiis liislorialiler a con-
iiiinli>is,remisit ei dominiis papa habitum inonacha- cilio de Clarendona usque ad domini papaerecnsstim
lem.qiiem ipse benedixit, de laneo utique panno tle Francia, ari ea qiiacinterim facla stmt riilucidanda,
grosso el crudo. Uude et nniitiis iujimxit diccns : quia epistolaeinlcrea script;e non ila expresse rcm
< Dicile doinino Canluariensi, quod habilum ei misi D | gestani cxplicanl. Snbsequentes vcro epistol.e sin-
mus, qualem habuimus, non qualein vcllemus. i Pon- gnlaesuis Jncis iiasunt map.ifeslaeusque ad exitiun
tiniacensis vero ahbas,rium cum paucis beatum 'iiio- tolius negolii, qtiod niinus videanliir egere hisloriali
mam illo inducret habilu seorsim el secreto, astans adminiculo, eo exccplo quori factnm est in regum
eliam ibidem qiiidam familiaris, is iitique qui pridie colloquio, quaiulo Doraiiii Cantuariensis causae ex-
illud problema prepostiit apud Clarendonam.seilicel: seculio a dorair.o papa Simoni priori de nionte Dei
Qtiid virlulis sibi reliiiuit, qui conscientiam proriidit et Bernardo dc Corilo commissa est. Alias enim
el famam, dum vidil in ipso habilu capucium mino- lurbala cst pacis reforinalio, quia nohiil Cantua-
ris quantitatis, quam ul loli congruerel, ait: t Fuit riensis verbum hoc sub silentio, t salvoordine meo >
tamen id serio facltini, iitrum regulariter nescio. praelerire, aliquanrio quia noluit rex osculum riare
Liquet tamen dominum papam minus congrue adu- Canliiariensi sub pacis foe.lere: sicul per epislolas
nisse cucullaecapucium. > Subridens autem bealus suis in lucis ordinalas plenius iiuiotcscil. llii aiiicm
Tliomas inquit: <Provide, ne et lu possis iterato mihi sic acciriit. Siiggesliim fuit regi Angliae dominum
illudere, sicut fecisti pridie. >Et ille: <Ubi el quando, Canluariciisemsuo se arbitrio omnino velle commii-
doraine? > Et archiepiscopus inquit: t Nudiustertius, tcrc ideoquegratius ejns prceseniiamibi accep(abat
223 VTTAIV ET V AUCT. ALANO ET JOANNE SALISB. 22G
Igitur mullis ulriiisque regni ad id convenienlibus A J negotiis dominus Cantuariensis solilus fnit a regia
ad pedcs regis Angliaeprocidit dominus Cantuarien- liberalitate procurari, post illud colloquium et per
sis dicens: < Totam causam, unde inter nos orta est id quod diximus spatinm exinde nihil omnino sibi
disseiisio, tuo comraitto arbitrio, honore Dei salvo.i fuitexhibilum.Aliquando enim in IranseundoSeno-
Audito hoc verbo, rex slaiim excandnii inquiens num archiepiscopus , atiqnanrio Pictavietisis episco-
regi Franciae : t Domine rex , altende, si placet. pns, vel aliquis alias super ejus miseria alilictus eum
Quidquid Canluariensi isli displicuerit, dicet honori exhibuil ut mendicum , quod pliiriniiim suos per-
Deiesse conlrarium. et sic sua el mea omnia sibi terruit quasi j"am omiii hnmano auxiiio destituios.
vindicabit. Sed ne videar honori Dei, vel sibi in Teriia vero die per.iclo illius Uinere, rium scdentes
aliquo velle resislere, ha:c offiro. Mnlti fiienint rein hospitio stiper his confabiilarentiir ari invicem et
ges in Anglia ante me majoris vel minoris auclori- sccum quaererent quo possent diverlere, dominns
latis. quam egosum. Multi fucrant anle enm archi- Canliiariensis jucunrio vultn, qu.isi niliil adversitatis
episcopiCantuariae,magni et sancti viri.Quod igitur habehs, et ad omnes lortunae impctus invincihilis,
anlecessorum suorum major et sanciior fecit anle- moderato risu condolenlibus allusit dicens : < Solus
cessornm meorum minimo, lioc mihi faciat et impetor, et me cedente non erit qui vos persequatnr
tSatis rex se hu- B acrius , nec adeplis amicorum benefieiis , vos
quicsco.j Acclamabaiurundique: qui
miliat. > Dum archiepiscopus aliqiiaiitiilum snbli- destiiuat araplius. Confortamini igi(ur,et nolite
cuissel, rex Franciae adj'ecit: t'Domine archiepisco- expavescere.i Cui inquiunt: < Miseremur lui magis,
pe, vis esse major sanctis viris? vel melior Petro? dum nescimus quo possis divertere, vir tantae au-
Qnid dubitas? Ecce pax prae foribus. i Ad haecar- clorilalis, a summis et tilliniis derclictus amicis. >
chiepiscopus regi Francia? ait: < Verum esl, ante- Archiepiscopus inquit: <Deonostri curam cbrnmit-
ccssores nostri rnulto me meliores fuerunt, et ma- limus. Et ex quo iitriusqiie regni nobis praecluditur
jores. Singuli anteni suis temporibus, elsi non om- ariitiis, nec ad Romanos latrones consolationis gra-
nia se adversus Deimi extolleiitia , quaedam lamen tia nos expedit recurrere , quippe qui miserorum
resecarunt. Et si omnia rariiciltis lunc exslirpassenl, spolia et sine deleclu diripiunt: alia est nobis via
quis nunc ariversum nos ignem tcnlalionis hujiis- procedendumi. Audivimus siquidem circa Ararim
modi exciiaret ? Quo cnm illis probali, riigni inve- fliiviiim Burgundi* usque ad parles provinciae libe-
iiianiur eliam cum illis, laurieet gloria. Multomelius raliores csse homines. Ad hos ego et untis niectnn
nobis Deo consnlente acttim cst, nt siculin eorum pedites ibimus, qui visa affliclione nostra forsilau
sorleet numero laboravimus. ita et illorum laboris , .noslri miserebunlnr, viclualia minislranlesari lera-
^
et praemii simus parlicipes. Nec si aliquis eorum pns, donec nos visitaverit Deus. Potens est Deus et
Jorlc lepuit vel excessit in aliquo, ejus in hoc lein ultimo miscriae catculo suis adesse : et infiricli
poris vel excessus exemplum seqni lenemur. Pe- deterior est, qui de Dei desperal misericordia. > Et
trum eleiuin Clirislum neganlem arguimiis, sed Pe- statim adfuit prae foribus Dei miseratio. Accurrit
Irum usque in capilis stii periculum Neronis impe- enim quidam serviens regis Franciae, qui diceret:
litm arguenlem omnibiis modis comir.endamus. < Dominus rex vos ad curiam vocat. > Ad hoc ait
Sane quia Petrus ei consentire noluit in co , quod unus eorum : < Ut ejiciamur a regno. > Archiepi-
et dissimulare sine aniiiiaesuae periculo non polnit, scopus inquit: < Non es propheta, nec prophetae
itlcirco iniinicorum viclor in carne occubuit. Ex filius , noli vaiicinari sinislra. >
talibus pressuris calholica surrexit et crevil Eecle- Venienies ergo invenertint doininum regem cum
sia. Palres nosiri passi sttnt, quia noliieriint nomen tristi vultu sedenlem, etnon assurgenlem de more
Chrisii sublicere , et ego , ut hominis gratia mihi archiepiscopo. Quod faclum est in principio irista
lesliuialiir, Chrisli honorem deberem supprimere ? praesagium. Considenlihus illis et adhuc lepirie vo-
Absit! ait. > Insurrexerunl itaque magnales ulrius- catis, diutiiis facto sileniio, rex inclinato capite
que regni , impulanles arrogantiara archiepiscopi pI quasi dolens et invitus cogitaret ut eos de regno eji-
iinpediineniuin pacis : IIIIOinter alios coinite palam ceret, et illis id ipsum timenlibus, obortis lacrymis
proiestanie , quia archicpiscopus ulriusque regni prosiliens ctim singultu proj'ecit se ad pedes archi-
consilio el volunlali resistit, de caelero neiilrius episcopi, obslupentibus his qui adlierant. Archiepi-
riitmuscrit auxilio, sed ejectum ab Anglia Francia scopovero se inclinante ad erigendum regem, vix
non recipiat landem rex ad se reversns praeanguslia ait: < Vere,
Soluto colloquio non sine multorum murmure, domine mi pater, tu solus vidisli. >Et suspirans pr;e
reditur ad propria , coexsulibus Cantuariensibus in moerore repetiil : < Vere, pater mi, tti solus vidisti.
summa desperalione positis. Consueverat autem rex Nos omnes caecifuimus, qui contra Deum.tibi dedi-
Franciae post singtila Juijusmodi colloquia ad Can- mus consilium nt in causa tua, imo Dei, ad nulura
luariensis hospitium descendere consolationis ob- hominis honorem Dei remitteres. Pceniteo, pater,
tentu el reverenliae. Tunc aulem eum nec per se et graviler poeniteo. Ignosce ergo, et ab hac culpa
nec per suos vel respexit. Tres igilur dieias in regis me miserum absolve. Sed et Deo et tibi me ipsiim
Franciaecoinitatu ita transiil quod nec ari eum rex et regnum mcum expono, et ab hac hora promitto,
vcl alius cx sua parte accessil, et cum in lalibus quod tibi vel tuis non deero, quandiu Deo auclore
PATUOL. CXC. 8
*>£7 S. TIIOMÊCANTUAR. ARCIIIEP. 221
vlxcro. >Rege igitur absotuto, dalaque ei benediclio- A euin loetiinnbi cpislolicidcm langunt sed obscurius.
ne archiepiscopusSeuonis iugresstis esl cum suis in IIoc csl iu quarta parle, ubi prior de Jtfnnle-Dciet
gaudio, ubi eum rex Franciae regaliter exhibuit Bernarrius rie Corilo riomini papaeinandali 1'ueriiiil
usque ad regressura ejus in Annliam.j exsecutores dcsignaii. Reliqii:cvero omiiesepistolae
Quo audito, rex Angliaeregi Franciae demandal se ordine suo et loco rem gestam luciriiiis declarani,
mirari plurimura quomodo vel qua raiione de jiire ut ad legentis intelligeiiiiani per se salis snfti-
possct contra cuin fovere archiepiscopum, cum in eianl. Pracmiltunlur lamcii qtia-damepistolaeqvia-
ipsius regis praesentia ipse se ita liumiliarit, ad om- rum oblenlu, dum coiitcniio ageretttr inter regcni
iiem paralus j'ustiliam, nec per ipsum steterit, quo- et bealura Thomamet archiepiscopumEboracensem,
inintis archiepiscopus pacem haberel, quam ipse cognito el perspecto quod Caiiiuariensis piosperilas
arroganler cl coiiiiimelioscrejecil. Quocirca ait rede facili vincinonpotiiii: slttriiiilEboracensis archi-
gera Franciaetali de caetcroin suo regno non debere episcopus regisaiiimnm adversus Cantuaiienseniex-
praeslare subsidiura, in sui lidelis ignominiamel asperarc. Unde el avilis illis consucludinibuscon-
ruborem. Ad haec rox Franciae inquit nuntiis: < Iie servandis faciliuscessit, iil s/c regiam gratiam sibi
rcgi vestro nuniianlcs, quod si rex Angliaeconsue- conciliaret in Cantuariensis confiisioneni. Ascivit
turiines avitas quas vocaut, licet minus, ut dicilur, B eliam sibi in socium Gilbcriutn Londoniensera epi-
legi divinaecongruas, tamen ut ad rcgiam dignila- scopum, qui cl lpse diulius aspiraverat ad archi-
tem spectantes non siistinel abrogari, multo minus •piscopalum Cantuariensein. Quocirca duin exqui-
itiibi licel jus illins liberalilalis subverlere, quori silis dolis et insidiis frustra conatus est Caiituarien-
cum corona regni mihi jnre. corapclil liaeredilario. sera dejicere, sategit propensius, sed versute, si
Consuevit siquidcm Francia ab antiquis temporibns quo modo posscl a Canluariensi Ecclesia Londonias
imincs miscros el afflicios,maxime pro juslitiaexsu- palliura transfcrre. lsli ergo duo caeterorumsigni-
lantes recipere, el donec pacem liabueiil, fovere et feri ct totius perlurbationis incentores his.de causis,
lucri. Cujus hoiioris et excellentiacgralia,[Deo prout dictum est, regis aiiimiira induxerunt, ul has
pitio, rae vivcnte ad nullius persoua: suggestionem quaesequunlur consueludiiies conlra ecclcsiasticaiu
in Canluariensis exsilio derogabitnr. > libertateni statueret el statutas in regno Anplorum
Haecitaque idcirco hic exposuimtis,ne series epi- promulgaret.
stolarura iutcrrumperetur, cum veniuni fuerit ad
Jfa explicitopus Alani de Vila sancti Tlwmm,prout separatim habelur in codicibus mannscriptis. Suni,
veroduo alia [ragmenla, in QuadritogoLupi reperta, quibus in opereprmcedenlenunbenelocum dare potui.
eorum pritis ad legationemsuper Angliama dominopapa concessum; secundutn vero ad pmnilenlium regit
Ilenrici spectat.
FRAG.I. De legaiioneaposlolica.Obtinuerat siqui- C juramenlum schismatis. Richardum etiam de Luci

dem a viro apostolico aposlolicae sedis legationem et Joselinum rie Baillolio, qni pravitatnm illarum
stiper Angliam,et quidcm ad cautelam, ut videlicet auctores el fabricalores cxstiteninl. Ranulphum
firmior el magisanlhentica ecclesiaslica quaevissen- etiani de Broc, qtii bona Ecclesia: Caniiiaricusis,
lentia haberelitr, si deinceps ab eo aut in regnnm, homincsqiietam clericos quam laicns ccpil, ct in
aul in regni personas ferretur. Et in primisquosdam caplione delinuit. Hiigoneni quoque rie Sanclo
rieaulicis clericis, qui ralione ordinis seu benelicii Claro, et Thomam filinm Bernardi, qui bona ejus-
ecclesiaslici obligati sibi fuerant, el obedieniiam dem et possession»3absque connivenlia sua occu-
exhibere tcnebaiUiir dislinclissime citavil, ut ad ip- panles rietinucruiit. Oiniiesqiiequi de caelero in
sniii venire non differrent. Qnibiisdani etiani iu possessiones el bona Ecclcsiae conlra volmilalem
viritiie obcriienlia:sub ordinis sui el bencficii peri- siianiel consensum maniis violenlas exteuder.ini.
ciilo nonniilla pracepil, sed non venerunt ii, nec El hi quidem analhemaiizaii ex aulicis t!e niagis
paruerunt illi. Uiule appellationi non deferens ip- familiaribus et consiliariis regis eranl. liiide el
sos publice aiiathematizavii, et analheinalizatosde- fere jam quotquot in aula erant, aut noniin.iiimex-
niintiari fccit. Et non solura dc aulicis clericis, sed tomiiuinicati erant, ani excomniunicalis parlicipan-
et de laicisaulicis : el ob varias causas. Quosriara" do, quosevitare nec poteranl nec licebal, adeo ut
quia iuvasores,quosdamtaiiquain rerum ecclesiasti- vix in capella regis cs?ei, qui in missa pacis illul
carum violcniosdetentores. Et non soluin~ex his osculuni saerameiilale regi offerrei, nisi excommu-
et illis, seri ei aliqiios eliam ex ipsispi'opWr''iiiobe- nicatiis ex iioraine, ve! ex parlicipatione.
«tientiammanifestam, et maxinie qrtia hilef regein FRAG.II. De pmnitentiuregis. Rexaulem et Iegati
et ipsum lotiiisriissensionis incftiitSres exstiteranl, primo coiiveiieruiK apud Gorham, die Martis anle
quam et fovere in dies non desislebant. Rogaliones, nbi inviceni recepti sunt in osculo pacis.
I)eanaiheinatizalis sic Londoniensis et Saresbe- In crastino veneriint Saviniaciiiii, ubi archiepisco-
riensis pritni eraul. Aiiatliematizavii etiam Jo.in- pus Itolhoin.-fgensis,et miilli episcopi et proccres
111:111 rie Oxenforriia,et Riclinnlum rie Iveloestria, convenerunt. Cumqiie ibidem rie pace Doininitra-
ijtii in haeresim damnatam iiuiderunt, praeslaiido ctalum esset, quain rcx secuiulura mandata eorum
293 VITA IV ET V AUCT. ALANO ET JOANNE SALISB. 230
absulule jurare rcnuit, rex ab eis cum indignatione A t omires malas consueludines, qtiac in diebtis snis in
leccssit in haec verba : t Redeo in Hiberniam, ubi ecclesias Dei induclae sunt, peuilus dimitieret. Si
nuilla mihi incumbunl. Vos autera in pace ile per quae autem fucruiu malae anle tempoia sua, illas
lerrain meam, ubi vobis placuerit: et agite legalio- juxla mandalum domini papae, el consilio religioso-
iiem, sicut vobis injunctum esl. > Sicque ab cis dis- rum virorum lemperarct.
cessum est.Tunc cardinales, habito arctiori consilio, Tertio, quod Ecclesiae Caninaricnsi omnem suam
revocarunt episcopum Lexoviensem, et arcliiriiaco- integiitalem in terris et in aliis rebus restituerel,
num Pictaviensem, et archidiaconum Saresberien- sicul fuil anno, anlequam archiepiscopns iram regis
sem, et per eos laboratum est, quod sexla feria incurreret. Et quod oninibus, qiiibus oflensus fue-
sequenti rex et cardiuales apnd Abrincas couvene- rat propter archiepiscopum, pacem et aniorcm red-
rnnt, ibiquc omnino cniivciiliim est inlcr eos, ita deret, etpossessionum suarum pleniiinlinem.
quod rcx, quidquidcx parte cardinalium ei proposi- Quarto, quod si necesse esset, ei riominus papa ei
luni est, benigne suscepit el concessit. Sed quia mandarel, irct in Iiispauias ad libcrandam lcrraiu
rex filiumsuum voluit adesse, ut qu;e pater permit- illam a paganis.
tercl, ille etiam asseverarel, lerminus ei dilalus est _ Injunxerunt eliam ei secretius jejunia et eleemo-
usque ad sequenlem Doiiiinicaniproximam, virielicet synas, et alia quredam, quae ad communem audien-
ascensioiiis Domini. Tunc in publica audieiiiia rex tiam non pervenerunt.
manu sua tactis sacrosanctis Evang^liis juravii,quod Ad harc onniia rex benignissime assensum pracsti-
ncc mandavit nec voluil quori archiepiscoptis Can- lit, ita quori coram oinnibus diceret : < Ecce, do-
luariensis inlerficeretur; et quoil auriila moile ejus mini legati, corpus meiim in inanu vestra esl.
pltis inde doluit, quam laetatus est. Aririiditetiam ex Scitole procerto, quia.qiiidquid jusserilis, seu pro-
propria volunlate, quod de morte patris vel matris ficiscendo Ilierosolyniain, sive Romam, sive ad
suae ntinquani tantuin doluit. Juravit etiam, quod Sancluin Jacobuin, vel quidquid id sit, paralus sum
quantaincuuqiie poeniteiiliam ei cardinales inj'unge- oblemperare. > Unde fere cuncti, qui aderaiu, vi-
rent pro salisfticlioiie, plenarie exseqneretur. Dice- dentes humililatem et devolionem ejus, vix polerant
bat eniin corara omnibtis se inteiligere. qnod causa lacrymas conlinere. His expletis, ne quid ad boni
esset moriis archiepiscopi, et quidquid faclum fuii, consumiiialioiiem rieessct, deduxcruiKeiini legati ex.
propier eum faclum essel, non quia ipse mandave- propria regis voiunlate extra ostiura ecclesiae, ibique
rit, sed quia amici el familiares videiiles turbatio- flexis genibus, non tanien cxutis veslibus, iieqne
nein vullus ej'us et oculorum, cognoscentes etiam (C verberibus apposilis, est in ccclesiam iiUioductiis.
riolorem cordis, et sa>pe auriientes querula verba Et ut aliqui de regno Francorurn haecita processisse
ejus de archiepiscopo, jiijuiiani cjus absque cons- cognoscerent, statuerunt quod archiepiscopus Tu-
cientia ipsius ulcisci parabanl. El irico cuin oinni rouensis, et suffraganei ejus coram rege et legatis
hiimililale el devotione ad oninia, quae lcgaii jube- praescntiam suam exhiberent apud Cadomum priina
lent, se exposilum asserebat. die Martis posl ascensionem Domini.
Tunc ihjuiictum est ei a legatis, qnod inveniret Quod rex juravit, filius ejus mauii sua firmavit in
diicentos miliies pcr annum iiitcgrum sumptibiis manu domini Alberti cardinalis, se ex parle SIIII
stiis, vidclicet uiiicuiqiie railiti trecenlos aureos in observaturuih, cl si rex pater raorte vel alia causa
terra llierosolymitana conlra paganos, secunduin manifesta pra:peditus poeiiilentiampraediclara com-
disposilionem Templariorumi lere non possct, quod ille perficeret.
Secundo, qtiod prava slatiUa de Clarendune, ct
ADDITAMENTA DUO ^
Ad libellos Alani Teok. et Joannis Salisb., quorum prius in cod. msto fcibliqth.Mus.
Prit. sub numero addit. 11506, f\ 66 : posterius in alio cod. ejusd. bibhot. (addit. 10050)
occurrit.
ADDIT. I D lamum irruperunt, denunliantes ex parie regis mo-
ram in Normannia facientis, ul episcopos Anglia:
Quin ad slabiliendam hujus historim fidetn certo quo- suspensosoflicio restitueret, excomniunicatos absol-
dam argumento hic inserendum visum esl velus verel. Quibus respondit non csse judicis inferioris,
super conlroversia divi Thomm pro Ecclesim liber-
tale fragmentum. ut supcrioris sentcntiam solvat et quod nulli homi-
num liceat inlirmare quod apostolica sedes decreve-
Quinla die NalalisDomini circiter horam vesperti- ril. Altamen si Londoniensis et Saresberiensis
nam, dum archiepiscopus cum clericis euis resideret episoopi suo mandato se pariluros juramento iirma-
in thalaino, Willelinus de Tracy, Reginaldus filius rent, eos pro pace Ecclesiae et reverenlia domini
Ursi, Hugo de Morevilla, Ricardus Brito, de Nor- regis absolveret. Uli ira incandescentes et scelus
niaiinia vcniciiles tanquara furia invecti, subito iha- nelariuin quod in niente conceperant ad eflecuiiu
231 S. TAOMM CANTUAR.ARCIHEP. »-,*
perducerc properantes cum impclu recesserunl. A prudentuni consilio st.ttnerunt ut id maturiori tra-
Archiepiscopusvero.monenlibus clericis suis el liora dcrenl sepullurse, quod nec aquis abluendum aliqui-
ctici vespertina urgente, majorem intravit ecclesiam, bus videbalnr, proesertim cum longa absiineniia
Vesperas decantalurus. Quatuor itaque nefanili sa- fuerit clarificalum, abstersum cilic.io,proprio puri-
(clliles supradicli, interim miliiaribus armis induti ficalum in sanguine.
c vesligio subsecuii sunt arcliiepiscopum. Qui cum Poslquam rex Angloruinapptilit iu Normanniam,
venissent ad ecclcsiam, oslia ipsius ecclesise(sicut slalim cum festinatione accessit ad domimimAlber-
prxceperat archiepiscopus), invenerunt aperta. lum et Tbeodwinum cardinalcs, et apostolica3sedis
t Nequeenim, ail, Ecclesiam Deiquaecunctis univer- legalos ad parles illas a domino papa transmissos.
salilerdebet essc refugiiim lurbato ordine commu- Posllongos tamen et iimnensos Iraclalus primo ha-
tabimusin eastellum. >Turbis undique conflucnlibus, bitos apud Saviniaciim, apud Abriucas in prseseutia
pracdicli qualuor ecclcsiam irreverenter ingressi, legatorum juravit doniiniis rex mortem gloriosissimi
cueperunt clamare : « Ubi est prodilor regis.' Ubi martyris Thomaenec volunlnte sua nec conscieniia
esl prodilor rcgis? Ubi csl arcbiepiscopus? » Cum perpetratam fuisse, nec suo artificio perquisitam.
auiema.rcliiepiscoptisnonicnnudiissct arcbicpiscopi, Sed quam malefactores ex verbis qna; iracundi%ca-
a terlio gradu presbylerii vel qnarlo, qucni jam B lore succensus minus cauie proliilerat, occasioncm
conscenderat, iis obviam regressus esldicens : « Si sumpseranl virum sanclum inierf.ciendi, cmn omni
qnaerilisarcbiepiscopum, ecce me in promptu habe- bumililate absoliilioncm ab iis petiil et impetravit.
tis, i quibus acerrima proponentibus ait : « Egn In facic igilur Ecclesias solemniter absolutus, juxta
mori paratus sum.viloe praiferens assertionem jusii- volunlatem el mandnluin cardinaliiim promisil quod
iiae, liberiatem Ecclesia:; rogo tamen ut. mei non ab inslanti feslo Peniecosies r.sque in annum laniain
sint obnoxii pcenoe, sicut nec Tuerunt incilatores pecuniam daret, unde ad arbitrium fralrum lempli
causae. i Dum autem nefandi satellitesstriclisinsur- ducenli milites ad delcnsionein terraa Hierosolyini-
gcrent gladiis, ait: < Deo el beatacMariaeel sanctis tanaB per annum perquirercntnr. Promisil eiiam
bujtis ecclesiac patronis el bealo Dionysio com- quod licebit appellaiiones iibere fleri, el quod con-
mcndo me ipsum et Ecclcsioecausam. i Immolams sueludines quae suis lemporibus eonlra libertatein
iiaquc coram aliari, lethale vulnus accepit ea cor- Ecc.IesiaBfueranl inlroductae revocabuntur in irri-
poris parie quam olei sacri perfusio specialius Do- tum, et quod possessiones Caniuariensis Ecclcsiss
mino consecraveral, ei qui pro liberiale cleri loties qnaepost egressum sancisc recordationis archiepi-
capul exposuil et oculos crcxil ad ccelum, inclinato r( scopi fueraiit ei ahlaiae resiiliierenlur in inlegrum.
capile percussus occubuil. El quod clericis et laicis ulriusque sexus, qui pro
Roberlus de Broc et sui complices arcbiepiscopi arcbiepiscopo Thoma de rcgno exierant, Jciiin pace
snpellectilem, clericorum veslcs et ininislrorum,olli- regis libere redire licebil el bona sua rccipere, et
cinarum eliam ulensilia diripuerunt. Equos omnes boc lotum promiilcre el facere ex parte domini
quos in stabulo repcrerunl dominico datos in rapi- papae regi injunclum est in remissionetn oinnium
nain celeriler abduxeruul. Corpus autem arcbiepi- peccatoruin suorum.
scopi quod a dextris sancli Benedicli decubuerat in Rcx filius regis idem quod pater stius juraverat
paviinenlo ante majus altare sub ipsius diei crepu- ei promiseral, juravit cl promisit. Et de bac re hac-
sculo dcportatum es,l. Ubi quod ad nolitiam cubicu- lenus.
larii solius devcneral astanlibus venit in lucem. Li- ADDIT. II.
cel eniin arcbiepiscopusbaliilum monacbalem, quem Miles quidam nobili genere ac dives Walterus no-
a icmpore miilto saiis occulte suscepcrat, canouicnli mine de Enicurt, percussus lepra, Canluariam veuii:
habitu suppressissct, caruern atirilam cilicio fcmo- acccplaque licentia a priore, ti-ibus nociibus sepnl-
ralibus cilicinis edomare curabat. Et ul brcviier alicrum sancli Thomae frequeiitavit. Cui in soiunis
qua complectamur, quoedivinitus ordinala concur- D sauclus apparuit, cl caput ejus utraquc inanu an;-
rerant, quae arcbiepiscopus ob tuendam Ecelesiae plexalus est ac disparuil. Miles vero evigilans ab eo
libertalem, Iabores, cxsilitim, propinquorum pro- qui iuerat omnino alium se senliens, gratias cgit
tcriptionem, mortcin etiam snslinere decreverat; Deoet ejus sanclo martyri, cl mane nioiiacborupi
iit negotiuin lale suo Marie discurreret, die Martis capitulum ingressus, audienlibiis cunctis, se tuto
rccessil a curia regis apud Normanniam, ul superius corpore mclioratum clara voce asseruii, acceplaque
iliximus.Die Manis trausfretavil, exsilium subiliirtis fratrum socictaie, in sua gaudcns cl cxsultaus cst
i:i Gallia. Consiliodouiini papa: reverlens in An- regressus.
gliam dic Marlis appulsus est. Die Martis occubuit Mulier quxdam ciijns oculi diutina caligavcrai.t
manibus impioriim confossus. Scquenli die Mercurii cxciiate, oculos linivii sanguine sancli, iumenque
sumnw mane nefandus rumor increbruit qtiod ne- recepit.
fandi carnilices aicbiepiscopi corpus abslrabere a Alia mulier languore gravi biennio pressa, lectu-
sacro loco condixeranl et canibus dccerpendum vcl lum foverat: quaemodicumsangtiinrssancli Tbomne
nvibus cxtra mtiros projiccre. Abbas ilaquc de Ro- a<|iix iminiscuii, qua bausla coulinuo lotam moihi
xelcia, prior et convcnlus Cantuariensis Ecclesiaj sui malcriam evomuit.
553 YITA VI AUCT. WILLELalO CANTUAR. 234
Crccuset nmtus riaius, e.idem IISIISmedicina, cum .\ Ciccus quidam in civitate Cantuarise bene nolus
ocnlorum acumine iiitegram perfeclamque recepit quem et ipsevidi, panniciilo saiignine
martyris in-
loquelani. tiuclo oculos fricuil, eademque horn esl illiimiiialus.
SANCTI TEOMM
VITA SEXTA
AUCTORE WILLELMO CANTUARIENSI.

(Uujus Iraclalus fragmenta tantum liabcmus, ea sciticelaitw m Quadrilogo exsianl.\
FIIAG.1. Thomas Londonicnsis urbis indigena, B sui temperaret maliiinm, et reprimeret atidaciam
parenlum mediocrium proles illuslris, quasi ex mi- ofiicialium, qui sub obtcnlii publicae potesiatis, et
ricis cedrus excrevit, et majores radice sua ramos praetexlu juris, tain Ecclesia? quam provincialiuin
expandil. Quem secundum utriimque hominem mul- faculiales diripere conspiraverant. Cernebat quippe
tiplici naturalium gralia bonorum bonitas ditavit pomifcx juvenem, cujiis mores ct iiidiistriam iu va-
divina, ul in minislerium magnutn vas videretur riisjam rerttm evenlibus expertus fuerat, in agendis
ejcisum, el ex naturaebeneficiis fulurus praedicere- slrenuum, in consiliis fiiluin, in dubiis securiim, in
lur aniisles. Nam serinone jiieuiidus erat et mode- adversis magnanimum, iu apparalu magnificum, iu
stus, quem blandum pueri, comem jiivencs, gralum largiendo inunificiim, ad jussa promptum, in obse-
senes mirarentur. Procertis ad eleganiiam, motige- quio sedulum, in omni denique opere providum et
ratus ad exempltim, pi udens ad sapientiaui, facie> circumspectum. Unde et talem aula dignum, et aulae
juvenilem venustatem praeferebal, et virilem gravi- graluin fuliirum, nec immerito arbilrahatur, spe-
tatem. Poslquam vero litterarum sludiis tradilusi "rans exinde nibilominus eo procurante inter regnum
liberales arles altigit, quatcnus lascivia aeiatis ett el sacerdoiium deinceps pacis gratiam et unilatis
angustia temporis permisit, in illis profeciL vinciilum firmius observari. Agente igitur et procu-
FRAG.2. Malre vero defuneia, sibi patrique reli-. C * rante ponlifice Tbomas aulam ingredilur, et tri-
clns, quemincendia crebra attemiabant, vicesimumi buenle rege olficium cancellariae suscepit.
secundum aetatis aiiniim olio impendit. Et landem. i FRAG.5. Qualis fuit in cancellaria. Archilevita
iiiMcivium vice tabellionis adhsesit. Liberaliiim de- igiiur aulam ingressus, et in aula, nt diximus, can-
niqne disciplinarum scbolas egressus, ad curinles5 cellarise ofllcio mancipalus, levitam pro temporc
se transferens occupationes, ccepit in florem SOPCU- . exuit, et cancellarium induit. Regis siquidem se
laris prudenliae pubescere, et fructum discrelionis^ s. conformans moribus, pariler nugis vel seriis inten -
polliceri. .» dere, pariter venari, et idem prandendi, dormien-
FRAG.3. Qui videntes eum in necessitalibus ex-- dique lempus observarc satagebal. Ad haec curiales.
pedicndis prudenter agenlem, et in consilio provi- facetias amplecti, numerosa clieniela gandere, glo-
rium, cum eo sociale frediis inierunt, condicentes, :, riam quaerere, popularis aurae fiaiibus deleclari.
ut de impetendis sibi ecclesiaslicis beneficiissuffra- Nam, ut de supelleclili tnceam, frenis ulens argonr
gium suum communicarent. Eranl autem tres: Ro- i- teis, spnmosis thcsaurum lupatis inferebai, mensas.
gerius Neustriensis, Joannes Cantuariensis, Timinas. s. et expensas comilum anlecedebat, nl ex altero pn~
Londoniensis. llaque primas pauca agebat, quilms s rum archidiaconi viderelur reminisci, ex altero ma-
^ leficiis
omnes vel unus ex istis non interesset. putaretur uli. Verumtamen licet ei miindus.
FRAG.4. Quomodocancellarius factus esi. Succe- !- iii omnibus lenociniis suis adulari et applaudcre
dente itaquc post modicum Ilenrico, duce Norman- i- videretiir, tamen quod rarius accidere solet, ii»
nix et Aquitaniac,Stepbano Angloruin regi in re- ;- affluentiarerum mirandus el imitandus eral corporis
gmim, elaboratum est ab antedicto archiepiscopo, ), casiilale, ut secundum vanitatem et castitatem de-
suspectam habente novi regis adolescentiam, quein n risorem beaii Martini Bricium viderelur exhibere.
pravorumbominum consilia perverlere moliebantur. r Et quia tempus admonet, libet interim quod occur-
a- rit expedire. Eral in villa Staffordiaeusque regales
ut arcbidiaconus suus regis collaleralis et cancella-
riusellicerelur, cnjtis ope et opera novi rcgis, ncic dclicias mulier pulchra, ad quam rex consiieiudinem
lii habuisse dicebalur. Quae quia cancellario co loci
savicet in Etclesiam, impctum cohiberei, ct consilii
35:; S. TIIOM^: CANTUAR. ARCIIIEP. 22G
adventanli xcnia transmittebat soepeet mulla, xsti- jA a quodam ccenobilaCanltianensis Eccclesiaesanetis-
mabai oppidanus, qui eum bospilio susccperat, quod . simoe convcrsalionis acceperal, cui Dominus iu
mulier eum provocarct ad amplexum, novuniqtic sibi visione locutus fuerat, quod si monacbum induerel,
procliraret amatorcm, quoeprope conlcmpium, mi- Dominum in negotiis propilium et coadjutorem me-
IIIISsolito frucbatur amore. De quo volcns certio- rerelur. Gaudensque, quod per hujushabiius susce-
rari, inlempesloo noctis silcnlio, sumpta lucerna, plionem duorum praedecessorum suorum vilarct
clam nd hospilis sui cubiculum ingressus est. Quem excidium : Sligandi scilicei et Elfini, cx quibus
videns immotum, suspicabalur quod ad cam irans- Stigandus in ciericaii hnbilu aposiolica censiira
isset. Et exlollens lumcn vidit anlc lecinm virum dignitale privalus vitam in carcere finivit, alter
procumbeniem, pedesque ct libias discoopertum, autem Alpino frigore congeiatus, et "scissi jumeuli
qui posl geniculationes et oraliones lapsus fuerat in siercore pedes involutus, non csl permissus sacra
soinnum;ct facium esl, ut religiosus invenirctur, pnlriim monachorum seile non monacbus insidcre.
qui liixuriostis pulabattir, forsan'ostendente Domino FRAG. 10. Et indc seminarium sumpsit : nam
temcrilatem nostram.qui facile judicamus hominem, cum primas onere pastoralis curoc premereliir,
1 sil in honiiue.
ncscicntcs quid i miilens regem rogavit cancellnrium sibi providere,
FRAG.C. Quibus obseqniis regis gr/itiam *it adc- qnin ipse vix uni, ne dum duobus officiis poterat
jiius. In omnibiis aiilem lenociniis mundi blandicn- suffieere. Secundam vero causam irae dedit : naut
lis, ct prospcrilaiis arridentis applausu iuenior Tho- puhlicoo poleslaiis ministri per rcgionem Anglica-
mas coiulitionis suae,el oncris sibi imposiii, quoliilic, nani dc corisiieludine sibi de singulis hidis, ul vcrbis
hinc pro domini sui regis salule et honore, inde coniproviiieialium ular, pccuniam colligiint,tanqiiaiu
pro necessitale Ecclesioe et provincialium contra laboris merccdem, qiicm luilioiii palriocitnpenduni.
bestias curiae pugnavit, ct quaiciiiis regin severitas Qitam pecuniam cuin rex tanqiiam redilum nitere-
ei revercnlin permisit, coiurn regem conlendens, tur in liscum redigere, obslilil primas, diccns non
tanquam qnodam futuroruin praesagio sub pacis oporlere pro redilu compiitari, quod suo et aliorum
tcmporo dimicabat in acie. arbitrio darelur. Sedel lertiiun fuit,quod iram rcgis
FRAG.7. Rcx autcm videus fiiim officium siium acccn !il.
prudenlcr agenlom, el fidclissimum sibi, primie sedi FRAG.H.Accidil post modictim episcopum Lexo-
Aiiglorum proeliccrc cogiiavil, credens ipsmn innti viensem reconciliandi gralia regem ex transmarinis
qiiidcm honoris fnsligio benc siiflicicntcm , queai adtisse. Nnm ab amicitia ejus excideral : cui, for-
loiies magnanimum in maguis periculis cxperins (Q san itl recupernret graliam, qnam perdideral, con-
«•rat, spcransque suis hoeredibtis ad adeiindum re- sMiumdedit, ulinam non in liesioneiii nominis sui,
gnium eum profuiuriim, si se falalis dies rebns lni- iit ad se partem cleri converterct, ne praevalerent
iHnnisimmature eximeret, se vero per eum ccele- advcrsus eum, dttm siimil quasi conserla acie sla-
siaslica, ul saecularin, ncgoiia pro libitu geslurum, reni, et eommunicato consilio atque suffragio sibi
si vila diuturniori friierelur. subvcnirenl. Igilur eliborattim cst, ul iuila iiuilas
FRAG.S. Solus tamen episcoporum Londoniensis Ecclesiae scinderetur, ct in paries regis episcopi
obluciitus est. Scd qui nnllis jiivabatur sludiis, et convertcreiitur, qualenus et arcliicpiscopus convcr-
sua, non quae Jesu Chrisii, qnaesisse videbalur, ea tcrelur, aut si solus slarel facile contcreretur. Con-
facilitaic sentenlia plurimoruin convinci meruit.qua versis igilur episcopis, quibus ab antiqub rcgis
coniradicere procsumpsit. odio dispcndium mcmbrorum et salulis iinminerc
• FKAG.9. Consccraiiis igitur bcalus Thomas, ut videbaiur, conversi smit et alii, qui domum suam
cnm sacramcnto rcrn sacramcnti conseqiieretiir, ve- supe.r arenam posuerant, et fliiminis iinpingenlis
tc.rcm bominem renovare disposuil. Unde l.inipiain impi'lum non sustinebant.
jam iransformaiiis in virum alterum, factus esl FRAG.12. Sed cl quadnm die prxsul Hcrefordien-
alisiincnlior, vigilaniior, frequenlior in oratione, D ] sis Roberlus, ct comes Vendomioe, abbasque de
sollicilior in praodicalione : ocstimansqiie reclum Eleemosyna super prasdictis consucludinibus cmn
jeiiovalionis progressnm a se ipso incipere, tunc primale sernionem diutius bnbiierunt. Asscrehnt
recte senliis dominari possc, si sibi ipsi prius didi- autem abbas se a Romano pontifice dircctum qui
cisset imperare, corpus suum serviiuli subjiciens regis eiim volimintibiis obtempernre persuaderet,
ilocuil ancillari, spiritum dominari, liabiiuque mo- (liccns dominis cardinalibus dominiim regein jure-
uacbali cuin cilieio susceplo, spirilualem liomincm, jurando cavisse, quia niliil in pranjtidiciuiiiEcclesiae
qnc.Msub honcstaie lanien vestium oculis honiiiium poslularct, sed honorari coram opiimalibus suis
cximebat, merilis implebat. Paucisque consciis sub duntaxal exoptarel, cl per boc posiulationibus ejus
lorica fidci militabat, gaudens quod in triplici veste vcl umbratilem el qualemcunqiie consensum suffi-
triplicem pcrsonnm gererel : exleriori clerictim cere ad rcformalioncm pacis. Si quid sic prassti-
cxbiberel, inleriori monacbum occultarel, inlinia merelur, dominum papam sibi malle impuiari,
eremilae molcslins sustinerel; gaudens quod cxte- quam pacem non reformari. Non credimus anibi-
liori imindum fallcrel, interiori fralribus snis se gendum viros bonos bonmn ecclcsinsiica; pacis
conformiret, intinia motus illicilos tempcrarel. Nam optnssc, minus tamcn cauli paruin altcndcbant^
537 VITA VI AUCT. WILLELMO CANTUAR. 23$
qiiia in modestia poslulaiior.is rex excederet, et in A lurus bona fide, verbo illo snppresso, scilicet, salto
locum proesumplionisgermina promissionis dcgene- ordinesuo. Et quasi juratoriam adjiciens camioiie-n,
rarent. hoc se faclurum in verbo veriiatis spopondit : pec-
FRAG.13. De vocalione archiepiscopi apud Cla- catum peccato adjiciens.
rendonam. Rex igiiur rcgni et sacerdotii, ut vi- El id ipsum in eadem forma singulalim univcrsi
debatur, pacem zelatus, sed sibi et archiprocsuli pontifices jurarunt. Et ineontinenii facta obliga-
euo minus providens, apud Clareudune regimm lione in forma bac, per quosdam regni proceres.qui
convocat universum. Quo cum praesules et proceres has nosse dcbuerant.facta cst regiarum constieiudi-
fonvenisscnt, excgit rex inslanliiis, ut promissa ntim recogniiio, et sicut pnblice, iia et expressim
eilii solverenlur. Verum archiepiscopus, licel regi recensenlur. Verum cum pleroequejain fiiissent cx-
assenlirc proniisissel, suspectam tamen Iiabens pressoe, et multo pltires, ut videbaiur, forcnt cxpri-
rogis promissionem, etqttia frequenler principes ad mendoeadhuc, archipraesul interlociiliisesl, dicensse
indebila maims exlcndtinl, modum ignoranles, elegit iiec esse ex aniiquioribus regni, ut pristinas rcgni
polius apud regem , qunm in lege Dei perielilari, conslitiiliones scirel, nec in archipraesiilalii diu
ameuinqtic serpemem conierere, priusqiinin prnviias fnisse : iinde ct dicebat se ncscire de his. Et pra>-
m popiihiDei pullulnrei. Itaqueqnainvis exsiliumvel lerea quia inclinata essetjam dies, inntuin negoliiini
ciircerem inctuerel, Dciini iniiien pluris a^slimans iliflerciidum in crnslinum. Placuit sermo, et in sua
ex advcrso ascendit. llle minalur, iste refragalur; ille se rcceperunl hospilia, in crastino revertentes in id
delirat, iste laciia prece suspiral. Inlerea episcopi ipsuen. Et quoepridie intermissoe fuerant consue-
Salesberiensis el Norvicensis, quos ab anliquo odio ludincs regiae, recogniloc stint et expressae, et iii
pienn manebal, timenles sibi ex Uupacali lcmporis scriplum cbirograpbi modo confecltim redacloe, et
occasionc, i verbis lacrymabilibus nrchiepiscopum rcgiarum coiisueludiiintn nomine censilae. Quarum
exorabani, quod sui misereretur cleri, quod aiiimi lamen niuliae, ut perhibehalur, nequaquam regioc,
pertinaciam relnxnret, ne ipse carcerem, clerus sed odio arcbiproesiilis ad ancillandain Ecclcsiam
cxlerminium, ipsi capiiis dnmnaiioncm incurrerent. evomituni amiulationis et invidiaevirus : ipso etiam
Sed el comilesdiio, poleniissimi in regno, ipsum rege ignorantc, qnod hoiuincs inlor ipsiim el arcbi-
aggressi dicebanl, quod nisi ille vohnilati rcgis propsiilem siium lnc aaiulia disscnsionis zizanit
acqnicsceret, ex rcgis jtissione ipsi ad violeiiliiiin seniinare iiilendereul. Nec enim rex, qui adhuc ju-
cogendi eranl, quoeregi, sibique perpetuam eroga- venis, sicut nec arcbipraesul novus, pristinas rcgni
rfct, infamiam. Vir igiitir invictoc constantiae, •et.in coiisiicliiilin.es nisi ex aliorum relatu cognoscebal.
pelra Cbrisli fundatus, nec blandiliis emollitus, nec Quales vero lioeregioeconsueludines fuerinl, si quis
terroribus concussus, taiulem a greniio veritatis, ct plenitis scire desidorat, eas in fiiie hiijus historioe
siiui matris avelliiur, cujus libertnli adhaerebai. Et scriptas invcniet.
ne viclor in lile per superhiam luiiiescerctin mente, FRAG.\i. Qunliter arcliiepiscopus a/t se rever.tus
inde deerescens unde prolieere deberet, derelinqui- f/tcli poeitituerit. Scriptis igitur consueludinibus,
tur ad horam sibi, ut cadai, post casum resurgat; cl ad formam cbirographi redaclis, poslulat rex ab
cadens bumanam fragiliialem agnoscat, resurgens arcbiepiscopo et coepiscopis, ut ad cautionem ma- i
circa se divinam iniseralioiiem iiitelligat. Sic, ne jorem et fiimilaiem sigilla sua appcndnnt. Veritui
quis, de virtutc sua confiilai, princcps apostolorum arcliipraesul, elsi vehementer conirislalus, dissimn-.
Peirus, et David sanciHS ceciderunt. Non lamen lal tnmeii, rcgem conlristare tunc nojcns. El cnule
cadendi proponimtis exemplum, sed si ceciderit qiiidcm de planonun ncgabal, sed differendum adbuc
quis. resurgendi. Cecidit siquidcm Petrus, sed respi- dicebai. Elsi paraii cssent ad faciendiim, diccbat
cienle in eiun Doinino , flens amarissime fortior laincn proplcr negolii magnitudinem dcccrc dila-
resurrexil. Cecidit David, scd prophela euui Jrcdar- tionem vel modicnm, cum juxla sapienlcm nbsque
giicnle, bipsus culpain plcue pcenitcndo delevii, et D consilio nihil fnciendum grave, et exinde posl deli-
pcenam evasil. Sic beatus Thomas lentationi rclin- bcraiionein aliquantulaiii ipsum el cpiscopos alias
quitnr ad horam, ut posimoduiii fragililaiis propriae super hoc decentius requirendos. Scriplum tamcn
memor, fortior resiugai ad puguain. lgiiur cui\i diclas consuetudines continens recepit, proemcditalc.
lertio per Ricbardum, magni noininis viriini, qni qiiidcm ei provide, ul caiisam videlicet suam sccum
lemplo Hierosolyinitjiiio lunc praeeral, sibi cavere scriplam haberct. Aliain vero scripli parteni susce,-
moueretur et clero inisercri, non uilii feornm sup- pit Eboracensis arcbiepiscopus. Rex vcro ipse ler-
plicationes, non genicuiaiioiies. Nam tnnqiiam in liam, in regni archivis reponendam, et sic a curia
ipsins verliccm vibratos gladios viderenl, plangere recedens versus WTinloniam archiprxsul proficiscc-
videbantur, et lanquam funus praesens fuluruin batur.
facinus^lugebant. Unde polius super clcruin, quain FRAG.15. Et pcenitentia duclus, quod temerari*
super se molus miscralione, anniiit de consilio il- consensisset illiciiis, qtiainvisex lnagnorum virorum
Inrtim regi;c voliintati parere. Priinus igitur ante persiiasioneculpam excnsaret, quamvise.x clericansa
oiniies archipraMil in proeiacla forma se obligat, causam suam justificaret, tainen a se ipso, tanquami
quod vidclicet rcgias consuctudines foret observa- pro seipso conimisisset, pcenas exegit, jejiiuio cs...
239 S. THOMJZ CANTUAR. ARCHIEP. 2iC
asperitate veslimentorum se afUigens, et se inlerim A gressa e.st super alieruirum sine mensura caput.
ah aliaris officio suspendens. Rex eniin c.lericos homicidas, fures, latroues, sica-
FHAG.16. De zelo archiprxsulis pro dignitate Ec- rios, aut aliis flagitiis dedilos, ad soecularejudicium
clesim. Inlerea elaboratum estab episcopo Ebroi- trabebat, ut confcssi vel convicii de crimine, oflicio
censi, ut rex et archiepiscopus in gratiam revoca- suo privarentur, privati curise traderentur. Arcbi-
rentur. Rex autem ad gratiam sine suarum legum episcopus vero, quid cui judici liccret in causis
confirmatione compelli non poterat, non attendens considerans, nihil invenil quod hnbcnt in ecclesia-
legislalorem dicentem : < Vaequi condunt leges ini- stica causa criminali poteslas soccularis, qu;e de
quas, et scribentes scripserunt injiisliiiam, 111oppri- divinis rebus dcfinire non potest, juxta conslilutio-
mant pauperes in judicio et vim faciant humilibus nem illam : Si crinien ecclesiasticum cst, tunc
populi Dei ! > Unde cum episcopus ad pacem insta- secundmn canones ab episcopo suo causarum e.xa-
ret et arcbiepiscopusEcclesiacprofectum desideraret, minalio et pcena procedat, nullam communioiiciii
qui sine pace provenire non poterat, mittit ad aliis judicibus Iiabcntibtisin liujusmodi causis. >Ihcc
Romanum pontificem, lauquam rogaus consueludines et his similia considerans archicpiscopus, clericos
illas cotifirmari. Quae tam suhita viri mutaiio, quoe ™infnmes non n!si apud ecclesiasticos judices permit-
laula consianlis inconstantia, ut modo rogarel ennr- tebal couveniri, ubi convicli propriae dignitatis olfi-
inia confirmari, ad quoruin consensum prius non cio spoliai-enlur, non inuiilarcnlur ; quia non judi-
potuil inclinari ? Nimirum majoris arbitrio reliquil, cat Deusbis in id ipsum, vel ne forte dtiplici poena
quod per se non praesumpsit, ut a seculpam traus- imillati, laicis infamibus conditione videreiitiir
fcrrei, et domino suo salisfaccret, sed beati papoe inferiores. Sed si post degradalionem relnbcrentui'
religio circumveniri non potuit, qui regiset archi- in consiinile flagitium, secundum publicas leges a
pracsulis cerlamen ex ordine cognovit. soectilarijudice punirentur. Non eniin decebai, ut
Archiprasul itaque fullus aposiolica auctoritate et dicebnt, quamvis inordiiiatos, inordinate judicari.
exhortalione, sicut erat spiritu fervcns, moxexcussit Haccet hujusmodi iram regis accciidebant. Et jatu
sc, cum propbetico sarculo evellens, destruens, ira proecepsfcrebatur, etper diuliirniiaiein lemporis
dissipans, et eradicans quidquid in horlo Domini invnlescens in odium vergebat. Qnapropter episcopi
male plantatum repcrissei. Non quiescebat nianus non rcininiscenles se super genles el regna ad evcl-
ejus, non parcebat oculus. Quidquid etiam pravuin, Icnda viiiorum planlaria constitutos, non niodo non
quidquid asperum, quidquid distortum, non jam sumpserunl sculum fidei, ul slareiil pro donio Do-
cnm prophetico sarculo, sed in evangelica sccuri inini in die beUi, sed et posiieruut corpus suiim in
dejiciens; regias quideni et ecclesiasticas consue- lerra, ut lieret via transeunti. Nihilominus lameit
liidines bonas conservans, alias vero in Ecclesiae vir Dei, acceptae potestatis memor, Deo sibique rc-
deirimentum, vel cleri dedecus inlroductas, taiiquam lictus, immobilis permanebai. Egeral in allum ajies
spuria quoedam vilulaniina resecans, ne mitterent radices suas : et licet defluenlibus foliis rnmisque
radices allas. Et tanquam de silvestri nimis silvaet suis, tameu ad liirbiuem veuloruin dejici non pote-
veprosa, sic nitebatur pro viribus quidquid asperum, rat.
incomposilum, in lecorum, obvitimve foret, tolutii FRAG.18. Sub tanta, inquit, partis utrinque dis-
de populosuo delcre etexslirpare, ulfaceret prava sonantia pav perpeliium relegalur. Nec spes quidem
in direcla, ct aspew»in vias planas. graliae poterit seslimari.
FRAG.17- Videns itaque rex, quia in his, quae Fu.vG.19. Hle autem gaudens ibat a conspectti
tenlabat, non proeedebat, ad id ex consilio inalevo- coucilii, quoniam dignus babiltis est pro nomine
lorum diverlil, ut sd oemulunidomini Cuiiluariciisis Jesu conlumeliam pali. Hamelinum laincn coniitein
legationein apostolteoesedis transrerret. Quod cum et Ranulfum quemdam , proe caeteris ei maculam
missis nunliis poslulasset, et non iinpetrasset, eo proditionis improperantes , tanquam mentienles re-
quod ab antiquo Canluariensis Ecclesia Iegationis, 0 fellil, vicissim imp.roperans, quod refellere non p.o-
privilegio gaudere dignoscitur, cognovit el conjecit tcrant, alterum garcionem et spurium , nee viri re-
Uomanus ponlifex, cum ex iiunlioruin protestaiione, prebensione dignum ; alterius vero cognaiu.m, qnoil
tuni ex nota curi.Iiuni crudelitale, quod vindican- in sua minime cognalione conligisset, ob Crimeu
dum esset iu archiepiscopum, nisi rcgi permittereiur laqueo suspensum.
de voluntale sua legationcm cuiquam stiorum con- FRAG.20. Ecce fugilivus ericius, de quo diaco-
ferre. Unde lilteras censuit regi dirigendas, quasii nus quidam vidit in visione. Nam rege Angloruiu
legationem et legationis ofliciuin concedcrent, ett cum uiiiversilale suoriim archiepiscoporum, episco-
gravanien archiepiscopo inferre probibereni. Igiiur porum, comitum, procerum, abbaiiun, et prioruin,
qui missi fuerant, cum sanctiiatem viri ad aliudl inlucoqui dicitur Wahcrghe, exsiliit ericiiisde me-
inclinarc non possent, cum umbralili et vana lega- dio eorum, tamquam lumultu venantium excitatus.
lionc reversi sunt. Quam rex suscipiens gloriabalur,, Quem cuncli videnies agitare cceperunt, vociferalio-
lil fcrlur, in nominis umbra, tanquam iit arcbiepi- nibus el insultationibus insectantes. Ipse auteni mul-
«copum polestatem accepisset. tiliidinem praecurrens, non in directum, sed per
Sed nec in liis liuibus lis fit ira subsedil, scd pro- flexuososcalles ad inarc festipabal, portaus in doisai
2*1 VITA VI AUCT. WILLELMO CANTUAR. 2.52
siio librum intitulatuin, Actus aposlolorum. Nemo'A qiiorum miseriae causa erat, ei quibus procier com-
autem eorum, qui sequebantur, erat sine vilio cor- passionem parum vel nihil conlerre poteral, nimi-
poris, sed aut ca;cus, aut Iuscus vidcbaiur, aut rmn inter incudem et mallcum versabatur, el tot in
claudus, aut labiis, aut naso mulilaius. Ciimquc se persecutioncs excepit ! Hinc anle martyrium
tandem venissel ericius ad mare, misit se in illud, martyr f.iclus esl, ante lunsiones latomorum angu-
el ulterius non emersit. Quod videntes, qui |eum lari lapidi conquadratus, anle fornacem ex aere in
r-ersecuti fnerant, reversi sunt. El ecce suborta est argenlum, ante molam ex pnlea in frumenliim trans-
nebula densa et lenebrosa, occupans facieni terrae, formatus, et cilra fracluram alabastri nardi suavi-
qiiam sequebatur imber sangiiiuis. Divertit autem talem redolevit. Vir ilaque apostolicus, et fralrura
rex in salam regiam fundalam in praedicto loco, et potentatus, nationes cl regna , audienles hoec mox
sedil iu ea induius veste candida, linea, et lata, obstupueriinl, et faclum admodum profananles, ar-
catidisqtie vulpinis lanquam serlo caput cinctus. Non chipraesuli et tali ac (anloc ejectorum lurbae tolis
cessabat auiem sanguis super eum dislillare, quia pietatis visceribus compassi smit. Unde archiepisco-
domus, utpote desena in loco deserti, sarta lecia pus, eo quod tantam turbam secum ferre non pos-
noii habebat, per n.iiaedepeudentes caudas vulpinns set, ipsos per diversas nationes et provincias, ac di-
dclluebat in siiiuin ejus. Ciiinque siiium et siuuosa "' versas pcrsonas ciim liticris suis supplicaloriis
veslis ejus volumina iinplessei, refluerc ccepit et os transmittebal. Qui oinncs ab eis, ad quos missi smit,
ejus eliam abundans implevit. tum tanloemalilioeodio, tiim fnvore mittentis, bcni-
FRAG.21. El paululum progressus quosdam de gne suscepli suui. Omnibiis ilaque sic prcpiliante
niore genlis illius armatos obviam liabuit. Quibus Doinino provisuin est in brevi, ut inler ipsos egens
percunctantibus an ipse essel Canluariensis arcbi- iiiillus essct, plurimi eliam (elicius in exsilio quan:
episcopus, verbo respondil : c Siccine Canliiarien- in patria degerent.
sis pbaleralus incedit ? > Et non esl agnitus ab iis, FRAG.24. Quomodoarchiepiscopus ccepit arctius
qunmvisdese ipso lestimoiiium perhiberet. vivere. Verum, elsi proscriplis Deo miseranle sic
FRAG.22. Coniigit eodetu icnpore Ricarduni de provisum fuerit, arcliipracsul lainen attendens in
Luci, familiarein regis, peregre redeuntem, ad euiu- lanla proscriplorum multiludinesuuni aggravalum
dem locumdevenire. Qni audiloarchiproesulis egrcs- cxsilium , et poenamexasperatnm, disposuit una et
su a Brilannia, accessil ad eum, promiuens se ei pcenilenliae suae aggravare districlionem , ut praeler
graliam regis reddiluruin, si rediret. Praesul vero se illud, quod quotidie portabat, cilicium, et crebras,
non credebat ei, liinens laqneosquos evaserat. Ille /r quas flagellatus furtivas accipiebat disciplinas, ipse
vcro, quem reducere non potuii, diffidiiciatiini di- quoque dislriclius solilo viverel. Unde et uni fra-
misil, et debitam domino patrique suo revereuliani trum , qui ipsi in meVisaminislrare consueveral,
Iion exbibuil. una dierum inslillavit secretius, ut inter alios lau-
FRAG.23. De proscriptione lolius cognationis ar-r tiores cibos, quibus uli solitus erat, caule quidem ,
chiepiscopi.Rex autem cum redeuntibus nuiiiiis se ita ut nullus adverlerel, quolidie conventuales sibi
in suis pelitionibus didicisset rcpulsum, res oiiines apponercl cibos, quibus solis uii disposueral. Qiiod
archiepiscopi suorumque coufiscari praccepit; to- ut cautius fieret et secrelius mensa ipsi soli seor-
tam ejus cognationein, omnes qui euin fumiliaritate sim a suis ponebntur quotidie. Et ita quidem per
vel quovis lilulo conlingebaiit, proscriptos addixit aliquol dies solis pulmcntariis aridis et insipidis,
exsilio. Non inlanti vagienli, non decrepito seni, juxla quod Cisterciensis ordiuis regularis inslitutio
non in puerperio mulieri deciibauli parcebalur. Pro- habet, vescebatur. Vertim per aliquot tenipus sic se
cessit ullerius furor inanis, etpiis auribus horrenda nioriificans, sic contra solitum vivens, post aliquot
crudeliias. Nam compulsi sunt adulli jurare, quod dies gravi decrelus valetudine decubuit. In deliciis
conlristandi causa archiepiscopum, ubicunquc re- enim a primaeva aetaie enulritus, absque salulis de-
periretur, expcterent. Prohibitumque est ne pro ID liiiuento grossioribus uti non Jpoterat. Verum ad
eo oraret Ecclesia, quoif pro haereticis et schismati- cujusdain familiaris sui admonitionem, cui ajgrilu-
cis facere consuevit. Quolidie igitur ad eum nova diuis su;c causam hanc, nec lamen siue Liaportuni-
exsulum confluebal mulliludo : nisi quod plcrique latis insiantia, secrelius judicavit, congruis sibi ali-
a praefalojuramenlo auclorilate apostolica absoluti meniis, sobrietate comile, utebatur. Unde Deo fa-
jn Flandria remanserint. Hi proeserlim qui propter vente, in brevi restilutus est incolumis..
selatis vel sexus infirmiiaiem, et multam, quoe tunc FRAG.25. Quomodo rex archiepiscopum amoveril
eral, inclementiani temporis absque multo sui dis- a Pontiniaco. lnvidil ergo tantis profeclibus,
Dominico ,
pendio ad arcliipraesuleni, sicut juraverant', profi- qui zizania siiperseniin.it in agro
cisci non valebant. Caeleri vero quolidie glomerali et quia vir Dei de tribulatione profecerat, el ipse
veniebanl ad enm ejulantes et plangenles, quod es- machinatione sua corruerat, bile majori molus ho-
seul sic a naiali solo expulsi, bonis suis proscripti, spitem, tanqiiam de loco crevisset, hospilio proiur-
ct ab araicis et proximis suis elongali. El ila quoti- bare coniendil. Cujtis inslinclu , ul credi fas est,
die viruin Dci movebant. Quania igilur aimelale, direxil rcx Angloriim lilteras ad generale islud capi-
uuias, premebalur, cum assidue prae oqulis liaberei, tuluiu Cislcrciensc, ordini.corum plurimum coiumir
S.J3 S. THOIMS CANTIJAR. ARCHIEP. 2it
naiiis, si ulterius aavcrsaritim suum apud se reti- A i inquit : i Ergo mariyrio interibis ? Qtiid escuierto,
nereiii. Qtiod cinn archipraesuli niiiilialum fuissel, temiilcnln, et marlyri ? Non bene conveniunt, nec
habilo cmn sttis consilio mox respondit millnraiione in una scile moraiitur calix vini qtiem pntas, et
gc velle, qtiod sui occasione ordo loesionem uilam calix mariyrii. > Archiepiscopus inquit : i Fateor,
caperet.vel inodiciim aiiquid dainui lwspiiibiis suis corporeis voliiptatibus indulgeo, bonus tamen Do«
evenirel, qui in "lam nrcio et sibi ct suis lanlam miniis, qui justilicat impium, indigno dignalus cst
cxhibuisset liumanitalem. Et addidit, quod quocun- revelarc myslerium. >
que diverteret, ubiciinqtiecapul stiuiii reclinarel, ab FRAC.27. Bcato igilur Thoma Senonis sic resi-
c'rs Jse citissime amoveret r « Doinino, inquit, si dente, rex Anglorum indignissime ferens, quod in
placel, mihi et coexsnlihns nieis providenic, qui petiiionibus suis ipse repelleretur a quo suus prole-
yolncres coeli pascit ci vesiit lilia. i Misit igiiur ad gerelur adversarius, presbyterorum bona, per dioe-
gloriosum illiim FraiicoFiim regem Liidovicum nun. cesini Canliiuriensem decedentitim, ct vacaulcs
tiiini, qui de recessu suo a Poniiitiaco, et causam ecclesias occupavit, et pro voluntate personas insti-
recessusei iiuniiarct. Quodcum amlisset rex, pluri- tuit, et se ab Alcxandro papa, quem jam Dominus,
iiiini) adiuiraliis esl, ol moxsuis,qui adciant, lolum _ Romanaemiseratus Ecclesiae, in sedem suain revo-
retulil quod audieral. Et ilerando sic omnibiis au- B carat, abalienavit. Undc dolorem suum iu fide vin-
dicnlibiis inquil: t 0 religio, o religio, ubi es? dicntiirus, clerieos duos , Joannem vidclicet da
Kcce enim, quos credebainus soeculo morliios, sae- Oxenefordin, et Ricardum <le lvelcestrin, misit nd
culi minas liment. Et pro rebus caducis, quns se iiiiperalorein Alciiiamiias Fredericum, qui coracto
propter Deuni conleinpsisse profiienlur a Dei opere, consilio de pace Ronianae Ecclesi;e traclabal, man-
quod cceperanl, converiuiitiir reirorsuui, Dei cau- dans, quod si nomcn ct obedienliam Alexandri
sam cl Dei causa exsulaniem ejicicnlcs a se. > Et papae abjurarcl, pariicipem se schisinaiis baberct
convcrlens sermonem ad eum,;*qui uiissus fuerat, cum cpiscopis ct archiepiscopis stiis. Ille cu.n
inquil: ( Saltita douiinuin liium arcliiproesulem,et scliismaiis fuulores babciet, de consilio Coloniensis
fidticialilcr ipsi mco noinine nuntia, quodsi muiidus, arcbiepiscopi, qui G.'lavinno exslinclo siiccessoreni
et ctiam qui videntur niundo mortui eum deserant, jnm suscilavcrat consensil. Juraniibus itaque citm
cgo taineii eum non deserani, sed qtianlaciinque imperalore oplinialibits, et episcopis quibiisdam vo-
rex Anglorum clsi dominictis lioino meus sil, ad- lenlibtis, quibusdam oblrcclantibiis, el usque in
versus ipstim moliatiir et exerceat, ego lameii sus- lacryinas reniieiitibus, nuiitii qtioque rcgis ex per-
cipiam propter Deum exsulaiilcm, et propter jusli- Q ( sona ipsius in coiisimilcm formam juraritiii. Et
tinmadversa palieiuem. Nnntiet ergouobis ad qucm- iMiipiamsi miniis adbuc peccavisscl, rex porlus
cunque ditionis nostra; (ocum diverlere maluerit, ct diliguiilissime cuslodiri praccepit, feralia in cos sla-
parulum inveniet. > lu brevi igitur reverso eo, qui ttieus edicla, qui vcl papae inandala, vel lilleras in
missus fucrat, arcbipraesuli noinine regis reportaia Angliam defcrrenl, vel delntas recipcrent. Praecepil
stinl haec. Qui ad coinplcndum cum snis peregriua- eiiani publice, ct compiilil per vicos, per caslella,
tionis suae lempus rcsiduuin, praeclaram illam ct per civitales, abhominc sene usque ad piicrum duo-
regiam civitatem Senonis, a Pominiaco duodecim deiinem heati Petri successorem AlexanJrum abju-
niiliaribiis distaniem,clcgil, tuni propter loci pluri- rarc.Omnibus igitur^capili suo renunlianiibus sic,
inaiii coinnioditatein, tuiii proptercivium Iaudabilcm revelabantur cx multis cordibus cogitationes. Tunc
iiioraliiaieni, el devolain cl pr:cseitim advcnis dap*i- cral videre miseriam.Dalhan et Abiron qnainplurcs
lilnlcm, dulceinqiie alf.ibililateui, el jucundaiu so- per lines Anglicanos passim emergere, et in lateri-
cialilaicm. Bicnnio ergo percgrinalionis su:e Pou- bus aquilonis Luciferum sedcre.
tiniaci jam explclo, a Pontiniaco discessit. FRAG.28. De appeilaiionepontiftcumconlra archi-
FRAG.2b. De dhcessu a Ponttntaco, et reveiaiione' Tl episcopum. Posl modicum lemptis convenienlibiis ad
} tirhem Londonias ex mandnto
m/trturii tui. Ciimqtieilnque lerritorium Seiionense regis episcopis et
nbbatibus noniiullis, visum esl contra archiepisco-
pelcns, valc jain se deducenlibus facluriis essd, Timcbatur enim, ne ipse in enor-
erupil in lacrymas,quas i:icrcpans vcnerabilisnhlias piiui appellari.
loci inquit : i Quid sigis? Miror viruin invictoe con- iiiin, qnaeper regniun procsumebantur, manum cor-
.
Maiili.efcinineam in moilitiem degenerare. Ntuiqtiid rectioiiis exienderel. Appellarunt ilaque primi Lon-
doniensis et Sarcsberiensis , provocationis et prat>
rei faniiliaris nccessila.s majoresexpensas exposcil?
varicationis fomilcs. Exoniensis ad appellanduincojrf
An comilatus rarior, et famulalus minor lacrymas
non Episcopus vero Roffensis per simula-
istas cxcutiunl ? Si quid tua poscit indigentia quod lam poterat.
, ut dicebatur, infirmitatem excusavit suam
nostra faculias supplere possit, oslendatur, et fiet.i' abscnliam. Sicul et suam Wintoniensis, per litteras
Rcspondit igitur archicpiscopus : i Nibil istorum,> dicens:« Vocaiusa suminoponlifice nec appello, nee
sed quae de me sunl, fincm habcnt. Dominus servo> appelIarc;volo.»Êtcx ambiguitalc nominis pulabatur
luo vilae fmein, fmisqiie modum in visu proeleriloe i ad summi pontificis, id est, domini papae vocntus
uoclis praeoslcndcredignalus est. Gladium spicula- auilientiani. Ipse vcro summtim ponlificcm, siiin-
loris subtcrfugcre noju potero. > Subridens abbass iiiuni jiidiccni inlelligcbal, ad ctijus tribuual janv.
843 VITA VI. AUCT. WILLELMOCAÛAK. 216
jamque Irahebalur exaimnanaus, lanquam qui mn A J Acceperiint autem pieimriom poiestatem dccidendi
mullis diebus processerat, el vitae nietis appropin- quoesiinnes,quae vertebantur intcr regem ct archi-
quaverat. episcopum, et debitum eis finem imponendi, remoto
At archiepiscopus regem saepe paterna charitalee appellalionis ohsiaculo. Archicpiscopus vero sciens
coiiimonuil, tuui per scripla, liim per viros, qui proa rcgis amicissiinum nlteriim, et instanler ab ipso
sna reverenlia merueranl audiri, ut ab ecclesiasticae e pelilum, altcriim aiitem ex aliis cnusis suspecliim
libertatis oppressione desisterel. Sed el eumdem. habcns, recusavit utrnnique. Dicebat enim nequa-
se Willelmi jurisdiclioni in causa debere
super eodem Romanus poniifex per Rolhomagen- quam
sem archiepiscopiim, et per iinpc.ratricem qwondam ^ subjici, qui rcgis iuslantia polius mittebatur, quani
coaclus et missus venicbat: et quia non erat
Romanorum, malrem ejus, et per Herefordensem, ipse
et Londoniensem inulla prece sollicitavil. Diiinqiie e juri consenlanciiiii subire ejus judiciiim, qui de san-
suo sibi coinmercium facere quaerebat, et de
singulis circa mandala suam diligeniiam adhibenti- guine
bus, Herefordensis ipsuni usquc in fincs Walliarum^ prelio nomen et gloriam. Adeo aiiiem recusabai, ut
(hiclanleniexerciiuin cunt Iiileris prosequerenlur, excommunicationi subjici mallet, qiinm ejns jmli-
nihil iinpelrarunl, nisi ul archicpiscopus repairia- citim subire in aliquo extra cnriam Romanam. Nam
B
ret ulironeus, sictil ullroneus abscesserat. Credeba-_ ad jmltciariam poteslatem obtinendam super ciiin
tur lameii Londoniensem niiiuis fideliter mandalaj multipiici laboraveral ingenio. Dominus papa tn-
men considerans mnlitinm lemporis, ut iiiiligarel
prosecutum, quiacum domino papae rescripsissetsti-
perexseculione mninlaii sui et responsione r^gis, poleniiam eorum, qui turbare poterant Ecclcsiam,
ecclesiaslicoeseveriiaiis nnimadversionem, qiiam in( ad lempnseis potestntem jmliciariam duxit concc
procvaricnloresintendebal, debortari nonerubuil, utt dendam. Unde cuin in Franciam venissenl, jactabm
Ecclesia Canluariensisperpeiuuin sui pasioris exsi- Willelmus, se in dnmnnin et confusionem domini
liuin, stiumque lugeret Anglicana naufraginin. SedI Cuntuariensis venisse ad faciendam voluntaleni
successor aposlolorum ct cplumita Ecclesiae non, regis. Hinc Gallicana vercbalnr Ecclesia : et qni
inovebalur. Noverat siquideni quis esselqui loque- boniimpncisexspeciaveranl.dejectioneCanluariensis
lialur. Unde eimi modo non audivit sed cl archi- audita dejiciebantur. Sed qui confusionem inten-
cpiscopi, et ccclesiae,cui proesidebat,juris ei ilign.i- tabal, confitsus et inutilis factus est, mintis exsecta
tniis providebat indemniinii, sicuteianie cxsiliuni fronte veniilando meiiiendus adversario. Nam ante
caiisoeab oflicii suscepia potestate reci-
promiseral dicens : « Sune indiibilanler crcde.e le cogniiiqiiem
deriint scribente rege Francorum doinino papae,
voltimus, et firmiter ienere, quod iiunqiiam iu iini- Q'
inum nostrum, Deo volenle descendel, ut te vel quod maximuin ingercrelur Ecclesiacscandalum, &l
ecclesiam tuam aiicui personoe velimus in eccle- defensor Ecclesioeinnocens deponerelur , et inde.
siaslicis subesse, ncc nisi tanlinn Romano ponlifici damniim dignilalis efficeretur, unde praemium pro-
obedire. > Nam, quia audierat Eboracensem arcbi- motionis promercndum esset. Unde dominus papa,
in medio Cliarybdis et Scyllae constiliUus :
episcoptim crucem suam in stipite elatiouis extu- quamvis
enim rex Angliae donis et promissis, et iniuis
lisse, el contra consuetudinem per provinciam Can- Iiinc
tuariensem deferre, prohibuitne id decaclero facere instabat, inde rcx Francia» precibus et admonitio-
nibus obstabat. Hinc turbatio Ecelesiae, si repriiue-
pracsiimeret. Eboraceusis igilur a temenlalis ausu reiur
arroganlin, inde infamiocnola si damnnrclur
probibiiiis, et in cruce sua crucialtis, associatis innocens. Sciiienlinm suani rcvocuvit, scriheiij
sihi Londoniensi et Saresberiensi , una ctim epi-
scopis Anglioecongregatis, sicul dictum esl, nppel- legatis, ne ordine judiciario inier regem el archi-
I.ivit adversus Caiiiuariensem, scriptamque ci ap- episcopuin proesiderent, .sed plenoc inier cos paci
pellaiionem el appelluiionis lerminnm innoluit. coinpoiieiidaj omnimodis inteiulerenl, ita quod ar-
lllc vero in omai paiienlia el mansueludiue re- cliiepiscopo et Ecclesioesuoeantiqiia jura integra
seribens, et increpans, et objurgans animos in- D **el illibata servarent, nec in lerra regis aliquid nia-
qnieios, ecclcsiasticte pacis uiiilalem relorquere gnum facerent, vel in regnum ejus, si eos intrare
frustra satagebai. Oporlebat enim pati Cbristum vellet, inlrarent, nisi archiepiscopus regi primilus
Deum, et iniqiiiiuies Aniorrhaeoruin compleri. integre reconciliaretur, quia super bis sibi et illis'
""
FRAG.29. De legatis nnssis a domino papa. In- plurimum delraiierelur, ct ipse communi voce 1
terea ad instantiam regis missi sunl a Romano pon- cunctorum sinislra detractione laceraretur. Quae
lifice legati duo. Quorum unus erat Willelmus precum in mandaiis accepissent, Icgationis lamen re!i-\
sbyler cardinalis, regis amicissimus, qui, sicut ipse quias proseqiienies, rcgem adilum tanto minus'*
arcbiepiscopus de eo dicit, potius elegit esse mallea- laelificaverunl, qiianlo minus polestatis habucrtinl ;
torclericorum,principibus obsequendo,quam regum qui jam sciebat, et gravissime ferebat, quod potes
offcnsio divinam gratiam conscquendo. Alier dia- 'taseorumexspirasset cx parle. Sed nenihilagereitir,
conus cardinalis Otho nuncupatus. El plus avariliae ad : colloqiiiuni archicpiscopum vocarunt, cl proo-
quam justitiae sludiosi, el nisi delegarcnlur a do- fixiimestI tcmpus el locus.
miuopnp.i, potitis relegalione, quatn legniionedigni. Igitur conveniiinl, hinc cxsul cum exsulibussuis»
147 S. THOM^: CANTUAR. AKCHIEP. 24»
in c legali, adjunctis sibi arcbiepiscopis, episco-AA eo jure et liberiaie teneret, quo prasdeccssores sui
pis, ct abbalibus qiiaiiiplurimis. Nocte vero pro- lenere consuevcrani.
xiuia anle colloquium arcbipraesul vidit somnium, FRAG.33. Rex aiuom Anglorum ciio post supra-
•icul ipse snis inane seciim ad colloquium ciintibus dictuin colloquium in Angliiim Iransfretavit. lmrni-
relulil, quod vidclicel propinarelur ei venenum in nenie vero solemnitate beati Joanuis Bnpiisloc, sub
calice aureo. Et quidem accidil sic. Alier quippe praetextu ordinandi regni convocaiis regni proceri*
cardinalium, praefalus videlicet Willebnus.eleganiis bus, primogenito filio suo regni sui co:umUil hube-
cloqnii, et verba habens perstiasibilia, pacis qui- iins. Et ernut qui dicerenl, qiiiasuccessuro sibi rex
dcm suaves el blandos scnnones ei obluJil: cl vi- praecuveril haeredi, asseveranlibus aliis, quia in
(Jchaninr in superficie bona vcrba cl pncifica, qn;c odiiiinarchiprocsiilis, el in loesiniicni dignitatis Ec-
tainen si quis inlerius aspicerel, ecclesinsiicae paci clesiocCaniuarieusishncfeccrit. Iinposuil aiiiem ci
elliherlali 11011 modicum derogabaul. Unde et sin-. innmim arcbiepiscopiis Eborncensis in Caniiiarieusi
gula fere, quoe-acardin.alibusde pace proponcban- dicecesi, in ecclesia videlicetbeati Petri npud Wesl-
tur, arcbiepiscopo ct suis suspecla erant, nietiien- lnonasleriuin, contra digiiilatein Ecclcsioe Canliia-
tihus capi in scrmonibus., qui mollili et mellili riensis ct anliqiiam consiieiudinein, assisientibiis
erant, ct tamen ipsi nihilominus jacula. Diutius igi-• B * sibi el suffragantibiiS praesuljbus Londouiensi, Sa-
tur cl inaniler protracto colloquio, tandem iufccia iiosberiensi, et Roffensi, nec jus Ecclcsi.c Caniua-
pace, imo eliam absque omni spe pacis pcr ipsos; rieusis prutestaulibus, ad cujiis (lignilalem et jus
dcindi; fncicndac, archiepiscopus el legali ab invi- reguin Angloriim coronalio ab anliquo periinera
cem discesserunl, legatis (piidem ad regem confes- dignoscitur. Posl coronatioiiein celebrato convivio,
iiin reverlemibus. In Ceuoinannia vero, in civitate: rex regi, pater fiiio dignalus est n inisirare, et sa
ipsa Cenoniannis, nouiiulloe persounoe regni jami regem IIOIIesse prolestari. PoBuituileum dicti pro-
convenerant : ct videutes sic pacem nequaquami cessu lemporis el facii, didiciique rei comprobaiione,
per cardinales posse ficri, in audienlia ipsorumi non laiiium Canfiiariensem Ecclesium lacsisse,qtian-
suas appellaliones renovariint, pro rege, pro regno,, tum in vindiciam coriim, quos persecutus esl, ad-
pro p'crsonis propriis, el pro ecclesiis suis ad sedemi versariiini sihi ipsi de suo femore suscilasse.
aposlolicam reappeilanles. Post aliqiiantum veroI Audicns baccarcbipraesul in primis vix credidil.
tempoiis cardinales, a rege miilium honorali, ett Ipse siqtiidem lunquam vir providus, el cui de suis
ambitiosis onerali donis, archiepiscopi ct Eccle- adversariis suspecla eraut omni-L,a Romano ponti-
siae pace infecla, ad Roaianam reversr sunt Eccle- fice liueras impetravcrat, ad Eboracenscin archi-
Biam. ^* episcopum et alios Anglorum episcopos ante corona-
FIIAG.50. Archiepiscopus vero audiens novas ett tioueni directas, quihus aucloritale apostolica in
sciens eiiormitates c.um vaierihiis, quoe in pessimosi virlute sancloeobedienli.iserani inliibili, ne iu prae-
frnctiis excreverant, per diaecesim suam quolidie> judicium archiepiscnpi Caniuariensis, quiprojuslilia
piillularc, sciens a prophela malediclum, qui gla- exsulabat, regis liiio diadema impoiiereut. El dire-
dium a sauguine prohibtierit, ct qui opus Dei ne- clas hassibi liilcrus ipiidumepiscoporum anie coro-
gligenlcr feceril, ne non ainputaiis putridis raniis; natioiiein susceperuul. Alii de maudalo pr.cmuniii
vinea Domini corrumpereiur, accinxitse, el falceini recipere noluerunl. Uiule et conlra iiihibiiioiiein
ccclcsiasiicaesevcrilatis in miiltos exercuil. apostolicam coronationi inlerfuerunl. Sed iiiodiciiui
FRAG.31. Hiuceniniiiigraiiludinem tiinens, regenv v attendere libeat, quam profana unctio, quamodiosa,.
respiciebat qui in se beuelicia cougesserat, dumi quam inimica fuerit haec consecratio; si laiiien
schisma Romanoruin declinarct, illinc periclilaiilem! consecralio, magis quam exsecratiodicidebeat apo-
Ecclesiam dum Iransgressioiiem impunitam relin- stolica benediclione destituta, imo in transgressione
qitcrct. Tentatiirusqiie si vel adhuc sine incisiones contra viruin apostolicum f.icta; quae etiam ex inero
vulncribus medicari possel et citra rigorem severi-. ]n odio, ira,"7et indigiialione processil : odio patris
tntis regis emollire duritiain, missis duobus viris5 spirilualis a patrecarnali excogitala. Probanl liaec
liiterulis et discrelis, allero subdiacono et notario) lugubres, el omnibus postfuiurissoeculis detestandi,
siio, altero Romaiiaj curiae advocato, rogavil alten- qui ex hac consecratione provenerunt, eventus;
litis ut archiepiscopo archiepiscopatum suum cuini sacerdolum videlicet suspensio et aiiaibeniatizaiio,
sna gratiu redderel, arcliiproesulisoccisio, seinel el iierum inier paireiu
FRAG.52. Sub ea tempestate rcx Anglnriim orandili ct filium rebellio, el in fine egregii illius pueri con-
!
gratia profeclus est in Gallias, ubi rogalus a regee sccrati sic in adolescenlia omnibus post futuris s;c-
Fiancoruni, et regni oplimalibus , apud Montem a culis praemaluraemoriis detestanda praevenlio.Unde
Martyrum, divinae majestaiis intuilu, sanciorumquee et plangendum, et exclamandum : i 0 mors lua,
quos adorare venerat memorias, archiepiscopo suoo Hcnrice, o mors qu;;m dira! Quam dura et qiinm
gratiam suam reddere, omni dcposita simultate,:, amara nicnioiia tua, quae talem et laniam mtindi
qiinnivis primo conquereretur quod sibi non occur- gloriam, dum adhuc ordirelur, succidisti I Qnam
rissei, concessit ut in puce et securilutc repatriaret,;, inconsiderala, qiiam iiihumana, qnae lam certam, ui
pos^cssioncs el.archiepiscopaiuin suuin reciperet, etit puiabaltir, mundi spcni, duin adhuc fruclus iu floiw;
2i9 VITA VI AtCT. WILLELMO CANTUAR. 250
essel lani proeclaro,una cl brevi flnlus tui vehemcn- A enim quod magis homiiiibu.s dcbeatur, quani ut su-
tia exstifflasti! Sil niors lua ille, qui mors niorlis prema volunias, poslquam aliud velle non possint,
cst, ul vel per le lianseal ad vitam, qui non sibi, adiinpleatur, quatenus ad Ecclesiain, a qua arceor
sed inundo spcrabatur victurus. > Piura quidem de vivens, vel moriiium ferre non graventnr. >
aclibus Ilenrici hujus, etsi aetas lenera, strenuis la- FRAG.37. Conspiraveranl siquidem adversus ar-
inen, ei de modo ejtis exilus a vita inseruissem hic, chiepiscopum vel ex nliena voliinlate, vel ex propria
nisi'quia quam scribendam suscepimus lex historioe inaliguilate cum praediclis cpiscopis Reginaldtis do
obviat. Igiiur ad coeplum ordinem reverlamur. Warenna, vicecomesque Gervusitis, et Ramilphns
FRAG.54. De suspensieneepiscoporum. Scicus ila- de Broc, qucm pridem anathematizaverut, el cumv
que landem procerlo sanctus Thomascoronationem nrmala manu liltus obsidebnnt.
faciatn sic, per nuntios suos, quatenus pax proces- FRAG.38. El ingressus monasteriiim toto corpore
scrii, et in quibus finihus sletcril, et de coronalione prostraliis formam humililnlis cxhibuil. Deinde fra-
facta, Romano ponlifici totum etverbo etscripto in- tres omnes, a minimo usque ad maximiim, ciini la-
tiinnvil, bumillime et lacrymnbiliter supplicnns, ut crymis in osculo pacis suscepil. Nam quin quosdam
vel niiiic se excuteret excussorum filius, et in falsos ex eis excommunicatis communicasse audieial,ciim
frntresmaxime insurgcret, qui lanla laesione patris B peregre essel, per magislrum Joamiem Saresberieu-
sui, propter ipsos exsilium et proscriptionem snsti- sem et coexsulem mense uno proe se praemissum
neniis, el malris suaeCuntuariensis Ecclesiae, lam fratri Tbomae venerabili viro poteslntem soivcndi
nianifesti eranl etiam aposlolici mandati transgres- injiinxcral, ut quod conlagionis in gregc fralrumex.
sores. Vir aiiteni apostolicus audiens univcrsa, ct scabic scbisinaiicorum conlracliim fuerat, antidoio
qtiae et qtialiler fuerant gesta, et in regem el in epi- recoucilialionis eraderet.
scopos vehemcnter molus est, et nrchipraesuli mulio I. FRAG. 39. Fertur enim dixisse Eboracensem :
plus qiiam prins jiaierno compassus est aflcclu. « Oclo millia librarum numeratiE pecuniae, Deogra-
Solliciiavil eliam eum rex Francorum in virtule lias, adhiic apolheca noslra rescrval, quae si tanta
niuoris, et sub impensi proleslalione obsequii, ne dispendia necessilas exegcrit, ex asse demoliend.i
ulterius dilaliones fruslratorias prorogarel, sicut erilad reprimendam conlumaciam Tbomae, dissi-
rcgnuin Francorum diligcbat, elhonorem aposiolicae pandamque arroganliam, quae major est quam for-
scdis. Miseralus eliam Anglicanoe Ecclcsiae desola- titudo ejus. Ne, quaeso, fratres, religinnem vestram
tioncm Willelmus Senoiiensis antisles sedem apo- circumveniat. Adeamus polius dominum regcm, qni
stolicam petiit, el a Romano ponlifice impelravit, ut usque in hodiernum diem causam, quoeinter uos et
rcx Anglonim, omiii appcllalione cessante, subjice- illum diulius vertitur, fideli palrocinio consectitii»
rclur auatliemaii, et regiium iulerdiclo, nisiCautua- est, et de caclero, nisi per nos sieieril, ad consiim-
riensi Ecclesioepax redderelur. mationem expediel. Si resiiieriiis adhaerenles ei,
FRAG.55. El ail rex ad archicpiscopum : i Optas, quem habet adversarium (ntinquain enim post lantns
ul dicis, in Gallias repedare, sed arbilror expedire inimicilias, ct inexorabiles rediniegrnbitur grntin)
tihiiiicciini (liesaliquoi commorari, utpalnm vidcniur nos de ratione lanquam transfugas jtidicabil. Et si
quod iiondum existiinaliir. Sciunt omnes inimicilins districte egeril vobisctim, de juris acquilale a vestris
noslras, pax iniia paitcis innotcscit. > Archicpisco- possessionibus vos dejiciei. Quid ergo faciuri esiis?
pus inquit: « Ingratus non immcriio reputabor, si Dicite, quibus in terris, iuopcs rerum familiuriiim,
hciicf.icloribus meis vel vale non feccro. Ibo cl re- nieiidicabilis? Si vero e convcrso stelerilis cnm quo
verlar. > slelistis, quid amplius facturiisesl qui vos daimia
FRAG.56. Una vero dicrum deambulans archiepi- vit? Fecit qtiod potuit in vos : senteniinm per ora-
scopusin liltorc maris cum suis, dttin qualiiaiem vam suggestionem extorsil. >
clcnieiiloriim, sicul traiisfrelaiuris moris esl, con- FRAG.40. Et ait Eboracensis : « Domine rex, miH
siderarct, Milonem quemdam Boloniaedecanum ad- D ] soli mulire permillitur, duohiissnciis ineis his, qni-
vcnicntem prospexit. Quem tanquam ad naulum bus aqua et igni inlerdicliim csl, confabulari neino
exigeiidiun propcraniem subridendoprior occupavit. polesl, nisi seiitcntia damnaliouis eadem qua fe-
Et inquil Milo : i Non ad nauliim exigendum, sedad riuntur, et ipse colloquens involvatur, quam ingra-
inandatum defcreiidum festinamus. Ilaec tibi man- lus ille, permissae reversionis iminemor, in illos et
dat dominus meus comes Boloniensis: provide libi. omnes coronationi filii tui consenlientes effudit.
Parali snnl qui (|uaeruriiai)imam liiam.porliistrans) Nnnc autem palria potiuis praecavens ne de caetero
marinos obsidenies, ul exeuntem U: a navi rnpinnt proscribatur, mullo comilnlii cqtiilum pedilumqus
ct Iniciilcnt, vel in vincula conjiciaut. > Cui archi pribcunlium el subseqiieulium slipatus incedit, cir-
episcopus: « Crcde, lili, ncc si membratim decerpen- cuiens et quaerens, ul in praesidia recipialnr. Non
dus sim, ab incoepio itinere desislerem. Nou metiis, nos, doniine rex, usque adeo vexationes assidue
non vis, non crucialus decaetero revocabil tillerius. inovenl, non labores frangunt, non damna enorqiia
SuflicialDominicumgregem pastoris sui absentiam solljcitant, quae pro miniiiio duciiuus, dummodo
luxisse sepicnuem. Hanc vero extremam pciiiimiem libi domino regi fide scrvata placenmus, sed fre-
a meis obtincre votis ompibus exposco, nihil est qucnles exaciioncs, sed officiinostri muiilala digni-
251 S. TIIOMiE CANTUAR. ARCIHEP. 252
tas, scd famae periclitanlis diiniuutio. Quasi flagi-1A ccrit, lamen ejus conversalionis fuit, ut exigenli-
tiiun perpeiraverimiis, spectaculum facii sumus, bus peccaiis ad parricidium vel aliud flagiiium dc-
reique jiidicainur, cum de puritate conscientiaenon volvi meruerit. Quarlus Richardus Brito, qui oh
dubilemus. > Rcspondit rex : « Si omncs excommu- pravitatem vitae ex Britone brutus effeeius est :
nicalioni subjacent coronalioni filii mei consentien- dumque praeliatur.in ecclesia, pro iiomiue tironis
tes, ego, per oculos Dei, non excludor. > Sed inlu- notam traditionis incurrit.
lit Eboracensis: i iEquanimiter ferenda tcmpestas FRAG.44. Unde salelliles Satanae, cceliim lerram-
csl, quam declinarc non potes, ut ex quieta menie que suo sceleri pulanies arridere, proniores et ani-
cl modesiia tolerantiae lacessitus et passus injurias mosiores eflecti, in blanditiis eleineniorum sibi
videri mercaris. Quod facile lieri potest, si dissimu- blandiebanlur. Abierat Ranulfus de Broc in occur-
lure potcs inprasentiarum irrogala, et injiiriaiilem sum eorum, totaque couunola regione maiiiiiua,
quusi securumdimillis ad lempus. > multo miliie slipatus adventabnl.
FRAG.41. Cujus vero effieacioefuerit in eo senten- FRAG.45. Praecurrerantjam per medium fralrum
tia, inpraeseiitiarum absolvemus. Ciiin enim pra'fa- vcsperas cantantium duo pueri, plus lerrore quam
tus Robertus in domo sua, quam de nemoribus ar- voce hoslilem invasionem nuntianles.
chiepiscopi pro voluniate sua passim succisis in FUAG.46. Valvis igitur aperiis, ecce Iielores per-
Cantuaria constriixcrai, quibusdam coinmiinicanli- scrulalo palatio Ecclesise, conglobati per clauslii»
bus ci conviviiim fecissel, c;ines panein, quaemanus rmini. Ex quibus tres in laevis secures, iinus bis-
cjas contrectaverat, recusnbant, qni de manibus aciiiam deferebai, omnes vero in dexlris gladios acti-
aliorum quidlibct porreclum avide sumebant : inil- tos vibrabanl.
lcnlibus cunciis et reliquiasejus fragmentis aliorum FRAG. 47. Quibus verbis sicarius rcpercussus
coiiiinisccnlibiis ab iitiisque tanqtiam taciu conla- diioa vel trcs passus resiluit, similis factus illis,
winalis visi sunl caucs abstinere. qui in passione Domini, Domiuo dicente ego sum,
FRAG.42. Et adjecit : « Unus homo, qni mandu- abicriint retro et ceciderunl in faciem suam.
cavit panem inciim, lcvavit contra me calcuneiim1 FRAG.48. Accelerans igitur Ursides de primo iclu
suiim.Uniis liomo, beneficiis meis insulians, dcho- referre tropaeum,etde feslina prodiiionesua lticriun
neslal lolum genus rcginm, lotiim sine vindice con- prosiliil, et toto conamine suo capili protenso vi-.l-
ctilc.al rcgnuni. Unus liomo qui manlicalo jiiiiienio1 nus inferre niiens, clerici cujusdam bracbio gladio
ci claiido, primo prorupil in ciiriam, depulso regiini1 gravc vulnus inflixit.
sieiiunaic, videuiibus vohis fortunae comilibus, tri- Q - FRAG.49. Hic autem qui percusserat, exclamavit
iiniplians exsullal in solio. > tampiam deviclo hosle triiiinplians : « Percule ,
FUAG.43. Quoriiui iiomina b;cc sunl. Primiis,> pcrciile. > Prolinus quidam slaiiles adbuc ad ora-
Rcginuldiis, nulliiis, sicul asseverabant, sceleris> tioiiem dispersi sunl, secuiiduin illud evangelicum :
nieluens, ct ab Urso patre bclluinam feritatem ira- i Perculiaui paslorem, ct dispergenturoves gregis.>
licus. Secundus, Ilugo deMore-Yilla, mortisscilicet, i Non ciiiiii levem omnibus limorem Dominus incus-
vcl morliiiin Villn. Qiiocuiique inodo dicatur, morlis> sit, sed magnum, et qui posset cadere in quemvis
viriim exprimit. Ilnjns uxor, ul ferlur, cum juveneiiii etiam constantissimum. Timens aulem clericus ille
quc.mdniiiLiiliulfuni nomine ardenter amarel, etillei posl vulniis vulnera, post gravia graviora, adallare
sluprum recusuret, cxquisila mulicbri vcrsulia, pe- proximum diverlit, quo plures ex fratribus vitoe
tiit, ul veleduclo gladio coram seltidentis spcciemi inetuenles confugeranl, ncscientes a quo perctissus
agcns, admitleret eqiuiin siium. Quod cum faccret,, fuerat. Sed de auctore vtilncris inde conjicimus,
propria voce exclamavit nd proeeuntem virum : quod Willelmus de Traci cooperaloribus suis apud
i lluwc ofMorevile, war, war, war, Lilbulf bavetbi castrum Snlwode, quantuin quisque saevisset in
his swerdjydrawen... > Quod Latine sonat:« Htigoi martyrem refereniibus, scelnsque suum jactantibus,
de More-Villa,cave,cave, cave, Lilhulfuseduxil gla- T>dixevil se etiam bracbiiim Joannis Saresberiensis
diiim suuni.i Quainobremjiivenis innoxius, ianquami praecidisse. Sed et unus dc fratribus, circa palrem
qui ad ftindcudum sungiiincm domini sui maimmi studio compassionis obversatus, iclum perlulit. Ve-
exiendisset, morli nddiclus, et aqua ferventi de- riiin oraiio boni pnstoris obtimiil, ut gregenon'di-
coclus, mariyriiim complevil. Quid de geiiiniiueJ -ininiilo, ipse solns occumberel. Unde plano gladii
viperarum speremus? Nunqiiid dc tribulis uvain,, pcrcussus capul alionitnm reporlavil.
aul de spina ficum colligimus? Si arbor mala fru- FRAG.50. Scrvaia nanique vulius venuslale in
clus bontis facere non polesl, lesle verilate, conse- morte spccie tenus quamdam exhihebat bilaritatem
quens est ul ex radice mnia el virosa gernien inuo- et sanctilulcm, quain gerebat in menle, ut non ex-
ciiiim non surgal. Terlius, Willelmus de Tracy,, spirassc vi.iereiur, sed vividocolorc clausis oculis cl
qui quaiiivis in coiipressu iiiilitari sacpe fortilcr fc- ore potius somnum capere.
«15 VITA VII AUCT. E. DE EVESIIAM. 234
SANCTI TH09LE
CVNTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI ET MARTYRIS
VITA SEPTIMA
AUCTORE E. DE EVESHAM.
Vcnerabili domino et patri Henrico Dei gratia A j sCopus Carnolcnsis, Alanus abbas Tcokesbiriensis,
aiibati Croylandiae, E. hiimiliter diclus mouachus de Willelnms subprior Caiunarieiisis, et mngisler He-
Evcsliain, salutem in salulis auctorc. reherlus de Boseham. Benediclus enim abbas Burgi
Virorum illuslrium et praeseriim sanctorum vitam de line lantum el de his qu;c posl fineni contigeranl
ei exituni lilteris tradere, sntis et provide majorum scripsit
nostroruin sanxit auciorilas. Hinc enim et Deus ILerebam, fateor, ad jussioncm veslram, et licct
lnudntiir, qui gloriosus est in sanctis suis, el posleri commendabilc esset, opiis taniiim cum viribus m.e-
«Uificantur laudabili praocedentium exemplo provo- liens manum continui; sed impulii runclaiiieui di-
cali. Inler bos quasi qiiidam Lucifer in liue dierum gnatio vestra una nieciim opus a^grediens.
istorum malorum, tanquam in fiiic cujiisdam tene- Jussus igitur et auxilio vestro pariter fretus, parui
brosacel uediosse noctis, effulsit beatus neomarlyr ut potui: vos, an vobis saiisfecerim, ju.licnt,:; caeieri,
Tlinmas, cujus vila quam fuerit laudabilis el murs ut volunt, acstimeiit. Siquis inelius ordinnre poterii,
qiiam preliosa, virorum aulhenlicoruin, qui super his non invidebo. Ego quidem exemplo dedi, ct quasi
scripserunl testnntiir volumina. Qui qiioniain plures viam oslendi. Opusculum illud in tres partes divi-
«ranl, uec poteral ficri quin alicui aiiquid deesset, sum est: prima primordia viri snncti etcsetera usque
<im>daller forie haberet, jussit paternitas vestra IB adexsilium coiuinet; secimda in exsilio gesta; lertia
ut in scriptis singulorum codicibus ea tanlum nb martyrium el quae post marlyrium gesla siiut. Ut
iinoquoque excerperem et excerpla seriatira ordina- auiem sciatur quid de unequoque assuniptiiin sit,
rem quae ad hisloriain de martyre coiiliiiiiandam iibictinque slylus variatur, noiuen aucloris capitulo
suflkereiu. Tale aliqitid ex ipsis evangeliis legimus illo prumotatur. Valeat pateruiias veslra in Do-
factuni ab eo qui nobis ex quatuor 111111111 fecil. niino i
Nuin et bic quatuor fueruut auciores, Joaimes epi-
(]la explicit proloqus; sed ipsnm opus idem esl citm Quadrilogo a Lupo edito; quocirca, quoniam de hlo
Qnqdrilogo infra diciuri sumtts, (esiineinus jtim ad translationem beati ihomw, quuvt idem E. de Eve*ham,
quicunque fuerit, qui hanc Vitam compilavit, ad finein operis sui adjecit.)
INCIPIT TRANSLATIO BEATI THOMÊ MARTYRIS.
Anno qninquagesimo passionis gloriosissimi mar- C marmoreiim , quo sepiilcruin martyris legcbatiir,
lyiisTbomoeCanuiaiiensisarcbiepiscopi.venerabilis amoveri fcceruiit. Omnibus ilaque qui aderanl in-
pater Stephanus successor ejus, quaritts seilicet ab tueniibus, invenlum cst illud orgnnum quondnm
eo, el conventus Ecclesiae Cantuaricnsis, corpuspre- Spiritus sancli in vestibus sacerdoialibus, licet ex
tiosi marlyris pramominaii transferre salagentes, vctustate pro parteconsiiniplis.el caeleris insignibus
oniiiia qti33ad tnnlam solemniialcm credebanl esse quaj sumiiii sacerdotis decuerant scpiilluram.
nccessaria sludiosissime procurabant. Praemissis Lacryinantibiis igilur pracgaudio cuuclis et oran-
siquideni ut decel jejuniis et orationibus, jam diclus libus, monachi ad hoc deputati, corpus pretiostMti
arcbiepiscopus el Ricardus cpiscopus Salcsberiensis manibtis assumentes, archiepiscopo in capsa rcpo-
et EcclesiacCantuarietisisconvenlus.quinioKalendas nendum tradiderunt. Cicleriisilaque ccepiis orationi-
Jutii in principio nociis, in crypta, ubi corpus beati bus insistenlibus, archiepiscopus a praeJiclis fru
inariyris jacebal, sictit constiluerant, convencrimt, iribus corpus e\cipiens, lotum in feretro suis iuani-
et uoslquam aiiquandiu vataveranloialioni.lapidcin bus collocavil, exceplis paucis ossiculis, quae extra
335 S. TIIOMJE CANTUAR. ARUIIEP. 23<>
capsain rrtinuit, magnis viris et ccclesiis ndhonnrcm /A per gratiae suac lcniialem puellam mortuam ilcrum
ipsius mariyris dislrihuenda. Corpore siquidem per virnm niatri rcsignavit.
manus archiepiscopi decenler disposito, capsa firmis- MIRACULUM. Quidnm vir Devisis cum multis aliis
sime clavis ferreis Obserntur, el mnnibus monacho- oraiioniscatisalimina beati Thomaein ipsiiis trnn&Ia-
rmn ad Incum tionesiiim el feretruiti deporlata, tione volens visitare, ad poniem BrnHfordiacprope
iisque nd diem trnnslalionis solemniter faciendae Londonias venit. Circamedium igiitirpoiitisobvjaiis
secretius et eonservata. carro, in aquam projectns est. llle vero non imme-
MIRACIJLIJM. Celebmndaeiranslaiionis instantc die, mor sui sanctum Thomam jugiter invncavit, petens
confliiit populus innumerabilis Canitiariam, nl et ne suiim peregrinum pcrire penniiieret. Quinquies
mariyri debitum honorem impendat et cjusdem igiturad aquac fundum immersus et toties ad nquoe
suffragia in suis necessitntibus consequatnr. Inler- siimmiiaiem reversus ad aridam rejcctus est. Qui
erant siquidem huicsolemnilaii venerabilis pater cum magna adniiratione conlestatus est, se nec in
Pandulfits, aposlolicae sedis legaius, Stephanus Can- ore, nen in naribus, vel in auribus aliquam aquaj
lunricnsis, WillelmusRemeitsis archicpiscopiis. Ilcn* niolestiam sensisse. Eumdem qtioque viruin alius
ricus rex Anglioe cum omnibus suis et proccribtis, quidam comituns pallium amisit in eodcm loco
episcopi qiioqne, abbaies et priores, caeicrique viri B ubi prior in aquam ceciderat, el in amnem paniium
ecclesiasiici divcrsarum rcgionum, quos siugillatiin siibmersum non potnit hactenus quisquain invenire.
chumerare praelermitlimus, nc nmltiludo faslidium Miles quidam de comitatu Northainptunae viduam
inferat auribus audienlium. Popuhis aiitem lantiis quamdam duxil in uxorem ; cujns fllius, puer trie>i-
nd hoc fesliim confiuxerat, ul civitas Canluariensis nis, qiicm de viro suo priore suscepit, ante mililem
et villaevicinaecum adjacenie regione mullitudinein jain dictiim prandentem quadam die slans ad men-
vix capere potuisscnt. snm dc manti militis bticcellam carnis ore suscepit.
MIRACULUM. Instabat hora tertia Nonarum Julii, Pucr niitcui morsclliim glutire volcns, strangulntus
tum rex, archiepiscopi, episcopi, ubbales, prineipes et niortuiis esi. Mnter igiiur primum suspecluni ha-
et magnates, qui conveuerani, piaefatum tbesaurum bens mililcm de morte lilii sui, clamans et lacry-
de crypia, ubi recondiium eral, ad altare sancti inans pluries geminando liomicidam appellavil. Mi-
ltiarlyris bajulantes, in conspeclu populi in loco ad lesvero qnamvissanam habens conscientiam, tair.cn
Iioc praeparaio rcposuerimt, et hiinc ibidem secu- ûia viclns crat prinium veliemenier confesstis est
lissime obsignanles, quod de die stipererat in laudi- et stirgcns argenleiini super piicruui complicuil,
ims martyriset hclilia cordisin Doniino deduxeriinl. ( vevens se piicrum ad sancium Thoinam duclurum,
Quod igilur devotio fidclium martyri debuit fideliler si eiiin vita redonnrel. Pniiliilum igitur posl voiiiiu
inipendit. Sed el martyr suae gratiae solaiia suis illis quid Dominiis fncturiis esset cxspeclantibus ilo
lidelibus non subtraxit, nam cum archiepiscopus et gntliire pucri huccella carnis quoe viLe viaui pr;e-
convenltis cacleriqite fidelcsei praecipue Londonien- cluserat, iu os resiluit. Puer vero pnulntiin revi-
ses opes suas et opcrnin effundere.nt ut lionori viscens ad pleiiuin per nierila mariyris esl viia»
martyris niliil deesset, quod per eoriim iiiduslriam redditus et amicis.
posset explicuri, ipse martyr quasi inesse devotis MIRAGULUH. Miles quidam comilisssc Elugi, Ro-
rependens, prseanibulis, comitanlibiis et scqueniibus berlus nomine, ciim filio suo duodenni Roberlulo
signis el niiracuhs totain soleinnilalem susetransla- nomiiie, iter arripuit versus Canluariam, ut heali
lionis adornavit. Thomae limina orationis causa visilaret. Qui in-
MIRACULUU. Modiciiintempus anle translaiionem grcssus mare apud Wyihsaml fere usque ad inedimn
beali Thomaereslal veniiiruni, el ecce mulier quae- maiis prospere navigavit. Illc vero praedictus lilins
«lamKembella (iliolam unam tantum habebat su- ejus soiniio gravatus ut vel iirinam vel quidpiam
perstitem de quatuor, quos de viro suo susceperat, faceret, ad proram navis pcrrexit; et dum incaute
quae graviler incipiens aegrolare et in greinio inatris p staret, in mare lapsus esl. Quod cum vidisset paler,
liiortua est. Mulier ergo liliani plangens lacrymis et exclainavit dicens : i Sancie Thoma, miserere
geinitu modum exccdere videbatur. Accurrens au- iuei, et coiiserva mihi filium meum; > puer vero in
lein malrona nobilis vidua quidem, illius videlicet mare paululuin mersus et statiin ad superficiem
dotniua villoe, mola plangentis lacrymis et morte aquae revectus ait : i Sancte Thoma, si vis, poles
puellaedocla divinum auxiliiim invocare, arripnit me adjfivare. > Interini navis impulsu venti a loco
liliam el ad niatrem cjusdein subsidiuin iuvocans ubi puer cecidit avulsa est, quanliini arcus bis vel
defuiictoe mciisiiravit et surrexit puella. Mater et ter sagittnm jacere posset. Tunc nautac ad claino-
ejus cmn candelain fecisset, el eain ad sanciuin rem militis velum (liniiscrunt el navem licet cmn
Tbomam niilleie cogitarcl, puella rursus acgroia- diflicultate ad quaercndumpuerum relrorserunt. Ela-
vil, et ut inaler testata est, iierum expiravii. Illa pso itaque tiuius Iioroe spatio vel sicut miles ipsc
vero recolens se minus gruiam et devolam marlyri protest.Mus est, qiianinm possct in equo modcraia
cxstilisse, vovit se puellam ad saiiclum Thomain aiiibulando dtias leugas vel tres Gallicas perfecisse,
ihiciiirani si eatn secundo de inorliiis rcvocaret. ad pueriim pervencrunl, invenienles eum sedenieiu
Cloriosus igilur mnrlyr rigorem jusliliae lcitiperuus, supcr aquas ct nihil inali liabcnlein, exceplo quod
257 VITA VIII ALCT. HENRILO ABB. ET ROGERIO MONACHO. 253
in casu siio panun aquoe salsae hauserat. Cum au - A mare, ut cilius inleriret. Assumpttis igittir puer in
tem puer vidisset navem a se recedentem, nimio nnvem, haecpalri sciscilanti reiulit, adjecitqtie qno-l
doiore et desperatione vilae absorplus, ut dolorem cum se ipsum mergere vellet, quidam episcopus
lordis inorte corporis lerminarei, caput mersit in eiim, ne mergi posset, supportavit.
SANCTl THOM^
VITA OCTAVA.
Auctoribus Henrico abbate et Rogerio monacho Croilandiae.
EriSTOLA HENRICl ABBATlS B viiatem meam inter alios ad illam gloriosam trans-
LANGTON CANT.ARCIllEr. lationem nostri gratia lilteratorie dignati eslis invi-
kX>STEPHANUM
lare. Unde dignationi ac doininationi vestrae devo-
ftcverendissimopalri et domino in Chrislo dilectissimo lissimas rependo gratiarum acliones, et quia non
tancto Siephano Dei gratia Caniuariensi archiepi- solemnilate multi mulias ut
lotius Angliie primali ei sanctai liomanee ambigo qttin insigni
scopo,
Ecclesiai cardinali, devoius filius suus H.. . per- digntim est facturi sintoblationes ad bonorem sacra-
missionedivina abbas Croilis, salutem el lam de- lissimi marlyris el ob reverentiam veslri, ego ali-
votam quam debitam in omnibus revereniiam. quid pro modulo meo cupiens offerre libruni de
Si rnibi, prout adjacel velle, suppeteret et posse, sanclitate et magnificentia ejtisdem marlyris apnd
sanclnm palernilalcm veslram quam in Chrislosin- vos coinpilalum excellentioeveslrae dignum duxi de-
terac diieclionis amplector affectu.... Exigil enim stinare. Cujus quidem compilalionis inodum necnot
et grailus veslri sublimitas et viiaevestrae sanclilus, et lolius voluminis seriem prologus subscripius
tit ab omnibus omnis vobis impendatur honor ac evidenter declaral, qualiter videlicet ipsa compilaii»
revcreniia, corde magno el animo volenli. Vos nam- snmpta sit ex scriptis quinqtie historiographoruin,
que tnnquum novns Beselccl tabernaculiim Doinini contiiieatqne gloriosi martyris originem et vitam,
inyslicuni, idestsanclam Ecclesiam, insigniier aedi-^ studia et gesla, exsilium ct agonem, passionein el
licatis elornatis. Unde divina; gratioegratias exsol- canonizalionem : qualiler eiiam ex epislolis dicii
vimiis uberes et devolas, quacnobis in persona ve- martyris quas videlicet vel ille aliis, vel alii illi vel
stra idoneum procuravit archipraesiilemac primatcm pro illo vel conlra illum vel alii scripseruut, locij
habentem jugiier, penes se ciim lintinnabiilis sacrae competenlibits congruenter insertis prafata coinpi-
proedicalionis malogranala frucltiosae operalionis. lalio non modicaerobur habeat auctoritatis. Licet
Doctrina vero, cujus proerogaliva praeminetis ad ergo pretiosi marlyrisvita el passioliiculenter a no-
bene vivendiim, eflicaciter vos informal et sobrie bis tradila sil, fortassis memorioe litterarum hoc
el jusle et pio juvamine. Opera siquidem vesira, tamen volumen, cum vobis vacaverit, plcniiis in-
reverendissime Palcr, leslimonium perhibent de vo- spectum, utopinor, habebilis acceptum. Humiliier
bis quod bealissimo martyri Tliomae praedecessori igitur et devote veslrae supplico sanclilati, qualcnus
veslro conformes fueritis el sitis, non solum per e.\- librum hunc ad laudem el gloriam bealissimi mai-
pressam morum simililudinem, vernm eliam per lyrisnecnon ad aedificationem fideiium studiose et
exsilii caeicrarumqiicmolcstinrum forlem et aequani- ut credo, fructuose conipositum, vice niuntisctiii
mam perpessionein. Undecredendum esl quod sie- D dignanter suscipere velitis. Cujns primarium ne
ul participes exstitistis tribulationun), sic eritis el priiiiicialem usiim veslroe reservnm paternitati ro-
consolalionum, et sicut compassi eslis, iia favenie gans affeciuose quatenus eidem si placet correciio-
Dominoet conregnabilis. In hujus rei argumeiiitini nis veslroc limam apponalis, ul sic deinceps aliis
fidei nostraesolidati spei anchoram iufigentes, et glo- acceplior liat et gratior ad legendum. Cum sicut ex
riae gloriosi martyris, qua gaudet in cceiis, in lerris sapienlia veslra commendaiionem, ita ex excellentia
adjicere quodammodo volenles, iucemam corporis vcsira non mediocrem apud posteros assequi me-
ejus snper candelabrum ponere siatuistis, ut de sub ruerit approbalionem : ad honorem marlyris ct
modio terrae translaliim luceat aperiius his qui ad muliorum utilitalem. Benevalcat in Domino sancta
eamdem j.loriam suspiranl. Hinc esl quod et par- palernilas veslra.
PATROL,CXC.
S"9 S. TIIOMJE CANTUAR. ARCHIEP. 260
\lnler epistolam llenrici abbatis el Rogerii mona- A i lia reverenler assuniens, ulpotui, consummavi, con
ttii, qui opus in secundam edilionem ampliavit, co- siimmaiumqueveslraediscretionis examini commitio,
dex Parisiensis habet notam qua; sequilur. ut si qtiid in hac parlc laudabiliter aclum fueril,
Incipit prologus in Vitam sancli Tbomaearchiepi- veslrum sit qui jussislis : sin aliler, quod limeo, hoc
scopi Cantuariensis et marlyris, ex divcrsis opuscu- imperfectioni meae impulelur. Iti quo lectorem be-
liscxcerplam : scriptusanno Dorninimillesimo qua- nevolum monuerim et monealur, sicubi epislolas non
dringcnlcsimo undecimo, finitus in profeslo Luciae inlegras offenderit, sed recisas vel forte iniercisas.
Virginis pcr mc Joannem Waning de Almania. Noverit enim hoc de induslria factum, ut quando
Scrvc pic Dei, recordamini mei !] res plures epistolaris tenor complectebalur, reliquis
omissis iila tanlum capitula assumerentur, quaerem
EPISTOLA R0GER1I
ipsam, quae lunc in manibus erat, conlingere vide-
SIVEPROLOGUS IN VITAMS. TH0M.C. renlur. Verum, quia tot epistolarum insertio pro-
Amanlissimo domino suo et palri, Henrico, Dei lixilalem non generare non potuit, recrealionis gra-
ut babeat leclor ubi ex intervallo respiret, opus
pralia abbali CroylandiaesuusRogeriiis humilis cjus- lia, in
tlein loci monacbus, quod doinino el Patri. Glorio- , ipsum scptem libros secundum processum negoiii
B
smn gloriosi mnrtyris Chrisii Tbomaetriumphum eo disiinguilur.
Primus viri beaii mores et aclususque ad exsilium
Bpecialitissancla veneratur Ecclesia.quo se perejus
conlinet. Sepiimus, qui et ullimus, de reditu ejus-
sanguinein nobilius recolit triumphasse. Abaposlolo-
rutii etcnim lemporibus, quod pace sanctorum om- dem et his quoepost exsilium gesta sunt conlexiuir.
niiim dictum sit, non esl in unius hominis morle Quidquid medii illius lemporis, quod in exsilio egit,
major aut uiilior Ecclesiae Christi collaia vicloria. scilicet sex annorum et mensis uniits acta coinple'
Ipse enim licei Anglicanac (liiniaxal Ecclesiaevide- cleuliir. Quod omne tempus quoiiiam in illo coni-
retur propngnare, iiniversalis tnmen Eeclesiaecausam pendio .veslro brevilatis gralia breviler teligislis ,
cgisso ex post facto probatur. Quoniam cx quo lo- noimiilla ibi omissa bic adjicere, necnon ct aliler ihi
cum tabernaciili sui ditalavil, et in superbiam saecu- posila iransmutare quaedam rerum serialim expli-
lorum posiia cst civiias Dei de qua gloriosa dicia candarum nccessitas coegit. Primus ergo et secun-
sunl, gloriam secuia cst aemulaiio, coepiique partes dus necnon et ultimus hisiorica narratioue res gesias
cjus laica poteslas, quasi alier Ismael nunc palam plcnius explicant. In reliquis quoniam crebro in-
iiiinc occulte deprimere. llinc est illa vetus et in- terveniunt epistolae, minus laborat bisloriu. Ei quo-
vcierata intcr regnuni ct sacerdolinm de investitttra |~ niam ad singulos rerum gestarum articulos pracliiu-
quaestio : hinc aliae quas enumerare longum esset iatum auctoris nonien in margine snpra cbnraxatiim
controversiae, quae omncs aut fere omnes in liujus babet compendium, plncnil idem in opere praesenti
novi Zacbariae martyrio aut sopitac sunl aul sedatx. observari, ul si quid in qiueslionein veueril sit fidcs
Hujtis igitur sancta et vero Deo digna tametsi per se penes auctores. Fuerunt aulcm quinque magister
snlis eminent luccalque oinnibus qni in domo sunt Joannes Sarcsberiensis poslea Carnolensis episco-
luccrna super candelabrum erccla, conaii sunt ta- pus, Alanus Teokesberiensis, Willelmtts subprior
inen plures, quasi oleum camino addendo, suis eam Cantuariensis, Benedictus abbas Burgi et maghtcr
scriptis rcddcre clnriorem. El in hoc mullorum et Hcrebertus de Boscbam, qui post omnes alios al>
luagnorum sudarunt ingenia, ul quae viderunt et aliis omissa adjiciens stylo veraci quoevidit et audi-
audierunt, poslerorum memorioe bona lide mandavit boeclesiiitus esl.
rent, de viia viri, de moribus, de exsilio pariier et His ergo fides adhibealur : hi iniersertis epistolis
niarlyris fide plena et relatu digna relinqueniiiiin loqiiaiitur. Nam de meo nibil inlerveniet nisi forie
volumina. [Id altendens, prudens et vigilans discre- pro coiilinualione vel epislolarum insertione breve
tio veslra, ne in diversis de eodem auctoribus repc- aliquid adjici necessitas compulserii. Facla est au-
riri vel reprehendi aliquid posset dissonum aut pro- j) ; lem prima illa conipilatio liorianiihus votis pariter
lixilate vel inculcntione loediosum, spectali quadam et cooperanlibus apud Croylandiam anno regis Ri-
in mariyrcm devotione, dudum ex diversis diverso- cardi ullimo, ct hoccejusdcm compilalioiiH adjcclio
rum voluininibus compcndiosam excerplionem et itidem apud Croylandiam anno regni regis Joannis
dulce qucilam et graium confici fecit temperamen- quarlo decimo, qui ftiit annus ab incarnatione Do-
lum. Ubi sic omnium eleganliora omnia in unum mini jiixta Dioiiysium millesiiniis diicenlesiniiis ter-
compacla sunl corpus, ut el hisloriae verilali nihilI tius decimtis.
delrahatur et brevitali nihilominus consulatur. ScdI | Duo vel tria folia hic desnnl in codice Parisiensi:
quoniam reslabanl epistolaeab ipso viro Domini, veil quec reliqua sunt, omnia cum quadrilogo Lttpi satis
;ul eiim vel de eo a viris aulhenticis scriplac, adveriitt congruere videntur, ideoque qualuor lantitm capilula
prudcntia veslra , quod si ipsae locis competenlibus> una cum conclusioneoperis, quiv cum atue dicioquit-
proedicto insererentur compendio, cxhinc et pluri- drilogo non congruunt, ex hoc libro excerpsi.]
niiim auctorilalis liistoriae et non parum utililalisi Pro capilulo XI habenlur seqttemia.
procuraretur legentibus, placuilque id muneris par- liaqne archiepiscopus ad dominum papam Senonis
vitati meaeimponere, quod pro imponcnlis reveren- venit; tepide qtiidem exceptus a cardinalibus. ad
261 VlTA VIII AUCT. IIENRICO ABB. ET ROGERIOMONACIIO. 262
domini papaepraesentiamesl introniissus, qui vcnieii- A A Qnarsequuniur, spectanlad colloqutumqttoddetttd*
lem ad se paterna suscepit benignitate, super vexa- habuil sanclus Thomas cum papa, et ad commoralio-
tione ejus muliimoda et peregrinatione tam peri- nem qunm apud Pontiniacenses fecil.
culosa et dura paterne compaliens. Post aliquot Cuniqtte ad aliquod monasterium Cisterciensis
vero dies placuit archipraesuli de suo et suorum ordinis declinare decrevisset archiepiscopus, elegit
consilio totius dissenlionis inler regem et ipsum in inler caeiera Ponliniacum in Burgundia siluin, eo
civilali Senonis, in qua dominus papa
Anglia et exitus sui a terra causam domino papae qund praefalae
et cardinalibus exponerc. Nec lamen dominus papa propter schisina morabalur tunc, vicinum eral, so-
adhuc boc ab ipso requisierat, exspeclans forle quod Imii per duodccim leucas dislans : el adhuc quia.
arcbipraesul tanquam providus non requisilus hoc amplae crant et abundanles monasterii facultates ct
faceret; placuil ilaquc arcbipraesuli sic. Nam, elsi multa cbaritas in erogando. Unde ad ejus petilionem
abbatem loci et potiores de frairibus
per proprios nunlios fuisset prius significala lolius dominus papa
mali origo et cnusa, et sparsim per nlios hinc indc vocans eis virum Dei Thomam commendat exhiben-
commeantes relata, consullius tamen videbaiur, ut (liiin. Qui, tum ex domini papae relatu, tum cx
ipsemet causae suaemerita exponeret, ct geslorimi B celebrilate famaeviri cognali probilate , Deo gratias
referret veritalem, et quns in ipsum praefalircgis " agiinl, quo inspiranie palacstrilasttus lalein locuiii
Angliae nuntii iinpriniere conati sunt, ipsemet per velut quamdam agonis pnlacslram elegit. Cum igilur
se ipsum dilueret noias. Igitur post aiiquot dies (res circiler seplimnnas in curia egisset, apcslolica
advenlus mi ad curiam domino papae, venerabilibus iicenlia el benedictione accepta Poniiniacum pro-
viris cardinalibus praesenlibus, non quidem publice fectus esl cum lanta alacriiate ei jucunditale a toto
in consistorio, sed in thalamo secrelius grata qua- commeatu susceptus, quanlam hosliaecoelilusmissae
dam etsuccincla brevitate cnarravit: grala inquam, vix impendere possent. Qui omnem humanitalem ei
ulpole eloquentia cujus modesla erat et elegans et et suis exhibenles, praeler instilutionein ordinis et
lingua semper inoffensn; dumque primus a domi- esum carnium et alia quaedamanimo promplo ct
no papa sederct ct propler reverentiam vellet sur- voluntario indulserunt. Et quidem supra quam di-
êre, jussus residendo dicere, peroravit et producens ccre nunc tempus sit, apparuit benignitas et htima-
scriplum, elc. nilas ordinis circa illos. Terlio igiltir quartove ad-
lnter copitula XI et Xll inserlumesl quon.sequilur. ventus ejus die ingressus cupititlum, causam Ecelc-
QUALITER SAPIENTIRUS CURI/EEUMSUPERGESTISSUIS siae qunm agebal, Deo et insorum oraiionibus Coiu-
ARGUENTIRUS SATISFECERIT. _ mcndavit.
f"
Verum in craslino die a quibusdam cardinulitim Quarium excerplum est de ira regts.
61 plcrisque aliis de curin viris magnis et erudilis REXTAM1NIPSUM
QUALITER PAPAM QUAM IN SANCTUM
qui in scripluris multum pnieraut (talibus quippe THOMAM EXCANDUERIT.
curia abundare et florerc consuevit), arcbipraesul Verum dum in mulla quiete el otio erudirelur et
lanquam familiaribus suis et faveniibus sibi beiiigna cxercitaretur apud Ponliniacum archiproesul cttni
quadam et amicabili esl asperitate objurgatus, quod suis, ecceposl dies aliquol venit ab Anglia rumor
diebus illis lam malis lempore videlicel scliisniatis et sinister el duri nunlii bajnlus. Rex enim Anglorum
inler ruinas Ecclesiae,contraprincipem suum, conlra a redeunlibus cum in se omnibus petitionibus con-
potestaiem tanlam se erexerit : parendum poiiusi tra archiepiscopum didicisset repulsum et adversa-
tempori et sustinendum dicebant, cum hora esset rium stium, ut dicebat, a sede apostolica non soluni
tunc et poteslas lenebrarum, quando Petrus gladiumi foveri sed exhiberi comperisset, primo in domininn
suum non exserere scd jubelur reponere. Et sicut: papam, deinde in archicpiscopumveliemenlerexcnn-
addebant, zizania ab iuimico homine superseminata duit et in ulrumqiie quantum potuit et ira suggessit,
evangelicis servis nequaquam tunc colligenda, nei tillionem exercuit, polestate jubens regia, ul denn-
forle eradicando ea eradicarent simul et Irilicum.. D ] rius sancli Pelri per Angliam in fiscum conferretur
Unde et juxla pairisfamilias praeceplum usque ad> et ut omnes archiepiscopi snorumqiie possessiones
tempus [messis] utraqtte simul sinunlur crescere. confiscarentur, necnon et omnis ejus cognatio om-
Quod el idem ipsum est inagistri consilitim, quii nesque qui eum familiarilate vel quovis lilulocon-
propter dieritm malitiam lempus redimendum stia- lingebat exsilio addicerentur, sicut litleroe ejus te-
tlel: i Redimentes, inquit, lempus, quia dies malii stantur. [Vide litleras de hac re scriptas.]
stinl. >Et propheia simililer : i Ideo, inquit, prudens> Ejecti sunt ilaque proscripli bi et illi, cognalio
in tempore lacebit, quia lempiis malum esl. > Audi- et cognitio simnl, in unum divcset pauper, sapiens
tis vero his et hujnsmodi, archipraesul,qui lanquami et insipiens, vir et uxor, juvenes et virgines, senes
providus a magnis el sapientibus curiae hxc sibi ini cum minoribus, parvuli in cmiabiilis et ad malris
curia objicienda arbitrabatur, unde et cum suis per- ubera pendentes. Processit ulterius furor inimicus,
tractaverat super hoc et sermones suos in judicioi et piis auribus horrenda crudelitas. Nam cum quo-
jam disposuerat, secundiun saoiejiliam et graiiami lidie ab ecclesia pro archipraisule suo exsulanle
SUJ datarn mox respondit ad objecla prudcnter etl ornlio /ieret, ediclo inhibitum est publico, ne id pro
ohjicieniibus saiisfetit stuTictenier. illo de cxlero ficret quod pro hacreticiset schisma-
2G3 S. THOMiE CANTUAR. ARCIIIEP. % 284
ticis etiam pro perfldis Judxis facere Ecclesia con- .A aliquid aut vestium ejus memoriale posset ncaui-
suevit. His vero omnibus perpeirandis et huic ex- rere. Et primo quidem sanguinem aqua uiisium
secutioni poenali, quidam aulicorum satellilum mero advenlanlibus disperliebanl monachi, sed cum ille
archiproesiilisodio prxfectus est, qui inveteralo odio muliitudini suflicere non posset, aqua ejus reli-
archiprxsulem oderat. Ad exsequendum malilix quiarum conlactu sanclificala in ampullis stanneis
opus lalis est prxeleclus ut arcbiprxstil eo ainplius per universum orbcm portabatur; faclumque est
exacerbaretur et de quo satis fidebatur quod nec quasi insigne peregrinOrum beati Thomx ut imus
unum pcenalium mandatorum ista praeterirel. Ran- quisque ampullam suam reporlaret. Constituebanlur
dulfus cognomenlo de Broc hic erat, qui |eliam de oratoria; erigebantur altaria; ulvixeliani in trans-
suo super adjecisse creditur ullra mandalum dolo- marinis civitatem reperias aut oppidum, quod non
rem super dolorem apponendo. beati Thomx habeat memoriam. Nam in Anglia
quot ecclesix, tot fere in ejus honorem erecta sunt
CONCLUSIO OPERIS. altaria. Videbatur memoriam marlyris sequi virlu-
Sed ut ad martyrem redeamus, cxetnplo princi- tum operalio, ut non jam in loco passionis lantum
pum confiuebanl ad lumbam hujus neomartyris vel a dxmoniis vel a variis mundarenlur aegroli
noslri juvenes et virgines, senes cuin junioribus et B.languoribus : sed passim ubi vel reliquix habebanlur
ipsi inler alios et prx aliis, qui causa quacunque ab vel ubi pedes ejus stelerunt, ipso nimirum ad sancii
ipso adbuc vivente dissidebant. Quolidie illud pro- sui gloriam faciente mirabilia, qui mirabilis est in
phetictim adimpieri videres: i Venient ad te qui sanctis suis. Cui bonor el gloria, laus et imperium
delrahebant tibi et adorabunt vesligia pedum luo- per omnia saeculasxculorum. Amen!
rum. > Felicem se judicabat quisquis aut sanguinis Serve pie Dei, recordamini mei
SANCTI TEOMM
VITA NONA
AUCTORE ANONYMO QUI SE DECIMUM APPELLAT.
Jesus Cliristus, heri et hodie ipse, el in saecnla C dit in biirbam a Cbrislo in Thoinam, in barbara
manens, qux a prima origine profunda caligine Aaron ! Ecce sacerdos magiius de populo barbaro.
inortalibus incomperta sunt, in diebus noslris reve- Ecce vere Israelita sxculi popuhque sui honor et
lavil condensa usque ad cherubin glorix obumbran- gloria a lateribus Aquilonis, ut illuslret Occidens
tia propiliatorium, imo usque ad ipsam superemi- tolum Orienlcm. Quocirca operx pretium duxi di-
nentem scientix charilatem Chrisli; nobis enim, versa quidem nec adversa qux de ipso scripta sunt
inquit, revelavit Deus per Spiritum sanctum dum volumina, in unam compingere bistoriam tam mo-
paulalim ct quasi gradaiim mundo innotescit manna derate repressam , ut nec prodiga sit in ea copia
abscondiium, mel silvestre, mullitudo dulcedinis nec daiunosa concinnitas, ut saltem varietas ipsa
ejus, benigniias scilicet et humanilas Salvatoris legenlium faslidio medeatur, donec sindiosiis effi-
noslri qux ab initio per propbetarum oracula, in ciatur, anlea fastidiosus. Hoc enim modo aptid
fine vero per martyrum constantiam el miracula, Tiillium staliiarius ex virginum formis aliis alquc
non sophistica non phantastica, ut infidelium ple- aliis excogitatum singulari venuslate Iegilur excnl-
riqtie sensere, fuisse comprobatur. Fuit olim fal- psisse simulacrum. Sanclus quoque Hilarius de
sitas in ccelo reperta : post haer nobis veritas de synodis edidisse libellum ex variis ingeniis ex-
terra est exorta, veritas qux esl Chrislus. Christo ° cellenlissima quxque suis interserens : non operis,
Jenique in carne passo veium templi scissum est, ut ipse ait auctor sed ordinator. Sic et iile iriperiitse
cvelata sunt mysteria et bealo Thoma per mar- compilator historix : « De auclorihus, inqnit, singu-
yrium consummato, fractum est alabasirum, el lis defloratacolligimus. >Ad cominendationem gratix
Jomus Dei id est Ecclesia catholica impieta esl ex Dei spiritus veritatis nos inspiret, quo sine nil al-
dore iingueuti. 0 unguentum in capitequod descen- lum mens concipit, ut pura et fide plena prosequa-
265 VITA IX AUCT. ANONYMO. 26,5
lur oratio qux pia pro viribus aggredimur inien- A lis, in niirabilibus singnlaris. Slyli remedio resii-
lionc. Certo certiusesl penes eos esse conslauiiam ttiendi sunt mundo quibtis dignus non erat mundns
ventatis quos imilali sumus, inter quos bracbii el beatorum martyrum diligenlius audienda certa-
corain martyre immolando prxcisi prxcellit dexlera, iuina, ut qui Christi calicem bibimus nacla felici-
quoe nobis isla reliquit transcribenda. Vidi homi- ter occasione pro Jhrislo sanguineut fundere paraii
nem puerulus senem. Voleiitibus igitur el valen- simus.
tibus prxcedentium opcra lcgere, prout quisque [Post mulla similia, quai omisimus, explicit prolo-
suum digessit tracialum, libellus iste nulltim facit gus verbis qum sequuntur.]
prxjudicium. Iilis curaefuil in narratione ordinanda His etiam accedil quod a viro egregio abbate sci-
ac per hoc ornanda nonnulla de competenlibus iicet Êgidio de Alna, terrilorii Leodinensis, ut scri-
omittere : mihi vero simpliciter historix texerk berem sum rogatus, qui mihi hanc prxlexuil di-
veritatem, et sic etiam ab aliis omissa repetere cendi seriem : exposlulans ul adnolato in margine
operx prelium visum est, cum reperiantur kala auctoris nomine intilularem quis hoc quis ilitid
Leucam de geslis qtixdam et verbis Domini a reli- enarret, et de communi quid singuli sibi specificent
qtiis inlacla capitula, qux fidei noslrx sunt vali- operis e regione paralhesisnomen loquatur opificis,
dissima propugnacula. Cum vero sit difficile lineas maxime ubi «xcellenliora traclantur. Qux igitur
insequi alienas nec alicubi excedere, si et hic con- ex Francorum, Flandrensium, Anglorum, Britonum,
tingata narrandi serie leviter exorbilare, veniam Scotorum alque sub occiduo sole Hibernensium ar-
dnbit ignorantia culpx. Verum quia ingenui pudoris mnriis exaclissima diligentia indagalis non celanda
plcnum esl, ut Plinius ait, faleri per quos perfe- accepi, communico universis, sancto martyri ad glo- >
ceris, in prooemio breviler arbilror recensendos riam,lectori ad gratiam, mihi ad veniain. Niliil bic
primos bnjiis operis auclores. quod non prosit aul delectet ul credimus; ideoque
Dignitate prior esl, quia episcopus, Joannes Car- ul memorix facilius inbxreal certo prxnotata nu-
notensis; secundus Herbertns de Bosan doclor et mero in capitula duodeviginli opusomnedistinxi-
ipse insignis. Sequens vero Edwardus cognomento mus: singula fere omnium qui materix huic ante
Grim, iu martyris immolalione, tit diximus, bra- nos siylum applicuerini, rccensenles virorum dun-
chio inutilaius. Sed et quarlus nihiloniinus ejusdem taxal illuslrium, quorum nostrisobliilibus estcollata
nomiiiis Edwardus. Alii quoquevila et erudilione facultas. Personam denique propriam posl paululum
clurissimi, Benedictus scilicet et Alanus abbales, inter anoiiyma , ut ait Ecclesiasles , oblivione
poriimqtte abbreviator abbas de Clai. Monacbi vero r delendam paginis expressius inserere posleris ad
Willermus atque Rogerus, quorum prior Canlua- notiliam supersedimus, meluentes illud Jeremix:
riensis, Pontiniacensis eral aller, viri sancti pro « Recedenles a le in terra scribenlur, quia in libro
Chrislo exsulanlis in Pontiniaco minisler. Quibus viix censeri minus sunt solliciti, dummodo quod
fidein non habere infidelis est. opianl oblineant; bocest ut vocenlur Rabbi, cum
Pos laies decimus cgo vindemiator acinos et desola sit volunlas in crimine, dicente Deo; Nolite
cidentia grana collegi, m quasi ex myrrha et aloe insublime atlolli. > Sed haclenus hxc, elsi prolixe
pigra conficiatur, habealque in aceto passionum non lamen supervacue prxlibata, prooamii vice suf-
Chrisli ubi buccellam suam intingal Rulli Moabitis ficiant. Non enim commendatione privata eget
ex ipsius beati martyris epislolis, velut apis e flo- virtus religione publica consecrata, cujtis lux et
sculis mel plus quam Allicum dulcedinis habens eli- laus evidens, cujus fama non occidens, licet sub
eiens. Ad Iioc enim locis illas per historiam oppor- occidente.
lunis duximus inserendas, ut et scriptis coronelur [Post hcecincipit tractalus de Vita sancti Thom/e,
suis qui quod jussit hoc gessit, et ut ab ipso mti- quem, quoniam ex aliis scriploribus compilatus esst
tueluromnis ordogradus condilio, hinc quod imite- videtur, prKlermisimus.]
tur inde cuod miretur, cum sit mirabilis in singu-
2C7 S. THOMJECANTUAR. ARCHIEP. 2S8
SANCTI THOBLE
CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI ET MARTYRIS,
VITA DECIMA
AUCTORE BENEDICTO ABBATE PETRIBURGENSL
(IIitju$ iraciattts fragmenta lanium exstant, a Lupo in secundoQuadrilogo edita.)
FRAG.i. Qualiler milites ad arcltiepiscopumacce- A ncc alicujus boni speciem praetenderent, recolens
derunl el eum convenerunt. Die igitur natalis Domini ciiam illius evangelici quodam praesagio fuiuro-
quinlo, sedenle arcliiprxsule in tbalamo suo circa ruin, Jcsus non credebal semetipsum eis, eo quod
hnram dici undecimam, considenlibus hinc et indc ipse nosset omnes, accersilo ostiario, lam clericos
clericis et monachis nonnullis, de negoiiis et ulili- suos qunm monachos, qui forte ibi aderant, laicis
tatibus cum archiepiscopo agenlibus, ecce satelliies omuibus exclusis,ndessc prxcepit. Quibus ingressis,
qualuor prxnominali, cum patre suo Salana a facie ail sanctus ad satellites :« Ecce, domini, qux vcsiroe
Domini egrcssi, thalamum archipraesulis ingressi placenl volunlnli poiestis liis prxsenlibus loqui. >
suiii. Salulaii, utmoris esl, a nonnullis in.introilu Reginaldus ad hxc: i Ex quo ea in publicum potius
.onsidentihiis, resalutatis eis, sed voce submissa, venire delegisti, quam secreta leneri, et nos nihilo-
usque ad archiepiscopum progrediunlur. Et consi- niinusea, tuxsuperhoc saiisfacienles voluntati, prx-
(leiites antc pedes ejus in lcrra, ipsum nec suo nec senlibus publicabimus. Mandatum libi a domino
vegis nomine salutantes, uipoie a qtiibtis ionge erat rege deferimus, qui in partibus commoratur trans-
salus, mors et perditio prope, venenum aspidum, marinis, ut ad lilium suum novum regem cismari-
quod sub labiis gerebant, ut postea impetuosius iiuni pergas, facturus ei quod domino et regi facere
"
erumperet, permoram aliquanlulum compresserunt debes. > Sanclus ait: lEl quidest quod ei facere de-
Silentio, innocentissimo Chrislo Domini nihilominus beo? > El Reginaldus : « Hoc in tuam poliusdebet
tacente. venissenotitiam, quam nostram.i At ille inquil:« Si
Cum ila sub silentio, non sine considentium ad- illud scirem, me profeclo nullalenus id ignorare di-
miratione, modicum teinporis iniervallum atirivis- cerem; verum existiino me prorsus ei fecisse, quid-
senl, Reginaldus filius Ursi, mente polius ursinus quid ei facere debeoReginaklus contra :« Nequa-
quain gencre, sic sanctum affatiis est: « A domino quam: multaadbucfacieuda,iniillasunlcorrigeiidu.>
noslro rcge de parlibus transmarinis ad le directi, Asseveranle igilur archiepiscopo senescirequid erga
regia libi mandata deferimus. Voluinus igitur scire, majestatem regiam emendare deherel, nisi illud eo-
iitrum ea malis secrelius, an publice dici. >At vir riiin benevolenlia, qux utiqne ntilla eral, edicerct,
Dei nec prospera niundi sperans, nec adversa refor- ail Reginaldus : «Cumierci luijtispenitus conlitearis
midans, simplici et supplici voce respondil, dicens : ignarum, nos libi quid agcrc debeas explicabimus:
«Hoc vestro arbilrio, veslrxque relinqtio voluntaii.i Mandat tibi dominus rex noster, ul ad filium suum
Reginaldus ait:«Secrelius ergo dicantur.iis qtii praa- regem, in finibus cismarinis coinmorantem, quanlo-
scntes sunt interim absenlatis. > Sancius vero, nec r cius cas, fidelilatem ei inlerposito juramenlo factti-
siiorum multiludine confisus, nec soliludinem veri- rtis, et qux in regiam peccasti majeslalem emen-
tus, omuibus suis iudixil egressum. Quibus egressis duturus. i Respondit vir Domini, et ait: « Undeiili
et solis illis qualuor salellilibus in thalamo cum fideiitatera taclis sacrosanclis debeo conlirmare? aut
nrchiepiscopo reinaiieniibus, nccurrcns ostinriusos- in quo inajestatis regix reus eflectussum? > Satelles
linm patefactum dimisit, ut qui extra jam conse- autem posleriori qua;slionis pnrte, quam solvere nul-
derant, ad dominum suum, cbrislum Domini, ocu- lnlenus poterat, omissa, sic denodavit nnleriorem :
los refleclentes, tam ipsum quam ilios Dei inimicos i De baronia, quam de domino meo rege lenes, exigi-
inlucri valerent. Ctimque Reginaldus prxdiclus tur a le cum juramento confirmala Gdelilas. Et de
togia quxdam explicuissel mandata, et vir Deipru- clcrieis quos in terram suam adduxisli, si in lerra sua
deulisbimusluce clarius perpendisscl, quod nec pacis remanere voluerint. seciiritalis uranienlum nibilo-
2C9 ViTA X AUCT. BF.NEBICTOABBATE. 270
ininus exigitur. > Archiepiscopus nd hxc : « De ba- A .' per me snspensos asscriiis vel excomiiiiinicalos, pro
roiiia doinino meo regi, quidquid jus aut ralio dicia- cerlo noverit vestra discretio, quidquid aclum est,
verit, facere paratus sum. Verum omni ambiguitate regio aclum consensu atque consilio. Cum ciiim in
reiuola pro certo leneat, quod nec a me, nec ab feslobealx Marix Magdalenx, reformala inler nos
nliquo clcricorum meorum juramentttm aliquod po- pace, in prislinam gratiam me recepissem, et super
terit extorqtiere. Multa super moduin extorta sunt, injuriiset violentiis mihi meisqtic illaiis, niaximc
et jam perjuri ct excommunicati nimirum videntur vero super episcopis, qui in malris sux Cantuarien-
excedere. Sed jam plurimos, Deo gratias, tam a cri- sis Ecclesix despeclum, quod mei erat ofliciiusur-
niine perjurii, quam analbemalis vinculo colligatos parenon limuerunt, querimoniam apud ipsum de-
ahsolvi, rcliquos cum Dominus annuerit, ab eisdem posuissem, ille sua gratia ut a domino papa juris et
periculis ejeclurus.iReginaldusinquit: < Intelligimus aequi vindiclam qualemcunque possem impelrare
quod nibil eorum, qux tibi proposuimus, faclurus concessit, adeo ut non solttm ad consensum incli-
sis. Praeierea prxcepii dominus rex, ut episcopos nari, scd eiiam spondere inibi dignareturauxilium. >
stios a le absque licentia sua vcl excommumcalos vel Exclamansaulem Reginaldus, lamfacelxcurialiiatis
suspensos lam a damnationis, quam a silentii ab- vacuus, quam furore plenus, inquil: i Audi, quid
solvas sententia, tam super his, quam super aliis quae R esi tu dicis? Inexcinplificata el inaudila proditio : si
libi volet objicere, juri pariturus. > dominus rex episcopos suos exconinjiinicaiidi vel
Et arcbiepiscopus :<Episcoposqiiidemnecsuspendi suspendendi libi contulisset licenliam, qui prxcepto
nec anallieniatizavi,sed dominus noster papa, cuidi- suo filii sui coronationi interfuere. Porro nunquum
gnoscituresse a Dominocoilata poiestas. Si super his ei in mentem venit. Te vero immensi mali noveris
causam volueritisinstaurare, intervoset ipstimcausa auclorem, qui dominum nostrum regem tali prodi-
versetur: Mea nihil intercsl super bis vobis respon- lione insimulas. > Archiepiscopus inquit : « Regi-
dere. > Reginaldus dixit: <Etsi id in propria persona nalde, Reginalde, nequaquam regem proditionis ac-
non feceris.per tetamenelluo factumesl insiinctu.> cttso. Verumtamen reformata inler nos concordia,
Et Sanctus inquit: « Si dominuspapa nimiam cccle- et habiix inter nos conventiones nequaqiiam iia
six mex inique illatam respiciens injuriam vindica- lalenler factx sunt.quoniam archiepiscopi, cpiscopi,
verit, fateor mihi non displicere. > Impietatis autem viri mulii sublimes, viri valde religiosi quiugenti
filius, qui lnic usque tolis institerat viribus, quibus etiam et eo amplius milites eis interfuerini, easqtie
capiiose loquens prudentissimum agnum Dei vel in audierint. Sed et lu ipse, domine Reginalde, inter-
sermone caperet, vel contra Dei et Ecclesix, cujtis ^ fuisti. >Respondil veritatis inimiciis, et dixit:« Vere
propugnator erat inviucibilis, honorem a slalu re- ^ neque ibi prxsens adfui, nec bxc vidi, vel audivi. >
ctitudinis averteret, eum vidisset quia anle oculos Sanctus aitlem, utpote tam in verbo quam in voce
pennati frustra rete jscisset, convicliosis eum insi- teiuperalissimus, supplicileret simpliciler aflirmans
mulationibus aggredilur, dicens : « Hoc tibi placere ait : « Imo Deusscil; cerlus sum enim, quia te
manifestis probas indiciis, quod in regix majestaiis viderim ibi. > At ille rursus, quod ibi non fuissec
dedecus atque despectum, episcopos suos ab episco- pejerando, seque pejerando inficiutus nil: i Mirum
palibus arces, eta sanctx matris Ecclesix sequeslras est et innudiium, quod domino nostro regi tanlae
liminibus, eo quod dominum nostrum novum regcm, prodiiionis nolum imponis. Nec lioc poierit de te
ad quem de jure spectat hxredilas , utpote regis ullatenus sus:inere, nec nos, qui homines ejussumus
filium et reginx, signum etiam in humero fcrcnlem fideles, ullerius stisiinebimus. > Exclamaverunl au-
imperii, ausi fuerint coronare. Et cum adversus tem timc etalii miliies, in minas easdem prorum-
lianc ejus exaltaiionem unsurgens rex talem pr,t- penles, per plagas Dei iteriim aique ileruin juran-
sumpseris, credibile satis esi, verique simillinium, les, qtiod eum supra modum susiinuissent. Turbali
qtiod coronam snam velis subriperc, et regno invaso sunl igitur insipienles corde, el iniquilatem in ex-
rex terrx nominari et esse. Sed, annuenteDeo, ne- rj | celso loculi: convitia convitiis, minas minis accu-
quaquam nsque ad dignitaiisregix nomen proficies.t imilant.
Sancius auiem non immemor sententix, qua dici- Vir aulem Domini, qui non solum minis et convi-
liir : Vir iracundus suscilat rixas, sapiens autem initiis venerat affligi, sed etcapul gladiis pro lucnda
tigat suscitatas : amaricalo satellilis animo miiis lihcrtaie Ecclesix libenter exponere, juxta illud
responsi apposuit medicinam, dicens : i Nequa- elhici,
qtiam, Reginalde, nequaquam ad regis nomen vel Dum furor in cursu est, currenli cedefurori,
dignitatem aspiro, neccoronam suam ab eo avellere milius respondit dicens : < Ex quo in fines islos cum
cupio; tres ei polius vel quatuor coronas lales, si Dei regisque plenaria pace per ipsius conductum
mihi pro voluntate faculias responderet, libenlcr deveni, mullas salis comminaliones, mulla oppro-
impositurus. Necxstiino queinquam, solo palre suo, bria, multa damna sustinui. Verbi gratia, de ho-
domino meo rege excepio, in mundo esse, qui le- minibus meis captis, et rebus eorum violenter abla-
nerius me illum diligat, vel plus ei boni exoptet. Et tis; de equis ineis, quos Roberlus de Broc mutila-
hoc ei, vita comile, si Dominus annuerit, opere vitcauda; de vinis meis, qux Ranulphus de Broc
comprobabo. Porro supcr episcopis, quos a mc vcl violcnler deiinuit, qux eliam dominus rex per me-
271 S. THOM.E CANTIIAR. ARCHIEP. 272
(linin lerrx sux transmarinx deduci fecil in An- A sto perfeclaque conslanlia : illis itaque in lunuiliu
gliam. Aliis etiam injuriis et opprobriis multis af- maximo et contumeliis egredientibus, plurimumque
fectus sum, cuin domintis noster rex filio suo regi comniinantibus, secutus est eos arcliiepiscopus usque
tam per brevia, quam nnntioriim viva voce manda- ad oslium llialami, Hugonem de Morevilla, qui cae-
verit atque prxceperit mihi meisque firmam pacem leris sicut nobilitate generis, ita et virtute raiionis
haberi.El super omnia hsec mihi comminari venis- debebat prxeminere, ut secum reversus loqueretur,
lis. Novcritis quia talia valde molesle fero. > inclamiians. Verum illo, rcliquisque, ulpote qui jam
Reginaldus ad hxc : i Si quis aliqtiid forle prx- scipsos prae furore capere non poteranl, cum su-
sumpserit, quod in tuam videbatur redundare inju- perbia et indignatione abeunlibus, reversus vir Do-
riain, quare non illud exposuisii, et quidquid jus miiii rcsedil, et de hujusmodi regis mandalis, ac sa-
dictaret atit ralio, reporlasses?) Archiepiscopus in- tellitum conliimeliosis verbis coram suis conquestu3
quit: i Apud quem querelain meam deponerem? >Et esl. Unus aulem clericorum stiorum, videlicet ma-
salelles: i Apud regem cisiiiarinum. >Archiepiscopus gister Joannes Saresberix, vir lilleraruni iniiltariini,
inquil : i Amice, salis couquestus sum, saiis illalas eloquentix inagnx, profundique consilii, el quod
mihi injiirias exposui, salis ad salisfaclionem impe- his majus esl, in Dei limore et amore fundatus,
trandam incassum laboravi. Prxterea lot mihi in conqucrenli tale dedit responsum : < Domine, in-
dies cuimilantur injurix, tol et tam txdiosis malis quit, res nimis admirahilis est, quod nullius admit-
affligor, tol in auribus mcis lam noctibus qtiam die- lis consilium. E qux necessitas fuit tantx excellen-
bus pnuperuni meorum homiiiiim resonant queri- lix viro ad ampliorem malignorum iilorum exacer-
mouix, quod ad singulas necessilate* singttlos ue- balionem surgere, et post eos ad ostium usque pro-
queam nuniios inveuirc. Sed el injurias meas quam- cedere? Nonne satius esset, communicalo cum his,
vis exposuero, juris mihi et rationis beneficium cle- qui prxsentes sunt, consilio, mitius eis dedisse rc-
negabiiiir. Rex enim cismarinus, ejiisque justitix, sponsum, qui libi quidquidpossunl machinanlur mali,
cx domiiii regis in fiiiibus transmarinis commoranlis et ul te ad iracundiam provocattim in sermone sal-
pendentes consilio, nihil co faciunt inconsulto : mibi tem, capiant? > Sanclus autem, qui pro juslilia et li-
juris et xquitaiis, meis transfrelandi ei regem ad- berlate EccJesix ad morlis angustias, lanquam ad
enndi copia denegalur. Unde ct male nimis meciiin quielis delicias suspirabai, inquil : i Consilium jam
ngiiur. Veriiin ex quo ncc hinc nec illinc recti i|uid- lotum acceptum est. Novi satis quid agere debeam. >
quam seu jusiiiiac invenio, ego qualem potest et de- El magister Joannes : « Ulinam, annueiile Deo, bo-
bet archiepiscopus exercebo, pro nullo mortalium (; rujm sil! >
id dimissurus. > Ad hanc vocem unus illorum excla- Egressi igitur mililes profani, et ad socios et com-
inavit: i Minx, minx: ctiamne lotam lerram inler- plices suos in curiam acceleranles, el se velocius
diclo subjicies, et nos omnes excommunicabi»? > aruiantes, reversi sunt in loricis, cum gladiis et se-
El alius : < Sic mihi Deus sit propitius, nequaquam curibus, arcubus et sagittis, et bisaculis, el cxleris
id efficiet : mulios supra modum in anatbemaiis insiruinenlis, vel ad seras el oslia demolienda, vel ad
vincuia conjecit. >Iilis igilur exsilientibus, et irx et excogitalum flagiiium mancipandum effeclui. Prx-
conviliis frena laxantibus, chiroibecas conlorquen- currenles vero aliqui ad archiepiscopum clatnabaiu :
tibus, brachia furiose jactaniibus, et tam gestibus < Domine, doinine, annant se. > At ilie : < Qtiuc
corporum quam vehenientia clamorum manifcsta cura? sinite armare. > Erat in deleslanda illorum
insunix indicia daniibus archiepiscopus eliam sur- socielate perdilionis ille filius Robertus de Broc,
rexil. Jam vcro prx nimielate lumiiltus et confusione quem, ut diximtts, propter scelerum suorum enor-
nemo facile noverat discernere, quae verborum ve- mitatem die natalis Doniini aiialheniaiizalum, a
nena quisqiic illorum in Chrisium Domini spargeret. communione fidelium prxsciderat vir sanctus, qui
Tandein vero filii Belial ad monachos, qui forie inlroitus el exitas curix noverut universos, ulpoie
ndcrnnt, couversi, his eos verbis in proprium et to- D qui duin exsularet arcbiepiscopus, sub domino suo
tius patrix patrem armare, casso licet labore, co- Randulpho de Broc totius archiepiscopatus habtteial
nnli siinl : i Ex parle domini regis prxcipimus vo- cuslodiam. Duni igitur ostium aulx occupare festi-
bis, ut hunc hominem ne quoquam divertat, dili- iiarent, prxcavenlibus fainulis exclusi sunt. Cuin-
genier cuslodiatis, rurstts illum regi, cum ei placi- que ostio clauso et objectis obicibus, prorsus eis
tuin fuerit, reprxsentaiuri. Etuiuleinque sermoncm denegatus essel inlroilus, ducalu prxfati Rohcrti
ilerum ilerumqtic replicanlibus respondit pius paier nd gradus quosdam secreliores, per quos de tha-
pro filiis : i Quid esl hoc? Nunquid me fuga labi lanio exleriori in pomceriuin erat descensus, quau-
vellc pulatis? Nec pro rege, nec pro aliquo viveii- locius diverlerunt, proximaque feneslra demolita,
lium fugam inibo, Non \eni ut fugerem, sed tit eiiam oslium reserartini. Cumque fortissimo Dei
grassanlium rabiem et impiorum malitiam exspe- athlelx a pnccurreniibus famulis undique acclama-
ctem. > — < Vere, inqiiiunt satellites, vere, volente 111 ii) esset ut fugerel, ille cui nihil vilius eral quam
Deo, non effugies. > Nec adminislraveral verbum mortem timere pro Christo, nec loco nec animo 1110-
istud viro sanctissiino in regis despectum inflaia tns esl. Inslanlibiis eliam tam clericis quam mona-
gupeibia, sed in virtulis exemplum fundata in Cbri- cbis, et oppido illum ad fugam horlanlibus, niliilo-
873 MTA X AUCT. BENEDICTOABBATE. 27i
minus sedebat inlrepidus, nesciens cuin liis, qui ad A , penlidi ex eis qiieitiquam. > Tandem vcro fftiorenj
tempus credunt, in tempore tenlalioiiis recedere. suoruui iiistantia violenter iinle abstracius, hostihns
Monncbivero, qui forle pauci aderant, seram oslii, jam prope posilis ostia palefacta reliquit, ue impc-
qtiod ad Ecclesiam per claustrum ducebal, confrin- dilo illorum itinerc ejus impedirelur martyrium, quo
gentes, palrem suum, licet invitum, cducere saiage- se scierat el pra-dixerat futurum esse beatuin. I::
bnnl. hoiicsliorcm ei discedendi causam proponentes, finibus enim trausmarinis adbnc posilus duobus ali-
horam videlicet esse, qua eum in ecclesia vesperti- batibus, Ponliniaci scilicel el Vallis-Lucenlis, sicut
nas laudes oporlerel exsolvere. Ttinc Sanctus, Domi- prxscripsimus, passurum se essc marlyiiuin, et in
niciim illud prxceptum etiam ad litteram non imme- ecclesia occidenduin manifeste pnedixerat. Ulriquo
nior observare : « Qui vull venire post me, abneget cliam prxdixerat in Angliam se esse ilurum, non
semetipsum, el lollal crucem snam, et sequatur mc,> lam propier domini pupx pra-ceplum, qiinm propier
crucem prxferri sibi praeccpit. Egressus autein cum niariyrii sui revelalionem.
a comineantibus accelerare cogeretur, qnasi fugam FRAG.3. Et cum vir Domini illam morlis horam
erubesceus graduni fixit. Instanlibus auiem nihiio- satis declinasse poluisset, si vellct, inlraiiiibiis in
iiiinus monachif, et ut procederei oppido compellen- monasterium prxdiciis satellitibus, et aliis : « Ubi
iibus, sive quia irreverenlius solilo, sive ut suos B ' esl ille proditor? > aliis: < Ubi est arcbiepiscopiis?>
confirmaret et consolarctur, haec eis verba sxpius vociferaniibus, sciens Sanclus in spiritu omnia, quaj
replicabal : « Quid est hoc, domini, qnid formida- venlura erant sttper eum, occurrit iis e gradibus,
lis? t Cumqiie ad oslium cluuslri appropiuquussent, quorum aliquos jam conscenderant, vullu inlrepido
et ncc illud confringere posseni, nec clavem prae dicens : « Ecce ego non proditor, sed archiepisco-
iiianibus haberenl, ecce cellerarii duo Caiiliiariensis pus; > Dominum videlicet imilaliis, qui quaerenlibus
Ecclesix, Ricardus el Willelmus, qui audito tiimullu se Judxis processit obviam, dicens : i Ego sum. >
et collisione armorum per viam clauslri illo prope- Accedens aulem primus illoruuidixit sancto : i Fuge,
rabanl, osliiim idem, avulsa sera, venienli archiepi- mortuus es ! >Ait sanctus : i Nequaquam fngiani. >
scopo palefeceriint. Sacrilegus autem satelles manu in eum conjecta,
FRAG.2. De ingressu archiepiscopi tn ecclesiam. pileumque mucrone dejiciens, inquit : i Veni huc,
Audito igilur armalortim supervenlu, quidam ex fra- caplus es. > At sanctus : < Hic mihi facietis qux
tribus ad orationem adhuc persislebanl, quidam li- facere vultis; > palliique sui iasciniam de maiiu ejus
nientes diverticula pelebant. Quibusdam vero sub- excussit.
venire volenlibns, exivit quidam ex fralribus dicens : r. FRAG.4. Et ad alterum loricatum, quem glndio
< Ingredere, pater, ingredere, mane nobiscum, ut si midalo appropinqiiare videbal, conversus dixil :
necesse est una compalianuir et glorificemur. Ex- < Quid est, Reginalde? Mulla libi contuli bcnelicia;
animatos absentia lua prxsenlia. consoleliir. > Re- el ud me in ecclesiam armalus accedis? >Noune his
spondit: « Ite, divinae servilulis pensuin implete. > verbis videbalur imitator Chrisli Christuui cxpri-
Et subsislens ad ostium inquil: < Quandiu tenebitis mere Judxis diceiilem : i Tanqitam ad latronem
introituin, non inlroibo. > Cedentibus illis ingressus exiistis ctim gladiis etfuslibus comprehendere mc? >
nionasterium subslitit in limine, repellensque popu- Cni satelles spiritu furoris ptenus iuquit: i Jam
lares circa se quasi ad speclnculum constipaios, in- scics; mortuus es. > -
quit : i Quidnam metuit gens isla? > Itesponsum FRAG. 5. Et inclinato capile secundi vulneris
csi: i Armatos in claustro. — Ad ipsos ,' ait, prxstolabatur advenlum. Secundo vero vulnere ca-
exco. > Prohibeutibiis autem iralribus eum exire, piti ejus inflicio, recio corpore quasi ad orationem
coepit circa limen observari, el cum procederc mo- prostralus in lerrani corruil. Tettius aiitem pluri-
nereiur, et ad Suncta sanctorum se conferre, ul de- main (eslx porlionem ampiitando vulnus prxcedeus
ferretur ei ex reverentia loci, non acquievit. horribililer ampliavil. Quarttis autem abuno eoruin
Tumiiltuaniibiis interea clericis, qiiibusdamqiic D I quod ferire lardarel correptus, in idem vtilnus iu
fratribus veciem ferreum obducenlibus inquit : inanti gladium vibravit, giadioque in pavimenlo
i Abite, piisillunimes, sine miseros et cxcos delira- marmoreo confracto, lam cuspidem, qiiam gladii sui
re : prxcipimus iu virlute obedientix, ne ostium capulum reliquit ecclesix. Salisque verilati con-
claudalis; non eniin decet ecclesiam incastellari. > griium esse vidcrettir, quod non nihil res isla por-
Omissis igilur vesperis accurrunt quidam mo.nacho- lcnderit. Quid eniin gladii adversariorum confr.iclio,
ruin, pastoremque sutim, licet renilenlein, introdti- nisi potestatis adversx dejectionem veram. et trium-
centes, clausis ecclesix valvis hostes fesiinant ex- phalurx per sanguinem marlyris, Ecclesix signare
ctudere. Regressus autem paler sauctus quaiitociiis videiur vicloriam? Nec sullicere videbatur eidein
increpabal eos dicens : i Dimiliite meos inlrarc. > filio Satanx in Dei sacerdolem lanlum perpeirassc
Et accurrens ostitim aperuit, et hosel illosa vulvis flngitiuni, nisi etiain.quoddictu horribile cst, injecto
removens, suos qui dcforis luporum morsihns relicli in sanctissimum caput cjus gladio, jainjtefrrnstc)
fiternut, sacratissimis manibus suis trahcbat in ec- cerebrum ejiceret, el per paviineiiliini/miaelissiirifr
rlesiam, diccns : i Inlroile, introite cilius. > Ut di- spargerel, sceleris ejnsdem parlicipijms" clamans :
cere possel cum Domino : i Quos dedisti milii, non « Mortuus est, quanlocius eamus hiuc. « UirJe li-
275 S. TIIOMJE CANTUAK. ARCIHEP. 2"/5
ftiuisse illos conjici polesl, ne supcrvcnientes aliqui jA scenderat. Cum quo ctiam signo multis postea nihil
<Iesancli inartyris mililibus vel famulis domini sui inde prorsus scientibus per visionem apparuit, qui
sangiiinem vindicarent. Exeunles aiitem de mona- non aliier iliud referendo descripseruiit, qnam si
slerio, sicut in prajlio Ccri solet, in insignis victorix corporeis id oculis inspexissent. Jacente auiemadhuc
signum clamabanl : « Regales mililes, regales! > in pavimento in sanguine alii oculos suos linietant,
Alii aulem insuiiabanl dicentes : i Voluil essc rex; alii vasculis allatis, quam polcrant, parlem subri-
voluit esse plus quam rex; modo sil rex, modo sit piebani, alii cerlatim prxcisas vesles intingebant:
rex. > Et in boc similes illis, qui Domino in cruce nec sibiquisqiiam poslea visusesl salis fuisse bealus,
pendenli insuilabant, prxlereuntes et capita sua mo- qui non de preiioso illo Ihesauro quanlulamcunquo
vcntes, el inter coeteradiccntes : i Dixileniin, qtiia reporiasset porlioneni. Et qiiidem conlurhalis et
Fiiius Dei sum. > confusis omnibus, licuil singulis quidquid libuit.
FRAG.6. Cui unquain martyrii litums exslitit glo- Pars aulem cruoris, quam ecclesix dimiseranl, in
riosior? Cum enini singuli martyrum singulas causas vas mundissimum mundissimc collecla in ecclesia
agenles singulare ob salulem propriam certamen reponilur consei vanda. Pallium ejus et pellicia ex-
iiiicrint, iste universalis Ecclesiiecausa suscepta con- lerior, sicul crant cruore infecla, pauperihus pro
tra principes et lyrannos, conlra ecclesix sanctx B : anima ipsius minus discrela pietale collata suut :
mercenarios potius quam paslores dccerians, ut eam salis qiiidem felicibus, nisi ea slatiin inconsultc ven-
evinceret, saielliiibus de corpore suo triumphum dentes parvum eis prelium prxiulissenl.
reporiare pcrmisit. Illos allerius secix hoinincs, FRAG.9. Transacta esl igiiur nox illa lanientabi-
isiiim Cbrisiicolx et filii proprii peremeruni. liier, in dolore, in gemitibiis, atque suspiriis, et
FRAG.7. De spoliis et veslimentis quw parliii sunl ncc ad inonienlum vel conscia lxtitix vel mceroris
miliies inter se. Iniquitalis igilur opcrarii, non minus ignara, diem malitia majoresuspeclum adduxit.
cupiditatis siii laborantes, quam sanguinis iiiiiocen- FRAG.10. Qualiler sancti martyris corpus dedu-
lis elfusione inebriaii, ad pulatium archiepiscopi cum ctum sit ad iumulandum. In crastino vcro mulia
complicibus snis quanlocius recurrerunt. Et uliis a rursus armatorum manu exlra civilalis nioeniacon-
siabulocquus violcnler exlrnhenlibus, aliis famulos gregata, divtilgatum est undique majoris eos activi-
illius cxdeuiibus, aliis revolveniibns oninein domus tatis intenlione confluxisse, videlicet ut snncii niar- .
siipcllcclilcm et clitellas, et scrinia deniolieiilibiis, lyris corpus a gremio sanclx matris Ecclesix vio-
quidquid uuii vel argenii, vesiium aul vnrioriiui lcnier abstractum vel per totam civiiatem equis dis-
ornainentorum invenlum esl, inter se pro volunlate r. Iraherent, aul patibulo suspenderent, aut in frusta
propria (liviscriinl. Sic eniin divinx placuit pielali, vel minutias conscissum in paludem, vel in quemli-
poienler el sapienier disponenti onuiia, ul eorum, bet locum viliorem, quem nec iiominare decet, in
qui Christi vesiimenla parlili sunt, imiiaiorcs cffecli majorem Dei et Ecclesix despeclum projiccrcnt, di-
passionem servi passioni Domini plenius assimila- cenles corpus prodiloris non esseinter sancios pon-
renl : quaieniis manifesta rerum similitudine cun- tifices sepelicndum. Monachi igitur lam sibi qiium
ctis iiuiolcsceret fidelihus, ita eripiendam esse Ec- sancto timenies, ne vel ipse vilius traclareiur, vel
clesiam per sangniiiem martyris n serviiuie niuiidi, ipsi preliosum thesatiruin amiiierent, eiim ciim
sicut per iiioriein Chrisli rcdempia est a potestale siimma feslinatione sepelire studucrunt. Unde nec
diaboli. Porro scripta oniiiia et privilegia, qux ma- eis sacralissimum ejus corptis lavare nec balsamo,
litiosi illi repercriint, filio perditionis Ranulpbo de sicut inorishabelsanclaCaiiiuariensisEcclesia, licuit
Broc traditu sunl, ad regeiii iu Norlliniuiiniam trans- refovere. Quod non tam humana nequilia, quain
ferenda; utea videlicel, qux regni sui consuetudi- divina pietate crediiur evenisse. Cui enim proprii
nibiis viderenlur adversnri, et vcl universalis Eccle- sanguinis unclionem procnraveral Dominus, q»;c
six libertati vel Caiilunriensis Ecclesia: patrocinari cral necessiias odoris vilioris unguenli ? Exuenles
diguiiniibiis, pro lihiiu suo aut comininuercl, aul rj ] autem cum veslibus exicrioribus, et ponlificalibus
iiiini|uam vidcnda lccluderel. Et milites quidem hxc iiidiientes, corpus ejus cilicio, non ininus aliunde
feceriinl. quam sui duritia molesto, involuitim, el quod a nullo
FRAG.8. Elevaio auicin sauclo corpore de lcrra, sunclorum exeinplilicalum leginuis vel audiviiiius,
ul in ligura osleiiderct, quia malis inalleus esset fu- ipsa ejus femoralia inleriora usque ad poplites cili-
turus, et quia quocunque prxterquam ad pceniien- cinn, habiiiimque supcr induiuni iiionaclialein, llam-
liaiu divertcieni, ncqiiaqtiam ullionisejus scniciitium inain videlicel el cucullam rcpereriiiil. Respicientes
possenl evudere, inveiilu sunt sub eo nialleolus fer- veroad inviccm, et in aspectu sic occullalx reii-
reus et bisacuta a parricidis illis derelicta, qux cor- gionis supra quain crcdi polest obstupefacti, nitilti-
ruens, quasi vindicaia sihi in illos poieslate, occu- plicala pii doloris malcrin muliiplices renovanliir in
paverat. El cum cruor a;l instar diademaiis, forsilan lacrymas. Quid putandum est iu homiiie isto fuisse
in signum sanctilaiis, capiti circumfusus jacuissel, cupiditatis, quid prodilionis? Niinquid ad regnuin
facies lamen a cruore prorsus immunis appnruil, ex- aspiravit lerrenum, quem constat sxculi deliciis lam
ceplo tractu quodam gracili, qui a dextra frculis occutle prxlulisse ciliciuin? Nunquid regix mojesla-
parie in facietn sinisli.im jicr iruiisveisuiii nasi de- tisproditor fuil, ct non polius prodilus, qui cliaiu
27T PASSIO AUCT. ANONVMQLAMBE7H. 278
prndiloribus suis, prodiiionis filiis, nec cxdem volnit, A Verumiainen e*ira ecc.esiam meam; non me orci-
cum posset, nec resislere ? Polerat enim fraudem dent. > Nonneet iiis verbis non solum passionis sux,
et rabiem hostilem, si vellet, vel prudenter decli- sed et modi et loci prxscius fuisse comprobatur?
nasse, vel vi repulisse majori, ut polens, ut prx- Sed quia non erat regnum ejus de hoc nuindo, si
scius, ul prxmunilus. Utpotens.quia hosles, quam- enim esset, minislri ejus utique decertassenl, ut
ris decuplali venissenl, possel.si voluissel, rcpulissc non traderetur eis, elegit calicem Domiui sponte
centuplicatus. Ul prxscius, quia cum die nativitatis cum hilaritate bibere, quam velconstantix prioris
Dominicx verbi Dei panem populo ministrasset, ait virtutem inerti fuga inaculare, vel in defensionem
inter cxtera : < Non alia de causa rediisse se ab sui pugnaluros in arma vocare. Illum videlicel in
exsilio, nisi ut vel eos a jugo iuflictx sibi servilulis hoc imilatus, qui duodecim legiones angelorum,
exuerel, vel inter eos et pro eis mortis paleretur quas ad sui defensionem a Patre suo impelrare po-
supplicitim. > Sed el abbalibus transmarinis ut luit, iioluil implorare. Nec ullius martyris passio-
prxdictum est, passionis sux fecerat menlionem. nein facile credimus inveniri, qux passioni Domini-
Porro sicut super his divina pielate edoctus, sic et cx lanta similitudine respondere videalnr.
humana sedulitate prxmonilus et prxmunitus est. FRAG.11. Passus est atitem egrejnus Dei aihleta
R
Qua in re licet plurimorum benevolenlia meritum ThomasCaiitiiariensisEcclesixarcbiepiscopus,totiiis
sibi dicatur acquisisse, de duobus tamen constare Anglix primas, et apostolicx sedis legaius, anno ab
certum est. Ricardum enim Cantuariensis Ecclesix incarnatione Dominimillesimo cenlcsimo sepluage-
cellerarium, niiles quidam sibi familiaris cumdem simo, viix vero ipsius anno qiiinqungesimo leriio,
sanctum Dominitertix diei vcsperam non visurum qunrto Kalendas Januarii, feria tcriiu, hom qunsi
sub fidei intcrpositione cerlificavit; contra fidem undecima, ut dies quinlus Domiuicx nalivitatis ad
lamen, qua in patris suinecemhomicidis illis fuerat miseriam ejns fieret natalis ad gloriam, prxslante
obligatus : malnit enim fidei, qua lenebalur eis, in- codem Domino nostro Jesu Christo, cui cuni Palre
currere si quod erat periculum, quam sub sileutio cl Spiritu sancto honor, et virltis, et imperium est
tain deteslabilis homicidii realum. Quod cum Ricar- per iiilinita sxculorum sxcula. Anien.
dus prxdiclus illi bealissimo Dei servo relulisset, Huc qu/e piKcedunt e quadrilogo Lupi excerpta,
subridens respondit: « Minx sunt. > Verum a cive Benedicli pra; se nomen ferttnt auctoris. Vtrttm vero
Canluariensi, Reginaldo nomine, certior effectus, ea, qtia; irlius quadrilogi compilalor sub nomine DE
quod jam in Angliam applicuissent,qui in ejusmor- CESTISPOSTMARTYRiuM /tdiieclil, Benediclunt an
lem conspiraverant, seu pro iilorum nequiliu de- alium auctorem h/tbeanl, equidem nescio. Omnia ea
lenda, seu pro pace Ecclesix necdum adepta vebe- 'C iufrainisto quadrilogo sum edilus, nisi, quod valde
menler illaeiymalus ait : « Paraium me ad mortem suspicor, in opere Herberti de Boseham, cujus exem-
invenient: faciant quod facere voluni. Scio quidem, plar perfeclum spero in meas manus brevi perventu-
fiii mi, et cerlus sum per arma me moriturum. rum, reperia fuerint.
PASSIO SANCTI THOftLE
CANTUARIENSISARCHIEPISCOPIET MARTYRIS,
AUCTORE ANONYMO L A M BE T H I E N S I.
QUONIAM vero niulli sermonis prolixitalcm et nb- fj I. QUALITERORTUSSIT.

sciiritalem abhorrenl, ideo succincta etlevi orniione Inter Anglix nutnicipia, vicos ct civilates, Lon-
perslringaliir de marlyrio sanclissimi Tbomx Can- donia mclior et major habetur. Ad hanc, postquam
luariensis archicpiscopi, quod me prxsenle, qni facta est sub ditione Noriiiannorum, quamplures
hxc rcfero, ct aliis qunm plurimis nclum Deo leste indigenarum Rothomagi et Cadomi, qux nobiliora
drgnoscilur. Et quia hoc subito referre, niilla pr;u- Normannix loca sunt, de transtulcrunt, incolx civi-
missa prxfalione, essel non lotis manibus ad mcii- tatis csse delegentes, eo quod mercimoniis aptior
sam accedere, idcirco prxcedenlia vilx ipsius prx- et refertior erat qux frequentare consueverant. Ex
libenlur. Benius qui nudierit verba hujiis lectioiiis, lioruin nuraero fuit Gilbertus quidam cognomenlo
et ea conservaverit ad incenlivum mariyrii, ut si Becchet,patria Rothomagensis,inter cxteros,genere,
fortc res exigai, paralior sit dare aniniam vel sul- slrcnuitate, facullatumque possibilitate bene nomi-
lejn pro nomiiieJesji canlujncliain pati. natus. Honestam siquidem, scd ex burgcnsibus ori-
279 S. THOM.E CANTUAR.ARCIHEP. 2S0
ginem duxil, et in cominerciorum exercilio vir in-' A siibmodio latere non decuit, in celebriorem Anglia:
dnslrins, domum propriam pro vitx gencre satis curiam mililaturum transvexit. Acciri siquidem lecit
Itnnorifice rexil, inter concives suos non solum sine eum in comitatum Theobaldi Cantuariensis archi-
querela conversulus, sed eliain boni viri lestimonio prxsulis Anglixque primatis, quasi ut ipso conver-
noti.s. Hubuil aulem uxorem nomiiie Roesam, na- saiionis experimento fieri discerel ejus imitator,
tionc Cadoinensem, genere burgensium qtioque nori cujus fulurus erat successor. Extunc igilur eva-
tlisparem , corporis compositione deceulem, sed cuans piurima quxparvuli fuerant, juvcniles lapsus
moribus decenliorcm, domuique suxbene prxposi- virili maturitate redimere studuit, et seriis curix
tam, ct sibi sub Dei tiinore fideliler subditam. qux magna tractabat operam dans, innalam indu-
striam mox exercuit, in agendis Domini sui reper-
u. PRJESAGIUH ORTUSF.JUS.
tus et prudens consultor et slrenuus exsecutor. Ob
Hxc ciini de ipso semel haberel in utcro, pro fo- hoc ejus familiaritalem sibi conci-
magis magisque
ribns Cuntiiariensis Ecclesix se per snmnium reppe- lians, inler
primos etiam assessorum ipsius loeuin
ul
rit, et quasi progrediens iulraret, prx lumenlis
adeptus est. De magnx quoque prohiialis indicio
uteri grossiludine vix ingredi poluii. Prxsagium muliis gradatim auctiis Ecclesix beneficiis : landem
lioc iitique ftiit futurorum : filium siquidcm inter ! eiiam Cantuariensis factus esl archidiaconus. Ilein
viscera luiic geslabat, cujus plane futurain magni- gratia divina scaiam ct occasionem
ponlificalis ei
tiidiiiem uteri dilaialio prxsignavit. Jam aulem ascensus. Jain enim quanlo supcrior el
procurabat
inagiius el tameit nonduin nalus, in Cantuarienseni major erat in ecclesia sua, tanto propinquior ad
portabatur Ecclesiam, quia clnrus in palatio, sed suscipiendam ejusdem gubernationem fiebat.
iidhuc parturiendus Christi servilio, sublimandus
crat in poniificalein ejusdem Ecclesix cathedram. V. QCALITER FACTUS SIT REGISCANCELLARIUS.
Vix etiam prx liiagitudine potuit inlromilli, quia Et quoniani ad hujiis rei cnmplcmenium pneci-
niulliim ad ipsum ejus in sxculo fastigium suspiran- pue cooperari poterat regis asscustis, divinitiis etiain
libus invidis vix primo promovciidus,vix postmodum procuratiim est, ad fuciliorem promotionis vinm, ut
exsul restitiiendus, et deiiium arclo passionis in- ejus fieret a secrelis. Cum cnim non inulto posl,
gressu sanctorum Ecclesix numero fuit aggregan- Stephano rege defuncio , nepolem regis Henrici
dus. Ilxc atitem ex sequetiiium scrie plenius et primi Henriciim seciindum in regem Anglix de suc-
disiinciins palent. ccssionis bxreditarix jure sublimari conlingeret,
III. DEFRIMITIVA EJUSNATIVITATE. , prx cxteris regni personis ecclesiastieis obtinuit
;am diclus archidiaconus novi regis constilui can-
Ilaque sno post soinnium tempore natus est hic cellarius. Et lantum
filius. nutu divino quidem principem lalis apocri-
cleganti specie Queni patrini siarius
Tliomas vocaverunt, ut nomen ei non deesset apo- oplime decuit. Erat enim pulcher facie et
decorus aspectu, consilio discretus et promptus,
stoli.qui vitam apostolicam hahiluriis eral el finem.
Mox aulem, ut natus esl, parenles eum ecclesiasticx eloquio excellenlia purus et expedilus, naturalique quadain
reverendus: lanta denique ma-
inililix servitio devoveruut, et post infantilis decur- gestus
cxteros curix magnates aniece-
siun xiatis, iilleralibus rudimentis imbuendum tra- gnificeutix gloria
diderunt. dens, quanluin et oflicii singularitute prxcellens.
Qiiibusapud regem amoris privilegium et inlercon-
Acer igilur ingenio, tenacisqne memorix, sicut
siliarios primalum eineruil,quotidie proficiens aique
crcscebat xlate, proficiebat erudilione, ciloque
si snc.crescens,donec vehemenler magnus effeclus est.
scholarium meliores xquiparasse potuerat, qua Giibernahat enim omnia
celeritale disccndi sciendorum tramitem qnx regis erant, et ad oris
coeperal
Al metuiii evasit et ejus imperium universitas subditorum inlendebau
peragrasset. poslqiiam mugislri
sui juris eflectus est, ut juvenilium levitas fercbat VI. QUALITER FACTUSSIT CANTUARIENSiS ARCIIIEPI-
aniiorum, lubricis discursibus inslitit, et seriis dis- I) SCOPUS.
cendorum omissis, sxcularium incptiis meditatio- lnlerim arcliicpiscopo Theobaldo rcbus humanis
num inhxsit, aucupuin el venalorum excrcitiis dc- exeinplo, deferendi locum honoris dileclo suo rex se
ditus, curialiumque vanitales et nxuias ainplexaius. naclum esse gavisus est. In multis euim expertus
lu liis lamen nihil lurpiter nolabile gessisse rcpertus magnanimilatem ejus et fidem, tanlo quidem fasti-
est, quia cujusque ruslicilatis nolam cavens, et urba- gio bene sufiicientem credidit, sed et ad suas utili-
nitalis doxam captans, iuter urbaniores eliam pri- tates facile semper inclinandum, et si dies suos
iniis haberi semper enisus est. niors immatura prxcideret, hxredibus suis futu-
IV. QUALITER FACTUS SIT CANTUARIENSIS ARCIUDIA-rum fidum tutorem prxcipue cogilavil. Unde totis
CONUS. enitens viribus non prius destilit, quam apud An-
eum in archiepiscopum subro-
Qucm autem in siiblimiorcm columnum Ecclesix glix clerum obtinuil
grniin divina provideral erigeiidum, huiic ad snb- gari.
cnndiiin ecclesiastici jiigum obsequii dcniuin con- VII. FACTIRErREHENSlO.
verl.t. El quia futurum in Anglia luuiiuarc majus Noiinullis lamen id circa prumolioiicin cjus vi-
28! PASSIO AUCT. ANONYMOLAMBETH. 282
sum esl niinus canonicum, quod ad cam magis ope A t qualiter siiblimaium se vcl Dci vel ejus gratia pri-
rata est regis inslantia quam cleri vel populi vota. vari contingeret. Quanto magis autem reluclabalur,
Prxsumpiionis quoquevel indiscretionis fuisse voca- tanto rex vehemenlius circa id votuiii cxarsit, adeo
tum esl, quod qui remum lenere vix idoneus vide- de probitalis illius singularitale bene senliebat, adco
baiur, priuium gubernaculi locum suscepit, prxser- de fide el devotionis ejusdem circa se pleniltidiue
tim in ecclesia, cui conventus in habilu religionis confidebat. Cui procul dubio necesse fcit obsequi,
deservii.ciijuseliam prxsul religionis professor esse vel ipsum indubiiato proscriplionis et odii suhjacere
consuevit. lpse vero vix etiam clericum veste gestuve discrimini. Scd el diebus eisdem Henricus Pisanus,
profitens, magis autcm miilaloriis mollium inler Ecclesix Roinanx presbyler cardiualis, in Nornian-
aulx delicatos delicatius nilens, magis ciinm sxcula- nia legalionis exercehat officium. Cnjus cotisilitini
ria sapiens, tam sanctiim lantx dignilatis fastigium el instinclus ad hoc etiam diligentius accessil, ut
non horrens renuisse, sed ultronetis asceudisse cre- munus lam instanter oblatum pro Christi Ecclesia
ditur; aliter quidem quam vel amicus Dei Moyses, iion respueret, nec occasionem tam honeslam sper-
vel sunclilicnlus ah ulero Jeremias. Hic eniin cum neret, qua liber ab humano, Dei deinceps vacare
ad prophetandum Jemsalem etiam a Domino mit- posset obsequio. Demum cnm ad prxficiendum sibi
tcreltir, verecunde respondit, <a a a, Domiiie Deus: B ' melropolitanum clerus Anglix convenisset, in hunc
nescio Ioqui, quia puer ego sum. > Ad populi quo- unanimiler el instanter tam matricis Ecclesix quam
que sui ducalum eleclus quamvis a DoniinoMnyscs, suffraganeorum prxsulum postulationes convenisse
onus lamen expavesccns ait : i Quis cgo sum, ul repertx sunt, et iicet sicul evenire solet in talibus
vadam ad Phnraonem et educam filios Israel de xmuli quidam non parum suspiraverint, nihil tamen
jEgyplo? > et iterum : i Obsecro, Domine, non sum palam proposilum est quod rem vel prxpediret vel
eloquens, mitte quem missurus es. >De sanclis quo- differret. Talibus itaque nequicns ille non vinci,
que Novi Tesiamenli frequeniius legitur, quod ad jactavit cogitalum suum in Doniino, jiisleque re-
episcopaltis oflicium provecli sunt, magis compulsi ptilans ejus fore decretum quod ila studium urgebat
qcam spontanei. Beatus eniin Gregorius etiam a humanum, elegit melius in Dei manus incldere,
fuga relractus est, et inviius in scde Romana loca- totum se misericordiaeillius commillens et subdens.
tus. Beatus item Ambrosius satis reluctans, et ut Ut etiam de sequenti ejus vita passionisque conslan-
rcpellerelur crimina de se confitens, landem impe- tia demum apparuit, ea prxsertim intentione non
raioris Valenliniani jussu ponlificaliim reccpit. Bea- rccusavit id oneris, ulpro liberalione lunc.in Anglia
lus quoqne Marlinus religiosa civium cnllidilale . male periclitanlis Ecclesix studium suum el operam
circitmventus et captus, non nisi coaclus et tristis daret. Contra Ecclesix namque leges in disponendis
consecralus est. Horum igitur exemplo, qtiod se ecclesiasiicis rebus ut laicis, plus agehnt manus
tanquam indignum et imparem melius excusasset regia quam censura canonica; personis eiiam ec-
cancellarius, plurimi judicarunt, aliter aclum ab clesiasticis indebitarum exaclionum et concussio-
ipso mordaciter accusantes. ninn onere muliiplici sxpius faligatis. Sed el ejus
enormitatis ipsc, quia regis abeo videbalur pentlere
VIII. APOLOGIA EJUS.
consilium, suasor et laudalor ab xmulis diclus est.
Ut atilem verilas non negetur, tanquam mullo- Verius autem ipsn per se rcgis animosilashxc usur-
rum pcritus ct solitus bene futura metiri, tantx pabat, qui de lalx gloria poteslatis elatus, ei juve-
curx periculiim satis prxvidit et ponderavit. Haud nilis voluntatis impetu ductus, se regem xslimare
diibiuin enim, quin noveril celsiludinis illius pariter nescicbat, nisi quos ad regimen habebat comniissos,
honoreni et onus. Qualiter scilicet sicut lolius cc- haberet eliain ad arbilrium subditos, et iribunali»
clesix regni fieret caput, sic ct in caput suum ec- imperium in clericos pariter extenderet ut in l.iicos.
clesiaslicus oninis redundaret excessus. Qualiter Huic eliam animositati vires dabat snorum favor ct
eliam consnelasdelicias abdicare, veieremque pror- D j stimiilus familiarium, in exaltalionis ejus applausu
sus hominem oporterct exuere, si debilnm oflicii cupientiiim ei placere quxrenliumque quxsua erani,
semitam vellet incedere. Qualiter item futurus esset non qux Jesu Chrisli. Videbatur enini iis, in qui-
opprobrium hoiiiiiium et abjeciio plebis, si tepe- bus regis crevisset poteslas, sui quoqtte faslus cum
sceret in eo vigor ecclesiaslicx correctionis, aul si lucro simul amplianda sublimitas. His igilur omni-
hic ut decebal procederet, multorum oflensa suc- bus obviare, cancellario soli tutum non fueral, sed
crescerel : demiim aut regem dilectum dominum nec censoris ad corrigendum personam gercbat,
sumn ainissurus essel aul Deiim. Nec eninimerere- cui manebat necessitas obsequendi, non nuctoriius
tur cum Deo regnare, regis motibus obsequens, arguendi. Propiereaque cum polestas essel el Itora
aui posset cuin rege gaudere sanclorum Dei leges tenebrarum; prudeniius in niedio navignverat; usur-
prxponens. Ilxc procul dubio prxvidenset in animo pationes magis dissimulans quam suadens ; magis
sxpius volvens ac revolvens, hisarctalus et terriius, suslinens quam laudans. Zelo lamen domus Dei
sublimationis arduum satis horruit, satis animo fu- nonnunquam iugemueral; interdum etiam lalium
git: satis cliam seconlra regisinstantiam excusando dissuasor esse prxsumpseral, ea tamen qua decuit
dcclinare lenlavit, non dissiinulans aut ei celans, modestia, ne regis offensam inctirreret. Gratia vero
283 S. THOM/E CANTUAR. ARCHIEr. 28V
promotionis oblala , vidit tilique si fierent preces Apenuriam eligens, nonnttnquam veniremagisvacuus
Ecclesia;, quod exinde principaliter lentus ei subve- quam refectus , el sxpius magis refocillatus quam
nire pro eadem compellare regem et juslius deberet plenus, semper autem sohrius permanebat. Cavens
el liberius posset. Propler ipsam itaque se periculo enim inusitalum et stiperstiliosuin jejunium , ut ct
subdens , gratiam illam non repttlit, sed clero pe- vitaret nomen hypocritx , optimum id jejunii genus
tente, regeqtte urgente vel invitus admisit. Tan- arbitratus est sobrielalis tenere meiisuram. Ad hoe
quam enim volaverit ad eum unus de seraphin, et etiam diiiorem et refertiorem mensam habere sale-
c.alculo quem forcipe tulerat de altari labia ejtis git, ut ex reliquiis plenius pauperibus subvenirei.
letigeril; qtixrenti deinde Doniino quem mitlerei, Magna siquidem ei cura pauperum erat, et prxier
respondil : < Ecce ego ; milte me. > Proposuit nani- hoc quod ostiatim mendicanlium nullus ab cjus
que quod exinde in medio populi polluta labia lia- januis vacuus rediit : ipse lares xgrorum et debi-
benlis non sileret, non quiesceret, et si privilegio lium pauperum diligenlius per suos scrutabatur ei
amoris opitulanle non posset, vi saltem rnlionis cleemosynis\'isilabat quam plurimos eliam quolidia-
Ecclesix liberalionem apud regem evincere labota- no viclu vestituquc sustenlans. Cum vero deces-
ret. sor suus slatutas deccssorum suorum eleemosynas
" duplicare consueverit, hic eum in religiosa supcr-
IX. QUALITER VIXERIT' IN ARCHIEPISCOPATU.
addcndi liberaiitate seculus, ejusdem etiam dupluin
Hoc igiturut melius etpolenlius obtinerel, prius- duplicandum censuit, in hujus pii operis observaniia
qtiam sublimatus est, non acquievit carni el san- permanens, et ad id etiam omnium qux possidebat
guini, nec sxcttli delicias aut pompas lucrave cap- decimas conferens. Post epulas aulem et soinnum
tuvit, sed novum hominem induens, religionis tra- ubi necessitas
est. In poscebat exacttim, denuo prxlerpen-
initem fortiter el firmiter ingrcssus primis sum horarum, aul negoliis aut scripluris aul honc-
enim summopere declinans a inalo, dierum etiam stis oiium summopere fugiens,
colloquiisinsistebal,
priorum excessus multiplici remedio reditnere stu- ne viderent eum hostes et deriderent sabbata ejus.
duilquolidie cum perendinaret, matulinale tempus Noclurni qtioque somni tempore lecto decumbens,
in profusis oralionibus et uberibus lacrymis ngens, tunc polissimum , solo
amplius vigiliis indulgebal,
et deinde confessione sacerdoti facta , dorsum ad Deo leste, jacturas prioris aetatis plangens, et intilta
flngella ponens. Post hxc devote missam vel audiens lacrymarum ubertate deplorans, oralionique vehe-
vel sxpius celebrans, et horas antemcridianas com- menlius instans, interdum eliam medilationibus
plens, aut causis audiendis aut agendis propriis in- ' , sanciis inciimbens. Hii ei fuit quotidianx post
tendebal in propriorum ordinatione providus, in archiepiscopatum cursus vitx : talibus prxhabilas
causarum decisione promplus etjusttis, posl avari- sxculi delicias castigalionum purgabat angusliis.
tiam non declinans, et post miinera non abiens, H:ec in eo mutalio dexterx Excelsi. Nitens quippe
pius oppressorum consolator et velox injuriantium lorma gregisfieri qiteiiircgendumsusceperat.assues-
ultor. Si quando vero vacabat a negotiis, lolus le- cebat jugtim Domini suave et onus ejus leve, ca-
ctionibus aut necessariis cum suis collationibits in- slimoniam sectans, humiiitalem lenens, m sermonu
sislebat. modestiam, in opere jusiiliam, servans, ut quos eru-
Quotidie quoque quandoque secretius poterat, in diturus erat verbo, poleniius sanctilatis sux mone-
sccreliori cellula iavandistresdecim pauperum pedi- ret exemplo. Sive laicis autem sive litieraiis loque-
bus genua curvare consuevil, ad exemplum famosis- balur, mirum in modum cruditus et eloquens appa-
simx peccatricis, in Christi memoriam lacrymis eos rebat, pondereque senlenliarum el puritate verbo-
rigans el capillis tergens, humiliterque deosculans : rum ejus prxdicaiio placens ernt ct elficax. In quo
singiilis eliam qunluor argenteos donans. Quod palam est quod eum docebat unclio : non enim ab
pietatis opus per vicarium expleri cttrabat, si forte bomine acceperal neque didicerat, quippe qui siu-
sibimet explendi commodiias deerat. Demum ad D diis liileralibus modicum tempus et operam dederal.
mcnsam grandis nobilisque curix cceiu vallalus et Zelo quoque juslitix circa subditos fervens, sine
prxinductis viginli sex pauperibus accedebat. Sicut pcrsonarum acceptione lemporalique mercede quod
aulemdoinumdecuit arcbiepiscopalem, et ipsa copio- suum erat cuique servare nitebatur. Angebat eum
sis ac splendidis necessariorum appnralibus afftuens prxsertim sollicitudo ecclesix sibi commissx, cujus
erat. Inler ipsas vero ciborum poluumque deticias ; in plurimis obviabatur ulililati, derogabatur honori,
hoc ille semper temperantix medium tenuit, ut nec dctrahebatur potestali. ,.Cui quxdam juris sui vis
prorsus iis abslineret, ne supersliliosus notarelur, procerum quorumdam negabai, cui prxter debitum
nec immodice sumeret, ne crapula gravaretur. Cx- Eboracensis ecclesia se parem gerebat, cui magna
teris enim exlerius se sicut in habitu sic el in viclu ex parle quod oportebat in subditos ex prohibilionc
conformans, et inter eos jucundus et hiiaris ; intus regia non licebnt. In eujus eliam aperte redunda-
lamen dissidere curabal, juxla illud viri sapientis : bat injuriam , quod laica polestas in ecclesiarum
< Frons populo nostra coiivenial, intus aulem omnia cjus res aut personas usurpabat. His igilur con-
dissimilia siul. > Et quidem in vcste pretiosa spirilu traire , cxleroriimque reformationem quxrere ,
pauper, in facie l«la corde conlritus, in mensa laula quanto plus super iis anxiabatiir, lanlo majus ei
28"> PASSIO AUCT. ANONYMOLAMBETH. 28«
studium erat. Ob bxc eliam arctius sanctioris viix A igitur spem prorsus rumpere consiliumquc cjus de-
viam incessil, quo et melius lios ejus conatus graliu clinare vcl amorem exuere, nec statim poluit nec
divina dirigeret, el major ad oblinendumauctoriias congruuni duxit, sed magis a delinimeniis exorsus
«ssct. est. Officiosissimx namque salutationis ct osculi
more permisso, magnam ei deinceps reverenliaui
X. QUALITER PRIJI0RLANDITIIS EUMSURVERTERE exhibere, inultumqiie honoris ejus honori deferre
TE.NTAVERIT DIABOLUS.
curavit. Commentus enim esl malignus, ut ail
Hanc autcm in eo mtitaiionem intuilus , admo- tnnli principis humilinliones mclius frangeretur et
dum admiratus est maligniis, ut quem viderat inler promissorum ejus inngniludine facilius cnperetur.
cxteros delicias et glorias sxculi veliemenlius sequi Habito vero largioris colloquii loco, rex non acerbe
solitum , hunc bxc omnia tnm vertere sluperet in scd benigne, non deminantis fasiu, sed amici spiriin,
coiileniptum, ct humilitalem abjectionis assuescere, de ipso sibi significata recoluil, suppMiciterct humi-
qiiem piitaverat in elalionis luinorem magis extol- liier monens, nt conlra se coeplacorrigeret, ul cona-
lenduni de culmine. Potius inmen hoc ex bili pro- tibus noxiis abstineret, ul pacem el gaudium seciim
cedere repulans, quasi faslidiret habiia , quia pro secians, voluntati sux non rcpugnaret. Optabnl
libiiii non polcrat uli poteslate perccpta , deinceps B enim et agebat, ut ecclesiasticorum stalus in regno
satis amplioris spe nominaiionis ipsum allicere slti- suo redigerclur ad avili lemporis modum : tunc
duii. Jam aulem acrius imniiscral in corda male- aiilem nibil vel parum in eo consueverat Romaiiae
volorum ejus, ut actibus et moribus ejus audenlius sedis censtira : tunc enim magis ad regis arbitriuni
et impudenliusdetraherent; el quibus vere carpc- etiam in ecclesiasiicis quxque gerebanlur, prxsiden-
bat arclam qu;c ducit ad ccelos viam, magis ei ver- libus tamen temporis illius archiepiscopis, sed pro-
lerenl ad invidinm. Intcrpreiaii stint enim in su- priam tcneniibus pro consueludine regni mensuraiii.
perstitioneni quod viamhabcbat arctiorem ; in cru- Iloc itaque jusle sibi vindicare credebat, quod sui
delilatem, quod zelabat jusliliam , in ctipidilatem, decessoresobtinuerant. Nibil eniin, sicut ei suade-
quoil ecclesix sux quxrebal utilitalem, in ausleri- batur, conlra legem Evangelii vel iiposlolorum vel
lalem, quod bominuin posiponebat favorem, in glo- prophelaruin vel sanclorum digniialis siixjura facie-
rix venniionem, quod nobiliscurix inugiiificeiiiiain bant: ideoque licile zelandain credebal eorumob-
seclabaiur, in elalionem, quod in agendis sxpius servanliain, nec ob conlrarias imperatorum vel epi-
incnieiii propriam sequebalur ; in prxsiimplionein, scoporuni coiislitutiones abolendam. Sed el ab ea-
quod in ecclcsiaslicis antiqiiorum metnm excedere deinsubditos priores reges liabtieranl, qtiorum etiam
nilcbatur. Deniquc vix nliquid boni visns est agere, plures indiibiiala sancliialis incnioria veneratur.
quod non in sinistram pariem retorserint ; et cum Non iiiinus atiteni etsalutis et liunoris archiepiscopo
mulii fueriut, ad persuasionem potius mullitudine sno sicut dicebat, et optubat et mancrc posse pu-
qiiam veriiate viccrunt. Hinc igitur muliorum tabal; volo quoque sibi mullum fore juruus ut et
odium et consequenter etiam apud aures regis cre- sublimius et felicius iis ipse prxsideret, et ad hoc
bras delractiones incurrit : apud queni deinuin in- opeconsilioquese pro viribus adfuturum promitiens;
sonuit, quod studio dilatandx poientix sux canones gloriam quippe suam prxcipue fore, si el is quem
etiam praeferreproponeret conlra regias dignilales, creaverat non minus graliam apud Deuniel honii-
ct Inijus rei indicium fore quod omncs regni melio- nes obtinerel, el in eo divinam sentenliani electionl
res sibi juramento consiringeret, quod eliam adco sux concordare proharct.Prxseriim enim deleslanj
praelationcmsuam in majoribus et minoribus regni et declinarc volens Rouianx curix superciliiim ei
poni paret, ut dixisse palam videri potueril: « Exal- etambitionemarchiepiscoposolisuosad judiciuinsub-
tabo soliuni nieuin et ero rege superior. » Hinc ita- ditos fieri nitebatur: consequenler et sibi subdendos
que regi malx suspicionis iniliiim; hinc irx semi- esse metiens, el quosdam eiiam de clero dyscolos
nariiim ; liinc doloris iinpalicntia , quia quem sibi jj aut infidospro arbitriorepriniendos conjiciens.Quis
suisqiie patrcm et patronum mensus fueral; bunc enim in regno prxpedire possel in quo regis ct
verius adversarium ex mtillis jam non formidare archiepiscopi nisus concurrerent? Ecce qiiantum ci
non polerat. poteslatis in ecclesiasticis procurabat fasiigium.
1 Cum autein in transmarinis lunc agerel, i Trans- Adhuc eliain inslanler et perlinaciler ei stippli-
freiabo, inquit, et videbo utruin clamorcin qui ad cabal, ut et in laicalibus regni sui regimen etcuram
me venit, opere compleri proposilumsit.> Nec nnillo susciperet, quo melius ei securius ipse transinarinis
post veniens et occurrentem eum habens, non iruii inieudere posset, ul etiam fili sui regis fuiuri cu-
mox aut vultiim oslendit aiilmenlem expressit, sed stodiam et magisiralum gereret, ne quid ad domina-
alliciendumprimo blandiliis ceiisuil. Arclius siqui- tum ei deesset. Videbat quippe quod sine frauda-
dcm eum et familiarius charuni habebat, de quo et loris nota non possel in regiis dignitalibus ejus sus-
dixerat: < Inveni virum secundunicor meum. > Prx linere jacturam, cujus tulelam subiisset. Videbat
cxleris enim lidumet nceessarium in agcndis suis et dum utriusque glndii potestus illi cederel, neuier
sxpe probavcrat. Super tticndo quoque regni sui sibi decederet.Ecce qunnlis eumsollicitahat, qiiantis
slaitt antiquo, polissimam in eo spem lixerat. Ilauc angebal, quanlis pene vincebal: quibtts eiiam de,je-
287 S. THOMiE CANTUAR. ARCHIEP. 28S
ner, et pusillanimis inaudescerel, nec nisi perfeclis- A i clcriccs. De cleri quoqite numero producti sunt
simus vinci neqtiiret. quidam variis flagiliorum criiuinaiionibus iinpetili.
Ille vero. sicut aliioris erat consilii, regix volun- Tales enim prxcipue dicebanlur regni turbare pncem
tati nec slaiim annuil, nec palam obviavil, babens novisque facinornm immanitalibus debacchari, secu-
lainen in corde fixum, se neuiruni seculuruiii. Ctim ritale per ordinis privilegium evadendi. Correctio-
regni numque negotiis Ecclesix curain bene tegere nern igiiur horum rex instauler ab episcopis flagita-
nec possibile nec lulum ducebal, quia « nemo potest bat. Amplius autem inslilit, ul in clericos publico-
dominis servire duobus. > Avili quoque lemporis rum criminum eos de ipsorum consilio sibi liccret,
siatuni in ecclesiasticis pati, palam ordinis el aninix quod avitis diebus factum sua curia recolebal; lalcs
periculum coiiiinebat, quia non nulla vigor eccle- enim deprehensos el convictos aut confessos, mox
sinsiicus adjeccrat, el ipse fidelitatem Roinanx Ec- degradari, sicque poenispublicis, sicut et laicossubdi
clesix juraverat, quam ncquaqiiiun scrvarel, si cen- luiic usiirpalum est. Hoc idem sibl licere cum in-
siiram siatulorum ejus contemneret. llaque respon- stanlius rex poslularel per episcopos decerni, snbsti-
sionem ila temperavit, ut ad regni regimen obsc- terunt quidem ipsi diutius caventes admittere, quod
quiiim opis el consilii sui pro viribus obtulerii, **legi divinx videbatur obviare. Dicit enim Naum pro-
diim lamen qui plurimum erat in onere novo novi- pheia : « Non judicabil Deus bis in idipsum. > Con-
cius, illuc allerum regiminis onus specialiter non tra Deum ilaque bis judicandos censuisse videri po-
subirel. Qiianlum aulem ad regias dignitates e*jura, tcrant, si post degradationem inconvictis pcenam
se firmiler servaturum promisit, qux Cxsaris erant mortis aut mulilationis infligi consensissent. Cavit
Cxsari, dum lamen et qnx Dei erant Deo redderet. hoc prudentissimus et reclissimus judicurn rexSalo-
In hujusmodi responsione sxpe convenlus el impor- mon. Cum enim Abiathar sacerdos reus morlis
tune sollicitalus, immulabilis permanebal. appareret sicut et Joab, quia conlra Salomonem de-
XI. QUALITER DIAROLUS EUHINJURHS POSTEA olinassent post Adoniam fralrem ejus ut rcx fierei,
AGGRESSUS SIT. non tamen sicut Joab, sic et Abiathar Salnmon
Cujiis in bono firmum radicalumqtie proposilum morle punivit, sed a sacerdotio laniiim amovit di-
inalignus til vidil.invidit, etquem nonpoteral sxculi cens : i Vade in Anathor, agrum luuin : es quidem
pompis, exinde subverlcre cogilavit injuriis. Puta- vir morlis, sed hodie te non interficiain, quia por-
verul quidem eum in illnrum qux fiebaut adversns tasti arcam Domini coram paire meo David. > Tali-
Erclesiain usurpationum consensu sibifuisse subclen- bus itaque cum archiepiscopo moti ponlifices, ad
(lum. Pulaveral enim magis adulationi regix quam , regis arbiirium legem ponere diibitarunt, prxsertim
limori divino cessnriim. Pulaverat magis pacem et ne irahi posset in prxjudicium el calnmniam inno-
gloriam sxculi quam coeli caplaturuui. Jam auiem centium, utvel ad purgaiionem urgerentur vel no-
cernebal potestatis magniludinem ei esse viriulis cenlium sorti subderentur. Hinc itaque conleniioiiis
causam : quippe per honoris occasionem,probabalur exordium. Hinc enim arDilralus rex arcbiepiscopiim
ire « de virtule in virtulem. > Propierea deinceps ad cum episcopis in insidiis sibi sedere, regiarnmque
hoc fraudis sux commenta convertii, ul vcl eum dignitalibus consueludiuitm velle contrairc, priniiun
dejiceret, vel iuelu dejectionis subjiceret. Quoriiiu ira nonparum excandiiii, etdcinde promissionem de
eflectu nullo modo se facilius potiturum arbitratus servandis iliis extorquere prosiliit. Illi vero, traclatii
esi, quam si persecutorem ei crearet, quem habuerat seorsim diutius habito, volenles regis iram sedare,
sux sublimalionis auctorem. Rege siquidem iui- caulam putaverunt procurasse responsionem, dum
mico facto, tanlo majores ei suscitandos adversn- ordine suo salvo pelilionem fieri concesserunt. Ad-
rios reputabat, qtianto plures se nieiu regis invide- ditionem aulem, quam providecanl ad caulclam,
ranl subditos. Imo vix aliquem ei deinceps obseqttio pars regis interprelata esl ad caplioncm, et super
pulabat aslituriim, cui regem viderent adversum. ea detrahenda diuliiis ccrtalum est, sed episcopis
Per regix quoque molem potenlix, ciiam et facilem D 1 iinanimiter subsislenlibus lunc obteiitum non esl.
ejus meiiebatur dejectionem. Cum igilur ad vo- Unde solulo conventu terribiliter efferaius rex et
luntatem suam sicut speraverat rcx euni mobilcm minax abscedens, exinde pontificalium concussio-
non haberet, ccepil malo suspicionis amplius in nibus rerum ofliciales suos gravius insistcre jussit.
dies moveri, nec nisi caplioiicm in verbis ejus ai- Cujus moleslix melu qiiidam poniificum posnno-
oilrari. diiin abiere retrorsum, ct sanclam resislendi dese-
XII.DEORTUCONTENTIONIS LNTER IPSUM renles uiianimilatem, seculi sunl rcgis voluntalem
ET IIEGEM. Exinde et cxterorum eamdem mulcstinin fonnidan-
Non multo post auiem episcoporum, abbalum et liuni nutnre coiislantia
ccepil ul accideril in iis quod
procerum ccetum Londonia: colligi contigit, ob ne- veritasaii: «Omne regnum in se uivisum desolabi-
goiia regia, pacisque regni firmaineiiiiiin. Inter tur. > Sed et ipsius arcbiepiscopi non nihil lurbatus
cxieras vero qux proposiix sunt illic qiieriinoiiins, est
vigor dum videt prxsertim ad injuriam suam per-
accusnti sunt archidiaconi super subdiios non prx- niciosius Ecclcsiam
periclilari, seque coepiscoporum
lationis lcnere modcsiiam sed cxerccre lyrunnidem, ope deslitui, totam etiam conlentionis causam et
caluiiiiiiis faiigare laicos ct iudebilis cxactionibtts onus in se retorqueri. Jam auiem
regix privilegium
239 PASSIO AUCT. ANONYMOLAMBETH. 2«H>
familiarilalis antisernt : jam solila vultus serenitass A
j orliim ad pacis reformatioiiem sxpe usus, nliis eij.iin
in nubiliiin ei versa fnernt, jam amore foras misso, i, regem interpellantibus, demum oblinuit ad collo-
paulisper odium succrescere cceperal. Multi quoquee quium posse recipi, consequenterque pro sedanda
qui prius eum sequi solebant, jam non cum co 0 controvcrsia novum apud Clarundonam coegere
palatn ambulabant regis declinautes offensam. Ex-.- conventum et arctius inicre consilium, Rege vero
'nde conatus ejus verli ccepil in derisum, polestass prislinam promissioneni immuiabiliter el perlinacU
in contemptum, honor in niliilum, et secundumn tcr exigente, pro bono pacis in hoc tandeni resedil
gloriain ejus multiplicata est ignominia ejus. Eccee archiepiscopi coepiscoporqmque consensus, ut addi-
qtianiis eum malignus aggressus est scandalis, quiaa lioiiis cujuslibel capiione sublata regiarum oiiiniiini
suhjicere nequiverat blandimentis ! Perpiexis itaquee consiieiudinum observantiaui, sicut poscebaniur, in
tcslicuiorum Leviathan nervis inlerceplus, qttidj Domiiii verbo piomiuereiii, lloc enim sine peccato
ageret, quid eligerel, quo se verieret, ignorabat. sineque periculo fieri posse prxlructaverani, con-
liiipeiidciiliuin maloruiii ulriun ulilius declinaret,, sueliidinum iiomine bouas tanium intelligendas cen-
iioii patebat. Si regi condesceuderet, adcmit eviden- senies, quia malx non proprix consuetudiues, sed
terordinis et animx periculum. Siperseveranler re-- verius abusiones dicantur. Bonx quoqua non sint,
sisteret, enorme limere poleral Ecclesix damnum,, 8' nisi qux legibus Ecclesix non dissenliiint. Hoc ita-
luicr bxc si consilium peiebal a subdilis, non eratt que sensii custodiam oniniuiii licile promi sam cre-
qui sane uudique respondere sufliceret. Si vindictam1 denles ct eo reciius quia generaliler oniiiium, nou
ciniilabalur in peccanles, non eral qui secum ad1 expressim aliquarum, expressa enim nocent, noi:
jnstitiam slnre confiderct. Ecclesiastica siquidcmi expressa non nocent: regi qnidem omiiino satisfe-
panim tunc prxvalebat ccusura, prxlextu scbisrna- ceruiit et assessoribus ejus, verborum magis usum
tis Alcmatinici, quod Ecclesiam Romanam saiis> quam proprielatcm sequenlibus.
presserat et depresserat. Contra beatuin enim pa- XIV.1NVECTI0 1NEPISCOPOS.
pam Alexandruiii alio quodam viribus imperaloris3
:n idoluni aposiolicx sedis erecto, sub ejus aposta- Nunqnjd autem non cominiserunt in siinpliciiateiii
sii« Jtalia tola gemebnt, orthodoxocleropariim inelut divinx Scriplurx qnx tradit quod quacunqiie arte
subacio, parlim sedibus suis pulso, pesleque cupi- verboruin quis juret, Deus ita hoc accipit, sicut illa
dilalisalio substilulo. Quod dum et in aliis provin- cui juralur intelligit? Nunquid et minus faniDesuaa
ciis timebalur, erat quidem remissior pixlatoriim i prospexerunt, cum apnd laicos exinde crcdi ccepi»
Ecclesix vigor, et principum sxculi prxsumpiio i et dici pastores Ecclesix regiis abtisionibus assein
promplior. sisse? Melius aulem innc venissel in iueiitem Elea-
Ejusdem scbismalis inluilu suaseral in inilio Gil- zari memorabilis forliludo, qui dum ad legis prx*
bertus tunc Londoniensis episcopus, paiilisper regi vnricntionem perAntioclii saiellites urgeretur, sua<
cedendum, ut in apostatas el malefaclores clericos sus ab nmicis ut carnibiis licilis vescens, porcinas se
durius aliquid ci licerel, sed ad contradicendum manducasse simulnret et evaderel, aii : « Non est
pixvaluilseiiteutia cxterorum, Herefordensem prius digiium xlatem nieain fingere, ul mulli adolescen*
idem cpiscopaium habiicrat et iiiurmur mulium liiim arbilrali Eleazarum cx amiorum transiisse ad
fuerat in populo de claritaie nominis et voluntate vitam ulicnigenaruni et ipsi proplcr mcam simulatio-
regis eum in archiepiscopum fuisse subrogandum. iiem decipiaulur, et per lioc inaculam et exsecratio-
Eral enim inter ecclesiaslicas Anglix pcrsonas fama nem xiaii mex conqiiiram. >Et his dictis tractiis ad
celebrior, tanqiiam habitu vitaque, sicut videbatur, supplicium, elegil magis forliter mori qiiarn simttla-
religionis professor, sed et eloquio scieuiiaque prx- tione cum aliorum pernicie turpiter periclitari. Sen-
sianlior censebaiur. Quem rex libenler audiebat et sissent idem cum eo poulifices et adbtic eliam tunc
audiio eo niulta faciebai. Postquam aulem in can- honesiius curassent in simplicilate cordis resislere,
ccllario suo magis ei complaciiit ut archicpiscopa- 0fj quam irreligiosius verbis evadere. Quid enim violen-
tum susciperel, volens et buic aliquid honoris de- tius et urserat ut succumbere iiecessariuin fueril ?
ferri per apostolicx sedis aucloritatem impetravit Cerie nihil adliuc fueral sxvitiis aclum sed miuis.
eum ad cathedram Ecclesix Londoniensis transferri. Nihileliam morle velcarcere dignum traclabalur. Scd
Post archiepiscopalem enim erat hxc in regno ma- nec ab hxreticorum perfidia vel paganorum sxvilia
joris dignitatis sedes,'et facilius hinc vocatus pote- pericuium impendebat. Dei fideles Ecclesix filii, pu-
rat interesse tractandis lam Ecciesix quam regni tribus suis potius litem quam persecutionem inte.'>-
ncgoliis. ld ipsum autem ipsius archiepiscopi prx- laverani. Quippe non sanguinem sitiebant, sed jus
serliin aclum el impetralum est consilio, qui plu- regium vindicahant. Quibus audeuter et persevc-
rimum de illius religione prudentiaque coiifidens et ranler restilisse decuerat. Qui meliqs contradiclio.
bene sperans, fidum cum collegam el slrenuiiiii nis constaniia vincipoluerant. Tuncenim pontilices
adjutorem in ecclesiastica susteiilalione ftilurum finniier etsimui dixissent: i Oportet magis timerc
arbitratus est,'sed aliter postmodum expertus cst. •Deumquam homines. Oportet magis honorare Dei
XIII. QCALITEU DEBUIT SEDATA ESSECONTENTIO. sponsam Ecclesiam quain terreuam potestatem.
Eo igitur mediutore post maluiii coiileiHionis ex- Oportct liiagis iliius prospicere libcriali, quam l>o-
PATBOL. CS-C,
291 S. TIIOMiE CANTUAR. ARCIIIEP. 292
iuiiium slare consuetudini. > Nec enim honoris inte-- A Quod non liceat aliquem excommunicare qni le-
grilas imperatori servatur, ubi quid Augusti jurii neat principaliter dc rege, nisi eo prxconsulto.
delrahitur. Tunc etiam in corde forliter reputasseut,, Quod clerici veniani ad vocationem regis etju-
quod vapor esset ad modicum pariturus aut nubc- slitix sux pro qualibet causa.
cula cito transitura. Quod si secundum minas se- Quod apud judicem Ecclesix nou conveniatur
queretur concussioiuim immanilas, tunc meliusi aliquis laicus super Ixsa flde vel perjurio de pecu-
ascendisscnt ex adverso, et posuissent se munimi nia.
pro domo Domini ut starent in prxlio. Tunc liberisi Planum igilur erat[his Ecclesioelibertaiem et po-
sacerdolum vocibns potestati conlraissent et adver- tcstalem salis imminui. Qnx si confirmarent cpi-
sus mala, raiione ac monilis minisque decerlassent. scopi, palam Ecclesiam inipiignarent: si non con-
Tunc aculeis severx coertionis lam discrete quami firmarcnt, nec regis irnm evaderent. Sic in arcto
dislricle pupugissent, ut nec torpescerent nomine: positi, demiim ad posiulanttas inducias transieruni,
paiientix, nec sxvirenl obtenlu diligentix. Concor- factaque siinl novissima pejora prioribus. Pars enim
dem auieui omnitim et constanlcm vindictx censu- regis manifestam deceptionein inlerpretala esi cum
ram, ncc regnum tulisset diutius, nec vioienlia prx- refugerent firmare scripto qttod censebanlur pollicili
pedisset, quia loli collegiopalrum el pastorum regni B 1 juramenio. Rex itaque, veheiiienler excandescens,
tuluin iion esset obviare. Nihil etiam in omnes el minis terribiliter inlonans, plane videbatur in
durius fuisse prxsumendiim, jitslissime credenduin eoriini aliquos zelo crudelitatis exarsurus, noiinuilis
fuerat; sed nec in eorum aliquos, si parlicularem cliaiii stiorum ad hoc cum acriler inccndenlibus.
iiijuriam statuissent, coinmiinem rcpiilaiiilam. Nec Ncc jusia timendi eausa deerat, cum secundu.sn
enim rex inter reges terrx gloriosior tantx tyranni- Salonionein : i Sicut fremitus leonis, sic et ira re-
dis elogio noluri pcrpciuo voluissei, ut Christi gregis; i et iicrum : i Sicul rugiius leonis, sic et ler-
gem et legemabdicassediceretur, ut eliam scbisma- ror rcgis. >
ticorum cedendo partibiisaposiasixsxculisomnibus XVI.DELAPSUARCIUEPISCOPI.
notabili ignomiiiia nomen ejus fuscaretur. Quod Prxserlim autcm in arcliiepiscopiimonuy belli
eliam si jusle limeri poltiit, atlnmen salius luerat verstim cst, sine cujus lanquam capitis sni eonsilio
mala tunc dissimulasse severitalisque disciplinam prxsules nihil prxsumebanl, cui eliam ut cederet
tcmperasse quam periculosx promissionisprxjudi- consilium dare formid.abaiit. Is vero lanquam homo
cinm incidisse. Nain et ubi mullorum slrages jacet, iion moveri non polerat. Magis tamen quam de sua,
aliquid severilali dctrahere peccalum non est, r' super qiiorumdam episcoporum et suorum salute
(liun laineii qui prxesl, non approbet relicendo, nee sollicilus angebatur, in quos tanqiiam regi suspe-
exasperet insullanter arguendo. Tuliler eniin sus- clos jusiius timebatur sxvienduni et eo ceriius, quia
tinenii noii impiital Deus aut peccata sua, quia non de constantia cxterorum ad vindiclam bene prx-
fccit, aul aliena, quia non approbavit, aut negli- sumi iion polerat. Cum itaqtie graviorum maloruwi
gunliain, quia non tacuit, aut supcrbiam, quia in signa paterenl, bic maligno prxvalente, hic carni
uuilate permansii. His autein aul non prospectis ratioue cedeute, demum succubuil et regis petitio-
uut conleinplis.videnlnr omtiino devwsse ponlilices, ncm fieri verbo lenus annuit. Ad hoc enim incliua-
facti lanquain canes miui non valentes lalrure, lun- tus esl, prxsertiin quoriimdam sibi regique familia-
quam non paslores sed mercenarii, duin tucuertinl riuin slimiilalu proinissioncqtie deceptus, qui sua-
et cesserunl eliam cum umbrani lupi lantum vide- serunt regem ullerius non processurum, si tantum
lint, non veriiaiem. vicisse viderelur, hic igitur erga cxteros se reputa-
XV.DECONTENTIONIS RESUSCITATIONE. vil oblinuisse postquam vicil iu capite. lmo tnnquam
Magisaulein eos involverecuravit malignus, quia parvi duxil omniuni exiudc consensum, coufldens a
sc caputqtie suum archiepiscopum quein impedire Romana quoque sede prxlexlu leinporis impacati
siudebat, ipsi polius expedire quxrebant. Mox enim D I coiiiirmaiionem eorumdem leviter impelrandam,
velul de simulaiionis merito, majus omnis conlen- quam ctposlea peiiit scd nequaquam obliiiuit.
tionis incidere discrimen. Per ipsos enim curix XVII.DEPCENITENTIA EJCS.
proceres rccogniias e vcsiigio consueludiues rex iu Acrior aulem dolor archiepiscopum, ut evasit,
scriplum redigi fecit cl sigillis episcoporum et invasit, et de iapsu tanquam Dei flagello taclus et
archiepiscopi confirinari poslulavil ad reinoYendam in meliora provocatus, ad inchoatx sanclilatis au-
exinde super iis dubitalionem et lilem. Expressa gmentum longe plus operx poslca dedit, circa mala
sunt autem qux plane siatuiis ecclesiaslicis repu- cavenda sludiosior el in operibus virtutum frequen-
gnabant.Quorum, neprxterita nescianlur, quxdam tior. Ut etiain forlius veteres excessus punirel et
sunl hxc, videlicel: assuelus dcliciasdesuesccret, horrendo ciliciosubtus
Quod non appelletur ad apostolicam sedem in a|i- ad carnein aslrictus esl. Ornalu quoque mulato-
qua causa, nisi de regis licentia. riorum vetcri deposito, desuper vestibus nec ambi-
Quod nec archiepiscopus nec episcopus aliquis tiosis nec abjeclis, at tamen mundis el clericalibus,
exeat de regno vel abbas, nec etiamad domini papx ubi ccepit iu his eiiam, dum somnum caperet, sxpe
vocalionem venial, nisi de regis conscienlia. quicscere solitus, uoctibus eliam sxpius burao
293 PASSIO AUCT. ANONYMOLAMBETH 49t
(leciimbensquam lecto, caineiniue inultiscastigans A geslator et deinde cuui, ut dicebatur, imminen;!
inediis. Prxseriim vero sui lapsus aeger ei impatiens, scnleiilia durior, apostolicamper appellalionem au-
fortior et audenlior contra prxsumptiones rcgias dienliam eligens inter contumelias et minas absces-
deinceps esse.curavit. Exemplis eniiii et aucloritati- sit. Rex eniin famx sux consulens et curix regia»
bus advertit non esse servandum quod male promi- pacem violari nolens, etiaro conlra quorumdam ra-
serat. Sanctusquippe rexiDavidjuraviiperDomiiiuin bieiu ei suisque parci prxceperat. Nocle vero se-
quod occideret Nabal, virum stultum, sed quod quenli cuin a tidelioribus regis accepisset qtiod sibi
jnramentiim non implevit, major pieias fuit. Juravit carcer immineret aul gladius, clam exiens habilu
eliam impius Herodes quod llerodiadis filix quod mtitato ctim paticis, in rcgni remoijora divertil, ul
peleret non negaret, sed quud petenti caput cautiiis ipsecutores eluderet. Prudenter cniin sensil
Joannis dedit, major impielas exstilit. Deccrnit livpri esse cedendum el daiiduin insauix loctim,
eniin lex divina non esse servandum jtiramentum, quod fecissel et Jacob in fralre sqo Esau, et David
quo malum incaute proniiiiiiur. Ul auiein quod in periinacissiiiioiiiimicoruni Saul fecisset, et Ail|u-
liinide promiserat potenlius infirroaret, ad curiam nasius Alexandrinorum episcopus toio orbe sqb per-
eiiam Roraanam ob indulgeiiliam pelendam transire seculore Conslantio profogus, ul adversgs Ariano*
saepius nisus esl, sed conlrarius assidue ventus •" pro fide caiholica servaretur. Fecisset et aposlolus
eum a mari rejecluin transfrelare passus non est. Paulus per fcneslram in sporla submissus ut prxpo-
Adversabatur enim malignus bonis ausibus ejus, siti Damascenorum manus evaderet et Ecclesix dila-
et qiiem cernehat de iapsu ineliiis aniinatum, in tandx superessel. Fecisset deniuin et ipse Chrislus,
adversorum deieriora ceusebat impellendiim. vel cum ab Herodis insidijs deportatus est a pareu
XVHl.OECAUSA FUCJCEJUS. tibus et latuit in ,£gypto, vel cum volenlibus euip
Demum et arctius eum implicare volens, novam lapidare Judxis abscondil se el exjvit de leinplo.
ei decipulam inteiitavit. Vocatus enim ad terliuin Tantis itaque munitus exemplis, secuius esl eliam
illud discipulos suos ipse Chrislus instruxit di-
apud Nortbarotunam conventum, regia contentione cens quo : i Ciim vos persecuii fucrint in unam civita-
profligalus est, ut de fiscalium, qux cancellarius
ratiocinio salisfaceret. Liber laineii et lem, fugiteiin aliam. > Nec mercenarij nolam meruit,
gesserat,
ibsolutus Ecclesix tradilus fuerat cum electus est, qqi videtlupum veiijenieni el fugii, quia IIOIIeslci
de ovibus. Nec enim gregem coniiiiissinu,
in consessu fllii regis el procerum, quibus a rege cura
in
de transmarinis tota sublimalionis cura inandata cum nec eum quispiam furor moliretur, iu peri-
cst. Sed et lilleris regiis id domino papx mandatum 1 culo deseruit, sed seipsum discrimini quod soli spe-
cialiter suo pambaiur, prudenter exemit. Ncc
cst, cuiu pallium ei postmodum a sede Romana pe- niulio capiti
liium est. Non minus autem super iisdem rex iralus post ad aptum maris locum octulte redieus,
lunc aut ratjocinimn aul curjae sux yel saliem epi- iiayi conscensa, prospere navigavit jn Flandriam :
inde viam carpens ad dominum papam Alexuiidrum,
scoporum judicium flpgitabat. Ratiocinium mire
manifeslam caliimniam sibi vi- qui liinc Senonis residebat. Qqem petebal, ut judU
igilur propler juste cem liaberet, ul gliam periculosx promissionis pete-
debatur archiepiscopus recusare. Super hoc eliam
ret veniani, et prxsertim Ecclesix reformarct sla-
causam iu cuiia regis ingredi, lutuni non ducehal, luui.
ne percapilis facluiu amplius derogarelur privilegio Eoriiinenimqiixjain in ccclesiasticisenormitor
pa|ieiiliq, posl promissionein poii liisj
tlericoiuiii. Clericis enini puisalis apud Ecclesiam pairabantur
damnabilis ernt, qnx prxter eam pro necessiiate
laniuiii respondere debere per leges el canones
obientum esl. Sedetdeepiscopisspecialiterscripitnn temporjs potuerat csse venialis, Manifeslunii)ainqi|e
probat promissio consensum, quem necessitas habe(,
csl, qnod de iis uunqiiam nisi Ecclesia judicare exctisatum.
debet. Sed uec cpiscoporum suorum urbilrio se Dirigebat aglem gressus ejus Oiiinipo-
misericordia. cui quan|o firinigs iu lenlalionJT
subdere cogebatur, sacris caiionibus prxcipienlibtis tenllslanlis
Q bus hxrebal, lanlo inings in eqm nia|igi|j
seuiper ubi est major aucloriins euiidum esse et in
conalus jam poleiat.
oiunibus controversiis ad potiorjs sedis judicia di-
rigi. Polius aiilein eps dectinandos censuit ul suspe- XX. QUALlTER DIAGOLUS E<JHPQSTn*C DIJICERK
NISUSSIT.
cios. Auxilium enlin suiun jam ei sublraxerant, ul
Nondum tamen eum persequi desislebat, apertas
dum inagis rpgi faverciil, melius puci sux prospice-
vires appo-
reut. Stiadebanl ptiam ul regis prorsus accederet jam ad omniinodam ejus dejeclionem
nens. Acrius eniin inflamuiati per eum dejnceps
volunlati, (anquain ut si se vinci peiniiiterei, melius malivoli detraciioiiuinque et calumniaruni oc-
vincerel, At principis mores et prnposilum intcrius ejus
casionem melius nacti, potentius in ejusdem odiiiin
ipse noverat et Ecclesix sux damiiuiu suique prae-
regeui incenderunt, In tanium etiam prxvaliicrunl,
judicium jure foniiidabal, iii ille de conversione sic aversi pronsus exiude
XIX.DEFUGAEJUSET EXCCSATIONE FCC.B. desperaius et dolore cordis tactus iiitriusecus lan-
Inler hxc igitur, dum omni deslitulus auxilio deni dixeril: < IV-nitet me fecisse hoinineiii; > el
mole curix graviler urgeretur, aliquid sibi formi- jterum : i Delebohoniineiiiquem crcavi, > nec ultra
dabile inetuens, pb refugiuni crucis sux coepi1,esse se coniineiis inisit post eum multorum et niag.noruin
2"5 S..TIIOMiG CANTUAR. ARCHIEP. 29G
comilalum archiepiscoporum el episcoporum, conu- A XXIII.DE INDCLGENTIA DOMINI PAP.«CIRCA EIIM.
iiun el baronum, ul ad criminaliones lanlorum ne- Sed el dominum papam per inspiralionem divi-
quiret subsistere. Voluit itaque Dominussuscilalum nam in partem suam facile iraxil poslquam eum ju-
ei deinceps esse lanquam alterum Adad Idiimxum : slitix sux veritatem edocuil. De cujus ille pruden-
qui eum colaphis cxderet ne extolleretur, et quasi lia sanctilaleqiie [postmodum indubitalis iiislructns
quodam slimulo carnis moneret ne magniiudine vir- indiciis, etculpx, siquam iu sublimatione coniraxe-
lutum alliuS saperet, el aliorum vitiis elatum se rat, abolilionem et sequenlis lapsus veniam ei pius
in excelsb crederet constituiiim. Prxsertim aulcm et pronus indulsit, decernens eliam eum de sux se-
prxsules Eboracensis et Londoniensis in ejus de- dis auctoritate commissum deinceps regere episco-
jectionem cum rege conspirasse dicli sunl; Ebora- palum, adjiciensque legationis in Angliam oflicium.
censis quidem tanquam xmulus ejus ob paritatis Quo tamen eminente litulo nequaquam ipse vel in
conienlionem, Londoniensis autem lanquam eum minimo mulalus inlumuit, sed inilam virlutis indc-
in archiepiscopatu prxlalum sibi suspirans, etjam flexe gradiens viam, ad honorem Ecclesix Deique
itertim ad eumdem, ut dicebatur, aspirans. Roina- servitium gratix cujnslibet occasionem trahebat, en-
nam igilur inlranics curiam, archiepiscopi nondura rum qux perperam in Anglia gerebanlur, emenda-
tiinen prxseniis imprudentiam et prxsuinpiiones B lionein fortius exinde zelans. Toto tamen anno pc-
constaiiter et unanimiler accusarunt, mullorum ci teslaiis sux censuram conlinuit, pie prxtcnlans ct
caliimniam impiiigcnles et ul in regiimn remilterc- exspecians, si forle patientia delinquentes ad poeni-
lur poslulanles quasi melius il)i disctitiendus et pa- tenliam adduceret. Interim aulem et causx sux
lam convincendus. Ad hoc enim el copiam legato- qttaniis poleral viribus adminicula conquirere labo-
rum petierunl, qni causam illic audirent, et sine ravil. Regis quippe mores familiarius noveral, ex
provocaiionis obslaculo lerminarent. Abscesserunt iiis niulium prxsumens, quod coaptuin non diinilio-
aiitem inexaiidiii, quia dccisionem tanti negotii ret, nisi in manu forti.
re.igiosa doniini papx prudenlia iiulli nisi sibi scr- XXIV.CONTRA QCORUMDAM REPREHENSIONEM IZiVi
vare lulum aul congrtium diis.il; sed nec cano- EXCJbATlO.
liicuni videbatur ut arcbiepiscoptis iu provinciam Pliirimi tamcn objecerunt quod si de reIigion>s
lemittereiiir.unde justo iuetu diffugerat, et ubi ci vix veritatc niterelur, non lunc resedissc debueril in';r
.iliquis assisicret, imo inagis omnes ad rcgis niiUim capitales inimicos Domini sui nec inde vindictx pro-
obviarcnt. curasse molestias, qnamvis exemplum David contra
XXI. DEAFFLICTIONE EJCSli.H REGEU. C sit, qui fugiens Saul dominum suum, aliophylo se
iradidii, malcns eiiam hostibus quam invidis subja-
Turbulus igilur hinc plurimum rcx el indigiialus, cere. Sed ncc bic ad bostiiira se transtiilil partici-
cxinde beiicvoicnliam suam et visitalioncs rcgui piuiii, uingis aulcm apud Poniiniaciim in rciigiosa
«lominopapx sublraxit. Universas quoque posses- Cistercieiisiiim monachorum domo primum deliluii,
sioiies archiepiscopi nec non el cicricorum cjus ul ibi gravius peccata punirei, et melius Dei mise-
eoriim ustti dctraclas sub niauum et potcstatem ricordiam impeirarel. Ciimque diutius propler rcgis
suam redegil. Prxlcr hx.c aulem et sui quique cum ofiensam Cistercienscs cutn foverc non uiidereni,
eorum parcniela, bouis ciiani proscripii, reguum subvenit ei deinceps Ludovici pii regis Francoruni
exire compulsi sunt, orphanis et viduis, pupillis ct sancla liberaliias in mctropoli Seuonis ipsi suisque
innoccnlibus, toliusque conlenlionis prorsus ignaris, necessariaquxlibei abunde inagnificeqiieininislrans.
ad exsilii miserinm sine miserutione coaclis. Quciii Apud quem taiuen iniiiiicaiuli votosludiove non sub-
iMiiiii dcjiccrc non prxv.tlebal, ilainuis sultem ct siitil, sed cum alibi propier latam domini sui po-
allliclione suoruiii ntlcrere mnlignus exinde nisus lentiam habere non possettibi caput reclinarel, ab
est. ipso collectus miscricorditer esl, qunmvis ncc iu
D hoc jusie loret rcprehendeiidus, si in ecclesiaslicx
XXII.DESOI.ATIO EJUSPERDECM. subsidium censurx , lerrenx quoquc potestuiis im-
auxiliura. Nam et ul snncti censenl.ab
Bonus iiuleiii Deusqui bonis oinnia coopcraliir in plorasset
bonum. Quod ciiim prociiralum est in dcslilitlioiiis imperaioribus dufensores juste poslulaiitur et dele-
hoc ei versum est in sola- gantiir adversus potenlias diviluin , quorum inole-
ejus opprobrium, palam stiis Ecclesia fatigalur. Ut lamcii hoc non egeriJ,cou-
liniii, et imde videbalur contercndus, inde magiscsl tra domiiium suum ,
roboratus, cx suorum sectiin expulsione fortior et eum charitaiis magis oblinuit radicatus circa
affcctus, quo non poluit non eiinm
apud exleros ex proscriplione gratiosior. Ipsum
persequenli deferre, vel ct suo periculo parcerc.
qiiidem vel nihil vel parum damna lanla movebanl
aul caro aut sanguis, nec eorum intuiiu vcl inini- XXV.DE ZELOEJUS.
inuiii a recto tramite flccli poiuil. Unde quanlo mi- Nonlamcn paruin inlerim comedebat euni Ercle-
niis hxc curabul, lanlo plus ei grntix gratia Deii siae zelus; sed el pluriinum incendebal impendciis
procurabni, ul ipse rcx et magnates Francix noccs- suscepix dignilatis onus. Cogilabal enini et mcnle
sariu cerlatim ei suisque provideriiu. sxpius revolvcbat jllud Augusiini, quod niliil cst 111
297 PASSIO AUCT. ANONYMOLAMBETII 298
liac vita diflicilius,laboriosius, periculosius episcopi .A liat hoc ubi pericnlum schismatis ntitluni cst. Regein
ofiicio, sed apud Deum niliil bealius, si eo modo autem coiitenlionis occasione ad dilatutionem selii-
miliieliir quo nosler iinperalor jubel. Sciebal se smalis per scbismaiicosmultis el magnis pollicilatio-
proretam esse constitulum et lenere clavum in navi, nibus forliier esse sollicilauim ct cilo vinceiiduin
quam sxva lempestale conculi non ignorabat. Ccr- rumor publicus eral. Melius igilur eum adbuc lunc
luin enim habebat laicos perditionis filios et ad fa- benignitale supporlandum quam severitate prxci-
cinus quodlibet proniores, Ecclesisesux rebus incu- dendum papa censuil. Nec miiuis ob hoc et excom-
bare, direptionibusque et opprcssionibus earum in- municalos ejus fidelesabsolvi curavit. Ilanc aiileut
sislerc, servientes quoque suos in vinda conjeclos moderalionis providentiam eo levius tulit archiepi-
leuere, sed et personas ecclesiaslicas calumniis et scopus, quo minusjam neglector officii de superio-
angusiiis infestari, conlraque canones ad sacculare ris cohibitione potestatis videbatur,
jttdicium pertrabi : palam etiam sancta conculcari XXVIII.DE RATIONE COERTIONIS.
riccnonet suos suorumque redilus res utique desti-
natas usibus pauperum , male distribui jnm in sli- Et xmuli qitidem ejus retorserunl in lemeriiati»
notam severitatis conslanliam. Hac lamen ngendum
pendia militum. Magistrum itaque navis inter totet
lanlas procellas dormitare dimius tuttim non eral. B jusle crediderat, poslquam vincendi per palientiain
non erat. Scripluin enim legerat : « Crimina
Magisautem ad evadendum periculum laborare pro spes
viribus oporlebal. quorumlibel undecunque claruerint si non fuerint
ieni palienlix medicamenlo sanata, velul igne qiio-
XXVI.DEPRIMACOERTIONE EJUS. dam pix increpationis urenda stinl et curanda. >
Ad hoc igitur magnis sxpe supplicationibus, com- Quod si nc£ xquanimiier suslinenlis el pie incre-
motionibus, comminationibus regem fleclere stu- pantis medela processerit, qui diu porlati et salu-
dens.sed non prxvalens, demum post exspeclatio- briter objurgnti corrigi noluerint tanquam pulridx
nem annuani in nundinali conventu populorum apud corporis partes ferro debent excommuuicalionis
Vezelai regium super memoralis consuetudinibus abscidi. Sed et regein lanquam familiarius nolum,
scripium publicavit et damnavit, in earunideni ex- et in multis saepeprobatum, nequaquam diutius vel
actores, observalores, iisqiie consenlienies genera- in se vel in suis duriorem censuram portaturum
liler et in quosdafn regis familiares, excessuutnque bene confidebat. Nequaquam enim correplionis im-
consultores aut exsecuiores, specialiler anatbema patienlem ad apostasix detestationem excellentix
deproinens. Cum enim per patientiam tempesiati suap gloriam redaclurum indtibius erat. Sensil for-
cedendo nil lanto tempore profecissct, exinde relu- £ lassis aliter dominus papa tanquam hominis more»
ctando, procellartimque fluctus frangendo procuran- minus expertus, longiusque remotus el ruinoribus
dnni remedium more strenui remigis censtiit. Nec motus, ideoque rigori paulisper dctraxit.
enim apud regem vel majoris oflensx discrimen vel SJEVELABORATUM EST ADPACIS
XXIX.QUALITER
gravioris pressurx turbationem formidabat, repu- REFORMATIONEM.
tan« nusquam magis necessariam foriitudinem quam Ne tamen undique destitulum filiuni sunm et pro
in leinpeslale, nunquam magis ulilem constantiam se cxstilem
rclinqueret, non mullo posl magni no-
quam in :.persecutione. Sub persecutoribus quipue minis viros Ec.clesix sux cardinales a latere suo
per meiiculosos Ecclesia sxpe decrevit, et per for- trniisniisii, ui his medialoribiis de reconciliatione
tes atblelas assidue crevit. Quod eliam presignatum
regi poientius suaderetur. Posl initum autem etdiu-
est per illam arcam Noe, qux quanto per diluvium lius truclum de pace iractalum, iliis laudem infecto
magis efferebaiur, lanto sublimiuset ipsa fereba- negotio recedeniibus, (leniio pars regis ad appella-
tur. ln regios itaque conlra famam et salulem ejus lionissubsidium convolavit.
Cujus persequendx ne-
consuliores primo manum exseruit. Sed et velut id cessitas pcr doininum papam postea remissa esl, et
proposili gerens ut securim poneret ad radicem, r, adhiic dilatio data, douec direclis aliis de Francia
solemniter etiam ipsum vocavit regcm, tanquam in viris
religiosis, de pace rursus tractatuui esl, sftd
eumdem quoqtienominatim ad dieni slatulum ana- nibil profecluin. Habilum est autem post hxc cum
ihema diclaturus , nisi coeptumcorrigerel et omil-
rege Francix colloquium : ubi circumstante niullo-
teret. rum episcoporum cl comitum procerumque corona,
XXVII.DECOHIBITIONE COERTIONIS ET CAUSA poslulatus rcx archiepiscopo pacem concessit. dum
COHIBITIONIS. tamen sibi servaret qux debilissimo regum anleces-
Ausiim aulem istum prxpedivit interveniens ex sorum sanctissimus priorum archiepiscoporum ser-
parte regis ad dominum papam appeliatio. Poiesta- vaverat. El hxc quidcm justissima concessio visa
tem autem ejus deinceps pattlisper papa cohibuit. esletinsperala loli circumstantium ccetui.Voluilau-
Stiggestum cniin ei fuerat quod uielius patientia tem archiepiscopus addi: i Salvo Dei elregis ipsius
vincerct. Consiliosumquoque visum est ul et adhuc honore. > Quod rcx tanquam superfluum renuit vel
prxlcxlu sehismalis lenius ageret. Scriptum nam- captiosum , favoremque cunclorum obt-inuit, cum
que recolebat cum quisqtiam frairum in lali peccalo conlra eorum consilium arcbiepiscopus quod offc-
fueril deprehensus, ut anathemaie dignus habcatur, rebalur rccusavii. Ecce qualiler oiiiiiiinodam ?;a»
5i>9 S. THOM^: CANTUAR.ARCHIEP. S00
deslitillionem<procurabatinalignus, di:m illud solalii ,A nec caret scrupulo conscnslonls occtflix qui mani-
qnod ab Ecclcsia Francix solum ei supererat, de- feslo (acinori dcsinit obviare. Sed el eosdein aiixilio
iracium iri nitebatur. Sed nec vel hoc meiii flecli 6uo defuisse repererat r.ontra statuia sanctorum.
potuil, ul quamvis multx magnoriim instanlix ce- Nam ut scriplum esl: i Ad hoc prxordinavit Deus
derei. Vidit quippe non videniihus Jaliiscaptionem omnes qui summo sacerdotio funguntur, ut in-
in verbis, quia sanctissimus archiepiscoporum forie justitias removeanl el prxsumptiones abscidant et
mala servaverat regibus sicut et bona, quorum ge- prxserlim iu sacerdotio laborantibus subveniant. A
neraliter postulabalur, sed annuenda non eral ob- quorum auxilio qui se subtraxerit, magis schisma-
servatio : maxime cum rex addideril, sicut sibi ticus quam sacerdos esse probalur. » Inter cxieros
promissum est, recolens non prxcipienlibus aliis aulem Londoniensem et Salesberiensem non solum
consuetudiniim, de quibus eral conteniio, promis- auxilio defuisse, sed et adversarios in catisa Dei
Sionem. Unde igitur videbatur destilucndiis, indc fuisse palam experlus est. Londoniensis quippe
Ixlior factus, tanto deinceps apud hospites suos totuin litis onus iu se susciperc non dubitaverat,
graiiam meruit ampliorem, qlianto reperms est et archiepiscopi pro justitia mandatis obvians, caque
contra captionem prudenlior el contra lanlorum velul schismalis cavendi praelextu declinans et ad*
suasionem invictior. Palam enim exinde visus est; B versus obedieniix bonum omniiimque malorum
(nagis Dti spiritu duci quam favorein hominum poienlius remedium, seinper opponens appellationis
sequi. impedimentiim. Velut quoque sociam in lioc Eccle-
XXX.QCALITER ET QUAFIDUCIA COERTIO DENUO SEtUTA siam Anglix traxit, qux verius reclamare non
EST. audebat. Mauifeste vero Saresberiensem socium et
Jam autem non niliit virium vis scliismatis ami- adjulorem in omnibus molilionum el appellationum
serat jamque pluriniuin fnror ejus detumuernl; quia illffligiisliabuil, ad eludendam justiliam in causa
princeps ejiisdeniimpernior, ab itulia expulsus.salis regis tam notorie injusta muliiplicem legalorum et
niinor existebat, ct Ecclesix Romanx vigor magna induciarum artein cum eo procurans.
ex parle revalueral. In iransmarinis quoque populis XXXll.QUOD DfRlORPOtUISSET ESSEDBJURECOERTIO.
snis et clero schismatis regem augmenlum aggredi Quos Ob hoc non solum anathemale scd et de-
IIQIIposse sine discriinind maximo, manifeste ccr- positione digrios fuisse, ratione constabai ei exem-
iieb.itur el ob boc eiiam ejiiSdeihexcessus in Anglia plis. Slmiliter enim el in lutores quosdam 110-
jbste putabatur facilius reprimendos. Hinc itaque lorii criminis Lolharii iniperaloris animadver-
fiduciam sumens el nulriens archiepiscopus, ctim ad sum esse legitur. Ait namque Nicolaus papa :
Votumsermo pacis non procederet, el post Iongam < Scelus quod Lolbariils rex in duabus feminis
jam exspeclationem plurimum txderet dilationis, Theberga et Gualdrada commisit, omnibus maui-
periculumque cresceret, dehilam ultionis severiia- festum est. Sed el dudum episcopos Tbeugalduin
terii iilterius minime protclandam judicavil. Adhuc et .GUniarium In lali faclo eum liabliisse tutores
tamen personx regix censuit deferendum, sublimi- et faiilores pene totus orbis ad apostolicam sedenl
talis ejus reverenliae cohdescehdens et apostoliex confluens referebal. Igituf decernente nobiscuin
cohibillonis mandaluin sequens. Saliem autem in sancta synodo, depositi ab officio sacerdotali, cx-
fegni majores et regi familiariores manum exten- communicati atque a regimine episcopatus alienati
dit, quorum scilicet consiliis rex agehatur et ttii- indubitanter existuni. : Idem ad Lotharium : i Ila,
iiisteriis ad concussiones utebalur, quamvis et har iiiquit, corporis lui motibus consensisti et te ipsum
«Sliamvice prius sibi appellalione prospexissent. Sed in lactim miserix projecisli, ut qui fueras posilus ad
fruslraioria videbalur toties inierposila provocalio. gubernationem populoruin, eflectus sis ruina multo-
I'er dontinUm quoque papam inhibilum fuerat prorum. Probal hoc Theugaldi et Gunlarii dudiim
vocalionis remedium. episcoporum legilimtis casiis, qui pro eo quod lc
XXXI.QUOD CANONICA ET JUSTACOERTIO. P minime compelenter erudierunt, quinimo quia prx-
varicationem luam tegere argumeniis suis et sub
Quos ctiam licet absenles et inciialos, digne quadanijitslilix specie fucalis adiiivcntionlbusxqui-
tamen pleclendos censuit, lanquam manifesios ct talem obruere studuerunt, nostra siint atictoritate
iiidubiiaios notorii regis delicti fautores el palro- deposiii et ab omni presbyteralus et episcopalus
nos. In nianifestis quippe judiciarius Ordo non rc- rcgimine regulariter sequestrali. > Cum igimr et in
quiritur, sed reus tanqiiain operis eVidentia de prxnominatos episcopos similiter jure vindioendum
nialo coiifessus, justu mox percellilur. Ilinc ct fuissel, satis tamen iis pepercil archiepiscopus, cum
qiiosdam eliam episcopos, videlicel LondoniCnscm lanluin ad anathematis sentenliam subsiilit, lan-
et Saresberienseii), simililer anaihemate licet iguo- qiiam noluerit ut omnino dcjicerenlur, scd magis
rantes el non vocatos innodavit. Cum his quidcm terrerenturet resipiscerent regcmque coiisequenter
Cl caeleros oilicii sui ncglectores deprehenderat et terrilum resipiscere facerenl. El eorum quidem la-
nutrientes peslilentiam, dum nccessariam non ad- boribus et expensis modestiadomini papx lunc usque
Iiibuere disciplinam. Negligere enim cum possis pcpercerat, proscquendarum appellalionuin nccessi-
pcrtuibare perVcrsos, hihil aliud est quam fovcre, laleiii iis rcmitlens, qualenus ad-hnjus benignitaiis
301 PASSIO AUCT. ANONYMOLAMBETH. 502
compensalionem eorumdem ope pax levitis el malu- A eliam a delinquentibus poenilenliam ardenlior csse
rius sequeretur. Ipsos aulem nec ea remissio movit,, repeilus sit.
nec decresccniis flducia schismatis excitavit, autt, XXXV.DEAFFLICTIONE PERREGEHACCTA.
crescenlis apud eos scandali dolor animavit, ul postt Ad bunc autem ejus zelum petulanlium in Anglia
lanii lemporis spatium sacerdotalem resumerent1 taurorum tumor magis inlumuit. Mox enim aucta
lirmitatem el contra lantas enormitates reclamarent. est lempestas, restricla estobservatis portubus navi-
Imo et eos abusio palienlix reddiderat non modoi gandi facultas, secula quoque esl susceptionis ct
securiores, sed etiam ad tergiversandum acriores. observalionis mandatorum archiepiscopi vel domini
Quoniam ergo sal infaliiaium ad nihil aliud valet nisii papx pro eoper Angliam abjuratio. Sic enin» ma-
ul foras projiciatur et ab hominibus conculcetur,, levolorum suaserat maiilia, quo vel schismalis vis
digne demum ab Ecclesia per analhema cum cxte- obtineret vcl saltem metus ejus remedium ad regis
ris regis consiliariis ejecti sunt, ut calulis ita corami et regix partis arbilrium procuraret.
leone casiigaiis, deierbcrel ira leonis el qui deviarat1 XXXVI. DEPACISDEMUM PERDOMINUM PAPAM REFORMA •
in consulio caloris ct xlalis terrore victus rediret ; TIONE.
ad viam sauiialis et salutis. Secuta vero deinceps; Quasi vero pro foribus schismatis imminere coepit
est tanto ejus implacabilior ira, quanto major Irisli-. B» augmentum et in delerius malum videbalur iturum,
tix causa. Ncc enim poteratnon reputare suam suo- nisi demum ad iteratas regis supplicaliones inclina-
rum confiisionem pro se prxsertim intlictam. tiim fuissel apostolicx sedis moderamen, ul reme-
dinm provideret. Laboraverat quidem et paulo ani<»
XXXIII.QUALITER ADVERSUS QUORCMDAM DETRAGTATIO- dominus papa precibus, monitis, minis, ad recon-
NESEXCUSETUR ARCIIIEPISCOPCS. cilialionem litteris et mediatoribus novis a latere
Ncc deerant qui palam arcbiepiscopum hostem et suo iransmissis, regem sicut decuerat inierpellans.
regni turbatorem arguerenl el tanquam in odientem, Pacis autem impedimentum fuerat, quod rex redi-
odium regis inflaminarent. Nihil tamen egerat ut tum et potestatem debilam archiepiscopo concede-
sxviens aul odiens sed regem ut fllium charissimum bal, salva regni sui dignitate. Volebant autem media-
casligare volens, elut dominum unicum diiigens, lores eliam addi salva liberlate Ecclesix. Quae quia
ejusque per omnia boutim ardentissime quxrens. non videbantur posse convenire, nec de pace con-
Nec enim omnis qui verberat inimicus est sicut nec sentire poluerunt, jam autem scandalum ullra non
omnis qui parcit amicus. Meliora vero sunt vulnera sustinens, additionem illam verborum utrinque do-
amici quam oscula inimici. Melius etiam est cum r minus papa censuil amovendam el novis intervento-
^
severitate diligere quam cum lenilate decipere. De- ribusnegoiiicuramdelegans.pacismoduinetfonnam
cepere quidem qui malum ejus foverunt, qui peri- prxscripsil, eam regi multa precum et moniliotium
culum de negligentia correctionis auxerunt. Vere benignilale suadens et remissionem eliam peccato-
vero dilexil qui depericulo doltiit, qui obviarecura- rum in prxmium staluens. Ut etiam citius aniinus
vit, qui vel invitum Iiberare salegit. Charilas eniin ejus mollirelur, gratiam absolulio.iis episcopis suis
eral, qux velerem illum timorem foras jam miserat, prxconcessit. Quibus ille demum victus pacem et
qux formidinem offensionis expulerat, qux pericli- graiiam suam archiepiscopo reddidii, et sicut me-
laniis salutem ulilius pensabat, quam iram cuvebal. diatores postulabant concessit ut ipse suique redi-
Si prius, sicut a multis exprobratum est, fugerat ut rentet propria cuin integritate recuperarent, sicut
homo, at jam libere reclamare, fortiterque resisiere tribus mensibus ante discessum habuerant, eaque
prompliis erat, spiritu sacerdotis assumplo. Regiam fungeretur ipse potestate quain largitur auctoriias
enim censurx viam consiantius incedebat, velutqiie sacrx Scripturx. Tunc eliam per mediatores cosdem
iion terreni lucri sectator aut personarum acce- absolulionem receperunt cxteri regis fldeles, qui-
ptor, sed reclitudinis indeflexus xmulalor, tanquam fuerant in anathemate positi.
resieientibus exinde nolens in aliquo parcere se JJ D XXXVll.DEMEDIA QUADAH JNJCRIA ARCBIEPISCOPI:
gerehal. Parum lamen ante hoc principali prxrogativoer
Cantuariensis Ecclesix plurimum fuerat derogatum.
DE
XXXIV. FROFECTUEJUS IN DIEBUS EXSILII. Nam cum de jure, sicut dieebalur, anliquo solius
Sed et tanto jam exsilii tempore non minimum archiepiscopi Cantiiariensis esset noviim regem co-
personx sux conlulerat. Divinx quippe legis et ronare, caplnta quidem ejus absenlia, prxsul Ebora-
liecrclorum leclioni lotis inlerim insistens viribus, censis lanquam parem se faciens, obtinuit ul filinm
damna priorum dierura et occupaliones curix studii regis in regem patris voluntate subliinatum conse-
vehemenlia compensavit, ut ad susceptoe dignitalis craverit. Hoc autem in provincia non sua sed Can-
exercitium longe doctior factus sil. Nec niinus et tuariensi, scilicel apud Londoniam, quam ejusdem
acerrima poenitenlia non lainen publica sed occulla provincix civiiatem haberi constabat. AstiteriMtt
prioris tcmporis lapsus purgare studuit, ut jam etiam coronalioni |minislerium prxbentes Cantua-
scptennali poeniteniix tempore, quo maximorum riensis metropoleos suffraganei prxsules per qtios
eliam criininitm venia quxrilur fere complelo, potissimum ille peniuens ad archiepiscopuln suum
quanlo niundior, lanto securiorel ad exlorqucndam pnscipuc potestatis circa regis creationem houor
305 S. THOMJE CANTUAR. ARClIiEP. 50-i
jmn abolitiis videbalur, ct non miniis deinceps ad A dignum nec tiitum repulabat lam periculose labo-
(|iiemvis'alitiniproprincipisarbilrio devolvendus. Ob rantibits subditis se pacis et securitatis extra regiiiim
liocigiturEcclesixsiixdainnumenormedoIorecordis deliciis ulterius indulgere. Prxserlim autem quia
inlriiiseeuslactusarchiepiscopus.qualitersuperdolo- per se lola concussio sxviebat, periculoseque vacil-
rem vulnerum suorum additum sit, domino papx scri- labat Ecclesix status, exemplo David compunctus
pserat pacis omnino desperationem allegans. Hinc et jam dicebat: i Grex iste quid peccavit? fiat, Do-
rescriptumantepacem acceperat: quo prxsttl Ebora- mine, mantis tua in mc. > Jam atlendebal consola-
censis tanquam alieni juris prxsumplor ab episco- lionein Isaix ad Achaz : i Noli, inquit, timere, cl cor
pali suspensus est dignilale, maxime quia lermiuos tuiim ne formidet a caudis tilionum fumiganlium. >
suos Iransgressus usurpavit in alterius provincia Jani assumpserat audaciam Matbaibix diccntis:
prxsertiinqtie propter justitiam exsulantis, quod sibi « Ne limueris a verbis viri peccatoris, quia gloria
ncc de raiione nec de sanctortim Palrum conslitu- ejus, stercus et vermis, hodie extollitur, et cras non
tionibus polerat competere. Ncc minus et aliud iuveiiielur. > Jamzelabatbaptistx Chrisli censuram,
Vescripiuni impetraverat, quo suffragnneos ejus ut regi dicere uon limeret: < Non licet tibi habere
acerba satis increpatione confutatos, quia contra uxorem fratris l"i; non licet maculare Sponsam
consiictudiiiiim pravitatem sacerdotaliler reclamarc B Cbrisli. > Si ^prius itaque.fugeral exemplo Chrisli,
posl laniam exspcctatiouem neglexerant, imo et in exemplo Pauli cxterorumque nonnullorum Christi
prxjtidiciuin Ecclesix metropolilanx coronationi seqiiacium, cnptans leuipus magis idoneum, et ma-
filii regis minislerii sui favorem prohibili prxstite- jus Ecclesix cominodum, jam utiqtie cum lempus
lanl, similiter ab episcopali dignitate papa suspen- mnnebal, scilicet post vitx sanctioris cursum, pu-
ilil. Insiipcr et qitosdaineorum, videlicelLondonien- blicalamqiie causx sux jusiiliaui et inter urgentia
sem et Sarcsbericnsem, velut lanto magis culpabiles gravius Ecclesix scandala ncgligentibus eiiam ni-
qiianto majori prius absolutionis et remissionisgra- mis periculose ministeriuni debilumcoepiseopissuis
tia rcspecios, in aiialhematis senteiiliam revocavit. fixil ui rediret el exemplo Chrisli missis a principe
Ex quo palens esl, ct in archiepiscopo recluin ju- obviuin procedens diceret : « Quem quxritis ? si me
lliiix zcliiin prxcessisse, qtiam ita postmodiim Pe- quxrilis, siniie meos abire. > Jam enim paraius in
tri vicarius iu quosdam episcopos exlendit, manum morteni ire vel carcerem, capiti suo vel corpori
iiggravans , et in priores innovavit, quamvis prius proiiiptus erat non parcere, si itita aliier Ecclesiae
faiiulem ex dispensutione laxasset. Pace vcro, sicnt salus esse non polerat. Et quidem velut prxscius
dictum esl, interim iuila, curam lamen abolilionis _ cuput se dalurum, nonnullis id ita ftilurum prx-
prxdictorum non cgit archiepiscopus, quia nec de dixit. Testificata est enini hoc post ejns agonem
stabiliiaie pacis erat securus. Nec enim implebaiitur mullorum et magnorum fideque dignorum recorda-
qux. promissa fueranl; sed el iiiulla conlra pacis tio. Sed et lilterx ejus comparuere poslmodum,
tenorem demto pairabanliir. Sibi quippe suisque quas iu reditu suo doinino papx scripserat, humili-
Siloriim non fiebnt reslilulio, sed et eorurn diininu- ler et devole gratias ci refercns quod causam suain
tio distraclioque satis^ damnosa per regis oflicialcs tam potcnteret immobiliter foverat, obnixeque sup-
Occidehal, quasi sic maligno dissuadente rediium, plicans ut paternx defensionis solatium coiilinuare
Ui liiartyrii propositum prxpediret. dignareturEcclesix sux pro qua, sicttt addidit, cer-
XXXVIII. DEREDITC EJUSET nEDITUS NECESSITATE. ius erat quod mori pergebat.
XXXIX. DETEMPORE REDITCS EJUSET DECACSA NOV.fi
lnsiante tamen rege postmodum et emendationem TURBATIONIS.
Omnium pollicente, redire maliiravit in Angliam. Veuil igilur annp jam exsiliiseplimo, posttractam
Iloc etenitn etiam domini papx cardiiialiumque con- scilicet tanio tempore satis importabilem pceniten-
feiliumfueral. Prxsertim aulem de tanlis quibus liam, post auclam eliam sibi plurimuin iu eccle*
VeXabalur Ecclesia scandalis molusest ut redirel, rj siasticis erudilionem et posl conquisituin undique
et lanquam strenuus ac fortis athleta pro suis ovi- sanclitalis et sapienlix nomen. De Konianaequoque
bus aniinam ponerel. Jam enim lempus suum ve- sedisindiillii prxter legationis apicem, debitam pri-
nisse credebat. Salis enim jam apparebal quis es- malus in Anglia dignilalem jam oblinebal. Prius
set; salis etiam mundo veritas causx suae patebat. autem quam navein scanderet, prxdictas iitleras
Poiuerat quidem et ante fngani personx sux mar- doniini papx transmisit. Quas primi receperunt prae-
tyrio prospexisse, sed dignn subvcnlum non esset sules Ehoracensis, Londoniensis, Saresberiensis,
Ecclesix detrimento, quia mors ejus parum profuis- qtti lunc in adverso lillore ventum prosperum ex-
setad remedium, nisi vitas causxque sux procu- spectabanl.ut ad regem ex ejus mandalo transfre-
rasset auctorilatis suffragium. Nam et ob boc in tarent : qui trans mnre morabatur, qualenus eorum
Ecclesiarutnspecula Francix Ecclesia liheiiiins re- consilio novi in vacanlibus Anglix sedibtts episcopi
sederat ut illinc instructior consilio, munitior auxi- ponerenlur, Ecclesiarum etiain vacantium persouis
Ho, cum opus foret, majoris pondere nominis fortior velut ad electiones faciendas illuc evocatis
Iticederct ad pugnam et polenlior essct ad victoriam. XL.QUALITER DE TEMERITATE NOTATUS SIT
jtJtriiifitur cum plurimum satisfecisset volo» nc« Vistim esi nuicm nomiullis, quod iiicircumspecie
333 PASSIO AUCT. ANONYMOLAMBETH. 506
lilierarum vindicta poslpacem usus est, qtix lanlum \ videbanlur et in pernicicra stiam conspirasse. Con-
pro pucis desperatione fuerant datx, quarum etiam tra canones iteni fieri parabatur, quia dum de regni
missionis dominus papa causam expresserat, scili- consuetudine non manebal Ecclesiis eligendi liber-
cel quod pro archiepiscopo postulans prxter ina- las sed obsequendi necessitas in prxficiendis non
nem pompam verborum nihil ealenus reporlaverat. electio nisi pailiala, sed regix voluiilalis prxceptio
Cuni igitur non jam causn subesset, prudenliiis, ut tanttim exspectabalur. Evidens itaque sibi pericu-
judicaiuin est, etiam lilterx suppressx fuissenl, lum et apertum noii obscrvandx pacis indicium
aut super episcoporum absolutione pro pacis lir- imminebat : proplerea coertionis iitleras digne
lnamentu dispensalionem providisset, ne nlioquin censuit prxinittendas, ut ligatis adversariis minor
indignus pnce videretur, qui pacem minime secla- essel nocendi facultas, eldum internlcre sibinecesse
retur. Juris cnim stii reformationem, ul ceiisuerunt, habereni ejus prxjudicio vacare non posseut. Prx-
meliiis in dies securiores distulissei. terea de dignitatis sux prxsuniptoribiis anle redi-
XLI.DENOVA TURRATIONE. ttim regi conqueslus, assensum cjus obtinuerat ut
At jam neqiiius. aliquid in eiim machitinbalur jits suum licite perseqHeretur. Sed et ne pncis tur-
maligni versulia. Qtiem enim nec prosperis scduce- bator nolaretur, quamvis eliani sibi periculosuiti
re nec adversis conterere poterat, magis aiilem ex B esset absolverc quos dominus pnpa ligavernt, iis
omiiitentatione proficere cognoscehat: vicloriamjam tanien absolulioneiu oblulerat, diimniodo cousiietuni
ei devolvere nitebatur ad necem velutid aêns, ne et debitum juramentum prxslarcnt, quod super
sub ejus alis Ecclesia respiraret, et ut in persecu- excommunicaiionis causa vel suo vel apostolico
tortnn ejus scelere sibi coinpensarel quod in eum parerent arbilrio. Postulanles autcm ut prorsus
non prxvalebat. lpso igitur suggerente velut in re- liberi dimittereiitur, prxsertim ob pacem jam se-
gis injuriam redundare, quod in transmeanles ad cularn et regis ad qtiem lendcbaitl bonoreui, in-
eum episcopos aclum est, mox magnus novx lur- exauditi sicut non obedienles nbscesserunt.
balionis orlus est moiiis. Secuta est eniin fidelium XLIV.DE CONSTANTIA EJUS.
regis indignaiio veltemens et officialium ejus ani- Ipse lanien inieriiii cnm in dies Itirbationis vis
mosilas vix se coulinens, futtirxque calamilatis crescerei, non eo segniits aui liniidius domiii sux
evidens indicium. In ipsius eiiam appulsu mililum disponebat, et ecclesiasiicoruin quali decebal emi-
et salellimm faclus est ad mare concursus, vindi- nentia curain agebat, ecclesiasiicx liberlalis inlre-
ctamque prxcipilassel furentium impaiientia, nisi pidus et consians assertor el quasi lurris ereela iu
conductus ei.a rege prxstituseorum frenassel insa- r Jerusalem contra faciem Datnasci. Ut iiovum quo-
niam. De providenlia quoque retributionis divinx que regem apud Winloniani visilaret, Londonins
nobilior eum exittis et major manebai gloria passionis. usque processii, nhi tam a clericis qunm a laicis
XLII.DE RECEPTIONE EJUSET .ESTIMATIONE. honorifice leceplus aul visitalus, npnd malevolos
Inter bxc anlem constans et intrepidus ciiin ypa- sibi multuin invidix visiiatoribusque suis non parvi
panti magnifica sedem sunm inlravit et ciun ingeuU periculum odii cilavit. Ihidcm nuiem rcgis novi
gloria graiiilaliouis exccplus, redilus sui solemni- mandaium procurantibiis tnalcvoloriim quibtisdnm
lutem satis splendidam habuit. Seculuin esi exindu accepil, ul per civilates el villas regias migrare
miirmnr multiim iu regno, dicentibus aliis quia caverel, et in propriis se coniineret. Stcque revcr-
juslus esl et mngni cordis, aliis non , sed seducit sus in sedis sux domibus Canluurix sibi inorani
seipsiun el lemere agit. Quid enini periculosius elegit. Ei lamen in oniiiibus liis uon csl nversus
nggredi potuit quam lam formidabilem super corona rigor ejus, sed adhuc manus ejus exienla. Naiu
tanqiiam non recte dala vindictam? Atil in quo immobilem tenens tuendi juris Ecclesix seiiteiitiani
regui dccus defnrmari plus poluil quam ut ei ct iaiu]iiain rigidi servaior lioncsli severilatis viain
(letracttim esset toiutn poniificalis honoris obse- incedens nec nd dextram declinabai nec ad sini-
qiiiuin? I sirain.
D
XLIII.EXCUSATIO EJUS. XLV.QCALITER REPREHENSA SlT EJCSCONSTANTIA v' -
At ui sc veritus hubet, iiiiminenlis detrimentiim ET QUALITER EXCCSETUR.
injurix dissimulare non poterat. Posl detractam Qiianqunin plurimi censuerunl , quod consullius
enim sibi creandi novi regis prxrogalivam procu- eiinui tunc ad maiisueludinis el modesliacsemitam
rabalurctiam ad confusionem majorem ul siue sui aliquandiu diveriissel perque palienlix moderamen
ministerio prxficiendortim suffraganeorum conse- parumper deviassel, minora toleruus et detcriora
cratio proveniret. De quibus eiiani creandis prxter devitans, ut pax Ecclesix qux vix adhuc fores erat
sui consiiium tractalus iiabendus tunc fuerat. ingressa, per ejus ingressum non esscl egressa..
Nam et ob boctltim redibal in regntim, exlra re- Sed velut de vitas mundilia bene securus et forliier
gnum etiam vocati sunt conventus vacanlium se- honoris Ecclesue zelo succeusus, pristinxque pro-
ditim et nullx judicii sui parles forent, quinimo missionis prxjiidicium prxcavens, prompium se
et in stti prxjudicinm majus, xmuli sui praesulis gessil exsequi quod eminciiiiam Sponsx Chrisii de»
Eboracensis omnia consilio fierent. Cui dum Lon- cebat, ct paralum iiurepide pali quidquid iinmiiie-
doniensis et Saresberiensis elegcrunt sociari, plane bat. Nec enim jam poieranl rcformari nisi per «•
gorem rigoris, qux pcrperam in ecclcsiasiicis usur- A cursus el nrmatorum fragor non minimus, ita ut
pala fucrant per dissnlulionem lenitalis. Ideoque juslo timore percussi domus archiepiscopalis custo-
nmgis etiam curandum erat, ut medicina modnm des jauuas ad concurrenlium impetum {clauserint et
exccderet, qtio et poleniius abusionum immodeslia obstruxerint, quatenus inalum qttod imminehat vel
cederet. Sic enim contrariis contraria curantur. differrenl vel arcerent. Tumuliu vero slrepiluque
Sic et dum lignorum lorluosa dirigunlur in alteram molus ac terrilus clericorum monachorumque cir-
partem reflcxio non limeliir. Sed el aposlolicx cumfusorum arcbiepiscopo ccetus vix ei suadcre po-
sedis legati nomen et dignilalcm conlra rcgni con- tuerunl, imo vix impulertint, ut in ecclesiam se
siieiudinem sine regis consensu gerens, de magnx conferrel. In nullo lainen territus erat, sed velut
auctorilalis stalera qtixque ponderabat. Hinc eliam omnino securus. imo sic agens, quasi marlyrii di-
malevolis suis furoris et odii stimulus acrior, hinc lationem remuneraiionis sux diminulionem reputa-
grassandi in res ejus immanitas amplior, hinc in- ret. Post quem cum vaivas obserassent, mox eas
jiiriaruui pulsatio crebrior. Altamen in omnibtis aperiri fecil dicens : « Absit ut ecclesiam Dei ca-
his non est aversus rigor ejus, sed adhuc inanus stellum faciamus! >et uiique salis poteral diverlisso
ejtis extenta, gladium spiritualem in quosque meri- si vellet, et mamis impiorum evasisse, sed nimis
tos exerebat. Fuere siquidem qui damni dedec»- B I iudeccns planeque periculosum censuit ulieriits ce-
risque molcsliam ei sxpius Ecclesixque sux conira dere, prxsenim cuiu publice jam insonuissel quoj
jus et fas inferre prxsumpsertini, ut dum ob lioc eos vcnerat pro Ecclesia caput dare. Subsliierai auiem
ecclesiastica censura punirct, amplius in eum ma- eadem die post auditam mane missam usque ad
levolorum ira lumescerel et demum polcniioriim prandii teinpus in capitnlo monachorum, ubi duobtis
perficerel audacia , quod horum non prxvalebat ccclesix religiosioribus monachis sua peccata cuui
iiisuuin, sicut et conligit. summa contrilione dicitur essc confessus et ad sa-
tisfactionem obediens pro eorum arbitrio faclus.
XLVl.DE PASSIONIS EJCSCAUSA ET MODO.
Hanc enim Immilitalis cauteiam jam diulius assue-
Inierim enim memoria veterum inflammatus et verat tit ubicunque religiosi cujusquam copinm ha-
novnruin gravaminum molestiam non sustinens berel, ejus se consilio subderel. Transibat igilur, ut
persequenlium furor, coiiciliitra iniil ad reprimen- subsisteret ante altare majus, et in ipsa sede sua
dos ipsius conaliis ul euin captum in carccrem tru- certamen si necesse foret consummaret, ibique
derent. Sic enim domini sui regis iram sedandam suum pro Cbrislo fuivjjret sanguinem, ubi et Clui-
arbilrati sunt, et de transinarinis properanles qui- stum immolare consueratad sui mundique salutem.
d.un de curia nobiles regique fnmiliares , lanquain Agmine vero coacto, malefactores ctiin noti euin in
ml fnciniis dirigcnte maiigno, sine omni tam impe- domo propria comprehendere sicut optaveranl, imo
ain/oMioqiiain inora, quinto natalis die Cantuariain nec doinum ingredi possent, duce quodam filio Be-
advecti sual, auxiliis sibi ialenter ab incolis loci et lial Roberto de Broc, qui nequius et ardentius iu
mulevolis archiepiscopi conquisitis. Quem eadem euni (H ejus res lidelesque semper debacchaverat
die posl prantfium, quando familiaconsuevit abesse, ct ob hoc analhema erat, rupta feneslra quadain
tanquam visilarrf soli venientes, magis aiilem id irruperiinl el. per clauslrum mouaclioriim quamvis
agentes ut explorarent an improvisiim prxoccupare iis probibeniibus et rcluctantlbus ingressi sunt.
quircnl, mox et fucile lanquam prxclari notissimi- Cuni aulem vociferarentur : < Ubi esl archicpisco-
que curix rcgix juvcnes in intcriorem eiiam came- pus? >eratenim ex vespera locus obscurior ut ipsuni
ram admissi sunt, ubi cum clerieis et inonachis seccrnere non mox possent, occurril iis ex gradibus,
suis colloquia poslmeridixna pro ainore Dei prxsul quos parlim accenderal, dicens : Ecce ego : quid
habebal. Aquobenignedigneque suscepii, poslqiiam vultis ? > Unoque proclamante mililiun : < Ut mo-
de vix stix prosperiiate dominiqiie regis saluie riaris, nec enim esse potesi ut ultcrius vivas, >
requisiti responderunt, injusle temereque latas in D ; conslniiier respondil: < Et ego pro Deo el Ecclesia
benevolos regis sentenlias mordaciter accusare incu pnrnlus sum mori. > Venerunl aiilem iu lorieis
transieruitt. Adversus quos cum ipse se justis ra- elgalcis ensibusque nudutis. Quibus perlerrili subilo
lionibus excusare niierctur, illi velut more pcrlmsi, dilapsi smii htic illucque cum cleris moiiachi, lan-
conlumeliis et minis succlamanies exiere velociler, quam et bic iteruin impleto qtiod scriptum est:
quosdam etiam de doniesticis arcbiepiscopi per no- « Perciitiain pastorem el dispergentur oves. > Nisi
minis regii proteslaiioneiii secum educenies vio- sunl atileui primo comprehensum eum abducerc.
lenier, ut operi concepio facilior exittis essel. Ini Quod ficri posse desperantcs, cum sequi dedignaus
oiniiibus tamen hisnon esl rigor ejus avcrsus, sedI solo tamen verbo reluclarclur, limcnlcsque ne su-
ex lunc mens ipsius his qux Jesu Cbrisli sunt magis> pervenienlibiis auxiliis ereplus denno fegnum exiret,
inienta nec in modico movebatur. Et se quidem sic: velul ad faciims prxcipilantediabolo cxdis in ipsuin
agebat, quasi nihil fieri repulnns nisi ad terrorem,, furia mox exarserunt. Cuin ergo percutiendus esset,
propositum tanien gercns ad sustiiienduni quidquidi prosiluit uiius ex clericis Edwardus nomine cogno-
inferretur. inenlo Grim, ac velut xmulatus beati Pelri fiden-
Factus est inlerim salellitum in atrium ejus con- liaiii ul iiiagislruiu defendercl, obvolulum pallio
309 PASSIO AUCT. AJSONVMOLAMBETH. 510
brachium levalis ensihus audenier objecit, til ar- A 1 filius Belial,inter scclestos cxteros soeculisomnibus
chiepiscopo suo parcereiit claiiinns. Cujus atisum scelere deteslabilior, in residua capiiis jam exanimis
quamvis pium tanqtiam tamen minus recltim protesta ccrebri residuum cum ensis miicrone scrttiatus
hibuit Christi pontifcx : ei velut illins cohibitionis ejccil et solo sparsit, non lam ne mortis in jam
memor qua Pctro Dominus ait, cum servo pontifi- mortuo dubitatio resideret, quam ut sibi sxvitig
cis amputasset auriculam : < Miile gladium tuum deinentia satisfaceret.
in vaginam, calicem qnem dedit mihi Paler, non XLVH.1NVECTIO W CARSIFICES.
bibam illum ? — Desine, inquit, frater', non hanc 0 quam dura crudelitas ! o quam dira rabies !.o
defensionem vull Dominus. > lnterim antem clerico qu.ini slupenda scelerositas, qux sacras illaS sarrati
miles funestus non perpercil, sed in eum primo verticls partes tam irreverenler el tam atrociter, tani*
desxviens brachium qdod objecerat fere per meque exsecrabiliter rimari prxsumpsit. Inimanilatenl
dium gladio secuit, et ex icitis veliemeniia pertur- sceleris audilus refugii, mens non capil el explicara
balum velul exanimem solo siravit. 0 quain lauda- sermo non sufficil. Cujtis memoriam singularis et
bilis qui patri suo promplus cnmpaii solus invenliis singulariler nefandus casus non palietur exstingui,
est ! 0 qunm et felix, si et commori dewiper ei cujus commemoratio recentem horroris stuporem re-
datum fuisset! Promeruisset siquidem et ipsc mar- 15 ' coleniibus
semper faciet excitari. Nonautera conlenti
tyris lioinen et prxmium, si tamen aniniam pro spicnlatores cxdem nefandam consummasse, sed
magistro ponens, animum prxsertim defendendi prxdoniim etiam more grassati, tam cupiditale de*
causam ejus suhiissct. Sane vero creditur divinitus genercs quam scelere detestabiles ignobili faeto
procuratum ut evaderet ne laudis debitx gloria vir consequenter se proharunt. Post facinus enim im-
sanctits, cujus principaliler agon erat, fraudaretur, pletiim in ecclesix palatium irrumpentes, angulos
solisque discipuli meriiis viriiitesiniraciiloruin secu- omnes domorum perscrutati sunt, universamque
tas malevolorum pcrvcrsilasdepiitaret. Tunc athleta supellectilem et quidquid in scriniis aut manticis
fortis ad carnifices : i Si capnt, inquit, meuin vultis, aut cliiellis vel ipsius archiepiscopi vel suoruin po-
ex parle Dei per anathema prohibeo ne quemquain tuil inveniri, lam in auro vel argento quam in pan-
meorum tangatis, quia nihil imputandum esl illis nis et veslibus, sed et libros et equos et sarcinas
quod cgerim; > quasi licel non verba, lamen sensum omnes insatiabilis avaritix violenlia sibi vindicarunl,
responsi Dominici scquens : < Si me quxritis, sinile sicul nec ditioribus sic nec panperioribus arclii-
Jiosahirc > Deinde signo crucisse muniens.etjunelis episcopalis curix quidquam prxter veslitum quoti-
in moduin oranlis ad Deum manibus, conlra gladios dianum relinquentes.
iinminenles caput inclinans, stetil immolus, hxc '^ XLVHl.DETESTATlO FACTI.
ultima verba praferens : « Deo et sanclx Marix el Faclum igitur ipsum tam perniciosum quam dc-
hujus Ecclesix sanclis bealoque Dionysio commendo teslabiie fuit. Si enim hoc fecerint in viridi, qnid
me et Ecclesiain meam. > Diabolicovero prxcipita- exinde limendum non erai inarido?Cujusliheteiiani
lus impulsii furenlium impelus, mox eiun gladiis et qtiantumlibet scelerosi, domus Dei quxlibet asy-
appetiit tanto nequitisqiianlo minus prxmtinilum et lum esse consueverat. Si vero mater Ecclesiarum
improvisum, et hec judicaium nec discussum, eon- regni, si titulum et nomen hnbens non alicujus san-
t slantem tamen et velut in nullo turbatum. Nec cli, sedsanciorum omnium Domihi, simagiiismuitila
enim vel adhuc aversus cst rigor ejus, sed collo privilegiis, si multis reverenda sanctorum reliquiis,
tunc extento grandes super benedictam et chrismaie pairiset pastoris stii tutamcn esse non potuil, ubi
sacratam coroiiam fortiter icius excepit.Quid mulla? deinccps alicui refugium sperandum luil? Quis vero
proh dolorj! Chrisliun Domini, benediclum Dci, anie pairaioribus sceleri.s relictus esl venix locus? Si
allare sanc.ti Benedicli die quiiilo natalis Chrisli sanguis Abel in agro lapsns, si sanguis Zacharix
crudelium immanitas capitis rum cerebro summitate inler templum el altare fusus clamant ad Dominum
prxcisa truncavit et stravit.ut mira Dei providenti3 Q de terra, quanio isrribilius intonat quo et ipsum
mortem ante niortiiorum Coarcbiepiscoporum se- cornm aliari lam dirc tamque profane maculalum
pulturas exceperil, nec resisiens, nec conquerens, Cst sanctorum sanclum! Vere tuuc ibi plus qnani
nec obmurmurans, nec ingemiscens, sed se post Doiiech et emissarii regis Saui, qttia tanto magis
ictus aliquot velut ad orationem in pavimento dis- exsecrandi carnilices, quanlo sacraiior nostri lein-
tendens, ut et hic quoque non fueril aversus rigor poris pontifex quam Abimclccli et domus ejus lola.
ejus, sed ex lunc anima ipsius ccelo prorsus in- Scd nec id illos excusat, quod tanquam sceleratum
tcnta, terribilioris vindiclx metum juste reliquerii. et domini sui proditorem se perimere sibi suaseruni.
Ultioncm siquideiii injuriarum Ecclesix lanto for- Primum cnini de prodiiione non constabat, scd et
lius zelatus recte creditur, cum migravit, qtiailio retroacii temporis omnia per intervcnlum pacis et
passionis scnsu acrior fuit; suas autem lanlo Ix- venix fuerant deleia. Deinde nec vel in scelerosum
tiusferens, quanlo certioris relributionis spem ha- christum Domini sic sxvire, nisi sacrilegium , iuio
liens. Cursum enim consummaverat fidemque ser- nisi sacrilcgum parriciditim csse poterat et lanto
vaverat, et de reliquo repositam sibi coronam ji.isti- magis, quanto locus sacratior diesque celebrior cl
tixdigneconfidebat. Tuuc unus ex lnilitibus et ipse peisona subliniior. Scelcrosus cnini et reprobus
eral Saul et tamen sanclus David, quein eliam p«>r-A J tate perfeclior appelit. Quod ergo rarius esl et difli-
sequebalur, valde corde compunclus esi, quia prx- cilius, recte quoque censendum esl gloriosius. Nam
sciderat oram chlamidis ejus, ei ail : <Propitius sit in modico Odelis, etin majoribus fidelisest. Hujnsce
niihi Dominus, ut non niillam maiium in eum qtiia quoque gloria passionis illustratus est, quo inter
christus Domini est. t Et iterum ad Ainalechitam nalos mulierum non surrexit major. Quia enini ze-
qui se illum occidisse confessus esl : < Sanguis, in- lavit legem, dicens Herodi : « Non licct tibi habere
qttit, tuus stiper caput ttium : os cnim luuin locutiim uxorem fratris lui, > capile cxsus inter msximos
esl aoversum ledicens: Ego interfeci chrislum Do- marlyrum factus esl. ilarlyres eliam prxclaros
mini. > Quanto magis igilur morle digni sunt, imo censet el laudal Ecclesia Macbabxos, quia pro legi-
nec eliani morte piandi; qui sxviuni in emn qni bus patriis fortiler usque ad morlcin dimicarunt.
non solum christus est Domini, sed eliam facil Non aliler igilur et hic nisi inter prxciptios marly-
christum Domini, videlicet qui regem ipsum et sarum numeraiidus fuit, ut pcr similem luendx liber-
cerdolem constitiiit, qui sacramenia quxque confi- Intis ecclesiasticx caiisnm parein nacliis prxdicare-
cil, qui Chrisiiim etiain Regem omniiiin regiim in tur et gloriam.
altari consecrare non metuit. LI. DE CONTRARIO MAI.EVOLORUM JUDICIO.
XLIX.EXAGCERATIO SCELERIS. " Fuerunt autem qui dicere prxsuinpscriiii eiun
Et profecto sceleris quanliiatem longe exaggeral magis vanx glorix voio, magis vindictx jfropria:
passi sanclitas. Sanctilatem autem plane convice- sludio Iaborasse : nec sine lypo stiperhix, quamvis
ruiil primo indicia magnarum prxsumptionum, de- sub umbra juslitix deccriasse. Scripttim est niitein
inde c.rebra per eiun posl morlera miracula. Cum quod cnusa marlyrem facil, iion pcena, quin Vcrilas
eiiim sepeliendus vestibus suis nudareturutadfuiius ait: <Beati qui persecutionem paliiiiilur propier
ciirnretur, borrendo cilicio repertus esl a scapulis justitiam. > Sirut autem non pcena, sic nec causa
usque ad Iumbos lolus insutus et dcsuper liabiliim soln. Primum enim faluiis est justilix zelus non
inouacbi tanquum monachoriim pater habens, exie- secundum scienliam. Prxcepit eiiim Aposloius oin-
riiisque scheina canonici prxferens. Ita nibil ei re- nibns sapere non plusquam oportet, sed sapere ad
iigiosi habitus defuit. Quod eliam mirabMins et in- sobrietalcm. Deinde reclus non esl prxler moduiii.
aiiditum pritis fuit, femoralia quoque cilicina sub Ail eniin Salomon : i Noli esse niniis jusius : est
lineis piopius ad carnem habebat. In ciliciis iteni enim justus qui peril in justitia sua. > Non prodesl
lanta pcdiculorum mulliltido repere visa est, ut etiam manyrii poenaprxler charitatem. Nara, ul ait
paulo rariorum Iociiniobsilum quam vacuuin fece- p/ Aposlolus : i Si dislribuero in cibos pauperum oui-
rinl. Quorum eliam quamplurimi penelrala jam iiesfaciiltatesmcas, etsi iradidero corpus ineum iia
pelle canii profundius inbxrere prospecli smit. In ut ardeam, cbaritaicin aiitcm noii babeatn, nfhil
lioc torciiiuri paucis admodum consciis, sicut el ipsi mibi prodesl. * Quippe cnm odio proximi non polest
testali sunt, septennium jam lolum exegerat, tot aiesse dileclio Dci. i Qtii cnim non diligiiproximum
diebus anle mortem sepullus elvermium cibus. Vere qiiem videl, Deiim qiiem non vidct, quomodo potesi
iiiira beati viri fortitudo, qux carnem assuetam de- diiigere?> Sine dileclione quoque Dei non acquiri-
liciis ila subdilam coiitumeliis post purpuram et lur hahilaiio cceli, sicipie nec evndiiur pccnalis lior-
byssum stidario damnavil morluorum. Veremagnus ror infcrni. Meiliumeuim nibil csl : nit enim qui
terrenoriim contcmplus, ubi vir tantx poteslatis el meutiri non potesl: <Qni niecnni non esi, contra nie
honoris, lantx se fecit titiliialis. 0 ipianta suspiria , esl. >Aul Bubylonix suielliieui, aui Jeriisnlcm opor-
qiianlus Itictiis omniuni ! qiianta prxcipue lameuta tetesse concivem. Sed nec in hoc sxcttlo sinc ra-
moiiachorum ad illorum cum paluere cpnspeclum ! dicechnrilalisvera virtusesl, velin moribus opiimis.
Quis eiiim a lacrymis lemperaret? Quis etiam a lau- Simulationem virtutis plurimi qiiidem hahent, sed
dibus Crealoris abstineret? Qnis non compalerelur iion verilatcin. Sxpe namqiie, teste bcalo Gregorio,
alnicio? Quis non gratularelur taniis malis ereplo? D 1 vilia se esse virtules meiiiiuninr, ut lenacia, parci-
Quis gralias non agerel Deo, qui tantam dedit per- nionia, efliisio, iargitns, crudelilas, zeius juslili:c,
severanlix graliam? Quis recte discrederei retribu- remissio , pietas videri velii. Ex bis igilur niiilii
tionem secuiam ? Vere siquidem gestaverat crucern . periiiinciier arg'iere nisi suni, el in archicpisropo
in corpore, cum viiiis et concupiscenliis tanlo lem- iion virtmis vcritalem, non mariyrii mercedem csse
pore crucilixus. Vere consummaverat el crucem in poluisse, Iniiquum in muliis poinposus, elatns, cn-
capite deinum in eo lam crudeliter plexus. Nec po- pidus, crudelis el lerribilis apparnerit, el id pr;«-
iuii jusle prxsumi, nisi quod fideliter Cbristum serlim suis iiiexperlum non fuerit. Ubi iinmqiie tol
secutus, felici essel a Chrislo mercede donalus. . vitiorum nginen inest, virtuteni comilivam habcre
L. QUARE MOXDEBCITMARTVR JCDICARI. non polesl. Siinul enim inesse non possunt virlus ct
Nec enim nisi martyrum unus de preliosx tiluio vilium. Nam el Augiislino leste quia radix omiiiiiin
inoriis credi dehuitelcenseri, tantoquemajorquanto maiorum est cupidilas et radix omnium bonoruin
causa morlis singularior. Occumbere siquidem pro charitas : amba: simul esse non possunl. Nisi una
Chrisii lide vix aliquis nisi malc credulus refitgit; radicilus evnlsa fuerit, aiia planlari non potesl.
otcumbere vero pro siaimis Ecclesix vix.nisi chaii- Ubi quoque supcrbia rcgnat, humililas locuin non
313 PASSIO AUCT. ANONIMOl.AMBETH. 3U
iialiei. Ubi crudelitas esl, jusliiix reciiiudo noni A ; Dei magis quam ilominaii in labeniaciilis percaio-
esi. L'bi glorix vaniias reperiitir, mercedis spes non rum. > Quis bxc ncgare, cum indubiiata fuerim,
rclinquilur. Nec igilur sicut inltilerunt super taliumi potuil, aut et sine secuto teslimonio miraeuloruni
fundumentum martyrii consurgere pnluit xdificium. in partem meiiorem interprelari nondebuii? Audeu-
Scd el quanto major eum comiiatiisesl populi fnvor, ter itaque siatula defemlil Ecclesix qux regix pote-
tnnto plus metuendum esse responderunl ne dictumi siaii derogabanl. Hinc igilur odium copil et crevii,
illi sit : i Amen dico libi, recepisti mercedemi hiuc pcrsecutio sxvit, liinc deiniiin miserabiiis illc
tuam. > nefandaj trucidutionis casus evenit. Non autem a
III. QUIDVERUSJCDICANDCM FCERIT. plebeis ct vilibus aut etiam fortunx mediocris ho-
Magis auteni, ut se veritas babet, posl initx diesi minibus, sed a pi-xclaris curix viris et regni proce-
poenilcntix nullum in eo crudeliiatis aul cuprdilaiis: ribus patratus esse nosciiur, ut quamvis funeste,
opus nisi niendaciter argni potuit, pretiosi veroi lamcn honorilice complelus cematur, cl in eodem
temporis culpas, si qux fiieriinl, per pceiiiientiami opere mirabiliter et ignominiam aclionis ct gloriam
oeletas esse bene credi dccuii. Sed nec pompx veil passionis pluriiniim auxcrinl coiicurrcntia , simiil
superbix tcrrorisve vitio labornvil, scd huinilitaiemi percussorum nohililus, loci snnciilns, lemporisqiio
inlus tenens, exteriusque coiiienipliim prxcavens, , B soleinnitas. Sed et in hoc illud nots-.bileniirabilius
honoris quein geslnhul honorcm pomlcrubnt et inest quod iuler hujus Thomx pnssionem et apostoli
genio suo iligisilnlis aiiciorilaieui augebal. Prxscr- Tbonix nntnlem dies nntnlis Cltristi medius ftiit.
tiin onim ut doxam quam seqni consueverat fngerei,, Hinc eniin quiniiis dies velut ad quintum iestum
magis ad couscientiam qiiam ad bomiiium graiiami successisse, sicul et inde quinius prxcessisse rcpe-
sibi eoiisulium essc nilebaiur, inde sxpius aliqnid1 rilur, quasi quonini non dissidentiiim nomine, IIOII
durins in fucie prxferens, semper autem in opcre> dissimilium passior.e, uaiales non inxqualiler dislant
qux Jesu Chrisii siint seqiicns, iu tanttim eliain bonai a Christi feslo.necipsi disparililer disienta Clirislo.
quibus pollebut ubscondens, ul nciiio lurpittidincs> Sed quis eum aposiolo comparare prxsumat? et
stins plus caveril propaluri quam suas ipse virlules. lainen ail sanclns Aiigiistintis : i Pulo quod sine
Dc quibus elsi palam non conslitcril, at lamen inl ulla coutunielia Cyprianus episcopus apostoio Pelro
duhiis benigniora prxferenda fuerunl, ut ea faclai comparatiir, quaniiim ad martyrii coronam allinet.i
quae dubiiini eral quo animo ficrent, in melioremi Caelerum inagis vereri debco ne in Peirum conlii-
partcni tralii deberenl. Quod enini scriptum est : meliosus [exislnm. Qiiisenim tn s it iilum uposlola-
i Ex fruclibiis eoriim cognoscciis eos, > de mam-- lus apicem cuilibei episcopatui prxferenduin .' Sed
fcslis dictuin esl, qux non possunt bono animo lieri:: si distat calhedrarum gruiia, una esl lamcn mar-
sicul slupra, furta, blaspbeinix. Sunl aiitem medin,, lyrum gloria. Circa qiiem igitur niala nulla palue-
qux per se bona sunl, Hlvirtulumopera, qnia et bono> riint, noniie qiix visa sunt boua justius in parlem
etmalo animo fieri possiinl: ul pascere pauperem,, incliorem irahi decueral? Adniodum sii|iiidcni cjus
vcsiire nudiim, de quibus temeraiium est judicate, , catisa comiiicndabilis , admodum viia laudabilis ,
maxime ut condcinncmiis; et laliuin quidem nitillai adiiiodum linis mirabilis exstilil, et in honoris quU
circa vilam clfiiiem archicpiscopi conligilapparere, , dem introitu si qua fuit culpn, plnne lameii eain
qux quanlo plura magisqiic miranda fiierunt, lanio) cxcusavil el expinsse credenda fuil singularis exitus
nicliiis de ipso suadcre dcbuerant. Siquidem ciiini gloria. Plane igilur et censeiidum eral ei per graliam
antc promotionem suam lanquam unus cxceilenliuuil coiicessiini in ccelis, ad quod viribus elaboverat
enituissel sxculo, non minus eliam poslmodui» inlerr semper in lerris, scilicet in nuincro coniiiiaiieiilitinj
prxcipuos orthodoxorum eminere siuduit militanss locuin obtinere prxclarum.
Christo. Nesciebal enim nisi maxiinorum unus esse,, Llll. QCOMODO VEREMARTVR APPARUIT.
quemcunque sortilus esset ordinem vilx. Mox igilurr Pressus auieiu el cxcatus veieris odii nube malc-
post proinoiionem ingressus arclam vilae viam, etLD ] volorum intuilus rem cum circuuistantiis suis u(
lanlo semper gradiens arctiorem, quanlo tenlutio-- oportuit non atlendit, cl ad quod majorum melu*
nibus inngis urclulnm; Ecclesix sux soHiciliidineno-- obstilil, minoriim fides inclamare prinio fonnidsTJ,
inbiliusexursit, canonicaruiiique tradiiionUm aemu- Murmurabat tamen ulaudebal prxconia Dei sunx*
lator abuiidanlius exslitil. Quas si postposuisset,, ria populi , donec erupit e tenebris tesiimonium
si magis hominibtis placere dclcgissei, si majorisi verilaiis ct demum apud incrcdulos eliam majorcs
eoruui slaliila fecisset, regis quidcm et omnium qux> iniraculis enituil quod miirmur minorum prxsonuit,
regis erant, lanto poieniior qiianlo sublimior magi- 0 quanium distant bumana superuis judiciis! Et
ster et reclor permansisse potuerat. Sed velut re- nos quidem viiam ejus pulaveramus insaniam, cuin
rolens illud lenlatoris : « Hxc omnia tibi dabo sii meta deccssorum non conlenlus, cum prxler soli-
procidens adoraverismc,) uiagisamplexalus est illud1 uim et contra suorum consilium Ecclesix jura .e-
Chrisli : < Dominum Deuiii luum adorabis, ct illii lalus, cum gralia vel metu non Uexus, cuni damiia
soli servies. > Velut eiiam cavcns illud Anacleti pa- vcl mortein non veritus, regi reslilit in facie, cui
|i;c : < Nihil est illo paslore iniserius qui iiiporumi prouterAngliam pars major regni Gallirani pareLal,
iatidibus glorialur et elegil abjecius esse in domo> ad cujiis elinm noinen reges el gentes circumqua-
315 S. TH0M.C f.ANTUAR. ARCIHEP. 3IC
que tremebant, cui qiioque prope subditum ibat A j nomine juraretur, in hujus nomine supplicaretur.et
quhlquid impetebat. At quanlo hic adversarius eleemosynas ob amorem ejus peterent indigentes et
major, lanto fortior ejus impugnator, el ex se- tribuerent abundantes. Quod etiam majus est, cura
qnentibus atbiela'justior, vereque inter filios Dei melropolis, in qua passus est, ecclesia Sanclx
computalus apparuit. Apparuit utique de magni- Trinilati lilulala sii, velut eam sibi prelio sui cruo-
tudine virtutum qux secutx sunt ad ejus sepul- ris evicerit, Deo in bac parte martyri suo ce-
crum , et ad eum locum, in quo cxsus est, et in dente!, magis illius nomine censeri ccepit, in lan-
que primum ejusdem feretrum stelit, demum et ad tum ut non parvi delicti reum se crederet, si quis
multas primo regni, deinde mundi parles, in qui- Cantuariam pergens vel inde rediens, non ad san-
bus ipsius auxihum;imploraium est. Ex quibus quiai ctum Thomam se pergere, vel a sancto Thoma redire
signa sunt inlidelibus non fidelibus, divina pielas id[ nominatim fateretur. Peregrinationis sux signmn
egisse credenda est, ut causx illius justiiia certiusi primi quidem est soli vel a Christi sepulcro vel a
incredulis appareret et vel hoc metu poeniteniibusi sancto Jacobo reverlenles, hi cochleas, illi palmarum
xmulis forlius Ecclesia respiraret. Cujus profecloi spaluias referre consueverunt. Susceperiint et a s:in-
gloriam conligit exinde longe multiplicari snper il- cioThomaredeunies tertium sed longc pretiosius si-
lalam injuriam. In brevi namque rei gestx famai B gnum velut jttgum martyris suave et onus ejus leve,
non solum intimos et ultimos angulos Anglix pene- ampullam videlicel stanneam in pectus a collo de-
travit, sed et mullos exterarum gentium populos per- pendentem plenain aqux henedictx stilla sacri cruoris
cucurrit. In tantum etiam urbes, oppida , vicos ett immislx. Ctijus quanla fuerit virtus et eflicacia circa
ipsa mapalia permovit ubique per Angliam, ut ai innumeros male se habenles in locis lerrarum innu-
minimis usque ad maximos pauci subslltcrint quii meris ab homine non potest edisseri. Cujus igiiur
non ad visendum et honoranduin prxclari martyrisi glorix credi debet in coelis, cui tantum honoris di-
lumulum venerint. Illuc ordinatos et laicos, pau- gnatio Dei conferre curavit in terris, et in ipsius
peres et diviies, populares et nobiles, palres ac ma- profecio martyrii declaralione deprehenditur, quod
ires cum filiis, dominos cttin famuiis, idem devotionisi ad Deitatis sux fidein magisler et caput ejus Do-
spirilus iraxit. Stratx qux Cantuariaurjducunt, lanlo, minus nosler Jesus Chrislus jam passus prxrogavii.
tabernulas et pergulas exercentium commeantium- Ut enim in ecclesiastica legitur bisloria, cuin per
que agmine prcssx sunt, ut ttbique fere tanquam! omnem locum fama ioquereiur de Christo, Pilalus
nundinantiiim densitas cerneretur. Nocles vix minusi Tiberio principi gesla ejusrefert, et qualiter jatn
quam dies, hiemesqne vix minus quam xstates, vian-. ** Deus esse crederetur a plurimis. Tiberius eadem
tiuin iter relardarunt, et asperiori tempore quantoi retulit ad senatum : Senatus sprevisse dicitur eo
durius tanto dulcius habebauir, visitationis votum, qnod auclorltatem suam prxvenerit vulgi senien-
implcre, quia ubi erat accessus laboriosior el remu- tia. Quid igitur in hoc aclum esse credatur nisi
uerationis spes amplior. Fractus esl pariter el lan- lii chrislianilalis secia magis Dei qunm homimim
lujex remotis ac iransmarinis regionibus illuc pere- opus esse cernereiur? Voluil enim ralio divinn
grinorum concursus, ut lii perparuin "ab indigenisi iidem Christi magis inesse de inspiratione sua,
nuniero frequentiave distarent, et ul lestali sunt viri; qtiatn de auctoriiate Romana, ne alioquin causa-
magni fideque digni qui loca sancta per orbem visi- rentur invidi sibi illalam vim esse credendi, ne cau-
tarant, nec ad beati Petri sedein, nec ad majoris; sarenturidipsum et malevoli marlyris nosiri, cum in
Jacobi vel alicujus sancli memoriam, imo nec adI primis ab apostolica sede pelitum sit ut in Catalogo
gloriosum illud Christi sepulcrum, tam continue, velI sanctorum poneretur, obieniuin tamen non esl. Ob-
in hominibus celebritas major, vel in donariis per- tentum autem est per virtutem divinam ul celebra-
specla est veneratio clarior. Miraculum certe cxteris i lione publica superexcellenlera martyris nactussit
miraculis quamvis cerlis ,et claris certius el clariusi honorificentiam, et honoris quidem excellentia prae-
illud enituit, quod tot nalionum lot homines in p] teritas eliam sancti loci dignissime compensabat in-
unum tantx devolionis studium convenerunt. Quis jurias, imo supra coiifusioiiemde cxde nefaria longe
autem illud ad Chrisli sponsxque sux prxsertim ex- plusgraiulaiioiiisaccessildesequenlium operumgio-
allalionem unaiiimilatis mirabile lol cordibus inspi- ria. Provenit et Ecclesiis ecclesiasticisque personis
rasse credatur, nisi qtti mirabilis in sanctis suis est, lempus opialum, quo vexalionum ausu represso, pax
et unanimes habitare facil in domo ? Quis illam ve- iis altior et honor ob honorem martyris plenior red-
nerationis magnificentiam operatus censcatur, nisi debatur. Digna quoque spes erat implelum iri, quod
qui servos suos gloria et honore coronat et relin- vir Deo plenus adhuc vivens sxpe prxdixerat, Eccle-
quentibus pro se simplum resiiiuii centuplum? Vere siam scilicet Dcisola sanguinis effusionc liberandam.
gloriosus alhleta noster cuin Doniino suo stiper oc- Quod ct siiosanguinefieri vehemenler optaveral, nec
casum ascendit, quia de passione qua propter ju- orare destiterat et jam indicii plurimum erat, euin
stiliam occubuit, indiffereiiler major in hoiiiiniini cxaudiium iri pru sua rtivereniia, Dcmum eniin et
opinione surrexit. Deus enim illum exaltavit et poteniiores ipsius xmulos inter cxteros regni pro-
dedit ei nomen super ouine sanctorum nomen.iil ceres ct coinites in lacrymis et gemitibus ante sar
eorum interim nomioibus iniermissis, i.u liujus crum mausoleiuii prosiratos devote suppljcare ve»
517 PASSIO AUCT. ANONYMO. 318
niamque petere geslorum nietus el admiraiio com- A prxsiiiiiptoriiin emeiulationem promitlens, Vicit,
pulit. Summx siquidem amenlix foret lot el lam plane vicit et extorsit occisus Sponsx Christi de-
cvideniia Dei magnalia non allendere, cuinque VOK fensor egregius, quod nec monilis nec minis, nec ec-
populi vox sitDei, consono tanlorum et tain mullo- clesiasticx censurx lerroiibus oblinere potuit vivus.
runi lestjmonio dissonare. Sed et ipsius regis iilu- Virtuium igitur, qux meritis ejus ascriptx sunt,
siris ac pii cor potenlius teligit ille, in cujus manu series et varietas meliusex eorum scriplis patebunl,
corda sunt regum. Et ut Ecclesix Romanae legalis quibus ea videre probareve datum est. Nobis ciiim
parerel, ab Hibernia, quam subjugabat, per Angliam martyris sanctilalem et causxejus justitiam marly-
mira celeritate transiliens iiiNorinanniain.corum eis riique veritatem et declarationem notiiix memorix-
et clero suo transmarino primum innoceuliam suam que tradere magis cordi fuit, ul esset posteris unde
super nefanda cxde juramento purgavil, famx sux cavere monerenlur lalem ullerius movere quaistio-
volens esse consulluin. Deinde vel in hoc se reum ncm, Quod qui non caveril, multum ei profecio li-
profitens quodoccasionem sceleri dederil ira sua lam mendns erit, quem zelus domus suse comcdjt, Jesus
eininens, illud imperii culmen huinillimx poenileniix Christus Dominus noster, cui esl cum Pnlre et Spi-
subdidit, magnum et grave salisfaclionis onus ud rilu sanclo honnr el imperium per oniiiiu sxcula
lcgalorum arbitrium subiens et perperam in Anglia B I sxciilorum. Amen.
PASSIO SANCTI TEOMM
AUCTORE ANONYMO
Digne, fratres, hujus dici prasclara festivitas, llde-1Q quorum prxrogativa tanta perfruilur beakilNdinis
lium devolione frequentala, solemnis agilur et ce- gloria tantave excellit miracutorum poienlia.
lebris, in qua patris noslri et patrix prolectoris Dormienle igitur cuin palribus suis in senecluie
iiiviclissimi albletx Tbomx mors in conspectu bona felicis memorix Theobaldo archiepiscopo,
Dei eflicitur preliosn, et victoria coram angelis et Thomas Canluariensis Ecclesix arcbidiaconus iu
bomiiiibus dignoscilur gloriosa. archiepiscopum et priraatem lotius Anglix in no-
Hodie namque speciaculum factus Deo, angelis mine sauctx Trinitatis solemniier eligitur, el post
et lioniinibus, pro lege Dei sui viriiiler certavit nndiciim consecralur. Erat autem piis menlibus
usque ad mortera el in sacra fidei constanlia per- spes lirma et fiducia in Domino, quod idem conse-
inanens, lriumphali*uiorle insignis et proprio san- cralus, utritisque borninis habitu ntulato, moribus
guine luureatus, terrx corpus resignans, beatam melioratus prxsideret. Probatissimum siquidem te-
animani cum ineffabili gaudio coelointulit. Congrue nebaliir, sedem illara sedein sanctorum esse , san-
igilur mors taiis dicitur nalalis, qux gignit ad vi- ciiim rccipcre aut facere, vel cilius et facile indignum
lam. Vila quippe prxsens inisera est et morlalis: abjicere. Quod et in bealo Thoma inisericorditer
et mors illa beata et vilalis. Pervenit itaque gio- impletuin est. Promotiis ergo eleclus Dei pontifcx,
riosus marlyr noster ab hac morlali vita per hanc D ] sacrxque tiiiclionis sanctificalione delibuius, e ve-
viialem morlem ad vilam vitalem. Hodie nainque stigio rem sacramenti est adeptus, el mulliplici
niulliplici ineritorum gloria adornatus ccelcsti patria Spiritus sancti gratia repletus. Ambulans enim in
lerreni carceriscoinmulavitexsiliuin, de labore trans- novitale vitx novus homo mutatus est in virum al-
ivit ad requiem, de miindo ad Pairem. terum, cujus omnia in meliiis conversa sunl. Iu
Hodie .bcato Thorax a fidelibus honor el reve- tanta autem gratia sacravit prxsulalus sul primor-
reutia exhibetur in lerris ; in coelis collala est cum dia, ut iiidulus (sed clanculo) monachili scliemale,
angeiis beatitudo el gloria, gaudium de uiovilaie, monachi adimpleret opus et meritum. Et qui exem-
securitas de xternilaie. Hinc terra inarique polens, plo Raplistx cum constantia zelum juslilix perfecte
Christoque conregnans, mirandis mortales Ixlificat conceperat in corde, parificari ei quoque studuit in
signis et mirificis coruscare in terra non desinit vesle pcenitentix. Rejccla namque sindone qua
miraculis. Verum quod oinnino decet ut patrem hactenus dum mollia regum blandirentur uti con-
pium filii non degeneres imilari salagant, expedit sueverat, cilicio asperrimo super nudum vestiebalur.
succincle et siinpiici sermone evolvere qux in vita Addidit etiam femoralia cilicina, ul arctius carnein
lanti ponliGcis prxcesserint ineritorum insignia, mortificarel, et spiritum vivificaret. Hxc auiem
319 S. TIIOMiE CANTUAR. ARCHIEP. 320
sicut el alia spiritualis vilx exercltia stiperduciis .A invaliiil ul urgente inslantis periculi metu jurau-
aliis vesiibus, pnucis admodum consciis, el oculis libus episcopis, archiepiscopis et ipse prxstito
el nntilix bominum eximebat, quia non ab homine sacramento verbo lenus el invilus peiiiionem regis
sed a Dco gloriam quxrehat. Jam tunc vir illuslris lieri annueret. Sed resumplo posl modicum spiritu,
justificaiioiies Dei ingrediens esse coepit in absti- el posl casum forlior, consuetudines illns illicile
nentia amplior, in vigiliis crebrior et in oratione concessas contra libertatem 'Ecclesix coiifirniare
prolixior, iu prxdicalinne sollicilior. Commissum constanter negavit (29).]
.sibia Dco pasiorale officitmicuncta diligentia exse- Hujusmodi incremeiilis irarum el discordix virus
q.ichatur, ut cleri vel Ecclesix jura nullatenus per- adeo grassabatur, ut accilum ad illud couciiiuin
inilierel mutilari. Tantam aul?m compunctionis omnes fere calumniis el accusalionibiis insurgcrcnl
gratiam haberc consucvit inter oralionum secreta inpontificem et probrosisinsultationibusimpetereni.
vcl missarum solcnmia, ut eruditis ad flelum oculis Cumque vixinveniretur qui ei loquerelur vel faceret
ipse lolus iu lacrymis efflneret et arsenium in liujus bonum, sed omnia cederent in conlruriiim et mora
gratix titulo reprxsentarei. Scicns quoque quod cerlum traherel periculum, facta appellalione iui-
misericordia miligel judicium, et pielas vitx quae quilalicessit clamquepaiiciscomiiaiusrecessit, mare
IIIIIICcsl et futurx habeat permissionem, adeo su- **adiit, iransfretavit. Ibat autem per vinm siiam gau-
per aflliclos el pauperes geslabat inisericordix videns et exsultans; quia dignus habilus esi pro jusii-
scera.uiegentes in elecmosyux benediclionibus prx- tia a concrlio conlumelium puli. Adiioque beutis-
venire solitus esset. Abjectiores eorum, quos reli- simo papa Alexandro qui ca lempeslate in Franciam
gionis eflerebnl opiuio, notos el fumilinres habebat, venerat, negotiosa quxdam sictit et anle proposuit,
el ut ab iis csurire ei sitire jtistitiam disceret, se- tniii de salute animx sux, lum de opprcssionibus
cretiori eorum colloquio crehrius frucbalur. Erga Ecclesix quam regeudam susceperat, diligenter ex-
tales Chrisli scrvos et milites elegil vir misericors posuit. At cum pater et pastor universalis adveuius
in vesle ciboque. liheralis esse el largus, qui sibi in coepiscopi sui causam ex integro cognovisset, de
utroque decrcvit esse moderaius cl parcus. Quid tanla et iali columna in doino Dei erecla gratias
cnim ncgaicl Cbrislo, proprium saiiguiiiein fusurus egii. Exsullabat quoque uberius, quod lucerna tam
pro CluisU)? Qiioiiiaiii poscenti debcbat pallium mirifice ardens et lucens invenla sit, ad occiduas
vel lunicuiii, supererogaie studuil et carnem pro- iniindi tenebras illuminandas. Suscepit eo lem-
priam. Sciebut eiiim carnis proprix nuiiquam fore pore chrisiianissimus rex Francorum Ludovicus
prodigum, quein [alieujus rei lemporalis constarct r venerabilem archiepiscoDtimin magnam gratiam, et
csse avnrum. llace csl fragrnnlia vesiimeiitorum poslulaiite papa, ei cum suis in oiuni liberaliiuin
iiostri Jacoh, sicul odor agri a Domino benedicti. necessaria ministrabat. Jam enim redilus domini
<lxc sunt mulatoria magui sacerdolis noslri. llxc, Cuniuariensis jussi sunl confiscari. Exsulans ergo
inquam, esl inuiatio dextrx Excclsi. Haclenus pius bealissimus Tbomas in summa huniilitale prislince
Dominiis qui paupercm facit el diiul, btimiliat et glorix sux in qua irrepserat expiavit superhiam, ct
subleval, scrviim suum cumulare divitiis el am- omnes animi molus redegit in honestatem et sxculi
ex-
pliare honoribus voluil, de cxlero adversis lenlare contemptum. His alque aliis virlulum odoribus
disposuil. Tentando an se diligerel probaviiccriius, acerbatus iniquus exacior diabolus furorem siiuin in
sed gratiam donavit uberius. Fecil enim cum parentes, cognatos et familiares sancti poittificis cx-
lentatione proventum ut possel sustinere. Conside- acuil et proscriptionem eis cum enormi crudelilate
iai)6 itaque lividus hostis novum pofltiticcm, noviirn excitavit. Jam tunc videre erat spectaculum niise-
hominem, tam multiplici virtutum gratia vemare,. rabile utriusque scilicet sexus, diversx xtatis et eon-
inachinatus esl tentationis uredincm immiltere, quo diiionis, viros ac mulieres, marilos cum pnreutibus,
jam cxortum germen lnerilorum posset suffocare. cum prxgnanlibus lactenles quoque exsulare et iu
Nec mora: qui separnt hominem a Domino suo, D augmenlum doloris et confusionis anle pii patris
amicum a proximo, inexorabiles discordias inler prxsenliam lugubres et desolalos exhiberi. Sanctus
regem et archiepiscopum seminuvit. [Orla iuleriin vero prxsul cuin vtjteranorum deportalioneni couspi-
procurautibus viri Dei imo Dei adversariis qux- cerel et parvulorum, quorum adhuc alimenta in mn-
stione super consuetudinibus regni et jure eccle- leruis pendebant uberihus, altius ipsius animam gla-
siastico, et snper his conleiilione diutius protracta, dius pertrnnsivit compassionis, adeo ut ipsamex toto
proposuil rex, accilo concilio, secundum assenlu- sibi viudicarel vis doloris. Sic ergo fit martyr anie
tionem procerum avilas regni consueludines, et eas necem, post fuluro martyrio coronam adeplurus ilu-
archiepiscopi el suffraganeorum auctorilate firmari piicem. Sed nec sic abslractus est vel illectiis. Nain
et scriptis perlinaci exegit instantia. In quo adeo perfectus in charitate abduci blanuiiiis, seduci falla-
(29)Pro iis qux uncinis hic incliidunltir, codex citatus, quasi quibusdain regni consueiudinibus
Pnris. bnbet sequenlia : i Cuiuque regis ira sugillnn- observandis, qttas veriluti et ralioni obviare lesla-
tium facibus accensn et exagilala in dies inagis balur, cauiioncm dnturus, negavit et auctorilale sua
incundesceret, niulti oplimuiiiin regni qui sereiio periculis opposila, imo exposita, pro (uenda liher-
tcmpore vidcbanlur ymici, facli sunl archicpiscopo uie ecclcsiastica senieuiiam minabuiur. >
iii Sulan. Deiiique ad curiam apud Noriliaiiiuniiiain
™. PASSIO AUCT. ANONVMO. 522
ciis-,frangi nescivit adversis. Conculi potnit palmes A fere ejus cogiiaiio ct sermo de fine hitjtis vix et vito
vinex ccelcslis sed non avelli. miserin.
Perseverabat ilaque paralior ad tentaliones, prx- Vix per mcnseni paler in ecclcsia sua morain fe-
stolans in patientia divinx propiiialionis respectum ceral, et ecce quinla Dominicx nativilatis die ve-
et conversationis merito omnium sibi conciliabat niunl Cantuariam quatuor militcs, imo Satanx con-
gratiam. Regi quidem Francorum in consiliis erat dicti satelliies : viri quidem generis prxeminentia
acccptissimus, principihus regni et ccclesiarum Pa- conspicui, sed enormis sceleris ausu militix glorinm
tribus adinodum familiuris, omnibus ul dignum et siemmatis liluliim perpetua ignominia mox dam-
erat liabebatur reverendus.Quippe consilium Thomx naiuri. Hi ergo iniroeuntes ad archiepiscopum, quia
cxpclibilc ul Chusi, jucunda societas ut Jonatlix, nou cst directa in manu corum salus cx concepta
opus zclans justitiam ul Pliiuecs. Crescebal autem inalitia salulalionis elogium prxiermittentes, cum
fainn adeo in dies bonitatis ejus inter alienigenas faslti el supcrbia alloquunlur. Accipiunt reddunt-
iiinocenier convcrsaniisût ab indigenis regni non qtie minas, minis adjicientes responsum. Denique
simpliciier archiepiscopus, sed sanctus archiepisco- probra et coniumelias post se relinqticntcs exierunl,
pus nominaretur. coniiiiuoque reverlcntes, claustrum monachorum
Exsulans ergo bealissimus pater cum suis, jam B ^ irrupcrunt cum multa armatorum sequela et ipsi
fere sex annos explevit, quibus in virum perfectum armati. Jam prxcesserat eos prxsul cum modeslia
creverat, cum loio eo lempore inter ipstimet regem, et gravilate in oratorium, suadentibus monachis,
Anglorumpax nullatenus posset reformari sed magis, imo compellentibus propter diem solemnem ad
deformata videretur. Deniqueplncuit omnium dis- peragendnra vesperlinam synaxih, cum eos a tergo
posilori Deo sui Thomx recompensare merita ett respiceret in medio claustri armatos. Arcere eos
longos labores consuiiunare vicloriosa marlyrii pal- de lemplo debuit propria malignilas : sed nec faci-
ma. Rcgis ergo senientiam mutavit in melius et. nus dissuasit solemuiiatis reverenlia, nec a sangtiiuo
mcdiantibtislam doinini papx pulcrna exhorialione, cobibuit patriarchx innocenlia. Usque adeo occu-
el regis Francorum et plurium episcoporum con- pavit et excxcavit eos impudenda patiendi facinoris
silio, quam etiam priiicipum supplici inlerveniu, voluntas, ut nec militix jacturam recogitarent, nec
nrchicpiscopiimrecepil in gralium el ad suam redirc, ullius discriminis haberent xstimalioncra. Prxci-
concessit Ecclesiam. pites ergo ct stupidi inscquentes archiepiscopuin,
lnchoante auiem anno septimo, cum jam Deo( extractis gladiis intranl ecclesiamfurioseclamantes:
vir esset amabilis spirilualibus cxercitiis sancti-. ,.,, « Ubi est proditor ille? > Nemine vero rcspondente
L
ficatus et sepliformi Spirilus sancli gralia per-. ingeminant illi : « Ubi est archicpiscopiis? > Sciens
feciior, ad sedem suam quanlocius repedare fest:-. ilaqtic bealus Christi' confessor et mox futurus
nabat. Noluit enim pater pius Cantiiariensein, mariyr, priore nomine se falso impeti, alterum vero
Ecclesiam diulius desolalam rclinquere vel quam, sibi pro offlcio competere, a gradibus obviam iilis
ut creditur in spirilu viderat cerlaminis sui glo- procedens : « Eccc, inquit, adsiim. > In lanta auteni
riam protelare, aut alibi mnrieiido sedem prose exbibcbat consiantia ut nec animus ?jus pavore
priam martyrii sui honore privare. Transilo itaque. nec corpus horrore concuti viderelur. Cui staiim in-
mari, archiprxsul et fulurusmarlyr in magna gloria, jicientes nianus mililes eum tenuerunt, ut extra ec-
et honore prxcipue a monacliiscum solemui proces-. clesiam ad peragendum proposilura traherent. Sed
sione quasi angelus Domini susceptus esl, in eccle- tiinentes undique concurrentium utriusque sexus
sia sua omnibus prx gaudio illacrymantibus et cum multiiii(linein, ne forle voto infecto eriperelur, fa-
:
graliarum actione clamantibus : i Benedictus qui cinus accelerarunt. Cumque uniis ex iis exteudens
venit in nomine Domini. > Omnibusque in pacis os- vibraret gladium in caput archiepiscopi, brachium
culo receplis, familiariter commorans inter eos, cujusdam qui astabat clerici fere abscidit, et ipsum
conversaiionesua et exhortaiionis verbo omnesxdi-. Ip. pariler in capile vulneravit cbrislum Domini. Ex-
ticabat. lenderat enim idem clericus brachium suum super
. caput patris, ut ferienlis acciperet vel potius illide-
Acceplis posl modicum m mandatis ne oflicium
suum exsequendoAngliamperagrarct, resedit in sua. rel ictum. Stabat autem justus pro justitia paliens,
pontifex Ecclesia, intrepidus exspectans horam qua velut agnus iimocens sine murmure, sine querimo-
a Deo perciperet martyrii coronam. Prxmunitus si- nia, et se ipsum holocaustum offerensDomino, san-
quidcm a muliis sciebat quod brevis foret ejus vita, ctorum patrocinia implorabat. Et ne quis funesto-
et mors in januis. Ibi quasi lunc vivere coepisset, rum satellitum intacto prxsule insceleslus argut
cxaclum vilx lempus spirilualibus exerciliis redi- posset, secundus et tertius gladios suos vjeriicicon-
mere satagebat. Sciensquequod vita prxsens via estt stanlis athletx atrociter illiserunt, confregerunt,
el militia, ut esset sancluscorpore et spirilu, viliis et Spiritus sancli victimam solo tenus praecipitave-
expedilus, succinxil sead Cursumvirtutibus armatus, runt. Quartus plusquam ferali, imo furiali crudeli-
acciiixil ad pugnx conflictum.Cursum ergo consum- late debacchalus, jara prostralo, jam expiranti,
inando cucurrit non quasi in incerlum bene cer- coronam rasilem abscidit, testara capilis dissipavit,
tando, non quasi aerem verberans. Prodibat tunc et mucrone vertici iiitruso cerebrum cum sanguine
PA.TB.OL. CXC. 11
V23 S. TIIOM.C CANTUAR.jARCHlEP. ZU
supcr pavimenlnm lapideum effudit. Discolor in A Consummalus ergo noster Abelin martyrii gloria,
mistum utriusque substanlia bifarie discrela marin brevi explevit lempora mulla. Cujus vilam inno-
tyris merita pie intuenlem docorevidebatur. Candc- cenlem et menlem causx merilo in conspectu Dei
bat namque in cerebro byssus innoccntix; rubebat preliosam, innumera prxdicant miracula, qux non
in sanguinc purpnra martyrii. Utroque marlyr solum loco requielionis cjus, sed et in diversis
Thomas quasi veste nuptiali decenler adornatus, nalionibus et regnis mirifice cxhibentur. Suspiran-
coclestismensx conviva dignus eflicitur. Sic nostcr tes ergo post ettm, fratres, sequamini per semitas
bcaiissimusct inviclus martyr Tbomas virtule con- veritalis et justitix, ut perveniamus cum eo ad re-
stanlix adamantinus, coeleslisxdificii lapispretiosus, gnum lucis et glorix, in qua regnat Deusper infinila
gladiorum conquadratus ictibus angulari lapidi Chri- sxcula sxculorum. Amen.
slo in coelisesl conjunctus.
PASSIO ALIA SECUNDA
Cloriosi mariyris Thomx, fratres charissimi, na-1B tota simul proscribitur Thomx cognalio. Omnes
t.ilcm cclebrnntcs, quia lotius vitx el conversalio- etiam amici ejus ct familiares, vel quicunqne eum
nis ejus insignia rccolere non suflicimus, passionis qiiocunque tilulo conlingebant, sine dclectu condi-
ejus inodum causamque succinctus sermo percur- lionis seu fortunx, dignitalis aul ordinis, xtatis aut
rat. sexus, pariter releganlnr. Nam et senes et decre-
Bcatus igitur Thomas, Cantuaricnsis archiepisco- pili, vagientes in cunis, et mnlieres in puerperio
pns, sicul prius in canccllarix ct archidiaconalus decubanlcs, in exsilium acti sunt. Quotquot aulem
ofllcioiu rcbus gerendis incomparabiliter exsliterat discretionis annos attigerant, taclis sacrosanctis ju-
sircnuus: ila et posl susceplum officium pastoris rare compulsi sunt, quod mari transito stalirii Can-
supra humanam xstimalionem factus est Deo devo- tiiaricnsi archiepiscopo se prxsentareni, ut vel co:n-
ttts. Consccraius cnim, repente mutatus est in vi- passionis gladio confossus, conceptum animi rigo-
rtnn aliuni. Cilicium clam induit: fcmoralibuseiiam rem ad regis voluntatem inflecterel; sed vir Dei
nsus esl usquc ad poplites cilicinis : et sub vestis manum sttam miltens ad forlia, exsilium, damna,
clericalis honestate hnbitum cclnns monachalem, contumelias et opprobria, parentum el amicorum
carnem prorsus coegil servire spiritui: Deo studens, proscriptionem pro Cbrisli nomine patienter susti-
omnium viriulum exerciiio, sine inlermissione pla- " nuit, nulla prorsns fraclus aut immulalus injuria.
cere, sciensque se speculalorem positum in domo Tanla denique fnit confessoris Christi conslanlia,
Domini, ministerium sibi tradilum studiose com- ut omnes coexsules suos docere videretur : quia
plevil. Jura et dignilates Ecclesix, quas sibi poie- Omne solum forti patria est.
stas pttblica usurpaverat, resnrcire et in slattim
(lcbitumrevocarc conatus est. Unde gravi quxstione [LECT.3.] Audiens autem rex immobilem ejus
supcr jure ccclesiastico et regni consuetudinibus, constantiam, direclis per abbates quosdam Cisler-
iutcr ipsum et Hcnricum regem Anglorum exorta, ciensis ordinis, ad capitulum generale comminato-
coaclo concilio, propositx sunt consuetudines illx, riis, eum a Ponliniaco proturbari curavit. Timens
quas idcm rex tam archiepiscopi quam suffraganeo- autcm B. Thomas, occasione sui, viris sanctis im-
rum suorum scripto roborari pcrlinaciler exegit. minere dispendium, sponle recessit. Sed antequam
Negavit constanter archicpiscopus, manifestam in inde progrederetur, divina revelalione conforialus
iis asserens libcrtatis ccclesiasticx subversionem. est, osienso sibi coelitusinuicio, quod ad Ecclesiam
Affectus est igilur contumeliis immensis, damnis redilurus esset cum gloria, et per marlyrii palmam
gravioribus nliritus, et inmimcris lacessitus injuriis. n migraluriis ad Dominum.Proturbatum a Pontiniaco
Tandcm morte sibi inlcntata, qnia causa Ecclesix excepit ChristianissimusFrancorum rex Ludovicus,
nondiim plene innolucrat, ct pcrsonalis videbatur in eumque se humanissime, donec pax reformare-
pcrsecutio, cedendum censuit essc malitix. Actus tur, exhibuit. Sxpius tamen ct ipse licet incassum
ergo in cxsilium, a domino Alexandro papa tcriio pulsalus est, ne regis Anglorum prodilori aliquod
Senonis honorifice susccplus cst; et in monaslcrio humanitatis bcneficium impenderet. Processit ulti-
Ponliniaccnsi studiose commcndatus. mus furor immanis ct piis auribus horrenda cru-
[LECT.2.] Confiscantur inlcrim in Anglia ejus delitas. Cum calholica eliam prohxreticis et scbi-
archicpiscopircdilus, vaslanlur prxdia.possessiones smalicis ct perfidis Judxis oretEcclesia , prohibitiiin
diiipiuntur; ct excogiiato novo supplicii gcnere, cst ne quis eum oralionum suffragiis juvaret. Sex
325 PASSIO AUCT. ANONYMO. 326
igilur ainiis coniintiis exsulans, variis el innumeris A.1 siniie hos abire. > Irruentes igilur in pastorem
afflictus injuriis, el quasi lapis vivus in structuram lupi rapaces, in patrem proprium degeneres filii, in
coelestisxdificii.multimodis tonsionibus alque pres- hosliam Cbristi crudelissimi liclores, consecratam
suris est quadratus : et quo magis impulsus est, ut capitis coronan: funestis gladiis ampuiaverunt : et
caderet, eo firmius et immobiliusstare probatus est. Christum Domini solo lenus prxcipitantes, cere-
Neque enim aurum lam anxie examinalum exuri brum cum sanguine, quod dictu quoque horrendiim
poluit, vel domus supra firmam petram fundata con- est, per pavimentum crudelissirae sparserunt. Sic
velli. iiaque granum frumenii palea, sic vinex custos in
[LECT.4.] Dcnique lum summo ponlifice, tum vinea, dux in castris, pastor in caulis, cullor in
rege Francorum procurante, rcformandx paci con- area cxsus est : sic justus ab injuslis occisus,
stiliiii sunt dies plurinii, quam quia Dei servus non doiiium luteam coelesli palatio commutavit.
nisi honore Ecclesix salvo, et salva ejus honestaie Ultima vero mariyris verba, qux prx confusione
susciperc voluit, discordes ab invicem discesserunl. clamoris discerni vix poterant, juxla propius astan-
Miseratus tandem summus pontifex Anglicanx de- tium assertionem, hxc fuerunl: i Deoet beataeMa-
solalionem Ecclcsix, proposilis comminatoriis vix rix, S. Dionysio, et sanctis hujus ecclesix palronis
tandcm exlorsit, ul pax Ecclesix redderetur. **meipsnm commendo, elEcclesix causam.> In omni-
Gavisa sunt ergo regna, quod rex archiepiscopum bus autcm cruciaiibus, quos inviclissimus Dei alh-
recepisset in graliam, aliis crcdentihtis negotium lela pertulil, non clamorem emisit, non gemitum
vcraciter agi, aliis aliud conjicieutibus. Igilur ex- edidit, non bracbium aut vestem ferienii opposuit,
silii sui scpiimo anno rediil pastor in Angliam, scd caput quod inclinatum gladiis opposuerat, donec
tii vel oves Cbristi a Iuporum morsibus liberaret; coiisummaretur, lenens immobile, quasi ad oratio-
vcl pro grege sibi credito se ipsum impenderet. nem prostratus, obdormivit in Dominn.
Suscipilur a ciero et populo, cum gaudio inxsiima- [LECT.6.J Regressi vero viri scelerali in sancti
bili, illacryinanlibus omnibus et dicentibus : < Be- pontificis palaiium, quidquid preiiosum poluerunt
nediclus qui venit in nomine Domini. > Sed posl invenire, sibi diviyrunl. Moeroringens stiper inno-
dies paucos, iterum damnis el injuriis supra mo- centis morte et dircptione suorum, tenebat omnes
dum et numerura affcctus esl; ct ediclo publico et infinita animi tribulatio: ul passionem ejus Do-
ecclesix sux sepla exire prohibitus. Quisquis ei vel minicx passioni magis assimilarent, fecil tamen re-
alicui suortim faciem hilarem prxtendebat, publi- penle cum tentatione provenlum divina clemenlia :
cus hostis ccnsebatur. In omnibus his non est ef- et per visiones quasdam, futuris quasi prxlucens
'
fraclus animus ejus, sed adhuc ad Ecclesix libera- miraculis, martyrem in proximo signis glorifican-
tionem manus ejus extenta. Quinlo vero Dominicx dum, redituram post mortem lxliiiam et turbam
liaiivilalis die, veniunt Caniuariam aulici quatuor, langiiidorum, beneiiciorum graliam innuitesse con-
viri quidem prxclari genere, scd malefactis famosi. seculuram. At vere sanctus iste glorificandus erat:
Et ingressi, ponlificem verbis conlumeliosis aggre- pro Ecclesia certans, in ecclesia passusest in loco
diuntur, lacessunt conviciis, landemque minas ei sacro, Dominicx nalivitatis lempore, inter consa-
graviier intenlant. [LECT.5.J Respondit vinJJci mo- cerdoics et manus religiosorum, qualenus in agone
deslc, juxta quod ratio exigcbnl, ad singula; adji- poniificis sic omnes circumstantix concurrerent et
cicns sibi mulias ei Ecclesix Dei illalas injurias perseqiientium revelarent impietatem el nomen co-
cssc, cl noii csse qui errala corrigeret, dissimulare rum sempiierno macularenlopprobrio. Postmortem
se de cxtero ncc posse nec vellc, quin Curx paslo- vero martyris, adcoin persecutores ejus ullio divina
ralis oflicium exerceret. desxvit, ut in brevi sublaii de medio non coropare-
Turbali sunt igitur ad haec verba insipientes rent. Et alii quidem sineconfessioneetviaticosubito
corde, et iniquitatem in cxcelso locuti, exicrunt rapti sunl; alii digilos vcl linguas proprias dentibus
conlinuo. Quibus egrcssis, processit pontifev in D fruslalim decerpenies; alii, sanie defluentes, et loto
ccclcsiam, ut InudesChrislo vespertinns exsolveret. corpore tabefacli, et torsionibus inauditisanlemor-
Sequunlur a lcrgo gladiis exsertis Salanx saicl- tem cruciali; alii, paralysi dissoluti; alii, amentes
lites loricati, armalorum manu multa sequenlc, effccti; alii cum insauia exspiranles, manifesla reli-
aditum ecclesix monachis prxcludentibus, accur- querunt indicia, quod injustx persecutionis ei ex-
rens Dei sacerdos, ct hostia Christi mox futurus, cogilali parricidii poenas exsolverent. Gaudeat igi-
bosiihos osliuni rescravit: « Non est, inquiens, cc- lur virgo malerEcclesia novum roarlyrem reportasse
clcsia ut castrum obseranda. > Irrumpenlibus illis, triumphura; gaudeat novum pro sui liberatione
et uliis ubi sit prodilor, aliis ubi sit archiepiscopus, Zachariam immolatura in lemplo. Gaudealnovi Abel
furibunda voce qnxrenlibus, processit iis obviam sanguinem pro se contra viros sanguinum clamare
Cltristi confessor intrepidus. Inientaniibus ei mor- ad Dominum. Vox enim sanguinis effusi, voxcere-
tem : « Et ego, inquit, pro Dei Ecclesia mortem libii funestorum satellitiim gladiis dispersi et mun-
bcnier suscipiam, sed ex parte Dei prxcipio nc dum simililer et ccclum celebri clamore replevit.
meorum cuiquam noceatis. > Chrislum vidclicct A clamore namquc sanguinis hujus commota cst ct
imitatus, in passionc dicenlcm : iSi mc quxrilis, contrcmuit terra; sed ct viituics ccelorum motx
327 S. THOMiE CANTUAR.ARCIHEP. «8
\ membra lneruerunt suseipere. Quidam aulem qtii
sunl adco ut quasi in ultionem sanguinis iiinocenlis A
surgerel gens conlra gentem et regnum adversus sancti miracula depravare prxsumpserunl, repenie
regnum, iinoul regnum in se ipsuin fieret divisum, percussi, coacti sunt ea protdicare vel inviti. Deni-
terroresque de coeloetsigna magua fierent. Sed ut que adversus omnes xmulos suos usqueadeo mariyr
palam fierel mundo, quia Dominus sanclum suum prxvaluit, ul universi qui detrahebant ei, venienles
maguificavit,primo marlyrii sui tcmpore, multis venerarenlur, et adorarent ad sepulcrum ejus.
ccepit marlyr miraculis coruscare : cxcis visum, Passus est autem alhleia Dei egregius Thomas,
claudis gressum, surdis auditum, mutis loquelam anno ab incarnatione Domini, secundumDionysium,
restiluens. Deinde leprosos mundans, paralyticos millesimo centesimo septuagesimo quario, Kal.
consolidans, hydropisin et omnia morborum incu- Januarii, feria tertia, hora quasi undccima, ut Do-
rabilium genera curans, morluos resuscitnns: dx- nini nalalis ad laborem ejus fieret natalis ad re-
moniis eiiam et elemenlis omnibus mirabililer im- quiem. Ad quam nos perducere dignetur idem Deus
perans; ad inusitata quoque el inaudita signa et Dominusnoster Jesus Christus, qui cum Patreet
polentix sux manum extendit. Nam ei oculis et Spiriiu sancto, vivii ct regnat per omnia sxcula
membris genitalibus privati, meritis ipsius nova sxculorum. Amen.
PASSIO TERTIA.
Cum de reformanda pace inter regem Anglix ct. R in Eboracensem arcliiepiseopiun el plerosqne alios.
dominum Canluariensein diuiius ageretur, rex iiun- Rex autcm acceptis liiteris pan* promisit se arclii-
liis ad dominum papam direclis promisil scformam episcopo omnia reslituturum. Verum die consiiluta
pacis quamcunque dominus papa proscriberet ob- qua archicpiscopus reslitui debcbat, rex in propria
servaturura. Slatuit igilur dominus papa til rex persona arcbiepiscopo diicatum •prxbilurus, quod
archiepiscopumplene in graiiam snam reciperet, ct lanien promiserat, non occurrit, sed unum clericum
omnia sibi ablala dilioni ejtis libere tenenda resli- qni archicpiscopiimconduceret trausmisit. Igiluro-r-
tticrel, daiis nihilominus obsidibus, regc videlicet chiepiscopus transfrelare parans, audivit episcopos
Francix et comile Flandrix et quibusdam aliis, de Anglixad occnrrendum sihi colligi,limensque aliqui-
scrvanda in posierum pace. Veium cum lixc age- bus appellalionibus ab iis fatigari, prxmisit litleras
renlur, rex Anglix filiuin siiuni jaincoionaii fecerat, cxcoinmunicationisinquosdam,suspensionisin alios,
fretns aucioritale quaruradam litterarum, quas a do- quas, ut diximus, a papa impetraveral. Dehine in
mino papa cum primum parles Gallicanas intrarci, poria Anglix se recipiens, prxfatos episcopos colle-
cbtinuerat, quarum hxc conlincnlia fuii: placere clos invenit. Qui cum nb eo absolvi et ab eo resiiiui
domino papx ut filius regis Anglix coronaretttr : poslularcnl, archicpiscopus eos in hunc modum nii-
nec hoc conlra dominumCaiiluariensem crat, cujus '* C lissime allociuus est : i Si in humilitate condigna
juris eral coronare regemAnglix, Eboraccnsis quo- malri vesirx vos reprxsenlaveritis, quanium possu-
que arcbiepiscopus filio regis manum imposueral, mus, imo snpra id quod noslri juris esl, misericor-
quarumdam litterarum frelus auctorilalequas rex a diam vobiscxhibebimus.> Quod illi non acceptanles
dominopapa impelrarat, quarum lixc eral continen- regem potius transfrelanies adierunt. Arcbiepisco-
tia : Eboracensemhabere licentiamcoronandi regcm pus vero, ccepto gradiens iiinere, in civitate sua
si sedes Cantuariensis vacaret. Omnibushis in liiinc bonorifice susccptus esl: ibique missarum solcmnia
modum peractis, Cantuariensisarcbiepiscopusregem celebrans, quosdam qui in eum peccaveranl excom-
sua receplurus adivil. Quem rex satis amice, non municavit, potestate sua libere utens. Debinc collc-
tamen in osculo suscipieus,promisit se illiomniasua cto comilalu, filium regis adire paravii : quod au-
reslituturum, quod tamen non implevit;nam deim- diens illc prxcepit, ut ad sua regressus suis con-
mobilibus quxdam rcsliluere renuit. Quodcum Can- tcntus esset finibus. Ipse laineii arcliiepiscopus,Lon-
luariensis iterum curix Romaiix signiticassel, do- donias adiens, el ibi missarum solemniiscclebralis,
minus papa regi durius quam prius scribens, prxce- quosdam excommunicavit. Inde Cantuariam rediens
pit arcbiepiscopo omnia sua restitui. Obtinuit qtio- ordinesihi celebravit, et festum Nalivitalis, mullo
que litteras secrelas archiepiscopus, quarum hxc " populo slipatus, soleniniier peregit. Interea episcopi
conlirienlia : Si infra spaiium quadraginla dierum prxfati, regem adeuntes, quidam se excommuni-
archiepiscopo sua non restiluerentur, et rex excom- calos, quidam suspensos conquesti sunt. Unde rex,
municutioni subjaceret et terra sua suspensa esset. vebementissime commotus, neminem injurias suas
Accepit prxterea alias litteras, videliccl excommu- ulcisci velle conquestus est. Quatuor igitur milites
nicaiionis in duos episcoposAnglix et suspensionis nobilcs et regi familiares, sive his lanluin verbis
'
329 PASSIO AUCT. ANONVMO. 5.30
excitati, sive aliud prxceptum accipienles, eadem A vans, signocrucisvivificxet se etaslanles consigna-
die iler arripientes, el versus Angliam transfretan- vil, rursusque ad terram concidit. Dcbinc monachi
les, secunda die post festtim Innoceniium, collecla vestes ejusdem auferentes, desublus asperrimum ci-
ciiam in via tanta multiludine, qux patrando faci- licium invenerunt, et carnem ejus dire laceratam et
norisufliceret,Canluariam venerunt. Archiepiscopus, vermibus plenam. Quod videntes etiam quidam ex
circa horam nonam ejusdem diei, refectus epulis malefactoribus percusserunt peclora sua. Invenlx
cum clero suo resedit. Introeuntes aulem cum fe- sunt etiam sub eo lilterx quas nocie prxcedentis
slinatione ad eum, quatenus episcoposAnglix absol- Dominicx diei a quibusdam familiaribus regis ac-
veret, ex parle regis prxceperunt, minasque morlis, ceperat, de instante [ejus morie. Interea sicut iie-
si non faceret, addiderunt. At ille : i Nunquid rum veraciter percepimus, cxcus quidam, qui defa-
liujiis legalionis lilleras affertis? > et adjecit : 1 Si miliasua fueral, accurrens, in sanguineoccisi oculos
in luimilitaie debila sc sanctx Ecclesix prxscnta- proprios tangens, visum recepit. Audivimus etiam
verint, absolutionem accipient. > lllt vero dedicia quod adbuc vivenie arcbiepiscopo quidam Londoni-
archiepiscopo regis gratia abierunt, non longe ab ensis sacerdos, qui multo tempore usum lingux per-
ostio domus recedenles, imo in ipsa episcopali curia diderat, vidit in visione quod si lingua sua sanguine
se armantes redire paraverunt. Quod videnles [qiii archiepiscopitangerelur, contiiiiio.solvereliir.Eadera
circa episcopum erant, quatenus lutiora loca mo- visio cuidam [familiari suo de prxfalo mitlo sxpjus
nasterii peteret oruverunt. At ille : « Non decet, in- revelata est. Unde, ambo consurgentes Cantuariam
quil, fratres mei, ecclesiam peccatorum sanguinepol- adieruntjamjamque civitati appropinquantes.archi-
lui, sed polius exspectandum hic; quidquid imminet, episcopum esse occisum audierunt. Udde magis
patienier ferendum est. 1 At illi vi eum rapientes, confirmali, civilaiem itiiroeunles, desanguineoccisi
monaslerio inlulerunl. Ipse vero ad altare Beati sibi dare petierunt. Indeque lingua muli tacta so-
Benedicti, qnod erat in introitu ecclesix, pergradus luta est. Cujus missam postea audientes plurimi,
qtiosdam se contulit. Interea milites post tergum quod factum fuerat, nolis nostris retulerunt. Mona-
illitis osiia clauslri irrumpenles, extractis gladiis us- clius etiam quidam ejusdem ecclesia? pernoclans
que ad episcopum pervenerunt. Archiepiscopus vero in oratione in crypta, inqua prxfatus archiepiscopus
peraliquolgradus iisocctirrens,suisquevitam posiu- inler alios quosdam mariyres sepultus est, viditpri-
lans, et pro suis occisoribus orans,«Libcnler, inquil, mum de marlyribus sepultis ibidem missam cele-
quanlum mea fragilitas palilur, mortem suscipiam.i brantem : deliinc accenso thymiamate turbam ar-
Dehinc inclinalo capiie plcnus confessione, primum r cbiepiscopi circumlusiranlem. Quod cum sxpius vi-
morlis ictum excepit, animamque Deoreddidit: cor- disset, et tandem in publico relulisset, niissi sunt
pus vero exanime ad terram concidit. Primus vero quinque de conventu qui lumbam aperirent,' et ape-
tortorum verticem capilis ei prxcidit: aliis duobus rienies invenerunt admirabilis odoris fragranlism et
ipsum in caput ferientibus, quartus gladio in caput articulos manuum quasi adhuc viveret flexibiles :
profundius injeclo, cerebrum illius effossumper pa- quod deindeuniversus convenlus accurrens cognovit.
vimentum sparsit. Dehinc monaclii ejusdem ecclesix Narranlur et alia plurima miracula ibidem fieri.
cerebrum et sanguinein effusum colligentes, eliam Egoveroquod verius scire poluiscriptocomraendare
rasopavimenlocerebrumcapiti imposuerunt, pannis curavi. Aderat quidam, cum prxdicta scripsissem,
quoque circumligaverunt. Etiam, sicut veridica bo- asserens unum de occisoribus arcbiepiscopi in in-
ininum relalione didici, corpus diu mortuum se le- saniam versum proprium filium inlerfccisse.
PASSIO QUARTA.
Bcatissimus Thomas Canluariensis arcbiepisco- D nomina ad signum miserabilis militixsux referenda

pns, reforinala, ul videbaltir, pace cum venerabili credimus : RicardusBrito, Reginaldus lilius llrsonis,
Hcnrico Anglorum rege, per dominum papam Ale- Hugo de Morevilla, Willelmus de Tracy; eum in
xandrum et regcm Francorum Ludovicum et arcbi- bunc modum affati sunt : 1 Mandatum a rege ct
episcopos et alios quamplures, ad Ecclesiam suam dominonostro afferimus ut ad filium suum regen
Deo volente repedavit et ila orationibus et prxdi- pcrgas, facturus quodei facere debes, et juri paritu-
cationibus, eleemosynis, vigiliis, jejuniis intenlus rus, si in aliquo adversus eum deliquisti, et episcopos
exslilit, ut eliam illi quibus in Gallicis partibus sua excommunicalos, Londoniensera scilicet GilbertHm
religio nola fuerat, mirareniur. Sed nccdum per Foliot et Salesberienscm Jocelinum, communioni
mciiscmin Ecclesia sua resedit, et ecce quatuor sa- restiluasct cxieris qui suspensi sunt reddas offi-
tcllites ex transmariiiis partibus venioiles, quornm . cium. > Archipxsul vcro, columbinani habcnssim-
351 S. THOM,E CANTUAR.ARCHIEP 532
plicitatemet serpeiilisprudenliam, respondit:« Man- A .' inde moveri non poterat. Quidam igitur ex prxfatis
datum a rege novo suscepi, ne per civitates et op- filiis Levialhan, elevato gladio queni tenebat, clerici
pida sua commearem, nec ad eum venirem. Prx- prxdicli brachiura fcre ainpttlavit, eoderaque iciu
terea supradiclos episcopos nolum est non a me agnumDeo immolandum percussil, palrcm proprium
excommunicalos vel suspensos esse sed a domino in matris uteroperimcns, diem circa undecimam ho-
papa quoniam in mea dioecesiabsque meo consensu ram exslinguens. Ecceserpentis in hoc marlyre pru-
bunc novum regem, cui Dominus conferat graliam denliam, quicorpusperculienlibtisopposuilut capitt
salutarem, consecrare et coronare prxsumpserunt. stium, id est ecclesiam sivc aniinam suam illxsam
Prxcedat ergo salisfactio eorum absolutioneni. > conservaret. Ecce simplicitatem columbx, quia nec
Sed hoc dicto, prxfati sceleris ut bruti sensus etiam conlra hostcs el caruis occisores insidias vcl
homines non habeutcs intelligentiam, in minas clausuram aliquam machinatus est. 0 paslorcm
stalim proruperunt. Illis ergo in lumultu et contu- dignum, qui ne oves laniarenttir, se ipsumluporum
raeliisexeunlibus sanctus prxsul respondit: i Qux- morsibus tam confidenler opposuit! El quia nuiii-
rite qui limeat minas vestras; non cnimgladii veslri dura abjecerat, mundus eum volens opprimere ne-
sunt prompliores quam animns meus ad martyrium. scius sublimavil. Deinde alio ictti in capite reccpio
Quxrite qui vos fugiat; me enim pede ad pedem in B I martyr genuaflexit etcubilos, se ipsuniDcoliostiam
prxlio Domini reperielis. > Nec raora : redeunt in vivenlem offerens. At tcrtius ita procunibenti grave
loricis cum gladiis et securibus cl bis-acutis et vulnus impressit, quartus coronam, quxamplx crat
cseteris ulensilibus commodis ad scelus, quod in latitudinis, ila a capite separavit ut sanguis albcns
animo conceperant, patrandum. Sed prxcaventes ex cerebro et cerebrum rubens ex sanguine, lilii et
famuli, obserato ostio, ignorante hoc archiprxsule, rosx coloribus, virginis et matris ecclesix faciem in
eos excluserunt. Filii autem Satanx, duce patre confessoris et martyris morte decorarenL Et sic
eorum, ad ligneum obstaculum divertentes scindunt, Dei sacerdos asxculo migrans, ccelisnasciturquarto
findunt et diruunt. Ex fragore aulem nimio et ter- Kalendas Junuarii, anno ab incarnalionc Domini
ribili nimirum clerici more suo fere exanimes facii millesimo centesimo sepluagesimo. In craslino au-
sunt, sed arcbiepiscopus, qui solusquxrebaturperi- lem monachi, ul moris est corpus mundissimi lavan-
mcndiis, cxteros qui vano timore perterriti sunt dum exspoliantes, sub habitu et ordine monacborum
consolabatur in Domino, et ul nobis videbatur ila tam privalodiu exstilisse reperiunl, ut etiam hoc
imperlerrilus sedebat tanquam vcnissent ad nuptias stios lateret familiares. Ad ullimum carni proxi-
eum invilaluri. Et cum a suis esset acclamalum ut mum inveniunl cilicium sic pediculis obsitum, ul
in monasterium fugeret, illc, qui se ante non fugi- 'C levius islo pristinx diei fuisse marlyrium quivis
turum carnis inlerfeclores promiserat, virilius implet jiidicarel, ct hostes majores minoribus minus nocu-
promissum. Scd cum ei dicerclur quod hora exigente isse. Et quod a iiullo sanctorum hactenus faciiimesse
el fcsto, deceret ipsum in ccclcsia vesperlinum offi- cognoviiiius, femoralibus cilicinis tam stricte cruci-
cium celebrare, tandem et vixsurgenscruccmsiiam bus insulis usus fuerat, tit alveus a genu supra in
sibi prxferri prxcepit. Mutato ergo ordine prxsul longum sub sulura cilicii vcrmiculos scaturiens in
qui prxcedere debebat, pastoris more cogenlis oves modum aqux bullientis cxtenderelur. Sequenli vero
in cauiain incessu lemperalo clericos sequilur pro- Sabbalo per visionem cuidam clerico Londonix rc-
peranles. velatum est quod sacerdos quidam ejusdem civitatis
Intranli monasterium omissis vesperis, quas Dco ad tumulum apostoli Anglorum confessoris el mar-
libareincocperant.occurrunt monachi: gralias agen- lyris suffragantihus meritis, sermonem pcrditum re-
tes Deo, quod patrem suum, quem jam exslinctutn cuperaret. Quod ila factuin esl. Scio etiam quem-
esse audierant, vivum cernerent et incolumem. Et dam virum sanctum in eadein parle cryplx qua
hoc dicenles valvas ecclesix repagulando, hosles a arcbiepiscopus tumulalus est, angelo moiislranle
nece sui pasloris arcere feslinant. Reverlens auiem Q j vidisse ut credcbat Chrisium crucifixum. Quxdnni
pater sanctus, hos elillos a valvis removet, ne impc- eliam inclusa sanclissiina qux nec Latinum noverat
dilo itinerc hostium, cjus impedirelur marlyriuin, sermonem, nec Gallicum, nionacbis Canluarix in
quod ct scierat et prxdixerat sibi ad prxsens immi- brevi post mortem archiepiscopi inandavit, se a mu-
nere. Inlrantibus ergo illis ct vociferantibus a lcrgo liere pulcherrima accepisse sed non inlellexisse lioc
illius: < Ubi cst regis etregniproditor, et falsns prx- Laiiniim: «Noliflerepro archiprxsule tuo quiacapiii
sul? > is qni se eos non timere prxdixerat revertitur cjus in sinu Filii mei requiescit.i
dicens :« Ecce adsum, non regisproditorsedDcisn- Puerulo coniracto gradiendi gratiam a marlyre
cerdos. Quid me quxriiis? Ecce prxsio stim in mendicanti et capiic suprn sarcophagum reclinalo
Eomine cjus pati qui nos sanguine suo redemii. casu obdormienti, asliiit snnctns pater it» inquiens: v
Absit ut propter gladios veslros fuginm, aut a ju- « Quidjaces £iiper me? sanilatem non babebis : nibil
stitia rccedam! > Hxc oo dicenlc, ipsi manussacri- libi fnclurus suin : discede. > In bis verbis cxperge-
legas in eum quantocius injecerunt, trahenles cum facltis esl, el lam nobis quam malri sux non absqne
utextraecclesiam incceptumsacrilegiumpossenlad- multa cordis contriiione quod audierat eiiarravit
unnlere. Scd tenlus ab uno ex clericis snis facilc Certusque de incommutabilitate
sententix, in locuin
553 PASSIO AICT. ANONSMO. 531
alium transponi se fecil; borlanlibiis tamen nobis A qualiler super baculum venisset et quis secmidii.n
ut precibus incumberel, acquievit, sed tempus baculum man.ibus ejus imposuissel. Hoc autem con-
absque sanitatis emolumento consumpsit. Apparuit slans habemus atque ceitissimum quod anie dies
etiam et alius super tumbam dormienli et ait: < Quid paucos puleum eumdem juvenis purgaverat : qui
hicjaces? Mandavit tibi archiepiscopus quia minime vero nec virgulam nec baculum sed neque fesiucam
sanilatem consequeris. Salulem tibi peccatum adi- in isto reiiqueral. Audivil eliam puella dum ita
mit, anteqnam nasccreris admissum. Nec ideo cre- starel vocem consolanlis se eademque consolalionis
dimus fiiium portasse iniquitalem parenlum , sed verba sxpius replicantis. i Noli limere, tilia, beoc
polius voluisse Dominum flagellare parenles in tilio sursum venies; filia, noli limcrc. > Teslatur eliam
ut corporale filii delrfmcnlum parentibus moeroris se personam loquentis prope se slanlem vidisse lino
ficret suppliciiim.» Post paucos autem dies ab hac candissimo vestitam. Et hxcquidem ita in puleo gc-
pucr ille luce migravit. Famularum paternx domus sla sunl. Audierat aulem ptiellx corruenlis voccm
seducta consilio Thomaefilia de Yffelo Salerna no- quispiam de familia in campo vicino constiluius,
mine, cuseum mulri sux subripuit eisque contradidil. qui et puellam super puieum sedcnlcm vidit, et
Maler caseum casu advertit sublalum ; impetit com- admiratus increpavii. Currensque jiivcncm in domo
misso puellam : negnnti comitiinalur. Minisnon pro- v doriiiieniem vocavitex nomine, Salernam in puleum
ficiens apponil et verbera, nsserens eam usque ad corruisse ingcminaiis. At ille quasi per somnium
cxhalalionem spiritus flagellandam, nisi reatum vigilans, et audiebat vociferanleiii ct somnium excu-
confiiealur in crasiino. Eral auiem Sabbaium in die tere non valebat. Videbal enim coram se quasi
ilia. Tum illa futuri mali niagis sollicita quam dolens quemdam hominem deformem, statura procerum,
prxleriti, noctem subsequentem fere totain duxit vullu lerribilem, clavam grandem lenentem in ma-
insoinnem, flens et ejulans ac dicens : « Sancle Tho- nibus el incessantcr dicenlem : i Si surrcxeris
ma, consule mihi, sancte Tboraa, adjuva me : adjuva morluus es; si te moveris , occidam lc. > Tandcm
me, sancle Thoma : consiil: mihi, sancle Thoma.i vcro imporlunitate clamantis cxcitatus ad puteum
Mane vero cum malrem suam ad ecclesiam profe- cum puero cucurrit: in puteum dcscendit sed nietu
ciam cognovisset, egressa perrexit ad puieum aqux prxcipitii tanti correplus exivit. Stabant itaque
in puteum se ipsam prxcipilatura : quatenus, si ambo super inforlunio anxii : et quid facto opus
nioriem declinare non possel, saltem genus mortis cssct ignari. Tunc aller ad alterum : « Festina, in-
mutaret. Ad puteuni autein appropinquans videbat quit, equumque ascendens ad ecclesiam propera et
jtixta se quasi mulierculam quamdam commeanlem P dominx nostrx niiserabile infortunium quod accidit
el vini faciebal qux quxrcbat animam stiam, impin- manifcsta. > Qui ascenso equo acceleravit et post
gens eam ad prxcipilium et dicens : « Vade , vade , morani plurimam non solum doniinam sed el pa-
introibis, introibis. > Super puleum tandem consedit rochiam lotam qux ad ecclesiam ut eo die moris
el manibus ob ora puiei pendens, ejus instinclu qui esl confluxeral, secum reduxil.Demissus esl juvenis
de deorsum est, misit sc prxcipitem voce magna in abyssum pulei per funem, et ipsa interim super
proclamans : «Deus omnipolens consulat mibi et baculuni remanenle puella extrahiuir vociferans et
sanctus Thomas.) Et cecidit in abyssum el non est djcens :« Metimini me nd snnctum Tbomam,> volens
collisa, quia Dominus supposuit manum sttain. Au- scilicel ut ad mensuram longitudinis corporis ejus
divit enim eam et vocem ipsius et descendil cum illa candela fierel quain martyri pro creptione sua offer-
in foveam, et assumpsit eam de aquis multis ne ab- ret. Extracta autem illxsa invenla cst, sed frigorc
sorbereteam profunduin abyssi, neque urgeret super pene usquc ad mortem afflicta. Dicebatquc: < Ecce
catn puleus inferni os suum. Iinmersa ilaque lcrfio modo mecum fuit in pnleo, modo abiit: — Qtiis,
vel quarto totidemque vicibus emersa,cum respi- inquiunt, lecum fuit? > El illa : <Bcalissimus mar-
rans clamassel: « Sancle Thoma, adjuva me, > im- tyr Tbomas in vestitu candido : et sic el sic mihi in
pulsu quodam divino, totum puellx corpus usque D puteo locutus est. > Et bcnedixerunt omnes qui
ad pedes de aquis expulsum est, et slatuit Deus stabant marlyrem Domini qui facit omnia quxcun-
.vel mariyr, imo Deus et martyr super baculum que vult in coeloel in lerra, in mari ct in omnibus
quemdara pedes ejus, et alium baculum in nianus abyssis. Prouindilas putei talis esl a superficie
ejus tremulas adniinisliavit. Super alteruni igilur terrx usque ad aquam cenlum qtiinquaginla pedcs.
in superficie aquao consistens, alteri contra pulei Altitudo aqux scxaginla pcdcs.
parictem porreclo innilebatur, ignorans prorsus et
555 S. THOM.-ECANTUAR. ARCIIIEP. 536
PASSIO QUINTA.
Ad laudem bcatissimi martyris Thomx ct fidelium .A pro nomine Jesu contumeliam pati.
xdificationem, opus impar scientix mex aggre- (2.) Proseqnamur itaque personam marlyris,
dior; verumtamen ex conscicntia referens quod me catisam marlyrii, persecutorum tyrannidein, et pa-
prxsenle actum, Deo leste, dignoscilur. Sed quo- tienlis constantiam, locum et lempus passionis, ut
niam ejus subilo referre mariyrium esset quasi non ex omnibus liis circumslantiis, et frequenti niira-
lotis manibus ad mensam acccdere : idcirco prxce- culorum leslimonio appareal pseudofratribus no-
deniia vitx ejus prxlibenlur. Beatus qui audierit stris, quanta bealiludine et laude Chrislus mililem
verba lectionis hujus, el ea conservaverit ad incen- cl marlyrem suum in ccelis coronandura, el in ter-
tivum martyrii, ut si forlc rcx cxigat, paratior sit ris gloriflcandnm >>rxdeslinavit.
Explicit Prologus.
INCIPIT PASSIO EJUSDEM.
itaque cum primo Henricus secundus Anglortim [B assiduis, ita corpus enervavit, ut ipse Iicct xlatc
monarchix et inlerjacentibus transmarinis etiam juvenis, vita lamen et ordine presbyter a se can-
parlibus multis prxsidcret, bealus isle martyr ex cellario nimis alieralus videretur, et cum totum
Londonix civibus non infimis oriundus, Cantuarix diem sanctitali impendisset, ut dignior corona
archidiaconatiim sub Theobaldo archiprxsule rege- quam verbere merilo censereiur, ad ultiinum, quod
bat, qui quoniam cloquenliam, quam a natura ba- vix sine moerore dicimus, reverso cilicio quo in-
bebal, summx prudentix marilaverat, vullu pulcber duebatur, ul Christi parvulus, dorsum alicui sancto
et amabilis, milis aspeclu, opere justus, cullu venu- familiari flagellandum exhibebat. Et quia decebat
slus, corpore procerus, et rebus agendis omnino pastores a contemplalione ad consolationem infir-
aptus videbalur, in brevi a prxfato regc in tanlam milatis noslrx descendere, unde Jacob non solum
familiaritatem est admissus, ut per diversas regiones ascendentes, sed etiam descendenles angelos per
se beatos repularcnt, qui ei ut consiliario et can- scnlam vidit, ct idem non solum Rachel qux pul-
cellario domini sui obsecundarc poluissent. (3.) Et chra erat facie, sed Liam qux et lippa erat, pcr
quamvis in regis paiatio nullus co potenlior, nullus quam activa vita designatur, sibi in uxorem copula-
muniliceniior, discreiior nullus haberelur : ipse ta- verat, idco cum oportuit angelum et pasiorem islum
men haec douo gralix ita lemperabat, ut inter po- ad carnales et oves suas condescendere, nunc carnem
tentes sublimior, et inlcr bumiles humilis spiritu earum corporali cibo exbilarabat, nunc verbo prx-
dignosceretur. dicationis animas confortabat, ut verx signum dile-
Inlcr lixc arcbiprxsul Theobaldus viam universx ctionis Dei in eo deprehendi posset, secundum illud
carnis ingressus, Ecclcsiam Canluariensem orbalam cvangelicum : i Si diligis me, pasce oves meas. >
paslore rcliquil. Congregato crgo clero ad electio- (S.) Et vere in hoc pasiore lux orla est nobis, qui
nem, consensu rcgio, prxfalus Tbomas in archiepi- assidue ante lucis ortum ab oratione surgens, lin-
tcopum eligitur et consecralur, sed quod mirabilc teo se prxcinxit, et pelvim cum aqua sacralis ge-1
«st diclu, non cilius csl sacra tinclione delibutus, rens manibtis, tredccim pauperibus iu secretiori
qitam animus ipsius re sacramenli, multiplici vide- loco congregatis (lexis genibus pcdes deosculans la-
licet Spiritus sancti gralia esl refertus. vil ct delersit, unicuique crogans quatuor argcn-
Slatim enim postquam iniiiatus est, ne cx honore tcos, ut sic primiiias operis diurni Dco, quem ex-
superbiret, onere et jugo Dei carnem suain rcfrc- pressius imilabaluf, sanctificarct, quotidie etiam
nare delegit, ordinem cniiii cl habitum cationici tol pauperibus vilx necessaria lum in cibis tum in
regularis suscepit, et susccplum iia mirifice pariter j) veslimenlis minislrabat, et in ministrando prxdi-
cum arcbiepiscopi oflicio conservavit, ut quamvis cabat, ut licet multiludo infinita medicanlium ad
quilibet de se prxsumcus in allerutro sxpe deficiat, euin conflueret, polius lamen ex paucitale eorum-
ipse lainen ulrumque nec non cl quxdam bis diffi- dcm, quam cx volunlatc cohibendi manum largiri
ciliora consummaret (4.) Raplus itaquc ad conicm- cessarct. Rcminiscens illius propbelici: « Dispersit,
plationem, vigiliis, jejuniis, orationibus, lectionibus dedit pauperibus, > non uni tolttm, scd partes mul-
337 PASSIO AUCT. ANONVMO. 338
lis, ut in exsultalione meleret quod bic seminaret, A j Itaqueadversus athletamDomini aconciliomalignan-
erogavit. Quanto res mobiles dispergendas et dan- tium recedentem clamor probrosus et non minus
das pauperibus considerabat, tanto aitenlius immo- lumultuosus insurgit, qtiam si quatuor parles civi-
bilia, ex quibtts hxc percipiuntur, relinere, el dis- latis ignis vel bostium insultatio invasisset; ct licet
jmrsa revocare satagebat : unde prxdia ecclesix illud de Threnis Jeremix, merilo declararc posset:
sux a prxdecessoribus suis minus juste donata bis « 0 vos omnes qui transitis per viam, attendiic et
cui nimia polestale prxditi vel aflinitate ipsis con- videte, si est dolor sicut dolor meus, >qui pugno.tit
juncti erant, auferre nililur, et prislinum jus eccle- prosiin iis qui me persequuntiir. Ipse lamen crucetn
six reformare, quoniam ceconomo ecclesix eccle- bajulans, Crucifixo gralias agebal, et ibat gaudens a
siastica prxdia colere et augere, non negligere nec conspcctu concilii, quoniam dignus habilus est pro
minuere licet. nomine Jesu hanc conlumeliam jiali.
(6.) Clericos etiam qui de curia regis erant, cum Igitur vir sancius clam, ut potuil, paucis comila-
veorumdeprehendcrctincuriam, et cxtern omnia qux tus, appellalionem suain prosequens, sanctissimum
ad ecclesiasticam jurisdictionem pertinent, ita sibi papam Alexandrum lerlium Senonis invenit, et ad
vindicabat, et poslmodum judicabat, ut sacrilegi et pedes ejus se provolvens, causam sui adventtts non
rerum ecclesiasticarum invasores cum quibusdam " ignoranti exposuii, et ut pro certo relatum 'esl,
episcopis, et simili schemate clericis, regem et pallium sui archiprxsulalus in manu domini papx
omnem ejus familiam adversus sanctum dominum resignans, exposlulavit ut aliquem doctiorcm elfor-
cxasperarent: protestanles quodregiasconsuetudines tiorem dc Anglorum Ecclesia in corum metropoli
exinanire disposuisset, et secundum regulas cano- episcopum conslitueret cardinalem. Sanclus autem
num cleri etplebis coarctare vitam et moderari. papa elevans liliuni siiura, amplexalur, osculatur,
Sed nunc ad episcopos, imo, ut verius dicam, lacrymas lacrymis immiscens, Deo referens gralias,
Epicuros noster senno convcrtctur. Utquid, miseri, quod virum lam humilcm spiritu, pastorem lam sol-
in Pelriim et Ecclesiam cjus, imo in vosmelipsos licitum in salule ovium, advocalum <amconslantcm
vos armastis? Ecclcsia inler varias mundi procellas incausa, imo in multis causis Dei invenissel- Digni-
non deficiet, douec veniat sponsus ejus, imo vestrx latem ergo quam refutaverat, quia neminem ad boc
in prxsenti calhedrxab eo subvertenlur, qui ven- onus foriiorem esse cognoscebat, dorainus papa
dentes et emenles de tcmplo eliniinavit, ut non reddendam decrevit reniienti etiam et inviio. Ven-
episcopi, sed magis canes impudici ab eo et membris tilabalur itaque inler ipsum et regera contenlio;
ejus repuiemini: et ulinam hanc ignominiam ve- ^. regeavitas consueludines confirmarevolente, secun-
stram alias major confusio non sequeretur! Respicite dum quas cleri in creatione pontificis libera non
ergo, miseri, et doleatis deposiii, qui in honorem exspeclarctur electio, nec plebiscui dabatur episco-
posili hominem non Deum adjulorem vobis impo- pus, iit canones prxdicant, expetitio vel conscnsus,
suistis. (7.) Iiniiemini itaque Lolh.qui primoseculus sed hxcomniaad nutum.etvoluntatem rcgisfierent,
est angelum in Scgor, deinceps in montera nscendit, ipso annulum et baculum dante pontificalem. Igitui'
et sint vobis sal et condimentum cibi spirituaiis qualescunque eliam non intelligenles plebis linguam,
mulier illa qux retrospiciens in salem conversa est. cui prxficiebantur, Moysicathedram, omni canonum
In lantum membra Zabuli regem exacucrunt, ut calcnlu reverentia, occupanies, inordinatos et in-
sunctus prxsttl Northamptoniam quasi ante tribunal doctos sibi similcs presbyteros ordiuabant: unde
Cxsaris judicandus citarelur. Die statuta, cum ei plebs non habens a quibus legemet mandala Domini
pro certo intimalum essel, quosdam in necem ipsius exquireret, procliviusad vilia, utpote nec verbo, nec
conspirasse, quia itueriorem hominem veste sacer- exemplo docta, prxcedenlibus suis signiferis calcr-
dolali juxta hoc qtiod dicitur : « Sacerdoles indtiam vatim ad ima descendebal.
salutnri, > jam pridem indiieral, nunc exteriorem Animadvertani ergo animarum occisores conlra
indiimento sacerdotis superficiario sub birro secre- D I lcgem inthronizati, qui non dignitaiem, sed nomen
tius munivit, crucem propriis manibus bajulans, nc cpiscoporumvulnejratocapile matris Ecclesix violen-
a se sux passionis elongarelui- excmplum. Murtyr ler sunt adepti, quod non Mathias imperaloris vel
ergn nobilis, solo Deo comilnliis, cum a mullis ct rcgis judicio, sed aposlolorum libera sorlis ele-
stiper multis causis impetereltir, nc slans sncerdoiis clione in locum Judx prxvaricatoris ascitus cst.
personam inhonoraret, residendo, quod ei divinitus Recordentur etiam Gregorii veridicam senlentiam,
rcvclalum csl mirifice, rcspondit, majorera scilicet quod nisi poiesiales sic acquisitas prius abdica-
a minoribus non dcbere ad judicium vocari, nequc verint, et se acerrinia humiliaverint pcenilciitia,
eorura sentenlia Iigari : ordo enini confundilur, si procul dubio polestalibus dxmonum cum laicis, qui
ovis psstorem feriai, si discipulus magislrtim, si ens iradunt, in perpcluum tradendi sunt. Arcbi-
lilius verberet pareutem : non enim ila preliosius cpiscopus vero lianc et multas alias consuetudincs,
csl aurum plumbo, sicut sacerdolalis dignitas regia quas enumerare longum esset, veritati per eleclos
poiestate. Laici vero et suffraganei cjus cpiscopi, imo Dei manifestntx constanter Drxdicnbnl refrngari,
magis refraganei, eum bxc dicentem, etsedem apo- veriiatiquc manifeslx cedere consueludincm opor-
stolicam appellantem niliilominus condemnavcrunt. tere. Invenilur cnim Chrislus aiiquanuo dixisse:
359 S. THOMiE CA^NTUAR.ARCIHEP 540
f Ego sum verilas, >scd nunquam dixil : ego sum A degustassct, Dco et exsuli sancto gratias agens,
consuetiido. El ita allercalio sub hoc marte iuter sospes cum palre reraeavit ad propria. Inter tot
bas personas per seplem annos agitabatur regnantc martyria qux martyr iste anlequam trucidaretur
piissimo rege Ludovico filio rcgis Ludovici supra passus est, illud credidi referendum, quod ctini una
Francorum nationem, et procnrante prxfatum ar- vice foedus pacis toties ruplum rcdintegraluni inter
chicpiscopum: qui a rebus Ecclesix penilus crut rcgem Francix et regem Anglorum videbatur, con-
proscriptus, nec non ct clericos qui cum eo erant, venit inter eosdem regcs, ut archiprxsulis exsilium
quo nsque ad gratiam sxpe dicli regis redirenl, el tandem pacis remedio sub hac forma Dniretnr, si
consuetudines supra quihus lis orla fuerat, se non fiiicmsux aliercalioiiis examini clericorum Francix
impugnaiuros promittercnl. Sed cum nec propter et iNormannix commilteret, quidquid ipsi inde de-
proscriptioncm sui vel clcricorum suorum sanclus cernerent obscrvaturus. Sed vir sanclus meluens
sacerdos in aliquo flecterelur, jussi sunt lam mane causa Deiin promptum inciderel pcricuium, (con-
jores quain parvuli de cognatione sua utriusque siderabat enim, quod ulriusque regni consueludincs,
sexus, ncc non et quidam farailiares ejus, ut niagis tum ex contumacia, lum ex ignorantia juris sxpc
ex iis conliistaretur, exsulare. Sanctus vero marlyr decretis obloquerenlur ) adjecit quod se censurx
Dei cuiii parvulorum deportalionem cognosceret, '* prxdiclorum subjiceret, salva tamen dignitale Ec-
qtiorum adhuc alimenta in mnternis pendebnnt ubc- clcsix el ordinis sui, et ciini hoc verbum sanclitatis
ribus, itu contristalus est, tanquam si ipsius aniinam ncc per reges, nec per cpiscopos, nec per suos fa-
perlransiret. gladius; scd reminiscens quoniam miliares, ab ejus ore avelli ppsset, Francigenx et
Abrahx dictum est: i Egredere de terra et de sui fnmilinres crga eum vehemcntius constcrnaii
cognalione lua, > siculi ct terram ita et cognalionem stitit. Ibalergo et rcverlebalur per aures sancli sermo
poslponendam Ecclesiae honori penilus proposuit. iste crcberrinius, et jam ab iiis prolatus qui habiltim
Sed nec illud prxtereundum est, quod fida relatione religionis prxtendunt cxlerius: Nunc appnret super-
cujusdam ex sociis etprincipibus exsilii ipsius accepi, bin et protervitas, nunc cmergit prodilio in lucem,
qui ita gestuin esse, ut retulit, oculata fide se com- quam in subversionem domini sui et regni cjus ar-
prcbcndisse, Deum cl rcliquias ipsius mariyris in chiepiscopus diulius molitus est.
Ecciesia, quam passione sua conti islavit, et sepul- 0 quanliis dolor! 0 quain miseranda suspiria
tuia veneralur, nobis quamplurimis lcsiatus est. alhletam Domini cruciabanl! 0 quam cx inlimo pro-
Cum apud cQ'nobium qtiod in regione Francorum cedebant lacrymx, cum conspiccret quod tindecun-
nominatur Poiiliniaciim, divinarum Scripturarum r_ «fticde necessariis fiercnl sihi inimici! Sed retinens
medilalionimartyr sanctusse mancipassetatlenlius, illud prophelictim : « Dominusmihi adjutor, non ti-
assidentc illo qucm liujus rclationis auclorem lau- mebo quid faciat mihi homo, > solus se opposuit
davimus, ecce quidam cx fralribus, qui jam per Ires conlra omnes murum pro domo Domini constaiiliiis
annos leclum lenuerat, ncscio qua iabe adeo infla- asserens quod ncc mors, ncc vita separaret euni ab
tus, ul cutis cxteusa exsanguc corpus et macilcnlum lioc verbo, quin salva scilicct diguitaie Ecclesix ct
vix complecli possei, annultim osiii exculicns, adl ordinis sui pax, si futura esset, firmarctur.
sanclum Domiiii inlromissus esl. Infirmus igiiur Reformala tandcm, ut credebat, pace per doini-
coufesiim ad pedes domini prostratus, ait. < Do- num papam et Francix rcgem, et arcbiepiscopos,
mine, per visioncm relalum esl mibi, quod debeami volcnlc Deo, ad ecclcsiam suam venerabilis poniifcx
vobis confileri, ut mundato bomiiie inlcriorc ai repedavit: et ila oralionibus, Iprxdicalioni, elecmo-
peccalis, conlactu sacratx mantis veslrx cxlerior ab, synis, vigiliis, jcjuniis, cxtcrisque bonis operibus
lioc turgiditalis dolore saneiur et curetur. > Sanclus; intenlus exstitit, ut ii cliam quibus anlc sanclissiina
autem sacerdos primx pclilioni libens paruil, ai religio cjus nota fuerat mirarenlur, scd nccdiim in
sccunda sc cxcusans, tandem viclus lacrymoso pe- ccclesia sua per menscm resedit, el ccce quatuor
tcntis gemitu, utrique satisfccit: nec mora, implcto) D1 satellites diaboli cx transmarinis parlibus properc
quod rogaverat, xgcr ad pcdes sancli volutabalur, venienies, quortim nomina ad signum misernbilis
spumans tanquam epileplico tnorbo, subito in lerrami militix referendn credidimus. Richardns Brito, Hugo
allisus, deindc iu modum rctortx vel serpentis se3 (lcMoravilla.Rcginaldus Ursus, Willelmus dc Traci,
rcfleclens, cum immcnsa insanie undccim ranas par- in hunc modum affati sunt: « Mandatiimlibi a rcge
vulas evomnil, ct evesligio sospitati iiitegerrimxn et domino noslro asserimus, ut ad filium siium no-
rcslituliis cst. Mira rcs-Jquanlo magis cam occuluil, vum regem pcrgas facluriis quod regi facere debcs,
tanlo magis clariori sidere virius martyris emicuit. et juri in suo examinc pariturus, si in aliquo adver-
Confluebant enim ad eum cum pauperibus xgrotan- sus eum deliquisli; episcoposetiamexcommunicatos,
les, utex fragmentis panis et leguminum quibus virr Londoniensem scilicel Gilbertum Foliot, ct Salisbe-
sanctus vescebalur, a fame et infirmiiaie liberaren- riensem Jocelinum communioni resliiuas, et cxteris
lur. Inter alios adest miles quidam, defercns filiamn qui suspensi sunl reddas officium.> Archiprxstil vcro
suam, quam jam languor continuus per annum ct:t rcspondit: « Mandalum a novo rege suscepi, ne per
dimidium extenuaverat. Qux quam cilo rcliquiass oppida el civilates ejus commearem; scd mc a collo
fragmcntorum qux de manu arcliiprxsulis ccciderant it quio ct coiispcclu ipsius tanquam indignum omni-
341 PASSIO AUCT. ANONYMO 342
modo subtrahercm': prxterea episcopos supradictos>A occurrerunt monachi, gratias agenles Deo qnod
nolum est, non a me excoinmunicalos, vel suspen-• pairem suum quem exslinctum audierant, vivum
sos, sed a domino papa, quoniam in mea dioscesi,, cernerent el incolumem : et hoc dicentcs valvas ec-
me inconsullo, hunc novum regem', cui Dominus> clesix repagulando hosles a nece pastoris sui arcere
conferat gratiam salutarem, consecrare et coro- festinant. Revertens aulem pater sanclus hos et illos
nare prxsumpserunt. Prxcedat ergo salisfaclio eo- a valvis removet, ne impedilo itinere hoslium, ejus
ruin absolulioneui. > Sed hoc dicto, prxfati milites,, impedirelur marlyrium. Intranlibus ergo carnifici-
non milites, et ejusdem sceleris consorles, ut brutii bus et vociferanlibus : < Ubi est ille regis et regni
sensus hominesnon habentes inlelligenliam, in mi- proditor et falsus prxsul? > Is vero, qui se eos nou
nas proruperunt. lllis ergo in lumultu et contume- timere prxdixerat, reverlilur, dicens : < Ecce ad-
liis exeunlibus, sunctus prxsul respondit : « Qux- sum, non regis proditor, sed sacerdos. Quid me qux-
rile qui timeat minas vestras. Non enim gladii veslrii ritis? ecce prxslo sum nomine ejus pali, qui nos san-
sunl promptiores quam animus meus ad martyrium: guine suo redemit. Absit ut propter gladios veslros
quxrite qui vos fugiat. Me enim pede ad pedem ini fugiam, aut a justilia reccdam! > Accelerans igittir
prxlio Domini reperietis. > Et ecce ille quem merilo' quidam prx cxleris plenus scelere, bisaculam sa-
Ursum cognominavimus, bestialiter exclamavit di-• B ] cralo peclori imposuit, proh dolor! comminans quod
cens : « Ex parle domini regis vobis edicimus, tam sanclissimum cor illius extraheret; sed lemperans ab
clerici quam monachi, ut istum hominem compre- ictu, una cura cxleris maniim violeniam injecil, tra-
hendatis et lenealis, donec rex de corpore ejus ple- hens eum, ut exlra Ecclesiam |cceplum sacrilegium
nam consecutus fueril justitiam. > ,0 quam stupen- et inexpiubile nefas possent adimplcre. Scd ciiin inde
dum, quam stolidum et miserabile edictum, ut cle- facile amoveri non posset, quidam ex prxfatis filius
rus patrem servaret ad poenam, pro cujus tuitione Leviathan, clevato gladio quera tenebal, agnum Deo
fidelissima iramarcescibilem Rex ccelorum ei jain immolandum in capile percussit, prxciso vero eodem
prxparaverat coronam! Ex confinio bujus edicii iclu hxc rclerentis brachio, patrein proprium in ma-
oritim est et aliud Iamentabile : prxconis enim vox tris niero perimens, diem circa undecimam horani
horrida per plateas increbuit: c Armate vos viri, diei exstingiicns. Ecce serpentis in boc marlyre pru-
armate vos, invadite domum arcbiepiscopi. > Indi- denliam, qui corpus percutienlibus opposuit, ut ca-
gnum est enim, ut in communi nobis vivat, qui put siium, id esl ecclesiam, sive nnimnm suam illae-
communione primates nostri regni indigne privaviLi sam conservarct. Ecce siniplicitntem columbx, qui
Nec mora redeunt iu loricis evaginatis gladiis qua- nec etiam conlra carnis occisores insidias vel clau-
luor canes aulici, quos prxdiximus, necnon el bu- suram aliquain opposuit, verum claudi monaste-
celiarii cum bisacutis et utensilibus cxteris commo- rium prohibuit, quod religionis jure omnibus calho-
dis ad scelus quod in animo conceperant parien- licis paiere debere sanclorum instituia patrum san-
dum. Sed prxcaventes famuli, obserato oStio, igno- xerunt. 0 pastorem dignum, qui ne oves laniaren-
rante hoc prxsule, eos excluserunl. Filii aiitem lur, seipsum luporum morsibus tain confidenler ex-
Salanx duce patre eorum ad lignea obstacula posuil! sciens nimirum indignum esse corona, quem
divertenles, cxduntv, scindunt, dirutml, ex fragore in tali arliculo morlis limor fugam inire compellit.
autem nimio, el terribili strepilu, nimiiim clerici Quid non facerel? quibus turbinibus se non expo-
more suo fere exanimes facti sunt. Arcbiepiscopus neret, vas virlutum stabilitale tam solidum, tribu-
vero qui solus quxrebalur perdendus, cseleros qui lalionibus ct pressuris lam excoclum, et vigiliis ct
vano limore penerriti erant consolabatur in Domino, jejuniis lani exaniraatum, disciplinis assiduis confri-
el ut nobis videbalur, ita imperlerritus residcbat, catum, quod merito ad summi regis delicias propi-
tanquam venissent ad nuplias eum invilaturi, ct nandas ad thronum glorix deportaretur? reliquerat
cum a suis fuisset undique exclamatum, ut in mo- enim mundum pro Cbristo, quem cum flore suo in
j lantum despexerat, ut citncta ejus tanquam peri-
nasterium fugeret, ille qui ante promiserat se carnis rj
interfeclores minime fugiturum, virilius implet pro- psema reputaret. Quod videns mundus vehemenler
missum. Non enim erat in lali casu fugiendum de indoluit, et conlumaci sibi ferale. bellum indixit, ct
civitate in civitatem, sed danduin subjeclis exem- advocans principem adjulorem suum: i Veni, inquii,
plum, ut unusquisque mallet mori in bello quam opprimamus virum islum justum, quoniam contra-
videre mala*gentis sux et sanclorum canonum sub- rius est operibus nostris. > Sed miro modo actum
versionem. est, ut qui scinlillam luminis in occiduis terrx par-
Sed cum ei dicerelur, quod, hora exigenle et libus, et in uno lanlum angulo radiantcm satagebat
festo, deceret eum in ecclesia vesperlinum cele- exstinguere, luminare magnum, quod ab occidenie
brare officium, tandern surgens et ad crucein matu- usque in orienlem fulgura accendit, et opprimere
rans, sibi crucem prxfern prxcepit. Mulato ergo volens sublimavit. Deindealio ictu incapite recepto,
ordine, sacerdosetprxsulquiprxcederedebebat pa- marlyr genua flexit et cubilos, se ipsum hosliam
slorismorecogentisovesin caulam, incessu tempc- viventem Deo offerendo, diccns: i Pro nomine Jesn
raio clericos equitur projieranies. Intranti monasle- et Ecclesix tuitione libenii animo inortcm ampiecii
rium, omissis vesperis, quas Deo libare coeperani, paratus sum. > El subsccutus adjunxit: i Deo, et
513 S. TIIOM/E CANTUAR. ARCHiEP. 3it
bealx Virgini Marix, ct snnclo Dionysio, omnibus A Magnificelur Deus noster, qui non est passus lu-
inariyriliiiscommillocausam Ecclesix. > Quo dicto, ccrnam Ecclesix diulius laiere sub modio, sed ad
tertiiis funestorum mililuni, ita procumbenii gravc confusionem infidelium et schismaticorum, cam.po-
in ccrvicem vulnus impressit. Quartus, quod dictu suit super candelabrum, ut ingredientes lumenvidc-
est horrendum, coronam, qux amplx erat latitudi- rcni, et aperte cognoscerent,[quod non sit Ecclesia,
nis, ila a capite separavil, ut sanguis albens ex ce- sed schismatis comumclia, quam martyr iste rc-
rebro et cerebrum rubens ex sanguine lilii et rosai spuebat, etinfideiiiasaliud seniire deDeo,quamipse
colorihus virginis et matris Ecclesix faciem in con- prxdicabat. In solemnilalc enim protomartyris Ste-
fessoris et martyris morle purpuraret. 0 nefandis- phani proxima, aniequam de martyrum commililio
simi Iiomiiiuin, quos ncc ploranda sanguinolcntx nobilissimus marlyr isle censerelur, sacerdosRa-
matris pictas, ncc uiirandn patris probiias lenirc dulfus nomine personatum gerens in ecclesia qua-
poittit, quin infra ipsius sacratum capitis cercbrum dnm bealx Marix Londoniis, ad epulas cujusdam
vcnarentur el funderenl! Quibus patralis, et rece- divitis dc parochia vocaius sua, dum inler pranden-
dentibus carnilicibus reliquis, Reginaldus Ursi filius, dum loqui vcllet, inslrumenta loquelx fruslratus
nipoie oinnibus aliis crudelitatc superior, ejus cere- obmutuit. lgitur postquam medici vires lyriaci de-
brum quod remanserat cffodit, el per pavimenliim "^ lusas experti stmt: ille qui obmutuerat mccslus de
(lcjecit; ne ei quinta plaga dcesset, qui in aliis mensa surgens domumrepedavit. Poslea vero cum
Christum imitaiiis est. Ut enim salva pace marty- morlui marlyris exsequiis et divinis obsequiis pa-
rura loquar, ipsi propriam principaliier agebanlcau- rentalum est, cuidam clerico Radulfo fralri ipsius,
sam, cum eis diceretur : « Sacrifica Jovi, respue in cujus domo presbyler sermonis usuprivaliis fue-
crucifixiim : > isle vero aliorum salutem suo pre- rat, psallenti malutinas bealx Virginis et Matris
tioso sanguine mercatum venit, ut insigniti sacro Chrisli, dum circa canlicum trium puerorum mo-
characlere Chrisli, sccundum sciia Ecclesix rcgc- rarelur, apparuil vir vullu venerabilis , ila ul ex
rentur : autumans majorem non esse chariiaicm, ipsius splendore licet circa mediam noctem domus
quam ponere animam suam pro amicis suis. Quam splendere viderettir, dicens : < Radulfe, ex parie
inlrejiide ubi de sua salule et (ide ageretur esset Dei dic Radulfo presbytcro ut si ore non possit, sal-
inarlyriste pugnalurus , qui pro aliorum tuitione tem scripto cum vera pcciiilenlia peccaia primo
non tractus, non ductus, se ipsum minavit ad occi- confessus adeat novum martyrem, apostolum An-
sionem! Pro mirabili ergo conslantia credimus ho- glorum et confcssorem, ut per cjus merita perdiix
norcm divinitus ci esse collatum, quod non Judxos, r( recuperet darana loquelx. >Deinceps cum presbyter
nec jiaganos , sed Christianos disertos et feroces htiic obleraperasset mandalo, non est defraudatus
morie victoriosa debellavit. Sed quis loci martyrio benelicio. Ego istud miraculum confidentius refero,
deputaii celsiludinem metiri posset ? Ipsa domus quia cura posl marlyrium domini mei Cantuarix
Chrisii, locus in quo vialicum noslrx salulis sole- lectum doloris tenerem.el postea cum veniremLon-
bal immolari, ciinabuliim regis pridie nati recenti donias, ita esse factum a civibus accepi: necnon ct
inarlyris cerebro depingitur, ut ex hoc facto perse- presbyterum, cui hoc conligerat, satisj aperte lo-
cutorura crudelilas et martyris eminens dignitas quenlem, bisallocutus sum, el Radulfum salis cre-
flgtirarelur. dibilem cui vigilanti prxfala visio apparucrat. Scio
Itaque Dei sacerdos a sxculo migrans, ccelis na- etiam quod cum medicus fcre per annum de couso-
scitur iv Kalendas Januarii, anno ab incarnationei lidalione brachii mel desperaret, nocle quadam
Domini 1171, die proxima post solemniiatem Inno- astilit mihi ille vcnerabilis martyr et comprehen-
centum : ul qui diu inuocenter vixerat, post inno- dens bracbium madida panniculi teda linei involvit,
cciites lempiis celebre sorlirclur : magna regis natii dicens : < Vade, sanus es. > Postca vero panniculo
clemenlia, qui militis sui marlyrium, imo nalale aqua benedicla et sanguinc ipsius intincto brachium
mariyris, ila suo conlinuavit, ut nec ci possct con-- D involvi; donec gratia Dei el martyris mulua conso-
civium salva suorum prxrogaiiva csse conjunctius,, lidalione ossa ossibus adhxserunt. Perhibet conso-
nec ulieriits protclandum. ln craslino autem mona-- lidationis teslimonium ipsius ejusdem bracbii manus
chi, ut moris est, corpus mundissimum martyris5 dextra : qux vobis hxc scripsit legenda. Multaeliam
lavandum cxspoliantcs, sub habilu ct ordine mona- alia operalus est Dominus ad indicium dileclionis
chorum lam privntiin diu rcpcriunt exslitisse , utt beali martyris nostri, leprosos, ut nos vidimus,
ctiam hoc suos laterct familiares. Ad ullimum camii mundando, dxmonia fugando, hydropicos', paraly-
proximura inveniiint cilicium sic bestiunculis obsi- ticos, surdos, mutos, cxcos el claudos, necnon ct
lum, utlevius isto prislinx dici fuisse niartyriumii aliis languoribus laboranies cirando, in quibus
quivis judicaret, el liostes majores minus miuoribuss fidele Cantuariensis Ecclesix tesiimonium, subcujus
nocuisse. Et quod a nullo sanclorum factum essce aspectu et notitia hxc aucta esse noscuntur praslo-
cognovimus, femoralibns cilicinis a longo temporcc lamur. Explicit Martyrium beati Thamx Cantuarien-
s sis arcltiepiscopieditum a maaislro Euvrardo.
ila stricle cruribus insutis usus fuerat, tii alveoltis
a poplite supra in longuin sub sutura cilicii vcrmi-
culis scaturiens cxicnderciur.
545 VITA ET PASSIO AUCT. ANONYMO. 34C
VITA ET PASSIO SANCTI TH03LE
CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPIET MARTYRIS,
AUCTORE ANONYMO.
(Iste libellus edilus fuil [Parisiis anno Domini 1495.)
INCIPITPROLOGUS IN VITAM,PASSIONEM ET PBOCES- - A tur in patria, prxsenti operi indulsimus ad horam, ,

SUMSANCTITHOSIJE CANTUARIENSIS 1 ut et compendiosa prolixitas el txdiosis tollat fasti-
ARCHIEPISCOPI
ET MARTVRIS SUPERECCLESIASTICA LIBERTATE.
dium, et studiosis lectoribus majoreni provocet ap-
Professores arlium.etc. (VideVitam S. Thomx! petitum. Nostrx igitur devotioni linea recliludinis
auctore Edwardo Grim, cof. 1 usque ad Pie igiturf nusquam aberrando per beati patris nostri merila
etc. eol., 2.) gloriosa Spirilus veriialis inspirel, ut quod pia ag-
Pie igilur parere cupientes quorumdam devotioni,• gredimur intentione, pura fide plena fprosequalur
qui gesta mariyris pretiosi plenius nosse solliciti' oralio.
sunt, operam dedimus ul quaiuor historiographoriira Explicit prologus in Vitamet passionemsancti Thomas
labores et sludia, magni videlicet Hereberti de Bo- martyris : et incipit quadrilogus in Vila, vassione
seham, Joannis Carnolensis, Willelmi Cantuariensis,, el processu ejusdem martyris.
ei Alani abbaiis Theuskesberix, qui mariyris pre- CAPITULUMPRIMUM.
liosi stylo iuculento universa depinxeranl ulpote »
] DEVITAET MORIBUS PARENTUH SANCTITHOSLX.
cjii per louiin imperiosx nobilitatis sux tempus
Electus igiturantemundi, etc, usque ad verilati
(.'-ariter el abjectx humilitaiis sancto familiarius( _
[eadem quar habentur apud Edwardum Grim., supra,
adhxsere, sub unius narralionis serie historialiter . J col.
icxeremus: idsurr.mopereprxcaventes nedesubstan- 3.],.
CAPITULUMII.
lia negotii sive de veritale lotius rei gestx, a pri-
DEORTUMIRABILI BEATITHOMjG.
mordio perfeclx virilis incboalionis usque. in diem
Nunc autem, ut paulo allius sermonem liislorix
quo pro Deo suo et Ecclesix libertate per marlyrium
cursum vitx consummavit, quidquam per silentium repetamus, non abs re duximus in principio inseren-
deperiret. Sane uti plerisque videlur, Herebertus dum de conjugio patris ac matris admirandam satis
qui singula dicere poluit cx scienlia utpote qui ea iilique rei gestx mediiantibus veritatem, ut exindc
qux vidit et audivil lestatur, amore [magislri justo videlicet facile advertutur quanla cura ac pielate a
j>rolixior metas coropendii excessil. Joannes vero solis ortu et occasu, genere et condiiione lam di-
publicx polestalis turbinemoto,succincta uteas veri- versos congregavit in unum prxdeslinatio mirifica
tate citra perfectum calamum extorsit: reliqui etiam Salvatoris, de quorum sane progenie sponsam suam
duo quia non plene satisfecere rei geslx sumraam Ecclesiam per munduni universum triumphnlitcr su-
scire sitieniibus studendi nauseam ministrarunt et blimari et decorari prxlendit.
faslidium nibilominus sludiosis generarunt. Opus Prxfalus igilur Gilherlus xtate juvenis crucem
igilur Domino largiente, aggredientes, licet diflicile, C Dominicam causa pcenitentix volivx arripuit Jero-
sed utcredimus, posteris acceplabile, brevilate com- solymam iturus, quemdam de familia sua Kicardum
petenti studuimus consulere delicatis : et veriiale nomine secum assumens, ipso solo pro servienle con-
plenn satisfacere studiosis. Nec tamen adeo prolixi- tentus. Quo tandein prospere pervenieniibus, inter
lati detraximus gralia complacendi, ut aliquid de Cbrislianos et genliles insidiis babitis: loca sancla
necessario contingeniibus omittamus : haud quod orationis causa cum aliis ingressus est. Sed ciim
cupidos plenx historix fraudare velimus vel in mo- licttit redire, omnes visitantes pariter capti sunt et
dica veritate. Nimis enim est absurdum tit quis de calenati atque jn carcere cujusdam Amiraldi prx-
prxconiis cujuscunque dicat prxtermiltendum, cujus clari principis paganorum detcnii, ut singulis diebus
mores et opera proponit ad imitandum. Nimis, in- qualemcunque sibi viclum laboribus imposilis quo-
quam, absurdum est in parle xditicii diruere, cujus dammodo compararenl. Qui Gilberius per annum
consummalionis finem perfectiim intendit magnifice integrum etdimidium in captivilaleSclavorum,more
propalare. Gloriosi igitur martyris merilis et ora- serviens, cum honoralior cxteris atque prxstantior
tione patrocinanlibus ad laudem ipsius el gloriam qui baberetur, in oculis Amiraldi prx omnibus graliam
sanctis suis virtutem prxslat iu via et prxmia largi- ct favorem invenit in lantum ut frequenter coram eo
347 S. THOMiE CANTUAR. ARCHIEP 348
sed lamcn in vinculis ad mcnsnm vcniret, discuin- A securitatem haberct, imo necdum secura de con-
bcnles visitaret,inviccii) de tcrrarum notiliis ac gen- jugio el si quxsituni hominem reperiret. Profici-
tiuni diversarura moribus rilc conferrent. Mulla scens igitur perlransiit prospere paganismum et
etiam ob graliam ipsius collatn sunt suis beneficia cum quibusdam peregrinis et mercatoribus repa-
concaptivis, procurante insimul privalim in quan- trianlibus qui linguam ejus noverant versusAn-
luin licuil filia ejusdem Amiraldi puella curiali ad- gliain navigabat. Cumque transcursis omnibus pe-
modum ct decora unica patris sui, qux utique miro riculis obiler obviantibus Angliam applicuisset
alTecluipsum Gilberlum prout palcbit inferius dili- atque a suis comitibus jam dissociata fuisset, nihil
gebat. Quadam aulem die nncta opportunitate pu- alitul interrogare pro ilinere noverat nisi tanlum :
ella liberius loqucndi cum cu inquisivit ab eo de qua Londonia, Loiulonia. Quo landem perveniente quasl
lerra et civitate exstiterii oriundus, de fideel de re- beslin errntica per plaieas civitatis incedenset ob-
ligione et conversatione Cbristianorum, et qux foret viantes quosque explorantis more circumspiciens,
crcdentium spes et sxculorum prxmia ftiliiroriun. derisui habebatur omnibus et maxime pueris inten-
Qui cum resjionderet quod Anglicus esset el Lon- denlibus in enm et per vicos incedentibus ob dispa-
(ioiiiariiin civitalis incola, atque iuquisita de fidc rcin ipsius babitum et linguam simul admirantibus.
Christi prout melius noveral exposuissel, consequen- B Conligit vero quod sic perplateas et vicos incedens
tcr et ipsa ab eo scislilavit diccns : « Num morlem conlra doinum prxfati Gilberti, ubi manebat, in
libentcrpro Dco luo cl lidc Cbristi quam profiteris solcmniori scilicet et frequenliori civilatis foro,
coiiscrvanda inlrepidccxcipercs? >—«Libenlissime, ubi nunc in honorem sancii Thomx hospitalis do-
inquit, prn Deo noslro moriar. > Quo audilo, puclla nuis conslructa est, casu fortuito devenirel. Iu qua
mox quasi verbi ex virlute tota mutata profitettirse qnidem divulgatum est quod quxdam juvenciila
Christinnam fieri ipsius ob causam, dummodo ipsam mulicr quasi idiota pueris eam et uliis seqnentibus
in conjugcm accipere in sua fide sponderet. Tacuit el irridenlibus evagaretur. Audiens aulem Ricardus
attnmeu illesccum deliberans.etlimensnimirum fal- serviens Gilbeni superius mcmoratus quasi ad.spe-
laciam, acquiescere slatim noluit promitlendo pre- ctaculum cum cxleris et ipse accurril. Qui cum
cibus insistenti, imo lergiversando de die in diem propius accedens eam agnosceret, slatim cum sum-
prorogavit, nolens cito prxstare consensum. Cum- ma festinatione recucurrit ad domiuum suum, nar-
que puella atfligeretur vehementer et in dies ob dila- rans ei secreto hanc flliam Amiraldi fuisse ad quam
lionein.ut moris eslnuilrerum, plus anxiaefllcerclur, admiralionis causa inluendam hominum copia con-
Gilberlus inlerim cum suis concaplivis de fuga cogi- _ fluebai. Quo audilo, supra inodum admirans ncc
tans post anniim et dimidium nocte quadam diruptis credcre valens, eo quod impossibile ut sic eveuirct
catenis et carcere aufugernnt, totumque noclis resi- oinnino videretur, dominus Ricardo non potuit fi-
duura quousquc Chrislianorum lines alligissenl condem dare, donec ipso in juramento diutius persi-
citi peregcrunt. Mane autem facto, cum prxpositus stente miiius iucredulus aliquanlulum redderetur.
operura moresolito uteos ad opera mitteret consueta Cogitans tandem causam advenlus ipsius, arbitratus
carccre fraclo non reperisset, in manu valida ipsos cst tamen consullius ei alibi providendum quameam
insequitur, donec Christianorum lcrminis obslanli- secum in domo propria reliuendo, jussit Ricardo
bus omui spc jam fraudali reverterenlur.non parum ut ad quamdam iualronam viduam ei vicinain eam
iraii. Puellu vcro hxc audiens memorala ex illa hora adducerct, qux ipsam tanquam filiam suam in
de profectione sua et fuga post ipsos illico cogilavit omnibus exhiberet. Quem cttm videret puella et
et ipsa. Cumque super hxc dicbus ac noctibus mire ipstun agnosccret, mox quasi morlua cccidil jacens
cogitativa cfliceretur, et in mcditatione exardcscc- in exslasi resupina. Cumque ab illa mentis aliena-
ret cautius evadendi.nocle quadam universis somno lione expergefacla ad sc reversa resideret, ad dictam
dcpressis, sola nullo sciente secum assumpio modico tnalronam Ricardus eam sicul dominus cjus im-
quidcin ad viaticum necessario, ut expediiius iter D pcraratadduxit. Gilbertus vero de adventu puellx
agcrct satis diflicile alteiilandum, muliiplici sc tra- secum pertractanscccpit animoflitctuare pcrdivcrsa,
didil discrimini fugiendi, nibil curans de universis et cogilaliones concipiens invicem repugnantes,
lixredUaric jnre sibi pcrtiiicntibus, suflicienliam incidil in menicm ejus cpiscopum Londonienseni
diviiiarum sibi repulans desidcrium suum com- consulendnm adire apud Sanctum Paulum, ubi qua-
plesse pro voto. 0 mirandam niinis hujiis mulieris dam die scx episcopi aderanl super arduis regni
tam audaciam quam amorem lanlu difliciliuct ardua negotiis vel Ecclesix traclaturi. Quibus coram po-
prxsumeniis ! Non hxsilavit, cum esset lam ingeu- situs, cum rei gestx veritalem supcrius mcmoraix
tis sitbstantix gloria nobilitanda paterna, irrecupe- per ordinem exponerel, mox Ciceslrensis episcopus
rabiliter eadem carere, noii trepidavit fragilis et <leprx cxteris propheticam prorumpens in vocem,
licala pauperlatem pocnalem subire, nec per lot indubitanter asseruit hanc Ivocalionem non huma-
lerrarum spatia et naufragantis maris innumera nam sed polius fuisse divinam, et necessario ma-
pericuiorum gcnera dubitavit sola discurrcrc, dum gnifici operis prolem edituram, cujus sanclilale ct
tmius hominis tam remoti cl ignoli amorem quxrc- labnre universalis csset Ecclcsia ad Christi gloriam
ret, cum eliam nec dc vita ipsius vcl invciilioiic sublimanda. Concordantibus ct cxtcris qtii adcrant
3W VITA ET PASSIO AUCT. ANONYMO. 350
A CAPITULUMIII.
episcopis in hanc senlentiam cl ut idem Gilbertus
in ttxo- DEVISIOMDCS
puellam, duinmodobaplizari vellet, duceret MATRIS EJUSPERQUAS FUTMUM CREDl-
rcm, adducla csl slaluta die in crastino in Eccle- MUS S ANCTjE SOBOLIS EXCELLENTIAM PILXFIGUHARI.
siam Reati Pauli diclorum episcoporum in prxsen- Rrevi ergo intervallo, etc, usque ad figuravit
tia, ubi et bapiisterium compelenter exstilil prx- [eadem el hcecquceapud Edwardum Grim reperiat,
paratum in quo debueral baptizari, Cumque inier- supra, col. 3-4.]
rogarclur in medio posita, prout mos exigit Eccle- CAPITULUMIV.
six, per sxpedictum Ricardum communem eorum SEHABUERIT
si veltet < QUALITER IN JCVENTUTE.
interpretem baptizari, respondit: Hujus
rci causa a valde remolis huc adveni, dummodo Jam puerilibus annis evolutis, optimis ccepit pol-
Gilbertus vclil mihi in conjugio coptilari. > Rnptiza- lere moiibus, ingcnio clarus, acceptus eloquio, vullu
lur igitur puella, sex episcopis grande cum solem- juxta gravitatem jucundus, venuslus asjectu, forma
nitate baptismi ageniibus sacramentum, eo quod satis elegans, gratum seseoinnibus et amabilem ex-
prxclari sanguinis csset femina imo vacatione cla- hibebat. Quem etiam secundum utrumque hominem
rior admodum et divina. Gilberto traditur mox ab p mulliplici naluralium gralia honilas dilavil divina,
episcopis in coiijttgiuni cuin celcbrilate, conjugali ut in mysterinm magnum vas viderelur evcisum,
breviter de fide Calholica prius instructa. Qunm el ex naturx beneliciis futiirus prxdiceretur an-
cum ad propria duccrct, prima muiux in unum tistes : qiiemadmodum visio coelcslispuerum adhuc
concordix nocte sanctum Thomam futurum Can- plenitis inlitnavit.
tuarienscm archiepiscopura et marlyrem genuerunt. Nam, dum aliquo lempore febre corripereiur, et
In craslino vero Gilbertus tanto ad terram sanctam ipsa invalescenle ardens jam scnsim per omne cor-
alliciebatur desiderio revertendi, quod suspiriis agi- pusculum ex intimls sudor erumpcret, visa est do-
lalus magis assidue quam frequenlcr vullura trisli- mina quxdam siatura procera, vultu placido et
tix prxlenderct insuelum. Cogitat interea uxoris aspectu decora, in leclo decumbenti astitisse, et
sux juvenculx tcnerum sexum fragilem, xtaiem lu- ptiero de saniialc poilicita conforlalo, duas claves
bricam, linguam eliam patrix ignolam et ob isla aureas tradidisse sibi in manu in hxc verba: < Tho-
nimirum pericula non parva per absenliam su2in ma, > inquiens, « hx sunt claves paradisi, quarum
eidem posse de facili provcnire. Uxor vere ipsics tu adhuc es babiluriis cuslodiam; > et, bis dictis,
cum vuliiim illius secus quam heri ct nudiiistertius disparuit.
animadverteret in diversa mulatum, metucbat ve- C Tempore autcm quo paler ejus in religiosa domo
liemcnier et cogitabat, nc forte ipsa essct causa. Mertonix eum Roberto aliquandiu nulriendinn
priori
lnstitit igilur prccibus diebus ac noctibus, scisci- tradiderat, venit die palcr filium visurus :
nec quadam
lando laniae trisiitix veritatem, aliquando
puero coram priore pater procidens
dcstitit donec patefacla jilane fuerant qux latebant. introductoqiie
pronus adoravil. lndignans*vero prior ait illi: iQuid
Giibertus igitur precuin iustaniia fatigatus ctim de-
agis ? procidis ad pedes filii? quod ei facis ille facere
siderium suum uxori reserasset, illa vero utpote libi deberet. > Cui
mulier et in fide Chrisli roborata non pater in secretis ait : « Domine,
magnx spei ne mireris, scio ei quid facio : erit quidem puer isie
solum voto viri sui annuit, imo rogavit et hortaba-
magniis coram Domino. > Expavit nimirum paier
tur ut quid concepisset in mente quo complacere
tain mirifica de filio sibi divinitus revelala, quae
suo crederet Creatori, nulla de se habita conside-
tamen prx ;admiratione sub sigillo silentii cen-
ratione tam prompte exsequeretur quam devote,
suit occullanda. Postquam vero iillerarum sludiis
i
et adjecit: Spero, inquit, firmiter el de Deo meo
iraditus liberales artes alligil, qualenus lascivia
tantum confido quiad agnitionem suinominis me
xtatis cl anguslia temporis promisit, in illis pro-
vocavit, quod te etiam abscnte me non descret sed fecil.
sicul et priusquam ipsum agnoscerem ab omni in- I»
Ab ineunte autem xlale, sicut referre solitus
taclam pericuio conservabit: tantura pro solalio
erat, didicit a matre timorem Dimini el beatam Dei
pcto Ricardum milii relinquas, eo quod lingua mea
genitricem tanquam ducem viarum suarum el viia
melius erudilus necessilatibus meis cxteris potius dulcius invocare : el posl Christum in it-
patronara
novcrrt minislrare. > Quibus auditis, Gilbertus ad- lam lotam fiduciam
jactare.
moduin lxtus effcclus parat sibi nccessaria. Ordi- Matre vero defuncla, sibi palrique relictus vicesi-
natisqiic qux uxori sux et familix competebant mum secundum actaiis annura otio impendebat. Pa-
quam citius poterat Hierosolymam profectus est risiis vero per aliquot tempus studens, reversus,
ubi per tresannosetdimwiium moram faciens postea
receptus est in parlem sollicitudinis reiptiblicx Lon-
repalriavit. Invenuque Thomam filium suum admo- doniensis, ubi laudabilitcr se habens didicit pru-
diun forraa decoruin et cunctorum in oculis intuen- denliam lucis, qua postmodum probe noverat
liujus
tium graliosum. commuiiia EcclesiaeAnglorum et publica tolius regni
negotia manifeste tractare, venitque ad virum quem-
dam in civitate genere insigtiem et muliarum pos-
5Sf S. TROMiE CANTUAR. ARCHIEP. 35?
sessionum prxcipuum cui finniler adhxsit : varias jA fructu discretionis pollere. Tanto nnmque rntionis
sxculi sequens curiosilaies nunc venalu nunc avium vigebat acumine, ul prudenter inaudilas et difficiles
capuira quibus maxime pascebalur animtis jttvcnilis. solveret quxsliones; adeoque felici gaudebat memo-
Pro libitu nimc domi cuhi palre, nunc ruie cum di- ria, ut quod sernel in sententiis aut verbis didicerat,
vile morabatur. Factumqne esl ut in hunc iriodum fere quoties volebat posset sine diftjcullale proferre:
dimissus sibi scholaribus sludiis prxpropere renun- quod mulli lilleraliores assequi non yalenles, tan-
liarel. Die vero qttadam accidil ul ad ripas eunle tam mentis perspicacitalem, prxsenim in iiomine
Thoma simul cum divite, molain de fliiinine anam variis occupaiionibus dediio, iniraculo ascribebant.
accipiier insequereltir, secutnsque diverteniein in Nimirum dispensatio divina, quein vocabat ad majo-
fliimine cum ipsa paritcr mergebatur. Quod videns ra, ita erudiebat et exercebat in minoribus, qnasi
adolescens, miseratus accipitrem jam perilurum, in quibusdam futurorum prxparatoriis ul in collatio-
nibus anl sermonibus ( ut dici solel) ad manum ne-
equo desiliit, seque in gurgitem ut avCm eriperef/
prxcipitavit; sed priusquam avem conlingeret ra- cessaria haberet. Ad prxsagium etiam fulurx con-
ptus ipse intra alveum fluminis, et nunc mersus sub slantix feriint adolescentis aniino tam periiuaciier
aquis, nunc undarum vi iriipeilente levatuspericlitari .**adhxsisse amorem veri, quamvis sxcularia sectare-
coepii, et peuitus periisse putabatur ab iutuentibus, lur, lit vix aut nunquam joco vel serio qiiidqtiain
duiri nullus adesse potuit qui manum porrigerel per- protuleril conlrarium veritati : et qiiam perfecte id
euiiti. Denique ad molendinum, quod tunc forte mo- ipsum iinpleverit, poslquaui factus est vir, sequenlia
leb.U, aqux tractu perlatus, ubi primo aqux exiti- declarabunl.
lius propinquavit, stelit rpta nec se niovil semel, (Post hwc quadrilogus iste prior fere ad verbum
concordal cum secundo quadrilogo, de quo poslhai
quousque vivns quidem sed veheir>enter afflictus dicluri sumus. At pro tribtts quinque libros comple-
adolescens cxtractus est. Sed fovit afflictum medica ctiiur; quorum quarlus De Gestis post marlyrium
maiius Salvatoris, quem inler undas desperaium est; quinius epistolas quasdam circiter 70 continel.
Quod dixisse suflicial de hac compilatione. Liber ipse,
prolexil ne exstirigueretur lucerna futurus in Israel, quo continenlur hwc, jam rarus faclus^ salis magni
cujus morte preiiosa lanla cernimus beneficia pro- prelii aeslimalur et vendilur. Esl in bibliothecaSttn-
'7'enis'se. cti Audomari liber ms. de Vita S. Thomai, qui idem
Ad curiales iiaque se transferens occupationes, pauculafere est cum primo quadrilogo edilo, et praner eit
de obsidione Tolosie es opere Willelmi filii
ccepit in ilorem sxcularis prudentix pubescere, et Stephani excerpta habet.)
VITA SANGTI THOMvE
CAJSTUARIENSIS
ARCHIEPISCOPIET MABTVRIS,
AB ANONYMO QUODAM SCRIPTORE EX ALIORUM SCRIPTIS COMPILATA.
[Edit. Bruxellii 1682.]
INCIPIT VITA R. THO.M.EMARTYRIS <C commendabilem polentia plus placendi festinant hi-
ET ARCIiiEPISCOPI CANTUARIENSIS, storiam. At hic conlractx frontis imaginari niilii
Deplurium narrdtione collecla, magis extensa, qtiam videor ohjecla : « Quid igitur consummato opere
sit infra, quam scribi ftcit dominus Pelrus Rogerii, tibi sumis operis, corisumis operam, fessoque milile
Gregorius papa XI. campo nudato, serus prxliator cassas ducis excu-
Post summi favoris dote vestilos prxclaros pu- bias? Qtiid sumplo bravio gigante sopito, inane se
giles, qui auspicalo pugilari a cunis, ubi vagiit, nanuspia:cingit ad stadium? Qtiid cygneo illo tubis
u.squemucronem, quo occubuit, Thomx depinxerunt duclilibus decanlato, fragili modulari paras avena,
univcrsa, si in opus simile pygmxam manum exten- cum nec de dicendis aliquid omissum, necquidquam
dam ad calamum, erga beuevolos deprecanlur prxde diclis limari timeatur? >
sumplionem imperiosx vires-amoris in martyreni, Pancis, oro, sustineat sugillator meus, si forte
Porro Joannes Saresberiensis, inagister Herbertus nxvum teineritalis queat eluere professio veritatis.
de Bosaham, "WillelmusCantttariensis, Alanus abbas Bistoriographos superiores relegenli occurret hinc
Teokesberiensis.qiiatuorveredarii delinificxlingux maier txdii extensa prolixitas, liihc exprimendae
quadriga, per quatuor mundi climata nostri auriga- veritatis noverca succincta brevitas. Heribertus,
rnnt agonern athlelx, et vernantis purpura eloquii utpote qui per singula dicerepotuit ex scientia , qui
excelienlis inauranles malerix majeslatem per se qux vidit e.t audivit testatur, amore niagistri exfra
355 VITA AUCT. ANONTMO. ii4
nielas actus compendii, ciim nibil linquil intactum, A ea sequitur cap. x, ui>i iiwcniunlur muila qu/e mihi
nurrationem proielal in immensum. Joamies, poles- videntur hiatum supplere qui in Ilerberto de Boshum
latis publicx turbine uiota procella, ciira perfecium est, ad cap. 7 lib. 111Vitai S. Thomai, infra.
siylum excussit. Reliqui duo nec sntisfecere rci Vel ideo, ne aliorsum, ui plcrunique coniingebat,
geslx sunmiatn sitienli nec fastidiosi lecioris cvase- eum traheret occupatio. Qtiod ciun conlingobal,
runl supercilium. Ilinc mihi sludium optis conipen- tunc quidem per unum fratrem, ad qiicm pertinebat
dinare sumpiuosum , brevitaie consulere delicutis, de egenis, hoc ipsum adimplebatur. Vel ideo certe
nec studiosos fraudare veritate ; ob id vel maxiine sub nocte, quod nequaquam foret sub luce lam de-
cuin dicutioribus , Heribcrto scilicel et Willelmo , vota vacatio. Et vere tunc devota vacatio, et devo-
diffusioris silvx rjereurrens opaca ; cum castigatio- lissima. ln eo noctis vacans devotio. Cerneres
ribtts, Joannc videlicet et Alano, contraclioris bor- quippe ponlificem in profundx noclis silenlio, quasi
luli sinum ingressus, ex omnibus micanliores milii lucem in tenebris, singuloruin pedibus advolulum, a
fiores congessi, excerptorisque funclus ofJQcio aiiena singulis oraiioneui pelere, et plorare per singulos.
respersi codicem redoleniia : de lotius slruclura El velul aquariim exilus lacrymx deducebantur per
fabricx nihil mibi approprians prxter rudem sche- oculos, adeo ut lacrymis plus quam aqua singulo-
B rum pedes lavari viderentur. Secundum vero
dtilum, fundnmenli lociira vindicaniem. fiebai
Sedel ne in aliquo liber furli oblillcrelur calumnia, convivium, non jam in furto noctis facium, sed dilu-
nuctores domesticos gerit in margine pagina pere- culo. Ecce enim egredientibus e coelesti convivio
grina , ut de coininuni quid singuli sibi specificenl illis tredecim, quibus poniilcx prxcincius minislra-
operis, e regione localum nomen loquatur opilicis. verat, ingrediunlur alii diiodecim, quibus discum-
Sane quia sine fili caiena i» veslem rion conveiiiunt benlihus fraier ille, qui ad usus pauperum jiortabat
commissurx, nec sine cxinenti foedereIapidcs levan- loculos, vice ponlificis, liumiliier et devote singulo-
tur in miirum. ansas tanliim cortinis iuncxui, tabu- rum pedes lavans, lniuistrabat, sine argenleis qui-
Iis>queinserui incrustaluras, quibus firrnius cohx- dem, sed in cibis abunde. Tertium vero in procossu
reant, qux hujus conlinganl teclum fcederis. Ut lucis circa horam diei lerliam fiebnl conviwuin, ceu-
aulem in spaliosi campi lutitudinem irnnsvolandaiu lum ex iis qui dicuntur prxbendarii, pauperibus in-
equus admissus, si ad horam lora retrahas, pede pa- trodiiciis. Quibus duo fratres, nd quos de egenis
riini ferialo novum ardentius fervet ad cursum, ita pcrtincb.it, minislrabant. El qiiidcm triplex meiisa
et nos, ut leclori subinde a coepto respiraiili demum pontificis per singulos dies has quotidie tres mensas
bilarior renascatur avidilas leclionis, in tres parles p pqneniis, quasi quolidie trcsmissas celebrantis : pri-
opus disliiixiiuiis. mam in nocie, seeundam inaurora, tcrtiam sub luce
Prima a puero ad exsilium exlenta instar synapis plena. Revera in hoc mystice , unctione magislra ,
miiiutissiinxfidein mentis serit in horlulo, qux pri- edoclus, ut ita videlicel tribus niensis bis, innquani
inuni. pra-parvitate resitpina pompac sxcularis fe- tribus missis, Dco gralis hosliis, nova Sulvaloris na-
fellil iiiluiluin , sed postea altiorem cvadens in ir- liviias stiam in ipso novjiutem, tanquam iialivitaiem
borem, avibuscoeli requiem ininislravil et umbram. roboraret, ui, quem sub jieccalijugo vclusia serviius
Secunda sub exsilio triturx texit acerbitatera, uhi leuuerat, nova CbrisiinativitasIiLeraiet.ei ita novus
spe requiei, quam sibi prxparavit in horreo, ab homo novum hominem Chrislum indueret.
area resilire trilicum supersedit. Igilur post synaxim decaninlam, evangelico illo
Tertia in passione supereminentiorem aggressa eonvivio, in qno, ul diximus, ipsemel iniiJisiraverat,
viam Aposloli, ut Chrislum lucrifnceret, proprix soluto.brcvissomniob sensus reparandossopore pra:-
viuc factus prodigus, cruoris probavit profluvio, gustato , cxleris adhuc dorinientibiis. solus ijise ud
quod nec gladius, nec mors eum separarc prxvaiuii sacros codiccs manicabat. Et ad aperienda sectim
a charilale Christi. lbi nutanlem Ecclesix libertatem sacrx Scripturxrnysleria uno duiitaxal siioruin, ali-
in sialum evehens lirmiorem, sui objeclu sanguinis ,Q qiiantisper,utsibi visuin est, in liisexercitato.accjlo,
iinmiiientem jara repellil ruinam ; et quod nos in- tanquam apertis cceli calaraclis, snmmo mane in
finniores, eliam ad nomen lupi trepidauies, eventu alimoiiiamspiritus inaniia cceleslis refectionis colli-
duximus impossibile,ipse leoni occurrensfaclu facile gebal. Hic erat discipulus, qui lestimoniura per-
suo"inonstravit exemplo : quod scilicel, i Ronus hibet de bis, et vidit et scripsil hxc, scilicctmagislcr
pasior animam suam dal pro ovibus suis. > Heribertus de Rosebam. Per Scriplurnrum quippu
Verum si in opusculi hujus lanialionem edax exa- tol profunda et opaca, sicut ipse coufuebaiur, si ahs-
cuii livor mordacium , uiium auod objiciam mutuo que duce incederei, semper metuebut eriorem. Unde
sumpsiresponsum : el iu planis inlelligenlix sux lcstcm, et in obscuris
semper me sux inquisiliouis ducem expetebat. Ve-
Omnibusinvideas,livide. nemo tibi. rum liiiila collatione mox cxcludebuiur, qui ucciius
fucral, et solus poutifex in conclavi suo remanebal
(Ita prologus : quw indtfsequuntur, videticelcapi- incliisus, tanquam in sponsi cellum vinariam intro-
lula novemlibri primi nihtl nisi excerpta sunt e li- ductus , ad queni nulli nulla ex causa, etiain usqtie
bellisJoannis, Alani, Herbertiet WillelmiCant. Posl ad diei lcrliaiu, ullus erat accessus. Ecce Thomas,
PATBOI,,CXC. 12
555 S. TIIOM.E CANTUAR. ARCHIEP. 55C
qtti etsi manum jam ad fortia miserit, ct sicul prx- A 1 oslentiii. Contemplis igilur his, ad inagnum sacer-
latione, ita et qnadam operum altitudine virtutuin dolem nostrum reveriamur, inler illos reverendos
conscenderit speculain, tamen in Scriplurarum via, Aliissimi sacerdoles numerandtiin, qui quotidie ve-
tain huniililer, lam simpliciter gradiebalur, ul in reniur el reverentur offerre. Igilur mox ut bealus
hac,neceruditorein prxcurreret, nec prxsumeret de Thomas parabat se ut oflerrel, el mystica il'a et
se. Unde hic, qui inter vepres et spinosa sa:culi a sacerdoialia indumenla offerebant miiiislri, mox in
longo lempore jam inveleralain ruditatem contraxe- primo visu, nccdumeliam his orcaius, toium se con-
rat, adeo esl in brevi eruditus , adeo coelesli illo cussit el effudit. Efjudil, inquam, cor el excussit
manna, quod in mane per singulos dies colligebat, adeo, ut quidam lacrymarum fonsemanaret a capite.
refeclus, ut ct aliis jam eruclarel quod gustavit, et . Cum vero sacerdolalibus jnm ornatus, altari, pro
super omncm aquam imnc in clcro, nunc in populo suis et populi delictis prius oraturus, et post oblatu-
semen verbi Dei scmiiiaret. Tanto etiam Scriplura- rus, aslarct, adeo humilialum erat cor ejus et con-
rum amore fcrebatur, ut sxpissime inter viandum Iriium, ut inter sacra deprecaloria cum lacrymis
deflexo in parlem eqtio, accilo supra memoralo singuliiis magis ponerenlur, quam verba. Qui eliam
discipulo, in via sacrx eruditioni intenderet, hoc ob vauas el vagas cordis cogitaliones reprimendas
"'
sa-pius iterans : « 0, inquil, si milii daretur, ut inter celebrandum, diim miiiistri in ea niissa, qtine
sxculi curis et causis semoiis, in otio et quieie culecliumenorum dicitur, spirittialibus intenderent
liujiiscemodi posscm inlcndere! Quam frucliiosam, canlicis, semper aliquein elliicum in manu teucrc
faveute Domino, his impenderem operam ! Et quam consueveral. El frequenlius ea bora babebat in ma-
studiose pcrditi leniporis repararem jacturam! > nibus qiiemdam orationum libellum, qneni unus
Scbcdiilas iu manicis suis laxis complicare consne- prxdccessorum suoriim, vas catbolicum, lucrclico-
vcral xdificationis aliquid non sperncndum conli- rum baculus, malleus tyrannorum, Scripturariim
nenles, ut ita legendo semper promptius penes se armarium, Evnngelii luba et columna juslilix,
haberet quod diccret. Hlud eliam non lacendum, beatus Anselmus stylo sicul saltibriter pungiiivo, vel
sed quasi exlollendum prxconio, quod sempersecum pungiiive salubri et eleganii ex iniiinis saucix de-
babuerit inultos et inagnos viros, omni morum et votionis sux medullis exccperat. Hunc, inquam,
vitx bonesiaie prxditos, et scicntix eruditione prx- habcbal ibidem ab oratione ad lcclionem sc exci-
claros, in Scriplurarum planis proinpiissimos, in piens. Deinde vero totum hoc spcciale oraiionis ge-
mysieriis exercitalos, in sacra vero collatione fru- nus, quod missa dicilur, feslinanter senlper i-on-
ctuosos, adeo ul inler istos quolidie qtiivis sapieus „ summare consueverat : In inissx introitu dicta una
sapienlior fieret. Quod mulium ponlificis proposito collecia sxpius, iiileriin tribus, pluribus vero, aul
et desiderio favebnl. Cum enim vacaret, non modi- vix, aul nuuquam. Et priniaria quidem iiisliiuto
cum ex his sapicnlia et scientia proficiebat iu dies. fuil, ut una tantum diceretur, ut sicut esl epistola
Qiiorum erudilorum calalogum, favcnte Domino, una, evangelium unum, cl collecta essetuna. Postea
circa ullimam lolius bistorix bujiiscalccm serialim,et vero processu temporis plures stinl additw, qua?ta-
singiilorum cx ordine ponendo nomina, ordinabimus. :nen secundum forniam cnnnnum, numerum sepie-
CAP.XI. Qualis fuerit in officioallaris. Hora igilur iiarium non excedunt. Ilauc aulem in hoc speciali
diei jam tertia cgrediebalur ponlifex de conclavi oraiionis genere brevitatera, el in sacramentali car-
suo, sacerdoiali ministerio sacra ccelestia consecra- nium Agni immaculali esu fcslinaniiam, propter
lurus. Illos vero nunc pertranseo dies, quibus ipse illum verebatur Domini iransiium, edoctus a Domiuo
solum intererat. Non enim conficicbat hoc diebus sacerdos hnjusmodi observabat, juxla qiiod iu lege
singtilis : quod, ut ipsemet confiiebatur, nou negli- scriplum cst: < Elcoraedetis festinanter: >eslenim
gcntia, sed rcvereniia faciebat. Et quia inler bonos phase, id cst transitus Domini. Comedebal ilaqtie
sacerdotes cl sanclos in hoc observantia vnriat. fesiinanler propler immissiones per angelos malos,
Quidam enim singulis, alii vero certis dicbus con- D perniciosum scilicet vanarum cogitationum super-
liciunt. In conficienlibus quidem videre mihi videor veulura, in sacramentali Domiuici corporis perce-
grande conversationis sanclx argumenlum, in aliis plione, non tardus, non morosus, non nova prxter-
vero rcverentix et humilitatis indiciiim. Scripia vero quam in canone constituta sunt adjungens, verum ea
canonica, sicul nec jubent, nec inhibent, nec dis- prxsertim hora profiuidissimas tanquara ex intiirrls
suadcnl aut suadent ut sacerdos quotidie offerat, pictalis visceribus lacryinas profundebatet singulius,
sed hoc tcstantur quod una die semel oflerre sufli- tanquam allacla Christi vtilnera lola inlima cordis
ciat, quemadmodum et semcl oblatus esl Christus. excutiens viscera, et effundens. Huic lants devo-
Illuiii vero valde felicem prxdicant, qui in die una lioni testinioniiim perbihere poterunt, quotquot
digne celebret. Illos aulem imprxsentiarum, nec sxpius publice offerenliastubunt. Manus eliam suas
memoralu dignos, non Chrisli, sed mammonx sa- excuiiebat hic vir ab omni munere, et a domo sua
cerdotes prxtereo, qui piopieroblationumquxstum, sordes avaritix prorsus eliminabat.
inam Cliristi et semel oblalam hostiam quoiidie non (Secundus hialus, quem in itbello Herbtrli aa
«ernel, sod libwitius iterum non tam consecrant, cap. 9 libri ui VitoeS. Thomw, in\r«,invenies, vide-
4uam dilaniant, Filium Dci quxslui hnbentcs et tur milti ex sequen.ibussuppleriposse.)
557 VITA AUCT. ANONYMO. 358
Et niox cum nobili illo eruditorum suoruiu cata-.A < luforluniuin, fralres, quod penes vos accidil,
Ingo discubiturus procedebat in pirtdieiim. El dis- calenus dominum regem contrislavit, ul ab introilu
cumbeiis in mediuin a dextris eruditos suos, mona- ecciesix per triduum abstinueril, cibumque a die
chos vero et religiosos sialuit a sinislris : milites qua audivit, usque in terliam, prxter Iac amygdala-
vero, cxterique potentes separalim semper el per larum, non sumpserit, consolationem non adraise-
se discumbebant seorsim ; ne videlicet ipsos non in- rit, uec in publicum prodierit, scieus in suam re-
lelligenles molestaret leclio, qux quotidie in mensa dundare infumiam qtiod suorum aclutn sxvilia,
poniificis ab initio usque ad finem discubilus per- nec facile posse persuaderi quiu videaluranimam
sonabal. ejus quxsisse, qiiem toties dolueril suis obviasse
(Festiiientus jam ad tibrum secundum qui incipit decretis, quem solum senseril in regno suo sibi ira-
his verbis :) pediraento fuisse, quo ininus res ecclesiasticas pr-
CAP.I. Quid sil gestum tn curia, cognita archi- dinaret. Res quidem detestanda explela est, et
episcopi fuga. Expediiis in superioribus Iiis, ex qui- facinus inaudilum, tanloque minus ejusraodi con-
bus dissensionis inter regem el archiprxsulem orla scius fuisse credendus est, quanto magis eum in
esl maieria, quantisque el quibus injuriis appctitus, innoceulia servasse usque in hodiernum diem du-
cnnluineliis lacessitus, et furoribus concussus, com- " biura non est. Unum est, quod mordel ejus con-
ptilsus sit bealus Thomas ftigx prxsidium quxrere scieniiam. Cum enim omnes qui coronationi filii
ad exsilii ejus bisloriam, et in exsilio gestorum or- sui inlerfucrunt, excommuiiicalos accepisset, dolo-
dinem expediendumprocedamus etc... rem suuni dissimulare non polerat, quia jam fomi-
tem omnem irarum el inimiciliarum sub inita pace
Explicit libersecundus.
sopilum putabat, vocalisque necessariis suis de rc-
1NC1PITLIBER TERTIUS. suscilala injuria querimoniam deposuit, qui ejus
Post fidei el spei viriliier jum transcursa sladia, compassi sunl dolori, eoque vebemenlius moii sunl,
iu quibus benlus Tliomns el suminx ronstanlix et quod eum persequebatur ille quem promoveral.
cximix palientix iuexemjililicalum sxculis poslfu- Unde eo' nesciente viudicaturi ejus injurias, ac per
turis el argumenlum exbibuit el exempium, ad super hoc placere ei puiantes, a curia lateuler recesse-
cminentioris vix, charitatis scilicel ditfusioris, sudo runt qualuor iili qui flagitiura perpetravcrunt. Quod
rem alienlius conlemplandumaccinganmr, per cujus cum audisset, sciens eos ferocissimos, omniumqua
ad melam perventum xtemx mercedis a summo ju- nequissimos, qui inlra terminos regni sui continen-
dice prx participibus suis percepit bravium. In chari- tur, veritus ne quid agerelur quod in regiam redun-
talissiquidenilaliludineseinilarumsicdirexeratDeus C * daret infamiani, evesiigio
misitexpedilissimos, qui
gressus ejus el pcdes perfeceral, ut nec minis perse- portus prxoccupantes filiorum Beliai insaniam pro-
quentium terriltis aDei sui dileclione aliqualenus de- hibcrent. At illi velut aspiraniium obsequio vento-
viaverit, nec promissisblandienlium emolliiusnaufra - rum in miseriamsuam transierant, prxterconscien-
gantis inatris Ecclesix vel.fralrum proximorum justis tiam ejus explentes, qtiod in perpetuum oblivioni
proveclibus sludereomiserit.quinpotiuschariialisar- non tradetur. Die eniin qua facinus explelum esl,
dore succensus et pro lege Dei sui ccrtavit usque ad apud se prxsentes eos esse puiabat. Hoc, fratres,
niorlem, el landem animain suam pro ovibus sibi missi sumus vobis iniimare, ne de tanli principis
coniniissis posuit. Sed hxc sludioso lectori subtiiius serenitate sinislruin quid suspicemini, sed si quid
perscriitanda relinquentes, cceplum historix ordi- culpx contraxit in eo quod aliquid dixisse videtur
nem proseqnamur. Verum, ul passionis ct Iriumphi quod nd facinus uggrediendum grassalores invila-
sancii viri verilali ceriior fides habeatur, in hac verit, vesiris oralionibus convenitexpiari. Et nunc
parlicula leslera quinium qualuor supradiclis addi- corpus jubel honeste tradi sepullurx, ut apponatur
nius, pix videlicel memorix Renedictum, postea ad palres suos. Non euim mortuum persequitur,
mulla ejus probitale promerente abbalcm sancli . licet viventem infesliim habueril, scd quidquid in
^
Pelri de Durgo, qui ipsa die qua inariyr victor oc- sc dcliquit, aninix rcniiiiil. Non retrovexaiiones
cubuil, iiiter familiares illius farailiarius illi assis- ailendit, non irrogatarum sibi ut regi reminiscilur
tens, qux vidil et audivit, veraci stylo leslis fidelis injuriarum. >
ex ordine singula digessit... eic. Posset qiiihusdain per hxc regis innocentia pur-
GESTA POST MARTYRHJM. gala vidcri, nisi rcgiam serenilalem regiorum oblo-
salellilum suspectani reddidissent. Siquidem
[Librum terlium excipil traclatus qui tilulum prw- quia
fert Gesla post mariyrium. cujus magna pars ex ciim Willelmus dc Mandevilla de iransmarinis par-
Herberlide BosehamLibro Melorum exceruta est. libus Cantuariam venissel, inquit : < Si primalein
Quw liicdantus, nescio unde veniant. invenissem, super his qux spectanl ad regiain digni-
CAP.I. Quomodo rex facinus doluerit, et conalus talem, distincte convenis.scm; et siquidem secun-
fuerii se expurgare. Cum audisset rex Angloruin diiin benei>laciluin postulalis acquievisset, pax
gladiis snorutii occubuisse bealtim Tbomam, post fieret; sin auiem perlinaci coiiitnnacia rcfragari
puucos dies misit clericos suos ferenies littcras, q.ui j>rxsumpsisset, procul dubio compellendus eral ut
Cajituariamvcnientescongregatis fratribus dixerunt: cederel. > Sed ct alii similiter minabanlur, quod si
5G9 S. THOMJECANTUAR. ARCHIEP. MO
ausu temcrario prodilorcm regis occtiluissent mona-1A de flliis, et inter filios polissimum de primogeiiitu
chi, omnes latebrx eorum ad unum slipitem inflam- ipsius Henrico, quem prx cxleris diligebat, et de
maue corrnissent, ut vel victi capile pleclendum quodam alio. In crasiino lamen, sicut referebat, se
«xhiberentqiiem regix reum majestatis in propriam pro certo scire nesciebat, de quo aliorum cogilasset
perniciem proiexissent. Noniinlli vero prohibebanl tunc, an de Ricardo luiic comile Piclavorum, an de
eos. lugere seditiosum illum, qui totum regnum con- Galfrido Britanuix comite. Cum igitur de rege patre
turbaveral, ne cum eo pariter traherentur ad lucet de liliis cogitarel sic, desiderabat scire quid
tum. Et hxc et his similia rcgiam conscientiam fuluruin esset de bis, et quales circa hos dispositio-
reddebant suspectam. nes Altissimi. Et cuiii aliquandiu cogitarel sic desi-
derans, inlcr cogitandum bxc coepil quasi dornii-
De pw.nitentiaregis. Divulgalo igitur lam .ethali tare. Et ecce facta est nd eum vox, per ipsam vocem
factoundique, mox ut ad regem Anglix pervenit, versu qtiodam bexametro sibi expresso. Versus au-
alfliclus esl, ut supra diximus, affliclione magna. El tem hic eral:
in nominatissimo illo Normandix oppido, quod Ar- )Iors lulit una duos, lulit altera, sed male palrem.
gentoliiim dicitur, per quadraginta dies sedit mce- Nec arbitretur quis versum hunc quasi a dormitanie
rens. Quo tolo illo poenilentiali dieriim iiumcro B 1 aliquo casu compositum, quain etiam vigilanter vigi-
acerbiorem mullo plus quam mortuorum luctum lans non coinponerel, utpote qui versificandi, nec
fecit, Ingcntium cihos coinedit, equtimnon ascendit, etiam sub scholari disciplina artem tetigerat vel in
nulla jurgaiitium causa, nulla agendoruiii consulia- modico. Versum vero audilum sic suis in craslino
tio, nulla pulsanliiim querela ingrediebalur ad eum, relulii, et geincbundiis adjccit: • Proli! dolor, Hen-
nulla tot terrarum regeiidaruin sibi cura propone- ricus noster, anlcquam pater vel fratres sui,morie-
batur, quasi omnia lunc poslponenti prx dolore. tur!» Et vere in morie Henrici, proli! dolor, et
Sedebat quippe solitarius, super hoc quod accidcrat unde dolor, archijirxsul valicinii stii fine nimis ve-
ingemiscens scmper el dolens, et sxpe el saepius rus propbela probattis est. Pariter et in Galfridi
ilerans : i Heu, heu accidisse, iiiilii! s Et quidcm morte archipraesulis vaticinium adimpletuin cst;
pcenilenlis regis bxc erat saltilis providcnlia. Mox post Henrici mortem quinto, sextove anno ante pa-
cnim in primo sacrilcgii audilu virosmagnos ct in- Irein uiorliio sic hoc et illo. El qtiod accedit mira-
duslrios ad Homauuiu pontificem Alexandruni desti- culo vaticinium jilus commendans : < Mors lulit una
navit, ab ipso tanqunin siimino Ecclesix jiairono duos. > Vere una mors, quia eadein inortis species,
etpntre oinnium consilium qnxrcns qtiid agendum, r ambobus fiatribus bis morbo dyssenterico inlereni-
et sicut credibilc est, liiiiuiliier in quo excesseril juis. Bene quidem ct sancle de niedio sublatis, ul
conUleiis. Verum quin conlessio , sicut nec per qui iiilerfueruiu, tesiati suni. De patris vero morte,
scripta, nec per personas interposilas fieri solet aut de qna etiam prxdiclus versus valicinari visus est,
dfcbet,ei viva vox coiiliienlis, quo plus auget devo- supersedemus dicere, qiioniam fere loti mundo ni-
tionem, co plus hubcl virtulis , vir aposlolicus a inis nola est, el eain legcntibus, et inaxime earo
lalere suo duos curdinales inisit, pix ineiiiorix ma- scienlihtis plangenda cst, quod tantus lalisque prin-
gistrum Theodwinuni Porluensein episcopum, et ceps tali modo, et tum subilo de mundo migravit.
Alberlum sanclx Romanx Ecclcsix canccllariuiii, Pro quo ab oninihus pie credeniibus orandum est,
viros cerie ouini religionis sunctitale cl scieutia ut sicul pacificus cl pucis amaior cral, ab eo qui
prxditos, qui et ipsos i egni ob supradictas causas pacis aucior est ct ainator, pacem ei rcqiiiein con-
anaihemali7.alosvel suspensos cauonice absolverent, sequatur sempiiernain.
et regis poslulanlis saluli providerenl. llaque ad
regis et totius Ecclesix coiisulalionem hi missi suni.
lu quorum adveiitu absolutionem, quani non me- CATALOGUSERUDITORUMR. TIIOMiE.
ruerant, de tlemcnlia doniini pajix, et eorum qui O (l$ie tractalus ex opere Herberti verbaiim desumptus
inissi fiieram, obiiuueruiit. esl.\
CAP.VIII. De morte Heitiici regis junioris, ur-
chiepiscopo prwostensa per visum. De morte vero CAUSA EXSILH ET MARTYRHB. TIIOMJE
ptteri Hcnrici regis jiinioris, arcbiprxsuli prxoslensa MARTYRl*.
spiiitiialiler, hic tacere non possumus. Cum esset
nrchicpiscopus adbuc in Gallia Senonis civitate pe- Hnic etiam libello nostro inserere sluduimus fu-
rcgrinalionis sux una nociiuni posl decanlaluin 110- ncslum illud cl famosum decreii chirographuin,
ciuruum, ut pausaret, in leclum suum se recepit. consuetttdinesvidelicel illas regias, apud Clarendu-
Veriim. sicut ipse confessus est, curis et cogitnlio- nani promulgalas. Quas ideo hic inlerserimus, ut
nibus se lunc, ut solcnl, ingereniibiis, somno indtil- legnnt sxcula fiiiura posi, et binc cognoscant quam
gere non poluit. lnler alia vero de domino rege1 jusia, qtiam perspicua fuerit gloriosi neomarlyris
Anglorum, de ejus magiiiludine, dc ejus prosperi- Thonix, primo exsilii, ct poslea martyrii eausa.
tate in filiis, iu divitiis el lalis potentatibus cogiia- CAPITULUM I. De advocut.one,elc. [vi.ie apud eum-
tio subiil Supcr his diulius cogilans, el pncscrtim1 dem Herbertiiin.]
3(51 VITÊ LANSD0W.NIANJ3FRAGMENTA. 3C2
Ali/e constitutiones. Hx sunt conslitutiones quas A . CAP.VI. Et catalla omnium domino papae vel ar-
constilnit rex Henricus in Normannia, proscripto cbiepiscopo faventium, el omnes possessiones eo-
beato Thoma, et mandavit jusliliis suis, Ricardo de rum, et omnium cis perlineniium, cujuscuiique
Luci, et duobus archidiaconis, Galfrido Ridel archi- gradus, vel ordinis, vel sexus, vel conditiotiis sint,
diacono Canluariorum , et Ricardo archidiacono capianiur, et in doiuinico domini regis confisceu-
Pictavirinsi, et omnibus principibus et populis An- lur.
glix juranda et servanda contra papam Alexandrum CAP.VII. Omnes clerici, qui redittts habent in
et Thomarn arcbiepiscopum. Harum latorcs fuerunt Anglia, sint submomli per omnes comitalus, ut infra
Winierus presbyter et capellanus, et Wallerus de tres menses venianl in Angliam ad redittis snos sic-
Grimesbi vicecomes. ut eos dilignut, et deinceps in Angliani redire : et
CAP.I. Si quis invenlus fuerit littcras ferens do- si iion venerint ad prxscripium teruiinum, redilus
mini papx vel mandatum, aut archicpiscopi Cantua- eoruin iu manu regis saisianlur.
riensis, conlinens inlerdicltim Chrislianilalis inAii- CAP.VIII. Et denarii beali Peiri non reddantur
gliam, capialur, ct de eo sine dilaiione justitia liat ulieriiis apostolico, sed diligenier collignntur, et
sicnt de tradilore regis et regni. [Codices Bodleiani serventur in thesnuro regis, et expendnntur nd ejus
habent capiatur ct retineaiur donec rex vel jusluia- ": pra:ceplum.
rius voluntatem suam de eo prxceperit.] CAP. IX. Londoniensis et Norvicensis cpiscopi
CAP.II. Nullus clericus vel canonicus vcl moaa- si:il in misericordia regis, et siibmoneaniur per vi-
clnis, vel conversns vei alicujus religionis homo cecomites el bedellos, ut sint coram regis jtistiiias
permittalur transfretare vel redire in Angliain, nisi nd rectum fuciendutn regi et jusiiiiis cjus dc eo
de transfrciatione sua habeat lilteras justitix, vel dc quod contra staliua de Clarendune interdixerunl ex
reditu suo lilleras domini regis. Si quis aliter in- mandaio papx terrani coiuitis litigonis, el excom-
ventus fueril agens, capiatur et retincaiur. niiinicatiouem, quam dominus papa in ipsiim fece-
CAP.III. Nullus ferat mandalum aliquod domino rat, per suas parochias divulgaveruul sine licentia
pnpx vel Cantuariensi: et si inventus fuerit qui tu- jusiiliarum regis.
lerit, capiatur et retineattir, nec ullus appellet ad Proximum locum Itabent epistol/e qualuor quarum
dominura papam neque ad Cantuariensem. Nec ali- initia snnt: Sciaiis hunc esse, eic, Gaudendum, etc,
quod placitum teneatur ex eorum mandaio, nec Redolel, elc... Qtiia vice be. elc... Inde veniunt pro-
aliquod inandatum eorum in Angliam ab ullo bo- lo/jusAlani qui incipit Honor, elc, et prologus Jbcn-
mine recipiatur. Et si quis tenucrit, vel receperit. „ nis qui incipil Sacrosnnclam, etc. Quibus omnibus
vel iraciaveril, capiaiur et relincatur. adjecla est nota sequens.
CAP.IV. Geiieraliter quoque interdiclum est, quod Horum aciorum ac episiolarum collector his pro-
iitillus ferat aliquod mandatum clerici vel laici do- logis subjungit sancli Thomx vilam scriplam a
mino papx vel archiepiscopo. Si talis inventus fue- Joanne Snresberiensi, etex aliis supra laudalis ejus-
nt, capiatur el incarcerelur. dem vitx descripioribus qtixdam circa gloriosi mar-
CAP.V. Si episcopi, vel clerici, vel abbales, vel lyris certamen collectanea, qux juvenl ad inlolle-
laici senteniiam interdicli tenuerint, sine dilatione clum epistolarum. Ipsorum corpus exstat in sup&-
de lerra ejicianiur, et lota eorum cognatio, ita quod rioribus, ideoque non sunt hic repetenda.
de catailis suis nihil secum ferant, sed omnia in Collector concludit.
manu regis saisianlur.
PROLOGUS ET INITIUM
VITJE S. THOMJE
Qum in Museo Britann. inter codices Lansdownianos n. 398 servatur.
INCIPIT PROLOGUS.
Kota diciurus sum, el communi assertione com- D epistola Christi sunt per fidem non scripia alra-
probata : el qux in conscientia et fidclium prove- menlo, sed spiritu, cerlius et evidenlius faciunl ar-
clibus quihus epistola nostra ditigiiur, imo qui gumenlum, quam in codicillo noslro. Sed utinam
3C3 S. THOMJE CANTUAR.ARCIIIEP. 56i
veritatem nostram ila condiat Apicius, ul.omnibus A martyris Thoinaa silentio. perire nolui, sed oflicio
proficiant ad xdificationem qux dictnrus sum, sin- litierarum calami studio , scripttirarum manibus,
gulis placeant ad imitationem beati Tliomx ponti- doctrinx Iingua, scientix oculis, posleritaii com-
licis et mariyris, charitatis, humilitatis, paiienlix- meiidam. Et licet ejnsdem sancti vitam a doctiori-
que exempla supposita Neque enim panegyrictmi hus ofliciosissime traclntnm non ambigam, amorc
falerare intendimus, sed hisloriam iiudam retexere; tnmen ipsius compulsus, offero et ego quod possum.
non hodceporicumdepingere, sed rein gestam sim- A veritate autetii nequaquam exorbilare disponen-
pliciter explanare. Non fucare abjecla, non palliare lem, non sugillel aliquis personam suam aliter hic
despecta, sed rerum veritaii magis intendere quani inscrlam prospiciens, quam ipse vellet. Quippe qtii
sermonum venustali. Quidquid enim dicere polero, ante tnaius fuit, forsitan correctus est. Qui au-
mintiscrit a laude martyris, nedtim Dei in martyre tem nondum corrigitur futurus est foriassis quod
glorificati. Ut ergo a primo exordiar ovo, ne princi- iste est. Si ergo de sanclo martyre pro veritate
piiiin faeiam ubi non eslprincipiuni, nec arlificialiter historix prout aclum est disseram, non succenseaut
juxla poclain : nec excandescant aliqui de iis eliam inlcrseri quod
veriim est. Decct namque, sicul in ecclesiastica
J!VH«Cjam dicam nitnc jam debentia dici
dicilur hislorfa, scriplorem omnia veritali postpo-
ila diclis dicenda cobxrennt nere. Sed si qui bujus sancli marlyris vilam melius
iVeprimum medio, medium nec discrepet imo, iractaverinl, nulluin facimus in boc opusculo prx-
dictisque tidem faciens veritas semper comilciur judicium , sed cedamus doctioribus ignoscaniqite
rationem. Sicut enim iniquum est blaspbemarc qwi legerint imperitix nostrx studioque dent ve-
sanctos vel derogare, ita contra veritatem aliquid niam totum offerenli qttod potuit, licel voluiitalem
addere inacceplum est. Memoriam ergo prxcipui suara iraplere nequiverit.
INCIPIT VITA.
Igitiir bealtis archiprxsul et martyrTbomas, tne- C pcenitentix exemplum fuit. Ille minimus aposlolo-
diocribus Londoniarum c.ivihus ortus, ila gradaiim rum in numero, maximus in graiia ; illa apnslolo-
ascendil juxla sxculi dignitatcm, ut a paupere scho- runi apostola. Quis ergo desperel? Neque' prxsumal
lari ia archidiaconum profecerit, deinde cancel- quisquam; respiciat malus Paulum et Mariam :
htriiis regis cffcclus, in archh-piscopi dignitatem timeal bonus judicis senlenliam. Nechoc dico quia
siiblimaretur, ut ostenderctur horum profectu gra~ beatus Thomas aliquando malus fuerit vel perpe-
duutn in carne magiuim profectum virtulum fulurus exstiterit, sed quia bontim quod egit aliquando
rum in menle. Qui ideo a paupere ila sublimalur. a inchoaverit nondum enim beato Tbomx futuro Pe-
Domino, ul tanto plus amaret, quanto de nihilo tro per fidemdixit Jesus : < Sequcre me, > nondum
magnificalus est, vel ideo quia juxtaPauli sen- fuluro pcr spem: i Suflicit lihi grnlia mea; > nondiiin
tenliam stuila muiidi elegit Deus ut confunderet sa- fuluro Joanni per cbarilatem : i Sic volo nt maneas
pieuics, infirma, ul confuiulerct fortcs, ignobilia et donec veniam. > Adhtic onagrum dimisit liberum
contemptibiiia el ea qux 11011siint, ut cn qux sunt in deserlo, et Dominus resedit super pulluiu asiiim
destruerel. Quid hoc stulto propler Chrislum sa- qui erat sine jngo. Sed veniet dies illa in qua tibi,
pientius? quid hoc infirmo fortius ? quia quod siul- Tboina, dicelur: i Cum esses junior, cingebas te
tuin est Dei sapientius cst bominibus, et quod et ambulubas ubi volebas: in proximo autem est ut
infirmum est Dei forlius est hominibus. Sed istc alius te cingat et ducat quo tu non vis. > Sed jam
stullus Christi et infirmus, quare forlius hominibus historiam prosequamur.
et sapienlius. In puerili xtalula adhuc subditus, Paler et materejus jusli ambo coram Deo, in Gde
nequc multis profuit neque obfuit, quia adbuc im- slabiles, in spe perseveranies, in cbaritate fervenles,
jiotcns fuit. Nondum mirabilis in aliqua gratia in eleemosynis affluenles, in hospitalitate prxvenien-
quamvis jain prxvcntusa magnifica gratia. Qualiler les, Domini limentes, et omnes homines propler
cnim in ipso latuit lumen sub modio, pnce ipsius Cbristuin honorantes, parci admodum sihi, el juxla
snncli inlimabo. Sicut enim grata est quies post iacilitatcs suas cxleris affluenii iargilale profusi, in
laborem, sicul placel refeclio post esuriem, sicut sernione providi. Quis enim unqtiam dives vel pau-
radiat dies post lenebras, ita clarescunt exempla pcr sine difficultate rcgntim cceloriiminiroivil? Ne-
bonorum prxfatione et ( collaiionc aniecedentium qne enim coronahilur, nisi qui legilime certaverit.
inaloriiin. Quis Paulo sxvior? qux Magdalena dis- Regiium siquidem Dei vim palilur, el violenti ra-
solutior? El tamen nlter vas dcclionis Domini et piiiiit illtid. Et si jtisius vix salvabitur, impius et
docior gentiiun exslitil, allcru vcr;c, imo mirx peccator ubi parebiiul ? Ut crgo copiosa essct bcalt
305 VITJE LANSDOWNIANÊFRAGMENTA. 366
Thoma» rei familiaris renuntiatio , crevit posses- A vellel, quidquid juberel Deret, qnidquid proliibe-
sio. retdefieret; etsicul virgo ad boc naturaliter ido-
Promoto enim archidiacono Cantuarix, universo nea ipstim rhinocerota constringeret loro stio et
elero postulante, populoque acclamantearchiepisco- duceret quo vellet. Eaque propter magnam invi-
poque Theobaldo acquiescente, imo prxeligenle, diam magnatorum conlra se excitavit. In tania
beatus Thomas quasi' qui bonis polleret moribus, in auiem potestate posito, lanta gioria et dignitale
archidiaconaluin feliciter subrogalur. In quo sum- prxdito, prislina remansit humilitas, innata adbx-
mopere studuit sicut el in priore conversatione se- sit libertas et cognala liberalitas. Semper comes
creium suum omnes latere, oculis vero summi Dei castitas el consors charitas. Individux ei comites
palere, soli Deo serviendum csse.dicens ciim Moyse, singulx virtutes, sexaginla videlicet fortes ex for-
diligensetcontestanssine inlermissione testimonium lissimis Israel, ambientes Ieclum pacifici nostri, ini-
conscienlix propria: et non alienx, nuili unquam micusque ensis super fratrem suum propter limores
alii quam sibi plus credens de se, dicens cum Isaia : noclurnos. Semper verilas inore ipsius eral, sem-
i Secretum meum mihi.secretura meum mihi. >Vere per falsilas aberat. Et si forlassis aliquando tenta-
sunt sibi ul tuum tibi ul omnium sibi. Unusquisque reiur carnalibus deiiciis, sed nec est abstraclus nec
enim sibi vivil vel sibi morilur juxta illud : < Glo- " iilectus. Quasi enim secundus Samson, omnium pec-
riam ineam alleri non dabo. > Sed nec poenam pos- calorum vincula ex odore ignis, id esl Spirilus san-
sum. Consulens ergo sibi beatus Thomas et seipsum cli, dissolvit, facloqiie impelu in hoslcs pessimos,
consulens, in archidiaconaiu suo, soli Deo el sibi scilicet vitia, perseculus estAmalech usquead inter-
manifestari sluduii, sibi lamen displicere ul place- necionem. Non pepercit gladius Aot: nlraque manu
ret Deo, recolens illud Apostoli : i Si adhuc homini- utenlis pro dexlra. Cumque beatus Thomas tanlx
bus placerem , Chrisli servus non essem. > Sine essetpoteslalis, suspendit eum Deus a tumultu cu-
offensa conversans in se, sine querela ad proximos. juslibel mortiferx actionis. Sed quia nemo sine
Quippeprimus perfecliouis gradus esl cuslodia sui, peccalo est, nec eliam infans, cnjus vila est unitis
secundus misericordia proximi , tertius chariias diei super terram : si quid in eo fuil purgandum,
Dei; primus innocenlia, secundus beneficieniia, ter- nibil tamen cremandum. Si cnjus enim opus arse-
tius diligenlia. Sed quia homo videt in facie, Deus rit, delrimentum palieiur. Si quid in eo exnminan-
aulem intuetur. cor, qui solus novit corda hominum dum, nibil damnandum. Si quid fortasse egcrit, in
inMlligens,jiixia Psalmisiam, cogiiationcs de longe, quo csset vanitas et prxsumplio spirilus, nihil
et secundum alium : « Scrulans corda et renes, > r tamen in quo csset blasphemia Spiritus sancli, id
quouiam bealus Thomas in quantum potuit mundo cst malitia. Et licet in carne vivebat, sed non sccun-
Jclere disposuit ; alius intus fuit, alius exlra appa- dum carnem militabat. Nec solum a criminibus et a
ruit. Non paries dealbatus, non fermenlo Pharisxo- magnis flagiliis, sed etiam a minoribus quasi vas
rum corruplus, non sepulcro morluorum assimila- electionis abstinebat. Consiliunvejus utCusi, mclius
tus, non in agno lupus, non sub vulpe versutus, sed quamAchitophelsocielasutJonalbx, opusul Abisai.
se suaque dissimulans esse maluit bonus quain vi- Opera aulem ejus qux tecit, quam discrele se habttit
deri, parvipendens dici malus ; nam et Doininus in pace, quam polenler ui bello, quanta in hostes
est Samarita, dxmonium habens. Videns aiilem regis machinatus est, quanta in regno disposuit,
Dominus consianliam famuli sui, probavit eum qu.inta exlra regionem acquisivil nonne hxc scripta
adhuc certius, sed gratia donavit abundantius. Jam suut in noiitia singulorum ? His ergo supersedea-
enim ilium toti mundo exposuit, diviliis circurnval- nius, quia ad alia aubelamus.
iavit, deliciis tenlavit, honoribus ampliavit. Et qui Et quia supra me est quod tractubilur, majoris
fecit. Non est combuslus in igne, non csl submersus sludii pandenda sunt vela, iaxandus sinus nicntis
in nmne. Qui eum per lalia lentavii, faciens eliam el invocanda majestas Triiiilalis. Dormienle ilaque
cum teutatione proventumul susliueret, ab omnibus D 1 cuni patribus suis Tbeobaldo Cantuariensi archie-
inconcussum custodivit. Jam enira afiabililate beati piscopo, melropolitana Ecclesia, pastore orbata,
Thoinx el industria, liberalilale et curialitate co- lamina aurea nulli luxit in fronte, ratiouale non est
gnila el compertn, ul qui esset hilaris in vultu, niitit visum in pectore, superbumerale non gestalur in
in alloquio, humilis in obsequio, providus in consi- humeris,siluerunt tinlinnabula el cxtera ornamenta
lio, discrelus in judieio, fideiis in commisso, ad pontificalia involula sunt. Sed quandiu deesse non
palatium regis Henrici videlicet secundi, ipso rege polerat cui primatia Anglorum et legalia sanclx
poslulaiile, arcbiepiscopoque invito prxsenlante, cl nposlolicx sedis succederent, et in quem totius
ascriptus est. Ibi denuo ad commendationem fulurx Christianitatis Anglix jura respicerent, nec pote-
glorix dico, sxculo militare plus solilo potuit, sed rant filii Sponsi diu jejunare ne perirent: tolus
Chrislo maluil. Cancellariusque effectus udxque clerus lolusque conventus juxta ecclesiaslica decrela
tabellx signifer, in tantam amiciliam regi conjun- et sancita canonum et Cantuariensis Ecclesix pri-
clus est ut volunlatem regis in animo suo por- vilegia dignum sibi perfici a rege poslulaveruiit
tarei, ore regis loqueretur, regni negotia ipse dis- pastorem. Gavisus ergo rex quoniam Iocum subli-
poneret, promoverel quos vellet, deponerel quos mandi quem amavitinvenit, archidiaconuiii Cantua-
3C7 S. TIIOMAS CANTUAR. ARCHIEP. 5GS
ricnsemetsimmcancellsrium in pastorem proposuit, Â cundia tardus, in remissione primus, in verecmidia
commendavil, suscipi monuit el prxcepit. Et quo- promplus,in mansueludine lotus.in subveniendo
niam videbatur minns religiosa csse persona, ut pius, in fide firmus, iu spe certus, in charilatc per-
qtix in sxculari habitu hucusqiie latuerat, nec fccius. Hxc esl mulalio dexlrx Excelsi ; lncc sunt
unqumn babilum religionis induerat, et ideo ad mutaloria, quibus induitnr Jesus snccrdos magiius
lanium gmdiun miniis idonca, iibenter respuerent, filiiis Josedech, prxcipienle Domino. Hxc est muia-
si auderenl. Sed quia regis et domini voluntati tio liabitus Tbamar sedentis in bivio. Hxc est imi-
adversa fronte resistere lulum non est, solemni tntio vullus David impingenlis el procidenlis ad
eieetioni episcoporum et ipsi annueriinl. Inthroni- porias civilaiis rorani Achis. Hxc est fragrantia
zutns nutem indebilumhonorem quem minuscano- veslimentorum vable bonorum Esau quibus induiiur
nicc adeplus erat, in manibus summi ponlificis non Esati sed Jacob, assimilala odori asri pleni be-
Alcxandri canonice posica et volunlarie, siculse- nedicti a Domino. Debebantur siquidem Esau . sed
quentia declarabunt, dimisit, reslgnalumqiie et ro- accepit ea Jacob, unde et a patre benedicitur. Amisit
boratum vix coactns et apostolica aucloriiate con-, Esau primogcnila sua qux promeruit Jacob. Hocest
slrictus rccepit, quodAposloiusail: « Ronusodor sumusDeo.>Habens
[Hic incipiut prima leclio.] Promotus ergo et ini- B * ergo archiprxsui noster et martyr unctionem a san-
tiatiis sacraequeunclionis sauctificalione et consecra- clo, accepitoleum gaudiiproluctu, pnlliumlaudispro
tione delibtttiis ita profeeit, ut entenus vixisse pro spiritu mceroris. Proficiscensque perbivium litterx
nihilo diceretur, ct quasi hucusque semper morere- Pylhagoricx ramum snbversum ct inclinaliim con-
tnr et nunc vivere incoapisset, ita tempiis vitaeamis- temnens per erectuin et in cceltim usqite temlentcm
sum redimere satagebat. Itaque subito lotius per- iier arripuit dicitque cum Apostolo : «Non babemus
fectioufs cnlnieii arriptiit, qnnsi in crastino morerc- bic manenlem civitalem, sed fttturam inquirimus :>
lur. llbique pritis abundnvit dclictum poslmodiim et iierum : «Noslraconvcrsatio in coelisest. > Ciim-
siiperabundnvii et gratin , ut diceres Spirilum san- que ex redilibus snis mulla privala possei exercere
ctum in spccie columbx in eiiin descendisse et negotia, omnia tamen fralrtim communioni iuipende-
innnsisse npud eum. Meininensque illud Platonicnm, bat, juxta iilam seiitenliam Aciuum aposiolorum qua
imo Clirislinnicum, scilicct veram philosophiara es- dividebalur unicuique prout opus exigebat.
sc mcditntionem morlis, et illud liicronymi : facile Nil proprium dicens quod puncto mobilis horw
ha^comnia contemnit, qtii se scmper cogiial morilu- Nunc prece, nunc prelio, nunc vi nunc morte
rum, non alluin snpuit sed limuil. Cumque de sxcu- („ [suprema
lari sapicutia el muiidann philosophia,utpote in libe- Permutet dominoset ceaat in altera jura.
ralibus nr'ibus a piinixvo lempore imbulus, gloriari Sedulo in mente et opere recolebat illam Aposioli
posset, nihil lamen inter morlales scire didicit, nisi scntentiam: «Oporiet episcopttm irreprehensibilem
Jesum Cbrislum ct hunc crucifixum. Crucifixoque esse, castum, sobrium, priidenlem, •inaliini inori-
nffjxusin cruce, priora membra sua mortificavitcum bus, pudicum, hospilalem, non vinolcnlum, > elc.
vitiisel concupiscenliis dicens ciim Apostolo : iMilii et talem se exhibebat.
inundus crucilixusest, ctegomundo.) Etitem: <Vi- [Lectiotertia.] Intnntasubdilorum sollicitudine po-
vo ego, jam non ego; vivit vcro in me Cbristtis > silus, suiiimavigilantiamagnaqiieopera sollicitahaiur
exiiensqtie vetuslam tiinicam, ct vcteretn hominem arguendo, increpamlo, obsecrando ne quis pcrirei,
cum actibus suis, induit novum, qui secundum Deum ne lupus rapax veniens oves diriperet, se4.ascendens
crealus esl, in spirilu ct sanctilale veritatis, ambu- cx adverso opposuit se ^mnibus hoslibus muriim
lansque in novitaiem vilx aovus liomo effeclus cst, pro domo Israel, el in certamine viriliter agonizahal,
lnutaius in virum alterum, vere alterum, qtiia altera- ecclesias suslentahat jura ecclesiaslica auclorilnie
tiiin.ciijusomnia in meliora conversa suat. Jam enirai sun confirmnbnl, amissa vindicuhnl, nblata revocn-
superbia, si qua infiiil, expulsa ascisciihuniilitalem. D bat, diminula restituehai, impios et rebelles anathe-
Superfluitas proscripta ingerit parcitatem, prodiga- malis senientia coercebat. Invidit autem diabolus
litas diminata inducit frugalilatem, luxus, si quisi tantx felicitali ejns et proveciui, el niembra sua
ineral, absiinenlinm , si qua libido conlinenliam, sii invidix facibus accensa el exagilatn in suggillalionein
qua eflemiiialioseverilalem, si qua vanitas malurila- viri Dei excitnvil. Qux dcrogabant ei in angulis ,
lem, si qua curiosilas qtiietem, si qua inconstantiai obloquebanlur in cubiculis , insidiabanlnr qiiibns
stabililalem, immoderatio temperaniiam, omnis illi- polerant modis draconcs in abscondito, leones in
cilus inolns animi honcslalem, el omnis iiuililis con- aperlo. Sedebanl in insidiis cuin divitibns in occul-
cupisceiilia saeculicontcmpitim. tis, utinlerficerenl innocentem. Sed quid fecil ngo-
[Lecliosecunda.] Jam erat affabilior in colloqnio,, nista noster ? Zelns domus Dei comedit eum : in-
liilariorin dalo, screnior in vultii, parcior in cullii , cendit eum , absumpsit cum, et ideo opprobria cx-
moderatior in sumptu, sedulior in nratione, projixiorr probranlium ceciderunt superenm. 0 quam ferveus
iu conlemplalione, solliciliorin prxdicalione, in tri- et quam sancta zelotypin sancti qua pcrfectam illam
iiulaiione patiens, in miseriis compaiiens, in miseri- unam amicam, nnam columbam, unam uni Sponsoet
cordiis praeveniens, in elecmosynis aliluens, in ira- ipse minister unus sociaret, et ipse in Hialamo
369 HYMNUS DE S. THOMA. 310
admissus cum ulroquc et amoris ei coniplexus con- jA illud Apostoli:«Imilalores mei eslole, sicut egoChri
scius epithalamium caneret et diceret: lEcce lu sli.> Sicque nibil docuit quod non fecisset, sicut
pulclira es el decora, ideo introduxit le Rex in cubi- ordo docendi poslulat, sed versa vice quod ordo non
ctilum siium.) El itidem de Sponso : «Auiicus tuus postulat, multa erubuit docere qttx non erubuit
candidus et rubicundus. > Hoc ergo zelo zelatus facere, militans Deo in occulio, sed non ad occttliiim,
populum Dei optavit anathema esse a Christo pro imo ad hominum et angeloruni commune spectacu-
fratribus suis euin Aposlolo et deleri n libro Dei cutn ltim. Jam enim quod egil occulte in cubiculo, quod
Moyse.utpopuli dimilterelur offensa.Oquaniade Dei abscondit eliam in mentis secrelario, super leela
misericordia prxsiimptio ! optabal pro Christo sepa- prxdicatuni esl.
rari a Christo. Pro Chrislo nolle habere Chrislum , [Leclio quartn.] Interea regnante gloriosissiino
deleri a libro viix ut lenacius scriberelur in libro rege Anglorum Henrico secundo, quievit terra a
vitae! Revolvensque illam senleniiam Aposioli: «Qui prxdonibus, pax el securitas erat a lalronibus, evi-
episcopatum desiderat, bonum opus desiderat,> cum gilavit jusliiia, restaurabantur sanclorum xdiflcia.
Canlicum eljubilalio audiebantur in clero, etc.
prirao honorem sitiret, non laborem : nunc e regione
opns, non opulentiam; onus, non extollcnliam deside- ciant;(Haec ex ista Passione exscripta in prwsenliis suffi-
ccetera ti auis legere velit, in ipso codice
ravit. Proponensque se exemplum in se relnrquebal B requirat.)
HYMNUS DE SANCTO THOMA
AncniEPiscopo CANTUAMJE.
Lanreala novo Thoma, Ergo neque parricidae

Sicut suo Petro Roma, Tam infanue quam inflde
Gaude Cantuaria, Liberlatis ut patronum
Imo tota sit devoia, Tollant et usurpent thronum,
Pia laiidum solvens vola, Riiiint in ecclesiam:
Militans Ecclesia. r** Prxsul orans in secreto
Thomas iste, dum tnetur Paiam prodit hoste spreio,
Legem Dei, proiiicrelHr Nec lurbatur qnies mentis
lram rcgis Anglix. Turhx meiti sxvientis,
Sed proccdit obviam.j
Ergo ptilsns ttrhe cedil,
Et transi.iii-so mari credit Sancti caput sacerdolis
Sese regi Francix, Exoptatum mille votis
Qui gratanicr et condigne, Sanclx matris greinio
Tam devote, tam bcnigue, Fernim bibii, crnor manat,
Sicut patrem visilal. El ibidem cxcum sanat
lbi velul novns lyro, ln tumullu medio.
Thomas in fervore iniro Qtiid loqnamtir qtix sequunlur?
Regi regum militat. Per se saiis eloquunlur
Tandcm pace reformala, Ubique miracula,
Pace dolis palliata, Dxmon cedit, mors obedit,
Regressus ad propna, Despcratis salus redit,
Jura servans Deo servil, Leprae fugil macula.
Inde sxvil ei proicrvit
lloslis arle varia. Angulose rex Anglonim,
D Regem nescis angelorum
Nunc ut vulpcs frauuii enta, Universa singttloriiin
Nunc tit tigris violcnla, Ponderanlem merila
Tentat omnes aditns.
Quisque melet id quod serit,
.Nunc minatur, nunc blnnditur, Impunitum nihil erit,
Ille nihil emolliiur, Nec capillus ullus peril,
Idem n anens peniius. Nedum ipsa capita,
Rex comperlus non moveri Cleri gemma, clare Thoma,
Virum assertorem veri, Motus nostrx camis doma
Nec frangi propositmn, Prectim eflicacia,
Oves armnl in pasiorcm, Ut in Chrislo vera vile
Cohortatiis ad crnorcin Radicati, verx vilae
Cohorlemsalellitum. Capiamus prxraia. Anien.
S71 S. TIIOMAS CANTUAR.ARCniEP. 572
DOCUMENTA HISTORICA
QCJE
AD SANCTUM THOMAM CANTUARIENSEM

PERTINENT.
I.
CAUSA INTER CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM

ET EPISCOrUM
LONDOKIENSEM.
Archiepiscopus dicil ss publice excommunicasse A i Similiier ilaque, quamvis prxter ordinem judicia-
Londoniensem episcopuin, ex justis et noloriis cati- rium, recte tamen a se damnatum Londonicnsem
sis : scilicet lanquam incentorem schismalis, mani- cpiscopuinasserilnrchicpiscopus; tanquam schisma-
feslumqiie lurbniorcin ecclesinsticx pncis, et reum tis siudio manifestuni pacis ecclesiasticx perturbaio-
inohedientix jugis. Asserit enim eiun, schismatis rem, et publice, opere conteinptus, ipsomm cano-
occasione, quosdam Ecclesix rebclles et ccclesiasli- num et suorum mandatorum inexcusabilein trnns-
carum liberialum oppressores manifesle fovisse, ca- giessorem.
nonesque ac mandntn sua d« coercendis ct puniendis Quod enim pncem ecclesiasticam mamfeste pcr-
illis palam liaclenus contempsisse. Propler hxc velut turbavil, hinc arguil: quod, rum dominus rex con-
manifesia, sicut ait, et noloria, nec eliam ordinem tra sacras leges et canonesac Ecrlesix libertates plu-
judiciaritim in ejtis excoinmunicatione servandum rima sibi de consuemdine regni servanda publicein
putavit, scd, licet abseniem, ignorantem et iude- conciliosuo commemoraverii, et abepiscopis exege-
fensiim, licei inandiliiiu, licet nec cilutum nec com- rit, idem episeopus, ut asserit, factus ibidem tan-
monilnm, juste mmen el canonice, sicut allegat, quam canis nniius non valens latrare, non ascendil
damnavit, tanquam operum evidentia de crimine suo ex adverso nec posuit se murum pro domo Domitii,
confessum. Scribit enim Ambrosius : < Mauifesta B ut slaret in prxlio ; sed etiam, quod longe deterius
accusatione non indigeni. > llem Stephanus papa : est, pnr-lextu schismatis Romanx Ecclesix, regi
< De manifesta, > inquit, < et nota plurimis causa condescendcndum suadere palam enisus est, coepi-
non sunt quxrendi lestes. > Sicut de lornicaiore scoporiim aniinos ipse potissimum enervans quos
Corinthio sanctus exposuit Ambrosius : i In aliis potissimum et dehuit et potuit ad conlradicendum
quidem non est judicis sine accusatore damnare, animare, sicut inter cos potesiaie primus et auclori-
quia Dnminus Judam , cum essel fur, quia non est tate prxcipuus. Quod eum aflirmai fecisse, non ob
accusatus, minime ahjecil. Cognilo autem prxdicio aliud quidem, nisi ne gratiam regis amilteret, quam
opere fornicatoris, pellendum eum de coetu frater- tunc prx cxteris oblinebal, cum econlra sic ait
nitalis Apostolus censuil. Omnes enim criinen sci- Anaclelus : < Niliil sit illo pastore miserius, qui lu-
cbant; publice namque novercam suam loco uxoris porum laudibus glorialur, quibus si placere voluerit,
habebat. In qua re nec opus ernt, ncc tergiversa- atque ab bis aiuari delegerii, eril hinc ovibus magna
lione aliqua crimeii legi poierat. Deqtio Aposiolus: pernicies. > Itaquc, sicut prosequiiur, per episcopi
Abtent, inquii, facie, prwsens autem auctoritate conuiventiam rex faclus audacior, et ad exigenda,
Spiritut qui nusquam deest, jam judicavi ui prwsens, ri qux non decuil saiis, ardeniior, cum aliquandiu
eum qui hoc admitit, tradi Satanoein inleritum car- cxteri siibstitissent, ipsis deinceps oflensus, durus,
nit. > Juxla quod ilem Nicolaus papa ait: « Qux terribilis, et in multis adversus esse coepil.Eumdem
Lolharius, > inquit, « rex fccii, accusatioue non auiem episcopum in uberiorem satis familiaritaiein
indigent. Manifcsla sunt opera carnis, qnx sunt for- admisit. Sic igilur inferl indubitabile palam esse,
nicaiio, imraundiiia, > etc. Dimiserat siquidem uxo- qnod Ecclesix pacem turbaverit. <Facienlis enim, >
rem propriam, et aliam superinduclain publice te- ut ail Joannes papa, < procul dubio culpam Iiabet,
nebat; sicque, licet ncc accusatus nec cilaius, ca- qui, quod poiesi corrigere, negiigit emendare. >
r.onice tamcn cxcommunicatus est. Scriptum qnippc est: <Non solum qui faciunt, scd
573 DOCUMENTAIIISTORICA. 57i
eiinm qui consentiunt facientibus, pariicipes judi-1• A maciler tnmqite fruslratorie declinavit, cl maiiife-ie
cantur. Negligere enim, cnm possil quis detiirbares subterfugit. Unde tanquam notorie reus, sialini,
perversos, nihil aliud esl quain fovere : nec carett ordine judiciario prxlermisso, non indigne nomiiia-
sciupulo consensionis occulte, qui manifeslo faci- tim est excommunicalus.
nnri desinil obviare. > Iiem Innocentius : i Error Episcopus conlra : Senlentiam excommiinicationis
cui non resisliliir approbatur, et veritas cum miin se quamvis de faclo latam, de jure tnmen lenero
nime defensatur, opprimiiur. > Item Gregorius: negat, vclut aperle contra jus et ordinem legtim ct
i Consenlit erranti, qui ad resecanda qux corrigii canonum datam. Mullolies siquidem, etsi de faclo
debent non occurrit. > delur, nullatenus lainen apud Deum, vel apud Iio-
iDeinde, sicul prosequilur arcbiepiscoptis, cumi mines ligat: veluti si quis excoinmimicetur ul com-
formidabili metu et lnullis oppressionibus dominusi pellalur ad malum; verhi gratia ut schismalicus aut
rex in exactis oblinuisset, idem archieniscopus non hxrelicus liat aut permanent. D» lalibus enim ait
multo post metus instanliam reversus ad cor, et papa Gelnsius: « Cui est illala sentcnlia, deponat
dolore cordis lactus intrinsecus, nec sui vcl suorum errorem, et vacua est : si injusta est, lanto eaiL
reveritiis pencula vel damna, ubi exsilium subiit, curare non debet, quanto apud Detimel ejus Eecle-
ibi acprriniam de promissis contra dominum et B I siam nemiiiem iniqua senlenlia gravare potesl. lta
Ecclesiam pcenitenliam agens, posl sui snorumqiie ergo se ea absolvi nou desiderct, aua se nullalenus
proscripiioncm, el post exspeclationem anntiam, in ligatum videt. > Si quis item vel majorem, vel pa-
eorumdem promissorum exactores, observalores, rem sibi, vel allerius parochianum excoinmunicet;
eisque consentieates, gcneraliier el publice senien- patet quod nulltiin eorum aliquatenus excommunica-
tiam anatbemalis dedit. Quam ul per Angliam de- lio tenet; scribit enim Calixlus papa : < Nullus alie-
imniiarei, in vi obedienlix niox episcopo Londo- rius lerminos usurpet, ncc alterius parocbianuin
niensi, suffraganeorum episcoporum decano, scri- excommunicare prxsumat. > Quare talis excoinmu-
psit et injunxit; mandans eisdem et aliorum quo- nicatio nec rata eril, nec vires ullas habebil, cum
riimdam, qux secundum Deum erant, exseculio- liullus alterius judicis, nisi sui, senlenlia tcue-
nem, in virtuie simililer obcdientix. Qui, sicut ait, biinr : ubi sicut in concilio, apud Compendium, pro
nibil mandalorum implens, sed lergiversalionftus communi ulilitale stalutum est: < Cum alterepisco-
qiiibusdain aperle subterfiigiens, sicque operis evi- pus alterius parocbianum, causa deprxdaiionis ex-
dentia crimen suum manifeste confessus, apertc commiinicaveiit: ilem el qui a prxlalo suo in causa
sentenliam excommunicalionis incurrit. Canonum r qualihet ad majorem audienliam appellat, jam ejus
siquidem violatores el eis coiisentientes, sub ana- jurisdictioni quanliiin adcausani iliainnonsuhjaceat.>
lliemale coiisiituit Adrianus papa dicens : « Gene- Et ideo sicul nec judicari, sic nec etiam excoinniuni-
rali decreto consliliiimus, ut exsecrandum anatheina cari, propter eam, ab illo deinceps poiesl, aut debet.
fiat, et velut prxvaricalor fidei catholicx seaiper Ul enim decrevit Sixtus papa: < Quoties episcopi
apud Deum reus exisial, quicunque regum, vel epi- se a comprovincialibiis suis, vel a melropoiilano
scoporum, nul polenlum deinceps, Romanorum de- prxgravari putaverint, aul eos suspcclos habueritu,
creta pontiliciim in qiioquam crediderit vel promi- mox Romaiiam appellent sedem , et interim eos
serit violandu. > Item Damasus papa : « Violatores nullus excommunicare prxsumat. Quod si alilcr a
canonum graviler a sanctis Patribus judicantur, et quoquam fuerit prxsuinptum , nil erit, sed viribus
a sancio Spirittt, cujus instinctu dictali stint, da- carcbit. > Moris etiam quandoque fuil, in excom-
tnnantur : Quia Spiritum sanctum blasphemare non municationis senientia, sicut et in aliis, ut ean»
incongrue videnlur, qui contra eosdem sanclos ca- suspenderel appellalio, post eliam mox inierposila.
nones aliquid vel agunl vel loquuntur, vel facere Siquidcm in Digeslo scriplum est: < lnteger status
volenlihus consenliunt. > Item Gregorius : « Nulli csse debet provocalione inlerposita. > Ergo cisi
fas est vel velle, vel posse transgredi apostolicx D abstinere ordine quis jusstis sit, et provocaverii,
sedis praecepla. Sit ergo ruinx sux dolore prostra- poiest inleriin participare, cuin sit boc conslilulum,
tus, quisquis aposlolicis volueril contraire decretis; et sitjuris, ne quid pendente appellalione movealur;
nec locum deinceps inier sacerdoles habeat, sed ex- juxla quod et adliuc obtinet, ut, si quis clericorum
torris a sanclo ministerio fiat. Non de ejns judicio ab ofliciofuerit suspensus, et appellavcrit, inieriiii
quisquam postea curain habeat. Damnatus a sancla pro suspenso non habeatur; sicut nec degradatus pro
et aposlolica Ecclesia sua, inobedientia atque prx- degradaio, uec de beneficio privatus, pro privalo.
snmplione, a quoquam esse non dubitatur, qtti non Secus auiem ideo forte jam obtinel in excommuni-
solum prxfalx sanclx Ecclesix jussionibus parere catione, quia secum habet sui exseculionem ; qiiia
debuit, sed cliam aliis, ne prxterirent, inculcare. inox eliminal ab Ecclesia, et loquendijus tollit. Pro-
Sitque alienus a divinis et pontificalibus officiis,qui vocari non potest ab exsecutione sententix, propler-
noluerit apostolicis obedire prxceptis. > eaque nec ab cxcommunicatione. Quamvis auteni
Hunc eliam reatum, ut arcliiepiscopus addit, sibi sequens appellatio non suspendit excommuiiicaiio-
palam episcopus auxit, cum mandata stia, de prose- ncin, procul dubio lamen prxcedens eam impedil
quendis qux secundum Deum crant, tam conlu- ne licri possit. Licetque de faclo subsecuta fuerit,
§75 S. THOM.vSCANTUAR. ARCHIEP. 376
ipso jure tamen eam infirmat, et irrilam facil; qnia A occuparet, sicttt sxpius niit, ob domini papxel Eccle-
prislinumslatum prorsus integrum appellaiui cuslo- six Romanx fideliiatem, non superbe, 11011 conten-
dil. Iiem excommunicalionem contra censuram et liose, non nimis severc agendum sensit et egit: tole-
ordinem canonum factam nullius esse momenti con- rabiliorem repulans in quibusdam dissimulalionem,
siare dehet. Ordo quippe servandus est : sic enim el ad lempus palienliam, quam separationis augcre
sintuit Adrianus papa': i Nemo suspendcndus est a perniciem», ipsius etiam sanclx Romanx Ecclesix,
communione, nisi evocatus ad causam minime oc- qtix diebus his pleraque dissimulavit et susliuuit,
currcrit. >licm in concilio Parisiensi: <Nemo prx- secutus exemplum, et documenta sanciorum. Ait
propere vel prxposlere scilicet nec commonitus, nec enim Urbanus papa : < Ubi multorum slrages jacet,
conviclus, esl judicandus. > Item Aiigusliniis : < ln Siibtrahendum est aliquid severitati. > Item Augus-
episcoporum concilio constitulum est. nulluin cleii- linus : <Ubi per graves disscnsionum scissuras, non
cum, qui nondum convictus est, suspemli a coininu- hujus aut illius hominis est periculum, sed jiopulo-
nionc debere, nisiad causam suaniexaminandam se rum sirages jacenl, delrahendum est aliquid severi-
non prxsentavcrit. >ltem : < Nos qiiemquam a com- tali, ut, niajorihtis malis sanandis, charilas sincera
niuiiione prohibere non possumus, nisi aut sponte subveniat. > Idem : « Cum quisqnam fralrum ct
confessum aut convictum. > Itaque cum excommu- Chrisiianorum in Ecclesix sociclale consliliitorum,
nicaiur qui nec conviclus est, nec confessus, inio in tali peccnto deprehensiis,' ut anatheinaie dignus
necaudittis, imo ncc citatus, imo nec commonitus; habeatur : fiat boc ubi scbismaiis periculum iml-
talis siiiuidcnt excomnuiiiicntio nihil virium babere lum est. > Idem : i Non polest salubris esse cor-
recte credi dehel, vciuli contra canones vcl ordincni reciio, nisi cuin ille corripiiur, (jui non babet so-
ecclcsiasiicum facta. Sicut et i prolatam > ut in ciam mullitudinem. > Etinfra : « Consilia separatio-
codicc lcgiiur , < sentenliam conlra solitum judi- nis et inania snnt, et perniciosa, aique sacrilcga :
ciorum ordinem, auctorilatcm rei judicatx non ob- quia impia et superba sunt, et plus perliirbanl inlir-
tinere certum esl. > ltein : < Ea qux slaluuntur ad- nios bonos, quam animosos nialos. > llxc ilaque,
versus absentes, non per contuniaciam scilicel, de- sicul ail cpiôptiS, ipse seculus, si quid comra
niinliationibiis ncquaqiiam ex more convenlos, judi- Ecclesiam exactum ve! actuw novit, non niox consen-
culx rei firmitulcm non obtinere. > Quod ulique sionis culpnm conlraxit, vel pCtr.XDimeruii, si non
multo ferveniius in excommunicatione lenendum reslitit, si non defensavit, si non vindJessii, CIIJMS
csl; qux qtianlo lerribilius immaniusque prxcipi- hoc oIBcium fuit. Non cuim qnidqitam timide, stJ
tnt, scilicet in dinboli potestatem, in ipsam eliam Q malitiose quidquam oniisil, sed uliliter elconsiliose
unimx mortem, tanlo magis contra ordinem non qttxdam dissimulans, quxdam sustinens, sxjiius
csl prxcipilanda : prxserlim in episcopum, qui nec etiam dominum regem intrepide, sed benigne, con-
excommtinicari nec etiam audiri debet nisi in syno- venit; mullisetiam terrendo, (sed non cominovii);
do : sicul tcslis est Julius papa : < NtilIusepiscopus,> ponens, sicut instruit Augustinus, anle oculos Dei
inquil, < nisi in Icgiiima synodo pulsatus, audiaiur, jiidicium; lerrens cruentnm conscicniiain, ei sim-
vel judicelur, vel damnetur. > ltem Zephirinus plicem suadens poeniLcntiam. Multa nuilioties vel
pana : < Qttilibet cpiscopus non prius atidiaiur, vel non fieri, vel corrigi, modestia supplicationis obti-
judicetur, vel exconimimicelur, quam regulnriter nuil, qux nullalenus impetrasset, si devium conten-
vocnlus sit ad stiorum convenlum episcoporum, et tionis et severitaiis inccssisset. Cui non debet in
pereos ejus cansa rationabiliterdiscernatiir.) Iicm vilium depulari, vel ad odium relorqueri, si domini
Hyginus papa. < Nullus melropolitanus, ,absque cx- regis gralium sibi quxsivit aut servavit; prxsertim
terorum omnium comprovincialium instantja, de ciim apud euni nulli nocuerit, et miiltis sxpe prc-
causis episcoporum aliquid agnt, quia irrilx erunt, fueril. Quod multo levius, et plenius archiepiscofjo,
aliler actx, quara'in conspectu omnium veniilatx. > tanquam specialius dilecto, potuisset evenisse, si mo-
Item Calixlus papa : « Si quis metropolitanus, nisi D I destix et humililatis viam voluissel elegisse. Non
quod ad suam solummodo propriam parochiam per- itaque, sicul infcrl episcopus, officiisui negleclor, vel
tinet, sine concilio comprovincialium omnium epi- canomim contemplor, aut violalor fuil; quia, si quid
scoporum, agere tenlaverit, irrilum erit et va- forte lunc egit necessilate, non tamen volunlate.
ctium. > Violalores autem canouum definit Damasus papa
In crimine quidem notorio, quod et prxter ordinisi i qtii conlra eos non necessilale compulsi, sed vo-
observationem recte detur excommunicaiionis sen- Iuntarie faciunl vel facicnlibus consentiunt. > El,
tentia, sicut allegat archiepiscopus, nec diffiteturr sicut ipse ail, nec mala fecit nec malis consensit,
episcopus. Crimen atilem noioriuin in se prorsttsi scd, qnalcniis licuit et ulile credidit, quantuin' po-
diffueiur, scilicet ecclesiaslicx perlurbalionis et in- tuit obviavit, implens illud propbetx : « Recediie,
obcdientix. Pacem enim Ecclesix, sicut aflirmal,, exite, et immundum ne lctigeritis. > « Quid est. >
nullalcniis turbarc siudiiit, sed, quanlis consiliis ctt ait Auguslinus, i langere inimundum, nisi consen-
auxiliis poluit, fovere el augere laboravit. Nec oc- tire peccatis? Quid est autcm inde exire, nisi fa-
casione schismalis in aliquo malignaius csl conl>-a a cere quod pertinet ad correctionem malorum, quan-
Ecclesiain. Sed ne schismalis malum ctiam Angliam 1 tum pro cujusque gradu atquc persona salva pac«
S77 DOCUMENTAIIISTORICA. 573
fieripotesi? Displicuil tibi quod quisque peccavii?? A lix debito; quippe ut nd quam se ei non UJiiericon-
noii teiigisli immundiim. Redarguisti? monuisli? sianter atlirmat. In cxteris vero, quorum cxsecuti»)
corripuisti? adhihuisli retiam, si res exegerit, con- poterat schismatis malum augere, subslilit; tuni quia
gruam, et, qux non violet, disciplinara? Existii necessarium fuit, lum quia ad exseqiiendiimse teneii
inde. Iloc est imniunduin non tangere, et volun- non credidit; et, licet si ex abundanti, lamen ut tin-
tale non consenlire, et ore non parcere. >Idem : diqne plenius munirctiir, sempcr aute maiidatoriun
i Neque eonsentienles silis malis ut approbeiis, ne- susteptioncm, conlra cimcta Ecclesix regnique ac
quc negligentes ut non argualis, neque snperbienles: sui gravamina domintim paparn appellavil, ejus au-
ut insultanier argualis. >Itein : i (Viisquis vel, quod[ dienliam eligens. Cuinque Irans mare poslea coram
polest, arguendo corrigit, vcl, quod corrigere non legalis aposlolicx sedis appellalionein prosequi prx-
potesl, salvo pacis vinculo excludere non potesl, stoesset,scdnon essel qui vel contradiceret vel judi-
xquitateimprohat, firmitalesupporLal :omninoliher, cnre vellet, iiiconiinenli denuo cum prxsenlibus
prorsus securus, penilus esl alienus. > Ilem : « lia, coepiscopisappellationcm innovavit. Quam dominus
quis malis sociatur, si mali aliquid cum eis cominit- papa, per litteras ipsorum el legatorum sibi nuntia-
til, aut commitlenlibus favet; si aiitem neuirum tam poslmodum ipsis reniisil; et eos ab ejus perse-
facit, nnllo modo sociattir. Porro, si addal tcrlium, B cutioneprorsiis absolvit;-pacemque ac indncias con-
ut justus in misericordia corripiat, vel, si eam per- tra arcliiepiscopum, quousqucin gratiam regis rcdi-
sonam gerit, et ratio conservandx pacis admittil, rei, per lilleras suas indulsit. Cum aiilem iuterim
eiiam coram omnibtis arguat; removeat, vel ab ali- rumor iiisonuisset de novis quibusdam minis ct mo-
quo gradu houoris, vel ab ipsa communione sacra- litionibus arcliicpiscopi, ne possel episcopus, sicut
nienloruiii, plenissime oflicium implevit. Ubi au- nnte, nliquo modo quasi prxventtis iniiodnri, mox
lem cxiera impediuntur, illa duo retenla seniper iterum publice provocavit, et oninino recusans uc
incorruplum cuslodiunl; scilicet ne faciat inaluin, declinans arcliiepiscopuin, tanquam cx manifesiis
nec approbel factum. > Ex his ilaque se non solum causis jure sibi suspectum, .indiciiiiaiii domini papx
a reaiu consensionis malorum excusalum probat prxelegit. Sic igiiur, ut infert, eisi teiieiur ci obj-
episcopus,sed eliam manifestum in se modestix pro- tfire, non tamen aliqiiatenus iuohediens potest de-
videnlixque prxfert indiciuni, dum mala melius prehendi; prxseriim cum non frusiratorie, sed juxla
tulit, quam si ciiam foras cxiulerit, et per hoc immi- necessilatem seinper prxveniens appellaiio, sibi c.on-
nens schismatis argiimenlum impedivit. tra crimen inobedieniix rciiiediuin loret ct excusa-
Plus etiam dicit, quod exactionibus domini regis lio : prxserlim etiam cuni eamdeni appellulionem
r.on mos vel condescendii, vel condescendendum prosequi nunquam subterfugerit,nec adliucsubterfu-
suasit; sed, cum coepiscopis, non minori periculo , gere velit.
nec impari sollicitiidine substilit, donec, aliquandiu Sed nec etiam obedire quidquam omnino se de-
post, communiter, ob sedandam regis iram et vitan- bere sentit et asscril. Siquidem ex professione quam
dam Ecclesix lurbaiionem non minimam, placuil ut Tbeobaldo, bonx memorix arcbiepiscopo, fccil in
regiasconsuetudinesproniillereiitgeiieraliieroiniies, Herefordiensi civitale, se tentuni non esse dicit,
non expressim aliquas (quia expressa nocenl, non nisi dum llerefordiensis cpiscopus exsiilcrit; quod
expressa non nocenl) : consueludines eliam noiuitie cum esse desiit, oinnino per dominum papam iiber
tanren bonas inielligenles. Cum aitlem domiiius rex, cl absolutus desiit, et ex ea professione teneri,
quales voluit, posl expressisset, et in scripium re- taiiqiiam lacile, licet non expressim, nd tempus
degisset, i'd sigillis arcliiepiscoporum el episcopo- facta, scilicet dum inde maneret episcopus. Cujus
rum confirmari pctens insianler et urgens graviier rei foriissiiiium argumenlum esse, quod uiique non
posl mullam el integro die cuui episcopis protra lenerettir, si alterius provincix fieret episcopus.
clam hxsilatioiiem, landem arcbiepiscopus sinc Sxpius proinissionibus conditiones quxdam inesse
cxterissolus succubuit, et acquievii. Ipse viderit, si j)] lacite iiitelliguntur, qtiamvis non exprimanlur, ve-
digne melum aliquera bonori Dei et ordini suo prx- luli cuni dos alicui, propter certani malrimonii spem,
lulerit; si fidem etiam domino papae el Ecclesix absolute promittilur. Non minus enim subest tacita
ftomaux servaverit, ad quam arctius de speciali conditio, scilicel ut ita demuin promissio leneal, si
juramento tenetur. Viderit etiam si, post Scyilxam nuptix sequantur. Item , ut in Digesto esl, ctun
voraginem, non eiiam Charibdim inciderit, cum inter locaiorem et conductorem convenit, ne con-
omnem promissionem regi deinde ruperil. Horum dudor inter lempora localionis de fundo expellatur;
omnium se participem et reum ncgat episcopus, in quamvis nihil exprimalur de soltitione pensionis,
cenloremque scbismalis, et perturbalorem pacis Ec- tamen verisimile cst ita convenisse de non expel-
clesix, tam vcre qtiam probabililcr difliieiiir. lendo conductore, si pensionibus pareat et, ut opor-
Ab inobedienlix quoque crimine se non roinus tet, colat. Cum auiem, ut adjungit episcopus, ad
excusat. ' Londoniensem sedem irnnslalus professionem archi-
Quidquid enim mandatorum arcbiepiscopi vidit episcopo minime fecerit, nibil equidem ei debere
lioii Ixdere statum Ecclesix, diligenler, ut asserit, dicil, scilicel nec suo, eliam Londoniensis Ecclesiae
exseculus est, magis cx ofliciosuo, quam ex obedieu- lioiuine. Semel enim liberalus, nec per eam in po-
S7.j S. THOMAS CfANTUAR.ARCHIEP. 580
. legitimus, aliud usurpatio quod fieri tempus imjiel-
testaiem rccidit, sicnt nec de jure fori filius famiiix, A
eiim extranex personx filius adoptivus sit, secum lit. > Sed Silvesler papa siiniliter in quosdam adver-
tamen palreni adoptivum in jioleslaiem traliit. Magis sarios suos animadverlisse legitur, sicui ipseinet
aulem per eani ipsain liberalam dici convenit: prxscribil. Ail eniiii : i Usiliarius Palricius mandavit
serliin cuin dc jure non filia, sed maler Canlua- me ad se pacifice venire, et pro quibusdam eccle-
riensis Ecclesix sil; sicnt el a prima constitulione siaslicis dissitalionibus in palalium principis, ad
Ecclesix in Anglin, diebus quinquaginia duorum primum el secundum veluni retinuit onmem clerum
et populum, qui mecum veniebat, nisi me solum et
apostolicorum fuisse perhibelur, et in scriptis au-
llienlicis legiiur : sicut eliam bealus Gregorius, in Vigilium diaconum meum—me vero vi retcntum
ea Chrisliuniiatcm rciiovans, censuit et ordinavit miserunl in exsilium, in quo sustenior pane tribu-
ut deinccps essct prout ejusdem scripla lestanlur; lationis et aqua angustix. Ego lamen non dimisi,
quamvis secus obtinuerit, occasionc paganitatis qux nec dimillo propterea officiuui; sed cum episcopis,
mox Londonix ncquivii exstirpari. Propterca sedes quos congregare polui, eos qui lalia erga ine ege-
arcbiepiscopalis prxler ordincm esse ccepit, et hac- runt anatliemaiizavi. > Idem Vigilio : < Uabcto cum
tenus mnnet, Cantuarix : ubi prinio renovala est, et . liis, qui libi consentiutil, plenae damnationis seu-
inde paulalim per Angliam propagatn, reclamnntibus tenliam ; sublaiumquc libi nomen ministerii saccr-
tamen assidue Londoiiiensibiis episcopis. Sic igitur dotalis agnosce, sancli Spirilus judicio, et apostolica
bona fide, jiislisque ralionibiis se liberum procla- a nobis aticloriiule, damnatus. > Ad hujus igilur
inans episcopus , velut semel per auctoritalein apo- exeinplum, quod de crimine, quamvis non notorio,
stolicam manuinissus el exemplus, nec unquam lamen sibi nianifesto et indubitalo, rectissime,
deinccps novx suhjeciionis servituti supposiius, et quamvis exlra ordinem , damnaverit episcopum,
inobedieniix se reum in niiilo probat, tanquam nec congrue sibi videtur arcbicpiscopus allegare; quasi
obedieutix debitorem. de jure facere poluerit et feceril, prxsertim cum
Si replicat arcbiepiscopns quod saltem tanquam et domini papx vice fungatur, cujus etiam legalus
aposlolicx sedis Iegnto sibi lenebatur obedire , con- cst.
tra id episcopus oppositx appellalionis et recusaiio- Episcopus conlra : Non cxemplis, inquil, sed le-
nis obslaciilmn ohjicil: qui sc soltim domino papx gibiis judicanduiii esl ; nec quid faclum sil Romx,
dcinceps siihjeciuni fttisse manifesle convincit. Addit sedquidficri debiiil, allcndendum est. Licuitqui-
eliam quod jure legaiionis nondutn babet arcliiepi- dem semper et licel doniino papx conlra jus slri-
scopns ju"'isilicJ.io::emin Anglia. Siquidem Ron.anx clum sxpius agere, maxime cum necessitas poslu-
sedis legaius ut legalus Cxsaris est, scilicet prxscs let. Quanivis enim legihus vivat, legibus tanien so-
vel cprreclor provincix vel procoitsul. Sic autem in lulus esl. Et sicut Chrislus in se sncramenta no-
Digesto est: < Proconsuli jurisdiciio, scilicei conlen- slra cemplevitj, non aliqua sui necessitaie, sed nos
tiosa, prius non compeiii quam in provincram vene- ad iiniiandum provocandi voluniale : sic eliam do-
rit. > Item : < Prxscs in provincix boniines latttum minus papa sxpe canonibus obtemperat, non quod
iniperiiim babel, et hoc, dum in provincia est. >Nec necesse habeat, sed ut ejus aucioritas et exemplum
jgitur, ut infert ejdscopus, polest aliquatenus arcbi- alios ad obtemperanduni urgeat. Sxpius etiam eis
episcopus ut lcgatus in Angliam advcrlere, cuin ncc non stat. In ejus siquidem potestale est sicut novos
in ea sit, nec in eam post tempus legutionis veneril. condere, sic et veleres nioderari, vcl temperando
Sic ilaque concludit episcopus senlciuiain excom- vel aggravando, nonnunquam eiiam eorum censu-
municatioiiis in se latam nullaicnus lenere : tum quia ram penitus omittendo, vel contra faciendo. Quam
prius prxter ordinem Iata est, cum in se nibil nolo- ulique potestatem solus accepit, el sibi soli conii-
rium criminis sit, lura quia prius nppellavit, tum quia nue retinet, et, cum vices suas sxpius aliis credat,
de archiepiscopi jurisdictione non sil. in partem quidem vocat sollicitudinis, non in ple-
Archiepiscopus ad hxc : Quainvis , inquit, prx- D nitudinera poleslalis. Quibus ctiam si quandoque
dicta in episcopo notoria non sinl, quia tamen pu- laxins indulget, non tamen eatenus ut liceal eis ali-
blice de eo dicunlur et creduntur, ob ea juste dam- quid vel extra mcias anliquiialis, prxsertiin quas
nalus cst ; et prxter observationem ordinisjudi- aucloritale Veleris et Novi Testamenti tenentur
ciarii: iiiaxiine quia in mullis libertas et aignitas: observare. Nam nec eliam domino papx licet has
Ecclesix, per ejus, sicut ipsemet loquitur, dissimu- transgredi, sicul est testis Zosimus papa : i Contra
laiionem cl paiieniiam periclitata sit. Quem ob boc: Palrum, > inquit, i slaluta aliquid concedere vel
cliam cxlru ordineni puniri justum et titile fuit, ulL mutare nec hujus sedis potest auctoritas. > Apud
ulii rebelles et lurbatores Ecclesix magis terrean- nos inconvulsis radicibus vivit anliquitas , cui dicta
lur, el resipiscant, cum sibi dubilare non debeantt Patruin sanxere reverentiam. Et servata quidem
iiiferendum quod lanii nominis ct poleslnlis viro) semper, eliam a primo hominis peccalo, seinper
jani viderinl illalum. Sa:pius cnini conira striclumi anliquilas est, ut criininis reusdamneliir, sed dcin-
lalionis lciiorein, et inslitulionis solilum ordinem,, de, qui confessus, vel convictus, vel cilalns fuerit.
necessiinlum variclas inulla fieri stiadet ct urgct. Nam el Adam est non prius damnalus, quam cita-
Quiu, sicitl uil pnpa Innocenlius : < Aliud esl ordo> tus el comnionitus, cum dictum esl ei: < Aduui,
381 DOCUMENTAIHSTORICA. 382
tibi es ? > nec prius quam coufesstis, cum ait : A opposnit, ut ipse etiam contra juslilix prosecutio-
i Mulierdedit iiiihi et comedi. > Mala quoque So- neui appellaveril. Sic consensum nolorium in cri-
doinx sicutscribit Evarisius papa : < Noluit Domi- mine notorio palam et inexcusahiliter oslendeiis :
inis andita prius judicare, quam manifesle cogno- et ex boc, quin excouiniunicatione, quamvis prxter
scerel: cum tamen omnia nuda et aperta sunl ocu- ordinem facla, juste firmilcrquc teiieatur, negare
lis ejus. Unde ait : Descendam el videbc utrumii ntillaienus valens.
clamorem opere compteverinl. Cujus exemplo mo- Episcopus econlra : Non solum se, sed Ecclesiam
neinur ne ad profcrendam sententiam unquamn Anglix lotam, illius appellaiionis interpositioncm
prxcipites simus, aut lemere indiligenlerquee constilnisse, secumque fecisse, respondit; non malis
discussa quoquo inodo judicemus, dicente veri- conseuliendo, non mala defendendi proposiio, sedob
lalis voce : JSolile judicare, et non judicabimini. EcclesixRomanxfidelitatem, suiqucpacem: scilicet
Sed nec nperte'traditur, quod adversus hxc aliquidj prxpediendo niraiam nimisque perictilosain archiepi-
egerit papa Silvesler in Usiliarium ct Vigilium. scopi severitatem, ne schismalis augereiur discrimen,
Coutra ordinem igitur qtietn etiam lam diligenierr quod etiam cum enormi Ecclesix damno secuturum
Deus ipse servavit, et ex se servandum docuil, fuisse dubiluri non polerat, si conatus archiepiscopi
quem etiam tam immobiliier servandum aucloriias3 R processissent : quando eliam constat humilitate pa-
sanclorum tradil, nunquid quod arcbiepiscopus5 lieniixmeliusvicisse poiuisse, et jamacerbitaiis mul-
egit etiam legatus ohlinere debel ? et non magis5 tiplicatione satis periculosius regem exacerbasse. Si
irri'.um esse ? prxserlim cum el simul accusalorr replicat archiepiscopus quod non eo minus, sed eiiam
et judcx non poluerit. De suspecto siquidem aitt magis nolorius est mali consensus, quod in socia
Nicolaus papa : « Quia suspecti et ininiici judicesi deprebendilur multitudine : contra episcopus magis
esse iioii debeanl, et ipsa ralio dictat, et nuiltisj prxpedilionem schismatisprobubiliier confiletur ; et
probaitir exemplis. Quoiiiain quid gratius dareqnis. mali consensum prorsus diffitetur. Sed et id post
inimico polesi, qtiani si ei ad iinpetcndiim, ijtiem, secundam et etiam lertium demuin correplionem
Ixdereforle volueril. i El infra: « Hinc Juslininiiiisj fieri debet, sicut et Doiiiinus in Evangelio prxcipit
imperalor pius Icgibns suis promnlgasse d;gnosci- dicens' < Si peccaveritin le fraler lutis, corripe enni
lur dicens : Liceat ei, qui suspecium judicem putat, inter le el ipsum ; si non audierit te, adhibe tecum
antequam lis inchoetur, eum recusare, ut ad aliurn, untini autduos; si eos non audierit, dic Ecclesix :
recurratur. lla qiiodam modo naiurale est suspe- quod si nec Ecclesiam audierit, sit tibi veiut etbni-
ctorum jiidicum iusidias declinare, et inimico-< . cns el pttblicanus. > Nibil igitur, sicut concludil
rum judicitim velle refugere. > Idem : i Anasia-. episcopus, viriiim babere sentenlia non indigne cen-
sius etiam Pirenorum episcopus lerlio vocatus, quia selur, qux niliil etiam ordinis prorsus observare rc-
iioii occurrit, a patriarcha suo condemnatus experitur.
sliterat.. Sed solum quia, cum vocaretur ad syno- Archiepiscopus ad bxc deterininat : Tunequidem
dum, qucd inimicus essel ipse qui judicabat, cla- ordinem omiitendum non esse, cum servari potest;
mavit, a sancia Chalcedouensi synodoad senteniias cum autem non potest servari, pro servaio lumen
illatas examinandtis reservalur , sed quusi pro ni- per inlerpretationem habendus est. Nam et alias
hilo habitacondemuatioiie priori. > Quod itera non eiiam apud Deum factum est, quia fieri non potuit,
debeal idem accusalor esse, simul etjudex, teslis pro facto tamen nihiloininus accipitur ; ul in eo qui
est Augustinus dicens : < Quis sibi utrumque audet baptlsmiseu pcenitenlix sacramenium desiderat, nec
assumere, ut cujtisquam ipse sit accusator et ju- implere polest.
dex ?» Item Fabianuspapa : i Nullus unquam prx- < Huicenim, > sicul ait Cassiodorus, i Voiumpro
suinat accusalor simul esse, et judex, vel testis ; operereptitalur, scilicetpropterimpossibilitatem.Sed
quoniam in omni judicio quatuor personas semper et apud homines regtita juris est, in oranibus causis
necesse est esse : scilicet judices non idem sint, D E id profacto accipi, in quo quis alium perhorrescit
sed per se accusatores, per se judices, per se acquo minus fiat; ut in codice diciturdeeoqui propter
cusali: > Sicut igilur infert episcopus, ejus qui vim vel metura non appellat : nihilominus enim res
contra prxcedentia omnia, lam manifesie, tam injure appellationis agitahitur. Similiter ilaque, sicut
discrele, tam prxcipitnnler egil, quid nisi verborum infert archiepiscopus, j'ureprocessissedicil,incausa
inanis prolatio et in venlum jaclaiio puianda est, contra episcopum, qiiainvis non in synodo sua,
ut nec nomen sententix mereatur ? quaravis sine commonitione vel citaiione prxmissa.
Archiepiscopus addil etiam item quod cum intra Synodum etenim alienam habuit qui suam hnbcre
diutinam exspectationem, multis sxpe supplicatio- non poluit. Sed et pro citato el pixmonilo probat
nibus, comminalionibus, dominum regem flectere habendum, qui se niagis eiiam oblulisse debuit, ul
studuissel, nec prxvaleret, el demum in hoc esset cujus fama plurimum laborabat; quem etiam muliis
ut securim poneret ad radicem, cum ullerius par- ex causis satagere vel commonere nequivit: primo
cere nec posset nec deberet, episcopus in regis cau- quidem, quia magnum chaos terrarum inler se et
sa tara indubitanler el nolorie injusta se primiim ipsum sit; deinde, qtiia jamdudum apud externs
advcrsarium, el eatenus vchcmcnteni dcfensorem genles peregrinus et cxsul, eorumque elcemosynis
383 S. THOMJE CANTUAR. ARCIIIEP. 584
sustentatus, neminem ad faciendas citaliones vel A quain aperte manifesteqiio convictus, nec in eis ap-
commonitiones oflicialem babere possit, nisi forte pelluns audiri debei, maxime cum ipsum ob ea pu-
qui se grutis et pro Deo tuniuin oblulerit; lertio , niri puhlice iuiersil, ut et ipse resipisccrecompulsus
quia, cuin aliqui quandoqtic missi per regis minis- salvelur, et Ecclesix status refortneiur. Iiaque, sicut
tros capti, verberaii, niale traclati, incarceraii, addit, in ejus causa prorsus excludilur appellatio, si
periculoque inembrorum aut moriis subdiLi sunl; nec cpiscopus nec aliquis pro co vel appellare polesl,
cxteri, juslo meiu prxpediti, legalioneni lain formi- vel appellans audiri debel; prxsertim cum in Di-
dabilcm subire deinceps ausi non sunt. Sic igilur, gestis esl : < Non liceal in aliena causa cuiquam :ip-
ui concludit, legaliler et canonice tanquam contra pellare. >— < Nisi forte, > sictil ibidcm excipitur,
citatum el praemoniium episcopum, senlenlia pro- < quibus mandalum est,velnegotiumalienumgeruiil;
cessii, et lirmiier obtinel. quod mox retis ratum bahenl. > Al, ulassumil, hic
Episcopus cconlra : Non scmper quod fieri debet nec mandari nec raluin haberi polest : quod nec
pro faclo habendum, respondit; cum fieri propter fieri debet. Solent ilem, sicul el indignum est, au-
vim vel meium non polest. Namque et alias, ut in diri appellantes quorum interesl : « Sed hos, > sicut
Digestisscribitur, injureprodiluinesl.deprebensione et ibidem est, « verum est propriam causam defen-
fieri manifeslum furein. Cxlerum, si ciim libi fur- B " dere. Propriam autem causain eam esse palam est,
luin facerein, abscondisti te ne te occiJam, etiam si cujus emolumenliim vel damnuin ad aliquem suo
vidisii furlum fieri, allamcu non est manifesium. nomine pertinet, ut cum procurator victo venditore,
Ctiiii eiiam, propter ineltim, leslameiiiuin non fa- vel e converso ; vel credilor, victo debitore, vel e
cis, litem non contestaris, rcm non evincis, reum converso. Causa vero regis, ul assumit, nec episcopi
noii accusas; non lameii vel testaiiientum faclum, nec alterius quidquam inleresse facit, ul interces-
vel lis conlcsiala, vel res evicia, vel quis accusalus. sionem interponant; imo polius palrocinium ad
liabet eliam similihus iiiuliis simililer. Denique corrigendum coinmuniter Ecclesia lota fidelium
(piod dicilur propter melum aut viin omissum pro adbibere debet. Quia publicc inlerest potius taiilum
faclo. accipi, 11011 debis accipitur quxlcx fieri jubet, maltim coerceri, quam, vel sub nlicujtis necessilatis
sed oe his (jux ad reinedium indiilget; ut siiul ap- palliatione, fovcri. Non itaque, sicut concludil, iu
pellalioncs, prxscripiionuin iiiicrpretaiiones; naiu lam dctcslandi negotii parte aliquem, vel ab ipso
hxc, si propter vini vel inetum oiiiilluiilur.pro faclisi rege, vel ab episcopo, vel ab alio quovis appellatio
Ininen accipiunlttr . maxime si quis cas faccre non fieri potest vel facta recipi debet.
ausum publice protesteiur. Proplerea quidemarcbi- Episcopus econtra respondil, et regem et se,
episcopus ordinem eliam coiiuiionitioniiniel citalio- velquemvis, nomine regis juste provocarepotuisse:
num observasse potuit, biiicplaneconviucilur, quiai inaxime quia dominus rex nunquam se justilix sub-
multo fortius excoiiiiniinicalionis faciendx prxpara- iraxerit, imo semper obtulcrit; sed et inslanler
loria prxmissx limere non debuil, quia jnm fncix; et salis anxie posttilare non deserilsibi judices con-
denuntialionis, passim et publice per Angliam post; tra arcbiepiscopum delegari; coram quibus etiam
liiillcrc iiou dubilavit, scilicel litleras suas de evitan- prius salisfacere pollicebatur, dunimodo securus es-
dis excommunicatis per nuniios suos ardenier prx- set, sibi postmodum satisfacturum iri : cum inlcr
seiilans, in episcoporum synodis, in publicis eccle- hxc, contra leges et canoties, archiepiscopus in
siarum conventibus, in proccruin eliam consessi- eum et accusator el judex esse niierelur, contra
bus. Cuin ilaquc, sicutepiscopus infert, ordo nullate- tam manifestum gravamen, et rex et ejus nomine
lius vel servatus vel pro servato sit, patet quod1 quivis juslissime poluit appellare. Prxterea licet
exconimunicaiio, facla prxler ordinetn, excomniu- etiam rex appellare pro se dedignaretur, non eo
iiicalionis nomine digna non sit. minus lamen id alii fuerat indulgendum, sicut et
Archiepiscopus instat et atitcr adhuc. Contra cri- indulgetur iri causa damnandorum. Nam ut in Di-
men, inquit, notosium appellari non polest. NamI j) ; gestis est : « Non tantum ei qui ad supplicium
in codice cst: < Eis qui aperte manifestequeconvictii ducitur provocare permitlitur, verum alii quoque
stnt, appellutioms beneficium denegatur. > Item: nomine ejus; non lanlum si ille mandaverit, verum
i Observandiim est ne quis eorum qui manifestami quisquis alius provocare voluerit. > Nec dislinguilur
violenliam coinmiserint, audiatur appellans. > Itemii ulrura necessarius sit necne; creat enim humani-
in Digestis : « Constituliones qux derecipiendisap- talis ralio omnem provocantem audiri debere :
pellationibus loqtiunlur, locum non habent in eorumn ergo, etsi ipse acqtiiescat senientix ; nec quxritur
personis, quos damnari publice iuterest. > At, utt cujus inlersit. Quid ergo si restat, qui damnatus
assumit quin in rege contra Deum et ejus Ecclesiam n esl, perire festinans? adbuc putem diflerendum
jiericulosissima sit et manifesta transgressio, mani-i- supplicium? Si hoc itaque, sicut argumentatur
fesla eiiani circa sui el siiorum spoiiationcm inno- i- episcopus, admittitur in causa periculi corporis con-
cenliumque proscriptionem violentia, nec ipse dif- tra paenam temporalem : quauto forlius admilti
fiteri polesl; qnae certepalam operum evidentia les-i- debet, ubi periclitalur etiam ad moriem xternam
tatur, stiper quibiisetiam tam consona tolius mundi li animx, scilicct in anatbeniatis causa. Quanto siqui-
dctestalione convincitur. Uude, sicut infert, tan-i- dem corpore dignior esl auima, tanto poleutius-.ei
383 DOCUMENTAHISTORICA. 58fi
subveniridebci. Ilem qtrod episcopus ct alii congrue A esse jubetur, provocalione interposila. Ergo , eisl
provocare jioluerint et jusle provocaverint, binc, abslinere al>ordine dccurio jusstis sit, sciiicct per
ui idem ait, palam esl; quia sui plurimum, imo principenl el.provocaverit, poteril inlerim partici-
lotius Ecclesix, simul interfuit, scilicet nescbisma pare; cuin sithocconstituitim, et sit juris, ne quid
(lilalaretnr, quin eliam contra gravamina proprix jiendente appellatione innovetur. Itaque, sicui infert
causx juslx provocaverit ipse, non potest, inquit, episcopus, sicut a principe non sit appellandum,
neg.iri. » nonne similiter et episcopo, qttem archiepiscopus
Archiepiscopusaddit et item, sibi legalionem esse per se punire de canoiiunvcensura prohibetur, licere
concessam, et auimadversionisin rebelles et lur- deberet, etiam si dominus papa euin ad archiepi-
batores Ecclesix poteslalem indullam, remoto ap- scopi suggeslionemdegradasset»appellatione tamen
pellationisobslaculo,proplereaque necappellalionem obviare, sialumque sibi inicgrum rclinere? Multo
sequenlem , vel prxcedenlem impedissejam faclam fortius igitur, etsi non dominus papa, sed per domi-
auathemalis ullionem, vel eam ullalenus infirmare. num p.ipam archiepiscopus in ipsum, etiam sublato
Episcopus contra : Quamvis, inquit, sine provo- provocalionis obslaculo, simililer advcrlisset, se-
caiionis obslaculo , non lamen conlra leges cl qucns tamen idem appellationis remedium ipsi sub-
**
canonesipsi mandata esl exseculio. Nam, quamvis veniret; quanto magis et prxveniens, nc quid tieri
etiam liherani et generalem jurisdictionem ex man- posset, impediret. El Iioc igilur in excommunica-
dato suscepit; non tamen ex hoc consnetum et tionis etiara sententia non minus oblinerc debere
Icgitimumjurisdictionis ordinem transgrediendi fa- concludit episcopus, non soluni si gencraliter iit
cultatetnhabuit: sicut argumento est illud in codice. quos animadvertendi, sed eliam si specialiler excom-
» Siquando talis concessio imperialis processerit, municandi se poiesias archiepiscopo, non obslante
per quam libera testamenti factio concedatur, nihil appcllalione,concessa fuerit.ltem, ul addil, quamvis
aliud videri principem concedere, nisi uli habeat appellatio, velut inhibila, senlentiam infirmarc noit
legiiimametconsueiam (estamenti factionem: neque posset, infirmat tamcn eam prxmissa lolics conira
eniiu credendum est Romanum principem, qui jura archiepiscopum tanquam domini papx postiilata
tueiur, hujusmodi vefbo totam observanonem resli- cognitio. Nam et utrumque decernit Sixlns papa :
tuioriim mullis vjgiliisexcogitatam alque invcntam < Dum, > inquit, < episcopi Romanam Ecclesiam
velle subverli.) Similiter ilaque, sicul infert episco- appellaverint, aut ab ea se audiri poposcerint,
pus, quamvis dominus papa legationem eliam gene- nulluseos interim excommunicare prxsumai. Quod
ralem el liberam archiepiscopus dederit, si forte ( si aliter a quoquam fuerit prxsumplum, nil erit,
dedit; non tamen coulra legitimum et consuetum sed viribus carebit. > Juxta quod, eliain Anaslasii
juris ordinem ei facere quidquam permisit. Qui si Pirenorum episcopi depositionemnon tenuisse supra
contra fecil, sicut utique fecisse supra probatum memoralum est.
est, tamen eiiam ipso jure cassum et irritum non Arciiiepiscopus post hxc nd specialia quxdam
eo minus est, quia legalus est, vel quia provocatio transit. Dicit eniin se dudum corripuisse episcopuin,
prchihiiaest. Ilem el, sicut additepiscopus, qtiamvis quod filios sacerdolum contra canones ad sacros
conira animndversionemarchiepiscopiper doininum ordines promoverit; et inter cxteros unum ad sa-
papam prohihila sil appellatio; non eo minustamen cerdotii gradum, in ecclesia quadam in qua ipsum
sibi provocare licitum fuit. Nam el alias, ut in Di- pairi successisse cognovit : quod inconlinentiam
gcsiis est: < Cum a principe appellandi nec faciil- eiium clericorum in episcopalu suo, non solum non
tas, nec fas sit, interdum et ipsius senleniiam correxerit, sed eiiam prelii interveniu susiiniieril.
suspendil appellalio. Cum eniin prxses provincix Elob hoc se mox etiam mandalum subdedissecom-
deporiandi qtiem in insulam, vel decurionem pu- ineiiiorat, nisi de lantis excessibusjudicio coepisco-
niendi jus non habeat; debet tamen eum adnolare porum satisfacerel. Quod ciim, inquit, ;facere ne-
scilicet bonis ejus descriptis, quem deportanduir. D ] glexerit, jure in eum tanquam in prxmouiium et
vei puniendumpuiat: sic deincepsprincipi scribere, , aperte conlumacem anathematis ultio facta est, nec,
missa plena opinione scilicet quare deportandum appellationisoccasione, rala non esse debet. Nam,
vel puniendum scntial; ut ila princeps xslimet an til dictum est: « Per conlumaciam condemnalus, si
seqnenda sit ejus sentenlia, demumque in insulnm appellat, non audilur. >
dejiortando, vel decurioni, poenam assignet. > Po- Episcopus econtra, se de contumacia nitimr ex-
tuerunl itaque, sicut ibidem dicitur, appeilare, non ctisare, quia nec, ut archiepiscopo, tanquam non
soliim quando prxses principi scribit, sed etiam subjectus, necut legalo, lanquam suspecto ei recu-
quando princeps de insula, seu de pcena rescribit. salo, tenetur obedire; sed soli domino papx :
Quidenim si prxses mcndaciis apud principem one- liiaxime poslquam ad eum appeltaverit, et ipsius
raverit eum, quem deporlandiun vel pnniendum audientiam elegerit. Conlumacesaulem, ut in Di-
laborat, Recte ilaque dicititr humanitate suggerenle gcslis est, non judicanlur, nisi qui obedire deberent
tit, et hoc, et illo lempore, non frustra provocent, et non obsequuntur, id esi qui ud jurisdiciioncm
quia non adversus principem, sed adversus jtidicis ejus, cui negnnl obsequi, perlinent.
caiiidiiatem,provocant. Qiiorumeliam status inler- Sed et planenegat episcopus clencorum inconti»
PATBOL. CXC. 13
537 S. THOMASCANTUAR.ARCHIEP. 588
nuiiinm munciis intcrvcniu pcrmisisse, vct eorum A liir eiiam in episcopo icnenditm coiiseqiienlcr ton-
('orrcciioncin ncglexisse. Quin imo, sicul noiiim ciudit. Ilem , ul addit: Si prius non lenel senleii-
cssc respondii, sivpins omnes communiter in syno- lia, jam lenet cnm conicmneiur. Nam, ul ail Gre-
dis, et scorsum in enpilulis diligenter commonuil : gorius : i Senlentia pasloris, sive justa , sive in-
nmnibiiEeliam , ui decuil, sa^piuspuljlicc coniinina- jtista sit, tinienda esi vel lenenda, ne bic qui subest,
ius esl, cl nonnullos dcmiim dignc corripuil, et et injuste forsilan ligatur ipsam sux obligalionis
emendavit. Si vero prorsus vilinm exstirpatum non senlcnliam ex alia culpa mereatur. Is igilur, qui
esl, ait non imputandum sibi, sed mngis dclinqiicn- sttb manu pastoris sui judicatiir, limenl rcjirchen-
tiuro mnliiiudini, vixquc , vel nunqtiam, nbolendx dere, ne, etsi injusie ligatns esl, ex ipsa lumida rc-
consiicliidini. Quod eiiiin a muliis peccalur, mnl- prebcnsionis snperbia , culpa qux non cral, fiat. Si
tiii)) est prxserlim id inalutn, cui lam invincibililcr igilur, saltcni ex sequenii scilicet conlemplus culpa,
cx prinia damnaiione peccati subjaceat gcmis liiiina- vere ligatum probat episcopum; eatenus cliam, ul
iiiiiii. Quod item reprclicnditiir lilios sacerdotum quamvis injusla sit senleiilia, lamen omnimodo vi-
ordinasse, nec buC usque quidcm confilctur con- tnndus sit. Sicut est io cr.r.cilioSardicensi in quo
cessuin. Oiiincs quidein admiiiislrare neqiiaquam lcgitur sic : i Si episeopus fone iracundus, quod
ignorabal prohibilum esse , sed ncc omnes polernt B £ non esse debet, cito et aspere commovelur adversus
rejicere; propterenquc quod decuit et potitit fccit. _' presbyierum sive diaconum, eteum de Ecclesia ex-
Scilicet nrcbidiuconos suos, qiiihus plenior esl noti- terminarevoliierit; providenduineslneinnocensdam-
lin clericorum, et quortim ofllcii csl eos prxscnlare, nctiir, nut pcrdat commtinionem.El idcirco liabet
diligenler adjuravil, el eis dislricte prxcepit, nc potestnte.ni, is, qui ahjectus est, ui episcopo- finili-*
quem conlra canonum censiiram admilicrenl, vel[ mos interpellet, et causn ejus uudiutur et diligcnter
prxsen:arenl. Si qnid igitur conlra miniis canonices (racietur. Hlevcro cpiscopus, qui juste vel injuste
(icri contiiigit, in nrchidiacouos, inquil, magis redun- eum abjecit, paticnter arcipial ut negolium discutia-
dare convenit. De lilio quoque saccrdolis quem ini lur.el vel probeiurcjus senlenlia pliiiibiis.velemen-
erclesia repcril a prxdcccssore suo prius insliluluni,, delur. Tamen.priiisqiiamomniadiligenter et/ideliter
et diaconum ordiiiatum , posieaque per se cuidumi examinentur, eum, qui fuil commuiiione privatus,
arcbicpiscopi clerico ad amiuum canonem gravemi ante cogniiionem, nullus debet prxsumere ut com-
satis, de ecclesia solvendum,ex transaciione quadami munioni socict. Qui etiam, si communicare prxsuin-
dicit obligalum, et quia de residuo secum capella- pserit, et olficium suum agere, gravins ex decretis
liiimsiistentare non poierat; ipsnm quidem se pro-• puniendus arguitur. Num in conciiio Antiocbeno
movisse faielur in presbyierum : praesertimquia noni est: < Si quis episcopus (lamnatus a synodo, vel si
alias ciiiu iiidigiiiiin, sed boni tesliiuonii salis agno- presbyier aul diaconus a suo episcopo, et ausi fue-
vii. Si iniiius ituque vel in hoc ve' in alio diligens3 rint aliquid de minislcrio sacro conlingere, ntillo
fuit, cliainsi arcliiepiscopo tenebatur obedire, noni modo ticeat eis nec in alia synodo spem rcslilulio-
inmen conlumax el ejus mandati conlem|ilor, utait, , nis, aut loctimsatisfactionis habere. » Ilem wi con-
convinciliir.quodjudicio coepiscoporum,proutman- citio Martini papx : < Si qnis episcopus in con-
davit noii sntisfecil; quod nec illud suhterfugit, necc cilio exconimunicaius fuerii, sive presbyier aut
coram illis, sine nccusatore prxsenie, quem diiUieuir r diaconus ab episcopo suo, et posl excommunicaiio-
cxcessum corrigerc cogebatur. Si qnid vero deli- nem prxsumpserit sive episcopus ille sive presbyier
quit, domini papa censuram in niiilo refugil : quod,, ntil diaconusfncere oblaliouem , vel maluiinum vel
sicul auctor cst cunonum, itn el ulior esl transgres- ve$|)eriinumsacrificium in oflicio suo agere.sicut
, sionis cornm. prius; non liceat ei, nec in alio concilio spem re-
Archiepiscopus demun nit: Quod elinm semen- conciliationis habcrc, nec ullra reconciliari. > ltem
liu, quamvis non legitima vel illicila, lamen liget,, in concilio Africano : i Placuit universo concilio
lesle Parisiensi concilioin quo legilur sic: < De IIII— - D ut, qui excoinmunicaius fuerit, pro suo negleclu,
cila cxcommiinicntione lex Justiuinni imperaloris,, sive episcopus sive quilibet clericus, el tempore
qnuin probat et scrvai, decrevit ut neino presbyterr sux excoininunicaiionis, antc audienliara commu-
cxcoinmuniccl aliqtiein , anlequam causa probelur,, nicare prxsunipserit, ipse in se daninalionis judice-
propler qtiam canones hoc ficri jubenl. Si quis is lur prolulisse seiitenlinm. Ex his igilur omnibus,
adversus eam aliquem excommiinicaveril,illee sicut concludit nrchiepiscopus, non solum vere ex-
' aiilem
qtiidem, qui excommunicaius est, majoris auciori- i* commiinicutusconvineitiir episcopus, sed etiaincon-
tate sacerdotis, ad gratiam sauetx communionis re-'- teiiiplu suo prorsus deponeudus.
deal. Is autein, qui non legilin.e excommunicaverit, t, Episcopus econtra : Sentenliam illicitam vel non
iu lanliim abslineat a sancta communione lcmpus, 5, legitimaindici delerminat injusiam,sciliceiexcausa,
quanium niajori saccrdoti visum fuerit. > En,, in- )- ut ciini subest culpa propter quam inferlnr, vel ex
quit, cxcommunicatioquamvis illicita, vel non legi- i- animo, vel cum minore culpa qtiam deceal for.te,
lima, tamen tenel; adeo quidcm ut pcr majorem m per iracundiam vel ignoranliam inferlur, juxta
sacerdotein ad communionemredire, id est absolvi, i, illud Agalhensis concilii: i Episcopi, si, sacerdolali
«kbeat, qui sic excommunicalusfucrit. El hoc igi- i- moderationeposlposila, innoceniesaut niinimis cau-
3*89 bOCUMENTAHISTORICA. 1%
sis culpabilesexcommunicare prxsiimpserint, a vi- A i apud Deum ex contemptu teneatur, qui prius apud
cinis episcopis commoneanlur. > Tales etenim, ul Ecclesiam de pasloris tantum judicio lenebatur. HoC
episcopusprosequitur.so.ntentix cum ordinatim dan- igiiur est, sicul dislinguit episcopus, ubi senlentia,
tur, nec per appellationein impediunlur, quamvis sicut de facto, sic de jure quidem aliqua est, licet
iiijustx sint, tamen uiique iigant, sciiicet apud Ec- injusia. Ubi verOj quamvis de faclo, nulla tamen
clesiam, quamvis ndn semper npud Deum. Nam de jurc, vclut qux datur conira jtiris ordinem contra
et e converso sxpius lenent npud Deum, cum tn- appellalionem, conira raiionem subdilam, ibi qui-
nien non fiunt apud Ecclesiam. Ul enim ait Orige- dem vere etiam injusla, sicut rectesentit episcopus,
nes : i Exil a civilaie, a fide, a cbarilale; per bxc vel est, vel dici potesl; nec etiam , si non serValur,
cxit de caslris ecclesix, eliam si voce episcopi non vel cx conteiiiptu convalescit. Quia qux ab inilio non
abjiciatur. Si aliquis ecotitra non recto judicio valenl sentenlix tractu temporis convalesccre non
foras miltilur, sed si non egit, si non meretur, nibil possuni. Idcinque qui contra eam coinmunicaverii,
Ixdilur. Interdtim euim qui foris mitlilur intus vet non mintis officiumsuum fecerit, prorsus in nullo
est, et qui foris esl inlus retineri videtur. > Tirnen- reusest, nec poenisprxmissorum canonum ullatenus
dam lamen cl lerieudumvel iniusinm senientiam, subjacet. Sic igltur iniegrum sibi slatiun jure defen-
socundum Gregorium, taielur episcop ,s, nec con- dit, nec excommunicatum, nec absolvendum se
temnendam, ne forle, si conleninatur, e>: ipsa, sicut vere probat episcopus, imo nec prorsus "ex aliqus
addit Gregorius, t J4nida superbia repiebensionis, vel prius, vcl jiost facto, reum.
culpa qux non er. i ffal; scilicct ut leinceps eliam
II.
CAPITULACONCILIIALEXANDRlTERTII HARITITURONT&.
CAP.1. Quoniam enormis quxdam consuetudo Domino. Episcopus quoque cum hoc in sua dioeccsi
in quibusdam locis contra sunclorum Patrum con- sustinuerit, et ecclesiastica judicia sua palilur
siitutiones invaluit, ut sub annuo prelio sacerdoles dissimulalione subverti, canonica dislriclione ple-
»t!^cciesiarumregimen slaluantiir, ne id finl, mo- _ clatnr.
dis oinnibus probibemus. Quia dum sacerdotium sub CAP.IV. Non magnopere aniiqui hostis invidia
htijusmodi mercede venale disponitur, ad xternx infirma membra Ecclesix prxcipilare laboral, sed
rclributionis prxmium consideratio non babelur. nianum mitiil ad desiderabilia eju.-iei eleclos quos-
CiP. II. Non salis viriliier avaritia in populo ar- que nititur supplantare, dicenle Scriptura : < Es de
puitur, si ab bis qui in clero consliluti sunt, et prx- ejus electis. > Multoritmsiquidem casum operari se
cijiie qui coiitempio sxculo religiosorum nomen puial, ubi preliosius aliquod membrum sua callidi-
priliicntur, et regulam modis omnibus non cavelur. tate detractum. Inde nimirum est quod se in ange-
Prol.ibemus igitur, ne ab his, qui ad religionem lum lucis more solito transfigurans, sub oblentti
Iransire voliierunt, aliqua pecunia requiratur : neve languentium fratrum consulendi corporibus et eccle-
pri )raius aul capellanix quxlibet monachorum aut siastica negolia fideiiusperlraclandi regulares quos-
clericorum annua disiractione vendanlur, neque ab dam ad legendas leges et confectiones physicas pon-
eo, cui regimen ipsarum committitur, pro illarum derandas de claustris suis educit. Unde ne sub oc-
cOnimissioneullUm pretium exigalur. Hoc aulem casione scienlix spiriluales viri mundanis reritm
simoniacum esse sancloruin Patrum aucloritas ma- aclionibus involvanlurt et in interioribus ex eo ipsb
nifesie declaral. Unde quisquis hoc de cxtero prx- j) deficiant,ex quo se aliis putant in exterioribus pro-
sumpserit, tam qui dederil, lam qui accepit, par- videre, de prxsentis assensu concilii statuimus, ut
tem secum simonix non dubilet habiturum. Pro nullus omnino posl votum religionis, post fuciam in
sepulltira qiioquechrismalis el olei pcrceplione nulla aliquo religioso professionem, ad physicas legesvfi
cuiquam prclii exaciio inlercedat: iicque sub ob- mundanas legendas permiuatur exire. Si vero ex-
teiuii alicujus coiisiieliidinis renlum suum aliquis ierit, et ad claustrum stium infra duorum mensium
tueatur, quia, diutumitas lemporis non minuilpec- spalium iion redierit, sicut excomnuinicatus ab om-
cata sed auget. nibus eviletur, el in niilla causa si patrocinium
CAP.III. Quia in quibusdani episcopatibus decani prxstare tentavcrit, audialur. Reversus autem, in
quidcm vel arcliipresbyieri ad agendas vices epi- choro, capitulo, mensa et Cxteris, ultimus fralrum
scoporumseu archidiaconortim et lerminandas cau- semper existat, et nisi ex misericordia forie aposto-
sas ecclesiasiicassub annuo pretio staluiintur, quod licx sedis, loiius spem promoiionis amillat.
ad succrdolii gravamen el subversionem judiciorum CAP.V. Quamvis grave nimis et divini digntnrt
non est dubiuin redundare, id ullerius fieri distri- animadversionc judicii babealur qiiod Iaici quxdant
vtius prohibeinus : quod qui fecerit, removeatur a quou sacerdoltun est, in ecctesiasticisrebus usur-
391 S. TIIOMASCANTUAR.ARCHIEP. T.93
pant, majorcm lainen incuiil formidinem nc doln- A minus habet, eo recepto, possessio libere revertitur
rcui, quod fomitem sui erroris iu ipso Deodicunliir ad dominum. Quod si post hujusmodi constituta
aliquotics invenire, dum quidnm fralrum et coepi- in clero quispinm exsliterit quod deiestandis usu-
scoporum nostrorum aliorumqtie prxlatorum eccle- rarum lucris insislnt, ccclesiasiici officii periculum
six decimas eis ct ecclesiarum disposiiionem indul- palialur, nisi forle beneficiuinecclesix fueiit, quod
gent, et in devia mortis compellunt, qui prxdicatione redimendum ei de manu laica hoc modo videa-
ipsorum ad vitx viam fuerant revocandi. De qtiibus ttir.
dicil Dominus per prophetam: t Peccata populi mei CAP.VIII. In partihus Tolosx damnanda hxresis
comedunl, et ad iniqtiilatem provocant aniinas eo- dudtim emersil, qux more cancri paulalim se ail
rum. > Unde slntuimiis, ut quisquis alicui laico iu loca vicina diffundcns,per Guasconiamet alias pro-
sxculo remancnli ecclcsiam decimamve conccsserit, vincias qtiam plurimos jam infecit. Qux dum in
a statu suo, lanquam arbor qux inuiiliter lerram modum serpentis infra suas revoluliones nbscondi-
occupat, succidatur, et doncc emendet sux ruinx tur, quanto serpit occiillius, tanlo gravius Dnmini-
jnccnt dolore proslrntus. cam vineam in simpiicibtis demolilur. Unde contra
CAP.VI. Majoribus ecclesix beneficiis in stia ineam episcopos et omnes Domini sacerdotes in illis
lcgiitale manenlibus indecorum nimis esse videtur, R parlibus commoranles vigilare prxcipimus , ut sub
ul minores clericorum prxbendx recipiant seclio- iniermiiiatione anathematis probibere, ne ubi co-
nem. Idcirco ut, sicul in magnis ila in minimis gniti fuerint illius hxresis sectatores, receplaculum
qtioqttc nieinbris suis firmam habeat Eccieslaunita- eis in sua lerra aut prxsidium imperliri quisquam
lem, divisionesprxbendarum aul dignitalum permu- prxsumat. Sed neque in venditione aut emptione
lalioues ficri proliibemus. aliqua cum eis commtinio habeatur, ut solalio sal-
CAP.VII. Plures clericonim ct quod merenles lem bumanitalis amisso, ab errore vix sux resi-
dicimus corum quoque qui. prxsens s.eculumprofes- piscere compellanlur. Quisquis autem contra hxc
sione vocis et habilu rcliquerunt, dum communes venire tentaverit, tanquam particeps iniquilatis
nsuras quasi manifestittsdamnalas exborrent, com- eorum, analhemalc feriatur. llli vero si deprehensi
modaia pccunia indigentibus possessiones corum in ftterint, per calbolicos principes cuslodix mancipali,
pignus accipiunt, ut provenientes fruclus percipiunt omnium bonorumamissione mullentur. Et quoniam
ultra sorlem. ldcirco generalis concilii decernit au- dc diversis partibus crebro in unum lalibiilum con-
ctoriias, ul nullus a modo consiitulus in clero vel veniunt, et prxter consensum erroris nullam co-
»oc vel aliud usurx genus exercere prxsumat. Et babitandi causam habentes in uno domicilio com-
si quis hactenus alicujusposscssionem dala pecunia morantur, lalia conventicula et invesligenttir al-
sub hac specie in pigmis accepit, deductis expensis tentius, et si invenli fuerint, canonica severilaie
si sortem suam de fruclibus inde percepil, absolute veleiiliir.
possessionem restiluat debilori. Si atilem aliquid
III.
JCtlAMENTUMMAGISTRIGlRARDlPUCELLE
ET ALIOIUJH
ASCH1SMATE
HEDEDNTIUM.
Ego Girardus refulo el anaihemalizo omnem hx- D eorum irrilns esse pronunlio, et a modo ul anies
resim cxtolleiitcni se adversns sanctam Ecclcsiam obedienset fidelisero domino papx Alexandro ejus-
Cntholicain, el prxcipue schisma el hxreslm Octa- que successoribiis Caibolicis. Sic me Deus adjuvct,
vinni et GuidonisCremensis. Ordinntiones quoque et hxc sancla Dei Evangelia.
IV.
NARRATIOTHOMJEARCHIEPISCOPICANTUARIENSIS
De ampulla olei sancti, quo reges Anglise ungi debent in coronatione, sibi divinitua
ostensa.
Quando ego Thomas Cantuariensis arehiepisco- rex Anglorumin Ecclcsiaminlroducebat. Una auiem
pus exstil ab Anglia fugiebam ad Franciam, vcni ad nocle, cum essem in ecclesia Sanctx Columbx in
papam Alexandrum, qui tunc Senonis erat, ut ei orationc, rogavi Reginam virginum, ut darct regi
«stcnderem consuetudines malus el abusiones quas Angtorumel hxredibus suis propositum cl voiunta-
395 DOCUMENTAIHSTORICA. 53»
tem emendandi se erga Ecclesiam et qttod Cbristus A . Capi... paganorum erit causa invenlionis istius
pro sua misericordia ampliori dileciione ipsum dili- aquilioEthxc oinnia sibi tradidi iuclusa iu qiiodaiu
gere facerel Ecclesiam. Statim apparuit niilii beala vase pliimbeo.
habeiis in pectore islam aquilam auream, el in PROPHETIA CIRCADICTAM AHPULLAM KT BE-
ANTIQUA
niaiiu sua tenens parvam ampullam lapideatn; et OIBUSANGLIJE,ETC.
accipiens aquilam de pectore suo, ampuliam iuclusit (Ista prophetia transcripla est anno Domini 1407
et aquilam cum ampulla in manu mea posuit, et bxc in feslo Sancti Malthiw de una schedula valde ve-
verba per ordinem mibi dixit: < Isla est unctio, de lusta, qd Fyshborne.)
qua uiigi debenl rcges Anglorum, non isli qui modo Anno a crealione mundi sex millibus, quingcntis
regnant seu reguabunt, quia maligni sunt ei erunt, LXXXVII annis, lilium regnans in nobili parte muudi
et propler peccaia sua multa amiserunt et amillcnt. movebilur contra semen leouis, et veniet in lerrani
Siinl aulem reges Anglorum fuiuri, qtti unguenlur leonis, et slabit in agro inler spiuas regionis illius.
unctione ista, benigni et pugiies Ecclesix erunt. Tunc Filius hominis veniel ferens tres ferasinbra-
Nam isii terram amissam a parentibus pacifice recu- chio, cujus regnum est in terra Iiiux. Ctim magno
perabunt, donec aquilam cum ampulla habeant. Est exercilu transibit aquas, ct ingrcdietur in lerram
autem rex Anglix fulurus, qui post unguetur 1111- B leonis carenlis auxilio, quia beslix regionis sux
ctione ista, qui terram amissam a parentibiis, scili- pelleni suam dilaceravcrunl. Illo antio veniel aquila
cet Nornianniam et Aquitaniam, recuperabit stiis. a parte orientali, alis extensis sub sole, cum liiulii-
Rex iste erit maximns inter reges, et est ille qui tudine pullorum suorum, in adjulorium Filii homi-
xdificabil mullas ecclesias in terra sancta, et fugabit nis. Illo anno multa castra destruentur : terror
omnes paganos a Babylone, et in eadem plures ec- mugnus erit in nuuido; et in quadam parte Iconis
clesias xdificabit, et quoliescunque rex porlabit erit belluni inter plures reges. Illa die erildiluviiiin
aqiiilam in peciore, victoriam babebit de inimicis, sanguinis et lilium |ienlet coronam, de qtia postea
el regnum ejus seinper aiigmcntabiiur. Tu aulem Filius bominis coronabiltir. Per qualuor annos se-
futiirus es mariyr. > Et lunc rogavi bcatain virginem quentes fienl in mundo prxlia inulia inler (idein
ut ostenderet mihi ubi custodirem tam preiiosuiii lenentes, el major pars niundi deslruelur. Caput
saucluarium. Qux dixit niihi: < Esl vir in civiiaie mundi erit in terram declinatiim. Sed Filius boini-
isla, Willelmus monacbus Snncli Cypriani Picta- nis cum aquila prxvalebil. Tunc erit pax in toto
vensis, ejectus injusie ab abbate suo de abbatia, qui orbe terrarum et copia frugum. Et lunc Filius ho-
rogat papam ut abbaiem suuni compellat, ut eum minis admirabile signum sumens transibit ad ter-
in abbatiain reducat. Trado tibi aquilam cum am->C ram promissionis, quia pritno causx proir.issa tunc
pulla, ut eam ad civiialem PicLavensiumporlet, et adimplela pernianehiint.
in ecclesia Sancii Gregorii, qu;e esl juxta ecclesiatn Aquila est imperalor; Filius hominis est rex
Hilaiii, eam abscondat in capile ecclesix versus nosler; lilitim est rex Francix; leo est dux Bur-
occidenlem sub lapide magno. lbi invenielur lem- gundionum ct dictus rex noster habet diclam aqui-
pore opportuno el eril tinclio regum Angloruin. lam cum ampulla.
V.
COLLOQLIUMINTER CARDINALESET ARCIIIEPISCOPUM.
H/ec esl aciio, qum celebrata est inler dominum Can- D Panleneia et Garinus canonicus, Roberlus el Gil-
tnariensemet regem Anglorum, inter Gixorlium et bertus canonici capellani Cantuariensis, Joannes
Triam in prwsenlia cardincilium,Willelini de Pa- Henricus et multi
pia cardinalis presbyleri Sancti Pelri ad Vinciila, Canluariensis, Alanus, Ricardus,
Odonisdiaconi cardinalis Sancti Nicolni de car- alii. Coeperunt cardinales multa proponere de cba-
cere Tulliano. rilate domini papx el sollicitudine muita qua cru-
Dominus Cantuariensis, in oclavis beali Marlini, ciabanlur quolidie, pro procuranda pace et securi-
ndvenil de Burguudia in regionem Wolcusiuum ad tale domini papx, Canluaricnsis et suorum. Inde de
Triam oppiduin ad colloquium cardinalium qui a suo adventu de urbe Romana, el laboribus el peri-
rege Anglorum a Cadomooccurrerent arcbiepiscopo culis ilineris sui quod fecerant, exeiintes ab urbe
ad Gisoiiiuiii. Consederunl pariler inter Gisorlium mense Marlio j'am medio et pervenientes in Norlli-
ct Triam duo illi cardinales cumarcbiepiscopo Roto- manniam mense Novembrio; deinde de magni-
liiageiisiet niiilti alii ex parle regis : archiepiscopus tudine regis Anglorum et de- necessilate Ecclesix
quoqtie Cantuariensis sedis aposlolicx tunc nunlia- Romanx, qux multa benelicia habere solebat de
tus legalus el cum eo exsules ejus Joannes Salesbe- rege et regno ejus, quibus tunc carebal, occasione
riensis cum Herberlo de Bosebam, Lombardus dc discordix liujus. Deinde de malilia lemporis, deiiide
liacenlia, Alexandcr Wnllensis, Gauliidus prior dc dc ainore et beneliciis quibus rex Anglix providcr.it
595 S. THOMASCANTUAR.ARCIIIEP. S9S:
Cantuariensi, et de honore qiiem ci scmper exhibuil. A dicens se habere propositum acqtiiescendi salva li-
His subjunxerunt querelas et injurias, quibus rex a berlate ronditionis, professionis et ordinis. Respon-
Cantuariensi selxsum esseconquerebatur.imponens derunt iili se non venisse ut ei, sed ut eum consule-
ei inler cxtera, quod ei excitaverat gtierram regis rent et reconc.iliationistentarent viam. Quxsicriint
Francorum : ad ultiinum quxsierunl consilium : debinc cardinales ab archiepiscopo, an in sua pro-
quomodo indignationcin lanii principis placare pos- vincia vellei promLltereobservanliamconsuetudinuin
sent, quia, inquiunt, sine mulla humiiiinte cl mo- Clnrendonix, id est Cleri-Dumni: quibus, secundum
dcralione et magni lionoris exbibitione, remedium quod rex eis persuaserat, muneribus magnis dalis et
lantis periculis adbibcri non polerit. majoribus promissis, reges Anglorum audierant usos
Hxc autem dicebant consttlto, ut animum ejus fuisse antecessorum suorum arcbiepiscoporum tem-
terroribus frangercnt, vel ad indignationem provo- poribus : el sic sopitis omnibus querelis in gratiam
carent: quo vel minus sapienlcr vel minus humiliier redire et repetere sedem suam et adniiuistralionein
responderel. Dominus vero Canlunriensis in omni cl pacem sibi et suis. Ad hxc respondit arcliiepi-
humiiilaie et mansuetudine spiriius, sereno vultu, scopus, niilluin prxdecessorum suorum ab aliquo re-
radiantibus oculis, et rosea facie, lingua Lalinn, fa- gum ad hanc profcssionem fuisse arclalum : nequc
cundissime el discriissinie primtim gratias agit do- " se Deo auclore promissurum unquam ul observet
mino papx de charilate et sollicitudiue quam hahe- consueludines qux Dei legibus patenter adversan-
bat erga se cl coexsules suos : miranle omni iniilii- lur : qux sedis apostolicx convelliint privilegium;
tudine, qux aderat, super prudentiam et rcsponsum qtix Ecclesix perinuint libertalem; quas dominus
ejus. Ad singula enim qux illi proposuerani, seria- papa Senonis iu illorum ct niuliorum prxsentia
liin et eodera ordine respondet, raiionibus veris el condemnavil : < Et ego, inquit, domini papassecutus
probabilibus, querelas regis evacuans et injurias Ec- auciorilalem, quasdam earumdem consuetudinum
clesix et damna intolerabilia patenler exponens. El cura observatoribus suis anathemalizavi, sicut in
quia huiniliintem et delationem honoris ab eo exige- mullis jam conciliis catholica Ecclesia fecisse digno-
bant, respondit se libentissime omnem humilitatein scitur. ldeo ipsum scriptum regiarum constiiutio-
exhibilurum, el honoris et reverentix domino suo num quns apud Cleri-Damnum siatuisse dignoscitur,
regi quantumcunque posset salvo Iionore Dei, et cum pravitatibus qux in eo continentur in irrilum
liberlate Ecclesix, et personx sux honestate et pos- duxi ac quassavi : prxsertim eo quod non appella-
sessionibus ecclesiarum. Et si iis viderelur aliquid itir ad sedem aposlolicam. > (Vide qum dixintus in
adjiciendum, rogavit cardinalesulconsilium darent, prwfaiione).
VI.
SUMMACAUSJS INTER REGEM ET THOMAM.
Be prima manifestminter dominum Cunlnariensemet C regno meo clericorum malilia perlurbaltir, qui ra-
dominitm regem discordiiecausa. pinas et furta perpetrant, et liomicidia plerumqiic.
Henricus, nobilis rcx Anglortim, dux Normannix Peto igiiur et volo, ul tuo, domine Cantuariensis,
ct Aquitanix et comes Andegavix, venil Londoniam et coepiscoporum tuorum consensu clerici in mule-
Kajendis Oclob. anno Verbi incarnati 1163, etarcbi- liciis dcprehensi vel convicti vel confessi exaucto-
cpiscopus Canluariensis Thomas et Eboracensis Ro- renturillico, et mox curix mex lictoribus iradaniiir,
gcrius ct oinnes episcopi Anglix. Sola autem et ut omni defensione ecclesix desliluli, corporaliler
summa causa concilii fuil, ut meiropolitanus Can- puniantur. Volo eiiam et peto, ul in illa exauctora-
tunriensis lotius Anglix primns csse solemnilcr tione, de mcis olficialibus aliquem irueresse consen-
inonstrareiur; cui solus in hoc Eboracensis obvia- liaiis, ut exaucloratum clericum mox comprehendat,
vit: cum ecce prxter spem omnium, rex Anglorum ne qua ei fiat copia corporalem vindictam effu-
qiKedam salis dura projionere coepit. giendi. >
Primo cni.m coiiqiieslus est de arcbidiaconorum Ad hxc, dominus Cantuariensis, cum super peii-
violenlia, quod aliorum delicta in sua verierent lu- lionis hujus responso nec usque mane iinpelrare
cra, quod peccatorum preiia exigant, et de his suos posset inducias, secessit in partem cum episcopis
supra modum luxus exerceant, cum lamcn peccan- D suis. Moxque hinc inde allegalum est : episcopi
tibus debitam correctionem non impendant: dixit- dicebant sccunduin leges sxctili cloricos cxauctora-
que se velle, ne arcbidiaconi quemquam quanlum- tos curix tradendos, et post pcenam spiritualem,
cunque infamem super aliquo ciinitue conveniant, corporaliler puniendos, quoniam quo dignioressuut
praeter oflicialis sui conscientiam. Moxque ad aliud cx privilegio, co deteriores judicautur in delicto;
scrmonem vertens : i Cogito, inquit, cogilaiiones et quo deteiiores in deliclo, eo graviori sunt afhV
pacis, moveorquc mullum pro bono pacis, qux in ciendi supplicio. < Non ergo inirum, inquiuni, et
397 .DOCUMENTAIHSTORICA. 398
privationem ordinis sequatiir supjdicium corporis. > A .• ul cum in Ecclesia esl perlurhnlio, pasior ccclesi;e
ld ipsum eliam non soiuin legibus, sed eii.-imnu- opponal se pcriculo. Nec eniin majoris incriii fnit
thenlicis probabant exemplis ; Leviias Veleris Te- olim episcopis, in suo sanguine Ecclesiam Cbrisli
siamenli proponenies in meditim, quos reos forie fumlare quam noslris tcmporibus pro Ecclesias
ftagilii iege proliibili, sequebatur mors corporis ; lihcrtaic sanguinem fnndere. Et cgo qiiidem, Deo
vcl juxla simiritudinem criininis, multalio in mcm- tesle, affirmo, non esse nobis tutiim a forma illn
bris. recedere, quam a sanciis patribus noslris accepi-
Dominusvero Cantuariensis sacris canonibus con- mus. Nec nos qiiemquam morli debeinus exponere,
sentiens, in contrariuni allegabat, asserens omnino cuni etiain judicio sanguinis nobis non licet inler-
i.njusiumfore, et conlra canones, et contra Deum, esse. >
si obunius punilionem delicti, duoquis subeat judi- Hxc verba mox nd regem reiata snnt. Vidcis
cia. < Nec enim Deus judicat bis in idipsum. > —- illico quamplures Ecclesix, non dico columnas, scd
Quodcnim, inquil, judicat Ecclesia, aul justum est arundines, vento agilari ct trcpidare, audilo quod
nut injustiim : sed non dabis injustum, erit ergo non per omnia volo regis essent pariliui. Et cerle
justum. Quod, cum non contineat absoluiionem, statim anle minas cessissenl, nisi domini Canlun-
conlinet damnalionem. Siergo damnalur reus, cum ' riensis constanliam persensissenl. Videns auiem
exauctoratur, non debet aliud judicium inchoari ad rex, quod in verbo i!lo, ubi voluit prolicerc, non
ejtisdem condemnaiionem peccali. Ad bxc quoque valttii, cilitis ad alia se convertit, sciscilans ab cis,
cavendum est, inqnit, nobis, ne nostro consensu si consueiudines suas regaies essent ei per omnia
opprimalur el pereat libertas Ecclesix : pro qua, servatnri. Dominusvero Cantuaricnsis cum consilio
exemplo summi sacerdolis nostri, ex ofliciotenemur loculus. « Eliam, inquit, in omnibus ; salvo lamcn
usque ad mortem certare. Nondum aulcm usque per omnia et in omnibtis ordine nosiro. Et onin
ad moriem restiiistis. > postea id ipsiun re.xa singulis ex ordinc quxrerct,
Ad hxc episcopi pereuniem ecclcsix Iibcrlatem erat quidem lunc vox illa inore omniiini. Cum vero
nnlluni periculiim aflerre ecclesix dicehant; 6ed, dintius instnret, volvens et revolvens, si consuelu-
aiunt, Polius nmic expedii, ut pereal, ne loti perea- diues suas regales absoltite et absque apposita ordi-
mus. Faciamus ergo quod rex petit; alioquin peri- nis sui salvaiione, simpliciier oninino se ei serva-
bil fuga a nobis, et non eril, qni requirat animas luriiin promitleret dominiis Canluariensis ; a Cluisii
noslras. Regi vero coiisenlientcs, bxredilate possi- vicario, quod voluit, obtinere iion valuil. Tiirbalus
debimus s.inctuarium Dei, et in possessionibus ec-. r est ergo rex velieinenler, et omnis Jerosolyma cum
clesiarum noslrarum securi donniemus. Malitix illo : subiloque in illn spirilus vehemeutia exsiliens,
ctiam lemporis iuijus nuilla indulgenda sunt. [IIoc Londonia discessit universis negotiis suis infeclis, et
enim dicuiin esl proplcr schisnia, quod liinc fuii in rnLiociniis pendenlibus. Videres lunc murmur in
Romaiia Ecciesia : erat nainqiie apud Aleinaiiniam poptilo, commolionem in clero. Episcopi turhatiet
quidam nntipapa.] Hxc dicehant episcopi, lanqunm iremuli, regem abeunlem sunt prosecuti; meiiicnies,
diei malitia suu non sufiiciat, nisi el ipsa augealur se non prius regcm inventiiros, quam aiidircnl se
per nialiiiam episcoporum. omnia bona sua perdiiuros. Jloxque operati siini
Ad hxc domiiius CaiUuariensis zelo domus Dei cum rege occullam convenlionem, oinni mentionc
succetisus : « Video, inquji. vos vesiras inerlias Dei et ordinis sui postposila : et lam facilc regis
sub specie stisiineiuiae consolari, el dispensalionis petitioni assensuni prxhiieninl, ul videren.lur con-
veslix prxtexlu, sponsx Clirisli libertatem suffo- sensisse anlequam ille pelisse, adeo ut qui inlereos
cari. Et quis vos fascinaril, o insensali poniifices ? xsliniabaiiliir scientiores, ad opprimendain Ecclesia;
Quid prudenli vocabulo dispensalionis manifeslani liherlatem fierenl proniores. Cniiliiarieusis auiem
ifiiqiiitalem veslram contcgitis ? Quid vocatis dis- solus prxsul rescdit, considerans nd dexliain ol nd
pensationein, totiiis Ecciesix Christi dispendiuin ? D sinisiinin ; nec liiilqui cognoscereletim. Reqiiirebnt
Rehtis vocabula serviant ; non cum rcbus perver- in fratribus solalium ; al illi abierunt retro, el jnm
lantiir vocabuhi. Quod aulem dicitis, malilix tem- cum illo non ambulabnnt. Pacem denique peecalo-
poris mulla fora indiilgenda ; asscniior cerle, sed rum videns, el sibi midiqiie imminere discriinen :
noii ob id jieccala accunitilanda esse pcccaiis. i\\- < Uiitui), iiKjuil, loculus sum ; quod tcrreni regis
lens esl Deus Ecclesix sux coiiditionem facere regales inillatenusservarem consuetudines, nisi salvo
incliorem, qiiamvis non efficiamini deieriorcs. Nun- in omnibus ordine nieo. > Ob id olTensam regis
(juid itiipotcns est Deus subvenire sanclx Ecclesix, iacurri : ob id episcopi mei dereliquerunt m& ; ob
nisi per vitia docloitnn Ecclesix ? Arbitror vos id toiiusorbis oculos olfendi. Sed quid ? Vclit, nolit
compaii infirniilatibus Cbrisli, quasi iinpolens sit mundiis : ego cum mortali paciscens bomine, nullo
sponsam suam erigere, nisi seusibus noslris adju- unquam lempore Dei inei etordinis meiîiniiiemor
velur. Revera tenlnt vos Deus. Quxso namque, cro, Deovolente. Absita me, ut cujusqtiam niorialis
qiiaiulo se debcut episcopi offerre discrimiiii ? Nun- melu vel gralia Detim inveniar contempsisse ! Si
quid in truiii|iiillilule et non in discrimine? Erube- aiigelus de ccelo venerit, et lale mihi consilium dc-
scitisccrle fatcri, qtioi iniranqnillilate. Reslal ergu, deril, anathemasit. >
tm S. TIIOMAS CANTHAR.ArtCIHEP. jtOft -
De compromissioneel consensu archiepiscoporttmet A j uobilioribus et anliquioribus rcgni, apud Clareudo-
omnium episcoporumsuper constteiudinibusre/jni. iiam, quaria die ante purilicalioiicm Sancix Marie
Anno ab Incarnalione Domini millesimo ccnlesimoi jierpettix virginis, doinino Henrico filio regis ciini
sexagesimo qnarlo, papatus Alexaudri amio sexto, patre suo domino rege ibidera prxsenie.
illiislrissimi regis Anglorum Heiirici II anno unde- De exsilio et proscriplione domini Cantuariensis et
cimo in prxsenlia ejusdcm regis factn cst hxc re- propinquorum ejus.
cordalio vel recognilio cujusdam partis consuelndi- Thoinas igitur, Deo dignus archicpiscopiis Can-
uuin, et Iiherlaium, ?,t dignilalum antccessorumi tuariensis, juxla sanctorum Patrum insliiula, qux
suoriun, videlicei regis lleniici avi sui, et aliorum,, ad ecclesiam sunm jusie pertinere cognovit, congre-
qux observari et leneri deberent in regno. Eti gata conservare et dispersa revocare satagens, prx-
propler dissensiones et discordias, qti* cmerse- dia Ecclcsix a prxdecessoribus suis minus juste
rant inter elerum ct justitias dnmini rcgis, el bn- (ionata vel dimissa, variis tunc de causis, his qui
rones regni, de coiisuctudinibus et dignilalibiisi nimia polestaic prxditi vel afflnilatc ipsius coiijun-
regni, facta est ista rccordatio vel recognitio co- cli erant, revocare et pristinum jus Ecclesix refor-
ram arcbicpiscopis, et cpiscopis, et clero, el comi- mare nilebalur, quoniam oeconomo Ecclesix eccle-
libus, el baronihus, et proceribus rcgni. Et cas- siaslica prxdia colere et augere, non negligere nec
dem consuetudines recognilas per archicpiscopos> minuere licet. Clericos etiam qui de ctiria rcgis
et cpiscopos, el comiies et barones, et per nohiliorosi erant, cumeortim deprebendereiincuriam.etca.tera
et anliquiores regni, Thomas sanclx memorix Can- oniiiia qux ad ecclesiaslicam jurisdiciionem f-crti-
tuariensis arcbiepiscopus, el Rogerus Eboracensis5 nent, ita sibi vindicabat, til sacrilegi et rcrurr» ec-
arcbiepiscojius, el Gilbeitus Londoniensisepiscopus,, clesiasticarum invasores, cum quibusdam episcopis,
cl Heuricus Wiiitoniensis episcopus, et Nigellus5 et simili scbemate clericis, regem et omnem ejus
Eliensis episcopus, et Willelmus Norwiccnsis ejii- familiam adversus sanclum Domini exasperarent,
scopus, et Robertiis Liucolniensis episcopus, eil ctin lanlum exacuerent, ut post compromissioncui
Hilarius Ciceslrensis episcopus, el Joselinus Sares- illam faclam ajmd Clarcndonam, circa proximiim
beriensis episcopus, et Ricardus Cestrensis episcopus,, Sancli Michaelis feslum, prxfalus archiprxsulNor-
ct Bariholomeus Exoniensis episcopus, ct Roberluss thamloniam quasi ante tribunal Cxsaris judicandus
Herefordensis episcopus, et Duvid Mencvcnsisepi- citarelur. Diestaluia, cum ci pro cerio intimatum
scopiife,et Rogerus Wigorniensis electus, concesse- esset quosdam ex regalibtis in mortemsuam con-
runt, el in verbo verilntis viva voce firmiter promi-- Q spirasse, quia inierioremhominemvestesacerdolali,
serunt tenendas el observandas domino regi ct hx-- j'uxla hoc quod dicitur : < Sacerdotes ejus induarr
rcdibus suis, bona flde, et absque malo ingenio,, saiulari, > jam pridem induerat, nunc exteriorem
prxsenlibus istis : Roberlo comiieLcgeceslrix, Rc- indumento sacerdoiis snperficiario sub birro secre-
ginaldo comile Cornubix, Conano comite Rritaunix,, tius munivit, crucem propriis manibus bajulans, ne>
Joanne comile de Augo, Roberlo comitedeClarend., , a se sux passionis elongnretur exeinpiiim. Arcbi«-
comite Ganfredo deMnndavilla, Hugone comite Ce- piscopus igitur nobilis, solo Deo comilntus, cum ab
sirensi, Willelmo comile de Arundel, comile Patri- universis el super multis causis impeteretur, ne
cio, Willelmocomile de Ferrariis, Ricardo de Luci,, stans personam sacerdotis oneraret, residens, quod
Reginaldo de sancto Walerico, Rogerio Bigot, Regi- ei divinilus inspiratum est, mirifice respondit ni3jo-
naldo de Warennis, Riclierio de. Aquila, Wiilelmo o rem scilicet a minoribus suisnondeberead judicium
de Rraiosa, Ricardo de Cainbilla, Nigello dc Mow- vocari, neque eorum sentenlia ligari. Ordo enim
bray, SimonedeBello-Cnmpo, Humfrido de Bou-n, , confunditur, si paslorera ovis ferial, si discipulus
Matthco de Herefordia, Waltero de Mednana, Ma- magistrum, si filius patrem verberel. Non enim ita
nasse Biseth Dapifero, Willelmo Malet, Willcbno dee preiiosius aumm est plumbo, sicut sacerdotalis di-
Curci, Roberto de Dunstaiivilla, Joselino de Baillo- - D gniias regia polestate sublimior. Laici vero suffra-
lio, Willelmo Lanvalis, Willelmo deCaisnelo, Gau-i- ganei sui, imojain nuncmagis refraganei, eum bxc
frido de Ver, Willelinode Haslinga, HugonedeMore- :- dicenlem el sedem aposlolicam appellanlem nihilo-
villa, Alano de Nova Villa, Siinone filio Petri, Wil- minuscondemnaverunt. Sed vir sanctus clam ut po-
lelmo Malduit Camerario, Joanne Malduit, Joannee tuit paucis comitatus, appellniionem suam prose-
s quens, sanciissimum papam Alexandrum leriium
Mariscallo, Petro de Mara, et raullis aliis proceribtis
cl nobilibus regui, tam clericis quam laicis. Senonis invenit, et ad pedes ejus se provolvens,
Consiieiudiniim vcro el dignilatum recognilarum n causam sui advenlus non ignoranti exposuil. Postea-
quxdam pars in prxscnti scriplo continelur. Cujus is que, ut pro certo cognilum esl, juri archiprxsula-
partis capilula hxc sunt ? tus stti in manu domini papx resignavit, cxpostulans
CAP.I. De advocalione, eic. ( Vide has sedecim con- i- ut aliquem doctiorem el fortiorem de Anglorum Ec-
slituliones apud Herberlum de Bosham, infra.) clesia in eorum metropoli constitueret cardinalem.
Factn esl aulem prxdiclarum consueludinum et :t Sanclus autem papa elevans filium suum amplexa-
dignilaluin recordatio regiarum a prxfalis archiepi-i- tur, osculalur, lacrymas lacryniis immiscens, Deo
scopls! et episcopis, et comjtibus, ei baronihus, el:t refercns gratias, quod virum lam hurailem spirilu,
101 DOCUMENTAHlSiORICA. . 402
jiastorcm tam sollicilum ins.iliiie ovium, advocatnm A . et alii ministri mci lihi dixcrinl, et onuiium clcrico-
tam conslaiilemin cnusa, imo in mullis causis Dei rum qui cum archiepiscopo suiit, patres et mntres,
invenisset. Dignilalcmigiiur, quam relulnvernl.quin fmtres el sorores, ncpoles ct neples ponaspersnlvos
iieminein ad hoc onus foriiorem esse cognoscebnt, plegios etcntalla eorum donec voluiilalem ineam
dominus papa reddendam ei decrevit, rcnitenli et inde prxcipiam. Et Iioc breve lecum afferas cuni
invjto. Ventilabatiir ilaqne inler ipsum et regem submonitus fueris. >
conlenlio. regeconsuetudincs regni sui,uiasserenat, Singulis vero cpiscopis scrfpsil sic : — i Nostis
confirmarevolente, arcbiepiscopo imo Ecclesia Ro- quam male Thomns nrcbiepiscopusoperatus est ad-
mana reclamanle, quod illx consueiiidines vcritali versuin mc et regnum et quam inale recesserit. Et
per elcclos Dei inanifesialx in nuillis casibus oblo- ideo inando tibi quod clerici sui qui circa ipsiint
querentiir, vcritntiqiie mnnifesiecedere corisiieiiidi- fiieruiit post fugam suam el alii clerici qtii detraxe-
nes oporlere. Inveniliir enim Christus aliqunndo di- runt lionori meo et bonori regni, non pcrcipiani
xisse : <Ego sum veritas, > sed niinquani dixit: Ego aliquid de reditibus illis qnos babuerunt in episco
suni consueludo.Ei ila aliercatio isla stib hocMarle patu luo nisi pcr me, nec iiabeanl aliquod auxilium
iuler has personasagitabalur, regnanle felicissimo ncc consiliuma le. Tesle Ricardo deLuci apmlMer-
"
rege Ludovicofilio Ludovici rcgis supra Francorum ' lebergam.
nationem et exbibenle prxfatuin arcbiepiscopum, Sed cum nec propier proscriptionem sui vel clcri-
quia rebus Eccles.ix sux penitus ernl proscriptus, coiuin suoruni sanclus sacerdos in aliquo fleciere-
necnonet dericos qui secuni mornbuniur, qui simi- lur, jussi stiiil tam majorcs quam parvuli utriusqiie
Jiler |)ossessioni.bussuis privati erant, quousque ad sexus de cognatione sua, necnon et quidnm familia-
graliam sxpedicii regis redirent, et consuetudines, res ejus ul inngis ex bis conlristareiur exsulare.
super quibus lis orta fuit el adhiicperappellaiionera Prxtnxalus vero archiepiscopus cum parvulorum
suspensa, se nou impugnaturos promillereiil. deportationem cognosceret, quorum adliucalimenia
Nam in eos rex talia promulgaverat edictn, singu- in malemis pendebanl uberibtis, ita conirislatus est
'lis Anglix vicecomilibussic mandans :—-«Prxcipio lanqnam ipsius animam pertransisset gladitis. Sed
tibi quod si aliquis lniciis in baillia tua Romanam reininiscens quoniam Abrabx diclum e«l : < Egre-
curiam appellaveril, eum capias et firmiter cuslodias, dere de tcrra et de cognaiione lua, > siculi et ler-
donec voliinlatem meam prxcipiam; et omncs redi- rnm iia et cognaiioncm siiam postponendani Eccle-
tus et posscssioncs clericoruni archiepiscopi saisias six hoiiori pcnitus desliuavit, quia contra Dominuin
in manum meam, sicut Randulphus de Broch et nulli homiiium aiiquid dehelur.
VII.
DE JUi!A5!ENTISCONTRAROMANAMET CANTUARIENSEMECCLESIAMPUBLICE PER
ANGLIAMPR2ESTITIS.
Annoab Incarnatione Dominica1069, rex Hcnri- (C Ricardo de Luci et duobus archidiaconis Calfridii
;us jurare facil omnem Angliam, a laico duodecim Ridell Canluariensi et Ricardo Piclaviensi, omni-
velquindeciii)annorum supra, conlra doniiiuun pa- busque principibus et populis Anglix jiiranda et ser-
pain Alexannrum et beatutn Tbomam archiepisco- vanda contra dominum papnm el archiepiscopuni
pum, quod eoruni non recipienl litteras neque obe- mandavit, continentur in priina parte epistolaruin
dienl maudatis, et si qtiis inventiis foret litieras eo- cuui capitulis dignitalum regiarum ct [consueludi-
riim deferens, traderelur poleslatibus lanijuain co- niiin aviiarum, qux apud Clnrendonam in prxsenlia
rnnx capilnlis inimiciis regis. Arcliiejiiscopus,boc domini regis ab archiepiscopis, episcopis, et bnroni-
aiidito, Innlo compaliens errori et apostasix, niisit bus el nobilioribus et anliquioribus rcgni recordalx
litteras, qux sequuiUur [vide epist. S. Thomw, col. sunl et confirmaix.
5 0), ad qttosdamlimorntosDeiutcxteros absolvanl. (Has conslituliones in flormannia anno 1169 pro-
Ca|iiiiila vero constituiionum, quas rcx Henricus mulgatas vide in Quadrilogosecundo.)
eodem anno in Norraannia constiluit et justitiis suis.
VIII.
FRAGMENTUMAD FISCU5I PERTINENS.
Dicdis snjier sacramenlum veslruin quid viceco- j) gtilis Iuindrcdis, singulis villalis, singulis hominibus
nics vci bailivieorum ccpeiint quoquomodo de sin- poslqiiani rex transfretavit. Dicelisquol el quas ler-
.403 S. THOMASCANTUAR.AKCHIEP. 404
ras virccoincs vel bailivi eonim emeiint vel inva- A j vel liliosuo. Dicetis de dominiis domini regis, si sic
diaverint. Dicelis qitid cl qiinnltim vicecomes vel suiil ul rex prxcepil niilequam rcx Iransficlavit. Di-
bnilivi eoruin dcderit jusiitiis errantibus. Dicelis cetis de his qui hahent aliqiinm bailiam de rcge in
quid acliitn sil de cutnllis^fiigiiivoruin,qui prn|)ter custodia, siTe de archidinconatibiis; sive de episeo-
ussisnm de Clnrenduiia fugeriiiil. Dicelis, si aliquis palihus, sive de abbatiis vcl de aliqua esebaeta, quiii
fuit relntus el poslca prxinio relaxalus et reversus. ipsi vel bailivi eorum ceperinl, vel quid in bailiu illa
Dicelis quid dalum sit ad filiam rcgis mariiandam, acquisierinl. Dicelis quid forcstnrii vel bailivieoriim
ct cui Iradilum sit. Picelis si vicccomesvel bailivi ceperint de foreslis domini regis, e>.si aliqucm rela-
eorum vel doniini villarum aliquam pacein fecerint xaverint, qui relatus fucrit de foresta. Dicetisquid
vel faciaut cum lioniinihiisgravaiis ue queiiinoiiia doniini villarum vel seneschalli eorum cepeiiul prx«
coram rege vel jusiitiis venirct. Dicetis de adtner- lcr reclam consuettidiiiciii.Dicetis qnid el qiiaiiluni
ciatis si quis rclaxnlus fuerii et per qtiem. Dicclis archidiaconi vel dccani ccjierinl injiisie et sine ju-
si nliquis esl qui liomagium non feceril domino rcgi dicio.
IX.
DE SCIIISMATISINNOVJYTIONE.
Hoc est jusjvirandumquoil juravit Joannes Sil. et Renricus de Oxenfordia apud Coloniam,
cujus occasinne juramenti schisma jam fere emortuum revixit iit Alemaniiia, et ijise
cum socio Ricardo de Ilcestre haerosi damnata involutus est, sicut in Anglia eiiam par-
ticipatione illius grandis et insignis schismatici Coloniensis Reginaldi exeommunica-
tionis sententiam contraxerunt.
Ci:m clertim pliirimiim et principes suos ad conci- B qui liujiisniOili consilium el sncramentum iiuiu-
liuin suiitu ii hae solcmiiilntePenlecostes impcraior cit, primus omniuin abjuravcril Alexandruin ei jn-
iidiinassei,Sabbato et secunda feria Iraclaluiii est de raveril quod ordiiialioucin stiam et consccralioiieui
pace ei concordia inier nos et ipsum reformanda. a Paschali recipiet, dc secreto animi sui cerliorcs
Ad bxc superveniens Coloniensis electus in medio nos reddet : oiiineni scrupulum suspicionis pravx u
onuiium proieslalus esl : < Domine.imperaior, con- nieniihus nostris auferet : uosqtie sic in hujustnodi
cilia qux adversus pnpnm Alexandrum buc usquo seiilcniiamet sncranienluni fuciliusinducet.» Acqtii-
captasti ad dcstiliilionem ejus, uihil libi profucrunt, evit imperator. Cumque Coloniensisita primojurare
niliil ci nocuerunt.Nani clde noslris plurimi ei obe- jussus detrectaret, el etiam usque ad lacrymas re-
diiinl ct adhxrent, sicut domiuus Mogiinlinusei alii. niterelur, velienientcr accensus impcralor ait: « En
Sed si mibi et consilio meo acquieverilis, in proin- apparct quod lanquain prodilor operalus sis adver-
ptu erit et Alexandri dejectio et papx noslri Pa- stun me el animam meam. En apparet quod sanum
scbalis cxallntio. En ego ucquisivi pnrii noslrxquin- consiliumdeditmihi Moguntintisdefuncio Octaviano
quaginta cpiscopos ciiin archicpiscopis suis et plu- (iicensquod cum Doininns,eo mortuo, me a perictilo
res numero de dorninniione regis Anglix, qui papx maximo jam liberasset, caverem mibi ne nie iteriim
Pascbali adhxrebiint et nobis, si vos Alexandri obe- '^ periculo consimili involverem. Unde tibi niissis
dieniiam et eo decedenle cujtisque de parle ejus niandatis scripsi ne me incousullo dc subsliluendi
cfacli abjuraveritis. Inque certiludinem hujiis rei poniificis electione quidquam tractares, lu vero
ecce prxsenlcs adsunt duo iiunlii rcgis Anglorum clam me auctorilaie lua istum elegisti ct Te Dettm
parali in persona domini sui jurare, quod ralum laudamus per le decanlasli. Parasti nobis foveam ;
habebit et jurabil quod vos hic jurnbilis supcr boc primus modo incides in eam. > Sicque Coloniensis
ct slaluetis. > Plucuit imperatori forma consilii, ct primtis et absolule juravit in supradictam formani.
se nomen Alexandri et obedicnliam in perpetiiura Poslmodum iinperator obedientiam veslram et cu-
ahjuraturum promisit. Cumque clerus de sentenlia jusque de parte veslra clecii abjuravil: hoc sane
ct consensu interrogaretur el instantius convenire- retento etdelerminalo quod si conligerit et vos et
lur, ait Magdeburgensis ct plurimi alii; quoniam Paschalem decedere et uiraque pars in uiiain perso-
fulura incerla sunt ct plcriimqttequem cligunl prin- nam eligendam concordilcr convenerit, liherum sit
cipes, abjicit Deus, et qiieni popultts approbat, im- ei assenlire et eam recipere. Tttnc Coloniensisad-
jirobal Deus, temerarium csse hujusmodi sacrainen- jecilita, si deconsensuvestro fuerit celebraln cleciio,
iiiin el se prius regalia relicturuin quam ita jiiralti- j. ct addidit quod faceret principes suosjurare el eos
nun. Ait imperator eum oportere et regalia retinerc qui aderant,et eos qui aberanl, inpartibus suis et pro-
ct CIIIIIeo ita jurare. Cuinque jam excandesceret vinciis suis, in consimilemformain etquod ipso dece-
ira imperntor, Magdcburgensisad miiignndiiiii vol deiiteimperalorc non prius aliuminiperialibusinsigni-
diflcrendunircm aii : « Si dominus Coloniensis, biini, qiiam ipse substituendus idcm prxslct sacra-
405 DOCUMENTAHISTORICA. m
nientnm abjurationis. Tunc juravu dnx Saxonum A . nensis duoqtie alii suffragnnei ejus jiiraverunl et
uiarchio Alhertus, quidnin comes palalinus fraler miiilii rcgis Anglix in personam cjus. Duo episcopi
imperatoris et quidam sororius ejns. Magdebur- excusati per absenliam archiepiscopi sui noit jura-
gensis orcliicpiscopus landem et cum lacrymis ab- veriinl, sed dilalum est eorum et cxterorum, qui
juravit, hoc adjeclo, quandiu regalia relinebit et si aberant, sacraiiientuni usque ad octavas Peiri et
oinnes qui aberant idem jurent. Poslraodum Bru- Puuli.
x.
GRADUS COGNATIONISINTER REGEM ET REGINAM.
Hanc compulationem prsesentaverunt Pictavienses cardinates, quando sanctus Thomas-

exsulabat, sed non sunt auditi.
Sic coniputati sunt gradus cognationis inler re- B lliildis imperairix;de Maibildi rexHcnricus. Itcm de
gem Angloruin et regiriam.Willelinus rex Anglorum Roherlo comile nnla esl Bealrix coniilissa Piclavi-
ei Roberlus comes Morilonii uierini fraires fuerunt, ensis; de Beatrice Wiilelmus comes; de Willelmo
De Willelino nalus est Ilenricus; de Heurico Ma- roinile Alienoris regina.
XI.
REVOCATIOARTICULORUMQUOS REX IIENRICUS SECUNDUSVOLUIT ECCLESIAM

ANGLICANAMOBSERVARE..
In Dei nomine. Anien ! Anno Domini 1173, co- iC oinnes liberlates illxsns, sictit habere eoiisucverunt
rani venerabilibus in Cbrislo palribus et dominis, anle coronalionein nostram. El quod omiies cccle-
dominoAlbeno divina dignaiione lituli Sancti Lau- six in regno" noslro Anglix pcr nos vel hxredes
realii in Lucina et Theodwino tituli Sancti Vitalis nnstros de cxlero fundandx gaudeant oinnihiis et
presbyleris, cardinalibtis, et aposiolicx sedis Iega- siugulis libertalibus prxdiclis. Ila quod occasioue
lis, priore et conventu Ecclesire Cantuariensis ac vociilionis earumdem, vel alicujus earuin, lenipora-
uliis quaiiipluribtisregni Anglix personis, iu Eccle- lin earuindem ecclesiarum per nos vel hxredes no-
sia conventiiali Sanclx Trinilatis Cantuaiiensi con- siros concedendn minime in manus noslras seti hss-
gregatis. Nos Henricus Dei gralia rex Anglix, dux reJum nostrorum capianlur seu salsentur; el si
Norniannorum pcenilenliain a vobis dominis iegalis aliqua occasione prxmissa capiuntttr seu saiscntur,
nitcloiitnle apostolica in remissionein peccatorum voluinuset concedimus per prxsentes quod sine di-
nostroriim injunclam, Iiumiliter et devoie perficere latione iiuegre resliluantur et libereniur, nulla inde
volentes, in lilteris scriptis publice etpalam revo- exaclionis alictijus rutx rntione prxinissn per nos
camus, abdicamus , renunliamus et resignanius vel hxredcs noslros ab iisdem vel ab aliqua earum-
omnes illas malas consueludines, contra illas anti- dem aliqualiier exigenda vel prxcipienda. Protesia-
quas liberialcs Ecclesix Anglicanx per nos nequi- D mur eliam et promittimus bona fide pro nobis et
ler inductas, easque et earum singulas pro nobis et bxredibus noslris ad auxiliandain, corrigendam,
lixredihus nostris tolnliter dimittimus in perpeluuni, eincndaiidameidilutandamprxdictniii revocalionein,
pro quibus bealus Tliomas nuper Caniuariensis abdicaiionem, renuiilialionem, resignalionem no-
archiepiscopus usque ad mortera decertavii. Prx- stram forma meliori, ad honorero Dci et Ecclesia1,
lerea ad bonorem omnipolentis Dei, bealx Mafix ad nos vel bxredcs nostros ad boc per arcbiepisco-
Virginis el oinnium sanctorum, ac in remissionera ptim Canluariensem seu per aliquem prxlatorum
peccalorum iiostroiuni, concedinius pro nobiset hx- regni nostri porrecla, qui pro lempore fueriul ac
redibus noslris, quod Ecclesia Canluariensis ac om- boc debitc fuerint requisili. Acta sunl bxc anno
ues alix ecciesixAnglicanx sint liberx, et habeant Doniini supradicto.
407 S. THOMASCANTUAR.ARCHIEP l'A
XII.
ILEC SUNT CAPITULA PURGATIONIS
Quam proestitit Eboracensis quarta manu juratorum, quorum unus fuit

magister Vacarius.
Qttod ipse constietudines avitas, super quihus A Qnod lilteras domini papa? in Angliam destinalas
vertebatur controversia inter regem et doniininn de iubibiiione coronationis fiiii regis nec recepit
Cantuaricnsem, nec scripto nec juramento firmuve- nec vidit, nec aliquid fieri fecit, qtio miiitis eas vi-
rut. deiet vel reciperel.
Quod ipse nec opere nec sermone, nec per se nec Quod ipse in coronalione filii regis dehiliira jn-
per inlerposiiam personam, scienier aliquid maclii- ramentum recepit integre, nec aliquid omisit quod
natus est, quo I dominum Cantuarienseiii in liiorlcin in coronaiione regisAnglix prxstari solet.
traheret.
XIII.
STEPHANILANGTON
ARCHIEPISCOPI
CANTUARIEXSIS
TRACTATUS DE TRANSLATIONE IJEATI THOMJE.
1. Translationis lieati Thomx niemoriam aimux B 1 denler et forliter bosiihtis resislamus, qni Sabbai»
devotionis sludio rccolentes anle inenlis oculos sta- nostra perlurbant, ei iniquis subrepliouibus aiachi-
tunmus, quod debellnloribus Ecclesix primiiivx di- naiitur. ut spirituale gaudium, in perniciem irans-
cilur per prophelam, ul nosirx servituiis debitmn eal animartun, quod ad earum remedium esl sta-
lidelius pcrsolvamus, el ad minislerium noslrum tutuni. Si enim lxlilix frena laxanles prxtexlu !;c-
iinplendum vaiidius accingaiuur. Ait siquidem Zi- lilix, lasciviam ampleclaniur, et abjeclo cingulo
cbarias : i Bibentes inebriabtintiirqiiasi vino, et re- disciplinx viri ecclesiaslici fiierint dissolufi, hostes
plebuntur ut phialx, et quasi comua aliaris, et sal- ecclesiam inlueiiles ejus Sabbata deridebunl. Ciim
vabileos Dominus Deuscorum in dieilla, utgregem igitur in psalmolegamus, quod iu jiislorum taber-
populi sui, quiu lapides sancti elevabunlur super naculis vox exsullalionis resonet et salulis, si jtisti
terram. i Nulli vero videalur indeceiisaiitindigiuiii), esse voluiiuis, allente curemus, ut si apud nos
quod agere volenlibus diem fesliiin bellatores pro- fuerit vox exsullalionis, eadem sit et salntis. Nec
ponimus in exemplura. Necessarium esl enim, ut exsuliaiio salutem excludal, aut temporalc gaudiiiui
soleinnia celebranles sint ad spiriluaie prxliuiiiex- dolorem perpetuum introducat.
psditi, nedum sanclorum merita veneranliir, inimi- 3. Totamentis inteniione vilemus, ne juxta Tha-
corum jaculis vulnerentur. Quod beue significat C dxi teslimonium Dei nosiri gratiam in saucioruiii
ille jellator egregius, Judas videlicet Macbabxus, gloria consiilutam in luxuriain transferamus. Ouo-
qui sancta mundare disponens et lemplum Domini niam in judicium sunt proscripti, et datnnalionis
dedicalionis officio renovare, ordinavit viros, qui tiuilo jam nolali, qui lcinerilalis hujus audaciam
pugnarent interim adversus eos qui eranliii arce. attentare prxsumunt. Dies enim festos quos in
2. IIujus exemplo solemuius iusistentes, conira Iiac vila Ixtitia prosequiliir , inhonestx viix terini-
malignos spirilusinarce superbix residenles virili- nus juxta verbum propheiicum in Iamentalioueiii
ler dimicemus. Qui peccati venenum feslivitalis convertet et luclum. Quis namque mireiur, si Do-
vino miscentes iiiterficiunt infelices, qui solemni- niino servire coganiur in pa3iiis,qui eum coegeruiit
talum obtenlu ncgotium ventris agunt, et spirituale in suis servire peccatis, jtixta quod conqueritur per
gaudium exsultatione carnali corrumpunt. Imilemur propltetam qui suam et sanctorum gloriam ad vo-
ergo, charissimi, Malalhiam et filios ejus, qui ciiin luptatem retorserunt et culpam? Modumautem cl
fidelibus Anliocbo resistenlibus provide statuerunt, fcrmam solemnitaiibtis celcbrandis scriplura prx-
ut conlra gentes, qux lempore Sabbalorum in cos scribil, qux cuj'nsiJamfestivitalis celeberrime gau-
iusurgent, unanimiier diinicarent. Nos namque pru- dia proscqitens asserit oiunein sccundum faciem
409 DOCUMENTAIIISTORICA. 410
sanciorum fuisse juctindum. Qualis vero sit isiai A ejtis, nisi frumerilum electorum et vinum germinans
solemnilas, Aposlolus docet dicens : « Fornicatio,, virgines? subsidium el exemplum, qux de solemniis
et oinnis immundilia, aut avaritia, nec nominetur ini oriiintiir, sicut superius cst ostensum , frumenium
vobis, sicut decet sancios, aut lurpiludo, aut slulii-- indicat electorum. Sicut enim in area triluratur,
loqtiium, aut scitrilitas, qux ad rem non perlinet,, ul granum a palea separetur, sic in Ecclesia discussa
sed magis gratiarum aciio. > Vir enim sanclus, licet> stint gesla sanclorum, ut excussa palea vanitatis
in Jericbo converseiur, faciem tamen cuntis in Hie- lam sancta sit eorum niemoria, quam solemnis, et
rusalem non amittil , quia licet ciiin in mundoi grana sine paleis reservantes eorum adjuvemur
detineat conversatio corporalis, fuciem tamen re- auxiliis, el informemur exeniplis.Frumentum eliarn
tinel nd coeleslia suspirantis. in horreo nmndo reponiiur, ut servelur, nec absque
4. Bellaiores iiaque primitivos , sicut diximus, munditia cordium jwssuiil votiva solemnia, prout
imilemiir, quorum probilas nos invilat, ut in diebus decet, obsorvari. i
festis hosles fortiter impugnemus. Sermo prophe- 6. Gaudium aulem sanctum , quod festivitalibus
ticus laudans ail : < Bibenles inebriabunlur quasi estannexum, pervinum germinans virgines indica-
vino, et replebuntur ut phialx, el quasi cornua tur. Vinum namque spirilualis Ixtitix mundiliam
allaris, ) etc. Hxc verba non solum prxliatores B I germinat virginalem', quia caslilatem nulrit el ser-
primos indicant, sed et snnclorum solemnia cele- vat. Sed vinum lxtilix sxcularis generat aut ger-
brantes reformant. Tria namque notantur in bis minat mereuices, quia lihidinem, incilal et inflam-
verbis, propler qux salubriler staliilum cst, ul mai. A festiviiatibus ecclesiasticis sit alienum hoc
Ecclesia solemniter celebrel fesia sancloruni. Prima vinum, in quibus est vinum aliud propinandum.
causa est gaiidiun), IU in Domino gnudeamus eorum UndcDominiisperpropheiam eunuchosejtisSabbala
bealitudini congaudeutes, quos ipse pie dilexit, custodire leslalur.Illos, inqiiam, eujucbos, cqui, >
excellenter oriuvit. stola glorix induil, et magni- sicul in Evangelio ipse dicit, < semetipsos propter
fice coronnvit. Gaudium nutem nolat prima clausula rcgna cceleslia casiraverunt. i Hi sunt qui pro cce*
verbi propheiici supra prxmissi. Secundn cnusa est Iestisregni desiderio lurpittidincm noxix voluplatis
cxemplnm, ut nos qui sanctorum nierita recense- a sua carne resecanl et absciiidunl. Notandum au-
nius, in sensu bonorum operum eorum vestigiis lem qtiod egregie solemnitatum uiililas commen-
insistamus, et eos mentis gressibus imitemur, de datur, dum ad eam sublimiier exiollendam bonitaf
ciuorum patrocinio gloriamur. Secunda clausula el piilclirittido jungunlur. Sic nempe fratrum- con-
supraposiia denolal hanc causam. Qui enim pro cordiam commendavit Psalmista, cum ait • « Ecce
virium facultate sanctorum operibus seconformant, ^ qunm bonum eiqunm jucunilum habitare frnlres in
congrue vasis sacris et altaris cornibus conferun- unum! iSic etiam,Chrisiianse devoiionis obsequiuni
tur, ut sequeniia declarabunt. Teriia causa est in limore divino consislens et ohsefvaniia manda-
subsidium, ut qui de sanctonim meriiis graiulanliir, loriim, vir sapicns laudat dicens : < Nibil melius
de eortmi palrocinio glorientur. Nec eis in auxilio quam tiraere Deiiin, et nihil melius quam respicere
sancli desint, sed obscquliun sibi facium vicissitu- in mnndniis illius. >
dine grata compensent. Hanc terliam causam notat 7. Tria superius memorata, scilicet gaudium,,
lertia clatisula verbi prxmissi. Viatorem ad superna subsidium, el exemplum, qux festivilatibtis, ut
tendentem.etper festivilatem aiiiiuam ad conlinuam diximus, sunt annexa, nolavit Dominus per pro-
suspiranlem refrigerant isla tria. Quoniam| ab pbetam dicens: < Filios advenx, qui adhxrent Do*
exemplo deducitur, a subsidio suslcntalur, a gaudio mino ul colant eum, omne custodienlem Sabbalum
refovelur. Exemplum enim obliiiel vicem ducis, ne polluat illud, et lenentem fcedus meum, addu-
subsidium adjutoris, et ne solatium ei desil, gau- cam eos in monlem sanctum meum.otlevaboeos inf
dium his duobus assislit. domo oralionis inex. Holocausta eorum et viciimx
5. Quid aulem magis expedit vialori, quam tu pjj corum placebunt mihi super aliare meum. > Ad-<
iter ejus sit cerlura , securum, et Ixium? Ad qux venam sacra Scriplura populum gentilem nppellat.
omnia sufficiunt isla tria : < Quoniam exemplum Unde populo Judaico dictum esl : i AdVeiia qui
certitudinem, subsidium securilaiem, gaudium lxli- tecum versalur, in lerra ascendet super te, eritque
liam administrat. i Ecce quanla suavitas ex obser- sublimior, tu autem descendes el eris inferior. t
vantia festivitalum emanat, qux per gaudium , de Hoc autem est evidenter impletura in populo Ju-
quo diximus, indicatur. Ecce qtii fructus de so- daico et gentili. Nos igilur advenx filii sumus om-
lemnitalibus cofliguntur, si pia devotioue fuerint nes, qtii de genlibus orti sumus. Evidenter autem
observatx, quos subsidiuin et exemplum superius cullus divini inoduin et formain expressit sermo
expressa designant. Unde cum propheta sanctos prophelicus, cum de colenlibus Deum ait: i Qui
Iapides super terram elevandos dixissel, insinuans adhxrent Domino, ut colant eum. > Scriplum
per hoc verbum sanclorum corpora gloriose de quippe est: i Qui adbxret Doniino, spiritus unus»
lumuliY transferenda, quantum translationis gloria est. »
sil frucluosa fidelibus, mox declarare volens adj'un- 8. Docet autcm Dei cultores, ipsum in festivitati-
gil: < Quid enim bonum ejus esi; el quid pulchium bus vencrantcs, csse spiritum et non carnem, quiai
iil S. TIIOMAS CANTUAR.ARCIIIEP. Ul
spiriiualem lxtiliam, non cnrnalcm exigit ctillus Dei. A . nacula, qux sunl vialorum, rcferimtur nd viam.
Econtrariu de equis ^gypii, pcr qtios potenlcs Spirituale vero gauditim , quod festivitaiibus annuis
sxculi (lcsignanliir, diciiur per prophelam : « Equi Cst aiuiexum, expriinitur evidenter, cttm suhjiingi-
eorum caro, non spiritus. » Snnl enim plerumquc tur : < Lxtilicabo eos in domo oralionis mex. > ln
mundi polenles ad spiriliialiu segncs et tanli, sed holocaustis et victimis, de qtiibus additur conse-
ad carnalia veioccs et prompli, ct iui|iletur in eis qucnier , sanciormn suffragia denotaniur. Viclimas
illud proplielicum : « Allendi ct aiisculiavi, nemo enim el holocausta pro vobis ollerinius, cum eorum
quod bonuin est Ioquiuir, nulliis quf super peccaia nierita, qui per lidem regna vicerunl, et seipsos in
snn agai ptcniieiitiam, dicens : 0"id feci? Omnes Odoremsuavilatis ei ohluleriinl, pro nohis Doinino
convcrsi ad cursum suiim quasi Cqttus impetti va- prxsentaimis, ut eoruni precihus ejus olfensnm pla-
dens nil praiiiini.» liccle Vero subjungitiir : « Oninc care possimus.
ciislodienleni Sahbatum, non polluai illud et ienen- 11. Nunc verbum propbeticum ab initio proposi-
tem.foedtismctim. Qui enim fcslivilatem divino cuhui tum pcrscriiteiniir. < Bibcnlcs incbriubuiitur quasi
dcpiitniam aliqua transgressioiie violal, foeduscum vino, i elc. Frequenier in sancln Scripturn per co-
Doniino iuiiiim non ohservat. i Anliquiius aiiiein mcslionem et poiuni spiritualis Ixtilia designalur.
fociiuseffnsione sanguinls firmabaliir. Nos igiiur in B ] Hinc Ecclesiasies ait : « Oinnis bomo qui comedilet
fcstis eorum, qui sangiiiiiem stium pro Cbristo bibit et videl bonum de laliorc suo, hoc donum Dci
fiidcruni, foedus quod cuin Domino noslro cou- esl. » Bona de laboribus suis videt, qui in sanctis
traximiis, lolo mcnlis dcsiderio confirmcniiis. Le- operibus se exercet, et laboris sui fructiim consti-
gilur quod quando populus Isracl foeduscum Domino tuil prxmium sempiternuin. De quo scriplum est :
Josue medianlo percussit, ipse pergrandem lapidem i Bonorum opcrum gloriosus est fructus. i Est nu-
iii sancliinrio slnluit, qiiem luijils negOlii lestem lein spirituale gaudium viix lauiabilis condimenlunii
fecit. In sac.ra Scriplurn pcr lapides plerumqite Convenieuter enim exsultani, qui laboribus frucluo-
snncli marlyres dcsignanlur, sicut sequcnlia decla- sis el boncslis insiidant. Ilinc apostolus Pelrus ait:
rabuiil. Lapis ergo pcrgrandis in sanctuario Domini < Coniiiitinicaiiies Cluisti passioiiihus gnudcte. >
erigitur, cnm aliciijus mnrijris niagni reliquix in Non enim ettm exsullare decet, qui passionis imila=
Eeclesia suhliniiler eXallanlur. tionem abhorret : I Quia non erit consors Redem-
9. Cttm igitnr liodie rccolamus, qtialiier lapis ploris in gloria, qui non ftierii consors ejus in pce-
grandis in sancluniio sit ereclus, id est Tbomas na. i Quia testante Aposiolo, qui non compaiiiur
rii.iriyr gloriosus de tuniiilo elevatus, nd lumc lapi- . non conregnabit. » Est autein passion-ifscoiisorliuin,
dein conlis dirigamus intcllcclum, et defigcrc stu- quia gusianlihus amarescit, spiriluali Ixlitia dulco^
(leannis in eo nnstrai menlis affectiiin, ut dcvolio- randiim. Unde Doniino tlicitur per propheiam :
nis nostrx tesiis esse possil cl velit. Dc bis aiitem, < Occurrisli la;lanti et facienli jtisliiinm. i Domirus
qui siiiccris mciilibiis Deuiii coltint, dicitur conse- cnim quasi promplus auxiliator occurril ci, qui ciiin
qiientcr : « Adducam eos in montcm sanctum incum gaudio carnem suam cuni vitiis el coiicnpisccntiis
et lxlificabo eos in domo oralionis mex , bolocau- cruciligii.
sta eorum el vicliinx eoruiii placcbunl mihi, sicul 12. Cum ergo comedit homo ci bihit, et de labore
allare ineiim. i Quibus vcrbis primo uotaltir exem- stio bona percipil, boc dontim Dei csljiixta lestimoi
pluin, sectin.lo gaiidiuin, tortio snffragitini. Qux tria iiium Snlomonis. Douiiuus enim solus csi, qui inen-
siiperins stint exprcssa. Sanctoruin eniin exempluni lcm afflictam exliilarnt, et p.tiientis nuiiuum inier
ilo>iu iliontcnl Domini, xlernx scilicel bealiliidinis lorincnta Ixtificnt. Qualiler nuLeincomedal ct bi-
subliiiiiiaiem addiicit. Excmplum namque, sicnt bal, qui bonis operftus vigilanter insislii, senientia
(iixiimis, ail snperna lendentibus viam rec.tamexbi- qux prxccdil, evidenler aperii el oslendil. Prxmil^
J)iil vice ducis. Unde dicilur pcr Psalmislam : lititr cnim istud : < Cognovi, quod non esset me-
< Einiiie lucem tiiani cl vcrilalcm lnain, ipsa me D lius, nisi laitari, et beno facere in vila sua, come-
(leduvcritnt cl niduxerunl in moutcin saiictinn tiiiiin dere, et bibere, et collxtari. > Idem enim esl de la^
cl iu tabernacula tua. » Quid rCcliiiSlucis nomine , boribus bona videre, quod bene facere in hac vila;
qun Dci gralin figtiratur, sine qua nihil luciduni, Spiriluale quoque gaudium iiolansin CaniicisSpon-
liibil scrcuum, sci oamia lenebrosa ? sus ail: <Coinedile, el bibiie, ei iiicbrinmini,cliaris-
10. Verilns auleni esl conversiuio saiicla justo- simi. i Sicui per cibuin et potiun spiritualis Ixtitia;
riim. Impiorum nainque vila vanitas est et menda- sic per inebriationem nbiindanlia talis Ixlitix de-
citiui, veritas aulem vitn bonorum. Unde dicitur per nolaiur. Dical ergo palenter, gaudeant el exsiiltent
proplielain : < Pacem et veritatcm dlligitc. i Jiistus quicunque Domino per amicitiani sunt conjnncli.
quippe pacem cini) proxinio, vcritatcm diligit iii se- Pleniiis laitien gaudeant, qui per altiorem charita-
ipso. Deducunl nainquc lux et veritas virum ju- tis amicitiam ei familiarius appropiiiqnanl. Qnid la-
sluni, eum in iiionlem ct in tabernacula adduccnlcs : men adinonitionem isiam prxcednt, solliciie per-
quia prxvia Dei graiia per sanclorum exeinpla re- pendanms. Postquam enim dixeral, inessni mjt-
goabimiis in palria, proficiemus in via. Mons siqui- ibani meain cum aromatihus meis, comedi favuin
liem, in quo civiias xdificutur, ad palriam ; tnber- ciim nicllc tneo, bibi vinuin cum lacte mco, co»»tW
413 DOCUMENTAIHSTORICA. 414
qucnler amicos ut comedant, charissimos aulem ul A ebrius esl, qui nmariludines mundi lolerat, el la-
iuebricnlur, inviiat. men quid paliiur, ignorat. Fucrtint ergo tanquaiii
13. In horto suo Dominns cum aromalibus myr- ebrii bellatores Ecclesix primitivx, qui cum inlerna
rbam metit, ciirn in Ecclesia recipit corporum disci- Ixiiiin corpornni lormcntn vicerunl, ct juxta vcrbniii
rilinambonorum opcrum ndmisiione conditam.Mel- Aposloli : < Rapinns bonorum siiorum cum gauilio
lis nomine conteuiplalio figuraiur. Et rei convenit susceperunt. » Spiriiualis atilem jiicunditas, simi-
lixc figura, cum sit mellitluus supernorum aspe- liter ut ebrieias irisiilix sensum tollil; et meniibus
ctus. Coniemplationem melli conlulit j qui ait : persectitione pulsatis, hilarilatem sanclam mfundit.
<Sicul qui niel iniillum comedit, non est ei bonum, 16. Qualis atttem exsultatio sanclortim festivitatcs
iia perscrulntor majestntis comprimelur n gloria. i debeat comiiari, declaravii Psilmisla eum ait: «Ex-
Favus est dulcedo mcnlis interna, contemplationi sultationes Dei in gullure eorum et gladii anci|iles
supernorum adjuncla. Favtim ergo cum melle suo in manibtis eorum. > Ilumani generis inimicus illis
comedil doininus, qttia gratnm esl ei contemplalio- confnlenter lendil insidias, quos sxculi gaudiis in-
nis ôbsequium, cuni dilectione cordis ohlatum. venit irretitos. Profundius eniin inlirma sua discutit
Mordax est vinum et vulnertim corporis curntivum. dolens animus, qunm exsultans. Nisi namqiie len-
Unde per vinum compunctio figuralur. Qux cum " lator callidus tempus Ixtilix tcntalioni coiigruerc
sil iniiis pungitiva, spirilualium vulnerum est me- cognovisset, neqtiaquaiii filiis et filiabus Job in
dcla. Per lac, quo simplices et parvuli nutriiinlur, domo primogeniti fratris sui vescenlibus, ipse con-
cordis simplicilas inlelligitur. Gralanter ergo cum cussis angulis domus tolam beali viri progeniem
lacte Dominusvinum bibit, quia dolorem illtim ac- exsiinxisset. Quoniam igilur plerumqtte, sicut dixi-
ceplat, qucm ei cordis simplicitas recommendat. nius, mentem in leniaiioiiis laqueos exsullationis
14. Post iiaprxmissasequiturcompetenter : « Co- nditus inlroducit, valde necessarium csl, utdum ex-
mcdite, amici, i elc. Decenlerenim exsultant, qui siilialio gullur occtipal,mantis gladium apprehendat;
lulibus obsequiis Deuin placnnl. Qnoniam autein Illiiin, inqunm, gladium, quem Apostolus nominut,
inebrialio , sicut diximus, spirilualis Ixiilix notat Dei Verbum. Opus nulem esl, ut gladius in nianii
abundantiain, recte qui Dominuinin sanciorum iiie portetur, quia parum est Dei verbiim in corde ver-
moria veneranlur, inebriandi dicunttir, ut aperie no- sari, nisi quis illud sludeat operibus implcrc. Mauiis
lctur, quod sancti lxlilia dcbeant nbundnre. Noian- igiitir gladium apprchendat, ul quod corde senlilnr,
dumautem, quod iiobisebrielasnnimiim.qiicm exlii- bonorum operuin lcsliniouio conlirmelur. Unde'
Inral, a lemporalibiis alienat. Unde scriptum est : P beaius Job ail : < Arcus meus in manu mea instau-
iQui inebriat, ipsc quoque iuebriahiiur. i Qui enim rabimr. > Arcus instauralur in nianu, cum instru-
iiiortim animos exliortatione saluiis scparat a terre- mentum pugnx ccelestis, de quo jacula miltunturiir
nis, ipsius aninitis avelletur ab eis , ejus operante hosies, bonx conversationis adjulorio roboratur.
cleinentia, quiin forlitudine vinctosediicit. Umle.Do- 17. Prxsens igitur fesiiviias, sic Ixtitix recipiat
niinusper propbetam ait: i Si convertens convertam hlandiiiientuni, ut severitaiem gladii non excludat.
ad le, et anle faciem meam stabis. Et si separavcris Qualis etiam Ixlilia debet esse festivitatibus san-
prctiosum a vili, quasi os meum eris. > Hinc etiam clorum annexa, maniieste demonstrat quod dicitttr
per etundem propbetam dicilur: < Factus sum quasi per Psnlmistam : < Servile Domino in limore, et
vir ebrius, et quasi homo madidus a vino, a facie Do- exsuliate ei cuni iremore.» Cum limore serviendum
niini et a facie verboruin sanctorum ejus. > lnebriut cst Doniino, quia sic exsulialio limore debet acui,
inlucnlem fucies Crealoris, quia coiitemplantis ani- sicul limor exsnltaiione condiri. Decet enim. ut si
niiini a transitoriis rebus eripit, ud bona sempiierna servilii spirilualis occasio sxcularem Ixiiliam inlro-
deducit. Iuebriat etiam audiiores divini scrnionis ducat, tiinoris magistcrium eam pretnat, ut in refec-
audilus, quia lerrenorum amorem verba sancta de- lione sacra dulccdinis simul et acriminis serviat
pascunl, etdesiderium :eternorum accendunl. Unde D comlimcntuin. Quod eiiam alibi monstravit npcrle
vivis carbonibus comparauiur, qui ciharia, paleam- Psalraista , cum nit : « Deduc me, Domine, in via
que consumunt. Spirilualis autcm lxlilia, sicut lua, ingrediar in veritaie lua, Ixteiur cor nieuni,
ebrietas menlem supernis inserit, a lerrenis averiil. ut linieainomen luum.» Per viam Domini nmbulal*
Incbrianlur boc modo, qtii nostrain malrcm vene- qtti sapienter ei minislrat. Minislrans aiitem Doniini
rantur, ul coelestibus iiitendcntes fuj>ilivabona de- verilalem ingreditur, cum ejus minislerium ad cce-
spiciant, et permanentia concupiscant. lestia reiorquelur. Ministerii vero modus aperilix,-
15. Rursum ebrietas doloris sensuin adimit, adeo cutn dicitur: i Lxletur cor meum, ut liineat nomen
quodebrius etiam cum dolenda sustinet, hilarescit; tuum. >
tinde vocem ebrii vir sapiens ita format : i Verbe- 18. Eleganter cxpressit, qualiter in obsequio Do-
raverunt me , et non dolui , traxertiut me, sed non mini sit gaudendum, qui lxtari petiit, ut limerent.
sensi. » Hinc eliam Jeremias sub personn cnrnalis Talis enim debet esse lxtitia, ut limorem Domini
honiiiris loqtiens nil: i Inebriavit me absynlhio. i niillalenus minuat, et lalis esse limoris custodia ,
Cujtis verbi sensum aperiens beatus Gregorius sic qux spirilualem Ixtiliam non cxcludal. Unde posl-
eiponil: i Ebtius quod palilur nescit. i Absynthio quam Psalmista prxniiserat: « Scrvite Domino ia
415 S. THO.MASCANTUAR.ARCIIIEP. ilO
timnre, > recle snnjungit ': « El exsnltate ei cum JA nccingii. Nonne super semeiipsum excreveral is.qut
nemore. > Cum enim Ecclesix filios oporleat salu- ail : « Yivo ego, jani non ego, vivii amem in me
tem suam cuin limore el trcmore, sicut dicil Apo- Christiis ? i Nonne super se ascendere vidcbatur,
stolus, operari; necesse est, ul cum exsuliaiio foris cum dicebai : « Qux reiro smii ohliviscens , ad ea
adesi, ejtis ingressum limor interius moderetur, ne qiiiCsunt priora me ipsmn extendo? Quod de virlu-
tola veniens ad cor intret, et ad immoderaium ejus lis incremento prxdi-ximits, videlicet, quod justiiia
ingrcssiim iiifirmatio suffocelur. Hoc aulein peri- proficicns diluintur, fuil evidenter in tenipli fabrica
ciiluin limorel Iremor cxcludanl, videlicel ut mcns iigiiraium. Superius nainque labiilalum in teinplc
inala qux possunl accidere, sollicile pertimescat, et niajorem laliludiiicm ohtinebat, inferius vero mino-
corpus inenlis obsequio se reverenter addicat. rein. Nam infimuin tnbulnlum quinqtie cubilos laii-
19. Sequitur : < Rcplebunlur ul phialx , ct quasi tudinis habuil, niedium vero sex, superius auiein
coriiiiu nltaris. > Per phialus etaltniiscorniin, nohis sc|iiem.
esl insiniiata justilix dtiplex forma, variis conside- 25. Tabulala, qnibus lempli parietes decoranlur,
raiionibns observanda. SancLa namqiic conversatio, siint fidelcs Ecclesiu', qui cam vesliiint et ornant,
nl ilu dixcrim, nunc ab angusto lendit in laluin, siciit d'citur ei pcr prophetam : < Yivo ego, dicit
phialx liguram expritnens, qux fundum babel an- B Doniinus, quia oniiiihus his velut oriiamenio vesti-
giisium, scd patiiluin os el amplum : et dum in al- eris, et circumdnbil lihi eos quasi sponsa. > Bene
iiiin asccndit, paulalim in lutiliidinem se diffundit. aiitcui tabulaia viros Caiholicos indicant, quorum
Ila jiislilin , dtim proficit, pniilatim iiicremenlum cordu cliaiilas dilatavil, diseipiina coelestisexcidit,
suscipil. cl in bonis operibus dilataltir. lnterdiun simpliciias couiplanavit. liuic sensui bene congruit,
aiilcm sanclitos progrcdilur in aciitum, siculaltaris quod tabulaia fuenuu in superioribiis laiiora, ouia
cornua siiiniinl initium n latitodinc, sed deinceps fidtiium incnles ad lemporalin se conslringuiii, et
sc coarctani, iiaque in acumine icrminnnlur. nd coclestin se expaiidtint. Simililer aulcm leu ploni,
20. Assimilaiur his cornibus juslitia consumma- qiiod Ezechieli ftiil oslensum, supcrius fuisse l.itius
ln, qu;c ctim perfectioncm fuerit assecula, per hu- jieihibelur. Qui auteni leinpli noinine ligurentur,
inilitniis niodesliam se consiringit, cum in merilo- docet ille qui ait : i Nesciiis quia lemplum Dci
rtim cxcellentin prins fiieril dilutaia. Allcndit enim esiis? i Etsi suave videtur hoc verbum, pungiluriim
Verbum Sapieniis viri diceniis : < Quanlo niagna esl valde quod sequiiur : i Si quis templiim Dei
csl potcniia Dei solius, ct ab hitmilibtis bonoralur.i violaverit, dispcrdel illuni Deus. i
llac consideraiione vir justus, qiianlo magis in pcr- 24. De templo ctiam superiiis mcnioralo legitur
fcctionem se erigit, tanto per bumiliiatem amplius audisse prophela :i Tu auleni, fili hoininis, osleude
se substernit, ne superba de se senliat, et pcr pr;c- domiii Israel lciiiplum, tit confuiidaiUiirab iniquila-
snnipiionem prxcipitalus corrual, aut per inanem libus snis Confdiiduiilur namque sulubriler pecca-
gloriain evunescnt. torcs cum eis proponilur in cxemplum vila juslo-
21. Qualiter justilia proficiens dilaielnr, Snlomoii runi. ln boc enim speculo maculas suas agnoscitnt,
docct dicens : < Juslorum semila quasi lux splen- cl cas lacrymando diluunl, et poeiiiieiilix lamenlis
dens procedit, el crescit usqtie ad perfecium diem.i ubsiergiinl. Eleganter autem boc lemplum stiperius
Jusiiiia iiamqiificiim incipit, primo leruii luce cla- fuisse latius memoralur, quia, sicut diximus, corda
rescit. Scd cum perfectionem ailigeril, clarilalis jusloium coarctanlur in infimis, et dilalaniur in
atix radios circtiinquai]ue diffundit. Hinc per Psal- sumiuis. Sunl enim corda boiiorum thuribulo valde
inistnm dicitur : « Yium mnndalorum tuorum cu- similia, quod cum sit clausiim inferius, superius est
curri, cum dilatasti cor meum. >Et iterum : Etam- apertum. Secundum hunc similitudinem pix meiites
bulabam in lalitiidinc, quia mandntn tua exquisivi.» ad lerrena se claudunt, el aperiunl ad superna. Hoc
liincetiam in Proverbiis adFiliumPatet ait: «Vinin quia in Apocalypsilegilur, Angelum lenuisse Ihuri-
jusiitinu monstrabo libi, ducam le per seniitas xqui-. j) biiliiin, quod sunciorum oralionibus eral pieuuin.
tatis, quas cum iugressus fueris, non arclahuntur llloruin namquc cordium angeli sunt cuslodes, de
gressus lui, ct currcns non bahebis ofiendiciilum. » (jtiibus oralioimm fumus ascendit, quarum odore
Justilia namque fcslinans ad prxmium, nec anguslia, Dominus demulcctur, et suavitate placatur.
coarclnlur, nec offcndiculo prxpediiur, quia Domi- 25. Ntitic Scriplurx tesiimoniis ostendamus, quo-
imsci conirarin dissipat, et ejus impedimenta commodo perfecla jusliiia, cuni coiisummaia fuerit, se
plaual. Ilinc eiiam ctim profcclus David Scriplurai constringit, ct qux dilatalur in imo, quomodo co-
sacra describeret, ait: « David proficiens, et seniper arctalur in summo. Quod arca Noe figuravit ex-
tseipso robuslior erat, domus autem Saul dccrescens; presse : scilicet eam superius unus cubitus con-
tjiioli.lie. » Jusliis enim per incrementa meritorumi summavit. Quid per arcam Noe mclius, quam Eccle-
osccndel, injustus aulcm per malorum opcrum de- sia figuralur, qux sinu mentis expnnso Spirilus
crcmeiita dccrcscct. sancli fintuin accipit, cujtis impulsu sxculi fiucius
22. Qni aulein profectui virlutum insislit, qnasii sccal, el ad vilx porlum tola cordis intenlioiie fesli-
scmetipsum proficicndo transcendii. Carnis eniml nat? Hxc dilataiur in imo, ct coarctalur in summo,
corruplelain deserit, el spirituale fastigium polenlcir qtiia qux laliiudinem et longiludinein inferius babuil,
417 DOCUMENTAHISTORICA. 4i*
jiosiquam in virlulis cxercilto se diffiidit, dnm re- A ornamentis instructi, innquam armalnra ccelesft'
tributiouem siipernam attendit, opera sua despicit, Dicuniur autem pliialx a phialui, quod est vilruiu
et ea tanquam modica pcrpendit, sub humililnlis in Grxco, quia proprie vasn vitrea vccanlur vasa
cuslodia se coniprimit, el iiiflationem noxiam vir- phialx. Unde de luxuriose bihcntibus dicilur per
tulis pede resiringit. Hxc esse sollicile facienda Sal- prophelam : < Bibenles in phialis vinum. » Luxurix
vator oslendit, qui discipulis suis ait : < Cum omnia namque non sufficit ul gusttii plnccat vini sapor,
benefcceriiis, semperdicnlis: Servi inutilessumus.» nisi visum qtioque demulccalejus color. UndeSalo-
Qui omnin bene fncit in bonis operibus se dilalat. mon in Proverbiis eohjbere volens Iiixurinm istam,
Sed qui posiea se servum inulilem reputat, per lni- nil : < Ne intuearis viiium, qiiaiidnllnvescii, clciiin
militatis modestiam se coarciat. Hinc rursus ad splenditcril in vilro color ejus. > Quod atiteni peri-
sponsam in Cnnticis sponsus ail : < Ventertuus sicut ctilnm sitanncxum consequenler cslendii : < Ingre-
acervus trilici, vnllatus liliis. » ditur blnnde cl in novissimo ir.ordebit, ut coluher,
2l>. Pleruniqiie venlris nomine mens significalur, eiquasi reguliis venena diffundet. » Regiilus aves
en qtiod cogiiaiiones in menle sicul ciharia digernn- volanics inficit, coluber autem laiibula quxrit et
tur in venlre. Unde dicilurper prophelam : < Ven- colit. fiene ergo viriiiin colubro coinparalur ct re-
trem menm doleo, venlrem meum doleo. » Quem B gulo. Colubro, qnin iibidinem |>rovocnl, cujtis lur-
autem dolorem plangerei, mox apcruit, ctim sub- piludo quxrit abscondi. Regulo vero, qnin viiuim
junxit : < Sensus cordis mei tnrbati sunl. > Fuit inimoderale sumptum viros magnos interdum ener-
ergo prophetx plangenli menlis iribulatio dolor vai, qui duabus alis, uhundantix scilicet et potenlix,
ventris. Hincetiam de impioscriptum est : < Uierus volare poteranl ad superna, si recle dirigerent iier
ejus prxparat dolos. » Constat aiitem, qtiod cama- siiuni.
lis uterus dolos prxparare non potest, sed uierus 2i). Licel aiilem phialx dicanlur vasn viirca, pbi-
dolos prxjiarans est nnimus frnudis mnchinamentn alastamen eranl aurex, qux jiibente Doininofuerant
pertractans. Venter itaque, sponsx signanter, nccrvo in tabernaculo prxparatx. Hoc autem benc con-
tritici comparalur, qui ciim sit laltis in imo, lamen gniit viris juslis, ut sinl quasi vitrei, et lanieii in
est angustiis in siunnio. Quia fidelis anima prius in vcrilate sint aurei. Yidclicet ut sinl qunsi debiles,
honoruni operum exercitio sediffundit, demiim post lainen vcre sint fortes. Talcs voliiil esse j'ustos, qul
coiilcmplntionemcoalestiumin se redil, et per litiini- sicut dictiim esl supra, discipulis suis ait: < Cuinom-
iitalcm, ut diximus, se constringit. nin bene fecerilis, semper dicatis : scrvi inulilessii-
27. Beneantem acervo trilici comparalnr, quia, mus. iFortis esl iiliijue.qui oiniiiaheue facil, sed de-
palea vnnitatis excussa, meditntionis sacne ihesati- bilem se rcpulai, qui inulilcmscrviun sevocat. Nonne
ruiii, qunsi grana triiici in horrco conscientix con- vasaurciuu fniiille, qiiipliisomnibiislaboravit.tamen
grcgat et servnt. Jlic nuiem acervns liliis dicitur quasi v.is vitrciim se exbibuii, qui se nec digniim
cssc vullnlus, quin fidelis aniiiius uiidique mundiiia aposiolatus nomiue judicavii? In boc aulem vitri
cnsiitniis esl cinctus. Nec solum lilio, sed liliis vnl- similitiiilinenihaheanl viri jiisli, ul solis radium et
lari dicitur, quia verx caslitaiis geniinusest eiTecms; claritaiis Iucem admillaiit, venli lamen flatum ex-
videlicet, m et cor coinplectatiir et corpus. Unde cludnnt, videlicet ut gratiam recipiant, sed noxix
pcr byssuin retortam et duos lurliires figiiratur in lentationi resislant. Siint atilem phialx oblationi
lege. Prxmissis consonat, quod Sapienlia de se lihamiiium repuialx. Spiriluales ergo viri repleiitur
dicit : « Ego qunsi cypressus in nionic Sion. » lo- tii pliialx, si sacrarum cogilaiionum ct piarum in-
lclligittiraiiiem hoc verbuiii, sicut de cnpite, sic de leiitionumoblationibus cum bonorum operum studiis
inembris, ul unn sit vox capiiis el inembrornm. copiose rcdtindeni. Sciendum lamen quod liquida
Cypressus piilchcrrimnm coniam habel, cujus simi- lihamina dicehnntur. Decel auiem quod liquidx sii>:
inilas surgil in coinain. Esl ergo vir j'ustus quasi ohlalioncs juslortim. Quod utiqtie fiel, si per devo-
cypressus, qnia coma jmlclicrrima est conversntio ]D liouis ardorem aninuis liquefial. Unde diciiur pcr
speciosn. Dicitur auicin esse qunsi cypressus in Psahnislam : i Effundo in conspectu tuo orationem
moiite Sion, qtiouinm in conleuiplnlionis vertice ineam. » Effundi potest oratio, si fnerit lacrymosa,
consiitntiis coelesliiui)considerniione se preniil, et sed nequaqiiam effiindilur, si per cordis duritiam
iliini intra nicnlis se sinum colligit, sub liiiiuilitutis fuerit congelata. Dicebanlur eliam libamina , quia
cusiodia se constringit. ministri deguslnndo probubniit, tiirum essent nd or-
28. Mundanusauiem usus btijus rei mnnifestum ferendum idonea. Sic Domino miiiislrantcs cogita-
oslendit cxemplum. Nam el nvis domesiica, aliis tiones suas et inlcntiones dcbenl quasi gusiando
nvibus capiendis assueia, se premit, cum prxdam disculere, ne quid in eis occtirral, quod Dominn
conspicit, quam ardenler appetit, et ad quam diri- debeat displicere.
gendam sese scntit. Quis ergo niirelur, si mens in 30. Rcplentttr ctiani ut allaris corntia viri sancti.
humiliiale se Coinprimat, dum prxdam bealiludinis Super altaris corniia sangiiis hostix ponebaliir, nnde
considerat, ad quam inbinnter nspiral? Per phialas et eo rcpleri cdicunHir. Hxc igiiur solemnia cele-
igilur et allaris cornua, sicut diximus, figurantiir brantcs velul altaris cornua snnguinis asjiersione
viri spirituales, divini prxlii bcllaiores, et virlutum replenlur, quia marivrcm veneranles passiouis ejtis
PATROL.CXC. 14.
419 S. TIIOMASCANTUAR.ARCHIEP. 420
inemoria imbuuntur. Illorum nuiem mentes memoria A sublimilas, aul hiiiniliias cxaliala? Quam conversa-
mariyris imbiiit, qtiorum conversutio forliludinis tionis formam rcligiosi bcne conservant, quia sunt
cjus forninni in sc oslendit. Imilnnlur enim murty- in cordibus suis humiles et iu operibus suis excel-
reni, qiiibus licet non sit dutum jiali pro Cbrislo, lenles.
j.'1-oejus Inmen ainorc labenlia cuncla despiciunl, 55. Sequitur in verbo prophelico : i Salvavit eos
cnriiein afiligunt, et ad proinereiida ccelesiia se po- DoiiiinusDcus eoruiu, quia lapidcs sancti elevabun-
tenter accingunt. lur super terrain ejus. » Sulutcm ergo fidcliumojie-
51. Nobis itaque, qui speciali mnrtyrisprolectione ra'ur sanciorum lapidum elevaiio stiper terram.
gaudemus, prxcipue congruit, ul nos in ejus obse- Quod Lpidum nominesancli marlyres designenliir,
qtiio specialilcr affligaiiius,dicenle Scriplura : « Qui qui solidi fueruut in cons anlia, forles in juslilia,
iransfcrt lapides affligelur in cis. » Lapidum noinine diiri conira tormenta, lestaiur ille qui ail : < Quos
mariyres ligttraii scqiieulia declarabunl. Lapides imbres monliuin rigant, el non habenie* velamcn
ergo iransferuiit, qui iranslalioni mnrlyrum obsequin aiiiplexnutiir lapidcs. i Monliumimbres rignnl, quos
sux devotionis iinpendiinl. Qui scilicet eorum reli- viri lam scienlia, quaii: vila sublimes vcrbis pnriler
ijuias de locis buiiiilibus clevnut, ui subliniius ci " et exemplis inforiiinnt. Yelaniine auleni careul, qui
soleinnins ciini debila veneraiione reponnnt. Nos bonorum operum ornamenta non babcnl. Suut nam-
igilur lupidein preliosum irnnstulimiis, cum transla- quc virluium opcra quasi vestes, qiiibus anima dc-
lioni marlyris obscquium quale jioluimus, exhiberc center ornaiur, et pudcndorum actmiin fuedilasope-
curavimus. Ut iiaque supra posiluni scriplurx ver- rilur, nc a supcrbo judice videalur. Unde scriplum :
bum inipleatiir in nobis, ob vuncralionem ipsius, qui < Beaius qui cuslodil vcsiimenia sua, nc nudus am-
se pro Domino bosliam obtulit, cameni noslram bulet; i et Aposlolus Corinlhiis scribcns ait : t Sci-
Domino vivcntem hosliam imiiiolenms, ul a nobis mIIs qnoniam si lerreslrls doiiius noslra hujus bahi-
conciipiscentias noxias et prava desideria rcseccmus. tnlionis dissolvulur, doiniun non manu factam habe-
Sic ilaque Domino largiente scrvitulis nostrx my- nms in coelis. » Et paulo post addit : < Si (anien
sleriiim impleamus, ul pro modulo suo capili im-in- vcstili, el non nudi iiiveiiiamtir. > Ducitur namqtie
bra rcspoiideanl, cl Palrcm Filii pro vitibuasiudcant vi'slilus ad regna, sed iiudiis ejicilur ad lormcnla.
imitnri. Hinc iteriim scriplum cst : < Nonne vestimcnla cn-
52. De viris quoque jusiis addiiur consequcnter lida sunl, ctini perflata fiieril terra austro? > Auslro
in vcrbo propbelico, quod suscepimus exponcnduii): terra perlialur, ciim Spirilus saucii gruiia repletur.
< Sulvavit eos quasi gregcm poptili sui. > llliiui _ Unde sponsus ail in Caniicis : < Surge aquilo, veni
namque populuni Doiuinus elegit ad saliilein, qui ausler.peifla bortutn meum el flueiilaromata illius.»
cum rutione vigeal, pcr qunmdum lameii siinililudi- Rectissitne polest dici borius Domiui quies clauslri,
neii) se gregi conformat. Decet enim, ul fideies Do- in quo doclrina coeleslis inseriliir, sancia conversa-
mino servienles pcr sapicnliam et discrelionem sint lio propagaliir, vitioiiiin fruiiccs succidunlur. Do-
populus, per mansueludinem ci siniplicilalein sint miniis igilur est rogandus, ul.ab horto suo fluluni
grcx. Unde dicitur per Psalmistain : < Nos populus aquilouis excludai, ut ad eum libere flatus australis
ct oves pascux tiix. » Populus suni ei oves, qui sunt accedal, quia clauslralibus incumbil orare, quod
priidcutes ul hoiiiines, ct simplices vclul oves. Iliur. Doniinus inimici insidins repellat nb eis, et Suiriltim
ileruni pcr Psalniisiam dicilur : < Qui dcducis veltil sanclum requicsccre faciat super eos. Facit atitcm
ovem Joscph. » Yir jusliis per vias reclas deducitur aromnia fluere flaius auslri, id esl S|)iritus sancti
ad siipernn, cum in bonis opcribus proficit qunsi gralia procurante per laudabilis faaix prxmium ad
Josepb; Joscpli enim inlcrprelalur aiigmentum. Et eos, qni foris sunl, odorilera claustralium opera
lanien ut ovis ncc simplicitnlem descrit, ncc ninn- derivantiir, qiiulenus cxemplajiistorttni confundant,
stietudinciiidcrclinquit, viri suncli Creatori dedicali impios aulem converianl. Esl ilaque Spiriltis saiicius
ialitcr ad patriaui dcduciiiHur, quia profeclui vigi- D ausier cl ejus inspiratio flattis auslii. Opera vero
laulcr insislunt, pasloriquc suo simpiicitcr et hmnili- bona, sicut dixinius, per vcsiimcnla signaniur. Facil
ter ncquietcunt. Unde rcligionis eminenliam bene itnque vcslimeula calidn fialus auslri, quiu virliiluin
significal lurris grcgis, de qua Icgitur in Scriplura. operu reddit devolione ferventia coelestis inspiratio
Pcr gregem enim biuniliias, per lurrim alliludo sig- cor illuminans et iiiflammaus, quoniain ab auslro
nificaiiir. Qnid esl igilur turris gregis, nisi sublimis veniiinl lux cl culor. Quos igilur moiitium imbrcs
humililas, nul buniilis nlliludo? Quarum utramqne rigant, ct non liabentes velamen lapides amplexan-
stattis religionis ohservai, quia sublimitas est in lur, quia peccalorum sarcina prxgravaii, cum ftie-
opere Inborantis, et liuniililas in xslimatione lahoris. rint doctiinis saltibrihus erudili, vel propria cala-
UudeRnlaamcastra filioininIsrael vidensail: <Qiiam milale compulsi, marlyrum reliquias venerantur, tit
piilchra labernacula lua Jncob, et lcntorin lun lsrael, eorum nudilas sanclorum inlercessione tcgalur.
quasi vnlles iiemorosx! » Pcr casira filioruinIsrael 54. Rursiis de lapidibus islis scriplum est: < lu
rciigionis acies figuranlur, qux vnllibus iiemorosis prxruplis silicibus aquila commoralnr. > Per aqui-
cgregie coinjiarantur, quia vallis csl lumiilis, nemiis lam vir conlemplalivus intclligilur, qui sux meniis
altiiin. Quid est igilur vallis.ncmorosn, nisi dcprcssa iniuitum juslilix iu sole defigil, qui sublimia vo-
421 DOCUMENTA 1IISTORICA. 42i
tuitlo pcuclrans, considcralioni supemoruin inten- .{ septillus, ut implerclur hoc mooo quod legilur jn
4it. « Prxriipltiin auiem est, ut dicit bealus Grego- Scriplura : < Mons cadens defluit, cisaxr.iii de lcco
rius, ciijus pars cecidil, pars subsislit. > Prxruptis suo iransfertur. i Monlcs sunt, qui icrram plenam
trgo silfcibusrecie inariyres comparanlur, qitorum aliiludiue sua Iraiisceiidunl, et in sublimilate cacu-
corpora per martyriiun ceciderunt, spiritus autem in men siitun aitolluiil. Monles itaque sunt reges ct
coelesiihusreqtiiescunt, et sicut de viris sanctis ca- principes,qui lerraruni domiuitimobtiiient, el subli-
nitiir, reddentes terrx corpora, beatas coeloanimas iniores sunt ca>ieris eininculia potestaiis. Mons
intutsrunl. In prxruptis ergo silicibus aquila com- ergo liiagnus cccidil, cum regein morluuiii sinus
moraiur, quia contemplativi marlyruin obsequio terrx suscepil. Defluenlc igilur monlc saxum est
dcpuiali in eorum memoria requiescunt, et eorum de locosuo translatiim, quia regis corpore in terra
vcueralioni eliinitalioni se totos impendunt.Alioquin deposilo,marlyris corpus esl honorilicesublevatum.
{lequaqtiam in silicibus commoraliir aquila, nisi Miracula quoque varia Iranslalionis lempore martyr
iiiariyribus servienles, tam mente qunm corjiore fecit, per qux favorem suum Iraiislalionem exse-
scrviiiitissuxdebitum stiideaiiiexhibere.Nequaquam qiienlibiis et veneiaiitibiis adesse monslravit.
commoralur in silice, qui psallit aut canlat coram 58. Ad iranslalionis corporis beatissimi Thomx
niariyre, mens autem ejus vagaturexlerius in sxculi B merilis gloriam declarandam, parnbolnm evnngeli-
vanilate. cam ad memoriam revoccmus : t Nemo liicernam
55. Sunt ergo lapidcs sancli, sicul ostendimus, accendil, el in abscondilo ponil, neque sub modio,
martyres Jesu Chrisli. Super terram ergo sancti sed super candelabriim, ut qui ingrediiintiir liiincu
lapides elevanlur, cum reliquix marlyrum de tu- videanl. > Quod beatus martyr, cujus soleinnia cele-
mulis transferuiiiur. Notandum aulein, quod non brainus, lucerna fuerit ardens et Iucens, cGeliunet
lanluin super terram ejus sancti Inpides elevnndi lerra lcslaiiliir. Ardcns, inquani, sanclilalis exem-
dicuntur, quiu sancioruni reliquix non solum su- plo, luccns doctimeiito saluiifero. Dominus banc
perius eievantur, sed in Ecclesia, qnx lerra Domini inccrnam nccendil, ctnn clcclum suiim in npiccm
appellalur, eorum elevalio reverenter imjileiur. Ex eximix prxlnlionis erexit. Hnnc eiinm liiccrnain
hoc salutera Dei populo provenieniem sermo pro- ciiiunxil, cum manyreiu suumcxsilio diniiirno, con-
pheticus, quem proseculi stiiiiusoslendii. Speremus tumeliis, damnis et injiiriis iiiiiumeris aliiigi permi-
igitur et nos, ijuod mariyris iiosiri Iransinlio.qiinm sit. Fuit enim bxc tribiilaiiouum iminensilas lan-
soleinniter celebramus, nobis in prxsenti veniam qiiamemunctorium bnjus lucernx, ([iiiaquoil bentus
peccaioruin, el salutcm perpetuam nobis apud Do- r vir purgandum habuil, fornacis liujus flamina con-
niiniini obiinebit percipiendam posl liiijus vitx sumpsit. Dominus bnnc Iiiccrnnm exsiinxil, cum
deciirsuni. Roboraverunt aiuem valde spem islam scrvum suum mnrlyrio consuinmnvii.Sed dum cor-
qiixdam signa, qux misericordia Dei vobis osten- poraliter eam exslinxil, spiriliialiter eant magis ac-
dil, quando iranslalio facla fuil. Provisum nainque cendit, quia sanciilalis ejus liliilum post mortein
fueral ab bis, qui mariyrem iraiisiulerunt, ut feria ipsius crebris miraciilorum tcsliinoniis illustravit.
tcrlia transferreuir, quia feria terlin passus fuit, ut Lucernnin ergo stiam Dominus nequaqiiai» abscon-
tnlis dies ejus glorix deservirel, qunlis cjus pnssioni dil, qtiiu mariyris sui gloriam virliuiim assertione
iniiiisieiiiim suum impendit. Sed in Chrislo testii- iiionstravit. Aliqiiauditi lamcn sub iuoiiiolutuit hxc
niiir prxter httinanam providenliam accidisse, Dei Iuccrnn, sed eum Domiiiusopporiunotempore reve-
gralia laliler procuranle, quod nnno quinquagesimo lavil. Cum mensura quxdam modius appellatur,
passionis ipsius, venerabile corpus cjus glorinm recie per niodium potest lumtiliis designari, qui se
trnnsluiionis accepil. Quid aulein nobis per islum niortuo commciisurat, ct se corpori luniulatidocon-
insinitaitir evcntuni? Qtiinqungeuaiii nobis viilus fonnat. Sicul atitem modiomensuratur annona, qitx
indical, quem remissionis niiineriim esse constat, indigenlibuserogatur, sic de tumba niartyris largi-
quod nullus sncrx paginx leclor ignorat. Ex hoc D las divini limneris sxpe provenit iuiirmis. Latuit
igilur quod anno quinquagesimolransferri voluil, igilur hicerna snb inodio, quandiu mariyr requievit
spemcertnmnobis tribuil.quod nisi per nos sleterit, in innuilo. Sed cam de latehris niinc ediiclam supra
reiiiissionisnobis gratiam oblinebil. caiidelahrumDomiimscxaliavii, quia martyris reli-
5(5. Aliud autein accidii,quod biunana dcliberalio quias dc luniulo reverenier assumpias in loculo pre-
nullnteuus ordinavit. Bissexiilis siquidem fuilanniis tioso martyris usibus depuluto suhliniiter collocavil.
translaiionis, in quo esl plenus tiierum iiumeriis Capsameniin marlyris quid reclius dixcrim quam
et perfectus, ut ex boc eventu sjierenuis, quod mar- candelabrum Iuminis, qnx lunien illud egregium,
lyris intercessiodies noslros in prxsenli coniplebit quod ad se tam corde, quam corpore venientes illu-
iu bono, et jierducel nos ad dierum pleiiitudiucmin niinal, intuentibiis reprxsentat? Ad hanc ergo Iticer-
futuro. nam, charissimi, toiis meiuibus acccdnmus,et ci viiae
57. Conligit et illud memorabile, qttod ad mar- noslrx maculasprxseitteimis, quia ut dicit Aposto-
lyris gloriam procurante Dominocreditur accidisse. lus : < Omnia qux argtiiiiiiur.a liimine nianifesiau-
Mariyr eniin fuil ea die de lerra iranslalus, qua lur. i Si igiiur ad claritalem hujtis liimiiiisacccda-
rex Ilenricus, ctijuslemporepassus est, fuit in terra inus, malum quod in nobis pritis videre nequivimus,
4-2.$ S: TIIOMASCANTUAR.ARCIIIEP. 424
rjus beneficio cognoscimus. Ad nieinoriam revoce- A illa exrors. > Econirario dicilnr viro isli : < ln
nuis quod in Evnngelio scnpiiiiti cst: i Omnis qni oiiini animo tuo ncccde ad illain, ct in omni virliiio
mnle ngil, odit lucem, et non venit ail lucem, ne lua serva vias ejus Invcsiiga illain, mauifeslabittir
arguai.tiu- opcra ejus. i Fugiamus tamcn islud exem- tibi , et contincns facttis ne dcreliitquas eam. >
pltim, cl quod sequilur imitemur : < Qui auteni facit Quod homo sanctus bealus martyr fuerii, Dominus
verilalem, venit ad lucem, tit tiiauifcslcnlur opera ijise patetiler oslcndit. Quem amariiiidinc pressnra-
cjus, quia in Deo sunt f.icla. i ruin a dulccdine lemporalium ahlaclaluin Dominus
59. Rursuin, ut Iranslalionis fruclum el gloriam ad mensx sux delicias invitavil, ct ei beaiitiidinem,
jilenius indicemus, illud Scripturx lestimonium at- ad quam aspirare debuil, pntefccit. In sapientia vero
tendamus : < llomo sunctus in snpientin nianel sicul niniisil, quin diim vixit, fideliter Dco servivit; no-
sol, stullus ut luna mutatur. > Sapiens, in Proverhiis vissime vero pro eo vilnm siiam impendit. Fuit
noiificans sluliiiin, nit : < Stullus irunsilit ct confi- aulem ut sol, qui snnguinis sui radiis sanctam Ec-
dil. i Slullus enini csl, qui mnndala transgreditur, ct clesiam illuslravit.
lamen sibi de iinpuiiilnle blnnilitur. Specialiler 40. Elevaliouem igitur hiijiis soiis solemniler ve-
auiem sluliiis esi, evangelica verilale teslauie, qui neramur, cum translationem hujus martyris xinceris
super arenam xdificat doniiiin suain. Arcna csi memibus celebramus. Quod igilur scripium esl scr-
tcmporalis abiindaiiiia, qtiia sierilis cst cl gravis. vorum ejus cougregatio diligenter atlendal: < Eie-
Stcrilis Salomone dicenle:« Qui amat divitias, fru- vattts est sol, el luna stetil in ordine suo. >Luna lu-
ctum iion cnpiel ex eis. i Grnvis, Apostolo tcstc, qui men trahcns a sole est hxc congregaiio, qux ab
ait: « Qui diviles volunt fieri incidunt in desidcria exemplo marlyris vivendi forninm assumil. Luna
ntiilta, inuiilia, el nociva, qux mcrgiint bomincm igitur in ordiue suo slet, qiioniam elevatus est sol,
in iiiterilum cl perditioncm. > Ilinc etiam Saloinon id esl marlyri servientes ab ordinis sui regula non
ail: « Yidi cuncln, qux fiiint sub sole, et ecce uni- decliuent. Sed palronum siiuin in sublimi posilnm
versa vanilas, afflictio spiriltis. V.initas sterilit.ltem coram oculis stiis videanl, el eum in bonis operibus
indicat, afilictio spiritus gravituicin. Siullus eigo adjiitorcni confidenter exspeclent. Qualiler auiem
super arenam xdificat (lomum suam, quia terreno- ad obscrvantiam ordinis prosit sublimilas solis,
rini) amator figil in lemporalibus desideriis iiientein colligiiur ex subjeclis. Sol enim elevatus in aliuin,
suain. llic autein ut liina iiiiitnlur. Cuin miindnna minislral abundantiam luminis et caloris. Spere-
miilnbililns lunx nomine designetnr, bene slulliis iniis iiaque ijiiod sol nosicr de lumtilo elevalus ser-
dicitur ul liinn iiiuluti, quin miiiidannm vicissitu- P vis suis liimen iribuet, quod ab eis tenebras igno-
dinein imilalur, qiiem exlollunl prospera, frangunt raiiiix nocivx repellel, calorem etiain conferet, qui
adversa. Homo vcre snnctiis in snpicniin innnet ut mcules eorum ad ainorcm divini cultus accendel.
<tol.Jiistum cst, ul Domino servientcs omnes sint Facict eliam abundanlia luminis, quod servelur
sancti. Unde Moysi diclum esl : < Loquere nd honestas, et qux lurpittidincm, si (ierel, revel.irel.
omuem coetum filiorum Israel, el dices nd eos: Uude uiliil sustinel inbonestum. Ahiiiulanlin vero
Sancii cslolc, quiu cgo sauctus sum, Doniiniis Deus caloris eflicil, ut secuiidiim ordinem cuncta fiani.
vestcr. > Spccialiter taiuen sancti siiut, qui conlein- 1ii bis auiem duobus religionis siinuna consislit, ut
plalioni ccelesiiuin sunt addicti. < Sanclus enim, ul ab his, qui religioni colla suppoiiiinl, juxla verbiim
ail Beda, Grxcc diciltir ayio; /igios, qtiod sonal, Apostoli, boneslcet secunduni ordiiiem cuncla (iaiit.
extra terrani. Sancli ergo siml, qui a teniporalibus Snl iiein elevalus in altum alirnhit giillas maris.
separnti in ccelestibns coiiversnntur. Unde dicitur Unde soi juslilix de se dicil : « Ego si exaltalus
pcr Propheiam : < Saiictus Isracl Dominopriinitix fuero a lerra, omnia irabam ad me ipsum. i Tan-
frugiim ejus. > Sicul intcrpreialio nominis indicat, quam sol, qui mtindiim illuininnt, de se dicul: i Ego
lsracl esl siipcriiorum inspecior el ccelesiiumcon- ciun elevatus fuero super icrram, attrabam iniiu-
templalor. Sunt autetn primitix frugum in agro Do- I) ineras maris gulias. > Prodest itaque viris jusiis
mini, qui ccelestibussunt intenti, quia superna fer- gloria Iranslaiionis, quia solis elevalio liinam in
vcnliiis conctipisciint, qiinnln sxpius eorum consi- ordine suo scrvat. Prodest et pcccatoribiis htijtis
derntione se pusciini. Est autem snnclus bonio tit mttndi , quia sol cum fuerit elevaius, guttas al-
sol, qui calidus est, et fervel animo, lucet excmplo. trahet aqux salsx, quibus peccalores rectissimc
Munet atitem in sapientin sunctus, sed eam ciio comparnnlur, luiii |>ropter brevilatcm et snlsugi-
descrit honio stulius, si iiiterdum cam assumit. nein vitx mortnlis, lum propler amariludineni
Unde scripitiin est: < Qitoiiiam aspera iiiiniiim esl pcccatorum.
sapienlia indoclis honiinihus cl non perinanehit in
itt DOCUMENTAIIISTORICA. 42«
XIV.
TRACTATUS DE PROMISSIONE BEATI THOMAi MARTYIUS,

VIDELICET
Quod tolis esset sibi suceessurus, ijui ecclesise Pontinincensi recotuDensarel pro
liberalilatibus sibi lempore sui exsilii impensis
i. Qni gubernalioiiein biijusniodi Deo aiiribiiuni, A valeant, pro parle sluduimus fideliler adnolare. Si-
recte seniiiint, quin nec folium qtiod vciilo rnpitur, quidcm colendx occurritmemorix recolendum, quod
cjus excedil polentium; nec ipse venlus, qui de bealus Tliomas Cantuariensis arcliicpiscopus atque
thesaiiris ejus producitur, flnndi hnbet polentiam primas exsilium eligeus malnit exsularc, quam Can-
conlra ipsius imperimii. Quanivis enim homincs, tuariensem Ecclesiam cui prxfuit ancillare. Egres-
tiipote animnles, quxdnm hiijus mundi opera ad- sus igiiur ab Anglia venit Poniiniacnm , el ibi sex
mireulur, qunsi nbsque gubenialoris mngistcrio annis , ut diciiur, exsilii jnra pcrpessus, in visione
conlra rectiiudinis orditicin corruplibililcr defluant ndmoniiiis, ubi anle aram beati Siepbani in con-
ct excurr.uil, ul exclaninre valeanl ctim propheia, templaiioneprosiratus, ullaboris sui hravium xler-
dicentes : « Qtiare via iinpioruni prosperaiur, benc n;c felicitalis coronam perciperet, redire in Angliam
esl bis qui perverse agiint?» lamcn nequaquam est cst bortalus. De qua visione sancius ponlifex, et
pertinaciter nsscruiiduiii (|uidijuum in boc inunilo slatim marlyr posl futurus, factus bilarior, ad pro-
fieri, nisi Deo gubernaiiie, aut aliquoties perinit- missam sibi viclorix coronam ocius properavil.
tente; cnui eniin ipse sit causn piiina el princi- Quem fratres ipsius monasterii vuliti Ittgubri, ct
palis infliiens super oiniiia causala fliixu ordinatis- pene, 'ut eral, funebri lacrymabiliter subsequcnles
simo et serenissi.no, ccrtum esl quod illa qux ab suppliciler exorabant, ne eos desereret, neeos ipsos
ipso caiisnm accipiunt, ad fiuem boiium reciissime lanix spei solalio destitueret, ne ipsos tanquam or-
ordinauliir. pbanosrelinqueret, sedapud ipsos vel oinnino mau*»
t. Mala antem incausalia sunl, nec Iiabent recluni ret, vel si sic oporleret, quanla possel celeritate re-
ordiuem neqtie finein. In quanlum euiin a bono diret. Ad quod pius Pater brevi se sermone absolvit
tleficiuni; in tantum ad nibi! lenduut, ct non est in dicens : < Sic fieri ojiortere, nec divinis jussionibus
cis nisi piivnlio honi quod nihil ponit in re, sicul contraire. > Sed hoc fore sciendum quod graves ex-
claitdicuiio in boniiiie vel equo nibil ponil nisi pri- pensas et Iargos sumptus, quos monaslerium tem-
vationem recte ambulandi. Qiiamvis igitur ratio pore suxnecessitaiis prxbuerat,aliquis successorum
reddi non possil de omnibus, quare hoc vel illud suoriimsufficienter recompensaret, quod fralres mo-
fiat, mnr.et tnmcn apud Deum de omnibus certa naslerii illius multx simplicitalis, lunc quasi intel-
cnusx rcddiiio, nobis quidem occulta, ei aulem qui ligere non poterant; sea subsequens rcs probavit
liicem liahiint inaccessibilem manifesla. Hinc cst evenlus, sicul legilur de discipulis Jesu Chrisli, ut
qnod sacri exposiiores alque doclores conati sunt dicilur : < Hxc non coguoverunt discipuli ejus pri-
per mysticas expositiones ct allegoricas signilicatio- | ] miim ; sed posquam resurrexit a mortuis, luiic cog-
IICSde rebus mirahilibus probahiles rcddere rnlio- noverunt, et hxc fecerunt ei. > Ila verissime non
nes , quorum iniiunierabilia sunt exeinpla , de (|tti- cognoveruiil fratres monaslerii Pontiniacensis quid
bus nno posito pltirn possiinl intelligi si oporlel. bentus Tbomas vellel diccre per hxc verba ; sed
Ponamiis crgo illius mnxiini docloris bcali Gregorii postmodum cogiioverunt quod de bis diceret, sicut
unum exenipiiun , et sit lotius seqiientis inaleiix in sequenlibus apparebil. Eo enim passo et mar-
fiiiidanieiilinn. Ail enini super Evungelium bcaii lyrio coronato, et miraculis coruscantibus declaralo,
Joannis, ubi de resiirreciione Domini ngilur, in quod justam causnm fuernl proseciitus, nliis et aliis
hiinc modiim: « Cum disci|iulis consleruntis fuil subsiiiuiis, jam exccsseral memoriam factum ver-
iiiiiiiiniiimDominiiindc moiiumeiilofuisse siiblaluin, bum illud marlyris ore proluliim, sud congruo tem-
tiinc, inquil, currobatil duo simul, el ille nlius dis- pori reservalum.
cipnlus prxciicurrii ciiius Pelro. > Quid , ail beaius 3. Post aliquos enim dfcti martyris successores
Gregoritts,quid, fratres, qtiid eursus isie significat? landem in Canluariensem Ecclesiam iusiiluitur per
cx interrogaiione sua volens alicujus significutionis aposlolicx scdis providenliam, magnus.ilie el famo-
ningnuiii clicere argiinientum. Huic iiiterrogalioni sus doclor Ecclesix, videlicet dominus Slephanus de
volo aliquid annectcre nequuquum pro nostro tem- Languelone RomanxEcclesixcardinalis, qui accepto
pore negligendum. Qunnivis enini incuria liomi- pallio et litleris ad suum propositum necessariis,
iiuin negleciu suo multa prxlereal, quibus optala nuutiis in Angliani anle prxmissis , subsequi |)io|>c-
successibtis prxbere dehtiil incrementa , nos tamen rabal. Sed veniens in partes Gallix, a prxmissis
ea qnx digna sunl rclalti coinperiiniis, i:c oblilcrari nuntiis ad se rcdcunlibus responsum acccpil, quod
427 S. THOMASCANTUAR.ARCIIIEP. 42S
rex Anglix proeo quod alium instilueredecrevcrai, A Se igitur subtrnxil nb Anglia, et monasterium Pon-
eum adir.iltcre recusabat : super quo licet sxpius tiniaceusc est ingrcssus qnasi muro inexpugr.abili
per apnslolicx sedis lilteras et lcgatos rex fuisset circumseptiis: el in abscondito facier Dominia con-
admonitus, tnmen in suo proposito perstilit indu- tiirbnlione lioiniiinm vetuti in tahernaculo Domint
raius : sirque prxfalum archiepiscopum Slephanum conquievit. Seil ex hac quiete intimum dulcedinis
ad Ponliniucense monasleriiun coutigil accedere, nc elegit Doininus evocare fnmulum suuni ad slatum
linem cnusx per sex annos instar benti Tbomx innr- inicrminnhileni quietis xlernx.
tyris in exsilio exspeclare. In tantum enim invaluit 5. Moritius est ilnque in xinlc bona, menlc se-
regis commolio, quod tota Anglia propier hoc eccle- cura, spe ccria , consiiminalione benln , sepullur»
siastico supposita exslitit iiucrdiclo. Quin imo , su:e lociim eligens, ubi ipse et nulecessores sui
invalescente coiilradiclionis procella, plures cx epi- anien aliquando fuit degens. Verum qnia nuii-
scopis Anglicanispro devolioneet obedicniia de ipso quam post aurtim abfit, uec in pecunix tbesauris
regno oportttit secedere, el ad archiprxstilem siiiun speravit, non habuit tinde Pontfniacensi iiiffnasttTio
se transferre. In cujiis rei argiiiiientiim tiims ex retribtteret, pro omnibus qux relribuit illud sibi.
ipsis videlicet Wigorniensis episcopus apud Poulini- Ne tamen viderelur ingratus, fecit quod potuit, et
aciim posimodnm est sepulnis. Timor aulem erat R decem marcaruin redilus priori pensinni quam do-
arcliiprxsuli ne prxfatnm inonasleriiiin taiiioniiii ininus Slepbanus assignaverat, adjecil. Et sic iie-
|>rxsenlin gmvnrctur, sed gaiidium erat fraliibus , riini credebutur iinpletuin quod supra a beato Tbo-
quod tnt et tanlos pro causa lam nobili suscipcrc ma nieininiiiiiisreproinissum. Sed ccrle largius scit
iiierueriint. Posiquani vero procellosa tempeslns providere Dei bcnignilas quam sperarc audeal liu-
posl niibilmn conquievit, prxfntus anlisies cum bo- inana iufirmilas. Non enim sine causa dictum esl
nore dcbito vocatur in Angliain, ex quo sihi et sui a Domino:« Quireliqueril doniumvel fralres proptcr
orluin est gaiidium, silii uulcm soli inngnx sollici- nie. cenluplum aceipiet in prxsenli, ei vilam xter-
tudinis et angusihu incilameiitum. Pensabat aiucni nam in fiiliuo. » Adeo enim benigniis et largns est
vir prudens largos sumptus sibi el suis exbibilos re- nosler palerfamilias , quod non solum dilcclores
compensare ; sed unde lunc lcmporis com|iensarct suos reniunerat in fuiuro, sed eliam bene iilentibiis
nec habuil, nec unde liabere posscl de fucili non prxslat pixmia in prxsenti, unde quod dilecto sno
invenit. Quaiilum ergo ad hoc tristis ubiil! Sed in vita defuit, ipse prxdileclus et diligens, in dile-
hnnc tristitiain poslmodiim uobili conipcnsaiioiie ctoris sui morle supplcvil. Nain coriiscuntibus mi-
rcdemit. Nnm, poslqiinm bonoris sui plcniludincin raculis, ad ejus excubias xgri veniiint el sannuiur,
cst ndeptus, qiiinquaginla mnrcarum reditus Pon- inunern deferunlur, et (jux ad miindi liixuni dcpu-
liniacensi monasterio in perpeliiiiin delegavil. Tunc tntii fucrunt iu uuro ct lapidibus pretiosis, ad lum-
credebalur iinplelumquod a beato Thonin, ut supe- bam sacri pontificis dedicanitir. Videres ibi regales
rius est cxposiiuni, fuernt propliciaium sibi succes- libulas coruscare, aurea discriminalia emicare, mo-
sorcin aliquem |>ostipsiim debere siibsiilui, qui sa- liilia inserlis gemmis preliosissimis qiiodniuinodo
lisfacerct pro tilroque, verum licet hxc opinio ali- sciulillare, gemmaos i!e diversis jiretiosis lapidiluis
quanlisper ditraverit, el vidcretnr a mullis quod sic aunulos radiare.et diversarum imagiiium sjiecies
oninino anle promissum lunc fuisset soluliiin, nec qunsi sanctum Doiuini adornre. Sed et proiiiiscui
cssct qui coiilrarium aitluinaret, lamen aliter vide- sexus cl vulgi oblntiones veluti quasdam mimiiias
mtis impleliim. et forle apud Deumiiiaximas quasi in gazophylncitini
4. Nnm, mortuo eodeni arcbiepiscopo , et npud Doinini comporlnre. El sic cerie nbsque omni dubio
Cantiinrinm in pnce sepulio, posl aliqiinnlum lem- oculo ad oculiim bodie videmus implctiim quod
poris benlus Edniunduscaihedram arcbiepiscopalem vocc propbelica beaii Tliomx inarlyris olim fuernt
suscepil, non sponte, sed invitus. Calbedrani Can- prxlibaiiiin, nam iu dupliun vel iti qiiadriiplum cre-
tuariensem elegit suscipcre non btiinana ambilionc, D dimus restilulum quod circa sacros poniiliccs plura
sed divina, ul credimus, dispensalione qua suscepta liberaliiale fuit depeiisiiin. El h.cc poluit esse una
quod clain lalebal in pectore , poslnioiliiin luculen- ralin cl non miniina qtiare sit divina providenlia,
lius piOilihal in messe. Eral enim quasi quxdnm ul beaius paier Edniundus se pro se ac pro suis
lucernn sub modio posita : sed postquaiu super can- antecessoribus quasi obsidem dnret, et solvendo
dclabrum est elaln , tiiiic cerie paiuil bis qui in cbnrilnlis seu liospitnlilnlisdebilum, civiliter tnmen
donio Dei ambulaiii confidcnlcr. Nam in diebus iiidebiium se et illos libcraliter liberuret; ct pu-
suis placuil Deo, et inventus est jiislus , et pro zelo lanilum quod frnlres domus ipsius hoc debiliun re-
justilix, nec regem pertimuit, nec regni majores , cipinut, ut debiium a donatoribus tnnquam doiiiim
nec eliam domesticos, quos rex allexeral in pcrsua- omnia convertenles ad ipsum beati Palris feretrum
sionibtis effrenatis lempus redimere volentes , exau- ndornandnm.
divil ; sed polenli virtule accinctus, murum pro fi. Nunc igitur converlere aliquaniuluiii, o lec.tor,
domo Dominise posuii, el nialens inslar prxdeces- si vis simplici oratione fore conlentus, et dic cnm
soruin siioriimaffligipro populo Dei in cxsilio quam R. Gregorio verba ijisius ad tutim referens iniclle-
lemporalis peccati hnbere jucunditatem in palria. clum. Quid, fralrcs, cursus islc significat? An casu
429 DOCUMENTAHISTORICA. 430
gcsUimcrc itis i|iio.l clectus ilie*DoniiiiiB. Tliomas xA proprie dici possil, ciun pro fide marlyriuii) non
juris ecclesiastici maximiis propiignator, excurrcns acceperit, ul videlur. Cousiat ciiiin regein Anglias
ileAngliain Pontiniacense monnsterium se locavit, sub quo pnsstis est, elsiiniiilcr illos n quibus pnssus
et per sex annorum ciirricula ibidem aliasque peren- esl Chrislianos fuisse ac fidelcs, sallcm fidc in-
dinans in Domino inililnvit; el tandem rediens cur- fornii , nec agebalur ad hoc ut jain dicius prxsul
sum siiuni felici mnrlyrio consummavit. Niilliusne aliquem arlicnlum fidei cogeretur defendere, aut
consideralionts exisiitquod successor ipsius magnus aris idolortim tliura iin|>onere.Sed cral quxslio in-
ille Slephanus cardinalis cousiimmatiis in archiepi- icr regeni el prxsutem de quihusdam jiiiihus , quse
scopum, anlequam ingredereiur in Angliam , eam unus injuriam, nller jusliliain, xslimabal. Qux qtii-
pro liberlale fere consimili apprebendens, anleces- dem quxslio salvn fide ulriusqiie el moveri poterat
soris sui vesiigin subseciitus, tol annis ibidera com- et finiri, Sed ad boc salis congrue respondeliir,
lnoratus, et laiulcm ad propria revocatus, in pace quod esl fides articiilorum, el est fides sacrnmenlo-
apud Canliiariam est septilttis ? Niinquid a my- rum, et est (idescaiholicx dignitalis el ecclesiaslic:e
slerio charilalis vncnrccredimus qtiod tnnlorum elsi libertatis. Pro fide arliciilorum in symbolis expres-
uon inferior suecessor B. Pnler Edmundus in patria sorum astilerunt sancli in agone cenaminis conlra
sua laudabiliter conversattis, absens et nesciens ad B principes, sed paganos. Pro fide sacramenlorum et
apicem melropoleossublimatiis, inndem induliis lo- poteslale cl.ivium coiisiitiierunl dociores Ecclesiie
rica jusiiiix pro jusiiiia exsulnns apud sxpediclum conlrn hxreticos atqne scbisinalicos a fide devios.
monasterium in assuctis sanctx vilx operibus ali- Pro fide ccclesiaslic.e liherlatis piignatiun csl et
quandiu conversaius, ibidem lumulatus, et post- pugnaiit hodie fortes ecclesiaruni prxlati conira
modum ad locuin hoiiori suo congruum esl trans- principeset lyrannos non)ine lenus Chrislianos. In
latus ? An hoc lolum quod circa tam eximios tres, bac igilur uliima acie forlcs facti sunt in bello
videlicet paliiarchas sive primales, quod idem esl in B. Tbomas, domiims Stejibanus, et sanctus Edmiin-
re, sed diversum in nomine, casui vel forlunx, et dus, et suo lesLimonioprohaverunl, quod non miniis
non paliens ascribi deheat dispositioni divinx ? esl testis qui defendit ecclesiasticam libertalcm,
Voluiine ea fieri pro nibilo qui dixil de dtiobus pas- quam is qni propiignat articulnie fidei Cliristinniln-
seribus comparalis dipondio, quod ncc altcr cadet lcin. Alioqnin non dicerel Dominus improperatiier
super lerram sine Patre nostro cui est cura de nialis Ecclesiarum rccloribus per Ezecbielem :
omnibus? Nunqiiid niajor curn est illi de dtiohus « Non opposuislis vos muriim pro domo Doinini, ut
passeribus quam de tribtis poiilificibus ? de quibus starelis in prxlio contra ascendentes ex adverso. >
pritnus exiens de finibus suis posl exsilium est Magna enim potestale munivil Dominus vicnrium
regressus el mariyrio consunimatus. Secundus anle- sinim, videlicel B. Pelrum, ciim tradita ei pntcsinie
quam patriam ingresstis exsilinm est perpessus, et clnvium, ligandiscilicel atqiie solvcndi, slalim ndje-
tnndem in sua sede locaius, ibidem eliam est mor- ctl pollicens, quod porix inferi conlra hanc auclo-
lnus el sepulius. Tertius vero imhronizatus in pace ritntis polenliam minime prxvalcrenl. Porlas infeii
cxsulans sine pace leinporis, in exsilio quxsivit hxrcscs voluit intelligi et lyraiuiicas poteslates.
paccm pectoris et invenit, et ab hac transivit ad 8. Seciuidum ergo prxceplum legis divinx qua
pacem xierniiaiis. Esl ergo iii omnibiistribusmulla diciliir:<In orediiorum vel tritim lestitimslabitoinne
conformilas, et inler se discreia divcrsilas, de qui- verbiun, » maiiifesiuin est quod per Iios tesies ires
bus licet aliquid ralione subnixiim quid significet, eximios probala est peiopiime causn ntque defensio
cogilare et probahililer cogiiaium cnlnmo licet ecclesinslicx liberiatis, et pro indicio demonstrativx
humili exarare, el qui diclum causari voluerit, ha- probationis, raiio poscebai til duo snltem ex tribtis
beat licentiam cancellandi, vel mnteriain ipsam in in Canluariensi ecclesin, cttjiis cnusa ngebatur, in
meliorem formam et babiliim Lransformandi. moniimenium viclorix duo lestes legitimx probn-
7. Docior gentium, Aposlolus sanclus , JPalres D lionis non soltim vivi, sed el defunclorum corpora
Veleris Testainenti in calalogo sub quodam rpilogo remnncrent, ut essent qnasi liiulus triumpbalis suf-
ponens, nominntim expressisaliquibus aliis a jusli- fraganeos suos ad similia provocandi, et in spe cer-
lix operibus designalis , landein concludil el dicit taminis viclorinm obtinendi, nec oportebal ul lerlitis
quod tales per fidem vicerunt regna. Fides enim adderelur qui dis|iensalione ilivina ad ampliandiim
lestimouiumaccepit ab operibus, at>opere operanle ecclesiastici honoris lilulum uliliier ad alias serva-
magis quam ab opere operalo; unde sic conciudit batur. Non est enim iiiprxjudiciabile Cnntuarieusi
in fine : « Et bi omnes leslimonio probati sunt. > Ecclesix quod corpus B. PatrisEdniundi ibiilem cum
Palres etiam Novi Testamenti testimonio fidei pro- aliis minime requiescit, quia ex hac causa nihil de-
bali sunl, quia lestes facli siint usque ad inorlem , peril, nec honor ejus inde vilescit. Imo bene rem
unde in lamle Innocentiiim dicittir qtiod lcsliino- iiiluenli, cerliun quod lam personx quam loco cx
iiiiiin reddiderunt Doinino Jesu Christo etiam non boc pliirimiim honoris accrescit. Manet aiitem ejns
loquenles; et idcirco a Grxco vocnbulo, quod sonat meniorinle quod non derelinqiielur in sxcula, quod
testis , marlyr vel marlyres suiit vovmti.Unde non talis fuit Canttiariensis nrchiepiscopus, et qui illius
iiicongruequxri polcst quomodo B. Tliomas murlyr scdis ualromis fuil el defcnsor in tcrris, el procul-
dubio eoruin qui credcnda crediderint est pius inter- A mundo cum quadam revcrentia sanctis eongrua, re-
cessor inccelis. Sed posito quod corpus ejus inbu- gnum cederet, in quo prius ille pie rcguaveral, et
iualiim fuisscl in Anglia, quid honoris et gratix pro per marlyrii gloriam teinpiis et locum prxanlicipa-
tot beneficiis lantis palribus el successive exsulibus veral, ut quierat prior Iocoel lempore, eicederctnr
Gallia tunchaberet? Anglia qiiidcm tunc Ixla forel, charitaiis bonore. Et est verisimile, quod si tam
sed Francorum patrin, in qua fulserunt lam prxclara pitim regem B. prxsulis Edmundi icmpora hnbuis-
iniracula, iractum niodici lemporis lam celebrem senl, quod nequaquam de illa pnlria excessissci.
incmoriam aboleret. Nunc aiiiem dispensatione di- Quiii imo vidcliir ipso fncio quod prxsul marlyrem
vina, ul credimus, nielius esl provisum, ut unuin bonoravit, cum lociun, ut diclum est superius, ei
rcgntim gaudeat, se lalem Deo genuisse devolum, el cessit. Nam xquivocalionis ab eo soriilusest voca-
inntiim habuisse palroniim; et aliud rcgitum simi- bulum, ct non casnaliter, sed secunduni divin.e pr;c-
liler tali sibi collattun ccelitus fore donum, reiiiiere dcstinnlionis eveuiiim. Nam ut iu cjus legcnda
sciliccl thesaurum, vas, inquam, corporis sui onini diffusius eunrrnlur, maier S. prxsulis ciim ipstim
lapide pretiosius. geslarel in ulcro veniens ad tumbain B. marlyris,
9. Estet aliud mcmorabile et considerabilc iu hoc motus vitales priniuin sensil in parvulo quem gesla-
facto. Prxdccessorcs sui B. Tbomas el doininus B baliiiulcro, ctinfans Ediiiundusuondum Edinundus
Sicpbaniis fuerunt ad suam ecclesiam soleiuniicr videtur molu suo martyrem salulassc, et pcr boc
rcvocali, ulruni vere, an (iclitie.nos facti ignnii communis vocabuli gratium iinpclrasse. Jam vivus
cxisiimus, cl niclius rei probnvil evcnlus. Snnclus inorluum saluiavit, cl moriens viveuli in cceiomar-
Cbristi Doinini^confcssorEdiiiiindus non fuil aliqua lyri locnm dedit. Qua in re quid alitul esi pcnsan-
solcninilnte debila adhibiia rcvocutus. Qtiomodo dum, nisi quod factum csl a Dominofactum esse
crgo venissel iuviliis, vcl polius impudiciis , qui pu- credalur, per qnem quidquid in vivis agitur, aut
dicitin tam nienlis qiiam corporis fuil hominiiin rc- moriuis , ordiiinlione rectissima sive occulta seu
pululione et rei Cbristinniinie conspicuus? Fccil clium maiiifestn, |)er Dci providenliam dispensatiir.
crgoquod debuit, et tiliro sc. ne foiuem dnret in 11. Sed et lioc in IJne credimus adnectendum ,
fronlibus, non ingessit, scd corum loco ct palria se quod ralio superius posita exigebul B. Tltomam
sublraxit, qtii tit ipsum possenl rctrnbere libenter ad Diarlyrem in Doroberiieiisi Ecclesia tumulari, ad
tempus cum ipso exlra pairiam cxsularent, et exsi- ciijus gloriam esl provisum, ut tanlus doclor cl
lium post vilam stislinerciit, quod inviti iu vita cum poniifcx cardinalis et primas (andem ei succederei,
ipso sustinuisse volcbant. Providilcrgo Dcus melius, qui de loco sepiilturx ipsius saiiciiiin corpus ipsius
tit sine ipsis consiimmirelur in patria, in qua non laudabiliter et condigne iransferrel, el Scripliirariini
crat cis calumniandi vel insullandi lurga duta licen- super translalione ipsa iiionuineiila relinqiicrct,
lia, qux ipsius pairis viiam alquc miracula facile sicut liodie in Caiituariensi Ecclesia rcperiliir, quod
suffocasset, si ejus corporis prxseni.iam in patris videlicet prxfatus dominus Slcpbaniis archipontifei
ipsius pnlria habuisset. Unde provisum esl ul illis B. Thomx marlyris corpus de crypta in qna staiim
delrnherelur dclrnclionis mnlerin, el Doininuss.m- in inoric i|>siiiscollocaluin fncrnl, propriis manibus
cium suum per hoc provehcret ad inajora. Exslanl adsuperiora supremi alinrislocn trunsposuit, et prx-
enim ipsius miracula niiraculosa inm iu Anglin, cui sente rege Anglorum et ferc cunclis pontificibus ct
jirxliiit, qunm in Francia quam adivii. principibus, aliisquc regni ojilimnlibus, in atirco cl
10. Alia, et ul vidclur, nberior iiiinc ralio occtir- gemmato qitnsi stellulo solio collocnvit, et moduiii
rit, qnare sepnrationem dictoruin palruin Dei dis- irunslutionis et ordinem Iticiilenio sermone descri-
peusatio sic providil. Certuin esl tjuod in Anglia psit, et cum eo quem prudenter descripseral in Do-
B. Edmundi regis ct marlyris refiilgeut miracula mino obdormivit. At B. prxsul Edmundus siniilein
jiretiosa, qoihus palriu illu miiilicc decoralur, et IIOIIin loco, scd in modo, omnino babere nieriiil sc-
Deus iu sanclo suo mirabilis jirxdicatui'. Posilo D ptilluram, cl translationis eliam inodtimconsiuiilem
aiiiem et conslante cuod beatus confessor Chrisli ct coiisimilibusindiciis gloriosum. Sepullus est enim
Edniiiniliis locum scpultura1 sux fuisset in illa rcin Ponliniacensi ecclesiacum gloria et honore, sicut
gione sorlitus, ex xquivocaiione iioniinis, saliem siipcrius cst narraluin. Sed poslquam Dominocom-
npud imperilos fuisset iniructiloriimnttrihulio obum- placuil sanctuin suum ainplins sublimare, ut excel-
brala, el per conseqiiens forsitan diminuta. Et leniior locus ipsum excipercl, el celebritatis cj'us
quamvis inter sanctos uiilla sit prorsus dissensionis mcmoriam diiplicnrel, lunc, inqtiam, auctoritatu
inuieria, quiu polius gaudium ct exsuliatio, sicut de uposiolicn est provisum, ut nd hujus iranslulionis
bono proprio de allerius prxlalura : viilgus laiiien glorium coiiiincndniidam, cardinalis Albanensisepi-
ignarum facile conlenlionis malerium assumeret, et scopus, anlea Rolbomagensis archiepiscopus,et nort
dc sanclorum miraculis et meritis pliisqiiam raiio soluni ipse.verum eliam Tusciilanus episcopns, simi-
exigeret, disputaret. Subsiracln csl igilur coniro- lilercardinulis.cuni plurihiisarchiepiscopisetepisco-
versix caliimui», ct magis relticent mirnciilnah uno pis advenireni, et cnram Francoruni rege illuslri, c:
ad nliuni relata. Et hoc nescio an in spiritu quasi quasi corain (olu familia proccriim regni Frnnchx
vidcttir, qtiod Dci confcssor Ediniiiidus, ut rcgi Ed- iranslalionis obscqiiiiim dcvotissimc ccicbrarcni.
*33 DOCUMENTAIIISTORICA. 431
Similiitido igitur permaxima est in istis, quod A fideliiim hxc iusignia voluil procnrari. Qui se vult
iiiraquc translatio de mandnlo summi pontificis per in sanctis gloriosum et adinirnhilcm cl superlauda-
cnrdinales hinc et inde, per archiepiscopos et epi- bilcm et superexallabilem in omnibus et ex oiimibiis
scoposulrobique, per reges et utriusqiic regni prin- el prx oiiinibus prxdicari. Cui est l.ionor et gloria,
cipes, et per muliiiudineni lidclium populorum cum imperiuni et jiotestas per infiniia sxcula sxculorum.
onini veneraiione, qua (ieri decuit ei oportuil el po- Amcn.
tuit, ul completa , ut ipso facto quasi digilo poluil Explicit tractatus de promissione beati Thomce
(iemonstrari, quod Deus et non homo ad honorein martyris facta Pontiniacensibtis.
sancioruin suorum et ad excilandura devotionem
XV.
EXCERPTUME COD. REG. MUSEI RRITAN. 15 E. VI.
Omissisomnibus qttw vel in juventttte, vet in archi- R Ab episcopis coiicurreniibiis Ecclesia Cunluarien-
diaconalu velinprwpositura, velin ojftciocancella- sis reconciliuln fuil.
riw Thomas egerit. de qito scribere proposuimus,
discordiam iitter Ihnrictim regem Anglorum Ma- Thomns nrcbiepiscopus canonizatus esl a domino
tildis imperiitoris ftlium, el eum/lem promolmn in papa Alexandro.
Canluariensem ttrcltiepiscopumprotraclam diittius,
sub cerlis capitutis breviterctim t/tli signuculo J-C QiiotiesinterarcltiepiscoposCanluariensestibiThomas
denolatis fine l/tudubilicondudamtts. proiomiirtyr in Anglia Normannorum lemporibus
inler legendttm occttrrerit, loties ejus vilam latida-
bilem, actus eximios, exsilium, passionem,in morle
Tliomascrealus archiepiscopus regis resignavit consianliam, posl irnnsilum ub linc luce coeleslem
sigilliiin. ud p/ilriam crebra miraculorum iusignia,sub silen-
• lio non prwlereas.
Archiepiscopus ad postuiationem regis dislulil*
arcliidiacoiialum Caiittiariensem transfcrre. 1172 clero lolius provincix Caniuariorum gene-
Clarcnbaldus sine professione quxrebal benedi- raliier Londonix convocato, jmcsente Henrico filio
ctionem accipere, regem habens faiiiorem. regis et regni jusliliariis, Thomas Canluarioruin
Comcs de Clura Rogerus homagium facere noluil archidiaconus ct regis caitcellurius, nemine recla-
archicpiscopo, rege consenlienle. C manle, solemniter eleclus est in archicpiscoptini.
Willelmus de Ros regem non arcliiepiscopiun Eleclioiieni factam siiiealiqiiacoiilradictionc reciia-
aguovil ul domiiium. vil Henricus Wiirtoniensis episcopus apud YVcst-
YVillelmiisEinesfordia?dominus Lniircnlium ex- moiiaslerium in refeclorio moiiachorum, quarta
pnlit ab ecclesia, quein excommunicavii archiepi- feria anie Peniecosten. Eleclus auleni Sal.bnlo
s ojnis, rege non certioralo. Pentecostes ordinntus est in presbyterum in Eccle-
Nuniii regis consuetudiues, quasavilas vocanl, a sia Canluarix a YValteroRoffensi episcopo, in ordi-
domiiio papa roborari non iinpeiravcrunl. nalionibiis et in dedicalionibiis faciendis Ecclesix
Ab arcbicpiscopis el episcopis conlirmutx sunl Caniunrieusis vicnrio. Sequenti die Dominicn con-
regni consuetudiucs. secrntus est ab Hcnrico YVinlonieusi episcopo,
Pbilippus de Broc canonicus Bedfordix, propter vice Londoniensis Ecclesix lunc vacantis, episcopo
maleficiumest cxpiilsus a regno. Londoniensi Ricardo secundo rebus hunianis ciem-
Joaimcs Mareschnidiis archiepiscopo pro mane- pto, quod ad jus stiuiii speclare dicebat Walterus
rio quodam adversarius instrucius est in curia re- Roffensis episcopus, sed non obtinuit.
gis. Nunliis ad doniinum |):>|>amdirectis, quem a I
Archiepiscopus advcrsus episcopos appellavit et 1f Gallias descendenlem YVilleliniisde Monte Pessu-
ab iis u|)|>elluiusesl. lano tanqiiam iloiiiiinnn ligiuin siiiim recejierat
Arcbiepiscopus truclus in cattsain ante legalos lionorilice, celeri relulione pcilaluin esl, quod suf-
Willelmnm Pnjiiensem et Jonnnein Nenpolitnmim, frngnnei Cuntunrieiisis Ecclesix sibi pnstorem ele-
nhlnioruin petiil resiilutioiieui, sed non impelra- gernnl, qui conciirreniibus o.iiiniiiin volis jani a
vit. proprin synodo fueral consecrntiis. Accej)tiim fuil
Rcx arcliie|>iscopo dare signum pacis in osculo verbum istud in auribus doniini pnpx. Lideris igi-
|>cnitiis abnegaviicl ahjuravit. tur episcoporum, litteris eliani prioris el convenliis
Archicpiscopus post paccm faclam in Angliam Sancl;e Triuiialis, litleris quoque regis in mediuni
rediens, plures armalos occurrentes iitvenit. lecilnlis, sub audieiitia cardinaliiim in consislorio
Qux circa personam arcbiepiscopi die Marlis poslulalioiie facla, facilis el jncimdus juxlu petitio-
qualiier evenerint invenielur. nem nb omnibus dnlur assensus. Pallium itsjiic
Willchuus Senoncnsis archicpiscopus, doiuino" cuiii ca gravilate, cum ca rciiiorniione, ciiin ea so-
papx litieras dixcril. leniniUile qua consticvcianl iiuiitiis cst cominissuin,
435 S. TIIOMASCANTUAR.AliClllEP. Ijfj.
<|iiodTlio:ii.isarcbiepisjopus in sede Dorobeniensi A veniens, cuui rcdiret in Angliam,'rcceplus esi in
coudiiionibiis solilis involulus, et sacramento con- osculiim, sed non in plcnitudine graiix, sicut vul-
siriclus, ab allari majore suscepit.Poslquam auiem lus slaiim averstis oiiinibus qui conveiieranl, pa-
indiiil vesles siimmis sacerdotibus, Dominodisjio- tenler osiendil.
r.ente, collalas, habitum sic miiiavil, ut mularet et Thomasex archidiaconoCantuaricnsi sumpliis nd
aiiimum. Nam curi.c curis interesse 11011 approbans, nrcliiepiscopalum,ad instanlissimnm rcgis postula
nt exiinerctiira curia , vacans oratioui, siiperiiiten- lioncni diulius dislulil arcbidiacoiiaLiimIransferre.
dens Ecclesix sux negotiis, iiunlium in Norman- Transtiilil lundem ul rex petivii, seil graliam regis
iiiam rcgi direxit, reniiiilians canccllarix, sigillum ad tempus sublraclam, til videbnlursibi postmodum
resignans. Quod altius in cor rcgis ascendit, in se redinlcgrntnm non nd plenuinngnovit.
soliiin c.iiisaniresigiinlionistam suhilx reiorquentis. Clurenibnldusnbhas cleclus Snncli Augiistinibe-
Audieral nainqiie (|iiod Magiintinus archiepiscopus nediciionem ah arcbiepiscopo Tboma quxrebat
ir Tcuionica stih rege, qirnl Coloniensisarchiepisco- accipere, sed in ecclesia propria, sed sine profes-
pus in Ilalia sub impernlore, noinen sibi vindicenl sione, sed spc cujusvis in posterum subjeclionis
nrchicaiicellarii. Qui ncc proiiiiscuis aclibus xsti- prorsus adcmptx. Cum autem rex se verbis liiijuc-
inunt lnrbari 'rcriim oflicin si geslnnl in dcxlra B modi non opjiosucrit, partibus anliqiiitatisin linibt:*
hacuhim pnsloruleni, ct ad expediendas regni vel stare persuadcns, el eas omnibus modis quibus id
impcrii necessitatcsct jincemEcclesi,v|>rocuramlam fieri poluissei indticens, alleram inclinatior videba-
cancellariuscurix (ur in parlem.
propeiisiusaccingaiiliir,diiiiin)()d()
sinislro luteri sigillum nllaieret iionc regis miiic Capitulaquw seqnttnlur quare infra in Itoc codice
imperntoris, qui dicitur |ii'()tonolariiis. anno 1175,eic, elc, etc.
ThoniasCautiiarioruiii archie|>iscopusobvian.rcgi
SANCTl THOMiE
CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI
EPISTOLÊ.
EPISTOLAPRIMA. (C ciam. Eripitur Jesu Chrisio, quod sangiiine sus

AD1>APAM ALEXANDRUU. compnravit. ln ipsain cjus sortem poiestas sa'cularis
nianiim exlendit. Adeo ul nec snncloriim Pniriim
Lillerx consolalionis, quas veslra nobis dignata snncliones, nec slatuia canonum, qiiornm npnd nos
est palcrnitas deslinarc, magnuin qiiidem mediocri- ct<nm nomen exosum est, nec clericis quidem pn-
leranxiato ufferre possenl reinediiiin: aut si sallem Irocinnri valeant modo, qui ab bac jurisiliciione btic
nostra circa uiium aliquid figcreliir anguslin, spem nsque spcciali privilegio fucrunt exempli. Et quo-
iionniillam respirandi possemus ex eis concipcre. niam enarrare vel prosequi scriplo, qux palimur,
At qunnini» dc dic in diem malilia invalcscit, mtil- longiim essel el Ixdiosum, ad veslram miilimus |>a-
tipliciintiir injiirix, non nostrx, sed Chrisli, imo teriiilalcm magisirum llenricum, fidelemei fainilia-
quia Cluisii, co mngis nostrx, succedeniibiis sibi rem vestrum et nostrum, in cujus ore posuimus sin-
inviccin tnore fiiicliium procellis , soliim nobis vide- gula, serialim prout vidit et audivit, vobis expo-
mus inuninere naufragiiim. Nec aliud consilium nenda. Et si placel, credite.lanquara si nos loquentes
superesse, nisi ut ipstitn quasi dormientcm in navi audiretis viva voce. Hoc tamen sciatis, quoniam, si
pro viribus noslrts excitanlcs dicamus : Domine, fieri posscl, mullo libcnlius vos in persoua visilaFe-
salva nos, perimus. El hoc sanc apliorem malignnndi inus noslra, qnam in alia. Loquimur vobissicnl
nacla csl iniquitns occnsionein, qnod stntum snnclx Palri et doinino : et quod dicimus, siimmo silentio
Ro:nan;e Ecclesix infirmiorcm conspicit, ul vere pclimus occullari. Nihil enim nobis tuliiin esl, cuin
liqueat, quod quidquid in caput, sive bouiim sive oiniiia fere referaiitur ad regem, qux nobis in con-
niuluin, sive dulce sivc ainarum delluit, per baibam clavi vel in aurem dicunlur. Yx nobis, qui in bxc
dcscendens, nec oram vcslimenli reiinquit iuta- servuti sumus lcmpora, quoriim di>bus accesscruat
457 EPISTOL.E AD ALEXANDRUMPAPAM. 433
bxc mnln! Qui in priori statn tnnin potili fuimtisi A sem, si volnissent illi. Scd mnle cnpul njjit, si n
iibcrtnte, quam modo dura et pessiina servitutc re- meinbris desiiluilur, quin eiiaiu si oculi Jingunm
coinpensainiis?Fugissemiissalicm, nein direptionemi conlrn cu|>utnssumnnt. Si benc prxvidissmit, in se
pairimouiiim Crncilixi dari vidercinus; scd quo, uisii pcriiicient niachinnbanliir, eleoium usi siinl primi-
aleiitn, qui nostrum refiigiinn et virlnsest, ignora- pes anxilio in eorum servituteni. Qme b;ec lanti odii
IIIIIS.De YVallensibus,ei. Oweno, qni se prinripciii causa fuerai, ui pro mc cxstingiiendo scipsos cx-
noiiiinal, doiuine, proviilealis, quia dominus rex slwiguerenl? Itn diim spirilualia pro leiiiporalihiis
super hoc ninxiuic inotiis esl el indigiialus. Cliaris- iicgligiinl, deficiiinl iu ulrisque. Quid quod me elinin
sime Paleret doniine, bene vaicie. reclainnnieni, et nudienliani veslrnm appellantem,
EPISTOLA II. patrcm siiuiii in prxjndicio damnare nusi smii ?
At) F.CMIIF.M. Quid si eamdem in uiiiversnni Ecclesiam-cuin of-
Cattsa Tliomwatttedominum papam. fenso nobis principe conspiralionem feccrtrnt? Et
Adainlientiam luam, Pnter snnctissime, confngio, te, Paier sanctissiinc, suspieioiia poiernl atiingeie.
ul qui Ecclesix liberlnlem innlo tui discrimine re- Al, inqiiient, regi lenchantur ex debito Doiniui. Sed
demisli, enm vel solam vel maxiniain mex persecu- i/ii corporaliler, mibi spiritualiter. Cui poiius lcneii
ticnis catisam attendas, quod exemplo tuo usus siim. " |)Olticrtitilquani sibiipsis? Nonne jiotius eorpornliiim
Dolui euiin slaliim Ecclesix labefacinri paiiluliiin, (liiiniium quam spiiiliialium ncgligciidiim ftiii? In-
ct jura cjusîn avariliam priucipiim dissipari, et qniiiiit riirsus, hoc tcmporc priiicipcm non fui.ssc
occurrendiim credidi uiorho venienii. Et qtto plus l>rovocandiim. Qunm subiiliter in siiam servitiiicm
ilfi Domino meo, cui post Deum cxlcra debeo, me aigunienlanlur? Iino ipsi provocanl, qui excessfbus
scicbam ohligalum, eo ttiiius iniquis ejiis instigniio- suis alns prxbcnt, cl siiffragium. Qutevissel eniiu
nibus arbilrabar resistendum , donec obliiiiierunt ille, nisi ncqiiicvissent illi. El quo tempore magis
illi, et serenitatern ejus offnscaverunl mibi. Eximle, coiislanlia exigilur qiiam inlcr |)erseciilores? Nonnv
ul moseslapudprincipes,criininationcset caliimiiias familiares ex pcrsecntionibiis comprobaiiliir'? Si
injcceriint in occasionem persecutiouis mex, et cgo semjier siiccitnihant, quoniodo ohtinebiinl? Nccesse
ejici malui quam suhscribere. Accessit clinm his esl nliqiiaudo resistant. Condesccixle ergo.Patcr
niuMs,quod vociUussumcornm regc (nuquain Inicus, sanctissime, in fiignm nronmcl perseculionem , ct
ut snlisfucerem, et unde mihi suflragia speraveram, inc nliquando ningnum fuisse reminisccrc lempore
siim deslilulus. Animadverti enim doiniuos el con- luo, et propter te injuriis Incessitiiin. Uiere rigore
frntres nosiros episcopos islos pro nuliconim arbi- rQ luo, coerce eos, quortiii) instinciii noiiien liujus per-
irio in me parntos animndvertere. Iia cunclis incur- secutionis ercpsit. Ncc domino regi horum aliquid
santibus fere suffocalus nd tux pictnlis audienliam, imputelur, qui hiijus machinaLiouis esl minister
qux nec in exlreinis agenles negligil,respiravi. Snb polius (juam repcnor.
quo demonsiratiirus asto me nec ibi fuisse judican- EPISTOLA III.
dum, nec ab illis. Num quid aliud esset, patres mei, AD EUMDEM.
nisi veslra vobis jura subtrahcre? Quid aliud quani Venerande Paieret ilominc, quaniumCaiituaricn-
spiritualia temporatibus submiitere? Semel natum sis Ecclesia beali Augusliiii, qui eam tam inoribus
boc exemplum esset ad mulla. Idcoqite credidi fir- quam lapidibus fundavil, ejusqtic successorum vilx
mius resistendum, quod affcctus proclivior noce.idi excellentia ac morum prxrogntiva meruerit exnliari,
nascereliir, si piius debilitalem agnoscerent. At in- prudeiitiain vestram niiiiinie laiere exisiimanurs.
quieiil, reddenda erant Cxsari qnx Cxsaris erant. Sane sub eoriun sana dispositione ct provida dispcn-
Sed.elsi in pluribus obteinperandum sit regi, in illis sationc, priniaria dignitate nlque prinmtus honore,
lamen obtemperandum non est, quibus efficitur.ne rex miiltoriim privilcgioiiiin nllcslnlione, decorari ohti-
sit. Non essenl illa Cxsaris, sed lyranni, in quibus, nuit. Siqiiidcm inter onuies occidentalcs Ecclesias
etsinon pro me.proseipsis ei resisterent. Nara si illi D " tatn dignilale claruit,*qnain crga sncrosnnctnin Ro-
extremum reservatur judiciiim, qui polens est jtidi- niunaui Ecclcsiam luin ftde quuiti dcvotioue prxsti-
care corpus el animam, nunquid exirema erit inter tit. Profcclo a sux inatris saucix Ecclesix Roma-
liomincs ct sitmma polestas ei qui judical secundiim ux sinu, elium schisniatis (emporc ingeulibus iribu-
spiritum? Si justam foverenl cnusnin, quid mc ini- lalionihiis ad id ipsam niergeiilibiis, avelli nunqunm
petebanl? Quid me arguunt, si ad euin appellavi, poliiil. Cxieruui nosiris leinporibiis, in quos tiiics
apud quem menliri vel non licet, vel non expedil? Sicciilorumdeveiieriiiu, crcbris ndversiintis iiinsioni-
Aut injuste in me catisuhnnliir, aul de juslilia vestra bus ngilnia serviiuli incipil subjici. Num ecce, qui
diuidebaul. Dupiiciler cniin confundebar, si coram veliu filius ejus (nnqiium mnlris ubern nb iiieiinte
sanciilate vestra convincerer. Nec miror tuin laicos ferc alale suvisse dignosciliir, ipsius tnuliqiie luleia
inclerum liujusmodi tnachinari conscriptioneni, sed conciiiit, cujus sulfragiis ad ciini boiiorem, quo
doininos et fratres meos non solum liiijus factionis nunc fiiiitur, ipstun subliinaliim fuisse conslnt. Do-
conscios, vcrum eliam prolocutores exstitisse ad- minum Eboracensem archiepiscopum loqiiitii.tr, qui
miror. Nani quid eorum perseculionem metui, pro cutn omnem revcrenliam sxpe fntx Ecclesix impen-
quibus lantis occursibus me oi»|->obucrum? Obtinuis- dcre deberet, cam pristina dignitalc privure nioti-
451 S. TIIOMASCANTUAU.ARCIIIEP. -150
tur. Cuin etiim in uuiversa provincia.noslra anliqua A 1 sucludines, immo perversilates sux, non mo.lo cn-
liberlate potiiemur, temporibus noslris, qttod non nonibiis et legibus adversx, sed Evangelio Christi
anle qualibcl occasione usurpalum est, sictil ipsc penitus inimicx. Quia ergo non acquiescimus, et
nplime novil, conlra crucein criicem crexit, crttci prxdicamiis Dco potius obedienduin quam honiini,
crucem opposnii, Christiim signilicaus esse divisum, quxril animam noslram ut cum ea auferat Ecclesix
crucis scaiidulnm suscilavit. Cumqite ipse a nobis libertatcm , ei in regno suo sedis apostolicx urivile-
iraterna cbarilaie adraonilus desislere nollei, san- gia nsqiiequaqiicconvcllat.
(tiiatis vesirx liticras, quibus ne id faceret inhibe- Hoc proposito nupcr in capilulo Cisterciensi pro-
iialur, ci porrcxinius. At vesirum coiilcmncnsinan- ximo denuntiavit inimicilias loti Ordini, et qtiod
(lalum, iiilii!o:iii.'iuscrucei)ibajulavil. Qui iamen j>osl omnes domos corimi exlerminahil a terrn sua, nisi
qualiior plurcsve dies nos ad aiidieiiLi.inivestrani Cisterciensesmeexsulem ei proscriptuin prodoniino,
supcr fnlsa suggcsiione appellavit, sancli Lucx cl fidclilaie Ecclesix Roniana', et cleri liberlate,
(licni nppcllulioni prxfigens. Ad quem, Domino ejicianl a nionaslerio Poiitiniacensi, invilo ahhalo
(lisponente, in promptu ei plenissime responsuri loci el fratribus, qui pro reverentia precum vesira-
occurremus.Verumsi iirgenlissimacausa impediente rum, ei Christinnissimi regis Frnncix ct opiimaliiin
prxscntinm vcslrnm adire non poterimus, Odoiiem ^ Gallix inicrventtt, benignissinieet liberalissinie plu-
siibpriorcin Ecclcsix nostrx, procuralorem in prx- limani niibi et meis, quod eis rependal A!l;ssiiiius,
senli causa, el iu omni incidenli quxslione consti- liiimaniiatem exhibuerunt, el adhuc, si )icue:ii,
luimus, uos rniiim habituros, quidquid fecerit, fir- exhibere paraii sunt. Et licet tribulemur el contera-
initer promilientes.Valeal et vigeat semper sanctilas mnr soli cum parvulis nosiris, qui (idem diviiiis ct
veslra, Patcr charissimc. deliciis prxtiilerunl, pro libertate totius Ecclesix,
tamen ad subversionera justilix et libcrlatis, quo-
EPISTOLAIV. rundam episcoporum citra mare el ullra niiilur
ADEUMDF.M. consilio, qui prx cxteris snpientes sunl ut fuciant
Abmiiiir Ectiesix paiicntia rex Anglix, ei iniiia inala, el eloquemes tit dedocemu legem. Hi sunt os
immaiiiiatc in sponsam Cbristi jugiter stvvil, ut ejus, hi calamus, horum freli auxilio faulores ejus
Peirus, cujus fidei et zelo illa commissa esi, gladium gloriuntur, quod nos nostris confodianl jaculis, et
cognlur educere, et persecuionim Chrisli in viriute spoliis opprimenl. Habent liduciam, quod Jordanis
sanrti Spiritus maliliain cohibere. Ilerato cnini iiifluat in ora coruni. Veriimtaineii res|)ondel>ileis
rapitur Chrisliis, et ad crucem trahilur, discipnli ,„ jusiitia sun, et nos per miscricordiam Dei Petrus,
ilis|iergiintur, qui tamcn ad iinpelum liirbinis non cum quo et pro quo dimicamus, in foriiiudine bra-
ahjeceruul oiunino fidem, aliis iieriimmacbinanlibus cbii vcslri expediet. Annunliavimus impio saqiius
quomodo Filiiun Dci produnt in osculo pacis, el sub impielaiem suam, ne sanguis ejus requiralur de
juris obtenlu et reverenlia legis jusliliam subjicere raanibus nostris. Minas inlentaslis et vos, ul vel sic
valenni, eiDcum legiiime impugnnre. Quin memo- cviinrel luqueumdumnaiionis.Sed ipse obsurdesceiis
rcs ofllciiiiostri, etjiidicium Dei, in qtio nulli par- ad onuiem Domini voccm, se ipsum prxcipitavit in
ceitir ciilj>;e, formidanies, pro jusliiia mulire ausi Inqiieum,dtim violeniasmanus injecit in sacerilotcm.
sumiis, dali siiniiisin opprobrio multis, exposili |iro Leges iiupugnal, imo et Evangelii, quanlum in ipso
Cluisio |iericulis omnibus laiiijiianisigiium ad sagit- cst siaiula cuuvellil. Suain ponit schismaiis ciini
tam..Tatidem addicli exsilio cam oinnibus nostris, scbismaiicis portiouem, quibus communicat, el cum
clericis et laicis, intilicrihus et parvulis, pusillis el eis varias ct nefnrins conlrnhil obllgniioues, ct nna-
niajoribiis, ut nec revcrenlia Ordinis, ncc condilio Ibenialis senleniiam sciensel priidens inciirrit. No-
sexus, nec xlatis miscralio qiiidquam irx deiraheret vit eiiiin el ipse, quod qui violenlas inanus iu cleri-
nul ftirori. Mulli eoruin jam in exsilio morlui sunt : cos iujicil, faclo ipso excoiiiiminicaius est. Noime
quos qiioniani innocenier pro jusiilia paiiebanlur, j) j fncienlis culpam babel iu tnlibus, qui fieri mandul,
confidiimisad reqitiem convolasse, et cum electis iino compellil ? Dnvid legitur interfecisse Uriniu,
lal.onnn stiorum recepisse nieiceiiem, plurimi vero sed gludio liliorum Ammon. Acbnb arguiliir ct pu-
adbiic exspeclant misericordiain Dei, infame et siti, tiiliir effudisse sanguinem Nabolb, quod iniuislerio
in frigorc et nudilale. Alii lenenliir iu vinculis: impiorum facium esl noinine ejus, et raliliabilione
inler quos capellanus nostcr saccrdos rcligiosus, qui convinciliir placcisse.
de conscienliaeiconsensii regis remanserai inAnglia Plareat itaque dignationi vesirx tauiis medcri
ipso pnst illam, quam dieiinl, appellaiionem man- niorbis, et nosirx, iino Ecclesix Dei nlfficiionipro-
dante tenctur alllictus in carcere. Hxc omnia susli- spiccre, ut severiuiit juslitix nbsolulioneni quxrere
nuiinus, tentanles an per patiniiliain maiisueiudinis compellaliir, qui lemeiilale sua, cl coiiteinplulegis,
noslrx posseiiins aliqtio modo inilignrc sxviliam et polcslate in caput suuin, operiim praviinle ana-
cjus. Scd quanto plura pntiitiur, lanlo niugis crude- thcmntis condeiiinalionem inlorsit. Episcopus Lon-
scit iminanilas, ul publice falentur se nullo modo doniensis bonorem ustirpuvit in Anglincontrn mo-
posse placari, nisi ei ad niiium exponaliir Ecclesia rem aiitiqiiuin et perpctiiamxquitatem, ut glorieluv
cl de (Oiiscnsu nostro recijiianliir ab omnibus con- iu proviucia nostra nibi! inatidaii posse uul stalui,
ilX EPISTOL.S AD ALEXANDUUMPAPAM. 44>-
nisi per ipsum, aliis non xquanimiler fereiilibiis Vnnu Dei, qui nobis Dei et vcstri caus-a viclualia
Pharisaicum hoc ejus siijiercilium. Dissimulaviinus provident, minis et lerroiibus suis auferre conelnr.
primo, exinde corripuimus liiuic tumorem, sed quia Scripsit enim ahbali Cislerciensi, ul sicnt abbatias
ad perniciem indurescit, eitm diu sine correclione ordinis, qua>in ipsius polestaie suiil, diligit, ita nos
non polerimus sustinere. Cohibeal Doiniiius linguam a beneficio et familiarilate or.iinis faciat alicnos.
Londoiiieiisisa malo, el labia Lexoviensis ne lo- Quid inultis? Eo usque snb palieniia nosirn tnm
quantur dolum, ad interiliiin ejus cui niinistrant ijisius regis, qitam officiiilitimejtis profccit impielas,
consilia, et eiiam stiiim. Joannes de Oxeneford sau- utsi miiliitudo virorum, qiianiunilihei rcligiosoruni,
ctitatis vestrx pr.csuinit apparere conspectibus, et rcm vobis ut esl, interpositis eiiani jurnmenlis asse-
quasi re bene gesla, el scbismaiicis de scliismate rcrcl, iniror si vel sic eornm asseriioni crediililatem
perpctrando, quod exinde convaluit, prxstilo jura- aliqiiam vestra sanclilas ndhiberfl. H;cc igitur cum
menlo, ileraiis dolis aposlolicam sedem appetit, ul anxielale cordis atiendens, et periculiim lain regis
qiiam perjurio nequivit subvcrlere, inipurn purga- quam meum considcrans, perniciosns illas non Inm
tione el fruiidibus exquisiiis decipiut. Qui nisi chn- cotisuetudines quam praviinies, quibus perliirbaliu-
raclerem bestix rcportet iu fronte, limennis ne quid- et confundiiiir Anglicana Ecciesia, publice condem-
quid bonoris reportaverit sibi, in confusionem sedis navi, inm observulores quam exactores carum, fuu-
apnstolicx, et lotius Ecclesix ignominiain, et con- tores eliam et cousiliatores el adjulores, quicunqiie
forialioneni schisniaiicorumconvertatur.Cxlera |>o- fiierinljSive clerici sive laici.gcncraliier exconununi-
stiimus in ore nuntiorum nostrorum, quibus, si pla- caiioni suhjiciens, Scripliim etinm ct aiiclorilatein
ccl, fidetnbnbeat majeslalis vestrxdignatio, et proscripti, quo pcrversiiales illx fuerant confirmala',
videat ne iunoceiuia nostra periclitelur in advcniu cassavi : el episcopos noslros a juramenlo, quo ad
domini YVillelmiPnpiensis, per qiiem persecutores ohservalioiicni euriim violenler astricti fueranl, re-
nostri palam glorianiur se operaluros nostram dc- laxavi. Et hxc sunl, qtix in scripio illo specialiter
positionetn. Ignoramus lainen an iu hac venturus condemnavi :
sit poteslale, sed cerlum habemus, quod nisi coga- Quod non appellelur, pro causa aliqtia ad sedem
mur a Majestate vestra, nullius nos, nisi sanctitalis apostolicaittsine regis asseusu.
vestrx, credemusjudicio. Mcminissepoteslis, si p!a- Quod non liceatepiscojw cxcoiiinuuiicarcaliqueni,
cet,qua lide nobiscuin, qua cbnritnle nobiscum am- qui leneat aliquid de rege, absque iiceiuia ipsius.
buluverint qiiidnm , qna sincerilale jiroctiraverint Quod iion ponalur lerra ejus vel officialiiimsuo-
preces regis Anglix, justificanles catisam homiiiis < rum sub interdicio sine ejus licentiu vcl ofliciuliiiiii
Ecclesiam persequentis, adversus qiiem terra clu- suoruin.
mal cxigentibus culpis, cl coeli revelnbunl, nisi qnia Quod non Iice.it episcopo excommiinicarc aliquem.
vclatx non sunt ct occullx itiiqiiiiales ejus. Absit de perjurio vel fide Ixsa.
ab Ecclesia Dei, ne illa compleantur, qux presby- Quodclerici vcl viri religiosi irabnnliir ad sxcu-
ler, clericus memorati amici nostri et domini, nuper Jaria judicia.
proraisil regi Anglix; scilicet ul causam, qux inter Quod laici, seu rex seu alii, tracienl causas de.
nos vcrlilur, Iegalus ad regis definial volunlnlem. ecclesiis yel decimis.
Frnter sacerdolis, qui tenelur in vinculis, cxpediet Quod non liceat archiepiscopo vcl ep'sro|>o venire-
caHera. Miseremini, si placet, uoslri, el eorum, imo ad vocatioiieni doniini papx absqtu: licenlia icgis.
lolius Ecciesix Dei. Et alia in biinc modiiin. Noiniiiatim ctinm excom-
EPISTOLA V. miiiiicuviJonniiein de Oxeneford, qui communicavit
scbismaiico ei cxcoiiunuiiicalo illi Reginaldo Colo-
ADEUMDEM.
niensi, quique conlra mnndnluiii Dominiel vcstrum
AmanlissimoPatri et domiuo ALEXANDRO Dei gra- usurpnvit sibi dccannltim Snrcsheriensis Ecclesia?,
tia sumino pontifici, THOMAS Caiituaiiensis Ecclesia1 i ct in curin imperuloris, quule ipse audislis, prxsliiit
ininister liumilis, debitam et devotam obedientiam. jiirameiuum.
Satis superque susliuiii, Paler amanlissiine, cor- Similiier eliam Ricardum dc lvelceslre, dcnun-
rcctionem regis Anglix exspeclans, nec ulliini om- tinvimus exconimunicuiiiin, co qtiod iucidcrit in
nino pntienlix tnex fiuclum obtinui, quin potius camdem hxresim daiiiiintani, comniunicandoilli UOA
delrimentum el exlerniinium auctnritatis et liberia- minatissimo schismaiico Coloniensi solenuiiter, et
tis Ecclesix Dei, dum incaute suslineo, cnmulavi. publice machinnndo et fnbricnndo omniu mnln cnni
Conveni eum mullolies per nimtios religiosos et scbismnticis et.Tentonum illis in perniciem Eeclesia*,
idoneos, et ad debitam sntisfactionem frequenlius Dei et maxitue Ecclesix Romanx, quiqtic prxslitit
invilavi. Litleris etiam, quarum transcripta vnbis jurameniuin de coiurabcndo matrimonio cum ducu
inisi, divin.un ei severitalem et ullionem, nisi resi- Saxonum. Et tina Ricardum de Luci, et Jocelimuii
pisceret, intentavi. Ipse vero magis ac magis pro- de Baillolio, qui regix lyrannidis faulores, ct h.Tre-
ficitin deterius, conculcanset deprimens Ecclesiam lieartim illariun pravitulum fubricaiorcs exstiterunt,
Dei, sed et personam meam, et eos qui mecitm ex- Randiilphum eliam de Broc, et Ilugonem de San-
sulani, adeo persequeits, ut eiiam beneficia servo- cto Clnro, ct Thoniam (iriti.ii Berunrdi, qui pos3cs«
S. TIIOMAS CANTUAR.ARCHiEP. «i
443
sior.cs ct bona Ecchsix Cantttariensis absque licen- iA principiiiii in coufiisioiicm Ecclesia: nnn puiiieiiuo
lia el consensu noslro u.sHi-paverunl. delinquentes? Audeni, qui volueril, non egn, ne
Omnes, inqiiam, istos nuiUbetnutisviiicuIoinnodn- truiisfcruliir in ine poena dclinqtienlis, ne jndiccr
viiiius. Yeriiin i" persnunm rcgis nombmi senten- ciilpitltilis ex (lissiniulatione vindietx, ne traiiseam
linin iledimns, daitiri lorsilan per misericordianiDei in culpam, qui culpani noit ndinisi. Salis credo di-
cclerins, nisi resipuerit, et ex liisqux feciituis, ap- clum essc domino nieo in pnrle isla. Qui sapienler
prelicm!eriti'iscip!inaiii. Ul ergo, buulissime Pnter, inveslignbit opera Dci, qui diligenter aiiendet ipsius
iipc.siolicx scdis aiictoriins, el Ecclesiu; Dei liberias, nmgiinlin, prtidenler inielliget, quid de enHeroopus
nobis
<!«;«in pnriihiis nostris tola feiepeiiii, uicunqiie sil. Prxterea noscet sanciiins veslrn accidisse
Viilc.intrcslaururi, necesse esl ei modis omnibiis quod verebamiir, quod-prxdicabniniis lucidiini cssc
cxpcdii, tit quod a nobis j>eslum csl, ruluui oniiii- de prxsiimpiione et insoleiitia doniini Willclmi Pa-
iuodis hahcutis. piensis, sictil ex Iitieris nobis slulim in adventii suo
irnnsmissis poiesiis pci jiendere, n quo mngis spe-
EPISTOLA VI.
rabuiiiiis juxin icuorcm mnndnti veslri ad (loiniiiiun
ADr.L.MHKM. rcgem Frnncornm, et nd nos emissi, solnliiiin de
Amantissiico doinino, cl Patri sauciissinto AI.E- ^1 coiisolalione pacis, quam conliisioncm de quxstio-
XANDno, Dei graiin siitnmo pontilici, TIIOMASCanlua- iiiiiii dei isione inter regem Angloruin ct nos. Non
riensis Ecclesix minislcr humilis, iniser eL miserii- cnini ipse esi, ciijns in huc causn subjici debeamus
bilisexsul, saltttcm, ct conlra sxviiiam principum dilioni. Prxserlim cttm insiuniia regis magis cocge-
scniper niiimi conslnnliam. rii vos ad ipsum milteiidniri, qunm ipsc conctus, ct
Solliciii de stalu et prospcritate vestra optavera- missus vcnerit a vobis. Credimus quidciii non esse
niusjain pridem cerluin sulutis niiiuitim audisse de juri coiiscntaneum, nos ejus subire juilicium vel exa-
voliiset de confrairibus noslris, qui.l egerit elinm nicii, qui quxril sibi facciecoinmerciiiiu desunguine
vobisciiin, el cum Ecclesia sua Dei in.ignificcnlia. noslro : de preiio, iiliiiam non iniquitalis, ijiiicrit
Insonuii eniiuniiribtis noslris, el loii Gallix verbum, sihi nomen el gloriain. 1'rointle siipplicamtis pnter-
qtiod noviter facluni esse diciiur a Domino. Vidc- nilnli vestrx allectuose, si ei cura esl de nobis, iu
licet illuin Fredericum scbismalicum, ignoniiniose evacuctiir poiestas ejus, si quant laineu babct, eirca
hiiiuiliaium, facltun sine bouore corum jiopulo ct iios ei tiegotiu noslrn : irunsferaliir mulleus istc a
genle. Veruni quonium rumoribiis credi oportcre, nobis, qui jiolius elegil esse mnlleaior clcrieoiii.n
el iioii ojiorlere fus est, jiaiernitalcin veslrum affe- _ obseqiicndo |iiincipibus, quam regiim ofieiisio ron-
cluosc solliciininus, ul rccurrentihus lilteris el iiiin- sequeudo graliam divinam. In bis vero cl nliis, si
lio per vos citissi:ne audiainiis et coiigaudcaintis, phicei sanciiiati vcstrx, qtix laior praseniiiiin vo-
si fccerit voiiisciini Deus, quod facerc consuevii spe- bis nianifesliihil, inluiln piclatis cl exsilii nnstri
raiuibus in se, non poiicnlihus cariiem brucbiiim jiclinnis suppliciler n vobis exaudiii. Compalialiir
siiiim, non hnbenlihns fidiiciam in principihiis, in iniserix nos;r;e diiiiurnx veslra serenilas, cujus
quibiis iioii est salus. Si cgcrit vobisciim, sicut cgit liiicni omnes cxspectanl. Resumal vircs j)ra:ccpioiis
cuin Ezecliinde Seiinncherib, relorqiiens puiiiam in auclcriias, exerat glndium benti Petri, ulciscaltir
ipsiim, qui inoliebnilir ilemoliri ipsinn Ezcchiain Christi cl siiorinu iiijurinin. Seiiiinni iiiautts 1'eiri
CIIIIIuniversn genie stin. Si sic se rci liubet eventus, gravts, qui cas coiiteinpseriint pro lcmpore dissi-
sicut fiimu divulgavii, bcnedictus Dcus, qui novit niiilanlcs, ul velsic respiret lihcrtns Ecclesia?, (|ii;c
faccre misericordiiim cuin servis suis. Ecce (juatitn innio lempore luiiguit depressa, et g.uiilcal nuiiidus
Dei poieniin, quaniniagna ipsius niiscralio : Nisi glorilicans Deum, qui fecil vobiscuin misciicordiam
enim ipse cttsiodierit civiiulem, fruslra vigilat, qui siiain, quatenus rcsurgnl per vosnaviculn Pclri.qiuc
custodit eam. No;i esl a sxculo audila vinus Dei ab oninibiis fere credebatnr siibiuersa, exspirel ly-
itianifesiior, si recte peiiseiur quid eveueril, justiiia Q rnnuorum prxsumplio, qux videbniur ohtinuissc.
i|>sinsjustior, qua conliivil .i|>sosfubriculores bujiis Mulln snnclitali veslrx circa maleiinm istain bnbe-
iunlilix, Inulx pcrscculionis auctores, consumpsit rem scribere, sed, ne liam vohis sermonc longo
tiiani cos morlc fainosissima. Ipstim eliani iuiiiam inolestus, liiiem facio opinns attdire cl vidcre de
}uiu cl princijieni vivcnieni dedeiil in opprobrium vobis, quod desidernt aniuiu mcn. Verumiamen
>;unipnpulo, iu dcrisum oinni iianseuiiii, ut ab om- uiiiim solum adjicio, quod iicquaquain sileniio p.-a:-
nibiis digilo inonslretur, ei lial de ijiso quasi cele- lercundiiin est. Credcbal forle domiiiiis Willelmus
lire proverbitim in ore vulgi diccnlis : Ecce Iwmo, cum rege suo iraclu temporis delusisseauctorilatem
I/HI non posuit Deum adjuiorem suuni. Si conlisus in veslram ex fortuilis casibus. Sed Domino veriente
polemia sua defecil in ipsa vnuitnie sun, cui saiiusi casus advcrsos in melius dcludetur ipse, qui vos
luisset, el gioriositis ad bomines inoricndo SIICCII- spcrabal dcliisum; j>erDei inisericordiam incidet in
buisse inipugnando stios adversarios, qtiam vivcndoi laqiieum, in qiieni optando sperabat voset nos in-
lieri despectui cunclis, et in derisiiin. IJxcDei viritisi cidisse. Valeat sanciiias vestra, el, ut bene sit no-
et furliiudo brachii ipsius. Quis crgo audcai de cx- bis, vigcat in tenipora longa.
lcro hnbens Cbrisii viccs in tcrra obsequi volunlali
*'3 EPiSTOL^F.AD AL!-:X.VNDR;JM PAPAM. 416
EPIS'lOLA Yil. A exciisserunl siibsidium ordinis Cisierciensis. Venii
I ADEL.MDE.Vi. ciiin dominis noslris solus arcliiepiscopus Rolbo-
magcnsis, cpiscopis et abbaiihus provineix nosira:,
Misenanim cumtiliis, ct doloruni acerbilas no- quos rcx evocnsse volueral, relentis Rolhoningi.
sirum, ct cocxsulaiiiiuir: nobis corda perculeral, ci Proposiierunl crgo nobis ab inilio diiritiain regis,
Cirisiianissimum regem cl oplimatcs rcgni Francc- maliliam lcniporis, neccssiialcs cl calumilnies Ec-
ruin coni|)assion3 Ecclesix, dalx, ul vidcbslur m clesix, qux ferc nhiqiic terrnruin, exce|)ln Francin,
advcnlii Joannis (lc 0\encfoid, iu mai.us eorum, impiigiinlur, cl vix tolcrabilibus colliditur procellis,
qui qiixriuit nnimam cjus, ut auferani eain, gravis- ndjicieuicsinulln de mngiiiliidincprincipis et poten-
simo Ixserat scandalo, ul cxulceialus animus quere- tin. de nmore et honnrc, qiiem Ecclcsix Romnnx
retur fulcm, ci \cr!'.aieiit subialas esse dc tcrra. exb.ibuil, de faiiiilinrilalc, ct graiia, ct hcneiiciis,
Sed quou pictati vcst>';crclribuat Paicr triisciicor- qtia in nos cxercuil, exaggcrnnies ctiam querelas
iliaruni, sanclissinib J"III!CN, amantissime Paler, et ct injuri-iS, quihus se a nobis el noslris Ixsum esse
Lcclesix Pei fiilelissimecusics, secmidum mullilu- conqiieriliii, dicens quod ci prociirnvimus guerrnm
dinem dolbrum in ccrdibus nosiris consolaliones regis Fraiicix, cl comilis Flaiidrensis. Siinserimt,
vcstrx Ixtificaverunl aniinas nosiras. Jain enim spc '' iil niulla liuiniliiate, ei plcnx dcvoiioniset modera-
salvi faeli siiiuus. ei Christinnissimus rex Gallix, ct lionis cxhibilioDCsuideieiniis placare iiiiligiiationcm
rcgniiii) cjus :i|)Osloialtiivcslro, qncniDeus oplimuiii cjiis.si forle aliqua ratione posset lunin ferilas man-
fnciut, et in tcmporn longn prolendu, imiumcr.is suesccre, ei iminoderata asperitns mitigari. Qux-
ngei:iesgiaiins, 101:1111 indigiiniioiiemsuaro relorquenl sierunt ct cnnsilium u nobis, qui cum consiievimus
ii: illos, qui sc de niajeslale veslra juramentis suis nosse plenius, qualilcr possenl iliius duritiain eniol-
triiiiiipbassegloiiabanlur.Rexeiiiiiiipse.postquamdi- 'ire. riam ct ad illos se cxhihuii duiiorem, ex quo
gnationisvcsliT.cxcusaloiias recepil lilleras, pruden- îdicil, quod non licebat eis,juxta promissioncs
ti;c,juslitia'. sancliiutis ci bcntiuidinisveslrxgloriain Joannis dc Oxeneford, in nos pro voliintate ejus
prxdicaletexloliii.. etnialitiamclfraudes eorum, qui conlra Deiim et jura onmia coiidcniiialionis fcrre
faisis rumoribus scandnliznvernntEcclesinm Gulli- eiileiiiimn. Quid ntiiem episcopis suis uiidieniibus
canam, obJoquenlibus gaudcnle:-cxponit, ct inler- dixeril, verbo nurilii, Deo pro|>ilianie, quniii scriplo
daiu invitis adversx pariis, ai forlc adsunt, ingerit conimodiiis iiuiinnbilur ntiribus vcsiris. Nos vero
auribus. Aiiipiius tamci"la-lalus esl post vestrorum grntias agcntes digiintioniveslnr, qux a Deo dc pnce
colioqiiiuin lcgalorum, quos reverenlcr admillcns, ,'' Ecclesix et nosira, qux est gloria Dei el veslra,
ab cts, sictit ipse fatelur, iliilicil illos non venisse, sollicitntur, siis|)iciones,qiiibiis non rex nolare moli-
ut libcrlati Ecclesix piicjudicont aul nobis, setl tur, raiionibus veris elprobabilibiisev:iciiavimtis, ct
coinponaiil inier regcm Anglix, el nos, el si fieri ipse rex Francix die sequenli, qiiaieuus ad ipsuni
potesl, inler ipsuin et Ecclcsiain fncinnt pacein. El spectal, in prxsenlia cardinalium sub religionc ju-
iiliiiam Deoauciore prosperenlur in vin isin,in qua rameiili purgnvit innocenlium noslram, qux sicut
nos pronipiissinios ad honoreni Dei, el liberlalem Jmperntor cordium et Judex novil, nb bac cul|in
Ecelesix habebtint adjuiores. El vocati ab cis ad immuiiis est. Neque enim adeo bebetes smiius, ct
colioquiuni ad diem dcciiiiainin lerrnrum confiniis, lardiores ad credemJiim legi, proplietis, cl Evange-
cum iiinc, ut ex conscienlin iorjiiamiir, 11011 nisi ires lio, ut in arliculo lanlx ncccssitulis relietis spiri-
equos in domo noslra Iriberemus, oblinuimiis nobis luaiihtis lclis, el nniiiiiiieiuis nposlolicx discijdin.i',
ailjici scplem dies, quibus coexsules noslros, qui cnrnaliu credumus arma, prxsertiin snccrdolihus,
miserabiliter dispersi suni, possemus convocare, corripicnda. Novimus enim 11011 cssc in principibus
utpoie necessarios ad solatium ilineris peragendi, coiifidcndiim,et qtiod malcdiclus esl, qui poniicar-
et consiliiim verbi trnciandi. Quibns vix lam brevi ncm bracbium siiiiin. El ue lale quid de nnbis pro-
termiuo, et lantn reruin penuria convenire valenti- ]) babililcr (ingi possct, a colloquio rcgis iios ipsos din
bus, in oclav.i bcaii Mnriinidominis vestris legntis suspendimus, doucc landein ab ipso evocati accede-
occurriinus inler Gisoiiium ct Trinin, Christinnis- reiuus, i)l ci praiseiitaremus exciisaiionis noslrx
simo regc, desiiuniis ad hoc minislris, quod ci in lillerns, et doinino Oltoni legato, qtti 0!) hanc cnu-
inisericordia uberi relribunl Deus, noset proscriptos snm uobis Papiam clericuin siium miscral, iiupelra-
Cluisti coexsules uoslros undique confiiienles, Ii!ie- remus iraiisilum et conduciiiiii. Habebal ciiim rex
rnliler el benignissime exhihenie. Etsicut vobis ab legnlionis liiijus suspectiim evenlum, 111111 (|tiin rex
nliquibus inlimaltim est, persecutores nostri scdulo Anglix impelrnverni; luni quin nieiiiineral, ut dicit,
procurant, ul itineribtts et sumpiibus vexemur, et se alia vice lxsum ab eis, quando vos nuper in
expensarum onere, et Ixdio, regi Francorum, qui palrein el dominum reccperat, liiin quia glorilica-
nohis inter alios paupcrcs Christi eleemosynamsiiam lionem Joannis de Oxencford, el similium moleslis-
erogat, oncrosi rcddamur etodiosi. Viderenlur ciiim sime audiebat. Excusaiione auicm nostra grulunlcr
niagnum inalilix sux rccepisse compendium, si nos admissa cl transilii impelralo, revcrsi siimus ad ha-
exiurbare posseul de habitaculo ccelitus prxparalo, bilaliiinciilampauperlaiis nosirx, iu pnlieulia prxslo-
ei pueripcrctil solatium eleemosynx principis, sicut innlcs sululnrc Domiiii.El quin liiiuiililalem et 1110-
Ul S. THGMASCANTUAR.ARCIIIMP. US
deialionis exh.bitioncm, quibus lanlus princeps A historiariiin fidc celebre esl, loln .£gy|ilus ad idolo-
idacarcliir, a nobis doniini veslri iegati exigebant, lulriam rediit, ubi nb inilio maxime religio vigebnt?
iespoiidirous nos libentissinie et devotissime ei tan- Hinc nlio progressi quxsierunt an illoruin velle-
qnain domino el regi nostro omiiem Iiiimililatein, ct IIIIISstare judicio super bis qux vertiintur inter
obseqoium cl devotionemad illorum consilium exlii- nos et rcgem. Et quidein si reriigeremus judicium,
liituros, snlvo honore Dei el aposlolicx sedis, et causnin regis jiislificnre videretnur, et nostra for-
liberiate Ecclesix, et honestale personx noslra:, et tnsse npud plerosque Ixderelnr opinio, cum lamcn
jiossessionibusEccIesinriiiii. Et si eis viderelnr ali- illiun, qui adversarius exstiiit, non debeamus, si
quid adjicieiidiiin his, aiililcmerolum, aut immulan- placct, habere judicem, nec nlicubi ad hoo luii esse
iltim, rogavimus nt dicerent nobis, quia in nostra possimus, nisi in prxsenlia vestra. Noslrn siqni-
voliinlate ernt illis oblemperare, qualenus condi- dem el nosirorum proscripiionc, et aliorum vexa-
lionis el professionis nostrx necessilas palerelitr. lione, et damnis sic rex ille terruit et (errital uni-
Dicenles auiem se stiper hoc cerltim non habcre versos, ut iiulliis, eoscienie, audcat nostri memi-
consilium, nec vcnisse tunc ul nobis, sed ul cl nos nisse !n bouiiin. Habita borum oinuium conieinpla-
consulereiit, tentando qinrsieriini, ul vcrbis domiui lione sic teinperaviinus responsioneni, ul nec dice-
Willelmi iiiamur, quia non sumus ineliores quain B reinus nosdelreclarcjndicium, nec tani discriniitioso
|):ttres nostri, nn vellemus in prxsenlia eorum rcgi nns immcrgcremtis liiigio. Diximus cnim nos el no-
|iroinitiere nos observaturos omnes consueludines, slros sede, adminislralionc, el bonis omnibiis spolia-
quibus usi fuernnl anleccssores ejus temporibus de- tos, ciim adomnia fuerinuis restiluti, libenter, ubi,
cessoruin nostrorum, cl ita sopitis hinc inde querelis et qnando debebiinus, vestrum, anl cujns, aul qun-
oinuibiis, si tamcn hoc impetrnre posscnl, quod riiin de ninndato vestro oporltieril jiidicinm subiiu-
facile non crcdebnnt, reciperc sedem noslram, el ros. Jiislilinm enim nec voluiuus nec voluimus de-
redirc in gralinni ejus. Nos vcro rcspondimus nemi- clinarc. Iiitcrim iiulla nos ad litigandum ratioue
neiii deccssorumnostroriiin ai lianc preJVssionemabi compelli, nec paupertatem nostram ad hoc sufficerc,
aliquo regum fuissc arclatum, ueque nos Deoauciore: nec liberalitalcin serenissimi rcgis sine molestia ad
iiiiqtiam profitebimtir observaiitiam illarum con- lioc posse proiendi, ttt nos et cocxstilanles paupercs
suctudiniim, qux Ecclesix Dei perimiinl liberlatem, Christi nummis suis, quibus nd prxsens indigrl,
sedis aposlolicx convellunt piivilegiuni, et legi Deii cxbibeat diu in domibus alienis. Nam ubi viclualihus
(latciUeradversantur.a quibus nos Scnonis ineoruin, abundat, expensx nostra; facilius toleranlur. Pro-
ct iniiltoruni prxsenlia pcr veslram misericordiami cesserunt ad tertiam quxslionem sciscitantes in
iibsolvislis. Adjeclo, qnod a memoria noslra Deoi episcoporum, qui appellaverant conira nos, litem
niiseianlenon excidet verbiimapostolicooredignuiii,, sub eis judicibus vellemus excipere, sed respon-
quia ante deberemus cervices nostras spiculalorii diinus nos veslrmii super lioc nnn rccepisse roaiitb-
Cerieinlasexponcre, qtiam lalibus praviialibus con- liini, ncc inopiam uostrain ad laulos sumpuis, ct
sentire, el lurpi commcrcio rerum temporiilium.atit; lites esse idoneam. Hoc autem agebatur ab adver-
avidilaie viveuui curam sic relinqucre pasiornlem. sariis noslris, sicut didicimus ab his, quos res lateic
Leclxsuntin prxsenlia coruin reprobx illxcnnsuelu- non poieral, iu sub qiiacunqne nccasione noslrani
ilines, qiiaruiii nliquas coiideinnnveraiiius, imo etl possent in prxsentia legaloriiin noiare personam.cl
;u:te uos ab iuitio cuui observatoribus suis catholicai sic qiiamciinqiie lxsionem ingercre. Conjicitiiitenim
lEcclesiainiuiillis coiiciliisnnnlhcmnie coudeiiuinvit. quod imllus provincialiuin nobis auderet assisicre
«Quxsiviinusergo, nn non modo eus observnre, sedI contra regem, et sic vidcrenlur noslram procurasse
elinmdissimiilnre liceatsnccrdotisinepcriciiloordinis; riiinam. Rex autem solos illos evocavit, qui nobis
ct s.iliilis. Ad bxc adjeciinus nos rcgi fecisse fidc- ab inilio lnijiis lurbinis adversanles, et incentorei
litiitcm salvo ordine nostro, et eam ei libenter ser- tanix ninlilix esse noscuiitur, Videlicel Eborncen-
vabimtis, ita quod fidem Deo debilnm irrilum uoni j) j seiu nrcliicpiscopuin, et cpiscopos Londoniensein,
faciamus. lmtilil crgo uniis, qucm ub iniiio, ut scilis,, et Ciccstrensem, nccito ciiui eis cl YVigornieusi,ut
habiiimus, et debuiimis habcre siispecttini, qtiodI velnrocnlo ejus aliorum inalitia palliclur. Cxlerum,
jnelius essel nobis oiiiniiio ceder;, quam Ecclesiam1 sicnl veslra potesl ineininisse discretio, isti, qui
sic vcxari. Et circa hoc suasorii sertnones multipli- niinc regis volunlaii acclaniant pr;c cxleris, <t>
cati sunt, quos viva voxcommodiiisrcferel. Reiulimiis s sicut publice notiim esl, siiiiuit saiigiiinem nostriim,
itaquc inferenti, quod ob hanc causam non cede- liueiis suis in petitionc pnllii noslri el electionis
nms, quia ct excmplo perniciosum essel, ei profi- forinam, et person.un nostruiii muliis Inudura prx-
cerel in ritinam ecclesiaslicx libertatis, et fortassec coniis exiiileriuu. Ntiuc niiiem veritnii contrndi-
in lidei Chrislianx dispendium. Quis enim auderett centes et sibi, se ipsos iiicnliendi el ndulandiaudacia
niutire de cxlero ? Quis pasioribus simili modo o contempiibiles reddiderunt, ditm ad miiuin princi-
cedcntibus asceudci ex adverso, ut se niurum oppo- i- pis velul scrvi comici, modo aiiinl, tnodo negant.
ii.it prodomo Israel ? Addidimus uec vos, nec ali- Hi siinl, Pater, qui daut cornua peccatori, et si
quos aposiolicosviros Ecclesiam Dei lalibus exem- i- non saiis insanil, insiigant ithim, stihjicienles pul-
plis informasse. Nonne pastoribus fiigienlibus, sictu u vinur CMiAU), ei cnptil vitiis lungiiiduni in cerviculis
449 EP1ST0L<£ AD ALEXANDRUMPAPAM. 450
mollitie faciunt obdormire. Cum itaque etiam illi, A nec hominis alicujus necessarius intervenlus. Fru-
qui debebant el videbanlur esse coluinnx EccJesix, stra quoque nobis, auctore Domino, Siculortun uut
consilio, auxilio, auctoritate, obsequiis, et sumpli- Hungarorum proponuntur exempla, qux nos in die
bus conlra eam et nos animeut, el armenl diviux judicii minime excusnreut, si tyrannoruiu barba-
legis et parvitalis nostrx perseculores, non esl nobis riem prxferreinus apostoiicis insiituiis, et sx~ula-
tulum aul possibile subire judicium, nisi in prx- riuni insoleniiam poteslalum crederemus poiius for-
seutia sanciiiatis vestrx, et sub veslro ipsius ex- mam esse vivendi, quam testamentum xternum,
aniine. Licet enim de sinceritate alicrius legalo- confirmalum sanguine et morle Filii Dei. Ut igittir
rum sperare debeal Ecclesia, et nos de eo confi- prxdicta omnia fine lacrymabili concludam,altendat
damus, prxsertim in Iiis qux Dei sunl, tamen non sanctitas veslra, si isle .debet esse fructus laboris
est homoprxter vos, cui banc causain Dominicom- etoperis, ac exsilii nostri, ut judicemur nudi, mi-
millere audeamus. Allerum vero legalum talem seri, privali omnibus bonis, ac subeamus causarum
faciat Deus, qualem saluli sux esse expedit et qua- angusiias, eo quod ausi siimus nos opponere fero-
lem esse decet Romanx Ecclesix presbylerura car- cissimo oppressori Ecclesix in defensionem liberla-
dinalem. Veremur autem ne coiilingat quod, si lis ipsius, qui exspectabamus indies dc desolatioueiio-
reminisci placet, prxnovimus eveniurum, si forle B stra solatiuin, de exacta miseria gaudium, de iiijuria
prudentiam, eloquenliain et auclorilalem domini Chrisii dignam a Deo, el a vobis in oppressores
Willelmi cum poiestnte et voluntale dura regis Ecclesix ultionem, Nonne sufficere polerat his, qtti
Anglix accideret convcnire. Yreremur ne lales quxrunt animas noslras, quod quosdam morie affe
nobis formalo consilio porrigantur peliliones, qua- cerunt ex nostris; paupertas quoque ei calnmitns
rum nobis moleslus sit audilus, effecius impossi- noslra, in qua vix agimus vitam, alienis cleemo-
bilis, aut displicens Deo, et mundo odiosus. Et synis vivenles, nisi auctorilate legationis istius, qu.-v
tjuia vobisomiiium ecclcsiaruni solliciludo incum - nunquaiii fuisset, trahamur et proirabaniiir per
bit, circumferle, si placet, oculos in oecideiiiem, aiiiios cl annos, a dolore in dolorem, a miseria in
ailcndite, et videte qualiter ibi tractelur Ecclesia ; confusionem; jus eliam nostrum el jusiilia con-
indicet vobis domiuus Otlo, queni spiritu Dei agi verlatur in ruinam noslram et miserorum noslro-
credimus, quid viderit et cognoverit de Ecclesia ct rum? Deus bouc, quis erit bujus doloris finis? Ex-
provincia Turonensium, quid deAnglicana audicrit, surge, Deus judica causam tuam, vindica sangui-
quid cxpertiis sit in Normannia, et credinius vos neni servorum tuorum, qui nequiler exstincli sunt,
diciuros cum Jacrymis 2 Quia non est dolor, sicul eialiorum, qui iniolerahiliier affJicti deficiunl, ctiin
r
dolor iste. Ut enim de Caniuariensi et Turonensi sil nemo qui dc manti iiiiniicoriiiii nostrorum, prx-
Ecclesiis laceanms, quns tractat, ul audistis, et ter doininum papuut, el perpaucos secum, velit
nlinnm plenius sciretis, sepiem episcopatus vacan- nos eriperc. Vivat et valeal sanclilas vestra in
les, in provincia nosira cl Rotliomagensi, jam a lempora longn, ut vivamus et convalescamus nos
Tnultolempore lenet in manii sua, nec aliquos ibi et niiscri uostri.
patitur ordinari pastorcs. Clerus regni datus est
EPISTOLA VIII.
Satellilibus suis in conculcaiionemet prxdam. Si istn,
Pater oplime, dissimulunuis, quid iti die judicii ADEUMDEM.
rcspondcbimus Cbrislo ? Quis Anlicbristo resislet Amantissimo domino , et Patri sanctissimo
venienti, si lanlam palienliam vitiorum ct criminum ALEXANDRO, Dci gralia summo pontifici, THOMAS
jnm accommodamusprxambulis ejtis ? Talihus cnim miserx Cantuariensis Ecclesix humilis, ac miser,
dissimuiationibus insolescunt poleslales, rcges gen- et miserabilis exsul, debitx subjectionis famitlatum,
tium transeunl in lyrannos, ut Ecclesix iuiliuin jus, el per omnia de prxcipuis Ecclesix iniuiicis
\>nllumprivilegium nisi de eorum arbilrio censennt triumphare.
relinquendum. Sed bealus, qui lenet, et allidit j>ar- T
D Celebre proverbium est: Quod redimi potest,
vulos ad pelram. Nam si Judaj ex mandaio lcgis non sive lemporis produelione, sive alias, non limelur. Est
exlerniinat Cbnnunxum, ei in hoslem et slinitihiui et aliud quippe celebrius : Facilius esl vitare discor-
perpetuo coalescit. Conforlare, Pater, el esto ro- dem, quam declinare fallacem. Inde est quod eelsi-
bustus, plures nobiscum sunt, quam cnni illis. Con- tndiiii vestrx notificamus, qualiter dominus noster
trivil Dnminusmalleura impiorura Fredericum, per- res Anglix, fallaciis et falsis promissionibus suis,
cussurus et alios in brevi, nisi resipiscant, el cum cum videremtir esse in januis pacis, sicut etiam ab
Ecclcsia Dei pacemliabeani. Etuttandem faciamus omnibus snis s|>erebalur cl cnedebalur, noviter nos
finem, vestri oris duntaxut exspectamus judiciiim, decepit occasione quorunidam nuntiorum suorum a
aut illius qui spkilum principum auferre consuevil, majestale vestra redeuniiiim, qui jaclabant ct si-
et liberare pauperera a potenle. Nunliorum vox mulabant se oblinuisse a vobis, ad rcgis petitionem
plura supplebil, qux scripto non crediditnus com- el instaniiam, mandatuin ct auctorilalem in dc-
mittenda. Hoccertum babeal vestra serenitas, quia, pressionem Ganluariensis Ecclesix irreparabilem,,
si voliiissemus a principio pravis cousuetudiiiibis ctnostram,,quod Deus avertat, el coexsuluin.no-
acquiescere, non esset alicujus cardinalis, iinci.. slrorum.'riuinam^ Decepit uliqiic, nos bac vtceM
PATJVOUCXC 13
i$l S. THOMJECANTUAR.ARCHIEP. 4b2
sicut e. sxp.us, nec solura nos, sed et viros reli- A j pro condilione sua nobis admodum familiarem,
giosos porlantes nobis ex partc sua verba pacis, pro ingenli capacilate, ut credimus, fidelem. Eum,
qux sanctitali vestrx per iatorem prxsentium insi placet, pro nobis et de nobis benigiie exaudint
timanda commisimus, nec non archiepiscopum Ro- clemenlia vestra, jirout decet el expedit miserix
thomagensem, et Sagiensem episcopum, mittentes noslrx, qux jam amicis noslris desperatione facla
nobis de conscienlia et voluntale ac mandalo suo esl txdiosa, utinam non odibilis; vobis, unda
lilteras, quarum transcriplum vobis transmillimus. magis dolemus, sicttl plures judicanl, dissimulatione
Verumlamen quidquid de nobis feceril, uliiiain manifesta non utinam coniemptibilis; inimicis no-
serenitatero veslram blandis et inanibus promissis stris etiam compassione miserabilis. Exsurgc, Do-
vsi hac vice non deluserit, sicut glorialur pluries mine, et noli lardare aniplins. lllumina faciem
se fecisse, ut protractione lemporis coiitingat ino- tuam super nos, et fac nobiscum secundura miseri-
pinale, quod nunquam videantejusoculi auluudiant cordiam luam, et cum miseris noslris prx nimia
aures. Et quoniam niultolies opportune, importuiie pressura deficientibus, salva nos, quia perimus.
prudentiam veslram sollicilavimus, mulioties pul- Non confundamur inter homines, non insulienl no-
savirous ad aures serenilalis veslrx, ut auctoritate bis adversarii nostri, imo Chrisli el Ecclesix, non
lieali Pelri buic tanlo malo, tantx persecutioni B ' fiat fortuna nostra in derisum genti et populo, quia
severilalis censura finem debilum imponcrclis; ncc iioiiien tuum invocaviinus sujier nos. Non nobis,
adliuc, peccatis nostris exigentibus, exatiditi sumtis, Doinine, non nobis, sed in nomine Domini Jesu
ad salulem Anglicanx Ecclesix, ad revelationein Chrisii, fac libi grande nonieu, repara gloriam
depressionis noslrx et noslrorum, qux in dies tuam, rcvela farox tux noiiien, qux in reversione
adversum nos ex patientia et exspectatione vestra, illius cxcominunicaii et perjuri schismalici, Joait-
qttx ulinam delusoriis promissionibus ullerius non nein dc Oxencford loquor, falsa illius prxdicaiio:ic
failalur, exercetur durior et acerbior, in laiiium in parlibus Gallix vehemenler est depressa. Novil
ut vix amodo spirare valeamus. Nec est nohis inter Deus qiiia non mentior, el si niihi non creditur,
noslros quisquam, qui de cxtero velit se huic pc- quxratur ab his dc Gallia, qui bonorera vobis ma-
riculo supponcrc, subjicere lanto discrimini, prx- gis affectant, qui ainplius optant Ecclesix proven-
sertim cum mulios de illis in hujus negolii prose- tum. Famx, dico, qtix hacleitus apud homines vi-
cuiione mors nmara comprcbenilerit. Mittinius guil inciilpala, qux iuter omnia pericula servala
sanclilati vestrx latorem prxsentiuro, qui inluitu est illxsu, qux cxteris perdilis sola intemeraia rc-
plelatis el sola liberalitale sua suscepit negotium r( mansit, qux ubique locorutn sana habebalur et
.iostrum ad vos perferendum benigne, utinam ef- cclebris. Resumat itaque vires prxceptoris aucto-
ficaciler. liunc petimus, si placet, sicul desideratis ritas, rcformct nobiie factum, prius commendabile,
ab eo exaudiri in ullima necessilale veslra, qui dat sed male poslea denigratum, ut senliat garrulus
salulem regibus, qui aufert spiritum principum, si ipse se falsa sparsisse, prxdicasse mendacia. Ex-
cura esl vobis de vila nostra et salute, a benigni- perialur scveritatem, qui reinissionein demeruerat;
tale vestra benigne recipi, et benignius etaudiri perferat ullionem, qui abusus cst benignilale, ut
super ltis, qux postulamus a serenilale veslra per agnoscat mutidus eum reperisse Chrisii vicarium
ipsuin, qui cffecii suinus proscripti et miseri, non fiKidalumin firma pelra, non fucile mobilein, non
ul securius vivamus ct quietius , declinando tanti baculuin arundiiieuin, sicut maligni submurmurant,
pcrsecutoris imjiorlunitatem, sed ulvigeal Ecclesia sed xquilatis et jusiiiix observalorem, non acce-
Dei, et valeat temporibus posleris efficacius respi- ptorem pcrsonaruni, neminiparcentem in judicio.de
rare in libertalem. Feliciter namque dura et gravia juris xquilatc fideliter et xque dispensanlem regi
sustinentur ad teinpus, ut leliciora succedant. El pariter ac privalo. Valeat sanciilas vestra, ul va-
quidera si de rege noslro jam diu nobis fuisset leamus et nos, et miseri noslri.
credilum, jam pridera, sicut pro cerlo credimus, D j EPISTOLA X.
pcr Dei raisericordiam obtinuisset Ecclesia, et vos
deipso victoriam, alque exemplo illius in cxleris ADEUMDEM.
principibus gloriam et Iionorern. Sors naraque ly- Amanlissimo domino, et "Patri sanclissimo
rannorum bxc est, ut qui terret, plus ipse timeat. ALEXANDRO, Dei gratia sunimo ponlilici, THOMAS
Canluariensis Ecciesix bmnilis minister, miscr ac
EPISTOLA IX.
miserabilis exsul, cum suis cxsulibus saluteni et
ADEU.MDEM. omne bonum.
Amanlissimodominoct Patri sanctissimoALEXAN- Mitlimus sanctilati vestrse latores prxsentium
DRQ,Dci gralia sanclx Romanx Ecclesix suinmo fideles nostros, duosvidelicet de miseris et coexsuli-
pontifici, TIIOMAS Canluariensis Ecclesix minister bus noslris, quos tamen ad prxsens possumus, et
bumilis, miser ac miserabilis exsul, salutem, et sicut jiossttmus, ut pcr eos audialis et intelligalis
inler omnia pcricula ftrmam et veram obedien- ccrliori ct miserabili relaiione,quxcirca nos noviter
tiam. acta sunt his diebus, miserinrum etiam nostrarum
Mittimus sanclitati vestrx lalorem prasenliura ct noslrorum angustias, qux quidem immanes suni.
45* EPISTOLvE AD ALEXANDRUMPAPAM. 454
Et suscipiamiis a sanclilate vestra, si placet, celeri- i- A de cxtero quo prosequamur vexalionuni islarum
ter debiiam et diu dilalam oppressionis Ecclesix etit velminimam. Succurrat ilaque nobis et Ecclesiae
nostra liberationem; dolorum etiam nostrorum perr nostrae, si placet, celeriter tua sublimitas, et impo-
manum misericordix veslrx levamen, ne immaniter:r nat finem huic maliiix, ne prolrahatur ullcrins,
et mullipliciter depressi deficinmus in tribulntionee quoniam lempus est. Vix enim est, ut etiam prx
isia, qux non fuit a diebns dolorum districtior.r. nimiis angustiis spirare valeamus : accelera ergo
Prbtracti enim siimus jamdiuj el sicut novit excellen- i- ut sentiamus gratix lux beneficium antequam mo-
lia veslra, trahiiiiur, eliara et protrahimur; nonn riamur. Valeat et vivat in lempora longa dilecta
minus crudeliter quam iniqtie, per lempus et tem-i- nobis et super omuia post Dei amorem necessaria
pora in miseria et dolore; ut vel sic infra longi;i tua sancla benignitas, ut lua raunificentia incipia-
temporis metas affliclione deficiat aninia nostra,i, mus et nos reviviscere, qui j'am incepimus mori.
esstinguamur attriti, deficiamus penitus exactili Prxterea noscat discretio vestra, quod tribus diebus,
niseriarum augustiis, exspiret interim auctoritasis antequam supervenirent nobis mala ista, exierant
veslra, quod absit! qux per Dei misericordiarn n nuntii a nobis cum lilteris nostris, quibus nunliaba-
contra iniquorum desiderium, contra malignanlium n ™mus sanciitati vestrx, qualiter a Jegalis veslris
fraudem relevalura est miseriamnoslram etaliorum,i, B discesseramus. Scribebatenim vobisrex'Francoriuu
antequam flniatur. Inclina igitur; domine, auremn Chrisiianissimus et regina, et qiiidam de principibus
ttiam, et audi; aperi oculos tuos, et vide, si fuitit et episcopis regni sui, quidamquc minores amici
iniquitas sicut ista; attende diligentius, si est dolor,j vcslri, Ixtanles et glorificantes Deum, graliasque
sicut dolor noster et nostrorum, qui dati sumus ini Deo et vobis agentes, eo quod manifestum erat ex
direptionem, nisi stibilo subveniat nobis per raanumn adventu legaiorum veslrorum, sir.ut id ipsi domino
vestram Dei misericordia. Facti sumus in subsanna- regi ore ad os insinuaverant, fulsa esse ac menda -
tionem et derisum liis, qui in circuitu nostro suni,, cissima, qux Joannes ille orator de Oxeneford, et
auclorilate legalorum vestrorum, qui ulinam nonn alii nunlii regis prxdicaverant de gravamine et
magis enormiter quara prxsumptuose egissent civca a dejeclione nostra futura pcr Jegatos. Unde scanda-
nos et Ecclesix negotia. Si enim hxc facla suntt lum ineffabileorlum erat in tolo regno Francorum,
nobis ab ipsis in viridi, quid fiel in arido, si duraturaa et apud omnes ad quos rumor ille pervenerat prx-
est ista legatio, qux nunquam fuisset? Suspcnde- lerquam apud adversarios Ecclesix et nostros. Sed
runt ipsi nos, quanlum in eis est, ab omni auctori-- versa est cithara ista in luctuin, et Ixtiiia ista in
laie, quam habebamus in ecclesiis Anglix et perso--. >, mserorem, factusque esl error iste pejor priore.
nis, quod nunquam gralia Dei et vestra ad alicujuss Petimus itaque, ul placeat sanctitali vesirse super-
priucipis vel alierius instantiam faclum est a vobis,, venienti morbo celerem adbibere medicinam, qua-
nec fiet per Dei misericordiam, sicut ex cerla pro- tenus fiat omnibus in manifeslo, sicut rei verilas se
inissione indulsit nobis vastra sublimitas. Ulquid,, habet, contra conscientiam vestrnm el mandatum
domine, tribuisti legationem homini, de cujus in- ista fuisse prxsumpta. Valeat iterum sanclitas vu-
iroitu altendisse debuerat dominus nieus, ut salva, stra et in xtcrnum.
pace ejus loquar, qiiis deberet esse fuliirus legatio-
nis htijus fructus, pensasse etiam ejusdcm exitnm,» EPISTOLA XI.
•
cujus anima lola eflusn fuil ab initio, et eslin rui- ADEUMDEM.
nam ecclesiaslicx dignilaiis, et veslram, ut vel sic; Amanlissiroo Patri et domino ALEXANDRO, Dei
fialpriiicipigratus?,Domine,domine, ad tesuntociilii gralia summo pontifici, Thoinas Cantiiariensis Ec-
noslri ne pereamus. Adjiiva nos, domine, et fac no- clesix minister humilis, miser ac solilo iniserahilior
biscum seCundum promissiones tuas, qux tttinami exsul, saluiem et debitam in omnibus, etiam in
non in vaiiuin Ixlificaverint animas nosiras. Susti- adversis, obedienliam.
nuiniuS enim ad vestrx celsitudinis mandaium._ D Remiilimus sanclilati vestrxlaloremprsesentium,
Sustinuimus, inquam, pacem, et non venii. Exspc- qni fidelius et diligentius ncgotii sui miseriam, et
ciaviuiuspermanuum opera legatorum vesirorum bo- qualiler curo ipso et cum fralribus suis occasione
num, elecce nObismajoraffliclio,uirbatioferveiiiior. litterarum vestrarum in regno Anglix aclumsit.vobis
Misererc ergo nostri, domine, miserere nostri, cum sitt exponet: ad quorum relevamen, nisi cilius per ma-
nerao pOstDeumqui pugnet pro nobis, nisi tu soluscum',' num veslram divina subvenerit clemenlia, subversa
fidelibustuis. Miserere, inquam, noslri, ul miserea- est penitus illius ordinis condilio. Sentiant ergo ipse
lur vestri Deus in districto examine cum reddilurus3 et fratres sui, si placet, sibi preces nostr-asprofuisse,
fueris rationem Villicationisvestrx. Non est enim adj quorum injusla vexalio apud sanctilatem vestram
quem babemus refugium post Deum, nisi ad te, cumi digne facit eos exaudibiliores. Et ulinain dominus
etiam ipsi opponant se nobis favore hominiim, qui in-. meus allius attendat, ac tlrmius apponat animo, in
luilu pietalis et justitix,|obreverentiam eliam sacro- quanlam et in quam irrevocabilem confusionem
sanctx Ecclesix Romanx, nobiscum slare debuerant, Anglicana nuper venerit Ecclesia in omni ordinis
et pugnare pro nobis. Exhauslis siquidem sumpti-. genere, qui in eodem regno habital, ex inaudila et
bus etvexaiionibus innumeris, non est nobis certe» illamiserabili indulgenlia, quam gloriatur, quorum-
."«B S. THOM/E CANTUAR.ARCHIEP. 45«
dam amieorum suorurodc curia intcrvenlu, qui ulinnm A ties sanctorum Palriim, qui se principibus et pote-
magis essent aroici Dei cl Ecclcsix, quum sui, magis statihus murum opposuurunl pro domo Domini,
affeclarent divinngnuderegralia, qtiam favoreprinci- gesta revolvo, lolies ingemisco periculuin meum,
pum, rcgis noslri, utinam non persecutoris Ecclesix, ct miserx animx, animx scilicet mex timeo jus-
extorsisse industria. Qux etsi creditur a vobis de tam ex.dissimulatione injusta et indebila patientia
facili posse revocari in irrilum, exstat lamcn impe- condemnalionem. Cuin enim faciemes et consen-
trali facinoris exeinplum, in lantum ul si ad prx- tientes coroparentur in crimine, el qui potestaledivi-
sens impelratis gaudere valeal, residet tamen apud nitus accepta non corrigit qtix non ambigil corri-
ipsuni et successores suos oblenti beneficii origo, genda, conseirlieniiscadal in ctilpam , tremendum
cujus impelrandi sibi perpetuo ac successoribus suis mihi video imminere judicium , qui lanlas enornu-
lracta opporlunitate concepit audaciam, qui nec nu- lates landiu remissione, quod vereor, nimia pertuli
sns sperare est aliqua sui vel atnicorum suorum subditoi-um. Nam bealus, qui laliura parvulos na-
arte debilam pro excessibus suis contra se el coni- scentes exstinguit, attt natos, quam cito tenentur,-
plices suos evadere posse sententiam. Verum uniiin allidit ad petram. Vereor, Paier, ne sanguinem
est, quod nos miscrabiliter consolalur, ut salva pace illius, et comraalignaniium sibi de raanu mea re-
veslra dixcrim, quia sic novit Ecciesia Romana B quiral Doroinus. Tiroeo ne proscriptorum suorum,
heare amicos suos et fideles. Melius lamen conso- el in causa Ecclesiselaborauiiiun usqire ad mortem,
lelur eam Deus, quam sibi providerit, et Ecclesix neces multas exigat durus judex, cum scriptnm
-Anglicaiueac nobis, ac miseris noslris in pnrte ista. sit; quoniain maledicttis esl, qui gladium coltibela
Scio quidein, unde magis doleo, quia nunqtiam xvi cruore. Nam, ul ail Saloinon: Qui delkat-enutrit ter-
senio criinen obruitur, niinquam scelus oblivione vum^postta illum senliet conlumacem. Et hoc qui-
'repellilur, verum cxcmpla fiiini, qux facinora esse dem crebris Ecclesia et certissimis senlit cxperi-
destiterunt. Valeat et vigeat sanclitas veslra, el ci- ntentis. Si qtiis enim primos ejus cohibuisset impe-
tius.si ptacct,digiielur niiseriam nostrani sublevare, liis, si quis instiganlium ad mala et furorem pro-
ut sallein vivere valeamus, qui ulcunque vivendo curanlium perculisset temerilatem, nequaquam tot
;perimus. Novit Deus, quod iminerito. et tantas pesles arbores pesliferx germinasseut.
EPISTOLA XII. Nam lenerorum vilia cilius abolentur, et ctim diu-
lurnilaie invaluerinl, quodammodo iranseunt in na-
ADELMDEM. lurain. Et certe lanta fuerat reprimenda prxsum-
Sanclissimo dominoet Patri charissimo, ALEXAN- ptio, tum sui ipsius corripienda enonnitaie, luin
DRODei gratia summo pontifici, THOMAS Cantuarien- quia totum orbeni Latinum pernicioso corrunipit
»is Ecclesix miuister humilis/salutera, el omiiem exemplo. Audiat, quxso, clememia vestra per do-
cum dcvolione obedientiam. ininuin Gratianum subdiaconum veslrum, cui ex re
Ad pedes majestatis vestrx confugiunt miscri no- nomen esse credimus, eo quod lanquam filius grn-
stri, qui nulu divino reservati esse creduntur, tit tix causam Ecclesix fideliier et prudenter in onuii
fratrum suorum crudeliler inlercmptorum cladcin modestia el sinceritate sluduit procurare. Audint,
deplorare valeant, et jam fere pereuniis Ecclesix inquam, qualiler in occidente nostro, nisi cilius
miserias exponant in auribus vesiris. Jam enini Deo propilio subvenerilis, occidat Ecclesia; et tnu-
rarus est, qui etiam cum niagna difiicullate imer dein misereatur, et lantis miseriis debitum imponnt
tot pcricula et raortes atideat prosequi necessitates finem. Si enim cxspectnvcritis ut nunlii regis et ina-
noslras, cutn alii incarcerali, alii capti, alii llagel- lilix faulores non Iiabeant mendncia qux prxlcn-
lali, alii mortui diebus fere singuiis audiantur. Et dunl, et nobis'et vobis, et illis viia deficiet. Et in
rex Anglorum, qui lantorum malorum causa esse dislricto examinc cogetur quilibet nostrum sino
dignoscitur, non roodo iinpunis remaneat, sed gau- personarum accejitione sui operis reddere ralionem.
deat in confusione Ecclesix, et in pcriculis rideat D Ecce nunc dicit se non a me exigere ralionem
alienis; cum diu, si Spiritu Dei ageretur, mansue- adminislrationis cancellarix sux, nec ' pecuniara
ludo vestra, in raulta patienlia suslinens, debueral quam tunc acceperim aut promiserim, sed id solum
ad poenitentiamprovocasse. Sed ille, ditni peccata petit, quod me lempore archiepiscopatus mei dicit
peccatis et minora majoribus cumulai, sibi videlur accepisse de rebus suis. Sed Deo propitiante cunctis
thesaurizare iram, et temeraria provocaiione ac- "apuJ tios notum est, quod ei jam super boc red-
celerare, vindictam. Toto quinquennio in Ecclesiam dita ratione non leneor. Item dicit se non coniro-
debaccliatus est, et ego, quod sine limore non elo- versatuin esse de consuetudinibus suis, quas lameu
quor, Christum in membris fere qitotidie video cru- mulato dunlaxat verbo sibi servari petil notnine
cifigi, profanari sancta, laeerati et conculcari Eccle- dignitatum. Et ego quidem dignilalcs regni libenler
siam, cui cuslos a doroino fueram deptitalus, et servabo , sicut sxpitis obtuli, salvo ordine meo ei
no.tdum cum Pelro exserui.gladium verbi Dei, ut ftdelitate EcclesiaeRomanw.Sed ut novamjuramenli
M.ilcbisxvienlis auri.cidtaraampularcni. Quoties lego formam in Ecclesiam Dei inducam, auciore Deo,
zelum Phinees, Elije^ jjatalhix , filiorumque ejus, et pietate veslra mihi prospiciente, nulla necessi-
quoties nienii mex.fe"rj»»raposiolicus occurrit, quo- tate iiiduci potero. Nam quod a me uuqc obtinebit,
457 EPISTOL.-E AD ALEXANDRUMPAPAM. 45S
ab omnibus episcopis et Ecclesia tota indubitanter A bis, qux fuerant dicenda.siipplebunt, licet cumu-
exiget. Observalionem canontim, sed nec Ev-angelii lum niiseriarum Ecclesix Anglicana?non sufficinni,
«nandata se impleturos aliqui jurarc compelluntur; prout necessitas exigit, explanare. Valeat semper
cerle nec tulura essel: et episcopi ad observan- et vigeat sanctitas vestra.
linm consuetudinum vel dignitatum arclabuntur ,
EPISTOLA XIII.
inaudiio exemplo, juramenii necessitate? Forma,
fidcliiaiis exigit in ecclesia Gallicana et Anglicana, ADEUMDEM.
ut prxlali ecelesiarum principibus jurent se serva- Sanctissimo dominoet Patri charissimo ALEXAR-
turos eis fidem, in indemnilate vitx, membrorum, DRODei gratia summo poniifici THOMAS Cantuarien-
lionoris terreni, salvo ordine suo : et bxc forma sis Eccles. min. sal. et om. cum summa devotione
eiiam reprobis consuetudinibus ejus inserla est. In obedienliam.
liacforniujiiravi, sic mej'urasse publice profiiebor, Qux acta sunt a magistro Yiviano dc negolio Ec-
el-hac debet esse contenttis : nec ego in liac pane clesix Dei, et noslro posl recessuin domini Gra-
iransgrediarlemere lerminos a Palribus conslitulos. liani, et quam sollicite, snnclilali veslrx breviter
Insiat ctiam. ut mihi el rneis ablata, imo Ecclcsix, iniimare curavimus. Quod ipse vero moram feccrit
lioii restiiuat aut satisfacial, dicens majores suos, B in Francia aliquam posl socii sui recessum, in con-
quorum menstiram in persecuiione Ecclesix implet fusionemopprimeniitimEcclesiamcrediluraccidisse,
aul supergreditur,mullos de meis fugasse majoribus, ut justitia Ecclesix, qtiam mnlti. pravitalis aclu:
quibiis niliil unquam restituerunt. Sed ne trabalur niiebanlur offuscare, in conspectu omnium gentium
ad conscquentiam, ciiius providendum est, ul per- declararelur. Sluduit quidem prxfalus ftlius vesler
nicies delealtir exempli. Nam qui posteris rclinquii niorem bomini gerere, ut vocatus ab ipso, sicut
erroris exemplum, eos merito in culpam impulisse asserit, litteris suis et multa instanlia ipsum incli-
convincilur. Sicut Jeroboam filius Nabath legitur naret ad pacem. Cujns ex multis et magnis promis-
fecisse peccare imitatorem sui sceleris Israel. Quis sionibus spem indubiiatam acceperat, et co iisquo
aulem dimittet peccatum, si ablala non restiliiat aut promissiones ejtis seciitns est, doncc in conspcciu
satisfaciat? Utique omni solliciludine procurandum Clirislianissimi regis ct procerura Francix convin-
est.ul sicul ille aucloritalem criminis a decessoribus ceret maliiiam et duriliam ejus. Quantum verola-
trahit, slc idem posteris suis relinquat exemplar boraverit, ut regum el nostri colloqtiium uniretur,
correctionis. Alioquin verendum est, ne ille succes- quantam operam et diligcntiam reformandx paci
soribus suis fiat Jeroboam, et ego, si de cxlero a ibidem adhibueril, quam inslanler untversos et
debila cessnvero correplione, meos velut aller Heli, singulos, quos ad boc idoneos csse credcbat, solli-
aUt polius sacerdos excelsorum, in ruinam damna- citaverit, verbis exponere non sufficimus. Et nisi
tionisprxcipitcin. Nec me qtiisqiiam detreclarecon- prxsenles ftiissemus, vix possemus (idem referen-
cordiam, dummodo fiut in Dominoet siue Ixsione libus adhibere. Quiaergoin mora ejus jusiitia Ec-_
Ecclesia*,menlialur. Quia non sum adeo vecors, ut clesix amplitts per Dei misericordiam, qui non.
qux in temporalibus maxima el hominibus gralis- derelinquit speranles in se, sicut nobis videtur, et
sima suni, lanta facililate conlemnam, nisi quia omnibus qui inlerfuerunt, manifcslata est, uiajeslali
pro his nolo dispendium facere xternorum. Nemo vestrx profusis genibus supplicamus,qualenus ipsuin
dum me accusat in contemplu, suiim in appeiitu ad sinuro clemcntix vestrx redeunlem palerna pie--
vanx quielis aut mundanx supelleclilis tuealur er- Vaterecipialis.
rorem ; quia Deus, qui irrideri non potest, revelabit
iu brevi, qunndo ante tribunal ejiis nstabimus om- EPISTOLA XIV.
ncs, qua mente quis vixerit. Illum conscientix in- ADEUMDEM.
spectorera et leslem habco, illum exspeclo judicem, Apostolicx sedis auxilium sxpe cogimur implo-
quem conlra xquitalem nullus fallit astutia, nec vi- D rare, qui in contemplum Dei, et vestram, pater,
ribits flectil. Rcolile, paler, qtianta vos ille mise- injuriam, multis, niagnis, et coniinuis lorquemur
ratione respexit, quomodovestros, imo Ecclesix ad affliciionibus, contitmeliis debonestamur, et provo-
gloriam nominissui prolriverit inimicos, et cutn eo camur injuriis. Qux vero personam lxdunt, minus
cxsurgite in adjutorium ejus, qui in membris snis revocantur ad animum, sed species impietalis est,
iiijusle proscribitur, torquelur, conspuilur et cruci- tanlam et tam manifeslam Cbristi injuriam sub
figitur. Audile, si placet, miseros noslros, et preces, inani prxlextu palienlix dissimuiarc. Loqnar ergo
quns per eos vobis porrexil, et adhuc porrigil Can- semel adhuc ad dominum meum in conspectu Dei
tuariensis Ecclesia, clemcntius exaudile, ul a paire pro Êcclesia ejus, qux parvitali mex commissa
suo post lanlas miserias consolntionem debitam se est, faciens verbum, ne sangnis ejus, cujus langnor
gaudeat recepisse. Conterile persecutores ejus, ef jam ascenditad snmmum, ct damnatio corum, qui
eos, quos Saianx tradidimus in inleritum carnis, eam crucianl etexstingnnt, tacilurniiati mex possit
quorum nominavobis exprimentur, si ad vos vene- ascribi. El quidem si clamorem illius, quem in an-
rint aut miserint, excommunicalos, donec Ecclesix gusiiis stiis emisil per os metim, ab initio vesira
ftei satisfaciant et nobis, haberi faciatis. Nuntii vo- pietas exaudissct, collidens ad petram parvulos Ba-
459 S. TIIOM.« CANTUAR.ARCHIEP 480
hylonis, et partiirienlis malilixgerminacompfimens, A / lerum, qux manifesla sunt, incurreral alias iropunr-
nequaquain in lanlam impielalem persecutoris nolus, sed ab impunitale conceperat cujuscunque
stri lemerilas excrevisset. Sed divina mansueludo prxsumptionis audnciam , habens fiduciam quod
vestra, qux suo meriio et universalis Ecclesix pre- Jordanis influeret in os ejus. Nam ab ejus consilio
cibus Spiritus sapcti gratiam possidet ampliorera, dependent lam Saresberiensis episcopus, hactenus
postponens tenuilatis mex consilium, vasa irx in inobediens el rebellis, quam Randulphus de Broc,
multa et longa patienlia censuil supporlanda, ut qui Cantuariensi Ecclesix incubat, et aiii depopula-
delinquentes filios paterna benignitas adpoeniien- tores nostri. Unde exigenle rationejuris.et urgente
tiam provocaret. Quod etsi ad prxsens lotam Ec- slimulo conscienlix, qux nos de tanla taciturnitate
clesian) Dei non mcdiocriter lxserit, probabile lain tanlo periculoEcclesix vehementeraccusat, eum-
men est hoc a Spirilu sanclo, qui consilia vestra dem Londoniensem el Saresberiensem episcopos,
regil, el opcra dirigit, fuisse procuralum, ut iniqui- et profaium Randulphum cum aliis, qtioniinnoniina
t:is,qux niultis et exquisitis dolis latcre gestiebat, superius scripta sunt, ex justis et manifestis causis
palientia vestra semper abutens, revelata facie pro- publicc excominunicavimus, citanles adhuc alios,
diret in publicum, et opprobria jEgypti videntihus qui factioniset seditioniseorum noscuiiturparticipes
cunctisdelegercntur. Siquidem Joannes de Oxcne- '", exstilisse. Quos aucloritate Domininisi resipuerint,
ford, c.l omnesalii tanlx impielalis ministri, cum a vinculo anathemalis innodabimus et aposlolicx ma-
scde apostolica gloriosi, et quasi de justiiia iriuni- jestatis compellemus adire tribunal, charactcre be-
pbaiites reverterenlur, dederunt cornua peccalori, stiui designalos. Provideal itaque sanctitas vestra
ct auciores et incentores hujus erroris, quasi per se Ecclesix libertati et paci, quia si nobis hac vice
non saiis insanirent, imptiniiatis et glorixsux cal- crcdideritis, omnia ad vestrum libitum componen-
caribus cceperunt acrius instigare. Vencnatos lamc.11 iur.et ocuload oculum videbimus, quia superbien-
animos, aut potius venenqsos, non oportuerat am- tis et parvulos terrentis Moab arrogahtia major est,
plitis (oxicari, nec Arliitopbei aut Judam temppris quain fortiludo. Approbaie, si placet, quod facimus
nostri excitari, aul animari ad facinus. Ex abun- et vos ipsi, quod necessilas exigit, manuin apponile,
danti tamen illi, quos lali legalione fungentes veslra conterite audaciam et malitiam impiorum; nc si,
pielas adopiavit in filios, et honoribus subiimavit, quod absil, illi prout hactenus feCisse visi sunt
Ecclesix Anglorum, facti sunt in arcum pravum, prxvaluerint, salus Ecclesix conleratur ct pereat.
til misera Caiiiuaiiensis Ecclesia, aliarum lamen Ad hxc supplicamns, ut peliiiones nostras, el quas
omniuro in insula mater, utpoie qux illas genera- . dudum porreximus, et quas modo porrigimus, ju-
' bealis
yil et educavit in Cbristo, merito dicere possit: effeclu celeri prosequente compleri, quia ex
Filii matris mew pugnaverunl conlra me, et mei pro- sententia animi noslri omnes ad bonorem veslrum
prii, quos genui et exaltavi, conculcaverunt,et vul- spectanl, ct Ecclesiai proficiunt ad utililatem.
neraverunl me, et adhuc exquirunt animam meam, EPISTOLA XV.
ut auferant eam. Non ulique quod de vestra libera-
ADEUIIDEM.
lilate, qux pia fuii, agl illorum promotionc, qux
spcrabalur ulilis, conlristclur, scd dolet quod vobisi Ecclesix pacem, quam jugi sollicitudine pietas
infideles sunt, et perniciosissimi, e.t inanifeslissiini[ vcslra procurat, illi prx cxleris magis impediunt,
perseculores Ecclesix. Ijisi enim sunt quisxviliam , quos oportebat lum pro debito oflicii sui, tuin pro
doniini regis instigant et acccndunt, elmodis oinni- mandati vcstri reverentia, in refonnalione ej'us aro-
bus el.ibnrunt, non modo ul niilii omiiis rcvcrentiai plius laborare. Luget ergo Ecclesia, quod decolora-
subtrahattir, hxc enim pridem jam |impleverunt, turet denigralurafiliis ;et quia spoliaejus diripiunt,
scd ut mcum cl coexsulanlium mihi, qui jam paucii qtti custodes ijlius fuerant instiluti. Nam si Gaufredus
sunt, eo quod pltires a facie persequentis in fatai archidiabolus nosier, et Reginaldus Saresberiensis,
concesscrunt, nomen delealur de terra. Prxcepera-. r» et Joannes de Oxencford, noroiiie etquxstu decauus
tis autcin tuni aliis, tum maxime episcopo Londo-. quondam in Chr.islo exccllenlis Ecclesix.ministeri»
niensi, ul pacem Ecclesix, quod ul crediiur facile. autein et cultu saieliites curix, ilemque complices
posscl, adhibiia diligentia studeret reformare. Sedj eorum, rcgisani.mum non perverlissent, Ecclesix
illc ex quo audivit, quod debilam animadvertendi in( j>ax,ut credjtur, jam esset ad nuntiorum vestrorum
inalefactores Ecclesix mibi vestra gratia resliiuerat, advenium reformata. Nam qui rainistrant arma
et contuleral facullatem, stalim per se el complices5 iuiquilaii, fere oiniies aptid iKASclericisunt, quorum
siiosconiniovitelcoiiliiriiavillerrani, timenssanaiidass aliqui de vestra familiaritate ot sedis aposlolicx
essecontrttiouesejus.quxpereumfueratconturbata. privilegio glorianlur, ut dicant se qttidquid fecerini,
Neque id in occulto, scd passim. Et quo roanifestiorr ntilli nisi Romano pontifici respoiisuros. Qux glo-
esset ejus iniquitas, Londonix in celeberriino loco, riatio.si vera est, et Ecclesix Romanuj decolorabit
. famain, ct totius Ecclesix, quod, absit, in brevt
ubi ad raliocinia publica traclanda tolius regni ofli-
ciales convenerant. Debuerat ei suflicere, quod tan-- subvertetur honestas, dum omnes ad omnia privi,-
diu sustinuit eiimclementia vestra, quod senlentiami legiatorum provocabunlur exemplis. His facilc es,t
anathematis ex cnnsa inobcdicniix ct aliorum sce-- sumptibus cx rapinis ministratis frequentes iterace
4G1 EPISTOL^; AD ALEXANDRUMPAP-AM. 4«2
discursus, etutsibi, ciim ignoti et inopes ante fuis- A£ privatos, donec velit nos in suam gratiam revocare.
sent, fuciant nomeu et quxstum, crebra curiarum Cuin vero nobis religiosi viri, Simon prior de Monte-
soUicitalione procurnntes, quantum in eis cst, ut' ' Dei, et fraler Rernardus hanc ejus pelitionera pro-
Ecclesia nunqnam habeal paccm. Qua de causa nunc posuissent, respondimus non esse plene in eonscbn -
ad vos properare dicuntur Reginaidus de Saresbe- tia nostra, quid fecerint antecessores nostri, licet
ria, et Ricardus Barre, qui cujus fidei et modestix aliquos eorum ex scriptis authenticis pro cau&t.
sint, auctore Domino, nunliis vestris referenlibus siroili nnverimus exsulassc, el landem oblinuissc,
audielis in brevi. Inierim cerlum habeat vestra ut sicut reges, qux sibi credideraut competere, jura
palerniias, quod nominatim excommunicatisscienlcr vendicabant, ila quae Dei erant, Deo redderentur.
comrounicaveriini, adeo ut prxfatus Ricardus se Nos auietn paratos esse ad omne obsequium ejus,
coiitiilcrit ad Gaufredum arcbidiaconum nostrum, etiam ullra quam fecerint antecessores.salvoordine
qiietn excommuiiicatura noverat, ut illius patroci- nostro, Cxterura novas, et prxter forraam Ecclesix,
netur errori, et illi et aiiis excommunicatis passira qux a nullo antecessorum noslrorum prxstilx sunt,
communicet. Quocirca supplicamus sanctitali vestrx inire obligaliones, nobis esse illicituro : tum quia
ut cum ad vos vener.inl, sic eos tractelis ut partici- perniciosum esset exemplo, tum quia vos ipsc,
pes anathematis, nec eorumsollicitationes admitta- "' quando in urbe Senouensi nos ab illarum Deo et
tis ante reditum nuntiorum vestrorum. Nam si Ecclesix odibilium consuetudinum observantia et
delusores islos vel hac vice durius tractaverilis, obligalione per vim et metum exlorta absolvistis,
pacem, Deo propilio, pro voio facietis. specialiter, increpalione gravi prxmissa, et qux au-
ctore Deo ab animo nostro nunquaiii excidet inhi-
EPISTOLA XVI.
buistis, ne nunquam ulterius nos alicui incausa
ADEUMDEM. simili obligeraus nisi salvo honore Dei et ordine
Longanimitalis vestrx divilias, imo et divinx nostro. Adjecislis eliam, si placet reminisci, quod
eopiam bonitalis conlempsit hactenus rex Anglia;, nec pro capite, nisi salvo Iionore Dei et ordinc suo,
ignorans aut dissimulans, quod eum patienlia veslra se debeat episcopus obligare. Promisimus itaque
studuit ad pceniteniiam revocare. Ad preces et com- viris religiosis, quod si rex mandalum veslruin ira-
monitiones ohsurduit, gloriatus ad ignominiamsedis plerct, resliluendo nobis gratiam suam et pacem.et
apostolicx, el in conltuneliam beali nominis vestri, Ecclesiara cura his qux nobis et nostris abstulit,
quod ei privilegium indulsislis, quo quandiu volue- ei et liberis suis, salvo honore Dei cl ordine nostro,
rit, tutus erit adversiim nos, et Ecclesiam Cantua- C tolis viribus studebiraus inservire; sed sine aucto-
u
riensem, licelillam et nos atrocius persequatur, et torilate vestra nobis illicilum essediximus mutare
nt facilius rem falsara et incredibilem persuadeat formam ecclesiasticam, quam occidentalis lota lenet
universis, rescripta litterarum, quas ei contra nos, Ecclesia, et qux eliam in reprobis iilis consuetudi-
et titinam non conlra vos, indulsistis, per Aleman- nibus qux sunl noslri causa exsilii, palenter ex-
niaro, Franciam, Angliam, et diversas provincias pressa est. Ibi siquidem continetur, quod elecli
ndjacentes venlilari facit. Sic veslram remuneral debent anle consecraiionem regi jurare, quod ei
Jienevolenliam, has mansuetudini rependit gralias, fideles erunt, circa vilam, membra, et honorem
tit fiantseroper novissima ejus atrociora prioribus. terrenum, salvo ordine suo. Utquid ergo nos soli ni
Sed auclore Deo, quod utinam ab inilio credidisse- capliosa obligatione qux a nobis exigilur, honorem
tis, nuic in conspeciu omnium declarata estjnstitia Dei et indemnitalem ordinis cogimur reticere? Quis
nostra, el causa exsilii et proscriplionis, et quo lota eniui Chrislianus unquam hoc a Chrisliano exegit?
ipsius vergal intentio. Nnper enim in secundo collo- Religiosorum instantiam responsionum varietate
quio, audierttibus Christianissimo rege et cunctis delusit : et modo aiens, roodo negans, dimisit que-
qui hinc inde aderant, confessus est post conunina- rulos, quod eis opera perierat et impensa. Simulavit
torias vestras, quas sxpius refutaverit, vix landem pj tamen episcopos Anglix se evocaturum, uteos con-
recepit, quod nihil aliud a nobis qitxrit, nisi obser- sulat. Sed in veritate nuntiorum, quos ad vos desli-
vantiam consueludinum suarum, quas sicut vidistis, navit, prxstolatur advenlum. Nam ut ab eis, quibus
et adhuc potestis intueri, divinx legi conslat et oportet haberi lidem, vere didiciraus, gloriati sunt,
sacris canonibus penitus adversari. Ad instantiain quod sicul fecerunt alia vice, proraissis aut minis,
vero Chrislianissimi regis, et religiosorum quos quod rex desiderat, conlra nos a vobis impetrabunt.
miseralis, adhibitismultis inlercessoribus, ut lace- Incredibile lamen est, quod apostolica sedes com-
ret consuetudines, mutavit quidem verbum, sed non pellat aliquem reticere honorein Dei, aut prohibeat
mutavit proposilum. Exegit enim, ut profileamur saivandi ordinis facere mentionem. Et profeclo si
in verbo veritalis simpliciler et ahsolute nos faclu- nunlios ejus confusos, ut juslum est, remiserilis,
ros, quod fecerunl antecessores nostri, et hac sola liberabilisEcclesiam Dei, etsedis apostolicxfamam.
via, ut dicebat, poterimus habere Ecclesiam nostram Agalis ergo, si placet, virilller, quia si terrere vo-
et pacem in regno, sed nondum tamen.gratiam ejns. lueritis impium, indubitanter credimus quod Eccle-
Quod quidem ideo adjicit, quia nos auctoritate six pacem, et pereuntem animam Deo reddetis.
i;cscripti yestri putat officii debili polestate esse Experli estis quid apud euui mansucludo profeceriu,,
4fi5 S. THOMiE CANTUAR.ARCHIEP. m
Nuncaua aggredimini via etprocul dtibio in rigore A subveniat, celerem conferre medicinnm. Posuimus
justitix citissime triumphabilis. Exigite quod nobis enim verba nostra in ore eorum. Gforiaiur autem
ablalum est usque ab novissimuro quadrantem, ne rex Anglix, quod ei privilegium conlnlistis, qtiod
lantx rapinx impunilas apud coxtaneos el posteros licet in sedem nostram redierimus, omnis jxueslas
divnlgaia tam illi, quam successoribus prxstet nostra evacuata est, donec eam nobis resiiiui velit.
atidaciam siniililer delinquendi. Nam si cognoveri- A sxculo inauditum est aptid nos, quod aliquis epi-
inuspceniienlem, ul viam satisfaciendi velitingredi, copus se principi sxculari obligare cogalur ulterius,
vestro prxctinle consiiio, juris jioteriinus temperare quam ad convcrsationera eorum, qux contincnlur
Tigorem prout EcclesioeDei, nostris et fuluris tem- in forma fidelilatis. Yeremur ergo, ne si, quod ab-
poribus viderimus expedire. Alioquin perseverans sit ! et Deo auclore semper aberit, a nobis ulieriOF
in crimine, et tantum in Ecclesia faciens scandalum, cceperit obligalio, pernicies exempli alios inficiat
qito jurc absolvetur? Deo siquidem vinculis impoe- principes, et non modo coxlaneos nostros, sed suc-
iiiteiiiix lignlus esl, cl Lazaro deterius et acrius cessores nostros involvat. Et quidem planum est,
compcditus. Nam si res ablaia reddi potest, et non quod si petilx consuctudines prxvaluerint, auctori-
redditur, non agitur jicenilenlia, sed fingitur. Unum tas apostolicx sedis in Anglia penitns evanescet,
cslqund plurimum affeclat, et in quo, propitianie B atit crit minima. Quod sicut ex majorum scriptis et
Dco, mentitur iniquilns sihi, quia si luctiim, quod relationibus seniorum publice notum est, pridein
Deiis averlat, Ecclcsix Calholicx videret, incun- coniigisset, nisi Canluariensis Ecclesia sc princi-
caitcr Ecclcsiam Anglicanam, sed et omnem, qnx pibus pro fide sedis aposlolicx, ct Ecclesix libertate
ih ejus potcslatc est, subjicerel Iegibus suis. Hoc sliiduisset opponere. Rarus enim illi Ecclesix prx-
autero vobis certum sit, quod ea qux a nobisexigit, fuit, qui non aut gladium subieri; pro juslilia, aut
servare non possumus, et aposlolicx sedi fidem ct pertulerit molestias exsilii, aul proscriptionis inju-
debitam obedientinm. llxc cnim sibi invicem ad- riam. Unde mirum est, et omni stupore dignum,
vcrsautur. IIoc etiam rogamus altentius, ne rnale- quod apostoJicx majestatis potius, quam nostri no-
factoresct excoramunicaios nostros, si forte ad vos minis persecutor se in causa tafi plHres apud vos
vcnerim aul miserint, in prxjudicium noslruin fa- gloriatur invenisse el habere faulores. Nec vos opor-
ciaiis absolvi, quia si alia vice non esset faclum, let de cxlero vereri, ne transeal ad schismaticos,
Ecclesia jam pace debita frueretur. Sane sinos quia sic eum Christus' in manu famuli sui regis Fran-
compulerit, quod Deo propiiinnlc nec pro lemporali corutn subegit, ut ab obsequio ejus non possit am-
vita facturus esl, ad banc obligationem, non enim plius separari.
-jxcidil a inemoria nostra quid vobis ct Ecclesix EPISTOLA XVIII.
Romanx in receplionepallii jiiraverimus, nou modo
ADEUMDEM.
episcopos, sed et cleriim universum similiier obli-
gabit lanto fretus excmplo. Et quidem facile est, Ecclesix pcrsecutor et noster abutilur patientia
ul impunitam ejus audaciam alii principes imiicn- veslra, nesciensaut dissimulans quod eum vestra
tur. Qtiod aulem a nobis exigil, ncc a militibus, benignitas in. mulla mansueiudine suslinet, ul ha-
nec a rusticis exigimr in lerra noslra. beat spatium pcenitendi; et si, quod absit! in furoro
perslilerit, vestra, qua condemnabitiir, j'uslitia mn-
EPISTOLA XVII. nifesta sit in conspeclu omnium nationum. Nam
ADEUMDEM. quoties nuntii ejus a vestra redeunt sanclitate, lit
Si cattsam nostri, Paier sancte, malitia adversa- insolentior, et in Ecclesiam'Dei crudelius sxvit, et
riorum apud vos non denigrasset exsilii, crediiniis ab impunitale, qua diu elalus est, majorem conci-
indubitanler, quod rex Anglix tnndiu et tam im- pit audaciam dclinquendi, quasi non manifesta sint
uune non abiiterelur patientia vesira. Sed ecce, Deo opera ejus provocantia judicium inexorabile in caput
propitianie, ipsius pcrseculoris nostri (csiimonio U suum. Siquidem Joaunes de Oxeneford, quasi non
verilas declnrn(a cst. Nuper enim, cum ad pedes satis insaniret homo, eum in redUu suo amplius
cjus flexis genibus in omni humililate imploraremus instigavit, nobisque subtraxit obedienliam et reve-
coram rege Cbrisliauissimo, archiepiscopis, episco- rentiam provineix nostrx : exconimunicatos sine
pis, comitibns, proceribus et omnibus qui aderant, juramenlo et salisfactione fecit absolvi. Qua juslitin,
professus est se nihil aliud a me quxrere, nisi ut viderit Deus et judicet. Secutus eum Joannes Cumin
consueludines regni sui, quas antecessorcs noslri se majora gloriatus est iropetrasse. Et ul Chrislia-
suis principibiis servaverunt, conservare, et lioc nissimum regetn et oplimates regni Francorum a
tnnquam sacerdos el ejiiscopns absolute el prxcise, nostraet coexsulantiumnobis subvenlionereiraheret,
ticut nunlii nostri vobis fideliter exponent, repro- peragransFranciam, etiiiBurgtindiam irrumpens, in
milterem in verbo veritatis. Placeat itaque sancti- ecclesiis elnobilium domibus disseminabat se cer-
tati veslrx Jalores prxsentium, fideles nostros et tum esse de nostra cita dejeclione, dicens tair.en
proscripiionis noslrx parliCipes, qui omnibus inse tcmpus et modum reticere, quia revelare secre-
terfuerunt, clementer audirc, ct Anglicanx Ecclesix tum sedis aposlolicx non audebat. Qui vero nunc
jatu in exiremis agenli, nisi dextcra Dci et vcstra novissime redierunt, jaclilant indnllam regi dilalio-
4G3 EPISTOLJS AD ALEXANDRUMPAPAM. 466
nem, el poteslatem nostram a vobis esse suspensam A j acerbius urit animaro meam, Ecclesia Dei iniquo-
ut nec in ipsum, nec in aliquam personam terrx rum esl exposila voIuntati.Magnis viris, Flandrorum
sux justilix manum ex qttacunque causa possimus comili, et aliis regni summatibus pcrsecuiorEccle-
cxtendcre. Abbas etiam S. Atiguslini glorialus est, six et noster certam pacis nosirx spem dederat, sed
quod benedictionis munus suscepisset a vobis, si in reditu nunliorum suortim veslra freius nuclorila-
tiitum fuisset, ut londeretur. Et ulinam, quod in te nobis omnem reconciliaiionis prxclusit vinm. lllt
vicinia sua nondum crediiuin, benediclione fieret ergo, et alii aroici noslri quid facorent, sic facio
dignus. Nec relicent se, nisi peliliones eorum pro- vestro quasi clava Herculea percussi et repulsi ?
moverenlur, inimicitias Ecclesix catbolicx denun- Utinam qux super lioc episcopi, el proceres, et
tiasse, et a curia recessisse ciun indignatione, sed plebesulriusque rcgniloquuntur, audirel anris vestra,
fratrum veslroriuT),qui columnx videntur Ecclesix, et ociilus Vjiderelscandaluin, quo repleta est Ecclesia
sedulitate et diligcntia ad ctirinm fuissc revocntos. Gnllicnnn. Quid de cxtero non sperabit lioino ille,
lixc iii compilis prxdicanl, ut corum mngnanimi- qui per bomincs solis criniinibus, aut aliis maculis
tns innolescat. El forlasse ut naiionum principes insignes sic circumvenit liabenles clavcm scienlix,
nd similia provocenlur. El qiiidcm, paler sancte, et dispensalores xquilalis subverlit, et vanis territnt
oflicii nostri poteslas facile suspendi poleril. Sed comminalionihus, et impellil sedis nposlolicx mnjes-
tlextra Dei, qux jam capita deprimit lyrannoriiin, latein? Non est enim dubiuiu, quin vos Joannes de
cohiberi non polesl. Timeut fideles vcstri, ne dum Oxeneforddeceperit, impune tamen. Et certe primo
exercendx justitix meliora tempora exspeclatis, decipi, prxserlim in re lanla, incommodiim est.
optima elabanlur. Nam in arcto posili sunt. Et qui Qtiodlicet dissinuiletur, tota xtale nosira cum dolore
terrel, plus ipse limet. Confortare,inquit Dominus, seniiei Ecclesia Anglicana. At ille venerabilis abbas
el eslorobusltts, ne timeas a facie eorum,\quia lecum S. Augustini, qui quondam monachus (iigiiivus, el
sttm. Jactiiationibiis nuniiorum regis non credere- suis excoiuniunicatus ineiitis, ecclcsiam, cui niinc
lur, nisi quia cardinalis in eudcm opinione est, et prxesl, dilapidat cl inccstat, CLalii nuiiiii regis
nos verbo et liiteris fecisset certiores. Misimus nunc veslram longe dcterius deceperiiiiisanctitateni.
ergo dilectissimum filium vestrum , fidelissimum Ecce cnim rex ille, qui nihil aliud nisi moricin
vobis, et per omnia nobis probatum, parlicipem veslram desidcrul aul nostram, voti conipos cffcctus
tribuiationis nostrx, magislrum Lombardum, qui esi, spemns, quod Deus averlat, sub htijus dilationis
miserias nostras, et pariis adversx malitiam ple- Iraciu boruin nllcruni evciiluruni. Scd inouelis, ut
nissime novit, «t ca qu:e in Ecclesia Gallicana di- r, interim palicniiam hahcamus. Nonatienditis, patcr,
cuiiliir de his qux conlra nos fiuiil, fidelissime hoc Interim, quam sit dispendiosum Eccicsix, ct
referel, Si plucel, ipsum sicut nos ipsos audilc : qiianiuni vesirx dclrnhal lioneslali. Inleriin episco-
quia fidelior vobis ct Ecclesix, nobisque commodior palusei abbalias vacantcs in proprios abusus redigit
uon potuil inveniri. Audite ergo, si placel, hunc necinillis palilur oidinari paslores. lnieriminoiiuies
conscieniix nostrx lestem , miseriarum Ecclesix parocbias, ecclesins, el loca vencrabilia, et lotuni
inspeciorem, assertorem veritatis, amalorem justi- clerum irrevocabili furore debaccbaliir. Inlerini
tix, et aposlolicx sedis affectu et devolione filium tam ipse, quam alii perseculores Ecclcsix licitiun
probniissimum, qtiem mittimus, ut sallem per eum coxquani libito. Quis iiilerim ovium Chrisli curam
solalium conferalur Ecclesix Anglicanx, qux sic geret, et cas exculict a faucibus liiporum, qui jam
allenuata et afflicta est, ut de cxlero necessitalcs noi) circunieunl, sed caulas ipsas ingrcssi monleiil,
suas nunliorum disctirsibus cxponere nequeat, lacerant, et occidutil ncniine rcclamante ? Cni eiiiin
sed Deo soli cogatur exponere, el commitlere cau- paslorum non prxripuistis vocem?Qiiiscpiscoporiim
sam suam. Persecutores Ecclesix exspectant et non est in uostra suspensionesuspensus? Nam sicut
desiderant, quod eis divina sublrahat miseratio, sine exemplo, ila et sine nicrilo facta est, et lani
videre fidelium lugentium in Iransitu vestro dolo- jj illi, quam aliis principihns, et vestro tempore, et
rem , ut post dies vestros Ecclesiam subjiciant posl dies vestros prxbebil audaciam conctilcandi
servituli, nemine contradicenie. Eo enim lendunt, Ecclcsinm, proscribcndi iiinnocenlcs, demiiitinndi
quasconlra Deum eljusiiiiam implorant dilaliones. iiiimicilias Ecclcsix Romanx, nisi connivendo vel
Sed divina discrelio vestra, Paier sanclissime, stu- dissimulundo commiinicet, el aiictoriialem pncslct
diosins providebit, ut ante exituin vilx lantas puniat iniquilalibus eornm. Ecce ciiim prx inaiiibus liubcnl
enormiiales, ne de injurix Dei .dissimulalione co- vestrx dispensationis excinpliun, nei: duhiuiii csl,
gatur in die judieii reddere rationem. quin tam ab ipso, quam a posieris cjus nisi citius
occurrat dexlera veslra, trabaitirnd conscqiienliani,
EPISTOLA XIX. et quasi in privilcgium redigalur, ul pro qiiocunque
ADEU.MDEM scelere necin regem, nec in persouas regni, ncc in
Anima mea, pater, i.i amariludine est, qui cum mi- terram liceat excomiiiiinicalionisaut inicrdicli sino
seris coexsulibus meis, ex quo per litteras veslras, aucloritale sedisapostolicx promulgare senientiam.
quibus nos, ut placuit, susjiendistis, opprobrium Et profecto sic processu temporis poleril nb hoc ex-
fecmiiium facttis sum, el abjectio plebis. Et qiioil emplo nialilia convalcsccie, ut nec ipse Romantis,
44)7 S. THOMJE CANTUAR. ARCHIEP. 468
ponlifex in loto regno inveniat, qui ei conlra regcm •A de Bello, qui privilcgiis aposiolicis fretus, cum ea
aut prinpipes veiit atitatidcat obedire. Hoc estenira nominasset in curia, et abbaleni denuntiasset ex-
quod agilur ab illis, hoc esl quod noslro causam communicatum, eidem inconlinenli coram omnibus
dedil exsilio. Nec enira est, sicttl quosdam dominos communicare compulsus estsine omni absolulione,
nostros, fralres vcstros audio susurrare, qtiod mihi et eum recipere in osculo pacis ? Sic enim placuit
jnipulari debeat visitniiones Anglix, qux decesso- regi et curix, qux ci in nullo conlradicere audebat.
ritm vestrorum lempore solebani fieri, vobis esse Et lioc, sanclissimcPater, contigit tempore decesso,-
sublractas. Milii potjus, et Cbrisli paupcribus, coris veslriet noslri. Qui vero odiomeimalahxcomnia
exsulibiis meis, fuerat imputandum, quod vobis contigisse ioquunlur, dicant si noverint, quis in rc-
aliquid reservatum est in terra illa. Legatur, si guo ejus tempore suo sit de eo, vel dc his quibuspa-
placet, iibellus reprobatarum consueludinum, quas trocinari voluii, auctorile sedis apostolicx juslitiara
conira Ecclesiam vindical, et nosiri exsi(ii causa consecutus ? Cerle, quod meminerim, nec unura
sunt, el pliiiie videhitis, quomodo anieqiiam procla- profereiil, multosque poterunt nominare, qui odio
inareinus. ajipellantium ad vos ora prxcluserit, quo- Romani nominis sub eo periclilali sunt. Achardtts
niodo sine juratoria caulione personas ecclesiaslicas abbus S. Vicloris, electus in episcopum Sagiensem,
trantfrclare prohibuerit, quomodo suffocaverit B quare non permissus estordinari? Quia eleotionem
eleclioniim jura, quomodo omnia judicia tara ecclc- ejus confirmaverat summus ponlifex Adrianus. Quare
?iasiica quam mundana traxerit ad examen curix perroisit rex, ul idem postmoduin fieret episcopus
sux, quomodo in eisdem consueliidinibus omnem Abrincensis ? Plane quia nulla voluntatem ejus prx-
ccclesiasticam jngulaverit liberlalein. Quis vestro cessit eleclio. Sirailiter et Frogerius in Ecclesiam
aut decessorum yeslrorum teropore appcllans ad Sagiensem non electus, sed inirusus est, et ego non-
Ecclcsiam Rpmanum prece vcl prelio, vel jure con- dum promotusernm. Necainbigo, qninjam inler nos
tra eum juslitiam poluit oblinere ? Apr>ellalionem super liberlate Ecclesix fuisset exstincla conlentio,
decessoris sui Iuit adhuc Exoniensis episcopus, nisi in Ecclesia Romana voluntalis sux, ne perver-
ecclesiam de Boseliamsux Ecclesix contra omnem silalis dicam, patronos reperisset. Retribuat illis
jiisliliam subiractam dolens. Saresberiensis epi- Deus, prout Ecclesix sux et illis expedii, et dijudi-
scopus, cui se uunc favere simulat propler inobe- cet inter nos potentissimus et xquissiraus Judex.
dicntix crimen, castrum de Divisis et alias posscs- Utique non esset raihi necessarium patrocinium il-
siones Ecclesix sux multas amillit, quia ipsum ad lorum, si Ecclesiam Dei voluissem exponere, et
faciendam restitutiouem juramenli religione arcta- „ acquiescere voluninli ejus. Siquidem florere potuer
tiim decessorum vestrorum Anastasii et Adriani lit- raro, et regni diviliis et deliciis abundare, tiineri,
teiis ausus esl convenire. Non sufliciet dics, si volue- coli, el honorari ab omnibus, et meis iu voluptaie et
10 similia, qux contia singulas ecclcsias regni gloria mundi providere pro libitu. Sed quia me in-
prxsumpta suiit, percurrere, curo aliis hoc modp dignum ct iiiiserrimum peccalorem, florenlem la-
possessiones ablaise sint, et omiiibus in communc men in sxculo prx cunctis conlerraneis meis, ad
perempia Ubertas, ul nec spes liberaiionis, ajicui Ecclesix sux regimcn vocavit Doniinus,ipsius gralia
relictasit. Legalnr, inquani, Deo reprobus ille li- prxeunle el cooperanle, eiegi abjeclus esse in doroo
bellus; et videant domini nostri fanlores regis, quid ejus, et exsilium, et proscripliouero, et extreniam
privilcgii, qux prxrogativa reservetur eis in terr.i miserinm (inire cum vila , quam facere dispendium
cjus. Sed dicunt fortasse odio nominis mei confcc- ecclesiasticx liberlalis ; et tradiliones hominum,
tumesselihellum. Atcerleabiniliosusceplx potesta- prxsertim iniquas, prxferre Iegi Dei. Faciant hoc,
tislibertalcm Ecclesix quasi jure hxreditario persequi sibi longos dies pollicenlur, et de suorum con-
quitur. Nunquid eram arshiepiscopus, quando paler scientia ineriioruin prxslolantur tempora meliora.
ejns nuntios beati Eugenii terram suam inirare fgo enim certus sum, quoniam breves dies mei
prohibuil? Nunquid eram archiepi.scopus, quando Dsunt, et si lacuero iinpio iniquitatem suam, san-
Gregorius S. Angeli diacouus cardinalis, lyranrii- gu.is ejus requirelur de manu mea ab illo, cui
dem liujus prxvidens, persuasit doraino Eugenio, ut non suffraganlc hominis patrocinio de commissis
Eiisiachinin filiiira regis Slephani coronari non peret oinissis raiioncm redditurus sum. Ibi aurum et
niiiierei, dicens facilius posse teneri arietem per argcntum non proderil, nec inuncra, qux excxcant
corniia, qiiani cnudn leonem ? Hxc vobis historia etiam oculus sapieniuin. Astubimus in brevi nnte
noia est. Et quas litlcras iinpetraverit lunc, qui tribunal Christi, per cujus majestatem et tremen-
nunc E! oraccnsis esl, et Ecclesia persequens cum duin judicium vos, sicut patrem, et dorainum, ct
rege illo nonieii meum, itno ecclesiasticam liberla- summum in terra judicem obtesior, ut Ecciesix sux
tetn coiiaturexslinguere. Nunquid eram arcbiepisco-• et mihi juslitiam exhibealis de his, qui quxriint
pus, quando rex ob iiijiiram appellaiionis ecilesiara animam ejus , ul auferanl eam. Nec patiamini diu-
de Boseharo in e|>iscopum Lexoviensem transtulit, lius eam tam conlumeliose concukari pedibus ira-
qui eam graininaiica sua et arle placilandi conlra piorum. Adeo altenualus sum et auTiclus, ut qui
jusiiiiam Exonicnsis Ecclesix tuerelur?Sed et Ci- aliena quadra el Chrislianissimi regis suslenlor alt-
cesirensis episc<>pus quid profccit adversus abbaiem inonia, non possim de cxtero vobis instare per nuiie.
469 EPISTOLiE AD ALEXANDRUMPAPAM. 4"EO
lios, quibus qnid porrigam, omnino non haben. n. Aj EPISTOLA XXI.
Placeat itaque majestati vestrx, Cantuariensis Ec- 0 r EUMDEM.l i
clesix (inire miseriain, et qux nuper in utroque je [AD
L. . J
regno emerserunt, et pullulant, et malignantibiis "S Trecensis comes Ecclesiam Sancti Slephani a ju-
prxbenl audaciam delinquendi, lollere scandnla1> , risdicLione episcopi et malricis Ecclesix subjectione
sanclitatis vestrx puerum absolvendo, et scribendo lo conatur eximere. Voluniatem vero ipsitis posse nOn
Christianissimo regi, et Ecclesix GalJicanx, quod >d crediinns adimpleri, nisi majori Ecclesix quidei jure.
nisi rex Anglix commonitiones vestras audierit, et communi compeiit auferatur; el privilegium quod
nobis pacem et ablata cum Ecclesix iibertate resli- i- ei vestra benignilas recle conlulit, non sine suspi-
tuerit, extunc nos in eum et terram suam, nostri ri cione injurix devocetur in irriliini.et cum aiiiina-
officii poiestalem exercere concedilis, et senien- i- rum periculo peccandi Jibertas in nlieriorem licen-
liatn, quam Domino auctore feremus, vultis ab om- l- liam porrigalur. Scitis enim , ut arbilramur, pro
nilius episcopis inviolabiliter observari. parte qui mores in illa civiiale dominenlur; qui
EPISTOLA XX. prx cxteris ihi floreanl bomines, quibus si modi-
cum id timoris el verecundix quod nunc ab epi-
ADEUMDEM. I scopali auctoritate de vicino imininet subtrahatur,
B
Quot anguslias ac tribulaliones, multas et malas,
s, verendum est ne in infamiam Ecclesix Romanx, et
pro Iibertate sanctx Dei Ecclesix luenda in diuturno0 quodmagis timendum est, in periculiim salulis eoruro
cum copiosa et innuinera Chrisli paiiperum multitti-l- qui hanc emancipationem quxrunt aut faciunt,
dineexsilio, j'am fere per septennium laborantes;s criminibus ab impiinitale delur audncia et cotise-
miserabililer sustinuerimus, veslra, Pater sanclis- >- quenier lolius honestatis et religionis eversio. Ad
sime, plenius noscere debel prudens discretio, a hxc ei nori una subtrahelur ecclesia, sed ka mii-
cujus animo de facili non possiiinus eredere, quod id lilabitur potestns episcopalis ut vix aliquam enor-
sustinueriraus, elabi. Sed vestrx potius, Paler cha-i- mitatem in tota civitaie valent emendnre. Nam ad
rissime, debet radicitus inhxrere memorix cum quo IO illius ecclesix sanclum, illico confugient universi,
etiam, domine mi charissime, scilicet cum rege An- i- ubi iis publicx poleslatis gratia pairocinnbiliir, et
glorum fere usque ad mortem inagone contenderimus is nposlolicx sedis munimine prolegenlur. Ut ex animi
veslra plenius uovit experientia, qui, sicut et nos,s, sentenlia loquamur , illi episcopo jnstins fueratad-
ipsius versulias et decepliones rerum experientia, , ' julores vicinos provideri ut illa area ab inimiin-
didicislis. De nostris quidem vei de alienis, qui proo. . diiiis purgarelur, qiiam ipsitm debilitari ne curam
Ecclesix nostrx et nostris ad vos de cxlero velit it animarum pro debiio officii valeat exercere. Vix
transire negoliis, in diulurno exsilio adeo extenuatiti enim his diebus ad lioeunus episcopus qualibet re-
vix aliquem, imo veraciler nullum re|>erimus. Unde, :, ligiosus snfliciel. Utiqtie lalis emancipaiionis apud
domineel Pater charissime, sanctitati vestrx pro- i- nos exemplum nec auditur nec legilur, et uiinam
voluli genibus,pro Ecclesia Anglicana, pro nobis,, semper alienum sit a sanctilate temporis veslri!
et pro vita nostra lemporali supplicamus, quatenuss Sperabalur quod devolionem episcopi, qui vobis
et Ecciesix occidentali, el vilx nostrx, ne turpiierr ofiiciosus seroper exslilit et fidelis et quem scitis
a tyranno prostrali corruamus, in pelilionibus,, habilare inter strulbiones et scorpios, velletis alio
quas sanclitati vestrx per magislrum Lombardumn modo consolari et confortare, ut ad cervices inimi-
et nuntios nostros, quos ad eum et ad paternilatemn corum Christi comprimeiidas gladium colttmbx vali-
vostraii) direximus, nos benigne et plenarie in eiss dius exlendere posset, el incredulos revocare ad
exaudiatis, et ad subsidiura Eccclesix Dei, et vilxe prudenliam jiistorum, et quidem quidquid alii
nostrx in posterum nobis quantocius mittere digne- loquunlur, confidimus adhuc quad polius episcopo
inini. Prxseniium siquidem Iatorem , viritin bone- vircsdabilis,ut in his quxDeisunt valeat confortari,
slum et religiosum, sanctilati veslrx destinavimus,, D quam ul Ecclesix sux in tanlam animaruni perniciem
supplicantes et roganles aiteutius., quatenus eum n auferalis, qtiod ipsa loto tempore decessoris hujus
vice nostri benigne suscipialis, et ea, qux vestrxe episcopi dignoscitur possedisse. Supplicamus itaque
palerniiali per eitm communicanda domino Ostiensi ii majestati vestrx quanta affectionepossiimus, tit sxpe
el roagistro Lombardo significamus , sicut Dei Ec- dicto episcopo suam in prxlibata causa jnstiiiaiu
clesix occidenlali, et prxcipue Cantuariensi, cupi- servelis illxsam, et in quibus expedire videbilis ne-
lis esse prospectura pariter et vitx nostrx, proul1 cessilati ipsius ct ntilitali Ecclesix, petiliones ejus
petimus, oronino et plenarie exaudientes, cititiss jubeatis effectui mancipari. Novit Deus nos ipsa
adiropleta nobis remitlere per noslrum nunliumii scripsisse magis contemplatione famx veslrx et
vestra paternitas dignetur. Si magister Lombarduss lionestatis Ecclesix, quam antedicli favore episcopi
prxsens fuerit, penes e.um litterx istx remaneant; ; vel odio comitis, quem tesle Deo et conscientia nos
sin autem, -apud doiiiiiiuni et patrem noslrum do- ut nobilem virum et amicum nobis sincera in Christo
minum Oslieiisem, vel filiuni gratix Graiianum. charitate diligimus : et euin in aliis ubi Ecclesia non
Valeat sanctitas veslra, Pater sanctissime, in tem- Ixdatur, nec periclitetur fama vestra, desideramus
pora longiora. ct pciijiuis a vobis exaudiri itt Domino. Vobis, pater
' S. THOMiE CANTUAR. ARCIHEP.
47, 472
ftdeliiatis ct, (jiiod magis est, verx charitalis vin- A queant inveniri similes illis, qui tanta devotione et
culo lenemur aslricti : nec salva conscientia silere efficacix vestris per omnia cupiant inservire man-
possiinuis ttbi quid in honoris vestri dispendium dalis. Hi sanclitati vestrx pelitiunculam porrigentes
cernimus et crcdimus attentari. Quxcunque in ma- nostris se creduni, qnod et nos de vestra pielate
unis rcbus geritis, posteritaii per sibi siiccedeniia prxsmninuis, posse suffragiis adjuvari, qui si gran-
sxcula conser.ranttir quia simtil ac in notiliam Ec- dem rem petiissent a veslra majeslate, digni sunt
clesiartim vcniunt, inserunlur annalibus et seriem exnudiri. Pclunt enira et nos quania possumus
insigniiint chronioorum. Hxc si miuus vestram mo- siipplicatione cum iis, quatenus prxposilo donetis
verint sanctitatem, quod tamen credibile non est, prxhendam in ecclesia Sancti Marlini Turonensis,
saltem ralioni veslrx divini judicii timor occurrat quod filio vcslro christinnissimo rcgi grnlum for»
cx co proveniens omni jure quod in omnibus 1'ere i.oti diibitnnuis el eidem ecclesix credimus profulu-
sic emnncipalis Ecclesiis Innguet disciplinn regula- rum. Nam mulias necessiiates ejus polenter expe-
ris, lcpcscit religio, crebrescunt viiin , vigct enor- diet et frcltis viribus amicorum de ipsia polenmm
initas, quia vicinis ponlificibns sublracta est auclo- faucibus, auclore Deo frequenler excutiet prxd.im.
rilas correclionis el Romanits ponlifex procul est ut Pulsat ad ostium veslrura ul inlroducalur per apo-
videat vel andiat in Ecclesiis suis frequenler emer- B *• stolicam manum furtivum Simonis poslicum adbi-
geutes excessus : quos landem si forte audieril, quod bita cautione declinans, qtio mtiili subripere uon
jilerumque de cuusa non liquet, cognilionem et cor- erubescunt nec formidant. Patet enim bxc via qux
reclionem aliis el inlerdum negligenlibus aut alias pliirimis ct jam usu pariler el vetnsiate Irita esi,
corruplis |irout libuerit mnndat, et sxpe circa majora sed vir justus et limoratus non incedit per eam;
vel propria oceupalus minoribus el alienis vacarc hanc prxbendam, Paler, non iini dabilis personx
non potest, et inlcrim pereunt animx de quibus red- sed niultis : in quibus sumus et nos, quia quod iu
diturus est in disiriclo examine rationem. antedicli prxpositi bonis invenitur commtine pro-
scriptorum Christi patrimonium est nec audebit
EPISTOLA XXII.
quisquam eo vivente in tota lerra comilis quidpinm
ADEUJIDEM. inacbinari quod aul Ecclesix la;dat aul veslram de-
lllitslri Flandrorum cotnile cl viro clarissimo Ro- beat ofiendere sanclilatem. Uno ergo et modico
berto cniicellario ejus, prxposilo Sancti Audomari, beneficio taniiim comilem el lotum id qtiod jxitest
sxpe prcccs pro nostra ct nostrorum necessitaie re- obiignbitis vobis et prxposilum de fideli veslro fu-
levanda porrexit veslra dignitas, quns illi semper .p cieLis eniptiiium.
devote suscipcre curaver'inlet magnifice adimplere.
EPISTOLA XXIII.
Nain ul dc nohis ad prxscns taccarous, quibus illo-
rum benigniias in tot augustiarum articulis, et lani ADEUMDEM.
longa proscriptionis et exsilii accrbiiate nunquam Venerabilis vir et virlutum radiis Gallicanam illu-
defuit, q;:otquot dc rostris ad illorum clementiam slratiirns,Deo,i]tsperamiis,jii vanleEcclesi.ini, domi-
confugerunt, lanta 3J iis humauilate rccepli siinl, ims Senonensis ad sedem aposlolicam sicut intelle-
tanla liberalilatis indulgentia recreati, ul non lam ximus accedere desiderabat a sanclitale vestra gra-
pauperes, exsules el proscriptos viderentur susci- liam consecrationis ex proposito recepturns. Sed
pcre, quam in familiaribus suis venerari Dominumi devolissimusfilius vester christianissimus rex Fran-
majestatis. Sed licel pra?fatus comes et nobiliiate. corum liinc pericula itineris meluens, inde regni
generis et quod magis est, virtute animi et pacis ett necessitates patenler exponens, prxsentibus episco-
justilix cultu et militaris exercitii gloria et ampli-. pis provincix Senonensis et optimatibus regni,
iiidine principalus et affliicntia divitiarum, alios; clecti suspendi consuluil iler, consecrationem ejus
post Cbrislianissimum regem regni principes anle- polius fieri qtinm differri, sicut nb iis qui prxsenles
cedat: devolio tamen quam Iiabet ad aposlolicami rj fuerunt, accepimus. Traclus ilaque el quodam modo
sedem, revcrcniia quam ecclesiis et viris ecclesia- compulsus quadam violentia cbaritalis et publicx
sticis exliihet, liberalitas quam exercel insanctos: : necessitalis instinclu, a propria Synodo ccnsecratus
pietas quain desolatis Ciirisli membris impenditt est, rege el regiua et primoribus regni prxsenlibus,
prxposilo niaxime ascribcnda sunt; qui Domino > qui Ecclesix el regno dicebant incoliiinilalem sub«
suo salubria ct honesta prxstat consilia, cujus ar- trahi. si tanti viri consilio etauxilio destituerenltip
bilrio prxcipue non soium domus comilis, sed tan- vel ad horam, prxsertim in tanla coilisione regno»
tus optime regilur principatus. Nam ab ejus decrelo) rum etmachinationibus Teulonum qui stib prxlextg
pendet omnium administratio, et si quid adversuss simulalx uiilitalis jam fere cxslincli scbismatis
Eeclesiam prxsumplum est, ad juris formam pa- fraudulenlibus promissionibus conanliir incendia
tenter ct provide revocalur. Laudandus est ergo9 renovare. Utinam, pater, vidissenl oculivestri quair.
Dominus, qui talem consiliarium prxelegit: laudan- prndenter, quara efiicaciier molimina eorum nuper
dus ct ille qui per vias rectas iter Domini dirigit.L. evacuerit dominus Senonensis. Nam plurimi pro-
Uierque vobis fidelis est et devotus, ut in toto re- cerum et etiam qnidam magni nomims quos ad
gno, qttod cx animi scntentia dicimus, pariler ne-:- prxseus tacemus, exaudiri vota Teutonum el iniii
473 EPISTOLJE AD ALEXANDRUMPAPAM. 474
cum iis foederaconsulebant. Et quia scbisinatico- A j Rotbomagensem, et episcopuni Nivernenscm convc-
rum macbinamenia non cessant, quin regem Cbri- niretur, qtiasi jam satis conventus non fuisset, et
stianissimumcrebris legationibiis el mngnis promis- malitia cjus non provocasseljiidicium. Clamanl enirr«
sis soliicilent, et plurium tom episcoporum quam conira illum cceli *el terra, et soli, qui lalcribus
procerum fidem evertere niluntnr, iion est ei nec vestrisassidenl, non aiidiunt cardinales. Sed ccrtc
uiiis recle seiilienlihus visiini tulum csse, til laiitx quisquis obsurdescit hic, aiidict in jiidicio vcrbuin
liilei efprudenlix virum a se maxime snb hac lem- aspertim : lte, maledicti, in ignem wternum. Prxfa-
peslale discedere palialur. Piaoeat itaque sanctitaii tus archiepiscopus el episcopus innndnii vcslri for-
vestrx quod de jam diclo Senonum salubriter, ut jiiara excedcntes, dilationes indiilgcnl, regis oblcm-
publice speralur, facltim csl, gralnm bnbere et ho- perant voluntaii, et sive errore sive dolo, sicut ex
roinis fidelissimi vobis et Ecclesix Dci periililcni litteris quas vobis miiiimiis , poteslis adverlcrc ,
tnin debiii paliii munere quam privilegioriim colla- perpetuanl Ecclesix ca-Iamilaiein.
lionehoiiorarepersonam,qiixquanlo plus jiotcstatis Londonicnsis episcopus, queiii jiro voluniale vo-
a vcslra majeslale recipiet, lanio efiicacius aposto- stra prxcepistis absolvi, et qui sicul conlra jusli-
licx sedis poterit honori et ulilitatibus inservire. tiam, ita et conlra formnm, qunm expressistis,
Nam quanlo major fuerit, tanlo magis per eum vi-1B absolutus est, Ecclesix paccm el nostram impedit,
gebit Ecclesia Romana in regno Francoruro. et prxvio Eboracensi archiepiscopo, el assislentibus
sibi clericis regis, quos bcnigiiius recipere et ctii-
EPISTOLA XXIV.
cacitis consuevislis aitdire, moliiur conira profcs-
ADEU.MDEM. sionem suam, ut coronnto contrn Deum per niaiitnu
Testalur vir eloquentissimus oratoris in eo ma- jnm dicli Eboracensis filio regis, Cauluariensis Ec-
xime promoveri successus, si prxnoverit judicis, clesia nunquum babeal pacem. Jnbibueraiis quidcin,
audilorumqtiepersonns, et pro qualitale eorum ser- ne fieret, sed IIIieconlrario gloriantur se obtinuisse
monis nioderelur officium. Hanc senlenliam ad a vobis, ut fiat, sive mann Eboracensis arcbicpi-
multa alia probabiliter arbilror dilalandam, prx- scopi, sive cujuscunquc episcopi minislcrio rex vo-
sertim cum nemo debeat ignarus esse condilionis luerit. Et quin boc detreclant episcopi provincix
ejus, cum quo conlrabil, et sibi maximc, si secus nostrx, Sagiensis episcopus, signifer eoriun, qui
S|iem aut opinionem acciderli, imputare debent, Detnn non verentur, se lioc, si ulii defuerinl, de
qui.communenegotium de proprio maluerit arbilrio familiari mandato veslro gloriatur csse facturum.
commifere fortunx manibus, quam vires ejus et Jam ex hac causa transfrelavit. Spinis sepiat, quo-
cveniura promeiiri, inspectis tum aliis circumstan- * niam aiiunde non est auxilium, Dominus vias ejus.
liis-, lum prxcipue qualilate consorlis. Quod, paler, Cxtera posuimus in ore latoris prxsenlium, in qtio
si veslra discretio in causa Ecclesix et regis Anglo- vobis, quanla possumus, affectione siip|)licnmiis, ut
rum ah inilio atlendisset, nequaquam in lantas cain negotiis nostris ei fidem habeatis, el pelilioucs,
Jnmilates incidisset Anglicana Ecclesia, nec Galli- quas saiiclitali veslrx per eum initiimus, celerius,
cana, quod sine dolore non loquimur, tam perni- quoniam id Ecclcsix nccessiias et nostra postulni,
cioso atlentnrelur aut opprimerelur exeniplo. Pue- jubeatis effectui mancipari. Quidqtiid autem aganl,
inonueriinl tameii vos inulii lideles nostri, quod rex scialis quod neque mors, neque vita, nec prxsenlia,
Anglorum expugnari qnidem auslerilale facilius necfutura, per gratiam Dei separabunt nos a cba-
potest, sed iiulla iunnsiiciudine, nullis obsequiis aut rilalc, obedientia, et obsequio vestro, quia indubi-
bcneficiis eniolliri. Blanditur his quos limet, hos tanter scimus, quod spiritus vester non requiescit
colil obsequiis quos rcbus aut moribus, ant hone- iueis, qui ab acceptione personarum et muneruin,
slioris famx litulo privare desideral. Sed moneiui- favore suo patrocinaniur injuriis, el ponunt ciuii
bus tunc crcdere noluislis. Si publica omnium at- impiis portionem, sacrilegum videnlcs, et currentcs
teslatio vera non movit, saltem ipsa experienlia vel D rj cum eo. Nomen vestrum sit benedictuin in sxcul:»,.
uunc persuadeat et compellat mutare sententiam, ut et Ecclesiam, pro qua vos oportebil reddere ratio-
persecutori Ecclesix respondeatis pro merito, el qui nem, ceierius et eflicacius consolctur.
divinam et aposlolicam contemnil auclorilalem,
EPISTOLA XXV.
seuliai propbetam esse in Israel, et zelum Pelri
nondimi a sede aposlolica exsulasse. Nam si Eccle- ADEUMDEM.
six inimicus est et schismatis incentor, debel pu- Serenissimo domino et patri cbarissinio AIEXAN-
niri el conteri. Si amicus, propter obsequia casii- DRODei gralia summo pontilici, THOMAS S. Caiitua-
gari et emendari oportet. Sed proverbium est: Tu riensis Ecclesix minister humilis, salutem el oui-
meri Danaos et dona ferenles. Utique nunlii regis nem ciini summa devotione obedienliain.
Anglorum quodammodo Danai sunt, et si non con- Miserationisoculo respexit Deus Ecclesiam suam,
sortio generis, arte tamen et imitatione Sinonis. Hi et tandera trisliiiam ejus in lxliliam commiitavit.
vobis salisfaclionem promiserunt, ut Ecclesix Dei Nec dubium, pater, quia si nobis vera dicentibus
calaniilatetn protenderent, el exsilium nostrum. Im- ab initio fuisset creditum, cornua relunderentur
petraverunt ut adhuc rex ille per archiepiscopura eorum, qui venlilabant, conlerebant, et variis pU-.
47S S. THOMiECANTUAR.ARCHIEP; 47«
gis vulncrabant Ecclesiam, ut exterminata prorsus I.Apromitte*ret, adjecimus sibi necessaritim esse ad
libertate ejus cl evacuata aucloritatc divinx legis salutera et-liberis suis, ad incoliimitalemet indem-
vigerent consiietudinesautpoiius abusionesveterum nitatem concessx divinilus polestalis, ut in eo san-
tyrannoruro, Romanus poniifex nesciretur in An- ctx Cantuariensi Ecclesix matri sux diligenlius sa-
glia, et sponsx Chrisli privilegia sine reparalionis lisfaceret, in quo eam nuper gravissime Ixserat.
spe delercntur. Ecce enim ad novissimas lilteras Nain lilium suttm conlra jus antiquissimum Ecclesix
vestras, qtiibus domino regi Anglorum innotuit, nostrx feceral enormiter coronari, usurpalione ar-
quod ei ulierius non parceretis, sicut nec peperci- chiepiscopi Eboracensisj qui contra velustissimam
stis Frederico ilicto imperntori, cum intellexisscl consueludinem, et post prohibitionem vestram.et
terram ejus arootis omnibus subterfugiis inlerdicto etiam in aliena provincia, consecrationem haiicex-
subjiciendam esse, ct episcopos, si qui forte non scqui cxca niinis et lemeraria ambitione prxsum-
obedirenl, suspendendos,et excommunicandos,illico psit.'ln quo ille paululum reluctans, prolestalus
nobiscum pacem fecit ad honorcm Dei, et maxi- tamen anle se nihil proponere vel propositurum esse
mam, ut speramus, Ecclesix tiiilitalem. Natn de animo conlendendi, Quis, inqtiit, coronavit regeni
constietudinibiis, quas tanta perlinacia vindicarc YVillcImum,qui sibi Angliam subjugavit, et reges
consueverat, nec mulire prxsumpsit. Nulluroa no- <Bsuccedenles? Nonne Eboracensis, aut alius episcn-
bis vel aliquo nnslroriun exegil juranienlum. Pos- I)ii3,prout illi placebat, qui coronandus erat in re-
scssiones quas occasione dissensionis liujus Ecclesix gem ? Ad qux nos, quod ex celebri genlis nostrx
noslrx abstulerat, prout eas in charlula expresse- clarel hisloria, respondimus, quod eo tempore quo
ramus, nobis concessit, pacein, et securitatem, ct Anglia capta est a Normannis, Cantuariensis Eccle-
reditum omnibus nostris promisil el osculum, si sia propriuro non habebat antisliiem, sed quasi
tamen vellemus eiim eatenus perurgeri, ut non roodo captiva tenebatur a quodain Stigando, qui illam si-
in Omnibus arliculis victus apparerct, sed ul per- cul et Winionienseiii, et Londoiiiensem, etWigor-
jurus dicerelur ab liis, qui audierant ipsum jurasse, nienscm, et Eliensern ecclesiain publicx polestalis
quod non erat nos ea die in osculo rerepturus. Nos et amicorum viribus contra inliibiiionem Roroani
autem habilo plurimorum sapienlium consilio, et ponlificis occupaverat, apostolicx sediscommunione
niaxime domini Senonensis, qui pacem nostram carens et graiia. Unde et de.mandaio ejus a prxfato
cxieris solliciliiiset cfficaciusprocurabat, cmn ipso rege eapiusuii carcere diem obiit. Qua necessitate
ad colloqtiiumrcgis accessimiis, quem Deo faciente, luiic, quod nec ante, nec posl leclum cst vel audi=
qui omnes illos amoverat, qui sanclitalem vestram . liim, arcbicpiscopus Eboracensis, qui clarioriserat
vuriis dolis circuravenire soliii sunt, adeo niu- opinionis, illi regi coronam impostiil. Lanfranciis
tulum invenimus, ut quod sinc circurasiuntiura vero filium ejus regem Willelmum, cognomento et
admiralione non conligit, animus ejus in nullo colore Rufum, consecravit in rege.mprxsenle Tho-
vidcretur a quielis consiliis abhorrerc. Nam ut nos roa Eboraccnsi archiepiscopo, nec in eo sibi officio
procul adventanles conspexit, a circurafusa tttrba aliquid vindicanle. Post cujus Obilum cum san-
exsiliens occurrit properus, et capite detectonos in clus Anselmus Canluariensis archiepiscopus exsula-
salulalionis verba proruropere gesiientessalulatione rel, ex eadeni causa qua el nos, unus suffraganco-
prxvenit, et habitispaucis sermonibiis, solis nobis rum Cantuariensis Ecclesix scilicet Girardus He-
prxscutibus cum domino Senonensi, nos, illo diver- refordensis, vice archiepiscopi sui tunc absentis
lente, slupeniibus universis, traxit in parlcm, et diu regein Ilenricum, non contradicente archiepiscopo
laula familiaritate colloculus est, ut videri possct, Eboracensi, consecravit. Reverlenie autem ab exsi-
nunquam inter nos aliquam fuisse discordiam. Om- lio bealo Aiiselmo, accessit ad cum rex Henricus,
nes fcre, quotquot aderant, lxtissima admiralione tradens ei diadema, elrogans ut eum corouarel, nec
stiipenles, pluriiiiorumgcnis lacryinarum inibre mu- imputarel illi quod ipsum necessitale regni prxpe-
(lcniibus, glorilicabanl Deum, ct bcnedicebaiit bca- JJj dienie non exspeciaverat. Fatebaldr enim corain
tam Magdalenatn in cujus soleronitaterex conver- omnibus hanc esse Cantuarieiisis Ecclcsix dignita-
sus cst a viis prisiinis, ut loli terrx sux lxliliam lem, ut Anglorum reges inungat et consecret. Et
rerormaret, et Ecclesix redderet pacem. Corripui- hac quidem satisfactione placalus sanclus archiepi-
mus eum adhibila moderalione , qtiam oporlucrat scopus approbavit quod a suffraganeo suo faclunl
aduiheri, vias quibus inccsserat et pericula qux fuerat, el regi coronani imposuit. Quare ergo tunc
undique iinminebant patenter ostendimus. Rogavi- siluil Eboracensis arcbiepiscopus, el sibi Cantua-
mus et monuimus ut rediret ad cor, ut dignos frti- riensis Ecclesix suffragancum prxferri suslinuit ?
ctus poeniienlix faciens, et Ecclesix, quam non me- Nunquid Thomas senior, qui Eboracensem regehat
diocriter lxserat, manifestn boni compensatiouesu- Ecclesiam, et Lanfranco Canluariensi de litieris et
lisfaciens, purgarct conscientiam, et redimeret fa- ainicorum copia iiilumesceiismultos lubores texuii,
mam. Nam ab iniquis consiliariis polius, quam a et ecclesiam suam ampliavit in plurimis, hic obinu-
fjroprix voluntatis instiiiclu grave ulriusque dispen- tuisset, pauperi cedens episcopo, nisi sibi de arcbi-
dium paliebatur. Cum aiiiein hxc omnia non modo episcopi Cantuariensis primatu et dignitale consta-
palienter, sed el benigne audiret, et einendationem rel ? Deinde post triginta et sex annos rcgem Slc-
4*77 EPlSTOLiE AD ALEXANDRUMPAPAM. 47»
pharium, prxdccessorem vestrum, a decessore no-• A . relicasmanusimponeret?Certtim veroest, quodpriori
siro Willelmo fuisse consecratum, prxsente Tur- mandatp per poslerius derogatur. Esto ergo, quod
tiano Eboracensi archiepiscopo, nec se immiscentes tunc tales litleras impelraverilis, nostrx vero, qnia
negotio, aut conlradicenle, cerlo cerlius est. Quo> posteriores sunl, illis debuerant derogasse, unde
• constat vobis, et aliis sapieniibus, cujus momenli
jibsl novem et decem annos in fata collapso, bonx
inemorix Tbeobaldus Canluariensis archippiscopus,, hahendum sit quod contra jus usurpatum est, prx-
qui pro veslra proinotione curo suis omnibus iabo-. serlim cum regis consecratio, sicut et alia »acra-
res innumeros, damna irreparabilia, elpericula plu- menla, de jure causam habeal, et lotam substantiam
rima memoratu et relatu horrenda suslinuit, et: nanciscalur. Neque hxc dicla videanlur, quod degra-
regnum quod in aliam familiam jam transieral aVii dari velinuis filiuni vestrum, aut in aliquo mlnorari,
vestri liberis resliluit, vos inunxit et coronavil ini quia successus ejus et ampliationem glorix exopta-
regem , prxscnte isto Eboracensi Rogerio qui nunc: mus, et ad enm laborabimus modis onmibus in Do-
est, et ut scitis, nec cooperanle nec contradicenle, mino, sed ul indignationem omnipotentis Dei et san-
nec aliquid agenle, nisi eo modo, quo minimus epi-• ctorum, qui in Cantuariensi Ecclesia requiescunt, ct
scoporum, sacris indutus vestibus audiens intercrat ; graviler injuriati sunt, a nobis et ab illis pariier ar-
solemnitaii. B cealis. Quod fieri posse non credimus, nisi
per con-
Cur ergo tanta facilitale animi, aul potius consi- dignam satisfaclionem; quia a sxculis inauditum est,
iiariorum veslrorum pravilale , maircm veslram i quod aliquis Cantuariensem Ecclesiam lxserit, et
Cantuarienseni Ecclesiam , sine causx cognitione, non sit correctus aul contrilus a Cluisto Domino.
jure anliquo spoliastis, quod plus quani octoginla Snbiniulii ergo rex vultu bilari el voee jucunda : Si
annis inconcusse possedisse dignoscilur ? Nunquid filiiim meum diligilis, duplici jure facitis quod debelis.
perpeluare voluislis inimicilias inler Ecclesiam et Nam et ego vobis illum dedi in filium, eumque, H!
liberos vestros? Aut si lanlum prxsumptioms liho- meminisse poleslis , recepislis de manu mea. Et ipse
racensi archiepiscopo fuerat indulgendum, ut novo vos tanla affectione diligit, ut aliquem inimicorum
regi muiius consecralionis impenderel, cur provin- teslrorum rec.lolumine nequeat inttieri. Eos enimjam
ciam suain excedens invasit nostraro ? Cur tam ip- continuisset, nisi obstitissel reverentia et timor nomi-
siini, quam suffraganeos noslros in criroen inobe- nis mei. Sed scio quod vos gravius de eis,-etiam qvam
dicnlix impulislis ? Receperant enim inhibitionem oporteal, utciscetttr, quam cilo tempus el occasionem
domini papx.ne hoc in absentia noslra aliquo modo acceperil. Nec dubilo qttin Ecclesia Canliiarientis no-
prxsumerent. Denique si substitiilionein filii et ,„ bilissimasil inler omnesecclesias Occidentis, nec eam
consecrationem properabatis impleri, cur eos, quos jttre suo privari volo, quin polius jtixla consilium
ab ore summi poniificis iiominutim, et a nobis ex- vestrum dabo operam ut ei in hor articulo relevetur,
couimunicatos esse constabat, a lanii sacramenli et prislinam in omnibus recuperel dignitatem. llli»
solemnilate non curastis excludere ? Nunquid con- autem, qui me et vos haclenus prodiderunl, Deo pro-
secratio sine participio exsecralionis non videbatur pitio sie respondebo, ut exigunt merita prodilorum.
implenda ? Cum ergo equo desiliens me humiliarcra ad pedcs
llis et pluribus aliis ad liunc articuluro perlincn- cjus, illo arrepto scansiii nie coegit ascendere, et visus
tibus, qux epislolaris brcvitas non ad.millit, dili- illacrymari, ait: Quid multa? Domine mi archiepi-
genter et modeste propositis, rogavimus altentius, scope, resliluamus nobis invicemveteres affeclioneset •
ut hiijiis Ixsionis nostrx jacturam proamoreDei, et alter alleri quod polueril bonum exliibeat, et prwce-
salule sua, et liberorum indemnitate repararet, et denlis odii prorsus simus iir.memores.Sed mihi, quw-
tanlx prxsumpiionis emendaretexcessum. Ille vero so, coram his, qui procul aspiciunt, honorem exhi-
sede mandalo vestro, quodprideniohtinuer.it, adver- beatis. Et iransiens ad illos, quia pnucos ibi quos
sus hancpeliiioncm nostram tulum esse respondit, et lalor prxseniium indicabil, videbat amalores (iis-
superlioclillerasprolulisse.quibusconslititepiscopis X) \) cordix, et odii incentores, ait, ut lam illorum qtiara
celebraturis hoc munus sibi indultum esse, ut filium omniuin, ne quid mali dicerent, ora prxcluderel:
su.im faceret a quocunque vellet episcopo coronari. Si ego, cum archiepiscopumad omne bonum paratum
Ad quod ei respondeutes supplicavimus, ut reduceret inveniam, ei vicissimbonusnon fuero, tunc ero nequier
ad aniinum quando el quare lilteras iropetrasset, qui- caleris hominibus, el mala quw de me dicuntur, vera
bus suum et eplscoporum defendere nitebatur exces- esse probabo. Nec atiud consilium honesliusaut uli-
sum. Conslabat enim eas, quando Canluariensis Ec- lius crediderim, quam" ut ipsum studeam benignifale
clesia vacabal, eoproposilo fuisse iropetralas, neEbo- prwcedere, et tam charilate quam beneftciissuperare.
racensis arciiiepiscopus, si prxfatam Canluariensem Sermonem regis ctim summa gralulatione fere
Ecclesiam diutius vacare conlingeret, ad innovandi quolquot adcrant, exccperimt. Misii ergo ad nos epi-
regiscoronationem prxcxleris provincix noslrx episcopos suos, qui monerent, ut pelitionem noslram
scopis auderet aspirare. Et ut, doraine mi rex, hxc coram omnibus faceremus. Et si quorumdain ex
fideliuset faniiliarius recolatis, nonne tunc palam so- ipsis consilio credidissemns, in arbilriuin ejus con-
lcbnlis asserere, quod lilium vestrum malletis decol- lulisscmus prorsus et nos et lotam causam Ecclesix.
lari, quam ulsxpe dictus Eboracensis cnpiti ejuslix- Nam ab iuitio usqne nunc a Scribis etPharisxis suis
£79 S. THOMiE CANTUAR. ARCHIEP. 480
egressa esl iniqnilas, et de anctoritate seniorum in- A A verimus, pacem et concordiam ciim domino rege
valuit, qui debuerant regere populum. Sed benedi- initam machinantur infringcrc. Scd, Deo aLctore,
clus Deus, qui non permisit, ut in consilium illorum tiec sic nos inducent, ut sedem poncnies ex J.dverso
iransiret aiiima nostra, et Ecclesix libertatem nut Altissimi, gloriemur inaniter nos aut vivificure quos
justiliani Dei exponereinus cujuscunque horaiuis vo- morlificat aut morlificare quos ille vivifical. Cer-
luntali. Illis autem dimissis, habila deliberatione tuin enim est quamcunque pastoiis sententiam jure
cum doroino Senonensi et Christi pauperibus sociis veracissimo non lenere, si divino judicio rcpro-
peregrinalionis el proscriptionis noslrx, in eo firmabatur. Nos tamen sub ipso disccs u ncs ro, sive
vimns proposilum, ut nec quxsiionem consuettidi- paci invidens, sive amicis ct familinribus prospi-
num nec damnorum qux Ecclesix nostrx intulerat, cerevolens, ad instaniiam, sicul dicilur, Gnu-
nec usurpalx consecrationis querelam, nececclesia- fredi Canluariensis archidiaconi, Lexoviensis cpi-
sticx libertaiis aut honoris noslri dispendium aliqno scopus salis argute el instanier, rege, episcopis
modo conferremus in arbitrium ejus. Et sic acce- et proceribus prxseniibus, sollicjtavit circa ariicu-
denlesad regemet suos, cum onmi humilitale rogn- lum istum, diccns oportere, ut quemadinodum do-
viinus per os domini Senonensis, qui verbi nostri minus rex fidelcs nostros in gratiam recepcral,
suam B iia nos omnes, qui cum iilo
bnjulus erat, ul nobis graliarn restilueret, pa- steteraut, in graiiam
cein el sccurilatem tam nobis quam nostris, Can- reciperemus. Cui respondimtis, hic, si placerei illi,
tuariensem Ecclesiam et possessiones ejus, quas dislinctionem necessario admillendara. Nara in eis,
exceptas in chartula legeral, et ut ^misericordiier quorum advocationein suscepcral, erant hoinines di-
emeudarel quod contra nos et Ecclesiam noslram versx condilionis, ei alii tiocciiiiorcs, nlii niinus, nlii
fuerat in filii sui coronalione prxsumptum : proniit- in communione Ecclesix, alii excommunicati, con-
lenles ei amnrem el honorcm, et quidquid obsequii tactu et particijiatione anathemuiis aiit senteutia, alii
regi cl piincipi polest ab arcbiepiscopo exbiberi in in suniiiii ponlificis coiistitiilioneiu inciderant, ct
Doinino. Ille verbnm acceplans anntiit, et nos el no- sine aucloritate ejus absolvi non possunt, alii ex
slros qui aderant, recepit in gratium suam. El quia variis causis a nobis vel ab aliis pasloribus suis
non prxccperntis, ut ipse nobis et nostris ablata justo suiil anaihcroaie conderonaii. Proinde in per-
restitueret, neqtie a nobis poleral impetrari aul po- sonis et causis tam dissiniilibus ralio juris et xqni-
leritDeo auclore, titea remillamiis, juxta mandatum, tatis vetal idem csse judicium. Nosautum ad oinnes,
vestrum repetitio eorum dilata est, non sublata. quantum in nobis est, pacem et cbaritalein habeu-
Nam si prxcepisselis eo vigore, quem in novissimis; , tes, domini regis audilo consilio, ad Jionorem
lilteris expressistis,, ut reslituereniur, haud dubiurai Ecdesix Dei, suum, et nostrum, necnon et salutem
qiiin salisfecisset, et posleris dedisset exeinplumi illortun, quibus reconcilialio quxrilur, ncgotiuni
loii Ecclesix Deiel niaxime apostolicx sedi perpeluo, Deo propilio moderabiinur, ut si quis eorum, quod
profuiuruiii. Taiideni iiaque nobiscum multa et diui absit! pace caruerit, reconciliationis expers, hoc
conferens, cum nos duo soli fere usque ad vesperam, sibi, non nobis debcat impuiare. Cura auiem ad
colloculi essemus, secundum morem familiarilaiisi hxc prxfatus Gaufredus archidiaconus, adhuc
antiqux, in hoc convenimus, ul eo discedenteredire- excoromunicalus, sicul iucenlor discordix ita et
mus gralias Cacturi brislianissimo regi, et aliis be- contempior jusix seiueniix, luinidius responderet,
nefactoribus noslris, reversuri ad ipsura rebus com- doiuiiius rex, ne suborieniia hinc inde verba cau-
positis, et aliquandiu moraturi circa eum antequami sas odii et sopilx inimicitix fomitem inslaurareul,
redeamus in Angliam, ut omnibus innolescat ini nos de turba extrahens , rogavit ne curaremus qux
quanlam familiuritaiem et gratiam nos receperit. dicerenlur a talibus, et ut pncnto animo el tran-
Exspectabimus autem in Fraucia donec redeant[ quillo ei licenliam et benediciionem danles, ctim
iiiiniii iiostri, quos ad recipiendas possessiones no- gralia Dei et sua rediremus ad hospitium nostrum^
slras deslinavimus, quia non est in animo noslro,, n. Posiea vero accepimus, quod venerabiles vir^
ut redcamus ad ipsum, quandiu de jlerra Ecclesix:; domiuus Rotbouagensis et episcopus Nivernc llsjs>
passum pcdis abstulerit. Nam in reslilulione posses-> . quos inter uos et dominum regem jusser-Mis esse
sionum facilc adveneuius, qua sinceritate agaiurt mediatores, el qui depace nostra soltiijUi exstite-
nobiscuin. Nec tamen vereraur quin iraplcal quodd runt, episcopo Sagiensi transeumi in Angliani
promisit, nisi eum prxpedianl cousiliarii, quos de- dederunt in mandalis ut excoinmunicaios nostros
pravatx conscienlix slimulus quiescere non perinit-,- absolveret, sed incertum est, an ei formam quam
•^lit. Ili siquidem ue comprehendaulur in operibuss illis dederatis, prxscripserinl.aul si prxscripla esi,
maniium suarutn, errores suos imptinitaie donarii an eam sit idem episcopus seculurus. Verumtamen
moliuiitur, aucloritate et cousortio regix majcslatis.i. nec illis mandare lictiit, nisi qualenus potestalem a
Hi nos in sortem Balaamilaruin conanlnr iinpcllere, ;, vobis acceperimt, nec ille aliquid egitKsi.lines, quos
ut vivificuntesnnimas, quxiion vivunt, criminosos is prxscripseralis, excessit. Unde si, placet, necesse
m scciere deprehensos absolvamus sine pceniientia a est, ut si aliter absoluti sunt, prxcipiatis eos scnten-
el confessione erroris. Quara utique potestatem n lia, qua tenebanlur, arctari., donec secunduin
Deus, uec ali.iindulsit, nec relinuil sibi. Nisi acquic-
;- Ecclesix iforniam jurenl, u',.antc-jiissci-a!.is,,se
vesiro.
... EPISTOLJE AD ALEXANDRUMPAPAM. /,89
mandato parituros , et illis, qui laliter absolvi me-- A earum restilutione convenitur a nobis, quia si
ruerint, in virlute obedienliae injungalis , quatenuss exspectaverimus ei devoiionem prislinam exbi-
mandalum, quod eis ex parte vestra faciemus , in- bentes , quod ita salisfaciet nobis, ul milla juslx
violabiliter observent, vel ad vos infra terminum, , conquestionis reluiquatur occasio. Caelerum promis-
quem pra?figetis, aceedant, ut audiant veslrumi sionibus lidem demunt, el noii mores hominis et
praeceplum, subjecla pcena , nisi paruerint, ut in-, operis non exhibitio, quia nihil adbuc ab eo praetcr
pristinam sententiam sublato appellalionis obslaculoo verba potuimns impetrare. Quod ut vobis evideniins
reponantur. Neque lia^c dicimus, Deo teste, vin- constet, latorem praesenlium etlitteras, quas a pro-
diclam expetenles, cum scriptum esse noverimus ;: curaloribus, qui negotia noslra in Anglia expedire
Non quwres ultionem, nec memor erh injurim civium « debuerant.ad sanctitalis veslrae prsesenliam cura-
luorum, sed.ul Ecclesia correctionis exemplo possitt viinus deslinari : inlerim quantum in nobis est,
per Dei gratiam in posterum roborari, et pcena a modis omnibus cavenies rescindere pacis initoecori-
paucorum multos acdificet.Nam, ul Spirims sanetuss venlionem, licet conscienliam noslram remordeat,
auclor est, flagellato peslilente sapiens erudilur. Necc quod damna Ecclesiae Dei, el Chrisii pauperibus, et
vigere poterit apostolicse sedis ancloritas, nisi per- pro juslitia Dei exsulantibus, et proscriptis, sace--
cellantur et hi, qui laicorum patrocinio abulentes,; B dotali non exquirimus auctoritate. Timemus enim
excommunicati aut prohibiti praesumpserunl divinaa supra modum exempli perniciem coaetaneis, nisi
celebrare. Quid enim solus episcopus, quantumlibet,( divina pietas medeatur, et posteris nociluri. Sed
EcclesiaeRomanae devotus, poterit, si ab obedientiaa quia nobis sic facicndum esse majestatis vestrae ct
ejus ad nutum potentum recesserint sacerdotes et:t dominorum nostrorum, qj,iicirca vos sunt, prudentia
clerus suus ? Nihil enim est, quod Ecclesiam magiss censuit, pro bono pacis siluimus et silemus, niliil
debilitet, quam quod aposlolica sedcs lalia, cumn divini juris, quod inspectore cordium leste in auri-
eniergunl, facile praelerit impunita. Haec dicenlesg bus veslris et Ecclesiae dicimus , impceniteniibus
scinius nobis in his exsequendis, si placuerit vobis, remittenles aut remissuri. Scimus autem, quod iu
magnos, Deo tamen propitio vincibiles, immineree exlremo examine districtus judex non pracleribit
labores. Sed praeelegimus arctam el angustam viamn irrequisila, ad quem Iacrymabiliter quolidie clamat
sequi, quse ducil ad vitam , quam lalam et spalio- concussa et lacerata Ecclesia :Domine, vim palior,
saio, quseper illecebras saeculitrahit ad inferos. De e responde pro me. Cum ipsa et pro ipsa clamamus et
mandalo vestro damnorum nostrorum ad praesens s nos, juxta consilium et mandatum vestrum, ample-
tacita est repelitio. Placeat serenilati vestrae, qua-. „c ctentes inlerim pacis umbralilis occasionem, doncc
liler vos liic procedere oporteat a latore praesen- aspirel dies, et evanescentcs inclinenlur nnibrss.
tium exaudire el injuriam corrigere, quoe nobis et>t Caplabimus autem graliam hominis , quanlum-
Ecclesiae noslrac illata esl in coronatione filii regis, cunque salva libenate et honestate Ecclesise, po-
alio contra niorem anliqiium etmandatum vestrumn terimus, et leslimonio conscientioa noslrae ex-
invadenle jus noslrum et provinciam nostrani. periinenlum facturi, an vel sic valeat ad man-
Neccssitas nos coegit excedere moduin scribcndi, suetudinem revocari. Misil' nobis clemcntia vestra
limor et reverentia de dicendis plura reprimeree liueras, quas ad correptionem et correctionern
compulerunt, sed aposlolica dignalio et clenicu- lam Eboracensis archiepiscopi, quam coepisco-
lia paternx mansueludinis immoderationi, si pla- parurn nostrorum certum est concepl.ns et dicta-
cet, vcniam dabit, et quoe dicenda fuerant, a tas a Spirim sancto, et qtiae regis excessus aucto-
latore prasenlium solita pieiale exaudiat, ct poti- ritale , quae successorem Petri et vicarium Chrisli
tiones , quas per cum porrigimus, celerius jubeal,1, decet, redarguunt. Sed quia timemus , ne tenerati
adimpleri. viri prirpotentis aures verbum mordax exulcerei, ei
EPISTOLA XXVI. nnper initam pacem impediat, sanctilat-i vesirae tota
D devotione prostrati supplicamus, qiiatenus detracta
ADEUMDEM.
mentione excessuum regis, et enormiiaiis praestiti
Ex quo, Paler, in auribus regis Anglorum com- juramenli, et consiictudinum perversarum , et non
minationis apostolicae tuba persomiit, et tam sibi,i exaci-jecautionis iu coronalione novi regis, eamdem
qiiam terras suse severilatem Ecclesiae credidit im- senteniiam in praefalumarchiepiscopum et episcopos
inincre, nobiscum pacem fecil, promittens firmiler, infligatis, eo quod in provincia noslra, nobis pro
quod de tota mandati vestri coniinenlia non ioiaa justitia et liberlate Ecclesiaeexsulantibus, coronaiio-
praeierirel aul apicem,quin eain penitus adimplerel. iiem hanc exercerepraesumpsiicumomnibus consiet,
Cum aiiiein sic declinassct lurbinem senlenliae iin- quod Ecclesia nostra per multos annos coronandi
ntineutis, in quibusdam arliculis a paclione resiliit,>, regis possessionem habuit, et quod ea non debuerit
subtrahens nobis adhuc quasdam possessionesEccle-._ sine judicio spoliari. Sic enim ad gloriam Dei, et
siae, quas decessor noster in omnibus diebus vitae JC honorem apo^siolicae sedis speramus prsesumplionem
suae inconcusse possedit, et nos exinde, donec inn tantam facile et commode posse puniri, el pact
Anglicanam Ecclesiam tempestalis hujus procellaa Ecclesioe nulluin ex hoc afferri iinpedimentum.
surrexil. Promitlit tamen inlerdum , cum superr Necessarium quoque dicimus, ut domino regi scrl-
PATBOL,CXC. 16
m S. THOM.C CANTUAR.ARCHIEP. m
biiiis affcctuose, quia ad noc in upecula totius Ec- A quod Dens novii, qoseiinius ad gloriam noslram, qn'
clesiae Dominus sedem aposlolicam ordinavit, 111 iilinam pasiorale non suscepissemus offirium!
pro-
omiiium lidclium causas examinel, et pro meiilo cul dubio morte aeterna aut plurimis plenum angu-
in relribuiione pcenoe aut praemii respondeat uni- stiis; sed ul in diebus nostiis et veslris frequenter
vcrsis. ldeoque neminem debere lurbari, si ea di- emergeniiuin schismatum praecidatur occasio, et
ctanle, quilibel iu sinu collig.it causam siiam, ne Anglicanae Ecclesiae perpetua vestro beneficiopax
coram angeiis et hoinrnibtisex causa indisciplina- rcddaiur. Hoecvobis dicimus coram illo, qui utrius-
tionis miltatur in ignem aeternum. Regi plurimum quc noslrum judex est, et cui tenemur deomnibus
iletulislis, sed licet ei pcperceritis, dissimularc i;on reddere rationem. Ille vobis inspiret, et doceat quid
audetis cxcessus et criniina sacerdolum. Ad baec polissime facere debeatis.
quia vcremur, ne pax recens ex variis causis impe- Audistis agonem nostrum, sed, ul nostralum pro-
diri valcataui turbari, suspensionem autexcommu- verbio dici solel, solus ille, cui vicinatur ignii, sen-
nicalionem episcoporum noslroriim, qui ad Dei et tU ardorem. Credimus nos in Angliam profecluros,
vestrum honorem, quod in verbo ejusdicimus omnia ad pacem, an ad poenam, nobis incertum est; sed
pro viribus ex conscientia referemus, si placet com- divinilus ordinalum, quae sors nos exceplura sit.
mittatis arbitrio,excipientes, sivisum luerit, el vestro B Ideoque paiernilali veslrae commendamus animas
judicio rescrvantes archiepiscopum Eboracensein, nostras, gratias agenles vobisel aposlolicoesedi super
qui malorum omnium incentor el caput est. El omnibus consolationibus, quas nobis et nostris in
qiianqiiam Londoniensis episcopus signifer tolius lanlo nccessitalis arliculo ministravit. Proelereano-
biijus seditionis, ne scliisina;is dicamus, exstiterit, verilis indiibilanier, quod venerabilis frater noster
rogamus, ut nobis lam illi, quam Saresberiensi epi- Bariholomeus Exoniensis episcopus a culpa prx-
scopo liceat misereri, si sine scliismatis inslaiiralionc sumptoecoronationis immiinis esi, el sub hac lem-
juxta mandattim vcstrum piiniri non possunt. Et pesute ab adversariis Ecclesiae propter justiliam
quia praccepistis, ut in verbo lioc juxta consilium multa susiinuii.
C.lirisiianissiiniregis Francorum procederemus, re- EPISTOLA XXVII.
primendo vel ostendendo litteras vestras, sicut pro-
cedimus de consilio ejus, moneiilis, ul speciales lil- ADELMDEM.
tcras impelremns a vobisdc suspensione Eboracensis Venerabili palri et domino iii Christo charissitno
s;riela?sioiieregis,etalias deexcommtinicalione duo- ALEXANDRO Dei gratia summo potuifici THOMAsCan-
ii)m episcoporuni, el terlias de omnium suspensione . luariensis Ecclesioe humilis minisler saluiem et
cpiscoporum. Hoc etiam impelrato, ul singulis uta- omnimodam cum summa devotione obedientiam.
mur, prout tempiisexegeriletnecessitas causae.Flu- Quam juslis et quam honesli-sconditionibus cum
ctuat enim, licel ad portiun venisse videatur, Ec- doinino nostrorege Anglorum pacem fecerimus, ad
clcsia Anglicana. Et nisi rex ei promissaepacis con- vestram notiiiam tam ex noslra, quam multorum
diliones implcverit, necesse habei, ul adversus insi- ihtermeantium relalione credimus pervenisse; et
diasmnlignanliuiii.et pei'scciiiorumiiicursiis,mnnia- qualiter idem dominus noster resilierit a paciis et
lur armis el prolectionis consolationis vestroa.Quod promissionibus suis. Quod tamcn iion lam illi credi-
quidemiia fiet.si lilteiis vestris praecepcritis veneramus imputandum quam sacerdolibus Baal et falso-
bili fralri noslro domino Meldensi, et probaloereli- rum filiis proplielarum, qui tolius discordiaeincen-
giunis viro B abbali S. Crispini Suessionensis, lores ab inilio exstiteruut. Sed horum omnium pri-
(jiiatenusregeni conveniant, ut possessionesEcclesi», micerii sunt Eboracensis ille et episcopus Londo-
et daiima nosiris et nobis illala restituat, sciturus nieusis, qui quondam, ciim essetis Senonis, a vobis
bcveriiatem ecclesiaslicam exercendam in ipsum ct redeuiites,domiiio rege nondum aditovel audiio, nos
lerram suam, uisi inandalis veslris optemperaveril. in curia clemenliae veslrae pedibus assislentes pos-
Ei si ncc sic duxerit acquiesccndum, conferte nobis, ]D sessionibusnostris spoliare non limuerunt, cum illis
si placei, auctoriiatem, quam domino Rolhomagensi indubilanler conslarel nos duarum .appellaliouiim
comulisiis, elepiscopo Nivernensi, auleliam amplio- causas apud vos exercere, nipole qui appellati era-
rem, quia quanio ille poienlior ct ferocior esl, tanlo mus ab archiepiscopo Eboracensi et tam illuin quam
ad ipsumvincieiidumeirepiiniendumarcliora vincu- coepiscopos nostros appellaveramus ab iis ilidem
la magis necessaria sunt et durior baculus. Praelerea appellati. Cum ergo bi Balaamitarum signiferi ,
qu:a tiirbalionibus hiijusmodi seminarium et fomes nos ciiin domino rege pacem fecisse audissem, assn-
cxsiitit.quoilEboracensisEccletia matri suaeS. Can- cialis sibi Saresbcriensi el aliis cotnplicibus suis,
tuariensi licclesiae subtraxit obcdieuliam, redinle- circuierunt niare etaridam, ut initam pacis rescin-
grate, si placel, Ecclesiae Anglicanaeunilatem, prae- derent uiiilaiem, per se et per alios domino regi ci
cipiemlo, qiiateuus omni appellatione et occasione suis suadenles concordiam regno inutilem et inlio-
reinola, Eboracensis arcbiepiscopus et ecclesia sua iiestam esse, nisi donaiionesEcclesiarum nostrariini,
nosiroe jure primatus obediat. Quod si deccssorum quas rex feceral.siabilcs manerenl et nos cogeremiii
vestrorum vestigiavoluerilis imitari, liquel faciendum regni consiieluiliiies, super quibus inler nos esl oria
esse regislriscorum diligcnlcr inspeclis. Neque hoc, coulenlio firmiler obscrvare. Adeoque profeceruul
485 EPISTOLJ- AD ALEXANDRUMPAPAM. '85
j denunlians eis ex parte domini regis, ne nos aut
in perveisilalibus sttis, ut eorum instinctu domintis A
rex omnes reditus noslros et nostrorum post pacem nostros loederent, quia hoc essel ipsum regem, cuiii
infesto beataeMariaj Magdalenae faclam usque ad quo pacem feceramus, nota proditionis inumv,
feslum beati Marlini absluleril, tunc deinuni nobis , persuasitque eis, ut ad nos accederent inarmati. Ilii
reddens domos vacuas et horrea demoliia. Clerici tamen, quia Simonem Senonensem archidiaconum
tamen sui, scilicet Gaufredus Ridel archidiaconus nobiscum adduxeramus, qui amicos, quos hnbel in
noster et Nigellusde Saccavilla duas ecclesias no- Anglia decreverat visitare, exegerunt ab eo juramen-
slras,quas de manu laica acceperunt, adlmcdelinent tum fidelilatis, quo se regibus noslris contra omnes
occupatas : et ipse plures Ecclesiae noslrae posses- honiines obligaret, nec vos excipientes, nec aliuni.
siones.quas se inpacis reformationepromiseratred- Sed nos non permisimus, ut talis obligalio proesla-
diturum, nobis et Ecclesiaenostrae reddere contra- relur, veriti ne clerus regni ad simile jtiramentum
dicit. Et licel aliter, quam ipsum deceret, conlra cogeretur auctoritate exempli, si domeslici nostri
pacta sua, ut pluribus nolum est, vcrsaretur, nos obligaliones hujusmodi proestitissent. Quod ulique in
tamen enormia damna Ecclesiaeet irreparabilia vi- dispendium sedis apostolicoe, ut auctoritas ejus eva-
dentes, et praecaventesgraviora, noslro et domino- cuetur aut minualur, in regno moliunlur saepediclus
rum cardinalium praeeunte consilio, ad Ecclesiam B ' Eboracensis et Londoniensis el Saresberiensis, et
nostram laceralam et conculcatam redire decrevi- complices sui. OITicialesvero qui jtiramentum ex-
mus, ut si eam non possemus erigere el reformare, egerant,paucioreserant,quam ut nos possent contra
saltem cum ipsa pereuntes, confidentius pro ipsa volunlalem nosiram in eo Ioco ad aliquid cogere,
praesentesspiritum redderemus. Quod cum illi nuntii eo quod populus rediiui noslro gandens, si vircs
nosiri certius didicissent, ambiguum est, quid veriti pararenlur, fortior eral. /nde ad Ecclesiam nostram
consilium iniverunt cum oflrcialibus regis, el scele- venienles, cum magna devolione a clero el popnlo
raiissimo illo filio perditionis Randulpho de Brcc, recepii sumus, licet intrusi adhuc violenler incubent
qui in EcclesiamDei publicaepolestaiis abutens viri- ecclesiis noslris, in quibus in omni peste el vexa-
Itusjam per septem annos licentius debacchatus esl. tione Ecclesioeproecipuisunl Gaufredus Ridel, archi-
Decreverunl ergo, ut armata manus porlus maris, diaconus noster, el Nigellus de Saccavilla clericus
ad quos nos venturos suspicabantur, mililum et sa- ejus; qnorum aller, seilicet Gaufredus, occupat ec-
tellitum cuslodia et diligentia observaret, ne lerram clesiam de Otleford, alter, videlicet Nigellus de
possemus intrare, quin omnem supellectilem noswam Saccavilla, ecclesiam de Herges, quas cum fructibus
curiosius perscrutarenlur, el o.nnes lilteras, quas perceplis nobis et clericis noslris querum sunl, ex
^
iinpetravimus a majestale veslra, nobis auferrent. mandato veslro reddere debuerant. Praecepisiisenim
Sed nutu divino conligit, ul machinamenta eorum domino Rolhomagensi et episcopo Nivernensi, nt
nobis per aniicos innotescerent, quae impudentia eo- eos absolverenl accepto secundtim morem Ecclesi.e
rnm ex nimia proesiimplione non paliebalur esse sacramenlo, et praeciperenl auctoritate vesira nobis
abscondila. Narn saielliles, quos proediximus,armali ecclesias cum fructibus resignari. Poslquam vero ad
lillora circuibant, gressus suos dirigenles, prout eis Ecclesiam nostram venimus, inconlinenli nos adic-
jam dicti Eboracensis, et Londoniensis, el Saresbe- runt olficiales regis, denunliantes ex parle ipsius,
riensis episcopi dictabant. Elegerant enim ad ex- sicut eos dominus Eboracensis, el Londonieusis, ct
seculioiiem lmjus malitiae, quos nobis noverant Saresberiensis episcopi informaveranl, ul su pensos
maxime esse infeslos : scilicet Randulpbum de Broc, episcopos et excommtiniraios absolveremtis, quia
Raginalduin de Warenne, Gervasium Cantiae vice- qttod contra eos facliim fuerat, in injuriam regis
comitem, qui palam minabanlur se, si forte proesu- redundabat, el in eversionein coiisiieludiiiuin regni,
mereinus applicare, nobis capul ampulaturos. Saepe proiiiiitentes episcopos provinciae nostrae posi abso-
dicli vero episcopi Cantiiariam veneranl, ut si sa- Ititionem venturos essead nos,et juri sesalvohonoie
lellites publicaepolestatis non insanirent salis, eos jj
; regni libenter parituros. Nos autem respondimus
amplius insligarcnt. Itaque consiliis eorum dili- non esse judicis inferioris, ul superioris sentenliam
gentius exploratis, una die antequam mare ingrede- solvat, el qtiod nulli hominum licet infirmare, quod
remur, praemissoesuut lilteroe veslrse; sed et illae, apostolica sedes decreverit. Quia tamen illi inslan-
quibus Eboracensis suspendebalur, el Londoniensis tius perurgebanl, el minabantur dominum regen,,
et Saresberiensis revocabantur in sententiain ana- nisi eis acquiesceremus, mira el stupenda faclurum,
ihemalis, eis traditoe sunl. Die sequenti navem diximus eis, quod si Londoniensis et Saresberiens'»
ascendimus et in Angliam pervenimus navigatione episcnpi jiirarent coram nobis in forma Ecclesiae, se
felici, adducto nobiscum ex mandato domini regis vestro mandato pariluros, nos pro pace Ecclesiaeet
Joanne decano Saresberiensi, qui armalos, qtios reverenlia domini regis cum consilio ipsius, et do-
praediximus, vidit, non sine dolore et rubore acce- mini Winloniensis, et aliorum fratrum noslrorum,
lerantesad navigium noslrum,.ut adventantibus vim subjiceremiis periculo, et faceremus quidquid salva
inferrenl. Praefatus ergo decanus limens, ne si quid reverentia vesira, et eos tanquain fralres in Cbristo
nobis aut noslris mali inferretur, in domini regis cbarissimos diligeremus, el in omni mansuetudinc
redundaret infamiam, obviam processit armaiis, et humiliiate traclaremus. Quod cum episcopis ab
iS7 S. TIIOM.C CANTUAR. ARCIIIEP. if,8
ini«rmeantibus referrctur, respotulit Eboracensis, A.Paiiperibus
; his qni urgenie necessitate, sicut a viris
quaerens sedilionis consorles, et scbismalis incen- plenis lide didicimus, ad scdem aposlolicam coiifu-
tores, jurameiita hiijusiiioili, nisi clevoluntatc regis genml, nunc demum denles et ungues infixit, nec
non debere ptaeslari, pracserlim ab episcopis, quia desistel quin spoliet, maclet el perdal, nisi iis cle-
crat contra digiiilalein principis ct consucuiilincs mentia domini papoe et nostra subveniat, et quia
icgni. Ei vero ex partc nostra responsiim est, quod veslroevirlutis est cl consuetudinis liberare paupe-
ndem episcopi anlea a nobis excommunicaii fuerant, rem a potenle et egenum a diripientibus eum, cau-
ct non nisi praesiito juramento, cum nos multis sol- sam praesentium pielali vestrse attenlius commen-
icitationibus interpellasseut, absolvi mcruerant. Et datnits, rogantes quatenus illum apostalanlis angeli
si nostra scnteiilia sine juramento episcoporum imitatorem dejiciatis et eliminetis, ne polluat ulte-
solvi non debuit, multo niinus veslra, quae longe rius sanctorum Sancla. Ecclesise Dei nulla major
forlior est, et incomparabili nobis et morialibus potest evenire calamitas,quam si io eam insiirgaiii,
cimclis auclorilale subuixa. Ad quam responsionem, qui ci pro dcbilo orfrcii debtieranl patrocinari, et
feicutnobis rctulere qui praesenlcs aderanl, cpiscopi pro ipsa in arliculo necessilatis ponere animas suas-
adeo moti sunt, ut decreverinl venire ad nos, et Sensit hoc ab annis piuribus Ecclesia Anglicana, in
secundum morem Ecclesiae recipere abs.olutionem,B 1 qua vix invenitur iniqtiiias quae non egressa sil a
noii ducenj.eslutiim, ut pro conservandis regni con- senioribus, qui vidcbantur regere popiilum, et ab
suetudinibus Ecclesioe sc opponerent, el impugna- his qui Ecclesiae beneficiis nulrili provecti sunl et
rent apostolicas sanctiones. Sed homo pacis inimi- ditali; adeoque jam impudenlissimus error invaluil,
cus et Ecclesiaeturbaior Eboracensis dissuasit, con- ut ponlifices Evangelium erubescanl, et glorientur
sulens ul potius adircnt dominum rcgcm, qui eis se carnificium exercere, non tainen pecora immo-
semper pairocinatiis esi, et nuntios mitierent ad lantes, sed fratres suos pro quibus Dei Filius immo-
novuin regem, qui pcrstiaderenl ei, quod euin delalus est Chrislus. Nec timenl ut requirantur lircr.
ponere volumus, cum nos, Deo tesle.si ipse Ecciesioe ab iis, speraules iu muliiludine divitiarum stiaruui
prolulurus est, mallemus eum non modo uiiiim re- et praesumentes <le familiaritale s;eculariiim po-
guum possidere, sed amplissima et plura regna ter- tesialum. Nam si quis Palrum velit imitari vestigia,
rarum. Hujus vero legalionis signifer esl archidia- et in uperibus suis episcopi faciem coneiur expri-
conus noster, nam Eboracensis el duo praefati epi- mere, statim non modo coiiiempitii, risui, sed et
scopi citius transfretarunt, ut quod Deus, avertat, plurimis periculis patet : caeteris lameii oiimihiis
circumveniani domiiiiim regem, et adversus Eccle- graviora sunt quae a falsis fratiibus inferuntiir. Quis
siain exacerbent iram ejus. Fecerunt aulem evocari eorum signifer sil, quis fuerii inier regmim et s;i-
senas personas vacantium ecclesiarum, ut consilio cerdolium auctor discordioe, quis exslitciil rancoris
eortun conlra canoiics coram rege, in alieno regno, et lotius perversitatis incenior, perspicuum est ab
fratribus suis absenlibus, celebreut eleclionem epi- operibus suis, sed quia nos causa illa contingii,
scoporum provinciae nostrae. Quod si sic eleclos injurias et damna EcclesiaeDei ct nobis et nostris
iiolucriiuus consecrare, videniur sibi habere causam illata illius reservainus examini, qui ail: Mihi vin-
seininandi discordiam inler nos el dominum regem. dictam et ego retribuam , et vestro queni consiiluil
Nihil enitn esl, quod niagis limcant, quam pucem dominum domus suae el principem omnis possessio-
Ecclesioe,ne forie vidcantiir opcra eouiiii, et corri- nis suae. Inlerim vero causatn fratrum de Novo
gaulur excessus. Coelera plura supplebit minlius, Burgo et clericorum qui cum ipsis ad pedes ma-
quae ne taedium parerel, scheduloe non censuinius> jestalis veslrae confugiunt, palernitali vcslrae afen-
inserenda. Vos, si placet, preces noslras clemenler lius commeiidamus, rogantes quatenus eos, sictil a
audile. Valeal in aeternuni sanctitas vestra, cbaris- viris probatae fidei accepimus, injuste oppressos
sime Pater. dignatio miseralionis consoletur. Nisi enim pieias
EPISTOLA XXVIII. D veslra subveniat, religiosis domibus, proul vobis
ADEUMUEU PROFRATUIBCS DENOVO BURGO. viva voce pienius referent, excidium immiuet, nec
diu stare polerunt anlc faciem tribulantis. Iterato
Qanta mala sanclis viris fecerit, etjugiter faciat
eiiim conlra Allissimum se Lucifer erexil; ponens
Eboracensis archiepiscopus, tumamultis, lum a sedem suam ab
latoribus discrelionem veslram cre- aquilone, ibidem Chrislum mutila-
proescnlium . turus , quia tolum occupare 11011 poiest imperium,
cliiiius audivisse. Augct audaciam hominis quod nisi vicarius Peiri occurrat in Spiriiu et virtute
hactenus omnia pro libilu gessit, impune credens Eliae conterens malleum universoe terrae.
iiniversa licita quae videl inulla. Nec credit judicem
csse in Israel, qui super tol tantiset tam inanifestisi EPISTOLA XXIX.
excessibus nunquam venire visus est in judicium,> ADOMNES CARDINALES.
aut mirabilium suorum reddere ralionem. Conlidit Venerabilibus dominis suis, et Patribus, universis
in multitudine divitiarum quas supra modum con-
episcopis, presbyteris, diaconibus, sanclae Romaiioe
gcssit, augens, Ecclesiae Dei gratia cardinalibus, TIIOMAS,eadem
S<po(ui(, reclc, si non quocunquc modo rcm.' graiia Canluariensis Ecclesias niinister liumilis,
481) EPlSTOLiE AD CARDINALLS. 4CO
Uiiser ac miserabilis eisul, salutem, ac debitum per A alius incarcerando, alios trnncaiido. aliis eruendo
omnia famulatum. oculos, cogendo alios ad duellum, alios ad examina-
Misero verba facere grata liaud esl facile, mise- tionem ignis vel aquae, episcopos eliam non servare
rabili servare modiim in dicendo, sane diffrcile. metropolilano suo obedientiam , minores clericos
Detur ergo, pelimus, indulgentia niisero, miserabili pranlalis suis non obedire, non babcre se excommu-
vciiia. Crediinus vos, Palres sanclissimi, divina nicatos, cum rite fuerint excommunicati; imo.quod
iuspirc.ile gralia, ad hoc in suinmo fasligio consli- deterius est, omnimodam lollit Ecclcsiae liberlatem,
tutos, ut removeatis injustitias, praesumptiones ad instar grandis illius schismalici oppressoris vestri,
abscindalis, laboranlibus in sacerdotio benigne qui quoeril fiinditus eviscerare Ecclesiatn. Si liaec
subveniatis, opprobriisque cl calamii.nlihiis eorum liunt impune a rege nostro, quid fiel ab ejus bxre-
nullaleiius locum exhibealis, sed oppressis grava- dibus? Quid sustinebitur a successoribus vesiris?
tisque feralis auxilium , calumnianles rcprimalis Attendile , quoniam crescunl quolidie mala, cre-
durius, opprimenles gravissime puniatis. Non eitim scunt occasiones et ingenia malorum. Deus bonc,
perturbare perversos, non resislere persequentibus faciclne ista impune? Non hac via Christus in-
Ecclesiam, nihil aliud est quam fovere. Consenlire cessit, non aposloli, quorum imitalores esse debe-
nanique videlur occulte, qui manifesto facinori nori " lis , et nos vobiscum. Quare receditis a viis Do-
obviat. Intelligimus inde non aliter vobis licere , mini, in quo esl vobis fiducia? Verendum est ne,
quam ul omnes conatus vestros huic causae nostrae, quod absil! contriiio et infelicilas sit inviis ve-
quae inier regem noslrum et nos, imo inler vos et slris, ne viam salulis non agnoverilis, quod non
ipsum praecipue versalur, in qua universalis salus sil limor Doiniui in veslris oculis. Quis eripiet
iufesialur Ecclesiae, ofiiciosissime de coelero impen- vos de manu tribulanlis?Quisliberabit vos debellusa
datis. Inieratis cum ipso certamen, erat vobis jam faucibus , quae jam in januis est, ut vos absorbcat,
in limine victoria, si non religionis vestrae circum- oiiines, si non Deus ipse? Cerle non argenlum, non
venissel auctoritatem, sicut creditur i perilis, prae- aurum, non humana gratia, non favor principum.
dicalura transeunlibus, allirmalur abhis, qui regis Nolile ergo, nolite confidere in principibus, nec in
iniiraa noverunt arrtius, capliosa calliditas, falsa filiis hominum, in quibus non est salus : tlaledicius
spes pacis, quae potius exiorqueiur a lyrannis prse- enim qui confidit in homine, qui ponit carnem bra-
paraiione certauiinis, quam legationis licitalione. chium suum. Faciie, domini mei, facile aliis, quod
Praeparatione eniin belli pax obtinetur. Digna cerle vobis desideratis a Chrislo fieri, ut evadatis pericu-
peena huic miserationis vestroe viscera claudi, qui P f lum, quod est e vicino. Eadeni enim meiisura reme-
libcrtatem Ecclesiae quaeril exstinguerc. Decel ergo tielur vobis, qua ipsi mensi fueritis. An nescitis,
vos esse vacuos ab omni ofTensa, ab aliena gratia quoniam argentum vestruni projicietur foras, aurum
penilus libcros, si recte tractatis aliena negotia, si vestrum erit in sterquilinium, argenlum et aurttin
loquimiui veiitalem in populo; si diligitis, qui faci- non poterit vos liberare in die furorisDomini. No-
lis judicium in geute. Dominus enim dicit: Diligite' lite ergo, nolite thesaurizare vobis irain in die ir»,
justuiam, qui judicatis terram. Ipsa utique ubique sed thesaurizale vobis thesauros in coilo, resislemlo
diligenda, ubique est observanda. Sola enim ipsa oppressoribus, subveniendo oppressis. Alioquinjudi-
operalur pacem, el conserval. Unde Isaias : Erit cet inter vos cl me, et coexsules ineos , orphanos,
upus juslilice pax. El David in Psalmo : Juslitia et viduas, infantes in cunabulis, coeterosque onnies
pax oiculatat tunt. Araant enim se haec duo eate- clericos et laicos Deus ipse, apud quem non est per-
nus, ut qui facit justitiam, pacein inveniat, nec sonarum acceptio : requirat ipse sanguinem mor-
uliter. Sic ergo agile, sic observate justitiam, qui- liioruin meorum de maiiibus vcstris, el vindicct
bus judicandi potestas credita cst, ut cum venerit simulationem istam , qui sedet in Excelso juslus
jusius Judex, reddens unicuique juxta nierita sua, Judex, considcrans dissimulationes vestras et inju-
pro bene observala juslitia digna vos mercede re-1D siitias, redditurus unicuique vestrum, prout gesserit
niunerel. mecum , sive bonum, sive maluin.
Quid plura? Hac in summa reduco vobis ad Exposuislis quippe nos, eqiiidem immerilos, si-
iiieinoriaui, qiioniam serius parva sciulilla fuit iu gnumad sagiltam, ut nec jacula jaculanlis, iindiquc
Alexaudria, sed quia dissimulante justitia non est in nos prcssi, valeamus elidcre, nec evadcrc possi-
sialim oppressa, ejus totum orbem fere ilamma po- mus, nisi in potenti manu Dei, jaciemiuin sagittas.
pulata est. Ei, ut veniamus ad rem, dicite, Patrcs Fecislis nos opprobrinm omni transeunli, subsann a-:
sanctissimi, qua conscienlia dissimulalis injuriam lionem viciniS nostris, derisum his, qui in circiiiltt
Cbristo illalam in me, imo certe in vobis, qui Cbri- noslro sunt: ulinam non vos ipsos! Deus bone, quis
sti vicem gerere debetis in lerra ? Nonne causa mea erit decailero vigor in membris, si capitis ipsius
similis veslroe est.imo penilus vestra? An simulalis robtir emarcueril? Jam certe clamitaiur iu plateis,
vos ignorare, quod rex Anglorum occupavit, et praedicatur per civilates et vicos, quia non fit jus-
singulis diebus occupat possessiones ecclesiaslicas, lilia Romaedepotenlibus. Utquid sepitis vias nostras
liberiatem Ecclesiaesubvcrtit, extendit manus suas spinis? Cur objicilisnobis offensionis lapidem? Quid
in christos Doinini,pa55imct sinedelectu in clericos, tollilis nobis omneni nostram auctorilatem, ne vin-
*9l S. TIIOMJECANTUAR.ARCHIEP. ist
dicemus injuriam Christi, ne redimamus damua die-- A EPISTOLA XXX.
Tum noslrorum, quibus nemo succurrit, ne com-
ADALBERTUM PRF.SBTTERUM.
penseraus Ecclesiaejacturam, prout nunc possumns,
ecclesiastica saltem censura, ne silentio convalescatt TBOMAS Cantuariensis archiepiscopus ALBERTO
inconcussa impunitas, sed prodeat in lucem taniae> presbytero cardiuali, salutem et debitam reveren-
concussionis auctoritas, tam affectataepraesumptio- tiain.
nis ultio merila, ut appareat tempore postero, tami Nil nobis hac tempesiate jucundius dari possei,
enormia, tam detestabilia, uullalenus impune, sed| quam veslrae copia praesentiae, ut de statu nostro
immeriloatlenlatafuisse. Cerlum tenele, exspeciatio( conferre possemus ad invieem, et vestrae discretio-
isia plurimum habet periculi, saluiis nihil. Alias cunis consilium reportare, quod in omnibus vivax et
randus est is morbus, si non eo per dissiinulalionem , efticaxsumus experii. Jucunda, inquam, nobis es-
•vestram vultis inflci reges universae terrae. Dulcisi set hiijusmodi collaiio, quia perquam necessaria.
enim est omni lyranno amara servilus Ecclesiae,nec, Paucos enim vel nullos apud nos reperimus, qni
lolli facilis, si non fit ei citissime ipsa sua dulcedo, puroB veritalis tramile non claudicanles incedani,
amara severitate jusliliae. Eo jam pervenlum est, utI .. qnasi non magis quae sua siiut quaerant et curenl,
sequatur re\ nosler etiam Siculos , imo cerie proe- . " quam quaeJesti Chrisii, studenies potins lerreno
cedat. Curritur undique a clericis Angliae ad suam, regi placere, quam cmlesii displicere formidanies.
curiam, fiunt curiales capellani, sub oblentu isl», Loquimur nobis tanquam speciali patrono et amL-o
aslringuntur jurisjurandi necessitatc, ut vel sic in, lidelissimo , non verenies animum nosirum robis
terra sua liberius oblineat de coetero, quod hoc, aperire medullitus , ut laineii quod diciinus, ad
tempure de volunlaiesua pro jure constiluit. Itur. aliain non transeat audientiam, in tide et di-
cursim in dispendium Ecclesiaenon reparabile, cuin, leclione suppliciter obsecrantes. )n tot et tantis
sil nemo, qui currenti non cedat, qui redarguat de- apud nos sanciae Ecclesiae libertas impiignatur,
linquentem efflcaciler, qui ptiniat ejus utiliter e\- ut vix ad videndum sufflcere possiinus vel ao-
cessum. Qnid erit nobis et vobis ulterius in terrat diendum. Emergunt quotidie nova, el prioribus
illa, si celerius non occurratur huic lanto periculo, inaudita saeculisexiguntur. Iinponiiur sileniium legi-
si non relundatur acrius hujus tam enormis novila- bus, et regula canonum a sorte Domiai penilus
tis periculosa proesumptio,vos ipsi judicetis. Dispo- exclusa, novis legibus subjiciunlur clerici, et pro
stieram certe animam meam in hac parle liberare, voluntate laicae poleslatis agilaiiiur. Scimus qitia
«irililer subvenire periculo, si non bujiis facli me, _ dominum regem lenere diligitis el fideliler, ideoque
fj
sicut credimus, immerito aeslimasselisindignum. manifesliusvobiscumloquiinur,uiacriuscondoleaiis.
Indulgeat Deus hoc facientibus. Erat mihi quippe, Diflicile et longjim est omnia scriplo complecli,
cum ipso facilior ad pacem accessus, si, quod absit! ; ideoque magislrum Henricum, fldelemel familiarem
sine vobis Ecclesioe discriraina dissimulare curas- veslrum et nostrum, ad vos transmittimus, qui se-
sem. Verum, quidquid mecum egeritis, quidquidI cundum quodvidit et audivit, rerum seriem gesiarum
agalis, per misericordiam Dei nihil fu a me sine. vobis plenius exponet. Cui, si placet, credite lan-
vobis, nihil in proejudiciumEcclesiae, si vita comes quam nobis. Si tamen iieri posset, mallemus in
mihi succurril. Hanc viam elegi, hanc, Chrislo duce, propria persona noslra vos visitare, et vivas a vobis
non mulabo senlentiam, haecesl enim inilii via sa- audire et reddere voces, quam aliler. Niilluni, nisi
lubris. Haecvobis scribo, non ad indignallonemali- Deus dederit, nobis adest consilitim, quia intcr bar-
quam, novit Deus, qui scrulalor est cordium , sedI baros nobis esset melius servire, quam hsec mala
ad cautelam, ne veniat super vos dies Domini, sicutl diebus noslris in sancta Ecclesia videre. Valete,
fur, dies ultionis qui nemini parcit. Credite ergo, charissime domine.
niihi iideli vestro peromnia, dilectissimi domini, EPISTOLA XXXI.
resumite vires, acciugimini gladio verbi Dei poten- D
ADEUMbEM.
lissimi. exerile gladium beati Peiri.iiijuriam Clirisli
vindicate et suorum, nulli parcat oculus vesler, fa- Utinam, dilecle mi, aures vestrae sint ad ora
cile judicium et juslitiani sine dilatione omni pa- nostratum, et audiant illa, quaein ignominiam Ec-
tieuli injuriam. Haeceslvia regia, haec est via quae, clesiae Romanaecantilanlur in compilis Ascalonis!
ducitad vitam. Hac vobisiiicedendiimest, ut scqua- Aliquid consolationis novissimi nuntii noslri vide-
mini vestigia Christi, vestigia aposlolorum, quoruin banlur a sede apostolica retulisse in litteris domini
esiis vicarii. Non simulalionc, non ingenio regenda papae, sed earum auctoritas evaeuata esl missis a
est Ecclesia, sed juslilia et verilaie, quoe se obser- Jatere litieris, ut in perniciem Ecclesis Satanasr
vanlem liberat ab omni periculo. Hoc facite, et ba- absolverelur. Soluli siint enim apostolico mandalo
bebitis pro certo Deum adjutorem, nec timeatis Londoniensis et Saresberiensis cpiscopi, qiiorum
vobis de coeteroquid faciatvobis homo.Bene valete, alter incentor schismatis, et lolius malitiaj artifex,
ut bene sit nobis, et toli Ecclesiae. ab initio dignosciiur exstitisse, et tam Saresberien-
sem, quam omnes, quos potuit, in crimeii inobe-
dienlix impegisse. Nescio qiio pacto pars Doiuiiii
m EP1ST0L.C AD CARDINALES. 49«
semper mactatur in curia, ut Barabbas evadat, et A i EPISTOLAXXXUI.
Ciiristus oceidatur. Auclorilate curiaejam in linem ADEUMDEH ET THEODWINUM.
sexli anni proscriplio nostra, et Ecclesiaecalainitas TIIOMAS Canliiariensis archiepiscopus ALBERTO et
protracia est. Condemnanlur apud vos miseri, exsu- THEODWINO cardinalibus.
k>s, innocentcs, nec ol) aliud, ut ex conscienlia Ecelesiaa molestias et innocentium afflicliones,
loquar, nisi quia pauperes Christi sunl el imbecilles, miserias eorum, qui zelum Dei babeut, tanlo vobis
et a juslilia Dei recedere noluerunr: absolvuninr acerbiores esse.non dubilamus, quaitto vos pro certo
e regione sacrilegi, el liomicidae,raptores, impoeui- noviinus inslilutis aposlolicis familiaritis el dulcius
tentes, quos mundo reclamanle, nec a Petro, si adbaerere. Et quicletn Ecclesia Dei starenon poierit,
praesideret, apud Deum absolvi posse, libera voce, si in ruinam ejus proui sunt, qtiibus inctimbit illiits
Chrislo auctore, pronunlio. Ail enim in Evangelio procurare salutem. Si enim pastores amore aut odio,
secundum Lucam ; Si peccaverit in le frater luus, cupidilate aut negleclu, spe aut metu temporalium,
increpa illum; et si pcenilenliam egeril, dimitle ilti. locum suum deserant, aut vitiis cedant, reslat ut
Ei si seplies in die peccaverit in te, et septies in die eoriim candelabrum moveatur, et populo fiant in
conversusfueril ad te, dicens, pamitel me, dimilte ilti. laqueuin et ruinam. Unde ut coram Deoloquamur,
Nunquid otiosa sunt verba Chrisii, qttibtis ait : Si " quem judicem exspcctamus, et invocamus utjudicet
paniientiam egerit, siconvenus confileatur, dicens, causam siiani, licet doininumnosirum regem Anglioe
paeuiletme? Nequaqtiam de oliositaie verbi reildi- plurimum dilexerimus, et ex tolis viribus anlc im-
iurus est in die judicii ralionem, sod polius eos posilum sacerdotium ad nutum servierimus, sine
damnaluriis, qui contra formam,quam dedil, iniquos conscieniia tamen criminis, ex hoc ei in injtiriam
sineconfessione et puenilcnlia vanis absolulionibus Dei et conculcalionem Ecclesioenolentes consenlire,
jitstilicare praesumunt, et vivificare animas, quae non pro Deo nos opposuimus, malenles ipsutn offeudendo
vivunt. Certe si res ablala reddi polesl, el non red- revocare ad veniam, quaiii adulando praecipitare in
tlilur, non agitur poeniientia, sed fingitur. Profecto gehennam. Causa quam conlra nos exercel, inter
Spiritus sanctus, ul scriplum est, effugiet ficluin, ipsum et Deum est, quia nos nihil aliud ab eo quaeri-
quoniain ipse veritasest, etnon figmenium.Obliget mus, nisi qitod Ecclesiaesuaeoetemo teslamenio pro
se, qui audet, nec veuturi judicis formidet senten- eaiiisusceplacarne immortalis reliquit Deus. In fide
tiam. Raplores, sacrilegos, homicidas, perjuros, ergo et charilale Christi, ipso teste Chrislo, suppli-
sanguiiiarios, etschismaiicosimpcenitenlesabsolvat; camus vobis, ut exsurgalis iiobiscum in auxiiium
ego quaeEcclesiaeDei ablala sunt, iinpcenitenti nun- Ecclcsiac naufraganiis, el aucioriiaie, et prudenlia
quara remittam. Nonne noslru, aut potius Ecclesiae vobis cullata occurrile honiiiii buic, cui nullorum
spolia sunt, quaenuntii regis cardinalibus et curiali- successuttm copia suflicil, si Ecclesia Dei gaudet
bus largiunlur et promiltunl? Quae iuiquilas mani- liberlate. Si nobis aut nosiris non credilis, inter-
festaest,si illa, quae in Ecclesiam Dei apud nos rogate de moribus homiuis Gallicanam.cl Turotien-
«xercelur.occulta est?Nes Ecclesiacliberiatem tueri sent Ecclesiam, Aquitanos quoque et Normannos, et
iiun possumus, quia scdes aposlolica proscriplionem Romipetas de regno Anglorum confluenles, et pro-
noslram jani in finem sexli anni prolraxit. Vi.derit feclo non erit aliquid, in quo de sinceritale causa?.
Deus, et judieet. Sed pro ea mori parali sumus. In- lioslrajpossilisauibigere.nisisponte obtenebraverilis
surgaiii qui voluerinl cardinales, arment non moclo oculos, ne quod verttm est, valeant intueri. Con-
n-geiii Angliae, sed tolum, si possunt, orbcm in ftdimus in vobis abundaniius, praeserlim in catisa
perniciem nostram, ego Deo propiliante nec in vita, Dei, et ad veslrum, prompti sutnus obsequium. El
nec in morte ab Ecclesiaefidelilale rccedam. Causam quod nos non possuinus, supplebit Detis, remetiens,
suam de cielero cotiimiiio Deo, pro quo exsulo in qua mensiira nobis mensi fuerilis. De nobis au-
proscripius, iile medeaiur, ut novit expedire. Nou tein pro cerlo lenele, quia saiius dttcimus morleui
est mihi ullerius proposilum vexandi curiam : eam D [ incurrere lemporalem, quam promereri aeiernam,
uileant, qui praevalent in iniquilatibus suis, el ei exlremas pro Christo subire miserias, quam mi-
tritinipliata justilia, et innocentia captivata, in con- set;u serviiutis anguslias pcrpeluare. Nain hujus
fusiouem Ecclesiseredeunl gloriosi. Uiinam via Ro- conlroversiaeexitus trahetur ad consequeniiam tem-
inana iion graiis peremisset tot miseros innocen- porum fuluroriim, ut aut perpeluis, qued absil!
tes! Quis de caelero audebil illi regi resistere, quem oerumnis lugcal Ecclcsia, aul perenni gaudeat liber-
Ecclesia Romana lot triumphis animavit, el ar- laie. Nec esset cardinalis vel cujusquain hominis
mavit exemplo pernicioso manaute ad posteros? necessarius inlerventtts nobis aut nostris, si regi ab
Valeat semper sanctitas veslra, nostri inemor ante inilio voluissemus in his, quas apud cleri damnum
Deum. staitiii, non consueliidinibus, sed pravilatibus con-
EPISTOLA XXXII. sentire, el absque ulla ordinis noslri saliilalionc ap-
ADEUMDEM. posila simpliciter et absolute subscribere. Ergo si
Iiileremplorum pro causa Doniini, etc. Vide ille in laulis iniqtiilalibus slaluehdis, Rouiana Ecclc-
cpisiolam similem ad Hyacinlhum cardinalem di- sia coiiseiilienle aul dissimulante, proevaluerit, quis
rectatu. coulia cuni audebil uiuiirede caetcro? Qtiis de manu
405 S. TIIOM/E CANTUAR. ARCUIEP. 496
lioeredum ejus exculiet, quod tanla non virluie, sed A cilhara nostra, et gaudiiim nostrnm transiit in
pcrtinacia paler obtinuit ? Quis alios principes, oeque lnoerorem. Nam betiefactoribiis nostris onerosi red-
nobiles et potentes, prohibebit similia vendicare ? dimur et laediosi, ex quo in desperalionem pacis
Malorum enim exempla citius rapiuntur, et posteri noslrae missi sunt, atidito quod persecutor Ecclesioe
reliclis majorum vitiis rarissime ad exercitia vir- et noster, qui nos spoliis noslris itnpugnat conlra
tulis assurgunt. Si veslri laboris et noslri fruclus justiliam (Dei, praevaluitin comminalionibus suis,
csl, ut principes Ecclesiam subjiciant serviluli, et et vanitale, etmalitia mulia. Videril Deus, eljudi-
nos conlerant, quia ausi sumns zelare lcgem Dei, cet inler me et ipsum, et alios quorum patrocinio
justitiam-prolestari, et eis ex adverso ascendere pro iisus esi, ut possii liciliim libiio eoiequare. et in
domo Israel, rarus admodum vel ntillus de caelero Ecclesiam Dei inipune debacchari, nemine recla-
erit, qui non sequalur omnino principum voluntaiem, maiile. Si Dei voluiitas est, ut in exsilio pro liber-
qui Romanae Ecclesiae fidem servet, qui decreta tale Ecrlesiae moriamur, odoreltir sajrificiuin, qnia
scdis apostolicae revereatur, qui summi ponlilicis dccrevimus mori polius quam ad qttalecunqite
mandatis obediat, qui non ipsam Dei legem con- iuundi prelium distrahere Ecclesiae liberlatem. Ab-
temnat, ut fabulam, ut verba sine veritate el fruclu. sil enim a nobis, ul regi impio vendamus hasredila-
Causam ilaqueEcclesiae vobis specialiter comtnilii- & B lem patrum nostrorum, qttam legem Dei esse Scri-
inus, quos columnas Ecclesiaeslabiles esse confidi- ptura sacra docet in Spiritn! Verum quia sancur
mus. Ad eorum enim atixilia in necessitate recttr- Canluariensis Ecclesiae, quae nunc fere desliucl.i
rendum est, qui et auctoritatem justitiae ct volimla- esl, a multis diebus patrocinium impendislis, sup-
tem miseralionis implendae a Domino accepertint. plicamus sanctitati veslrae, qtiatenus ei nunc, velut
Nec ignorare vos credimus, quoniam eorum, qtiae in extremis agenti, celerem feralis opem. Ut domimis
contra Deum vel secundum Deum feceritis, men- papa suspensionem, quam nobis inflixit, solvat, aut
suram bonam, et confertatn, et coagilatam, et terminum coarctet, scribens etiam regi Francorum
superefiluentem refundet justus Judex in sinus ve- el Ecclesias Gallicanaepalentibus litteris, quod nisi
slros. Amen. rex Anglorumjuxta commonilionem et comminatio-
EPISTOLA XXXIV. nem suam noliis pacem et ablata cum Ecclesioe
liberlate restituat, exinde nos in eum et terram
ADBERNAKDUM PORTUENSEH EPISCOPUM.
suam officii nostri potestale uli concedat, et senien-
THOMAS Canluariensis archiepiscopus BERNARDOtiam, quam in malefaclores Ecclesiae el noslros
Porluensi episcopo, salutem et debitam reveren- tulerimus, ralam babendain esse decernal, el
P
C proe-
liam. cipiat ab omnibus terroesttae episcopis inviolab<liter
Hortalur nos, et loquendi praestat fiduciam san- observari, douec satisfacere
compellanlur. Pra:terea
ctilalis veslroo nola constanlia, ut quaesancta Ec-
precamur atleniius, ut Ecclesiae Cantuarieiisi in
clesia in uobis, et aliis membris suis, in Anglorum miseriaesuaesolatium
impelrelis plenam refcrma-
rcgno patilur, veslroe discrelioni curemus innote- lionem priniatiis sui, et ut praecipiatur archiepi-
scere, sperames a vobis sanum reportare consilitim, scopo et EcclesiaeEboracensi, ut nobis obedienliam
et necessariam lanlo dolori medicinam. Verum at- tanquam primali suo exhibeant. Cum enim ejusdem
lendenles liujus nostroecalamitalis seriem nec facile primatus pcr vos coiifirmaiionem obtinuerimus, lio-
nec lutum esse paginae mandari, mittimus ad vos r.or erit vobis et gloria, si plenum robur oblineat
inagistrum Henricum, fidelemet ramiliarem vestrum conflrmalio a vobis impelrata. Ul aulem charitas
ct nostrum, ut flda relatione, proul vidil et audivit, veslra aliquod habeal tribulationis nostrae solaiium,
universa vobis exponat, dictis ejus fidem adhiberi, noveritis quod Christianissimus rex forlunam no-
tanquam nostris, postiilanles. Vos autein, domine, stram reputat suam. Valete.
juxta datam vobis a Deo sapienliam, secundum quod
de slalu noslro cognoverilis, consilii veslri solalium EPISTOLA XXXVI.
D
nobis, imo et loti Anglorum Ecclesiae impartiri non ADEUMDEM.
difleratis ; quoniam in arclo positi sumus, nec ullum1 Missi sunt ad regem Angliae ntinlii mulli, quo-
praeter Deum, et sanclae RomanoeEcclesiaeauxilium1 rum omnium fuil Iabor infructuosus. El quomodo
exspectamus. ValeM, et subveniat nobis sancliias3 novissimis istis, D. Graliano ct Viviano, opera et
vestra. impensa perierit, si placel, ab ipsis referentibus
EPISTOLA XXXV. poleslis audire. Rex et sui nunc, ut semper, im-
ADEUMDEM. pedierunt pacem, cum ego etcoexsules raei nuntiis,
TBOMAS Cantuaricnsis archiepiscopus BERNARDO ) sicut domiuus Senonensis el episcopi, qui praesenles
Porluensi episcopo. aclerant, audierunt, usquequaqueobtemperaverimus.
Consolationis vestrae verba animo gaudente re-> Et adhucquidem, quanlum salvo ordine meo et iide-
et
cepimus, sed ab adverso receptis inconlinenti lilte-. litate EcclesiaeRomanaepotero, regis regni digni-
ris, quas rex Angliaein loesionemnostram, et aposlo-i- tates conservare et augerc paratus sum. Sed auclore
licae sedis confusionem facit in ulriusque regniii Deo nova et perniciosa fidelilalis forma exemplo mci
couipiiis ctconvenlibuspublicari, versacstin luctumn in Ecclcsiam Dei nunquam inducetur. Peto autem,
*!)7 EPISTOL^: AD CARDINALES. m
ut rniliiet meis ablata resliluat aut saltsfaciat, quae; A tionem apostolicam coronasset fllium regis, quo-
gratis et absque causa resident penes ipsum. Nami niam boc fleri oportere decreverat curia ejus. Nam
et nunliis et aliis pluribus palam confessus est,, eiquosdam eorum, qtti nos pcrsequuntur, ille rex
quod de toto lempore cancellariae nec pecuniae nec: habuil hujtis fomitis incentores.
adminislralionis exigit rationem. Nec me lantumi Nonne recolitis quomodo illc, qui nunc Ebora-
perlurbant damna rerum, quanium pernicies exem- censis esl, Romam profectus sit, regis illius et
pli, quod coaelaneos el posteros facile impinget ini procerum procurans negolium; ut quia Cantuarien-
errorem etausum similia altentandi, si pestis haec: sem archiepiscopum non polerant flectere, saltem
impunita eiirrequisita remanserit. Caetera, ne scri- prohibilionis apostolicae solutionem a domino papa
pturam protrabendo vobis faslidium generelur, ini Eugenio impetrarenl? Sei] quid nota revolvimus,
ore pauperum Christi, qui dirigunlur ad vos, po- praeseriim in auribus vestris, qui leneiis memoriler
sita sunt, qttos, si placet, aiidile et exaudiie pro) illius temporis gesta, et liclemac devolioneni Can-
Chrislo, cujus negolium prosequuntur, et date> tuariensis Ecclesiae non modo leclione librorum,
operam et diligentiam, ut Ecclesia debitam consequij sed visu el audilu plenissime didicislis? Ha:c vobis
valeat libertatem. Si vero praeambulos Aniichrislii devola semper exstilit, et auclore Deo nostris lt!ni-
Loiidoniensein episcopum et Gaitlredum Ridel adI B poribus ipsius ad vos devolio noii tepescet. Siquidem
ctiriam venire conligerit.siceos tractale, sicul Anti- justuin est, ut potius atigealur, cum a lempore Gui-
christi metnbra tractari decel a cbrislo Domiiii. donis Pisani/amiliaritalem, personaliter contraxe-
EPISTOLA XXXVII. rimus, et nobis medianlibus amicitiam inieriiis
cum decessore nostro. Nobis autem proposittim esi,
ADBOSONEM. ul pro aetalis processu cbaritas iuvalescat, el si op-
THOUAS Canluariensis archiepiscopus, BOSONI car- portunuin fuerit, cumulenlur obseqnia. Unde cli-
dinali. lectioni veslrae siipplicamus aitentitts, qitaienus
Indubitanler credimus, et verum est, neminemi haecad domini papae notitiam reducatis, ul cum cae-
esse in curia, qui plenius vobis noverit, quauiam1 teris aul proe caelcris dominis et amicis nostris im-
fidem, obedieniiam, ct devotionem Cantttariensisi petretis ab eo, ne tradat besiiis Ecclesiam semper
Ecclesia sedi apostolicae consueverit exhibere. Nam,, Deo et sedi apostolicae famulaniem, et nos cum illa
ut taceamus de aliis decessoribus nostris, quorumi in brachio extenlo eripiat de manibus eorum, qui
doclrina, virtutibus, et exemplis illuslratur Eccle- quaerunt aiiiiiiain nostratn, ut auferant eain, et in
sia, qui jam miraculis, Deo meritis eorum respon- depressione nostra totius Ecclesiae perimani liber-
dente, cornscant, novissimus decessor noster, vester• " tatem. Nam et rex Steplianus ab aniecessoris nostri
quidem amicus, et RomanoeEcclcsiae devotissimusi perseculione non deslitit, anteqiiam pi;e recorcla-
ftlius, bis a scde propria pro (ide et obedientia ex- tionis dominus Eugenius, omni cessante appella-
clusus est, rege Stephano hoc in eo persequente,, tionis obstaculo, in caput ejus anathemalis, el iri
quod conlra prohibitioncm ejus vocatus a dominoi lerram inlerdicti senlenliam praecepil ab omnibus
papa Eugenio ad concilium Remense venerat, cae- episcopis auclorilate aposlolica exerceri. Lupus
teris episcopis domi contra obedienliam remanen- enim ab ovili facile non arcelur, nisi clamore ca-
tibus, exceptis tribus, qui de mandato regis vene- nuin lerreatur et baculo.
runt, ut aliorum absentiam excusarent. Alia autem, EPISTOLA XXXVIII.
ut scitis, causa persecutionis ejus exsliiit, quodI
conlra prohibiiionem Romanorum poniificum filitimI ADGRATIANUM PROTONOTARIUM.
regis Euslachium noluit coronare. Quem aliorum, THOMAS Canltiariensis archie|iiscopus GRATIANO.
episcoporum in tota insula nostra vidisiis aut le- Iinpiorum molimina gralioe (iliis in lineiii nocere
gistis se pro tuenda libertale Ecclesiae, pro con- non possunt; quia Deus eos supra vires lenlari nou
servandis institulionifitts Patrum, pro revereniia eli JJE palitur, ad electorum uiilitatem cuncta dirigcns, ct
obedieuiia sedis aposlolicse, praeter Cantuarienses, de singulis evenlibus rerutn profcclum mirabililer
se opposuisse principibus? El nostra qttidem oelate> eliciens gloriosum. Et quidem fidem vestram re-
nec unus exstitit; et si veleres revolvantur hisloriae, spexit Dominus, qui moram magistri Viviani, et
nullus occurret. Cantuariensium vero alii pro lege> quidquid post recessum vestrum gessit in Francia,
Dei fuderunt sangninem; alii fundendum persecu- converiit in gloriam norainis vestri, vos in Deitin
loribus obtulerunt. Si vero consuetudines, aut po- consliluens Pbaraoni. Ex quo eniin doiiiinus rex
lius abominationes, qtiae exigunlur a nobis, deces- Anglorum cognovit, quod cum domino Senonensi,
soris nostri tempore viguissent, se, rege prohibenie> cujus zelum timet supra quam dici possit, ad ctt-
decessor noster ex causa obedientiae non expo- riam revertebimini, et vos promptos animadvertii
suisset naufragio, nec ei summus pontifex gratias,, ad juslitiam exercendam, illico per se et per suos
quas devotione meruerat, in pleno concilio retu- praefatum Vivianum sollicilare studuit, ut rediret,
lisset: Eo quod, ut verbis ejus utamur, nalandoi promittens se ad bonorem Dei et- ulililatem Eccle-
potius, quam navigando ad eoncilium venerat. Sii siaeper eum pacem esse facturum, si ille procura-
perversilaies itaec viguissent, utique post prohibi- ret, ut cum eo colloquium haberemus. Dicebat enim
499 S THOM.E CANTUAR.ARCIIIEP. EOO
se hanc illi vclle impemlcre gratiam, eo quod mo- A per latorem pra-senlium mandare curasiis. Sciturus
rigerum senserat sibi, cum lamen magis absenlia pro certo, quod si ad nos venissetis, sicut desidera-
veslra, quam praesentia ejus, gratiae Dei coopera- bamus, omnimodum vobis bonorem,. quem posse-
reiiir, et perurgerel ad pacein. In spe ergo pacis, mus,cum exaclissima diligenlia,tum inUiilupcrsonae
sicut plenius innolescet ex litlcris vocalionis no- vestrae, quam plurima dileciione amplexamur, liim
slrae, accessimus ad colloquium, in quo quid aclum inluitu devolionis, quam erga sacrosanclam Romu-
sii, ex his qme subscripsimus domino Senonensi et nam Ecclesiam habemus, vobis ulique exhibuissc-
sociis nostris, facile discrelio vestra perpendel. Ti- mtis, brevioreinqiie etiam in partibus nostris tratts-
incmus enini, ne si cuncla retexamtts, prolixilas iluin et lutiorem habuisselis, si ad nos venissetis,
oralionis fastidium geneiet, proeserlim cnm cerlum quanquaui oemuli el invidi noslri, quasi ad dclri-
leneamus diligenliam vestram circa plurima occu- menium nostrum, ne mutuo simul frueremur collo-
patam. Sed sicut non polest iEthiops mutare pel- quio, aliter vobis persuaserint. Quo siquidem nobis
lem, aut pardus varielates suas, sic fallaciam et nequissime defraudalo plurimum dolemus. Rogamus
fraudem exuere nesciunt, qtii ab initio viiae usque lamen attenlius cum quanta supplicalionepossuinus,
ad oetatem maturiorem doctieruiit linguam suara qualenus de caetero, si placet, sub quadam dilectio-
loqtti niendacium, ct ut inique agerent, laborave- "B nis praerogativa personam nostram, sed elEcclesiam
runt. Cantuariensem pielalis intuitu familiarem vobis
Ul ergo magistri Viviani verbis utamur, hoc in habealis, et patrociuium nobis in opportuiiitalibiis
tautarum promissionmn siirnma inde reperii, qtiod nostris diligenler pro loco el tempore praesteiis,
rex ille proecunctis morialibus sophistice vivit et lo- miseratus saltem tribulaliouuin et angiisliariiin
quitur, ttt Deoethomiiiibtis debealesse odibiiis. Ces- noslrarum,quas proparte aliqiia.quanqiiam miiiiina,
sil tandein praifalus magister i;i senlentjam veslram; jam novisiis. Scilurusabsqueoinniainbigtiitate, quia
elsicul abeis accepimus, quibus fidesadhibendaest, neque mors, ncque vila, neque inslaniia aliqiva
fallaciam regis apud S. Dionysiiim patenier arguit, poteril nos separare a fidelilale domini papae el
el sicut aiicliviiims, pecuiiiam, qiiam ei recessuno EcclesioeRoinanae;.etsi (orte prittsipsa, quod absil.!
miserat, accipere recusavit, detestans ditplicilatem prorsusnobisdefuerit.Valete, latoiiqueprjesentium,
el maliliam ejus.Ei quoque rescripsit increpatorias, si placel, lidem habete super his quoe vobis ex
exhorlaiorias, et comminatoriaslilleras, sicut netiis parle noslra plenius viva voce iiitimaverit.
significalum est, quarum exemplum vobis jussimns
praesentari. Qtiicunqtie vero familiariiatis initaevi- C - EPISTOLA XL.
derunt exitum, aut Viviaiium loqiientem audierunt, ADEUMDEM.
publice proteslabaniur solum ex omnibus, qui ad
regem Anglorum missi fuerant, sapere Gratianum. Nnllus praeier vos ab Ecclesia Romana pro cattsa
Si Vivianus in curia consonaverit islis, ibidem illo> Ecclesioe missus est ad regem Anglorum, qui eam
auctore, velit, nolil, nouvnis vestri titulus clarius; non loeserit, et cornua non dederit peccatori. Vos
elucescet. Si parlem, quam apud nos delestalus est, autem illam erexeralis, ut pax in brevi necessarii»
fovere aususfucril, dignus estcum prodiloreChrisli i sequeretur, nisi resumplis a cttria viribus coiivaluis-
ignominiosam suspendii subire damnalionem. Spe- setiniquitas. Videbamurquidem nuper aliquidsolaiii
rainus autem de illo viciniora saluli el honesiali,, recepisse in lilteris domini papse, sed aucloritas
quia qiianlum deprehenderc poluiinus, et qui nobis- earurn, antequam porrigerenlur, evanuit, niissis e
cum cranl, et sicul indiibitanter a mullis accepi- regione HllerU, quibus Salanas solutus esl, ul
iiius, laudabiliterinexlremis versatus esl. Rei seriesi liberius saeviat in Ecclesiam Dei. Absolutis enitii,
vobis innotesccl ex ordine. Vos, si placet, necessi- de mandato domini papae, Londoniensi et Saresbe-
tates nostras et honesiatem Ecclesiae adhibila dili- riensi episcopis, omnes animali sunt, ul regis sc-
geniia promovele. Nam si dominus papa, et Ecclesiai D 1 qiiantur voluniatem, qui ila fautores suos, qttamli-
Romana exlenderit inanuin suam iu relribiieiulo,, bet criminosos, expedit, qui de sede apostolica sic
nobis cilissimequiesdabilur, elauctorilas Ecclesioe e triiiinpliai, cujus nunlii contra Deum et justitiam
Uoinanx', lam in Anglia, quam in cismariuis lerriss ejus seniper redeunt gloriosi. Bonorum.conlra con-
regi Angliaesubditis, inflorescet. sternantur corda, cum tam patentem el taulam ini-
EPISTOLA XXXIX. quitalem videanl in viis suis jugiter prosperari. Ecr.e
quomodo punita est iiijuria vobis illata, et nuntiis
ADEUMDEM. domini papae, ecce quomodo fidelilas noslra remu-
THOMAS Canluariensis arcbicpiscopus, GRATIANO o nerala est, et Ecclesiae Dei repressa calamiias.
ctivJitinli(50). Ecce quomodo vindicatum est, quod Angliam nuper
(jratias habemus benignilaii veslrae muliimodas is extorlis juramentis ab obedientia domini papaecona-
snper bis, quaenobis amero dileclionis fonte prolala la lus est separare. Dei quidem miseralio est, quod
(50) Notabit lcclor Gratianiim inler cardiuales!S adliaeret. At Gratianus, ut puto, nunquam cardina-
pOsilum essc. Quod inde faclum est quod Graiianili lis fuit.
i ui;iini iu quibusdum uiaiiuscriptia carclinaiis tiiulus
is
50] EPlSTOLiE AD CARDINALES. 502
non potuil, quia malitia ejus ex conlingcnlihus A vox nuperrimaecomminationis apostolicocin auribns
nihil omisit. Exsilium et proscriptioncm nostram ejus, qtta consiilil ipsum reponendum esse in con-
jam persex annos protraxil curia : innocentes, mi- ditione Frederici dicti imperaloris, et terram ejus
seri, pro libertate Ecclesiaegralis in itinere perie- subjiciendam esse interdiclo, el mandali praevari-
riini, et persecutores Ecclesiaespolia nostra cardi- caiores episcopos suspendendos et exconimtinican-
nalibusel curialibus promillunt et largiuntiir, el sic dos, illico ad honorem Dei et Ecclesiae, ui ex con-
Barabbas dimilliliir, et crucifigitur Chrislus. Cre- dilionihus inserlis pacto concipi clebuit, uiiliialem,
ditores exhausti sunt, el si quos movebal miseratio paceni fecit, cujiis formam ex litteris domino papa?
exsilii noslri, visis his quae (iunt a domino papa, missis planum est intelligere. Nec dnbium, quin
miliuntur in desperalionem. Sed et h:ec in monle infra duos primos exsilii nostri annos eam fecissei,
Dominus videhit, et judicabit (ines lerrae majestas si eum ab initio hac via aggressus esset domiuus
illa terribiiis, quae auferl spiritum principiiin. Nos papa, aut quos ad ipsum deslinavit in primis ha-
per graliam ejus, sive vivi, sive inortui, ipsius su- buissent spirilum nostrum, quid enim rex potuis-
mtts et erimus parati pro liberlale Ecclesiae exsi- set in illos, cum perpetuo verum sit: Nec speres
lium, proscriplionem, et omnia mundi incommoda, aliquid,nec exlimescas,exarmaveris impotenlis iramt
qtiandiu ipsi visum fuerit, sustinere. Utinam inve- Aut quid lenlavit in vos, quem nec prece, nec pre-
niamitr digni, qni perseculionem pro justilia palia- tio, nec blandiliis, nec minis, aut qiiibuscunqiie
niiii'! Cerle obhanccausam non modo cardinalibus, sollicitalionibiisdefleclere poluit a via recta? Verum
qui Ecclesiaeaitclorilale Ecclesiam imptigiiani, nos, quia Romana Ecclesia, quod pace omnitim in aure
nt Dominoplacuerit, torquendos exponimus , sed, vestra dixerim , posuit firmamentum suum formi-
elsi lotus mundus, quod absit! insurgat, ab Eccle- dinem , aul res capiat, atit personas accipit, et au-
Bioe fideliiatequani professi stimus, Deo miserante, ctoritate, qua proeeminel, iniqua gerentibus non
nnn recedemus. Cui de caetero curae sil et uoslri occurril, proplereaflagella Dei gravia, et toli mundo
misereri, el Ecclesiae, quam aposlolica sedes expo- vix porlabilia veiiiuiilsiiper eam , ut instabilis facta
nit, lueri Iibertatem. Nos cx proposilo curiam non fugial a facie perseqitentis , et in tribulalionibiis vis
vexabimus, sed causam cedemus illis, quorum ibi subsistat. Sed apud quem reciius ista deplorem,
acceptatur iniqiiitas, et qui venalitalem ejus proedi- quam apud eum, qui a praefatis vitiis per graliam
cant, etcantitant in plaleis. Parcenies aulem reli- Dei immunis solis miseris compassus esl, et sola-
cemus quid, quibus ex causa mercimonii hujus do- tium tulit, et tanto regi et omnibus complicibus
natum esl, quid promissum. Nec dubium quin ali- suis in faciem reslilil, eo quod erat reprehensibilis,
Q
qui eorum, qui triumphalores redieruni, se non et gralis et nimis impugnabat Ecclesiam? Et quia
triumphasse malueriut. Vos auteni, qui Ecclesiae slrenuilas vestra Caniuariensein Ecclesiam prolexit
patrocinium in tanto periculo sitscepislis , in bono in adversis, par est et merissime consenianetim
perseverate proposilo, non noslri, qtii nihil posse oequitali, ut se patrocinio et voluulati veslraesubdat
permittimur, contemplatione, sed illius qui vestrum in prosperis.
procul dubio in retribulione uberi remiinerabit Vestrum erit qnod placuerit diclare prece vcl
obsequiuni, et nobis dabit, ut secundum quod volu- jnssu, quia in nostro, mei tlico et meorum propo-
iniis et debemus, dilectioni veslrae condignam ofli- sito esl, veslris oblemperare mandalis. Ex siuce-
cii vicem rependere valeamus. Interim vestri rne- ritate ergo conscieniiae vesirum affeciamtis obse-
mores erirnus ante Deum, et vos, si placet, affe- quiiim, ad vos lalorem praesenlium destinamus, tam
ctione simili meminirelis noslri. ipsuni quam peiiliones, quas per eurn domirto papae
EPISTOLA XLl. porrigimus, dilectioni vestnc affectuosiuscommen-
danles. Hoc auleni certo cerlius sil, et per vos in-
ADEUMDEH. nolescat domino noslro, quia si in omnibus arliculis
THOMASCanluariensis archiepiscopus, domino D causae nostra-, aut polius suoe,eumdem rigorem
GRATIANO. exercuisset, regem ad satisfaciendum de omnibus
Experienliam rerum matrem et nutricem esse, facile.potuisset urgere. Quaescienter liic, et de in-
philosophiaecelebris apud anliquos el vera sententia duslria relicentur, nuntiiis, Deo propilio, viva voce
est, et ipsius Apollinis testimonio comprobata. Nec supplebit. Provicleal eliam vesira discreiio, ut ur-
immeritb, cum expertus quisque de rebus, in qui- genliores et efficaciores lillerae, quasdominusnosler
bus versatus est, possit fidelius judicare, et inex- pro Ecclesia regi Anglorum transmisit, regislro in-
perti de rebus incognilis sit plerumque vana et frau- serantur ; quia posleris magnum incitamenlum vir-
dulenta imaginalio. Quae idcirco praemiserim, ul vel tutis est, quoiies eosanimaverint exempla majorum.
nunc animadvertalur, quanto periculo Ecclesiae et Adnegolium vero noslrum speclantcs, lilleras quas
meo, aul polius apostolicae sedis, cujus privilegia accepiinus, remiltimus vobis, ut si forte edilorum
non sine mullo et ejiisJem discrimine lueri aggrcs- exemplaria desir>i, ea mutua,'<>.possitis a tran-
sus sum, dominus papa mihi experto credere no- scriplis.
luerit, qualiler sibi et Ecclesiae Dei agendum esset
cum domino rege Anglix. Ecce enim ut facta est
503 S. THOM/E CANTUAR.ARCHIEP. Sni
EPISTOLA XLH. i\ illorum judicium ex jusla causa possimus declinare.
ADUENRICUM PISANUM PRESBYTERUM. (Videetiam episiolam, quoe incipil : Satis superque
TUOMAS Cantiiariensis archiepiscopus, HENRICO etc, ad Conradum Mog. urch. una cum Sabino,
llenrico el Hyacintho cardinalibus directam.)
presbyiero cardinali.
Si vobis aliter Iocutus fuero, quam animae meoe, EPISTOLAXLHI.
in me ac vos aeque videbor injurius, et neutri satis ADRUGONEM CARDINALEM DEBONONIA.
fidiis. Nam qtiod saepe experlus sum, salus mea et THOMAS Cantuariensis archiepiscopus HUCONI car-
AnglicanaeEcclesiaeincolumitasde vestro post Deum dinali de Bononia.
oendel consilio. Licet autem affeclus sil plurimtts Gratias agimus dilectioni vestrae super amore,
ad vos, et in vobis cotifidentia nmlla, verba tameii qiieuinobisetnostrissemperexhibuistis,desideraules
multiplicari non expedit, quorum paucilas suflicit ut devoiioni vestrae valeamus, auctore Domino, pro
sapienti, praesertim cum et opem ferre necessita- meritis respondere. Et, quia ex praecedenliuraex-
libus amicorum soleat charitas non rogala. Ex lit- hibilione bonorum de vestra gratia plenam fiduciam
teris, quas domino papoe mittiinus, et nuntii rela- obiinemus, rogamus atlentius, quatenus contra per-
tione, qui frater est religiosi sacerdolis incarcerati, secutores ecclesiaslicaeliberlatis et sedis apostolicae
in quo calculo causa nosira, iino certe vestra, et hostes, qui apud nos Dei auxilio jam fere consttmpii
lotius Ecclesiae Dei versett.r, facile advertetis. Ve- sunt, exsurgatis in adjutorium nobis ; qtiia (idelium
str;e erit de caetero providentiae lanlis obviare mor- spes esl salulem Ecclesiaeesse in januis, si doniiuus
bis, tam sceleralos el pesliferos consilio et auxilio papa lolius malitiae incenlorem episcopum Londo-
proevenire, et evacuare conatus. Dislulimus in re- niensem etcompliccs suos, quos exigeiuibus culpis
gem anaihcinaiis, quam meruerat, et conlinuis ju- excommunicavimus, severitatis aposlolicaecorripue-
giler provocal injuriis, ferre senlenliam; sed ipse, rit gladio. Nec oportebit graviorem ulterius exer-
(IIIinmatuis violentas injieit iu sacerdoles Christi, cere vindictam, si nos perniiscrit pestilentiam niein-
ccclesias possessionibus spoliat et liberlate, in ca- brortim curare languorem, et pntrida, quae curaiu
put siiuin intorsit anathema. Canon enim nec po- non admiserint, resecare.' Valete.
tcstaiem excipit nec primatum, sed pariliier pcc-
EPITOLA XLIV.
canies pari condemnalionis pama percellit. Nisi
ADHUMBALDUM OSTIENSEM EPISCOPUM.
forie leges ecclesiaslicas civilibus comparandas cen-
seaiis ct vos, qttae sicul Anacharsis conqueritur, THOMAS Cantuariensis archiepiscopus, Humbalilo
aranearttm ussimtilaiilur lelis, quae miiscas impe- Osiiensi episcopo, salutem et promptum cuin reve-
diunt et relincnt, sed diriiplae volatilia grandioia C rcntia fatmilalum.
transmittuiit. Hocest enim quod judicibus ecclesiasti- Sanclilali vestrae, quam in templo Dei colum::am
cis improperal Dominus, ul fere cum genlilibus di- veneramur immobiletn, digimm duximus aperire,
cant : quot et quanlis oppressionibus Ecclesia Dei laboret
Et tantum miseris irasci numina possunt? in partibus nostris, et quam periculosam lain in
Scd non ila lex Domini, quae uhionem inchoat a nobis, -quam in aliis membris sttis aerumnam susti-
sanctuario suo, et in eos, qui praesunt, durissimum neat. Ad lioc vobis plenius inlimandtim miitimus
exercet judicium, et poienles diclat poienler punien- magistrum Henricum, fidelem sanclaeRomanaeEc-
dos. Cum Madianitibus fornicatus legitur Israel, et clesiae filium, noslrumquefamiliarem, rogantes ut
fidem adhibeatis, tanquam ex ore nosiro
principes poena criminis percelluntur. Ait enim verbis ejus
Dominus : Tolle cunctos principespopuli, el suspende procedenlibus. Necessaria nobis est veslri coiuiiii
tos contra solemin patibulis. Et cum animam, quae leslinala responsio, el cum de die in diem super nos
imo sacris canouibiis et
pcccaveril, justilia mori dccernat, ut nec pater filii, indebitarum exaclionum,
nec liliiis iniqiiilalem palris portet, qua transposi- ordini nostro penilus adversanliiiin , invalescat
tione divinae legis ellicitur, ut polestates comedant insolentia, ad vos post Deum confugimus , aliud
iivam acerbam, etobstiipescant dentes privatorum, rcfugium non habentes. Valeal memor nostri san-
iil polens solvatur in crimiiie, et innocentia paupe- ctitas vestra.
ris supplicio addicatur? Fidem, quaeso,nuntiis ha- EPISTOLA XLV.
ADEUMDEM ET HYACINTHUM.
bealis, et operam delis eldiligentiam, ne presbyter
clericus Willelmi Papiensis promissionem veram THOMAS Cantuariensis archiepiscopiis, Humbald
cardinalibus.
nuper fecerit regi Angliae,pollicens ei quod domiiiiis cpisc. Osliensi et Hyacintlio
sutis, legatione accepla, causam Ecclesise, quain Nos alii verbis, sed veslra rebus el operibus be
ec
fovemus, ad regis dilUnielvoluntatem. Cerlum vero, nignitas consolalur. Doluislis vicem nostram,
coexsu-
sil, quod nos personam noslram vel causam Eccle- calamiialeii) Ecclesiae,elpauperum Clirisli
sioe iioii credemus nisi judicio domiiii papae, cuii lantiiim nobis anguslias sic babuislis, ut veslras.
Ecclesia Anglicana stabit, aul cadct. Stabit autenii Pramia lraternau charilatis et verae compassionis
per misericordiain ejus, in qtto fundata est, cl cujusi fruclum vobis in illa die relribuel justtts Judex, qui
est rcdempta sanguine. Meminil vestra discretio., misericordibus in gratia uberi niisericordiam pol-
ai
qua sincciitate t[uidam nobiscutu ambulaverint, uil licclur. Non abiistis posl aurum, quo nuper
503 EPISTOLJE AD CARDINALES. K05
loesionemnoslram.el apeslolicae sedis ronfusionem tn A.nem ter quaterque non elusissent, si lamen tle cir
capti sunl quidam, qtiorum pntrocinio receptis lil- cumveniione queri possunt, qui scienles et prudentes
teris aposlolicis, quas lectitari facil in ulriusqiie,
ie, per dissimulationem criminis publice peccantibus
regni compitis, rex Anglorum se de Romana Eccle- 3- delinquendi audaciam praesliterunl. Qiiomodoenirn
sia gloriains est triuniphasse. Nec imnierilo. Voti ti poluit Ecclesia Romaiia, quae in tiiiiveisuiii orbem
siquidem compos effectns esl, et nunc in Ecclesiaa providenliae suae oculos circumducit, et ad quam
Dei, nemine conlradicente, pro libilo debacchalur,r, provinciarutn negoiia referuntur, ignorare,
quotl
sperans, quod Deus averiat, dominum papam vel el lippis et tonsoribus noium est, quod in plateis pra>-
nie provoio suo inlerim moriiurum. Nibil enini esi,i, dicatur, qnod cantilalur in compiiis Ascalonis ?
qtiod magis desideret, qiiatn allerulrius morlem.i. Proscriptionem meam el nieorum jam qiiinqiiennio
Invitalis ad patieutiani, sed hanc jarn quadriennio0 pertuli, ad vos tam Ecclesiae quam proprias
deplo-
habuinius in passionibus niaximis expositi cum n ravi injnrias, coexsulaniium mihi funera in Chrisio,
coexsulibus nostris, in (ame el siti, in frigore et•t pro quo passi sunl, dormientittm parlim vidistis, et
nuditate, ad omnem impeium forlunae saevientis. i. plura audistis. Et tamen regisAngforum, cujtis in
Quis enim coexsulanlium infirmatur, et ego non in- i- depressionemEcclesiaeet sanctorum conculcaiionem
lirmor? Quis scandalizatur, et ego non uror ?Sed(1 B " manns exlenia est, furor nondum cohibetiir a
vobis.
quod gravitis cruciat, Ecclesiam in miserabilem re-:. Ubi quaeso, pater, vestri sacerdotii zelus, quo se
digi servitiitem, sine mcerore nec videre nec eloqui ,, pairiarchae, prophetae , apostoli, et apostolici viri
possum. Patior itaque, sed invitus, quia compatior,t principatibus et potestatibus opposueriint pro domo
etutinam compatiantur domini nostri cardinales,t Domini, stantes in praelio in die discriminis, et per
qui omnes patientiam praedicant, sed alii de virlutiss lidcm regna viucenles? Nunquid haec scripla suni,
conscientia, alii ad culpae suae dissimulationem.1# ui fabulae sint narrantiurn, non exenipla inorum et
Novit utique Dominus qui sinl ejus, el Ecclesia jam„ forma vivendi ? Haeceniin praedicaioriim volvunlur
sentit ex parle, qui non sint ejus. Nam rex Anglo- ,_ in ore, sed, quod sine rubore et dolore non elo-
rum praedicat, qui sui sint, nec tacitum est quod et,[ qttor, quod vita convincit, non habentur in corde ;
qnibus erogatum sit aurum, sed munera ejus spo-,_ autcerte, si retinentur in conscientia, qnasi quaedam
lia noslra, spolia pauperum Crucifixi, imo ipsiuss in animo scribuntur justiasime eorum, qui bona do-
Chrisli spolia sunl, imo minima porliuncula spolio- cenl et non faciunl, damnationis argumenla.
rum. Quid ergo eis qui tyrannorum manibus Chri- :. Et quidem mihi prae caeleris limeo, ne sangnis
stum spolianl respondebit in illa die, quando vivoss r Ecclesiae tandiu, el larn atrociler, et palam affli-
ei mortuos judicabit, singulis et universis teslimo- clae, et adhuc inultae, cilo requiratur a me : eo
nium conscientia perhibente ? Nec haec dicta cre- quod in brevi slabimus omnes ante iribmi.il Chri-
danlur, quod alius patientiae lerminus esse debeat, sii, sine acceplione persoiiarum reddiluri rationem
quam corona, vel quia nos exsules et proscriplii de operibus et dissimulalionibus noslris. Sed regem,
Christi in causa ejus non disponamus ante mori, 'quod ratio exigebat, ut convinceretur malilia ejns ,
quam vinei, sed quia necesse habemus nostro ett voluistis saepiuscommoneri, cl commouitiis cst pcr
aliorum dominorum, et amicorum consilio iu lantis5 'lilieras et nuntios extraneos, per subdiaconos, per
'
angtistiis sublevari. Nam qtii nostrae polestatis su- cardinales vestros, per episcopos, per abbales.ct
spensionem in arbitrium regis Anglorum contulit, nunc ' tandem in fine anni quinti quasi peremptorio
scilicct donec redeamus in gratiam ejus, nobis om- 'edicto per dominum Gratianum, et magistrum Vi-
nem pacis praecludit viam. lnvitaverat nos per co- vianum, et semper facta sunt novissima ejus deie-
mitem FlJiidrensem ad colloquium suum, sed cum1 riora prioribus. Referet hoc dominiis Gratianus, qui
ei liunlii sui rescriplum hoc apostolicum porrexis- 'in tanta sinceritale el maturitate versatns est in hoc
sent, adeo elatus est, ut Deum et homines pari fu- inegotio, ut Dei et hominuin magnam graliam clebeat
rore contempserit, sed prae caeteris Romanos. Pla-. D meruisse. Nec per eum sletit, nec per nos, quod
ceat itaque dilectioni vestrae, quam Deus necessitalii pax I reformata non est. Sed quia rex modo ait, modo
Cantuariensis Ecclesiae patrocinari disposuit, impe- negat, ' et versibilitate Protea vincit, Gattfredus quo-
irari a domino papa per vos et alios amicos Dei, utt < que archidiaconiis jam fere factam impedivit paccm,
aut suspensionem hanc solvat, aulterminum coar- persuadens 1 regi, ut nulla ratione componeret, nisi
ctet scribens regi Francorum, etc. •
exlorta obligatione servandarum consueiudintim ,
(quas ut facilius oblineal, favorabiliori nomine nun-
EPISTOLA XLVI. (cupat dignitates. Ego vero concedo , et graltim ha-
ADEUMPEM. )beo, ut salvo ordine meo valeant et vigeant omncs
THOMAS Canluariensis HUMBALDO Ostiensi epi-. iregis el regni dignitales. Sed ut observaniiam earum
scopo. J
jurem, non acquiesco. Quippe qui nec canones, nec
Clarissimi oraloris praeclara sententia est: quodI Evangelii
I mandata me impleturum jurare praesumo,
primo decipi incommodum, secundo omnino slul- nec I populum lerraejuramento hujusmodi video coar-
tum; tertio, lurpe. Sedutinam nuniii regis Anglo- ciatum. < Laborat adhuc, ut ablata restiluere, vel
rum, dolis el minis armati, sedisaposlolicae religio-. pro I his saiisfacere non compellatur, quod evidenier
K07 S. THOM.ECANTUAR.ARCHIEP. SOS
iiijtistum est, proescnim cum ipse p.ilam confcssus A . Hoecutique non est apud Deum, qui unicuique t.un
sit, quod ei dc administralione canccllarioe non te- principi quam plcbcio respondet ad meritum. Qnae-
neor. Nuntii siipplcbuiit plura, qttos, si placet, r«m gloria cst apud Deum, vel apud homines.
clemenlcr audire, et pclitioncs noslras more so- paupcrioribus jura decernere, et potenliore; a
lito promovcre tligncmini. Valeat dominus, et Pater maximis flagiliis cl mullis niilla juris auctorilalu
metis. coerccre?Certe vera jiistitia polentes poleoler pu-
EPISTOLA XLVH. nit, ct in his qui praesunt, gravissimum exercel
ADEUMDEM. judicium. Qttis iinquam Romano pontilice sciente
et videnie tanta licentia abusiis est Ecclcsiarum
TIIOMAS «Janluariensis archiepiscopus Ostiensi epi-
bonis', quanta nunc abulitur rex Anglorum? Ecce
scopo HUMBALDO, pcstea papae. jam quinqiicnnio possedit episcnpatum noslrum, ct
Sxpe quidem cogimur in vestrae sanciilatis au- omntum noslrorum bona : ilem Lincoliiiensem,
ribus acrumnas noslrae miseriae deplorare; quia illae Batboiiiensem, llcrefordensem , Eiienscm episco-
supra numerum ei modum multiplicatoe sunl. £t palus redegil in usus proprios. Landavcnsis Eccle-
prsctervos nullus est, vel admodum rarus, qu! nos siae possessiones fere omnes distribuil miliiibus
consolelur in tanta tribulaiione, aul spem solatii B suis.
Taceantur ad sustinni- Bangorensem, quaejam fere dccennio epi-
repromittai. praescns, quae non babtiil, non patitur ordinari. Quid de
mus funcra propinquorum , sacerdolum Christi cae- scopum abbatiis dicetur, quas delinet? Nam illarum nu-
des el vincula, feralis edicli atrocitas, quo saevitia
merus incertus est. Et hoc quidem se licenler fa-
Herodiana sine miseratione comiilionis, ordinis,
cerc glorialur jure consueludinum , quas Ecclesia
aelatis, et sexus exterminavit et proscripsit omnes,
ex causa veneran! in Romana, ul omnium vestrum pace dictum sit, »b
qui quacunquc suspicionem, initio debuerat condemnasse cum anclori-
ad nos essent habiluri charitalem aut serva- publice
quod , bus et observatoribus suis, tanquam Deo iniini-
luri Deoet Ecclesiae ejus fidero. El ut diiiturnilaie
cas et contrarias perpeluae legi. Si eis, Pater, vo-
crucialus circa cruoris invidiam Ilcrodis vincere-
tur immanilas, vagienlium cunas rclegavit, a ma- luissemus dedisse loctim , nibil prorsus dispendii
nobis provenisset aut nostris. Et adhuc si cedcre
trum seu nulricum sinibus avulsit parvulos lacten-
tes et sugeutes ubera. Nam quo magis protrahitur, voluerimus, ad omnem familiaritalem et gratiam
accrbior est vis doloris , el qoanialibet poena in regis, et lotiusregni dominium expeditissima palet
via. Sed absil! ut propriae utilitaiis commercio
momeniiimcontracta mansuescit. Suflicere debuerat
_ publicam prodamus Ecclesiaelibertatem, sedis apo-
perseculori nostro, quod haclenus impune torsil
slolicae privilegium convellamus ab Ecclesia, et
Ecclesiam, quod nos et noslros sic afllixit exsilio et
lemporalium compemlio subeamiis dispendiiim
proscriptione qtilnqiieunii, exspectantes ut eum pa- pro
tienlia iioslra ad pceiiileiitiamprovocaret. Antiquae, oetcrnoriiin. Et qttia noliimiis Ecclesiam dejicere ,
si placet, revolvanlur hisloriae, veterum tyrannorum dejedionem nostratn rex quaeril a vobis. Quia
Dei transfere nolumus , ut ei succedat iniqui-
recenseanitir gesta, nascemis Ecclesiac percurran- legem
las tyrannorum, quaerit ut nos ciira necessilalem,
tur annales, nec facile occurret in omnibus persc-
conlra auctoritatem ad aliam Ec-
culoribus ejus, qui sic untiin hominem fuerit per- praeter uiiliialem,
clesiam transferamur. Quia vero vocantem ad ini-
seculus, ut tanlam innocentiiim slragem lot ex-
arlibus studuerit Cum quitatis consortinm sequi nolum.us,petit noscvocari
quisitis adimplere. ergo ipso- a vobis, ut in Iransitu
rum teslimonio lam evidens sil proposilum ejus, possit nostri sanguiuis cnm
iniquilatis sttae consorlibus qualecunque excrcere
qui licel, ul diclum est, tanla avidilale siliat san- commercium.
guinem nostrum, avidius tamen appetil Ecclesiae
et auciorilatem Quid eniui aliud sibi vull, quod Mediolanenses,
pcrimcrc libcrlalcm, aposlolicae Cremonenses, et Parmenses in evtermiuium noslrum
setlis a linibus suis exterminare; mirabile est in
mercede corruplos sollicilat? Quid Papiensibus aut
oculls omuium sapientium tinientium Dominum, D
aliis lialise civilatibus nocuimits iuiqunm,ul nostritin
qua rationc eum taiuliu Romana Ecclesia suslimi- exsilium prociirarent? In qno lacsimits sapienles
erit, qua patientia audierit tot injiista et ennr-
ncc sollicitati prccibus el promissis,
mia posliilaiilem, cum illa divinitits instilula sit Bononiae,qui
causam aitdierani, volue-
eradicare et disperdere omnem potestalein et altilu- perniciei nostrae, quam
diiiem extollentem sc in injuriam ct conlumeliam runt dare consensum? Certe nos Robertnm de Bas-
sevilla non proscripseramus, et lamen sollicilationi-
Chrisli.
bus indiiclus esl, tit nostram apud vos perpetuaret
Parcere subjectis, et debetlare superbos, proscriptioncm. Dolo tamen postea cognilo, poeni-
fuil gentilium eminenlia Romanorum : et certe Chri- lentia duclusrogavit, neipsius injusla pelitio audire-
sti doctriua superbos bumilial, et cxallal humilcs. lur. RicardusSyraciisaniis eleclus, corruptus accepla
Ecce, inquil, conslitui te super genies el regna, ut spe Lincolniensis episcopaltis, persecutores nosiros
evellas, et destruas, el disperdas, et dissipes, el asdi- juvit opibus, armavit consilio, viribus roboravit. Nam
fices, e! ptantes. Nunqiiid apud Petri successores , et ipsi regi Siculo, intra cujus fines modo consi-
Cbristi vicarios, debet csse acccplio personarum ? slitis, ut eum caperenl in pen;iciem Ecclesiaeet
K09 EPISTOLJE AD CARDINALES. MO
nostram, filiam regis Anglioecopulandam in matri-i- A cum lucro succensa cupiditas hinc animari possit,
monium promisserunt. Nonne frangentes panem, ct :t ut prolibilu relegetelproseribatepiscopos, ctiandeni
familiam leoninam, etgenlem lalronum et alios is in gratiam Ecclesioeredeat, si quacunque jaclura il-
Romanospotentissimos, quasi castra conduclilia ad-I- liusqualemcunquefeccritpacem.Namhiijusmodi dis-
duxerunt, ut non lam flecterent, quam frangerent )t simulalio cupidas inccmlil potesiaies, ei perversis
Ecclesiam Romanam? Sed et pacem imperatoriset>t hominibus praestat amlaciam delinqueiidi. Melius-
Saxouum repromiltunl. Etquod omnesRomanosdalaa que nobis esset non fuisse natos,quain in Ecclesiam
pecunia inducent, ut faciant fidelilalem domino papae,
:, induxisse pcsiem tam perniciosi exempli : praeser-
dummodo in noslra dcjectioneregis Angliaesatisfaciatit tim cum illi facile sil ilanina rerttm immniiiiatibiis,
voluntali. Patet quam securum transitum, quam n privilegiis, et possessionibus incullis, et aliis bene-
jiictindtim commeaium nobis diligentia hoiuinis prae-i- (iciis nostro praeeunte consilio ex parte maxiitia
parabat. Profecto non salis curabat, unde satisfieret
;t compensare.
creditoribus noslris, unde sociis, si quis tamen in- Neque hoc, si dominus papa nobis astilerit, (liffi-
veniri posset, ad procinctum itineris necessariaa cileesl exlorqueri.Quia licelpraelendat minas, lotua
iiiinisirarenliir, unde sumplus ilineris procederent,;, terrore concutitur, ex quo contumaces episcopos, et
et solatia proscripiae multitiidinis, quae post quin-- B alios maliliae«uae complices.ct salellites iniqtiiiaiis,
quenne exsilium egens et afflictaerat in tanlis cala- Salanoe tradi vidit in inleritum carnis. Nam si isti
mitatibus deserenda. Eadem sane diligenlia procu- contriti fuerint, citius et facilius perdomabitiir, et
rantium haec,quoniamregisnomen in hanc suspicio- fulgura ejus in pluviam convcrtenlur. Expertis cre-
nem deducendum esse non credimus, poterantt ditc, qui novimus hominis mores, qui portavimus
bospilum utensilia toxicari, et difficile est vitami pondus diei et aesttts, nec adhuc pro Domino et
servare incolumem, cui insidiatur is, qui jus habelL Ecclesiaeliberlate formidanms congressuin, credilc,
in familiam lotam. Et ne in hac parteschedula prc- inquam, qttia ejus ingcnii homo est, ut non possit
trahatur et verba, quoad vila comes fuerit, nosj nisi suppliciis emendari. Et quia lotius maliliaecjus
pro nulla unquam vocatione tol et tantis periculis; incenlorepiscopusLondonicnsis,qui nupcrin tanlain
ingeremus. Nam si quis ex quacunque causa rner- prosiliit impudenliam, ut dixerit se Cantiiariensi
lem non delreclal, vilam facilius poleril ferro velI Ecclesioe, cui professionem fccit, nnllam, ex quo
laqueo tcrminare. translatus est, debere obedicnliam ; glorialiiretiam,
Nuper autem misit idem rex nuntios suos, epi- quod cathedram archiepiscopalem ad Ecclesiam
scopum videlicet Sagiensem, et Gaufredum Caulua- 0( Londoniensem transferri faciet: necesse est laniae
riensemarchidiaconum, ad Chrislianissimtnn regemi iniquiialis caput conteri, ul Anglicana Ecclcsia
. sollicilans eum precibus et promissis, ul nos ejice- convalescat. Opposueriinl se 1111 nuper scissuram
ret de terra sua. Sed vir Deo plenus respondit se Ecclesiaemolieiui fratres el coepiscopi noslri, ad
boc jus haerediiarium ab anlecessoribus contraxisse, quos subvertendos de cismarinis parlibus regis ofli-
et semper fuisse consuetudiuis regni Francorum, ut ciales atlraxit, ut pei eos afllig.intur, qui cuni ipso
omnes pro juslitia exsulantes benigne recipiat.el eis reciperc charactercm besliae non acquievcrini. Pla-
debitae humanitatis solatia impendat. El dixit se ceat itaque dignalioni vestrae, quam in Canluarieti-
nunquam tam laudabilera haereditatem, et Deo gra- sis Ecclesiae patronatum dominus suscilavit, li;ecad
tam ex causa qualibet deserturum. Adjecit etiam, mentem domini papae reducere, ei pro tnore vcstro
quod nos receperat de manu domini papae, quem conlirmare in subventione Ecclesiae fratres vestros,
solmn in lerris habel domiuum, el ideo nec pro et impelrare, ul per noslrarum toleranliam passiu-
imperatore nec pro rege, nec pro aliqua mundi nura acquirat aposlolica sedes Anglicanac Ecclesiae
poieslate dimissurum, quin foveat nos et causam libertatem. Nam mori praeelegimusin exsilii acerbi-
noslram, quandiu necessc fuerit quoniam Deus tale pro Domino, quam videre Ecclesiam exsecran-
nnbiscum esi, et pro liienda legeipsius lol injurias j) D dis tyrannorum tradilionibus profanari, et divime
et damna susiinemiis. Hoc responsoconfusos dimisit, legis evacuari vigorem. Date veniam, quia verba
et nobis, quod ei Deus retribual, solito benignioret prolrahere protracta cogit necessilas, ct nonniilla
liberalior esl, licet benignus et liberalis semper pars solaiii est in atire dulcissimi Pairis el piis-
exslilerit. Dicit autem se probatururn in causa simi domini proprias cffundere calamitates. Siqui-
noslra sincerilaiem et vigorem Ecclesiae Romanae, dem:
et verrlalem domini papae,cujns fidem el conslan- Dulce loqui miseris, veteresquereducere questus.
tiam in eo cominenclatpliiriinuin, quod regein Angliae El ul hoec soepiusad memoriam reducalis, veslris
in petilionibus injustisab eo, gaudel esse repulsum. provoluti pcdibus affecluosius imploramus. Va-
Si tamen vera sunt, quae audivit a rumigerulis, et leat semper sanctitas veslra, noslri memor anle
domiuus papa perseveraverit in eo qnod ei promisit Deum.
nobis. Siint in parte adversa, qui nos ablatorum Haecsunt nomina excommunicaiorum, qui incor-
restilutionem petere dissuadeant, elsi fortedepace rigibiles et contumaces invenli, denuntiati sunt
agendum fuerit, omnia perfiinctorie periransire, secunda denunliatione : Gaufredus Cantuariensis
noii attendenies quam periculosum esset cxemplo, archidiaconus, Robertus vicarius ejus, Ricarclus de
Sll S. THOMJCCANTUAR.ARCHIEP. 513
Ivelceslre, Ricardus d« Luci, Willelinus Giflard, A seriem plcniiis cognoscatis, miitimus ad vos ntagi-
Adam de Cberingis. strum Henricnm, fidelem et familiarem nostrum cl
EPISTOLA XLVHl. vestrnm, ex cujus relatione statiis nostri miseriam
ADEUMDEM, perpendere polerilis. Et, si placet, credile ei in his,
quae ex parte nostra vobis dixerit, lanquam si ex
TIIOMASCanluariensis archiepiscopus, Osticnsi
ore nostro audirelis. Non diflerat, quaeso, vestra
cpiscopo. discretio suum nobis aperire consilium, quoniam in
Sicut ad locum, nnde exeunt,flumina revcrtunlur,
arclo positi sumus, et a vobis, in quo maximam
ad
ut iterum fluanl, sic agendas pietati veslrae gra- habemus flduciam,
tias flexis genibus menlis debeinus accedere, ul pcr et tanquam amico nostro praecipua
patrono, solalium exspectamus. Valeat, et com-
vos in ministerio Ecclesiae roboremur, qui a vcslra nobis sanclitas vestra.
miserationc posl Deiimvires patiatur
accepimus, ne cadcrcmus
in manu hostili. Amici nostriet proximi noslri slelo- EPISTOLA L.
runtconlra nos, perseculorum gladios acuentes, et ADEUMDEM.
ut nos confuiidercnl ct contererenl, etiam sub ipsis TnoMASCanluariensis archiepiscopus. HYACINTIIO
facti sunt in arcum pravum. Sed fides vestra in r. B diacono cardinali.
caminoiribiilaiionisnostraeetpressuraEcclesiaesem- Ecclesiam Anglorum et nos posuimus in manibus
percxaminaia clarescil.et charilasnon quaerensquae vestris, ut profecms noster ad vestram, de cujns
sunl, sed qu;e Jesu Christi, a Patre misericordiarum ope nilimur, gloriam reclissime referalur, et de*o-
obtinuil pacem, qttam mundus dare non polerat, lalio noslra ad veslrum spcclet dispendium, qui nos
atit sperare. Nos cnim ad dominttm nostrum regem ct noslra veslrae affectione promplissima devovimus
Angliac in hiimilitatc debila accedenles, cum eo voluntaii. Persecuiores Ecclesiaeeatenus in malitia
fccimus pacem cujus tamcn lola suhstantia subsistit processerunt, ul ullra progredi ncqueant, sed velint,
in spe, sed quae auctore Deo non confundel. Nam nolint deflcient in se ipsis, nisi eis Ecclesia Romana
ut res sequaiur, qui coepit, ipse perficiel. lnstabant in perniciem suam dederil vires. Fulmina eori.ni in
aliqui eorum, etiain qui coliunnaeEcclesioevideban- tonitrua convertentur, et lurbo ventositalis hujtis
lur, ut nos et totatn cattsam Dei conferremus in lacile solvelur imbre. ln brevi futurum est, auctore
arbitrium cjus, sed a nobis, Deo propitio, nec ob- Deo, ut vicerilis, dummodo citam et certam possitis
tentum cst nec oblinebitur, ut quaestionem da- exspectare victoriam. Memenlote Pompoei veslri,
mnoriim, quoe EcclesiaeDei et nobis illatoe sunt, quem Coesarilidem veslcr insuperabilem esse dice-
aut querelam consuciudinum, imo pnlius abusio-(C bal, si lam bene sciret vincerc, quam bene noverat
num, aut divinae legis, velinl, nolint priucipes fidcli- pugnare. Egerat primo rex Angliae, ul ad sedem
bus observandae custodiam in arbitrium hominis aposlolicam iiulla fieret appellatio, suam schismatis
conferamus. Quantalibet enim potestas divinitus cum schismaticis posuil porlionem minislerio, imo
ordinala minor esl eo, qui insiiluii eam, et impce- perjurio Joannis deOxeneford.qni ntincvestris audet
nitentibus pcccaia dimitii non posse perspicui et apparere conspcciibus; sed eo nunc pcrductus esl,
perpetui juris esl. Et si res ablala ab eo, qui sol- ut coactus sit confugcre ad sedem Petri, cl domiui
vendo esl, non reddatur, conslat poenilentiaeveri- papoe invocare nomen, quod anle iithibucral invo-
taiem non exhiberi, sed excrceri figmenlum maliiioe '
cari. Et quidem ad Ecclesiam Romanam recle con-
mendacio palliatae, aul, ul verius diclum sil, bis1 fugerei, si declinaret injuriam, non inferret; si de-
pollutae. Error siquidem prislinus perseverat, et' volionem praesenlarel Ecclcsiae, et nor. ipsius quae-
nova fraude calcaiius cumulaltir. Caelera supplebit' reret subversionem; si non plus noceret trctas ami-
iiuniius, quem et petitiones, quas per eum domiuo' citias et falsum spondens obsequiirm, quam nocuerit
papoe porrigimus, paternilati vestrae desidcramus5 nianifestum professus inimicum. Ecce duleissime
attentius commendari et promoveri. n Paier et Doniine, modo apparebit, qui viri siiis.
EPISTOLA XLIX. Reducile ad menlem, quoniam
ADIIYACINTHUM DIACONUM. Fislula dulce canit, volucremdum decipit auceps :
TIIOMAS Cantiiarieiisis arcbiepiscopus, HYACINTHO D iVe vos decipiant ummi sub vulpe latentes.
cardinali diacono, salutem et cum summa devolione5 Si quid unquam vestri conlemplatione compendii in
reverentiam. dispendium Ecclesiae feceritis ad preces ejus vel
Imindaverunl mala super capita noslra, contu- miinera, ipsemet in confusionem vestram, et apo-
meliis el injuriis stipra modum afficiniiir, saturalii stolicae sedis opprobrium, more suo pracconabiiur
sumus opprobriis : et qui insurgunt in nos fortee islud, el quod nunc saepe et mullis dicere consuevit,
vivos deglulissenl nos, nisi quia ad summi consiliii scilicet oinnia Romae esse venalia, lunc passim
angelum et sanclam Romanam Ecclesiam confugi- proedicari faciel super tecta. Utiuam solus audisse-
nius, in qua posl Deum spei nostrx summa consi- lis, quoe lociitus sit de lcgatis illis qtios recepil. et
slit, a qua si, qnod Deus averlat, ceciderimus, ;, etiam de illo quem simulat se amare, el quem
omni consilio deslituti , quid nobis agendum sil,1, denuo dicitur petiisse lcgatum ! Solus, inquam, ut
penitus ignoramus. Ut igitur eorum, quae palitnur,•, probra solulioris linguac stiiliorum ct credulorum
513 EPISTOL/E AD CARDINALES. SU
rton infecissent aures. Beiiignc, si placet, suscipiie: A mim declinabiiniis jiidicium. De coctero omuem *t
niiniios nostros, per quos caeteru audictis. El com- vobis spem el fiduciam noslram secundario post
palimini sacerdoti, quem post iilam, quani diciinf,, Deum ipsuin penilus projicimus, atteniius roganles,
appellaiionem capi violenter fccit, et conjecil ini ut cum per eum pacem el reconciliationem aliquain
rarcereiti, rum postea non debuerit conlra nos aut; niillaleniis speremus, solliciludinem prudentiae ve-
noslros aliquid innovare, si appeliati sumus, iino, stroe iia eflicaciier adversus eum apud dominum
qui eo praesente appellavimus, cl jam bienuio cx- papam cxbibeatis, quatenus persunis, tain cismari-
spectantes scniemiam poslulamus. Adveriitc quali- nis, ijiiam iraiisiiiarinis, lilteris suis firuiiler proeci-
ter ecclcsias possessionibus et libertate spoliaverit,, piat, et in virtule obedientiae injungat, ul seiitentiaui
qua immanilaie nos persequatur et nostros pro li- quam in regcm et teriara ipsius ralionabiliier pro-
berlate Ecclesiae.pro fidelilale sedis aposlolica;pa- mulgabimus, firmiler leneaiitetobservenl. Praeterea
ticntes, et paratos paii adbuc pro viribus, quasi parlcs vestras diligeulius inlerponatis, ul confirma-
nobisDeusconluIil. Presbyler, clerictts WillclniiPa- lioiiem priniaiij: nosirae, quara in primo adventu
piensis, nuper promisit regi Anglia:, quod ad volun- nosiro Scnonis dominus papa nobis concessit, per
tatem ejus definiel dominus suus causam islam, vos obtincamus. Valete et memores estole nostri,
acccpla legalione. Sed certum sit, quod nos nec: B ^ siciiisiimus el vestri, ct latorempraesenliuin, quanlo
personam noslram nec causam Ecclesioc crcdemusi matiiiius poieritis.ei expedire, etad nos transmitle-
ei, cnjus affeciionem ad uos et regein pridem satis re, eeclesiaestalum, doniini papae,ct veslrum nobi»
cxperti sumus. De vullu domini papaejudicium istudI sigiiilicantcs, procuretis. Itcruiu valete.
prodiet, cui Ecclesia slat aul cadit. Stabit autem per EPISTOLA LII.
iuisericordiam Dei, el auiiliuin elcoiisilium veslrum.
EPISTOLA Ll. ADEUMDEM.
ADECMDEM. TIIOMAS Caiiiuariensis arcliiepiscopus, HYACINTB«
TBOMAS Canluariensis archiepiscopus, HYACIKTUO I cardinali.
cardinali. Iulercmptorum pro causa Dorniuiet Ecvlesiaeli-
Quauto magls de veslroe sinceritatis dilectionci bertale sanguis clamai ad Dominum; et miseri, qwi
conliiliinus, tanto conlidentius in negotiis nobis etl rcsidui siinl, omiies ad sanclitatis vestiaeconfiigiunt
ccclcsiaenobis commissae emergentibus ad vos, sic- pedcs in miseriis istis. Quot el quauta ab impiis
ut ad unicuii) el extremum suffragium recurrimus. Auglicaiia Ecclesia loto quinquennio isto perlulerit,
lnde esl, quod de vnbis, sicut du amico specialitcr ., soli illi noveriut, qui cxperli sunl, quorum primus
dilecto, indubitatani obtinentes fiduciam sinccrilati ego cIIm iniseris coexsulibus meis proscripiis Cliriiti
dilectionis vestrac ad memoriain reducimus, vos Jesii. Ipse, cujus expugnatur hacreditas, lex cwncul-
dignanler nos el ecclesiam uostram, imo veslrain catur, profaiiantursancla, sic cuusae suoccito propi-
polius, sub veslra proleciione admisisse, dignitates lius ailsil, sicut conscienlioenieae liclclissinuistceiig
cujus el jura illibata scrvare nunc lemporis ueces- assislil, et pro innoccnlibiis conira persecutores et
sarium est, et plurimum nobis et vobis expedil oppressorcs eoruni, quam promisii, feral sentenliam.
opeium exbibilioue demonsirare. Exhibiiio eiiim Coinmoiiiius est rcx Anglorumpcr litteras, per uun-
opcris.probaiio esldileclionis. Nosigiturdilectionem tios, per abbates, per episcupos, per subdiaconos
vesiram modis quibuspossumus altenliusexoramiis, curiae Romanoc, per cardinales, ct nunc tandein
qiialcnusdiguilates, libcrtalcs, el jura Ecclesia:nos- quasi peremplorio edicio, per dominum Graiiaiiiim,
tnuinlacia et illibala conservari, studio el pruden- cl magistrum Vivianuin, qui quatenus piofecerint, re-
lia vestra sollicile procuretis. Sed de bis hacteiius. fcrente clomino Gratiano, qui fideliter, modesle,
Ecce, domiiie mi, lilleras doniini Papieusis, quas el in omni sincerilate in boc negotio versatus est,
in inilio advenius sui, non peniius pompositoiis glo- et nunc fesiinatad vos, polesiis audire. Non enint
ria carenles, nobis desiinavil, bas cquidem poicriiis D C stetit per nos, quo minus pax reformaretur, sed per
inspicerc, nec eas, ut credimus, nola ciijiisdamjac- illuin qui conlidit in poienlatu suo, in divitiis Ec-
lajilioeinvenietis omiiino carcre. Ejus vcro advcutum clesix, cujus ini|iune diripil spolia, iu dolositate
spcrabamus uobis consolatioiiem conferre et pacem suorum, el familiarilate quorumdam vc*lrorum,
cjiii polius nobis conlulil desolaiionis augmenluui, quos hacteuus in pervcrsitatibus protcgcndis babuit
-quuiii consolalionisauxilium.Jactilat cniiu doiuimiHi delensores. Nam quod munclus senlit, «lolel, inge-
p.ipam ipsiim in lerram regis Anglia:misissepiiiici- miscit, nullus adeo iniquam causam ad Ecclesiara
paliler ad terminandas qmcsiioncs, qiiaeinier nos etL Rnm.inam deferi, quin ibi spe lucri concepta, ne
legem vertuntur, sicut Ecclesiae Dei viderit magisi dixeritn odore sordiuni, adjulorem invenialelpatro-
expedire. Non crcdcbamus, necpencs curiam Roina- iiiiui. Sed el boc in moiite Dominus videl, anie
nani hoc promeruimus, ut ipsius subjiceremur arbi- cujus tribunal citius omnes asiabimus, de operibus
trii judicio, quem curiac universitas nobisciim pari- cl conciciiliis res|K>nsuri.ln quo varo calciilo nunc
ter bene uovii iioslrum esse iniinicum ct ecclesi;e! caiisa noslra resederil, si placet, audile : rcx acqui-
ii.tsirtc, nccnon et hoslem plusquam manifesliiin. escii, tu ego et mei redeamus ad nostra, domu»
&-:dnus ut vohis veraciler dicimus ipsius iu ocicr- scilicel vacuas, honorem Dei servaiuri, salvis digui-
1'ATUOL.CXCr
515 S. THOMiE CAMTAR. ARCl.IEP. 51*
t.libus suis, quarum nomine pravas illas inlelligit A laboravil, el quod magis est, fi.lelius et eflicuciiis,
consueludines, quas audislis, el quas consial lege laboris sui ab ea in oinui gratiarum actione el ex-
divina et auciorilale EcclesioeRomanaeesse damna- hibilione obsequii pcrcipere fruclus. Nam ciiin alio-
tas. Nos aulem admillimus, ul salvo bonore Dei et rum amicorum fere omnium fides essel exiiianila,
fideliiaie Ecclesiae Romanae,regni valeanl et vigeant vos illorum animos a pusillanimiiale in speui ere-
digniiates, quae sub mensura divini honoris colii- xistis, solidaslis manus dissolulas, genua debilia ro-
bendae suiil. Non enim ad illarum formam eoarcian- boraslis, et altenlitis auditor vcrbi, verus Christi
dus est houor Dei. Sed ille non acquiescit, nisi discipulus, consors apostoli, hoeres Petri, fralres
absolute profiieaniur sub religionejuramenii obser- vestros, qui ad cultiim jusliliae, ei patronalum Ec-
vantiam dignilatum, quodnondum fecit nec minimus clesiae proeordinati erant, exeruplo confinnastis ei
depopulo terrae. Nec ad hoc alicubi arclatus est \erbo. Expetieral enim Satanas Eeclesiam Roma-
clerus, ut se vel sacros ranones vel Evangelii man- nam in tribitlalione veslra, sicul et nostra, ut eaiu
dala jnret observalurum. Certe nec luium esset, cribraret sicut triticum, et suos probarel, et cou-
quia in iniillis oflendimus omnes. Detreciat ablala vinceret infideles. Sed Christus de ipsa tenlalione
restituere vel salisfacere, cum lamen el pracfatis provenium operatus esl loelum, et ulilem fidelibus
uunliis domini papae el aliis palam professus sit, " universis, sed vobis, qtii alios superaslis in fide, prae
quodde lempore canceilariae non leneor illi. Hanc caeieris gloriosiiin. Nos euiin per gratiam Dr.iel ve-
lamen deteniionis injustacpraetendil rationem qnod stram, cum doraino rege Anglorum fecimus pacem,
antecessores sui nostris, quos saepe fugaverunl, ad honorem Dei et Ecclesioe, ut speramus, utilita-
redeuntibus nihil restituisse reperiuiitur. Sed hoc tem, cujus formam lator praeseniium vobis exponet,
falsum esse convinciiur ex hisloriis, el allcstalisne quem desideramus vobis altentius coramendari, et
vivorum. petiiiones, quas habel iu inanibus, qua consuevistis
Nunquid ergo cobioendiis non esl, qui majorum imluslria, promoveri.
violenlias et impielaics usurpat pro lege? Utiquesi, eliam epislolam, quce incipit : Satis superquc,
(Vide
quod absit! in islo provalueril, pessimum iniqui elc, ad Conrudumet aliot directum.)
compendii cunciis gcuiibus, et sxculis relinquit EPISTOLA LIV.
exemplum. Releget ergo, et proscribat quol et quan-
tos.et quandiu volueril, el„cum redierint, peliliones ADJIIANNEM CARDI.NALEM JOANNIS ET PAULI.
coriim hoc exemplo, imo jam lege excludel. Nam THOMAS Caiituariensis archiepiscopus, JOANNI car-
Deiim tesiem invoco iu animam meam, quod me „. dinali Joannis et Pauli.
inagis movet pcrnicies exempli, quam temporaiium Discretioni vesirae non exslat incognitum, quanta
jaclura rerum. Cum itaque novas et indebitas exigat sinceritate fidei,obediemiaedevotione, el exhibilione
obligationes, ciini lam perversas sub nomine dignita- obsequiorum Canluariensis Ecclcsia praecaelerisoin-
tum vindicet cmisuetudines, non persuadeat vobis nibus tolius insulae nosirae sedi aposiolicneseinper
quispiam, quod ego pacis generem impedimenltini, adhaeserit, nec ab ejus unquam, sive prosperorum
sed illequi Dei subvertil legem et totam lurbai Ec- blandiliis, sive turbinibus adversorum. poluerit fidc-
<lesiam. Quidquid potero facere salvo ordine meo, lilate divelli. Haecveslro solebat gaudere palrocinio,
ct sinepernicie exempli, libenter faciam pro recu- et a vobis decessoris noslri tempore in liibulalione
pcranda gralia ejus, el pace mea. Sed absil, ul sci- exspectare solalium, el in opporlunitalibus suis ve-
culer faciam conlra Deum pro quiete momcntanea, siro consilio instrui, el auxilio roborari. Vobis de-
el non tam perituris quam pereunlibus bonis ! llaec vota erat, suisque conuumerabat successibus, si da-
diligentius scripsi paleruitati veslrae plura lameii balur facullas obsequendi, si ex merilo suo vobis
de uecessariis, ne scripta faslidium generarent, in ofliciosa videbamr in aliquo. Nos quoque ipsi, qui
ore niuitiorum posiia siuit, quos, si placet, ul ejus, dignalione divina, licel indigni, gerimus admi-
consuevislis in benignilate recipile, el causam £Q nisiratioiiem, saepe,quod memori nienle recolimus,
Ecclesiae fovete ul vestram, qiioniam Dei causa operam dedimus et diligentiam, ut vestrae voluniaii
csl. El ego el parvuli mei suiuus ct eriinus semper elveslrorum usibus scrvirelur : el utinam non cxci-
vestri. dissel a memoria vestra! Sed quia in hac parie vide-
Similiicr domiiio Alberlo presbylcro cardiuali. tur obliviosior, quam expediret nobis, rogamus ut sal-
Itein domino Tbeodwino presbyteio cardinali. tem fratri noslro, quem pflicii vestri non credimus
esse immemorcm, credatis de nostra ad vos devo
EPISTOLA Llll.
lione. Si autem vobis in persona nostra posl ade-
ADF.UMDEM.
plum episcopalus gradum non servivimus, ulique
THOMAS Cantuariensis archiepiscopus, HYACI.NTHO nobis volunlas non defuit, sed facultas. Sperabamus
cardinali. de vobis, prae multis, nosirum non auferentes, etsi
Si laboranlem agricolam oporletprimum poslred- differentes obsequium. Decreveramus nos, quod dif-
dilas Deo primiliasedcre, juslissimum est, ut veslram ferebatur, ciitn accessione devotionis et obsequii
charitatem, quae in sublevatione sanctaeCantuarien- amico el domino benignc pracstolanti multiplicius
_is Ecclesix fcre jam pereuntis, plus et diutius jam refusuros. Uude mirainur supra modum, qtns vos
E|7 EPISTOL^: AD CARDINALES. 618
ab amore Cantiiariensis Ecelesiaeel proieciione no- .Arelianum, praeseute comite Theobaldo, suscep-iit
stra averteril, praeserlim in causa Dei, quae si peri- nos vestra discretio de manu ipsius propria prute-
cliiaretur, quod absit; lolius Anglicanoe Ecclesiaj gendum, ac de caetero fovendum adversus omnes
libertas deperirel, Romanaesedis auctoritas arcere- homines, excepio domino papa? Quorsum evanuit
Uir ab Anglia, et ad nutum regis procederent uni- ista susceptio? Non equidem credimits exlunc tem-
versa. Si voluissemus ei ab iuitio in consucludini- poris culpa ipsius regis aliqua excidisse, scimusque
bus, quas petit, consenlire, nec vestro nec allerius pro cerio ex parte nostra nullum erga vos iiilerccs-
inlerveulu ad ipsum indigeremus. Vos videritis, an sisse delictum, quo debuerimus et gratiam vestram
aclverba juraloris insignis, cujus fraudes, Deo pro- demeruisse, etpromeruisse offensam.Ilaechaclciius.
pitiante, detectae sunt, tam cilo fuerit recedeudum Coeierumut veuiamus ad rem, accedit Londonien-
ab amico, laiu facileCanluariensis Ecclesiaecontem- sis cum mulia acceleraiione ad curiam, sicut dici-
iiendum obsequium. llla tamen nec sic repulsa el tur, suasus a vobis, ut nemine de nostris ibi nunliis
loesareeedet a vobis, neque nos, si placuerit vobis, invento, paucisque amicis, nunc blandis adulalioni-
a vestro desislemus obsequio,quin acceplo lempore bus, nunc promissionibusinnumeris, nunc minis ae
bonori vestro et vestrorum sludeamus devotius in- terroribus suis ac regis, ibi consequaltir graliam
servire. Hac itaque voluntate el conscientiaesecuri- B unde magis meruit recipere poenam, inde absolulio-
tate confisi rogamus aitentius, quatenusCantuarien- nemexlorqueat, unde magismeruit reporlare conclem-
sem Ecclesiam se vobis oflereritem non abjiciatis, riaiionem. Nec praelendat quisqiiam vestrum hanc
non deseralis causam Dei, quae indiibilanler esl in esse sedem misericordiae, quoe frequeutius pietatis
rnanibiisvestris, ne et vos deserat Deus, qui et de inliiilu consuevit misereri peccanlibus, qnam cor-
vobis, in quo judicio judicaverilis, judicabil. Expe- ripere clelinqueules.Verum respondemusvobis. quod
riaiur nunc Cantiiariensis Ecelesia veteris amici dicit Scriplura : Atnant se justitia et pax eatenus, ut
liilem, quia qui aniicum in necessitate deserit, non qui facit juslitiam, invenial pacem, et non aliler.
illius amicus esl, sed forlunoe.Unde vobis lanquam Justitia etenim et pax invicemosculatmsunt. Unuin
amico et domino fldeli intiinamus, quia non tantum tamen est quod pelimus super omiiia, nunqiiam a
vobis proderit illius juraloris et similium amicitias mente veslra fieri alienum, qiioniam semper pro-
colcre, qiianlum oberil, si Canluariensis Ecclesiae trahitur avarilia lalentium indagatrix lucrorum,
projicialis obsequium. Nam servile ingeniuin est, manifestaequepraedaeavidissima vorago, neque ha-
quod dunlaxai suppliciis emendalur. bendi fructu felix, et ctipidilale quaerendimiserrima.
Videte ergo, si placel, ne vos decipiat versuii ho-
EPISTOLA LV. ^ minis artificiosa
malignitas, palliata religio, illicita
ADEUMDEM. curiositas, promissio vana, munera, quodabsil, quo»
Venerabili fralri, et ulinam amico, dominoJOANNI excaecant oculos, ct vim aucloritalis inclinanl.
Neapolitaiio, Dei gralia sanclae Romanoe Ecclesiae Qnorum finis inieritus, quorum fruclus pulvis et
presbytero cardinali, THOMAS eadem gralia Canliia- cinis, quae exsufflala in venluni facile evanescunl.
riensis Ecclesiaeminisier humilis, miser ac misera- Ne iiilionestiIticri caplura invilalus, scelus, quod
bilis exsul, salutein, el sic transire per bona lempo- viudicari debel in homine isto, aucloritate vestra
ralia, ul aeicrna non demereaiur legatis.
Vcrbum evangelicum esl : Qui non est mecum, Quid plura ? Spiritus saiiclus faciat vobiscum.ul
contra me est, et qui non colligii mecum, dhpergit. ministerio veslro et confratriim veslrorum reveletur
Kl nuuc quidcm quae fuit unquam adversus subliiiti- filius perditionis, converlamr iniquilas ipsa in caput
latem vestram noslra iniquilas, quae parvilatis no- suum. Dissipet Deus consilium Achitopbcl, et sia-
strje indevotio, ut non fieret nobis temporc tribula- tuat eum conlra facicm suam, ut recipiat in curia
lionis nostraebenigna veslra solertia, non faceret istaquodgessil inique, ctreporiet indc quod cligmim
iiobiscumveslra beuevolenlia, imo quod durius est, n cst, ubi solet et debet exeri gladius beati Peiri ad
desiitcril aggravari manus veslra super exsulis et vindiclam inaloruni,landeni veio bononini. Quatenus
proscripli imporlunitales ac moleslias, non couli- sit inde gloria in coeliscoram Deo el angelis ejus,
nuerit opera vestra et industria semper acceplo tem- el fiat pax in tcrra bonaevolunlalis hominibus.
pore niiseri hominis augere miseriam? Non deliuit Valeat semel et semper vesira dilectio, ul inde sit
cerle talis testimonium conscientiaefieri gloria ve- melius nobis et miscris coexsulibus noslris, pr;eser-
slra. Parcat ilaque de caetero, si placcl, parcat, tim in inslanti negolio.
quaeso,el nuuc tempus est ut parcat, cesselque in- EPISTOLA LVI.
diguatio vestra iiiforlunati hominis exaggerare in-
foriuniiim, et innocentiam lacerare. Nam et si ADEUMDEM.
quando fuerim felix, pro modo lemporis didici et TnoMAsCantuariensisarchiepiscopus,JOANNI Nea-
nuiic esse infelix, nec fclicius esl infelici, quam politano cardinali tilulo Joannis et Pauli.
nosse sortem suam. Praeterea quomodo unquam Sancla Cantuariensis Ecclesia diu et familiar::^•«
poiuit a memoria vesira excidere, quod peiitione el palrocinio veslro gavisa est; et adliuc in spe
doinini regis Francorum in virgullo suo apud Au- vestras iniscraiionis et consolationis exsultat. Unde
513 S. TKOM.E CANTUAR.ARCIHEP. 528
ad sinum dilectionis vestne liducialius transmitiit. A t Nuntiis eniin doniini papa», et pluribus aliis palam
iuiseros suos, qui fratrum siinrum pro fide et liber- confessus est, quod de toto lempore canceltariaenec
laieEcclesiae inlercmplortim neci superstiies relictij pecuniae nec adminislrationis illi debeo rationem.
sunt. Sanguis inleremptorum clamat ad Doininum, Agiteergo, si placet, ut lollalur exempli pernicies,
adversus persecutores et oppressores Ecclesiae,et, quoecooeianeoset posteros occupabit, si, quod absit!
iiiinam non conlra me, et conlra HIos qui se nolam manifesta rapina et injuria Cbrisii rcmanserit
bisctiin opposnisse dcliuerant pro legibus paiernis et impunila. Jam euim convicla est durilia ejus, hec
Jomo Doinini. Amlile, si placet, et mtelligiiea ntin- est quare debeat iilterius supportari, nisi qui fovet
iis, qni nuper missi sunt, quanta evidentia duplici- aut dissimulat errorem, in se ipsnrn alicni criuiinis
tatis et pravitaiis convicla sjl duiitia regis Anglo- provocet tiltionem. Ego et coexsules mei, imo Ec-
rum, et in qtiibus fiuibus Ecclesiae causa resederit. clesia Anglicana, pro cujus libertale perseculionem
Nimc eniin, ul semper, sletit per regem, quomimis; palimtir, et proscripti variis lorqiiemur injuriis, Dco
pax reformareiiir. Ego eniin quatenus potero, salvoi clecaetero commiitimus causam nosiram, aut, ut
ordine meo, et fidelilaleEcclesiaeRoiiianae,digniiales ; rcclius clixerini, suam, ut ipse, in cujus conspeciu
ijiis foveinlaset augendas libens admiito, sed non in brevi sine acceptione personaruin, sine suffragio
ncquiesco, nt nova et pemiciosa fiiJelilalis fornia " numerum siabimus reddituri de aciibtis el voliintali-
cxcmplo mei in Ecclcsiam inducaiur. Ablala mihi el bus rationem, dijudicel inter nos, el perseculores
meis, aiil saiisfactionem onini jure repeto, ne perni- et oppressores Ecclesiae, et ad gloiiam nominis sui
cies exempli, si tam manifesia rapina irreqiiisila promissionis, qua parvulos suos in proesentiacorpo-
remaneat, verialur in legein, et lani posieris qtiam ris consolatus est, citius exhibeat veriiaiem. Interim
roxluneis nostris proesiel audaciam similitcr delin- de promissione vestra el charitaie praesuinens, af-
qucmli. Vos ilaqne, si placet, exsurgiie in adjuloriumi fecluosius supplico, quatenus miseros nostros pr;e-
jam fere deficieniis Ecclesiae, et pcrsuadcie domiuoi sentium porlilores benignius exaudiatis, et caiisam
papae,el fralribus vcslris, ne diiitius lam mani'eslam Cbristi promoveatis pro Cbrislo, si autem ad Ec-
iiijiiriam Cbrisli dissiintilenl, cuiiiobiscum sine pcr- clesiam Romanam venerinl episcopus Londoniensis
sotiarum acceptione rcddelis in brevi cunciorum el Gaufreilus Ridcl, sic illns traclale, ut traciari
opcnim raiionem. Nain oppoilunilas saepe, dumi debent, qui seminaiit iuter fratrcs discordiam. Can-
cxspcciatiir, clabilur. Et cttlpocparticeps esl, qtii tuariensis Ecclesiasuiimvobis praesenialobsequium,
quoil potest corrigere, negligit eiiiendare. Niiniiii quod promptissima devoiione vobis et vcstris im-
siipplebtinl coctera, quos si placet, pro Christo au- /r, pendel, cum veslro palrocinio, quod speranius,
dialis in causa Cbrisli. Et si forte Londoniciisis eruta fuerita tribulaiione malorum cldolore.
episcopusct Gaulrcdiis Ridel ad EcclesiamRomanam EPISTOLA LVllI.
venerinl, cos velut aiilichrisli iiien)bra traclalc, qui
ADEUMDEM.
jam inYsleriuminiquiuuis suse operatur in illis. Va-
leal sanclitas vestra. THOSIAS Cantuariensis archiepiscopus, JOANM car-
dinali liltilo Joannis elPauli.
EPISTOLA LVH AtidivitEcclesia Gallicanavos iu causa Ecclesius
ADEUMDEH. Anglorum mulassc sententiam, ula patrociniopersc-
THO-ASCantiiariensis arcliicpiscopus,JOANNI pre- ciilorum, quos per ignoraiitiain fovebalis , credendo
sbyicro cardinali Neapoliiano. his, qui spc.msuam meiidaciiiin posuerimt, veslia
Frateniilalem veslram in Cbrislo convenio, ul discretio praecacleristransiret in consorliiim illoruiu,
Anglieanx Eeclesia:assistalis pro Cliristo. IIoc enini qui paironi fucraul vcritalis. Andivit, i.iquam, f l
inibi a vobis promissum iiidnbiianler ei gralanier la:lata esl valde, quoniam ha;c est nmlatio dextcrae
recolo, quod inibi consilium, auxilium el patrociiiiuin Excelsi et EcclesiaeDei ad liberlatem, et nomini ve-
lirmissime promisislis, ubicuiiqtie ct conlra qiicm- D ] stro proliciet ad gloriamsempitcrnam. Sermo gratua
cuuque mibi jusiilia suffragaietur. Nunc autem in in auribus omnium, sed gralissimiis nobis el Eccle-
quo calculo inea, imo Anglicanoe Ecclesioe causa si;e Cantuariensi, quae semper veslro consueverat
consistal, ex iiunliis domiiii papae,domino Gralianoi gaudere pattocinio, et se veslram in graliam rcdiisse
ct niagistro Viviano, el a venerabili Petro Carno- laetalur. Justiim esl ergo, ut ad obsequiuui vestrum
tensi archidiacono polcslis aitclire, el plane, si pla- revcrtatur et cultum. Ei nos propensiorem operam
cueril, cognoscelis qttod noti ego, sed rex et sui, dabimus el diligentiam, ul veslris devotissime jus-
more solito, pacis iiiipcdiiiienlum allulerunt. Nami sionibtts obsequatur. Fuimus cniin vestri, et veslri
diguiiaies cjus, qiiaiilum salvo ordine meo cl fideli- essc desideramus, proni quidem ad obsequiumsi lex
laie Ecclcsi;eRonianoelicueril, servare paratus stimi Anglorum, quam corJe gerimus, olliciosam expe-
ct aiiyero, sed novani cl perniciosam fidelilalis for- dieril voluntatem. Nec dubium, quin » pcrseeutoriim
mam iuEcclesiam, Deo prnpiiio, nunqiiam iuducain. iiostrorum, quo vobis noxiores fucrint, palrocinio
Ablala quidein milii ct meis reslilui, aul Ecclesioe ! desistaiis, quoniam iuiqui, avari sunl, el fabri
salislicri peto, quia imnc auctore Deo conslal, quodI meniacionim : in omnibus negoliis ciicumveiiiciilc.
ex nulla, vcl injtisia causa residenl pcnes ipsuiii. amicos.,cl credulos sibi. Et cuni eos decepcrint aul
521 EPISTOLî AD CARDINALES. &._
loeserint,soivuntur in risttm, ct quasi cle hostibiis iA effeetui mancipaiidiimoperani aclbibiiimus. Indtibi-
triiimpbanles, de sua sapiemia gloriantur. Valeat tanier vero scialis, qttiapenes regcm el aliosamicos
semper chara nobis in Dominovestra fraternitas. noslros non solum in lioc, sed cl in omnibus quae
Valete. polerimus, quantum divina gralia.nnbis indulserit,
EPISTOLALIX. consilium et auxilium ad houorem veslrum elTicaci-
ADMAINFREDUM. ler impendemus. Memorilerenim teuemusel semper
THOMAS Canluariensis archiepiscopits, MAINFREDOtenebimus, quoniara ex quo noslri noliliam habuis-
car.linali, qui captus fiieral apud Anconam. lis, propter regum amorcm, aut priiicipum favorem
Gratias agiinus Deo, qni vos ad consolalkmem nullatenus nos voluislis deserere, atit pro alicujus
Ecclesi;esuoeeripuii de ore Leonis, et de manu be- emolumenli cupidine nos a dileclione vestra alie-
sti;c liberavit, et de omni exspeclalione Creniensis nare. Sicut autem vobis per magisiruin Papiensem
haeresiarchoe,et Frederici, el totius plcbeculaeschis- significavimus,lalis hora fuit, qua, ut litleras vestras
maticorum. Sensinius, ut ex animi nostri senlenlia reciperet, pro magniiudinepecunioeregem nollemus
loquamur, absenliacvesiraa damna, qui ad petitio- interpellasse, liun pro pudore qiiem habuiiuus, tum
iiem regls Angliae,nostro non proscedenle merilo, pro lergiversalione qnam ex ipso rcge perpendimus.
sns|K!nsisumus, die restilulionis nostne, ULjactital, B 1 De eo quodcausa legationis, vel sicutlegaius lerrara
collata in arbitrium ejus. Domiiie mi, si fuissetis stiam ne ingrederemini vobis interdixit, fecit quod
hic, vigor ecclcsiasiicus. ut spes est, non iia nior- voluit, nec deberelis idcirco irasci, quia sicut discre-
tnus essel aul languidus, nec illi regi, nec compli- tio veslra melius novit, non mirum debet vidcri, si
cibus suis, salelliiibus Salanae, collala aucloritas in is qui facilis est in dicendo, facilissit in mutando. De
Ecclcsiam inlerim dcbacchandi. Sed niinc cerlum pace noslra facienda non possumus non admirari,
esl, qnod his perversitalibus loto conalii, quoniam qua?prolractu temporis videlur protelari, cl juxia
limelis Dominum, et diligitis decorem doiniis ejus, quorumdam opinionem, quasi quodammodo ener-
sludebiiis obviare. Placeat itaque dilectioni veslrae vari. Cujus rei causa diieclionem vestram pro-
impetrare a domino papa, ul suspensioucm solvat, pensius exoramus, quatenus ad eam reformandam
aut lerminiim coarctet, scribens regi Francorum et inter nos el regem adeo diligentem el eflicacem
EcclesiacGallicanaepatentibus litteris, quod nisi rex operamstudeatis adbibere, ulabomnipotciiliDomino
Angioriimjuxta commonitionem suam el commina- condignam possitis reiribulionem recipere, et nos
lionemnobis pacem, et ablatacum Ecclesiaelibertaie de caeiero eflicacioeveslraeleneamur omni temporc
restititat, exiuclcnos in eum el terram siiamofliciino- * obnoxiores permanere. Valeat sanctitas vestra in
stri polesiateiHiconcedal,elsententiam, quam iri ma- longa tempora.
lefacioresEcclesioeetnosirostulerimus.ralamhaben-
dam esse decerual, et praecipiatab omnibuslerraesuac EPISTOLALXI.
cpiscopis inviolabilem observari, donec satisfacere ADEUMDEH.
compellanlur. Proelerea precarnur attenlius, ut Ec- THOMAS Canliiariensis archiepiscopus.OTTONi car-
clesiscCantuarietisi in miserioesuaesolalium impe-
ut dinali.
tretisplenam reformalionem primalus sui, prae-
cipialur arcbiepiscopo el Ecclesiae Eboracensi, ut Audito adventu magniludinis vestrae, proscnpto-
nobis obedienliam tanquam primali suo exhibeanl. rum Christi coexsulaniium nobis exhilaralus csl
Cum enim ejusdem priinatus per vosconfirmalionein coeius, et quasi ad consolationemEcclesiae et cleri
obtinuerimus, honor eril vobis et gloria, si plenum liberationem de coelomissus sit angelus, exsultavit,
robur obtineal conlirmalio a vobis impelrala. Ul au- el gratias cgit omnis Ecclesia sancioruni. El licet
temcharitas veslra aliquod habeat Iribulalionis nos- multis suspectus sil collega vester, dicenlibus quod
trae solalium, noveritis, quod Chrisiianissiinus rex acccplor esl personarum et muneriim, et domini
forlunam nnslram rcpitiai suam. rj regis inlimus faulor, ul ei velil in omnibus patroci-
nari, et nos, imo Ecclesiam Dei confodere, et jugu-
EPISTOLALX. larc spoliis nostris : nominis tamen vestri, virtultun
ADOTTONEM TITULO SANCTI N1COLAI DECARCERE rectius dixerim, clarescitopinio.ut angelum Domini
TULLIAKO DIACONUM. cum Moyse, id est, Spirilum sanctum in lege prae-
THOMAS Caniiiariensis archiepiscopus, OTTONI tit. vinm habealis, qui cuslodiat vos semper, et Deum
S. Nicolai de carc. Tulliano diacouo cardinali. recentem habere non patialur, ut verbo Dei aut
De veslroesinceritalis dilectioneet fidei iutegritate miiniis, aut personam prapferaiis, aut causam. /Vo»
mtiliipiicesvobis graiiarum actiones referimus, sicttt est, iiiquit proplieta, Deusin conspeclu cjus, inqui-
ei de quo indubilantcr confidimus, et quem inler nata' sunt vim ejus in omni tempore. Unde et vos
amicos nostros nobis charissimtim et praecipuum per vias mundas, et viasplanas iturum essc Eccle-
reputamus. Memoresquidemexistimus, quod litteris sia Anglicananon ambigit; quia per vias rectas iter
beilignilatis veslroe nobis multas grales retulisiis ; habiturum indubitanter confidit. Nec veretur, ne in
quia regem Francomm pro vobisila diligenter inter- proslitutionem justitiae accipiaiis supellectilem nos-
nellavimus,el quam poluimtis ad ncgotiumvestrtim train, qui seilis, quod pccuniam sic acquisiiam nou
523 S. TIIOMÊCANTUAR. ARCIIIEP. S.l
licet miltcre in corbonam, quia prctium sanguinis A fessus est nuper rex Anglorum coram rege Chri-
est. Ulique siianissimo, arcbiepiscopis, episcopis, proceribus et
omnibus quf aderant, qtiod nil aliud qtiaeritaul quoe-
A'onhabel eventussordida prmda bonos.
sivit a nobis nisi observantiam consueludinum, qua-
Insulumt nobis quamplurimi, el praecipue nostri, rum plures aposlolicaesedis convellunl majestatem
imo Eecdasioeadversarii, diceutcs recte contra nos et Ecclcsiae praejudicant liberiati. Qualiier aiiiem
inissum esse cardinalem Sancti Petri ad Vincula, ut res processerit, latores praesenlitim plenius indica-
ininisterio ejus Petrus dcnuo vinculelur, cum lanien bunt. Et quia noluimus in consiietudinum suarum
ego inlerim credam, quod familiaritas, quam cum verba simpliciter et absolule jurare, discessit indi-
doihino rege in nostra dcpressione coniraxit, ad gnalus, non suslinens honoris Dei vel ordinis nostri
Ecclesia: proficiet liberalionem, et salutem regis, et vel divini juris aliqttam fieri meutionem. Supplica-
gloriam Dei. Unum tamcn est, quod plurimum ve- mus iiaque bonilati vestrae de qua, sicut de nobis
reor, ne quis fralrum.dequibus Aposlolusqueritur, ipsis confidimus, qualcnus nobis assislatis in causa
egrediens a facie Domini colleclas pridem agrestes Domini, et necessilatem nostram imo Ecclesiae Dei,
coloquinlidas immisceat pulmenlario prophetarum, quam a nunliis audietis, sictit nostra et omnium spes
ut sensum divinum agreslibus porcorum, id est Q esl, apud dominum papam expedire siudeatis.
volupluose vivcntium, subrual cibis, et mentemlegis ADSABINUM EPISCOPLM.
imaginalio vitaesubvertere moliatur. Sed cum ab
iiiio de flliis propheiarum mortem csse in olla vir ( Vide epistolamad Conrttdum Moguntmum el alios
directam, quteincipit: Salis superque, elc.)
Oei auclicril, farinaro grani, quod pro nobis in lerra
EPIST0LA LXIII.
iiiortiium est, ut mulltim fruclum afferat, in ollam
ADTHE0DW1NUM.
projiciet, ul innalae malitiae germen bonis de caelero
uocere non possit. Ego vos arbilror virum Dei no- Inlcremp.torum pro causa. Domini, etc. (Simms est
epistolie quam ad Hyacinlhum cardinalem direxit.)
bis a Domine deslinalum, qui desolatam in Anglia etiam epislolam alium qtim incipil Ecclcsiae
(Vide
loelificalSnnamilidem, et potenlem Syrum curel a inol., elc.,ad Atbertum et Theodivinummissam.)
lepra, et Giezitas adhaerentes ei debila crimini con- EP1ST0LA LXIV.
demnalionc percellat. Si his atnotis gloriosum no- ADWILLELMUM PAPIENSEM.
strum regem revocaverilis, illico, ut spes esl, poeni- TIIOMAS Cantuariensis archiepiscopus WILLELMO
lebit, faiebiiur culpam, et humiliter salisfaciens Papiensi salulem et contra principum insoleiiliaui
Ecclesiaerestiluet libertatem, et pacem, el nobis forliludinem.
omnibus ablala cum inlegritate, securiiateet gratia. G Liiteras celsitudinis vesirae nuper accepimus,
Nec ullra contcndel de conservandis consueludini- speciem mellis in iniiio propinantes, venenum in
but, quas, ul laceam damnationcm, quain eis per- medio, oleum in fine. In quibus contineiur vos ad
petuae leges infligunl, dominus papa Senonis de partes islas nunc temporis descendissead lerminan-
unanimi frairum consilio, vobis, ut opinor, au- das quaestiones inler dominum regem Anglix etnos,
dientibus, condemnavit, nec exiget juramenta, qnoe proul expedire videbilis. Non credimus vos ad baec
salva fide et religione observari non possunt. Sed venisse, nec certe vos ad hoc suscipimus, mullis ex
hajc vobis plenius innolescent, cum episcopos vide- causis, quas loco et tempore opporluno manifestabi-
rilis Balaamitas, non omnes dico, sed pluriuios, qui mus. Verumlamen si quid boni et pacis per maniiin
vana vident et stulla, nec aperiunt unde ad poeni- vestram nobis acciderit, Deo gratias et vobis. Valeat
tentiam debealprovocari. Ili contra nos. iinocoiiira celsitudo vestra, ut inde nobis sit meliiis.,
Ecclesiam loquuntur sedentes in porta, el psallit in EPISTOLA LXV.
noseliam, qui non bibil vinum. Quia ergo in vos ADEUSIDEM.
omnitim oculi directi sunt, honori Dei elpaciEcde- Venerabili domino, etamico de meritis difigendo
siae, si placet, insistile, et praescribite qnid nos fa- D WILLELMO, Dei gratia tiiuli Sancli Petri ad Vincula
cere oporteat, ul Ecclesia Dei debita gaudeat liber- cardinali, et apostolicae sedis legato,
presbyiero
lale. Nihil enim est, qttod salva conscientia el hone- THOMAS eadem gralia Cantuariensis Ecclesiae mini-
state (ieri possil, quod non libenlissime faciamus stcr
biimilis, salutcm, et contra principum insolen-
pro recuperando amore domini regis. Chaos inler tiam fortiludinem
iios iirmalum esl, ul nullus nostruin ad vos valeat Gratias habemus dilectioni vestrae, quod lilteris
perlransire, eliamsi velit, et sumpius habeat. Valeat celsitudinis vestrae parvilatem nostram nunclandem
scinper dominus meus, el proscriptorum misereatur. visitare dignatus estis, quae quidem ex praeseniis
EPISTOLA LXII teinporis slattt pensalur a multis, non ex praeierito,
ADEUMDEM. quam Deus in tulurode miscricordia sua, cum vo-
Dominus Cantuariensis, OTTONI cardinab. luerit, el dignuin judicaverit, erigere poteril in me-
Gratias, non qnas debemus, sed quantas interim liorem. Quod dicitis, sicut videlur mullis, vos iu
nnstram esse dis-
possumus, agimus dilectioni veslrae, quae pro nobis, varia proposita circa dileclionem
itnn pro Ecclesia Dei multa susiinuil, et nos pro vi- traclum , hoc facttim fuisse ulilitalis noslrae causa,
ribas eonsolata est in omni tribulatione noslra. Cou- ne habereinini suspeclus a rege, quo ininus fiere'
5_S EPISTOLJE AD CARDINALES. 526
devolus Romanoe Ecclesix, miniisque benignus adI A sapienti. Praeterea de pace fulura, cujus spes melior
faciendam nobiscum pacem, novii Deus, qui inspe- vobis promiililur , omnipotenti Deo, dummodo fiat
ctor estcordium, ipseque rei manifestabit effecius. Ecclesioecommodo el nostro. Quod ulinam allius
Si vero nunc lemporis descendistis in lerram suam, ailendalis , et animis vestris inseratis argutius , cu-
prout litterarum veslrarum habet continenlia. ad ranles ne vana spe deludamini, et falsis promissio-
(tecidemlas quaestiones,quae inler nos et ipsum ver- nibus solliciludo vestra evacuetur. Revera verum
lunlur, sicut magis cxpedire videritis Ecclesiae, hoc est, quoniam sapiens dissimulal in lempus. Sed
certe possibile est. Verumlamen credimus nos proi proverbialiter dicilur : Dum exspeelatur tempus,
ccrto nosse, ad quid venerilis, et ad quid debeamus fuyit, labilur e manibus , nec redil ad totum. El me-
suscipere. Unde eslquod discrelionem veslramquam dicus : Dum dolel, nccipe. Ego vero dico vobis,
plurimum exhortatam cupimus esse in Domino, ut quod oplo non facile transeat aures noslras , ncc
sic vos in hoc ncgolio habeatis, ut inde sit lionor lubrice labatur ab aniino vestro, forlunam praescn-
Deo, relevamen Ecclesiae, gloria vobis in populo et tem , quae nuda veslris paret conspectibirs , pressis
gente. Si vero aliquid boui et pacis nobis et Angli- manibus tenetc utimini ea pro lempore , lubrica
eanaeEcclesiae per opcram vestram et itiduslriam enim est, nec inviti teneri poiesi. Haechaclenus.
acciderit, gratias Deo, et veslroe sollicitudini. Et, B Caeterura de adventu veslro Parisiis triduo anie,
iilinam pio couipassionis attcmlaiis affeclu, quanla si placet, nobis renuntiaie, ut si forie equitaturas
nos el Eeclesia Auglicana sustinuerimusgravamina, invenire poierimus , quae apud nos hoc lempore
et adhuc sustineamus, quantumque laedalur univer- proptcr guerram tenuiter habenlur, discretioni
salis Ecclesia in noslro gravamine. Ad hoc quidem vestrae loco congruo occurramus , el fruamtir desi-
negoiium universorum respiciunl oculi, ipsiusque deratn colloquio vestro. Sin auiem, quodabsit!
fiiiem exspeclant, in qtio vei sumel sibi cornua prin- millamus vobis aliquem familiarium nostroriim, qui
cipum insolenlia, vel quod dignius est, sustinebit renuntiet nobis statum vestriiin , et quo divertere
defeclum. El utinara magis patiatur deleclum, quam disponalis. Valete nostri non immemor , ut melitis
ex adventu vestro resumai vires. Valete, et ut no- sil inde nobis et miseris nostris.
bis sil melius et Ecclesiae,valele semper.
EPISTOLA LXYII.
EPISTOLA LXVI. ADEUMDF.H.
ADEUMDEM. Venerabili domino et fralri WILLELMO, Dei gralia
Venerabili domino et fratri in Christo charissimo „ sanclae Romanae Ecclesiae cardinali presbyiero ,
WIM.ELMO, Dei gratia lituli Sancli Pelri ad Vincula **
u THOMAS eadem gralia Canluariensis Ecclesia: mi-
presbylero cardinodi, et aposlolicae sedis legato , nister liumilis, ac miserabilis exsul, salutem, et sic
THOMAS eadem gratia Cantuariensis Ecclesiae mi- agere ut vival in Domino.
nisier humilis, salutem , et conlra principum Non credebam me tibi venalem proponendum em-
insolentiam animi fortitudincm. ptoribus , ut de sanguine meo comparares libi
Ex litterarum veslrarum lenore perpendimus el compendium de pretio iniquiiaiis , faciens libi no-
vos illiistrissimi domini nosiri regis Francorum men et gloriam. Alias libi curandus esset proveu-
nieram oblinuisse gratiam , el obtenta gaudere. lus, si non slalus tui nimis periculosi oblilus,
Quod qiiidem gratum habemns et tenemus acce- fortunae ludibria pensares dissimiliter. Scd fone ut
piiim, enque amplius, quod in hac parte ncc instan- id ageres eflicacius, forlunam meam pra-sentem in
lia vestra, et aliorum amicortim nosirorum fru- consilio habuisti, cujus dum trisiia specias, loetiora
strati sumus, ct quod pelebamus, nostriim succes- quandoque sperare debueras. Allemae enim sunt
sit ad voium. Unde sicul sua residet in animo rerum vicissiludines , ct sicut de successibus pro-
noslro gratia grata , petimus ob ipsius amorem et speris lapsus est facilis , sic et in contrarium. Ncc
reverentiam, cujus, sicul dicilis, circa nos et nego- jjpj prudenliam tuam lalere credo , licet hoc experi-
liuin nostrum solliciludo non inodica est, quod mento non senseris, nihil esse tam firmuir. , cui
reiribual ei, qui facere poiest, bonorum relributor non sit periculum e vicino , sic et versa vice. H.ec
allissimus. Sil nobisvestra gratior impensa, quam idcirco libi scribo, ut subilos forltinoecasus diligcn-
quidem, elsi a multis relro temporibus affeciuose lius de coetero cxamiues, examinaios observes,
affeclavimus, nunc pro cerio domini Carnolensis, observalis indulgeas. His cerlc casibus exponcnda
el magislri P Papiensis iutervenlu effecluo- non fuerat Pelri navicula, quac, etsi saepius con-
siorein imploramus , ut gaudere debeamus de im- culi, convelli non novit; quae , ctsi plurics jaclala
petrata , et sentiat Ecclesia , quocnobiscum vexaiur fluclibus , non submersa consurgil. Hiijus itaque si
niiuis injuriose , et nos c;nn ipsa de bcnevolcntia veri piscaloris, si oplimi gubcruaioris vcrus vis
vestra provectum , et ex proveclu rccipiamus quod csse discipulus , nattla bonus, sicul sereniialis
justum esl. Sciinus equidem el firmum leneinus , gratiam multolies tibi fecit aura serena, sic iir.pe-
qtioniain sicut paria delicla mulua compensalione tuoso lurbini, iuvalescenli (empcstali omnes ingcnii
aboleutur, sic vicissitudincs graliarum devoiione lui vires , teipsum eliain animo forii sub omni dis-
uiutua connectttntur. Salis crcdimus dicluin cssc criminc opposuisse dcbueras. Si enim de inanu cjus
557 S. TIIOM/E CANTUAR. ARCinEP. 528
grauutler suscepisli pacifica , cur non palienler tn-- A omnem praw suspicionis occasioncm a me amo-
lerabis adversa , forte ad momentum exspiralura ? veam, quaienus polero, salvo ordine meo et lidelilate
Sic et magisier ille Pelrus Princeps aposlolorum EcclesiaeRomanoedignilates ejus libenler observabo,
resislendo principibus, non cedendo, sed dissipando et eas in Domino mulliplicare curabo el augere.
pacem iniqiiilatis sangnine sno, nomen meruit in Sed absil, ul exemplo mei nova faciendaefidelilatis
lerris , el in coelis gloriam. Sic crevit vigor Eccle- forma in Ecclesiam inducatur, praesertim pernicios»'.
«iae,«um erederetur exstingui. Haecetiam in summa Nec vos lalere credilur, quanta me immanitate per-
tibi oplo, sic agas feliciler, ul vivas in Domino.Vale, seculus sil Londoniensis episcopus, lotins liujus
ut el inde melius valeam. discordiae incenlor, cui, si placet, tanquam inobe-
dienli et excommunicato vos pro domo Domini op-
EPISTOLA LXVlll.
ponatis, quoniam in depressionc illius el Gaulredi
ADEUMDEM. Ridel, ut spes fidelium esl, cessabil tempestas.
TBOIIAS Cantuariensis, WILLELMO Papiensi. Caetera posita sunt in orc nuntiorum , quos , si
Festinat ad rcililiini dominus Gratianiis, qui cnm placet, benigne recipite, et causam Chrisii, quam
uiagistro Viviano ad hoc destinatus est ad regem poriant pro Christo, promovete. Valcal sanciilas
Anglorum, sicul indubitanter accepimus , ul durilia B vestra.
ejns , ti nobis pacem non reformaret , manifestius EPISTOLA LXIX.
convinceretur. Qualiter auiem in nrgotio proces- ADEUMDEM.
sum sil, ex nuntiis referenlibiis, auctore Deo, Venerabili dominoet Patri charissimo WILLELBO,
plcnius audieritis , et si placet, magistrum Petrum Dei gratia S. R. E. presbytero cardinali, THOMAS
Carnolensem archidiaconum , virum quidem litleris eadem gratia Cantuariensis Ecclesiae huinilis mi-
et bonesiate conspicuum , inierrogaie ; quoniam et nister, salulem, et sinceroedevotionis obsequium.
ipse mansuetudinein et modestiam praefati regis Nobis in aure sanclitalis vestraeverba multiplicare
expertus esl, et qua devotione Roinanam veneretur non cxpedit, cum sinceritas vestra prona sit iu
Etclesiam. Sed et vos ipsi proesentes audislis et palrocinium veritatis, et maliiia partis adversaelatere
vidislis, quomodopremal Ecclesiam, et mores ho- nequeat ante oculos sapiemis, et ignominiosmn
minis rerum experienlia familiarius didicistis. Quid reputet charitas amicum pro libertate Ecclesiae
ergo amplius ad convincendam duritiam ejus pro diiilius afflicliun consolalioue debita non recreare.
Ecelesia desideratis testes ? Ipsi enim , prout cre- llaec de vobis est iiducia Christianissimi regis,
dimus, ab ore hominis audistis , el operis publica- _ haec nostra, qui per ipsum redivimus in gratiam
llone, ut speramus de vobis, invili vidistis blas- vestram. ilaec spes fidelium praedicanlium gloriam
pliemiam. Unde ad serenitalis veslrae pairocinium nominis vestri. llac igitur animati et roborali sup-
(Iducialius reeurrit misera Ecclesia Anglicana , plicamus atlentius, qiiatenus juxla quod promisistis
stipplicans ul ei feralis opem, ne in hac tribulatione domino regi Francorum , viriliter exsurgalis in
dcficiat. Reclucite, si placet, ad animum , quo- nuxilitim Ecclesiae el nostrum, et ecclesiaslicae
mo lo me et causam Ecclesiae receperitis de manu liberlatis el apostolicae sedis hostcs data divinitus
Christianissimi regis Francorum , qui superstiies sapientia conteralis. Facile enim est, si Roinana
miseros noslros secure confugcre pnecepit ad pedes Ecciesia jam paratam decreverit acceplare victo-
elementiae vestrae. Nam magna pars proscriptorum riam, ut ftigiant et dispercanl inimici a facie ejus.
Christi, pro fideet libertate Ecclesiaeagonizantium, Nam tcrrili lalebras qiiacrunt, et nesciuul qtio se
de mundo sublata est.etapud Patrem misericor- verlant.
diariim saiiguinis sui, qui injusle effususest, implorat EPISTOLA LXX.
ullionem. Ula, ut confidimus, assistit vultui Dei, nos ADEUMDEM.
qni residui sumus, adventum aut vocaiionem Domini THOMAS Cantuariensis archiepiscopus WILLELMO
praestolaules, imeriinqiianta possumtis supplicalione D { Papiensi cardiuali.
clamamus ad vos , ut veslra iiitercedcnle induslria Veritas obumbrari quidem', sed exstingui non po-
justiliam siiam Ecclcsia consequaiur et pacem. test, et lux posl lenebr.nriiin molcslias gralius acce-
Quanam jtiris consequenlia residebuut apud regein plalur. Ulinam et vobis ab inilio ronstiltiisset, qttod
sine satisfactione impiuie bona Ecclesiae, quoediri- iiiine ex ipsius perseculoris noslri lestimonio oin-
puit, cuin i!1e, sieut nuniiis domini.papaecl pluribus nilnis nolum est ! Nuper enim coram rege Cbrislia-
aliis palam confessus »st, de loto tempore canccl- nissimo, archiepiscopis., episcopis, comitibns, pro-
lariae, cujus aliquando simulabat deberi rationes, ceribus, el omnibus qui aderant, publice professns
nunc nihil exigal, sed hoc praetendat, quod sui mcis cst hanc solam essc caiisam cxsilii el proscriplionis
antecessoribus, quos saepe fugaverunt, nibil re- noslrae, quod nolebamus ci consuetudines observDre,
deuntibns reddiderunt. IIoc tanien, ul pace ejus quas anlecessores nostri consuevcrant decessorilms
dicium sit, ex muliis rationibus constal non esse ejus. Adjecil eliam constanter, quod nihil aliud
verum. Sed ne pemicies excmpli vertaiur in legem , quidquam quaerebat a nobis, nisi ul hoc simpliciler
omnibus modis occiirrenduin esl. Nominc dignitatum et absoluie promilleremiis ei m verb» verit-alis, ila
damnalas nililur consueludines inslaurare. Scd ut scilicct, ul i;on adjiceremus: Salvo ordine nosiro, itl
529 EPISTOLÊ AD CANTUARIENSES. 530
honore Dei, vel atiquid eorum, quae lionesiatis et. A benlius cxciperemus in Domino, quani susiineremus
conscientiae possent incoliimitatem tueri. Et quia sub dissimulaiione his diebus mala quoe paiitur.
nolumus absolutepromittere consiietudines, quarum Nos ilaque, licet parali sumus pro pace iliius et
aliquaesedis aposlolicae auclorilalem evacuant, ct indemnilate capul et corpus persectiloribus cxpo-
Ecclesiae perimunt libertatem , discessit rex pace nere, el ne pereal vel quid modicum perdal, perire,
infecla. Supplicamus iiaque dilectioni vestrae, qua- quidqitid de nobis contingal, indemnilali tamcn
lenus patrociniurn Cantuariensis Ecclesiae, imo ipsius iri ftitiirum prospiccre volentes, ipsam Eccle-
jusiitioe indefatigatc siiscipialis. Et sicut nobis siam cum omnibus personis, terris et lencmeutis
benignitas vestra promisit in discessu veslro , pro suis, pertinentiis et proventibus, libertalibus quoqne
liberlate Ecclesiaeet persona nostra , qui ad obsc- et dignitatibus suis, sub Dei proteclione et curuc
r.tiium prompli sumus, siarc, ul decet honeslaieui Romanaeet noslra ponimus, probibentes cx parie
vestram, non gravemini, sed et opponaiis vos his , Dei, snb perpeiuo eliam anathemate, ne quis jura
quos veriiali et jttslilioe constat hactenus fuisse Canluariensis Ecclesi;e absque consensu lotius ca-
oppositos, et nunliis noslris in his, quac vobis ex pituli moiiachorum Cantuariensis, aliquo inlegu-
parle noslra proposuerint, indiibitanler credatis. B menio vel causa alienare proesumal. A saeculisenim
EPISTOLA LXXI. inaudilum esl,quodaliquisCaniuariensen) Ecclesiam
ADEUMDEM. laeserit, etnon sit conlritus vel correctus a Chrislo
Domino. Raplores igitur et alienaiores possessio-
THOMAS Cantuariensis archiepiscopus, WILLELMO
num, dignitalum el rerum, et deieulores, consenta-
Papiensi. neos quoque el participes, et qiiiciinque sccreta
Justum est, ul Ecclesia Cantnariensis , quaepost
maliliose revelaverit alicui hominum, usque
Deum veslra et paucorum amicorum indnslria et capiluli ad condignam satisfactionem perpeluo anathemale
labore venit ad porlum , vobis et veslris in omni
condemnamiis, nec volumus pati ut aliquis allerius
devotione et cxhibilione obsequii se obnoxiam re-
Nam inier et amicos professionis velordinis secretis capiluli misceatur.
cognoscat. praecipuos primos Ea quoque specialiter, quaead dilectos (ilios nosiros
el dominos vobis ascripsimus , quod Dei proeeuute Ecclesiae pertinent, viclelice;
auxilio erepta est a iribulaiione malorum et dolore. monachos ejusdem
villaruin ct
Trausistis pro ea inaria , penetrastis ct superaslis villas, possessiones, earumdemqtie
ecclesias et exenia cuni perlinenliis
Alpes, in parlibus noslris pugnastis ad besiias, et in possessionum
et proventibus, sicul in suis cnntinetiir muniinentis,
ipsa curia, ubi validius el acrius expugnabamur,
r iis in perpetuum confirmamus. Ollicialiuni ipjoque
diu
soepeet portaslis pondus cliciet oeslus; el landeni <
suoriim et servienlium ponendi vel amovendi, om-
quia labor vester erat in Doihino, sapienier et viri- ad eos periiueni, lam iutus quavt.
liter triiimpliaslis. Sensimus hoc nuper in concordia, niumque quae
inivimus cum domino for- cxtra, liberam concedimiis el confirmamus in per-
quam rege Anglioe, cujits
disponendi liberlatem, sicut iis melius e\
mam, si placet, a Iatore praeseiiiiumatidiatis, et pe- petuum
ulilius visuin fuerit de communi consilio capiluli
titiones , quas per eum iloiiiino papoc porrigiraus,
solita bonitate promoveatis , habeulisque hominein sui. Qualenus, sicut easdem babemiis in possessio-
nibus nostris, secundiiin charlas regum, libertates,
allcntius commendalum.
similem habeanl in poriionibus poleslaicm, salva
EPISTOLA LXXII. nobis el snccessoribus nostris regulari disciplina.
ADUNIVERSOS ECCLESI.E FILIOS.CIIARTA PHOTECTIONIS Adjicimusad haecaucioriiaie qua fungimiir, el indul-
ET LlBERTATrS ECCLESLE CURISTICANTUARIENSIS
CONCESSA. gemus, ut in malefaciores Ecclesiae, si semel ei se-
cunclocommonili noluerint ciucndari, suspensionis,
THOMAS Dei gralia Canliiariensis archiepisco- excomiiiunieaiionis el analbemaiis feranl senieu-
pus et apostolicoe sedis legaius, omnibus ad quos tiam. Et ul liceat iis onmi tempore contra omnia
proesensscriptutn perveneril, salutem et beucdiciio- D ] gravamina sedem aposlolicam appellare. Et, quia
nem. minaniiir adversarii quodsedeminelropolilanain vel
Praeteritorum casus lemporum idcirco lilierarum primatis Angliae,quae a tempore beati Gregorii per
memoriaecommendantnr, ut per transacla mala vel sanctum Aiigustinum in Cantuaria statula esl, alias
pracsetiliafutura caulius valeant evitari. Ad omniuin velint transferre, sub perpetuo prchibemus analhe-
igitnr notiliam volumus pervenire, quod sancla Can- mate , ne quis lion.innm aliquo integuinento vet
tuariensis Ecclesia, a cujus uberibus coaluimus, quae causa unqitam boc alienlare praesumat.Prohibemus
nos auctore Deo, licet indignos, in id qnod sumus etiam ne episcopi Caiiinaiiensis Ecclesix suffraga-
promovil, in odium capitis nostri, multis calamilali- nei,vel abbaies alibi consecreutur quam in Ecclcsia
bus etanxielalibus variisusquein seplcnnium pressa Canluariensi, ctti lenentur ex professioue el debita
est, qnod fcre loia novit Latinitas, el adhuc minis et subjectione, nisi de communi consensu loiius capi-
damnis innumeris quotidie fatigatur. Quae cum sol tuli monacliorum Caiiluariensium, nec chrisma vel
esse soleat occidcntis, et in nostris temporibus ejus oleum per Caiiliiariensem provinciam divideudum
offuscata est charitas, quodlibet tormenlum, sed aliunde quam ab Ecclesia Cantuariensi , aliquo-
eliam mille morlis genera, si lot occurrerent, li- leuipore percipialur. Voiunius eliam ct obsccramu»
Col S. TllOMiE CANTUAR. ARCHIEP. 55.
in Doniino , ut monacbi Canluariensis EcclesiaelA seu defensores earum excommiinicavimus. Omnes-
suffragnneis ejusdem Ecciesiae, episcopis, scilicel et que vos episcopos a proinissione, qua comra insti-
abbalibus, omnem reverenliam exhibeant et hono- tutionem ecclesiaslicam ad eariim oDservalionein
rem. lpsi quoque episcopi monachos Cantuariensis tenebamini, aucloritaie Dci et uostra ahsolvimus.
Ecclesiae in vera quae Dctis est diligant charitate. Qnis enim dubitat sacenlotes Chrisli, regum et
Digtium siquidem est et consomim ralioui,ut qui principiim, omniiimque fideliuin patres et magistros
eidem Ecclesiae Cantnariensi debila tenenuir ex censeri? Nonne miserabilis insanioeesse cognoscitur,
professione simul et subjeciione, veram adinvicem si filiiis palrem, discipulus magislrum sibi coneiur
observare debeant dileclionem , salva nobis et suc- siibjugare, et iniquis obligaiionibus illum potestati
cessoribus nosiris debita reverenlia et auclorilale. suae subjicere, a quo creclit se non solum in lerra,
Clericis quoque et laicis, qui coexsules noslri facti sed etiam in ccelis ligari posse et solvi. Proinde ne
sunt et parlicipes laboris, omnia jura sua, redilus in lnijiis senlenlioe commissum incidamiis, auclori-
et ecclesias confirmamus et obsecramus in Domino, latem ipsius scripti, ipstimque scriplum cum pra-
ne quis iis injuriam vel molestiam facial. Si quis viialibus, quae in eo continentur, in irrilum duxi-
autetn homimim liujus uostrae confirmationis pagi- iiiiis el cassavimus. Prafsertim bis : Quoil non ap-
iiam infringere vel Ecclesiam Canuiariensem iu " pclleiur ad sedem aposiolicam super aliqua causa,
aliquo vexare vel diminuere voluerit, vel dilectis nisi liceniia regis. Quod non liceat archiepiscopo
(iliis nostris', monachis aliquam inferre volucrit vcl episcopo exire de regno, et venire ad vocalio-
nolesliam, octernam Dei el nostram hnbc.il niale- nein domini papae, sine licentia domini regis. Quod
diciionem, nisi ante mortem cum rcsiiiuiioue non liceat episcopo excommnnicare aliquem, qui
ablalorum coudignam fecerit resliiutionem. Oinni- teneal de rege in capite, sine licentia regis, vel
bus auiem diligemibus et fovenlibus eam, Dei tcrram ipsius vel oflicialiuin sitorum sub inlerdiclo
Omnipolenlis oplamus gratiam et sanclorum om- pouere. Quod non liceat episcopo coercere aliquem de
nium, qui in Ecclesia Canluariensi reqiiiescunt perjurio vel fide laesa. Quod cleriei trabanlur ad
societalein et nostram donamus beiiedictioncni. soecularia judicia. Quod laici , seu rex seu alii ,
Anien! traclenl catisas de ecclesiis vel decimis. El alia in
EPISTOLA LXXIH. btinc modum.
ADSUFFRAGANEOS CANTIJE PROVJNCMJ. Denuntiamus etiam cxcommunicalum, el ex no-
THOMAS Dei gratia Caniiiarieusis Ecclesi»: m - mine excommunicamus Joaunem de Oxeneford, qui
nister humilis venerabilibus fralribus suis, Londo- _ in hoeresim damnalam incidit, praeslando juramen-
niensi.caeterisque loiius Cantiaeprovincinepiscopis, lum schismaticis, quo scbisma jam fere emorluum
sic transire per bona lemporalia, ut non amitiant in Alemannia revixit ; communicando etiam illi
aeterna. iiominalissimo schismatico Reginaldo Coloniensi ;
Fratres mei dilectissimi, quare non consurgitis et quia conlra mandatum clomiiiipapae et nosirum
mihi adversus malignanles? Uiquitl non statis me- Saresberiensis Ecclesiae decanatum sibi usurpavit.
cum adversus operanies iniquilalem? An iguoratis Quod quidem faclum, tam juri conlrarium, quam
quoniam dissipabit Dominus ossa eorum qtti homi- Ecclesiae Dei exeniplo perniciosuni, penitus cassa-
riibus placenl? Confundenlur, quoniam Domimis vimus, et revocavimus in irritum, praecipientes epi-
sprevit eos. Satis novit discrelio vestra , quoniam scopo Saresberiensi etcapiltilo in virtute obedien-
error, cni non resistitur, approbalur : et veritas, liae, et in periculo ordinis sui, ne de caetero visis
cuni minime defensalur, oppiimitur. Videturque, litleris noslris ex eo faclo eum decanum haberent.
leslante Gregorio, conseniire errort, qui ad rese- Similiter et Ricardum De Ivelc. denunliamus «x-
canda, quae corrigi debent, non occurrit. Inde est communicatiim, et excommunicavimus, eo qtiod in
qiiod dominum regem Angliae satis superque susti- eamdem haeresim damnalam incideril, coniinuni-
utiimus, nec ulliim ex co suslineiiliae noslrae asse- D cando eidem Reginaldo Coloniensi schismalico;
cula est Ecclesia Dei compendium. Periculosum et machinando etiam et fabricando omnia mala cum
intolerabile de coetero nobis visum esl tantos illius, scbismaiicis et Tettlonicis illis in pernicicm Dei et
oflicialiumque suorum circa Ecclesiam Dei et ec- Ec.clesiae,et praesertim Ecclesiae Romanaeex pactis
clesiaslicas personas excessus, ut hactenus, impu- conlraciis inter dominum regem et ipsos.
nilos rclinquere : praesertim cum soepissime nuiiiiisi ExcommUnicamus etiam Ricardum de Luci, et
et lilteris, modisque aliis, proul decuii,studuerimusi Jocelinum de Baill.,qui pravitalum illarum auctorcs
eutn a perverso proposito suo revocare. Et quoniami el fabricalores exsliterunt.
vix ab eo auditi sumus, nullatenus lamen exaudili,, Radulphum eliam de Broc, qui bona Ecclesiae
scripttim illud, in quo illoe,non consuetudiues, sed1 Cantuariensis, quae alimenta de jure sunl panpe-
poiius pravitates, quibus perltirbatur el confundilurr rum, occupavit et detinet, hominesqtie noslros,
ad procsens Anglicana Ecclesia, continenlur, ipsius- lam clericos quam laicos, cepit, el in capiione te-
que Scripti aucloritatem, invocaia Spirilus sanctii net.
gratia, publice condemnavimus et cassavimus. Uni- Hugonem quoque de sanclo Claro, et Thc.mam
versos e.tiam observalores, exaclores, consiliatores,, (iliuni Bernardi, qui cjusdem Ecclesiu: Caniuariensis
533 EPISTOLiE AD CANTUARIENSEP. .r3*
boua et possessiones absque conniveiilia noslra A et profeiin viiiiiiiim coalescens nedificiumChristi
occupaverunt, el lenent. crescat in templum sanctum in Domiiio. Et quioeni
Omiiesque etiam qui de caetero in possessiones episcoporum niullnsest numerus. Qui docendi el pa-
et bona Ecclesiae Canltiariensis contra voltinlatem scendi sollicitudinem et inslantiam diligenliorem
nostram et consensum manus violentas exlendent, promisimus in consecralione, et verbis quotidie
eadem excommunicalionis sententia innodavimits, profitemiir, sed utinam fides pollicitationis de tesli-
juxta illud papae Lucii : Omnes Ecclesiie raplores, monio operis convalescal! Mcssis uliqiie mulla esl,
aique suarum facultalum alienalores a liminibus ejus- nec ad eam colligendam et congregandam in hor-
dem mairis ecdesim analhematizamus, damnamus reum Domini untts suflicerel aut pauci. Ex quolege
atque sacrilegos esse judicamus. £l non solum eos, divina cocpit agi populus Dei in Hebroeorum dmiU-
sed etiam eis consentientes, quia nnn tantum qui xat gente consistens, judices oporluil mulliplicari,
faciunt rei judicanlur, sed etiam qui facientibus et esse plnres correptores vitiorum, et mortim cor-
cousenliunt. Par enim poena el agentes et consen- rectorcs, quia legislator solus taniae miiltitudinis
tienies comprehendit. Et alibi dicil Scriptura : Qui onera non polerat suslinere. Elecli sunt ilaque,
cousentit peccanlibus, et alium peccanlem defendit, manclanie Domino, sepluaginla seniores, ct adducli
matedicluserit apud Deum et homines, corripieturque B ad osiium labernaculi,qiiod praefigurabalEccIesiam.
increpatione swvissima. Et iterum : Si quis peccan- Acceperunta Deo partem spirilus Moysi, per quem
lem defendil, acrius quam qui peccavil cotrcealur. lex inlelligilur, ut prophelarent, et populi examina-
Sane in domini regis personam ferre seiitentiam rent et decidcrent causas : majoribus tamen reser-
adhiic distulimus, expeetanles si forle divina inspi- vatis, et referendis ad examen illius, cni lotius legis
raule gralia resipiscat ; in proximo tamen laiiui erat credila dispensalio. El si Scripturas perscru-
eam, nisi citius resipueril. Et inde est quod fraier- lemur altentius, inveniemus bos Hebraeortim proe-
uilali veslrae mandamus, atque in virtute obedien- posilos exslilisse, quos ab exacloribus Pharaonis in
tioe proecipimus,quaienus viros praelaxalos, qui a /Egyplo legimus flagellatos, adeo ut taedio affecti, et
nobisexcommunicali sunt vosquoqtie, prouldecei, variis allriti suppliciis iiomina sua coram jEgypliis
excommiinicaios et habealis, et denuntiari faciatis, felere quererentur. Quia tamen palientiam habue-
juxla illud decrelum Honorii papae: Curm sit omni- runt, et Moysi obtemperantes acquieverunt verbo
but episcopis excommunicalorumomnia nomina tam Dei, boc praeeunte gratia per fidem et jugem labo-
vicinis episcopis, quam suis parovhianis pariter indi- rum experienliam meruerunl, ut cum Moyse proe-
care, eaque in celebri loco posila prai foribus ecclesix licerenlur populo, cujus salutem procuraveranl :
cunclis venientibus inculcare, quatenus in utraque ^ et qui studiose audierant, doctores ex discipulis
diligenlia excommunicatis ubique ecclesiasticus adi- redderenltir.
lus denegetur, el exeusalionis causa omnibus aufera- Sed el in iniiio nasceniis Ecclesiae, sictit bealtis
tnr. Tibi aulem, fraler episcope Londoniensis, in docet Apostolus : Christus ccelos ascendens, ut ad-
vi obedienliae injungimiis, qiiaieniis litteras prae- impleret otnnia, quosdam quidem dedit aposlolos ,
sentes aliis veuerabilibus fratribus el coepiscopis quosdamiprophelas, alios evangetistas,alios paslores
noslris omnibus de provincia nostra manifestes et et magislros, ad inslructionem sanclorum in opus
oslendas. Valete in Cbristo, et pro nobis orate in- ministerii, in mdificationem corporis Chtisti. Neque
sianler. enim omnia uni commillenda eraut olIicia,sed unum-
EPISTOLA LXXIV. quodque membrum suo donandum eral ollicio, ita
AUEOSDEM. tamen ut capul, in quo velut in arce et quodam eapi-
THOMAS Dei gratia Cantuariensis Ecclesiaemini- tolio virluium omnescongerunlursensus,el ttniversis
sier humilis et apostolieaesedis legatus venerabili et singulis provideret, el ei vicissim oiniiia famula-
fralri GILDERTO LOII.ep. coclerisqtie Cantioeprovin- renlur pro ratione suae condilionis. Doctor gentitini,
ciae episcopis universis salniem. ]Q qui glorialur se non ab homine, neque per hominein
Si curamus esse quod dicimnr, efnostri nominis, Evangelium didicisse, sed instructum esse a Christo,
qui appellamur episcopi el pontifices, nosse volumus posl annos quaitiordecim ascendit Hierosolymam,
significaiionem, oportet nos jngi sollicitudine con- et cum Ecclesiarum principe de fide contiilit, ne
siderare et imitari vestigia illius, qui pontifex in forte in vacmim curreret vel cucurrisset. Et ut
aeiernum a Deo conslituius se ipsnm pro nobis Pa- plitrimus palet exemplis, singula Evangelii lliimiua
tri oblulit in ara crucis, ct de sumrna coalorum spe- ad mare, unde orla smit, redeunl, ut ilerum lluani.
cula omnium aclus et acluum inlcnliones jugiler Siquidem fons paradisi unus est, sed in plura re-
speciilalur, tandem unicuique redditurus secundum scindiiur flumina, ut undiqtte irriget lerram.
opera sua. Vices enim illitts in terris gerendas su- Quis Romanam Ecclesiam caput omnium Eccle-
scepimus, adepli sumus gloriam nomiuis, bonorem siaritm et fontem catbolicae doclrina: ainbigil esse?
digniiatis, fruclusqiie laborum spirilualium lernpo- Quis claves regni coelorum Pelro traditas esse igno-
raiiter possidemus, apostolis et aposlolicis viris in rat? Nonne in (ide et doctrina Petri lolius Ecclesiae
ecclesiarum fastigiis siiccedenles, ut noslro ministe- slruclura consurgil, donecoccurramusomnes Cbristo
rio peccali et morlis dcstrualur imperium, el in fide in virum perfeclum, in unitate lidei et agnilionc Filii
5'5 S. TIIOM,E CVNTUAR. ARCHIEP. 53*>
Dei,?iêcesse qnidem est mullos csse qui planlent, A auieni ceclesiae snoe justitiam promovens, et apr •
mulios qui irrigent, quoniam hoc exigit processus stolicae sedi fidem servans, dispendia rcformidal,
verbi, etdilalatio populomm, cum et antiqnus popti- meminerit, quoniam ,Ecclesia virlutes, quam mo-
lns. cui uniim siiflicicbat allare, plures ex necessi- menlaneas opes longe tutius et utilius thesaurizat.
tale maglslros habiieril, nedum .modo in concursu Chrislus, qui Ecclesiaei Romanae procsidet, omnes
et nflliicniia gcniimn, quibus Libanus non suflicit adversarias cohibet potestaies. Et qui polenles po-
ad siicccndcndtini, el anim.ilia non modo Libani, tenterpuniet, omiicm decreviipuniri inobedienliam.
sed ncc loiius Jtidacae sufficerent ad holocaiisliim. Non humiles lamen addncens in judicium, sed glo-
Sed qiiiciinqiic sit qui rigal aut planlat, Deus niilli riosos terrae humilial Ecclesiae minislerio, adversus
dat iiieremeiituin, nisi illi qui planlavil in-lide Petri, quam nec porlac inferi proevalebiiut.
el doctrinoeipsius acquiescit. Sanc acl eum maxiina Pudcat vos, dilcclissimi, iniqua exercere judicia,
populi judicia referiinlur, a Romano examiiianda ut juxta quod nobis insullant proceres regni , si
ponlificc, et disposili sub eo matris Ecclesiacmagis- pauperoffendit iti minimo, illico a nobis cl ofli ia-
tratus, qiialenns in partem solliciliiilinis acciti libus nostris ab Ecclesia excliidatttr; si dives com-
sunt, credilam excrcerent potestalem. Ut sacenios, niinit crimina, non convenialur vel verbo, ul in sic
quotl in plebe sibi commissa expedire non potesi, " decernenlespossit illud elhnicum retorqucri :
ad episcopnm referal, qui negolia supra se ad ar- Et lanlum miseris irasci numina possunl.
chiepiscnpum reducil aut ad primaiem , a quibus Providele vobis et ecclesiis vestris, ne si hanc in-
quidqtiid maximum ftterit, Romano ponlifici reser- juiiam RomanoeEcclesiae ulterius dissimiilaveriiis,
vatur. Ordinem bunc Petrus docuit : litiiic usque merilo videamini adversns eam cum impiis co<:spi-
modo catbolica servavit Ecclesia, nec unqitam, au- rasse, et appellantium praeclusissevias. Nec de dis-
ctore Domino, quidqtiid iuolialur iniquitas, subver- pendio ejus veslrum qitacralis compcndiiim. Memen-
letur. tole potius, quomodo salvi facli siint patres nostri,
In regno aulem Anglorum, quod sine dnlorc multo quomodo et quibus tribulationibus Ecclesia creverit
ad mentem reducere, aul sine lacrymis dicere non et dilalata sit : qtias procellas evaserit navis Petri,
valemus, multum praesumitur adversus Petruni. quaeChristiim habcl vcclorem. Qualiier adcoronam
Sedis apostolicae, qiianlum in perversis potcstatibus pervenerint, qiiorum (ides ex tribtilalione clarius
esl, alientalur el periciilatur aucloritas, dum illi, elucescit. Sic Moyscs ineruii populi piincipatum;
qnos necessilas pro compendio poenitentiae,vel re- sic septuaginta judices assecuti graiiani propbeia-
medio causoe, aut visitationis debito compcllit ad C ( lem; sic David sublimalur in regem ; sic aposloli
dominum papam iter arripere, ab iiinere sno proepe- constituli sunl judices orbis. Sic omnium sanctoiuin
diunliir, spoliaulur, Iraciautur alrocius, etlransfre- turba processit, ut perpeluo verum sit, qnia non
lare prohibenttir, vel ab bis qui occasiones qnaerunt coronaliir, uisi qui legilime certaverii, et de dcliciis
ul faciant mala, coacli icleo illicila de praepediendisi saeculariscxsilii niillus sit omnino transitiis ad deli-
ciericis ct poenilentibus praestiterunl sacramenta. cias regni. Tibi auteni, frater Londoniensis, damus
Manus itaque violemas injicicnics in clericos factoi in mandalis et in virtute obedienliae et in periculo
suo anathematis coiidemnationem incorruiit. Indci ordinis vesiri apostolica auctoriia c praecipimns,
cst, quod nos sanclaeRomanae Ecclesiaeauclorilaie> quatenuspraesenles litleras aliis fratribus t-t coepi-
ulcnles, frnteriiitali vestrae apostolica aucloritate ini scopis noslris comprovincialibus adhibita celcriiale
virtute obedientioe, in periculo ordinis vestri praeci- cl diligentia oslendas, et quod in iis coulinetur dis-
picndo mandamus, quateniis de caclerohoc fieri in- tricte observari facias. Vale I
hibcatis, et eos qui in clericos manus violentas in- EPISTOLA LXXV.
jiciuut , publice excommunicalos denunlietis , ett
ADEOSDEM.
I>er episcopatum vestrum denuntiari facialis, et
conterminalibus coepiscopis vestris , ut boc ipsum, D ' TnoMAsDeigratia CantuariensisEcclesiae minister
in episcopalibus faciant suis, domini papae et noslraj humilis venerabilibus frairibus suis, universis Can-
praecipiatis aucloriiaie. luariensis provinciae Dei gratia episcopis, si tamen
* Ad haec eodem modo, et sub eadem iniermina- universi scribunl, salutem, et id agere quod non-
lione prxcipimus, ut his qui nppellanles, nut pceni- ilum ngunt.
tcnles, ad dominum papam vel ad nos tcndenles, Fraternitalis vestrae scriptum , quod tamen de
iiiipeditml, aut redeuntes a domino papa vel a nobis, prudenliae veslrae coiiimuiiiconsilio non facile crcdi-
(leiiunliclis quoniam sentenliam anathematis in- musemaiiasse, nuperex insperato suscepimus.Ciijus
curriinl: tam hi qui hcc faciunlin propria persona, conlinentia plus videlur babere mordaciialis, quain
quam regis ofliciales,qui ad hoc facinus compelluntt solalii; el utinam magis essel emissum de pielaiis
alios. lllos autem, qui coacli de Iranseunlibus im-- studio, de charitatis affeclu, quam de obedientia
pcdiendis juramcnta illicita prrestiierunt, ab bocju-- volunlalis. Cbariias enim non quwrit qnm sua sunt,
ramcnto absolvimus, ut a lania iniquitate desistantt sed quae Jesu Chrisli. Erat quippe de jure oflicii
postmodtim, et de commisso pceniienles discantt veslri, si veritatem habet Evangelium, quod quidem
jiolius Dco quam homini de caclero obedirc. Si quiss habel, si rectc ogiiis ejus officium, si fideliter ejus
337 EPISTOLiE AD CANTUAIIIENSES. 538
negotium gerills, cujus repraesentalis figuram, magis .(_me solum dcrelinquiiis in causa D<i' Quarc vos
euin timere, qni potest auimam et corptis mittere in ipsos vobis ipsis opponcreciiratis in c.msa ista, qua
gehennam, quam qui potest corpus occidere : mngis nulla specialior est Ecclesioc?
Deo obedire quam hominibus,> palriqttam domino: Nolite, fratres, noiite vos ipsos el Ecciesiam Dei,
ejus exemplo, qui faclus est Patri obediens usque ad quanium in vobis est, confundere, scd couverlimini
morlem. Mortuus itaque est ipse pro nobis, nobis ad me, et salvi eritis. Dominus enim clicil : Nolo
niinqucns exemplum, ui sequamur ejus vestigia. moriem peccaloris, quanlum dl convertatur, etvival.
Coinmoriamur ergo et nos ei, ponamus aniinas 110- State mecuin viriliter in praelio, apprehendite arma
stras pro liberancla Eeclesia a jugo servitulis, el et sculiim, et exsurgite mihi in adjiitorium. Accin-
oppressione Iribulanlis, quam ipse funclavit, cujus gimini gladio verbi Dei poleiilissimi ul simul onines
<omparavit liberlatem sanguine proprio, ne si sectts forims et validi valeamus una resi-tere pro oflicii
cgertmus, meriio comprehendal nos illud evangeli- nostri debito adverstim malignauics, adversum ope-
cum : Qui amal animam suam plus quam me, non rantes iiii(|iiiialem, adversum eos qui qim-mil tnl-
est tne dignus. Optime nosse debiieralis, quoniani si lere aiiimnm Ecclesiae,qua: esi Iibeiias, sine qua nec
juslum est, quod praecipit imperator, ejus debetis viget Ecclesia, nec valel adversum eos, qni qiiocrtml
exseqni voluntatein;siveroconlrarium,respondei"e : " haereditatesancluaiium Dei possidere.
Quoniam uportet nos magis obedire Deo quam liomi- Festinemiis crgo simnl onines id agere, ne.ira
nibus. Uniiinvobis dico, ul salva pace veslra loquar, Dei descendat superuos, lanqtiam stiper negligcntcs
IIIIIIIOlempore silui, exspeclans si forle inspiraret pasiores et desides. Ne reptiicimir ranes unili, non
Dominus vobis, ui resumereiis vires, qni conversi valenles latrare. Ne cxprobrelur nobis a transeuu-
esiis retrorsnm in die belli. Si forle saliem aliquis libus : A senioribus Dabyloiiis'egressa est iniquitas.
ex omnibus vobis ascenderet ex adverso, et oppo- Rcvera si me audieritis, scitoie qiioniani Domimis
neret se murum pro domo Israel, simularel saltem cril vobiscum, et ciim omiiibus vchis in cunclis viis
inire certamen conlra eos, qui non cessant qttotidie veslris ad facieiid.im pacem, cl defendendam Ec-
exprobrareagmini Domini. Exspeclavi, non esl qtti clesiaelibenatem. Alioqninjudiccl DcuSinler me et
ascemlal. Suslinui. non esl qni se opponat; silui, vos, et Ecclesiae conlusionem requiral de manibus
non est qui loqualur; dissimulavi cgo, non est qui vesiris. Quoniam velit, nolil mundus, necesse est
vel simuiaiionecertet. Reposila cst mihi de reliquo ipsam slare firmiter in vcrbo Domini, in quo fundaia
querelaeaclio, ul merilo clamare habeam : Exsurge, est, donec veniat hora ejus, ul transeat de lioc
Deus, judica causam tneam. Vindica sangiiinem , mundo ad Palrem. Judicabit Deus de eo, quod reli-
Ecclesi;e, quaeeviscerata esl, quaefacla est oppres- quistis me solum in ceiiamine, nCc est qui velit
sione exanimis. Superbia enim eorum, qtii oderunt mecum ascemlere ad pugnam ex omnibus charis
rjus libertatem, ascendit semper, nec est de caelero meis. Sdum adeo, ut eogiiet quilibei veslrum vel
qm faciat bonum, non cst usque ad unum. diral : Vm soli, quid ti ceciderit, tion habet suble-
Ulinam, fratres dilectissimi, isesset nobis affectus vantem se! Sed reposila est mihi hoccspes mea iu
in defensionemliberiatis Eeclesiae, qui paret et pro- sinu meo, quoniam solus non esl, cum quo Domi-
pinaiur nobis in ejus confusionem lilleris veslris, nus cst, qui cuni cecideril, non collidetur; suppouit
ut credimus, minus lcgitime appellaloriis ! Veriim enim ipse Dominus inaiium suam.
fundata est ipsa supra firmam Petram, nec est qui Ut itaque veiiiamus ad rem, dicile, fratres inei.
eam possit evellere, elsi concuiere. Uiquid ergo excidiine a veslra mcmoria, quid ageretur iueciim,
quacriiis me confiimlere? Imo vos ipsi in me : imo et cum Ecclesia Dei, dum adhuc cssem in Anglia?
et me vobiscum; hominem qtti suscepi omne in me Quid in exilu meo, quid posl exilum, quid eliam
pericnlum, stistinui lot opprobria, toleravi tot in- agatur diebus istis?Qnid maXimeapud Norlhanito-
jurias, experlus sttmeliam proscriplronempro omni- nam, cum iterum judicaretnr Christus in persona
bus vobis. Expediebat quidem unum affligi pro ec- ]) mea ante tribunal procsidis,cum aictarelur Canliia-
clesia isia, ut vel sic excuiiatur a servilule. Discutile riensis ob injurias sibi et EcclesineDei passim illa-
menie simplici causam isiam, examinaie negotium, tas, et sine delectu, Romanain audientiam appellare,
diligenier aitendite quis ejus debeat esse (inis, ut et bona sua, quae inale dicimus sua, cum sinl bona
declucla majesiale imperii, poslposita penilus per- pauperum, pairimoniiim crucifixi, quae polius ei
soiiariim acceplione,quarutn Deus acceptor non est, sunt commendata, quam donata, sub Dei ponere
faciat ipse vobis inielligere, quid cst quod egeriiis, protectione et Ecclesiae Romanae? Quis unquam,
q lidque quod intendilis agere. Auferat ipse Deus etsi aliquando injuste proscriptum divina declaravit
Vijlamen de cordibus veslris, ut cognoscatis quid clemcnlia, vidit, audivit Cantuariensem judicari,
agere debeatis! Dicat ex omnibus vobis qui noverii, coiidemnari, cogi ad fidejussionem in curia regis,
si tinqiiamposl ineam proinolionem alicujus veslrum a suis praecipuesuffragancis? Ubi esl invenla ista
tuli bovem a.ut asinum, si alicujus pecuuiam, si jtiris vel canontim auclorilas adversa, imo perversi-
alicujus causam inique judicavi, si alicujus veslrum las?Utquid enormilas isia non paril vobis erube-
dispendiocomparavi mihi compendium : reddo qua- scenliam, erubescentia non immiltil confusionem,
druplum. Si vero non est quod oiTeiHlerini,ulquid confttsio non elicil pocnilcnliam, poenilenlia noa
533 S. THOMJECANTUAR. ARCHIEP. 510
eicutil salisfactionem coram Deo et hominibus? Ob A , rum susceptionem lilterarum, quidquid inde tulisti,
tot quidem el tanlas Deo et Ecclesiae ejus illatas vel in usus ecclesiae tuoe conversurn est, remota
injurias in me, et inihi propter Deum, quas susti- omni occasione et dilatione, infra leinpus praenomi-
ncre non debui salva conscieniia mea, nec sine nalum nobis integrutn reslituas. Iniquum enim cst
discrimine vitae meae potui emendare, ncc dissimu- el juri valde contraritun ecclesiam dilari de allerius
lare sine animae periculo, elegi polius declinare ad ecclesiaeincommodo. Si laudas auciorem, scire de-
lempus, ul habitarem salubrius in domo Domini bes super rebus ecclesiae ablatis eum legitime non
quam in tabernaciilis peccatorum, donec complela posse praestare auclorilatem, qui violenlam facit
esset iniquilas, revelarenlur corda iniquoruiii, et injuriam.
manifestarenlur cogilationes cordium. Ita lot inju- Quo ergo jure perverso, quo canonum oiMine
riarum illatio fuit causa appellationis meae.Ilaecfuit transposito poterunt se tueri raptores saciilegi, bo-
occasio recessus mei, qucm dicilis inopinaluin, qui norum ecclesiaslicoruni invasores, non resiilulis
magis secundum ea quae proponebanlur adversum ablatis ecclesiae?Opponentne appellationis obstacu-
me, et qtiae agebanlur niecum, si verilatem loqui- lum? Absit! Quae nova, imo qtiaejtiri conlraria in-
mini qui novislis, debuissct fuisse inopinalus, ne troducitis in ecclesias islas? Videte qnid agatis
impediretur proescitus. Sed Domiuo verlcnte casus B I Certe cudetur in vos faba ista; el in ecclesias ve-
adversos in melius, prospeclum est domini nostri stras, si non melius vobis prospexerilis. Periculose
regis hoiiori el suorum, ne quid fiereliu me in ipsius enim agerelur cum Ecclesia Dei, si raplor sacrile-
ignomitiiam el generalionis suae. Melius etiam con- gus, alienorum bonorum invasor, maxinie Ecclcsia:,
sullum cst his, qui suspirabanl in necem meam, tuius esset adversus eam appellationis auxilio. Fru-
qui siliebaut meum saiiguinem, ti qui aspirabanlad stra enim juris imploral auxilium, qui juri non obt :m-
fasligium Ecclesioe Cantuuriensis, ul vulgo dicilur perat, imoquiesl juri contraiius; suntne islaeinji.riae,
et creclitur, 111nostram perniciem, ulinam ininus quasaddimusinjiiiiis, labores qttos, laboribusadjici-
ambiliose quam avide! Appellavimus ei appellati mttsquiaistaeialiaeiiormia,quoefiebaniet quae(iunt
sumus, rebus Ecclesiae Cantuariensis, nosirisqtie, in ecclesia ista, non stistinuimus, quia gravati ap-
el nostroruni, sicul juris exigil ratio, in tuto ma- pellavimus, quia recessiinus a curia, qtiia ausi
neiilibus, nosiram proscculi sumus appellalionein. sumus super injuriis Ecclesiae et nostris conqueri,
Si nobis discedentibus, et in discessu noslro turet super his omnibus non lacemus, quia isla para-
bala sunt, prout dicitis, sibi impulet qui causam mus corrigere? Periculose ecce allligitur, cui sal-
dedit, qui hoc procuravit. Facieulis procul dubio tem conquerendi solalium denegalur. Vos amici
ctilpa ha:c est, non recedeulis; persequenlis, non mei, qui altiora sapilis inter alios, qui geritis vos
decliiianiis injuria». Damnuin enim dedisse videtur, aliis prudentiores, quoniam solent lilii lnjus sa>
qtu causam damni dedil. Quid plura? Praesenlavi- culi prudenliores esse filiis lucis, uiquid decipit.s
IIIIIS nos curiae, noslras et Ecclesiae exposuimus fratres vestros et subditos? Quarc induciiis eos in
iiijurias, adventus noslri causam cl appellalionis errorem istum? Quaeauclorilas, qnu: scripiura con-
cxposuimus : non adfuil qui nobis responderet vcl lulit hanc principibus proerogativam in ecclesiasli-
in aliqeo. Exspectavimus, nec venit qui nobis ali- cis, quam vos vultis eis conferre? Nolite, fraires,
(|uid ol jiceret. Nulla adversum nos reporlata sen- nolitejura regni el Ecclesiae confundere. Diserelae
tenlia aniequam venirelur ad regeni; uobis adbuc quidcm sunt potestates isioe, quarum uuam vim et
de more cxspectanlibus in curia, si forte nobis ali- poteslalein sortitur ex allera. Legile Scriplnras, et
quid opponerelur, ad nostros accessum esl officia- inveiiielis quot et qui periere reges, qui visi suut
les, interdictum est eis, ne in aliquo super tempo- •ibi sacerdotale oflicium usurpare. Provideat ergo
ralibus nobis obedireut, ne nobis vel noslris quid- vestra discreiioj, ne ob islam pressnra divina vos
quam miniatraretur ab ipsis coulra mandatum regis alterat injuriam. Quam, si venerit, non effugietis
ct couscientiam; te, frater Londoniensis, cum Ri- D ] de facili.
cardo de Ivelccsier, el Eboracensi, sicut dicilur, Consulite etiam domino noslro regi, qui ejus
dicianle seiitenliam. Fesiinaium est inde ad domi- comparalis graliam Ecclesiae dispendio, ne, quod
num regem; videril ipse, in caput ejus converlatur, absit! pereal ipse, et domus ejus tola , sicul periere
qui hoc dcdil consilium. Sine judicio, sine raiione, qui in consimili deprehensi sunt deliclo. Si vero ab
post appellalionem, nobis etiain adbuc in curia mo- hoc inccepio non destiterit, qua animi con-cientia
rantibus, spoliala est Ecclesia, spoliali sumus et non puniemus isla, qua puriiaie conscieniiae ista
nos cum noslris, proscripti el ipsi clerici cum laicis, dissimulabimus? Dissimulet quidem qui hanc habet
viri cum mulieribus, mulieres cum infantulis in dissimulandi auctoritaiem, nonego, ne venial iu
cunabulis. Addicta sunt lisco bona Eeclesix, patri- animam meam isia dissimulalio! Imiuitis liiteris
monium crucifixi; pars pecunioc conversa in usus veslris.imo aperle dicitis me regno reclamauie,
regios, pars in luos, fraier Londoniensis, si vera Ecclesia etiam suspirante cl ingemiscenle, fuisse
suut quae audivimus, et tuae ecclesiae. Quam, si ita promotum. Scitis quid dicat vcrilas? Os quoil men-
est, exigimus a te, praecipienles tibi in viriule obc- dacium scienler loquilur, occidil animam. Vcrba
dientioe, quaienus infra quadraginia dics post isla- vero saccrdotis semper couiiiem debent habere ve-
su EPISTOL.-E AD CANTUARIENSES. 842
riiaiem. Deus bone, nunquid non erubescerct ali- A j plus credimus nos pro ipso facere et ciiin ipso qnam
quis de plebe ista diecre? Consiilite conscientias contra ipsiim : plus ex eo promereri graliam qiiani
vestras, adveriite formam electionis, consens iiigraiiliidinis noiam vel poenam. Saepissime certe
omnium ad quos speeiabat eleciio, assensuin prin- benelieiiim conferlur invito. Unde coiiimodiiis ejus
cipis per filium suuni, et per eos qui ad hoc missi prospiciliir indemnilaii, qui elsi non alias; iirgente
sunt. Filii etiam tum oinnibus prinialibus regni. necessilaie revocatur a perpetralione delicti. Prae-
Si aliquis eorum contradixil, si rcclatnavit vel in lerea defendil nos ab ingratitudiuis nola pater noster
et patronus, qui est ipse Chrislus. Jure patemo te-
aliquo, loqualurqui novcril, dicat qui esl conscius.
Si vero inde lurbalus fuerii aliquis, non dical pro nemur ad ejus obedientiam, qua non observala pu-
sua moleslia loii regno et Ecclesioe faclam fuisse niemur jnsia exliaereditalioiiis poena. Potesl enim
cxhacrediiare filium ex jusla cansa. Ipse enira
injuriam. Litteras quoque domini regis et omnium pater
veslruin diligentius atiendite, postniantes nobis cum dicit: Si nnn annuntiaveris impio iniquitalem suam,
intilla inslantia pallium, et obtinuisse. Sic se babet el moriaiur in delicto suo, sanguinemejus de manu
rei veritas. Verum si quein lorsit invidia , si quein tua requiram. Ergo, si delinquentetn non conveni-
afflixit ambitio, si cui lain pacifica, lam legitima, mus, si non audienlcin non corripimus, si pertina-
laiii sine conlradiciione facta electio dolorem et' B cem non coercemus, commiilimus in mandatum, et
ainaritudinem impiessil aniini, eatenus ut ob hoc tanquani inobedienliaerei jure exhaereililnmur. Jure
niachiiiclur et velil lurbari oinnia, iudulgeat ei pairnnaliis, quia ejus sumiis liberi; qiioniam, cum
essemus servi peccati, facti sumus libcri juslitiae per
Dominusel nos , eo quod culpam suain ininime ta-
ei
ccat, suamque aninii iiidignaiionem in coiispeclu ejus graiiam, obligamur ad reverentiam et obse-
oinmum publice conliteii non erubescat. qiiiiim. Unde quoniam nemini, nisi salva ejus (ide,
Diciiismecleexsili siiblimatumab ipso in gloriam. lenemur obnoxii, si sit contra enm in dispendiiiin
Ecclesiaeperlinaciler, merito, si non punimus com-
Non sum revera.
missum prn ea parle solliciludinis, in quain voeali
atavis ediius regibus siimus, collatum revocabit a nobis ob ingratitudinein
Malolamen isesse, iu quo faciat sibi genus animi ipse solus benelicium, ex quo vere apparebimus
nobililas quam in quo nobililas generis degenerel. iugrati.
Forte nalus sum paupere tugurio? Secl, cooperante Proponitis nobis periculiim Ecclesiae Romanae,
clivina clemeuiia, quae novit facere misericordiam jacturam temporalium. Periculum quidem noslrum
ciiin servis suis, quoe eligit humile ut confundat C . et nostrorum, nec fil menlio de pericnlo aiiimarum.
Intenlalis etiam comminaloriiim de recessu donvni
fortia, in exilitate mea, anleqiiam accederem ad ejus
satis satis regis, qnod absit, a fidelitaie et devolione Romanae
obsequium, copiose , satis abundanter, Ecclesiie! Absil, inqiiam, ul unquam domiiii noslri
honorifice,sicut ipsi novisiis, prout quis abundantius
inier vicinos meoset notos, cujuscunque coiidiiionis regis devolio et fides ob temporale commodum vel
incommodum a fidelitale et devotionediscedal Ec-
iucrini,conversatus sum. Et David, de post fetantes
clcsiae! Quod quidem criniinale et damnabile esset
assumpuis, conslilutusest ul regeret populum Dei, in
cui aucta esl fortiiudo el gloria, quoniam ambulavit privalo, nediim in principe, qui multos secum
trabil post sa. Absil etiam, quod quis ejus fidelis
in viis Dotuini.Peirus vero de arte piscaria electus,
haec unquam cogitare debeal, nedum diccre supinus
lactus esl Ecclesia;piinceps, qni sanguine suo meruit
aliquis, nedum episcopus! Videal iiaque discretio
pro uomine in
Cbrisli coelishabere coronaiii, el in ne oris vestri verba inficiaiit aliqucm, vel
icrris nomen et gloriam. Ulinam et nos similiter vestra, in animacsuae
faciamus! Successores enim Pelri sumus, non Au- plures, dispendium el damiiationem,
ad instarcalicis aurei, qui dicilur Babylonis, intcrius
gusti. Novit Domiuus, quo intuilu nos ipse deside- el exierius veneno illiniii, de quo ctim
raverit sublimari. Kespondeal ei sua inienlio, et uos non timeat quis biberii,
venenum, ciim videiit auriiin, el sic iu
respondebimus ei pro officii noslri debilo, fidelius D I
publicum veniat vestri operis eflectus. Ille enim ,
per misericordiamDei in severitate, quam qui blan- qtii non fallilur, opus furtivnm producil in lucem, et
diunlurei in mendaciis. Meliora eiiim sunt verbera machiiialiones denudnl
iniquas. In tribulaiione qui-
amici quam fraudulenla oscula iiiimici. demet sangiiiniseffusioneconsuevilEccIesiacrescere
Impingilis nobis ingraiitudinis notain per quamdam el muliiplicari. Proprium enini est Ecclesiae,nt tunc
insimiatiouem: credimus, quia nullum peccalumcri- vincat ciim laedilur, tunc
intelligat cum arguilur,
tninale est quod importet infaniiani, uisi processerit lunc obtineat cum deseritur. Nolile
ergo, fralres,
ex aniino. Uude si quis homicidium invilus com- super ipsam flere, sed super vos
ipsos, qui facitis
iniseril, etsi homicida dicatur el sit, non tanien ho- vobis nomen, sed non grande ex hoc facio el di.clo
micidii reatiim incurrit. Sic dicimus : etsi domino in ore hominum ; qui provocatis in vos Dei odiumet
noslro regi obsequium debeamus jure Domiui, si universorum; qui paratis innocenti laqueum; qui
teneamur ad reverenliam proeslandamjure regio, si cuditis novas el ingeniosas ralionesin snbversionem
ioniiuuin susliiiuinuis, si filium paterno affectu cori- libertatis Ecclesiae.Fratres, per misericordiam Dei
venimus si in convenlum. non audili et dolenles, in vanum Iaboralis. Stabit enim ipsa Ecclesia, etsi
neccssitatc oflicii censuram severiialis exercemus, stepius concussa, in ea foniiudine el (irmiiate, in
513 S. TIIOMiE CANTUAR.ARCIIiEP. 544
qua flrmiter fundata est, donec veniat generale A nullus recipiut anle utriusque parlis examinationem
dissidium, donec filius ille perditiouis sttrgat, qiiem justam, nec cttmeis in oralione, tiut in cibo, aut potu,
iion credimus de pariibtts occidenlalibus ascensu- aut osculo communicet, uul Ave eis dicul. Quia
riiin, nisi perverse mutatus ftterit ordo reriim, ct quicunque in his vel aliis prohibilis scienler excom-
sericsScripturarum. Si vero de lemporalibusagaiiir, municatis commnnicaverint, juxta aposlolorum in-
plus limere debemus animae periculum quam lcni- slitutionem simili excommunicationi et ipsi sub-
poralium. Scriptura vero dicit : Quid prodest homini jaccbuni. Hic est ordo canoniciis, non canonibus,
totum mundum lucrari, animm vero sum sustinere ul credimus, incognilus, sed aucloriiale canonum
dhpendium ? Periculum ilaque nostrmn et nosiro- fiillus.
rum penitus abjicimus. Non enim timendus esl ille, Etiiemiremiiii.siquandoqiiecondemnaliirabseiis,
qui corpus perdit, sed qui corpus et animam. legite Paulum, qui absens publice fornieaniem cuni
Arguiiis nos super sus.pensione vcnerabilis frairis noverca sua 11011 convictum lestibus,noii confessiim,
noslri Sarcsberiensis episcopi, etexeoiniiiunicatione eliainabscntem, cujiiscrimen oinnessciebaiit, et 11011
Joannis illius schismatici ex decani, prius, uldicitis, arguebant, sicul nos istius, qtiem non de jure defen-
iuflicta pccnaliler, quam de cognilione processa dil regia potesias, ejecit a caiu fidelinm, etjudicavit
'
R
legitime, quam de ordine judiciorum canonice pro- cuin tradi Satauae in inleritum caniis, ttt spiritus
dita. Respondcmus, quoniara uirumque istoriim salvus fieret, sicul el nos islum. Caetcrum quoniam
nolavit jusla pcenae senienlia, illuin suspensionis, lioc lempore in parlibus illis imiilta htijusmodi, ci
cxcommuiiicaiionis islum. Si pcrfecle lciiclis ne- salis gravia, in absenlia nostra flunt cuormia, qu;u
gnlii seiiem, si recle altendilis judiciorum ordincm, de caetero, licet abseutes corpore, praesentes tsineii
non eril, ul crediimis, haeeveslra senteniia. lloc auctoritaie, salva animi noslri conscientia praeleiiic
quidcm habet auclorilas, quae vos latere non debel, nec debemus, nec possumus incorrocta, tibi frater
qiioniaiuiu inanifestis et noioriis non desideraturisla Londonicnsis , qui nossu debueras illud Gregorii
cognitio. Perpeudite diligentius, quid acium sit a seplimi: Si quis episcopusfornicationi presbylerorum
Saresberiensi super decauatu post domini papacpro- aut diaconorum, vel crimini incefus, in sua parochia,
liibitioncmcl noslrain, sub excommunicationcfactam, prelio, precibusve,sive gratia interveniente consense-
utlunc reclius inlelligelis, si de mauifesta inobedien- rit, vel commissum auctoritate sui officiinon impu-
lia suspciisio recle sequitur. Unde beatus Cletucns : gnaverit, a suo suspendatur o/ficio; illudque Leouis :
Si prwlatis suis non obedierint cujuscunque ordinis Si qni episcopi lalem consecraverint sacerdotem ,
vniversi, omnesqne principes tam inferioris quam „ qualem esse non liceat, etiamsi aliqno modo damnum
superioris ordinis, alque reliqui populi, non selum proprii honoris evaserinl, ordinationisjus ulleriu»non
infames, sed eliam extorres a regno Dei, el consortio habebunt, nec u!ti unquam tacramenlo intererunt,
fidelium, et a liminibus sanctm Dei Ecclesimalieni quod immerito prwstilerunl : quoniain in istOrum
erunl. senieuiiam canonum, sicul pro cerio audivimus, ric-
De Joanne de Oxenefnrd riicimus, quia divcrsis liquisli dupliciter, niandamus tibi, cl in virtute
modis excommunicaiiiur diversi: alii lege eos de- obedienliae mandando iujiingimus, qualenus, si ita
iiunlianle cxcommunicaios, alii senlenlia uotati, alii est, infra tres menses post istarum susceptionem lii-
communicalione cl participaiione excommunicato- lerarum, venerabilium fralriim veslrorum coepisco-
rum. lllum vcro, quoniani incidit in hoeresimdam- porum consilio de tanlo cxvessu sic sludeas te of-
uulam coinmuiiicaiido schismaiicis, ct domiui papae ferre correclioni et salisfaciioni, ne caeleri tuo
excommunicalis, realumque el maculam excommu- cxemplo iu consimilc delictiim incidant, et nos pro
nicationis iu se conlraxll, quae pestis more leprae negligentia tua debeainus libi severius inandaiiim
inlicil cl iulingit, consimilique poena facientes ei proponere.
consenticnlcs confundit, et quoniaiii contra doiuiui Opponilis nobis conlra nietuin gravaminum non
papae niandatum cxpressum, et nosirum sub analbe- r, rcmedium per appellationein, sed impedimentum,
maie, decanalum Saresbericnsem excommiiiticatus; quo minus, sicut inlelligimus, exerccamus adverstun
usurpavit, denunliavimus et cxcommunicavimus, et 'inalcfaclores, et invasores bonorum ecclesiastico-
excominunicalum lirmitcr tcneinus. Et quod de co1 rum, disciplinae censuram ecclesiaslicae; ne in do-
facluui est in decanalu, et super decauatu, cassavi- minum nostrum regem, vel tcrram suam, in perso-
mus, ct cassalum tencmus, sicut el dominus papa1 nas veslras et ecclesias, aliquid statuamus eo or-
jam ipscmet cassavit aucloritateoctavac syuodi.cujus; dine, quo progressi stinius conira Sarcsberiensein,
hoecesl sentciilia : St 71115palum vel absconse cum siciil dicitis, et ejus decanum. Absil a nobis, ul
excommunicato locutus fuerit, aut junctus com- aliquid in etiui vel lerram stiani, vcl in vos et ec-
munione, slalim tn se conlrahit excotnmunicalionis i clesias veslras iiiordinaic slaiueriinus vcl ttalua-
pcenam. El couciliuin Carthaginieiise dicil : Quii liius! Sed quid esl, si eo delinquilis modo, vel con-
communicuverUcum excomtnunicato, si clericus est,, simili, quo jam deliquil Saresberiensis4 uuiiquid
deponatur. Videat ergo discretio vestra, ne quis> hac appcllatiotie poiestis suspendere auctoriiatem
, vestrum cum eo comniunicaveril. Calixtus cnim1 uoslrani, ue in vos vel ecclesias veslras scveiilatis
papa Jicit : Excommunicatosquosquc a sacerdvtibut1 discipliuam cxcrceamus, si delicti enormiias lioc
5(5 EPISTOLJE AD CANTUARIENSES. K.W
exiget? Advei-liicdiligcnlius, si haec legilima appel- jA vobis : Isti sunt sacerdoles, qui dixerunl: ttbi esl Do
lalio, et quae sit haec appellationis forma ? Scimus minus ? El lenentes legem nescierunieam. Praclerea
quoniam omnis appellans aut suo nomine appellal, discrelionem veslram latere non credimus, qiioniani
ant alieno. Si suo', ant a gravanime quod ei infer- non solent audiri appellantes, nisi qiiorum interest,
lur, vel quod timet sibi inferri. Certum lenemus, attt quibus mandatum cst, aut qui negotium gerunt
quod nullum vobis gravamen, Deo gratias, a nobis aliennm. Interesme vestra, ut non coerceaiiiii>-de-
illatum est, iinde dcbeatis ad appellalionis confir linquenies adversus Ecclesiam ? Absit! Imo certe
geie remedium. Nec credimus vos ad proesens ba- contrarium. Si vero qui subvertit Ecclesiaeliberta-
berc causam adversum nos aliquam, qu;e specialiler tem, qui bona ipsius invadit etoccupat, ac in snos
veslra sil. Si contra meliiin gravnininum, ne quid eonveiiil usus , in sui defensionem minime super
de coeierosialiiam in vos vel ecclesias veslras, vi- hoc auditur appellans, et multo minus pro eo appel-
deie si sit islc mettis qui debeat catlere in bomines lantes. Ergo nec domino regi snffrngaiur a vobis pro
coiistantissimos, si haec sil appellatio quae debeat ipso edila, nec videtur vobis prodesse pro ipso ap-
snspendcre omnem auctorilaiem et potestatcm no- pellnlio emissa. Unde si in hoc easu appellare non
stram, qtiam habemus m vos et ecclcsias veslras. polesl, nec mandare, sic nec vns super hoc ab ipso
Credilur vero a sapienlibus , crediinus et nos eam ^ mandaium suscipere. Adjieimus eliam vos in paiie
niillius esse ino.nenii, ttim qtiia formam appellatio- isia nullaienus ejus gerere posse iiegoiiiim. Neino
nis habere non videlur, tiim quia rationi consenla- enim episcoporum alterius contra se negotium ge-
nea non cst, imo lotius juris penitus auxilio desli- rere poiest, maxime in oppressione Ecclesioe, cujus
uua. ipse defensor est: et praesenim cum generalilcr lac-
Si. alicno appellastis nomine, aut domini regis , ditur Ecclesiaecondilio. Ergo si nec vestra inlcrest
aut altcrius. Si non allerius, domini regis. Si domini appellare , nec super boc mandatum valelis susci-
regis, cerle nosse debuerat discrelio vesira.qiioniam pere, nec alienum gerere negotium, nec auditur ap.
introduclae sunt appellationes ad propiilsandam in- pell.ilio veslra, ncc de jure tenetur.
juriam, non ad inferendam : ad stiblevandos op- Estne igitur isln devolio , et consolatio vestra,
pressos, non ad amplius opprimendos. Unde si fraternae charilalis affectus metropolitano veslro.
quis non confidcntia justae causae, sed causa affe- pro vobis omnibus exsiillanii, a fraieruitale vestra
rendae morae, ne contra euin feratur seiitcntia, ap- cxhibitus ?Indulgeat vobis Detis.liancinclemenliam.
pellaveril, hujusmodi appellationem non esse reci- An ignoratis, fratres, quod cbaos magnum in frau *
piendam. Quis enim eritEcclesiae slatus, si subversa (P dem legis et canonum inler nos et vos firmaluin sit,
ejus libertale, si rcbus ejus occupatis ac detentis , ut non possit aliquis de vestris sine discrimine ca-
episcopis a propria sede expulsis, ve! non pacifice pitis, vel capiionis, vel truncationis membrorum, ad
cnm omni sectiriiale omniiimque ablatoium reslitu- nos transire, ctsi de uostris oliq.uiliberius possent,
tione adniissis, raptores , occupalores,'invasores, si vcllent, ad vos iransineare ? Et idcirco niiramtir,
ne coerceantur, libere appellavcriut, et se dclendc- quem ordinem exigitis, ubi nullus ordo circa nos,
riiil per appellalionem ? Quaeerit ista Ecclesiae de- vel circa ecclesias vel ecclesiasticas persouas, sed
siruclio ? Videli juid agatis, quidque dicatis. Nonne borror, qni ulinam sempilernus non sit, el injiiri.c
vicarii Christi estis, nonne vices ejus iu lerra ge- observantiir, cmn spoliati simus, et nostri ? Qiioriim
rilis, nonne vesirum est convenire, corripere, coer- qiiidam, tam clerici qunm laici, capti redempii sunt
cere malefactores, ut vel sic desistant Ecclesiam post appellalionem nostram factam apud Nowhain-
Dei persequi ? Utqnid noii niniis est, si ipsi sacvie- tonam, et vestram adversum nos. Cum etiam post
linl in Ecclesiam, nisi el nos pro eis vobis ipsis ct istam, quam dicilis, appellationem edicium gene-
Ecclesiaein perniciem opponatis? Quis unquain au- rale sit propositum, sicut dicitur, ut nemo de no-
divit ba:c mirabilia? El audietur et pracdicabitur in stris inventus sil iu lerra Anglicana, qui non capia-
oimii popttloei gente , sulfraganeos Cantuariensis j) j lur : nemo vestrum vel aliorum amicorum nostro-
Ecclesiae, qui cum metropolitano suo ob defensio- nini litteras nostras vel nunlios audeat suscipere.
iiem Ecclesi;e, ejusque libertalis, haberenl vivere Et haec revereiilia appellationi debila, exhibita, et
c;t mori, omniaque sustiucre dispcndia , velle ad observata, infra cujus tempus, sKjusta est, niliiino-
inandaliim icgitim, quanlum in ipsiscsl, siispeu- vari oportet : vos ipsi videritis/Qub ergojure, quo
clere poteslatem ipsius et aucloritaiem, ne severi- ordine desideratis a nobis litleras vestfas' et nun-
tatis disciplinam exerceal in delinquentes adversus tios benigne suscipi et audiri ? Non hoc ideo dici-
Ecclesiam. Unum certe scio : duorum personam simus, qnidquid nobiscum agaiur et cum noslris, ut
niul gerere non recte poteslis, appellaniiiim et np- qiiidqiiam circa personam domiui regis vel terram
pellnlorum. Vos eslis qui appellaslis, vos estis ad- stiam, eirca personas et ecclesias vestras unquam
versum quos appel!aiur. Nonne una esl Ecclesia, et inordinntc fecerimus, vel per Dei misericordiam fa-
Vosde corpore ejns estis ? En certamen satis legi- cluri simus.
timum, satis canonicum, ut qui membra sunl Ec- Credebamus quidem, si recte intelligilis, si cnpiti*
clesiae, incant certamen cuin capite suo, quod est utiliterEcclesiae subvenire.de nimis ordinaiaet o R4
Gbristus. Timeo, fratres, ne, qttod absit! dicatur de paticntia niagis a vobis culpari, quam de sevcriiaii*
PATKOL.CXC. 18
V,7 S. TIIOM/E CANTUAR. ARCHIEP. 548
mora commendari. Mora enim trahit ad se pericu- A i nostro uli, prout ei placuerit, salvo honore Dti el
hnn, quia nimis ordinata paliciitia pltis habct remis- Ecclesiae Romanae, et ordine nostro! Istae smit
sionis quamcommendationis,plus vitii quam virluiis. dignilates regiae,leges optimac, quas pelere debet
El imleesl, quoclbrevilervobisdicimusetaflirinamns rex cbrislianissimiis et observare, quibus gaudere
coiislanler, domiuum noslrum regem nullatenus fore debet, et sub ipso florere Eeclesia. Islaesunt Irges
injusle gravalitm,si adversus cum,a dominopapa et obtemperanteslegi divinae.nonderogantes,quas qui
a nobis ipsis legilime litterisel nunliis ac saepissimc iion observaverit inimicus Dei constituitur. Lcx
conventum, satisfacere ctim possit nolentem, severi- enim Domini immaculata, converlensanimas. De
taliscensura processeril. Non enim injusle gravalur, legibusenim suis dicit Dominus: Legesmeas custo-
qucm jus piiuil legitime, Et ut omnia brcvissimo diie. Et propbeta : Vw qui condunl leges iniquas,
(Ine concliidam, ceiiuni lenele, quoniam raptores, et scribeitles scripserunt injuslilias, ut opprimercnt
inv.isorcs,occupalores bonorum Ecclesiae, ejusqne pauperesin jndicio el vim facereni causw humilium
libcrtalis subversores nec luetur juris auctoritas, nec poputi Dei. Non erubescat ergo dominusmeus redire
appcllatio dcfendil. Praelerea, fralres, si cupiiis ei ad cor, htimiliariin cordis conlriiione el humiliiaiis
prodcsse, proul jtistiitn est, quod ct nos cupimus, mansiieludinecorani Domino, salisfacere ei el Ec-
novit Deusqui scrutaior est cordium, piocuraie ei B 1 clesiacipsius cleillatis injttriis! Cor enim coniiiiiini
subvenire illo moclo, quo non offendaiisin Deum, et.hiimilialum Deus non dcspicit, sed ampiectiiur
noii in Ecclesiam, non in ordinem vestrum. Quo sincerius. Sicut el sanctus David, qui cum peccas-
eiiam expedilius el salubrius attimacsuoepericultim, sel, humiliavit se coram Domino, pelivil miseri-
quod jam in foribus esl, valeal evadere. Iloecldcirco roiiliam, et obtinuil veniam. Sic et rex Niniva:et
diximus, si inspirantc ci divina clemenlia, de con- civitas tota, cum „iutcrminata essel subversiouis
silio veslro satisfecerit Ecclesiae, gaudebil ipsa cle sevevilas, quoiiiam in cinereet ciliciojhumiliavit se
fdii sui reversione, et ctnn gratiurum aciionc et devo- Domino, mulaia senlenlia meruit uliionis censurum
lione mullipliciparata fuit, et est semper eum susci- coniiiiione cordis et lacrymarum coinpunclioiie re-
pere : gaudebimus ct nos. diniere.
Judicium vero vcslriim,quo dicitis eum salisfaecre Non hoec,fralres, vobis scribimus, ut facies vestras
volcntcm, paraluui eliam salisdare, si super aliqttode confundaiinis,scd ut, leciis litieris nostris et intel-
iibertatibus Ecclesiaeinler ipsum etnos, sicul dicitis, lectis, valeatis et velitis oflicii vestri necessitates
orta est contentio, quod quidem salis miramiir, si foiiius el validius exercere.Oplo vos de caelerosetr,-
alicui veslrum boc est in dubiuin, cum toti fcre _ per melius agere, tit sit vobispax ccicrior.et amplior
mundo sit noltim, quoniam non est coiiseiiiaiieum libertas Ecclesioc.Oralepro nobis.ut non deficiat in
ralioni, imo pcnitus juri contrarium, si non suscipi- tribtilationefides noslra, seclet secure possimus di-
nius imo quia non suscipimus, in quo deliuquimus? cere cum Aposlolo : Quia neque inors, neque viia,
Estne causa ista sulficiens, cstue pcremploria, quo nequeangeli, nequealiqua crealura polerit nos sepa-
jninus saepissimeet canonicc conventus, non salis- rare a charitate Dei, quw subjecit nos tribulaiioni,
facicns, injurias superaddensinjuriis, severitate divi- donecveniat qtti venturusest, quifaciet nobiscummi-
na corceaiur? Absit! Scimus enim vosnulla ratione sericordiamsuum,et ducet nosin lerrum promissionis,
in hac causa jmlieis oliicioinler ipsum et nos fungi terram fluenlem lacle et melle, quam non dabit nisi
posse. Tum quia adversarii ejus estis, et esse dc- diligentibusse. Valele omncs semper in Domino, et
betis in ea ob defensionemlibeiiatis Ecclesiae,cnjtis iiislanlius oret, pelimus, pro nobis lola Anglicana
partis defeiidcndae, ollicii vestri necessiiate, cura Ecclesia.
vobis commissa cst, et sollicitudo credita : quam si EPISTOLA LXXVI.
negligenter omillitis, si periculose dissimulatis, vos AD0MNES EP1S(.01'0SANGLl/E.
ipsi videritis. Tum quia non legimus supeiiores ab
inferioribus. metropoliianos maxime a suis suffra-jfj THOMAS Dcigratia Caiiluaricnsis archiepiscoprisjet
4janeis, jucjtcari ;posse. Tum quia nobis et Ecclesise sedis Aposlolicaelegatus, veneiabilibus fralribtis et
jquidam vestrcimsuspeeUsuut: utinarn non omiies: amicis in Christo charissimis, omnibus episcopisper
diversig ratipuibus, quas in proescnlilacemus. Angliam el Walliam consiiliiiis , salutem , el in his
Audiaijtaque dominus meus postulalionemfldelis quaeDei suitt, felici perseverare proposito,
sui, consilium episcopi, patris exhortalioncm, ut Ad iios iteralo perlatum est verbum absconditiim,
licneficiat ei Deus, et augeat dies ejus, et annos cl soeculisomnibus abscondendtim, scilicct quod no-
li.liorumipsiusin tempoialongalPerniiuat ecclesiam biscum de pace cum dominonostro rege lraclalur,ct
t&ajn frui pacc el libertale sub ipso, tanquam stib ininjuriam sanclaeCantuariensisEcclesioeclnosirain
rege Ghristianissimo, Ecclesiam '(Romanamuli jjure suadetiir ei, ut per manum venerabilis fralris ncslri
cl libertgicVijijcna sua,quam habere debet,el habet Eboracensis arebiepiscopi filium suuin faciat coro-
in coelerisreguis! ResUiuai Cantuariensi Eccjesiae nari. Nos quidem ex conscientia noslra ad reforma-
et uobis jura sua et libertates, et omnia ablata cum lionempacis in Djiiiiuonossemper obtulimus,parati
pace et securitale nostra, ut libereet quiele possimus etiam nunc doniino regi et liliosuo debilum honoreni.
J)eo miliiare sub.ipso, et ipse debeal obscquio el reveitiiliaui in Christo per omnia exhiberc : cui
SSO, EPISTOLJE AD CANTU.VRIENSES 550
clominoregi placucrit, pro debilo ofliciinoslri inun- A tionem et nostram procul dubio se noverit incursti-
gere et coronare in regem, sicut antecessor noster rum !
ipsum dominumnosirum, cujus incolumitatem Deus EPISTOLA LXXVIll.
ad honorem suum et ulililalem cleri et populi in ADOMNES QUICONT.D. PAPAM JURAVERUNT.
omni prosperitate per longa lempora tueatur, digno- TIIOMAS Cantuariensis archiepiscopus, omnibus in
scitur consecrasse. Unde major et evidentior injuria Anglia consiitiilis, qui contra doininum papam
matri nostraa Cnnluariensi Ecclesioeirrogaretur et Alexandrum juraverunt.
nobis , si hoc alius ciijiisciiiique inslinctu usurpare Sciatis, charissimi, quod ex mulla tribulatione et
praesumeret. Prohibet hoc aucloritate, qua cunclis angustia cordis scripsimus, non quidem ut vos con-
prapeminet, summus pontifex, sicut ex litteris ejns, tristemus, sed ut inteliigalis, quanlam charilatem
quas vobis miitimtts, potesiis advertere, el ei qui habeamus abundantius in vobis. Tesiis enim mihi
lioc allenlare praesnmpserit, si quis lamen est, peri- est Deus, quomodocupiam vos omnes in visceribus
cultim bonoris, oflicii, et beneficii patenler immi- Christi Jesu. Unde cognitis, quae tam corporis
nere denunliat. Nos etiam ipsius auctoritate freli proxime quam animaevestroepericulo, et ad ipsius
universitali vestra?in virlute obedienlioe,in periculo quidem Dei injuriam veslris inaudita temporibus
ordinis el beneficii sub analhemaie proecipiendoB * gesia sunt, non modicum contristamur, et confun-
itiandamus, ut hoc nullus veslrum altenlel, nec al- diniur propler vos. Patet siquidem fama vulgante,
tenlanti assislai, sed apostolica auctorilaie quilibet qualiicr dominum papam, qui ipsius Cbristi imagi-
veslrtim exquisiia diligenlius opporlnnitaie inhibcat nem gerit, et me pariter, qui licet indignus, pater
proesuiuptori,ueboc usurpet, el a communioneillius tamen etepiscopusaiiimarum veslrarum sum consli-
abstiueat. Valele semper, diieclissimi fralres in tulus, abjuraverilis. Hocenim prae caeteris, quoe in
Christo. exemplumjusii judicii Dci jam pluribus annis susli-
EPISTOLA LXXVII. nuimus, nobis ad incredibile pressurae noslroe aug-
ADFILIOSECCLESIyE PF.RCANTIAM CONSTITCTOS. menlum accessit. Ulud quippe tam detestabile, taiu
CHARTA DELIBERTATIBUS ECCLESI/E. flagitiosumjuramentum, quanlum jam general scan-
THOMAS, Dei gralia Canluariensis archiepiscopus, dalum mundo, oflensam Deo, vobis culpam, nobis
Anglorumprimas et aposlolicaesedis Iegatus, omni- affliclionem! Proeposilos siquidem a Deo abjur.irc,
hus sancinemairis Ecclesiaefidelibus per parocbiam ipsius qui pracpositos constituit injuria csi, ei DOII
uoslram Cantiaeconstilutis, salutcm. noslra, qui praeficiuiur,sed potius ejus, qui prnefecii.
Cum ecclesiarum jura noslras jurisdictioni subdi- inbonoratur poiestas, el evacualur obedientia. QuoJ
lariim sollicite debeamus conservare, eademque mi- profeclo vitium, vobis confidentur dico, sed lacry-
iiiiere praesumenlesfeslina el digna animadversione mabiliter propter vos, idololatriae par et simile est,
ptinire, majori tamen vigilantia Ecclesiam Canlua- ul ail propheia : Quasi peccatum ariolandi esl vepu-
riensem, cui nos divina praefecitniisericordia, ejus- gnare, el quasi scelus idololatriw nolte acquiescere.
demque liberlates ac dignitates, ab antiquo ei jure Unde et sialuto veteris legis lales tanquam veri ido-
competentes, integras et illaesasnos convenit conser- lolatroe corporalis mortis reportabant seitlentiam.
vare. Unde universitali vestrae, clericis tamen spe- Vos aulera fecisse videmini, quod deterius est, qui
cialius, aiicloritale qua fungimur inhibemus, ne quis non solum repugnalis, sed eliam repugnaturos vos
iillum ex parochianis suis vel alium quemlibet, qui juramento (irmatis. Ulud denique quale est, oves
in ccemeterio Cantuariensis Ecclesiaese sepeliri pe- pastores abjicere? Profecto qui pastores suos dese-
lierint, vel amici sui pro eo, impedire proesumat. runt, jam lupus invasit. Et nisi paslor, quem abju-
Clericus eliam, iu cujus parochia defunclus erit, raverunt, nunc protegaf, depascet eas in finem :
usqiie ad Ecclesiam corpus defuncli comitelur. Quod mulia Scriplurarum testimonia el sanctbrum exem-
si noluerit, monacbi libere defuncti corpus ad Eccle- pla in vestri detestationem delicli possenl induci.
siam obsequiis rite peraclis deferant et sepeliant. TJ Verum tanti excessus enormitas etiam extremae
Porro eadem quoque aucteritate inhibilum esse inlelligentiaehominibus claret. Si tamen non spon-
sancimus, quod si quis in praediclaecclesia vel iufra lanei, sed inviti accessistis, in parte quidem excu-
nmbitum murorum, ecclesiam el curiam nostram ct salur peccalum , sed non excusatur omnino. S^ttus
inonachorum, cui genlium homicidium vel ftirtuni enim fuisset corpus ipsum perdere, quam juramen-
fecerit,sanguinem fuderil, personam quamlibet dicio lum tam exsecrabile perpetrasse. Unde filii mortis
vel faclo injuriaverit, vel alicui illicilum connniserit, universi vos, quaejttxla quod propheta ait de populo
ne quis archidiaconus, decanusvel praepositus,ullave suo : Et vos plaga inimici percussi eslis, casligatione
juslilia ecclesiaslicaseusaecularisseintromittere prae- crudeli. Verum ad manifestandam solliciludinem
sumat. Soli enim personae archiepiscopi et mona- quam pro vobishabemus ad Deum, vulneri lam saevo
chis ecclesiaenostraecorrectionemet salisfaclionem fomentum, quod solum imnc superest, adhibere cu-
ileliclorum in memorntis locis contingentium reser-• ravimus, et de tam illicilo juramento pcenitentes,
vanda esseconslituimus. Quod si quis hanc noslrami illos praesertim qui non spontanei, sed coacti jura-
coiistitutionem infringere praesumpserit, vel veniae : verunl, vice bcati Petri, apostolorum principis, et
ronlravenire atleniaverit, Dei omnipotenlis indigna- Romani pontillcis, el noslra absolvimus; venerabili-
o5. S. TIIOM/ECANTUAR.ARCHIEP. 55-
bus fralribtis nostris dicccsnms episcopis, et eliaiu A sensu, neque lerrenmini, ncque per ipsum, neque
minoribus saeerdotibus, ubisedes episcopalcsvacare per sermonem, neque per episiolamlanquam ab Ec-
;ontigerit; viccs nostras in exteiiori satisfaclione clesia missam. Haecideo dixerim, quia mulli venient,
jain dictis pceniieiilibusinjuugetida commitienles, et cerle scio tieque dubilo, qiiod nliquijam vene-
omnes id scitc volentes, vos lali juramenlo uequa- runt, qni vclut peslilens venlus adducti memlacio-
quam esse obnoxios, ncc iil parcaiis obligari, ne rum attrugine leirain corrumpunl. Sunt enini isli
instar Herodis sub prxlexlu [pietaiis efficiaminiiim* prophetae Baal, missi ul deripianl populum, ct ut
pii, et juramenlo excnsetis scelus ipso dcterius, religiosa mendaciadictorum faciliusfideminducant.
juxia quod quidam ail. : Non est observandumjura- A prophclis Hieriisalemisla egrediltir pollutio supra
mcnlum, quo malum incciutc promittitur. El ilem : lerram. Eece enim professionis iioslroe suni, qiii
In miilh promissisrescindeftdcm.In lurpi volomnla persequendo nos movent pe.les suos, el non quie-
tlecrelunt. Quod incavte rovisli ne facias. Et inullM, scunl, qui cpistolas mendacio plenas in orbem diri-
quibus nunc supersedeo, his consonanlia snnt. gunl, aures audientitim polltiunt, el linguis suis nos
ln fineaulem obsecro vos ego vinclusin Domino; toio orbe conseclantur. Facti enim divitiarum servi,
obsecro quidein vos lanqnam filios mibi semper in ad dominoriiinnutum, a quibus se speranl acccptu-
Cbristo ampleclenclns,ut cligneambuleiis vocaiione, B ros, comicoruminstar servortim, modo ajunt omnia,
qua vocati eslis, ul ipsius Cbiisti priino fidemtenen- modo negant. Veritm dolorem id temperat, quoct
les, postea ipsius obedialis procpositis,stibjaccnlcs jampridem maler nostra inleriorem hanc viscoruni
eis : fpsi enim yro vobisvigilant,quasi rationempro passioncm stisiineal. Unde ct Domimis ipse hujus-
nnimabus veslris reddiluri. Scire auleni volo vos, modi propbetis, qui eiiam sub staiu veteris legis
fralres, quia et juramenta illicila, et coetera enor- pauci non cranl, comminaiur in propbeia : Ecce,
mia mulla, quaepravis siiggesiionibusin oppressionc inqttil, cibaboeos abstjnlhio, el potabo felle. A pro-
jnslitiaeet vcritntis circa nos facla suut, ipsa favenle phciis cnim Hierusalem cgressa est poliulio super
veritale magis evenienl ad ipsius profectum. Veii- lerra"m,ne(|iieab ista a-giittiJine penitus sanabilur,
las cnim claudi et ligari polest, vinci vcro non po- ilonecis vcncril, qui sanabit oinnes languores, et
lesi, qux el siiorum paucitnle conlciiia esl, el mnl- renovabil ut aquilaejiivenliiteiiisuani. Vos quidem,
tiliidiiiehosiiumnontcrretur. Spiriins atiicin consilii fralrcs, nolite audire prophctas islos. Radulphus
cl sapienliaedet vobisid ipsum sapere in nlierutrum, vcro Landavensis qualisqnalis archidiaconus,cl Ri-
ut unanimcs uno ore honoiifieetis paslures et epi- cardus B.irre dicunlur piincipes prnplieliae. Noliio,
seopos aniniaruni veslrarum, quos constituit illc inquain, credere. Propbeia quippe valiciniifine moii-
magntispastor ovium in sanguine xicrni icstamenii sirabilur. Et scietis imlubie qnod in brevi nec in
Jesus Chrisltis, el per cbaritaieiu Spiriius sancti, ut longos profeclo clies, Domiuo facicnle, serniones
patri veslrojam iiaiiliaganti orationis veslr;cniaiius vani in lempore visilationis peribunt. Cum enim jam
porrigalis, ul liberer ab i.iliielibus, prohibeuiibus parlicularis cliscessio vcnerit, et rcvclaius fuerit
etiam, ne in ecclesia pro me in carcere liat oralio, liomo peecati, lilius penlitionis, dc inslanlia Domi-
qu;e tamen communc fidclium et infideliumsulTia- niei clieinulla quaestioest. Vosauleni s;ate et con-
giiim est. foiiainini in Domino, ne clies ille lanqiiain fur vos
Cratia Dominiuoslri Jcsu Chrisli sil ctiniornnihus coniprehendat. Eeee enim dedil vos Detis hodie iu
vnbis, quia male proeslitojnrainciito resiptierilis, et civiiaiem inunilani, et in columnani ferream, et iu
condigiie et hiimiliter poeiiitueiitis. C;cteros vero nitirom xneutn super oinnein lerrara, regi lerrae, et
Deus aul cito convertal, aul lemporaliier aliligai, principibus ejus, et poptilo terrae. Si bellaverint
quousque resipuerint, et coudigiiaiupccnitenliam adversus vos, non praevalebunl,quia Dominuserit
cgerinl. vobisctim.Unde nos de obedientia vestra non mini-
EPISTOLA LXXIX. mum conlidenies, linniier vobis injungimus,et in
ADSUFFRAGANEOS SUOS. ,D viriute obedieuliae
prxcepli noslri auclorilale inbi-
THOMAS Canluariensis arcbiepiscopus, suffraga- bemns, ne in novas obligaiioues juramenli, seu
neis suis. eliam pollicitalionisa vobisexatlae declinelis. Alio-
Gratias ngo Deo meo, cui nunc servio in vinculis quin vos, quod Deus avertat, in inobedienlix reaium
ineis, quod obedientia veslrajam in Dei ecclesiarnm prolnpsosadducet Domiuuscum operantibus iniqui-
orbe divulgata est. Baecest nnnc gtoria mea, quod taiem. De cxtero, fratres, orale, ut rumoribus falsi-
imnc habitamiis in iinnm rejecto illo infiiicissinio loquoiumoppressis.et muliiplicisfrauduleiiliaedolis,
Juda, velul pulridissimo membro ampulato, per veritas Dei curral, et clariliceiur per nos, et libere-
quem iu noslro corporc lantumscandalum venit, ipii murab imporlunis el malis liomiiiibus, qui jauidiii
vclutjiimcnliiminqiiietum in junclura non Uabebal, verilalem Dei in mendaciodetinuernnt. Et Deus pa-
seduniialisiioslraelurbabatjnciindum. Umlegloriam lienlix et solalii tlet vobis id sapere in alterulrum,
illi danles, qui viiiule sua Caibolicocsu;e columnas secuiidiimJcstim Chrisliim, ul onera noslra invicem
confirmavit, roganius vos, fralrcs amantissimi, per porlanles, uiianiines, ct uno ore honoriftcemusPa-
adverilumDoniininosiri Jestt Christi, et nostrx cou- trem Domiui nosui Jcsu Chrisli, ct sponsam ejus
gregalionisin ipsiim, ul non ciio inoveamiiiia nostro uiatrcm noslrani,sanclam et apostolicamEcclesiam.
5M5 GPISTOLJE AD CANTUARIENSES. 554.
EPISTOLA LXXX. A scant. Ad hxc nisi Joannes decnnus Saresberiensis,
ADCLKRICOS ET LAICOS CANTI/E, et Wido decaniis Wallhamensis, et Joannes Cumin,
et RadiilplnisLandavensis arcliidiaconus, etWima-
THoxAsCantuariensis,clericisetlaicisperCaniiam
consliluiis. rus aliiniiius comitis Ilugonis, infra nativitatenv
Noverit universitas vestra, dileclissimi fratres, Domini Ectiesix Dei, quam Ixserunt, et nobis sa^
denuntietis eos tanquam excom-
quod nos ex justis et manifef-tiscausis publiee ex- tisfecerint, publice
commiinicavimiisGilbeiium Londonienscm episeo- mtmicalosexlunc esse vilnmlos. Omnes autem, qui
ecclesias vel ecclesiasticabeneliciademanu laicoruni
pum, Randulphiimde Broc, el alios qiiorum nomina
clericos et ecclesiasticas personas ad
superius scripta surit. Denuniiamus ergo vobis, sic- accipiunt, qui
ut charissimis filiis et fralribiis nostris, ut ab eo- inobedientiain compellunl, qui domini papx nuntios
riirn comrnuiiione, donec resipiscant et condigne el nostros, ne Ecclesix necessitates prosequaiitiir,
satisfaciant, prorsus absiinealis. Praierea noverilis impediimi, qtti ad evitandam legitimam correctio-
quod vos a subjeclionc el obedienlia Gaufredi archi- nem, IIt jiistitia ecclesix opprimalur, ad sxculi
diaconi et Roberli vicarii ejus absolvimus; et pro- confngitiiit potcslates, qui iradilioues bomintim et
hibeimis, ne iis obedienliam aut rcverentiam exbi- " potenitim nsiirpaiiones sive abusiones divinse legi
beaiis, donec super crimitie iimbedienlix condigne praeferendas prxdicanl, aut prxfcrri compellunt, et
salisfaciant nobis et Eeclesix Dei, quam plurimum sacerdotes alienx ordinalionis, qui post exittuii
kesisse iiosctinlur; nec eortim cxaeliones sustineaiis iioslrum sine aucloritate noslra prxsumpsertint,
' Iterius. Non turbelur cor resirum in his, neque sive concessionem usiirpanlitim vices nostras ha-
iormidet, quia, Deo propitiauie, contra malignan- buerinl, sive non, in episcopaln noslro divina cele-
timii tergiversationes el appellatiomim subterfugia brare, nisi poslquam ba:ceis denuntiatio innoiucrit,
sedis aposlolicx muniminetuti sniniis. a tania prxsiimplione desiilerint; illos etiam qui
eos clecxtero admiserint iu ecclesiis suis, hos, in-
EPISTOLA LXXXI.
qiiam , omnes excommunieatos csse publice denun-
ADGLERICOS CANTI.E. tiari prxcipimus. Ne liineatis, dilectissimi filii, a
THOMAS Dei graiia Canliiiiriensis archiepiscopus, mulliludiiie vel fncie eorum, quia plures nobiscum
el apostolica? sedis legatns, ornnibiis clericis per snnt qitani cuin illis, vobisque cito de coelo dabiiur
Cauliain consiiuilis, el in Clirisliana communione consolatio, sanclis omnibus prociiranlibiis apud
degintibus, salutem, et Deo potius quam hominibus Deum, ut adversarius Ecclesix ad gloriam nominis
obedire. r sui maiure convertat aut conleral. Perseveranliam
Novit vestra discreiio pro parle, quot et quantas fidei el obedienliae vobis clivina gratia largiaittr,
injurias Ecclesix Dei et vobis et nobis inlulerit do- sine qua, ul nostis, coronam jusiitix nullus asse-
iiiintis rex Anglorum, et quaniliti ipsnm et suos in quiliir.
inulia paiienlia siisliniierimiis, exspeclnnles ut eum EPISTOLA LXXXIl.
noslra maiisuetudoatl pceniientiamprovocarel. Nunc ADDECANOS CANTI/E.
atilcm quia ille domini papx et nosira palientia sem- TiioMAsCantiinrieiisisarchiepiscopus, decanisCan-
per abusus est, et in periculum animx noslrx re- tiae.
dundabit si lanlas Chrisli injurias uilerius dissimu- Novit dileclio vestra, quomodo in perniciem Ec-
laverimtis, universilati vesiraein virinle obedientix, clesix dominus rex, sedis aposlolicoc paiientia et
sub anaihemale, in periculo ordinis el beneficii, apo- nostra semper abutens, deteriora prxcedenlibus ma-
stolica auclorilate et noslra pnecipiendo mandamus, lis semper adjecerit. Inde est quod vobis in virtute
qiintenus, nisi prxdictus dominus nosler rex infra obedienlix, in periculo ordinis, oflicii et beneficii
purificationem bealx Marix Ecclesix Dei el nobis prxcipiendo mandamus, qualenus infra quindecim
debitam satisfactionem exhibuerit, extunc penitusa dies a snsceptione prxsenlitim in ecclesiis jnrisdi-
divinorum celebraiione cesselis, excepio bapiismo D ctionis veslrx omnia divina, prxter baplisma par-
parvulorum,p.»iiiientia,.etvialico.quod pro necessi- vulorum et pcanilentias motienlium , prohibeatis
talc conficiendiim est, clausis ecclesix januis, et oflicia celebrari, bujus interdicti senlentiam, quan-
laicis personis exclusis, sine campanaruin pulsalione tmn in vobis est, facialis ab omnibus inviolabiliter
et solemnilalibus, quas lempore quielis el Ixlitiae observari. Ad lixc sub eadem intenninaiioiie prx-
cxercere Ecclesia consnevit. Prxierea Gaufredum cipimus, ut procuretis, qtiomodolitterx nostrx con-
Ridcl et Robertum vicarium ejus, Ricardum cleIvel- ventui Canluariensis Ecclesix prxsenteniur.
ceslria, Willelmum Giflard, Ricardtim de Luci, Ni-
gellum de Saccavilla, et Adam de Cheringis excom- EPISTOLA LXXXIII.
inunicaioseieviiandoscssesiibeadem interminatione ADWILLELMUM SUBPRIOREM ET CONVENTUH
denuntiare praecipimiis: et ne quis parocbianorum CANTUAR1ENSEM.
veslrorum Roberto vicario, quem beneucio eccle- THOMAS Dci gratia Canluariensis archiepiscopus,
siasiico privavimtis, deiuceps obcdiat, aucioritate tolius Anglix primas, et aposlolicx sedis legatus,
doniini papx el noslra probibcmiis; el ue exaclio- dileclissimis in Cbrislo filiis, WILLF.LMO subpriori,..
nibus, quas excrcere solilus est, ulterius acquie- eiOoONi, el cxleris fraliibus, qui in sancta Caui
S55 S. THOMiE CANTUAR. ARCIIIEP. 556
luariensi Ecclesia Domiuo famulantur, salutem, ct. A exhibitio fidei sacerdoiis, et episcopi professi fldem
paccm, quara sicut mundus nescit, ila solam Chrislus el reverenliam.Tlaec opera fi-atris, amici, familiaris,
agnoscit. adhxrentis lateri et ordini nostro, qui emergenlibus
Quot et quanta pro honore Dei, pro libertale Ee- Ecclesix necessiiaiibus nobiscum primus fuil iu
clesix, pro sedis aposlolicae reverentia, et privile- concilio sacerdotum. Diu, dilectissimi, tacuimus,
giis ejus conservandis huc usque parvilas noslra et eo usque dissimulavimus in periculis et crimini-
pertulerit, veslra quidem non potest ignorare nec bus lam manifeslis ut sanctis habentibus spiritum
>lssimulare debet fralernilas, qux licet noslris et Dei, et viris discretis videretur patientia noslra
Cbristi pauperum nobis in ipso coexsulantium ne- ignavix et remissionis potius nomine digna, quam
cessitatibus, ut oportuit, nondum communicaverit, virtuiis. llle autem quid fec.it? Errorem ejus, ne
tainen acerbitatem exsilii, proscriptionis injurias, furorem dixerimus, quo mentis malitiam palefecii,
conlumelias detraclorum, perseciitornin alrocitates, inviti loquimur, neque vos palienlcr audietis, qui
dolos insidiantium, lyrannorum vires in personam allerum Absalon in sanclx civitalis subversionem
ct domum nostram solutiiis, acrius, et perlinacius plane cognoscelis armari, ut hxredilatem vestram
effusas, ex relatione multorum audivit, el parlim et sanctorum, quibus vestra clarescit ecclesia, glo-
oculata fide conspexil. Cxterum in omnibus his " riam transferal ad Aquilonem. Similis illi, qui usur-
gravissima fuere nobis pericula, qtta? pertulimus a palione glorix, non conformilaie bonitatis Altissimo
falsis fatribus, prxlentlenlibuspacisoliicia, et obse- voluil coxquari. Gioriatur eniro, quod cathedram
quia pietatis, et clam lendiculas operaiilibus. Ten- cpiscopalem Londoniis staluet, et quod Ecclesix
debant laqueos et acucbant ut gladium Iiuguas Caiiluariensi nullam debel obedienliam, quia ex quo
suas, et aliorum machinas erigebant, ul nobis et translalus est, nec ileravit professionem. Quid atl
noslris prorsus de coelu viventium deletis, sanctx hxc turbamini, et cogilationes ascendunt in corda
Canluariensis Ecclesix titttlnin abolerent, et ei au- vesira, ut lacrymas nequeat Ixsa pietas continere?
ferrent honoris et prxeniinenlix gloriam, quam Seimus enim, quia nulliis veslriim esl, aul admo-
snnctorum, qui inea reqtiiescunl, constal sanguine, diim rartts, et eidem pairicidx comparantlus, si
et laboribus multis et niagnis acquisilam. Relribuet quis tameu ad hattc vocem non ingemiscat, cujus
illis Domintts secunduin opcra corum, et secundum aiiiniiiinnon exulceret el pertranseat vis doloris,
nequilias adinventionum ipsorum. Horum incciiior et qui corde et visceribus exlractis non mallet prx-
et siguifer exslitit ab iniiio Londoniensis ille, qui mori, quam videre quod prxsumpluosus ille mi-
primus scidit Anglicanx Ecclesix unilatem in per- |„ nalur. Sed nulu divino contigit, ut se proderet ini-
niciem ecclesiaslicx liberlatis ct noslram. Regis et qiiilas ejus, et qui prxcipilare decrevit innocenies,
officialium suorum animos armavit et inanus; debitam propercl ad ruiitam, et cum auctore suo
deindc fralri et ainico nostro Eboraccnsi arcliiepi- pro usurpaiione glorix irreparabilem excipial ca-
gcopo assislens et cobxrens, quosdam de fralribus sum. Quis enimconlra sanciorum sedem Ecclesiam
noslris exquisita callidiiate circtinivenil, ut contra Canluariensem, a sxculis lam immaniter insurrexit,
mairem suam, cui ad fidem et obedienliam ex pro- et non est prxcipitatus ex alto? Quot et quantos
fessione tcnebantur aslricti, doniino papse pro anle- perseculores vestros prxcipitavit Dominus anle
dicto archiepiscopo, qui ex quo a Cantuariensi Ec- faciem vestram? Itaque consolamini, fralres, ex-
clesia in archiepiscopatum promotus est, ei semper perli quod major sit arrogantia Moab, quam forti-
qttantas stivit ct poluit, letendit insidias, scribe- tudo ejus; et prope esl ex quo diuturnos lumultus
vent, quatenus ei licerel crticem suam salutifcrx exercet, ut in nocle vasietur et conlicescat. Sed
crucis xmulam, quia in stipite elationis posita est, nunquid vos, quibus fere prx cxteris tanta paralur
per provinciam noslram deferrc, ul ad parililalem injuria, dissimulabitis ullerius, et a vindicia, quo-
Ecclesix Canluariensis quodammodo videretur aciiiam Deus sux ultor injurix et nostrx Ixsionis,
cedere. ] cum his qui lerram Merob iiihabilant, conliuebilis
1)
Parcat illis Deus, qui circumventi sunt, et eos manus ? Sed tenetis quod scriptum est: Maledi-
qui circumvcnerunt, aut compulerunt simplices et cite lerrm Merob, dixit angelus Domini. El illum
'.nfirmosfratres, ad bonorem suum aut converiat, quidem jam apprehendit malediclio, quoniam cul-
HUIconterat. Reticeamus ad prxsens, quod moro- pis exigenlibus tradiliis est Salanx in interilum
ssiusesset enarrare, quot et qiiantis, el quibus sol- carnis, el characlere beslix insignitus, a fratribus
licilalionibusel macbinamenlis exsilium et proscri- et coepiscopis, qui reclum sapiunl, evitaius, ne
ptionem nostram, cum jam dicto arcbiepiscopo, et eos ex participatione leprx macula damnationis in-
Ricardo de Luci, et Ricardo tunc Pictaviensi ar- ficiat. Accingimini ergo filii potenles, et estote pa-
chidiacono, prxsenle nuntio domini papae,diclavit, rati contra subversionem ecclesiaevestrae in praE-
et feciljam prolelari in annum quinlum, et tyran- lium. Si quis Domini est, jungatur nobis.et quis-
norum ministerio Christi pauperes innocenles com- quis conatibus ejus favet animo, manifeste cohae-
pellal vivere miserabililer relegatos, ne propriam rcat illi. Amodo namque duobus dominis servire
injuriain prosequi videamur. Hxc fecit ille Can- non poterilis, aut episcopis obedire, quia Dominus
tuariensis Ecclesix filitts, verus utinam. Ilxc fuit ventilabrum judicii sui niisit in terram, ut grana e>
557 EPISTOLyE AD CANTUARIENSES. 55$
paleis discernanlnr. Qui vero illi cohxserint, Deo A tes proseqiiantui', impediunt. Vobis ergo auclorita-
propiliante similcs ei eruiu in inierilum carnis, le domini papx et nostra mandamus, qualenus eos
facli in eombiislioiiemet cibum ignis. Nulli eiiim clc lales habealis in archiepiscopalu noslro et habeti
cxlero parcemus, quin pro modo culpx exerceatur faciatis, quales haberi solemniter excommunicatos
ct ratio vindictx. Unde quia universilalem ve- sacrorum canonum disciplina prxscribit.
etrain, quod Deusnovit, sincera charitate diligimus, EPISTOLA LXXXIV,
et pro jure matris nostrx S. Cantuariensis Eecle-
ADEOSDEM.
siae, ut prxsens indicnt dies, si res exigat, decre-
viinus animas ponere, vobis consulendo, monendo, THOMAS Dei gralia Cantuariensis archiepiscopus,
cl in virlute obedientix prxcipiendo maiidamus, et sedis apostolicx legatus, dilcclis in Chrislo filiis,
qualenus duos de fralribus vesiris quos ad boc, WILLELMO subpriori, et toti convenlui Cantuariensis
vestro communicato consilio, necessarios decrevi- Ecclesix, salutem. et in fidei et obedientiae virlute
mus, prxparetis, ut sullicienler inslructi cutn nun- constantem perseverantiam.
tiis nostris possint occurrere liomini lam malitioso: Lameutati snmus quinquennio cum prophela stu-
et ex rescriptis privilegiorum nosirorum dominum pentes prx dolore et admiratione, quomododomina
"
papam et curiam Romanam sufficiant prxmunire, genlium, provinciarumprinceps, el quondam nume-
t-i in auditorio ejus expugnare, et proterere publicx rosaliliorum sobole, etpopulorum affluenliagloriosa,
salulis hostem. Nunc enim apparebit, qua lide, qua ei.quo gloriosior, et illuslrior est Brilaniiiarum ma-
ilevoiione, quo zelo quisque vixerithacientis, etmi- ter, nulrixei propagatrix in Christo, tandiuin soli-
lilaveiit ecclesixsux. Dissiiniilaviiiiusculpas eorum, tiiditiem, iniseramqiie in serviluiein redacla sil, ut
qui excommunicatis nostris communicaveriint, licel nec libertatis audeat meminisse, nec ad quod fumla-
nomina eorum pro niagna parle teneainus expressa, la esl, gentibus edisserere legem Christi, el publica-
st-d de cxiero nisi caulius egerinl, dissimulalioni rc ecclesiasticas sauctiones. Supervacaneum erit re-
noii erit locus. Excommunicali vero sunl, quorum ferre, prxsertim vobis, qui prxsentes vidistis, et
lioiiiiua subscribiinlur.inferiiis,nobisque lamde jus- audislis atroces injurias, et qux sine miseratione et
lilia, qnam de clemenlia se.lis aposlolicx indulliim omni reverentia jttris adversus Deum el Ecclesiam
esl, ttl millius apptilalionis oblenlu dilferamus in prxsumpta smit. Sperabatur quod nostra dominum
eos rigoiem ecclesiasiicum exercere. Nam dominus regem palientia posset ad pceniicnliam provocare:
papa cognila malitia adversanlium, qux per se pa- sed, quod sine lacrymis enuntiare non possumus ,
lens est, et iusliiia nostra, qux cunclis liquel, ita immaniias cjus ab impunitale semper ascendit, et ex
procul dubio in causa nosira procedit, stcul in fra- dissimulalione facf.is eslinhumanior. Timemusergq
tr? ulcrini necessilate judicat proeedendum. ne sanguis cjus, et jam fere delicientis ecclesix de
Erainus ad consolatoncm vestram ampliora di- manii noslra merilo requiraiur, si tantus excessus
ciuri, sed consulta raiione subsiiliinus, inlerim ex- remnnserit ulicriiis impuiiiltis, ct irrequisilusa no-
specianies et orantes, ul fiaiomuiiim nostrum cor bis. Nam et Heli ob id periisse describilur, quod
iiniiin et anima una in Doi.nino,ne aliquis qttx sua filiorum videns et increpans culpas, uti maluit af-
sunt quxrat, sed qux Jesu Chiisli, el quod publicx fecticmeet mansiietudine patrisquam severilale et
utilitali expediat, el libertati Ecclcsix el dignitnti auctoriiaie poniilieis.
in posierum. Conforlamiiii pusillanimes, quia prope Ne ergo nos ex criminis dissiniulali consensu jus-
cst ui videatis gloriam Dei, et coiifusioiiemet igno- titia reos damnationi depuiet antc Deum, vobis in
miiiiam eorum, qui Ecclesiam Dei persequuntur. virtule)obedientix, sub anatbemale, in periculo olfi-
Nou coiifidal quis in mundana supellcctili, vel sa- cii, graduset benoficii, aposlolica et nostra auctori-
lellituin familiaritaie, quia tate prxcipiendo mandamus, quatenus nisi iufra pu-
rilicalionem beatx Marix virginis Ecclesix satisfe-
Non habel eventussordida ptwda bonos.
D cerit, et tam illiquam his qui pro ea exsulanl aut
El inlideliumnuila est fides. Et ne a nobis clistii- proscripti sunt, debitam reddideril pacem, a diviuis
clius exigatur, si eorum qui Ecclesiam perscquiin- cessetis officiis, exceplo quod exclusis laicis sine
uir, et quos, ut pcenileiitiam agerenl, in mulia pa- solemnilate campanarum cl ecclesiaslicx Ixlilix
tientia jam fere lolo quinquennio supporlavimus, siguis, voce demissa canouicus mos viris religiosis.
magiias el manifestas culpas ulterius dissimulaveri- indulgel. Nec limeaiis eos, qui iuterdum a Domiuo.
iims, fralernilati vestrx deiiunliamus nos publie.e permitluntur ad majorem coronam electorum cor-
excommunicasse Gaiifredum Cantiiarienscm archi- poraliler sanclos aflligere, etin animasiiibil possunt.
diaconuin, et Robertum ejus vicarium, Ricardum quia in hoc conflalorio patenter judicabit Dominus
de lvelceslre, Willelmum Giffar, Ricardum de Luci, quos in futuro debeat rorouare. Hlos autem qui
Adain de Cheringe, et iiem eos qui oflicia vel bene- ecclesias ei ecclesiastica beneficiaeonlra canonicas
licia ecclesiasticaconlra sacrorum carionum insliiii- insliluliones accipiunt de inanii laicorum, qui cle-
tionem de manu laica accepernnt, vel ea usurpave- ricos pcenis aut terroribus ad inobedientiani com-
lamt propria temeriiate. Simililer ct illos qui domi- pellunt, qui domini papx nuntios et nostros, ne Ec-
ui papsenuniios vel nostros, ne Ecclesix necessia- clesixiiecessitatesprosequamur, iinpediunt, iûiua-
5*,9 S. THOM/E CANTUAR. ARCHIEP. 5C9
ilitiones hominum divin.e legi prxferendas docent, A EPISTOLA LXXXVL
et usurpationes sive abusiones potentum coguul ADGUAFREDUM RIDFLARCHIDIACONUM CANTUARIENSEM.
Cbrislianx roligionis institutionibus anteponi, et THOMAS Dei gralia Canluariensis archiepiscopus
nominatim Gaufredum Canluariensem archidiaco- GAUFREDO Ridcl arcbidiacono Caulix.
num, et Roberlura v carium ejus, Ricardum de Ivel- Exspectavimus lempore longo fideliialem tuam,
cestre, Wilelmum Giffard, Nigellum de Saccavilla, devolionem, et obedientiam. Sed quia fidelilas tua
Ricardum deLuci, Thomam filium Bernardi, Adam parum nobis huc usque altulit emoluiuenti, devotio
ile Cheringis publice exconimunicavimus- Quod si uiinus cxhibuit gra.tiae, obedientia nihii libi coin-
nec in subditorum pcenis excessus correxerit rex parare debuit ineriii, mandamus libi, et in virluie
Anglix, Cxlndepersonx ejus, quod invili dicimus, in obedienlix, ac in periculo ordiuis tui el possessio-
dispendium salutis nostrx, sicitt liacienus fecimus nuni tuarum prxcipimus, quatenus post suscepiio-
auclore Domino, non parccmus. Nain miseratio iiem lilterarum nostrarum infra qiiadragiuia dies
taiis impietas esse convincitur, cum scriplum sit, conspeclui noslro le reprxsentes, servalurus domiiu»
quod qui virgx parcit, oclit lilium. Ad hxc eadem iidcni,palri devotionem, obedientiam arcbiepiscopo
aucloritate sub eadem inierminalione prxcipimus, luo, ut vel sic discas ofiicii tui neccssitaies exercere,
nl Joannem decanum Saresberiensem, Widonem " cujus utinam digne emolumenta senseris.
decanum Waltbam, Joannem Cumin, Radulpbum EPISTOLA LXXXVH.
Landavensem archidiacoiium,;Wimaruin presbyie- ADF.UMDEM.
ruin alumnumcomitis Hugonis, a die Naiiviiaiis Do-
THOMAS Dei gratiaCantuariensisEcdesix minislcr
minicx lanquarn excommunicalos evilelis, nisi Ec-
clesix Dei quam Ixseriml, et nobis satisfacliomim humilis, el aposlolicx sedis legalus, GACFREDO in-
debilam curaverint exhibere. Verbum Dei luceat in obedienli, archidiacino Canliiaiieiisi, consiiiiius sibi
cordibuset operibus veslris, ut limorem Dei praefe- prospicere propier inobedienliam.
reuies Immaiio, vobis acquiraiis coronam gloria:, et Misinuis tibi jam pridem prxceptorias sub inier-
niinalione pccnx, sub dilalione qiiadragiuta dieriim,
exeinplum obedientia: el.furlitudinis feliciler ad coae-
vos transmitlatis et posleros. qualenus infra eosdem ad nos veuires, s.tlisfaciiir;i<»
Similiter Ricardo priori, et capitulo Dovrx, et nobis pro officii lui debito. Millimus niinc corre-
Canlix monasteriis. ciorias, et merilo puniiorias, si non veneris re-
sponsurus nobis dc iuobeclienlia, satisfatiurtis do.
EPISTOLA LXXXV. communicalione excommunicatoriim iioslrornm, ex-
ADEOSDEM.
TnoMASCantuariensis archiepiscopus, WILLELMO ceplurus de ulroque quod nicrtiisii. Hujus rci exse-
Mibpriori et conventui Canluariensi. quendx damus libi diem peiempioiium, quadrage
a prxsentalis libi lillcris nostris,
Quot et quantas persecutiones jam per sex annos simum equidem
tua minus a le receptis, sive prxsum
gracis pertulerit Ecclesia Anglicana, lanto ceiiius sive fraude
refutatis. Veni, ul evadas pcenam pio 11011
agnosciiis, quanlo acerbius ipsa rerum experientia plione
veniendo. Accelera, ut lxlelur Ecclesia dc conver-
pro magna parte sensistis. Quia ergo domimis rex,
dum in muita patientia sacrx Romanx Ecclesix et sione tua. Ne confundaris, ut senlias commodiini
nostra provocalur ad poetiitenliam, non modo non de confusione, ut converlaris, sil tibi qttod me-
corrigiiur, sed semper adjicit deteriora prioribus, ruisti.
ne sanguis ejus et compereuntis Ecclesix requiraiur EPISTOLA LXXXVUI.
a nobis, univcrsitati veslrx in virlule obedientix, ADEUMDEM.
sub periculo ordinis et gradus prxcipiendo manda- THOMAS Canlnariensis archiepiscoptis, GAUFREDO
miis, qiiatenus in Ecclesia Cantuariensi ccsselis in- archidiacono Canluariensi.
fra qiiindetim dies a susceptione prxsentium ab Jiislum esl ul ei, qui in manifesto inobedienlix
omnibus divinis, excepta pceniientia morieiuium ct Dciimiiie perseverat, a subditis obedienlia subtraba-
viatico, quod januis clnusis, et laicis exclusis, sine lur. Et qui scienler coramunicat his quos excom-
cainpanariun pulsalione et omni solemnitaie lieiiii;c municatos esse non ambigit, se ipsum ex uefauda
conlici religionis favor exposcil. Prxcipimus auiem, participatione eorum condemnationi immergit. Nos
ul aucloritaie noslra de hujus specialis mandati autem miramur supra modum, qua lemeritate prx-
lenore ulentes, oinnibus decanis per archiepisco- stiinas in clericos el parocbianos Ecclesix Canlua-
pattim conslitutis denunliclis in viiiute obedieniix, riensis magisterium gerere, el nostrum videlicet
ii; periculo ordinis, oflicii et beneficii, quaienus in cpiscopale ollicium , investituras ecclesiaruiu fa-
omnibus ecclesiis jurisdiciionis eorum hujtis inler- ciendo, et tradendo curaiii animarum, quam ipsis
dicti senlentiam, quantum in eis est, facianl in- arcbidiaconis sanctorum Patrum decrela subtra-
violabiliter obscrvari. Vos Deo potius quam homi- hutu, exercere, et plebanas ecclesinsonerare variis
nibus obedienies gratia Dei custodiat. exactionibus, prxsertim cum te publice excommii-
Similiter abbali de Faversham, et aliis abbalibus, nicaverimus, sicut ipsum Londoniensem, Ranul-
el ptioribus per arcbiepiscopalum consliliilis, nisii plmm de Broc, et reliquos qitorum nomiiia supcriiis
^tiod non lcnenliir aliquid prxcinere decanis. sciipta sgnt. Clericos quoque et parocbianos nosuo%
501 EPISTOLJE AD CANTUAR1KNS&5. 562
ab obedieniia et reverenlia tua prorsus absolvimtis,, A que consliiuat, ut remota similiier appellatione,
donec memor fidei ct jiiraiiienli quod nobis prx- abbas S. Auguslini nabis professionem faciat, el in
slitisli, cum satisfaclione condigna redeas ad obe- ecclesia nostra, si fieri potest, vel alibi bcnediclio-
dieuliam nostrain. Prohibemus aiitem aucloritate! nem pastoralem de manu nosira recipiat. Ul igilur
domini papx et noslra, in virlule obedicntix, iui ad ista nobis impetranda prxfatuin domintim et
periculo salutis et ordinis, ne de cxtero te inlro- amicum noslrum, dominurn Moguniinum, lotis vi
mitlas de archidiaconalu noslro, donec a nobis> ribiisiinpellcre studeas, et volutims el rogamus. Si
absolvi merearis. Hoc ;.uiein lam libi (]iiamomni- enim, quod absil! prxsentis temporis opportiuiiia-
bus nolum sit, quocl omiies inveslitttras ecelesia- lem vacuam abire permiserimus, niinqiiam forsilan
iiini. qux in absenlia nostra faclx sttnt, auctoritaie; buic similem nancisci poterittnis.
ilomini papx et nostra in irrilum revocainus, et EPISTOLA XC.
tibi inlerdicimtis, ne parochianos Ecclesix Cantua-
riensis tua cornmunione, coiitamines. Et quidem, ADJOANNEM CANTUARIENSEM CLERICUM SUUM.
Deo propiliantc, coutra malignaiuiiim tergiversa- TIIOMAS Dei gratia Canluariensis Ecclesix niitii-
liones et appellationum subierfiigia, sedis nposto- sier humilis, JOANNI Cantuariensi, saluiem.
licx munimine luii siimus, stibjicienles et illos "' Qiiomodo de novo facti sumus opprobritim vicn
anathcmali, qui ex manclalo domini regis, aul pro- nis nostris, siibsauuatio et illusio bis, non modo qtti
pria temeriiale nosira vel noslrorum occupaverunt in circuitu noslro siml, verttm etiam oiiniibus fere
hona, aut in proscriplioncm imioceiilium, aut pau- gentibns utriusquc regni, et Francorum et Anglo-
peruiii Ecclesix Cbrisli depopiilaliouem, couciliis, rum.etforte imperii, qiialisqueifaiua, ne dit-amus
aiit delalionibus, aut dolis ipsius regis animum in- infamia, et scandalum circiimvolat per aures et
vcstigaverunl. El item eos, qui imniios domini papx ora omnium in dominum papam, umle magis dole-
et nostros, ne proscq antur Ecclesix necessitaies, mus, Deus novil, quam de propria persona, et iu
iiupediuut. Prxcipimusqiie eos a parlicipalione fi- lolamcuriam graviter invehentiiim, et insullantium,
deliiim abslinere, clonec resipiscant cl condiguc et opprobria inexpiabilia improperantium, ex sub-
satisfaciani. scriptis aliquatenus poteris perpendere, el domino
• EPISTOLA LXXXIX.
papx, et amicis, si qui tamen siinl, secretius inli-
ADGUNTIIERIUM. mare. Ecce Joannes de Oxeneford, et alii regis
THOMAS Caiiluariensis archiepiscopus, GUNTIIERIOnuniii a curia rcdierunt, extollentes se supra itl
dileclo suo. r^ quod dicilitr, autquod colitur Deus; dicentes sc im-
Rediens ad nos Giiberlus canonictis, qiiem mise- petrasse in curia quidquid desideraverunt: videli-
ramus ad curiani, indicavit nobis Magislrtim Her- cet, quod rex cxemplus sit a potestate oniniuui
veum super negoliis nosiris riij.il bacteiius efiecisse, episcoporum , prxterqttam doniini papx, quoad
sed spei bonx promissionibus detineri. Ecce aulem excommuuicationis innodationem; ct quod habiiu-
tempus et locus, in quo, favenle Deo, prxdicia rus sit legalum quem pelivit, Willeliniim scilicet
negotia facile poierunt consummaii. Doniinus eiiim Papiensem, qui inimicus nosler est plus qiiam ma-
et amictts noster Moguniimis eleclns magnus est nifeslus, cum plcniludiiie potestatis in omneiii lcr-
nioilo, sicut esse debel, in oculis doiuini papx, et ram regis, ul xdificet, et planlet, et prxsenim
faciilime nunc ab eo, quidquid pcticrit, iitipetrabil. eradicet, ct evellat, omni remedio appellalionis su-
Scripsiinus igilur ei, ut ipse apud dominum papam blato, et maxiine ad decidendam piiiicipalcm, quae
pro nobis sil, poslulans iiistanler abeo, ul negolia inler regem et nos vertitur, causam ; et oiiines in-
nostra celerius ad linem debitum perdiicantur. Nec cidenles, omni excepiioni, omne de cxtcro, ut dici-
enim scimus quid stipervciUura dies pariat. Iuslet lur, prxjudicium allaluras. Et cum hacpompa, ciini
igilur, et cum oiuni solliciludiue curam geral vigi- hoc fastu rediit Joannes de Oxencford in Angliam.
lantia tua, ut dum memoraliis amicus nosler, do- £fj Et cum applicuisset in portu quo'dam, invenil ibi
ininiis electus Moguntinus, prxsens est , negolia prope fratrem iiostium ilerefordensem episcopum.
nostra, proul Magisiro Herveo dictavimus, .effectut auram prosperam ad transfretandum, furtim saltem
inancipentur. Diligenter atttem observa, ne ad no- exspectanlcni : quia palam non poterat, probibiiiis
litiam Willelmi Papiensis, sive Joannis Neapobiani a miuisieriulibus regisex parte regis, et littcris ejus.
negolia ipsa pcrveniani. Et ne lorte ncgotiorum Quo invenio, inhibuil ei prinio ex parle regis no
qtialitas niemoriani tuam effugerit, petilio noslra transiret, deinde ex parte tlomini p.ipx. Epistopo
est, ut domiuuspapa nobis et Ecclesiae noslrx pri- auiein qiixrenlc, sicut nunlius suus, qui ad nos
stinam primalus ex iulegro restitual dignitateni, ct postea veuit doiiiimim suum excusalurus, nobis re-
prxcipiat firmiter atque consiituat, ui Eboracensis lulit, uiriim super boc liiteras domini papx habe-
archiepiscopus, remota appellatione, crucis honore ret ? dixil, se habere, quibus inhibebat dominus papa
proese ferendaedeposilo, jure primatus nobis et ec- et ei et aliis episcopis Anglix, ne venircnt ad voca-
clesix noslrx subjeclus sit, nec ullatenus dc cxtero tionem noslram, neque in aliquo nobis obedirent,
prxdiclum crucis honorem in provincia noslra sibi qttousque veniret legatus de laiere domini pap;e, a
auiteat usurpare. Prxcipiat quoqtie niliiloiiiiiius al- rege impetralus, qui ct Causam super appellatipno
563 S. THOMiE CANTUAR. ARCIIIEP. 5Gi
qnam fecerant, et causaro etiam principalem inler A i dum gravanuir, sive vera sinl, sivc non, quse pio-
regcmei nos, et omnes alias incidenies cum pleni- ponmitiir. Non eniin obediunt nobis, nec respiciuni
tudine potestalis, remolo omui appellationis obsta- nos in aliquo sicut solent, vel episcopi, vel abbates,
culo, lermiuaret. Cumque inslarel episcopus, ut vel alii deciero Anglix, jam quasi certisuper depo-
litieras inspicerel, dixil se 11011 habere prx manibus silione nostra. Verum securus sit dominus papa,
quia miserat eas cum impedimento suo usque in quod nulla ralione inlrabimus terrara regis litiga-
Winloniam, qux distat a portu Uamtonx per duo- tttri, nec stabimus judicio inimicorum nostrorum,
decini iuilliaria. Misit ilaqtte episcopus, habilo con- et prxserlim Papiensis, qui non sitit, nisi sangui-
silio etiiu suis, Winloniam ciim Joanne Magislruni nem nosirum, ut auineat sedem nostram, qux re-
Edwardum clericuni smini, virum probum, ut cre- vera, ulaccepimiis, ei promissa est, duminodi)a
diiiius, el fidelem, qui vidit litteras iina cum Lon- nobis possit liberari. Est et aliud, in quogravaniiir,
cloniensi episcopo, simililer transfretare volente. quia nobiles viri lam proceres, quam episcopi, et
Qui Loudoniensis, visis lilteris, prorupit in vocera alii prxlati de regno Francorum, jam quasi despe-
grattilabundus tlicens : De cwtero Thomas meus non rati de nobis, coexsules nostros quos misericorditcr
trii archiepiscopus. Adjecil etiam Joannes : Quia sustentabant, uobis remiserunt, qui frigore et fame
J
B
privilegiala erat persoua, ne de cxlero posset a de cxtero peribunt, sicut et quidam jam peiierunt.
nobis excommunicari, nec etiam conveniri nisi in Hxc omnia doinino papx diligenier insinua, ut re-
prxsemia domini papx, et liberam se habere po- mcdium aliquod contra hxc mala nobis provideai,
tcstatem donandi decanalum Saresberiensis Eccle- sicul peiimus ; si quid zeli Dei in eo remansil, qund
six cui vcllel, el in omnibus imminuinmel suspen- adbuc speramus, et utinam spes non confuudatur.
sain esse nostram dignitnlem etjiirisdictionemusque Vale, et quam ciiius poleris, nuntium nobis istum
in advcntum legali venluri. llxc omiiia maiidavit remitie, per quem de bis et aliis certioremur,
nobis episcopus per capellanum suum, canonicum uipote in arclo constituti, si vera sunt, 'qux propo-
regularem, virum religiosuni, qtiem miscralad nos, nuiiUir.
cxcusuliiruin, quare non vencril ad vocalionem EPISTOLA XCI.
iioslram. Vocaveramus enim eum semel, et seeundo ADALEXANDRUM ETJOANNEM FIDELES
SUOS.
et landein terlio, cum pereuiptoiki edicto, qtiaiemis TIIOMAS Cantuariensis arcbiepiscopus, ALEXANDRO
infra purificationem nobis exhiberel prxscnt>ia>v>iet JOANNI lidelibus suis, saluiem.
sitam, tanquam vir magux aucl«riialis,ei familiaiis Ante discessum vestrum iimoluil vobis, nos ini-
regi, tractaiurus de pace inler regein ct nos, si quo C ( sisse canonicuin regularem de S. Joanne ad domiuos
inodo fieri possct. cardinalcs ciiui transcripto lilterarum domini pap.e
Hxc omnia paratus eral canonicus jurare, se ita de excommunicalis noslris sub juramento absolven-
nccepisse ab ore episcopi, nobis ex pnrte ejus si- dis in banc formam, ut omnia nobis et noslri ublata
gnilicauda. Qux si vera suut, tunc proctil dubio restiliiereiil; alioquin in eamdem, in quapiitis fue-
suffocavit, el strangtilavil dominus papa, non modo rant, reponerenlur senleniiam. Postea vero ipsas
personam nostram, sed et se, et omnes ecclesiasti- litleras domini papx ipsis cardinalibtts per doini-
tas personas ulriusque regni : imo etiam ulramqiie num Osberlum subdiacomim curix misimus, ad
Ecclesiam, lam Gallicanam quam Anglicanam. Quid quas per prxfatumcanoiiicum nobis responderunt,
enim exemplo hoc pessimo non audebunt cxteri quodprxdicti excommunicati, quorum noinina eis iu
principes terrariini adversus ecclesiasticas perso- scbedula expresseramus, ex rcgis inandalo el ejns
nas? Ad quein recuirenl? Quomodo confiderc po- aucloritate reditus noslros ct nosiroriim percepe-
terunl de Ecclesia Romana, qux nos pro ipsa sian- rant, et ideo nou posse, diini in terra ejtis morani
tes et nsqne ad sangiiinem decerianles, ila dese- facerent, in illos jusliliam exercere .j,-adjicienies
ruit, el desliluit ? Quid erit, si manentibus his inau- etiam nomen nosirum ipsi regi adeo esse odiosum
ditis, et deteslandis privilegiis, et emancipationibus D ul nec ipsi nec alii audercnt de nobis cum eo loqui,
tain personx rcgis quam aliortim, sub quocunqtic nec eum super his, qux ad nos speclant, aliquo
prxlextu contingat, quod Deus avertat, ut decedat modo convenire. Dixit etiam dominus Olho ipsi
dominus papa, vel ut in urbe turbala fiieiiul omnia? nuniio secretius, quotl eliam apud vos secretura sil,
Ceiie transft-renlur hxc in hxredes, nec polerunt nemini prxterquam domino papac. et fidelioribus
avelli a manibus eorum. Et quod dcicrius est, alii amicis noslris revelandum, quia pro nihilo manda-
principeshocexemplosiiniliaexiorquebuntprivilegia, ret eis dominus papa aliquid iiujusmodi, quod esset
el eniancipationes ab Ecclesia, velit nolit ipsa; et sic conlra regem,quem dummoram facerent in lerra sua,
peribitomuis Ecclesixlibertas, et episcoporum juris- nee pro ipso papa, nec pro alio eum aliqua ratione
dictio atque polestas, cum non sit qui eohibere offenderent. Et idco omnimodis expedit, imo plus
possit, vel coercere tyraiinorum flagitia, quorum tola quam necessarium est, ut omnem quam poleritis,
jnlentio est, hodie grassari in Ecclesiam Dei, et ejus operam adhibealis, et pro viribus apud dominmii
ininistros; uecdesisieiit, quousqueeos, sicutetalios, papam efliciatis, quatenus sxpe dicli cardinales re-
in servitutem redegerinl. Quis tamen erii finis, vocehlur, ct a terra lola ipsius regis sub poenx. in-
adbuc iiescimu5. Verum id scimus, quia supra mo- lerininatioiie exire compellantur. Sed et de Londo-
5£5 EPISTOL^; AD CANTUARIE.NSES. 565
niensi el Saresberiensi memoriter leneatis, et effi- A
j bat, nd illtim redierunt. Feudum qtioqtie Willelmi
cere satagatis, quod vobis injunximus. Litleras de Ros nobis abstulit, conlra juramentum quod regi
etiam domini regis pro nobis, et litleras cardina- Stephano prxstitit, quando eum adopiavit in filiuin,
lium, quas per prxtaxatum canonicum nobis mise- et acceplo bominio ejus ipsum regni inslituil hxre-
runt, et litteras domini Ottonis privatas, qttas et dcm. Juravit enim tunc solemniter et publice, quod
apud vos privatas esse volnmtis, dbmino papa: dun- terras, quas rex Stephanus, domimis et adoptionis
inxat ostendendas, per latorem prxsentium vobis jure pater suus, Ecclesiis coiuulerat, eis perpetno
initlimus. conservaret. Abstulit etiam nobis lerram de Munde-
Ad hxc significatum est nobis per aliquem, quia ham, quam conlra Deumel salulem sunm, et omnem
jnxta qtiod Willelmus Papic-nsis suggessit regi, et xquitatem Joanni Mareschallo coniiilii, qui nutu
forte aliis, nisi prxsensissel cle voluntate dotnini divino, ut scitis, bealissimoAnselmosuam vindicante
papx nos posse transferri, id nuiiqiiam rex in qno injtiriam, cnm liberis suis, quos prxdx fuluros suc-
modo est, propositum arripuisset, nec in eo sletis- cessores opinabatur, posl paueosdies derunctus est.
set. Verum sciat dominus pnpa et alii amici noslii, Hns autem tres possessiones, scilicet Henrici, Wil-
quod et eis constanler el lirmiter proponatis, quia lelmi, et lerram quam Joanni conlulit, expresse peti-
permilteremus nos potius inlerfici, Deus novit, qui B I vimtiset petiinus, malentes exsulare perpetuo, quam
scrutator est cordium, quam paleremur nosa matie islis ablalis dispendiosam Ecclesix faccre pacein.
noslra Cantuariensi Ecclesia cum viia avelli, cum Medialoresaiileinnosin bouaspe terrartim reslituen-
nos enutrierit et exaltaverit in id qtiod stimus. Unde darum Ivcrhis ponere nilebaiitnr, sed circa mo-
et pro nihilo ad id operam darent, quia citius bilia , qux abslulit, loquebantur tepidius, quamvis
quodvis subiremus discrimen. Adjiciatis eliam, quia Sagiensis, et Magisier Vivianus nobis mille marcas,
si non esset aliud, nisi quod aufert homo ille possi pax procederet, resliluei;das asserercnt. Hocenim
sessiones ecclesix noslrx, et aliaruni ccclesiarum in se dicebant accepisse ex ore ejus. Nos autem exegi-
terra illa, mallemus, Deus scit, mori quavis morte, mus medietatem ablalorum ad necessarios usus,
quam turpiter vivere, ipso nec iinpune ferente, et domini pnpx vel religiosorum consilio de residuo
clebilama nobis pcenam, nisi forle satisfeceril, non parituri. Quia super omnia perniciem veremur
reportante. cxempli, et saluti nostrx limemus, pnriter ct illius:
EPISTOLA XCII. noslrx quidem , si tanlum sacrilegium dissimula-
ADEOSDF.M.- tione foverimus; illius vero, si non resliluat cum
THOMAS Cantuariensis archiepiscopus, JOANNIet , solvendum sit, aut salisfaciat de ablalis, quia in
ALEXANDRO clericis suis. tali casu constal prorsus non dimitli peccalum , si
Qux in colloquio regumin octava S. Marlini aputl non restiluatur ablatum. Sunt autem vaiix species
S. Dionysiumhabito gesta sunl, plenius agnoscelis compensationum;, quas el ille implere sufficit sine
ex rescripto litlerarum, quas domino Senonensi magno sui dispeudio, et nos pnrati recipere. Nara
transmisimus. Sed quia verebamur fastidium, noi> ul ei remiltamtts, impoenitenti prxseiiim , quod
nulla qux ibi desunt, ei domino el amico nostro per Ecclesix Dei abslulit, divina nos protegente clemen-
vos communicanda lilteris prxsentibus curavimus tia , nullis unquam machinalionibus oblinebil. Si
exarare. Nam sic ei res facilius innotescet, cum tamen poenituerii, et de p.irle satisfecerit, nos eum
viva vocereferre possilis plurima, qux lilteris illis de reliquo pro devolione, quam exhibebit Ecclesix,
niinime censuimtts inferenda. Exegerunt a nobis et charilate, qaam ad nos habebit, supporlabimus in
dominus Rothomagensis, et episcopus Sagiensis, omni palicnlin. Quia tam Romanx quam Anglicanx
qui pacis reformandx medialores esse debtterant, Ecclesix expedit , ut aliquid habeat penes se, quod
qualenus exprimeremus immobiliuin nomina possea- ei tumultus et sediliones molienti recte possit
sionum, quas nobiscum Ecclesix Cantuariensi re- opponi. Alioquin quisquis eum prorstis expediet,
slitui petebamus, ad quotl respondimus nos, qui D TJimmanitalem ejus armabit ad ecclesiam jugulan-
tanto lempore absentes fiiimus, etcaruimtis omnino dam. Nunc autem in eo calculo constitutus est, et
gentis et terrx nostrx commercio, scire non posse, iinminenlcm sibi et terrx sux sententiarn adeo
quas terras dominus rex attt officiales ejus aliena- timct, ex quo doininum Senonensem et Gratianum
verinl aut distraxerint, sed omnes nobis restitui vo- illuin , cnjiis niemoria in utroque regno in gloria et
lebamus, quas antecessor noster bonx memorix benedieiione est, cognovit ad curiam proficisci, ut
Theobaldiis archiepiscopus habuit, quoad vixit, et nihil domino papx negare audeat quidquid simulet
nos ipsi, quando ad regimen Cantuariensis Ecclesiae et mineiur, si in lerras ejus cismarinas aggravare
accessimus, et postea quaudo profecli sumus ad decreverit manum suanv, et nuntios ejus confusos
concilium Turonense, et semper, antcquam rex nos remiserit. Nec oportebil, ut sentenlia sorliatur ef-
et Ecclesiam persequeretur. feclum, quia sola comminalio facillime quidquid
Et prxter istas petivimus et pelimurlerram, quam intenlalum fuerit, oblinebit. Misil nuper in Angliam
Heniicus de Essexia tenebat de nobis, quia illo ex Gaufredum Ridelfum, ut torqueat personas eccle-
tali causa exhxredalo, in dominitim et proprielatem siasticas, cl ad inobedientix crimen nefariis obliget
bcclesiseredire debuit, sicut illx qttas de regcicne- sacramemis. ls cum Ritardo Piclavicnsi arcbidia<-
567 S. TIlOMiE CANTUAR. ARCIHEP. 5'*
coio, et aliis officialibns regni , prxcepil ex parle A \ sufficiant prxsiare securilatem. Vos autem inslate,
regis, ut oinnes episcopi Lomlonix convenirenl, . ut doininus papa inhibeat, ne novain, el prxler
prxsliluri cautionem de servando edicto rcgis, ne iiiorem Ecclesix Gallieaiix clAnglicnnx prxslemus
quis nunliuiii aut litleras domini papx vel nosiras, caulionem , ne a forma, quani regi scriptam misi-
iiiconsullo rege recipiat; ne pareat inlerdicto, si mns , dominus papa recedat; ut partem condecen-
fuerii promitlgaliim; ne seiiienliam analhematis in tem ablalormn nobis restitui prxcipiat; ut terreat
aliquem fidelium regis ferre prxsumat. Sed nulltis regem rnctu inlcrdicii in tenis cismariuis; ut
episcoporum vel abbaium prxier illiim emissarium regi Anglorum diligentius scribat, quatenus nos
S. Aiigiisliui, in illo conciliabttlo oliicialium cotnpa- rccipiat in oscnlo pacis ; el jubeai in aliis lil.leris ,
rere voltiii, eo (|iiod prxelegeriuu incurrere publicx ut terras ablalas , qtias prxtiominaviinus, sine qtti-
polestaiis oficiisaiu , si eam declinare nequiverint, bus pax esse non potest, Eetiesi;e Cantuariensi
quam derelinquere legem Dei. In priniis ergo domi- resliliiat. Itcm prohibeat ne aliijucni, nisi prxslilo
iius Wintonieusis publice protestatiis esl , et solem- secunduin morem el formam Eeclesix juramento ,
niler prxdical se mandalis aposlolieis, et Ecclesix ab anathemaiis vinculo prxsnmamiis absolvere.
Cnnluariensis , cui ex professiouc lidem et obedien- Quoniam inter jura coiisiictudiuum , quas vendicat
liam debet, cum omni devolioue , quoad vixerit, "I conira Detim, si ciedatur expeiiis, manifeste cogno-
per omnia pariluriini : el ul ideni fnciant, clericis scetur boc fere esse pernieiosissiimim. In quo si a
suis indicil. Iniilutur eum episcoptis Exoniensis, ad prxsitmplione sua ceciderit , non magnopere, ut
oinncm promplus obedieniiam. et so in religiosorura speramus, ne sa;pius confundatur, insistet cxleris.
cnllegio recepit , douec transeal iniqtiitas. Norwi- Ad hxe iil dominus papa christianissimo regi de
censis vero prohihilus ex parU: regis, prxsentibus consolatione nostra gratias agens, scribat exhorta-
oflicialibus, excoiiiuiunicjvii comitcm Hiigoncm, et torias et nnimatorias , inierseiens in eis quantuni
alios, prpui sj.bi fuerat imperattiin :et descendens a sit crimen sacrilegii, Ecclesix bona diripere, el sine
pulpi;o , cambucam , baculum scilicet pastoralem, jusla causa personas ecclesiaslicas exquisilis occa-
super altare posuit, dicens se visiirum, quis in sionibus fraudare suis bonis, et quod |)eccatttm sine
lerras vel res ecclesioe sux manus exlenderet. In- pceiiiieulia et snlisfactioiie, pixseiiitti curo tempus
gressusque cl.austrtini cum fralribus vivii. adest el rerum copia suppelit, non dimiltitur,
Cesirensis vero simililer exsequi paratus est im- Quoniam si res ablata, cuin redii possit, nou
perata.et ut ab ofiieialibus luius sit, seccssit in illam redditiir, pbanlaslica pcenilenlia est, et non vera
paiiem episcopalus sui, quaio Wallens.esinbabitani. Q ( qnx proliciat ad salutem , sed accumulal damna->
Ex quo perspicuum esi domimiiii papain ud gloiiam tionem.
Dei et perpeluum bonorem ajioslolicae sedis in Mitlitnus vobis petitionem, quam porreximus regi,
Anglia Iriuinpliare, ut ibi floreat et fruclificet au- a qua nttllo moJo recedatis, nisi jmssitis meliorare
Ctoritas ejus, si iirvigoreperseveraverit.nec rcjeeeiit causam, et liiterasquas inisiinus magistro Viviano,
corouain sibi divinitus prxparaiain. Nescii enini et quas ille , ut accepimus, misit Angloruro regi.
iinpielas quo se verlat, et semper, ut sui,peiiiibciii, Quo plenius ir*sirticti negotiiim Ecclesix possiiis
habet ante oculos dominiiin Senonensem , et lilium commodiuspromovere.Si garrulorum quispiamprae-
graiix Gratianum. Ad ctijus gloriam plurimum pro- stimat arguere , quod lerram ejus nolumus ingredi,
licil mora , qtiam fecit Vivianus, q.uinunc landein nisi nns recipiat in osculo pacis, Robertus de Silliaco
dolos experlus estillusoris, et maliiiain ejus, et redeat in mcntem ejus , quem nec p.acis osculum
fraudes varias non dcsliiit apud nos in conipitis; publice datum , nec fides corporaliter regi Franciai
prxdicare. Quod cum in Ectlesia Roniana lecerit, prxstita fecit esse securum: nostrxque cautelx, nisi
si lamen lides in liominc esi, eliain teslimonio ejusi rationis expers sit, ul credimus, illico veniam tlabil.
amplius justificabilur doinjnu.sGratianus in operibus Nos et vos dirigat Dominus, ut faciamus in omnibus
suis. Vos auiem et per vos et per dominum ilyacin-• D ipsius voluntatem, et sive per prospera sive per
lliiim elaborale, ut secuiitluin quod promisit confu- adversantia nobis, debilam eetiesix sux restituat
tet nuntios illusoris siii. E.t si hnc feccrit, el vobis- libertatem. Hxc Patri nostro domino Osiiensi, et
cttin fideliter ambulaverit, lilteras , qtias pro eoi cxiera qux Senonensi archiepiscopo scripsimus,
scribimtis, porrigatis doinino pnpx. Qtiia sicitt proi signilicabiiis ex parte nostra, deinde ex consilio ejns
certo didieimus, nunc in recessu reo;eni perfidiie> reliquis amicis uostris, qui exspectantet procur.i-
constanter arguit, et famain, qtiam prius Ixserat, ex; bunt redemptionem Israel.
magna parte redemit. Si vero vnluerit ingredii Lexoviensisejiiscppus, nos, ut scitis, persequitur,
duabtis viis , quod tamen non credimus , quia pecu- amici laincn indutus nomine, et Sinonis sui, quem
niam dicitur respuisse, et liileras retinealis , et ne; sub episcopi professione vivendo semper expressit,
nocere valeat , estoie solliciti. Sollicitaverunl nosi forinam imilatiis, dantis arma Danais in Amazones,
(juidam ex conscienlia el mandalo regis, ut ad] el Aniazoniljiis tela in Danaos ministranlis, ut suae
ipsum in Normanniam proficiscamur : nec hocz quieti provideat, iiiinc viris ecclesiasticis in sxcu-
delreclamus implere, si nobis in confinio lerrarum,, lares, iiuiic sxcularibus in ecclesiasticos arma mi-
ut nromisstim cst, occurrcrint, qui nobis et noslris» nistral. Inspicile iittcras, quas modo pro tondo-
5f,9 EPISTOLyE AD EBORACENSEMARCHIEPiSCOPUM. K70
niensi episcopo, cnjtis merita nostis, scribit, et ad A t articulis, videlicet coronnlinui lllii sui, ct consccra-
meiitem reJucite, qux nobis constievit dare consilia, liouibus cpiscoporum insisiil rcx Anglorum, ct valde
ct alterum plune videbilis Sinotiem inler Danaos ct v arctabiliir ad pacem noslrain facicndum, si constan-
Dardanos discurrentem. Nam el isle, si viiiuiem liam domini papx videril. luter cxtera vero cavca-
noininis aitendalis, Si non est, fovens est, et non in lis, ne ctim prxnominaio Hugotione in procsentia
sinu suo : lingua concintint dolos, et ex abtiiidanlia cardinalium sive aliorum aliqua verba super nego-
cordis fere seiiijier in amicorum causis et ncgoiiis lio noslro habentis, seJ cuin opporttiniiniem hnbtie-
fidei voluit, lerit, et replic.it Sicctnon. Presbyicr ritis, secreiius ciim ipso de exsccuiione negotii
clericus domini Papiensis idem perscveravit iu causa tractctis. Ila qiiidem ul non possit deprehcndi vos
nostra, qui fuit ab initio. Quod quitl sil, non laiet, aliquam cum ipso familiaritalem habere.
ut credimus, iloiuimmi Grnlianum. Nam c-l illi, EPISTOLA XCIV.
duin prxscns cssel, astitil, <?tregi posiea semper ADROGERIU.M F.BORACENSEM ARCIIIIilMSCOPUM.
ndhxsil. THOMAS Dei gralia Canliiaiiensis Ecclesix minisler
EPISTOLA XCIIl. liumilis, et sedis aposlolicx legatus, vcnerabili fratri
ADEOSDLM. ROGEIHO Eboraccusi arclnejiiscopo, et sedis aposio-
TIIOMAS Caniuariensis archicpiscopiis, ALEXANURO ^" licx legaio, saliileui ti tiliiiisque viix successus.
el JOANMnunliis stiis. Discrelio vcslra ]ilenitts novit, cpioil Deus in eos
Sullicili cslole circa negotittm noslruni, et conira vindex esi, qui ftccejilx graiix immemores retri-
nilversarios noslros caulelam el conlimiam vigilan- btiunl mala pro bonis, et eos, quos exigenlibus
liam habealis, prxsertim adversus illum spurium, merilis colere et venerari debuerant, accepta occa-
fornicarium, el ecclesiasticx pncis inimicum, sncer- sionc noceiidi, lxdere non formidant. Quol autcm
dotis filium, Reginnldnm de Saresberia, qui perso- et quanta bona a S. Caniuariensi Ecclcsia acceperi-
nani nostram, in qiianlum potesl, diffamat ubique, lis, et qualiler illa vos promoverit ad siimmum
e.t dHurpat, dicens nos proditorcm esse, el sibi sucerdolii gradum, in auribus reverentix vestra»
fidem noslrnm dedisse quod patretn ejus non laede- non necesse cst replicare ; lum quia fere omnibus
reinus in aliquo. Quod iuiqtie ipsi non plus, qiinm nolum esl, lum.quia incredibile esl quod hxc a pie-
cnni fnceremus. Dicil etinm, quod si domiiuts pana talis veslrx memoria possint excidere. El quidem
decederet, faceret nos cleleri de libro viix, jacti- adhuc eatleni tnaier veslra parata est, quainliii ve-
tans curiam Romanam ita venalem esse, ul inicr- slrx vistim fueiil saueliinti, atnoris el rcverenlix
venientibiis niuneribus quicl velit, possit impctrare. r, cullii prosequi, quod ccepit in vobis, optausei orans
Snggessit etiam regi Anglorum hujusiiiodi peiitiones sibi ab eiiiinenlia vcslra rependi vicissiliidiiieui p e-
facere domino papx, ut alicui episcopo in Auglia laiis. Nec stabil per nos, quin sollicili sinius servaie
commitleret auctoritalein coronandi filium ipsius vobiscuni uniiatcm spiriius in vinculo pacis. Ei bcel
regis, et consecrandi episcopos, ut vel sic domimim simus exsulcs et proscripti pro Domino, speramus
papam deciperet. Cui cum respondisset rex se, ut quia, iilo prnpiiianie pro qnn paiimiir, vobis poleri-
credebal, a domino papa peliiioues illas non posse IIIIISobsequii vicem relerre in Domino. Percipiuiiis
iinpeirarc, respondit Rcginaldus : Domimis papa ut autcm susurrii venas, quod sinceiiialem vcsirani
stolidus et faluiis aget, uisi petitionibus iuis saiis- quidam in injuriam S. Cantiiaricnsis Ecclesia- uni-
feceiil. Rogamus idcirco dilectionem vestram, de inare el armare niUtniur, ul filiodomini regis, cujus
(jtia sine dubio confidimus, ut cum Hiigolione Ro- vias Deus dirigal in beneplacito suo, diadema im-
maiio amico nostro, qui de Francia Romnin profe- ponalis, ctipsum contra fas promovcatis in rcgem.
ctus est, el cxteris amicis noslris et vestris pro Quod quia conlra digiiilateiuCaiiiuarieiisisEccIesix,
nobis, sed et pro justilia et liberlate Ecclesix viri- si forte, quodabsil, prxsiimereiur, esse mnnifestis-
liter sletis, et ad hoc vigilanler tota inleniioiie lalio- sime coustal, hoc tam vobis qunm omnibus episcojiis
relis, ut ille commenior fraudis, machinator doli, D ] Anglix dominiis papa, sicut ex litleris ejns, quas
lictor falsilalis, sua pravitatis opinione fruslratus vobis iransiiiitlimus, perspicuuin esl, inlerdicit: et
undique coiifundatttr, et ita ejtts iniquitas per vos nos, ne ab aliquo ailcnteliir, aucloritate aposiolica
dciegalur et in eum redundet, nt doleat se ad prohibemus, super hoc adversus oninem auimam
curiain venisse, et a sux iniquitatis lesie, qtiem boc niolieniem appellunies, diemque prxfiginius
assidtiegerit in pectore, merito lorqticri dignoscaiitr. pitrificalionem S. Marix. Et ne quis corum, qui
Nam sicul bene novistis, si domiims papa petiiinui- jurisdiclioni noslrx meiropolitico aut legationis
bus regis in hac parte, qtiod Deus nvertat, .-iliijuo jure subjecti sunt, huie lemerilali assistal, in vir-
inodo acquieverit, sciat indubiiaiiter auclorilatem tute obedieniix, el sub anatbemale penilus inliibe-
Ecclesix Romauxin Anglia in perpcluiiniperiluram, mus.
ita ut aucloritatis apostolicx uliquis ibi mculionem Simililer omnibusepiscophAugtiw.
facerenon audcat. Si vero dominus papa, prout sibi EPISTOLA XCV.
expeilierit, nuntiosejus confutalos et proposilo suo ABEUMDEM.
frustralos dimiscrit, scial nos in proximo, per mise- THOMAS Dei graiia Cantuariensis archiopiscoptiSj,
ricordiani Dei. paccm habiluros. His enim tluobus et npostolicxsedis legatus, veuerabili liatri et amico
&71 S. THOMJECANTUAR.ARCHIEP. 572
ROCERIO, Dei gralia Eboraccnsi archiepiscopo, el A _ animam noslram diligitis, ila pelimus tit pro nobis
sedis apostolicaelegaio, salutem, et paslorales excu- et ecclesia nostra sollicitus esse curetis, postulan-
bias feliciler adimplere. tes inslanter a domino papa, ul in recompensatio-
Quanlis calamitalibus diutius afflicta sit Mater nem omnium laborum nostrorum, quos ambo pro
noslra, a cujtts uberibus coaliiimus, et qtuc utrtiin- fide el nnilaie sanclx Romanx Ecclesix sustine-
que noslrum auctore Deo in id quod est, promovit, mus, nobis et Ecclesix noslrx prislinam primatus
sancia CanlunricnsisEcclesi.i, fraiernilnlcm vcslrnm restiluat dignitutein.Juxtn quod vobis prxscripsimus,
latere non potest, prxsertim, ciim lolus fere Lati- et clerici nosiri Herveus et Guntberius vobis prx-
nus orbis conlriliones ejus haiieniis conlra f.is et scribent. Rogamus prxlerea, ul nos de stalu vestro
xquum, et supra omnem inodum invaliiisse cogno- erga domiuum pupum, et dominos cardiuales, et
veril. Exspectaveruinus correclionem tlomini regis, ipsorum erga vos, per nuntium vestrum, si ipse
quem cleiuenlia summi poulificisel palicniia nostra, iuoram feceritis, celerius certificare curelis. Sciulis
el divini judicii, quod icaxiiue fidelis auima rcve- aulem quod de noslris nihil audivimus. Valeie.
relur, limor, dcbueranl ad poeiiiieniiain provocasse.
Sed ille Dei misericordia el liominum paiientia EPISTOLAXCVII.
quoad causam banc semper abtilens, damna damnis B ' ADEUMDEM ETSABINUM, HVACINTIIUM ATQUE HENRICCM
indesinentcr adjecit, el atiocissimas injiuias gravin- CARDINALES.
ribus cumulavii injuiiis. Ne ergo sanguinem ejus in Dominus arcbiepiscopus CONRADO Moguniino ar-
compereuntis Ecclesix ob niminm palientiam et chiepiscopo et SABINO episcopo, JACINTHO el HENRICO
iujuslam dissiinulalionem de manibus noslris rcqui- sanclx Romaiix Ecclesix cardinalibus, salutem et
ralDominus, fralernitali veslrx litterns apostolicas promptam ad obsequium volunlatcm.
destinamus, rogantes et obsecrautes in DominoJesu Satis superque suslinui, domini. palres, cone-
Christo. elunitaie charitatis, et foedere pacisectie- clionem regis Anglix exspectans, nec nlluni oninino
siasticx, ct auctoritate doniini papx, per fidelila- palienlia. mex fiuclum iiiveri. Exsecutus suin circa
tem, quam sedi apostolicx debeiis, denuntianles, eiim et nunliiset litteris ct modis aliis quidquid dc-
quatenus infra quindecira dies a susceptione prx- bui, sed ipse, patieutia el soliicitudine mea semper
senliuin per lotam provinciam vcstrnm, qtix in abulens, magis magisque procedil in deierius, con-
rtoteslale prxfali regis est, omnia divina, prxlcr culcans et deprimcns Ecclesiam Dei , me.uiiqiie
baplisma parvulorum et poenilentias morientium, persoiiam inexorabili odio persequens inlerim, ul
probibentis officia celebrari, el ab omnibus subdiiis abbati Cislcrcicusi jam scripseril, ut sicut .abbalins
veslris inlerdicli sententiain quniilum in vobis est, C ordinis sui qux in ipsius poteslate sunt diligil, ila
facialis inviolabiliter observari. Ne vos, qnod absil, nos et coexsules noslros a benelicio et familiaritaie
cura his qui in scclere suo perituri sunt poenadam- ordinis alienel. Cum igitur excessus et iinpietas
nalionis involvat. Poriilori vero isiarum prospicite, ipsius et minislrorum ejus diflicile quidem cxjiii-
sicut vobis el ordini vestro cupitis esse prospectum. cari, sed dillicilius' cretii possil, periculuni tum
Fralerniialem vcstram per vias rectas deducat Al- meum quam ipsius attendens, perniciosas illas non
tissimus, cl facial parlicipem illorum, quibus in tam consueludines qnam pravilales, quibus pcr-
Evangelio promissura est regnum ccelorum. lurbnlur et cotifuiidilur Anglicana Ecclesia, scri-
EPISTOLAXCVI. plum etiam et auctorilalem scripti quo fuerant con-
firmalx, publice condemnavi, tam obseivatores
ADCONRADUM MOGUNTINUM ARCHlEPlSr.OPUU CLECTUM.quam exactores el patemos earum fautores, etiaui
TUOUAS Cauluariensis archiepiscopus,CONRADO MO- et consiliatores seu adjutores, quicunque fuerinl
guntino elecio, se et quod sibi. siveclerici sivc laici, generaliter excoinmunicansel
Rediit nuntius nosler, quem miseramus ad cu- episcopos noslros a juramento, quo ad earum ob-
riam. Adliuc pendent negotia noslra, et spci bonx P 1 servanliam violenler astricli fuerunt, absolvcns.
promissionibus delinentur. Vcrum quoiiiam in hu- Sunt aulem hxc qux in scripto illo specialiter con-
jusmodi negoiiis dilatio periculose nonnunquam demnavi. Quod ncc appellelur ad sedcm ajioslolicam
admillilur, ad specialem amicum noslrum nos con- qualicunque de causa absque asseiisu regis. Quod
vertimus, ul ipse pro nobis sit, et pro parte nostra non liceat episcopo excommunicare aliquein, q i
lahoret, enixius implorantes. De cujus persona sii teneat aliquid de rege in capite, vel terram ejus
forte, quod absit, dubitatis, cui lotjuimur ipse est; vel oflicialiumsuorum sub interdicto ponere absqiie
vos, inquara, specialis et unicus, prxcordialis et in- licentia ipsius regis. Quod non liceat cpiscopo cocr-
timus amicus noster in Domino, cui negotia uostra cere uliquem de perjiirio vel fide lxsa. Quod clerici
cum lola fiducia cumraendamus, orantes, si lamcni vel viri religiosi liahantiir ad judicia sxctilaria.
apud talem amicum precibus opus est, ul ea promo- Quod laici seu rex seu alii iractenl causas dc Ectic-
vere, el ut in prxsentia tua ad finem debitum per- siisvel decimis. Quod non liceal arcbiepiscopo vel
ducantur, modis omnibus instare dignemini. Ecce: episcopo venire ad vocaiionem domini papae siue
enim lempus et locus, in quo pelitioucs nostrx re- liceulia regis, cl aiia in hunc modtim.
pulsam nullo modo palienlur. Sicul ergo viiam ett Nominalim etinm cxcommunicavi Joaunem de
575 EPISTOL.*. AD MOGTJNT.ARCHIEP. 574
Oxeneford qui communicavit scbismatico el excom- A de nobis: quia de vestris negotiisaeque sollicitainu:
liiunicalo illi Reginaido Coloniensi, quique contra ac nosiris.
liiandalunitiomiiii papx et noslrum , usurparil sibi Ecce Joannes ille schismaticus de Oxeneford, qiu
decanatum Saresberiensis Ecclesix, el in curia im- perjtirio suo nosirum, quantum potuit, procuravit
peratoris pro schismale renovando. prxslilil jtira- exsilium, sedem aposlolicam appetit, ut eam eir-
menlum. Simililer et Ricardumivelchesler denun- cumveniat et subruat seqiiitatem. Rogamus ut re-
liavimus excomrauiiicalum et excommunicavimus spondeal ei iniquitas sua, et domi senlial esse Pe-
eo quod inciiiil in eamdem lixresin dnmnaiain,com- irum, qui quidquid iterato dejiceret eum cor.;m
uiunicando ]tiominalissimo scbismalico iili, niachi- regibus elprincipibus ausus cst impugnare. Discat
nando eliam et fabricando omnia malacum schisina- prophetam esse in Israel qui lempore acccpto jusii-
ticis et Teulonicis illis in perniciem Ecclesix Dei, et tiasjudicet. Presbyler clericus domini Papiensis regi
inaxime Ecclesix Romanx ex pactis conlraciis inler Anglornm nuper promisit quod dominits stiuslegatione
regem Angliae.elipsos : et Ricarduin de Luci ei Jo- aecepla causam, qux inler nos et ipsum vertitur,
celiuum de Baill., qui regixiyrannidis fautores et ad vohinlalem ejus definiet, etde noslra dcposiiione
lixrelicaruin illarum praviiaium fabricalores exsli- jam glorianlur palam bostes Ecclesix perseculcres
lerunt: RauduIphumdeBroe et Hugonem cle sancio B noslri et imo Clirisii. Nos aulem nisi inevitabilis
C131X), et Tbomam filium Bernardi, qui possessitmes necessitas cogal, nullius excipiemus judicium nisi
et bona Ecclesix Canluariensis absque licentia et domini papx, magis Ecclesix subversionem Angii-
consensu nostris sibi usurpaverunl. Excommunica- canx et Romanx confusionem timentes quam no-
vimus etiam oiiines, qui de cxtero in possessiones slram. Yigilale igilur apud dominum paparn ei Car-
vel in bona Eeclesix Cantuariensis mantts contra dinales ut saluli sux prospiciant cornm Deo et lio-
voluiilalem et assensum nostrum exiendimt. lpsum nori coram bominibns. Nani qiiidquid in alieruira
tamen regem nonduni personaliter excommunica- parte fecerint, meinoriale erit in sxculum sxculo-
vimiis, exspectanles adinio correclionem ejus, rum.
cjiiem lamen excommunicare non diffitemur, ni ce« EPISTOLA XCIX.
lerius resipuerit. ADEUMDEM.
Unde dilectionem veslram instanlius precor et Animx sux dimidio, salutcm, quam sibi, et ara-
nioneo, ut constanter inbacparle vos habeatis, pliorem, quum sibi sit minima.
(luininum papam sludiositis commonentes, utquod Inter optimam conscienliam el durissi.mam foiiu-
a n.obis facium esl, ralunv habeat, alioquin elau- nam conslilutus ignoro, quomodo el animo meo et
ctoritasapostolica minuetur ullra modum in partibus lempori parcam. Angit me aniini mei amaritudo
illis, ct libertas Ecclesix, quxjam exmaxima parte periculo meo dieere quod seniio, urget me lempcris
tleperiii, lola sine dubio deperibit. Ecce enim cre- imporlunitas periculo Ecclesix silere quod non de-
scunt hxredes ipsius regis, qui paternx crudelitatis beo. Deus bone, quo mevertam? Utrobique certe
imitatores exislenl, nisi perniciosa genimina cum pcriculum est. Ad dicendum etiam sine periculo non
immenso vigore severitatis ecclesiaslicx fueriiit sufficio, dicendo cum Ecclesix discrimine dcficio,
radicitus amputata. Ego aulem mullo magis vellem tacendo cum ipsa pereo. Verinn ne Ecclesix peri-
non solum usque ad sanguinem, sed usque ad ipsam culo peream, et ego dolendo dico rem dolendam
inortem resistere, quam in Ecclesia Dei tam flagi-. nimis. (âpta est urbs inclyla, qtix jam fcre tolura
tiosa piacula diutius impunita relinquere. Sciatis subegerat orbem, subversa humana graiix aviditate.
otiiem dominum Rothomagensem et quosdam alios Et qtix gladio perire non poteral, occidenlali veneiio
regi in faciem dixisse, nuilum ex eis conlra manâ- infecta succumbit. Proh dolor! Ipsius occasu fit un-
l.uin domini papx commiinicaiurttni, qnin potius dique dispendium libeiiatis Ecciesix compendio
senienliam, si in eum et ier-ram ipsius lata fueiit, temporalium. Ilur in ipsitis ruinnm per anfmctus
ad jussionein doniini pajix firmiler observabuni. ]f) divitiarum : prostituia est til fornicaria, qtix mulio-
Sciinus atiicm et ceriiun habemus, quod obstiuatio rurn libidini palet in plalea, fornicanlur cum ea qui-
regis citissime frangeretur, si in terram ejus cisma- libet potcntum, ut. subacta cedat ambilioni conci-
rinam districta senientia ponerelur. piens iniquiiatem, el pariens pressuram immerilis.
Yx nobis! Quid faciemus? Urbis ruit auctoritas, et
EPISTOLA XCVIII. cervix noslra quomodo non llecielur? Exclusis filiis
ADEUJIDEM. adniilliinuir privigni, ut bonis niaternis utanlur ex-
Dominus Cantuarieusis, C. Moguntino archiepi- tranei, quib.us alentli eranl legilimi hxredes. El quoe
.scopo. benigne in situiin sutim susceplura eral oppressos,
Omnia noslra ideo vesira reputamus, quia nos in risceribus cbaritatis curalura languentes, oppri-
iiisi ouinino vesiri sumiis. Sufficere debet hoe nd mentes elevat, mole graraminurn conlerit dejiressos.
persuasionem. Pelimus iinque ut nostrx p.rosjiiciar Quo.erii nobis rcfdgiiim de cxtero, si non prxslita
tis necessjtati, qttnm ex resc.riplb litterarum quas salisfaciione mertieiint iude absolvi, uncle ainplius
domjno papx miuimus facile adverieiis. lllud enim erant condemnandi; si exierserint tanquam re bene
uiiuimus vobis, lionmiiius devobis coiifidenies quam gesta remissionem, qui meruerant ullionem; si re-
:,Vi S. TimiAZ CANTUAR.ARCHIEP. 576
portaverint dc indulgcnlia gloriam, qni conscii de A , "isi el orbem cum Eee!esi:c liherlnlft sin cma
merilo cxspectabant poenam? 0 utinam non me re- perimerenl. Haberem vobis scribere pltira, si noa
pcrisset sors isla superstitem, ne viderem mala genlis confecius injuriis, et coniumeliis affectus limerein
noslrx, et sanctoriim; nisi quia, ut Scriptura dicit, dolorum meorum relatione mcniis vpstrx lurbare
necesse est amore justitix leinpnrnliter inulta pnti quietem, exaggerare solliciiudines, infesiare juciiii-
jnstos mala. Haberei tamen ali(|iiid solatii, si radicis ditalem, quam expedit milii vnlere, ne jieream. Va-
amnriludiuem compensarel dulcedo frtictmim. So- leal crgo pars sana mei, ut convnlescnt oegrota.
lent enim dnra |irincipia riieliori fine cnncludi. Ve- Festinet mihi stibvenire, ne tota depereai, nt imle
rum neqiiid dcsit ad coronnm, hac tempestate cedit recipiat in lerris gloriam, el in coelis coronam.
nobis in contrnrium, ut qui dnra sciiiimus iniiia, Valeat iiernm et semper, habealque fiJem, si pla-
evacuaia spe boni, more conirnrio cxspectemus ducet, huic nunlio, cxlerisque per Dei niiscricordiam
riora. Exclusi enim siiimis n sinti mairis, clatisa iu brevi vcnluris.
sunl nobis patris viscera, detraxil immeriius bene-
EPISTOLA C.
merili spolia, lulit male conscius rem bene conscii,
ADEUMDEM.
comprehendit piger bene currenlis bravium, rapuit ,
" Animx snae plus qnam dimidio THOMAS
puniendus legilime cerlaniis coronam. Ego vero mi- Caniua-
ser in quo dcliqiii, quid mali proinerni? Si supra ricusis Eccicsiae miserabilis exsul, salulein, ct se
opinionem hominum devoiioncm exhibui, si contra tottim, deducta miseria, cujus sempcr exjieries nmi-
voluntatem amicoriim fidem servavi, si relictis om- cos esse desidero.
nibiis devoiionis affectu, contemplationc fidei nudus, Coiisolelur vos Dominus in omnibus <in?usiiis ve-
cl abjecltis cum meis miseriis sccutiis jiatrem meiini slris, qui vicem meam et coexsulaniium mibi dolui-
cl dominum, exposui me oiimi periculo, eritne ista slis ul vcslram, et, quod rerum cxpericntia diclici,
confusionls nostrx retributio, reslaurnlio perdilo- proscriptionis et miiliiniodx miserix stimulos stu-
iiiui, radicis amarx dulccdinc friiciuum compcnsa- diiislis ab Ecclesia Dei, 'el paupercula domo uostra
tij.' Aiiiioneriint ista de cxtero in ore vulgi rcmune- tolis virihus propulsare. Sns|)ensioiiem nostram in
rationis iniquaeproclamalio? Videat Deus, examinet iiiriusque regni compilis quasi voce praeconiaj-celi-
ipse, judicet hanc juris xqiiiiatem. Res miranda ni- tat rex Anglix, ct in teslimoniiim confusionis me:c,
inis, res aJmiralione stupenda, cudilur jus nomini, quo me rcddat magis onerosum et odiosum Iiomini-
imo, ul verius dicam, jiiri cnniraiiiim, jusiilix et bus, litleras apostolicas profert. Glorialur el termi-
xqiiilalis perimens attcloriialem. Transit in jus P niim sibi daium, donec me recipere velit in graliam,
perseculi peiseculoris temcrilas, nl excipiat pieiiam quod, si licueril, faclurtis esi ml Kalendas Groecas,
d>!vicloiia donaudtis, reporlel gloriam merito in- id esl uuiiqiiam. Monetis ut inierini patienler feram,
glorius, vincat vinciendiis. Nuiiquaiii fuissct isla virlutem paticntix magnis Iniidibns prxdicatis, et
legatio lanioriim ministra maloriim, in lol exsulum non cogitatis non deesse, qui de laiere illud eonii-
fabricala perniciem miserortim, totitis Eccleaix per- cmn ingeial : Oinnes, cum valemut, recla consilia
enipttira compcndiiitn. Cerle nec si se ritpciinl, wgrolis damus. Tu ntucm si hic sis, aliter seniias.
poterunl me avellere Chrisiojiivnnle a Iramitc jusli- Quiseuim jugiilnuir doloris ex|>ers, nisi siujiidus
lix, a liberalione servitulis Ecclesix, pro ea |iarte et insensatiis? Sed t-t hoc, qiioniam iia neccssc
solliciliidinis, in qua vocnlus suin, a charitaie Dei, est|, quandin Domiiio visiim fueril, fortem ani-
qux nos subjecit Iribiilationi, donec veniul jusltis mum lolerare jtibebo : non aniem ego, sed gra-
judex, qui a:qua lance dispensabil ulriijue, juveni lia Dei mecum. Sinceritatem quoqtic, eiamiti-
pariterel seni, regi acprivato, omnibus xquc [irout tias, et diligcnlbm Joininoriiiii cardinalium com-
quisque meruerit. Iliinc expelo judicem, hunc in- meudatis : et cgo quiJcm de quibusdain eoriim
jtiriariim noslrarum ultorem expeio, fitlttis opiima non ditlido, prxsertim in causa Dci, et Ecclesi.e
(Oiiscienlia, securus devoiione sincera, solidaius in DRoinanx, poiius quam mea vcl meorum. Reiri-
fnle vera, certns amore jusiilix siislinenles injiuiam buat illis Deus bona, qtix facitint et facturi stint
nulla debere ralioiie conliuidi; zelo vindicix con- jiroscriptis exsulibus Chrisii. Alios aiitcin revocei,
friiigcntes corniia perse(|iieiitiiiin Ecclesiam s|)e re- utseniianl id ipsum in Domino,nec ad subversionem
inuucralioiiis xternx imllalenus posse privari. Hxc juslilix, el ignominiam sedis ajiostolicx, el stiam
animx mex scribo dimidio, ul seutial amici dolentis damii.itionem niiinera captent, facientes ex ca-
angustias, palieutis pellat dolorcs, peieuntis pres- liimnia qtixstum, et seqtiuiitiir reiribuliones. Scd et
suras lollnl. Non est cnini dolur, sicul dolor ineiis. illi se mihi et meis compati scribiuit. Elhicus vero
Truditus namque prxdicor in manus inimicorum, subridcns ex adverso respondel : Omnes compa-
proditus ad volunlalem invidorum, lacerandus den- tiuntur, nemo sttccurril. El qiiidem recte. Opcra
tibus nialignorum, perimendus uiiius ineorum judicio eiiim, qu;e ijisi faciiinl, lcslimoiiium perhibeut de
perseculorum. Res ncfanda iiimis, sui crudelilnte eis. Consiiiitis ut moJis omnibiis eluborem milii
horrihilis, sui malignitale odibilis, sui facililate con- pacem reformare lyranui, pcrsecutoris et lorlutis
iciuptibilis, sui iniquiiale daimiabilis iu aetcrmiiii. Ecclesix. Sed viam pncis prxclusit mihi Ecclesia
Stiffecisscdcbtterat, Papicusibus Italiam sitbveiiisse, Roma. a, ei quidani cardinaliuiii, quoruii) ille, tirni
577 EPISTOLÊAD EPISCOPOSET CLERICOS. 573
jaclilat, consiliis agilur. Nuper enim, dala spe pa- A . Deo et angelis, honor et gloria in poptilo et genie,
cis.me per comitem Flandrensem jam secundo revelamen Ecclesix. Hoc hactenus. Cxterum utco-
feceral ad colloquium evocari, cum sui et cardina- gnoscatis nobis jam accidisse quod verebamur, quod
limii suorum nuntii a domino papa redeuntes, et proedicabamusjam qnasi in manifeslo esse de prx-
suspensionis meae lilleras porrigentes, ei dederuiit sumplione domini YVillelmiPapiensis et ipsius in*
cornua, quibus possit, quoad volucrit, et pacem solentia, videle litteras suas stalim in advenlu suo
rejicere, et interim EcclesiamDei tanqtiam auclo- ad nos transmissas, in quibus ipse gloriatur, sieut
rilate sedis apostolicx ventilare. Scribitis quod in ipsi perpendere poteslis eum nunc temporis in ter-
dispendium Ecclesix Romanx laborat forluna re- ram rcgis Anglix descendisseut cum domino Odone
scindere polenlissimarum civitatum Italixtinitatem. decidat quxstiones qux vertuntur inter ipsnm re-
Quare boc, anime mi, credis accitlisse, nisi qttia gem et nos, prout magis videbil expedire Eccle-
De>. liberalori vestro non condignas agilis gra- six. Prxierea mnndavit domino regi el suis iu
tias, sed quxriiis qtix vestra sunl, quasi mantis damnum noslrum et confusionem se venisse ad
veslra excelsa, el non Dominusanni prxteriti ma- faciendumvoluniatem suam. Si in viridi hsec facit,
gnalia gesserit? Nec pro nobis hoc dixerim et aliis, quid faciet in arido? Nunquam fuisset auctoritas
qui recta gradiuntur via, sed pro his, qui Eccle- B ' isla, unde gencratur scandalumpopulo, dispendiutn
siam Dei persecutoribus exponunt, et lucra sectan- Ecclesix, nobis confusio, qui poiius solatio egeba-
lur. Et quia Canluariensis Ecclesia fere deslruota mus, ut qui jam triennio cum lot generibus homi-
est, cl ego et coexsules mci attenuati et afflicti num exsilii sustinuimus incornmodilatem, alienis
supra niodum precor attenlius, ul adhibitis amicis cum rubore vivimus eleemosynis : nec credebamus
impeiretis a domino papa, ut in solatium miserix eum venisse ad decidendas quxsliones inier regenl
reformet primalum Ecclesix Canluariensis, elc. et nos, nec sic a domiuo jiapa et a vobis hoc intii-
EPISTOLA Cl. Iexeramus, sed ad pacem noslram faciendam.si quo
modo permitteret eam Deus fieri opera ejus et in-
ADEUMDEM. dustria, 'quod lamen minime credimus, cum ipsfl
Animx sux dimidio, salulem quam sibi. totus sil regius et paratus omniniodis ad gratiam
Desiderio magno exspectabamus in dies audire suam consequendamet < quocunqiie modo rem. >
nuniium salutis de domino papa, de vobis et de Multoliesvero proposueramtts domino papx ct vo-
fratribus vestris, Exspectavimus, nec venit qui bo- bis, et adhuc (irraiter proponimus, nunquam per
num afferretautcertum nuntium. El quoniam animo Dei misericordiam in aliquo nos subiluros ejusjti-
desideranti nibil satis fcsiinatum est, miltimus ad dicium vel examen, qui de sanguine nostro sibi
vos dalorem prxsenlium ut recurrente lillera aut quxrit facere commercium, de pretio, ulinam non
per eumdem citissime cognoscamus utrum, sicut iniquilatis, quxrit sibi nomen el gloriam. Pelimus
faina divulganleapud nos in pluribus disseminalur ergo ne addatur dolor dolori nosiro el discrimen
locis, magnificaveritDominusfacere misericordiam discrimini, quatenus si aliqua dileclioni vestrae
cum Ecclesiasua et vobiscum, dissipandoet conte- eura est de nobis, per vos et per amicos vestros in
rcndo perseculores Ecclesix sux et veslros. Quod aliquod desolalionis nostrx solaiium evacuelur ejus
quidem cerlius crcdenduir-credimus, quoniam solet potestas circa nos et negotia noslra.si quam tamen
ipse terribilis esse apud principes terrx et terribi- habet, quod non facile credimus, quia, novit Deus,
lis in consiliis super filios hominum, qui militant ante permiltcremus nos excommunicariet manere in
adversus eum et impugnant Ecclesiam,; et ntinc, ut excommunicatione usque ad diein obilus nostri,
credatis verbis Psalmistx dicentis : Nolite confidere quam extra curiam Romanam subiremus ejus judi-
in principibus nec in filiis hominum,in quibus non cium vel examen in aliquo. De plano enim contra
etl salus : tcmpus est ut postposito favore princi- canones est ejus subdi dilioni, qui ob gratiam regis
pum, prxtermissa fiducia quam habebatis in ho- p inimicus noster fuit et est, sicut patet et« lippis et
minibus, ei soli firmiter de cxlero adbxreatis, qui tonsoribus, > quique ad hanc poieslalem obiinendam
non derelinquit sperantes in se;in eosolo spem po- super nos multiplici laboravit ingenio. Semper
natis, quiiiovit dissipare consilia principum, in ipso recusavimus eum judicem apud dominum papam
facialis virlutcm, quoniam si fidem ei servaverilis, per nuntios nostros et adhuc recusamusct omnitem-
ad nihilum deducet omnes inimicos Eeclesix et ve- pore recusabimus.Efficiatergo benigne et constanter
slros. Faciteergo judicium amodoet justiiiam omui sollicitudovestra quodpelimus. Yalele semper Utnos
peienli, omnipatienli injuriam ut, sicutad desideria bene valeamuset experiamur, si placet, in hac peti-
vestra liberavit vos Dominus ab iuslanli periculo lione noslra et in aliis quas vobis iransmisimiis,
quod jam erat in foribus ab oppressiouc tribulantis, benevolentiam vestram et desiderii nostri fructum.
subveniatis et vos injuriam suslinenlibus, repri- EPISTOLACll.
mendo constanler tyrannorum sxvitiam, puniendo ADFULCONEM DECANUM ET CAPITULUM REMENSE.
delinquentes. Sic exaltabilur Dei Ecclesia, rcsur- DominusCantuariensis,FULCONI decano Remcnsi,
get ipsius vigor, qui multo jam tempore languet tolique cnpilulo,
depressus. Hnc facile, ut gaudium sil vobis cornm Quoniam in corpore, et tlc corporc Chrisii coiisti"
PATROL.CXC, 19
579 S. THOMJECANTUAR.ARCIIIEP. . 539
luti, alterallerius membra sumus, multiis obsequiis A parvilalis nostix misericorditer preces admitiet,
nobis invicem dcservire, piaque necessitudine aller pro quo perseculionem patimur, dali in opprobriuln
alterius onera porlare debemus: tanto nimirum affe- ct derisum his, qui ignorant Deum, versi in txdium
clnosius. quanto (irmius ad idem prxter catbolicx etiam his, quibus nondum fuimus onerosi.
communionis vinculum speciali quoque clericalis Dispcrsi sumus cum exsullbus nostris in omnem
professionis nexu tenemur astricti. Ut prxsertim venlum, solique sunt miserixnostrx participes, qui
quando nos adversis dispensatio supernx miseralio- ab Apostolodidicerunl communicare neccssilatibiis
nis erudire decrevit, casibus ingruenlibus occurrant pauperum Christi, quibus elsi pro merito suo et
fralernx charitalis cum hilaritate solalia : tanlo voio nostro non siiflicianiusrependere quod meren-
promptius atque gratanlius exhibenda, quanto com- lur, cerlissimum est, quod mercedem oplimain
prehenduntur esse et inuninente necessitatc niagis consequenlur cum accessione gratix et gaudii in
debita, el fervente tribulalione opporluniora. Inde misericordia uberi. Conirahuiil enim cum eo debi-
cst, quod possessionibusnoslris pro voluntate prin- lore, qui et centupltim cum aelerna gloria reddere
cipis atque domini noslri in prxsenliarum desliluli, consuevit, et calicem aqux frigidx irremuneratum
prxsenlium Ialoreromagistrum Philippura de Calcia, relinquere dedignatur. Cxlerum quia nos adhuc
clericum noslrum, morum conversalione el littera- flagellanlispatris verbera comprimunt, eiperseeti-
rum notitia commendabilem, qui quoniam inter loris nostri nonduminansuescit immaniias, rogamus
procellas, qux excandnerunl, nobis, sicut debuit, attenlius, ut in vcstris el sanctorum, qui vobis noii
adhxsit, rebus suis cst exspolialus, serenitalis ve- sunt oralionibus noslri memoriam exsilii liaberi fa-
strx charitali transmitlimus, attentius obnixiusquc ciatis, ut nos pro cujus lege contendiiniis in agone,
rogantes, qualenus inluitu Dei, amorisque nostri, sine peccato conservcl, ne deficial fides nostrn, et
aiquc obsequiorum gralia, ei, dum inslanlis exilii persecutores nostros, si prxdestinati sunt, conver-
nccessitas ingrueril, in necessariis, prout ipsum tat, etexpedial ecclesiam suam. Hoc ipsum per vos
clecet, ipsi provideatis. Nos enim, quod ei boni fece- deposcimus, ab Ecclesia Remensi, quam sincera
riiis, velut nobis impensum, feremus : et secundum diligiiiius charilaie, agenles ei gratias de honore el
quod pro loco et tempore paluerit occasio, prono nmore, quein nobis exhibuitin coexsulibus nosiris,
promploque affectu pariier et effectu, mulua bene- magislro Phi!ippo,Radulpho,et aliis, quorum neces-
dictionitm cxhibitione, debiiacuin devoiione respon- silatibus communicasse dignoscitur. A voiiis autem
debimus. Yaleat el vigeat charitas vestrx fralcrni- hoc specialiter cogilur nostra necessitas postulare,
latis. r quatenus adolescenlem Iatorem prxsentium, soro-
EPIST0LA CHI. ris nostrx filium, exhibealis in domo veslra, ct
ADEUMDEM FULCONEM. litleris insistere compellatis in scholis graminalico-
rum, ut veslris necessitatibus et vestrorum provideat
TIIOMAS Canluariensis archiepiscopus, FULCOM de- pauperum pater el judex orphanorum,
cano Remensi.
EPISTOLA CIV.
Audila promolione vcstra pltirimum exhilurati
siimus, non dubitantcs factum esse a Domino,cu- ADROTRODUM ROTIIOYIAGENSEM ARCHIEPISCOPUU.
jusopus esl unire fidelium volunlates, ul eorum sit THOMAS Cantuariensis archiepiscopus, ROTRODO
cor unum el anima una, quod de vobis lanto lauda- archiepiscopoRothomagensi.
bilius, quanto unanimius fecit Remensis Ecclesia. Sicut novit vestra prudentia, multo jam tempore
Qui ergo tot animorum vota direxit in eligendo,ille correclionem domini rcgisexspeciavimus, nec ullum
vobis in niinistrando graliam largialur, ul sicut eam adhuc in eo diligenlix vel sustinentix noslrx fru-
bonorum omnium foulem et fomitem prxdicastis, clum invenimus. Unde el congrue.licet cuminterno
sic ad gloriam Dei eamdem prxvenlricem et adju- racnlis dolore, dicere cogimur : Sustinuimuspacem,
iricem in omnibus operibus sentiatis. Optamus hoc D et non invenimus; quwtivimusbona, et ecceturbalio.
vobis, et pro vobis oramus, licet indigni simus pro Discrimen ergo tam nostrum, quam regis ipsius
nlio exaudiri, qui propria non sufficiir.usdclcrc alleiidenles, si exeessifclantos impunitos, ut hacte-
ctunmissa. Verumtamende misericordiaejusprxsu- nus, vellemus relinquere, damnavimus nuper atque
mimus qui pro impiis mortuus est, quod ad prcces cassavimus scriptum illud, in quo hxreiicx illx
confitentiiimpeccatorum (sic); qui ut diffitentesre- pravilatescontinentur. Inirrilum duximusprxserlim
vocaretad veniam, et fugientes traherel ad salnlcm, hxc: Quod non liceat ephcopo elc. Ut [superius in
persecutores et hostes quadam violentia charitatis, epistola ad Moguntinumdirecta et in plerisque atiis
manente tamen arbitrii libertate, urgeret ad gra- continetur usquc : ni resipuerit. Omnes, inquam ,
liam, dorsum posuit ad flagella, crucis ignominiam istos vinculo anaihematis innodavimus. Quos
suscepit et pcenam, et ex bis qux passus esl, scho- etiam volumus et rogaraus, ut et vos excommunica-
lam rectx fidei et verx virtutis insliluens, persuasit tos denunlietis. Excommunicavimus eliam omncs,
inundi pericula pro veritate gratanter amplectenda, qui in possessiones el bona Cantiiariensis Ecclesix
et eleclis iiullum esse cum mundi voluptate com- absque voluntate et assensu nostro de cxtero ma-
mercium. Hinc et nobis amplior estfiducia, quia nus extendent.
Siil EPlSTOLiE AD EPISCOPOS ET CLERICOS. mt
EPISTOLA CV. A tatis inire consortium. Audivimus autem , et qunsi
At>EUMDEM. certum tcnemus, quod excommunicati nostri, quos
THOMAS Canluariensis archiepiscopus Rotlioma- exjustis et manifestis causis, urgente necessitaie
gensi archiepiscopo.. oflicii, et persuadente ratione juris excommunicavi-
Meminil veslra discretio, qualiter ex mandato mus, ad provinciam vestram frequenter accedum.
mintiorum domini papx, juramento praecedente, Unde nostrum et vestrum prxcaventes periculum,
nostros excommunicalos absolveritis, scilicet Gau- eossecundum Ecclesix normam nominibus propriis
fredurn Cantuariensem archidiaconum, Nigellum curavimus designare, ne ex eorum parlicipaiinnd
de Sacca-villa, et Thomamfilium Bernardi.coiicepta labem damnalionis commissa vobis Ecclesia con-
spe pacis Ecclesix, qux per hanc dispcnsalionem trahat.
credebalur cilius provenire. Nos autem id xquani- Hxc autem sunt eorum nomina : Gilbertns Lon-
niiler inlerim sustinentes, in omni mansueludiue doniensis episcopus, etc. Denuntiamus ergo voliis ex
fidem promissionis exspectavimus usque ad termi- parie domini papx et noslra, quatenus, prout cano-
fium, quem dominus papa prxfixerat nunliis, ut renum censuraprxscribit, eosstudiosiuseviteiis,el per
dirent. Et quia pax secula non est, prxfatos Gau- ™provinciam vesiram denuntialione publica fnciaiis
fredum.Nigellum, Thomam, elapso lermino publice ' a cunctis fidelibus evitari. Sunt et alii solemni vo-
cxcommunicavimus, vobisque secundum sacrorum catione citati a nobis, quos auctore Deo in die
cnnonum instilutiones denunliamus.iit eos per pro- Dominicx asccnsionis excommunicabimus, nisi in-
vinciam vestram. prout ecclesiaslica disciplina prx- terim condigne satisfacere curaverint Ecclesix Dei,
scribit, lanquam excommunicatos faciatis a cunctis quani lxserunt, et nobis: sunt Gaufredus Ridel
lidelibus evilari. Ediximus etiam more Canonico, Cantuaricnsis archidiaconus, Robertus vicarius ejus,
qualemis Joannes decanus Saresberiehsis, et Guido Ricardus de Ivelcestre, Ricardus de Luci, Adam t!e'
decanus de Waltham, et Joannes Cumin, et Ratlul- Cirringis, et Wuillelmus Giffard. Eos quoque simili
phus arcliidiaconusdeLandaf.elWimarus presbyier sententia condemnavimus et cxcommunicavimus,
infra oclavam beali Martini satisfaciant Ecclesix qui bona Cahtuariensis Ecclesix et clericorum no-
Dei, quam Ixserunt, et nobis, quia lunc, auclore sirorum sive ex mandalo domini regis, sive ex |iro-
Deo, eos excommiinicabimus,nisi iitterim satisfece- pria temeritate occupavcrunt, aut qui in proscri-
rint. Excommunicavimus cliam illos, qui nunlios ptionem innocenlium, aut depopulationempauperum
domini papx aul noslros, nc Ecclesix necessitateS Ecclesix Christi malignis consiliis et delationibus, et
proscquantur, impediunt. (p versutiis cjusdem domini noslri regis animum insti-
EPISTOLA CVf. gaverunt, aut nunlios domini papx et nostros.ne
prosequantur Ecclesix necessitates, impediunt, do-
ADF.UMDEM. nec resipiscant, et condigne satisfacianl. Nec se
THOMAS Canluariensis archiepiseopus, ROTRODOquisquum fraudulenlia verborum, aut prxlextu sub-
Roihomagensi archiepiscopo et ejus suffraganeis. reptx absolulionis, aut innocenlix conetur excu-
Sacrorum canonuin auclorilalc prxcipitur, utqtti- sare; quia impcenitentes aut persistentes in scelere,
libet episcopus excommiinicatorum siionim noinina aut voluntate peccandi, non aposlolus, nou angclus,
denuniiet vicinis episcopis; qui stiis parochianis non quxcunque polestas polest absolvere corani
irtdicent, ut ipsis excommunicatis aditus ecclesia- Deo, qui eos judicii severitate condemnat, quos
sticus ubique pra:cludatur, et excusationis catisa ' Ecclesia Sala»x tradit. Diu, et ulinain non nimium,
omnibus auferatur. Nam qui etiam illis, qui se con- tanlas Chrisli injurias et conlitmelias dissimulavi-
querunlur iujuste ligalos, anle utriusque parlis ju- mus, exspectantes ut palienlia nostra fructum poe-
stam examinationem scieuter coinmunicaverint in nitenlix operaretur in iltis; sed quia superbia et
oratione, au cibo vel polu.aut osculo vel eiiam impietas eorum ascendit semper, de cxtero pote-
Ave dixerint, aut sermonis commercium exercue- rj[) slate divinitus collata utemur, Deo propitiante,
rinl, nisi qui ad eornm conversionem debeat per- sedis aposlolicx auctoritale muniti contra appel-
linere, juxia sacratn canonum inslilutionem, cni laiionnm sublerfugia, et malignantium tergiver-
ex proposito impium, et pertinaciter obviare hxre- saiiones.
ticum est, excoinmunicationi simili subjacebuui. EPISTOLA CVIL
Scienli constitutiones Ecclesix loquimur et lenenii,- ADEUMDEM.
qui zelum legis habens docet eum prxiimeri, qui THOMAS Canluariensis archiepiscopus, fiotboma-
corpus et animam polest miltere in geliennam. Nec gensi archiepiscopo.
diffidimUs, quin apostolicx sedis decreta, quorum Gratias agimus dileetioni vestree, qux nostri cu-
observationemin ipsa consecratione professio ponti- ram gerit; sed utinam vestra sollicitudo in illa, quairt
ficis exprimit, sxcularium polestalum prxferatis dicilis, episcopi Londoniensis absolutione mandainin
edictis. Nec persuaderi polest, quod humanus dtes domini papx non excessisset! Scilis enim, quid vo-
prudentiam sanclitalis vestrx possit impellere, ne bis in communi negolio sine collega licuerit : prx-
contcmplalione cujuscunque damni vel commodt sertim cum ille nondum conventus fuerit, nec COIH
immineutis, velit cum aliquibus criminosum iniqui- stabat quod illc, si conveniretur, non posset atV
„8r, S- TROMyECANTUAR. ARCHIEP. 58i
es>,e,qui iieecmiventiis esl, cum umc demum alteri A quenuio moleslias evsilii, proscriptionis injurias, eK
vestrum aliquid in hac cattsa licuerit, si alter ad- multiplices nos et nostros perscqiientium, el paiien-
esse non posset. Hanc enim conditionem dominus liam provocantium slimulos in mulla mansuetudine
papa inserit, quara constat non exslilisse, ut ex- suslinuimus, sed injuriam Chrisli, et lantasEcdesiac
inde forlasse constet sapientibus , an aliquid actum lacerationes non audemus ulterus sustinere, nc
sit deliciente condilioiie. Sed quid isla prolrahimus? nostrx, quod absit! desidix vel negligeulix tnerito
Vos sciiis quid egeriiis, et nos Deo auctore, quid debeat impulari, quia ex dissimuiatione reus con-
vobis conipetat, IIOIIignoramus. Quod aulem prxci- vincitur ante Denm , qui pro debito oflicii culpas
jiitis esse secretum, quomodo secretum esse valeal? non reprimit atiiarguilsubditorum. Si verodominus
Procurent qui possiiut : si qui tamen. Quia anle- rex, et quicunque nos lxserunt, in reformatione
ipiam raandalum veslrum reciperemus, apud vos ccclesiasticx pacis debilum honorera Deo reddide-
«aniiiabaiur in compitis,et apud vos ipsius Lon- rint, et charitatis oflicia studiierintadimplere, nos
ilonieusis diligentia divulgalum est, qui in civitnle per graliamDei singulis sincerxchariiatis affectione
noslra ei in ectiesia soleinniter divina celcbravii. jungemut, et sua in Domino jura cuique curabimus
illibata servare; sed regi operosius et ellicacius,
EPISTOLA CVlll. "B tanquam Domino amantissimo, et oimii cxteris
jure
ADCAPITULUM ROTIIOMAGENSE. in mundanis omnibus prxcellenti. Solura Deum, et
Venerubilibiis fratribusG decano, arcbidia- qux Dei sunt, illi et suis, si permiserit, censemtts
conis, el loli clero, et populo Rothomngensi, THO- prxferendum, et voluntaii ejus sic obtemperamus
MAS Dei gralia Canliiarieiisis Ecclesix minister hiimi- in omnibus, ut solus ordo collalus a Domino, qui
lis, salulem , et ulriusque vilx successus. sine dispendio salulis, divinx legis , et Christianx
Ad vestram credimiis pervenisse notiiiam, qua- institutionis prxvaricationes non adinittit, nobis
per-
liter dominus Gratiantts ct mngister Vivianus nuii- muneat illxsus et illibatus. Det vobis Deus cor, ut
lii doiniiii pnpx, excommunicalos nostros, scilicet colaiis eum, ipsius fideliter implendo voluniateni, t-t
i.aufredum, Ridel, Nigellum de Succavilla.TIioniam habendo memoriam noslri in oralionibus, eleemo-
filium Bernardi, concepta spe pacis absolvi fecerint, synis, et Deo placitis operibus vestris. Ulud etbicum
nccepio prius ab eis juramento, quod mandato eoriwn ad ineniem rcducile : Quia mors wquopede pulsat
stare deberent; et quia post absolutionem eorum regum turres, el pauperum tabernas.
pax, ut debuit, secula 11011esl, imo per aliquemi Similiter scriptum est omnibus episcopis Norman-
corum qui absoluli fuerant, ut dicilur, impedila, prx-• „r nix, ut archiepiscopo; et capitulis, ut Rothoina-
fali nunlii domini papx infeclo negolio redeuntes, gensi.
dederunliii mandatis venerabilibus Patribus, Rotbo- EPISTOLA CIX.
inagensi ct Burdigalensi archiepiscopis.prxcipienles ; ADWILLELMUM SENONENSEM ARCHIEPISCOPUM.
auciorilaie.Domini papx el sun in viiiuieobedientix, Reverendo Patri et amico charissimn, WILLELMO.
(|uatcnus prxfutis Gnufredo, Nigello, et Thomx de- Dei gratia Senonensi archiepiscopo, THOMAS Can-
nuntiarent in virtute jurameiiti, qiiodprxsliterant,'ne luariensis Ecclcsix miuister humilis , quidquid de-
fruerentur collatx sibi absolulionis benclicio, nisi iu- votio polest exsulis et proscripti.
fra festuro beali Michaelis tunc imminens esset pax. lmpossibile est ut animus quiescal impii, quem
Ecclesix reformata ; sed se gererent excoinmunica- conscientix sliraulus scmper exagitat, perpeiuumqiie
tos, cx quo conslaret eis nos in illos anathematis lu- limorem incutit, ne per singula momenta recipiat
lisseseiitenliam.Quiaergoinfra terminum illum Ee- quod merelur. Sic xstuantem jugis solliciludo pre-
clesia non oblinuit pacem, sed illius sunl auctxet mul- mit, et dum oinnes homines, etiam benepromeritos
liplicatx injurix.sxpitis diciosGaufreditm, Nigellttm, et amicissimos, suspicionibus laceral, ex proprix
el Thomam anaiheroatis vinculo innodavimus, vobis; culpa perfidiaeptital aliis deesse, quam in conscien-
et aliis ecclesiis secundura canouum insliluta denun-. Q ] tia noii liabet lideni. Sic rex Anglorum, audita pro-
tiantes, ulcavealisilloruni commiinionem, quousque. feclione veslra, sux conscius iniquilalis, et veriius
r.iereanliir absolvi. Siquidem vobis non esl incogni- zelum legis, et perseveranliam virlulis, quam habe-
lum , quod qui scienter excommunicatis communi- lis et exercelis in Doraino, supra modum timet ne
care prxsumit, sc ipsiini laqueo similis damnationis3 in icrrain ejus cisroarinam sanctitati veslrx legatio
astringit. Morem quoque canonieum exsequenless commitlatur, quia in tola Ecclesia Gallicana ei alius
clcnuniiavimusJoanni decano Saresberiensi, Guidonii non occurrii, per quem malitia ejus reprimi possit
decano Wallham, Joanni Cumin , Radulfo Landa- aut conteri. Sed nec in Ecclesia Romana veretur
veiisi archidiacono, Wimaro presbytero, quatenuss aliquem, sicut sui testantur, praeler dominum Gra-
EcclesixDei, quam Ixserunt, elnobis infra octavamn tianiim. Quia si glorialio ejus vera est, quotquot
beati Marlini satisfaciant, quia nisi inlerimsatisfe-:- alii ad ipsum ex quacunque causa accesserinl, ad
ceriiit, eos exlttnc anciore Domino excommunica- i- nutum ejus, el interdum non sine nola sinistrx
bimus. Exco vinuiiiuavimits etiaro omnes iilos, qui ii opinionis, convertibiles inventi sunl. Quia ergo do-
imiuios doiniiii papx et noslros, ne Ecclesix neces- s- minum Gratianum in comiiatu veslro redire didicit,
siiules pioseqiianiur, impediuiit. Toto jam qiiin- i- adeo lurbalus csl, ut aiiiiui inolum dissimulars
SS5 EPISTOLJE A5>EPISCOPOS ET CLERICOS. 688
nequiverit, dicens quod per vos cogendus eril ad A beret in animo, ad illuslrandam juslitiam Ecclesix
pacem, aut curo magno sui suoruinque dispendio et dilatandam gloriam Gratiani , rcmanserit iri
pcrpeluam ignominiam subilurtis. Francia; ut rex Angloruin per fautorem suum ho-
Evocavil itaqne magistrum Vivianum per suas, el minibus, quos decipere consuevit, amplius inno-
domini Rothomagensis, el Gaufredi Ridelli Iitteras. tescat, et fallacia verborum dominura papam et
Eique, sicnl idem Vivianus in publica pliirimorutn curiam, ei huc usque nimis credulam, de cxlero
nudientia confessus esl, corporaliter fidem dedit, minus solito circumscribat.
quod in pace Ecclesix reformanda domini papx Cum vero prxfalus Anglorum rex a S. Dionysio
maiidatum et ipsius consilium sequeretur. Fecit et recedens prope montem Martyrum transitum face-
litteras signari sigillo suo, quas ostendit quibus vo- rel, illuc occurrimus, petentes ab ipso per venera-
lttii, promitlens in illis, quod pro amore domini hiles viros, dominum Rolhomagensem et episcoptim
papx nobis redderel Cantiiariensem Ecclesiam, et Sagiensem, el alios quosdam, qiii se verbo inges-
possessioncs ablaias nobis et nostris, et pacem et serant, quaienus nobis pro amore Dei et tlomini
securitatem, ul ad tractandum pacis verbtim, qiiam papx, el nostris gratiam suam, pacem, securitatem,
vestro el domini Gratiani metu, quidquid alius glo- possessiones et ablata reslitncret, offerenles nos
rietur, quxrere videbatur, prxfatum Yivianum vali- B paralos esse exhibere illi qtiidquid archicpiscopus
dius perurgeret. Scd de ablalis non faciebat aliquam principi debet. Ille auiem respondit se ex aninio
inentioiiem , nisi quod innuebat, quod si illius in libenter remittere cx parle sua offensasel querelas,
reformalione pacis sequeremur arbitrium, nos collb- si quas contra nos habuerat: et de his, qux propo- .
carel in capite regni, et nulla ralione paterelur nere vellemus adversus eum, paratum esse slare;
egere. Rcvocato autem magistro Yiviano, et verbis judicio curix domini sui regis Francorum, vel judi-
ejus habenle frdem, simulala devotione profectus est cio Ecclesix Gallicanx, aut scholaritim Parisien-
ad sanclum Dionysium , re autem vera, ut faceret sium. Quo audito, respondimus nos curix domini
cjuod pene fecit, id esl ul regem Chrislianissimum regis, si ei placeret, atit Ecclesix Gallicanx non re-
circumveniret. Convenit enim inler eos in colloquio fuiare judicium, malle tamen, si illiussederetanimo,
apud S. Dionysium, ul ei alendum et insliluendum cum illo amicabiliter componere, quam litigare. Et
traderet Ricardum (ilium suum , et ut comiiem si ecclesiam et possessiones nobis et nosiris vollct
S. Êgidii Turonas evocaret, eidem Ricardo re- reslituere, et graliam, et pacem, et securitatem
sponsurum super comilalu Tolosano. Siquidemlocus prxstare nobis in osculo pacis, parati eramus bxc
ille prudenter coromodissimus visus esl, ubi subsi- r_ recipere, postulanles utmobilium ablatorum medie-
diarii parlium lutissime conveniant, et liligaiiLium latem Ecclesix redderet ad solvenda nostra et no-
natales libere protcsteniur. Et qui jus dicturi sun:, strorum debita, ad sarta tecla reficienda, ad in-
quain ratio exegerit partein, alteri sine trepidalione struenda pracdia , et reparandas varias Ecclesix
vel aliquacuiicialioue condemnent. necessitales, qux ad summum calaiiiiialisofficialiiini
Nos ad illutl colloquium compuleruni accedere suorum depopulalione et fraude perducta est. Et ne
dominus rex Francix, et magisler Yivianus, el alii vola noslra modum viderentur excedere, et ul pacta
sapientes, ulnohis Parisiis constilulis, et ilio apud ad declinaudam lubricilatem hominis in scripturam
S. Dionysium exislente, posset de vicino pax nostra redacta lidelius tenerenlur, ei petitionem, qiiam
commodius tractari. Ubi cum illum sxpe diclus vobis scriptam mittimus, ad nuntiorum suorum ar-
Yivianus instantius et diligentius conveniret, ut im- bilriuro casligalam el (empcratam fecimus offerri,
pleret promissionis fidem, resiliit more suo, et talem ut omnibus innotescerel nos nnllam pacis, qu:e Ec-
se Yiviano exhibuit, uljad nos redieus pluribus assi- clesix Dei tolerabilis sit, detreciare condiiionem.
dentibus palam dixerit, quod hominem adeo menda- Sedille, audito scriplo, et ab oinnibus propter ni-
cem se vidisse vel audissenonpoleratrecordari. Sed miam modestiam approbalo, materna respondit lin-
C gua : sic anfractus verborum, quod familiare habei,
el ipsi prxsenti, multis audientibus, sicut ab eis post D
accepimus, qux fuerant dicenda non tacuit. lmo invertens, ut simplicioribtis videretur universa con-
dnpliciialem ejus palenter arguens, ex magna parte, cedere, cautioribus autem perversas, et non feren-
quamprius Ixserat,redemilfamam,conquercnsqiiod das immiscere conditiones. In uno tamen consen-
adeo caplus fuerat tlolis ejus. Quod quidem vobis tiunt nniversi, quod nos in osculo pacis recipere non
ideo intimamus, ut si ad Ecclesiam Romanam rediens acquievit. Subiululit ergo Chrisliahissimus prin-
partes illusoris fovere prxsumpserii ant fraudes oc- ceps, quod pro tanla quamitate auri, qnantus ipsc
culere, rei veritalem domino papx. et cardinalibus est, non consuleret tit lerram ejus, nisi prius acce-
vestra dilectio possit fidelius intimare. Nam, sicut pio publice pacis osculo, ingrcderemur. Et comes
nutu divino conligit, ut re strenue gesta rediret clo- Theobaldus adjecit, quod stultissima prxsumplio
minus Gratianus, el ut vos, quem Deus firmissimara esset mullis circumslanlium sibi invicem dicenlibus
columnam, ut persoape loquimur, in Ecclesia sua et reduceniibus ad animum, quid Robeiio de Sil-
posuit, et qui mores homiiiis plenius nostis, ad liaco acciderit, quia nec ipsum osculum ad pacis
sedem apostolicam acciperetis iter; sic ejusdem et securitalis cuslodiam satis firma cautio videretur:
lmtu credilur accidisse, ut Vivianus, quidqtiid ha- Sed nec istud responstim suum nobisper prxfatas-
gs7 S. TIIO.L-E CANTUAR.ARCHIEP. 5S8
episcopos pacis, ut sperabalur, mediatores, aut per A salisfecerit, si novam el prxter Ecclesix morem a
nlios significare curavit; imo nobis prxstolantibus nobis obligationem exlorserit, prxserlira auclorilate
responsionem versus Medoiitamdeflexiliter. Allatus summi ponlilicis, pernicies exempli non delebiturin
psl aiiiem ei in via dominus Philippus, benedictus sempiternum, sed a nobis transferciur in alias natio-
(ilius Christianissimi regis, quera, ut aiunl, qui allu- nes. Quid autem minus exigi potuit, quam id quod
lerant, sublrislis vidil, lenuiter alloculus est, et de suorum arbilrio conlracta et castigata continet
e;nn fesiinatione dimisit. Deustamenprxelectipueri subscripta petilio? Sane, si dominus papa vcl nunc
sui inspiravit animam, et linguam formuvit, et di- tandem nuntios ejus confusos remiserit, el in terras
rexil, ulcuni astaniiura adiniratioue festinanlem ad ejuscismarinasaggravare proposuerit manumsuam,
disccssuin moneret ct rogaret, qiiaienus diligeret nibil volet prxcipere, quod non sine difficullale ct
regem et regnum Francix, et ipsum, quia per hoc mora valeat obtinere. Nam proceres Ecclesix fa-
Dei et hominum gratiam consequeretur. Comilalus vent, solique clerici, quam venenosisconsiliis semi-
esl autem eum dominus rex Francix usque Medon- naverunt, ftiroris peiiinaciam rigant exhoriationi-
tam, et inde usque prope Paciacum, exspectans ut bus, et instigationibus foventet promovent. Quorum
juxta condiclum traderel Ricardum liliurnsuum. At alii in Anglia debacchantur in tonnentis Ecclesix,
ille se hoc faclurum promisil iu colloquioTuronensi, aliivero crebris discursionibus nunc aposlolicam
in quo manifeste dcprehenderunt dominus rex et sedem, nunc adversus Ecclesiam publicas orbis La-
sui, quod res cttm eis agebalur in dolo. El sicut ex tini sollicitanl potestatcs. Quod aulera siue dolore
consequenlibus siguis visum est, in minori cbarilale el sltipore 11011 dicimus, sxculi polestates ad tanti
discesserunt ab invicem, quam ab initio convenis- flagitii consortium nequeunt inclinare, sed in Eccle-
sent. Nec'creditur colloquium illud, quod illecaptat, sia Romana semper inveniunt aliquos, quos scele-
essc fttiurum, quia macbinatio hxc multis patet rali proposili sc gloriantur habere consortes.
impedinienlis. Nos sine responso ejus ad loca con- EPISTOLA CX.
sulationis nobis divinitus provisa reversi suimis, AD WALTERUH ALBANENSEM EPISCOPUM.
spem nostram projiciemes in eum, qui non deserit TIIOMAS Canluariensis archiepiscopus , WALVMO
speranles in se, et dilectionis vestrx solatium prx- Albanensi
slolantes. Rex autem Auglix ad magistrum Yivia- cpiscopo.
Oiiosuroest in auditti ejus verba prxlemlere, c/iii
1111:11postca mmtium misit, et viginti marcas, ut cx
aiunt, rogans ut se iteruin intromitteret de pace cbaritate paucis multa perpendere consuevit, el magistra
reformanda. Sed ille, sicut pro certo accepimus, et r( amicis justa petentibus 11011deesse. Quod
in multis el magnis freqtienler experti, ad simiin
pecuniam rcspuit, et respondil ci lilteris, quartirn •
clenientix vestrx lalorem prxsenlium, cum omni
dileclioni veslraccxemplum mittimus. Necestquod
fiducia destinamus, lain ipsumquam petiliones, quas
ipsum ad pacem lunlopere urgeat, qunnlum melus
ille, quem de vcstra el D. Gratiani profectione con- per euin domino papx porrigimus, sanclilali vestrae
aflectuosius coinmendantes, et roganles ailentius4111
cepit. Nec Yivianum capiat ob aliud, nisi ut vestras
et Graliani non incidal in mamis. Nobis etiam rela- eas dilectiovesira solita bouitatc studeat promovere.
tuin est, quod .Egidium Rolhomagensem archidia- Audielis, si placei, ab ipso, qtialiler cum domino
fecerimus ad lionoreiii Dei,
coiiitm, et Joannem de Oxeneford, et Joannem Sa- rcgeutAngloruin Ecclesix pacem
giensem misit ad curiam ul impediant ne vobis iu el, speramus, utiliiattm, el dilutandain
tcrrani stiam legatio concedalur, aul aliud quod ei npud Anglos auclorilnlcm aposlolicx seclis. Nuuiius
vel comili Flandrix possit esse molestum. Yos nun- supplebit cxtera, qux hic scienler et de iudustria
tiorum personas pro parto novislis, sed fortasse ple- reticeiitiir.
nius nostri, qui nostri gralia vobisciim sunt. Cum EPISTOLA CXI.
ergo de vestra sinceritate el domini Graliani, quam ADGAUFIIEDUM AUTISSIODORENSEM EPISCOPUM.
experlus est, fide lantus hominem illum timor inva- f) THOMAS Cantuariensis archiepiscopus, GAUFREDO
serit, luce clarius cst, quod si eum dominus papa Auiissiodorensi episcopo.
abinitio terruisset auctoritate summi pontificis po- Secutus fidem veslram potius quam ralionem
lius quam sustinerct pia mansueludinepalris, jam meatn, non sine labore mei et meoruin, quos de
Ecclesia Dei a mutlis tliebus serenata fuisset, et cliversislocis evocaveram , accessi usque Pontisa-
(letumuisset furor hoininis, qui fugienles et imbel- ram, cum omni humilitaie reformandx pacis , qux
les sine miseratione persequilur, et virililer resi- sfierabatur, acceptans occasionem. Ubi receptis lit-
sieulibus cedit. Miserix noslrx condilionem pro teris vestris, quibus me et meos innotuitesse delu-
parlc, quia fastidiosum esset recensere singula, de- sos, persuasus stnn, ne de cxiero cretlam omni spi-
ploravimus in auribus vestris : vestrx dignaiionis rittti, el ne tam facile coexsules meos, Cbrisli pau-
Ci eharilutis crit impelrarc a domino papa ut Ecclo- peres et proscriptos, affligam amplitis discursibus
six Deiel nobis, et miseriis nostris, expedienlem vanis et stimplibus magiiis. El si mihi credidisselis
et se dignam provideal pacem, quia in eum oculi vera dicenti, utriqne noslrum utilius essct prospec-
omnium directi sunt, expeciantes qtiid facturus sit lum. Nunc auteni insipiens laclus sum : quis nie
ip causa ista. Si raplor ablata non restilueiit a.it coegerii, quis induxerit, plenius scitis. Nec hcc
581) EPISTOL_/£AD EPISCOPOS ET CLERICOS. 590
dico, quod vobis impensae Deo solliciludinrs non A } tium autem latore, qui ad vos pcr nitilta pericula
hnbeam gratiam, sed ut ulerque noslrum de cxtero venit, hxc tibi mandamus et prxcipimus, ut eccle-
cautius negolietur, et verba meminerit esse verba. siarn]suam et decimas plenarias eum in pace habere
Si ergo aliud audieritis, ne miremini. Et quia Gdem facias, et ah injuriis et violentiis, quas ei tlecima-
vestram seculus sum, offerens me ad omnerr. condi- rum causa inferl Arthurus de Chargis, immunem
tionem pacis in Domino, precor ut qualiter mecum facias, eumque de cxtero ab ejus inquielatione
actum sil et agatur, per vos innotescat domino Ci- cessare compcllas. Quod si facere conlempserit,
sterciensi, qui reconcilialionis hujus, ne delusionis infra purificalionem beatx Marix suam nobis pra_-
dicam, vobiscum est institutus procuralor. Expedit senliam satisfacturus exhibeat.
enim honesiati vestrae et illius, ut veritas pluribus EPISTOLA CXIV.
iunolcscat. Valele. ADEUMDEM ET CANONICOS BANGORKNSES.
EPISTOLA CXil. THOMAS Cantuariensisarchiepiscopus archidiacono,
ADDAVID BANGORENSEM ARCIIIDIACONUM. ct canonicis Bangorensibus, salutem quam merue-
THOMAS, Dei gratia Cant. archiep. et apos. sedjs runt.
legatus, DAVID diclo archidiacono Bangorensis Ec- jr. Perlalum est ad aures nostras, vos in Deum, et
clesix, salutem et cordis oculos salubriter aperire. nos, el Ecclesiam Canluariensem, matrem vestram,
Maler lua , Bangorensis Ecclesia, ab annis multis gravissime et sine meriiisdeliquisse. Quia, sicut
luget proprio viduata paslore, et qui eam consolari nobis assertum est, niachinamenlis Arlhuri et so-
debueranl, acerbiores inimici facli sunl inler an- ciorum suorum consilium pariter et assensum ve.s-
gustias. Quorum lu prxambulus et signifer esse trum in damnum Cantuariensis Ecclesix, qux mater
diceris ab his, qui et malris Ecclesix miserias in- vestra est unanimiter prxbuistis. Nec, ut credimus,
gemiscunt et bona illius in abusus filiorum et filia- tam detestabile factum , tain nefandum facinus ali-
rumsuarum querunlur. esse conversa; et quod in- quatenus factuin fuisset, nisi vos consilium et assen-
lolerabilius est, ordinationem Ecclesiae tuis machi- sum in eo dedissetis. Sed tibi, David, loquiinur: a
naiionibus lacrymabililer asserunt impediri. Unde, memoria tua non debuit ullalenus excidisse, quod
cjuia lantae prxsumptionis excessus ulterius dissi- noster juratus es, similiter el Caniuariensis Ectie-
muiare nec possumus nec debemus, tibi in virtute six, nec lu aut canonici Bangornensis Ecclesix de-
obedienliae prxcipiendo mandamus, quatenus ad buissent consensisse, ut episcopus Ecclesix stix, si
nos, omni excusalione cessanle , juxta mandatum quis lainen ibi csset, in Hiberniam ivisset, et ibidem
apostolicum infra quatuor menses post hanim su- C ( sacraraenlum recepisset, quasi a novo meiropolilano
iceplionem Iitterarum accedas, noslris rno-ilis et sibi constituto. El idcirco mandando libi prxcipmns,
prxceptis in Domino parilurus, aut cxinde, si neet in periculo beneliciorum el ordinis injungimus,
glexeritis, officioet beneficio ecclesiaslico irrepara- ul tu cum filio tuo, et tribus aut qualuor tle majo-
biliter privandus, et si nec sic resipueris, Salanx ribus et potioribus personis Ecclesix, medianie
Iradendusin inleritum carnis. Siqtiidem aposlolicum quadragesima , nostro le conspectui reprxseuies,
nos oportet implere mandatum, et iianfraganiis Ec- responsurus et satisfacturus dc bis-ti aliis, qux tibi
clesix periculis maturius subvenire. Te. moniiis ob- objicientur. Nihilominusuniversitali vestrx prajsen-
tempernntem in beneplacito suo gratia Dei cusio- tium significatione prxcipiendo mandamus, et iu
diat. periculoj beneSciorum el ordinis veslri vobis injun-
EPISTOLA CXIII. gimus, quatenus infra prxscriptum terminum vos
nobis .reprxsentetis. Nos enim de episcopi vestri
ADEUMDEM.
eleclione vobiscum traclabimus. Prohibemus etiam
THOMAS Cantuariensis archiepiscopus, Bangorcnsi vobis
apostolica auctoritate et noslra, ne de eluc-
archidiacono. tione episcopi interim aliquid faciatis, aut qtiera-
Grale suscepimus lilteras dilectionis ttix, et gra- "]
eligalis.
tias inde libi referimus. Sed hxc esse poterit sum- quam
ma occasio, qua tibi majores et uberiores gratiaruin EPISTOLA CXV.
actiones referre habebimus, si te circa pacem Eccle- ADEOSDEM CANONICOS.
six Dei, et clericorum disciplinam sollicitum audie- Quia Ecclesiam Dei liberam esse clecet, el prx-
rimus. De eligendo vero episcopo hxc tibi et fratri- sertim in electionibus celebrandis oblinere debct
bus tuis mandamus, ne de aliquo fiat eleclio vel no- unaiiimilas fratrum , non violeniia polestatis, vos
minatio, donec visis litteris nostris et nuntio consi- a juramento, quod conlra bonos mores et sacrorum
liiim noslruin super hoc negoiio audierilis. Nos enim, canonum disciplinam Owenus Wallensium princeps
prout Dominus concesserit, ad paceni Ecclesix Dei dicitur cxlorsisse, ut nulliim scilicet vobis in epi-
et veslram modis omnibus sludiuin adhibere curabi- scopum nisi de ipsius eligeretis arbilrio, dominus
mus. Audivimus clericos veslros ad alienas provin- papa clementer absolvit, prxcipiens ut quem vobis
cias ordinatiouis causa migrare, quod uirum verum assignaverimus, omni appellatione et contradiclione
sit scire cupienles, per fidelilatem, qua nobis teneris, poslposita, pontificem recipiatis. Inde est qund
prxcipimus, ut nos inde certos reddas. De pr.csen- univcrsilali vcstrx in virlttie obedieniix praecipi-
KOl S. THOM.E CANTUAR.ARCHIEP. 592
endo mandamus, qualenus juxta quod vobis nuntii A j centium proscripiiones, silealur bonorum Ecclesix
nostri intimaverint mandatum aposlolicum cum confiscalio inaudila, alrocitnteni suppliciorum, con-
omni diligentia exsequamini; scituri qnod si negle- cussioiiem pauperum, qux referri nequeunt, animus
xerilis, inpersonas vestras analhematis, el in eccle- el lingtta dissimulet, lanlum publicx libertalis, ct
siam el loca qux inhabitalis iiilerdicli sententiam, salutis iiostrx.quiChristi tam patentes injurias nimis
auciore Doniino, profercmus. Yulelc. diu siluimus,etcxempli perniciein non curavimus,ut
EPISTOLA CXVl. opoticbat, dtiere publice, pariter defleainus.Luetus
ADBATUONIENSEM CLERUM ET POPULUM. cniiri communis esse debet, ubi exhonoraiur Domi-
Yobis, dileciissimi fratres, etc. (Vide infra similem lius ac redemplor, et judex omnium Cbristus; ubi
epistolam ud clerum et populum Cicestrensem dire- liberlas Ecclesix perimilur; ubi publica salus in
ctam.) periculo est. Lugent Ecclesix pasloribus deslilulx;
EPISTOLA CXVII. sine sacramentorum pleiiitudiiie decedunt parvuli;
ADII1LAR1UM CICESTRENSEM EP1SC0PUM. ccciesiarum et viigiuum consecratio cessat; non est
TiiOMAS Canliiarieiisis archiepiscopus, Cicestrensi in populis mullis qui criminosos confitentes excipiat
ad consolalionem; non est qui publice pcenilcnies
e|iisco|)o. B absolval ad veiiiam ; non cst qui crranlium dclicta
Quia domiuuin regem Anglix salis superque stisti-
iiuimus, nec ulliim ex eo suslinenlix nostrxfructiiui debiia correctione redarguat ;qui causas possitexa-
ininarc et finire majores; qui promoveat qnos neces-
percepimus, periciilosum et intolerabile nobis om-
nino visura est tanlos illius et ollicialium ejus ex- sitalibus suisdesiderat Ecclesia promoveri, nisi fuiie
cessusjain ex hoc, ut hactenus , impunitos relin- condiictus quis alienus episcopus, aul coactus, lege
(juere: prxsertim cum et nuniiis, ellitteris, el modis Domini prohibenle, falcem niittere in alienam mes-
aliis sluduerimus, nec poluerimus eum a perverso sem. Ubi vero inajores Ecclesix pontifices suos ha-
jiroposiio revocare. Proinde scriptum illud, in quo benl, el in niinoribus necessaria provisa sunl subsi-
illx non consueluJines, sed polius pravilales conti- dia succrdolum, ab ofliciis suis publicx potestatis
uciitur, quibus perturbatur et coiifuiuliiur Augli- ediclo et violentia suspendunlur, cum in majores
cana Ecclcsia, jiublice damnavimusct cassavimus, personas, aut quanlulumcunquc beneficii aut ofiicii
el ipsius scripli auctoritalem. Universos eiiam ob- a doinino rege habentes, eis curam pastoralein exer-
servatores el exactores earuin, consiliatores el ad- cere non liceat, nisi venia impelraia.
jittores , seu defensores cxcommunicaviinus : et Hxc aulem quanttim divinis obvient insiitutis, et
episcopos nostros a promissione, qua lenebaniur universorum saluli derogent, verbis aslruere sujier-
;ul observationem earum, absolvimus. Auctorilatein vacuum est.cura res ipsa tardioribus etiam perspicua
eiiam scripti, el ipsum scripium, et qux in ipso sit, nedum vobis qui sensus habetis exerciiatos in
conlinentur, in irritum duxinius. El prxsertim bxc: lcge Domini. Plurima, ne siraus onerosi, consulto
Quod non liceut episcopo, etc. Ut supra (iii epistola reticeraus, quxquisquis fidelium non atiendit, cxcus
ad Moguntinum archiepiscopum direcla et in aliis) est; qui non dolel, carel sensu, qui proficiat ad
usque : Nisi resipueril. salutem. Dum commonitus est dominus nosler rex
Unde esl, quod maiidamus vobis, et in virtute per liltcras, per nuntios, per episcopos, per abbates,
obedieniix prxcipimus, ut eos qui a nobis excom- per subdiaconos curix per tiarissimoscardinales, ut
intinicali stinl, vos quoque, prout decei, excoromu- lam male prxsumpta conigeret, plenum in mulia
nicalos cl habeatis, el denuntiari facialis, juxta illud amariiudiiie ccclesix dolcutis et languenlis cflluxit
•iecrduni Honorii papx : Curw sit omnibus epi&co- qiiintjuennium, et non est inveiilus qui causum aputl
JJISexcommunicatorum nomina lam vicinisepiscopis ipsum rclcvaret ex omnibus charis ejns. Quodque
quam suii parochianii pariler indicare eaque in eele- magis dolenduin est et slupciidum, quod sine gravi
bri loco posila prm foribus ecctesiwcunclis vettienlibus nicerore non rccoliimis auidicimus, quidam de clari-
inculcare, qualenus in utraque diligentia excommu- D oribtts episcopis inlideles imenli sunt, el arma ini-
nicatis ubique ecclesiaslicus aditus denegeiur, et ex- quitalis opc auxilii et consilii perseculoribus con-
cusalionis causa omnibus auferalur. Uilcrtint.
EPISTOLA CXVIII. Si recolalis, dileclissimi, qux in iiijuriam Christi,
ct in depressioneui Ecclesix, nosiramqtie et noslro-
ADCLERUM ET POPULU.M CICESTRENSEM. 11IIIcoiiliiiionein sub hac tempestaie gesta sunt,
TIIOMAS Dei gralia Caniuariensis archiepiscopus, jtisle, ut credimus, mirabimini, quod lam palienli
et upostolica. sedis legatus, priori et ROBERTO archi- unimo |)oluiimis bxc omiiiu tolerare, prxserlim cum
di.icnno, ettoli clero et populo Ciceslrensis Eeclesix, a niiillo tempore, sicut mulii noverunl, plenam ha-
Christianam coiiimunionem habeniibus, salulem, ct buimus potestatem repiimcndi et coercendi persecu-
Deo potius quam hominibus obedire. lores noslros. Qtiorum tainen tanla fuit inimanilas,
Vobisdilectissimi fratrrts.essc non polest incogni- ul anliqui mitius cgerint in confessores Chrisli, quo-
tuin, quod et atrocilute criininis cl lemporis diuiur- rum si priscas revolvalis historias, cognalos el ami-
niiate jam fere totum Latinuni rcplevit orbeni. T:t- cos nequaquam lxdebani, nisi cx publica confcssione
ecaiitur ad pixsens, quas vidistis et doluistis, innu-•. co;;s>oiieshabereniur et liluli. Quia ergo nec diutur-
595 EPISTOLÊ AD EPISCOPOSET CLERICOS. 534
nitate patienlix, nec mulla liurnililatis exhibilione A , Et tiero et populo Batboniensi.
prxfali domini nostri ira deferbuU,sed ab impunilale EPISTOLACXIW
perliiuicioret atrocior faclus est, tantosexcessus ejus ADRICARDUM COVENTRENSEM EPISCOPCM.
irreqtiisitos ulteriusprxlermiltere non audemus.Nam TUOMAS Dei gratia Canluariensis archiepiscopus ct
dissimulatio culpx comparatur assensui;.et facienles apostolicx setlis legalus, venerabili fralri RICARDO
ti consentienies pari poena lex divina condemnat. Covenlrensi episcopo salulcm.
Inde cst quod vobis.dilecli iilii, decane,archidiaconi, Scripseramus vobis et aliis fralribus nostris tit
ti qui archidiaconorum geritis vices, in virtule obe- suspeuderelis denuntialionem excommunicaioruin
dieniix, sub anaihemate, in periculo dignitatis et nostrorum , donec innotesceret a nmuiis domini
ordinis, aposlolica auctoritate et nostra prxcipiendo papxqui ad reformalionem pacis Ecclesix venerant,
inandamus, qualenus,- nisi saepediclus dorninus rex si cam juxta formaro quam dominus papa
Marix meinoratas enor- possent
infra purificalionem beatx
et Ecclcsix prxscripserat, impetrare a domino rege. Sed quia
inilates debila satisfaclione correxeril, domiiuis rex mandatis apostolicis non acquiescit, et
debitara cum liberlate el dignilate reddiderit pacem, nuntii infecta
pace reverluntur , vobis in virtute
extunc prorsus cessetis a divinis, et ea per totum
jj obedientix prxcipiendo mandamiis, qualenus prx-
episcopalum vestrum penilus in omnibus ccclesiis
fatos excommunicatos noslros, scilicet Gaufridun.
eadem aucloritate, et sub eadem iiilerminationc cele-
Cantuaricnsem archidiaconum, Robertum vicariuni
brari prohibeatis; exccpto baptismo parvulorum, et
et clausis et ejus, Ricardum de Irelcestria, Willelmum Giffard,
pccniteulia, viatico, quod januis, laicis Joanncm Cumin, Nigellum de Saccavilla, Ricardum
personis exclusis, confici licet sine campanarum pul- de Luci, Adarn dc
Chcringis, Thomam filium Ber-
sulione, et solemnilate cantus el Ixlitix, quam in
denunlietis cxcommunicatos csse ct eos pcr
diebus jucundis cwisuevil Ecclesia exercere. Nec nardi,
canonum censura pra:-
limeaiis eos, qui intcrdum a Dominopermillunlui ad parochiam vesiram, prout
coronain electorum sanctos scribil, prxcipiatis ab omnibus lidelibus eviiari. Si-
majorcm corporaliler mililer denunliate excommuiiicalos csse, qui ccclc-
alHigere, et in animas nihii possiiiit,qiiin in hoc con-
sias aul oilicia vel benelicia ecclesiaslica contra sa-
flatorio palenter judicabit Deus, quos in futuro de-
crorum canonum instititlionem de nianu laicoriini
bcat coronare.
ecclesias et ecclesiaslica ofiicia vel accipiunt, el qui nuntios domini p.ipx vel nostros ,
lllos,autem,qu, ne Ecclesix necessitaies prosequantur imjiediunt, et
Aieneficiacontra canonicas inslituliones accipiuni de
ecclesiasticas divina celebrarc contra
manti laicorum, qui clericos pcenis aut terroribus ad C qui personas
om-
iiiobedieniiam compellunt, qui domini papx miiitios prxlatorum euorum obcdienliam cogunt. Quia
nes ipsos justo anatliematc catholica et apostolica
ct noslros, ne necessilales Ecclesiae proscquaniiu-,
damnat Ecclesia. Vale.
impediunt, qui tradiliones hominum divinx legi
prxferendas doccnt, el usurpaliones sivc abusiones EPISTOLA CXX.
potentumcogiiiitChristianx religionis insliUilionibus ADIIUCONEM OUNELMF.NSEM KPISCOPCM
itnieponi, etnominatim Cantuariensem archidiaco- TIIOMAS Cantuaricnsis archiepiscopus, H. Dunel-
niim Gaufredum, el Robertum vicarium ejus, Ricar- mensi episcopo.
dtiui de Irelcestre, WillelmuniGiffard, Nigellum de Noverit vestra fraternitas, quod nos ex juslis et
Sacca-Villa, Ricardum de Lttci, Thomam filiiimBer- manifestiscausis , urgente necessitate officii, et ra-
nardi, Acluinde Cheriugis pttblice excommunicamus. lionejuris persuadente, publice excommunicaviraus
Quod si nec in subdiiormn pceniscxcessus suos cor- Gilbertum Londoniensem episcopum, et Jocelinum
rexerit rex Anglorum, exinde personx ejus, quod Saresbeiiensem , et reliquos, quorum nomina supe-
inviti dicimus, in dispendium salulis noslrx, sicut rius scripla stint. Denunliamus ergo vobis auclori-
hactenus fecimus, auctore Deo, non parcemus. Nnm taie clomini papx etnostra, ut eos, prout canoniini
miseralio lalis impietas esse conriiicilur, cum scri- D censura prxscribit fr denunliatione publica faciatis
ptum sit : Quod si virgwparcit, odil filium. Ad bxc per episcopatum vesirum a cunctis fidelibusevilari.
eadem aucloritate, elstib eadem inlerminalione prx- Non turbetur cor vestrum in his, neque formi-
cipimus, ul Joannem dccanum Saresberiensem, Gui- det, quia contra tergiversationcs malignanlium et
doncm decanum Wallham, Joannem Cumin, Radul- appellationum stibierfugia, Deo propitiante, sedis
phum Landaveiisemarchidiacontim,Wimarum Pre- apostolicx munimine muniii sumus. Hxc sunt no-
sbytcrumalumnum comiiis Hugonis a dic nativitatis mina excommunicatorum : Ranulpbus de Broc, ete.
Doniinicx, tanquam excommunicatos evitctis, nisi EPISTOLA CXXI.
inlra Ecclesix Dei, quam Ixserunt, et nobis satisfa-
ctiouem debitam curavcrint exhibere. Yerbum Dei ADJEGIDIUM EBROICENSEM ELECTUM.
luceal in cordibus et opcribus vestris, ul limorem THOMAS archiepiscopus Cantuariensis, ÊGIDIO
Dei prxferenles iiumnno, vobis acquiraiis coronani Ebroicensi eleclo.
glorix, el exempluinobedienlix et forlitudinis felici- Exhorlationis vestrx litleras ca devoiionesusce-
ter transmiltaiis ad posteros. pitiius qua comperimus scriptas, inluentes eas ex
l;i eamdem formam clero et populo Lincolnicnsi. charitalis adipe piodiisSe etforniatas spiritu discre-
S9a S. THOMJECANTUAR.ARCHIEP. K%
lionis et singulas apices prxferre timorem Dei. A i maiis vinculo innodavimus, et prxcijiimus ul seu-
Quia aulem, ul scribitis , os iniqua loqucniium eiiin leuliam, qux cx stimnii pontificis processil arbi-
ampiiori solito licenlia dilalatur apud vos,. veius trio , faciatis prout canonicis edictis decretum est,
quidem apud nos quercla fuit, sed detractorum nuin omnibus episcopatus vestri ecciesiis publicari.
merosior populus , et excogilala detraclationis fi- Secuti quoque auclorilalem sedis aposlolicx, quam
gmenta qux gratis diu protulimus, frontem noslram habemus prxmanibus, excommunicavimusGilber-
assiduilale patienlix validius altriverunt, nobis ad liim Londoniensem, el Joceliuum Saresberiensem
animum reducentibus quod in filios prophetarura episcopos, Randulphum de Broc, et caeierosul sti-
totus Israel linguas exacuit et ubique dotnus exa- pra. Prxcipitnus itaque vobis in virtute obedientix ,
sperans esl. Sed nunquid ideo Deuleroiiomiura a ct in periculo dignilalis el ordinis, quatenus tam
labernaciilo Domini sacerdotes ejicient, inferenlcs' prxfuluin comitem, quani jam diclos episcopos , et
allare Damasci cum profanis ritibus nationum ? Uti- cxieros prxnomiualos , facialis per totarn dioecesim
que non fiet sine enormi periculo prophelarum, ut veslram publice denunliari excomrounicatos, et a
recedenle ab iis spiritu sancto coganlur a mulieribus cmictis fidelibus, prout ecclesiasticx doclrinx vigor
divin.im inquirere voluntatem. Manet quidem prx- exigit, evilari. Quod si unus veslrum, quacunque
lalos Ecclesiarum dura provincia, ut Deoet homi- B ' impedienle necessilate, non potestexsequi, alter id
nibus placcre non possint, ct Apostolus, ul ipsc dc modis omnibus , sicul honorera et offieinm diligii,
se testatur, si bominibus placuisset non fierct ser- exsequatur. Tu vero, fili archidiacone, libi diligctt-
vus Christi. Undc, si su.btanto onere limetis et intius in hac parle provideas , ne a le districtius exi-
gcmiscilis, nou miramur ; sed roelumrelevat conso- gatur, si sub prxtextu iniirmilatis episcopi, maiula-
latio Scripturarum , cum conslet quia Bc/.eleelvix tum domini papx et noslrum minus fuerit adimplc-
decennis labernaculum illius operosioris diligcntix tum, aut ecclesia, qux nunc , ul fama est, ex luo
et magnificeniioris impensx, quod Ecclesiam lanta pendet arbitrio, tua culpa perniciem contrahal, aut
varietaie circumdatnm prxligural, Deo mandanie cnorme dispendium palialur. Yalete in Domino.
conslrtixit, el David de post felantes electus est nb EPISTOLA CXXIII.
illo, qui nnscentis Ecclesix jaciens fundamenta, in- ADROEERTLM HF.REFORDENSEM EPISCOPUM
firma mundi elegit ut forlia quxque confunderei, et TnOMASDei
gratia Cantuariensis Ecclesiwliumilis
ignobiles exlulit, ut in judicio sedeant cum pritici- minister, venerabiii fralri ROBERTO, eadem gralia
pilms et senatoribus terrx. Herefordensiepiscopo, salulem et per omnia bene-
Yos lamen non dubiinmus et sanguine generosum fticere.
esse quod ad niundi gloriam speclat, et confidimns u Si Iiilerx nostrx fraternitatis tux excilavere sol-
vitani vestram sicul litterarum et facundix , ila et Iicitudinem, utinam nec affecttt desidem repelisscm,
virtulum litulis longe clarius illuslrari, elulinam nec circa ollicii suscepti effectum minus vigili-m.
inanus noslras extendere possimus ad os vestruiii, Elegi egoabjectus esse analhema pio omnibus vobis,
id est quod monetis operibus adiroplere. Ad qnod opprobrium hominum et abjectio plebis, ne viderein
pelimus orationum vestrarum suffragiis adjuvari, mala sanctorum, et dissimularem injuriam genlis
votumiiabenlcs bona nostra, si qua sint, vobis aptid nostrx, exspeclans si quis fortc ex oronibus volJs
Dcum el bomines prodesse sicut nobis. Doniiniim zelans legem Dei, Ecclcsix libertatem saliem affe-
vero regem sincere diligimus el ei et liberis suis per ctans, exiret posl me el venirct, ut non daremtis
omnia serviemus in Domino , fidelius obsequenles cornua peccatoribtts. Et ecce lu, quem credebam
quam II11qui ponunt pulvilluin sub orani cubito et inihi a Domino ctatum esse, ut mecum xdilicares,
cervical suhjiciunt omni capiti impinguantes illud evelleres, et plantnres, propinns mihi stimuhini in
oleo peccaloris. Et quidem sic esse dies Dominiqui rtiinnm, solatium in desolationem, prxdicans humi-
inslat declarabil. Vos interim nos vestri dilectores lialionem, imo dejectionem, anntinlians bonum, cum
ut consuevislis diligile, quia, Deo auclore.apud nos 0I undique sit perturbalio, in perniciem Ecclesix et
chariias vestri nec lepuit nec tepescet. Valete clericorum. Et cum deberesanimi vaeillanlis firmare
EPISTOLA CXXII, consianliam, sustinere mecum congressum ad tle-
fendendum patrimonium Crucilixi, ad reprimendos
AD NiGELLUM ELIENSEM EPISCOPUM ET RIC ARCIIIDIA-el
expugnandos hostes Ecclesix, inslillare aurihus
CONUM SUUM. meis, inspirare animo meo, ut obsecrarem inslnn-
THOMAS Dei gratia, etc. venerabili fratri NIGELLO, litis, arguerem arctius, el increparem durius. Quod
eidemgralia episcopo Eliensi, elRico archidiacono si me noii audirent, exclamare certe debueras contra
suo, salutem, et dirigere prudenler in futura pros- me : Exsurge, qiiareobdormis?Exeregladiumbeati
pecttim. Pctri, vindica sanguinem servorum Christi, quieffu-
Sacrorum canonum disciplina prxscribit, ut epi- sus est, injurias Ecclesix, qux in nobis et nostris
scopi excommunicatorum suorum nomina compro- fiunt tota die.
vincialibus denuntient, ne una ovis morbida gregem Exciditne a memoria tua, quantis sim affiictus
tidelium contaminarc possit. Nos aulem ex speciali injuriis, quibus contumeliis affectus, cum in persona
mandato domini papx comitem Hugoncui anaihc- mea coiitiaoninem auctorilatem, conlra omnemjuris
507 EPISTOL^: AD EPISCOPOS ET CLERICOS 50S
formom, iterum judicaretur Christus ante tribunal A i brando sacerdotibus et piincipibus ejtis. Quo con-
principis? Non revoco certc ad animum proprix fugietis a manibus nosiris, aut in quo est vobis
personx injuriam,etsi Ecclesix. Attende diligentius, fiducia? Quare recessistis, et obslilistis prxceptis
nltius in corde luo repone, qiiid ageretur unte exilum nostris? 0 quam inanes cogitationes isix, quani
meum, quid in exitu, quiclpostea, quid eliam agatur pessimx operaliones in conspectu Domiui! Yidel
singulis diebus in terra illa circa Dei Ecclesiam, et quidem, quoniam vanx sunt. Ipse enim irridebitsic
ejus ministros. Qua animi conslantia dissimulare cogilantem, sic operantein, prospiciens quod prope
poles tu, de quo sperabalur, quod esses redemplurus venial dies ejus, et jam in januis sit. Et dicelur :
lsrael, a serviiuie liberaturus Ecclesiam? Et nunc Ecce hotnines, qui non posuerunt Deum adjutorem
quia tanlo tempore lacuisli, doleo super le, fraler, suum, sed speraverunt in mutiiiudinediviiiarum sua-
filinii primogenite. Timeone succedal tibi, qui tollat rum, el prwvttluerttnlin vanitatibus suis. Sed fruslra
lua primogeuita, et auferat primogeniti beneJictio- hxc faciunt. Non reliiiquel Dominus Ecclesium
nem : quod absil a te! Verumlamen etsi hactenus suam, tleriim suum sirie defensore, sine ullione
niiiiium siluisli, resume vires, filicharissime. Clama, gravissima. Fundala esl enim supra firmam petram :
ne cesses, exalta vocem tuam conlra eos, immiite petra autem est ipse Christus, qui eam proprio san-
eis timorem, mitte conlriiionein, excute satisfactio- B I guine suo fundavil. Certe si non ista emendaverint,
nero, ne ira Dei descendal stiper eos, el tola gens non ferent ea impune, quoniam conculcaverunt
pereal, vel, quod absil! majores in genle. UUio Sancla sanctorum, domum Dei, sacerdotes ejus in-
enim divina jnm in junuis est. Hxc tibi scribo, non juriis afficiendo, verbisque probrosis. Hi sunt, qui-
ad confusionem luani, sed ad caulelam, ut fiilius bus ipse Dominusait: Dii eslis et filii Excelsi omnes;
aucloriiate Dei et nostra, de cxlero raleas et velis et alibi : Qui VPSodit me odit; qui vos spernit, me
oflicii tui necessilates forlius et validius exercere. spernil; qui tangit vos, tangit pupillam oculi mei.
JIoc unum in sunima scire le volo, per misericor- Revertantur ergo ad cor, abjiciant mala ista a se,
diam Dei non extorquebitur a nie"Ecclesix confusio. agant pcenitenliam cnni summa liumililate. AMo-
Proelerea gralias tibi ago, quod vel nunc visitasli qtiin verendum, quod absit! necitoveniat Dominus
ine, et solatio tuo confortasli. Quid plura?Unum nosler, addticens super eos et terram eoruin gla-
est,quod sine multa animi mei ainariiudinesusiiiiere dium relribulionis et ullionem gravissimam. Ecce
IIOIIvaleo. Fleo siquidem super dileclissimo domino reniet Dominus noster et non lardabit et salvabit
nostro rege. Timor enirn et tremor veneruiit super nos. Ipse equidem nunquam derelinquit speranles in
nie, et contexerunt me tenebrx, eo quod videam _ se. Propheta eniui dicil : Spera in Domino et fac
domino meo regi tribulationem et angusliam im- bonitatem el pasceris in divitiis ejus. Et alibi : Ex-
niinere. Nec mirum. ConiniovitcnimEcclesiam Dei, speciaDominum, et viriliterage; confortelurcor tuum
et conturbavit eam, ostendens clero suo dttra, et et susline Dominum; ciloque liberaberis de laqueis
potans eura vino erroris. Propterea dicit ei Domi- venanliumet a verbis asperis. El, ut cxlera omnia
nus : Ubi sunt nunc sapientes consiliarii tui, qui de- debito line concludam, quoniam ostendil nobis Do-
derunt libi consilium insipiens? Qui dicebant : Filius niinus, qux et quanla oporleat nos pati pro nomiiie
tapientium tu es, filius regttm antiquorum, quorum suo el pro defensione Ecclesix, necesse habeiniis,
consueludinesobservandwsunt in Anglia. Quas qui ores lu et tola Ecclesia libi commissa instaiiler pro
non observuverit,nonest amicus Cwsaris. Hoslis est nobis, ut quod noslris meritis non valemus, tua el
coronw. Heus judicio. Sed certe, quod magis est, sanclorum virorum inlercessione, qui in dictione
amicus est crucis Christi. Quoniam vx his qui con- lua sunt, sustinere valeamus, et ob id gratiain
dunl leges iniquas, et scripserunl injnstilias, ul op- sempiternam consequi mereamur. Valeelconfortare.
pritnerenl pauperes in judicio.et vim facerent causx Yaleat et lota Anglicana Ecclesia, et conforletur in
btimilium populi Dei; ut essent Ecclesiaeet vidtix Domino, ut et nos bene valeamus.
prxda eorum, et clericorum, aliorumque diriperent D j EPISTOLA CXXIV.
bona. Quid facient in die visilationis ct calumitalis
de longe venienlis? Ad cujus confiigienl auxilium, ADEUMDEM.
el ubi derelinquent glorias suas, ne incurventur sub THOMAS Caiiliiariensis archiepiscopus, RODEUTO
vinculo, el cadant cum interfectis ? Ubi sunl nunc Herefordiensiet ROGERIO Wigorniensi episcopis.
sjpienies ejus? Procedant, annunlieiit ei, et iiidicent Et ratio juris et fidei ac honestalis veslrx sin-
qujd cogiiaverit Dominus exercituum super Anglia. ceritas et sacrarttni juge exercitium litterarum nobis
Siulli facti sunt sapienles ejus, cmurciierunt prin- fncile persuadent, quod nullius turbiuis impeius
cipes ejus, deceperuiuAngIiam,augulum populorum. charilaiem vestram a fidc et obedientia sancix Ro-
Dominusimroiscuil in medio ejus spirilum verti- munx Ecclesix poierit scparare : ad quam cum ex
ginis. Errare fecerunl Angliam in opere suo, sicut inslilnlioiie Filii Dei, Ecclesiam in se petra solidis-
erral ebrius, vomens et Iremens. El non erit Anglix simafuiidnnlis,omuisniiimnleiieutur, arclioriqnideni
cpus, quod faciat caput ct caudam. Quia cometle- vinculo astrictus est ordo pontilicum, qui in conse-
i iint Jacob, el locum ejus desolaverunt. Et dixeruni: crnlione de observatione lt-gis divinx et sacrorum
Hivrtditute vostideamus sancluarium Dci, expro- canoiiuni, ct de obedicntiu maiidatorum sedis apo-
5nn S. TIIOM.E CANTUAR. ARCH1L.P. 000
siolicx, el eortiin a qtiibtis liiimiis consecralionis A i nobis conquererelur, sicul accepimus, captus eslcl
accipiunl, verbo et scripto specialiier profueniur. incarcerniiis. Super qua re fralernitati vesirx man-
S"edet nos Ecclesix Romanxpro coinprovincialibus clamus, qiialenus rei veritatem simul cum Wigor-
nostris non ainbigimus obligalos, cum illa utriusque nensi episcopo diligentius inquiratis et investigetis,
'•eslrum electionem procreaveril,etnoslrominislerio eamque nobis insinuare litleris vestris non differu-
consecrationem. Unde etiara vos personx noslrx lis. Damus eliam vobis in mandatis, alqtte in vi
magis oporlet esse obnoxios, nedum aposiolicxsedi, obedieiilix prxcipimus, qualenus a prxsenlium lil-
ctii fidem et obedientiam solus infidelis, aut hxre- lerarum suscepiione infra duos nienses, omni excu-
tirus, nut schismatlciis suhtrahil. De vestra itaque sutione et occasione remola, iier veniendi ad nos
fide el obedicnlia plenissimam fidncinm obtinentes, arripialis. Hnbeiims enini de magnis et arduis Ec-
fraiernitati vestrx lilleras npostolicns miiiiinus, ut clesix negoiiis tracture vobiscum, udquxexpcdienda
vobis el per vos aliis frnlribus vestris iunolescui, plurimum indigemus vcstra prxsenlia. De cxtero
quoniam dominus papa nobis viccs suas commisit in novcrit fraternitas vestra, quod nos damuuviimts
regno Anglorum. aique cassavimus scriptum illud, in quo hxretica:
Loquimur scientibus et docentibus legem, et quos illx pravitates conlinentur, ct in irritum duxiinus
iion credimus esse de numero eorum, qui tenentes " qux in eo scripla stint. Et prxsertim hxc : quod
hagem Dominum nescierunl : el non in fraudem uon liceat episcopo excommunicare, etc.
Scripturx, qux solvi nbii polesl, sed proprix saltitis EPISTOLA CXXVI.
quxrunt, ut impugnando fidemfidelcs videantur, et
ADGODEFRIDUM LANDAVIENSEM EPISCOPUM.
hubcantur jurisperiti, ciun perdenles se el alios
perdiderint jura, et putentur filii esse obedieiuix, TIIOMAS archiepiscopus Canluariensis, GODEFRIDO
cura qualicunque prxlexlu inobedieniiam suam po- Lanelvcnsi cpiscopo.
luerint colorare; sed frustra. Quia non csl sapienlia, Apostolicis sine contradiclione el mora parendum
non est consilium conlra Dominiim, qui jam testi- csi iusiiliitis, et cum omni celeritate et diligentia
monio patenlis operis ccepit revelure consilia cor- mederi convenit languoribus et periculis smimur/m.
dium, et parvulos suos jugiter consolatur, nec per- lnde est quod mandalum aposlolicum exsequenles
niillit eos lentari supra id quod possunt. Clamat fralernitali vestrx maudamus quatenus juxla prx-
terra adversus impios, et cceli revelabunl iuiquita- cepium domini papx redeatis ad Eeclesiam cui vos
tem eorum.s Consolamini itaque, consolamini, cli- prxfecilDoniinus, aut ipsam resignando curamejit.
lectissimi, dicit Dominus, quia iu proximo est, ipso cedatis allcri qui auctore Deo prxesse valeat el pro-
auctore, liberatio vestra. Et nisi fides vestrn dele- C Jesse. Alioquin Ecclesiam illam non sustinebiur.is
cerit, salus nobis in jauuis est, et jam prx foribus, uUerius pastore proprio viduari; sed ordinatioii
ccclcsiaruui vestrarum pulsat, ul admitiatur. Interira illius juxta quod in mandalis accepimus intcndcniLS.
vcbis in viiiuie obedientix aposlolica aucloriiate, Vnlete.
prxcipiendoinandamus, quatenus adhibiia celerilute EPISTOLA CXXVH
et diligenlia procurclis, ut fralres nostri et coepi- ADEUMDEM.
scopi conterminales veslri, Winloniensis ridelicet,, Veslra fralernilas ignorare non debet quod privi-
et Baihonieiisis, Saresberiensis, Cestrensis, Exonien- Icgium meretur amiltere, qui concessa sibi ubutitur
sis, Menevensis, vestra sedulilale cognoscant nobisi poiestale. Yos aulem, sicut accepimus, in alienis
Icgationis oflicium,siculex lilieris domini jiapx palel,, cpiscopalibus Ecclesiarum vacantitim alienas oves
esse commissum. Sed anteeus fratri noslro episcopo> solvere pra:sumilis et ligare, et petitione laicorum
Londoniensi curo litteris nostris a vobis eudem au- aul aliorum quibus sacrumcnlorum dispensalio uon
clorilale oslendi prxcipimus, ut ipse ens et com- iiicumbit ecclesias dediculiset exereetis nlia quoruin
provincialibus el Dunelmensi osiendat. Quia iti pe- iion accepistis ab aposiolica sede vcl malrc vestra
ricuhim vestrum, imo et uliorum omniiim verlitur, r» Caniuariensi Ecclesia polestalem. Quod lanto credi-
nisi hoc domiiii papx ct totius Ecticsia: negoiiuiii, bilius videtur qcianio cerlius constal vos sine speciali
fidclius et Jiligeuiiiis gerulur. mandalo Romani pontificis cludum quod minime
liccbat, quantum in vobis fuit, absolvisse excommu-
EPISTOLA CXXV. nicatos nostros non observalo tenore lilterarum do-
ADEUMDEM. niiiii papx. An hoc recte feceritis, vestra discretio
THOMAS Cuntuuriensis urchiepiscopus, ROBEUTO 3 providebit, quoniam oporlebit super his redderc
episcojio llerefordensi. rationem. Num persistenies in scelere el voluntuie
Pervenit ad autes nostras querimonia, quod ca- peccandi qui Ecclesiarum bona diripiunt et iis incu-
nonici de Brumfeld circumvenlione quadain et dolo 9 banl violenler, nec ipse Petrus coram Deo posset
facti sunl monaclii in monaslerio de Gloucestria : absolvere. Ne ergo cujuscunque insiinclu de cxtero
quodque possessioncs elbona Ecclesix hac occasione e similia prxsumn tis, prohibemus in virluie obedien.ix,
trnnslala sunl ad prxdiclum moiiasletiuin. Cano- in pcriculo dignilatis ct ordinis, ne ciiram puslora-
nicus etiam quidam ipsius Ecclesix, qui iter arri-- lein el episcopale officiumestra proprium episcopa-
puerat venrndi ad nos, ui supcr lam cuorini facto o luin ullcrius exorccaiis; seJ en sitis poleslaic coii-
661 EPlSTOLiE AD EPISCOPOS ET CLERICOS. 003
lenti, qnam vobis EcclcsiaJ conlulit in ordinalione: A . hoc nola religio , boc sapicnlia data desupcr, hoc
vestra. Hoc aulem vobis non interdicimus qui ad opus Ivonurn, quod in Herefordiensi Ecclesia oper.i-
preces coepiscoporum vestrorum quibus commu- tus es promeruerunt, ut dicatur tibi : < Amicc ,
nicare licuerit, vices eorum cum nccessitas exegerit asceude superius : super pauca fuisii hilclis, merito
in rebus licitis impleatis; sed vos ab eeclesiarum snpra multa constiiueris. i Non bomini rudi et
vacanlium et episcoporuni qui excommunicali sunt inexperto navigationis sicut ex huraililate seribis,
oflicio prxcipimus abslinere et curam pastoralem navira Pctri commisimus, veruin illi qui jamdiu
exercere quatenus facullas adfuerit in proprio cpi- exercitatus in flumine, amodo debel eaindem in alio
scopalu. gubernare. Luccrna accensa , quae quasi sub modio
EPISTOLA CXXVIII. abscondebatur, jam super candelabrum posita est,
ADLINCOLNIENSEM CLERUM ET POPULUM. iti Ionge laleque luceat in domo Domini. Cantua-
Yobis (Vide similem epistolam ad Cices- riensi Ecclesix, quae in regno Anglorum est sicut
trenses directam.) capul in corpore, Londoniensis familiarius adhxret
EPISTOLA CXXYIH*. prx cxteris, ad quam le Deo auctore transtulimus,
ADGILBERTUM HEREFORDIENSEU POSTEA LONDONIENSEM. ut e vicino matris lux Cauluariensis Ecclesix, cui
" debes omne quod potes, nobiscum
THOMAS Dei gralia Caiiluariensis Ecclesix bumilis possis onera
suslinere. Prxterea, ctun dominus papa libi specia-
minister, venerabili fralri G. eadem gratiaHerefor- liter curam animx domini nostri regis commiserit,
diensi episcopo, salulem. ubi le sedere magis decet quam in regia urbe, quo
Quam sit nobilis et famosa prx cxteris regni hujus crebrius
civitatibus civitas Londonix, nulli noslrum incogni- luis instruatur propter negolia publica veniens, frequenter
tttm esl; in qua videlicet obpublica regni negolia et Venire colloquiis et consiliis solideiur.
domini regis conversatio et procerum regni soleant ergo ne formides, quo virttis lua te vocat,
quo Dominus prxcipil, de ope nostra et auxilio ,
frequenliores esse conventus. Inde est,quod Ecclesia
quanta debelur amico et coadjulori, consolationem
Londoniensis suo jamdudum orbata pastore, lalem
percepturus. Credimus siquidem hanc esse mula-
sibi desiderat episcopum subrogari, qui civitalis tionem dexlerx
vitas Iitterarum Excelsi, eamque a divinx disposi-
ipsius excellenlix honesix merito, lionis fonie emanare, non moio ut Ecclesia Cantua-
scieulia , rerura quoque prudentia sxcularitim adae- riensis in negotiis suis fortius tanto nilaUir auxilio,
queiur. Magna itaque super boc deliberatione habita, verum etiam ut
imperfectum noslrum, quod in
convenerunt in hoc unanimis cleri postulatio, vo- _ multis videmus, lua beatitudine supplealur. Uiinam
Iimtas domini regis et nostra, ordinalio quoque C si fieri die Domiuico Londoniam ve-
uiilitatem posset, priori
apostolica, ut ob coramunem regni et
nisses, ut tuum adventum digno susciperemus ho-
Ecclesix necessitatem, ad Ecclesix Londoniensis
nore, ubi tunc prxsentes aderamus. Nuncautem,
regimeu transferri et in ea curam et solliciludinem
dcbeatis. in hoc quoniam negotia nostra illinc nos avufsere, archidia-
pasioralem gerere Suscepto igitur cono nostro vices noslras commisimus, adjuncio
domini papx mandato , ipsius vobis auclorilate iu- etiairi illi domino
Londoniensis Ec- Roffensi, [si prxsens adesse po-
iungimus, quatenus postulaiioni teril. Yaleat in Chrislo fraternitas tua, dilectissime
clesix, quae de vestra ad eam iranslatioue in prx-
fraler.
senlia dotr>iniregis et nostra unanimi totius cleri EPISTOLA CXXIX *.
assensu celebrala est, assensum prxbere nondiffera- ADEUMDEM.
tis, et ad ejus regimen lanto devolius et maturius THOMAS Dei graiia Cantuariensis Ecclesix minisier
accedatis, quanlo ipsa tanlx personae consilio et gu- humilis venerabili fralri GILBERTO eadem grat>a-
beruaiione dignoscilur indigere. Ad boc fraterniia-
Londoniensi episcopo magis in Chrisio gloriuri
lem vestram commonemus ailentius, ut ad quod tra-
hit vos obedientiae necessitas, vestrx quoque dile- _. quam in sxculo, amplius sperare in Domino quani-
D in mundi amplexibns.
ciionis contemplaiio affectuosius invitet, ut quem
Licel tibi jam diu el plura scribere debueriBnis-
nobis sincerae dileclionis conjungit affectus, loci
vicinia ad nostras el Ecclesiae Dei necessi- quoniam materia mulla esl, eligimus ad prxsen»
qttoqne dicendi compendium, ut inler lixc initia brevibus-
tates commodius valeat exhibere. Yalete.
tibi, quod sentimus, aperiamus. Nulla forsitan pio
EPISTOLA CXXIX.
nobis, vel pauca, sed aliqua tibi de le, et pro te ii»
ADGILBERTUM LONDONIENSEM. instanli mandare curamus, raducendo tibi ad memo-
T. Dei gralia Cantuariensis Ecclesix minister hu- riam, qua conscientia suslinueris, qua animi pa-
milis, venerabili fratri GILBERTO quondam Dei gratia lienlia dissimulaveris injoriam Deo illatam in nobis,
Herefordiensi, nunc vero eadem gralia Londoniensi nobis propler Deum, tibi eliam in nobis, dum tra-
episcopo, salutent. heretur iterum ante tribunal principis, cum iferuro
Noli graviter ferre, dileete in Domino frater, quod pararelnr Dominus Jesus crucifigi in nobis. An ut
tibi majus onus imposuimus, quod te ad majoris ec- tua, te et (oos servares illxsos ab onere confisca-
clesix curam vocavimus, confidenles id divina mise- lionis , ac incommoditate exsilii ? Certe non sic se
raiione sahibriter fuisse provisum. Hoc mores tui, Cbrislu» servare voluit, cum etiam animam snam
C05 S. THOMJE CANTUAR. ARCIHEP. 604
pro suis ponerel, quoruin ipse fraier el caro est, j>_Ul clareat, an ita sit, proponamus eas, el contirien-
nobis relinquens exemplum, ut et nos simililer fa- tiam earum in lucem proferaiims. Finis collatus
ciarnus. Non sic apostoli, qui non tiinuerunl fidem principio similitutlinem scorpionis conformat: illnd
Christi et nomen protestari coram principibus el blandiens ad nos ingreditur, ille pungcns nos atcrlie,
polestatibus sxeuli, in vilxsux discrimcn etcarnis. sileniium nobis imponere machiiiauir.
Hxc tibi dicimus de radice charitaiis, non de ran- Quid enim aliud est primo recognoscere debitam
»ore aliquo, ut vel sic revocetis ad animum, et de nobis subjectionem, et subjeclioni cobxrenlem obe-
conscienlix macnla, vilioque patientix, si tamen dieniiam promillere, deinde ne obedire debeas, ad
in ea vitiuin esse polesl, quam cCrtius, ut pace apiiellationem convolare? Nunquid apud me sunl,
ttia dixerimus, credimus debere dici de more lo- Est et non, dicit Aposlolus. Sed neque apud ajio-
qtiendi remissionem vel negligenliam, penes te con- sloli deberent esse discipulum. Necessario accepe-
fundaris commodius, de stistineniia no:i pariim runt discipuli a Domino poteslatem calcnndi super
exemplo damnosa, et apud Deum nc homines effe- serpenies et scorpiones. Habitat enim Ezecbiel et
cluosius repares famaetux inlegritalem,afleciuosius hodie cum scorpionibus. Et illnd vide quo sensu
pocnilendo de hujus patientix vitiose commisso. dixeris: Ad appellatiohis remedium confugimus.
Hujus rei gralia horturi le cupimus, ne gloriam B Christi sequelam le dicis: in hoc clicto secus inve-
mundi quasi stnntem aspicias, ne plns lihi, aul pro niris. Omnium enim malorum nostrorum efficax,
tc, autpro tuis tua diligas, qux revera non tua, sed imo efficacissimum remedium coramenclavit nobis
Chrisii pauperum esse debent, et sunt, ut ad verum Chrislus obedienliam, non solum verbo, sed evi-
venialur ; et sic te et tua, ea lua qux sic dicimus, deniissimo exemplo factus obcdiens Patri suo usque
perdas , ne blandiens prxsens prosperitas sui finero ad mortem. Et tu qua fronte appellas remedinm
tibi abscondnt, et ndversilas sine (ine succedal. Al- obedieniix impediroentum? Quod non remedium,
ternx enim sunt rerum vicissiiudines, facilisque de sed delrimentum reclius habet nominari. Sed et
successibus prosperis lapsus esl in contrarium. Ne qua fiducia hoc prxsumis? Sperasne tei habitiirum
Ixlilia icmporalis luctuin tibi xlernuro, et operiat defensorem ad non obediendum illum, qui vindi-
quem paril, et pariat quem operit. Ne mors longe a candi in omnem inobedientiam el oflicium accepit
te esse puletur, et prxoccupet improvidum, el vila, et prxceptum ? Male est hoc sperare de eo, et in
dum exspectatur, dcserat male conscium. Sicut ipsum graviter offendere. Poteranl te retardare ab
scriptum est : Cum dixerint, pax ei securitas, tunc hujusmodi prxsumptione, quas jam passus es,
snbilus veniel inleritus, tanquam in ulero liabentis , prima et secunda repulsio. Yiva quippe vox tua
et non effugient. Hxc nos libi scripsisse credas ad primum, el deinde litterx lux ad persuadendura
majorem caulelam , ut habita tecum ralione .prx- compositx expertx sunt quam firmiter stei, quam.
terilorum, prxsenlium, et futurorum, sic corrigas sit vicarius Petri, quem non precibus, non donis,
errala, ut de correplis gaudeas, et de gaudio tuo fra- nec coinminationibus, vel promissis movere po-
tcrna libi charitate congaudentes, fructum gaudii tuisli. Sed tertio atlentandus est, ut Domini sui
et nos consequamur seniiendo, et sentiamus conse- exemplo tertia atlenlatione triumphum reportet.
quendo. Yaleie. Porro ut nihil deesset gravaminis, defixisli ter-
EPISTOLA CXXX. minurn tux appellationi anni fere spalium. Ncc
ADEUMDEM.
iniserlus es noslri exsilii, vel laboris sanclx Eccle-
THOMAS Dei gratia Cantuariensis Ecclesix bumi-
sibi suo sairguine
lis minister GILBERTO eadem gratia episcopo Lon- six, sponsx Chrisli, quam ipse
hoc sic transire acquisivit. Et tithxc omittam, noir omitlenda ta-
doniensi, quod semel ileruin, per
bona temporalia, ut non amiltat xterna. men, providere debueras, cui le favere dicis, do-
mi'10nostro regi, qui, quandiu sic aget in nos, vet
MiranJtim et vehemenler stupendum, viruin pru-
reli- in Ecclesiam Christi, nec ad bella procedere, vel
clciiieiii, sacris lilteris eruditum, prxsertim
habilu adeo manifeste, nedi- D in pace degere sine animx sux periculo poterit. Ad
gionem prxferentem,
cam irrevcrenter, el limore Dei postposito, aversari reliqua transeamus. Quxdam comraeraoras turbala
esse in discessu et ex discessu noslro. Timeant lur-
veritatem, justitix resislere, et ad omne fas ne-
confundendum slalum sanclx Ecclesix, bationis hujus auclores et consiliarii, ne et ipsi
fasque ,
fundavit velle evertere. Ve- turbenlur. Magnis me laudibus extollis quasi de
quam ipse Altissimus, Et quidem sa-
riins est quae dicit: Porlw inferi non prwvalebun1 bono principio mex peregrinationis.
et discreti est
adversus eam. Non sani igilur capilis esse digno- pientis esl famam non negligere,
scilur qui inlenlat ei ruinam : homini similis mon- nulli magis de se quam sibi credere. De injuriis
insimulor, qnasi illalis domino noslro regi. Sed
tem magnum fune circumligaltim tentsiiti dejiceic.
Sed nunquid ira vel odio defervui, ut exacerbatus quia mtllam designas ex nomine, nec ego scio cui
verba in fratrera respondere debeam. Quia igitur superficie lenus
jaculari coropellar hujusmodi tenus in hac parte me excuso.
meiim, et collegam, et coepiscopum meum? Absil. accusor, superficie nullius
mihi archidiaconum Hoc lamen inlerim accipe responsum: Quia
Sed de lilleris luis, quas per suin.
lalia enim mihi conscius sum, nec propterea justificalus
tuum deslinandas accepi, collegi. Neque
de ypinis uvas, aut ficus de tribulis coUigere potui. De comminatorio minaris, quod nos in eum «oni-
605 EPiSTOLJE AD EPISCOPOS ET CLERICOS. CCS
nii.simus.Quis pater videt filiuin aberrare, el la- A i deo : quod regni reclanialionem non audivimus, sed
cel? Quis virga non perculit, ne gladium incurrat?? polius acclamulionem. Dissuasio vero genitricis do-
Desperat pater de filio, quem comminatione noni mini nostri, si qua fuit, usque ad publicum non pro-
corripil vel flagello. Absil autem ut lecum senlia- diit. Potuit autem fieri aliquas ecclesiasticas perso-
mus dominum nostrum regem, impalientem cor-• nas ad eamdem promotionem, ul solet, aspiranies
reptionis, ad exterminaiionem aposlasix Iapsurum.. suspirasse, cum se senlirent ab ea, quam concepe-
Non enim Patris cceleslis plantalio eradicabitur. rant, spe decidere : qui el hodie fortassis, in ullio-
Navem concutit sxvissima tempeslas. Clavumi ncm sui casus, prxsentis dissensionis auctores sunt
leneo, et ad somnum me vocas. Congeris et statuisi et consiliarii. Sed vw illt, per quem scandalum lenit.
ante oculos nostros beneficinnobis a domino noslro> rrxtaxatis vero obstaculis, et aliis, si qua fueruiu,
rege collata, el de exili me commemoras ad summai divina prxvaluit dispensatio, ut esl hodie cernere.
provcclum. Ut autem hisaliquantisper respondeam,, Exigor itaque ab ea, qux ipse est, justitia nulli om-
iu iusipientia mea tamen, de quam exili putas ! Sii niiio eum poslponere, qui me statuit in gradu isio
lemptis, quo me in ministerio suo prxstituil, respi- sua miseratione.
cias, archidiaconatus Cantuarix, prxpositura Be- Hlud etiam quod ad juslificandum dominum regein
verlaci, plurimx ecclesiaa, prxbendae lionnullx,, B 1 yideris proposuisse, judicavi non prxiercunJum le-
ulia etiam non pauca, qux nominis mei eranl pos-• viter, vel absque discttssione. Et utinam a justitia
sessio tunc lemporis, adeo tenuein, ut dicis, quan-• non dissentiret, et nostra adversus eum minusjusia
luni ad ea quoemundi sunt, contradicunt me fuisse.. appareret querela! Dicis ipsitm ad satisfaciendum
<Juod si ad &eneris njei radicein et progenitores> semper fuisse paratum. Hoc le conlidenter dicerc,
ineos intenderis, cives quidem fuerunt Londonien- hoc le asseris prxdicare. Susline igitur paulisper,
ses, in medio concivium suorum habiiantes sines el ad inlerrognla responde. Ulud quod dicis « para-
querela, necomiiino inlimi. Sed ut aliquando, mundii tum ad salisfaciendum, quo sensu inlelligis? Illos,
tenebris semotis, judicemur a lumine verilatis, , quorum se Deusdicit palrcm et judicem, orpbanos,
quid gloriosius, nasci de mediocribus vel etiam in- pupillos, viduas , innocentes , et omnino qux nos
(imis, an dc mundi magnatibus et houoratis, cumi movetcontroversix ignnros, vides proscribi, el laces,
dicat Apostolus : Inhonesliora membra corporis no-• clcricos exleiminari, et non reclamas; alios bonis
stri abundantiori circumdamushonore? suis spoliari et contumeliis aflici, et non coniradicis;
Stemmata qtiid faciunl? servientes meos in vincula conjici et teneri, et obmu-
ail genlilis poela. Qttid habet dicere Chrislianns,, lescis; matris lux Canluariensis Ecclcsix bona
^l
episcopus, liiteralus et religiosus? Sed fortassis dei diripi, et non resislis; me patrem tuum gladios
cxiguitalis niex memoria notain confusionis mihii cervici mex jam jam imminenles vix evasissc, et non
objicere voluisti. Confundere vero patrem, qiiantuin doles. Sed quod deterius est, cum persecutoribus
cedat in realum, ipse videris ex prxcepto, quod dei meis, et in me Dei et Ecclesix ipsius, et hoc non iu
honorando palre accepisli. occulto, slare non erubescis. Estne hoc salisfacere,
Pro gratia vero regis nobis commendanda, com- perpetrala mala non corrigere, et malis deleriora de
memoralione beneficiorum ejus non multuin fuit diein diem adjicere ?Sed fortassisillud ih contrarium
laborandum. Teslem enira Deum invoco, nihil subi intelligis, ut satisfacere sil volunlati impiorum deser-
sole me graliae ipsius el saluti prxponere : tantum yire,secundumi\lud: Inebriabotagittasmeastanguine,
salva sint qux Dei sunt et sanclae Ecclesix. Non Scd dicis mihi : Pater mi, de quibus me calum-
enim aliler polerit feliciter regnare vel secure. niaris, absolvome paucis. Tunicwmewtimeo. Verura
Esto, quia ita est, mullo sunt plura, et etiam am- est, fili mi, el nimis verum quod respondes. F.t idco
pliora, quam lua explicet oratio, beneficia ejus erga gladium non habcs. Quod enim scribis ipsnm para-
me. Debuinepro his omnibus, vel eliam si centum- lum slare judicio regni sui, quasi condigna satisfa-
plicarenlur, Ecclesix Dei libertatem exponere ? D j clio sit hxc; quis est in terra, vel ctiam in ccelo,
Quanio minus pro famx mex, qux sxpius a vero qui de divina dispositione prxsumat judicare? Hu-
deviaral, conservatione. Si minus in aliis egi, in mniiajudicanlur, divinapenilusinconcussa relinquun-
hoc nec libi nec alii parco, nec angelo, si descen- lur. Quanlo melius, frater nii, illi salubrius, libi se-
derit de ccelo, sed statim, ut audiero lalia commo- curius intimarcs ei, et persuadere modis omnibus
nenlem, audiet ex me: Vade retro, Salana, non elaborares voluntalem Dei de conservanda pace Ec-
sapis quw Dei sunt. Apsit a rae isla dementia. Aver- clesix sux, de non appeiendis his, qux concessa non
tat a me Deus dementiam islam, ul aliqualenus; sunt ejus administrationi, de honorandis sacerdoti-
persuadear aliquibus tergiversalionibus inire com- bus Dci : nec qui sint allendat, sed cnjus servi sint.
siierciurade Chrisli corpore, unde ego Judaeven- ln Saresberiensem episcopum, el Joannem c!e
ditori, ct Dominus meus Judxis assirailelur empto- Oxeneford, nou decnuum, ut dicis, sed decanntus
ribus Christi. invasorem, me prxjudicio abusum caluinniaris. St-d
De promoiione vero mea, quam scribis factami meminisse debuisli quxJam manifesta prxccdere ad
matre domini regis dissuadente, regno reclamanlc,, judicium. El motum te dicis. Quiclni?
Ec.r.lesia,quoad licuit, suspirante, hoc libi respon- Luccalegon trepidat, paries cum proiimus ardet.
607 S. TIIOM;£ CANTUAR. ARCHIEP. 6C3
El uiinnm bene morcaris ab eo , in quo non bene A EPISTOLA CXXXI.
fecisti! Sciat ergo et inlelligal, le intimante, domi-
ADEUMDEM GILBERTUM ET ALIOS EPISCOPOS ANGLI.E.
nus meus, quia qui dominatur in regno hominnm,
sed et angelorum, duas sub se polestales ordinarit: THOMAS Cantuariensis archiepiscopus, GILBERTO
principes et sacerdoies. Unam lerrenam, alteram Londoniensi, et omnibus episcopis Anglix.
spirilualem ; unam ministranlem, alieram prxemi- Mittimus vobis litteras domini papx, quibus prx-
nenlem ; unam cui potenlinm concessit, alleram eui
cipit sub anathematis inlerminalione, ut clericis
rererenliam exhiberi rolnit. Qui rero his rel illis de nostris universa cum iniegritate reddantur, qux eis
suo jure sublrahil, Dei ordinalioni resislit. Non in- ablala sunt, cuicunque commissa sint ex mandato
digneiur itaque dominns nosler deferrc illis, quibus regis. Inde est quod nos sub eadem interminatione
summtis omnium deferre non dcdignalur, deos ap- vobis aposlolica auctoritate
in sacris litleris. Sic enim dicit: prxcipiendo manda-
pcllans eos sxpius mus, quatenus infra duos menses post harum su-
Ego dixi : Dii estis, elc. Et : Conslilui le Deum Pha-
sceptionem quidquid exinde recepistis, nobis resli-
raonh. Et : Diis non detrahes, id est saccrdotibus. tui facialis , ne vobis juxta quod domitius papa
Et de eo qui jttraturus erat, loquens per Moysen, ait: n" comniinalur, ereniat. Prxcipimus elium, ut pnro-
Applica illunt ad deos, id est ad sacerdotes. Nec prx- chianos vestros, qui eorum reditus aut bona abslu-
siimat dominus nosler judices suos relle judicare. lerunt vel receperunt, ad reslittilionem eorum si-
Teirenisenimpoiestalibusnon suntcommissxclares
mililer compellatis.
rcgni ccelorum, sed sacerdotio. Inde scripium est:
Labia sacerdolis cuslodienl scientiam, et tegem re- EPJSTOLA CXXXH.
quirent ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum ADEUMDEM.
«/.Paulus eliam dicit : Nonneangetos judicabimus?
Quanto magis homines? TIIOMAS Canluariensis archiepiscoptis, GILBERTO
, Illud eiiam, le suggcrenle, commemorctiir domino Londoniensi episcopo.
'noslro, dignum memoria el imitalione, quod in ec- Meminimus nos juxla conslilulionem sanclorum
clesiastica Historia legitur de Constantino impera- Pairum vobis denunliasse, quos propter injurias
tore,cui, cunioblalx fuissent scripto actiones conlra sanclx Romanx Ecclesix, et Cantuariensi, et aliis
episcopos, accusationis quidem Iibellos accepil, ct ecclesiis in regno Anglix illalas excommunicavimus,
nccusalores conrocans, in eorum cpnspectu eosdem el in virtute obedienlix prxcepisse, tit eos tanquam
incendil, dicens : Vos dii eslis a vero Deo consliluti, r, excommunicatos per episcopalum vestrum faceretis
ite et inter vos causas veslras disponite. Quia dignum cvitari, et hoc ipsum deniinliarelis frairibus et
tton est, ut nos homincs judicemus deos. 0 magnum coepiscopis veslris. Quod si injunclum obedientix
imperaiorem ! 0 discrete regnantem in lerra! Qux munus ad honorem Dei el Ecclesix Romanx, et
uliena sunl non usurpantem, el regnum xternum in utililalem Ecclesiarum.et salulem veslram, ul fieri
ctclo promerenlem. Stndeal ilaque dominus rex lan- oporluit, fideliler implevisiis, charilati veslrae con-
lum, tam discretum, lam felicem imilari principem, gratulamur in Domino. Sin autem, dolemus quidem,
cujus el memoria laudabilis frequenlalur in tcrris, non lam pro lxsione noslra, quam pro domini papx,
et vita perpetua ac gloriosa habetur in ccelis. Alio- et sedis apostolicx injuria, et vestra : quod ad ho-
quin limeat, qtiod in Dculeronomio Dominus minalus; norem suum et nobis salubriter Deus averlat in-
est dicens : Homo quicunque (ecerit in superbia utf commodum. Licet enim plerisque remissa videaiur
non exaudiat sacerdotcm aul judicem, morielur. AdI manus et lenta indignatio summi pontificis, certe
lioc cnim vocalus esl, et in hoc ipsum lemporalisi lamen efficax est et gravis, et exigentibus meritis
regni pax el magnificcniia, de qua nos commones, insanabile vulims interdum infligere consuevit. Non
minislralur ei de ccelo. Alioquin non salvalur rex est enim sub sole, qui cle manu ejus possil eruere.
per inultani virtulem suam, nec si subdanlur ei re-- D ; Solus infidelis, aut qui eum errore superal hxreli-
gna, et inclinentur nationes. cus, aut schismaticus apostolicis oblrectat obedire
Sed hxc hactenus. Quosctinque autem prxtaxata- mandatis. Scienti legem loquiniur, et qui publice
rum habuisli conscriplores lilterarum, quod tibii docet obedientiam omnibus victimis prxferendam,
resj)onsum est, noverint sibi esse responsttm. De: ut non oporteat sapienlem moveri, el prxserlim in
raeiero, fralres, vos commoncfacio, rogo et obsecro,, rcligione nuiritum, et religionis exercitationibus
ul vos non separent schismala, nec obnubilent si- tritum, qux affectiones virtulum, aut virlutes affe-
miiUales, sed sit vobis in Domino cor nnum et animai clionum obedienliam comitentur. Moliri potesl quis
nna. Et audiamus illum qui dicit : Pro juslitia ago- fraudem conlra animam suam, sed verbuni Dei ve-
tiizure pro anima tua, et usque ad morlem certa proJ rilaLe, qiiam substantialiler habel, defraudari non
jusiitia. Et Deus expugnabit pro le inimicos tuos. Nonl polest, dicens : Vw illis, qul justificanl impium, et
oblivisc.imur illum dislriclttm judiccm, ante cujuss dicunt bonum malum, et ponunt lenebras lucem. Et
tribunal conslitulos sola nos reritas judicabit, amoto) nunc quidem dicil illis Vw; sed in brevi Vm acer-
limoTe et fiducia omnis lerrcnx potesinlis. Yaleatt bissimum inferet : potentes quidem polenter pu-
,in Dominosanclitas veslra. niens, et judicium dttrissimum exercens in eos, qiri
fcPlSTOL/E AD EPISCOPOSET CLERICOS. tjjjt
6o<)
inutiliter prxsunt, et impio impietatem annuniiare A \ nam, qui reslra doctnna erudiendus et exemplis
Tunc autem qui fideliier obedierinl, informandus erat ad ritam.
deirectant.
atlvcrsus
liiiimphaniesfeliciler coronabit, et interim EPISTOLACXXXIV.
coiisolalnr. ADEUJIDKM.
injuslitiam dccerlanles multiplicilcr
Rogamus igitur el obsecramus in DoininoJesu, THOMAS Dei gratia Caniuariensis archiepisoopus,
ut, quoniammala adversus Ecclesiammuliiplicanlur et apostolicx sedis legattts, GILEF.RTO Londoniensi
in lena, et culpis nostris exigentibtis nimis inva- episcopo, utinam rero fralri, deelinare a malo, et
liienint, cxsurgatis in adjulorium Ecelesix Dei, et facere bonum.
in
gladium verbi, qui vobis credilus est, exeratis Vestra debuerat meminisse prudenlia, quanta vos
virlute Spiritus sancli ad vindiciani mulorum et affectione mater veslra Canlunriensis Ecclesia sem-
boiiorum solatium, ne eum sine causa portelis et per clilexerit, quanta diligcntia sedis aposlolicx
vos. Quos aiiteni segniores vel tepidiores videriiis graiinm vobis conciliare siuduerit, honori vcstro
ad jusliliam faciendam, erigatis e.l animelis, vobiset ulililali, tanquam saluti proprix, semper invi-
que diettim intelligatis a Chrisio in articulo passio- gilans;vos autem accepla facultate nocendi, att-
nis sux, qiioniam ab impiis itt-rum cruciligilur : Et T, rersus utramque calcaneum erexistis, et eis lan-
tu aliquando comcrsus confnma fralres luos. Yos L qunm clarus in oculo, et sngitta in lalere tanlo
atitem nos aJ liberalionem Ecclesix babebiiis ai.u- pcrniciosius noctiislis, quanlo minus cavebatur im-
tores et prxvios, et in bis, qtsx ad btmoremDei pietas religionis tecta velamine, et perfidia pro-
periinere noverimus, in iiullo deerimiis vobis, qua- fessionem fiJei fallacitts et fraudulentius impu-
tenus nobis vires divina clementia ministrabit. Sed
gnabal. Vos sxpe commonuimus, ct ulinam ad
ei dominus papa clebitam opem libenter impendct, salubrioris verba consilii cl exhortationis :ion intu-
et nobis jam, ut iniquitati possimus eflicaciusob- mtiisset, aul obdiirnissetcor vestrum. Scripsit vobis
\iare, vices suas commisit in regno Anglix, sicut siiiiimuspontifex.utpaci reformandx interEcclesiam
ex litteris ejus, quas vobis transmittimus, polestis et regemdiligentiam impenderetis;sed, sicut publice
advertere. Mandamusilaqtte fraierniinlt resirx, et notum est, per vos advcrsus Ecclesiam vehementior
in vititite obedienlix, et in periculo ordinis restri, estexcitala lurbatio. Et qnidem mulia et
aucloritate eas magna ad
apostolica prxcipimus, quatenus condeinnalionis reslrx judicium prxcesserunt,
fratribus et coniprovincialibus vestris episcopis, nisi sedes apostolica frntcrnitatem vesiram in multa
el Dunelmensi cpiscopo ostendalis adhibita celeri- inansuetudine supporlasset. Nos auiem, licet
gra-
lale et cliligentia, et easdem postinodiim nobis re-' vissime Ixsi, moliinina vestra contra Ecclesiam
Q et
slilui facialis. Prxdicta eadem auctorilale, et sub ea- nos, quandiu licttit, dissimulavimus,ut cunctis re*
dem iiiierminationc jubemus, ul horuni poiiitoribus,' ctum sapientibiis et habentibus zelum
domini dignoscunlur, ' legis, exces-
qtti papx negotium gercre sisse modum videatur palienlia nostra. Sed quia
debiium exhibealis bonorem, et eortim sic "
provi- novissima vesira
semper inventa sunt deleriora
deatis indemnitati, sicut honori vestro vultis esse
prioribus, et ulterius dissimtilare non licuit, vos
prospecluiu. ex jtiSlis et manifestis causis anathematis senteniia
EPISTOLACXXXIII. percellenles, a corpore Christi, quod esl Ecclcsia,
ADEbKDSX. donec condignc sutisfaciatis, lanquam membruiu
pulredinis resecavimus. Prxcipimus ergo in virtute
THOMAS Dei gratia Cantuariensis archiepiscopus,' in periculo salutis, dignitalis etordinis.
obedienlix,
et aposlolicx sedis legaius, ulinnm vero fratri, GIL-
deelinare n et quatenus prout Ecclesix forma prxscribil, ab omni
BERTO Londouiensi eniscopo, malo, vos communionefideliumabstinealis, ne vestra par-
fncere bonum. Doininicumgregem enntamiiiet ad ruinam,
Excessus vestros, dum licuit, supporlavimus : et tieipatio
uiinam mansueludo patientix noslrx, qux nobis > qui veslra doctrina erudiendus et exemplis infor-
*' luandus erat ad vilaui.
ultra lnodum damnosa exsiiiit, in lolius Ecclesix ^
licrniciem non redundet! Sed, quia paiieniia nosira, EPISTOLA CXXXV.
semper abusi estis, et neque dominum papam, nc- Ai)EUMDEM.
(jnc nos in verbo salulis vestrx vnlmstis audire, sed1 THOMAS Dei gratia Cantuariensis archiepiscopus,
obduralio veslra in deteiiora semper cxerevit, noss et aposlolicse seclis legaius, GILBERTO Loiidouiensi
urgente necessitate ollicii et raiione juris persua- episcopo, iilinam vero fralri, resipiscere a malo, et
dente, ex juslis et manifestis causis, anathemaiiss Deo poiiusqiitiinhominibut obedire.
senteniia percellenies vos excommunicavimus, et;t Licet studia vestra, qiiibusex proposiloperniciem
a corpore Cbrisli, quod est Ecelesia, donec condigtie e Eccleslx et nostram pro viribus hnclenus procu-
satisfaciatis, ampulavimus. Prxcipimus ergo in vir- rustis, lideliiimcommunionem demeruerint, et sa-
tute obedieniis, et in periculo salutis, dignitatis etit . Iutationis alloquium, nos lamen, qux ad salutem
ordinis,quatentisproui ecclesix forma prxscribit, abb veslram quam Deoteste cupimus, indubiianler cre->
omni communione fidelinm abslineatis, ne vestraa diinus pertinere, vobis pro debito officii nostri sol*
participaiio gregem Dominicumconlamiiiet ad rui- i- licita charitate proponimus, reducenles ad aniniuiil i
PATUOL. CXC. 20
«Vi S. THOM/ECANTUAR.ARCIHEP. Gli
•qnod qui terram Austri inhabilant, cnm panibus A pitulis cominunicelis, et ab eis inspectas nobis re-
ctiam fugienli moneiitur occurrcre. Et quod Chri- mitlere non differatis: portitori eiiam harum pro-
stus, qui pastor ct forma j>aslorumesl, non justos spicientes, sicut vobis et ordini vestro cupitis esse
venit, sed peccaiorcs per pcenitenliam reformare, prospeclum. Qux nisi fideliter adimpleverilis, vobis
qnam sicut ille nunquam rcprobat veram, sic semper perpelux damnalionis scnlciiliam noveritis irrefra-
aspernatur et damnnt fictain, utramque examinans gabiliter imminere.
ex contritione cordis, et convincens ab operibus Eodemmodo Saresberiensi.
suis. Nam arbor cx fructu cognoscitur, et opera EPISTOLACXXXVIL
cujusque teslimonium perhibcnt de co. Sictit ergo ADCLERUM LONDONIENSEJI.
jnobedientiani reslram et contumaciam, til cxiera
THOMAS Dei gralia Canluariensis archicpiscopiis,
parcentes inierim laccamus, ulieiius prxicrirc non
et apostolicx sedis legaius, decano, arebidiacono,
potuimus ncc dcbiiimus impiinilam, sic conrersio-
ricm vestram et condignos obedienlix fructiis cha- et clero Londouiensi, saltitem, et a commuuione
ritate promplissimn acceplabiraus, omnium qux excommunicalorumfidelker abstinere.
conlra nos commisisiis, amplius non rccordaluri, Vestram lalere non clebetprudentiam, quod fere
si de pcenitcntix sincerilale et condigna suiisfactione B totus Laiinus orbis agnovit, qunm inique, sunipta
consliterit. Ad qttam vos affeclione paterna rero- ojiportunitateex causn schismatis generalis, Gilber-
canies, inotiemusei cxhortamur in Domino, ut polus Londoniensis episcopus, frater nosier, iilinam
naiis cor super rias veslras, cl opera digna episcopo verus, in causa Ecclesix versatus sit, et pacem ejus
de cxtero faciatis, ne nos in cxsecutione vinditix siuduerit pcrturbarc. Siipporlavimus enim eiim in
proconlnmacia compeHamiirad uiteriora proceden:. niulta patientia haclentis, qua ille semper abulens,
Ad hxc robis in ririute obedientix, in perictilo grn- jugis inobedientix crimen mnltiplicans excessibus
dus et ordinis prxcipicndo mandamus, qtialenus iucorrigibilitcr citmulavil. Nos igilur, cui dissimu-
viobis sine tlilalioiicreiuitlatis liileras domini papaj lare non licuit, ctim urgenle necessitate oflicii, et
supcr legatione nostra, quas robis misiniiis,per vos ratione juris persuaJente, publice excommunicavi-
fralribus el coepiscojiisnosiris communicanilas. Et mus, et vobis prxcipimus iu virttile obedientix, et
si eas, ul oporluit, comnitinicastis, benc fecisiis. in pcriculo ordinis et suluiis, ut cominunione ejus,
Sin autem, procul dubio noveritis, quoniam et illa- sicut Christi fidcles decet, prorsus abslinealis. Simi-
rum suppressio distiictius reqtiirelur a nobis. Cor liter cos sub eadem inlermiiialionc prxcipimus evi-
poeniiens vobis divina misericordia largiatur. Si ^ lari,quorum nominn inferitis scripta sunt. Simili
resipueritis, cl ad saiisfactionein festinavenlis, par- qtioqite senientia, Deo auclore, eos qtii a nobis so-
cat vobis Dcus, et celerius converlat. lemniter citati sunt, nisi interim saiisfecerint, con-
demnabimus in die Ascensionis Domini, scilicet
EPISTOLACXXXVl. Gaufredum Canluariensem archidiaconum, et Ro-
ADE.SDEM. bertum vicarittm ejus, Ricardum de Ivelcestre, Ri-
TnoMAsDei gratia Caiituariensis urcliicpiscopns,ct cardttmde Luci, WillelmtimGiffard,Adamde Cbere,
aposlolicx sedis Watus, venerabiliviro GILBERTO Lon- et eos qui ope rel consiliodomini regis, vel inan-
doniensiepiscopo,coram facie sua fideliteraiubulare. dato, vel propria lemeiitate, noslra vel clericoruin
Calamitatesmalris veslrx S. Cantuariensis Eccle- nosirorum bona occupaveruni, et eos qui ope vel
six tauto plciiiiis agnovislis,quanto eas ab iuifio consilio domini regis aiiimum adversus Iibertalem
vicinius et planius inspexisiis, corpore prxscns, uti- Ecclesix, et innocentiumproscriptionero,e.t depopu-
nam non animo. Exspeclavinius loio jam fere sex lationem instigassc uosciintur, et qui nuntios do-
annorum curriculo pccnitentiam douiini regis, sed mini papx et nostros, ne prosequantiir Ecclesix
ille, quod sine dolore nou loquimur, adeo misericor- necessitates, impeditint. Non Uirbeiur cor vestrum,
dia Deiet sacrx Romanx Ecclesix paiientia seinper neqtie forniidet,in his, quia et contra tergiversatio-
abusus est, ut novissima ejus fierenl in dies dele- ncs malignanilumet appellationum subterfugia, Deo
riora prioribus. Ne ergo ex niniia dissimulationelam propilio, sedis aposiolicx miinimine tuli sumus.
illius, qiiam pereuniis Ecclesix sanguis in districto Hxc sunt iiomina excommunicatorum: Jocelinus
examine requiralur a nobis, vobis prxeunte aucio- Saresberiensis cpiscopus, comes Hugo, Radulphus
ritate domini papx.in viiiuteobeJieniix, in periculo de Broc, Thonias lilius Bernardi, Robertus clerictis
ordinis, honoris et benelicii praecipieudomandamtis, cle Broc, Hugo de S. Cluro, Letardus clericus cle
quatenus infra quindecim dies a susceptioneprxsen- Norflece,Nigellus de Saeea-Villa, Ricardus frater
tium per loium episcopalumvesirum, omnia divina, Willclmi de Haslinga, qui ecclesiam nostrum cle
prxter baptisma parvulorum et poenitenliasmoiiem? Manechetiam occupavit. Yalete.
tium, probibeatis officia celebrari, et ab umuibus EPISTOLACXXXVIII.
subdilis restris intcrdicii senienliani; quanlum in ADSTLPIIiNUM MELDENSEM EPISCOPUM.
vobis est, faciatis iuviolabiliterobservari. El ut lit- TIIOMAS CanUiaiiensis artiiiepiscoptts, Meldensi
lcras douiini papx, quas vobis niillinuis, fralribus ; icpiscopo.
et coepiscopisvesiiis, et vacaniiuni ccticsiurum ca- - Merito di.verim c-timprophcta : Vw mihi, ytiu
615 EPISTOLvE AD EPISCOPOSET CLERICOS. GU
tacui! Quia vulneris mei et doloris non revelavi j_ j ecclesiasticx libertalis nullamadmitlat pacem, neque
molestiam illi, qni prx cxteris mihi et coexsulibus nos compellat a daronorum repctitione desJstere,
meis, Cbristi proscriptis, in regno Francorum con- neque tritam fidelilatis exemplo nostro faciat nrjlari
snevit adhibere medicinam, et necessarix consola- formam. Nam qtiod semel oblinuerii, prxserlim an-
lionis fomenta. Sed tanti silentii culpam probabilis ctoritale Ecclesix Romanx, sibi et liberis suis
error excusat, quia vester ab amicis reditus exspe- volet esse perpctuum. Ad hxc latores prxsentium
ctabaiur, et sperabalur in dies. Nutu vero divino magistrum Godefrfdum, et magistrum Walterum,
crediderim accidisse, ut vos lam diu morari tum nunlios venerabilisfralris nostri Trundenensisarchi-
causx necessitas, tum sanctx Ecclesix Romanx episcopi, ea, si placet, benignitatefoveieet recipiie,
voluntas compulerit, ut ex longa conversaiione et quas nos et nostros vestra charitas recipere coiisue-
familiarilate conlracta virtus veslra clarius eluce- vit. Yaleat semper sanctilas vestra, et has nienlis
scat, etde cxteropossit egenis.quorum primusego, angustias et domino Ostiensi et domino Hyacintho
efficacius opitulari apud aposlolicam majestatem. Et communicare dignetur.
jam quidemmisera Ecclesia Anglicanaexperla est in EPISTOLA CXXXIX.
niultis necessilatibus pietatis vestrx subsidium, et
AI>EUMDEM.
unde vobis gralias agit, quotquot redeunt, vos eam B *
solliciludinem gerere perhibenl in negoliis noslris, THOMAS Canluariensis archiepiscopus STEPHANO
quam exerceretis in propriis, aul forte ampliorem. Meldensi episcopo, salutem, et modicum id quod
Quocirca liducialius ad vos, quanta posstint dcvo- devotio potest exsulis et proscripti.
tione, parvuli Christi confugiunt, et sancta Cantua- Dilectioni vestrx super consolalione, quam nobis
riensis Ecclesiaprovolvitur pedibus vestris, ut inter- et nostris semper exhibuistis, non suflicimusreddere
cessionura veslrarum suffragio ipsam et omnes gratiarum debitas actiones. Reddet auiem, qui po-
cor.terminas ejtis eripialis a laqueo mortis, quam test, pro cujus honore perseculionem paiimur,
sub honestx pacis velamine persecutor noster in- Christus. Et nos, si quid unquam potuerimus, ad
teniat. Eo enim perductusestad insiantiam domini vestrum et vestrorum, ut justissimum est, prompti
Graliani, ul quod anuo prxterito respuerat, pro sumus obsequium. Poierimus autem, propiliante
nmoreet prece domini papx nunc admiitat, bono- Deo, qui Ecclesix sux jusiiiiam semper illusirat, et
rem Dei scilicet salvum fore. Sed incontinenli adje- nunc, sicut a venerabili Palre doniino Senonensi, et
cit: Salvis dignitatibus suis. Quarum nomine Jain- magistro Petro Carnoiensi archidiacono poiestis
natas pridem, et perpetuo damnandas disponit con- Q ( andire, maliliam et duritiam regis Anglix manifes-
suetudincs obtinere. Ea enim meiis est mihi princi- tissime denudavit: filio gratix Gratiano secundum
pis9 ut lunc demum vigeat honor Dei, si dignitati- fidem suam, et in ea sinceritate, qux causam tra-
bus, quas vindicat non refragetur. Alioquin illx ctavit Ecclesix, respondeat Deus. Quia apud eum
praejudicenl.Graiianusautem intulit, quod ille salva acceptio personarum vel munerum nihilpotuit, sed
libertale Ecclesix regni libertulibus poliutur, sed ud fideliter et prudenler ad honorem Dei et Ecdesix
noineiilibenais Ecclesix, quod ante sibi in exaclis Romanx usquequaque versaius est. Agite ei, si
conditionibus fuerat iiiaudilum, pius rex Francix placet, graiias, et merita partium ab ipse diligenler
vehemenlcr excanduit, et nomen hoc vix potuil audite. Nuntios nostros ad clementiam serenitatis
susiinere. Jactilant sui resliiulioiiero ablalormn vestrx dirigimus, quos si placet in causa Cbristi
nullam Ecclesix faciendaro, eo quod antecessores audite ut nos ipsos, et date operam ut dominus
sui, ut menliuniur, nihil unquam restiluerunt ar- papa miseriam noslram ad gloriam Dei el.honorem
chiepiscopis el episcopis, quos ex pari causa sxpe- suumcelerius consoletur. Oramus instanter, quale-
mimero fugaverunt. Etcerte eoconstantius petenda nus potest devotio miseri peccaloris, ut Deus pro-
esl, et petetur a nobis, quia malorum exempla sperum (acial iier vesirum . et felices vobis ad op-
citius iuvalescunt, el auctore Deo, quoad licuerii, DI landa largiaiur sticcesstis.
declinabimusad posleros tantx enormilaiis el sce-
EPISTOLACXL.
leris transferre et perpetuare perniciem.
Conalur ideni rex formam fidelitalis, quam cleri- ADNIVERNENSEM EPISCOPUM.
ci principibus facere consuevcrunt, evertere, non THOMAS Cantuariensis archiepiscopus Nivernensi
iidmiltens in ultima clausula seobligantis ordinem episcopo, sub allerius nomiue propter insidias.
salvum fore, sed honoremDei. Quia persuasus est, Dirigat Deminus gressus vestros, ul irrcausaEc-
ut aiunt, a grammaticis suis, quos in Ixsionem clesix, cujusexseculio vobis proparte commissaest,
Ec.clesix ascivil, quod honor Dei non minueiur, si non declinelis ad dexieram vel sinislram, sed via
clerici passim appellare et appellaliones proseqtii regia incedatis, ut nec sollicitationibus, nec minis,
non permillaitlur; si ad singulas vocationes domini nec exquisilis dolis prrxvaleatadversus prudentiaro
papxvel legatorum episcopivel alii vocati non acce- el sinceriiaiem vestram, cujtis tendiculas uullusun-
dant; ad quod lamen ex ordinis sui .necessitate lequam evasit, qui cum ipso conlraxerit. Etnisi fallor,
nentur. Supplicamusitaque sanctitati vesirx, qua- vobis pugnandum erit ad beslias, cum ipse episcopos
lenus domino papx persuadeatis, ut in dispcndium abbatcs el viros discrelos/oerducturus sit, ut per
ef5 S. THOMiECANTUAR.ARCIHEP. MG
eos expiignet conslantiam veslram, si prxsenscrit A } accipile licentiam incoiitinenli, et nisi manduto
oimd vos promissis et blandiloquio circumvenire domini papx acquiescens vos revocaverit, redire
iion possit. Quia ergo multiplices illius prodigii fu- citius non differatis. Si aulem acquieverit, expri-
cos non est facile deprehendere , quidquid dixcrit , inile nomina possessionum, sicut vobis in chariula
qnamcuiiquefiguram inducat, lam ipsc quam omnia exprimunlur, necadmiilatis tlcinsioiiesetfabulasejits
ejus vobis suspecta sinl, el fallacix plena essc crc- quibusEcclesiam couabiltirmiiiilnrc bonissuis; quia
danlur, nisi quorum fidem manifesti operis exbibi- diim passum pedis auferel , pacem CU21arcLiepi-
tio comprobabit. Si vero senscrit quod vos aul siopo inire non poterit. Mavull eitim proscribi per-
promissis corrumpere valcat, aul minis delerrere , petuo, qiiam eo conseirtienlevel in minimo proscri-
nl aliquid oblineat contra honcstatem veslram et batiir Ecclesia. Quod si et hic detrectaveri et vos
causx iiidemnilaleni, illico apuil eutn prorsus vesira oblatam redcundi occasioiicm uccipiatis
evanescet aucioriins , ct critis tnm illi , qunm suis Teiiitts arliculus enrumdeni liiterariim esl, ul mille
in contemptuin, in fabulam, in derisum. Sin autem marcas per Yiviamiui promissas arcl>lei>iscopo in-
•viderilquod vos a proposiio flectere nequeal, fttro- conlincnti rcstiluat, ul habenl unJe possit app.ira-
rem sinmlabil in priiitis, jtirabil et dejerabil , Pro- lui suo et suoium necessaria providerc. Qttas si se
teum imitubiliir, el landem revcrlctur in se, cl "' promisisseinficialiir, reducileci ad mcinoriaiii.quod
nisi pcr vos steierit, exinde semper erilis in Deum cns simililer apud Moutcm Maiiyrum promisit epi-
Pharaoni. Honio inler cxiera quibus innoluit, fa- scopus Sagiensis, qui nullo modo niamiali fines ex
miliaribus el vicinis, in eo maxime gloriaiur, quod cederet. Si pertinacius deuecial banc pecuniam
explorator moruni cst, bonorum insidialor, delusor reddere, froniein vesiram senliat, sua, qiinmvis
et derisor, ul si forle verbitm incautitis alicui elaba- nimis atlrila sit, duiioiem. El aiitcqiiam nb hoc
ttir, slatim adhibitis tcstibus quasi sub prxlcxlu desislalis articulo , rediium tania procuretis instan-
injurix sux vel crroris alieni , fugam parel , ut tia, ut onines vos indiibiiauter crednnl 'transfreia-
rccte recedere videatur. Cum ergo convenietur, turos. Si tamen deiuuin u|)|)uruerit quoJ ttiillo modo
cril in omni re adhibenda modesiia , a multiloqtiio possit cvinci, vos quasi regi conJesccnJentes , hac
absiinendum. Articnlicausx summntimcollignnttir, petilione dilata el pecunia nulla ratione remissa,
insisienduiu diiigcnlius, ut respomleat ad proposila, formam pacis, qux in prioribus arlioulis prxniissa
quoniam ex consuetudine dyscolusest. Super omnia esl, recipiutis. Scilis euim ex liitcris, quus vohis
fugiendx dilationes, quas ille semper consuevit in- dominus papa transmisit, quod iiullam rcmiltenda.
tlucere, et vos, urgente niandaio apostolico, ad- r( pccunix babetis auctoritatem, qui etiam pace fatia
mittcre non polestis : nec expedit ut consilium leneniini ipsum convenire super inlegra restilutione
noslrtim nlicui innotcscat, quia scorpiones suiu, ablaioriim , ct pravis coiistietudinibus abolendis.
qtii facicm prxferunt amicorura. Commodissimum Nam ul in litleris ?.d regem missis expressum esi,
vero videiur cxordium a lifleris, qtias eis dominus vos ad exsecutionem pacis misit dominus papa , et
papa transmisil, quibus lestatur sibi per lilterns ct iil per vos melioretur condilio Ecclesix, et archi-
nuntios regis significntum esse, quod rex archie|>i- cpiscopus ct sui in millo Ixdanlur. Nullain cnim in
scopo Cautunriensi concesserat, ut ad ecclesium hac parte babelis polestalem.
suani in omni securitnle reclent, et sui omnes nd Quartus articiilus est de absolulione excommuni-
sua, habiiuri possessiones suas omnes , sicut eas catorum, in qua vobis duplex cnuiela necessaria est.
melius habuerunl, dum in gratia regis esseni. Se - Primo , ttl nulla raiione id faciatis , nisi cciia spe
cundus articulus esl, ut cuindem archiepiscopiini in pacis et reconcilialionis accepta. SectinJo, ul nul-
osculo pacis recipint : qux forma soleronis esl in Iiim, nisi juramenlo soleinniler et publice |>rxslilo ,
oinni gente et in omni religione, ct ciua quam jtixla mandaiiiiiiapostoliciini, ubsolvalis.Nec cnini
uusquam pax aniea dissideniium coiifirmntiir.Nec aliier eos polestis absolvere. Scd quomodo certam
tam vicario filii regisosculo videretur archiepisco- D concipietis speni ab boniine lubrico. cnjiis verba et
pus pacem recepissea rege, quani in filii ejus gra- jiirameulu enmdcm vim bubent, et pari siint lnuce
tiani rediisse. Quod verbuin si semel audireiur in pcnsunda? Dilficilequidein cst, si lamen indtici pos-
turbn, patens esl, ijuam facilis innliguniidiatlversus sct , ut aliqui magnatum regni plures, aut sallem
paccin iniiam daretur occasio. Ei si archiepiscopo , unus, maiiilalo cjtts jtirarcni, qtiod forinam pacis
(juod absit! secus accideret, rex sub prxiextu negatii (iJcliter et sine malo ingenio rex exsequeretur , et
osculi crederetur exemptus infumix. ipsi si litlejussores txisterent, posset hx.c aliqua
Redeal in mcntein Roberlusdc Silliaco, el alii qnii imago cenitudinis inlcrim crcJi. Veriirolamensi
per niamini Chrisiinnissimi regis cnni eo puccuii ei persuaderi non potest, ul jam ditius pnesUri
feccrunt, quibtissi nec osculum publice datum, nec: facial cautiones, exigatur, ut paientibus litleris
lanti mediatoris reverenlia vcram contiilit pacem , sigillo suo munitis hoc scribal archiepiscopo, et
ncc niirabimini cur memoratus archiepiscopusi iiem uliis: in ctnudeiii niodiimJomino pupx, et vo-
publicx religionissolemnem exigal caulionem. Cui- bissimililer leiiiis ne quid cx conlingenlibusomi-
ctinque prxmissoruro aiiiculorum rex noluit ac- sisse videamini, et iiimia faciliiaie cciii fuisse Je
quiescere, vos, si vultis, ut vobis in causa succedal,, promissioue hominis , cui vix unquum sine pcricuio
617 EPISTOL.E AD EPiSCOPOS LT CLERICOS. 61.
creditur. Prxierea possessiones Ecclesix tradat vo- A ducltim et securiiatem prxslent, nt sine imjiedi-
bis, amolis sntellitibus suis, el per vos minislris nr- iuenlo possit inler eos reconciliatio , prout ipsam
chiepiscopi. Hxc enim , licet securx pacis non sint anieaforroaverilis, adiinpleri. Alioquin archieprsco-
satiscerta indicia , quia el contra scripla sua facile pus , nisi causa cogniia et securitate accepta, nul-
venire consuevit , et ministros archiepiscopi eadem lum ejus inibit colloquium. Et si, quod de prutlen-
qua solilus est, injuria posset ejicere , lamen qnia lia et constnnlia vestra credi non dcbet, rex vos
spem firmioris obligationis obtinenl, utcunqiie cer- Circumveneritaul compulerit, ul in Ixsionem Eccle-
tam spem videntur polliceri : et diligenliam ves- six aul proscriptorum Christi mandalum apostoli-
tram , si impetrala fuerinl, qiiiJquid exinde coutin- cum excedatis, vobis ceiio cerlius sit, quod arcbie-
gat, a vilio levitalis poteruiii excitsarc. piscopus nibil eoriiin qux sic gesserilis, raliim
Quod si rex ista, scilicel atleslalionem scripto- hnbebii, nec contra conscienliam suam alicujus
rum , el possessionum cessionem facere noluerit, iiiortnlium consilio acquiescet. Comilem Ilugonern
reslal, ut vos cerlam spem concipere non debealis, vobis nulla raiione licet absolvere , quia rtiliil ei
ncc ad absohifioneinexcommiinicatorum procedere. ciim causa isla. Ad ha:c cavele, ne vos dilutionihus
Num, eiiamsi ubsoluti essenl, lenemini ex mandulo prolrnbal ullra inandatiim doniini papx, qttia nultai
aposlolico reponcre eos in anleriorem sentenliam, sunt hic parles vestrx. Cum vobis fuerit transfre-
si pnx, quod nbsil! sectila non ftierit. Et si homi- tandum, lilteras originales, quas rccepistis, non de-
nein recte novimus, ab istorum absolulione exor- feratis vobiscum , sed transcripta , quia insidias iti
dieiur, dicetque se neminem audilurum, nihil boni litlore posuit et exjiloralores grnvissimos, qui litte-
faclurum, antequam absolvantur fnmilinres sui. ras hujtismodi prxripere coiisiierermit. Vos enim
DU?Jlioc obtiueui, fortasse modestium simulabil , originaiia recepistis, et ipsi regi denunliarit tlomi-
promitlct grandia , et qttasi sub specie religionis , nus papa , quod ros missurus eral: nec lenemini ,
quo innoceiilior cretlalur , peccala confitebitur, ali- sed nec expedit, ut ei tani cilo inuotescat, quid-
quas conscientix maculas deleget, qtias lamen quid robis daiuro est in mandalis. Et quia inceiiiiix.
emendicalis aul emenlilis virlutibus continuo di- est, an meiu sententix iinminenlis vobis aliquod cilo
luere possiu Ex quo vero obtinueril, inveteratam redeundi paralurus sit impeclimenium, nccesse est,
duriliam indiiet , et qui humiiitcr orabal, exinde si placel, et si vultis, uloportei, causx prospicere ,
nulla humanitaie poterit exorari. Hxc iia esse per- qiialenus scribalis cpiscopis cismarinis juxiu con-
siindcanl Graliaiius et Vivianus, qtiibus se lide cor- ceplionem -lUterarum domini pajix , prxcipiendo,
poraliter prxslila obligavit, quod illorum consilium C ut per pnrochias sii3s divina prohibeanl celebrari,
de pace curo arcliiepiscopofacienda sequerelur, si e.xquo lerir.inus regi indtilltis elapstis fucrit.easdem-
excommunicaios absolvefent. Quibus absolutis ita que liueras vestras commitla is domino Seiioiieusi,
ab univcrsis , qux promisit, resiliit, ac si nec ver- qtti, ciim res exegerit, procurabit, nt veslrum man-
bum cum eis habuissel. Quocirca et qui absoluti clntiiinecclesiis pitblicetur. Hoc etium apud regem
fueranl, in priorem excomniunicationem reducli plmimiim valerc polcrit, si sibi pcrsuasuni fuerit ,
sunt, eo quidem jiislius, quo nequius pacem, cujus quod necessitns immineat cismurinis episcopis, man-
spe fueranl absoluti, sltiduerunt modis omnibus iin- datum aposlolicum , quidqiiid vobis accidal, exse-
pedire. quendi. Sane quoiiesciinqiie vobis cuni prxfato
Prxcavealis itaque , ne prosiliatis ad absolulio- rege ex qiiacuiique causa fuerit conirabendum ,
nem , nisi certi de pnce seciilura , el ul cuni enin rcdeanl in meinoriam vestram fratres templi et xe-
feceritis, si lanien facluri e.ilis, juramenlum, se- nodochii Hierosolyinilani, cardinalcs et nuntii do-
cuiulum quod vobis prxscripluin est , recipiutis ab mini papx.Carihusienses et Graiidinioiitani, Cisler-
absolvendis, denuniiaiites eis, quoil nisi exbibilam Cienses et episcopi terrx sux, qttosomnes in variis
conseculione operiim impleverint caulioiieiii , onini coiitraclibiis, dum proprix volunlalis quocunque
exctisalioiie et appellatione postposila in pri.stinain D moJo maliiiam adiinpleret, elsi boc plerumque non
excommunicalionissentenliam rcducenltir. Inlerim mcruerinl, notari inmen fecit infnmia. Si quxsierit,
atitcin communionem eorum sollicitius evitetis, ne an tle rebus ablnlis et illatis iiijuriis pacem sit per-
quod offendtctihirodetis infirmis , d viluperari fa- pelno babilurus, si arcbiepiscopum, ut diclum est,
ciatis ministeriiim veslrum , ct impiis nnimaiis ad revocaverit, iiilimale ei, ul nec vobisnec alii credut
coniemplum ecclesiaslicx diseiplinx, causx Dei non scciira poeiiiieuliani ab aliquo bominiim posse ab-
mediocre dispendium genereiis. Si foiie exegciit solvi, aut veniam promercri. Nnm iit Evangelio so-
rex, ul archiepiscopus in lerram suam redeat, jios- ciindum Lueam nii Dominus : Allendile vobis, si
sessiones suas et pacis osculum prxsenlialiter re- peccaveritin le fraler tuus, increpa itlum, et si p(B-
die pcc-
ceplurus, procurate, ut quod in absentia ejus lieri nilentiam egerit, dimitte illi, etsi seplies in
ad
potest, domos et possessionessuas Ecclesix ministri caveril in le et seplies in die conversusfuerit /«,
recipiant, qui possint redeunli necessaria praeparare. dicenspwnilel me, dimitte illi. Posnileal ergo, si ve-
:El ut aliqui de roagnalibns terrae , quod episeopos stro vel alieno friicluosam desiderat pacem, quin,
lieel.
qtiosdam libenter facttirns esse non ambigo, voniant utait Aposlolus, nulti conlra verilatemaliquid
>ad artiiiepiscopuni ex mandato regis , qui ei con- Nec omnino dimillilur pcccalum, nisi, cum faculuo
619 S. THOMJECANTUAR.ARCHIEP. 623
adsit, restiltialur ablatum. Aut enira rerba Christi A , lerrnm respicere dignatus est, parileret anima mea
supcrfluiuii, aut conversio, pcenitenlia, et vera con- magnificnl Dominum, qui mngnificeegit nobiscum,
fessio, neccssaria sunt ad veniam promerendara. slatuens procellam nostram in auram, et mottrro
EPISTOLA CXLI. fluctuum mitigans. A qtio eliam nunc desideranter
ADVflLLELMUM NORWICENSEM EP1SCOPUM. id oramus, ut mereamur videre vos antequam abea-
tis et avoletis ab bac regione morlalium in illam
THOMAS Dei gratia Cantuariensis archiejiiscopus,
xlernorum, ubi sunl concivcs veslri et domesliciDei.
et aposlolicx sedis legatus, renerabili liatri W
ex prxsenlia veslra non
cadtfiti gratia Norvvicensi episcopo saliitem, et in Sperninus siqtiidem, quod
inodicum imparlielur pusillaniroitati noslrx grulia
Spiriiu sancto gladium Petri adversus persecutores
Chrisli fideliter exerere, et feliciter exercere. spirituaiis ad confirmandos nos, quia benediclus
in his diebus posuit vos coliimnam doiiius
•Se ipsurn ad pccnam criminis obligare dignosci- Deus, qui
sux immobilem. De clericis illis inlerdictis, pro qui-
iiir; quisquis divinitus accepta potesiate perversis bus illustris comes
hominibus dat audaciam delinqucndi cx dissimula- Hugo nobis scripsit, nibil inprx-
senliarum mutare statuimus, sed sic volumus eos
lione vindictx. Nam sanguis iniquorum de manu
aut dissimulantis sarerdoiis - manere, donec favente Domino nos ipsi veniamus,
negligentis exquirilur. " veslro his et alits Ecclesix negotiis consilio
Spinx et tribuli, sicut Scriptura docet, nascunlur fruiluri.super Verum tamen huic prxsenlium hajulo pro-
in manu temulenti. Ne nos igilur ex dissimulationc
inanifesloruin criminum reatus involvat, et in per- pter mitteiilis reverenliam, proprio etiam ipsius
niciem Ecclesixconvincat nimium siluisse, comiiem compalienles labori, evangelizandi usum indulge-
mus, baptizandi et tribuendi vialicum, si
Iliigoiiem, prxcedente taracn mandalo summi pon- lamen ultima vitxquoque necessiias.
cogat Valele.
lilicis, vinculo analhemalis innodavimus, prxcipi-
inusque ut eum per episcopatum vestrum publice EPISTOLA CXLIII.
facialis excommunicatum denunliari, el subtrahi ADEUMDEM.
sibi, prout ecclesiastica disciplina prxscribit, fide- Gralias agimus Domino Jesu Chrislo, qui nun-
lium parlicipationem. Ad hxc meminisse potest quaro speranles in se deserit; sed solitx sux pietaiis
vestra fralernitas, quoniam diu Londoniensis epi- gratia misericordiier dignalur visilare, et a mise-
scopi dissimulavimus culpas, qui, ut cxtera tacean- riarum calamitalibus potcrit eripere. Inde siqtiidera
lur, utinam tam impudens schismalis non fuisset cst quod ad vestram cupimus pervenire notitiam.nos
incentor : nec in subversionem ccclesiasticx liber- in die beatx Marix Magdalenx cum domino noslro
latis et juris animasset publicara poteslatem, et mi- 'C llenrico illuslri Anglorum rege, ad honorem Dei et
stros ejtts armasset. Freti ilaqne sedis aposlolicx ecclesix sux, ad honorem regis pariter ac nostruro,
nuctoritate eum publice excommunicavimus; epi- honeslam ac bonain pacem fecisse. Qttod quidein
scopum quoque Sarisberiensem ex causa inobedien- vobis designavimus, quatenus dc pace nostra facia
tix et conicmpttis; et alios, quorum nomina sub- consolalionem non modica.m habeatis, cl de reditu
scripta sunt, ex variis et juslis causis. Excomintmi- noslro inprxsentiarum gaudere possilis. Yalcalis
cattsunt ergo Tbomas lilius Bernardi, Raduljihus diu el semper, quem videanl oculi noslri priusquam,
de Broc, Robertus de Broc clericus, Hugo de S. moriamur.
Claro, Letardus tiericus de Norflece, Nigellus de EPISTOLA CXLIV.
Sacca-Villa, et clericus frater Willelmi de Haslinga, 4D JOANNEM PICTAVIENSEM EPISCOPUM.
qui ecclesiam nostram de Monecheie occupavit. Venerabili fratri, et amic.nriim suorum in Christo
et
Prxcipimus autem auctoritate apostolica nostra, charissimo Jon. Dei graiia Pict. epis. THOMAS eacloui
in virtute obedientix, et in periculo salutis et ordi-
gratia Canluariensis Ecclesiae mimster humilis, sa-
nis, uleos per tolam dioecesim vestram faciatispu- lulem, et se totum.
blice denuntiari excommunicalos, et communionem
Charissitne, utquid fecistis nobis sic ? Uiquid
cr.rum jubeulis ab ornnibus fideliler eyilari. Yalele D nos et vos
in Domin strangulastis? Ecce dedislis homini illi
occasionem detrahendi, et nobis el vobis malignan-
EPISTOLA CXLII. di adversum nos. Ecce anirnal cupidum glorix et
ADEUMDEM. nimis pronum in perniciem Ecclesix divulgari fa-
TIIOMAS Canlunriciisis nrchicpiscopus , WILLEI.MOciet et proclamari per plaieas et in facie Ecclesix,
Norwicensi cpiscopo. quod nos absolule et prxcise consilio suo submi-
Quod nobis chnra fraternitas vestra significavit iu serimtts lacita omni condilione, nulla vel honoris
absolulionc nobilis viri Hugonis comilis, omnia so- Dei vel ordinis noslri habila menlione, qux tunc
lemniter et ex ordine juxta mandatuin noslrtim fore procul dubio nulla ralione tacenda snnt, cum
completa, non roodicum gratulati sumus. De ove id potissimum agalur, ac id prorsus intenda-
quippe perdita gaudio magno gavisi sumus, quod lur, ut in ignominiam et confusicnem Ecclesix
humeris pii pasloris per avia dcseiii sit reporlata laceanlur ; quod apostatandi gcnus est plus quatn
nd gregem. Quod vcro adjecislis nd omnipotenlem! manifestum. Non autem hoc modo vel sub hac
Dcum vos erigere manus, qui his ultimis diebus; :o)ma a nobis a Stampis rccessislis, si bene recoli-
621 EPISTOL^ AD EPISCOPOS ET CLERICOS. 622
tis. Scitis, si placei, quia diximiis vobis in discessu A Substitimus ergo stupentes, quod nihil nobis signi-
nmtuo, quod huicduniaxai articulo insisleretis, qtta- iicare curasiis, vel de reditu veslro, vel de itinere
letnis bomo illejuxta rnandatum domini papx nobis nostro. Nunc aulem sciibitis similiter, ui vobis
graliam sunm et pacem restitueret, etecclesiam no- redeuniibiis occurramus, nec diem item designatis,
stram in libera nosira disposilione nobis dimiiteret. quasi aut nos resirum reditum possimus dirinare,
Et cum quxrens a nobis, ulrtim vellemus recipere aut abunclemus expensis, ut sinc onere amicouim,
diern colloqtiii cum t-o, si vellet nobiscum loqui, qui nobis et nostri sxpe neccssarii sunt, morarl et
respondimus quia nullum diero loquendi cum ipso exspectare ros valeamus in domibus alienis. Indc
reciperemus, piitisquani mandato domini pnpx re- esl, quod vobis occurrere non possimus in incertum,
spondisset, ac etiam salisfecissel; verum poslea licet proni simus, cum fruettis itineris nostri appa-
libcnter veniremus ad diero, et faceremus quidquid, ruerit, ad dominum regem accedere, et ipsitis, iu
salvo honore Dei et ordine nostro, faeere possemus. quibuscunque secundiim Deum et Ecclesix honesta-
Hoc modo, criarissime, ab invicem discessimus. In lem poierimus, obseqtti voltintaii. Valeat semper,
his, si placeret, finibus stelisse debuissetis cum et prosperelur in Domino chara nobis vestra frater-.
sciatis optime, nemo melius, quia ullerius nulla nilas.
B
ralioneprocedere audeamus, nihil ampliussecundum EPISTOLA CXLYI.
Deum facere possimus vel debeamus. Unde et vos, ADI0CELINUM SARESBERIENSEM EPISCOPUM.
dimidium animx nostrx, scire volumus, quia nou
esl nobis consilium, sed nec quidem videtur lutum, THOMAS Dei gratia Canluariensis Ecclesix minis-.
vel diem recipere vel ad colloquium ejus venire, ler hitniilis venerabili fratri suo JOCELINO, eadem
ijiiousque manda.am domini receperit, et eliam si graiia Saresberiensi episcopo, visis litteris noslris-
ci visiim fueril, idem effectui mancipaverit, ne forte siaiim resipiscere a malo, et de cxlero constanlius
quod absil! nobisdanlibus occasionero frusiralorix facere boniim.
dilalionis, merito etiam imputari possit el nobis, Celebre proverbium est : Facilius est vitare dis-
quominus ipsius papx mandatum mandetur exsecu- cordem, quam declinare fallaccm. Inde esl, quod
lioni, quod ntillaiemis nobis dignoscitur expedire. quaiiivis propter fallenlium arguiias, propler auinii
Bene seroper valete. tui debiliialem, propter proposiiuni libi corporis lui
et tuorum discrimen videarisaliqtiatenusexctisabilis
EPISTOLA CXLV.
apparere, non ideominus ratum habemus te graviler
ADFltOGERIUM SAGIENSE.MEPISCOPUM commisisse indotnini papx conicmpturn, merito
THOMAS Caiituariensis archiepiscopus, FROCEBIO incidisse in inlerdicti noslri senteiitiam, rem talem-
Sagiensi episcopo. egisse, pro qtta totus mundtis babel clamare post le.
Gratias, quas pro tempore licet, referimus dile- Eo maxime quod conlra domini papx mandatum
ciioni vestrx, qux iioslri gerit solliciludinem, et expressum, ne in Ecclesia Saresberiensi ab.sqtie-
Cantiiariensis Ecclesix, a cujtis uberibtis coaluimus, cunonicorum ejusdem, exsulanlium pro nobis et no-
ofliciosam rependit charitalem. Utinnm illa qnan- biscum, consensu el conscieniia.necperie, necper-
doque possit, Deo propitiante, et nos periflnm, ves- clencos luos, decanusibidem conslituerelur : conlra,
trum candelabrum promovere, ei vicem condignam nostrameliamprohibitionem.siibanathemalefactam,
reddero roiserationi, quam ctim pnucis clectis pro decani noviier in ecclesia tua abtisivecreali intrusi-
Dominonobis et nostris exhibelisalfliciis. Et quidem onem confirmavcris ; cujusoccasione juraroenti, sicut
de gratia Deinon diffidimus, qux semper Cantuarien- vulgo celebre est, schisma jamfere emortuum revixit
sem protexil Ecclesiam, et lam culiores quam per- in Alemannia, quo credimus eum ipso jure hxresi
secutores ejus consuevit beare vel punirepro merito. tlamnala involvi, qni participatione illius grandis et
Nam licet Cbristus ejus sit benignus et patiens, ta- insignis schismalici, Coloniensemloquor.excommu-
inen fortis et justus et certe ,Jredditor est. Et cum rv E nicationis in se provocavit senlentjam auctoritale
vobis in multis teneamur obnoxii, in eo maxime decreti Lconis : si quis bxrcticx communionis con-.
nos emeruistis, quod vestro, ut scripsisiis, inter- lagione se maculaverit,hoc in magno benelicio ha-
ventu dominus rex indignaiionem suam nobis remi- beat, si adempta oinni spe promotionis, in quo inve-
sk ex animo. De ejus quoque et sapieniium, qui iiitttr ordine permaneat. .Unde quoniam novimu»
circaeum sunt, prudentia confidentes indubitanter scienti fraudem minime lieri posse, el esse iniquum,
spcramus, quod conlra malremsunm Canttiariensem omniqiie canonico juri conlrarium, rem tam delesla-
Ecclesiam, qux ipsum et antecessores suos proino- bilem, tum propter factum, luro propter personam,
vit, nihil faciet contra salutem animx sux, et in Ecclesix tux, rem ipsam tnm incoinmodam, aliis
perniciem lilii, quem Dominus ab omnibus tuealur exemploiamperniciosam,ratam et lirmamiiullaieiius
adversis. Scripsistis autem nuper, ut vobis et do- posse manere, quoiiiam ipso jure non leneat, aposto-
inino Tyrensi, redeunlibus a rege Francorum, f'a- lica auctoritaie et noslra, qua fungimur, ipsam ele-
risiis occurreremus. Et licet diem non prxlixerilis, ctionem, imointrusionem, deJoannede Oxenefordin
ut oporluii, nos tamen parati eramus iter arripere, decanaluin factam, tuuinqiicsupcr hoc ipso conlirma-
quaado vos audlvimus in Nonoanniam rediissc. tionera ct assenstim in irriuim revocamus, el totuia.
623 S. TIIOM/E CANTUAR. ARCHIEP. 624
faclum ijisum qiiassamns penitus. Et quin contra A EPISTOLA CXLIX.
communcm Ecclesix.formnm, contra mandaliim do- ADCAPITULUM SARESBEBIENSE.
muii pnpx, sicut prxdiximus, lapsus ipse in hxresirn
THOMAS Dei
damualam, excommunicalus parlicipatione cxcom- sler huniilis gralia Cantuariensis Ecclesix mini-
universo Saresberiensis Ecclesix ca-
mtinicari, ausus est tlecanattim ipsum recipere, ne
temeritas invadentium irnptinitasuccrescat, invirttiie pitulo scientix et consilii spirittim.
obedienlix tibi et canonicis luis in periculo ordinis Super prudentia vestra non saiis possumus ad -
restri mandando prxcipiiiius, ne decaiero visisliueiis mirari, quo attsu, imo qua (emerilalc qtiemdam
nostiis ex hoc facto eumdecanumhabeatis;qiioniani ipso jure excommunicaiiim, uipote qui in damna-
et libi ad prxsensexcommunicatum denuntiamus.et lam hxresim incidit, illum eliam qtti juraiiiento stio
ut eum talein denunties, firmiter iiijiingimus. Prx- in Aleninnnia perpetrato, sicut scitur ab omnibus,
terea ne ex hoc commisso, quo in te severiorem schisma renovavit, in decanum Ecclesix vesirx ele-
Jonnnem dicimus de Oxeneford, inconstiliis
provocasti senientiam, transoas impuniliis, aticiori- gerilis,
tate Dei et noslra ab officio episcopali el sacerdotali elinm illis, qui nobiscuro propter justitiam el-Eccle-
te suspendiniiis , prtecipienies ut a dic susceptionis six liberlatera exsulant. Prxsertim cum .sine ipsis
lilterarum noslrarum infra duos menses veniemli U ' nc id fieret, specinlis inliibiiio Romani ponlificis ad
ad nos iler arripias, satisfacturus Deo et nobis de vos perveneril. Et nostra pariier processii, nescio
tanto excessu, dc iujuria tam perspicua. Ex quo Uunen si ad vos usque perveneril. Propterea, quod
circa decanntiiin minus consulte acltini est, imo
resipueris et emendaveris deliclum.sit libi vale.
contra omnem juris ordinem, quassamtis penilus,
EPISTOLA CXLVII. et revocamus in irritum, mandantes vobis quod jam
AD EUMDEH. diclum Joannem excommunicatum habemus, et vo-
THOMAS venerabili fratri JocELiNq, Saresberiensi bis excommunicalum denuntiamus, apostolica au-
salutcm. cloritale el nostra inliibenles,ne jaro prxnominaluiii
Noverit Densquam sincera dilectione et.charitaie Joanneiii pro decano hubeaiis, necei obeclientium
personam reslram nmplcxati sumus, quaii(umt[ue seu reverenlinm decuno debitam exhiheatis. Prx-
bpnorem vestrum et profectum in Chrislo affecta- cipimus eliam sub ordinis et beneficiorum vestro-
viinus et proctiravimus. Vos autem econtra, ut pro rum periculo, quatenus post suscepiioneni liaruin
cerlo accepimus, quod tamen non sine dolore scri- lillerarum infra duos menses vos conspccitii nostro
bimus, in coiitemptum domini papx et nostrum, et prxsentelis, satisfacluii super injuria el conteroptu
forle in proprium dispendium vestrum et ordinis; C ( domini papx, el nostri. Yalete.
periculum et manifeste agitis nec suspensionis sen- EPISTOLA CL.
tentiam, quam ob inobedienliam in vos exercuimus' ADRICARDUM SVRACUSANUM ELECTUM.
aliqualenus observaiis. Quod quam deteslabile sit "
et exemplo etiam perniciosum, vestrain minime cre- THOMAS Canluariensis archiepiscopus, RICARDO
dimuslalere prudenliam. Unde et scirevos volumus Syracusano electo
Humanitas vestra nos provocat ad audiendum, et
quia nisi errata corrigntis et cle duplici jam inobe- noslris collata
dientia maturius satisfacialis, nos ullerius minime> beneliciorum exhibitio nos vnbis et
'
dissimulare poterimtis qtiin tanlos excessus gravius vestris muliipliciter reddit obnoxios. Hoc ergo offi-
[ ciorum ingressi commercium, urgente necessitate
puniamus. Miramur eiiam ndmodtim quod scitis
Willelmum capcllanum nostrunl in parochia rcslra prxsertim, cum benigiio crcdilore conlrahere non
iricarceratum lencri in vinculis, nec inde justitiam reremtir, sperantes in Domino, quod noslra mise-
ricorditer debiia et robis solvet et aliis, qui se ti-
aliquam bucusquc exercuistis. Unde ct fratcrnilati
vestrx in virtute obedicntix, aposlolica aucloritalc menles, cum expedit, ab omni arliculo necessitatis
absolvit. Reccpislis coexsules et consanguineos
sub analhemaiis irilcrminalioiie prxeipiendo man-
dubio ipsum recepistis in illis,
damus, qualenus ipsemct a divinoriim cclebralionc D nosiros, sedprocul
cessetis et lolani parochiam vestram cessare faciatis,' qui se fideliter promittit reddiluruin, quidquid uni
> pnuperum
* r suorum fuerit erogatum. Yobis in his con-
quandiu idcm Willclmus in vinculis vel captione terraneorum veslrorum coj:?''i:|stis
tenebitnr, nec antc interdictum sclvatis quousqtie grntiam, gloriam
sxpe diclum Willclmum a captione noveritis esse' promeruistis apud posteros, et nos empiiiiosvcstros
Et quia nobis nd prxsens colloqiiium
solutum, sedique apostolicx et nobis et ipsi super consliluistis.
tam enormi flagilio fuerit plenarie salisfactum. divina dispositio subtrahit, lalori prxsentiuin sic a
Yale, robiscredi postulnmus, ut nobis, cujus fidei credi-
EPISTOLA CXLVIIl. tum est, quod iiequaquam lilleris censuimiis com-
ADEUMDE31 miltendum. Esl enim rir lilierarum eruditione coa-
spicuus, prxdilus moriim graiia, monasticx reli-
Calamilutes iuatris Ecclesix, etc. (Vide simiiem1 snnclitate prxsignis, etinler probatos Clunia-
gionis
tnistolam ad Gilberlum Londonicnsemdirectam.) censes appetendx j)erfectionis exemplar. Is Cltinia-
censis Ecclesix necessitates, et Christianissiini re-
gis, et noslra mandala procurat. E,t cum illuro pro
623 EPISTOL.E AD EPISCOPOS ET CLEIUCOS. C26
debita reverenlia receperilis, in illo, cujus minister A , libi in mundalis dedisse, et in virlute obedientix
est, et sanctissimum principem recipietis, et nos. firmiter prxcepisse, lu vero mandatis noslris non
Unum lamen est, quotl in aure vestra secretius con- obteniperasti, quia nondiim ad nos venisti. Noverit
suluisse, rogasse et oblinuisse desideramus, ut no- itaqne lua dilectio nos nuillis de causis intervc-
bilis viri Stephnni, Panormitani elecli, revocationeni nieiU-bus tibi delulisse, et ut dileclio Filio peper-
diligenter procurelis apttd regem et reginam, lum cisse, luin quia novimus te matri tux Cnntunriensi
oh causas quas in prxsenti de indiislria reticeimis, Ecclesix devotum esse udmodum et CJeleni, tum
lum uI prxfali regis et loiius regni Francoruni proptergeneris lui nobiiitnlem, tum etiam propter
graiiam vobis acternaliiercomparelis. Vulete. religionem personx tux pariter et bonestatem, luin
EPISTOLA Cl.l. eiiaro quia te lotis cordis affectibus sincere diiigi-
ADEU.MDEM. mus. Et itlcirco ilerato tibi manduto prxcipimn»,
et in periculo ordinis tui, et in virlute obedientiw
THOMAS Cantunriensis archiepiscopus, RICARDO
firmiter injungimus, utex qtto in partes cismarinnai
clecto Syractisano.
Mullam nohis consolationem dilcctionls vestrx venisti, ab eis non recedas, priusquam ad nos ve-
et iiobiscum loquaris. Hubemusenim tibi mul-
lillerx alliilerunl, qux vesirx, qiiam pluriintim i" nias,
la dicere. De cxtero nihilominus libi mandando
exoptnmus, salulis indices, cloquii vcnuslatem fulei ut de negotio quod infer te el Eborn-
sinceritalem, prudentix graliam prxferehaui, et prxcipimus,
censem et de omnibus excommu-
quod his omnibus majus est, siuguli apices fervore nicatis verlilur, pariter
stto ad amorem Dei elhonestniis ciilium, non modo sancti Oswaldi, et totius parochix ejusdem,
nec nec pretio, vel propter minas alicujus,
tepentem, sed et frigescenlem animam poterant nec prece
iuflammare. Ex illis autem patenler innoluit, quod inlerventu etiam ipsius regis, aut cardinalis,
nec forlunx temeriias, nec distantin locorum, nec sive cujuslibet alterius personx, sine consilio et
conscienlia nostra aliqttid facias, aul excommum-
temporis tracttis exinanirepoiuit, imo nec iufirma- calos
re, quaro nec aqux multx prxvalent exslinguere, illos, sive aliquem illorum absolvas.
charitatem. Preces enim, et illas affectuosas, por- .EPISTOLA CLHI.
rexistis pro nobisamico vestro domino Willebno ADEUMDEM.
Papicnsi: et ulinam non incassum. Sed ille, si pos- Yenerabili fratri ROGERIO Wigorniensi cpiscopo
set licitum libito coxquare, nobis esset clavus in etsalutem, et cum prxiimere, qui potest etcorpus el
oculo, ct sagilta in lalere, niortificans aniinas, qux animam perdere in gehennam.
non moriunlur, el vivificans illas, qux rejecerunt I Dilectionis vesirx liiteras diligenter inspeximus :
etprojecerunl vitaro. Pnrcnt illi Deus et consorti- consilium, quod necessilati nostrx veslra discretio
bus suis, ne in extremo examine nosler et coexsu- fideliler ex
lum noslrorum, imo et ecclesix sanguis de manibus proposilo minislravit, libratis hinc inde
ralionibns, adhibita delibcratione perpendiimis ex
corum requiratur, eo quod dederint cornua pecca- fraternxcharilaiisditlcedine
provenire, conjicientes
toribus, el quanlum in eis cst, profanandam genli- fides vesira ulterius cohiberi non poteril,qiiin
bus et conculcandam exposueruiit legem. Sed quid quod in conspectu principum, sicut viri generosi nobili-
ista revolvimus, nisi ut Ecelesix compatiamini, et tatem et zelum decet verbtim
religiosi ponlificis
nobis apud Deum et Ecclesiam Romanam, si forte Dei libere
fuerit opportunum, prxbeaiis orationum suffragia? prosequatur. Agimus itaque gralias devo-
lioni, congratulanmr pruJentix, projiosituni quo
Facit conlra eos leslimonium inajus Jonnne, quia domiiium
regem pro nobis, imo pro causn Dei, solito
opera qux laciuni, lestimonium perhibcnl tle eis. et inslantius convenire decrevistis, plu-
Ecclesia quidem fiberabilur, et nos, quandiu pla- vigilamius
rimum approbamus, rogantes ut, quod in hac parte
cueril Deo, libenter exsilii naufragium paiiemur,
promittitis, citius aggrediamini, fncia is frequenlius,
clispersiinoinnero ventum cum miseris nostris, quo- et nihil ex coiitingentibus omittenles, sludiosius
rum unus est lator prxsenlium G.... sororisnostrx D
ubi auxilio vestro lanio vobis impleaiis. Spes enim est, quoci fideliter evangeli-
filius, quem egucrit, znnii verhiiin adjiciet Domintis virlulem multam.
securius commendamus, quaiito de vestra dileclione
Siquidem fidelis est in onmibiis verbis suis, qui
niagis confiditniis, agentes, Dco gralius, quod nos
boc pastoribus Ecclesix repromisil. Et quidem cre-
taiiti fecit, ut pro eo lotus sanguis nosler el noslro-
dibile est, nec aliud nobis persuaderi polest, quod
rum exquiratur ad pceuain.
si vos ct alii fralres noslri eum ab initio, prout jtis-
EPISTOLACLH. tum fnerat, convenissetis, neqtiaquum tanlum in
ADROGERIUH WIGORNIENSEM EPISCOPUM. pernicicm ecclcsixprurorum consiliis Iicuisset. Sed
TIIOMAS Dei gratia CaiUuariensis archiepiscopus quia nullus fuit aut rartts, quod sine ruboreet ge-
et aposlolicx sedis legatus, venerabili et amico mitu uon eloquimur, qui eum sutueret contra fuciem
charissimo ROGERIO eadem gralia Wigorniensi epi- suam, et revocaret a consilio impiorum, re» in id
scopo salulem et inlimx dilectionis affeclum. discriminis et inforlunii delapsa est, ul sc nequa-
A memoriatua non crediinus excidissc, nos anno quam pulel ex quacurique causa corripiendiim, qui
{•rxterilo litleris et nunlio, qttatenus ad nos vcnires, se in tantis prxsumplionibus ct lam mauifestis tm-
627 S. THOMJECANTUAR.ARCHIEP. 628
pietutibus recolit a nulto fuisse correptum. Nos au- A t themate simili conaeronabhnus, nlsi inlerim con-
tero ipsi diu siluimus, et uiinam animx mex nimi- digna salisfnclione sententinm declinaverint immi-
um tnnias Chrisli injurias dissimulanli non esset nenlcm, Ipsi enim regi delulimus hactenus, et in
ex conscienlia dicendum: Vw milii, quoniam tacui! spe pacis adhiic differre disponimus, nec eiim nna-
fuimus palienles cum Ecclesia Romana, qua: eum themati subjiciemus, aut regnnm interdicto, clum
tanquam delicnlum filium el tenelluni in multa hoc cum indemnitate salntis et salva constituiione
mnnsueludine siipporlab.it, ut pnticnliaejus nobilem, sedis apostolicx dissimulare licucrit.
quod decens ftierat, animiim ndpcenilentiara provo- Quod auiem rogaslis, ut vobis liceat excommuni-
carel. Ulinani non semper abusus esset patientia ejus catis communicare, quasiut perhnnc Dei offensanr
et noslra. Etne quid eoriim, qnxgerenda videbanlur sit expedilior viaad graiiam regis et pacem Ecclesix
;i nobis, omissum dici possil, coram Cbrislianissimo reformandam, tanqtiain non sil a Deo, sed per hu-
rege et opiimatibus toiius regni Francix bumilia- manam astuliam redintegranda,mirum est quomodo
vimtis nos, prostrati ad pedes ejus, causam lolam venerit in animum sapicntis, prxserlim episcopi,
qux inter nos vertittir, salvo honore Dei in ejus quem oporlet habere zelum legis, qui dissuadentem
arbiirium confercntes. At ille ut audivit honoris audivit Aposlolum : Ne mata faciamus, ut proveniant,
divini mentionem, adversus innocentiam nostram B bona. Qt:x est societas luci ad lenebras ? Qux
vehementer excanduit, et proponens quod voluit, coiiventio Christi et B.elial! Quis consensus templo
Utique quod non debuit, quoniam, ut pace ejus dic- Dei curo idolis ? Qux participaiio fideicum iniqui-
tum sit, res aliter se habebat, in conlumeliam sup- lale ? Sed timetis regem. Deus cerle fuerat prxii-
plicis imploranlis misericordiam, et cum omni mendus. Paupertas horrori csl, et proscriptionis in-
devoiione obscqttiiim offerenlis, fnroam noslram, juria. Sed lales Christus confessores agnoscit eos,
quod ei reinillat Deus, ul nos de ipso loco exsilii qui pro justitiaperseculionem patiuntur, beatos esse
perlurbaret, suis adinventionibus sliiduit onerare. denunlians, non cos qui croceis induii sunt, qui
Audivimus omnia patienler, sperantes indignatio- primos habent recnbitiis, qtti salutalioncs excipitmt
iiero ejus miiignndam fore, si acerbilatem, quam clariores, qui epulanliir quotidic splendide, quibtis
incnte conceperal, sine contradictioiie peniluseffu- mundus blandicns adtilatur, ad singula eorum dicia
dissel; prxseiiim cum domini papx majcstas inler- vel facla clamans : Euge, euge. Si hnminibus place-
venii-et, prxfati regis et optimatum Francix diligen- rem, ait vas electionis, Chrhti servus non essem.
tius inlercedens adesset prxseniia, el sanclissimi Quoniam qui hominibus placere desideranl, confun-
viri Carlhusienses et Grandimontani, quos vel solos _ denUir. Edicta fortasse reeolilis, quibus piiblicus
oporlueratpro sua reverentia exnuJiri, misericordiam lioslis censeliir, qtii contra regis vohnilaiem prxsu-
exaclissime implorarent, deiiuntiantes ci familiarius niit aliquem, ex quaciiiique cnusa, senientia ana-
et expressius quod octtlata fide perceperant, nobis thematiscondemnare. Sed nunquid excidit a memoria
u domino papa restitutam et collatam aiiimadver- quod sacerdoti denuntiat Spiriws sanctus : Quod
lcndi in eum, et terrain stiam, el malefactoresEccle- nisi aitnuntiaverilisimpio iniquilalem suam, sangni-
six plenariam potestalem. In omnibtis tamen bis nem ejus de manu lua requiram f Nonne qui corri»
non est aversus rancor ejus sed usque in ho- pientem non audit Ecclcsiam, ut elbnicus habendus
(liernum diem permanet manus ejus extenla , in est et publicanus ? Sed objicietis qtiod tempora
depopulationem Ecclesix crudescit amplitis. Sed mala sunt, quasi ea bonus non disposueril Deus, et
nec ipsum lalet, quod nobis polestas reslilula est beati non sim, qui faciunt judicitiifi et jtistitiam in
cum hoc cx liltcris npostolicis, quas in sectindo omni tempore. Ne timeatis, ubi non est timor,
colloquio recepit, certissime leneat.j Verbnm prx- frater amande : quia pltires nobiscttm sunt, quam
terea, qux coutineiiLiirin illis liitcris, nobisalia cum illis. Et qui dat jumentiscscam ipsorum, elcor-
indulta sunt, quibtis, auclore Deo ulemur contra voruni pullis, cultores suos in necessitate non dese-
enm el alios Ecclesix perseculores, nisi ei recldide-D] ret, et ut paucis noslrum expediamns consilitim,
rit pacem. Et ea quidem innotescere polerunt, consnlite Iegcm et prophelas , consulite Evangeliuiii
sicut dcsideraiis, in brevi, si in voluntate Dei et Aposloli verba, sanctorum Patrum revolvite san-
fueril, ut colloquaniur; atil aliquis e veslris cliones, et horum omniumeiit aucloriiate perspi-
nd nos transiens, cuin illo communicari opor- ciiuni, quod sine dispendio saltitis et ordinis non
leal. Exspectamus enim emendalionem illius, quem polesiis excoinmunicatis comasttiiicare. Chrislus est
poiius ex alieno inslinctu, qunm spiritu proprio qni denunlial, quod nemo polesl dttobusdominisser-
credimus tam iroinaniter in ecclesiam desxvire. vire, Deoel mammonw.El profecto si ponamus corda
Eos ergo pro parte tradidimus Satanx in inlerituro. noslra super vias nostras, et conscientias nosiras
caruis, ex juslis el manifestis causis, urgente ne- subtilins excnliamus, inaxima pars saccrdolumboc
cessitate oflicii, et ralionejtiris persuadente, ut in in offensione polentum formidamus, ne nobis divi-
pnenamembroruni sanetur capul, et ab inferni laqueis tix siibtrnhanltir, aut fallax, momenlanea et nm-
exlrahatur, quibus se ipsum, dum Ecclesiam per- bralilis gratia. Neque hxc dicta videantur , quasi
ssquitur, inccssanler ustringit, Reliquos auiein, cultricem maiiimonxsuspicemiirnobilitalemvcslram,
sicut vobis denuiitiatiini est, Deo disponcnte ann- quam conslal prx honestale semper coniempsisse
629 EPISTOLiE AD EPISCOPOS ET CLERICOS. 630
divitias, scd ul promptam ooedientiam fidei vestrx, A usque ad sanguinem, fraternilalem vestram, qux
si tamen verbis irrcilari potest, ut in charilate am- nobis ex accepla consecratione lenettir amplius, et
plius ferveat, exhortalione proposita reddamus de qua magis ex conscienlia virtulis et sanguinis
proniptiorem. De vestra igilur sinceritute plenam generositate confidimus, rogamns, monemus et ex-
fiduciam oblinentes, prxcipimus in virtute obedien- horlamur in Domino, quatenus vestrx matri, cujus
lix, et periculo salulis et ordinis, quatenus ante tam impiidentisceleresalusappeliutr, in tantaneces-
denuntiatos excomrnunicatos evitetis, et per episco- sitate lideliter assislatis, et alierius Absalon vos op-
patum veslrum, proul canonum censura prxscribit, ponatis impietati. Provideal etiam sinceritaiis veslrx
denunliatione publica facialis a cunclis lidelibus evi- discretio, et charilas in Christo plurimum am-
inri. Scilis quod raelior est obedientia quam ricli- pleclenda, utj'u.\la tenorein prxcedeniium manda-
mx, el nonacquiescendi volunlas idololatrix compa- lorum, tam prxfatum episcopum quam alios, qui
rntur. Conlra tergiversationes adversaiitium muniti vobis excommunicaii esse denuntiati sunl, eritetis ?
et tutisumus. Nec dubium quod in breviper graliaro el sicut fratres et coepiscopi nostri feceruul, prout
Dei, veritas nos liberabil et vos. Persecutor jam canonum sancit auctorilas, a lidelibus per episcopa-
quinquemiio depopulatur Ecclesiam, proscribit in- ttim vestrum faciatis edicto ecclesiaslico evitari.
nocentes, addicit clerum, sacerdotum, imo etponti- ' 9 Et quia ad aposlolicam sedera parricidalis hujus
ficum, ne legem Dei loquantur, ora concludit; sceleris est atrocitas referenda, domino papx scri-
ecclesiasticx potestatis, ne crimina punianlur, jnra hile, qualiter filium pro salute malris contra fra-
cohibel et exstinguit, et a nobis, ut in tanta Christi trem Ismaelitam et sanguinarium scribere decet_
contumelia sileamus, exigilur? Silent et silcbunt quia licet cruorem propriis manibus non effundal,
profecto mercenarii, sed quisquis Ecclesix paslor tamen nostrum elChristi pauperum snnguincm silit.
fuerit, procul dubio jungeiur nobis. Si ullerius Et eum quidcm suisj consiliis effundil, sed abulcnj
dissimularemus, timendumfuerat,neuItoriiij'uriarum ministerio lyrannorum. Cxlera in ore fatoris prx-
Dei gladius in capita noslra merito convertatur, senlium posita sunt, quem in his, qux vobis ex parle
Nec moveamini,si non dispensamus adprecesvestras, nostra dicet, audiatis ut nos. Scribunt pro Cantua-
qtiod dispensari non potest, quia nec Ronianiis riensi Ecclesiae episcopi Gallicani, sicut ex lilteris
pontifex hanc habet auclorilatem. Qui, quamvis domini Parisiensis poteslis audire, sed vos scribetis
excommunicatoslicenter absolvat, novit tamf-n par- expressius, qui lenemini arclius, et amatis arden-
ticipationem eorum sibi jure perpetuo interdictam. tius. Hqc aulem exprimalur in litleris, quas mille-
Impceniientes autem et persistenles in scelere et. , lis ad dominum papam, quafiter prxfatus Londe*
volunlate peccandi, non apostolus, non angelus niensis receplis litleris aposlolicis, quas ei de re-
licenterabsolvit. Valete. concilialione nostra fraternilas vestra transmisil,
EPISTOLA CLIV malignalus est, non modo nullum pro pace Ecclesire
apud regem faciens verbum, sed secus faciens, et
ADEUMDEM. procurans sedilionem, per se et regis ofliciales insli-
TIIOMAS Dei gratia Cantuariensis archiepiscopus, tit, ut episcopi, abbaies, et universi ecclesiarum
et sedisapostolica?legalus, venerabili fratri ROGERIO, prxlaii, suo et subdilorum nomine adversus man-
Wigorniensi episcopo, salutem, et pium in fulura datum apostolicum appellarent, cum tamen nobis
prospecltirn. indultum sit appellalionibus huj'usmodi non deferre.
Inspeclis litteris, quasnuper ab Anglia recepimus, Sed Deo providenle melius, evacuata est malitia ejus,
polestis advertere, quam malitiose Londoniensis non consentientibus ei viris religiosis, nec pro metu
episcopus, qui nohis ab initio sedis in insidiis qux- oflicialium, nec pro mandato pnblicx potestatis,
rebat animam nostram, utauferat eam, nuncadver- cuj'us in inferendo vim prxtendebat aucloritalem.
susmatrem suam elnostram,sanctam Canluariensem In hac sui necessitate fidei veslrx experimentum
Ecclesiam, calcaneum erigat, et ei priraogenilurx j3 faciet ecclesia, et eximix virtulis Deo et hominibus
sortem, gloriam et nomen prxripere moliatur. gralissimum tam prxsenlibus quam posleris relin-
fiestileruntei nuper coram regis officialibus, quos in quetis exemplum. Ncc vos lerreant aut moveant
persecutionem Ecclesix excilabat, latidabiliter fra- blanditix rel minx seductorum, cum cerlum sif,
lresiiostri,*seoueab illius communionesuspendenles quod spes impiorum peribit, et pariet confusionem,
per parochias suas ediclo publico prxceperunt eum et qui limet pruinam, irruetsuper eum nix, Deum
acunctis Ddelibusevitari.Et hocquidcmfecit primus vero prxtimeiiiibus nihil expedienlium deest.
venerabilis fraier noster Norwicensis episcopus in EPISTOLA CLV.
synodoproxime habita, deinde Ceslrensis in episco- ADEUMDEM.
paiu suo, et D. Wintoniensis, et Ciceslrensis statim THOMAS Dei gratia Caniuariensis archiepiscop<is,
die sequenti, postquam lilierns noslras receperant. el apostolicx sedis legatus, venerabili fratri el amieo
Qttia ergo nobilitatem et religionem vestram decet ROBERTO Wigomiensi episcopo, salulem, el perse-
prx cxteris ornare Ecclesiam, houorilicare mini- verantem in fulei zelo, et sincerx charitatis fervora
slerium veslrum, etpro mairis, qux vos in episco- profectum.
poium consorlio generavil, salute stare fortiter Yir illustris Robertus comcs Gloucesliix, patey
651 S. TIIOMJE CANTUAR. ARCIIIEP. 635
vesier, Cum plures haberet (ilios, vos ampliori prx A i Sarcsberiensi, et cxteris, si quis hoc ausns fuerit
caieris affecui iraditur dilexisse, eo quod vos in atieniare. lloc auiein, Deo teste et j'udice, non in
seneciule gentierit, et lolum, prout indoles pollice- doniini regis, aut filii sui, atit ctijuscutique vel Eccle-
bnttir, priidculix sux el virttittim fomiiem Dei cno- six vel personx ex conscientia noslra mnndamus
pernnle gratia iransfudit in sobolem, quam utpote injuriaui. sed ex necessilale, qua cogimur Ecclesix
preiiosissiiniim ab ineunie xlate Domino consecra- Caiuuariensis jura pro viribus conservare. Parati
vii. lniiiemini, qu.im prudens, qiiam fidelis, quam enim stimiis, si domino regi placuerit, filium suum
magnanimus.qiiam conslans fiieril ille, qui florentis, coronare pro debito oflicii noslri, etutique honorein
pugnncis, grnliosi, generosi regis, etopulenli, ejus- debiium el revereniiam exhibere. Non vacillet in
deiiique Norrounnoriiin tlucis, ct Bolonix comitis liis implendis, frnler chnrissime, fides vestrn, qui.i
vircs nggressus oppressil. El non motlo regno priva- fidelis est Deus, qui vos supra vires lenlari non
mm, sed et captivuni conjecit in vinculn, adeoque palietur. Conlidile ergo in ipso, qui vicit munduin,
forliinnm indignanlem hnbita fidciet virlnlis ralionc et memineritis, quoniam qui timct pruinam, irruet
cnnlempsit, ut pro reparandi sacramenii religione snper eum nix, et qui declinat arma ferrea, fre-
imlln exhorrueril subire pericula, et tnndem cnjitus quenler incidit in arcuui xtietim. < Degeneres ani-
incnrcerari maluerit, quani soror ejus et dotnina B mos timor arguet, i et forliter ausos juvabil gra-
juris stii dispendiitm putereltir. Qui, licet invidia tia, gloria coronabit. Quidquid agant alii, nobis
forttinx cnpius fucrit, vinculnttts tamen judicio persiiasum esl, quod couslaiiliaro vestram nulliiis
snpieniium tnntus habiltis est, ut liberationcin ejus litrbinis impetus franget, quod qux de ore veslro
roinmuiandnrn et emendam censnerint regcet regno. processerunt, et tam vestro quam episcopi Lexo-
Conicmplatio viri clarissimi vobis adjicint animos, viensis scriplo conlinenlur, et sub utriusque chara-
el eum qui vos generosi sangtiinis tilulo illuslravit, clere impressa sunt el expressa, non erunt irrita.
r.nxtaneis et postcris reprxseniate morihus et vir- Absil eniin, ut generosus sanguis sit animx dege-
Inle. IIuc accedit colendx virtutis nobilior lilnliis, nerantis babitaculum, ut per vos tiluli palrum oblit-
poiitificnlisnpex, qui sicut episcopale ofliciuin fide- lerenlur, ul quxcunque trepidalio menlis aut igna-
liter adimplentes, ampliori gloria et honore coru- via operis evincat palris, qui vos omnibus liberis
scanies illustrai, sic limidos et ignavos abjectiori prxtulil, errasse Judicium , et anliqux charilalis
viliiate redclil inglorios. Sal enim infatuatiim ad excludat affectum. Nam ut pie creditur a fidelibus,
nihiliim ulile est, sed tanta abjeclione vilescil, ut ille felicius in Deo, quam in liberis vivit, et sltidio-
nec stertoribus comparelur, quibtts agrorttm infe- , sis operibus aut reprobis gratiam ejus promereri
cundilas propulsnuir. Nam, ul ait martyr Cypria- poteslis aul demercri.
nus : Episcopus si limidus esl, aclumesl deeo. Aclum, EPISTOLA CLVI.
inqtiil, qnia cum ipsttm limor miindanus infecerit, ADUENRICUM WINTONIENSEM EPISCOrUM.
stiperesl utad omnia salubriter agenda imiiilis red-
claltir. Chaiilas ergo timorem hiinc expellai, ut THOMAS Dei gralia Cantiiariensis Ecclesix humilis
populi ducem expeJiat, quia deficienlis limore dncis minister, venernbili liniri HENRICO, Dei grntiaWin-
cxhorlulio nequaqiiam miliium potesl animos ad toniensi episcopo, scienlix el consilii spirilum.
fortiu roborare. Et quidcm nitlu divino credimtis Quanlo vobis compaiiamur aifeclu, is optime no-
accidisse, ut vos ad propulsandam malris veslrx, rit, qtti scrutator est cordium. Scimus quidem quam
sanctx scilicet Canttiariensis Ecclesise, injiirinm multa sint et lnagna, qux vos lurbent ct moveant,
diebus bis coniingal transfretnre, quo prxseiuiali- et quam nulli vel pauci sinl, qui spiritum vestrum
ter resistere possilis eis, sicut nobis piomisislis, roborent, et in hac tempestate confirment. Sed viri-
qui eam graiis dimius yfllixeriint, ct adhuc sine liter agiie, confortelur cor vestruni, ne inimici no-
cnusa quxriint animain ejiis, ui auferant eam. Quod stri prxvaleant, et dolis et circtimvenlionibus suis
ut Dei prxeunte gratia comniodiits facere valcaiis, D ros involvant. Capite polius vttlpes, qux vineani
vos lilleris domini papx, tanquam armis bellicis, demoliuiitur. Inter coltibros siquidein et tortuoso
prxmiinieiidos esse decrevimus, ut fratrum nostro- ilinere incedenlibiis necessaria est serpentina astu-
rum corda possitis efficacius in Domino ctmliiniare. tia. Ihcc vobis loquimur ut fratri, et dilecto in
Rogainus iiaque et obsecramus in DoiuinoJcsu Chri- Cbristo.
slo, et in virtute obedientix, et in pericnlo ollicii, Vernni babemus aliquid adversum vos, in quo ob
honoris, et beneficii prxcipinius, qiinlenus litteras ; excessum vestrum non niodic.umtristali suinus. Si-
ajiostolicas, quas vobis miuimus, oslendutis vcncra- quideni pro certo accepimus, qttod crticem vestram
bili fratri noslro Rogerio Eborncensi arcbiepiscopo,, auream ab Ecclesia vestra alienaveritis, quod salis
ct aliis fralribus et coepiscopis nosiris, et inhibea- improvide et conlra omnem canoiiuin censuram fa-
tis aucloritale doinini papx, ne prxfahis Eboraccn- ctiiin inierpretamur. Alienaiiones siquidein lmjus-
sis filio domini regis consecraiionis muiiiis darc, modi prorsus a canoiiibiis iiihibeiiiur. Propterea
aut coronam, si boc ubeo petitum fuerit, pra:sumatt vobis maiidamtis, et iiianJantes in viiiutc obedientix
impnnere. Sub cadem inlerminaiione pnecipimus, pneripimns, cpiatenns infra qnadrag^siiiium diem
Ut simililer hoc inhibeatis episcopis Londoniuusi ett post lilicrarum nosirarum suscentioncm, prxfalam
631 EPISTOLÊ AD EPISCOPOS ET CLERICOS. 634
crncem ad j'us ac dominium Ecclesix, cni Deo au- Apopulum, ut jtisium est, sanclx Rnmanx Ecclcsix
ciore praesidclis, sludeaiis modis omnibus revocare. obedire, extunc per toium episcopatum vesirinii m
Quod si non effeceritis, ad prxsenliam noslram a omnibus ecclesiis omnia divina prohibeatis ollicia
quadragesimo illo die infra duos menses, super causa celebrari, exceplo baptismale parvulorum, et poent-
ahenationis faclx satisfacturus venire non diffcras. tentia, el viatico, quod presbyteri clausis januis
Yaleal fraierniias vestra sine cnmpanarum pulsaiione, et omni solemnitate
EPISTOLA CLVII. jticunditatis ecclesiasticx pro uecessitate saluiis con-
(icere perinitluiilur. Et si nec sic in flagello populi
ADHENR1CUM W1NT0N1ENSEM EPISCOPUM. prxfatus domintis noster rex anledietos cxcessus
THCMAS Dei gralia Canliinriensis nrcbiepiscopus, debita satisfaclione correxerit, noveritis, el ei irre-
et apostolicx sedis legatus, venerabili fratri el amico fragabiliter denuntielis quoniam personx ejtis, quod
tiiarissimo, HENRICO Dei graiia Winioiiiensi episco|>o, invili dicimus, cum pericula salttlis nostrx, ut ha-
saluiem, et perseverantem in defeiisione niatris Ec- cteiius fecimus, ullcrius auctore Domino non parce-
lifsiae zelum. nius. Sub eadein quoque interininalioiie prxcipimus,
Yeslra discretio non poiest ignorare qux snb qtialenus eos exconimunicatos essc publice denun-
octilis veslris, irno in conspectu circumjaeenlitim J liari facialis, qui ecclesias, et ecclesiastica officia et
remotarumque gentium.adversus Ecclesiam in regno benelicia, contra sncrorum canonnm instiuilionera
Angloriim prxsumpta esse noscunlur. Et quod sine de manu laicorum accipitinl; qui clericos contra
limore divini judicii non eloqttimur, verendmn esi, prxlaiorum suortim inliibiiioneni divina celebrare
ne dissimulatio noslra culpas auxerit prxsumpto- compellunt; qui nuniios domini papx et noslros, na
rum, et impunitas aluerit audaciam delinqueiiJi. Ecclesix necessitates prosequanlur, impediunl; qui
Quinquennium jam exeginius exsules, et proscripii: Ecclesias ad honorem Dei non patiuntur rcgnlariler
innocentes, sine miseratione xiatis et sexus, sine ordinari; qui divinx legis inslilulionibus Iratlitioues
rcverenlia condilionis atu ordinis, privali bonis, ad- aulconsuetudines Iiomiiiumantepouendnsprxdicani,
dicti exsilio, variis et atrocibtis injuriis uffecli sunt, aut riolenler compellunt anleferri. Sed ex iioinine
sancta profananlur, bona diripiunuir Ecclesix, sa- Gaufredum Cantuariensem archidiaconuro , Rober-
cerdoles prohibentur implere legem Domini, et quas tum ricarium ejus, Ricardum cle lvelcestre, Willcl-
professi sunl exercere canouicas sanctiones. El sub nuim Giffard, Nigellum de Saecn-Villn, Rieardtim tle
prxtextu regix dignitatis pravitates oblinenl, quas Luci, Thoninni lilitini Bernardi, Adam de Cheringis,
pridem sancti Palres in diebtis suis, et in noslris quos prideui excommunicavimus, ediclo canonico
sedes apostolica condemnavil. Sxpe commonilus est *' publicelis cunctis fidelibtts esse viiaiulos. Ad hxc si
dominus rex, ut isia eorrigerei, per episcopos, per Joannes decanus Saresberiensis, et Guido decanus
abbutes, per subdiuconos curix, per cardinules; et Wultham, Joannes Cumin, Radtilpbus Landavensis
iiunc landero quasi peremplorio etlicto per dominutn archidiaconus, Wimarus presbyter, alumiiiis comiiis
Graiianum subdiaconum et notarium apostolicx se- Hiigonis, Ecclesix Dei, qiiaro lxserunl, et nobis
dis, et niagislrum Vivianiini urbis veteris arcbidia- infra diem Nativilatis Dominicae non salisfecerinl,
conum, ut aul per istos prxsunipla corrigerel, aul eos exltinc excoinmiiuicaios esse publice denuntietis.
in se et in terra sua, quam meruerat, anin.aJversio- Couforiamini in Doniino, et in potentia viiiutis ejus,
nem justitix sentiret. Ipsi vero ab eo non modo qtiia fidelis est, nec vos supra vires tentari patietttr.
exaudiii non sunt, sed in venerabili viro magisiro Sed cx quo ciim Josue seciinduin legem sacerdota-
Peiro Carnolensi archidiacono, et aliis nuntiis, quos libus insonueritis tubis, omnes munitiones hostiuui
ad eum in verbis pacifieis miseranl, graves injurias diruet el dissipabil ante faciem vestram. Probabitur
excej)eruni. Siquijem in omiii maiisuelHdine doinini aulem hic, qui Cltrisii sacerdotes sint, qni servi
papx, erdiuluruiiaie paiienlix noslrx, el exbibi- Belial. Dirigat in heneplacito suo Deusopera vesira,
tione hiiintlitaiis, non quievit, aut mitigata est im- j >et Ecclesix sux pacem stta viituie et gratia, vestro-
inaiiitns ejtis, sed ab impuiiitale ferocior in deieriora que minisierio rcformare digneiur.
seinper excrevit. Ne ergo nos ulterior dissiimilatio Waliero Roffensi episcopo sic, ubi habelur, per
nialitix consensisse couvincal, et ante districti Ju- episcopatum vestrum, per totam Canliam. Sicul Hen-
dicis oculos, apud quem non esl ucceptio persona- rico .Winioniensi , sic Norwicensi , Cicestrensi,
rum, dnmnuiioiii rcos addicat, tnnios excessus irre- Exoniensi, Wigornensi, Dunelinensi. David Mene-
quisitos amodo prxlerire non possumtis, nec nude- vieusi vero, el Nicoluo Landarensi, el Godelrido
mus. lnde esl, quod fraternitali veslrx in viiiute Larenensi sic : Per loiam terram ejus, quw in epi-
obedieniix, sub anniheniaie, in periculo dignituiis scopatu vestro est, in omnibns Ecclesiis.
et ordinis, aposlolica aucloritale et nostra prxci-
EPISTOLA CLYIII.
piendo inandamus, quaienus, nisi infra purificatio-
uem beaix Marix dominus rex Ecclesix Dei el nobis |ADEUMDEM.
ablala restituere, et proscriptos innocentes debita Venerabili domino, et lum proreclione xtatis et
cha-
juris redintegralioiie revocare sluduerii, et sacras mortim sanetitate, luin consecrationis miinerc
Ecclcsix sanciioncs vigere periniseril, ei clerum ct rissimo Palri HENRICO Dei gratia WiiUoniensi epi-
fiXK S. THOM.E CANTUAR.ARCHIEP. 635
scopo, THOMAS cjusdem miseratione Cantuaricnsis A I tionem necessc est scandala provenire, ut tribula-
archiepiscopus, el sedis apostolicx legaius', salu- tionibus probenlurelecli.qui probati per palienlinm,
tem,et beati cerlaminis cursum feliciter consura- coronnm glorix ncqtiirunt sibi, el aliis proficiiiut
mare. pcr exemplum. Sed vm illi, per quem scandalum
Sinceritati restrse, Pater amande, quatenus pro venit! Quia crgo Londoniensis episcopus non par-
tempore licet, graiiarum referimus actiones snper cit a scandalis, et inter cxtera patenlis malitiae
honesto et pleno sapientix, maturitatis, et dirini opera, poslquam Salanx traditus est, etiam comra
timoris consilio, quod nobis iu spirilu fortiiudinis matrem suam et vestrara, S. Cantuariensem Eccle-
vestra charitas per prxscnliiim latorem nuper exhi- siam, lam impudenti audacia et parricidali inipie-
ibuit; ct super solalio, qitod necessilaiibus nostris toie calcaneum erexit, ut dicere ausus sit se ei, ex
vestra sxpius pielas ininislraril. Sic, Pater, decet quo translaius est, ntillam debere subjeclionem
virum sanguine generosum, ct clarum alavis regi- aut obedientiam exbibere, et ad cumulum damnu-
bus, sed cultti virtutis ct religionis exhibitione tionis sux adjecil, quod cathedram arcbiepiscopalem
clarissimum, generis exornare nobililalem. Sic Londoniamtransferri faciet, fraternitalem vestram,
debel Christi sacerdos el pontifex vitam coiisum- de qua plene conlidimus,quanla possumus affectionc
mare, ul vivens honorilicet minisierium suuin, cl B 1 rogamus, quateinis pro matre vestra defensinnis
Ecclesiam Christi posl fula xdificel, et reliclo clyppum opponatis filio Belial.quiprx cxieris allo-
probitatis exemplo poslcris , sua vel perfeciiores phjiis lanquam alter Goliatb de Geth solus, auctore
faciat imilari vesligia. Memoria lalium perpelua Domino, de caslris incircumcisorum progredi non
bcnedictione vigebit in generalionibus sxculoruin, erubuit, nec limuit universiialem filiorum Cantun-
et cluritas eorum ut firroamenii splendor, in xtcr- riensis Ecclesix urovocare ad certamen, durii ma-
nilatcm fulgebit. Quia ergo talenium consilii ct tris eorum sanguinem sitit, el catholicx pacis de-
forlitudinis, prx cxleris coiilerraneis el coxtaneis, serit iiniiatem. Scripserat doinino papx pro fratre
vobis inler innumera charismaluni clona conluiit nostro Eboracensi nrchiepiscopo, sollicilans etini
Spiritus sanctus, palerniiaiem vestram, quanta etinm alleslalione mendaci et mendosa , ut eiini
possumtts affectione, exoramus, ut confirmare me- pateretur crucero deferre per provinciam nostram,
ninerit fratres veslros, et eos aniniare et roborare nescio qtiid emoliimenii sibi suspicans eventu-
.tudcat, tam cxhorlalionibus quain exemplis. Nam rum, si odio personx nostrx Ecclesiam, cui ex
juxla Salomoiiem: Fraler qui adjuvatur a fratre, professione fidem et obedienliam dcbet, quocunquc!
modo. Sed Christus, qui Canluariensem a
qua:i civhas forth et inexpttgnabilh. Et cene opera C ( besisset
vestra de cxlero debcnt esse foiiiuro arniuiuru. prima fiintiaiitme inter turbines varios el magnas
Et justum est, ut quod alii iaudnbiliter egerinl, lnullastjue procellns rexit el fovit ecclesiam, mise-
vesiris, Puier tiiulis nscribntnr. Quitl enim poierunt ricorditer opeialus est, ul in pleno consistorio per
operari, nisi quod provcctiorem sapieutia., xtate et lestes omni exceptione maj'ores revelaretur -falsilaS
gralia viJebuiil opcraiilein? El quidem quod qiiidam et iniquitas ejus. Deo autem in primis gratias agi-
eoruro jam erecti sunt, ct ut audivimus ct spc- mus, deinde vobis, el cxteris fratribus nostris, qui
ramus, conlra membra Satanx nobiscum stare nos.ul oportuil, ex quo etim constilil anaihemate
disponunt, vestris imputanl merilis, qui quod ntiper condemnauim, nb illius paiiicipalione suspendistis,
aciuro est, audicrunt. Nec est quotl vos in diebus et lam illum quaro cxleros excommunicatosnostros
islis vereri oporlcal, cum veslram condiiionein per episcopaliim vestrum etlicto publico jussislis
nobililus, prtidenlia, copia rerum et aroicoruro , ct evitari. Clnruil hic fides vestra, conslnniia virtulis
selatis reverentia a lxsione, qux potest in dissimili effiilsit.qux publicx poleslalis el oflicialium roinas,
stalu manenles iufeslare, defeiidanl. Siquidem non- xqux ul blnndilins, mniidntis Dei ccnsuil poslpo-
nulli fortasse, qui vobis crederent non esse parcen- nenilns. Libernstis conscientias veslrus, fumnni
dum, vestris, quos in hac lempestale verentur of- D I purgaslis , dttm lam verbo veritatis qtiani forli-
feudere, procul dubio parceui in vobis, et a clomo ttidinis cxemplo docuislis, quod Deo polius quam
vestra flagellum suspcudct impius, ne qttod pro- hominibus oporiet obedire. Cerliim itaque liabeat
meruil propinqtiorum vcsiroruiii miiiislerio veniat siiicetilas vestra, quandoquidem tanta cbaritas Dei
super cum. Cxlera non exaranda litteris latoris per Spirituro sanctiim diffitsa in jcordibtis vestris
prxseiilitim fidei commissa suiit, vcsiris duntaxat leslimouio clari operis processit in piiblicum, ser-
auribus inlimanda. Qiiem, si placet, 111jnobalx vili timore depulso et excusso, qtiod Deus cito
veritatis fralrem admilleiis ct audieiis. Valeat snn- Saianam conteret sub pedibus vestris, et de cer-
ctitas vestra, Pater amande, el crealionero suum, tnmine proventum educet gloriosum. Et quidem
nostram parvitatem loquimur, in oralionibus suis lanto ciiius et gloriosius, quauto ferventius el
Deo commendare inemineril. coiislaiitius in inceptn perseverubitis reritate. Unde
vos oramus et obsecramus in charitaie Dei, et
EPISTOLA CLIX.
obtestamur perfidem, per obcdientiam, per sin-
ADEUMDEM. ceritatis affectionem, quam matri veslrx Caiiiun-
Ad sanclornm gloriam , et reproborum uamua- riensi Ecclesiae debelis, quatenus ad luendam di-
637 EPISTOL.E AD EPISCOPOS ET CLERICOS. 638
gniiatem et jura Canluaiiensis Ecclesix, cui pro- A . astitit, qui perseveranliam veslram coronabit in
fessionem exhibuistis, conira prxfalum episco- ccelo, et bic in brevi consolabilur, subjiciens eos
pum exstirgatis in adjutorium nobis, el dominoi pedibus vestris, qui adversus Dominum de permissa
papx scribalis et curix leslimonium verilatis, sibi momentanea polestatis indulgentia fallaciter
quale filios pro matris juslitia reddere decet. Nam gloriantur. Stale crgo in eo quod ccepistis, et quam
qui illud subtraberel in articulo tanli discriniinis, jam promeruislis coronam fidei intermissione nolite
procul dubio infidelis habendus esset, et inlidcli rejicerc, qttibus anchora per gratiam Dei firmiter
deterior, in quem j'us exigeret usque ad intcrne- hxret in portu consolationis et pacis. Providete, ne
cionem oinnes fideles irrnere. Nec tamen res ista vos inlerim circumveniat inimicus, ne adversus apo-
quidqiiam potest habere periculi, ciiro verilas per- slolicam sedem, ve.lmatrem veslram S. Cantuarien-
sjiicuu sit, el ut dici solet, lippis et tonsoribus pa- sem Ecclesiam vobis consentientibns prxstnnalur,
lens. Sed quia maledictus est, qui glndium revocnt quoti et illi laborem, et vobis jacturam et pcenilen-
a eruore, et peslilens flagellandus est, ul erudiatur liam valeat in posterum generare. Accepimus enim,
sapiensad salutem, seipsum legis subjicit maledicto, quod quidam maliiiosi homines doinino regi per-
quicunque parricidx cum lapide non oceurrit et suadere niluntur, ut in injuriam niairis vestrx Can-
gladio. Videtur namque prxslare consensum , qui B tuariensis Ecclesix, et lxsionem nostram, filium
cuin possit, non arguit aut impedit lalia comrnilten- suum , quem Detts et ab hoc infortunio el ab om-
tem. Et ne a nobis disiriclius exigattir, si eorum qui nibus malis liberet, per manum venerabilis frairis
Ecclesiam peisequuntur et quos ut poenitenliam nostri Eboracensis archiepiscopi in regem faciat
agerent, in mulfa paiientia jam fere loto quinquennio coronari. Quod quia contra dignitatem Canluariensis
supportavimus, magnas ei iiuiiifestas ulterius dissi- Ecclesix esse dignoscittir, dominus papa lilleris suis,
miilaverimusculpas, fraterniiati veSlrxdenuntiamus quas vobis et aliis frairibus nostris iransmitlimiis ,
nos publice excomniunicasseGaufretlum Ca:iluarieii- lain praefato archiepiscopo qiiam oiimibus episcopis
sem archidiaconum , et Roberlum vicariuni ejus , Anglix inierdicit. El nos si nliud, quod absit idem
Ricardum de Ivelcestre, Willelmura Giffard, Ricar- arclnepiicopus aut alius allentare prxsumpserit,
duin de Luci, Adam de Cberingis, et item eos qui ne vos aut aliquis <lefratribus nosiris , aut his qui
oflicia vel beiteficia ecclesiasiica conlra sacrorinn nobis, sive ex officio legatitnis, sivej'ure metropo-
canonum institulionem de mami faica acceperuut, lilico subjecti sunt, assistere audeat, apostolica et
vel ea usurpaverunt propria lemerilale. Similiteret nostra aucloriiale in virtule obedientix, el sub ana-
illos, qui domini papx nunlios aut nostros, ne Ec- _ ibemate penitus inbibeinus, appellantes adrers-Lis
clesix necessilales prosequanlur , impcdiunl. Vobis omnem animam , qux se lantx prxsumpiioni atten-
ergo aucioritate domiui papx et nostra niandanius, laverit immiscere, dieraque prxligimus purificatio-
quatenus eos tales habeaiis, et in episcopatu vestro nein sanclx Marix.
baberi faciatis , quales haberi debere solemniier
excommunicatos sacrorum canonum disciplina pra:- EPISTOLA CLXI,
scribit. Valeat semper in Domino veslra fratemrtns ADEUMDEM.
el nos et causaoi Dei, qtiae in inanibus nostris est, TIIOMASCaiuuariensis archiepiscopus, HENRICO
snnciorum oralionibus commendare memineril. Winioniensi episcopo, safuiem et in vja maudatoruiii
Yalete. Dei promereri bravium supernx vocationis.
[EPISTOLA CLX. Fralernitatem veslram latere non possunt calami-
ADEUMDEM. tates, qux jam per sex annos Anglicanam Ecclesiam
TIIOMAS Cantuariensis archiepiscopus, HENRICO afflixeriint, sed prxcipue matrern vestrain Cantuari-
Winioniensi episcopo. ensem Ecclesiam, cuj'us, sictit ex chnrilate debetis
Ul aliquid simile loquamur Apostolo, gratias miseriis comjiati, sicex necessitale oflicii et exhibim
agimus Deo, qui odorem notitix sux per vos mani- [) professione vos oportet ipsius obedire mandulis.
feslat in omni loco. Quoniain sicut fama viilganie Exspectavimus pceniientiain domini regis, sed ille,
didicimus, fides vestra in articulo lempestatis hujus quod sine mcerore non possnmus eloqui, adeo mise-
eniluit, et charitas abundanlitis effulsil, in colninna ricordia Dei , et sacrx Romanx ricclesix, et nostra
virlulis ostensa , et exhibita aiictoritate pontificis. paiientia semper abusus est, ul novissima ejus in
Nain adrersusfiliosdiflidentix, viros Belial, in quibus dies Ecclesix Dei fierent deteriora prioribus. Ne
Satanas mysierium iniquilalis patentius operatn? , ergo sanguis ejuset compereunlis Ecclesix requira-
cum nuper Ecclesiam scindere voluissent.et extoiiis lura uobis, fralcrnilali vestrx in virlule obediemix,
juramenlis altenlarent obedientix et fidei virlutem in periculo ordinis, honoris elbeneficii prxcipiendo
exslinguere, vos ex adverso ascendentes opposuistis mandarous, quatenus infra quindecim dies a sus-
murum pro domo Israel, el audaciam eorum reprcs- cepiione prxseniium, per tolam dicecesim vestram
sistis in spiritu el virtute Helix, et corda eorum qui omnia divina, prxier baplisma parvulorum et pceni-
pavebant, in clero viriliter, ut oportuit, erexislis, lenlias morienliuin, prohibeatis oflicia celebruri, et
ut Deum hominibus prxtimerenl, et vestigia patrum ab omnibus subdilis vestris inlerdicli sentenliara ,
sequerentur in Christo. llle robis in his adjutor quanlum invobis esl, faciatis inviolabiliter observarij.
portilori prospicienles sicut vobis et ordini veslro A. bates, subdiaconos cunx , per cardinales, quos vel
cupilis esse prospecium. Alioqnin vos ipsos exinde pro sua reverenlia oportuerat exaudiri, cominonitus
ab episcopali et sacerdotali officio noveritis essc sit, et semper facla sint novissima ejus alrociora
suspensos. Deo potius quam homiiiibtis obedienlem prioribus. Quia ergo rerendum est ne nos iillerior
reverenliain vestram coronel Pustor pasiorum , et dissimulnlio reos damnationi obliget anle Deum,
Princeps principum unmarcescibili xlernx glorix apud quem non est personarum acceptio, et qui po-
corona. tenlcs potenter punil, robis in rirtute obedicnlix,
Eodem modo omnibus episcoph Atujtimet Cuatliw. sub aiialbemate, in periculo dignitalis et ordinis,
domini papx, cujus rice fungimur, et noslra aucto-
EPISTOLA CLXII ritale prxcipiendo inandamus, quatenus, nisi infra
4DROBERTUM PRyEPOSITUM ARCENSEM, Purificalionem bealx -Marix prxfatus dominus 110-
TIIOMAS Caiituaiiensis archiepiscopus, ROBERTO ster rex Ecclesix Dei et nobis condignam saiisfa-
prxjuisito Arcensi. ctionem exhibuerit, extunc a divinorura celebralione
Si verum esl quod audisli, dominuin papam latere cesselis, excepta pcenitentia, et viatico, et his qux
nou potesl, et per nuulios noslros, quos in dics religionis favore locis venerabilibus indulget sacro-
singulos exspeclamus, super hoc contidimus cerlio- B riini canonum dispensalio, januis clausis, exelusis
rari in brcvi. Et perfeclo honorcm domini et amici personis laicis, sine campanarum pulsatione, et so.
nostri ita tlesidcruiiius, sicul snluLemanimxproprix. leinniialihiis, quas in tempore quieiis et lictilia?con-
Honore siquidem muximo a Chrislo dignissimus suevit Ecclesia exercere. Ad hxc Gaufredtim Can-
est; cui ad gubernanduin iiiiperiiini adest nobililas , tiiariensem archidiaconum, et Robertum vicaritini
gencri prudcnlia suffragatur, delinquenles coercet ejus, Ricnrdttm de Ivelcestre, Nigellum de Sncca-
rigore jusiilix, subdilos obtemperantes juri man- villa, Willelmuin Giffard, Ricardum de Luci, Adaia
suetudinis moderatione gubernut, Ecclesiam vene- de Cheringis, quoniam publice excominunicali stint,
laturct proiegit, in minislris suis suscipit Christum, prxcipimus a cunctis fidelibus eviiari, quia qui
cl universorum graliain benignitate provocal, et scienler excommunicato communicat, se ipsum pari
obsequiis et beneficiis obligat affectiones. Non sxvit anathemale ex immunda pariicipatione condemnal.
in subditos,'nec occasiones justitix prxlextu quxrit, Similiter convenlui Malmesberiensi, et Lnurenlic
quibus cruciet pauperes, exhaurial et spoliet copio- abbati Westmonasterii, abbati S. Albani, et S. Ed-
sos. Hxc fuit quondam nobilittm generosilas Atigus- mundi, sic : extunc prorsus a divinorum celebratione
torum, quam iste prxler coiiieruiiualium et coxln- cesselis, et in cunctis ecclesiis, qtix ad vestram j'u»
neorum morem exercet, qui suluberrime et hones- risdiclionem peiiinent, oninia divina prohibeatis ol-
tissime novil, et consuevil ficia celebrari, exceplo baptismo parvulorura, et poe-
Parcere suojeclis , el debellare superbos. niientia, ct viatico.
Prompto igitur et prono aniino, si Deus opportuni- EPISTOLA CLXIV.
tatem dederil, opernm dabiinus et diligenliam , ut; ADEOSDEM.
lial ei in beneplacito Domiui secundum desideriumi THOMAS archiep. Cant., CLAREMBALDO viceabbati
luuin. Sed vcllemus ut res ordine suo rite procede- Sancii Augustini et fralribus ejusdem loci.
ret, ut gradus honoiis debitus non deessel ascen- Quanto sacrosancta Romana Ecclesia monaste-
clenli, qui mcdius est inler habituin ct oplatnm. Sa- ritim reslrum ampliori ilonavil gratia, tanto diligen-
lisdictum credimus sapienli. Tu interiro utdiltgcn- tius ipsius debetis obedire maiitlutis. Unde de vestra
ter audias ol exaudias qux libi pur magistrum Ro- obedientiu spem ceiiain concipientes, vobis auciori-
Lerlum clericum iiostruin significata sunt, pelimusi tate domini pnp;e et nostrn, in viriute obedientix,
aflectuose, rogantes affecttiosius, ut colloquio regis, iu periculo honoris, officii et grndus, prxcipienclo
el comilis , quod speialttr, a nobis rcverlens valeass mandumus, quatenus infra quindecim dies a susce-
inieresse. " plione prxsentium abstineatis ab omnibus
divinis,
EPISTOLA CLXIII. excepta pcenitenlia morientitiin et viatico, qttod ja-
1D CLEREMBALDUM EI.ECTUM ET FBATRES SANCTI nuis clausis et laicis exclusis, privatim fieri neces-
AUtUSTINl. siias exposcit, et religionis impetrat favor. Sub en-
TnoMASCanliiariensis ai'chie|>iscopus CLEREM- dcin quoque interminatione prxcipimus, ut in om-
nibus locis jurisdiclionis vestrx ecclesiasticx facia-
ALDoelecto,et fratribus S. Angnsiini.
Qiianto uiajorein cttin S. R. Ecclcsin contraxistis lis, quantum in vobis csl, hujus interdicli sentenlium
fumiliarilalero, lunto ud roprimeiidas ct ulciscendas inviolubilem observari.
Similiter Westmonaslerii, Sancli Albani, Sancii
injurias ejus virilins debelis insurgere, et qua fide
illi adhxrcalis, operis tcstimonio comprobare. Nccc Edmundi et Matmesberiensiabbulibus.
dubiuin esl in illius redundare injuriam, quod ipsaa EPISTOLA CLXV.
prohibenic lot et tunta , et tnndiii ndversns Angli- j. ADARTHURUM DE BURGIS ET COMPLICES EJUS
cuiiam Ecclesiaro, et nos, et nostros prxsumptr,r HOMAS Cantuariensis nrchiepiscopus ARTHURO tk
sunt, cum domimis rex sa:pe per episcopos, per ab- >- Burgis el complicibus suis.
U\ EPlSTOLiE AD EPISCOPOS £T CLERICOS. Wi
Relntum est nobis, Arilmre, tc iii nos pariter et A j cifixi : et illam non est vcrilus ancillare, pro cuju»
EcclesiamCaiiluariensem,mnlrem ttiam, gravissime liberatione Filius Dei Deus niorte turpissima voluit
et sinc meriiis deliquisse. Tu enim, ut nobis sugge- condcmnari. Monuimuseum affeclu palris, saepius
stum est, cum luis complicibtisin llibcrniam ire (ide domino dcbila supplicavimtis,corripuimus euni
prxsumpsisli, et ibidem fnlsn prxdicnlione tuorum auctoritaie pastoris; ipse nutein in persona nostra
et tua mnchinntus cs, ut clerici et episcopi Gwallix patremsuum iiidem fidelemcontempsit etpasloreni;
ordines et sacramcnla reciperent, qunsi a novo mo- et ne quid tle cxtero verilali subtrnctum sit, qtud
tropolitnno sibi in.Hibernia consiiiuto. Veraciier Ecclesix periciilosius et ei pcruiciosius est, il.um,
scias, quoniam immodcrale deliqttisli roachinamlo cujtis gerimus vicem, sprevit Chrislum. Hubeanttir
talia, et veniendo in daninuin Canluariensis Ecclc- hxc rana, ct conteinnat, ut solet, si Filius Dei Ec-
six, malris tux. Et idcirco mandaudo tibi prxcij>i- clesix non dicit pasloribus: Qui vos spernit, me
mus, et in periculo ordinis tui cl beiieliciorum ino- spernit; el qut langil vos, tangit pupillnm oculi mei.
rum tibi hrmiler injungiinus , ut tu cum Laureulio, Processil ulterius sollicituJo noslra, ut ci pro paee
et Jacobo , el liticleridio in ptiriliealione bealx Mn- Ecclesix sumnius ponlifex dcvolas preces ageret,
rix nostro le conspectui reprxsentes, satisfuclurtts scd non csl exaudilus. Exhorlalioties adbibiiil, et
Deo, et nol)is,-et Ecclesix Cnntuariensi, matri lux, B 1 surdum reperit auditorein. lncrcpationes adjecit :
super his et aliis, qux (ibi objicienlur. conlempix sunt. Tandcm apostolica luba commiua-
EPISTOLA CLXVI. tiones iiilonuit, sed nec sic potuerunl fides et ralio
ADRreAEDUM PRIOTTEM ET CAPHULU» DE BOVERA. excitari. Ne quitl autcm omitteremus ex contingen-
Lamentati sumus, clc. Videsimilem epistolam ad libus, rex Fraucorum, quiei est aniicus el dommus,
conventumCanluariensemdireclam. omiiem adliibuit opernm et diligenliam, scd nec
ille pro sua rerereniia nieruil exaudiri. Ad collo-
EPISTOLACLXVII.
qiiium ejtts acccssiiuus, sed nec ad conspectiim
ADSIMONEM PRIOREM DE M0NTEDII ET BERNARX.UM sumus admissi,
DECORILO. cjus neqiic nosiri uoiunisaulcausiu
Dci permisit fieri meuliouem. Misimus ci postca
THOMAS, archicpiscopus, SIMONI , priori de Monte nunlios renerabilcs viros, el litteras patentes, ul pe-
Dei, et BERNARDO de Corilo. ticrat, in quibus expressa erat et justitiu Ecclesix,
Mniidalumdomini papx dilectio vestra suscepit, el nostrx
pelitionis sentenlia, sed nosler el eoruin
qualeiius regem conveniretis, ut nobis ecclesiamno- lahor, quanium in co est, cessil in cassum. Secuti
strani et graliam suam restiluat, nos aulem parnli ., eramus fidenidominx
' imperatricis, sicut tu nosti, et
fuimus, sicut prxsenles vidislis, ponere nos oinnino ipsa ignorare non debcl, sed nos usquequaque tle-
ad honoremDei et suum in misericordia Dei et sua. ltisit.
Qtria ergo hxcpalienlia nosua Ecclesix Det
Nou placuit ei hxc forma, nisi nos obligarcmus ad
perniciosa tst, scd jierniciosor illi, cujtis novissim.i
observationem consuciudinuin , quas aniecessorcs liunl in dies deteriora prioribus, nobis atitem
per-
nostri suis servaverant. Promisimus crgo quod eas idciosissima, quos oporlebil nutc tribiiual
sponsi non
libenler servaremus, quateuus possemus salvo or- iuodode operibus propriis, sed eliam de sanguine
dine noslro : et quod quidquid secundum Detim p<>- ejus et afllictionesponsx retldere rationem, proceiio
terimus , pro recujieraiiJn gratia ejus devolissiine noveris, et domina:imperatrici iniimes, quod in per-
faceremus. Noluit acquiescere nisi absolule promil- sonam cjus el terram in brevi, iino in brevissinio,
teremus nos illas cousuetudiucs servaturos. Quod riiacoraiteetDeoauctore,excremusgladium Spiritus
quidem omnino 11011licuil, quia aliqux earum a sancti, qui omni gladio ancipiti penelrabilior est, ut
sede apostolica condemnatx sunt. Paraii vcro su- sil in ruinam induratx curni, ct sopilo, imo exslincto
mus, si placucril illi, iuxta mandalum apostolicum spirilui in salutem. Persuadeas ergo dorainx uoslrx
recipere ecclesiam el sedera nostrain cum graiia ul uos dc cxlero haheat cxcusatos in eo, quod ultra
sua. El recolite quod dominus papa , qui vobis in D j dissimulare non licet: sciatquc pro cerio, quod si
virtule obedieutix mandati sui exsecutionem tn- revixerit filius ejus, et consi-Uuminatris recipiat
junxil, non prxcepit nos aliquibus promissinnibus atidiens vocem Dei, nos ad bonorem Dei et volun-
obliguri. Supplicumus ergo sanclitali vestrx, ut tatcm suaro paratos inveniel. Inierim morieiiteiu
obedientiam domini papx exsequi 11011gravemini, filiumpariter, et eodem lugeaniusaffectu,qui salutem
sed eam, sicut sanclosviros decet, sludealis implcre,> cjus el honorem, Deo lesie, consimili desiderioopla-
EPISTOLACLXVlll. miis pariter et oramus. ilxc cum dolore, lacrymis,
ADFRATREM NICOLAUM DEMONTE ROTHOMAGENSI.singiillibiis, et suspiriis loquimur, lanquam viscera
THOMAS Canluarieusis archiepiscopus, fralri Nico- uoslra de clauslro pectotis acerbitate ferri exlracta,
LAOde Monle Rothomagensi. ardore caulerii inuramus. Quod et Deus scit, iu
Novilfraternilas tua, quam patienter suslinuerimusi cujtisinjtiriamexercereulteriusnoii debemusimpiam
daiiina,injurias el contumeliasnobis et nostris illatasi pielatem, ei in terris malrein, patrem, sororem prx-
adileclissimodomino noslro, illustri rege Anglorum. ferendo, vel Dominum.Nonesl dolorsicut iste dolor,
Ipse autem abusus patienlia noslra, ad sanctissimx• sed cbaritasDei, etulililasethonor ejus qui cnratur,
uialris sux prorupit injuri.ts, sponsamloquimur cru- nos urget, ut hunc forti aninio sufferamus.Yalete.
PATROL.CXC. 21
6j5 S- THOMiKCANTUAR.ARCHIEP C4t
Salula et solliciia fratres nostros, ul nobis ira- A J\ EPISTOLA CLXX.
petrenl spirilum consilii et forlitudinis, orantes pro ADCANONICOS PANTANEL€.
domino rege, ut ei adsil spiritus poenitentixet pieta- Salulcm.et in fortitudine patienlix consolationem
tis, quatenus pax ejus Ecclesix Dei et nobis refor- Domini fiducialiler cxspeclare.
melur in Domino. Non turbetur cor vestrum, dileclissimi, neque
EPISTOLACLXIX. formidet, quia Deo propitio salus Ecclesix et pax
ADSILVESTRUM LEXOVIENSEM TUESAURARICll. vestra in januis est, priorcmque vesirum, qni per
nos incolumiset Ixjus transilum fecit, voli compo-
Suiis suo salutem, et animi constantiam. lem recipietis in brcvi. lnierim non deficiat veslra
Si grandia loquilur, si magnalia sparsit, qui Juris-
hautl fides, quia quod prudentiam veslram tenere raemo-
jurandi cominercio miranda novit inducere, riter constat, vcv perpeluum his denuntiatur, qui
mirandum crediraus.nec rei admirationecedendum. sustineiiliam et in fide perseveranlibus
enim est alieno scelere nos meiu perdiderunt,
Salius perire, quam corona glorix reposita csl in sinu Patris misericor-
nostro. Tu vero cerluin tenc, quidquid mentiatur
minetur tortoris diarum, qui superbos bumiliat, et exaliat humiles.
juraloris famosa dolositas,quidquid Nec est de ejus auxilio difliJcndtim, si patieiitibus
ausleritas captiosa,quia per misericordiamDeineque B j plerumque pro volo non exhibelur, quia sicut.Apo-
mors, neque vila, neque angeli, neque alia creatura
slolus docel, palienlia per tribulationis auguslius
poteiit nos scparare a chariiatc Dei.qnx subjecit nos
el clarius eniiescit, virtusque proficiens
tribnlaiioni. Sed nec ipse Papiensis, donec comprobatur, nobiliialur generosa sobole mcrilorum, quibus au-
pleatur iniquitas, donecevanescat conditionis nostrx
Ad saltera gustiore gloria coronatur in prxmio. Est autem
pressura. cujus congressum incipiant dubio Chrisliunus infideli deterior, qui sic
et ut eodem procul
apparcre vesligia libertatis, studio, quo Deum
deleri libertas fundilus jusiilix sux et misericordix, et reritalis pu-
ipsa parabatur penilus, quo lal immemorem, ut Ecelesix et pauperum Christi
credehatur exslingni, vestigia se prxbeant eminen- torlores
suspicelur eradere posse judicium Dei, et
liora, resui-gat fortior ipsa libertas. An ignoras ar- lacrymas conlra
bores maguas diu cre.scere, una hora exstirpari? in oculis sanctorum. promissum verilaiis perpetuandas
Stullus est, qui fructus earum cxspectat, nec atten- dum a Domino Accipiunt qiiidem impii inter-
dil casum. Sil itaque libi solalio, qtiia inimiciDomini, potestalcm iiioroeiUaneainin filios
ut eoruni ministerio purgenlur, aut proben-
mox ut honorificati fuerint et exatiali, deficienles gratix,aut cusiodianlur.
tur, Sed bealus Job, exemplar
quemadmodumfumus deficient. Exspecta parumper, paiienlix el ririulis, fidelibuset argu»
insibilet eis sibilus aurae lenis, in Do- (
" exemplum
quid quo inciiluin datusest, quod diu non relinquet Dominus
minus : et Adhuc pusillum , et non eril peccator.
locus et non inveuietur. Hxc hacte- virgani peccatorum super soiiem juslorum. Si crgo
Quwrelur ejus, Saianiiartim spirilus accepta poiestate inlumuit cou-
lius.
tra vos, si a loco , in quo nioruro conversioncm
Cxtcrum si ubsolvendisunt, vel jnm absoluti cx-
et stabililalem Deo promisislis, perlurbaie conalur,
conimunicali nostri, cousiat eos esse vel fuisse ex-
conslantia vcslra in Dominonequaquam sibi creJi-
communicatos. Sequitur ergo eis scienler commu-
tam desernt stalionem, sed exspcctei salutare Do-
nicanies contraxisse in se maculamexcoinmunica-
ct clypeum patientix, sicut decet sanclos,
tionis. De cxtero, quid indeproveniat, ipsi viderinl. mini,
Unum scias, non tulit gratis beneficia ipsa Joannes. terroribus et miiiis confidenier opponat. Probibe-
Habet aliquid compensalionis, quod pro certo audimus aulem auctorilate doniitii papx ct nostra iti
vimus a redcuniibus de ciiria : renuniialum esse pcr virlute obedienlix et periculo salttlis et ordinis ve-
ut nulla raiione recedaiis ab ecclesia et domi-
ipsuro ex parte rcgis consuetudinibusregiis, quas stri,
a nobis rex bus veslris, nisi vis atrocior, ct inexorata necessilas
pelebat sibi concedi et conlirmari. Hoc
invitoset coaclos exlraxeril. Nos autem cx speciali
optarous ministcrio luo pervenire ad nures regis, et mandaiodomini
comprovUiciuliuratuorum, lacilo lamen me auclore. [) ' papx coniitem Hiigonem solemni-
Sed nec te ipsum patiaris inde laudari aiiclorcm, ut ler cxcommuiiicaviiiius, et prxcipimus in virluie
vel sic de prxsumplione sua confundatur garrulus obedientix, et periculo saluiis cl ordinis vestri,
ipse, ej. dc glorix sux vanitate reddalur inglorius. quatcuiis denuntintnrias nostrns venerabilibusfra-
Tu aulem conforiare, el cslo robuslus, quia per tribus nosiris WillelmoNorwicensiet NigelloEliensi
misericordiam Deipropior est nostra salus, aul ccn- episcopis tradatis, ut sentenlin, qux ex sedis apo-
surx vigor, quara menlialur falsa crudelitus, qunin slolicx procedil arbilrio, robnr debilum cousequa-
Sibiblandiatur adulalio deceploria. Valele. lur. Cavete autem modis omnibus, nc in abscuiia
Yaleat et tecuni Nicolaus noster. Exspeclate prioris vestri coniposilionemvel aliud faciatis, _uod
finem gaudentes, qui cujusquc rei solel esse pars in damniimEcclesix valeai redundare.
EPISTOLACLXXI.
potissima, nnde sortialur sibi quisque ceiium ex-
ADGILBERTUM DESEMPLINGHAM.
spectationis suae experimenlum. Valeie iterum, et
THOMAS Caniuariensisarcbiepiscopus,GILBERTO dc
seniper.
Semplingham,snlutem cl in spirilu mausuetudiuis
congregaredispcrsos Israel.
«« EPISTOLiE AD EPISCOPOS ET CLERICOS. 040
Nos vobis alia vice scnpsisse meminimus, ut fra- A late exstirpanda, noscat universitas vesira dominura
tres nosiros, qui occusioue j'uramenli servandx papam nos constituisse et-ul ea corrigamus et or«
professionis, quod nulla, sicul audivimus, religionis dinem et domos ordinis in melius ordinemus, in
alicujus inslilutio exigere consueVit, dispersi sunt, maiidalis nobis dedisse. Et idcirco libi, fraler Gil-
revocarclis, reniisso lanli scandali jurainenlo, et berle, mandanJo prxcipimus et in virtutc obeJien-
eos ea motleraiione de cxtero tractareiis, qux cul- tix, in periculo possessionum necnon et sub seu-
pas cohibere et purgarc sufliciat, el patrem el pa- lentia nnalhenialis firroiler injungimus, quatenus
storem deceat aniinarum. Hoc ipsum prxcipit el lilteras domini papx et nostras condigna reverentia
doroinus papa, cujus non obedire inandatis inaximi suscipias et cas coram ordmis tui universitate legi
sceleris instarest, el idololatrix crimini compara- facias. Nihilominus tibi sub anaibemate prxcipimus
tur. Sed, sicut fratruro vcslrorum indicat querimo- qualenus infra termiuum a domino papa liiteris suis
t:ia sxpius iterata, noslruro coniempsistis aut dissi- tibi conslilutum quxcunque libi mnndaverit, onini
roulasiis maudattim, nec de Ecclesia curastis adhuc occasione et excusatione remola diligenlissinie la-
tantuin scandaluin aroovere. Scitis lamen, quod Do- bores perficere. Quod nisi fcceris, nos juxla man-
niinus, cujus esseniia veritas est, et verba vita, ei datum a domino papa susceptum, volenle Domino
Vw denuntiat irominere, per quem scandalum venit. gB manus ojieri apponemus, et sicut litteris suis nobis
Inde est, quod fraterniiali vestrx, qiiam, sicut Deus; matidavit omnia Deo cooperante studebimus adim-
novit, sincera in Chrislo diligimuscharitate, ilerala plere diligentcr et perficcre. Verumlameri si de
prxcepiione mandamus, in virlute obedienlix ju-, consilio tibi mandaiido prxcipimus, ul le in Purifi-
bentes, quatcnus fralres veslros revocare et congre- calione beaix Marix noslro conspectui reprxsentes
gare sltidealis, et unitatem pacis reformare in doino, responsurns el salisfacturus domino papx et nobis
Doinini, ne nos ex inandato apostolico aliquitf iu de inobedientia et aliis qtix tibi de raiione poterunt
vos durius statuere coinpellamur.Rogamus etiaro, objiisi,nisi omnia juxla lenoreni lilierarmn doinini
monemus, consulimus, et Christi vice el qua prx- papx et infra terminum libi abeo coii.iiiuium opere
cmineinus auctorilate prxcipimus, ul sic zeli, quemi complexeris.
babetis in Dotnino, rigorem lempereiis, quo laborisi EPISTOLA CLXXill.
noslri fruclus valeat permanere, et ne posl dies! AD MAGISTRUM VIVIANUM.
vestros lanti iaboris opera pereat ct impCnsa. Nam, THOMAS Dei gratia Cantuarieiisis Eoclcsix miiii»
Ui nosiis, qui nimis emungii, elicit sanguinem. et; ster hiimilis, el aposlolicx sedis legatus, raagistro
immoderatio noverca salutis est. Precamur eiium,, VIVIANO fideli suo, et sanctx Romanx Ecclesix ad-
ut prxsenlium latoribus, si deliquerunl in aliquo, C ^ vocato, salutem el per oinnia recte
sajiere ct iiilel-
misericordiam impendalis, et peregrinatibiiem no- ligere.
stram snnclorum, oui vobiscuiu siint, oralionibusj Habila ratione legalionls libi commissx et negotii
cominendeli crediti, uiinam ex acccssu luo ad doininum regem
EPISTOLA CLXXH. Anglix nihil deperisset de substantia negolii, in
AD.EUMDEM. nullo derogaluni fuisset auctoriiaii te miltentis, ni-
THOMAS arChiep. Canl. GILBERTO, canonicis, fra-. hil attentatum, dictiim, aut actum dispendio, et
tribus et sororibus ct omnibus orJinis de Semplin- noslro. Qualenus eniiii in hoc faclo parlesse exien-
gham. derint tux, cura semel functus sis ofDciolibi com-*
Quantum le, fraler Gilberte, in persona tua 0111- hiisso, sive feene sive male, praeslitutl lemporis
nesque ordinis de Semplinghutn hacleuus dilexCri- prxfinitioad legationemexplendam lescieniemjura,
mus et adhuc diligamus, novit Deus, nosli et lu, professum legibus, sulis per oninia cautuui reddcre
Giibertc; novit etiam ordinis universitas. Nos enimx debuerat. Vide ergo ul prudenter sapias, et pruJen-
teste conscientia, ordinem et ordinis universliaiem, ter incedas, ne lias in fubulam et magnalibus in
spiritualius prx omnibus alils ordinibus Sempcr j derisum. Yeruro si aucloritate propria novum sor-
r j,
dileximus, foviiiius et mniiUtenuimus. Et idcirco3 titus es ac recens legationis oflicium, pareut ciijtts
qtianio magis vOs diligimus, lanio magis perlurba- interest, el inde suslineat onus, ad quem spectabit
mur et dolemus cuin talia a vobis el orcline vestroQ emolumenlunij me autem in nullo obligat jurisdi-
oborta fuisse audinius qux non soltim oculos bonii- ctio. Et quidem quod dicis le habere sociura in Ia-
iiura ofliendunl, sed eliain ipsiiro Dedui. Non euim(i bore camerariuin sumini et magni cardinalis, pres-
credebamus, cum vos ita speciallter pr:e cxteriss byterum loquor gerentem domini sui pcrgpnam, non
dilexerimus, vos aliquid magni ih Ordine veslro fa- uiinus admiror consortis islius prxsuropiionern,
cere debuisse, nisi de consilioct conscieulia nostra. quam personx priucipalis in hac parte sollicitudt-
Pervenerunt autero ad aures domini pajix, pervene- nem. Et si cujus id aclum est periculo, curam sui
1'Uiitet ad ntis quondam maxinia scandala, qux et abj, habeat, quoroodo cautius possit ejus prxsumptionis
ordineet ab domibus ordinis vestri oborta sunt.quxe vitare periculum. Satiscredo dictum esse sapienli.
eliam per maximara orbis partem ignominiose stintt Gratias haberous tamen sollicitudini tux, quam gc-
divulgaia. ltaque ad hxc scandala corrigenda, et,t ris super pace nostra et noslrorum, ulinani non
omtiino per Dei misericordiam ab ordinis universi-. niinus prudculer quam sollicitc Sed timeo ue ar-
<j47 S. THOMJECANTUAR.ARCHIEP. 648
gtitiis et verhorum anfraclibus, cmn quibus libi res _V A saverit, rogamus ul el hoc nobis veslra diligentia
agitur, pereat, quod absil! opera tua et induslria, innotescal.
et sic lxdatur solliciludo laborantis. Cxlerum quod EPISTOLACLXXV.
bortaris nos, ut dcscendamus ad colloquiumregum, ADMAGISTRUM LOMBAItDUM.
quod habiluri surit die Doroinica proxima apud S. TIIOMAS Canluuriensis, magistro LOMBARDO.
Dionysium, qua cerlitudine, qua spe pacis, qua ra- Mitlimus ad vos latorem prxsenlium, pattpercsn
tione, cum tnnta instantia hoc feceris sicul ex man- clerictim, qui de quadam pnupere domo esl iiionia-
dalo luo inlelligere non possuinus, sic le ad noslri liuiu in Anglia Deo servieiitium, qui vobis diligen-
vocalionem lara facilem fuisse plurimum miramur. titts viva voce roiscrias et inaln sua exponel qux vos
Yerum ob reverenliam S. Romanx Ecclcsix, et tui vohimtisiloniino papxpariter cum malis el daronis
dileclionem, licet in incertnm, ut timemus, ad tuam noslris cl Ecclesix Canluurieiisis, quanto sollici-
instaiitiam die Veneris per Dei misericordiani apud tius poleritis, exponere. Qualiier autem rex Ar.glix,
castrum Corbolii lihi occurremus, ut citius audia- dum apud nos liiissetis, Ecclesiani Anglicanam, et
inusperos liuim, quem Iaboris et opcris luilruclum prxcipue Caiiiiiariensem bonis suis et possessioni-
consequi debeamus, et tu quid honoris et glorix. bus spoliarerit, el earo fundiius destruere conaius
"Vale, et providcal libi Deus, ne capiaris in regis B I sit, bene norit restra tliscretio. Nunc aiitemde novo
moscipula, quam secuin contrahentiuin vix aliquis in ignominiam nostram, et nd noslrx coiifiisiouis
poluit evadere. augmenlum, per sedero nosiram, el per omnes epi-
EPISTOLA CLXXIV. scopatus vacanles ainplissiinum communiter exlor-
ADR. ABBATEM ET WILLELMUM PRIOREM DEVALLE. quere exactionem, quod et per omnes ecclesias re-
Vciierabilibtis frulribus R. abbati, el WILLELMO 1 gni sui, tani maguas quam etiam parvissimas, fieri
priori de Yalle, THOMAS Canluariensis Ecclesix mi- prxccpit: scilicel inlervenlu episcoporum concessit
nister humilis, saluieni. eis pariier el abbatibus, cl minoribus clericis per
Meminisse polest vestra dilectio, quod sicut in' singulas ecclesiushanc fieri per seipsosexaclionem,
transitu magislri Gerardi cierici, el amici nostri, uleafacla, quidquid exintle pcrciperent, eidem regi et
litrbali fueramus, ita per vos, audila reversione ejus, suisoiiiiiiiioassiguurcnl.Prxiercunemora,etvillas,et
'
admodum exhilarali sumus. Ei crgo, per le, dilecte omnes possessiones Caniuaricnsis Ecclesix oimiiiio
fraler prior, et per elericum nostrum magistrunii deslruit, alienat, et confundit. Atl hxc aulem lii-
Joannem familiarem ipsius, dedimus consilium,> leras stispensionis noslrx, quas dominus papa, sicut
quod, Deo tesle, honori et utililali suaepro lempore: P. ei placuil, quamvis non promerucrimus, illi regi
iuagis credidimus expedire. Ipse vero motum animii iransniisit, per totiim rcgiium suum, uec nonspe-
sui sequi prxferens, ad doniini regis Augloruin cstt ciaiiler per omnes ecclesias, lam parvissimas quam
conversus obsequium, obligaus se, sicut pro certo> magnas, publice ad confusionem nostram divuljja-
accepimus, fidelilatis et jurainenti vincuio. El uti- vit. Hoc qiiidein vobis veraciter dicimus, quod ct
nani sic verselur ibi, ut nec Deuni offendal, nec: domino papx, quanla poteritis sollicittidiiie,et ami-
Ixdat famain! Novitille, cui de operibus el verbis,, cis nostris iniimelis. Laloris prxseiitiuin negotiuui,
et ipsius animx molibus reddituri sumus in dislri- quanlum juslitia patilur, amore Dci ct noslro pro-
clo cxamine rationein, quoiies per litterus ei nun- roovealis.
tios, et quanla affectioneinstiteiimus summo pon- EPISTOLA CLXXVl.
tifici, ul nobis cum revocandi licenliam daret, excu- ADflUEMDAM AMICUM.
sanles recessum ejus sub prxtexlu licentix, quami THOMAS Dei gratia Cantuariensis arcliiepiscopus,
se memoralus Girardus dicebal a sede apostolicai dilecto suo N salulein et sincerx dilectionis
impelrasse. Sed dominus papa se hanc dedisse con- affecium.
stanter inficialus est. Tandem vero redieruiu nuuiiii jNoscat dilcclio tua nos, divina favenle gralia',
nostri ab aposlolica scde, qui nobisrcvocandieum li-- 1D sanos et incolumes, et omnia fore prospera. Delux
ceiiliamatluleruiit.eiformanijiiranieuliprxscripiaro, , quidem dileclionis sincerilate admodum plenariani
qtio prxslito prxcipilur absolvi, el in pristinitm) spem oblinentes atque fiduciam, libi mandamus,
rcponi slatum. Rogal etiam dominus papa Chrisiia- quaicnus pcr latorem prxsenliuro, vcl per aliuni
nissimum regem Francorum, ul ei exinde gratiami qux mniri tux sanclx Caiituarieusi Ecclesix el ni>-
suam reslilual, et in terra sua, more solito, manere: bis, sollicilius inquirens, noverisexpedire, absque
permiltat. Mitlimus vobis ct juramenti formam, ett dilalioue innturius procures significare.
aposlolicarum rescripla litierarum, rogantes atten- EPISTOLA CLXXVII.
tius, ut lixc ad notitiam ejus venire faciatis, ct con- ADHENRICUM II, REGEM ANGI.I.E.
sulatisei, quatenus salutieihonesiati snx provideai,, HENRICO regi Anglix, THOMAS Cant. arch.
et lestimonium conscieulix et tremendum judiciumi Duplicis rationis consideralio nos hortatur, ut ea,
Dei, sacculipompis ct bonis muudialibus anteponat. qux vobis expedire cognoscimus, regix majesluti
Nos autem , si mandatum domini papx volueritI promplo et liclelianimo suggeramus. Cum subliini-
adimplerc, ipsum ul lilium charissiuiuin recipiemus,, tali vestrae sincerissima dileciione conneciimur, et
el fraierna Iractabimus cbariiate. Si vero id recu- exlrerni relributionem judicii inierioris oculi lumine
641* EPISTOLJE AD REGES ET LAICOS. 650
contempinmur, videmus profecto, qu.intum nobis A } limidum. Silenlitiin loquor ct commonitionem. Si
inimineat, et ea qux atl glnriaro terreni honoris atilem siluero, mors mihi cst, nec effugiam manus
perlineiit, prompla vobis exhortatione suggerere],'et Domini diceulis : Si non annunliaverit delinquenti
ab eo quod vestrx saluti reniiiiur, olficiosissima delictumsuum, et moriatur in peccatosuo, sanguinem
vos solliciiutlinercvocare. Maxime quia si is , ctti ejus de tnanu tua requiram. Si commonuero, timeo
loqui ex otfictodalitm csl, in alieme snlulis discri- ne non effugjam domini mei, quod absil! indigua-
miiie saluiifera moniln non depromal, seipsum tionem. Ne accidnt iuihi, quod sapiens ille dicit:
reum sanguinis frntrum constituil, diim eum, cui Cum'_is , qui non placet, ad inlercedendumaccedit
necessarium consilium negat, in pravilate vix sux vel miltilur, verendumesl, ne irati animus ad dete-
morlifera laciiurnitate relinquit. Ne autem hoc no- riora provocetur. Quid ergo faciam? Loquar, an si-
stris forsitan adinventionibus ascribatis, prophela,- leam? Ulrobique certe periculum. Verumlamen quo-
vobis verba describimtis, quibus dicilur : Si dicente niam tutius est incidere in hominis indignationem,
me ad impium, morle morieris, non atinuntiaveris. . quam in manus Dci viventis, confisus de misericor-
ei', ut convertatura via sua mala, ipsequidem in ini- dia Allissimi, in cujus manu corda sunt regiiro, ct
quitale sua morietur, sanguinemautem ejus de manu quovoluerii inclinabit ea, cl utinam in parieui 1110-
tua requiram. Nos igitur hac prophelica, imodivina B ' liorem, loquar ad dominum meum, quia semel coepi.
corominalioneperlerriti, et regix celsiiudini vestrx Multoiies enim bona prxstanlur invitis', maxime
(idelisdileciionisfoederccopulati, studtiimus scmper cum potius eorum utililati consuliliir quam volun-
vobis intrepida commonilione constilere, quod ve- lati. In lerra vcstra capliva lcnetur filia Sion ,.
slrx saluti, quod glorix, quod ipsi peniius '.erreno sponsa regis magni, oppressn a mullis, alDicta ab
bonori omnimodis putavimus expedire. Specialiter bis qui a tempore longo oierunt eam , a quibus
autem in novissimocolloquiovestro, cum licenliam hoiiomiida jiolius cssct, qtiam aflligenda: maximo
a vobis rediius sumercmus, pia sollicitudine nos a vobis, habiln vobiscumrccordalione beneficiortitn
vobis exposuisseinemiiiimiis, quod quidquid super singulorum,qtix vobis conlulil Deus in inilio regni
nliis cnpilulis vestrx poleslatis Iicenlia faceret, illud vestri, in medio, ct fere usqtie modo. Solvite eam ,
indignumpenitus, et ab omni ralione videbalur ex- et permiltite eam conregnare sponso suo, ut benefa-
traneum, et non solum humana censura damnabile, ciat vobis Deus, et incipiat statim convalescerere-
sed el divino pulabatur jirdicio judicandtim,. quod gnum vestrum, et auferalur opprobrium de genera-
occasioneCanluariensis archiepiscopi lot alios, vi- lione vestra, fiatque pax summa in diebtis veslris.
ros et mulieres, clericos et laicos, parvulos et pro- ,„ Credite mihi, dilectissime domine, serenissime prin«
v^ctos, tolius omnino regix offensionisinnoxios, a ceps. Paticnsenim retribulor est Dominus, longani-
propriis cogebatis sedibus exsulare : maxima cum mis exspeclator, sed gravissimus ultor : audite me,
dicanl nonnullos eorum eumtlem arcbiepiscopum. et benefacite. Si autem, verendum est, quod absitl
ntilla peniltissangtiinis propinquitate contingere. Et ne accingaturgladio super femur suum Potentissimus,
quoiiiam his cleraenier auditis,vera nos dicere diet venialin inanu valida cum militin multa liberare
gnanter vos reeognovislis, et inde mihi responsum:- sponsam suam non sine grandi plaga de oppressione
bonum post modicuro promisislis, miramur, quod et servitule tribulanlis. Si vero me audieritis, quo-
nihil ex hoc postea ex veslri parte 'suscepimus, niam necesse habet Dominusin hoc inslanli obse-
quamvis hoc ipsum veslris magnis occupniionibtis quium veslrum cxperiri tanquam strenui mililissui,
impuleiims. Rogamus autem , ul juxta dalam nobis benefacietvobis Deus, et addel gloriam gloriaevestrse
verbi veslri fiduciam, veslrum circa illos relnxetis in progcniemfiliorumel filiarunrvestrarum usque iw
edictum, et quod inde fecerilis, fidelisamici auribus lempora longa. Alioquinvercor, quod Deus averlat,
non celelis. ne non deficiat gladius de domo vcslra, donec veniat
EPISTOLA CLXXVIII. qui ulciscalur de plano suam el suorum injuriam
ADEUMDEM. ]
DAItissimus; sicut nec dc doim. Salomonis, a quo,
Reverendissimo domino suo HENRICO, Dei graiia licet eum Dominus elegisset,«et conlulissct lantam
illustri Anglorumregi.duci Nnrlhmnnnoriim.comili snpientiametpacem.ut dicerelnr abhominibus :Hic
Andegavix et duri Aquiianix, THOMAS eadem gra- est filius sapientiwet pacis, quoniam lamen recessit
tin Caniuarieusis Ecclesix hiimilisniiuisler, salulero, a via Dei, et ambulavit iri- iniqttilate super iniqui-
et per omnia bene facere. latem, scidil Deus regntim ejus, et dedit illud ejus
Loqui de Deo valJe quieix et liberx menlis esl. servo, maxime quia non quxsivit subilo post deli-
Inde eslquod loquar ad dominum meum, el utinani ctum placare Domiiuim, sicct et David paler ejus,
ad omnes pacilicum. Obsecro, domine mi, ut cum qui slalim post offensam humiliavit se Domino,
animi palientia siifferatis aliquid commonitionis, eroendavit culpam, petivit inisericordiam, et obii-
confeientis per gratiam Dei, qux nunquam vacua nuit veuiam. Uiinam et vos cum Dei gralia similiter
est, ad animx vestrx salutem, ei mex liberalionem. facialis. Hsc vobis ad prxsens scribo, cxiera in
Anguslix inihisunl undique. Tribulalio enim etangu- ore latoris prxseniiuin, viri religiosi, el magnx opi-
siia invencrunlme inter duo gravissima ct limenda nionis, fidelis etiam, ut credimus, veslri, posuimus,
onstitulum, et inler duo constiluta gravissima quiluis, quseso, si placct fideliter credatis. Polius
C5! S. THOMiECANTUAR.ARCHIEP. 653
tamen desideramus cumgratia vestra bcnigno vestro A . iii dupbus conslat ordinibus : clero et populo, In
uli collqquio. Bene valeat semel et semper dominus clero sunt apostoli, aposlolici viri, episcopi, et cx-
ineus. tcri doclores Ecclesix, qnibus commissaest cura et
EPISTOLACLXXIX. regimen ipsius Ecclesix, qtti tractare habent negotia
ADEUJIDICH. ecclesiaslica, ut lotum redigatur ad saluiem anima-
THOMAS Cantuariensls arcbiepiscopus, HENRICOrum. Unde et Pelro dictiim est, et in Petro allis
regi Anglix. Ecclesix Dei rccloribus, non regibus, non jirincipi-
Desiderio desideravi videre faciem vestram, et bns : Tu es Pelrus, et super hanc pelram wdificabo
loqui vobiscuin. Mulltim quidem propter me, sed Ecclesiam meam, et portw inferi non prmvatebunt
maxime propter vos. Propter me, ul visa facie mea adversus eam. In populo sunt reges, principes,
reducerclis ad memorlam servitia, qux, duro agercm dtices. comiles et alix poleslates, qui sxcularia
in obsequioyestro, cxhibui vqbis devote et fideliler habent tractare negotia, ut totum perducanl ad pa-
iuxla animi mei conscientiam. Sic Deus me adjuvet cem et unilatem Ecclcsix. Et quia certum est reges
in examine tillimo, quando oinnes aslnbimus ante polestatem suam accipere ab Ecclesia , non ipsam
tribtmalipsius, recepluriproutgesserimusincorpore, . ab illis, sed a Christo, ut salva pace vestra lotjuar,
sive bonum sive malum. Et ul moveremini pielate 11011 hahelis episcopis prxcipere, absolvere allquem
super me, quem oportet mendicando vivcre inler vel excommunicare , trahere clericos ad sxcularia
alicnos, licet tamen Dei graiia citin abundamin vi- examina, judicare dc ccclesiis vel decimis, iuterdi-
ctualia ad suflicienliamhabcaraus. Eslquenobis con- cere episcopis ne tractenl causas de transgressione
solalio inulta, quod dicit Aposlolus : Omnesqui vo- fidei vel juramenii, ct mulla in hunc niodum, qux
tunt pie vivere in Christo , persecutionempatiunlur. scripla'sunt inler consuetudines vestras, quas dicitis
Et Prophcta : Non vidi justum derelictum,, nec avitas. Dominusenim dicil: Leges meas custodiie.
temen ejut quwrcns panem. Et iierum per prophelam : Vw! qui condunt leges
Propler vps ex tribus cattsis. Tum quia doiiiiuus iniquat, el scribentes scripserunt injttstitias, ut oppri-
meus estis; lum quia rcx meus; luro quia filius merent pauperes in judicio, et vim facerent causw
meus spiriiualis. Eo quod dqminus, debeo vobis, et humilium popttli Dei
offero consiliuin meiim et obsequium, quodcunque Audiat ilaque dominus meus, si placet, consilium
debet episcopus domino secundum honorem Dei et fidelis sui, commonitioncin episcopi sui, et castiga-
sanctx Ecclesix. Eo quod rex, tcneor ad reveren- tionem sui palris. Nec cum schismnticis aliquam de
tiam robis ct commonitionein. Eo quod lilius, oflicii cxlerohabeat familiaritatem vel commiinionenvnee
r
ralione ad custigationem teneor et coercitionem. cum eis aliquo modo conlrahat. Nolum est enim
Corripit enim pater filium , nunc blandls , nunc loli fere mundo, quam devote, quaro honorifice do-
asperis, ul vel sic Fevocelcum ad benefaciendiini. minum papam reccperitis, quantum Romanum Ec-
Nosse debelis vos Dei graiia regem esse. Primo, clesiam foverilis el honoravcrilis; quanlum eliam
quia vos ipsum regem, vitainqiie vestrani debctis dominiis papa et Romana Ecclesia personam ves-
optimis informare moribus, ut vestri exemplocxieri tram dilcxerint, honoraverint, aiquc eiiam in qui-
provocenlur ad mclius, juxia illud Snpientis : Com- huscunque secundum Deuni polueriiiil, vos exaudi-
vonilur orbis regis ad eximplum. Secundario alios , verint. Noliteergo, domine, si salutem animx cle-
hos demulcendo, alios puniendo potcstatis auctori- sideratis, cidero Ecclesi», quod sutim esl, aliqua
tale, quam ab Ecclesia accepistis, imn sacramento ralione sublrahere, seu in aliquo ci citra jiistiliam
unctionis, liiiu gladii ofllcio, quem geslatis ml male- conlraire. Inioeamdemei permitlalis in regno veslro
factores Ectiesix coercendos. lnungunlureniin reges habere libeiiaiem, quaro et in nliis rcgnis habere
Iribus in locis : in cnpite, in pectore, in brnchiis. diguoscitur. Meniorque sitis professionts quam
Quod significat, gloriain, scieniiam, forlitudinem. lecislis, t-t posuislis scriplam super altare apud
Qui anliquis lemporibus jusiificalioiies Dei .1011\U Weslmonasteriiim, de servanda Ecclesix Dei liber-
observabant, sed prxvaricaii sunt mandata ejus, tate sua , quando consecrattis cstis el inunclus in
liis sublata est gloria, sciemia, fortiltido, et eoruro regem a prxdeccssore nostro. Ecclcsiam eliain Can-
generalioni; exemplo Pharaonis, Satilis, Nabucho- tuaricnsem, a qua promotionem et consecraticnem
donosor, Salomonis, aliorumquequamplurium. Qui accepistis, in cum statuin restituatis el digniiaiem,
rero posi deliciuro suum cordis conlritione hiiini- in quibus fuit leroporibusprxdecessorum veslrorum
Uaverunl se Domino, his gralia Dei accessit ciiin el noslrorum, possessionesque ad ipsam ecclesiam
omnibus supradictis abundantiusei perfeclius. Sicut cl nos perlinentes, vilias , castclla, ?t prxdia, qu;e
David, Ezechiae,aliisque quamplurimis. pro volunlate veslra dislribuistis, resquc omnes
Chrislus (undavit Ecclesiam, ejiisque comparavit ablatas, lam noslras, quam clericorum nostroriini,
liberlatem sanguine proprio, sustinendo flagella, etlaicoruin, in iniegnim nobis restituaiis. Perniit-
epula, clavos, morlis angustias, nobis relinqueiis tatis eliam nobis, si placet, liberc, et in pace, et
exemplum, ut sequamur ejus vestigia. Undect dicit cum omni sccurltale redire in sedcm nostram, offr
Apostolus: Si compatimurei, et cqnregnabimns.Si cloque nostro libere uli, sicut debenius el ratio
•jPtnmorimKi', et conreiurgemvt Ecclcsia enim De| exigit. Et nos vobis, tariqiiamdomino cbaiiss.imoct
6153 EPISTOLiE AD REGES ET LAICOS. QU
regi, fideliter et devote pro viribus nosiris servire A tenus excedentes, niillntenus videnlur a polestaie
paraii siimns, in qiiocunquepotiierimus.salvo honore sxculari posse vel debere percelli. Boni qiiidem ot
Dei el Ecclesix Romanx, et salvo ordine nostro. religiosi principis est, ecclesias conlriias et con-
Alioquin procerto scialis, quia Jivinam severiiatem scissas resiaurare, novasque a:dificare, sacerdoles
et uUJoiiemsemieiis. Dei honorare, et cum summa lueri reverentia,
EPISTOLA CLXXX. adinslar fclicissimx recerdationis et pii princijiis
ADEUMDEM. Constnnlini, cum ad eiim deferrelur quxstio cleri
Domino suo et amico HENRICO, Dei gralia ilhistri corum, dicentis : Vos a nemine judicari potestis,
regi Anglorum, duci Northmaniiix, comiti Ande- sxculnrium scilicet jiidicum, qui solius Dei judicio
gavix, et duci Atjniinnix, THOMAS eadem gralia Ec- teservamini. Et sanctos apostolos, eorumque SUCT
clesix Canluaiiensjs humilis minisier, suus olim cessores, sub divina testalione constilulos, prxce-
lemporaliter, nunc autcm mullo magis in Domino, pisse legimus non debere persecutiones (ieri, nec
salniem, et veram cum cmendatione pcenitenliam. flucluutiones, nec invidere laborantibus in agro Do-
Exspectans exspectavi, ut inlenderel vobis Domi- miiiico, nec a suis expelli sedibus xterni regis dis-
nus, et conversus agereiis pcenitentiam recedens a pensalores. Quis eniin dubitet sacerdoles Cbristi,
via perversa, et abscindereiis a vobis lalera vestra B * regum et principum, omniumqne fidelium
patres et
prava, quorum, ut creditur, inslinctu et consilio magistros censeri ? Nonne miserabilis insanix esso
jam fere lapsi eslis in profundum, sed vereor, quod dignosciiur, si fiiius palrem, discipulus magislrum
absil! ne in profundum iliud de quo dicilur : Pec- sibi conetur subjugare, et iniqnis obligationibus
cator, cum venerit in profundum, contemnel. Et Iicct illum poteslati sux subjicere, a quo credere debet
liuc usque fruslra soslinuerimiis, tncile conside- non solum in lcrra, sed eliam in ccclis sc ligari
rantes, el exspectantes affecluosissime, si venirel possc cl solvi ? Si rex bonus esiis et Catholicus, et
nunlius, qui dicerct : Filius tuus rex, dominus vultis esse, quod credimus, quodque magis optamus,
tuus, jgm diu dolo circumvenlus, tractus in perniciem ut salva pace vestra dixerim, filius eslis Ecc.lcsix,
Ecclesiw, inspirante divina clemenlia in abundanlia iion prxsul, discere ros convenit a sacerdotibus,
humilitalh magnw feslinat ad liberationem Ecclesiw, non eos doccre; sequi vos conrenil sacerdoles in
qd omnem sathfaclionem et emendationem; non ta- ecclesiasticis, non eos prxcedere.
men omnipotenlem supplici devotione singulis diebus Habetis potestatis vestrx privilegia, qux admini-
iiiierpellare cessamus, ul quod diu rolo celebravi- slrandis legibus publicis a Deo consecutus cstis, ut
mus de vobis et pro vobis, celeri el fruciuoso con- t_ ejus beneficiis uon ingralus contra dispositionem
sequarour efleciu. Et ecce inde est, quod Ecclesix ccelestis ordinis nihil usurpelis. Sed ut snlubriori
Cantuariensis, cui Deus noslruro sacerdolium, Iicet frtiamini ingenio, his qtix cotilra earo malilioso in-
indignum, vobis res ;htimaiias hujus regni regenti- gcuio et consilio raagis forsitan quam animo vestro.
bus, ad prxsens deputavil, nos cura conslringit, eo minus bene iisurpatis, cum omni humilitalc el mulli-
maxitne qttod adhuc exsilii incommoditate deiinea- moda sntisfnctione citissime cedntis, ue manus
mur, majcslaii vestrx commonilorias, exhorlalo- Altissimi adversum ros extenla mitiat in ros, quasr;
rias, correpiorias destinare, ne excessum vestro- ad signum, sagiltas. Teleudii enini nrciim siiuin,
rum, si qui sunl, qui revera suut unde non mivii- Altissimus, ut sagittet in aperto yos nolentem pceni-i
miim dolemus, illorum maxime dico, qtti circa lere. Nec erubescatis, quidquid suggeraiit robis
Ecclesiam Dci, et personas ecclesiasticas a vobis nialigni, quidquid submurmurenl proditoies, non
passim nulla habita digniialis seu personxrevereiitia \:est.ii tantum, sed Dei, humiliari sub potenti manu
aguntur, niniius dissimululor existam, ne nimis Pei. Ipse quidem esl, qui exaliat humiles, et super-
negllgens in animx mex discrimen appaream. Fa- bos dejieit; qui in suain el suorum uliioncm nufert
cientis procul dubio culpam habel, qui quod clebet spirilum principum. Quoniam lerrihilis esl: elquis
corrigere, negligit emendare. Scriptum quippe est : D I resistet ei ? Non debuisset excidisse a memoria
Non solum qui mala faciunt, sed etiam qui consen- reslra, in qtio arliculo ros Deus repereril, quan-
liunl, participes judicantur. Consentiiml quideiu, qui tumque promorerit, bonoraveril, sublimaverit, in
cum possint et debeant, non resisiunt, vel saliem liberorum susceplione bealificaverU,soliumque regni
redarguiint : Error enim, cni non resisiitur, appro- vesiri (irmavciit, in iiividiam omniuni inimicortim
batur : et verilas, cum mitiime defensalur, opprimi- reslroriiro amplis possessionibus ditaverit, adeo ut
tur. Nec caret occultw societalis scrupulo, qui desinil huc usque cum admiraiione onines fere jSroclanja-
obviare manifesto facinori. Sicut enim. serenissime verint: Hic est quem elegit Doniiims.
princeps, parva civitas prxrogalivam regni prxsen- Et ros quid ei retribuetis, vel retribuere poteritis
tis non minuii, sic regia vestra poteslas religiosx pro his omnibus, qux vobis fecil? An ad eorum,
.dispensaiionis mensurani minime conculere debet uislincfum el instantiam, qui circa vos perseqium-
vel mutare. Semper vero de j'ure effeclum esl, salur Ecclesiam virosquc ecclesiasticos, et semper
cerdolali concilio de sacerdolibusj'udicia provenire. prout potucriint sutit perseculi, reddetis mala pro>
Nam qualesctinqueponlificcs, ctsi errore humanilus bouis, oppressiones, tribulalinnes, injurias, iilili-,,
sccedenle, nou lamen contra religioneia fidei ulla? Ctiones ecclesiis et ecclesiasiicis person.is? Nornicc
«55 ;. TIIOM.E CANTUAR. ARCHIEP. GSS
isli stint, de quibus dicil Dominus? Qui vosodil, me A vos debere pendere jtidicio, non illos ad vestram
odil. Qui vos spernil, me spernil. Qui vos langit, tan- posse redigi voluntatem. Plurimi namqne pontificum,
gil pumllam oculi mci. Certe, etsi reliclis omnibus, alii reges, alii imperntores excommunicnverunl. Et
qux possideiis, tollatis crucem veslram, et sequa- si speciale nliquid de personis principum inquirntis,
mini-Dominum nostrum Jesum Christum, vix erit, beatus Innoccntius Arcadittm iroperatorem cxcom-
aut non erit, ut fidclis el gralus acceplorum nb eo municavit, quia consensit snncltim Joannem Cliry-
beneficiorum rctribulor appnrcatis. Inquirile Scri- soslomumasiia sede expelli. Sanctuscliam Ambrosius
pturas a scienlibus, ct iuvcnielis quod Snul, licet prociilpa.qux aliis sacerdotibus non adeo videbaiur
elecius fueril a Domino, quoniam a viis ejus re- gravis, Thcodosium magnum imperalorem excom-
cessil, periit ipse, et domus ejus tota. Ozix quo- niunicavit, et ab ecclesia ejecit. Qui landem satis-
que rcgis Juda, cujus nomcii lale divulgatum cst, factione condigna meruit absolvi. Et miilta alin in
et procul egressum, propler crcbras sibi a Domino liunc modura. Dnrid etiam ciim ntliilteriiim cl ho-
collalas victorias, adco cor elevaium est in suuiii micidiuro commisisscl, misstis est nd cum prophela
inleritum, eo quod ubiquc auxiliareiur ci Domi- Nuthan a Deo, ut eum redargueret et corrigeret.
nus, et curroborasset illtiiu, ul spreta Domini rc- Correptus est, et citissime correctus. Rex enim,
verentia usurparc sibi voluerit, qttod stti oflicii B " Jeposilo diademale capitis sni abjeclaque»majeslate
non erat, sed sacerdolum, id est adolere inceiisum imperiali, non erubuit humiliari anle faciem pro-
super allarc Domini. Et ob hoc a Domino lepra pheix, peccatum suum confilcri, veniam postulare de
percussus est, ct per manus sacerdotum ejectus a commisso.Quid plura? Pceiiilcniia ducltts misericor-
templo Domini : et sic maiisit usque ad diem morlis diam pelivil, el ohtinuit veniam.
sux, ,plentis lepra, ob quam ejeclus fuerat e templo Et vos, fili dileciissime, serenissime rex, rcve-
Domini. Multique alii reges, sancli viri immensarum rendissime domine, ad exemplum excellcniissimi
divitiarum, qtioniam ambulavertinl sttperse in mira- David, regis piissimi, dequo dicil Doniinus : Inveni
bilibus mmidi, prxsumenles rebellare Deo, in suis virum secundum cor meum, cordc conirito ct humi-
mysteriis perierunl, et ad ullimum nihil diviiiarum liato convcriimini ad DominuinDeum vestrum, exa-
suarnm invcneriiut in manibus suis. Rex qttoqne ctamque de excessibus vestris agito pccnileiUiam.
Acliaz, quouum et ipse ollicium sacerdntnle tisurpa- Corruistis enim et errastis in mullis, qux adhuc
vit, siiiiilitjr a Douiino lepra perciissus esi. Ozn laceo, exspeclans si forle inspiraverit robis Domi-
quoqne, etsi rex non csset, qiioninm arcam Domini nus, ut dicalis cum propheta : Miserere mci, Deus,
eligil, ct lcniiil nutanlem ad prxcipitium bobus tr sccundnm magnam miserieordiam luam, quoniam
recalcilrantibiis, qnia ad eum non jierlinebat, sed muttum libipcccavi, et malum coram le feci. Juxla
nd lempli ministros, indignntione divina percussus, cst cnim Dominus his qui reclo sunt corde, et huini-
jttxta arcnm Dei corruit mortutts. Rex, proverbinli- les spiritu salvabit. Ilxc ad prxsens, domine mi,
ter cclcbre esl; casligalus de alterius inforltiuio robis scribo, cxtera silenlio prxieriens, exspectaus
inelius sibi prospicit. iVnni ttta res agilnr, paries donec videam, iitruin sermo meus capiat in vobis;
dttm proximttsardet. Ad sacerdotes, rex dilcclissitne, si reportaveril mihi a vobis dignos fruclus pcenitcn-
suos volttit Deus qux Ecclesix sux sunt disponenda tix,et audiam a nuntiaiilibus, et congaudeam dicen-
pcrtinere, non ad pmesialcs sxculi. Quas, si fideles libus : Filius tutts rex mortuus fuerat, sed revixit.
sint, Ecclcsix stix saeerdotibiis voluit esse subjectas. Perierat, et inventus est. Quod si me non audieritis,
Non robis igilur rendicelis jus alienum et minisle- qui solilus fui nnte mnjeslntem corporis Christi in
rium, quod alteri dcptiiatum est, neque conlra euni abundaiilia lacrymaniiii et gemilibus non minimis
rontendatis, a quo oroniasunt constilula, nec conlra orare pro vobis, ceiie ibidem clamabo conlra vos,
illius beneficia puguarc ridcamini, a quo reslram et dicam : Exsurge, Deus, judica cansam tuam. Me-
conseculus eslis polestalem. Non a lcgibus publicis, moreslo improperiorum luorum, elinjiiriarum.qiix
non a sxculi poicsiaiibus, sctl a poniificibuset sa- D I a rege Anglorum el suis tibi el luis sunt tota die. Ne
cerdolibus omnijioieris Dcus Christianx religionis; obliviscaris ignomiiiiartun Ecclesix tux, quam luo
clericos roluil ordinari et discuti. Christi.ini reges> funJasli sanguine. Yindica, Domine, sanguinem ser-
subdcre debcnt cxsecutiones suas ecclesiaslicis prx- vorum luoriim, (jtti effusus esl. Yindica, Domine,
sulibus, non prxferre. Scriplum quippe esl nuiiqiiami servormii tiionim afflicliones,quarum infmiius es:
de sacerdotibus nisi Ecclesiam judicare debere: ncc: niinierus. Superbia eorum, qui le et luos oderunt
cssc humanartim legtuii de lalibus ferre sciiteniiain. cl persequuntur, in tantuin ascendil, ul ullerius non
Obseqci debere principes Chrislianis statulis Ec- valeamus eos sustinere. Rex, quidqnid agant vestri,
clesix, non suaro [>olestaleinprxponere: episcopisj hxc omnia de roanibiis veslris rcquirenlur. Dam-
caput principcs subdere, non de episcopis judicare. num cnim dedisse videlttr, qui causam damni dedit.
Duo quippc sunt quibus principaliier regilur mun- Ipse revera Filius Aliissimi. ni resipueris, ni ces-
dus : auclorilas sacra poiilificis, ct regalis potestas. saveris a'j infestatione ecclesiarum et clericorum,
In quibus lanlo gravius est pondus sacerdolum,, et nisi continuerilis manus a conturbatione bomi
quanlo et de ipsis regibus in divino sunt redditurii num, ad gcmitus compeditorum, ad voces claman-
«xaminc rationem.Nosscccrtedebucratisex illormn1 tium ad se veniet in virga ftiroris sui, quoniam
C57 EPISTOLiE AD REGES ET LAICOS. f,58
jam lempus cst judicare adversum vos justiiias ini A j |)oslquam orla est dissensio isla inler vos et nos ;
xquitate et severitnte spirilus sui. Ipse enim novitt et similiter nostris, ut snb dominio veslro ila libere
aufene spiritum principum, et terribilis est apudI eis valeamtts frui et uti, sicttl inelius et liberius usi
reges terrx. sunl eis antccessores nostri, et >iospost noslram
Non vobis hxc dicimus, ut faciem vestram con- promotionem; el gaudere debeat Ecclesia de noslra
fundamus, vel provocemus vos atl majorem indigna- reversione, quae multis ex causis periculo animae-
tionem ct iram, sicut forsilan maligui.qui circa vosi vcstrx et nostrx, sicul credimus, tanlo tempore
sunt, qui die ct nocte insidianlur animx vesirx, ett caruil prxsentia noslra, el dolere poluit de absenlix
nituntur avertere animum veslrum a nobis, pravisi incommodo. Hocfaciie, benigne domine mi, et
ct iniquis suis siiggestibus siibmurmiirant. Del illisi corde jncundo ac hilari, qiialenus concedat vo-
Deus seciiiidum opera sun, et secundum nequilinini bis Deus, et hxredibus vestris, ct resliluai illam
adinvenliomini ipsorum. Sed ut vos reddnm cuu- pacem, qnam desideral cor vesirum atl saluiem-
liorem ad provisiunem animx vestrx et curam, et; animx vestrx, el populi vobis commissi a Domino..
ad vilandum periculum, quod jam in foribus esl. Et1 El nos pro cerlo pnmti sumiis et eriinus ad oinne-
quia nostra specialiler interest providere aninix! ohsequitim veslrum fervenlitis ac devotius, qiiam
vestrx, utpole cujus cura el sollicitudo nobis com-• miqtiam ante fnerimns; dummodo non offendamus
missa esl, cujusque rcddiiuri sumus rationem ini in Detim, nequein ordinem nostrum.
dislriclo exaroine, bxc audile benigne et faeiie, et[ De mobilibiis uttiem ablatis Eeclesix Cantua-
utiinini serviiio noslro, prout vobis placuerit, dum- riensi, et nobis, et nostris, secure vobis aflirmamus
inodo Detirnnon offendamus, ncc operemnr agendo> coram Deo el loto niundo, eliamsi prxsens esset,
vel dissim.ilandi)in dispendiiiin, aniinx veslrx et: quia ntillo modo, nulla ratione dimiltiiur peccaltim,
nostrx. Quid enim vobis proderit loium mundiimi nisi resiitualiir ablalum, si habuerit qui abslulil vel
lucrari cum auimx veslrx periculo? Aitentliie ubii auferri fecit, unde reslituat. Unde beattis Augusti
sint impcratores, ubi reges ct alii principes, ubii nus : Si res ublata cum reddi possil, non redditur,
archiepiscopi et episcopi.qui nos prxcesserunt. Ipsii non agitur pmniteniia, sed simulatur. El alibi: Illud
quidein laboraverunl, et alii in corum laborcs jn- fidentissime dixerim eum, qui pro homine ad hoc
introierunl. Quid ulterius ? Sic Iransit mundits, et ittlervenit, ne ablaia restituat, et eum qui ad se eon-
ejus gtoria. Memorare ergo uovissiniattta, el in ater- fugienlem,quanlttm honeslepoteril, ad restilutionem
nnm non peccabis.Et si peccaveris, in vita poeniiebis. non coinpellil,sociumesse fraudis et crimiiiis. Nam
Vnleal mibi cbara graliu vestra, si in vera hu-• r, hujusmodi hominibus misericordius opem noslram
mililale et fcstinnta pcenilentia conversi fuerilis subtrahimus, quam impendimus. Hoc cerlum lenete,
ad DomiuumDeumvestrum. Valeatis sic iteruin et hoc verissimum esse, nulla ralione dubitnte. Et si
semper. quis vobis in coiilrarium prxdicavcrit, etintnsi nn-
EPISTOLA CLXXXL gclus de coelo,analhema est, ct sit, ct erit, quandiu
ADEUMDEM. in hac senlenlin perseveraverit. Videte ergo, do-
Dilecfissimodomino suo HENRICO, Dei gratia regi, mine mi charissime, quomodo in hac parte caule
Anglorum, duci Normannorttm ct Aquitnnoriim, et; ambuletis, ne deleniio rei male acquisilx, qux non
comili Andegavix, THOMAS eatlein gralia sanctx> csl nisi cinis el vermis, impellal vos, quod absit, in
Canluariensis Ecclesix minister humilis saluiem, imposniienliam, el subjiciaidiscrimini, quod a vobis
omnique lempore perseverare in bono, ac renili purgari non potest, nec oratione, neque j'ejunio.
virililer suggcslionibusmalignis, et pravisqux facile: Prxterea nosse debet veslra discretio, quoniam,
corrumpunt honos. etsi orones episcopi sancli non sini, loca lanien
Breviloquioulimurad vos, ne in muliilitdine ser- sanclorum oblinent: qui, elsi vitx merilo non cla-
monis cfliciamuramplius txdiosi : qui ulinam esse- rcscant, esse lamen debent eorum imitatores, qua-
mtts vobis magisaccepti, sicutad dominum nostriim B tenus eis conlulerit divina clemenlia. Inde igitur,
dileclissimum. Novil hoc ille, qui scruiator cst cor- quoniam sancli viri pro lege Dei sui certaverunt
dium, quidquid inimici nostri aliler acfalso niiirmu- nsque ad morlcm, et a verbis ac minis 'persequen-
rent ac snsurrent; el certe, ui rcrius dicam, magis tium se non limueriini, ille enim amplius timen-
vestri quam noslri. Horlamur vos itaque adhuc ex dus est, qui potest animnm et corpus millere in
parte omnipolentisDei, et in virlute Spirilns sancli gehennam, necesse habemtis et nos, prout De,is
adjuramus, et in reinissionem peccatorum vestro- nobis inspiraverit, leges suas custodire, fovere nc
rum a vobis requirimiis graiix vestrx, el pacis rerx, defcndere. Nec hoc nobis impuiaitduni ad super-
et securitatis bonx nobis et nostris sine malo in- biam vel malignitatem, sed ad nostri necessitaiero
genio resiitulionem; el simililer Ecclesix Canlua- oflicii. Sic enim ait Dominus : Leges meas custodile.
riensi in eu pleniludine et liberlale, in qua eam El ileruin in Evangelio: Si quis solveril unum de
meliiis et plenius habuerunt decessores noslri el mttndalh meis minimis, el docueril sic homines,mi-
nos, poslquam facti sunius archicpiscoptis: et pos- nimus erit in regno cmlorum.Satis credimus dicUmi
sessionum , et ecclesiarum , et prxbendarum ad esse sapienti, et idcirco postulamus a vobis, sicut
camdem ccclesiam perlinenlium, qux racavcrtint, a domino cbarissimo, in nomine Doniini nostri Jcsu
C!>9 S. THOM.E CANTUAR. ARGHIEP. 660
Chrisii audiri ct exaudiri benignc, qualenus audiat jt_ communicabat liiinianilas. Lillera: veslrx, quas
et exaudi.il vos Deus in dislricto examine, et reci- ad dominum nostrum regem, ATnim veslruni,
piat inter electos suos, quando neque foiiiiudo, destinatis, ut nobis et noslris omnia , qux ha-
ncque polcntia, nec impcrium, nec diviliaj, necleges buernmus antequam recederemus ab Anglia , re-
sxculares vel consueiudines poterunt jnvare tjuem- stiluerenlur, quitl aliutl quam bcnevolenliam,
i|iiam, nec aliud quidquam, nisi divina clemeniia, pacem el seciiriiatem omiiimodam prxlendehaiii?
Ct prxcedentium operum fruclus. Quod utinam Sed ecce, quod Deus novit, nobis pro bonoris
omni die firmissiine resideat animo vesiro, nec un- veslri periculo , qtiam pro utililafis veslrx dis-
quam menlem veslram excidal. Ilujtts rci consilia- pendi.o gravius repuiamus, rerum exbibilio non
rios libenter admiitat, et audiat dominus mcus, et simplicilnlem prajtendii aul bonam fidem. Nam re-
uxaudiut semper, ut benefaciat ei Deus, et augeat siilutio, quam nobis el noslris ficri prxcepistis, di-
ei et ejus hxredibiis ritam et pacem in tempora lata est in dicm decimuin sub oblenlu Ranulphi,
longa. Nec prxtereant leinporalifer impiinili, qui quem consilinrii domini noslri, filii vcstri, interim
dolis suis et fraudibus exquisiiis iiisi stinl bonuiu convenicndum, ut mandalum veslrtim implerelur,
domini niei propositum perverlere et perturbare, censueriint. Qui sint illi, el quomodo, et qua fide,
quod infra sepiem annos regni sui de exliibendo bo- " res gesta sit, vos, cum placucrit, inquirelis. Nobis
nore ccclesiis ct ccclesiaslicis viris niulta, ut cre- aiiieni persnasum esl hxc fieri in dispendium Eccle-
(limus, animi devolione conceperal. Valeat dami- six, et salutis veslrx et honoris, nisi diligeniius
nus meus in aeternum. Et ut melitts sit inde Eccle- corrigaiur a vobis. Nam prxfntus Rnniilplius inle-
six Dei ei nobis, vivatin lempora longa. rim in bona Ecelesixdebacchniur, et victualia nostra
EPISTOLA CLXXXII. in casirum de Saliwode etiam nunc pnlam congerit,
ADEUMDEM IIEN.11. et siciil accepimus ah his qni id vobis, si placuerit,
TIIOMASCafituarieusis archiepiacopus IIENRICO probare parnli stint, multis aiidicniibus gloriatus
regi Anglix. est, quod non diu gaudebimus dc pace vestra, quia
Regia potcsl mcminisse nobililas, quoniam vobis ntin comedemus panem inlegruin in Anglia, ante-
obtuli in prxsenlia Joinini regis Francorum, et quam ille, ul minniur, nobis auferat vitam. Scitis
plurimorum qui aderanl, [quod ad honorem Dci et aulcm, sercnissime domine, tjtiia culpx particcps
veslrum paralus eram me ponere oniuino in mise- esl, qui cum possit corrigere, negligit emendare.
ricordia Dei et vestra, ut sic pacem et graiiam ves- El quid prxfatus Ranulphus possit, nisi vestrx vo-
irain proinererer. Non placuit vobis, cloiiiiue, hxc r» lunlalis frctus et armatus sit aueloiilale? Quid lit-
fornia vcrboriim, nisi promitlcrem observationem teris domini regis filii veslri responderii super hoc
consueiiidiiiimi, quns antecessorcs noslri ohserva- negotio, scribentis ad ipsuni, audiel et jttdieabit bc-
vernnl vestris. Conccssi ergo quotl ea servnrem, neplacilo suo Jiscrelio vcslra. Et qtiia sicut nunc
quatenus possem salvo ordiue nieo, el si nliquid cx perspicuis apparel indiciis, S. Canluariensis
amplius vel expressius promiltcre scirero in Domiuo, Ecclesia Britanniarium mater in Chrislo, pcrit odio
paraltis fui, et suro adhuc pro recuperanda gratia capitis nostri : ne illa pereat, sed evadal, tam sxpe
veslra. El quod vobis nunquam libentius servivi, diclo Ranulpho, qttam complicibus suis Ecclesiae
quam adliuc fncere paralus sum. El quia nondum persecutoribus caput pro ipsa, Deo propitio, expo-
placuil vobis ista rccipere, stipplico maj"eslati ves- nemus, parati pro Christo non modo mori, sed e*.
trx, ul memiiieritis obseqitiorum meorum, et bene-> miile mortes et oronia lormenia excipere, si ille
ficiorum, qux mihi contulistis; quia ego memor per graliam suara dignalus fuerit palienlix largiri
sum me debere ex juramenlo servure, vobis viinm rires. Ad ros, domiiie, redire proposuerani, sed me
ct mcmbra, etomnem honarein lerienum, et quid- miserum ad miseram Ecclesiam nccessitas trabit:
qiiid polero secundum Deiiin pro vobis, sicut pro ad illam vestru licenliaetgrniin rediiurus.cl fortasse
cbarissiino domino, faccre paraltis sum. Et Deus D ne illa pereal, periturus, nisi reslra pielas alinm
seil, quod iiiinqiiam vobis libeiilius servivi, qnani nobis coiisolatiouem celeritis prxsuire digiietur. Sed
facturus suiii , si placuerit vobis. Yaleat semper. sive virimus, sive moiiiiiiir, vesiri sumus, et eriuius
dominus mcus. semper in Domiuo: ct qtiidqtiid nobis conlingal et
EPISTOLA CLXXXUL liostiis, benefaciul vobis Deus et liberis vestris.
ADEUMDEM.HEN. II. EPISTOLA CLXXXIV.
THOMAS Caiituariensis archiepiscopus regi An- ADEUMDEM.
glix. Hocjietimusa dominoiiosiro regejtixia mnnjatum
Novit inspector cordium, animarum juJex, et el consilium domini |>npx quod pro amore Dei el
vimlex ciilpnrum Chrisliis, in qunnia animi purilaie domini pa|>x et honorc sanclx Ecclcsixac salulc sua.
ct sinceritale amoris vobiscum fecerimus pacem, el hxredum suorum, el uos reeipiai iu graiium suam,
credentes quod simpliciler ct bona lide nobiscum et concedal nobis cl oinnibus qui nobiscum et pro
sc-
ageretur. Quid enim, serenissime domine, aliud nobis exiermit de regno, pacem snam et plenam
reddat
conciperc debebamus ex verbis vestris, qux vel curilatem de se cl suis sine malo ingenio el
argiiendo, vti mulcendo nobis vesirse benignilalis nobis Ecclcsiara Canluaricnsem in ea plenitudine es.
«Gl EPISTOL,£ AD REGES ET LAICOS. 603
liberlnte in qua eam melitis habuimus, postquam Anisse, inier clerum et oaroues Anglix, occasiony
fncli siimus archiepiscopus, el possessiones omnes qiiariimdam coiisuetudinum rcgis et regni, coram
ad lencndum elhabendum ila libere et quiete et ho- domino rege suborlam fuisse conlenlionem. Cumque
norifice, sicut Ecclesia et nos eas liberius et honori- magna in nos cl coqiiscopos nostros eorum bac
ficeniiiis tenuimus et habuimiis, postquam promoli occasione succrescoret indignatio, tandem, Deo
sumus in archiepiscopum; et simililer nostris, et propitiante, ila inter nos composuimus, quod pax
onmes ecclesias el prxbendas ad archiepiscopatum ulrinqiie reforranta est, el domini regis gratia, qul
pertinenlcs, qux racarerunl poslqtiam exivinms de ob banc causain adversus nos aliquanlulum motus
terra, ulfaeiamus de els sicut de noslris, pronl no- fuerat, nobis in integrum reslitola. Pra:terea, pec-
bis plactterit, similiter habere permittal, et nos fa- catis noslris exigenlibns, majorem in nos domini
ciemus ei quidqiiid arcbicpiscoptts debet regi et regis indignntionem excitavit fnma quxdam, quae
principj suo, salvo honore Dei et ordine nostro. nos eum npud dominum papam el vos diffamasse
nuntiavit et Ecclesix sanctx perseciitorem el oppres-
EpiSTOLA CLXXXV.
ADLUDOVICUM REGEM FRANCORUM. sorem imple confinxit. Quod, domine, sublimilati
vestrx satis notum est, si hoc de domino nostro
Dileclo domino sno LUDOVICO, Dei gralia illuslris-
simo regi Francorum, TUOMAS CanUiariensis Eccle- ul rege vobis mandaviiniis; et sicut noslis, precamiir
noslram et nosirorum innocenUam erga domi-
six minisler huiiiilis, salulem et utrittsque vilx nura
beatitiidinem. regem diligenter excusetis. Qoia neque nos
isla de domino noslro diximus, neque si aliqui forte
Susceplis ci leclis vestrx subljroitatis Iilleris, ma-
dixeruiil, auctorilalem iis prxstamus. Quia neque
nifesia percejiimus vestrx liberalitaiis el dileciionis verum esl eum talem esse, neque videtttr dici po-.
erga nos indicia. Qiinnquam, ul verum fateamur, luisse. Hoc etiam vos scire volumus, quod. doniinus
ad oblinendum qua: sponte offerlis, meriia non prx-
rex, quanlumciinque molcs fuerit, non ininus per-i
ccsserint, scimus quidein el certi sumus quod pro- sonis ecclesiasticis honorem et reverentiam exhi-
prtx ingemiilatis vestrx tluctu plurimum nos dilexi- buit, nec occasione hujus inJignaiioniS in personas
Slis. Ipse, qui oninium honorum est retribulor, vobis vel ecclesiaslicas possessiones manum misit.
ipsas
retribual; et nos qiiidem pro facttltaie nostra parati Si quid aliud vobis, domine, nuniiaiiim est, a veri->
sumus, el secundum Deum et secundum liomines, lale scialis alienum, et, sicut supra diclum esl, iiw
oitinihtis quihus poferimits obsequiis vestrx heni- ler doininum
regcm ct clerum suum nullain (Deo
gnilali respondere. yeruin, ctini semper vestrarn n gralias) superesse discordiam, sed sopila omnitim
'
cxperli siniiis in nobis (iberalilatem, nunc tamleni coniroversia, |iacem ex inlegro reformaiam. Va-
eam pleniorem el gratiorem coiiiperimns, cum nos lete.
in dcsolaiione nostra per litteras vestras visiiare
EPISTOLA CLXXXVII
dignali fuislis; et nobis, si oportuisset, vestrx con-
solationis reftigium exp.osuistis,ln verbo islo acquH AD EUMDEM.
siistis vobis si quid rcsiJmim erat cordis noslri, el Amantissiino dommo suo LUDOVICO, Dei gralia
loluni illud vobis obno.\ium reddidistis, et spem illustri Francorum eadem gralia Can->
regi, THOMAS,
noslrnm roborastis. Non est cnim homo morfalis, luariensis Ecclesix minister
humilis, salutem ab eo
prxier doroinum meum regem Anglix, in quo magis qui dat salulem regibus.
confidamus qnam in vobis, de bono et honore et Coiisideraniibus nobis ex accidcnlibus slalum
subsidio, si nobis oporluerit, licet nunquam merue- vcslrum ct regni restri tempore reslro prx ali.i
rimus. Yerumtamen inter dominum meum regem ac mngis in dies ridctur retributop
felicis, magis
et nos verbum aclitnltim esl de pace, el speramus omnium bonorum Deus
prosperare rias et aclus
quod Deus inclinabit animum ejtts et avertet vias veslros, dans etiain vobis semper per ir.agnam mi-
ejus a nobis. Vos auteni, si vobis placet, si conligerit ,Dsericordiam suam tle inimicis veslris iriumphare el
cum eo loqui, arguile eum quod ipse unquam cre- vincere. Nec inirum, quia diligenlibus Deum omnia
didilaliquid sinistrum Je homine qui lanlum el tam cooperantur in bonum. Et ecce," Domine in Chrisio
fideliter ei servivil, el qui eum semper vero affeclu charissime, fidelis vester abbas Pontiniacensis
dilexit, et cui ipse tantum honorem contulit. Yos promotus est cominuni assensu cleri et poptili in
autem, cliaiissinie dqmine, imperale nobis, si quid archiepiscoptim Lugdunensis Ecclesix, consecralus-
tinquam ad honorem veslrum et placilum fncere que a domino papa die Dominica ante inslans fes-
possimns, quia non est homo iii mundo, qui liben- ttim beaii Lanreniii apud Montem Pessulanum. De
tius illud fuperet quam nos.
quo profeclo confidimus per graliam Dei, lanquam
EPISTOLA CLXXXVI decharissimo amico noslro, quinipse tum pro amore
ADEUMDEM. veslro, lnm pro noslro, semper quoad vixerit fidelis
Domino suo LuDovico, illuslri Fraiicorum regi, vobis eril, civilalenique suaro el paries illns, sicut
TUOIIAS Cantuariensis Ecclesix miiiisler bumilis, justum esl; vobis el rcgno vestro pro viribus subji-
salutem et cmn ohsequio dilectionem. ciel et subjugubit. Bene valele in Chrislo, charia-,
Ad veslrx sercnitalis noliliani crcdimus perve» siiue.
6(55 S. THOJLE CANTUAR. ARCRIEP» 6f4
EPISTOLA CLXXXVIII. A ac dignitaiibus, qtias sanguinc suo ei comparavit in
ADMATUII.DEM IMPERATRICEM. cruce, suslinueriiit honorari. Debeiis autein, si
THOMAS Cantuariensis archiepiscopus, MATHIIDI placet, in eo revocnndo, et malris diligenliam atlhi-
imperairici. bere, et dominx auetoritatem : ut qux ei regnum
Gralias agimus Deo, qui nobilitalem vestram insi- etdiicntum miiltis laboribus acquisislis, et ad euni
gnibus viiiutis magis illuslravit qiiam generis:et hxredUaria successione jiira iransmisislis, quorum
quam sanguine elarissimam exlulit in orbeRoniauo, occasione niinc premitur et conculcauir Ecclesia,
bonis operibiis clarificare non desinit in munclo. proscribunliir iiinocenies, et pauperes intolerabili-
Nam ab Oriente in Occidentem magnum est nomen ter affligiinliir.. Nos quod possumus pro salule ve-
reslrum in Domino, el eleemosynas restras nar- sirn el illius, nuimo libenli facirous, Dei iniserieor-
ranl ecclesix sariciorum. Quamvis enim Deo pluri- diam precibus, qtiibus possumus, jngilcr iroploian-
niiim pkcennt subsidia temporalium, qux ei eroga- tes : fiducialiter oraluri, si jiace ecclesiis redditaad
tis in membris suis, ei tamen mintis placere noii auclorem et bencfactorem suum Detini prompla
crediinus sollicitiitlinempaciset liberlalis ecclcsias- devotione redierit. Nec pudcat eum coram Deo
licx, quam tanio, ul fama esl, zelaiis affeclu, ut hiimilinri per pceniientiam. cum antiqtiis regibus,
cuin Aposlolo tlicere ralentis : Quis infirmatur , el B qimriim memoria in benedictione est, tiil.il magis ad
ego non infirmor? Quis scandalkalur, et cgo non gloriam ascrihatur, qiiam jicBuitentix titulus, regis
uror? Uiide nos, qui rniione linmanilalis et benefi- divinx ztius, veneralio sacerdolii, el fidelissima
eiivcslri merito nos robis obnoxios esse recolimus, virliiium cuslos hiimililas. Talibus enim hosliis
pro saltite vesira, el filii vestri gloria, temporali pa- domini Ezechins, Josias, ct Conslaiitinus Domino
ritcr ac xlerna, de pace Ecclesix fidiicialius loqui- placuerunt, el glorinm nsseculi sunt apud homines
mur in auribus vestris, rogantes attentius, etobso- a generalione in generaiionem.
crantes in Domino, qunlentis etim diligenlius con- EPISTOLA CLXXXIX
veniatis, ut ea devolionis sedulitale pacem procuret Atl CWENUM REGEM WALLI.e.
Ecclcsix, qua sibi, hxrcdibus suis et terris suis per THOMAS Canluariensis archicpiscopus, OwENOregi
mcritu sanclorum pacem Dei desitlerat procurari. Wallix.
Nnm unde plurimum conlristanvir, diviilgalnmest ab; Gralias vobis plurimas rcferimus, quod inler
Orienie usquein Occidentcm, quotlecclesiasregni sui bclloruin discrimina, et lioslilcin iiiiinicoruni inquie-
inlolorahililer a.flligit,clcxigilab eis inaudita qux- lationem , Ecclesix Dei , sicut ex litieris veslris.
dam el inconsiieia. Qux si quxsierini, quxrere ( didiciimis, curam et diligenliam iropendere non.
lamen non debuerunl antiqui reges. Potest atitem omilliiis. Verum non mediocriler insedil animo
ficri, uf in lempore suo, cui multam Deus contulit illud, qttod in litteris veslris legimus, videlicel ubi
sapienliam lanta alllictio ulcunque valent tolerari. dicfum est, quod ex jure non debeat nobis suhjici
Sed forsiian post tlies ejtis lales sunt regnaturi, qui ecclesia de Bangor, licet boc ob dilectionem, qua
dcvorare Ecclesiam cupient loto ore, el indurnli vobis teuemur, dissimulemus. Quod aulem jiostula-
cuni Pharaone dicent: Nescio Dominum,el Itrael non, stis, ut nostro assensu ct licenlia in ecclesia eadcm
dimitlam. Meminerit, quxsumus, ad preces et ex- ab alio quaro a nobis episcopus consccretur, omnino
borlaliones vcstrns, qtiomodo eum extulerit Deus non acqiiiescimus nec aliquando acqiiiescemus. Mit-
ullra liiulos nobilium puirum, et ultra terminos ma- temusvobis nunlium nostrum, aut certenlitid, qued
jorutn sunrum, et prxier eorum spem dilalnverit litteris modo noliimiis commendnre, sicut per prx-
tcrminos ejus. Quid proderit ei apud Doiniuum, si ad senlitim Intorem vobis nianctumus. Intcrira atilein
bxretles irnnsmittat pcccata sua, el quasi adversa- robis mandamus, 111peri vestram diligeniiam prx-
rios Dei et Ecc.lesix consiituat in testamenlo? Quid dicta ecclesia, honoresqiie Ecclesix in pace perma-
jirodest anlecessoribus ejus roodo, si isle sumpla neant, nec aliqua fiat eleclio, vel hoMoruni Ecclesix
occasione ex deliclis eoriim Deum quasi hxrcdilario D I Iransmulatio. Quoti si fieret, nos in irrittim diicemus.
jure offenderit? Aliis erat, serenissima domina, EPISTOLA CXC.
Deus placandus obsequiis, alia mtineru pro salule ADEUMDEM.
majorum et peccaioruni redemptione offerri oporte- TIIOMAS Dei gralia arcbiepiscopo Canltiariensis.
bnt. Non placenl Deo sncrilicia tle mpina, nisi forle OWENO Wallensium principi, saluiem, ctei devolum
Paiii plnccre possii, ut ei Filius iinmolelur. Si resi- exhibere obsequium, cui servire regnare est.
pueril, Paler misericordiarum adhuc est promptus Cui plura commiltunlur a Domino, ei (enetur de
ad jveninm : procul dubio judicium faclurus sinei pluribus reddere rationem qui sicut fideliier obse-
niisericordiain eos, qui non exercenlmisericordiam. quentes felici remuneratione glorilicat.sicindevotos
Polens est, et polentes potenler punit. Terribilis, et; polenter horrenda nimis ullione percellit, ut cum
aufert spiritum principum, ul forlioribus instetfor- afferntur dcficienli solalium, inmen et miseriis non
lior crucialus. Tetendit arcum suum, et paravit[ subsistant. Sed inter omnia qux illi exhibenlur
illum, et in co posuil vasa morlis, jaculaturus int obsequia nil graliosius acceptnt quam si sponsx pro
brevi, nisi sponsam suam, pro cujtis amore morii qtia sanguinem ftidit, debitus a fidelibus rcddatttr
dignatus esi, liberam esse pcrmiscrint, ei privilegiisi honor, el cum nil gtavitis pttnit quam si illa iu con-
603 EPISTOLJE AD REGES ET LAICOS. 6GC
speclu ej'us coiitumeliosis aTfieialurinjuriis. Hoc exi A mineris nioriiiiruin; ct nl rerum experienlia docet,
te ipso, clilecte fNi , poles agiioscere, scicns quantai juvenescilo nioriiiniur el facile, sed impossibile t-sl
ucerbitate marili vindicenl conlumelias, si forle subi ut qui senes sunl, tliu vivunl. Ponamus aulcm ut
eorum aspeciu conjugibus inferiiniiir. At Christii scnuni contra morem vita diulius prolendalur, certe
Domini tui quoniam frdelis es , sponsa csl Ecclesia rivendo deficiiint, et mors non iiilellecta scnsim
Bungorensis qux, sicul nosti, jam fere decennio, per uiiiversa mcmbra corporis el sensus hebelatio-
proprio viduala pastore, machinationibus eorum.qui res obrepit. Nam
ei compati et providere debuernnl, super desolatione Singula de nobis anni prwdaulur euntes
sua anle sponsi oculos lacryinabiliter ingeiniscit. et ipsas, quibus anle gaudebanms voluptntcs eripiuni.
Unclequia t-esincera chariinte diligimusei bonorcin Sed cum omniuni tam juslorum quam pcccaiorum
tuum in Dominocupimus promoveri, dileciioni lux finis sil uniis ct communis interitus, horum lamen
rogando, consulendo el in remissionem peccatorum et illorum gravis iu ipsa mone differentia cst. Si
iiijiingeiido suademus , qiiaienus juxta mandatum quidem pretiosn est in conspectu Dei mors sancto-
domiiii papx prxfalaro eccfesiam benigne patiaris rum ejus qux de roiseria exeunles ad xternaro ira-
debila pasioris provisione a laulis miseriis relevari. ducit gloriam'; mors autem peccatorum cst pessima
Nec contra hoc ciijiiscunque admiiins consilium, ubi B ' qux prxvaricntores legis impoeiiilcnles irajicit in
i.iniiim pcriculum vertilur auimariini. Si vero le gehcnnnm , ubi subter eos slcrnclur tiuea, opcri •
cnj"uscunqueclerici sive laici sive viri sive muli.eris inenlum eruiit vcrroes, el verines quidein qui non
consilio quoti ecclesiaro secunduin canones ordinari moriuiitur, sicut ignis non exslinguelur in sa:culn.
impediat obligasti, nos te ab illa seu promissione Quid ergo prodest, fili, si mundum liicretur quis
seu obligalione apostolica el nosira auctoritule ab- universum qiiero vix nd monienliiiii polerii relincre
solvimus: prohibenles in periculo animx lux ne illi el hos crucialus el prxmiu luborum animx sux ac-
quicunque sil coulra salulem luam de cxlero acqui- quiral. Quia vero le super omnes coxtaneos luos iu
escns. Prxterea mandamus qualenus litteras tlomini genle lua exlulit et honoravit niisericors Dominus,
papx quas supprimi fecisti, Ecclesix cui nilunlur et jn multa paiicntia lcexspectans, ei imiliis tambene-
nobis resliluas; el clericum qui casdcferebnt quem ficiis quam periculis provocans, ad poenileiiliarono-
nos ab obligalioue qua ipsum ne redirel arciasli biliiatcm liiam rogumus, monemus et exhoiianiiir
aiisolvimus, ad nos ui debtiilsiite omni impedimeino in Domiiio ct in remissioiiem peceatorum libi in-
venire paliaris. Delulimus hnctenus et defcrimus jungiiiius, qualenus apostolicuro mniidatiim de reliu-
libicl [anquam tlileclo lilio ubi secundum Deum po- . quenda cognaia lua el ordiuatione Bungoreusis Kc-
tcrimus, cleferrc disponimus. Sed nisi uposlolicis cl clesix benignius audias et diligentiits exsequaiis,
nostris mandatis, prxsertim in his, qux ud sultilem ut fructuin obeJientix, quain salubriicrcxoptas, libi
luam perlinere noscuiilur acquieveris, ullcrius lihi et seinini luo ciimuiel ct muliiplicet Deus el tem-
deferre vel parcere non poterimus quin qux Dcus pornliter et irt xterna retributione juslorum. Alio-
prxcipil et apostolica sedes inslanter injuugil, sol- qttin diiiiiliere non poterimus quin illud protil nobis
iicitius exse>{Lauiur. injuiictum est, impleamus. Si cognatam tuam dili-
EPISTOLA CXCI. gis, abundas opibus, quibus ci poleris uliliter et bo-
ADEUMDEM. neste providere : diiigas ul cognatam, non ul uxo-
THOMAS Cantuarieiisisarchiepiscopiis, 0\VENOW;II- rem, quia satis esse debct quod te Deus hacleiitis
lensium principi. el Ecclesia ejus in laiu manifesla culpa et nitillo
Novit inspector cordiura et judex animarum quod scandalo el pernicioso exemplo sustinuit delinquen-
honorcm luuni et salulem sicut filii in Christo clia- tem. Amodo eniin lunluni scnndaluro non poieril
rissimi cujus cura nobis adeo injuncta est, sincera sustineri, et neccsse est ul ccclesia , suo diuiins
in Doroinocharilaie diligirousel libi desideramus ct viduata pastore, proprium episcnpum recipial, qui,
oramus suinmum bonum evenire sicul et nobis, el D I auctore Domino, salulein procurct animaruni. Va-
quanlo nobis in te dilectio major esl, lanlo libi qux lefe.
ad salulem tuam et honorem peiiinenl, studiosius EPISTOLACXCII.
intimamus. Recole ergo, liii, qunnla bona fecerit APMATUILDEM SICULORUMREGINAM.
tibi Dominus, et ei de lionore de successibus quos Serenissiinx domiux el iu Chrislo cliarissimx
libi conlulit condignas ipsius prxeunte clementia MATHILDI, illuslri reginx Siculoruin, THOMAS divina
gralias age, ut qui juveiuulem luam el viritero xla- dispensatione Cantuariensis Ecclesix minisier hu-
lem consolalus cst in adversis et erexit el direxit ad milissalutcm, et sic lemporaiiler regnnre in Siciliu,
prospera, maiuriialem luam beaio fine et exitu glo- ut cum angelis xlernalitcr exsultet in gloria.
rioso consuinniel el labores luos quiete remuuerct Licet faciem vestram non noverimus, gloriani la»
et gloria sempiierna. Deus enim esl qui se glorifi- mennon possumus ignorare.quam elgenerosi saugui-
cantes glorifical el contemplores suos reddil ignobi- nis illuslrat claritas, et multarum magnarumque vir-
les. Sciinus le virum esse discrelum et qui boui et Uilumdecorat titulus, et famaecelebritas numerosis
mali, xqui et iuiqui prxmia ralionis librnmine no- prxconiis reddit insignem. Sed inter cxtcras vir-
vcris puiiderare ct qui Is crebra nicdiialione me- tutes, quas cum iliis audiloribu6 gralanier amplecii-
66. S, THOMiE CANTUAR. ARCHIEP. 6G8
inur, nberaliiati vestrae debemus, et qua nunc pos- A < querunt eam : imo et persequuntur inter angusiias.
isunius devotione, gralias referimus ampliores, qtix 'Si quis legis defensor est, regis censetur inimicus.
Eoeisules nostros, proscriptos Christi, et consun- 1Dispergunltir, proscripti sumus. Crimen hoslrhm e.t
guineos noslros, fugientes ad partes vesiras a fncie nsseiiio.ecclesiaslica:
'> libertalis. Eam nanique pro-
perseCuioris, consolata est in tribululioiie Sua, qttx Iflteri, Ixsx majeslatis reatus sub persecutore noslro
profecto magna pars verx et Deo gralissimx feli- etl. < Ille enim solus ildelis credilur, cui religionis
gionis est, si pro juslilia patientibus clemenlia ferat < contemptus placet, qui divinam persequitur legem,
solalium, si paupeiibus opulentia sUffragetiir,si snn- < cui grala est conlumeliasacerdolum, qui carnificinas
ctorum necessiiatibus absoluta potestatis communi- velerum tyrannorum vehu justilix sncrnrium vene--
cet amplitudo. Talibus enim hosliisproinerctur Deiis, raiur. Quia miilire ausi sumus pro domo Domini,
exhilaresCitel dilulalur gloria temporalis, el omniiim exstilamiis cum Omnibuscognalis el ainicis noslris,
bonorum gratiosus conciliatur affectus. llis meritis quOruniunus esl filius sororis nosirx. Quem veslrx
intcralios specialiter lamen promcruistis et nos, qui Celsitudinis liberalilale, ubi nccesse habueril, (anlo
tolum id quod sumtis el possurotis, ad vesirutn de- affectuosius pclimus snblevari, quanto nos et alios,
vovemus Obsequium. Cujus devotionis primilias, qni pro Domino palinitir, juslum est de nobililate
quas pro lcmpore potuimus, excellentix veslrx nu- B vcstra spero concipere firmiorem. Rogamusetiam,
per oblulimus preces vestras apud regem Christinnis- ut eidem credatis ih his, qux vobis ex parte noslra
simum pronioveiites, sicut perpendere poteslis ex Jicel, el aptid Ecclesiam Romanam causam Dei et
precihus ejus dilecto nostro illuslrt rcgi Sicilix por- nostram, si forte fueril opportunuin, prorooveatis.
rcclis, el ex verbis venerabilis prioris Crispiniacen- EPISTOLA CXCIV.
sis, quem et erudilio Iitterarum, et vilx sinccritas, et ADRODEUTUM COMITEM LEICESTRLE.
integritas famx bonis omnibus amabilem et com- THOMAS Dei grntia Caniuariensis Ecclesix minisier
mendabilem reddunt. Est enim vir probatissimx humilis, dilecto in Chrislo filio, el ainico, nobili viid
conversalionis , saux docirina:, el quaulum ad hu- ROBEIITO comiti Leicesirix, salutem ciun benedi-
liianum spectat exainen, perfecix pro lemporesnn- ciione.
ciitntis, qiiem lanta revereniin a sublirailate vestra Exsjiectabam litteras consolationis lux, lanquam
desideramus et petimus exaudiri, qtianla totam Oc- amici cbarissimi, verba sulisfaclionis, lamjunin de-
cidenialem Ecclesiam, si vestris pedibus assislerei, volissimi Ecclesix lilii, el vere iitEnilentis. Sed quiii
audiretis. Et hoc quidem tum pro sux personx rc- neque littera consolntioiiemnuniiat, ne verba sulis-
verenlia, tuin pro merito el auctoritaie Cluniacensis, _ factionem insiiraant, affectu paterno reduco libi de-
Ecclesix, cujus procurat necessiluies, qux in orbe! licium lUura(ad animUm, ut vel sic iinmissa tibi a
Latino tlignosciiur a diebus palrum nostrorum iui Deo pcenilentia, exeiiliulut' a te satisfactio ad animx
monastica religione perfeclionis gloriam quasi pro- tux conferens saliitein, quam, (cste conscieiiiia mea
priam possedissc. In cxleris, qux vobis ex paiic: coraro Deo foquor, opio libi pariter ut et mihi. Ila-
noslra dixerit, ei, siplacet, credulis ul nobis. Va- bet mater tua Canluariensis ECclesiuaffectione ma-
lete. lerna queri de te; el cutn piihcipihus luis. Habeo
EPISTOLA CXCIIl. et ego pater lutis in Chrisio, sponsus illius qualis-
i.D STEPHANUH CANCELLARIUM RECISSICILIJE. c.iiitjue. Primo, de illata nobis injuria. Secundo,
TIIOMAS Canluariensis archiepiscopus, STEPUANO > de non revocata. Teriio, de poenitentia morosa.
cancellario regis Sicilix. Forte dissimulatis injuriam, non revocatis illatam,
Probabilc quidcm est, quod vos pro saluie et con- et quod periculosius est, uiide magis doleo, lardills
solatione mullorum in locum nobililaii veslrx ett quara oporteat accedilis ad pcenileiiliam, sine qua
nierilis congruum erexil Dominus, ut fncultasrerum) nemo nocens absoivilur. Rejecta filiali pietate itiirri
possit respoudere virtuti, et volunlasnaiu, auipoiiuss est in viscera matris a filiis, nullo habito humaniia-
data a Doniino, indigentibus subvenire, graturo sor-- pJJ lls intuitu, spreta etiam reverentia ac devoiione, qua
tialur elTeclum.Ad vos iiaque multi concurrunt, sed:\ patribus leiieniur filii, contra oinnem juris formam,
nullum sine cousolalione audivimus redeuntem. No-- contra omnem ecclesiasticaro auctoritatem, contra
vus lucifer ab oriente resplendet in orbem occiduum,, eliam ipsas suas ipsius reghi consueludines, quas
et sux claritalis radios in auspicium publicx felici- dicunt avitas, quarum occasione perniciosa lurbnia
talis vihral, el onincs conlrilos corde confortanss sunt omnia; quarum incommoditatibus concussa est
persuadel inslare leinpora inelioia..Seci nunquid Ec- duriler, el ad tempus depressa liberlas Ecclesix, qux
clesia Dei lxtilix publicx fruciu sola privabilur?? per Dei gratiam nullitis ingenio poterit convelli;
Nunquicl frustrabilur spc sua, qtix vos aluit, proo quarum angusiiis Christo inferendo injuriam per
qua majorum sanguine gcnerostis, ct piopria virtttiee dispendium Ecclesix itnr in ruinam. Delracia sunt
nobilis, pater vester se loiies exposuit gladiis, et in
n spolia palris, judicalus el coiidemiialus est pater a
confessioneChristi, ut spes fideliumesl, in paceconi - iiliis, et cum iniquis depuiatus. Estne auditum a
sccutus est palinam marlyrii? Yeruin inler omncs ;s sxculo, quod acium est lemporibus islis in lerra ista'
ecclesias sancta Canluariensis magis aflligitur, nec :c Canluariensem judicari, condeinnari, cogi ad prx-
est drdor, sicut dolor ejus. Omnes amici ejus dereli- i- staudam (idei jussioneni, qucm et aliquando pro-
fifiu EPISTOL/E AD REGES ET LAICOS, C70
scriplum injiiste divina declaravit sententia. Tradila A \ clara conversio veslra. Isiaquippe vobismet in ccelis
est revera terra in manus impiorum, quorum nondum gloriam, nobis in spiritu lxtiliam, sed et toli regno
completa esl inalilia. Commissa esl eniin eisvirga siiavissimumexcmpli prxslat odorem. Ita ut cxteri
Assur, virga furoris Domini, in correptionem etcoer- crucis Christi inimici, a vobis discere valeant, si
tilionem clericorum , cujus quoque expleclo officio', velinl, diabpli jtigiim excutere, et post nos currere
>ajuodj'amperniisericordiam Dei quasi in limineest, in odorem iinguentorum vestroriim. Inde etiameslj
verendum est, ne, quod absil, ira Domini in coiilra- quod nos deinceps omni tempore veslro et vestro-
riuni conversa, furoreipsiusgraviusaccenso in suam rum honori et profeciui, favente Domino, studiosius
el suorum ultionem injurix, conterat ipseDominus et intendemus; ulpote.qui in nostrx pacis initio, ante
disperdat de civitale sua omnem operanlem iniqui- etiam quam terraro ingrederetnur, mantjalum nos-
laiem, pariier juvenem cum sene. Nec mirum. Non trum et consilium non minus magnifice, quam
enim est hoc teinpore qui faciat jbonuni, non est henigne consummastis, cxteris simililer faciendi
usque ad unum. Quis unquaro patrcm cl malrem vos ipsuni prxbens exemplar. VerUmlamen non
alllixit conlumeliis, injuriis affecil, adtlixit pcenis, et modicum nos arctat pro sacerdolibus illis inobe-
non incidit in maledicium, quod processit de ore dientibus tam vigens precum vestrnrum insiantia.
Altissimi ? Qui maledixerit palri aut matri, tit ipse B ^ Novit quippe discretio vestrn, charissime fili, qiiiu
mutedictus.El si hxc maledicti poena, .annon erit sicut humilis paupertas remuueranda esl, iia su-
malefacii severior ? Erit ulique. Coiivertimini ergo, perbia punienda. Clerici vero illi pauperes, sicut
filii dilectissiini, celerero agite pcxniienliam, ne, scribitis, quam contumaciter, quam superbe inobe-
quod absit! uitio divina, qux jam in januis est, ir- dienles exsliterint et repugnaverint, altendatis, si
rual super vos et super filios veslros. Exciditne a placet, et vos ipsi, nec dubito, precibtis denegabi-
memoria vestra, quod dicil Scriplura: lbunt in lis locurn, si delinquenlium pensetis excessum. Isli
exlerminalionemusque in tertiam et quartam genera- enini suni, qui in manifesta inobedieniia persisten-
tionem, qui hwreditate quwrunt sanctuarium Dei les, iu ipsum pugnaverunt Deum, mundo fecerunt
possidere? Christus eniin fundavit Ecclesiam, eique scandalum et planctum. Iusuper tolum corpus
comparavit liberlatein sanguine proprio. Quis ergo Christi detestabili quadam exempli pernicie pol-
esl qui liiijus coinmercii pretium redigere quxrat luentes, qui, ul jam tlixinius, in mauifesta inobetlien-
in servitiitein, judicare alienum servum ? Domino lia persisientes, corpus Christi conficere, et alia
suo cadere debei, aut stare, Sivero huic roorbo, ne etiam divina celebrare prxsumpseruiii. Ad quod mi-
veniat in gcnlepericulum, cupitis subveniiCi occur- -, nisteriura homines, etiamsi angelicam induerent pu-
rite aiiiinx vestrx periculo, sululi etiam serenissi- ,J rilatem, adhuc procul dubio fbrcnt indigni. Sed
mi principis vestri etDoinini consulite. Vobisforsan non pergimus nuuc istorum exagiture -flagitia, ne
quxrentibus de subveniendi modo, respoudeo certe cogamur eorum exaspcrare supplicia. Et pro certo,
saluli principis et veslrx saiis et prudenter esse nisi pro vestrx iniercessionis mihiadmodum acceplae
consultum, si cum humili pcenitentia, cum supplici reverentia stetisset, infructuosx arbores securi ad
salisfactione recesserit ab injuria Christi et Eccle- radices posila omnino succiderentur. Yerum quos
six. Sunt ista decentia principem, sunt el coropa- propria damnal in xlCrnum iniquitas, postulationis
rantia graliam divinani, sunt ct conservuntia sibi vestrx gratia non modicam misericordiam conse-
honorero et generationi sux. Sunt et verba isia plena quentur. Sic tamen volumus eos manere, donec
bumililalis, el, ut arbitror, afleclus ejus, quem regi sicut speramus, proxime veniamus, et videamus
suo debel sacerdos, timens de pioprio et principis vos in intcrdiclorum absolulione veslra, quantum
sui periculo, optans ei saluleiu, quaro et sibi, tura secundiim Deum poterimus, desideria compleluri.
ralionebeneficii, lum officii necessilate. Yalete. Huic vero prxsenlium bajulo ob reverentiara ves-
Prxlerea nuntios noslros, si placet, benigne sus- tram, et dilectionem, quam charam habemus omni-
cipe, audi benignius, et cura ipsis negotiuni Dei et r> J modis, etacceptam, inlerim evangelizniidi usum in-
Ecclesix sux in reroissioiiem peccatorum luorum, dulsimus, baplizandi quoque et tribiiendi viaticum,
quatenus opporlunius se tibi obtuleril, eliicacius si lamen id ultima mortalitim cogal necessitas.
proniove. Yalete itcrum, el seniper, EPISTOLA CXCYI.
EPISTOLACXCY. ADDILECTAM FILIAM SUAM IDONEAM.
ADHUGONEM COMITEM, THOMAS Dei gratia Cantuariensis archiepiscopus,
THOMASCanluuriensis archiepiscopus, HUGOM et sedis aposlolicx legatus, dilectx filix suae lt>o-
comiti. KEJE,salutem, el perseverantem in viriuieobedieuiiae
Leclis charitatis vestraesermonibus, canonicorum et juslitix zelo vigorem.
quoque litleris inspectis, quibus se liberalilatis ves- Infirma niundi elegit Deus, ut forlia debellaret,
trx quolidiana beneficia experiri altestabantur, inluiiiescentemquecontraDeuiiiaudaciara Holofernis,
adeo exhilaralus esl spiritus meus, quod omnia in- viris deficientibns, ducibus exanimalis, et sacer-
leriora niea laudem germinaveruni, illum prose- dotibus fere deserenlibus legem, feininx vinus ex-
quens mulliplicium graliarum aclione, de cujus slinxit. Estherelecta estut exsulantis et condem-
muiierc venit lam fructuosa, lam salubris cl prxr natx Ecclesiaesalutem procuraret.tilubanlibus apo-
stdlis, ftigicnlibusquc, et quod inagisest,inperfidiam ^^ ilirieris. Et qui infcrni clausira dirumpens dxmouum
lapsis, Dominumpassioni addiclum sanclxproseculx contrivit potestatem, licentiam coarctavit, ne tibi
sunt mulieres, et quod amplioris cst fideimanifeslum nocere valeanl, manus cohibeat impiorum. Vale
indicium, etiam mortuo suntfideliterobsecutx. Unde sponsa Cbrisli, el euin cogites semper esse pracseu-
et meruemnt angelornm visu el alloquio confortari, lcm.
et percipere Dominicx resurrectionis primilias, et EPISTOLA CXCVII.
lalenlibus discipulis ct fere despcraiione submersis, ADCOMIT. WAREN.
Redemplorisgloriam et Evangelii gratiam nunliare. T. Dei gratin Cant. nrch. Anglorum primas et
Speramusauteroleiiiillarum Deoauctoretransituram apostolicx sedis Iegultis , dileclx filix ME.comilissx
esse consorlium.quaruniCbristizelo succensaappre- Wnrenne, salutem.
hendis exempluro; quia spiriUischarilalis,qui n corde Pervenil ad aures noslras religiosorum fralrum
luo limorem expulit, per graliam suain lacict, ut tibi, Lewensis Ecclesix monachorura sltipenda queri-
licet ardtta videantur, qux necessitas Ecclesix ficri monia, quod cum ipsi ex autiqua donalioue comi-
consl.intius et inslanlius exigil, 11011
modopossibilia, tum Warenne ridelicel avi et palris Willelmi viri
sed et facilia sint credenli. Hac ergo de fervore, tui et sui ipsius eliara anleqtiam dotem tuam con-
quemhabes indomino, speconcepta, libimandamiis, B £ secula fuisses, tle omnibus doniiniis comilis deci-
et in remissionem peccatorum injungimus, qiiateuus mntioiiem denariorum semper inconcusse tanquara
lillerus domini papx, quns libi miliiinus, venerabili ccclesia:sux dolern posscderint, tu post perceplaiu
fratrinoslroRogerioEboracensiarchiepiscopotrndas, dolis lux inveslituram iisdem fratribus ipsam deci-
si fieripotest, prxsentibus fralribus, et coepiscopis maiionem qux ad dolem liiam speciabalsublraxeris.
noslris; aut si eos prxsentes habere nequiveris, hoc Quodsi ita est, veheinenler admiramtir, cuin eorum
ipsum facias in prxsentia eorum , qtios adesse con- qux Deo et Ecclesix sux in eleemosyuam collala
tigerit. Et nc originale sciiptum possit aliqua tcrgi- esse noscunlur, nihil doli luxvindicare debeas nec
versalione supprimi, transcripliun ejus legendum possis. Crudelc enim est et sacrilegio proximttm
circumslantibus tradns, et eis, prout plenitis le quod stiper divinum altare semel devote oblatuiu
iimilius inslruel, menlcm aperias lilicrarum. Lahori est, itcnim repelcrc, et ad sxcularia Lransferre.
luo, filia, prxmiuro grande proponilur remissio pec- Proinde libi salubrit.erconsulimus et in Dominoatl-
caloruro, fructus immarcessibilis, ct coroua glorix, nionemus quatenus, sicul vis jus tuum libi a Deo
quamtandem beaix pcccatrices, MagdalenaeljEgyp- libere conservari, ita jus sutim cum imegrilate mo-
tiaca delelis lolius anteaclx vitx maculis, a Chrislo r nachis relinquns et nullulenusdainm iis dennrioruiii
Doniiuo receperunt. Aderittibi maier misericordix, "-*v decimaiionein dolis tux retineas. Alioquin iis in
filium, quem pro mundi salute edidit, Deumet boiui- justitia deesse non poterimus ctijus debilores omni-
nem rogatura , ul tui sit dux, comes, et palronus bus exislimus.
VARIORUM AD S. THOMAM EPISTOL/E
ET ALIOS.
EPISTOL/E CXCVIH-CCCXIX.
ALEXANDRI PAP.CIIIad S. Tbomam, ad Caniuarienses, ad RogeriumEboracensem.adHenricumRemensem,
ad Rolrndiiin Rolhomagenseni, ad Willelmum Senonenseni, ad Turonensem cpiscopum, acl episcopos et
clericosAnglix, ad Joannein decnnum Aurelianensem, ad Aversanum episcoptim, ad Bangoreusem.clerum
et populum, ad Hugonem Diinelmensem,ad Robertum Ilerefoidensem, adGJIberlum Loiidoniensem, ad
Siephanum Meldensem, ad BeriiariliiroNiverneiisem, ad Jocelinum Saresberiensem, ad Trecensem epi-
scopum, ad Rogerium Wigoriiicnsem, ad Clereinbaldum S. Augustini electum el monacbum, ad abba-
tem el fralrcs Ponliniaceiises , ad Cistercienses , ad abbatem de Claromarisco , ad Siinonem priorem
de Monle-Deiet Bernardum de Corilo , ad Henricura regem Anglix, ad Ltidovicum regem Francix , ad
regem Scolix, ad comitem.Ileiuicuni, ad Philippuin comitem Flandrix , adR. (ilium llenrici, ad Joan-
nem Cumin.
(Vide in ALEXANDRO III ad annum 1181).
EPISTOLA CCCXX. D securitalem, quod imperalori nec per se , nec per
R0TU0DI ADUENRICUM
ROTOMAGENSIS.ARCIIIEP. PRESBVT. nuntios jurameutum prxstilit aut promissionem ,
CARDINALEH. quod schismatico adhxrere velil, ecclesiani reliciu-
ROTRODUS Rolbomagensisarchiepiscopus,HENRICO rus: imo. certi sumus quod in illis qualibuscunquc
presbylero-cardinali. de matrimonio paclionibus, licel Teutonici super
Pio domiiio rege Aiiglorum oiiinem cxhibemus boc laborarcnl per tridunm, nihil uuquain conce-
«573 YARIORUMEPISTOLÊAD lPSKM ET ALIOS. C74
dere voluit, nisi prxeunle in omnibus fnlelitate do- A _ lur omnis obedieniia in Ecclcsia prxscnli. El qn!
niiui papx , et ecclesix , et regis Francix. Ipsi vero cogendi hnbet polestatem dominus papa, nobis ct
litteris vestris mandavimus domina imperatrix el venerabili fratri noslro Nivernensi episcopocertam
nos, ut ab hae nola quam citius se excuset. Nos prxscripsit formam, juxia quam absolveremusvene-1
quidem ctim Rothomagi essemus, et illic esseut rabilem fralrem nostrum Londoniensem episcopuin»
iiunlii imperatoris, de illis audivimus, sed eos non Et inandaio addituin est, quod si uterque noslrum
vidimus. Domina imperatrix, cum eam videre sum- adesse non posset, aller niliilominiisab eo requisi-
mopere requirerent, respondit quod propter episco- lus eum absolveret. Nos ilaque requisiii nb eo die
pos non auderet. Nec eam viderunt. De ea nulla Paschx, juxla formam mandati cum nbsolvimus,
apud vos habeatur dubilatio, quodaliijuo rnoJo va- aucioiimtedomini papxvobis iiijuugentes, quateiiiis
cillarerit. Imo fortitudine acciucla cle hujusmodi hoc ita penes vos secreluni observetur, sicul ex
rcrbis satis admiratur. Nunlium, quem acl nos di- rescriplo lilierartim domini papx, quod vobis mit-
rexistis, ad eam direximus : ipse vobis referet qux limns, discrelioni vestrx manifestius apparebit.
audivit. Postquam atitem nunlii domini regis ab Valete.
irojieralore reversi fiicrint, omnem rerum verila- EPISTOLACCCXXIV.
tem sollicite inquisitam vobis significare non diffe- ' WILLELMI SENONENSIS ADREGEM ANGLIjB
reinus. Ex verborum lenore perpendere potestis di-
etorum falsilalem, quia quinqunginiacpiscopos,quos WILLELMUS Senonensis archiepiscoptis, regi An-
fixhiberel, rex non habet. Nos vero detrimenlum glix,
Ecclesix nec suslinere, qiiantum in nobis est, pos- Significavil nobis veslra sereniias, ut nuntiis do-
semus, nec videre. Super bis domiuo pnpx, auod mini papx absque juraloria catiiiotie excommunica-
vobis videbitur, signific.ibitis. tos absolvere de consilio noslro liccret. Nos auteni
nec a dominopapa supcrhoc auctoriiatem habemus,
EPISTOLA CCCXXl. nec ipsis consulere audemus, ut mandatum domini
EJUSDEM ADREGEM ANGLl.E.
papx transgredianlur, vel ut contra consueludinem
ROTRODUS Rothomugensisarchiepiscopns,regi An- Romanx Ecclesix in aliquo negolio procedanl.
glix. Salva gratia sua, ipsi in nos culpam refundere non
Formam verberam, quam reliquistis nobis, a le- debueranl, qui mentem dominipapx plenius cogno-
gulisncquivimusimpetrare propfer delerminationes, verunt. Nos enim nobis succedere judicarous, si
qux tam a vobis, quam ab ipsis hinc inde roultipli- honoreinvcstrum in aliquo promovere, vel ulilitatem
ces et ambigux ponebantur. Eos autem abrupte, C ( procurare vuleumus.
el siue spe pucis recedere, nec lionori vestro nec
EPISTOLACCCXXV.
utilitati congruere videbalur. Cum igitur inter nos
pluriina iractarenlur, verbum incidit, in quo digni- EJUSDEM ADGRATIANUM ET VIVIANUM.
tali vestrx et honori vestronon derogatur inaliqiio, WILLELMUS Senonensis arcbiepiscopus, GRATIANO,
Nec Cantiiuriensi aliqua in fuiurum litigii materia et VIVIANO legulis.
comparalur. Est autem verbiim hujusmodi, ut con- In admirationem ducimur non modicam, quod
cedalis pro amore Dei et domini papx archiepisco- onus quxstionis,
qux super excommunicatorum
pura redire in et
Angliam, arcbiepiscopatum suuin absolulione vertitur, ila in nos transfundere volui-
ita iulegre habere (acialis, sicut hnbiiil anlequam stis, quod sicut ex lenore lilternrum domini
regi»
exiret, et illis qui cum eo vcl propler eum egressi Anglix accepimus, sub umbra consilii nostri eidem
suul, similiter sua. Placuit autem nobis brevitas et regi propesueriiis, rospossea nola transgressionis
Simplititas liiijus verbi, quia nullis artibus aut su- excusari. Non cnim in eo debuistis in nos culpam
spiciouibus ridebalur involutiim.Unde vobisconsu- refundere, in quo nostram nemo valel incrustare
limus et laudumus, ul vestrum ad hoc accommodare r. sincerilalem. Yerum quia in lam inlima devotionC
non dubiielis ussensum. et vinculo adeo indissolubili domino papx et Ec-
EPISTOLACCCXXll. clesix Romanx astricti sumus, ut nec sentire, nec
EJUSDEM ADALEXANDRUM PAPAM. quidquam consulere debeamus, cx quo EcclesiaJ
ALEXANHRO pnpx, ROTRODUS Rothoningensisarclu- houori derogari, vel opinionis sux inlegriias violari
ejiiscopus. videutur, discrciioui vcsirx nihil alitnl aiidemus
Evocnii a doniino nostro rege, etc. Vide in Ale- respondere, nisi qttod nec lines mandati domini
XtindroIII. papx iransgrediamini, nec in prxsenti articulo
EPISTOLACCCXXlll. qiiidquam velitis statuere, quod ecclesiasiicx san-
EJUSDEM ADTHOMAM CANTUAR. ctioni, et Ecclesix Romanx, imo generall lolius
THOM*Cantuariensi archiepiscopo,ROTRODUS RO- Ectiesix consuetudini videatur refragari, vel aii
thoroagcnsisarchiepiscopus. perniciosi exempliconsequentiam in posteriiin va-
Scimus prudentix veslrx noluin esse, quod melior leat derivari, nisi forte aliud ex voluntate doniini
est obedienlia, qunm victimx, el quod idololulriae Canliiariensis acceperilis. Angelns consilii et forli»
scelus est nolleacquicscere» ei prxseititn, cui debe- tudinis sit vobiscum.
PAtnoL. CXC. 11
$75 S. TIIOMAS CANTUAR. ARCIIIEP. 67V5
F.PISTOLACCCXXVI. /A |iiiiat. Gloria acceJif sed non superbia ; prosperilrr-
EJUSDEM ADALEX.1'APAM. lis venit sed non effusa. Inde esl quod de nu!e
WILLELMUS Senonensis Innlx sttblimilalis ad laiibulum nostrx paupeiiatts
ALEXANDRO pnpx, archiejii-
misislis quia venireiion poluisiis. Rogasiis de fa-
scoptts. iiniiuritnte et aroicilia. Ouod rogastis si admiltere-
Adhiic, Pater, pietali veslrx, etc. Vide in Ate-
sandro. lur, admiraiioni procul dubio hubendum essel pro
EPISTOLA CCCXXVII. rognnlis el rognli fortunn. Qux enim proponiona-
litatis habiliido inter abbntem Cellensemet cancel-
EJUSDEM ADEUMDEM.
larium rcgis Anglix? Pene non esl comparalio, ubi
ALEXANDIIO papx, WILLELMUS Senonensis archiep.- non est exislimalionis adaptatio. Secundum post
ECOJIIIS. regem in quaiuor regnis quis te ignornl ? Primum
Scelcrum mnter iinpunilas, elc. Videibid. in miseriis fralrum noslrorum quis me nonxepulal?
EPISTOLA CCCXXVHI. Dicamde coropendioquia quantum de vobis excel-
EJUSDEM ADEUMDEM. lentiora, tanltim de me seniio et scio viliorn.
Dominopupx, archiepiscopusSenonensis, salutem, Nullo ergo modo ad ingressum amicitix nianuin
" porrigo. Sed si vel de grege accidenlahum araico-
«'t oniiiemcuro suiiiina devotinne obedientiam.
rum fuero, beue liiecuni lecisse dignationem ve-
Qunliicr iu sccundo regum colloquio, eic. Vide
ibid. straro xslimabo. Primilias autem illas non miuo,
EPISTOLA CCCXXIX quia ampliorem gratiam facere propero. Non habe-
EJUSDEM ADEUMDF.M. bam sermones illos magistri G. sed quxro : et sta-
lim scriptorem cum omni iuslaulia huic operi ad
ALEXANBRO pnpie, WILLELMUS Senoneiiais arclu-
optts vestruro designo. Yale.
episcopus.
Audiat, sanclissime Paler, etc. Videibid EPISTOLA CCCXXXIV.
EJUSDEM ADEIJMDEM.
EPISTOLA CCCXXX.
EJUSDEM ADEUMDEM. Dominoct Patri charissimo THOM.E archiepisropo
Canttiariensi ct aposlolicx sedis legaio, F. PETRU»
AiEXANDno summo pontilici, Scnonensis Ecclesix
Cellensis qiialiscunque iiiinister, se ipsum.
minister humilis, spirilum consilii et forliliidinis Fatii stiinus sictit consolati in consolalione san-
ciiin omni obedientix famulatu.
clitalis veslix tam affecluosa, tnm pin, (umplena
Inter scribendum bxc, elc. Videibid.
C dulcedine ct charitnle. Reddnt vobis Spirittis P&ra-
EPISTOLACCCXXXI. cletusconsohuioneui suam,qua inisericordiier respi-
EJUSDEM ADEUMDEM. cere voluisiis desolationcm uostram. Suscitavit si-
Sanctissimo tlomino ac Palri ALEXANDRO , Dei quidem corda noslra elsi non cmorlua, jam lanien
jjraiia sumniopoiuifici,WILLELMUS SetionensisEccle- elangitida stisceplio litierarum vesliaruin. Dominis
six humilis mliiister, satulem ct debiiam cum omni el amicis nostris hanc veslrnm tlignaiioneiii ct con-
devotione obedienliam. solatioiiem oslendimus, el in spc divina et consilio
Yesiro apostolaiui, Pater sanctc, etc. Videibid. coriim, mariyrem vestnmi peregrinari ad vos desti-
EPISTOLACCCXXXII. naviratis. Excipile illum : el quia vix in terra sua
MATTH.EI SENONENSIS TIIESAUIUIUI ADEUMDEH. huhei ubi reclinet c;i|>utsuutn, interim sub iimbra-
ALEXANDRO papx, MATTILEUS Senonensis ihesau- culo vesiro militel, ei stipendia nd nos condigna
rarius. repoiiet. Confidiinuseqtiidem in bouiinie.Dei et in
Onmis qiiidcm liclclisanima necessitatejuris sub- liberulitnle aniini rcslri, qunm jam pr;):gustnvimi:s,
jicitur aposlolicx inajesiati, elc. Vide in Alexandro quia qtiamvis in baculo stto transeat mare veslrum,
III adan. 1181. lamen sil rediturus in turmis muliarum benedictio-
" iium. Discretioni sanclitaiis vestrx fratrcs noslros
EPISTOLA CCCXXXill.
IETRICELLENSIS POSTEA ABBATIS S. REMIGII ADTHO- et nnniios disponendos coinmiuimus. Dominum
MAMCANCEI.LARILM. quoqne cl confratrein in oinni oralione et beneficio
Domiiio cl amico suo charissimo TIIOM.E cancel- oiiiiiium iiostroriim vos annumeramus. Valele.
iario regis Anglix, frnler PETIIUS Cellensiumabba-s, EPISTOLA CCCXXXV.
se el sua. ADEUMDEM.
Queui fortuna non extollit propria, magispro hu- Domino et Patri charissimo THOM^veiierabili
militate quam pro siiblimitale est adroirandus. Cnntuariensi arcbiepiscopo, F. PETRUS abbas S. Ro-
Gloria vobis curo prosperilale (ul accepi ab his quii roigii, ex toto corde devotissimam snluiem.
viderunl el noverunl) ambiliosius qunm conieniio- Sollicito revolvens animo qnam polius materiam
sius conteiidit; ncc conlundit aliqtiando superata,, assuinaro, cum vobis scribere volo, vix occurrit :
nec unquum insolescit de vicloria. Credil glorini non deficiente quid dicalur, sed reverenlia ejus
•prosperitati, scd gloriosx sed prosperx. Quxlibetl comprimenle mniiumcui dicnlur. Nibil eniin digutim
obliueat, lntmililaicm seu moderalionem non a:n- \eslri aniiui forliltidiiie cJicer?possum : ...ntl addcre
r_77 VARIORUMEPlSTOLA. AD IPSUM ET ALIOS. 673
«mslanlissitiwe lolcrantia? vestrx : nihil denique A. . Iimi et mallei. Nondum contritus est mallcus uni-'
docere omnia a longe prospicientem alque fines re- versx lerrx; adhuc necessarittsest nt suppleat quas
rum et causarum fulurarum plenissime demelien- desunt passinnum Christi in corporc veslro. Sed
tem animuin. Feni atque palearum acervum utquid qiiemmoneo?quem exhortor? cni calcaria adhibeo?
anteponerem prxsepio cui adbxrelvos adipe etpin- sine dubio qui freno indiget : qui paraltis est plus
guedine optilentissima saginatus et saliatus ? Equi- ambulare quam via extendatur; qui etiam metas
dem boc nnum mihi nd iiiinisieriiiin aliquod impcn- velociler traiiscurrere nnifis retardatur periculis.
clendumin obsequio veslro non indigne reservatum Procul enim oJorattir bellnm. Exsilium reputalpa-
reperio, si muscas abigere possem vestram sancli- triani; qttia omnesolutn forti patria est. Sine labore
latem oblatralione invidiosa pungere volenles, vel laborat , sine fameesuril; sine tlolore paliltir, sinc
saltem interpretalione perversa denigrare sinceri- amariltidine felle et absytitbio cibattir. Yir est in
lalem fidei veslrx insisientes. Planx muscx istx roillibusunus. Cum gigantes gemuni sub aquis, ipse
morientes qitx in jEgypto abundantes Pharaonem ridet et irridel fortunam cum invcrsione rotx sux.
regem .Egypli lanqunm virum inuscarum circum- Yale.
dunt, Domino opitiilanle non perdent suavitatcm EPISTOLACCCXXXVI.
"
unguenli. Servabiltir namque in diem sepulturx ' EJUSDEM ADALEXANDRUM PAPAM.
Jesu, et prxdicabitur in generalione et generaiione ALEXANDRopapx, PETRUSabbas sancti Rcmigii.
quod archicpiscopiis Canluariensis mtirum seoppo- Siyluin cohibere poterat aposlolicaeconlemplalio
nens pro domo Israel vesligia sanclorum antiquo-
majestatis, etc. Vide in Alexandro.
riini imilaliir, tlum Cbrislum in crttce ntidum pen-
dciiicm nutliis sequiiur. Quo modo igilur cum Abr.i- EPISTOLA CCCXXXVII.
bam polero abigere ensdein inuscas contaminare C LANTONIENSIS PKESBYTF.RI ADALEXANDRUM PAPAM;
Jolenles illibalum Domini sacrilicium, nisi faclo ALEXANDRO summo ponlifici domino reverenlis-
vcnlilabrode aulheiilicisscripturis quo vel feriantur simo etPatri suo sanctissimo, C. Lanloniensis Eccle-
vel snllem effugciitiir? Dicunt enim, non debet ar- six presbyter, salutem et debitam in omnibus obe-
ehiepiscopus tnm inslanler sua rejielere a rege An- dientiam.
glix ut dimiltat recouciliutionis pacem pro amissa Scriplum est: Simplicitasjitslorum, etc. Vide ibid.
pecunia. Falluntiir specie veri vel adtilalione fulsi. EPISTOLA CCCXXXVHI.
Qui specie veri decipiunlur, inslrtiendi sunt: qui SlMONIS PRI0RI3DEMONTE DEIETENGELDERTI PRIORIS
adulatioue fnlsi, repellendi. Siniplicitas enim revo- r DE VALLE S. PETRIADALEX.PAPAM.
canda est; malitia prorsus abjicienda. Cerle pen- ALEXANDRO papx, SIMONpiior de Monle Dei, et
sanclumest iu otiini lam contraciu quam actu quld ENGELBERTUS prior de valle S. Petri.
propterquid faciendum vel quid dimitlendiiro sit. Ad ilfustrem regem Anglix cum fralre Bernardo
Pensanda eiiam sunl lempora cl diversi status tem- de Corilo nuperprofecti sumus, etc. Vide in Atexan-
poruin, secunJum quos muiaiilui-merila causarum. dro.
Nam in primiiivn Ecclesia stia patientia locum ha- EPISTOLA CCCXXXIX
buit ut aufercnti luiiicam dimilteretur et pallium. EORUMDEM ADEUMDEM.
Aliuscniin erat et alibi, icl est extra Ecclesiam qui ALEXANDRO papx, SIMON prior de Monle Dei, ot
perse(|ucbalur : alius el alibi.id est intra Eeclesiam ENGELBERTUS prior de valle S. Pelri.
qni paiicbalnr. MoJo verojam aditlta Ecclesia, non Jtixla mandatura sanclitatis veslrXi ctc. Vide
licei filiis Ecclesix quod aliquando licuit inimicis. ibid.
Decet euini malrem corrigere lilitim, sicut decuit
EPISTOLACCCXL.
pupillo lolerare adversarium. Distincius namque EJUSDEM ADALBERTUM CAliDlNAl.EM.
sapphiris lcgitur venter sponsi; ut quemadmodum
anle passionem suam dixerat Jesus : Qtti non re- jjx ALBERTO cardinali, SIMON prior de Monte Dei.
uuniiaveril omnibui quw possidet, non polest meus Desiderio tlesideraviinus ego et fratres nostri ali-
esse discipulus, et similia; sic in passione clicat quid audire tle vobis, sed divinitus a mullo lempore
apostolis : Qtti non liabel gladium vendal lunicam, et nobis stibtracia est consolaiio isia. Erit autem
emat. Verba qiiiJem bona, verba consolaloria non maximi inslar muneris, si plncuerit ut solliciltidi-
immcrilo cxigeret causa justa in oculis Dei, in octt- nem noslram de stntti veslro certificeiis. Admodtiiii
iisaiiiem insipieniium tlubia et iniirma; nisi viiius namque dcsideravimiis prosperum evenlum vestrx
pnlienlix nmnem transcenderet consolnlionem ; ct legationis nuclire. Nosler autem est, qualem consue-
plus gnuJereiis de consolutione quum malleits fe- rislis amiire. Peccatores enim sumus , et utinam
riens proficcrel clepercussione. Ferrum ferro acui- condignos frticliis poeiiiientix Deo per gratiam ejus
ttir el de inalitia regis Anglix virtus vestra invin- potitis, quam per merita noslra valeainus offerre.
cibilis ciaritis illiislratur. Quo fortius prcmit oliva Dc cxtero dilectioni veslrx supplicamus atleiilius,
lorcular, eo profusius oleuni producit. CanJelnbrum quntenus tlomino Canttiariensi, qnem constat pro
ditclilc de anro puiissiiuo non f.icit Beselecl in ta- jusiitia exsulare, auxilium el consilium impendnlis,
bernaculo Doinininisi produclis Inminis conlrilione Qnia, sicut prxsente domino rege Francoruin, ei
c-;9 S. THOMAS CANTUAR. ARCIIIEP. C8I
omnibus qui colloquiointcrfiierunt, rcx Anglix con- A proferre. Sigillum snum a magistro Walthero, qui=*
fessus cst, (]i'od hxc sola causn esl exsilii cl pro- puerum, tjui lilierns nllulerat, non retinuit, abslu-
scriptionis ejus, quod consuctiidiiies noluit absolute lil : quod poslea lamen archidiacono reddidit. Ar-
ct
promittere, quas j'uslilix Dei ct Ecclesix libertnti chidinconus niiiem coram domino Rothomagensi
conslnt esse cnntrnrias. Prxterea glorialur idem rex pluribus aliis diccns se missuriim nuhtiiim ad vos,
se privilegiuin habere a doinino papu, quo poleslas in Assumptione beatx Maiix virginis appclluvit. De
domini Cniitiinriensis suspensa est, quandiu rex ei mandaio vero domini papx super regc coiiveniendo
voluerit subtraberc gratiam sttam. Valete. dominiis Rolboinagensis cum suffraganeis nihil pa-
EPISTOLA CCCXLI. lam fecit : foiie secrctius alloquens regem. Sed nec
OSITU.E MIXISTHI ADALEX.PAPAM. hoc laleat vestram sanclilaleni, quod magisler do-
A. SANCT.E
miis iiilirmorum Canttiariensium, in parles nostras
Doiuiuo el Palri revcrendo ALEXANDRO summo
minislcr buini- veniens, retulit nobis Londouiensem omnia reddi-
ponlifici, A. Ecclesix sanctx Osilbx
disse scaccario regis, qux de reditibus veslrorimi
lis, sinccrx oralionis uffectuni cl clebifx subjeclio- ciericorum acceperat. Seu et hoc nobis nunliavit,
nis obedienlinin.
clc. Vide in quod prior Canltiarieusis monachum quemduin in
Noiine, Puier semper diligende, B custodia posuerat, quia de processione exierat, cla •
Alextindro. mans et exprimens, quia vobis el non regi favereni.
EPISTOLA CCCXLII.
Sed et serviens Scaimnn, cum caplus fuisset, eva-
AB1UT1S RAMES1ENS1S ADALEXANDRUM PAPAM.
sil', cl in monaslcrio Sanclx Trinilatis per ali;|iiot
Ai.icxANDiio pnjix, abbas Ramesiensis. tlies laliians, tandem liberaius, quo diverterit, igno-
Quoticsopiimis viris teslimonia deferunlur , clc. ramus. Audivimus aiilem et de militantibus regis,
Vide ibid. rexdilicare et rounire voleniibus Basinwerib, quo I
EPISTOLACCCXLlll. a Wallensibus sttbiLosupervenientibus plnriuii siut
WILLELMl RAMESIENSIS ADALEXANDIIUM TAPAM. iniereinpii, plerique vero sauciati. Yaleat sanctit.it.
Dotniiioel reverentlo palri ALEXANDRO Dei grnlin vesira.
snncia: uposiolicx atque caiholicx Ecclesix siiinmo EPISTOLA CCCXLV.
ponliliti, frater WILLELMUS sancli Benedicli Rame-
EJUSDEM ADEUMDF.M.
siensis Ecclcsix scrvus indignus, obedienliam cutn
debila revercnlin. Idem eidem archiepiscopo.
Qiiantis iribulalionibus Ecclesia Dci primiliva etc. Moleste ferimus , et ultrn quum dicere possimus
Vide ibid. g
condolemtts, quod ad vos eo usque venire non po-
EPISTOLACCCXLIV. tuimus. Setl csi cnusa nmliip'ex et magna. Dcbito
MCOLAI DEM0NTF. ROTHOMAGENSl ADTIIOMAM
CANTUAIUENSEM. namque tanlo sunins obligaii, prxcipuc pro domn,
eniimus anno prxterito, quod quasi singulis
THOM.E Caiiluariensi arcbicpiscopo, frater Nico- quam ul terinimnn dilTeramus supplicnndo, 110-3
diebus,
I.AUSdi: MonleRothomugcnsi.
oporteal ingredi civi;alem,eo quod pecunix non suf-
supcr negotio veslro nos minus fuisse sollicitos, ficiamus solvere quantilatem. Sed el in arelo su-
quiu nmidiima nostra parvilnle litteras accepisiis, miis ex alia parte, eo quod rex et sui Rolhomagi
iniiiimc, si plaeet, restrx paternitalis arbilreUir morenlur. Unde si nos interim absenlaremus, ne
magniuiJo. Nihil euim eo usque scribcndum xsli- sibi iiinoieseeret, foruiidaremus. Diirum enim ver-
liiaviinus, quod vestram condeceret audire sanctita- buro est in auribiis .ejus et cxsecrabile, qnodcle vo-
lem. Saiis enini eliam apud vos credinnis esse cc>- bis eliaui aliqua menlio lint. Ncc njiparet qui de 110-
gniluni, pueruin qui regi lillcras tradidil, in arclo bis bene loquuiur, vcl in ejus conspet:tu faceie eiiatn
fuisse jiositttro, digilis ad oculos eruendos apposilis meutionein audeat. Longe vero melius nobis novi-
usqiic nd effiisionem saiiguinis, ct aqua calida per D siis , quod in arclo sii, et quo se verlal non novit.
os injecta, donec confileretur se litteras a magisiro Hinc enim ei regmiin Francoruui adversalur. Hinc
Herbetio accepisse. Sed necdum a vinculis absol- |>nvet Pictavienscs , hinc AVallensesformidat, ex
ritur, ciini tnmen rex a matre mandatuni acceperil, alia parle Brilones habct suspectos ; suos limci,
itt abirc permitteretur. In ociar» autem, ut accepi- nustjuam securus. Ncc miriini, quem Ecctesia 11011
iuus, snncti Martini rex ct comes Theobaldus Turo- proiegit, si plures rnat in hosies. Vertim si se locus
n.s bubebnni collocutioncin. In festo rero snncti ct opportunitas obluleriul, quam citius fieri poterit,
Andrexreniuriis cst ad nos, ul una cum Flundren- alter noslrum, vel ego, vel magister Herbertus ve-
sibus colloqiintur. Sed et hoc de Anglia accepimus, siram prxsentiain adibit, et quod iiuerini sciri po-
quod Lincolnicnsis episc. et comes Gauliidus debi- leril, plenarie vobis apportabil. Hoc lamen inlerim
tum carnis persolverinl. Dicilur quoque quod Ri- vobis innotescat, qtiia quam pacem a rege Franco-
r-nrdiis de Luci jam, ut Hierosolyinani vadat, siriim habere poterimus, recipere miniinc difleremus.
gimm sihi crucis imposuerit. Valeal in pcrpctuuui sanctitas veslra.
De cxtero pro cerio sciatis, quotl nulhis ajiparel,
•uii-coraui rege de vobis vel uiium verbuni autlcat
681 VARIORUMEPISTOL.E AD IPSUM ET ALIOS. CS2
EPISTOLACCCXLVI. A seere, quod ub inilio urchiepiseopntiis vesui tioit
EJUSDEM ADEUMDEM. religiosos vobiscum, sed litleratos nobilcs congrega-
siis. Et eos dedecorosa appellatione niincupanl,
THOM.E Dei gratia Canuiaiiensis Ecclesix archi- quam silere melius pulo. Ileni ecclesiaslicabeneficia
episcopo, frater NICOLAUS JeMonie Rolhomagensisa- non Deiconleinplatione. sed serviiii veslrioccasione,
luleni cum lolitis devolioniseffeclu. etiam his, qiiorum turpiludo publice nota esl, vos
Quanix compnssionis visceribtts adversilates Ec- asserunt contulissc. Iiem asserttnt quod non propter
eiesix Dei, quas magnanimitas veslra suslinere regias consueludines, sed propter causam pccunia-
clecrevit, parvilas mentis nostrx apud se suscipint riam diseessistis. Ilxc in vos malitiose conficta tum
ct peiiraclel, nec scriptura suffieienter exprimere, propter cauielam, tum propter exasperationis clo-
nec viva vnce plenarie prouunliare minus facunda minx occasionera cognoscendam vos ignorare non
lingua valerel, sed tle nostro affeclti, qui qtianlu- dectiil.
Itiscmiqueesl, vester est, quia illum abj"ecium et Tertia die post recessnm eorum ad imperniricem
iiiinns ulilem in conspecm Dei esse cognoscimns, venimus, qux litlerns veslrns per tempus aliquantu-
tacere melitis dtiximus, quani plura Ioqui. Veriini lum suscipere distulit, el satis aspere in nos locuia
id, licet cxcellentix veslrx non incognitum, sileniio esl, quod ad vos perreximus, ex quo nobis noinm
prxteriri non oportet, quod vesirx sublimiiaii sit fuit vos esse in curia. Nec enim credebal quod lam
ipsn commemoraiionegralissimum, quod meniiper- cito atl curiam pergeretis. Tnmen non dcsliliriius,
tiirbaliomtm fluclibus impetilx sit magnx securila- sed ea rice el altern, bonn, qux potuimtis, quasi
lis indicium, quod humeros delicalos, quos suppo- nolenti iugessimiis. Terlia vice post pauca verba-
suistisad portanda onera virorum, sux viiittiis effi- litteras vestras benigne, sed oectille suscepil. Iiu
cacia reddat inlibus fnsciculis apliores ; Ecclesia quod id clericos snos latere vnluit, el eas nobis le-
pniiperum Christi, quos humilitatis vestrx mansiie- gpndns injunxit. Quibiis nuditis, in primis excusavit
liido adopiavit in filios, quos apud Deum magiiitudo se, quod de vobis asjiera vcrbn vel niihi vel aliis
(idei vestrx voluit habere palronos, quos in ratione privntim et pttblice dixisset, vcl eiiam clomino regi
dali et accepti munificeiuia sibi fecit obnoxios, ipsa roandasset. Asseruit namque, qnod filiiisejustoturo,
siqiiidcro lola sui spiriltis iiilenlione suspensa, a quod de ecclesiaslicis agcre volebal, ab ea celasset,.
Dominonoctibtis ac diebus iinpetrare festinat, ut eo quod cognovisset ipsani potius ecclesiasticx li-
Ecclesix sux vestris teinporibus"lranquillamiribuat berluti, quam regix volimtati favere. Nunc vera
libeiiaiem. Postulat autem in lide, nibil hxsitans. r_ Iitieras suas ad filium siium direxerat per quemdam
Siiuimuijjitur ope el ulacri stutlio quoj inchoaslis de clericis sttis, mandans illi, quatenus toliini quod
()|)us petiicite, nec in aliquo vacilletis. SiquiJero in merile haberel cleslntu ecclesinruiii vel personsj
Deus innium vobis contulit honorem, inntnmqiie vesirx, sibi per litieras siguificnrel. Etlunc, inquil,
felicilulem, ul operi vestro testis sit in ccelo Jesus cognita ejtts voluntate, si perpendero laborem meum
Cbrislus, leslis in corde conscienlin. El quoJpnucis posseesse fruclttostim, sludebo pro posse et ecclcsitt-
et rnro solet uccidere, boc vobis ad exhortationis el sticw paci el suw.
cxhilarationis cumulum accessil, quod totius nuilli- Posl lixc verba recedenies ab ea, ad dominiim
tiidinis devotio prxbet in Deo vobis auxilium. Et Lexoviensem lilteras vestras detttlimiis apud ninnt:-
universi populi scrmone super his qnxagitis bonuin riuni suum Nonant, juxla Raiocum. Benigne nos
llagral testimoiiium. Sed de his haelenus. suscipiens, secrele litteras veslras suscepit, cl en
Joannes de Oxeneford, qui ex consilio episeopo- quxa vobis injunctn nobis fueranl, et si qua honu
riim veslrorum ad ciiriam reversus, et a cttria re- ipsi excogitare potuimiis, libenier amplexus cst, id
nieus, per cloiiiinaiiiimperatricem iraiisiluni fecii, in verbo verilntis aflirmniis, quod ab eo icmpore
uleam contra ros exasjieraret, sicut anlea lam ipse quo ad curiaro prinio misstis est, Iicet corporaliier
(|iiain alii fecerant, malitiam, quaulam potuit, in- 0 contra vos steterit, mente lamen el consilio pro vo-
culcavit. Siqiiidemquia opus veslrum verisimiliier bis stetit. El hoc ipsum nobis in co itinere cnni eo
reprehendere non potiiit, inteiilionem caluiiiiiiatus de negotio vestro loqucntibus non cx vcslrn purte,
esl, asserens universa, qiixcimque facilis, meiitis nec enim mnnduveruiis, se fnctiirum promiserui.
elaiione, sludioquedomiiialionis inchoata. Ecclesia- Privuiiro siquidem ad dominum papam et catisnro
siicarneiiam libcrtalem, quam defensatis, non ad vcstrnni et personam, quautum poluit, commenda-
auimarum lucrutn, sed ad aiigmenlum pccuniarum vit. Legntosregis ea soln postulare laudavit, qux
t-piscoposveslros iniorqiiere, lam ijise quain alii non iinpediri posse cognoverat.Nunc ergo pro certo,
riiintii regis nffirmant.Et licel nccdiim propier no- cognoscite, quod si dominus rex communicarit ei
vitatem prxlaiionis a vobisid esse fncium consen- consilitini suuro, ad libertatem Ecclesix et pacem
lianl, tamen ad idem vos atiltelnre coiiiendimt. Ln vestrani pro posse laborabit. Nec enim vestro labori
Anglia nnmqtiedelinqiientiumculpx apud episcopos minori affectionecoinpatilur, quam si lota hxcad-
aecusaiorum non mtilctantur injunclione pceniten- versiias Ecclesix sux vel pcrsonx occasione vobis
tix, sed dationepecunix. liem quod Deus in causa incuniberet. lpsuro siquidem sociuro haberetis infra
uon sitoperis vesiri-,dicunl eam iiide deberecoguo breve leinpus, si non cssel oimralus xre alicuo.
685 S. THOMASCANTUAR. ARCHIEP. __+
Nunc ergo consilium ej'us est, ul ita cautevobispro- A dere Ecclesiam, qui niilli litulatus est, Non limeti
videatis in expensis, ne mullas pecunias in brevi pcenaiii, quia illuin Ecclesia defensabit. Non timet
effiindalis: si tamen mullas habelis, quod regis fa- episcopi carcerem , qui roaviiit iinpimilumIransire-
miliares aflirmant. Si non habetis, caveie ne plmi- convcrsum, quain pascendi vel custodiendisollicitu- .
mis innolescat. Consilium enim acceperant adversa- dinem abliibere. De ordiiialione illitis qui ecclesiae
rii vestri cilra mare consilium dare regi, ne reditus non liiulaiitr, quod irritn sit nd injniiam illius qui
veslros ad prxsens altingerel, sed ministris vestris eani fecit, testalur synodus Chalcedouensis, una de-
inlerdiceret, nc inde quidquam haberelis. Si ergo qiiaiuor, quas Gregorius sieut quatuor evangelii li-
viderint quod velitis et possilis absque reililibus tliu- bros lota devoiione compleciitur. Hoc el-alil plures
lius suslinere. facilius et citiuspax reddetur Eccle- cnnones. Item uni cleiiculo quntuor evangelii aut
six. In his festiris diebus litternsrobis pernuiilium septem ecclesix iribminlur atit prxbendx ciiin sa-
proprium miltet. Et nunc misisset, si in mnnerio cri canones ubique nianifesle proliibeanl ne cleri-
scriplorem hnbuissel, cui secrelum hoc vellel incus in duabus ecclesiis connunierettir, Htijus iieruni
jungere. Ilcm millit in Angliam familiarissimum pravx consueludinis occasione quantx de dationibus
sibi Randtilfiimde Ardena, pcr quem oinnibus in- cl prxscntationibus ecclesiarum coniroversix na-
dagniis qux in curia fiiint vel dcliheranUir, qnid- scantur, atlendite. Super hac re loctita est domina
quitl inde cognoverit, vobis per litleras signilicnbit. imperatrix occasione Ricardi (h Ivelcestre. Vertiiu
Reversi nd dominam imperntricem, qux injunxi- taceanl episcopi, qni hoc fnciunt suis pnrenlibus,
stis, ex ordine cuncln nnrrnviiiiiis iteralo. Consue- quod Inici sibi servieniibtis. Item quod niultas pecu-
tudinesrcgisvcrbonarravinius,quiamagislerIIeiber- nias suscipianl episcopi propter peccata apud eos
lusperdideraischedulam.llocetiamadjunximus.quod exciisalorum, sntis canonibus non consenlit. Quia
consuetudinum quxdam contra fidem Jesu Christi, licet pcena sacrilegii sit pecunaria, non tanien sero-
alix fere omnes essent contra libertatem Ecclesix. per erit; sed quibuscunque personis ad quas sacri-
Propicr quod limendum erat ei et filio suo de xterno legii querimonia pertinet, jusle persofvittir. Quia
periculo, et eliam tcmporali. Tunc vero prxccpit ergo ex his et similibus nascilur ecclesiasiica per-
nobis millere ad ros propier consuetudines illas. lurbalio, miranduin valJc csl. cur securis episcopalis
Volenic Deo, ea ipsa die reperla cst schedula, et die jtidicii non atl radicem arboris, sed ad rainusculos
seqtienli, omnibus ejeclis a thalnmo a conspectu adhibealur. Divina siquidem dispensalione aclun:
sno, prxcepil nobis eas Laline legere et exponere cst, ut ex tali ratlice frnctus amariiiidinis publice
Gallice. Mulier de genere tyrannorum est, el quns- nasceretur. Quapropter libertatem Ecclesix propler
dam approbnbut. Sicul est illud de non excommu- Deiiin diligilis : qtiod prxdicia vobis displiceant,
nicandis justitiis et mini.stris rcgis sine liceniia ejus. verbis et faclis osiendile. El si lUleras ad dominam
Ego taroen alia exponere nolebam, nisi de hoc prius imperatricem miserilis, id ipsuni ex aliqua parte
disceptarem , ostendens crangelicttm prxccptum , signilicale. In rerbo vcrilatis vobis dicinius, quod
quo diciliir ad Pelrum : Dicecclesiw, eic. Non : Dic amoie rectitudinis et salntis aninix nosirx, quas
regi, et alia niiilta. Quam plurima cnpitiilorum im- prxdicta sunt, scripsinnis. Si qux insijiienter dicta
probnvil. Et hoc modis omnibus ci displicuit, quod sunt, datc veninm. Et sini occulta qux dixiiniis.
iu Scripluram rednctn cssent, sive quod episcopi Fesiinantius nd vos mittere non poltiiinus. Siquitleiii
eoacii foreul, ut aliquam promissionem lacerent de eo tempore, quo consiieiuJines coram domina iin-
ipsis custodiendis. lloc eiii.m a prioribus factum pcralrice lcgimus, cuiii oroni feslinanlin lilteras
iion est. Posl multa igilur verba cum ab ea vehe- i.uas prxperavimus, vobis iiiillenc'as. Niinc rogaimis
menter inquirerem, quaB posset esse prima pacis altenliiis, ut lillerus veslras noliis cliiigntis, slatuii!
occasio, hanc ei indicavimiis, et assensit: si forte vestruin et pro|>(jsituni conlineiiles. QuiJquiJ in-
fieri posset, ul dominus rex miiterel se in consiliiim jtinxeriiis, fideliter exsequemur. lterato veniam
mnlris sux, el aliarnm rationabiliuni personarum, JJ ] posiu.lamus,et de prolixilale, et de audacia.
cjutc tuliter rem moderarentur, ulcessante proinis- EPISTOLA CCCXLVII.
sione et sciiplura anticiux regni consueludines ob-
EICSDEM ADEUMDEM.1
scrvarenttir, adnibito tali nioderamine, ut nec per
judiccs sxeulares liberlas Ecclesix tolleretur, nec TnoM.f)Canliiarieiisi archiepiscopo NICOLAUS do
ita episcopi abuterenliir ecclesiasticaliberlate. Sci- Monle Rolhomagensi.
lolc, quod domina imperaliix in defensione filii sui Vehemenlcr gavisi sumus, ex quo per lilleras
versuta est, eum excusans tum per zehim justilix, vcstras nobis iiinottiil, qtiod i.nstilu.lionespravas, ad
luni per maliiiam cpiscoporum, tum in deprebcn- qnarum obscrvaiiliam princeps noster Anglornm
denda origine conlurbalionis Ecclesix rationabilis episcopos voluit obligare, publico anathemate con-
cl discretn. Dicit enim q.urcdamin quibus ejus sen- d.cmiiiistis. Cum enim vobis non sit inccrtuin.paucos
sum et lattdavimus et adjuvimus. Episcopi clericos; ad prxsens inveniri, qui vel resistant pravitatibus,
indisrrete ordinant, qtti nuliis ecclesiis titiilanliir. vel eos, quos excmnumiiicaslis, publice devileiil,
\<l\quo fit, nt ordinaloriim multiludo paupertale et scimus qtiod non in liumanis auxiliis, scd in eo fiJu
•StWad turpia fncla prolabatur. Non enim limet per- finni exsecutiouis senteniix jiosuisiis, qui dedil pu->
CS.> VARIOR-UM EPISTOL.E AD 1PSUMET ALIOS. (5W
lestutcm laleni homiiiihtis. Ad qticm respicienss A i lione.nn his, elin oinnilnisaliis, a regiscomtiiimione
Mnyses non virtute corporis, nec armalura potcn- debenmus abstinere, si in eum senteiuiam dcderitis,
tiap,sed verbo euin, qui se vexabat, stibjecil. Siqui- ut nec ab eo quidquam accipere, nec eum in cele-
dein excellentiiis in sincerius inchoastis, qunm si ini brationc missx liceat nominnre. Qualectinque enim
ipsnm regis personam dedissetis sentenliani. Con- tcrrenum commodum vel periculum credimus post-
demiiando namque prxdiclas pravitaies, citra libe- ponendum, ut quantiim in nobis est, lolum qtiod
raiionem Ecclesix Dei omnem vobisredeundi adiiumi couvcnit censurx distrielionis ecclesiasticx , com-
ohstnixistis. Proinde fraler G qui lilteras vesiras3 pleaiur. Liliems, quas Ciceslrensi episcopo mille-
ilcferre dcbiierat, non venil, et ob hoc eas doniino 3 batis, apud nos leneunis exspecinntes, ut pro ceiio
Rothomagensi coram pnero, latore prxseutiuin, le- cognoscnmus, ubi mornm f.icint, vel si lorte pnrtibus
girous el IraJidimiis. Qni eas quo aniino, quo rnllti[i nostris appropinqtinveril , ut ei ipsas tradnniiis,
susceperit, ptier ex pnrte cognnsctt. QuoJ a com- Prxterea tam in curia regis , quam apud nos plures
inunione se subtrahat eorum quos cxcommunicnstis, asserunt, quoclcancellariam Francorum rcgis habere
nec dixit, nec negarit. Quod eos publice non tlentin- debelis. Alii quoque conjecinnt, quod in festo sancix
liaret, asscruit dicens hxc ideo vos mandasse, quiaj Marix Magdalenx in regis personam scnlenliam
phires exsilii socios rclletis babere. Quod litterass B J proferelis.,Domiiia imperalrix audiensin quos sen-
restras suscipere non dcbuissct, aflirmat, qiioninin i, tenliam dederalis, qnasi Itido id accipiens , eos
ipso adreniente, vos cjus prxsenliam devitastis.i. prideni excommunicatos esse respondil. Posl hxc
intelleximtis etiam ab ore ejus, quod ad infirman- cum ex parie Ricardi tle Ivelceslria salularetur
dam sentenliam, seu qux dala est, seu qtix clabilur r nihil respondit.
a vobis^ parati ertinl prohare ipse Rolhomagensis, De rumoribiis curix pnuca scirous, nisi quod
Lexoviensis ct Sngiensis, quod propter boc nd voss barones cle episcopalu Cenomanensi pncem cum
pergebanl, ut vobis offerrent omnein sntisfuctionem, rege fecertinl. De Britonibus necdum qnisquam,
eorum judicio, quos xqiiiini est judicare inter voss sed in vigilia aposiolonim erat rex cum exerciiu ad
ct regem. quatuor leucas de Felgeres. Cum abbas de Derbi
Nostrx itnque parvitati visum est, si id veslrxe redierit, plura scicnies vobis mandabimus. Radtil-
cUscrelioni,et eorum qui vobiscum sunt, congrmimi pbus de Hospilali veniens ab Anglia dixil nobis,
videaiur, qiiateniis Iiueras veslras clomino Rotbo- qtiod episcopi conveiiienles circa feslum sanctt
magensi al prxdictis episcopis dirigatis, in quibtiss Joannis appellaverint conlra vos atl viri Galilwi ,
ci.s signilicelur, quod paralits fuistis, estis el eri-.. eo quod episcopum Saresberiensem nbsque coriim
tis, rctlire ad sedem vestram, et subire jiidicium , consilio suspendistis , ct quin in dominum snum
qttoilcitnque archiepiscopus Cuntuariensis jnxla c;i- regem tlnrc senlenlinrn mhiaii estis. Archidiaconus
iioniim censuram subire debuerit; si lamen ipsii vero vester nililur , qiianlum polest, babere iicen-
impetrnre potiierint a regc, ut habenlis in pi:i- liam transfretaiidi. Necdum tanicn lilieras vestras
mis redeundi securitnlcm, doniina imperalriee ett ucccpil. Per canoniciim rcgulnrem frairem Adarn ,
clotriinoRolhomagensi inlcrponcnlibus parles suas,, qtii propier zeliim justilix vos diligil, scribere |io-
sectmdiini quod dominus papa censuit. Item sii leritis, quod vestra; plncueril pnlernilnli , qiionium
ecclesia in inlegrum resliluatur, lum ad liberta- absqtte mora ad nos revcrsurtis est. Valeat san-
tem, in qtia erat aliquando, priusquam querelai clilas vestr
inola est inier vos et rcgein, qiiando scilicet epi- Hoc pro ceno scialis, quod episcopi veslri, etiam
seopi non erant obligaii ad observantiani praviiaium,, Herefordensis, conira vos tltira loqiiunlur : quod
Inm ad ea qux poslrooduro ablala sunt a vobis ett Anglicnnam Ecclesiam et Romanam conturbuiis.
vestris. Rogetis eiiam illos, quod si impelrare noui Coiieilitimqiioildninhnliiiuii stmt in oclnvis apostolo-
possint a rege id , quod lieri canonica diclat aucto- rtim episcopi eiomiiesabbaiesapudNorthaniptoiiam.
ritas, nc hubcai illos ndjtitores in Ecclesix cletri-- D I EPISTOLA CCCXLVIII.
inentum, quihtis acquiescere non vult in his , qtix: nENRlCIABBATIS STRATFORDIF.NSIS ADALEXANDRUM
speclanl ad charitntis judicium. Hxc illis mandand PAPAM-
ciediinus, piiusquam in regem senienlia dctur: noni Patii siio et domino stimmo ponlifici AI.EXANDRO,
quod horum quidquam fucianl, sed ne his qux aI fraler IlF.NRicusmonasieriideSlratforJiadiclus abbas
vobis gesla sunl vel gerenlur, qtioquo roodo obviare. et himiilis ejusdein loci convenliis debilam Pniri
E.l si ad eos litieras miscriiis, cnrum trunscripliimi obedientiniHel pro incoluinilatc vesira jugem coram
nobis niiltite. Prxlereu dominiis Rothoniugensis> Domiuodevolionis et oral-ionisiiislaiitiam.
imperairici conquestus est, quotl ei hnjusmodi lil- Aposlolo, domine, scilicet doccnte, tlidicirous, etc.
lerns tradiderimus. Totuin quoque quod ngitis , atttt Vide.in Alexandro.
exlollenlix impiilal, aut irx. De nohis pro certoi EPISTOLA CCCXLIX.
scialis, quod excommunicalis a vobis nec in saluia- S. ECCLESl.E TRINITATIS LONDON. AD ALEXAHDRU3I
lionis verbo comrounicabimus. Unde vobis suppli- PAPAM.
camus atlentius , quntemis nobis rcscribere digne - Vcnerando Pairi ALEXA.\nno, Dei gratia summo
SWii, uo in qtiibusdum sicut iu oralione et salula- poitlifici, S.... Etciosix sancix 'fiinilalis Lontlo^
687 S. TIIOMASCANTCAR, ARCHIEP. tS88
niensisscrvushumilis, snlulem etdebitx subjeclionis A j distis eas, qtia conscientia , qua fronle, ausi fuistis,
obedientiam. asserere.el ulscribitis.cum oinni fiduciu prxdicure,"
Cum apud summum jtidicem. etc. Vide ibid. quod fulsum essc novil, non niotlo vicinia lola , sed
EPISTOLA CCCL. fere I.alinus orbis ? PrxJicniis eiiiin, qiiem sic
WILLELMl ECCLESl.-E S. TlilNlTATIS LOND.PRIORISAD scribiiis, el ut de veslrn potissimum utniur auctori-
EUMDI.M. lale, signatisScripturam cum episcopoLondoniensi,
Palri suo el domino siimino poniilici ALEXANDRO,quod rex vesler, et si interdum ut bomo deliquerit,
frater WILLELMUS Ecclesix S. Trinilalis Lond. claust. orones excessus suos corrigere paratus est,et iu
omnibus oblemperare j'itstiliae,etsi non credalur ei,
prior ct humiiis ejusdem loci convenliis, debitam
cbarilntem et bumileiu in omiiibus obedicn- etiam salisdationeni offe.it, el adjicitis : Quoniam
|ialri
liam. diligit corripienlesse, el increpanles libenter auscuttat.
Sed qui boc verum esse putat, quid credel esse
Aposiolica dociiina , etc. Vide in Alexandro. falsum ? Noli sunt enim mores homiiiis, ul ros lalia
EPISTOLA CCCLI. prxdicantes oporteal quxrere peregrinuni, sed
ERNISIIABBATIS F.TR. PRIOItlSS. VICTORIS PARIS.AD exlra Lalinum orbem. Yos auiem qui jusliliain ejus
ROBERTUM IIEHEFORDJENSEM. lB
astruitis, quam innoceiiiiam allegutis in ejeciione
ROBERTO Herefordiensi episcopo, ERNISIUS abbas, mulierurn, et parvulorum iimoceiitium poscriptione?
et R. prior sancli Yicloris Purisiensis. Sed hxc, el his siiuiliu Dominus judicabit, et facien-
Magiinro tle promoiione vestra concepit ecclesia teni, et consentientes pari pccna percellet. Cogitata
uoslra lxtiliam,ct spe non modica liilarati siini interiiit quam senieiiliam lunc nccepluri sint epi-
auditores vestri, lum univcrsi scholares animati ad scopi-, qtii modo tantis patrociiianuir injuriis. Hxc
nmorcmliitcrariiro. et cuitum virlutum, vesiri luboris sincera charitate, dulcissimePaler, scripsimusvobjs,
et SUCCCS-JUS exeinplo. Nos auteni idcirco gavisi ut iiieniineritis doctrinx vestrx, ollicli vestri, desi-
.siimus quiu vos prx exieris aniabnrotis et Ecclesiam d.erii nostri , et divin.ijudicii , ut redimatis famam
Anglorum, quam prxler charitntem, qtiam hubemus restram, et Ecclesiam, qtix in manibus veslris collu-
ad oiniics ecclesias, quudatn speciali alfeclione na- bitur, sludeatis erigere. Vestri fuimus, sumus veslri,
tura suadenle diliginitis , vestra confidebamus eru- ci Deopropiiio, seroper erimus, prompti ad honorein
diiione proficere , el religione provocari ad divinx et obsequiuiii veslriim
legis cultum , et contra advcrsa roborari vestrx EPISTOLA CCCLII.
prxdicalionis olftcio , et virtulis exemplo. Nunc
' PRIORIS S. VICTORIS TARIS.ET R. ABBATIS S. AUGUSTINt,
atiiem supra modum dolemus, quod neque desideria Q ADALEXANDRUM PAPAM.
nostra de vobis implela sunt, nec preces nostras
vobis Dominus exaudivit. Et ulinam essent ALEXANDRO papx, prior Sancti Yicloris et R
pro abbas quondam S. Augusliiii.
aures veslrx ad ora scbolarium , et religiosorum
ul sic Snnclis riris, elc. Vide in Alexatfdro.
suspiria aiidirelis, crigerelur spiritus vester,
EPISTQLA CCCLIII.
qui divitiaruro pondere dicilur opprimi , et amore
WILLELMI RADINGENSIS ABBATIS ADALEXANDRUM
episcopandi,,el diliciarum Dflluentiainfirmari. Nam, PAPAM.
ut aiunt illi, confirmaverimt vos diviliae, quas in
schola et frequenli verborum commercio consue- Beatissimo Palri et domino A. Ecclesix caiholicae.
vistis canigenas appellare. Speciosum tunc depin- Dei gralia stimmo ponlifici, liliorum suoruni exlre-
gebnlis episcopum rerbo , qnem ex volo noslro domus frater WILLELMUS abbas Radingensis indigne
olrina nunc exprimeretis et vita. Nunquid tunc fun- dicttis, commissam sibi narem Petri ad porluru
gebamini vice cotis. tranquillitalis indemnem dirigere.
.... acutum Quoniam sanclitali vestrx, etc. Vide ibid,
Redaere quw ferrum valet, exsors ipsa secandi ? D EPISTOLA CCCLIV.!
Mirum csl si non tiiiniunt aures vestrx a confa- WILLELMI ADHUGONEM DUNELMENSEM.
bululione scholurium , delraclione xmulorum , et Yenerabili Palri et domino Dei gralia illuslri Du-
amicorum querelis. Adversus patrem vestruin et nelinensi episcopo IL, suus WILLELMUS, salutem e$
consecratorem, eumderoque pro jusliiia, et liliertate felices ad vota successus.
Ecclesix exsulamem , nuper appellaslis cum aliis, Miseranda rumorum novilate lurbatus mulloque.
qni subversionem justiiix qua»ruiitet suam eversio- ncritts aiflicius quam ea novi mentis vestrx serenum
ncni, cl poneiido cum impiis poriionem, unde vehe- iristilix nubilo caligare, rerum evenlus sollicitus
inenier dolenius, famain vestram j;lurinium deni- exploro, ul si quos veslris auribus offercndos com-
grastis. Nunquitl cnini lilterus appellatorius non perero vobis scriplo mediante significem. Noveriiis
vidisiis, quas episcopi ud archiepiscopum suum iiaque archiepiscppiim Rothoroagensem et episcopos
Iransiniseruut ? Cerle si non viJislis , stultum ftiit, VVigornensem, Eborncensem el Lexoviensem, et
r.t pace vesira veritatem loquntur cbnriias, non exa- clericos Raginnldum Liimbardum, Ricardum Barre,
minatum de re tanta, el qux ad Ecclesiam Romanam Magislrum Ilenricnm de Northamptona, elplerosque
ccrferenda cst, siguarc tesiiinoaium, Si autem vi- alios ipso die conversionis beati Pauli Senonas ve-i
«WO VARIORUMEPISTOLJE AD IPSUM ET ALIOS. 630.
d>sseut animum archtepiscopi Senonensis, qui ihi- A j ribus hoiiorando,venerabiliG.Londoniensiepiscopo»
dem eadem die oniiies suffraganeos suos ad exse- fralerW. Adelelini filius, suus lilius et monachti»,
quendum mamlalum tlomini pnjix convenerat vel sancti Sjiiritus gratia illuslrari.ct ejus fortitudine in,
precibus lenirent, ne senienliam inlertlicti in lerra omuibiis roborari.
regis pronuntiaret, vel ipsam sententinm nppelln- Quid mibi gatidii, quid juctindilalis stalus in-
lione suspenderent, qui nec precibus eoriim ac- columilalis el prosperilatis vesirx coiiferal, quitl
quiesccns, nec appellationem eorum attendens, cx- doloris, quid mceroris econira adversilas si qua
positis in medio litteris senteniiam conliueiilibus et emerseril animx mex ingcrat, solus ille novil qui
appellationis remedium excludentibus, toti terrx inspeclor est curdium. Sed spero, confidoin Palre
regis in parlibus Iransmurinis indixil. Sed non fuit misericordiaruin quotl procellani converlel in auram
a Rolhomagensi receptu sententia : dicebat enim el omnes adversantes et maligiianies vobis conte-
non Senonensi soli, setl utrique eorum lilteris illis ret sub pcdibus vcslris. Mi P.iter, non aiiribus ob-
atl utrtimque direclis, ferendx senleiitix attctorila- strepat, non uninnim offcndat,qm>dvester ex intiino
tem et poiestaiem fuisse collatam. Atljecil cliam cordis prodit lilitts. Tesior Jesum et angelos ejtts
mutalum esse casum. Praeceperat enim dominus me nibil more adulantium sed pro lesliinoniodiceie.
papn, ut si Cnntuariensis archiepiscopus caplus te- B ] Dum spirittis hos arlus regii, duni bujusviix frui-
nerelur, prxnominala senlenlia exsecutioni manda- miir coinmealu, spondeo, promitlo, pollice.or,sem-
relur. Ad hxc duo in htinc moduni respondit Scno- per vos mcu lingua resonabit, vobis mei dedieabnn-
nensis. Ad primum, quia, etsi ad utrumque essenl lur laborcs, robis desudabil ingenium. Prxlerea
litterx direcix, tnmen in eis continebaiiir quod si sanclilatis vestra: scrijita lam lxius accepi, quum,
alieruier a sententia ferenda et exsequenda desi- avidus et ante ea desideraveram. Legi ea et senten-
stercl, reliqims utrique injunctaiil prxceplionem tiarum rerba qtix rolvebam in ore, scintillns sen-
cffectui manciparet. Ad secundiira vero, qiioniam si liebum in corde, qtiibus et concnhiit cor meiim
ininori casu domini Canluariensis injuriam dominus intra me, sed nondum in mcditaiionc mea exarsit
papa hac pcena decrevit esse ferendam, mullo for- ignis. 0 quaulus in restris meditationibus cxnrJe-
lius in casu majori et tnm deiesiabili, hoc idem scit ignis, e quibus hujuscemotli erolant seintillx !
volttil esse faciendum, fncta tamen appcllatione Benedicii vos a Domino,qui me in bencdiciioiiilnis
omnes prxdict, Roniam profecti sunt, exceplo Lexo- dulcedinis tantx prxvenire dignalus es nt daretur
viensi. De domino rpge Francorum hoc vobis mihi vobis primtun scribeniibus fiducin rescribendi,
duxi nunliandum quoniam proxima die Jovis post scribere quidem ad ros janipridem geslienli, sed
conversionem beali Pauli profectus est ad collo-' non prxsumenti. Timeo dicere sed lamen dicum,
quiiim inler ipsum et imperatorem, petitione ipsius quoties reslra scripta relego, quxdam mibi anie
imperntoris habendum Dominica qua canlabilur oculos prxsentix restrx rersalnr iroago, qua si-
Invocuvitin confinioregniet imperii versus Meschisi tienli animx ineaetotius perfectionis suinniuiii prx-
ubi speralur de reformanda unilate et pace eccle- dicare videlur. Hinc esl quod eloquia vesira lam,
siasiica esse iractandum el inter ipsos tum conju- ardenter diligo, quid ipsa ubcrius aniinnin meaiu
giis, lum aliis pacis fcederibus, amiciliain esse fir- refocillare vitletiiur. Miite, dulcissirae Paier, qux
mandnm. Inter innumera, qux fama imo veritalc nondum misislis quia abuiidnnliiis hnbebilis si ha-
ilocenteditlici quoniam cxlera vel modica vel vobis buero. Memor sit paler filii, quia filius palrem nun-
arbitror manifesla, sola prxdicla ad veslraro au- quam potest oblivisci. Sapienli sal tlicluro esl. Vival,
dieutiarodeferenda decrevi. Vale. valeat dominus mcus, et gloria mca et exallans
EPISTOLA CCCLV. caput meum.
LUMBARDI ADALEXANDRUM PAPAM. EPISTOLACCCLVIII.
ReverendoPatri ac domino ALEXANDRO, Def gra- _ MAGISTRI VlVIANI AD TIIOMAU, CANTUAR.
tia summo ponlifici, Lombardus ejus clericus fidelis, THOM/E Caiiluariensi archiepiscopo, magister Vi-
obedieniix famulaturo. VIASJUS,saluteni el de inslanti negoiio ud huiioreiii
Cumvesirx sanctitalis puer, etc. Vide ibid. Dei el Ecclesix victoriain.
EPISTOLACCCLVI. Ul cum domino Turonensi rel ejus nunliis ad
THEOBALDI BLESENSIS ADEUMDEM. curiam, auciore Deo, festinaiitissime reverteremur,
Reverendissimodomino suo et Patri ALEXANDRO,Turonis declinavimus, et quarto Kalendas Novem-
siimmn ponlifici, THEOBALDUS Blesensis comes, et bris Iitteras regis Anglix, archiepiscopi Rolhoma-
et Caiituariensis archidiaconi, per priorem
rcgni Francorum procurator, salutem, et debitam gensis,
cum filiali subjeclione revcrentiam. abbatix de Beccis, et queindam alium nobilem vi-
Vsstrx placuit majestali, etc. Vide ibid. rum accepimus, qiinruro transcriptum beatiludini
veslrx mittimus, supplicantes ul non acquiescstis
EPISTOLA CCCLVH.
suggeslioni alicujus clerici, ctiamsi primatix fubje-
W. MONACHI EP. ADGILBERTUM. rel digmtaie prxclara, si in apertis litleris regis,
RcverentissimoPatri et domino,et in Christi visce- quoaj hoiiori vestro expediat, prout sxpenume.ro
<W S. TIIOMASCANTUAR.ARCHIEP. €02
propositum esl, non rcci|iiniis. Et rogamus ul fe- A S. EPISTOLA CCCLXI.
slinnnlissime cnrsnreni rel tiericum aliquero ad nos F.JUSDEM ADEUMDEM.
usqtie miuaiis.per qtiem voliinlatem vestram nobis,
si jilaccl, ujieriaiis, nec laiilum defCrntis magislro ALEXANDRO papx, magisicr VIVIAKUS.
Crntiano, ut honorcm rhnrisîmi nmici veslri, pr;e- Opcrain oninein adhihuii, elc. Vide ibid.
tipui defeusoiis in Ecclesin Roinana, penitus in EPISTOLA CCCLXII.
persona nostra conculceiis. EJLSDEM AD1IENRICUM RECF.M.
E P1 S T 0 L A C C CLI X. Serenissimo tlomiiio llENRico.Deigrnti.i Aiigloriui».
EJUSDEM ADEUMDEM. regi, magisler VIVIANUS, S. R. ccclesix advocalus,.
Reverendo Palri suo ci doinino chnrissimoTiiOMASsnlutem, et snlubri consilio ncqtiieseerc.
Dei gralia Canluariensi nrcbiepiscopo n|>oslolicx Qiianliiin pro honore veslro hihoravcrim, quan-
sedis legalo, VUIANUS ulciinqiic tlicltis magister san- lam diligentiam adhibiierim, ut ad gloriain Dei et.
cix Uoinana: Ecclesix advocattis, et ejus honoris vestraro, pacem ctun Ecclesia facerctis, novii Deus,
ct suoruin proloculor fidelissimus, cum £audio ct ei pruJcniia vestra ignorare non Jebet. Num lan-
glorin in eoiiiincnti redire ad |>ropria. Iniii pro vobis institi, quotl multorum el magnorum
BenedictiisDcusel Pnler Domini noslri Jesti Chri- amisi grntinm, et fahnla factus sum dctractorum.
sli, qui disjunclos parielcs suggcslione prnvortmi Unde miror, .qtiod me, qucm in vcslra ulililate cl
intlissoliibili jnni charilalis rinculo unirc conlra bonore noluislis audire, quasi pecunin corriiplum
inullorum o|>iuioiiem parattts cst. Ad prxsentiam reddere voluislis infamem. SeJ tjuia vos obsequiis
regis revocali accessiinus, et ea divina cooperanie cccpi colere, et ab amicis 11011 facile receJere con-
gralia invenimus, in quibus honor Dei et Ecclesix suevi, precor et moJisomnibiis consttlo, tit redealis
in niillo violatur. Si ergo niintitim Chrislianissimi ad cor, el pelilionem, quani vobis scrinLim roisit
regis Francortim, et dciinini Rothomageiisis jam D.Canluariciisls, cbarta veslra confinnelis, hoc ad-
recepisiis, sicut iudubiianler credimiis, gauJemus. j"ecio,quod eum rceipieiis in oseulo pacis, eiqm:
Jta eiiim fuit statutinn. Et si raagister Joannes Sa- niiltalis, ct revoceiis ipstiin, aiileqtiam lerra vestra
resberiensis, tiericus vester, cliarissimus socius subjiciatur intcrdicto, el illi fcrianlur anatbemate,
nosier, ad vos rediit, sicul speramus, quoniam nun- quoruni iiomiua in libello dnmnaiionis eorum con-
liuni recepit, Ixtamiir. Quidquid tamen, reverenJe cepta siuil. Nam et pluiimi siinl, et vobis perneces-
Pater, fuerii, rogamus, et rogando ex parte D;>mini sarii, et lempus breve esi. Qunre auiem vos rogare
pnpx et Romanx Ecciesix consulimus, nt oiinii (fj noluerint quidam, discreiio veslra facile perpendet,
ocrasione poslposila adcouoquiuin, quod inler duos si v"erospensaverit amicos, et fidcnihominum. Prx-.
reges apud S. Dionysiuni prima Dominica posl fe- lerea de mobilibus, qux abstulistis, ea moJeruiione
suim S. Mnrtini celebrubilur, desideralissime oc-
respondentis nrcliiepiscopo, ul el libernlitns vestra
curraiis. Qiionium illie uuctore Deo angelicum ac- coram bominibus amplius eluccscat, et conscienlia
cipietis liymnuin : Gloria in excelsis Deo, ei in lerra lanli criminis ieslum diltiat anie Deum, et idem
pnx domino Cantuariensi. Magistcr et presbyter archiepiscopus et sui, quoaclvixeiint, robis et bx-
cumerurius suinmi el muximi cardinnlis Willelmi, redibus vestris fideliores ct devoliores debeanl per-
fiJelissimtis vester, vos sicut proprium dominuin manere. Si auiem me vel hac vice ncltierilis amliro,
sulutnt, ct nobiscum est in lnbore socius, et gerit sera erit poenitentia. Nec dicalis ulterius vobis quod-
personnm doiiiini sui, et quxdutn secrela dominl iniminet', non luisse prxdictum.
regis portat, qux ad exaltalioiicm vestram omni
modo speclnnt. Esl prxierea, quod nos, curo prx- EPISTOLA CCCLXIII.
ABB.WESTMONASTERIENSIS ADALEXANDRUJI-
senies eriinus, expoiieinus, quod vobis consulit, ut LAURENTll PAPAM.
omuiiio ad co!lo(|tiium propcranler accedatis, quia
ALEXANDRO papx, LAURENTIUS abbas Wesmoija-
regem et ejus filios juxia veslrum arbitrium habe-
bitis. Nos projieramiis ad serenissimuin regem sterii.
Veriialis asseiiio, etc. Vide xnAlexandro.
Francoruni, et diplomale, ulvos videamus, utimur,
et illico siimil ad slatuiiim colloquium acccdalis. EPISTOLA CCCLXIV.
Omnes vobiscuni in exsilio positos sincerissiine sa- MAGlSTRI WILLELMI ADTHOMAM CANTUARIENSEM.
liiinmu:;. Oplamus ut ciinrissiiinissoeiiis noster ma- THOM.E Dei grnlia Canluariensi arcbicpiscopo, ct
gisler Lougus, more sux geniis, iu boc ncgoiio pru- njioslolicx sedis legalo, mngister WILLELMUS, liliu»
denier snpiut. Ricardi Bonhart, nihil infra posse, sed supra.
EPISTOLA CCCLX. Ut desint vires, lamen esi laudanda volunlns.
EJUSDEM »"J ALEXAHDRUM PAPAM. Ilnc quoqueconlenlosauguror esse deos.
dotnino Dei Aiuibus nd pltira occtipalis verbuin facio abtirc-
Beatissiino P.tlri cl ALEXANDRO, gra-
\\a universalis Ecclesix sitmmo pontifici, VIVIAMJS i vinliim, dum nd nolilinm vestram referre dignniu
servus debilx dtixi . quomodo Berengnruis in die Asccnsionis
ejus sanclitalis devotissimtts, subje-
ctinnis obsequitim. trudidil lilteras vestras in ecclesia Beati Pauli. Ledo
slaliim noslium, clc. Videin Atexandro. evangelio missus illc ad altare accessii, el niatmi
Qeod
W3 VARIORUMEPISTOL.E AD IPSUM ET AI.IOS. m
sucerdotis, noniine Yilalis, xslimaiitis se ab eo \. Petram, sttpra quam fundata esl Ecciesia.Ilem dixil :
oblutioiieinacceptiiriiin, liueras vestras me astante In omnicasu ciiminali qualuor esse debenl, accusalor,
et videnle inlrusit, et inanum ciim Jitieris lirmiier accttscttus,tesles, el jttdex. Ihvc oinnia confundilodio
tenuit,pr;i!r.ij)icn.sei ex parle domini papxel vestrn, mei, iliimsolus nccusel,teslelur, et jttclicel.Undecon-
quotl uuas litteras traderet episccpj, et alias decano, slat, si passei, materiali gludiocaptttampiilurel. Ilem
c| ne missani celebraret, antequam lillcrx essent dixit: In alienam secjelemmiilit fulcein. Quiit nec in
lectae. Super his Willelmura de Norhallis iu le- personam meam, nec in ecclesiammeain polestulemha-
siimonium adduxit, tjui legil evangelium in die As- bel. ln personttm,quonitim nunquam ei nec professio-
censionis, injtingenJo ei eliam ex parle vestrn, ne nem, nec obedienliamfeci; nec CcinluciriensiEcclesiw
nstaret missx siinililer, el subdinconum iioniine nomineislius ecclesiccscilicet EcclesiwLondoniensis.
W. llog , donec lilterx esseiu Iecix. Post bxc In ecctesiam,quia Ecclesia Loiidoniensisrepelil, qtiod
Berengnrius ad populum conversiis voce clamosa diupaganorumirruptioneabictiumesl, scilicelartluepi-
clixil : Scilole episcopum Londoniensem Gilberlum scopalumdebere esse Loudonicv,quod nos probabimus.
excommunicatumesse a Thoma Cantuariensi archi- El appellationemprius fiiclaminnovamus.Item dixit:
episcopo, et aposlolica sedis legctlo. Qtto nudito, Quocisi verumest,quod dicit, sehabereiilcttnpoteslalem
jiltires enm reiincre parali, contumelias illi iniule- a dominopapa jure lecjciiionis,necea in memttntisex-
riint. Sed hunc feci discedcre, ne luniiiltus fieret in tenderepotest, quia nondumrccepit se in fines illos, in
populo : ei hoiniiiibus caiervalim cgrcdieulibus illum quibus esse debellegtitus. Decanus, et archidiacoiius,
niea coopcrui cappa, et sic ab ecclesia dnclttm usque etoninescanonici, eiomnes presbyleri LonJonienses
aJ Iiospilitim.a quo egressus fuernt, comitalus suni. appellntionem fecerunl. SeJ cnnonici S. Baiiholo-
llnjns facii lestcs babeo ipsutii Berengarium , et mxi, et S. Mariini, et S. Trinitalis iiolueriml facero
Ricarduin nepotem Willelmi de Cap..,.. et filium aliquam appellationeni. Tunc ad ulliinum decauus
Willelmi Wannoc. Conlra prohibilionem, cx parte fecit legere litlerns sibi missns secunJo. Qnx iiiinc
veslrn facltim sacetdos iioluil celebrare missain, scribo, anie Asccnsioneni fncia fuerunl apud Wesl-
ncque Willelnius de NorhaUis astaie. Willelmus monasterium. Episcopus LoiiJoniensis convocavit
imaliavit ha:c Nicolao archidinrono, qui respontlit episcopuni Exoniensem , Ricurduni de lvelccslre,
cliceus: Sticerdos cessaret a comeslione, si nunlius abbulem de Westmonaslcrio, Widoncin Ruffum,
dixissrt ei ex parte arcltiepiscopi, ne comederel? Et episcopum Saiesberiensem , et barones scaccnrii.
celebrain est missa non lectis littcris, nisi clancu- Prxmandnvit episeopo Exoniensi e|>iscopoLondo-
linn, ul atidivi. Qttod ul episcopo Londoniciisi, r. niensis, ne offerretei osculum pacis: quoJ non renuil
SiebhcluKlic exislenli, notificatuin est, in Sabbato tamen. Nam osculaius esl eum Exoniensis. R; siden-
posi AseensiotiemDomini proximo cleruin LonJo- tibus omnibus ad eos liabuil episcopus LonJoniensis
nicnsis Ecclesix convocnri fecii, el muliis prxba- sermonem, multimoJis aJ hoc nilens rnlionil.us, ut
b tisconsiliis inler episcopum, et decanum, ct archiepiscopuni Exoniensem in up|>ellntionesecuin siate
diaconuin, et canonicos, landem consederunt. Im- fucerct. Setl quusi munis iuex|>iigiinbilisndversns
perio ilaque episcopi adfuil Vitalis sucerdos cum expttgnnlores libertmis Ecciesix exsiiiit. Cui men-
littetis vesuis, et rem gestam ordine retulit, et lit- tioneni facienli de senlenlia eis illatu a vobis,episco-
teras episcopo missas trauTJit, et alins decano. Epi- pus Snresberiensis respondil sic : Si Buinaidiis ar-
scopus malignilatis amaritudine exasperatus, cou- chiepiscopus vel stuliiis archicpiscopus meus prxci-
iratiis supciciliis, vix verbis exetinlibus, liueras pit iiiAii nliquid facere qttod facere non debeam,
legil, el scntcnlinm sibi a vohis illnlnm his cupitulis nunquid facinni? Quod absil, quod memorix com-
coram omnibus ullentavit. Piiinum cnpiluhmi cle mendetur, ut ci pcenu inde reddnlur. Semper ciiim
Velcri Tcsinmenlo siimpliiroest : Ailnni in paintliso scelera, duni non resecanlur, increscunt, el in aug-
peccnvii, non s.laiimdamnavit eum Deus, sed denm- raenta facinorum prosiliiur, dum secura impunilaie
I tilavit ul fnceret copiain sui. Post vocarit eiim D peccalur. Valete, etAngeluro niagni consilii consu-
(licens: Adam, Tertio increpavit, dicens : Ubi es ? lite, ut ejus inslinctu honesta ct uiilia in orouibus
Item seciuiduni cApiiulum de Novo Testamenla. negotiis vcslris facialis.
ln Evangelio dicUjin est Peiro : Si peccaverilin le EPISTOLA CCCLXV.
fraler tutts, corripe eun\ privato. Postea coram duo-
bus veltribus. Terlio dic Ecclesice.Tunc demum habe JIERVEI CLEBICI ADTIIOMAM CANTUAR.
etttn incorreclum, sicut etlinicnm et publicanntn. Modesiissiinotlomino suo TIIOM/E, Dei gralia Can-
Iiem dixit : Ne dicat archiepiscopus : Non potui tuariensi arcliiepiscopo, sutts HERVEUS, salutem, et
citure Londoniensem ephcopum. Conslal potuhse. sincerx charitatis obtenliim.
Qaia qui potuil quod mctjusest, scilicel excommuni- Est unde respirare possil ac debeat animiis liius,
eare, poluit quod minus esl, scilicel cilare. Ilem hacienus enorniitaic reriim conctissus. Convalescil
dixit: Solius papw est privilegium,ab eo non posse enini et reinlegrauir nliquandiii langucns, ct impu-
appellari; a cwleris omnibus potesl appellari: et denter lacerala sponsaCbiisti sacrosancla.etreligio-
oppellaiionelulvt per invocationem stinclhsimi nonis maler Ecclesia, qux le suo regcneraturo ex sinti,
wnissanclcc Triniluih clido ejut factum ad firinam cilimeniis quoque su.is affluenier educnium, spousi
695 S. THOMASCANTUAR. ARCIIIEP. 620
landemfavore el gralia in emir.eiilisiix sollicitutlinis A inJuctiiriis agricolas hoc planlationis gentis radi-
specula collocavil anlisiiieiii : ubi quia tc vigilcro, ciltis eveilet, nec iinptinitum ejus prxteribil aucto-
'.ilinn, et cunlormein Inngiioris el Iu:surx suxcon- rcm. Dominiis exercituum faciel hxc. Cujus ira
sortem invenit, reformnliouis, qunin pro Cliristi citin exarserit in brevi, beati oiiines qui conlidunt
uccipit clemeiuia, nierilo non rtiinquit exlorrem. in eo. Conlidenter igittir hilareseat anima tua, nec
IIoc nnini in se coniinet malernx pielatis jus ct confusionis quidqiinm in luis visceribus resideat.
privilegiitm, ut lilioruin fletus convertat in risuin, Domiuus Deus nosler, et qui non deseril speranles
eos ampleclcndo |>ropeiisius, qiiorum favorubiliores in se. Orlai pridcin lcmpeslalis horror aurx levioris
agnoscit flettts. Quid fuvoris libi paiiuriverit oppres- intcrvallo dctiimuisse videri poterat, cujus si redi-
sio, quam perttilisli novil longe laleque per tli- viva caligine nubila nondum cessam, fruslra 1'ulgii-
versos iniindi tractus difliisn cnlholicx sanctilalis rntiones el ceraunia superasti, si residuo orocel-
religio : omnis, ut arbitror, liugiia novit et nalio, larum leviori motu subiiiergcris. Raic navigas
quot in locis favor hilaris tni colit memoriam, nbi intcgra, retnis acriier insurge, portus prope est, ud
jioiestas duplicnln niirluin fecisset iioiiiiam. Plus qtiem luuc applicabis, cum disposita libi diviniitis
tibi profuit nata lurbalio, quain profuisscl qtiietis sotie conlenitis omnem emerg.eutem rerttm siutum
contiiiualio. Olim insolens et er:.>iieus aniicoriim B ^ in tlilcctione Cbristi libi profiituriis jiosuetis. Sciiutis
copia foiiunntiis credebnris, ilonce sun sors nubila enini, qiionium diligeiitibus Deum umnia coojieran-
detraxii, el le manifestis errasse inonsiravit indi- luriii bonum. Prxleritasdelicius ne doleas amissas,
ciis. Nam quos airidenlis foiiitnu: longn leinpora nec futurns mundi vcrearis molestias : prxsenles
p:omiscruiil iuimolos, hos mululx smiis inoineiiluin fucile trnnscurres vnrietnies:
levi turbine discussit, et suos esse docuii, non luos. Non est, crede milti, sttpieiilis clicere : Vivam.
Et tnlium tnmen conlidcutia, elaiio forsiian est et Sera nimis vitct esl criislinn : vive hodie.
insolenlia. Hxc eliminavit et his similiu nou in- Omiicmcrede diem libi diltixisse tnpremnm :
frucltiosa sortis advcrsilas, insolentiam humilia- Giula superveniel,qttte non spernbilur hoia.
tione, errorem discrelione coinmutaus, iiistruclio- Si qiindragiuia dierum, nec ultcrius, quasi caiioui-
rem suis circuinquaqiie te retldens acnleis. Qux, cnin vivendi dilutionein , quioccidit el vivere facii,
qiiarovis paucos sincerx fidelitntis osteiulerel ami- Deustibi prxlaxassel itnmulabililer, sane nullasiii
cos, ens tumen a fullncibus et fortuilis distinguens, barbariaro fugas aticntares : salubrius ad commissa:
cnulionis et experientix pluriinum solertix lux. lM)isinum Ectiesix, et ad sancloruin decessoruin
thesauris uccumulavit. Te tibi quoquo solito nolio- . ttiorum suflragia conliigeres, compunclionibiis el
rem exhibuit, et quomodo de domestieo cordis luii oralionibiis ibidem invigilans, Parum eliani plebis
vigore conlidas, experiinenlis edocuit. Sane quami slrepitum, vel polenluni iras nbhorreres. Nec cu-
sxvientis fortunx nondum altentata scrutiniis mensj jusque lemeriluleni punire conlendcres : alii|uid
molliter illusn ctarroganlcr sibi blandila spoponde- supremo judici jtidicnndum reservnres. Snliibiiier
rat conslanlinm , 'qiinninm qtmlemque repereris,, rebus eldomui tux disponens, de crasiino supremx
dum flngitiosa futorum injtiria, aurxque vitalis im- clici non mullum sollicilns, malignanliiiro luniullus
niinerei jactura, ipsa libi fida describas meinoria,, in conteroplumdeduceres. Inslruil Scriplura dicens :
quimclius nosli. Notiliamque lui et tuortim ncparvii Quasi morientes, et ecce vivimus. Hiijtis igitur in-
pendas, quam obtulit examinalrix adversitas. Pono) structionis norma commonittis, vagas ct ttirbatri-
niultipliciter examinaiuro reverentcr approbal, ett ces iropatienlix luxctirns a corde relcgans, specio-
veneralur te nostrx conversationis homimim parss sissimam el excellenlem cligiiilalis lux sedein jugi
poiissima, ls prxserlim, cujus prxeniinens esl au- conversatione, oflicioque debilo, quasi mortis sub
cioritas, qui te speciali prxrogaliva inter probatis- articulo, studeas honorare. Ubi sancloritm loci
simos sanclx matris Ecclesix filios plenx devotio- suffulliis palrocinio, qualenus inculpata moderatio
nis et charilatis amplcclitur brachiis, et in omuemi D permiserit, plenam poslulanlibtis justitiam exhibeas
cleslinal venerationem. Exinde tibi spes surgat, eri- intrepidus. Si quando regia sublimitas le evocave-
guiur mens pressa molestiis, res|>irent prxcordiai rit, pareas et reverenter accedas : verbo lenitnlis
sepulta doloribus : pnx in j"anuis est. Succidit Deus s et pntienlix nunquam deslilulus ingeniose cuncta
arborero, qux fruclus faciebat amaros. Cujus exx modificare salagas. Sicubi grassautis malitix rcfra-
radice novella licet plata surrexerit, rore lamena gata fuerit impuniias, caute sedens atl prxtaxatiim
coeli non adjula, nec radicef agil, nec ramos dif- sanclorum recurras prxsidium. Poslremo si ad
fundit, nec incrcmentum recipit, sed arescit. Mar- compositam felicitatem aspirns, xquo nnimo loleres
cesccns modo folimn, quod induit, jam oneri sibiJ oporlet quidqtiid inlra arenm foiiunx geritur. Per-
est, non honori. Vix stanli terra relinquetur, quamn specta poterit prodesse pagina, si non contemniliir,
n ctijns inoniia sincevx fidei suiit cognila, licet miniis
se inulililer occupasse publice clamatur, Ipse quidetn
cujus ope pullulavit et stat hxc marcida planta, in- i- matura, qux, quamvis canis elatrassel, prudenlis
colis infestus et indigcnis in propria plurimum de- ;- tamen riri non offenderent intuiiuro. In quibus ni-
feusione laborat. Exstat oriens ex alto supremusis niiriim ejns rei reiiiam expostulo, quod pltiraliiatp
paterfamilias, insipidx succisor arboris, qui suos >s rocabuloruin non dcbiuvui cxprimo rcvercnliaui,
CD7 YARIORLM EPISTOLJ3 AD IPSUM ET ALIOS. 698
quam non Lnliniialis rcgula, sed adulalrix lingiia aA EPISTOLA CCCLXVIl.
creavit. Conieinplatione modernx malitix hxc uli-
IUGONIS ADEUMDEM.
qne, serene domine, vobis suggerenda disposui,>
quam si serena supprimerenl lempora, mularetiirr Doinino sno TIIOM,B Cuntuariensi archiepiscopo,
forsitan in aliquibus suggestio. Hac iuterim exci- suiis HUGO,salulein.
taia celsitudinis veslrx prudentia alacriter exsur- Domimimmerilo dixi, cui servire et volens vomi,
gat, et dc bono semper procedat in melius. Ya- et ex voto proposui. Ulinaiu lanien dominiis ir.eus el
leat et in longum extendalur vilx vestrx saniiasi diligenlius attenderet, et sincerius diligeret eos, qtii
et sanclitas , charissime domiue. Itein el in perne- eum diligunt in reritate. Mulli eniin discipulorum
tiitini vnle. speciem prxiendunt,.ct debit.im filiis bencdiclionem
EPISTOLA CCCLXVI. prxreiiiunt, quamris mercenarii noniine tlebcani
iiuncupari, paiernx benedielioiiis gralinin non me-
EJUSDEM ADEUMDEM. rentes. Hi elenini sunl qui cito diligunt, sed ci.tius
THOM.E Cniituarieiisi archieoiscopo, HERVEUS cle- contemnunt. De quibus diciiur : Staiim credum,
riciis. sed in tempore tenlalionis recedttnt. Ili sunt qiu
Jnxla tennrem lilterarum vestrarum, secretiusi B ! pnlam rideut, intus tleriJent; pnlnm loqiitintur, clam
scripiuin professionis, illud disliucle legendo« obloquunlur; in occullo sibilanl, in manifesto ob-
domino pnpx oslendi, nullo cardinaliuin prxier temperant. De quibus Jiciltir : Populus litc labiis ma
doroimim Mninfrcdum prxsente, in hospitiis nu- honoral, tor autem eorum longe esl a me. Hi sunl qtii
lem suis doniino Ostiensi, domino Hyuciuiho, et cum prosperilute foederupascisctmtur; qui prxdani,
Oiloni, et etinm domiiio Portuensi, cui negotia non hominem sequuniur; non homiriis, secl fortunx;
veslra de consilio et mandalo domini' papx com- temporis, non personx amici. Si enim adversimtis
municala sunt, idcm scriptum exposui. Quod au- horror ingruerit, sinlim trepidant, vehenienter de-
tem circa negolia veslra , aux forsilan jam per- sperant, ad anliqux statum glorix proftindius stispi-
acla credebalis, prxseiuem nuntium vobis mitti ranies, Si antem vel tenuis prosperitnlis aura reful-
dcsideraslis, modo id fieri non poluit, quia non- serit, subila quadam prungine Jissoluii, rento omni
dtim illa oblinere poiui. Non quin doininus papa velocius agitnnlur; quxrenies qux sua sunt, non qtiae
vel amici vestri cardinales in ullo se a bonx pro- Jesti Chrisli. Tales sunl qui ad ollas carnium in
inissionis proscciitione relrahant, vel negligeniiores .Êgyplo suspirant, qui populum Domini in castris
se oslendant, fervent enim in dileclione veslri, et deserere non formidaul. Tales foite cum Davitl ad
quod bene promiserat, dominus papa melius se exse- amplexus Belhsabex fesiinani, nobis cum Uria in-
culurum adjecit; sed quia in circtimventioneet at- Irare domum nondum fas esse viJeiur, donec poptt-
Iractione doroiniPortuensis, solerti adbibita cauiela, lus Dornini debila viciorin pcrfruaiur. Mngis cnini
ct omni impoituiiilaie, ut oportuit, exclusa, quin- reptiiogloriostim de moln nssiimt, quuin de lcclo, et
decim dierum operam impendi, et hoceffeci, ut ipse pilis cumeli cuni Joanne vesiiri in deserio, quara in
primus inler amicos veslros apud Clarum Montero domo regia mollibus insigniri. Felicius enim esse
super petitionibus nostris dominum papam interpel- conslat pro Christo occumbere, quam lerreno prin-
laret. Domimis autem papa de indusiria palerna, ut cipi militare. Qtiitlquidigitur cxleri agani, quocuii-
ijisum prxcipue Portiiensem, et alios eliam ad instan- que prxcipiii voluntate fcrantur, ego tanien roinimus
liam provocet, gravem, durum, et quasi non satis eorumj quos rex odit grntis, tecuro semper ero; et
exorabilem se prima facie prxtendit. Et hxc est prosi oporlueril me mori lecum, non renegnbo. Ycruni
telalionis causa, per misericordiaro Dci nobis in orare le condecet, ut non deficiat fidcs mea. Quo-*
posierum profutura. Plurimura autem placet Osiicn- niaiu si sola voluntate mihi non defueris, ego libi
si, quod iulem iitduslriam adhibet dominus papa. totis viribus prxsens ero. De cxlero grutins ngo do-
Cmn autem effeclui mancipari permiserit Deus desi- D , mino meo, quod consilium pueri sui super regrundi
deria vcslra, quantam inihi Deus annuerit, caulelam dignalus est sciscituri. lnlerim ergo ditfero consi-
abbibebo, ut ad vos transferanlur. Porro de consilio littm, quia puer sum. Sed iilinnindominus meusprius
clomini papx est, ut si rex Fmncix viclualia sua a rege Anglorum nimlium receperit cerliorem, quamr
vobis honeste obtulerit, recipiatis non solum paneni adexlraneum principem frena convertat. In proximo»
et vinum, sed etiam carnes : a iribus comitibus ad eniro videbitis glorinm Domini, et splendor ejus
cautclam nihil palnm accipiendum putat. A comite obumbrubit vobis. Quoniam regis noslri, regis, in-
aulem Glaudrensi oplimuin cretlil oblata recipere, quum,-jum benignissimi, Domiuus cor fecit placabile,
si lamen lilteris suis vos vocaveritcl invitaverit, ne et faciem redJiJit mitiorem. Quod igittir robis piu-
quid pallietur. Quod lamen dominus pnpa non potesl eueril, mihi semper mandate. Pro robis enim para-
vereri propiei generosilatem et bonani indolero ho- tus sum ct in carcerem, et in moriem ire. Et certe
minisilbus, cujtis iulercessioncm vobis profttlurnin nihil mihi ridebitur onerosnm, quod a vobis fuerif
sperat. Yaleal dominusmeusin perpeluum. . imperalum. Constanti ilaque animo estote, et cmi-'
foiiamini, quia reniet Domimis, el non tardahii, necf
ros deseret in tempore siiperborum sinc adjuiorie
S. TIIOMAS CANTUAR.ARCHIEP. 'M
«99
Hominiis Deus ndster, qui personam veslram semper A Scolia venire Eboracum pro consecratfone sua :
conservet incolumero. et si non veniret, quod archiepiscopo liceret euiti
• sed non potuit obtineri. Alia, quod
suspendere
EPISTOLA CCCLXVIH. absolute dttceret in irriuim, qitidqnid prxdecessores
NUNTIlSUlADEUMDEM. Willelmus et Hciiiicus, el omnes nlii disiraxerunt
Venerabili |dOminosuo, suus ille, in iis qux Dei rel alienaverunl de fttiido Eboracensis Ecclesix.
simt, semper proficere. Quod quidem hoc niodo obienluin est, quod ei liceat
In fine lillerarum, quas vobis nudiiislerllus misi, legitime revocare, quidquid iiijusle, ei siue assensu
si tamen vos eas recepisiis, conlentum est, quod rex, Romnni ponlificisyel privilegio distractum a prxde-
quibusdam irarum igniculis inler ipsum et dominum cessoribussuis. Terlin,quod ipsenon compellaturad
papam accensis, reslro imo Dei instinctu reneril nd ordinandum vel benelicium ecclesiasticum conferen-
vurinm, ipsisque seorsim colloqiientibus, quidquid dum aliauibus, qui fuerinl geniti velnatiab aliquibus,
rnncoris conceptum fuerat, per gralinm Dei exstin- in sacris ordinibus conslitulis. Et hocobteiilum est.
ctiiin est. Discordin etiaro, qux inier Henriciim Pi- Quarta, quod ei liceat retlimere a laicis advOcaiioncs
smum, et Joannem Neapolitnnum, etWillelmum de ecclesiarum. Quod necdum poluit oblineri. Alix fue-
B
Pnpia, quisque enim istorum eodcm spirilu vexaba- runl, dequibusnullam feci mentioncm : nullius enim
tnr, pullulaverat, spccie leniis sopila csi, rege me- momenti eranl. Nos auiem verebamur, ne aliquid
diante. Quidam etinm alii, prius discordes, per enm magis sublateret : Latel enim ancjuisin herba. Dis-
concordes facli sunl, ita ut eo inde discedenle mulli siinulnbnt namque nunliis se in brevi recessurum,
dicerenl : Homo iste venit pncem mittere, nonglu- cuni tnmen non iia esse ajnid hospites ejus depre-
dium. Die nulem leriin post ejus discessum ego et hendissem.
fraler Franco, rerbo nohis secreti.sime commisso, Dc servitio ejus scribere vohis aliquid certom non
atl ettm missi sumtis. Cumqtie Parisios renissemus, polni. Cum enitn j'am per quindecim dies moram
inagislrum Rogeri Eboracensis iuiniium invenimns, fecisset in curia, dominus pajia nihil adhuc recepe-
qni jam rumoribus repleverat civiiatem, quotl scili- rat, nec aliquis cardinnlium, nisi forte Neapolila-
c:et rex Anglix apiul Vigorniam de equo ceciderat, nns, qtiein fere solum habcbal propiiium : qui usque
cl quod graviler in clextro brncbio Ixstis fuerni. Dc ad niorleiii dolCre videbatttr, quoniam ei atl ntilum
clnro etinro responso, qnod rex ibi jier proprios ipsius non succedebal. Utruui vcro ipse servitium attule-
niiiiiios aule Gualensibus fccernt, et nliis iiitiliis,qux ril, incerlum eral. Ego laincn, cum a rege retliis-
uliqtiis noslriim, qui tanquam exsules facti sumus, _ seni pcr Parisios, exploravi ab hosjiile ejus de siain
imilateiiiis prTsiimerel. Veniens Syivanectum ad l i|>sius, ct acccpi qtiod ci;m fres haberel equos, ibat
regem invcni tyuemdam apud cum servienteni, qni ei onerniiis. Quod quidcm sive sii, sive non sit. nobis
dtios canes nomiue vcslro prxseniaveral. Ipse, lau- paruin curanduiii esl. Nos enimper graliam Deijnxln
quam vir diserelus, et de amico sollicims, liinebat portum sUiTius,el de fnucihiis leonis eriptiil nos
ne alicujtts xmulorum vestrorum mnlilin factum es- Dominus. Eistlem diebus Willelmus de Pnpin, seincl
set, ut jier lideras ab eo inipctrntas, vel per aliqua1 in jmlalio Irahens me in pnrtein, quxsivit ulrtiirt
intersigua occasio nialigiiaudi possel haberi, idcoque' dc vohisnliquid uudissero. Cunique ipsi respontlis-
ipsuin laiiquam cxploraloreni, tlonec ego atl cuiiii scm : Noii, Cttmniulln ct consuctu solemnilale tlixi::
vcuisscm (sciebat ciiini nie in hrevi vcnlurum) apudI Non amptius lurbidam faciem cjeras, seclIwtiliam na-
se clelincliat. IJgo quidero, licel ciim ad plcmim noni lali diei debilam agas. Quia dominus archiepiscopus
cognosccrcui, quia tamen mtilia ab eo audiebami cuin rcgc confcetleraius est,etpacem ejus oblinuil
de modo vestra inler signa niilii satis nota, el ne sii Quod quidem a qito habuissct, per etini non polui
nliquid roali, quotl in meiilc regis ernt, ei inferreiur,, cognoscere. Posiiiiodum vero die secunda subdeca-
verbum ad atires iuimicas iransiret, dniis ei a rege: nus Bajocensis, el quiJam ejus canoniciis secrclo
viginli solitlis ipsuii) nbire permisi. Misit rex vobiss p mihi reluleriinl, quod apncl Lexovins Iiospjiali cum
litteras, suus dilcctione ningua el consolatione plc- episcopo Lexovicnsi, litieris ei viva voee mandavit
lias, quas elinni hitori prxsentiuin jropler qua:dum,, episcopus |)er eos Willehno Pnjiiensi, et Joanni
qux in eis cnnlincniur, non siim nusus cominittcre,, Neapoliiano, quot! ipsi |>ro certo scirent pacem
scJ ens uptid nie retinui. faclaiu esse iniei- vos et tloniinum regeni. Hoc uti-
Expleiis iutque doinini pnpx ncgoiiis, pro quibtiss que qtiitl sibi vellet signiiicare, qnod eis sic maii-
niissus erum, reversus quain festine potui ud cu- daium est, et nb et>t|ui in caJem damnatione cum
riam, sine ornni difliculiale a domino papa oblinui,, eis fuerai, inceiiiiin eral. Ciinique boc.douiino jiapx,
qtiotl ntillus iiunlitis inslinctu illius u:muli vestri abb liyaeinlho, et aliis atnicis uostris per nie innolesce-
eo obtincret, quod aliquo modo vobis possel obesse,!, rel, roiruro omnibiis viilebalur. Otnnes taineii de
et quod ipse honori cl ulililali vestrx pro posse suo o pace vestia tnnqiinin Je sua Ixinbanliir. Dicehatur
in oinnibus provitleret, pro quo cgo vice vestraa aiileni a qtiibusdarit nuiilium illuni majora his vcile
pedem ejus deosciilalus sum. Peiiiiones ejus secretoo qiixrerc, seil quia super hoc iiiilltim njiparebal ar
fliclx fueruut Iiiijiisinodi. Primu, quod dominus is giiinentuiii, etdoininus papa nos omniiio esse secu-
iwijia crigcrcl cleclum cpiscooiim snncti Andrcx dc lc ros pixceperai, ea vobis scribeie supersedi. Porro
".01 VARIORUMEPISTOL^ ,AD IPSUM ET ALIOS. ._ _
si aliquid aliud emerseril, qtiam citius polerimus, A rex per istos nuntios per se facfam vel quxsit.im
subliniiiaiem veslram non Inlebit. fuisse peniliis ipse negavit. Dominus vero papa
Verbum illud de lilio Osberli architliaeoni jnm cuin tanto affeciu, et ila avitle eas recepit, tan-
oninium aures replevit : el abborrenl universi. Nos quaro si aliquid desideraluin ci oblatum (uerit, ut ct
atitem Deo et vobis grulins referirous, quod qui- quidam ei assidentes plurimum mirareniur. In hoe
cmiqiie a vobis veniunt, consonant. Et qux nos in ilaque arliculo qiialein ego rne exhibiierim , qnid
ame de houestale veslra, ipsi prxdicanl snper tecla. super hoc a domino papa mihi commissuin sil,
Cancellarius imperaloris veniens Viennam, archi- salvu (ide men vobis significare non polui , donec
episcopos quaropltires convocavil, priinoque niiliies niiniii a citiia rcccssisseiit. Posimodum vero nunliis
ad opus iinperatoris ab eis quxsivit. Poslmodum illis cum niulia fesiinatioue sc velle redire simulan-
de rcceptione Guidonis Cremensis, quem imperaior libus, tres illi cardinales, qui vos modis omnibus
reeeperal, insianiissime singulos convenit. Ibique persequnnlur, Ncapolilanus scilicet, et Portuensis, et
spe cl tlesitlerio suo privnlus est. Qtiidam aiitcin Papiensis, cuin inagna iiislnutia conuli siinl a do-
eorum ipsum GuiJonem coram eo exconimunicare mino papa obtinere litteras generales de legalione,
parati fiierunl. Ipse vero, cnm non posset juxln * vel saliem easdem, qtix redditx fueranl, ad mili-
vottim suum prolicere, indixit comiti Henrico col- B ganJam regis iiidigiiationcm absolule. QUod ciim
loqiiium suum se velle curo eo habilurum. Comes ncutrum posscnt (dominus enim papa super hoc
itiileiii, cum hxc vobis scriberero, transierat Pari- securuin me fecernt , quod scilicet nuiiqiiam am-
siis, ul regem super hoc consuleret. Sed quid faciu- plius atl manus ejns redirent, et secrelo mihi com-
IIIS esset, nos adlmc ignorabamus. Plura vobis scri- miserat) ad negotium abbalis sancti Auguslini con-
psissem de stalu Ecclesix, de Loinbardorum reele- rcrsi sunf. In quo qtiuliier processuro sii, ex Iitteris
valione contra imperalorem, de sncramento quod a soeioruni noslrorum cognosceiis. Yestra Unque in-
Romanis generuliier fucium esl papx Alexandro, ct terest vobis viriliter providere, et grulix Dei, quae
nliis, nisi quia pnginx prolixitns probibebal. Timc- uliro se robis offerl, non deesse. Valeat paiernitas
bam eliam aures, tol el lanlis occupaias nogotiis, veslra.
offendere. Conservet vos Deus nobiset amicis vestris Nuntii regis coram doir.ino papa me esse spccia-1
incoluuien. Eqiiitaturx defeclus, quem putior, pote- iem iuiniiciim ejus tlenuiitiaveruiil : el non expe-
ril vobis esse damnosus. Nisi enim archidiaconus dire niilii pro loio auro Arabix, quod ipse haberet
Saresberiensis, qui de omnibus negoliis ad vos potestatem mei. Setl nec sic poterit lerreri fides
specianlibtis pro posse suo sollicitus est, mihi stib-, ( mea , ut cum Peiro possim clicere : Paralus sum
venisset, quibtisdain, qux satis uliliier sum prose- tecum in morlem et in corcerem ire.
cu!;:j, de neCcssiiate superseJissem. Doiniis mea:, EPISTOLA
et rerum meariim, si placel, reniiiiisc.imiiii. Durilia CCCLXX.
Cnim riislicoruui tanla c-l, quoJ nisi uticiorilas NUNTIlSUIADEUMDEM
reslra iiiierveneril, ijisi i.-iiiullomilii parceni. UnJe Yenerabili domiiio ct Palri tiiarissimo T110M.E ,
expetlit niibi, ut ipsis et niinislris vestris super hoc; Dei gratin Cauluariciisi archiepiscopo, cl Anglorum
litlcras vestras dirigalis. primaii, fideliiimstioriim ininimus, salutem ct feli-
ces ud vola succtssns.
EPISTOLA CCCLX1X. Noveril vestrn palernilas Octavianum schisma-
NUNTII SUlADEUMDEM. cuin , quem sibi in capnt eroxeranl, et schismalis
Amaiuissimo domino suo, suus ille, salulcm, ct priucipem Belial , quarta ferin posi ociavas Paschx
bene semper valere. obiisse in urbe Liicensi, el sepulium esse in mona*
Per misericordiam Dei, qux speranles in se noni sierio extra civitaiem. Cum cnini cancnici mujoris
deserit, faciuni esi, ut enJein die.qua doiniiitispapai ecclesix , et regulnres cauonici sancli Fridiani ei
de moiie Otiaviani cerlilicaltis est, veiteriiit ud, rp scpiilturam negassent, prxcligenles a suis migraro
curiam nunlii doniini regis R. el II. Hi auiem, tanix: sedibus, quam admiliere corpus schismaiici, qiiem
humililnlis speciem ex pnrte regis prxtendeiues, , crediinl in inferuo essc sepitlium, n salellilibns im-
una roce et liiteris verbis eorum coiisonaiitibusi pcrnloris el fninilin propria nd miseros monnchos
domiiiuni pupum, et aliquos cnrJiiialiiiin adco mu- cadaver illutl peiiaium est. Cnpella vero ipsius, et
visse visi sunl, quod, sicui ex relalione quorum- qtiidquid aliud hubcbut, et equi , quoniam aliud non
duni, qui nobis favent, didici, ipsi vix lacrymasi habebat, qui urgente inopia non nisi ex rapto vixc-
coiiiincbant. Post mulias igitur allegationes, quali- rat a miilto lempore , ad imperalorem perdticii
ler scilicet, et quo affeclu ipse. eum receperit,, sunt. Imperalor autem hoc cognito vocavit ad se
quanlam revereniiam ei semper exhibuerit, et quan- Papiensem episcopum, qui in monnsierio Benii Mi-
diu vivet exhibebit, et in liunc modum, mulius5 chnelis apud Clnusam exsulabnl; sed quid f.iclurus
reddideriint tlomino pnpx litteras tle legalione, sil, adbitc incerlum est. Alii antem dicunt, quod
quns archidinconus vcsier minus honeste, et cluin i aliiimvelil ei subslituere. Alii quod ad calholicai»
apud vos ernm in Anglin, impelruvit. Condiiioneml rcdibii unitatem. Prxlerea urbes lialix mintis soliio
vero ipsam, sub qua cns ipse oblinuit, doroimis 3 promplx sunt in ohsequium cjus, adeo quod i'w
-.C* S. TIIOMAS CANTUAR.ARCIT.EP. 704
ptcns?s et Cremonenses, per quos Italiam domuit et A\ maneitlibus rcx vobis in omnibus advcrsabilur.
contrivil, ci in fnciem resisiant, denuiitlaverintquc Prxserlim ciim Ecclesia Romnnn a vobis non nisi
ei, quod ab eo reccdenl oninino, nisi deponat tyrnn- verba recipial, et dispendium, qund aliunde |>:uitur,
nidem , et civiles indttnt mores , ut liberi esse pos- imputet vobis el sibi , qux vos pro vohinlate regis
sint, sicut in diebus nliorum imperatoriim. non patitur coneuleari. Nunc auiem facile ex hac
Octavinnus nutem quindecim dicbus antequam occasione iuonasleriuro beali Augttsiini sibi , nisi
inoreretiir ,'freneticus effectus esl conlinue , et in prxcaveritis, relinebit omnitiOj qnia credibile est;
taiuam versus insaniaro , ul nec Dei nec sui memor orones sibi malle quam alteri. Nec video, quomodo
essct. Audierat quiitem dominiis papa de moiie islud evitelis, nisi per regem , cui probahiliter per-
Ociaviani u fidis et veris rcluloribus, et velut altcr suaderi forlassc poterit, qtind longe melius esl, et
David perst-ciitorem suum deflevit exstinclum , et boneslius illi, et lolcrabilius vobis , ut vestram pro
cardinales de morle illius cxsuliantes durius incre- libitu conculcet personam, qnam sic ecclesiam mu-
pavil. lloc atitem recte, eo quod jaclura animx tiletet pessumdet. Ecclesia vero Caniuarix in quo
irreparnbilis est, ubi culpa per pcenilenlintii noti meruit iram ejus? Nimquid digna est affligi el
deletur. Nec meiiiiniiiiiis a sxculo, qttod hxresiar- conieri, quia vos elegit, et sibi prxfecit ? At ille , si
chcs vel nuctor schismnlis , nisi conclus et invitus , IB~causam recte exnminat , hoc sibi, non ecclesix
pa:nilenliain egeril. Si revolvalis historias, ita creJo impulabit. Snne melius esset in quacunque cella
verum cs.-e conslabit, quxlibet aulcin sacrilicia , salvaretis animnm veslram, quaro ut vestri odio
nisi volunlaiia fuerint, reprcvbntDeus. Dum in curia vestra et omnes alix ecclesix coiiieraniur, et clerus
sermo iste crebreseerel, ecce niintii domini regis in ea, cui in diebus nostris addictus est, serviiute
advencrunl, litleras a sede aposlolica impetrntus remaneat. Forsiian et humiliaiioiie vcslra hti-
reslitueiKes. Vixens reddiderant, cutn in conlinenli jtisinoili, ouam vobis Dominus inspirabit, movebiiis
alix lillerx ab llalia vcrierunl, ei fere pariler por- rcgem, si ea dixeriiis loco Ct lemporc , el ea mo-
reclx siinl , exponenlcs diligenter ct de mone Oc- desiia,etconiempiurciiim, etcoiisianiia.qiiaincausa
taviani, et de his qux in lialia gerebanlur. Dicitnr desiderai. Si eiim vere placatuin hauuerilis . omnia
itaque , non motlo domino papx ab Italis , sed ct hxc anciore DomiiiofaciHiiiieconquiescent. Elsi hoe
regi Francorum a Gallis tle partibus Apulix redetin- aliier fieii ncquil , rogo et omnibns modis consulo ,
libus, qttod iuipcralor quintnnn iaborabal, el impe- ul enm am|)liiis freqiienletis. Nec in eo vos desererc
xalrix in puerperio fecil ubortiiin. Unde fncliim esl, credalis pasloris officium, si vel hanc unam aniinaul
TU totu Gnllia ad obseqiiium domini papx devotius /-, reliiiucrilis in ctiltu Dei, ex cnjtis arbilrio, DominO
coineisa sil, el Ecclesiam Romanam ad niinas sic tlisponente, peiulent animx inlinitx. Nam ut ait
boiniiiiim minus moveri opoiieat. Et ul pro cerlo elbicus : Componilur orbis regis ad exemplum. Et
acce|>inuis, domini Eboracensis legaiio omnino ex- Snloiiion nil, quod qualis est reclor civilalh, tales
spiravit, sublata oinni spc convnlescendi. erunl et habitantes in ea. Quid verba multiplico?
Memoratiis iiaquc dominus sic legatus Anglorum Precum et consilii mei sumina est, ul qiiantumcun-
exstitii, ul nec aiintiiis , nec mensunius ftierit, nut que potueris, dum tamen secundum Deuni, regis
dialis , qui in legalione sua nec annum, nec men- benevolentiam comjiaretis. Et lamcn socii veslri,
sem , nec diem hubiierit. Sed ncscio quo pacto quos familiares hubtiistis, habetis et habebitiSj
nunlii recedentes ab aposlolica sede , licel his qui qtiatidiu Deus permiserit, me vobis conlraria con-
eos prxcesseranl, murorcs sini, se pro Auguslinia- sulere menliiinlur, dicentes quod ego ros insliga-
nis obtimiisse jaciitant, quod majoribus negatumi bam, ut a domini regis obsequio recedereiis, et
test, et adversuin nunlios Vesiros curiain inflam- quod nulltim militein honorarelis. Novil Deus, et
masse. Et sibi patuisse dolos, quos Gaufredus RidelI vos novistis, quiu seroper consului vobis, ut debi-
et Joannes cle Oxeneford contra dominum regemi lum regi prxslareiis obse.quium, el vestrnin quoad
exercueruni, ut exsilio el omniuin bonorum pro- D Deuin et homines servaretis bonestatem.
scrijilione digni sint, si citra conseiisuin et auctoii-
tulem regium lalin prxsiimpserint. Dicunt etininj EPiSTOLA CCCLXXI.
quod quiilam cnrdinalium lilteris suis domino regij AMICI SUlADEtJMDEM.
sigtiificaiit ad exciisationem sui, quam mulitiosc3 ReverenJo domino el Palri THOM.E,Dei gralia
Gaufredus et Joannes incesserint, et quum prxsurn- veuerabili Canlunriensi nrchiepiscopo, suus ille pro-
ptuose vestri nuntii semper et ubique detrahuntt prius, in tribufaiione patientiain nOn deserere.
regi. Super his nihil mihi significaverunt socii nostrii Legitur Constanlii principis icmporibiis quosdam
morantes in curia, sed ea per extraneos didici. Ve- niiims spiriiuales episcopos, propriis prxiermissis
Tumlamen quitlquid conlra innoccnliam vestramii ccclesiis, curix frcquenler interfuisse., lurpi adu-
nialignoruin perversitas molialur, rogo el consulo,, laiione Cxsarem delinisse, '•egiispotiusqiiam evan-
ut quantuniciinqiie secundum Dcum poteritis, vobis S gelicis eJiclis paruisse, in priiicipuni amjilius quam
domini regis graiiam acquiratis et c.onoervetis; Doinini aJjulorio confitlisse. Al conlra Marlinus,
qiioriiam ita Ecclesix Dei expedit. Nec vitleo quo-i- incoinprchensibilis meriii 'Fiironensis rpiscopus,
niodo possitis utiliter prxe.-sc, quandiu rebtis iiaa tnbernacula pcccaloruin pro 'losse deciiiians, coin-
-„,- VARlOnUS EPISTOL/E AD IPSUM ET ALIOS. 736
niissamsibi Pei sni doinuin, licel sxctdo abjectus, A lliensqtie non ccmiminelur,imo ciiam pro iiijtuian-
devotius inhabilnbal. Si qunndo tnmen eum a prin- liuin ! scelere dcpreceltir. Slet igiuir Moysesin con-
cipe prxtnxnlo acccrsiri contingeret, severitatis ei fractione coram divinx majestalis inluiiii, sedulo
inm vcrbn quain vultiim exhibebat, inlioneslas co- pro frairibus interpellans, qui viluhini coiiflaiilem.
episcoporumsuorum blunditius arguehat, imliscreti vittilum utitpie auro pleiium, absque cjus conscien-
piincipis excesstts cohibebat, prxfcrens animo hu- lia nuper adoraverunt.
mnnn cnrere gratin subliinium vilia coercendo, Verumtanien arliculo Iribnlntionis elnpso, ac
qnam a siipCrnofavore exciderc delinquenlium er- tempore relributionis accepto, eosleni iu criminis
rata cOnfoveiido.Et ecce tcmpora Constanlii reno- ultionem districiius puniat, quos fraicrna prins
vatn jam cernimus. Hotlie itamqiic quamplines compassionepie defleverat, quateniisjuxta quocl iu
nostrx pnslores Ecclesix a finibns lerrx ciirrunt maledictione seminaverant, de malediciionc operis
aiidire el facere volunlatein Snlomonis. Insufliciens sui fruclum meiaul: sictjue proveniat, ut Joseph
niiniriim el modicum arbitruntur copiosx Dei gra- adversilalis probalus examine, giaiiam tainlem
lix dono adiroplcri, nisi et coniingat regiis consi- Pbaraonis adeptus, principum -lEgypii fratrumqu :
liis adhiberi. Civilis eliatn altjue domestica vetus _. siiorum ctim gloria dominelur, quortun fuerat invi-
illa Machnbxoriimplnga eveniu consimili iioslram ^ dia conlrislalus. Unde qnandoqtie et ipsi tribula-
hodie perturbal Ecclesiam. Cum enim Aniiochtis tionibtis intercepti merito se lalia pati commemo-
furia in Domini sacerdotes nuper invcctiis sancia reni, quouiaui in fratrem siium absqttc cnlpa exi-
in Ilierosolymis conculcare, Hebrxos a putriis le- gente peccavertint. Miro namqtie et subtili modo
gibus revocare, magisfrutmimtempfi dignitales hu- convicnneiJob amicum subvertere nitebanlur, duni
iniliare disponerel, ecce aliqui progressi ex Israel, quidnm de sacerdotibus nosiris principem sacerdo-
viri uiiqiie pestilenles, cladis proximx ingruentiam lum magis formidolosequam sincere iiuper conve-
cxpavescentes, atit certe pontificis sumini prioraiui niendum adiere, incorruptum corrupti, azyinurn
invidenies, regis indignaiionem rcmissa satis humi- fermentnli, arte qualibet persuadere attcnianics,
litnte prxvenerunt, qux sibi ad paccm forent in- ut se quoque fernientari assenliret, qui ulique fer-
tentius expeiierunt, fcedum cum eo foedus merue- menti non novit acrcdinero. Atl Joannero igitur ab
runt, prxlali sui devolioni tacite detrahentes. Sed Hierosolymis sacerdotes accesserunt, quis et cujus
qui locuni smiinin pace constiliiil, dissipet eos qui fuerit iulegriiatis exploranles, sed co arundine
liella voluiit. El qui reprobat consilia principiiin, vento agitnta non invenlo, inuliles et inglorii reces-
consilin Acliifophcl,eonsociorumque cjus adversus rC serunt. Siquidem qui sic missi fuerant, crnnt ex
David iiinoccniem iufaUiel. El qtiictinque cinn Pharisxis. Utinarn et invenerint propbeiam in
Chore, Dathaii, vel Abiron in biijus militanlis Ec- Israel, qui principis sui lepram ejiciens, ne et ipso
clesix castris sanclum DominiAaron irrilnrc prx- lepram parlicipel, oblntam auri vel vestium, imo
simipseril, Dathonet Abiron scnienlia percellaiiliir, et regni totius copium exsecretur. Rex iiaque Balac
ut ccelovacui, lerra ubsorbeantur. Quatemis ergo, cum fatiloribtts sttis Balaam munere vel pollicila-
animum abexquirenda ccelivolunlale longius amo- lionibus corruinpendiim cxpetiit, m conclusum
veruntjustiim et innocentem persequendo, eo ter- Dei populum ltoslibus lam operis quam oris expo-
renis aflectibusprofundiusobruanlur inconvenieniia ncret maledictioni, cujus quidein regitur bcne-
exercendo. diclionc.
Hxe idcirco dixerim spiritu anxiatus, qiioniain Sed ecce pkis quam Balaara, imo nequaquam
cum Stephauiis nosler, gratin plenus, frairibus et, Balaam hic, qui nec prece, nec pretio, minisve ap-
contribtilibttssuis verbum vitac iufaiigabilis admi- pnsilis pauperum animas besliis tradere compelli
nistrarei, cum nihil morte iliguum, nihil criminc, potuii, ex quo seroel super his olim inlellcxit di-
noianduiiiopere perpelrassei, impii sttper etiin ja- _ ctum : Pasce oves meas. ln Daniele itaque, juvene
t.luiam fecertint; ul ecce iniroicifilii hoiiiinis, gla- D regis Babylonii stnluam non adorante, (idem admi-
diis acciucti, et ud nocendum prxparali, trans ror, qtinm in senibus et coutribulibus suis neqtia-
inare, perque lerras n sa-culari potestale diriguniur, quara invenio. 0 sl filii nostri Aaron genlibus non
ut enmdemcilius evellant, arborem utique fruciuo- coiiimiscerenlur, si genlium opibus non conlami-
sam, qiiam planiavit, ct ut iromerilo humiliet, narentur, si ordinis sui dignilatem indivisi tueren-
qiiem merito exaltavit; utqtie quam provitle con-_ lur, tjtiam libere, qiiam tranquille fccderis laber-
inlil, iroprovidc fidelis sui dignilalem imminual. naculum ciim ejiisdera minislris in medio Amor-
Quid igilur aget miiis el innoceiisDei allilela, ex- rbxorum inconcussi regerent el circumducerenl!
lenti in se gladii nescius et ignarus? Quorsum ef-._ Sed quoniam remissi et indisciplinnli lilii Heli pro-
lugiet consilio malignantium obsessus? Reslat ut prin ignavia in ceriamine corrueruni, ecce capta
ad loleraiuiatii aiiimntus, tuiiquam aries de grege est ab allophylis arca Dei, et pro hostium volunlale
clectus , cliaritalis pinguedine saginalus, Doiuiiio ac dispositione circumagitaia, filiisque retrorsum
sese iiiiinolandum exhibeat. Restal ul capitis sui. alienatis, mulliplicata est in eis ruina. Sed qui-
imitator effcciussine murmure, sine coniraditiionis cunque sint seniorum Israel mandalorum trans-
obstaculo, varias iniquoruin paiiaiur injuiins, pn-- gressione polluii, slcl Phinees nosler solttsa Dei
PATKOL.CXC- 23
707 S. TIIOMASCANTUAR.ARCHIEP. 708
sui mandalis non dcvians, crebrisque lacrymis A conlrncir cst. Ilinc cst enim quod ea in quibus vos
iram cceli placare non desinat, donec iminineiis propter Dcnm devoiius iuvigilare conuicor, jucun-
Ecclcsiaecessel quassatio. Et ulinam repuleuir ei diori aniuio el uberioris benignitatis affeclu valde
ad jusliliam a generalione in generaliouem usque arciius ainpleclor. De oppressione siquitfein et de-
in sempilernum. Amen. solalione veslra quanium dolueriro, frequenti gcmi-
tus mei querela innoluil. Yeslrx elenim calamilatis
EPISTOLACCCLXXII.
xrumnam, meam duxi. Quam si minus prxsens cor-
AMICI SUIADEUMDEM.
pore, animo tamen nunquam abseus sustiuui : vc-
THOM*Cauluaiicnsi archiepiscopo, quidam ami- rurotamen divinx miserationis gratia , qui prius
eus suus. timui, sperare jam cccpi. Quis enim injusla limeat
Sciatishunc esse tenorem mandalorum, qux Hen- causa prxsertim quam lot et tanta fovent patro-
Ticus rex in Angliam misit.Scilicet ut omnesportus cinia ? Quisve domino papx ex aposlolicaesedis au-
cautissiine cuslodiantur, nc littcrx interdictionis clorilale jubente, regia eiiam poieslule protegenle,
iillaienus illuc deferantur. Et si aliquis regularis tantorum judicum diligentia pie et Uisteac henigne
illas allulerit, pedibus truncetur; si clericus, oculos per omnia consulente diflidat? Quis eliam in tam
el genitalia amittat; si laicus, suspendalur, si lepro- Bj discrelo, lam necessarix emendalion<sprincipio, de
sus, comburaiur. El si aliquis episcopusejus inler- jucundo el prospero cxiiu desperet? StuJiosa igilur
dictuin metuens recedere volueril, nihil secum de- solummododiligenlia reseget, ut raiionubiliter sus-
feral prxler baculuro.Vult etiam ut omnes scholarcs cepliimpixxquilalisopusad affeclum |)crseverantia
repatriare cogantur, aut beneficiissuis priventur, et perducat. Accingimini ergo et estote forfi aniroo,
qui remanserint sine spe remeandi remanebunl. Et vidcbitis enim Dominiauxilium super vos, utexpulso
presbyieri.quicanlarenoluerint,genilalia amittanl; dissipatore, posscssionumecclesix veslrx stalus in
oinnesque rebelles sibi omnibus beneficiispriveulur. melius reformetur. Jam eniin mihi videre vidcor
Vale. semenJacob de tribu Ephraim et de domo Manassx,
EPISTOLACCCLXXIII. virum scilicet ecclesia?veslrx curam siiscipientem,
Dilficileesl ibi consulte agere, ubi ratio respuitur, qui supplantatis advcrsariis vilx vocalis possessio-
justitia concnlcaiur, ubi summus pontifex coniem- nibus fructificet et in reformando religioirs dccore
ttilur, el reverenlia plus spurcissimis hominibus invigilet, el oblitus ea quxrelro sunt innnieriora sc
(jtiaui Deoexhibelur. Debueram siquidem sic et sic extendat{: ccelcstia sludiose quxrens et teinporaliu
r.gisse. Hoc facillimum eral dictu sed dillicillimum^ discreleadminislrare non omitlens. Veniet, inqunm,
etteclu.iumquia omnespersonxmutuain sibioperaro veniet, donante Domino, dilectissima dies illa, ut
prxbcnt, liim quia elc. .Estimabam ergo essc secu- misericordiam Dei videamus, ut causa desideraii
rius et minus periculosum xsluanlis irx gurgitem boni perfeclo fructu gaudeamus. Cavele igitur in
cuiii baculo humilitatis atlenlare, quam lemerilaiis causa heati Pelri vobis lam diligenter a beali Peiri
vel inipetusausti in profundilatis gurgite tottiui cor- vicario injuncla, ne vel negligentius aliquid remit-
pus immilteie. Habui etiam et alinra hujus rei ton- tatis vel vehementius exaggeretis : ne sit vel peri-
siderationem, qua nolui palris mei verenda irreve- culosa negligentia, vel suspecia vehemeniia, et do-
renli fronle detegere. Consuliiusigiiur ut roihi vimus vestrx non revelelur oppressio, si vesiras per-
detur agilur, si sub frulicis doroicilio, dum teropc- sequendo injurias aut vesiro servire comniodoaul
stas immurmurai, sedealur, quia Deo propitio post ultionis iuxstuare desiderio vidcaiv.ini.Staie ergo
hujus aeris intemperiem sercnitatis ijralia suhseque- viriliter agentes nec terrore vel blanditiis a reciim-
tur. Adverte igilur quod causx noslrx inlcntio.ma- tliuis slalu tleclinantes, sed secundum scientiara
gna ex parte cassetur, eo quod in subito facla sit zelum Dei lenentes simpliciier et recte gradientes,
accenluum permulalio. nec vel pusillanimiter fracli vel encrviter emolliti.
EPISTOLACCCLXXIV. ' Scio enini nec ambigo, quin vestram in multissim-
D
plicilaiem lara caput inali Iiiijus quam inembra
EPlSTOLA TRATItlSK. AD. F UATRES C.IV.
ijisiuscircumvenire laborenl. Sed quia el fnlli inti-
G. . . G. R. dominisel dilcciis in Chrislofratribus, tile et fallere turpc, non iinmerilo voluit Dominus
fraler R., spiritu consilii et fortiludinis abundare. filios sanclx matris Ecclesix etserpenli assimilari
Benedictus Deus qui, licel vestris exigenlibus et columbx. Aiiendite crgo super his et vobis 111
merilis sero, respexil lamen ut visilaret sedentes in posierum el Ecclesix vestrx consulite, quia lanio
tenebris, ut dissiparet saccum miserix veslrx, ut gravius dcjiciemini, quanto non erat ullerius locus
converlerel luclum in gaudium, utpost lacrymarunii resurgendi, si vos posl domini paj>xptuceptiint et
potum inopinatx vino Ixtitix lougi moeroris tristi- paiernoruin lantorum coiuempluiii inutabilitalem
tiam exhilararet. Audivi equidem et Ixlatus suro, int aniniorum in sux perversitalis incliiiaveriiii affe-
bisqux dicta sunt inihi, et exstillavilul magnificaretL cium. Meiigilur consilii hxc est niciisel defiuitiva
anima mea Dominum, vcruniiamen multo uberius> sentenlia, ul ntilli spirilui in aliud qunm qiiod agen-
propler vos quos dilexit, sed in Domino. Ex eo> dum suscepislis credatis, ne si iteruin cnusam re-
uamqtic noslraedilectionis causa ct pcr cum in ipsoi formare oportuerit, vos in ea aut pro ea sta-ix ne-
709 VAUIORUMEPlSTOLiE AD IPSUM ET ALIOS. 710
quaquam possilis et vos pariter periculo cnpilis et A ; dennlur. Eo enim quod in Tuscania RaJicoforum
fnnix delrimeiilo subjaceaiis. Si autem appellnre cum fratre cl nepoiibus domini pnpx, et quxdam
comptilsi fueritis, aut ipse subterftigium quxrens alin cnsira cum parenlibus et cnrdinalium capta
appellaverit, et in hac quoque parle caulela opus sint a Tetitonicis, quod Joannes Cumin tandiu apud
est. Periciilosum namqtie maxiroe est cum eo iter imperalorem moratur, quod comes Henricus ad do-
communicare, quorum aflines el propinqui sanguiui minum papam venire nolueril, quod a rege Anglix
noslro possint insidiari. Yerum a legatis vobis ju- nuntiiim aliquem a longo lempore non receperint,
tlicibus de facultatibus ecclesix vestrx proferenda aliisqne muliis in itlipsum conctirrenlibus adeo ter-
causa ecclesix ,tanlo ilineri necessarios sumplus renlur, ut tempore isto principem aliquem, et maxi-
vobis dari posiulanles, el eorum munili litleris qux me regem Anglix, uullaienus iu aliquo audeant of-
clicunlur aposlolis quaiilo ciiius poleritis ad dottii- fendere, nec Ecclesix Dei,qux ubique lcrr&rutu
iiuin papam proficisci ue differalis. Yalete. periclitatur, si possent eiiam, aitentarenl subvenire.
Sed hxc hacienus.
EPISTOLA CCCLXXV.
De petilionibus vestris quid actum,[et'quomodciin
NUNTII SUIADTUOMAM CANTUARIENSEM. eis processuin, per litteras priores dominiTicta-
THOH.E Caniiiariensi archiepiscopo, nunlius suus. **
* viensis , qui per gratiam Dei advenlum meum
per
CoroilemFlandrensem non :
inveni el in eo qux- unuiii diem prxvenerat, et tanquam amicus in ne-
rendo divortia facere raihi periculosum, et vobis goliis veslris sollicile et fideliter laboravil, liquido
non expedire credebam. ^Rex Francix apud Sues- cognosceiis. Papa namqiie iram regiam omnibus mo-
sioues cum nnillo gaudio me et qtiod ci per mc mis- dis cleclinans, vobis et Eboracensi lilteras millit,
siroi est, recepit, et in continenti priorem Sancli nou prxccptorias, sed de firmandn et tenenda pace
Medardi Suessionensis, discreium et magnx aucto- inter vos hortatur ulriimqtie. Fratrem vero qiiem-
ritaiis rirum, ad doroimtm papam cum liueris suis dam de templo ad vos dirigil, ut uirumque vcstruni
ctesliiiurit, qttibusdam eiiam ei riva voce injunctis, conveniat, 'et utrique ex parle doroini papx viva
ad negotiiim noslrum speclanlibus qux scriptoris voce prxcipiat, quod nulla inier vos deinceps ha-
(itlei comniittere non eral tulum. Cum igilur ab eo beaiur contenlio de crucc ferenda , neque de alio,
discederem, manurn meam lenens in sua, in verbo donec Ecclesia Romnnnper Dei misericordiam tran-
regio promisit, quod si vos ad pnrtes suas transire quillilatem pacis obtineat. Ut ad hxc el ad alia, si
conlingeret, non sicut episcopum vel archiepiscopum qux interim inter vos exorinnttir, decerne.ida sufli-
vos reciperet, sed lanquam in regno socium se vo- ciat. Eboracensi vero, ne inlerim eam in dicecesi
bis exhiberet. Eodem modo Suessionum comesmul- veslra ferre prxsumat. IIoc qniilem ciim multa dif-
lis interpositis juramentis asserebat, quod comita- (icultate obiinere poluimus. Similiter Londoniensi
talum Stiessionensemet ipsius reditus universos in scribilur; sed unde spiriius claius cilius intnme-
usus vestros converteret. Et, si regressus meus per scat ad superbiaro, quam excitelur ad virtulem.
eum fierel, se vobis per litleras suas significaturum Hac itaque consideratione roluit domiuus jmpn
dicebal. His itaque, proul poltii, procurnlis, una transcriplum earum ad ros iransmiiii, qtialemis eti
cum prxdicto priore per terram eoinilis Henrici, inspecto, si non robis et Ecclesix judicetis expedire,
tum quia via brevior, liim quia securilatem prxsta- ipsx apud vos remanerent.
bat ej'us societas, ad curiam fcstinavi. Verumta- De professione aulem facienda, a domino papa et
men prior per duos tlies, antequam ego iu conspe- dominoPiclariensi mulioties disptitaltim est. Ad ul-
ctu doinini papx coinparuissein , regis litteras prx- timuni lamen oblinuimiis, quod si ipse super hoc
sentavil, et sujier bis, qux ei viva voce injuncta requisilus negaret rohis, tunc demuin cogerel eum,
fuerani, pertractavit. DeinJe cum et ego accessis- et faceret eam exhiberi. Quod robis plenius per
sera, cum suspirio, et non sine lacrymis a domino posteriores liiteras doroini Pictaviensis innotescet.
papa rcceptus sum. Ipse enim quxcunque in concilio D E Qux autem priores, qux posieriores, in earum sub-
acla sunt, de persecutione Ecclesix, de conslanlia scriplionibus apparebil. De negotio sancti Augu-
veslra, qui episcopi vobiscum stelerint, quomodo a slini nihil omnino potiiimus impelrare. Ipse enim
vobis exiit, qui de nobis non erat, de judicio quod privilegia, monasterio a Romanis pontilicibus in-
faclum estde clerico, el oiiinia fere qux in secreto ciulia, asseril se viilisse, et eis contrairc, sicut dicit,
conunissa ftteranl, antequaiii ego venissem, ct to- est decretis Pairum ei ecclcsiaslicisinstilutis aucto-
la ctiria audierat, el |>erplaleas prxdicabanttir. No- ritatem non exhibere. Novissime nobis petitionem
bis ilaqtie in partem secedentibus, singnla capilula, illum facientibus , ut scilicet ipse vos ad se venire
sicut meinonale nostrum contincbat, diligenter ei prxciperet, et super hoc vobis litteras dirigeret,
exposui. I|>severo Deum, qtii talem ecclesix paslo- cum dolore el multn animi affliciiouevisus est re-
reni contulerit, sine intermissione magnificabat. spondisse ; Absit, inquil, prius finiantur dies nostri,
Tola eliam curia fortitudinem in vobis commendat, quam nos videamuseumsic exne, et ecclesiamsuam
ctijus illa se ipsam omnibus modis invenit exper- sic desolatam relinquere. Conservet vos Deus in
lcm. Tanla etcnim animi imbccillitate omnes labo- omnibus viis vcslris. AputlClarevallim, Cislercium,
rant, ut miiius Deuin timere, quarn hominem vi- et Pontiiiiacum, inlercessiqiie domini papae, oralur
7|i S. TIIOMASCANTUAR.ARCIHEP. ~\i
nssiJue pro vobis, el pro ecclesia vobis a Deo com- A A.cotisiliiim. Aiquc ideo illi vestro videbntur, si voca-
missa. Significet inibi dominus meus de slaiu stio ret cum litieris, vel (>erdireclum ad hoc legatum
ininiineiiiibiisEcclesix periculis,
qnaiii cilo poterit, tit sallcm in visitalione sua con- domiiius papn pro
snlclur Jiiiina mea, utque pro Anlioclienx urbis ntiper ad euin perlaia
EPISTOLA CCCLXXVI. cnlnmilnle, atque tle nliishujusmodi ciim eo sermn-
nd
l.NIMICORUM TUOM.E ADrATAMET CARDINALES. uem hnhilurus, aniequam Romnm rediret, facile
illas parles accederel, et super hoc, unde nunc nemi-
AI.EXANDIIO pnpx, el oninibus cardinalibiis, inimici nem vel audire dignalur, neque indecoruro, sed ho-
THOMJE Caniuariensis arcbiepiscopi. nestum ei esset, lanii pnlris inonitis acquiescere,
Mcdicinx potius leropus esl, quum qtierelx, eic. solnin et singulareni pacis inter vos repn-
Vide in AlcxundroIII papa, ad an. 1181. hancque
randx superesse viam. Sed cavendum sumniopeie,
EPISTOLA CCCLXXVII. ne quid ab eo catisn veslra fieri videaliir, maxime
AMICICUJUSDAM ADTHO.MAM CANTUAR. antequam eos, Domino largiente, convenire coiuiii-
Domjuo ac Palri, suus ille, degener qnidem, ct gat. Incolumem vos Ecclesix sux conservet, pro quo
ignavix sux merilo dcreliclus, Chrislo sic compali, patiinini. Si quid possetatl veslrx sanclilalis iibiium
ut et conregnet. E nostrx parvitalis operula, rescriplo doceamur, affe-
B
Super his qux itispectis sanctilatis veslraelitteris ciuosa devoiione pariitiri. Valeal in Domiuoscinjicr
iuquirenda cognovimus, plerosque proul oporlere pateruitas vestra.
credebainus, quanta potuinmsdiligentia coiiveniimis, EPISTOLA CCCLXXVIll.
cl inler cxleros ac prx cxleris quo (idticialius, eo AMICICUJUSDAM ADEUMDEM.
insianlius illuni, quera le alierum credcbamus. El TiiOM.-ECanlunriensi archicpiscopo,quidam aniicus
cum quidem eumdem alque in] eodcm reperimus. siius.
Atidilis siquidem ille qux in lilteris contiiiebanliir, Nttntium voslrum, qui ad dominum venerat Nico-
l.iciyniis sttffiisusoculos, post singullus el multas cle laum, IIOIIvidi, sed ptierum ipsius Nicolai suscepi,
inoribiis etconversatione Censorini noslri qiierimo- ut vobis per illum aliqua ad referendum digna, et ad
iiias, exploralam sxpius super hoc meuicin ejus scicmhim ulilia niuiliarein. Igitur post egresstim
reperissesedicebat veheincnlcr aversataro,el revoca- ptieri vestri a me, qui jaro diti ad vos reversns esi,
ri diflicilero,utpote cujus aurihus susurrones illi jttgi- illud prinio concepi, quod rex die quadam, ciim
teret instanier roalilix sme virus insibilnnt: et ne essel apud Cadomiim, et de negolio suo, quod habe-
(juid audiat, quod animos cjus ab obsliiialione cceplx r. bul cum rege Scolix, sollicite pertrncluret, conlra
inaliguilalis emolliut, inclesinenter invigilanl. Ad Ricardtim de Ilumez, qui pro rege Scotix aliqualc-
hoc lolis nisibus elaborantes, quateiiiis in lanliim iiiis luqui videbaiur, in verba ignominiosa prorupit,
veslri odium exasperetur, ul nulliiis iiiierveiitu |>la- et cum proditorem manifesle appellavil. Rex itnquc
cili vel personx iii graliaro qualiscunque concordix solito furore succensus pileum de capite projecit,
possUisconvenire. Nec existimant se posse feliciler bnlteum discinxil, palliuni et vestes, quibus erut
rivere, quousque cerlissime se id effecissccompe- induius, longius abjecil, slraliim sericuni, qtiod erat
rerint. lnler quos odiosus ille Ricardus de Luci, supra lectuni , manu propria removit, el quasi iu
proprii cognominis inimicus, prx c*teris hos uectit slcrquiliiiio scdens, ccepit straminis masticare fe-
latjueos. ln taulum, ut et ipsum plcruroque , cui slucas. Die vero sequeuii, cum essel in pralo juxla
plucere nililur, offendat, dum vehemenlius, et irre- cnpellam, el Ricardus de Ivelcestre ad eum accedcre
vcreutius vestram pcrsunam, aclus, el consilia dcni- vtilel, teniplarii ei obvinm properanles,cum pilea de
grare molilur. Uude aliquando Ceusorinus ipse edio cu|>iiihusabsttilissent, et osculuin ei statim obtulis-
nugarum, quas audiebat ab illo, ad eum, quo hxc senl, nisi rex pluribus videntibus eos removjssci,
doccnte cognoviiiius, divertens rairari sedicebnt, dicens nolle eos excommuuicalo osciilum dare. Postv
quod non verebalur honio ille tol fabulosa texere, D 1 hxc cum rex apucl Toycam accessissei, episcopus
qux nec ipse viderat, nec certo auctore didicerul. Lexoviensis venil ad eum, poslulans cl supplicans
Dum vero postmodum de statu rerum eitlein ainico sub prxtextu paupertatis licenliam cgredicndi de
vesiro colloqueretur, in hunc incidere sermonem, lerra, ut qui xre premitur alieno, saltcm perannuin
visusque estaliqiianlulum auimo flucluare, quantum posset respirare; ut cum redisset liber a debilis,
ille conjicere pouiil, tauquam puderel eum acrius ad lociiroreligionisfaciliusposset migrare. Rcx ergo
coepisse, quod facile nequiret ad libilum lerminare. iniueiis in eum ail : Vere facies veslra immulata est,
Yereri prxterea videbalur cum Walensibus con- plusquam scilh, et diulius, ul mihi videtur, laborem
gredi, ne forte circa eos occupatum iransmarini, ferre non poteslis. Sed lamen propter penuriam nuii-
Flandrenses videlicet et Galli, turbare satagerent, quam de lerya mea exibilis. Ego enim loquar credi-
ntque idcirco, si vel levero, duinmodo iionesiain, toribus vestris , et aliquibus vos juvabo modis, el a
iransfreiandi babcret occasionera, velle se iransma- vexationibus et faligalionibus immunem faciam et
riuas adirepartes, ut ciiin illis ibi pace firroata, islos quietum. Dc suo igitur uihil spopondit, sed pencs
securlus debellalurus adiret. Susjiensuro laroen esse ulios cuni jtivnre protnisil.
-adhuc, iiec ceiiuiu super hoc dicehal eum babere Posl hxc rcx u.l colloqiiium suum cum comite
713 VAR10ISU.M EPISTOL.E AD IPSUMET ALIOS. 714
Flandrix accessil, ubi gesla sunt qux vos scitis. Ibi .\ Rolbomugi, ul in octnva occurrere possit comiti
e.iim rex mille libras Mallhxo comili Bolonix per Flnndrensi, ibique comiii Bolonix mille libras se
unniiro se duiurum spopoudit. Ibi niiiuius domini dntiirum per aimuin promiliet pro pace el concor-
jmpx caplus est, qui adhuc leneltir in vinculis et dia inter eos, nihilque alittd se facturum proplcr
carcere. Ibi magislruro Heriberlum Dominuseripuit eum conslanler asseruit et jiiravil. Iu his ergo
de manibnsquxrentiiira eum. Qui cerle pro negotio omnibiis rex fluctuat et incerlus est, et tle futuri
laui roodico lanlum nondebiieral subiisse periculum. lemporis casibus sperans, in hoc solum forlitiidiuis
Sttilliim esl eniin ibi essc autlacem, ubi effecturo sux posuil finnamentum, si forte dominti? papa
operis nec magnx gloria laudis, nec multi emolu- universx carnis viaro intraret, aut vobis, quod ab-
menti gratia comitaltir. Ciini auiem rex Rothoma- sit, hiimanitiisquid conlingerct.
gtun fuissct reversus, accito archiepiscopo el epi- Vos igitur, cluin temptishabetis, extendite mannni
scopo Lexovicnsi, de capiione portitoris Iitlerarura reiributionis, el illud scriplura esse sciaiis, quia
doniiiii pnpx, ct de indignatione,quamcontra cieri- relribnel Dominusabundanler facientibitssuperbiam.
cum GatifrediRidel conceperal, quia litteras veslras Eos ilaque qui contra Deumse eriguni, vestrx seve-
sttsceperat et nunfium non detinuerat, traclare riialis senlenlia puniat. Et capul colubri lotiuosiim
cceperunl illi duo, et regem aliqiinlenus stiper his B virga dircciionis ampulale, ut Satanas sub pedibns
increpare. Tunc eliam archiepiscopus menlem lilie- veslris conculcetur velociter : nisi enim in manu
r.irum, quas olim a doinino papa pro vobis susce- forli et bra.hio excelso Ecclesia Dci pacero non hn-
perat, regi coepitapcrlius explanare, el eum more bebit. Nec nisi rugilu patris leo isle poterit excitn-
suoleniter increparc, donec rex se lotum scire dixil, ri, qui lolus in inlidelitalis sux perlidia obdormivit.
quiilqtiidlitteris continebalur, el minas hujusmodi Eia igitur, arcum intendiie, sagiltas iinmiiliie, do-
inodictim formidare. ncc infirmeniur. Qttoniamimpiiim est ibi esse piiim,
Dum bxc geruntur, magister Regiiialdus, clericus ulii Dei pietas annullalur, et fitles periclilatur. Mulo
decani Tttronensis, ad regem nccessil, mullis occa- enim lideiis csi, qui fidei jura non servat, et qtiein
.ionibiis solliciie qiixrens, qualiler de factn isio eum contra fidem agere videmus, profecto infidclemap-
possct honeslius increpure, et stiam ad plenum cog- pellamus. Agiie ergo, et amplius noltte silere, quo-
noscere volunintem. Rex vero prosperitaiem domini niain tacilurnilas nulrit assensuro, et delictum sub-
pnpx et serenitatem status curix subsannans, eum diiorum sxpe per silentii lorporem relorqiietur in
de lalibns vix loqui permitiebat. Post hxc rex ad pastorero. Vocate ergo quos poleslis, et compellittv
Cadoinuroreversus est, el episcopus Lexoviensisad exire de medio Babylonis. Quoniam melius esl mori
ctiiii accedcns, ut licentiam egrediendi pienius ha- (' vobiscum in bello, qnam videremala gentis sux pa-
beret, a rege aiientius inlerrogaltis est, quanlum riler et sanctorum. Vocate, inqiiam, el stalim sen-
deberet, et quantis indigeret. Cumque episcopus liant judicem, qui audire conlempserint pasloris,
duceiKas raarcas, si remaneret, sibi necessarias vocalionem. Yuleat in multos dies sanctitas et sa-
inculcasset, rex se lanium argenti non habere nitas restra. Meaulem vesirum esse semper cre-
asseruit, setl larnen nocie eadem ei sexaginia mnr- dalis, et adomnia.qnx vobis placueriiit,.prxparatum..
cas remisit. Utiiiam ergo immimilam principis pe- Yalete ilerum, et semper.
cuniam non accepissel, qtiem amodo credet se illa EPISTOLA CCCLXXIX.
eroisse, quem viderat imligere : et eo tnnquam AMICI SUIADPAPAM.
inUrumento ad complendarosux iniquilatis mali-
l.am utelur. Rex enim ei forsitan magis credct, et ALEXANDRO papx, quidam amicus suus.
Impernlor, ctim principes suos ad curium, etc. Vidd
ut
ipse illi, timeo, in inlidelilaie erit fidelior.
In his etiain dicbus Alfredus, clericus episcopi in AlexandroIII. \
Herefordensis, atl regem venit, asserens episcopum EPISTOLA CCCLXXX.
suiiin, et domintim Rogerimn, secundum tenorem j AMICI CUJUSDAM ADTHOMA.M.
vestri mandatide lerra exituros, et ad vos in proximo Dominoet Patri suus se.
venluros, nisi rcgis auxilio et cousilio remanerent. Fervcntis et indubitaii pignus exslal amoris etiam
Rex ergo de doniino Rogerio plurimum conqiiestus, in cxsilium corpore et animo coroilari atuicum. Pro-
prohibilione usus est pro consilio, dicens eos non fecio itovimus plcrosquetlonii amicis mente coexsu-
possecogi ad exeundum, quos remediumappellntio- lnrc. Sed nec utillosaudivimus, nnimoetcorde Joini
nis juvare poterat ad reninneiidum.Adjecit etiumeos relicto, corpore dunlaxal amicorum compati exsilio.
possc exirej sed reveiii non posse. Et hxc quidem Commcndabiliorcmquidem compntiendimoduinve-
apud nos gesla sunl. De cxlero scialis, quia in rus amicus illevester sibi elegit dominus Wigornen-
octava benti Martini rex cntn comiteTheobnldoapml sis, qui exsilii vestri viam prosecutus, tenere vobis
Turonum loqui tlebet, ibique quingentas libras, quas compassus, ad sedem suam nec oe.uloscorporis re-
ei per aniiuin prorniserat, de prxsenti solvet, et flexil, nec ad polestnlis terrenx blnndimcnla vel
de (uturo raentietiir. Domiuica vero sequenti apud minas conlis constanliam inclinavit. Isle siquidem
Chinumcrit colloquiurnctim Pictavis, et aliis terris solus invenlus esi, qui simul corpore ct spiritu p»-
atljacenlibus.Posl haec in fesio sancii Andiex erit tris sui molesiias componaret, cl prxlali sui reve-
715 S. THOMASCANTUAR.ARCIIIEP. 716
rentiamdeliciis et diviliis a-ntcferrel. Quanio igitur j_ /, spitia habebant. Ubicnm c.irdinales sedissent, vocati
firraius ipsiusfidt-Iitatis apjiarel argiimenutm, taiito ut audirenl qux ab cis proponerenttir, assidenlibus
vobistiitiusessei et utilius, ipsum eumdem lauqtiaro liinciiideRolhomageiisi etEhoracensiarchiepiscopis,
contra mundi pericula in loco graviori opponere (ir- Wigornensi, Saresberiensi, Bajocensi, Londoniensi,
mamenttim, ubi tempore congriicute, et principe Cicestrcmsi ct Engolisinensi episcopis, abbalibits
quandoque miligato oppoiitinitatem concedeuie, qiiampluribus, clcricorum et laicorum ampln mul-
vestri haberei mcmoriam ct meiiiionein. Mibi itnque liludine, surrexil Loiidoiiiensis, et etun turbatx
vitieretur consiiliius, et vobis expedicuiius, quod nienlis esse, insipida et parum vcnusta oraiio
prxdiclus nmicus vester ad vocutionem sui prin- argumenlo fuil. Et sic exorsus est : Yos aitdislis,
cipis rcpnttiarel, el illum charitutis vigorem, quo quod peiiatx stinl lillerx dontini papa: ad nos, et
vos ainplectitiir, ibidcro excrceret. Ibi enitn iJ ex- cns prx mnnibus habemiis, iu quibus sisiiificavit
crceudi inuterinm copiosnin inveuiret. Ilic vero quo nobisdomiuus pnpn, quod qunndo evocuti a vobis
atl prxsens mihi occurrit in meiitem, non xque vo- csseinus, vobis occtirrerenuis, causnsque, qux inlcr
bis poteril subvenire, nec voluulaiem, qtiam erga dominum regem et doniinum Caiiliiariensero ver-
vos gerit, ostcndere. Bene valeal doniinus mcus. luiitur, el inter nos episcopos Anglix cl eumtlem
] Cantuarienscm, vohis cum pleniludiue poteslatis
B
EPISTOLACCCLXXXI.
esse commissas. Inde est, qtiod auditoveslro atlvenlii
CUJUSDAM FAM1L1ARIS ADEUMDEM. in partes hns, occurrimus vobis, paralissiroi tt
Domino suo, sttus, ad oiniiia salutein, qtium sibi. promptissinii veslrx sententix slare, et inlendcre
Proxima quiiita feria posl octaram Sancii Mar- actioncm vcl respondere. Idem elinm domiiius rex
lini veiierunt cardinales ad Bcccense monaslerium, offcrt, quod qiiamciinque sentenliain inter eum et
seqiieiitidieLexovium, tertia die ad SaiictiiniPetrum dominum Cantunrieiisem ditiaverilis, eam ratam
super Divam, quarla id csl Doroinica, qux prxcedit habebit. Cura iiaque nec per doininum regem, nec
AJvenlinn Domini, venerunl Argenleon. Eudem die per vos, nec per nos etiara siat, qtiominus prxce-
occtirril eis rex per duns leucus, hilarcm eis vultuin piiimdomini papxadimplealur, imptiletursecunduni
exhibcns, et uirumqtie cardinalem coroitaius est quod imputari debel. Sed quoniam, ut prxcipiianler
usque ad liospitiitm stium. Scquenti die, id esl, omiiia ugit, archiepiscopus percutil. subilo el eliani
sectindadic, posl missam satis mane vocaiivenerunt antequam iiiinctur, suspcndit, excommunicat antc-
ad regem, cl intrnverunt in caineram nJ consilitiro qnam comnioneat, ideo per appellnlionem prxveni-
cum archiepiscopis, episcopis , et abbniibus qtti mus siihilum el precipilcm ejus seiitenliam. Appel-
admissi suul. Cum nulem quasi sttb spnlio tltiarum Inlioncm prius fecimus, cl eam inuovnmus modo,
hornrum niornni fecissonl inlus, egrcssi suiit cmtli- cl Imc appellatione se includit toia Anglia. Deindc
nnlcs, et rex cum eis usque ud ostium capellx cxlc- explicuit causam vestram et doniini regis. Quod
rius, ct ibi iu eiinJodixil doinimisrex hoc rerbiim, rex sibi exigil a vobis quadraginta qualuor millia
publicc, et eiiiini ipsis autlientibus cardinnlibiis : marcarum argenli, rationem rediluum, qui vobis
Otinam nunquamamplius videatoculus meus alicittcm crnnt comroissi, quando fuislis cnncellnrius, et
cardinttlem! Cuni lanta aiiiem feslinationc dimiltc- quud vos respondealis non fuisse vos implicitum ra-
b;K cos, quoJ ctim hospilium corum satis viciniiroi tiociniis, quando promotus fuissetis ad honorem
cssel, non fucruntexspeclatiul vcnirent equi eorumi archiepiscopalus, et si fuissetis implicitus, hoc ipso
uroprii, scd tradili sunteis ad exeundura cqui, quii tamen, quod promotus fuislis, absolulus fuislis. Et
anle capellam casu proximi inventi sunt. Et exie- ibi derisit vos Londonicnsis dicens vos credere :
rtint cardinaiesctim qualuor comitantibus ad plus. quod sicut in bapiismo remiliuniur peccnla, ita et
Remanserunl aulem archicpiscopi, episcopi, et ab- in promolione relaxanlur dcbila. Retulil etiam pro-
baies cum rege, et inlravertint cameram ad consi- pter qtix pericula ipse, et alii episctipi Anglix
liuni, ubi ciiin iiiornm fecissent usque ad bornm p appellaverunl, seilicet propter tleprcssioiicinsuain,
fere vcspcrlinaro, vcncrnntad cardinales, el omiiLum i ctecclesiarum suarum,elpropler discessioneiucliaro
eorum facies videbaturessc lurbata.Cum aliquaniumi a Romana Ecclesia. Recederet eiiim rex forte a
morx fecissenl apud cardinales, reversi sunt adI Romuiia Ecclesia, si parerenl interdicto vestro.
hospiiia. Craslina tlie cutn apud regero inoram fecis- Retulil eliam quomodo diffaroeiis euro propler de-
senl usque a. bornm sextara, veneruiK ad cnrdina- creta sua. fit ibi publice protesiatus est, regem
lcs, el posten nd regem reversi sunt, et postea ad1 relaxare hoc interdictumde appellalione, et raiione
cardinales, responsa hinc inde secrela porlnntes. pauperuni clericorum hoc insiiluisse, nnnc autem
Sequcnli dic, id est, in vigilia sancli Andrex, rcxt cuip ingrati essent, hoc irritare. Et item si civilis
stuiimo diluculo surrexil, et exivit ludere in canibus,, csset causa, coram civili judice coiitemlercnt; si
et avibus cceli, sicut credilum et xslimalttm cst, dc: aulem ecclesiaslica, allegarent foritm suiini, et
indusiria sui faciens absenliam. Ea ipsa die satis5 corain suo judice conienderent. Tandem dixit vos
mane convenerunt ad capellam regis, el statim adI indebitam servitutem ab eo exigere, quod scilicel
cameram : ibi absente rege babita deliberalione: debel deferre breres restros per Angliam, et huic
exierunl ad ecclcsiam, juxia quam cardinalt-s ho- oflicionon suflicer. ei qiiadvaginla cursores. Aliud
"17 VARIORUMEPISTOL^; ET IPSUM ET ALIOS. 718
ciiam gravamen, quo affligiiis eum, proposuit, qiiod A t illi multa proposuissenl de charit.itc domhii papxet
exemislis a polestale ipsius fere quadraginla cccle- sollicitudine nostri, qtiani allenlius gcrit de lubori-
sias. Dabnnt enim censum aliquando moiiasierio bus ipsorum et itineris periculis, de magiiitudine
Sauclx Trinitalis vel Sancli Auguslini, et stalim principiset necessitate Ecclesix, de mnlitia tempo-
emnncipabalis eas a poleslate ipsius. Ilabcbmis ris, de amore et beneficiis, quibus dominus rex prx-
eiiam decanum veslrum in Londonicnsi urhe, qui venerat Cantuariensem, et de honore qtiem ei sem-
insidialus esl ei, et coram quo oportet causas prx- per exhibuii, adjecerunt eliam querelas et ii.urins,
dictartim ecclesiarumdecidi. El his scgravaminibtis quibus rex se Ixsum esse a Canluariensi conqueri-
plus afHictum, quani aliquem alium episcopum di- lur, imponcns ei et inler cxtera, quod ei excitave-
cebal. Episcopus etiam Saresberiensis in hacappel- rat guerram regis Francorum, quxrentcs consilium
laiione se posuit, et episcopum Winionienscm. quomodo tantam indignationem placare posseni;
Saresberiensis tamen dicebat se audivisse, quotl vos quia sine multa humilitate, el moderatione, et exhi-
excommunicaverilis eum, sed se, slatim cum au- bitione honoris noverant tantis periculis remediuiu
tiivii, appellasse, et Innc eiiam appellare. Clericus adhiberi non posse. Cantuariensis vero in omni
etiam archidiaconus Cantuariensis ibi appellavit, humilitale el mansueludine spirilus, post graliarum
et monachus Cantuariensis Ece.Iesix contra vos. actionem domiuo pajix et illis debiiatn, respondit
Facla ilnqtie nppellulionc peticrunt appellatorios a ad singula,ralionihus veris el probabilibus querelas
cardinalihus, et dati sunt eis appellatorii, sicut regisevacuans, el injtirias Ecclesix etdamna into-
credilur. Discesserunt autem cardinales a rege lertia lerabilia patenler exponens. El quia hurailiiaicm
feria post Ad le levavi. Sed in discessu cum mulia et delalionem bonoris ab eo exigebant, respondit se
huroililale petiit rex cardinales, quod pro eo inler- oniiiem humilitatem exhibilurum cl honoris el reve-
cederent apud dominum papam, ut liheraret etim a renlix quanlumcunque plus possel : Satvo honore
volis omniuo, el iiiconliiieiili corani cardinalibus et Dei, el liberlate Ecclesim, et honestale pertonw tum,
aliis iacrymalus esl, et doininus Willelmus cardi- et possessionibusEcclesiw; et si cis aliquid videretur
nalis visus esl lacrymari. Dominus Ollo vix a ca- adjiciendum, aut demendum aul inimulandiiro, ro-
chiniio se poluit absiinere. Siimma aulem negolii gavitutei consilium darent, habens ncquiescendi
hxc esi, quotl dominus Willcltnus Papiensis mittit propositum, salva conditione professionis et ordinis.
quemdam clericum suum, qui cognalus creditur Illisautem dicentibusse nonvenisseutei, sedut eum
rangislri Lonibnrdi. cum festinuiioiie ad dominum consulerent, el reconciliationis lenlarenl viam,
papam, et rex initiit duos nuniios, scilicet quem- Q ( item quxsitum est ab archicpiscopo, an in prxsen-
dam Londonicnsis cpiscopi, qui vocatur magister lia legalorum vellet promitlere observantiam con-
Ilenriciis Pinchin, et ctim eo Reinaldum filium Sa- suetudinum, quibus decessortim suorum teropore
resberiensis episcopi. Prxlerea Snbbato anle se- regcs usi sunl, et sic sopitis oninibus qucrelis redire
cmidain diem DominicumAdvenlus a cardinalibus, in graliam regis, et recipere sedein suam, et atl-
qui ernnl apud Ebroicas, egressi stinl magister ministralionem, ct pacem sibi et suis. Ad bxc
Jocelinus Cicestrensis, ei canlor Saresberiensis, urchiepiscopus respondit: Nulium decessorum suo-
venturi ad vos, ut denuiitienl factnm esse contra vos rum ab aliquo regum ad hanc professionem fuisst
ajipellaiionem a personis Anglix. Fcrunt eiiaro lit- arctatum , neque se, Deo auctore, promissurum un-
leras : cardinales in forma isla snltilnnt vos, et quam ut observetconsuetudines,quw legi Dei paten-
vocuni apostolicx sedi legatum, el in line litternrum ler adversanlur, sedis aposlolicw convellunt privile-
siianim vobisdoinini papx aucioriiaic prxcipiunt, gium, Ecclesim perimunt libertatem, quas dominus
uI niillum inlerdiclum in rcgnum Anglix vel perso- papa Senonis in illorum et multorum prxsentia c.on-
nas de cxlero ponalis. Dominus Otlo mandat do- demnavit, et ipse poslea domini papx secutus au-
mino papx secrelo, quod depositionis vcsirx ncc cioritatem, quasdamearum cum observaloribussuis
auclor erit nec conseniiens, qiiamvis rex nihil D I subjecit analhemaii, sicut in nuillis couciliis Eccle-
aliud pelere videulur, nisi cupul vestruni in disco. sia catholica fecisse dignoscitur. Iiem inlerrogatus
Yalete. est, an, si non confirmationem, saltem dissimula-
EPISTOLACCCLXXXII. tiouem et tolerantiam vellcl repromiltere aut nou
facta altrinsecus aliqua mentione consueiudinum,
AMICl ADAMICUM. sederosuara recipere et pncem. Respondit archie-
Amiciis amico : verba domini Cnnliiarieiisis cum piscopus, quod nostrx gentis proverbium est: Quorf
legatis inter Gisorliiim el Triam. laciturnus spiritum prwlendit confilenlis, et cum
Quia te super siatu Eeclesixetirapetraix legalionis rex sibi videatur in possessione consuetudinum esse,
evenlu sollicituro esse non ambigo, ad luam et alio- eiad easobservandas injuste el violenter cogal Ec-
rinn Deum timenlium consolationem hxc libi suc- clesiam, si sic taciturnilate iropelrala cessaretcon-
cincta brevitate censui prescribenda. Noveris itaque cursio, aucioriiatemaximclegatorum intervenienlc,,,
doroinumCanluariensem, et nonnullos dc coexsuli- siatim sibi el aliis videretur obtinuisse incausa isia.
bus suis, in octava beati Marliui inler Gisortium ct Adjecil cliam, se malle perpetuo exsulare, ct pro-
Triam accessissead colloquiumlegalorum, Cum vero scribi, et, si Deusila dispostiii, pro jusliliae dcfcn*
719 S. THOMASCANTUAR. ARCIIIEP. 720
sione mori, qunm in snlutis snx dispenJimn, ct iA non dixcnint aliquid iinmutandum. Sic dala bene-
prxjiidiciiiin ccclesiaslicx libcrtnlis hanc ineal pa- dictioiie ad inviccm ab iuviccni discessertinl, et sm-
ceni. Deus cnim est qtii in lali causa tncere prohi- tttm esl, et auclore Dco slubitur in fmibiisistis do-
1el snccrJotes, qtii dissimulnnlibus gehennam prx- nec Ecclesiu convulescut, cl persccutores ejus aut
paravit, ubinulla eril dissimulatio pcenx. Leclus est conveilanliir, aul percaul. Illn rognvil pro te, el
et libellus aboininaiioniiin illaruui, cl quxsilum a rngare non cessal, ul non deliciat fides tua, el tu,
cardinnlibus, an n Christianis tnlia licent observnri, qunndocunquc opporlunitas fueril, conversns aJ
ne dum a pastoribus dissiroulari. Progressi sunl nd illns, confirtna fralres luos. Il.cc illis oslcndes, ad
aliani qiixslionein sciscilantes an vellet eoruin jmli- qucs inissus es, lapsos crigc, slaittesrobora, ut firnii
cio slare super his, qux inier ipsuni el regero ver- sinl. Plures enini siinl pnlroiti et defensorcs Eccle-
luntur. Ille autein dc causx se sincerilale confidere six, qtium impiignulores. Enm non deserel in tribu-
respondit, et cum ipse el sui, qui a tetnpore mulio Intione, qui pro liberalioneejus posuit niiimamsiiaro.
deslilnti suni, plene fuerinl atl oninia restiiuti, ha- Causaro sancti non descrenl, pro qna verili non
bila ratione caiisaruni, reruin, tt lemporis, juri li- sunl snnguincm suum dnre. Hanc oroiiium coele-
henter piirituruin, el se nee posse, nec velle decli- stium virtutum luelur cxercitus : el mnjeslns, quaj
nare, quiri, ubi, ct quando, et quomodo debebit, 1Q Satannm conlcrit sub pedibus suis, de inembris
subeat judiciiim ejus, vel illoruni, cnjns, vel quo- ejus, minisiris nequilix, ui spes fidclimii est, el
rum judicio tlominus papa eum stare deberet decre- promissio Palrum, cilo, facile, et feliciler triutu-
verrt: interiin se et suos acTIiligandum urgeri non pliabii.
posse, nec paupertalcm suaiii ad hoc suflicere, cui
eliam viclualia desunt, nisi Cbristianissimi regis EPISTOLA CCCLXXXIII.
Francorum virat cxpensis. Noltiit enim prima facie CUJUSDAM AMICIADT1I0MAM.
declinare judicium, ctsi aliqtiem coruni jure opti-
nio possel hahere suspcclum, ne causam regis justi- TIIOMJE Caiiluariensi archiepiscopo, qtiidam ami-
licare videroiiir, nec se liti immergere, anlequarn ctis.
sidomnia sil rcstiiutiis, nl possil causam sufficientei' In die AssiimpliotiisbealxMarineapud Argenleiim
instrucre, ul quemlrbet divitero adversarium non perlatx sunt lillerx domini papx ex parle ntintio-
lormidct, innilcns gratix Dei. Procedcnles liinc ruin, ct perleclis illis satis turbnius est rex. Cra-
qiixrieiunl, an sub eis judicihus vcllet responderc slinn die misit obviam minliis Jonnnem decnnum
cpiscopis, qui conlia einn :ip|>cllaverant, quia prx- Saresberiensem, el Regiiialdum archidiacoiuim. In
senles erant. Archiepiscopus veroineroor litierartini, ri vigilia benti Banholomei veiiernni nuittii ad Dan-
cjuibus ei prxsentnla est illa qualiscunque, vel nulla front. Advenlum quorum cum andisset Gaufredus
polius appellalio, conccpia, ul ibi perhibeiur, sub Ridel, el Nigellus de Sacca-Villn, cxiernnt de Dan-
nomine omnium comprovincialium episcoporom, et front cum subiln fesiinnlione. Quareexicrint, volis
abbaiuro, cl personarum rcgni in provincia Canlix satis notum est. Ipsadie cum jam sero factumessei,
degeiilium, ctcertus quod isti nonconvencrant Rolho- renit rex de nemore, et diverlit acl hospiiiuin nuii-
niaguin, et qiiamplurimi corum lmjus fuerant appcl- tiorum, priusquam ad suum, el eos ciimmullo honore
laiionis ignari, el roultis, qui novcrant, displicebat, et rcvcrcntia, et humilitale suscepit el saiulavit.
nipole juslitix|, qunuium in ejus auctoribus erul, Eidmii stans adhtic cum eis lotjucrelur, ecce ad
clusio potius, quuin ajipcllntio, rcspondil siroililcr ostium ejtisdem hospilii vcnil tlominus Heuricus
npcr hoc nuliuin domini papx se rcccpisse mandn- filius regis, et multi pueri cum eo, unusquisque cum
tuin, et c.uroillud rcceperit, consullo responsurum coriiu venatorio buccinantes, sicut solel, de captione
el factunun quod rntio clictaverit. Cxterum pauper- cervi, qtiem lottim eis donavit. Quod fecertint ut
talem suani et snorum ad itineris sumplus et liies auiiret hospes. En ad populum phaleras. Crnstina
i;on esse idoucam, et cleinenliam Chrislianissiroi auteni die circa horam priinam venii rex ad hospi-
regis huc fine molestias pali non posse, ul liberali- D lium nimlioiiim, el iniravertinl cum eo cnmernro
las ejus, qtix exsulantes episcopos decrevit huma- Sagiensis et Redonensis episcopi. Post aliquam mo-
iiissiine consolari, eumci cocxsulcs suos sxpe cttliu ratn aclmissistint Jounnes dccnniis Saresbcriensis,
cxhibere cogilur in domibus alienis. Nam ubi esl et Reginaldus archidiuconiis. Et pnulo pnsl nrchi-
topia viciiiulium, fncilius est procurare expensas. dinconus Lmidnvensis. Et slnutes usquc ad hornro
Die aulem scqtieuti Clirisliauissimus rex legalos ad- nonam colloqucbantur aliqunndo in pace, nliquando
mittcns ad colloquiiim, sub religionejurameuli pur- aulem in rixn et tumiillii. Inlentio doiiiini regis fuit,
gavit innocenliaro domini CaHluarieusis, perhibens quod clerici excomniunicati non jurarent. Aliquan-
ci lesiimonium, quod ei consilium semper dedcral, tultim anle occasuin solis exiit rex mulluin iralus,
ul pax scrvarelur salvo honore ulriusqiie regis, et el qiierens graviler de domino papa, quod minquam
populi uirinque debila quiele gaiiderait. Rogavit in nlicjuoaudierit eum. El cum qiiatlam coiilumaci:!
nrchiepiscopus legatos, ul aliqiiodEcclesixconsiliuni dixit rex : Pcr oculosDci ego faciam aliud. Et Gra-
dareiil, elsi alicubi.excederet, reciiorem osienderent lianus graliosc rcspondil: Domine, noli minari. Nos
vinm. llli autem zclum qtteni habet in Doniino up- cnim nullas minas litncmus; quia de tnlicuriaiumui,
probanles, ei compassi sunl, scd de projiosito cjus quw consaeint impercirc inipcruloribus et recjiba».
721 VARIORUMEPISTOL/E AD JPSUMET ALIOS. 7-2-2
Tunc convocalisunt omnes bnrnnes el-monnchialbi, A aiidientibus illis dixil: Facilequod vulits, ego itxqin
qui prxsentes cant, cl omnes fere de cupellu : ct vos, ncque excommunicalionesveslras apprelior, vel
domimis rex rognvit, ut lempore opporiuno testifi- dubito untim ovntn. El post islud verbiini cqimin
cnrenttir proeo, qunnla et qttuliuobiuleral, restilu- siiiiin ascendil ut recederet. Sed secuti sunt euin
lioiiein scilicct nrchiepiscopatiis el pacis. ln line archiepiscopi et cpiscopi, quolqtiot eranl, el dixe-
risusesl aliqtianliilum pacificatus ab eis discedere, rimi ei quod male locutus ernt. Posten vero descen-
et certx responsionis diem assignarit octavnm. Ad dil, et ctimeis verbum babuit. Cujns consiliisumnia
qunm diem convocali episcopi venerunl Rothomn- fuil, quod ipsi onmes scriberent domiiio papx, et
gensis el Burdegalensis, cusu Cenomanensis, et quod audienlibus illis obltileral vobis pacem.ei pa-
cmmes cpiscopi de Norinannia. Wigornensis die, ralus ernl facere oniiie prxceplum domiiii papx, et
qua lirec agebaiilur el qux dicenda sunl, non vene- quod pcr nuniios sleiit, qtiomiiius fierti. Deinde
rai, sed crnstina die venlurus sperabntur, et venil. cum in faciendis lilleris non niliil leinporis per>li-
Pictaviensis synodo, quamtenebal.occasionem prx- dissenl, cum uiuliolics quasi iralissimus ab cis di-
lendebal nou veniendi.sedpostsynodum se conlinuo sccssisset, accessertint atl einn el ejiiscopidicentcs,
veiiturum mandavii. Pridie Kalendas Septembris quod isli nitnlii hnberent, et osienilissenl jnm nian-
Itnioci oblulerunl nuiilii domino regi liileras doinini * dalum domiui papx, quod onines facerenl qtiidijuid
papx, precaiorias de restilutione vestra, et de pace. ipsi iiunC.iiprxceperint. Respondit rex : Scio, scio,
Doiniuus vero rex projiosita narratione omnitini rc- interdicenl lerram tneam. Sed nunquid ego, qui pos-
rum, qttas adversus vos solet proponere, dixit: Si sum capere singulis diebus caslrum fortissimum, non
quid dehomineisto feceropro precibusdomini papw, potero capere unum clericttm, si interdixerit lerram
mullas mihi debet habere grales. Crastina tlie cutn tneam ? Verum cum aliqua ad voliintalem suam se
nunliis conveiieruniomnes episcopi atl locum queni- facluros promisissenl, cessavit oinnino lempestas,
dam, qui vocuiur Le Bur. Et sialim ex quo vene- ct ipse rediit ad cor, et tlixit: Nisi hac nocte pacem
ruiii iiuiilii, intravil domiuus rex parcum, el oiniics feceriih, nunquam de cwteroad hunc punctumvenie-
episcopi cuin eo, et illi taulummodo, qui vocati tis. Posten cum nliquanium in verbo isio lnboras-
eiaul cx noroiiie. El stnliin habuit doroimis rex scnl, convocnlis omnibus dixit: Oportet me facere
tonsiliiim cttm ntinliis solis, jietens ah eis quod multtimpro prece domini papw, qui dominuset pater
clericos suos absolverent siue jiirnroenlo. Quodcum tneus esl, el ideoreddoei archiepiscopatumsuum, et pa-
nuntii se facluros inslaiiler negarenl, dominiis rcx cem meam, el omnibus qui pro eo extralerramsunt.
ad equum suumcueurril, el ascendil, et audieniibus Q < Tunciiunliiei oninesalii grniins egere. Et lunc rex
omnibus juravit, quod nunquam in vita sua audiret adjuuxil: Si quid modominus feci, ertisconsilionoslro
neque domiiiumpapam, neque aliuro de pace et supplebo.Craslina die, id esi, Kalendis Sepieinbris
restitutione vesira. Quo auJito, archiepiscopi et convenerunt ad eumdeinlocumcirca borara meridia-
episcopi, quolqiiot erant, ad iiunlios venerunt, et nam,'el cum de absolulione excoromunicatoruin
sujiplicaveriiiileis, quod pro amorc Dei hoc face- diutius esset tractaluni, ut scilicelnon jurareitt, eo
rent. Ipsi vcro cum sumina tlifiicullate conccsse- decursum est, quod Gaufredus Riclel,et Nigellusde
riint. Quo fatio, descendit dominus rex, el ileruro Succn-Villn,el Thoinas lilius Bernardi.exlenla inanii
ciiin eis habuit consilium. Et cilo posl convocntis ad evangelincornro posita dixerunlin verbo veritnlis
ommbiis quoiquot in pnrco erant, inccepit doininus> se facluros maitdutum nuntiorum. Tunc petilum est
rex nurraiioiiem suuiu, et dixit quod rolabal eos< a nuntiis, quod ecclesix vcslrx omnes res, quoiquot
scire, quod vos per eum tle Anglia non exiistis, et doniinus rex inieriro donavit, penes eos residerenl,
quotl vos mulloties revocaverat, ul reuiretis sntisfa- qnibus a rege tlonutx stint. Sed, sicut audivimus, eo
cere sujier his qux adversus vos habuit, el nohii- decursum esl, ul libcre ad vestram redeant donaiio-
siis. Sed niotloila se hubel res, quod ipse prece el nem. Posiea hoc aclum est, ulformam paeis, qiiam-
prxceplo doinini papx archiepiscopalum vobis in- D ] coucesseral rex, episcopi scriberent, et niulta inten-
legre rcddit et pacem, vobis et omnibus qui de lione agebat hoc dominusrex, quod aller nunliorum
lerra sua pro vobisexierutu. Istam pacis concessio- in Angliam transfretaret ad absolvcndumexcommti-
nero fecit dominusrex circa horam nonam, et posll nicatos. Et curo discessissent, jain tertia hora noclis
hxc valde Ixtus remunsit, el quasdam alins cattsus> fcre elapsa, rex dixil, quod in forina pacis scribe-
in prxsentia sua traciari fecii. Quibus pertraclatis> retur : Salva diynitate regni sui. Sed Gratianus, ut
iierum venit ad nunlios, pelcns ab eis quod ipsii atidivimus, iuslanler negavit se ulla hoc conccssuriim
irent in Angliam, causa absolvendiexcommunicatos,, rationc. Et in islo vcrbo stant adhuc, rediluri tlie-
qui ibi sunt. Quod ciiro instanter negarenl se fac- nalivitalis beatx Marix Virginis npud Cadoinuii),ut
luros, iralus est rex, ct petiit ilerum quod alterr hoc ipsuro plenius confirmenl. Lexoviensis operaut
illorumsaltera iret, ullcr remaneret, vel quod iiniim1 dedit ul regi blandirelur, Rolhoniagensis ul Deo et
elericorum suorum millcrent, et ipse illi clerico) domino papx. Valete.
i-cditusdaret anlequaro rcdiret. Qnod curo iterunii
Gtaiinniis, (jui ut speraiuus, filiusest grutix, dene-
garel, doiniuus rex ab eis iratissimus recessil, ett
723 S. THOMASCANTUAR.ARCHIEP. 7_i
EPISTOLA CCCLXXXIV. j\. SIIO.Et ipsi versn vice promiserunt doinino archi-
CUJUSDAM AHICI. Al>EU.MDEM. cpiscopo in veritale.quod si 11011
fuerit pax subseeuia
THOM.E Canliiurieiisis archiepiscopo, qitiJain ami- inlcr regem ct ipsnm ante recessum eorum, qui non
cus. prolrahelur ultra festum beati Mnrlini, ab eodem
Hxc est fornia, iu qua conveni regem : lenlavi festo reponenl eos in camdem senlcnliam, in qua
qiioinodopossem archiepiscopo persuadere, qiiatentis fiierunf.ncc dimiltent propteraliquam appcllalionera
super verbis illis, qux pacem inier vos ruperanl, factam vel faciendani ab illis, vel ab aliquo alij
su|>poneret se cousilio tloinini Rolhomageiisis, el pro ipsis, nisi infra riginti dies a prxdicto fesio,
Ceiiomancnsis, et Sagiensis, et meo, cxterorumque si lanien lantolempore inoram feceiint,doinino Cnn.
episcoporum qui colloquio interfueraiit, aut si ei lunriensi saiisfeccrinl de his, pro quibiis ab eo
aliquis illorum suspecliis csset, illnm nmovcrcl, cxcommuniculi siinl. Et si nnle rnerooruliimfcstuni
et quemcunque aliiim c|>iscopum vellel, loco illitis rece.sserint, siroiliter rcponent eos in cnnidem sen
reci|>eretis, dummodo de regno veslro esscl, el juxla lenliam a die recessus sui, nisi, sicut prxdiciurr.
consiliiim illorum verba illa omnino lolleretis aut est, saiisfecerinl eidem Caiuiiariensi. Yereiiiur eniru
iiuiiareiis in ceiinm forroam, quod oiiinero oiiiuiuo ipsiim, qui pro Ecclesix libcrlale per lanli lempo-
iliibiiaiionem excludereiis. Archiepiscopus vero mihi B I ris spaliiim exsilium jnm stisiinuii, ad inlolerabilem
respomlit, quod neque domini Rolhorougensisconsi- injnriam prorocare. Qui juxla sentenliani domini
litiiu, neque menm, neque alicujus inorlaliuro aJeo papx in paticis rexalus, in imiltis profecit, sicut
illi cxslilit frucluosiim aul hoiiorabile,sicutvestru»i, tTcditiir nb his, qui ejiisJem Cantuarieiisis inlima
neque ex alictijus mortalis consiiio taiitum honoris novcrtiiil.
(iicral asseculus. Et propterea, si vobis placeret, EPISTOLA CCCLXXXVI.
quod eum in cousiliiim veslruin recipcrelis, ille se ADAMICUM.
AMICI
consilio veslro siibroilteret, ita ul vos priinum honori
regni vestri et veslro prospiceretis, et consequenler Aniicusnmico. De nominibtis excommunicatorttn..
ipsi.ne adversus dominum papam.cui aslriclus est, Gilhcrtus Londoniensis cpiscopus, et Jocelini,.
offeiideret, nec Ecclesiam, cui prodesse debet, lx- Saresberiensis episcopus. Gaufrediis Ridel, Canlu-
derei. Congruum auteni essel, ut consilium illud, aricnsis archidiaconus, Ricardus cle lvelcesiria.
priusquam convenireiis, itadeicrminaretur et certi- Pictaviensis archidiaconus, Nigellus de Sacca-Yilla,
ficareiur, quod nihil supcresset quxsiionis, qunndo Ricardus de Hastinges, nepos Ricardi de llastingei,
vos simul convenirelis, ne forte tunc niinus honeste Leiardus nepos Theobaldi archiepiscopi, Roberiu;;
ab invicem disccderelis, sicut nttper fecistis. Ipsc C de Broc, Robertus frater Willelmi de Einesforde,
vero rex benignius hoc verbuni reccpit, quain exisii- Rnbertus vicarius Gaufrcdi archidiaconi Cantnnrien-
inabam, et adjecil: quod ipse in primis in consilio, sis, ille qui lenel Ectiesiam tle Chere, ille qui leuei
quod daret, houorem Dei obscrvarel, et tleinde suum Ecclesiam de Hele, Ricardus de Luci, Hugo de S.
et regni sui, et vobis ila prospiceret, quod qtiantuin Claro, Thomas filius Bernanli, Randulphus de Broc,
ralionabiliier possel, personaro veslram non lxde- Willelmus deEssedesforde, Roberlus pintenia Tbeo-
ret. Sed cerlificntionein verborum dixit inler vos baldi archiepiscopi, Alanus de Reclingis, Willel-
iieri non posse, dum ipse el vos in tam rcmotis locis mus de Recco, ille qui tenet terram de Miindehani,
essetis. Oporlet autem vos ad locum vicintiin sibi de manerio de Pagaham, quam rex absttilil Ecclesia:
venire, unde inlcr vos nunlii, qui hxc ti-aciarent, Cunlitariensi propler Joamicm Mareschallum, si est
de propius el facilius discurrcre posscnt. Placuissel alius, qui leneat eam quam rex. Ille qui tenct
aulein el, ut ijise Tttronum, et vos apud majiis 1110- lerram de Lese, de manerio de Oltefordis, qiiam
nastcrium esselis. Aut si hoc non vullis, ipse Turo- temiil Joannes frater Willehni de Eynesdord, si est
ntim.et vos apud Choise, ubi scilicet domiiius alius qui tenel eam prxler regera, Joanncs Ciiinin,
papa ctitn regibus 'colloquiiim habuil, paulo ultra i) Guido Ruffus, qui lenetur, sicut cxleri supradicii,
Blesium. Dies quoque prxfixa est in cathedra beaii quidquid percepil de rediiibus ihesaurarii Lexovi-
Pclri, ita lamen ut octo diebus ei prius in Nor- ensis, ipsi Cantuariensi resliluere. Ipsi siinl qui lencnl
inannia significem, utrum diem observare velilis. jiossessiones ecclesiaslicas et laicas Ecclesix Can-
EPISTOLA CCCLXXXV. tuariensis, el domini Cantuariensis, quas vnlt el
petit cum omni inlegritate sibi et suis resliiui. A
AMlCIADAMICUM. Londoniensi vero, quidquid percepit de rctlitibus
Amlciis amico. Deabsoliitioneepiscoporuni clericornm suorum, petit sibi restitui. Si qui vero
Dominus Cantunriensis concessil in praesenlin i siinl alii, qui receperiiit possessionesecclcsiasikas
noslrn, et tloiiiini Trecensis, et qiiorumdam aliormn,, sive laicas de manu regis, vel de ipsiusconcessione,
iiiinliis domini papx, domino Grntinno el mngistroi perlinentes ad Ecclesiam Cantuaricnsem, excom-
Viviano, pro bono paeis, ut hac vicc absolverenlt municali sunt, donec illas. casdem possessiones Ec-
excoinmunicalos suos ad tenipus, ncccpto ab eis; clcsix Cantuariensi et domino Canliiariensi archi-
jiiiainenlo.quod slubtinl mnndaio ipsius CaiKuarieii- - episcoporestituanl.ct omnia inde perccpla. Prxlerea
*is, si hoc aliquo modo cfliccrepotcrunt, sin autcro,, cxcoiuniunicalus est ab coJcm archicpiscopc Wi-
725 VARIORUMEPISTOL.E AD IPSUM ET ALIOS. 726
inarus, qui fuit clericus comitis Hugonis, Adaro de: jA ullnlenus ahsolvalur. Confoiiamini crgo ct con-
Cheringis, Willelnius Giffard. stanter agnlis, el tnnqunm supra firmnm pelram
EPISTOLA CCCLXXXVH. funtlntus ad quoriimlibct ventorum exstifllaliones
LUDOVICI ADHUMBALDUM ET HYACINTIIUM CAKDINALES. noliie moveri, aut aliquo modo terreri vel turbnri,
nec ul moris vestri est, quoslibel per vos Iranseun-
LUDOVICUS rex Francix, HUBALDO Ostiensi episcopo
les secrelorum resirorum interpreles constituaiis,
et JACINTHO cnrdiiialibus.
ut magis dejuslilia, quam tle mulliltidine confiderc
Dileclioni veslrx uberes gratias referimns pro
viJeaniini ; quia ubi muUilutlo, et prxcipue in luli-
arcbiepiscopo Canluariensi, ctijtis negotium tam pie
ac perseveranler, amore Dei et noslro fovisiis. Quod bus, creberrimx solenl confusiones emcrgere, et iin-
si fiiiem debitura niinisicrii acpalrocinii veslri obse- pedimenla plurima. proven.re. Secretum sil apud
vos scribo de Londoniensi, cum nihil de illo
qtiio conseculum non fuerit, non minus lamen lnu- vobisquod
dis, non minus gratix solliciius diligentix vestrx scriptum sit. Propter malignanies dico : ne
dicar secreta revelnre. Cum rero Deus ros in sialum
favorpromeruit.In regno nostro propalalusestsermo
scaudalum geuerans, suborlum est murmur, quod de pristinum reduxerit, quod in proximo spero adfu-
facile sedari non polest. Recolifur ubique cum ad- "] turum, estote memor magislri Waltheri et mei, si
ne pro iiiultitudine ad vos respicienlitim a
miratione, quod dominus papa contra dominum Can- placet,
tuariensem litleras palentes rcgi Anglix, inanisglo- veslra memoria elabamur, quia tunc forte prxsen-
rix cupido, nuper indulsit, in quibus os et manus les non erimus.
Cantuariensis suspendilur, in quibus ei polestas EPISTOLA CCCLXXXIX.
omnimoda tam in regnum Anglix, quam in regni AMIClCUJUSDAM ADEUMDEM.
personas inhibila est, donec graiiam regis ad plenum THOMJE Cantuariensi archiepiscopo, quidam ami-
fuerit coiiseculus. Non habcmus dominuin papara
cus.
accusare vel in manifesto arguere, quia dorainus
REX proxiroa Dominica die Londoniis clebel csse,
esl; sed qux ipsius opinionem denigranl, omnino
silere non possumus. Et quid imperalori, aul aliis eoque archiepiscopum Eboracensetn, oinnesque An-
et barones ad diera illam ex omni-
schismaticis, qui nobis insultanl, suflicienter ha- glix episcopos,
beainus respondere, nisi uos vestra vel domini papx bus lerrx paiiibus convocavit. Sane ea die corona-
discrelio super boc instruxerit, invenire non va- bil iilium regis Eboracensis, uxore ejus, filia Gcili-
lenius. cel regis Francorum, apud Cadomum derelicta, et
EPISTOLA CCCLXXXVIII. r( quasi rcpudiata in conlumeliaro palris et coniem-
AMICICUJUSDAM puim.Coronabiiur certe puer ille, quem diximus, et
ADTHOMAM CANTUAR.
quniulo diximus, nisi Dominus mare clnuseril navi-
THOMJE Cniiluariensi archiepiscopo, quidam ami- gare volenti, vel manus conlraxeril Eboracensi, vel
cus. • nisi rex Francoruin aliquo prohibilionis modoinhi-
Licet vesirx discrelionis pateniitalem litlerarum buerit, Puer enim properat ad mare, et a palre ex-
solatio sxpiiisnonvisilaverim, vos iiideinirari nulla- speclatur in lailverso littore. Et de mandato regis,
lenus decet, cum rix aliquis aut fere nulliis ad vos Ruiocensis et Sagiensis cum puero vadunl. Ricardus
a curia processum habeal, cu; secrela lilterarum de Huroel non ibit. Regiua Cadomi mornbittir, do-
indicia committi possint; el cura vobis plures lilteras necgaudii hujus certiludinem acceperit. Litterx cr-
deslinaveiim, qnx ad prxsentiam vestram, sicut pro go doinini papae super prohibitione consecralionis
certo didici, nunquam pervenerunt. Sciatis quippe lnijus.diu est quod mare transierunt, sed iiiuliles
me circa negotia veslra sollicitum et vigilaiilem pro prorsus cffeclx : in manu illius, cui traditx stini,
possibilitatis mex viribus exstitisse, et ad eorum perierunt, nec alicni ostensx, nec iillatenus propa-
promolioneiii diligcntcr intendisse, prxcipue per latx. Quid igitur prosiml, qux sic occultantur, per
magislrum Waltherum, qui prxomnibus specialiter D E quas nec instans coronx impositio, nec personx un-
pro eisdem negoliis promovendis apiitl dominum ctio cessabit? Cerlissime enim sciaiis hoc sine dila-
pnpam eflicaciler labornvii, el ipsa conscribendo ad lione futurum, et, si non auderet Eboracensis, ma-
desideralura finem,Deo volente, perduxit. Sicut nus tamen cruentas apponerel carnifex Sagiensis.
enim in liileris el trauscriptis sub bulla clausis, qux Hoc autem fit contravos, ut nec diutius liceat eliani
a doiiiino papa vobis diriguntur, evidcntius videre sperare de pace , cui non solum pax differlur, sed
poieslis, peliiiones vestrx debitum sorlitx sunt effe- tota spes pacis et reconciliationis aufcrlur. Dixit
ctum. Cxleruro Londoiiicnsi firmiter ii.unctiini cst enim nobis Ricardus de lvelceslre, qui pro accele-
a ilomino papn, ul senientiam quam in eum de- rando transilu pueri venit altera die usque Cndo-
distis, lirmani et inconcussam observet, nec a Ro- mum, el slatira reversus est cuiii illo; tlixil, in-
thomagensi el Lexoviensi, quibtis super hoc iterato quum, ille quod paccm vestram omnibus modis dif-
scribil dominus papa, nisi forle ub eisdem posl su- ferret, ei si aliler iton possel, non soluui domino
sceplionempriorum lilterarum ipsius, quas inde su- papx, sed etinm ipsi Deo inobediens rex anie usque
seejieruni.prxstilo secttiiduin Ecclesixforniaro juru- ud inortem cxisterel, quam robiscum pncem hahe-
mento sit absolutus, absque domini papse roandaio ret. Nolilc ergo spcrare in"iniquilalc, ncc teiiiplatiift
727 S. THOMAS CANTUAR. ARCIHEP. 7_8
illis credilc, qui non nmbtilaiil in simplicitate , sed A . ipstim. Et sic homo iilc, mores genlis nostrx peni-
rcgis polius, quam vestram volunlatem cxsequi cu- lus ignorans, fullnciiscapitur, nec in maiiu ejus ver-
pientes, vnbis nibil aliud quaro mcndacia de rege et bttm Domini prosperatur. Verum, si astutins istns
|ialre mcndacii afferunt, ul decipiant. Quidquid intelligeret, si concito gradti ad mare propernret,
cnim rex agit vobiscum, clolus est et nequitia. Sed oporleret archiepiscopum prxirc, et isium regis
ut pnce vesira loqunr, sluliuin decipit vcrbis inani- responsum exspeclare. Et si omnino vellei transire,
bus, ut interiin sibi magis providcal, et de Iraclu navem quidem el inslriimcnta navis invcniret, sed
temporis coulra vos majores insitlias paret, ei la- gubernator ntillus npparerel. Singuli enim ftigerent,
(jueos prxparet forliores. Quid igitur fncies, homi- vel se nihil scire diccrenl, vel venlttm penitus esse
11tiiiimiserrimc, si libi fucril sub lemporis brevilnte adversum jurarenl. Stultus ergo fuit, qui veniendi
siibtrucltim, ad quotl tanlis temporibus suspirasti ? per vos volnntalem habuit, qui Jper Flandriam ire
si pcr aliiim rex fueril effeclus, qui non nisi per te disposuit. Sialim ergo liltcras regis, et lilteras Sc-
regunre debueral ? Imo quid fncies, si inimicus liitis nonensis, et nunlium vestrum ad Nivernensem di-
regeiii tibi consecraverit inimiciim, ut contra te in rigile, ttt cum omni ceteritate reginam Cadomi mo-
|>airi;caiixilium quanto jtinior, tanto fortior manus ranlem conveniat , qualenus ei iransitum paret.
iiisurgat? Verum quid fnciel rex ipse Fraiicorum , B Qnx si noluerit ob manifeslam impossibilitatem,
cujus ila filia coniemnilur, cui regnuin aulertur, cu- idero episcopus ad vos revertatur, fncturus citius
jtts speranda posterilas condemnatur ? Cur cuim ejus quod fucturus est. Nolite enim de cxtero parcere,
filitis, qui adhuc ei forlnsse nascetur, rcgni gloriam sed lotiim spirilum effundite , loluin gladium eva-
(oiiscqiicreuir, si ipsa modo coronx indigna judica- ginate, quoniam non respiciet vos oculiis regis us-
mr? Forsitan non movebilur rex ille niinium justus, que in scmpiternum. Respiciat autcin super vos et
nec suum, lilixquc conlcmptiim vindicabit. Scd ma- super oves pascux sux oculus pietatis divinx, et
gis iu sua jtislilia peribit. Moderate loquor in Chri- magis dc principibus victorix gloriam, quam prin-
sium Doinini, sed lamen Jpro nibilo ei coronnui cipum pacem non vcram, Ecclesix sux conferre di-
Ftancix deseret, qni coronaro Anglix lani facile giietur. Valele. Et si udvcrsiias incrcbucrit, nolile
auferet. Utiicum ergo et singulare ei et vobis renie- timerc, quia Doniinns siipponil nianuro suam.
diiiro est, ut sine omni dilalione nd reginam el aj EPISTOLA CCCXC.
Ricardiiin cleIluniet iiuntios mittnt, qui ex stia parte
COEXSULUM BEATI THOM.E ADALBERTUM CARDINALE».
jirobibeanl m: lint, et si fucium ftieril, ab.iitroque
ciiui diflidncia sepurenlur. Sic cnim territi Ricardus r Sanctissimodomino, et Pntri charissimo ALBERTO
et rcgina miltent ad rcgero, el regis impedietur vo- Dei gralia S. R. E. presbytero cardinali, miseri
luiilas. Niintitis enim regis Francorum vel vester, Canttrnrienses lotum id modicum quod reliclum est
iitilhis possel ad regcm nostrum accedere. Et si lii- exsulibus et proscriptis, sincerx fidci et verx di-
teras domini pnpx deferret, mitteretur in carcerein ; leeiionis affectum.
si vcslras traderelur in morleni, si regis Francix Quanluiii sit innocentis conscienlix bonum, ne-
lencrcfiir honeste, secl non procederel, donec negn- sciunt qui sinccritalem conscienlix perdiclerunt.
liiim.ad aures regis perveniret. Curriic ergo siatim Nec verelur alienani fnneslis infeslare consiliis, qui
ad regem, et advocatc Senonenscm, ut aliquod op- semel relicla verecundia, in lurpitudinis stix de-
pouattir obslaculura huic operi, quod in persona, fensionem prxclaros viros desiderat habere consor-
regis conlemplum, et in causx veslrx prxjudicium les erroris. Ulinam hxc domini papxsanctitas, cum
noscitiir agilari. De cxlcro scialis Thomam, novnm Ecclesix confusione, et infaraia curix, non essel in
archidiaconum Dalhonienscm, nupcr a rcge ad ar- nostris experta periculis, eorumqiie saluti pariier
chicpiscopum Rothoroagensem venisse, et a Niver- el honeslati repugnantia consilia sapienlix et au-
iicusi cpiscopo transcundi inducias iropetrassc us- ctorilalis, qua cunctis prxeroinei, vigore ab iniiio
que ad sequcnlem Doroinicam. Publice eniin Tho- rj reprobasset. Qui persuatlere uusi suni, ut innocen-
nias ille clamavil, et intilli alii quotidic clamanl re- tium proscripiionem pcr sex annns deiisoriis tlila-
gem in proximo csse venlurum : quotl penittis cst tionibus prolelnret. Certc qiiisquis cl qiinnliiscuii-
falsissimum. Per episcopatus ergo, et abtmias , et quc fuerit ille constiltor, illico nudisse debtteral :
per domos regias, usque ad MontemS. Michaelis; Vaderetro Satana, quia non sapis ea quw Dei sunt.
lormicino gradu Niverncnsis incctlil, el qui in terra, Nec pcrsuadebitur mundo, quod suasores isti Deimi
stta quindecim essct conlentiis, apud nos trigiula scx saperenl, sed potius pccuniam, quam immoderaio
cqiiilaturas addticit. Dicilitr ergo, quotl mngis silill avarilix ardore siliuni, olfccerunl, ideoque prxdo-
pecuniura regis, quain pncein regni; magis lucruini nibus ct sacrilegis adhxrentes consensu, consiliis
smiin, quam commodum vcslrum. Et res satis ma- instruentes, armanles patrociniis, insurrcxertint in
liifeslis indiciis dcclaralur. Sexta enim feria postl pauperes Chrisli, accepianles mtinera , secnti retri-
cictnvam Pentecosies venit Cadomum, untle ttinc: butiones. Nec possunt illoriim lalere nomina, qtire
filius regis exierat, cum quo Nivernensis opiime, sii Uinievidentia operis manifestat, tum relatio nun-
vellet, transire potuisset. Sed dicitur ei regcm cilo> lioruin parlis advcrsx, inra attcslatio lilierarum,
cssc vcniurum, aul navem regium venluram propter qiiibus glorianlur nptid regeni Anglorum, se pro eo
729 VARIORUMEPISTOL.E AD IPSUM ET ALIOS. T30
steti ;se virililer, et quod illis incenlibits ernt cre- A niidirerour, et adversariis noslris, oppressoribus
dibile, persuasisse douiino papx, ut pra:fati regis Ecclesix, factaest.til scilis, non jirosequendx nppcl-
ittiinanilritem in lanla patientia suslinerel. In quo laiionisindulgeniia. Interim si paternosler, dominus
tiinenduro esi, ne seducitis sanctus erraverit nimis, Canluariensis vellcl ablaiaremitiere, cl perniciosum
atleo ul quoJ in Ecclesiam Dei cleliquil, eiinm cuni composilionis ineundx coxtaneis et jiosteris prx-
vuluerit, ncqueat eroendare. Sic solel Deus lalia bere. exemplum, pacem facere, vobis non interpo-
pieruiiiqne pttuire delictn, ut qui divinitus oblata ncntibus jiartes vestrns, cum rege polueril, et re-
gereiidorum opportiinitats non tililur, eadcm illi in dire in graiiarn familinrilalis anliqiix. Sed ahsit
l>erpeluuniatiferntur. Scrulanli legem loqiiiniur el bxc Iues atmenlibus uosiris, ul pro qitolibet lcmpo-
scienii, cjciiquod dicilur, sibi fnmiliuribiis clnrum rnli emoliiincnio jugulcinus aniinas nosiras, itisnnn-
hnbct. exemplis. Et tunieu ut ciilpnm suam, qunm bili plaga conscientias vuliicrcmus, et nefundo vo-
sic magis auget, purgare curia videawr, iu imniios Itiptnlis aut avaritix mcrcimonio vendnnuis Ecc.'e-
uoslros reiorquet, quoJ Ecclcsix Dci, cle tam roa- six libcrtnlem, ei posleros pravo corriimpainus
nifeslis injuriis ct cianmis jusliiia non sit exhibiln. exemplo. Faciant hoc, si vohint, alii, aut poiius
Ergo quasi re bene gesia consulunt, til sapientiorcs ltullus fncint, quia nos non ita insiituti stinius a
mittaimis, acsi per sc noit sil puicns injuria, dumna B sanclis Palribus, qui Canliiariensem Ecclesiam rc-
sint vel pauca vel niodica, sxpe non sit prxdo com- xerimt in laboribus multis, cf tandeni mercedem
monitus, nuniiis noslris illalx non sint alrocioies lahorum receperunt a Domino. Idem, qui auctor
injuria!, diu, imo nimis et ullra omnem moduni, el proposili, conscientix nostrx lestis esl Deus, quod
coiitra xqiiiiatem non sit exspeclala correclio. Non domiiius Cantuariensis prxelegil in exsilio niciri,
sunt iu nobis, paier, supieules illi, quosquxruui, qiiaro perniciosam Ecclesix vcl probrosnm inire
iion |)otenies aul divites, quos semper contra Ecclc- concordiain. Et si lioc, quod absit, nlteniaiel, rarus
siam Dei ct uos habere locum vidcmus in curiu, ut est inter nos, si quis lainen, qtii deinceps illius pns-
assidiie rcileant cuin triumpho. Vix susienlamur sct dominiiimaul consorlinm suslinere. Nobiseiiin
nlietia siipe, et fere, uisi nos graiia conservarei, de pace Ecclesix, medianlibus aroicis, traclabatur,
ab Ecclcsia Romaiia ntlrifi, qui soli in orbc occiduo cuni Joannes de OxenelWd Roinam prolicisccns,
|iro illa dimicamus, dcserere cogiinur caiisaro Cbri- et manifestd, multis jtistificatus , perjurio rcdiit
sti, el Eeclesix conteiiiiiere liberiuiem. Pot-jit nb triumphaior, el ab apostolica sede, furenli, quasi
iuitio in solum regem Angkirum, et nostrx proscri- per se non salis insanirei, connia attulit peceatori.
ptionis, et deprxdnlioiiisEcclesix cttlpa reftuidi, t|tii Ab ea die proseriptio nosira, qux antea soli regi et
^
pcr se, et snleilifcs suos, sine miseratione uiatis et suis poterat impulari, Ecclesiaro Roinanam dissi-
sextis, sinerevereiuia digiiilalis aul ordiuis, circiler nmlalionc vel consensii aticlorem habttit, cum per-
iliiadiiiigentos iiiiioccnles addixit exsilio, Cunttin- secutori, in malilia pci-ilui-anii,sit indulla dilaiio,
liciisem cutn omnibus possessionibus et bonis suis ei qiiodammotlo licetiiin prxslita incuhantli ecclesiis,
conliscavit ecclesiam, bona vacantium scdiuin occu- ci torqiientli iniioccntes. Et nobis, si qnid solatii
l>an.s,non pcrmisil in eis episcopos ct ahbates re- videbalur csse porrectum, staiim missis e Iaiere
gulariier ordinnri. Dici non polcsl, quot animx nunliis aul Iitleris impediebalur, ne volivum nui
sine coufirroaiionis sacranienlo excesserint, quot debilumsortireiur cffectiim. Nobiseiiam tncenlibii.s,
criiiiinosi sine pteiiilenlia cl absolulione deccsseriul, reruro evenlus ita esse convincii. Ecce enim cuiri
qtiot sacrx virgincs oplnla consecraiione fruudaix pax nostra, sicul multi novcruut, essel in januis, et
sint, quol cattsx ciini ccclesiariim et injusle oppres- Ecclesia solnlium, ut pnlnbnmus, eflicax a sauclis-
soruni dispcmlio exspiraverint , quaulu injustilia simo Pntre Romano pontilice acccpissel, superve-
totaui possederil Augliam, quanla perdilionis ani- nientcs nuntii regis abslulerunt paccni, el absoltuis
maruin janua Salanx sit apena, pastoribus oviuin cxcommunicaiis noslris, elium spem recoriciliniio-
Chrisli aul in exsilium aclis, aitt coaclis obinulesce- nj nis visi suiil prxclusisse. Siquidcm tieiuinliavcrui t
re et silere a bonis, aut illeeiis ut prxhercnl sub eis, el aliis adversariis Ecclesix, ut si libueril,
prxlexlu rcligionisel Jispensalioois artna iniquitatis sex aunorum appellaiiones, qnas loties prnse-
jieccalo, etipsos serpeules elaniiqui serpenlis iiiem- cuti stimiis, et inlerdum obliniiimus, prosequuii-
brn perniciosis consiliis loxicarent. Tunlas et lam lur in fcslo. benli Lucx, sciiiui quod nulluin
palenies Chrisli injuriussxpe, imo contimie per sex eis honoris, oflicii, beneficii, aut famx dispendium
nnnos proseculi sumus in nudiloriis vestris, pnrati generabitur ex boc, quod tunlo tempore excommu-
in ipsa inuloriim novitate, cum adhuc esseiis Se- nicali fuerunt. Unde in eo, maxiineapud noslratcs,
noiiis, etminiii regis adesscnt, appellaiiones prose- jusiitia viget ecclesiastica, quod qui per amiiiin
qui, qux vcl a uobis vel contra nos fueranl insli- excoiiimunicalioneni suslinent, notari solent infa-
lulx. Nonplacuil ut audircmur lunc, quando nobis mia. Sed ecce ab hujus novitatis exemplo, et quasi
adhtic aliquid, eisi motlicum, suberat facultatis, et aposlolico privilegio, quod continelur in lilteris, so~
amicis el adjutoribus non nihil spei. Longuin erii, Iulus esl ccclcsiasticus vigor. Quid ergo supercst,
ct vobis, ul timcnms, txdiosum, si rctexamusqtio- niomcnli sil apud provincinles scn-
nisi itt IIIIIIHIS
iies nos obuileriuius ad ngenduin, ncc plncttii ut lcutin, qunm sine omni pccna vidcnl tam fucilepossc
7-u S. TIIOMASCANTUAR.AUCHIEP. T54
dissolvi?Juraverunl tainen, nt dicimr, se slalnros A i Ei*onsultissime vulneris deleguntur incommoda,
maudalo ilomini papae, seii prrecipiliir esse abscon- qui comjTalitur aut medetur : nec in necessitate
diiiini. Deiisbone! Quid rei est, quod quoe conlra quisquam polius adeundus est eo, qui ipsam consue-
Ecclesiain flunl, licenler praedicantur in foro, ul vit iideliter expedire. Et quidem AnglicanaeEcclesiae
tralii possinl ad conscquciiliani; el si quid pro Ec- gravissima necessitas est, et a multis diebus jam
clesia fit, cujus exeinpliim possit esse laudabile, et ferc insanabilis plaga, cui medelam plurimi promi-
prodcsse in poslerum, illud aposlolica scdes jnbet serunt, sed jam fere sex annorum prorsus elapso
abscondi? Ciun crgo sic apud vos, praivaleniibus curriculo, praeter vos non fuit ab Ecclesia Romaua
fjutoribus rcgis aui polins malilia:, aul pecuniae descendens, qui adjuvarel. Quaerebantalii fortasse
ainaioiibus, causa Cliristi traclelur, cur a nobis quse sua sunt, el Chrisli postposuerunt gloriam, et
exigilur, ul niillaiuus nunlios sapienies, quasi vos Ecclesiaehonestalem. Sed vos ab homine illo, qui
ipsi non debuerilis taiu jusiam causain, lani manife- corrttplibili auro, et argento, el variis lenociniis
siain defcuderc, eliam laccnlibus universis? Ad hoc inundanaisupelleclilisconlrahentcscorriimpere con-
enim esiis in iiiundicardine consliiuti, ut libereiis suevit, nihi! praeler sincerkalein conscientiae retu-
paupercm a potenle, uljustiliain decernatis elfacia- listis. Nec vos poenileat liunc Ecclesiae Dei gralis
lis imerlilios bominuiii. Nos sane viros boneslos el B I praestitisselaborem, nec vos arbilremini modicain
litteratos credebamus, quos via Romana absorbuit. jam susccpisse mercedem, cui duplex virtutis fru-
Quaetamen nobis utilitas in sanguine eoruni? Nun • ctus reddiius est: in conscienlia alter, aller in glo-
quid mitteinus plures ulcl ipsi moriantur, ul inno- ria. Sed ulriimque perseverantia mulliplicabit, el
centium minuatur numcrus vel annullelur, et tyran- dum Anglicana in Christo spirabit Ecclesia, merilo
nus, illis exstinclis, liccnler dominetur Kcclesiae recolet se vobis esse obnoxiam. Scitis quam mise-
niillo contradicente? Si appellationes prosequeiidac rabiliter lacerata et conculcaia sic haclenus, quam
suul, quare cuin nascebanlur, aut nondiim expira- variis delusionibus, et quoties ipsius sil impedita
verant, non sunt exaininatae? Salius enim fuerat justiiia, quam saepesolatia debila,qna>. sihi collata
nobis eas lunc expediri, aut saltem denunliare no- videbaniur, ab apostolica sede missis e regione lit-
liis, ul aliquid aliud ncgolii ageremns, quo viiam teris aut nuntiis, et indullis adversaeparti dilationi-
nostram posseiiius iitcunque transigere, et causam bus sublracla siut: quomodo[quidem de dominis
suam Deo commillereinus expediendam? Spoliali et cardinalibus, et decurialibus araicis, afflictaevulne-
nudi sumus. Salis haclenus delusionibus bujusmodi ribus vulnera influxerunt, utjam non sit dolor, si-
fatigalis consultius esse credimus, ut vilam in ora- 1 cut dolor ejus. Poterant haecah initio regi Anglo-
lionibus, quam inlilibus fiiiiamus, domeslicisexcm- runi imputari el complicibussuis, quilioruinomniuin
plis cdocti, ne de cacleronon niodooperaelimpciisa in injiiriam.Deicausa et artifex esl. cui si antequam
nobis pericliiciur, sed el anima : Cbrislus, cui eam curia justificasset illum, qui schismatis concilialor
comniiiiimiis, Ecclesia3suaedeinceps sit paironus et fuerat, vellemus ablata remiliere, et in Ijesioiiein
causai. Sed fortassc dicel aliquis, qiioniampro bono Ecclesiaeperniciosum composilionis dare exeinplmii,
pacis, et quaepraemisiinusgesta siinl, et lolies in- pacem inediantibus amicis, cessante opera sedis
dulia dilatio, et dispcnsandi ratio admissa est. Uti- apostolicaeerauius habiluri. Sed absil, ut pro Deo
qne si pax exspectatur a Deo, peccalis, el his quce ccepta, sic conira Deum liniatur causa, ut pro quo-
contra legcni fiiinl, procuranda non est. Si a Deo cunqiieemolumenlo Christi littilum disirahamus ct
futura 11011 cst, nec est Ecclesiae necessaria, nec Ecclesia?liberlatem. Testis est inspeclor cordium,
alicni utilis. Bonorumnosiroriim non indiget Deus, quod dominusei paler nostcr mori mallet, et nos ci
scd certe peccaloruin nostroruin niiniis, ad expe- consepeliri, taniuin inorienlcs iu Domino. A diebus
diendam justiiiam el misericordiainsuam.ctfortasse aiitem Joannisde Oxeneford, non modo a praefato
tamliu dilata esl pax, (;uia non via Domini, sed rege, sed el ab Ecclesia Romana vim palimur, quae
humana procurabatur astulia. Excessimus modum, D rj usque in finem sexli aniiidalisdilationibusproiraxit
sed urgct nos neeessitas, quiBnec inodo, necregulae exsilium nosliuin, el persecutores Ecclesice, qui
necessitaie arcialur. Et Spiritus sanclus qui in vo- spoliis nostris corrupli siini, ei alios corriimpmii,
bis csi, persuadebit, ut nccessario excedentibus cum triumpbo reniittitet gloria. Illi aulem redeiin-
iiuliilgcalisel compaliamiiii. In summa pielalis ve- tes regem, quasi per sc non salis insanirei, insii-
siruc genibus provoluti supplicamus allenlius, ut ganl, et illos qui Ecclesioe decreverant adhaerere,
haec oinnia inliinelis doinino papac,et persuadeatis niinis el lerroribus, el exquisitis dolis transire fa-
ci.ncde caetcrocircumvenioribus credat.qui amore ciunl inadversam figuram. Experli sumus hoc liiui
sordium allecti ipsum conanlur inducere, ut in lae- s;epe, liim maxime modo, quando novissimi nunlii
sioue nostra animain suam perdat, el causam redierunl, quia regem pronumad concordiamab ipso
Cbristi. revocaveruiit inlroilu pacis, suailenles ut suos pro-
EPISTOLA CCCXCI. sequi paliatur appellationes in festo beati Lucic,
E0RCMDEM ADGRATIANUX. qiiaevariis sublerlugiis inlerposilaesunt, eliamposl
CIIATIAMO RomanacEcclesiaesubdiaconi, coexsules inbibitioncm a domino papa factam, quia contra
bcali TUOM,E inarlvris. volunlalcm suam, si perscveraverii, nibil iacere
733 VARIORUMEPISTOL.« AD 1PSUM ET ALIOS. 734
coinpelleiur. lnierim absoluii snnt qui excommuiii- ^ puellae, sicut et pueri furari iiiliintnr. Sed si etiam
cari merueraiit hujus schismaiis incentores, cl spo- palam fieret, videle ne a vobis aliquo inodo inun-
liatores noslri.indullo sibi privilegio, ne quod dictio filiae regis Francorum probibeatur. De inmi-
spendium honoris, oflicii, beneficii, anl famae con- clione quoque pueri noliie nimiuin lurbari, sed vobis
trahant ex hoc, quod analhemalis vinculo tandiu impnlate, qui lilieras non misistis, quae polerant
iiinodati fuerunl. Quod quam recie et salubriter Ec- consecraiionem impedire. Nolile igitur super regem,
clesiaefactuin sit, videril Deuseljudicei. Seddieiiur anl super episcopos vestros aliquam sententiam
eosjurasse, quod stabur.i niandato domini papae, dare, quandiii de pace vesira traclalur, sed paiien-
idqiiepraecipiturocciiliari, ne forle innotescat aliquid ler suslinere, donec veniatdies hetitia? el pacis, vel
pro Ecclesia gestuni, quod ad ipsius perlineai honesta- dies irae et indignaiionis- Credo lamen quod per
tein, cum econlrapublicepraediceiur in foro, siquidin Nivffriiensem pax vestra non fiet, quouiain Senonen-
perniciem ejus praesumptum est aul indultum. Cum sis pacem cii.m rege Anglorum ampiius quaerit,
crgo pars nostra ab initio prosecula sit appellationcs quaiii veslram. Pluiiiiiiiin enim affeciat loqui ciim
onines, et singulis annis obtulit diffugiente paiie rege, et dixit mihi manifeslc. quod si osculiim rcx
adversa, etilla plus profeceril in hialitia sua, qiiam vobis vellel indulgere, in omnibus aliissalis illi esset
nos iu innoceulia et juslitia nosti.a, quis sani capilis B parceiidum. Me etiam increpavit quod ila loquebar
audebii suadere, ut liaec ullerius prausiigia coiise- de vobis ct contra regein, et ut ceite
cognovi,
ciemiir? Quaeest ulililas in loi laboribus, elexpensis, vestra in nianu sua non polerit prosperari. Ob pax hoc
et sanguiue innoceiiiium, qui pro lestainento Dei eniin recessit ab eo archidiaconus fiiluricensis, fide-
animas posuerunl? Ulique non est nobis lanti novis lissimus vester, et episcopus ille apud Maantain
delusionjbus vexari in curia sine Tructu, ut nos qui inoralur, exspectatiirus ibi advenlum regis Anglo-
residui suiuus, velimiis sine causa moricmium esse rnm per quindecirn dies : el posl, si rex non vcm-
consortes, sed Deo causam suam poiius coiiimilii- rit, reversurus ad mare per Normanniam, ut pro-
hms dirigendam. Si quis enim iiostrum convenlus .curationem regiam habeal, quam huciisque
snscepit,
fuciit, ut ad curiam iter arripiat. oliiii quod vulpes et morain facial longiorem. Regiuani lamen, el Ri-
aegroto caula leoni respondil : carduni de Ilmnez convenit ipse, ut naves
solverent,
et viam maris sibi aperirenl, quam non solum ei,
Quia me vesligia terrent
Omnia te odversum specluntia, nutla relrorsum. sed oinnibiis propter eum fecerant inhiberi.
Ipsi au-
Et iter hoc, donec spes profectus aliunde luceal, de- lein noluerunt. A manifeslo igilur conlemptii et de-
lestabilur. Veslris ilaque pedibus provoluli suppli- ' feclu episcopus debuil dies coinputare, sed noluii.
cainus allenlius quaienus sanctissimo patri et pa- Iiiio cum regina familiare colloqiiiiim habuit, et in-
stori Ecclesiae, domino papae, per vos omnia basc ducias dedit, quas illa voluit, ulpole qui rcgis gra-
irinotescant, et persuadeaiis ei, ne se deinceps cir- liam el Senonensis cum rege pacem polius, quani
cuniveniri lam facile palialur : el si eum oculus vel veslrani diciiur affectare. Videte ergo, ne quis vos
pes aut manus ulterius appetal scandalo, quicuuque seducat, ne.in morle vestra graiiani reconciliaiionis
ille sit, a consilii sui corpore ipsum resecare non inveniaiit, qui snnt inimici ad invicem. Videte eliam,
cni verbum vcslrum comniisistis : el si vobis bene
pigriietur. Quia inelius est, ut ampulato auctore
scandali sine eo vitani promerealur selernam, qnam videtur de illo, certe aliter vobis vidctnr, quani
a.b.eo se palialur perlrabi, quod absit! in gelicnnaiii. oniiiibiis aliis, qui videiu illum. Pneierea properaie
et loquamini cum illo Nivernensi, adliibito Seno-
EPISTOLA CCCXCIl.
ncnsi, ul statim verbuin sibi comniissum cxsequaiur,
FIDELISCUJUSDAM EPISTOLA ADTIIOMAM CANTCAR. vel
omnino dimittal, neqne per Normanniam, iino
THOM.B Caniuariensi arcbiepiscopo, suusfidelis. per Flandriam iter suum disponat. Interim aiitein
Transacta Doininica rex apnd Londonias filiiim ad nullam senieniiam procedalis, nisi forie.
super
suain cingulo inilitiac donavil, Eiiindenique slatim D Eboracensem ponere posselis. Doininus
Vigornensis,
Eboracensis in regem inunxil. Ibique rex filiis suis Jidelissimus Ecclesiae Canliiariensis filius, nondiiiii
lerras suas divisit, cunctis admiranlibus, quid ile iransfretavit, sed honori Ecclesi* el liberiati om-
cactero sit facturus. AdYentumsuuni in Norinaiuiiani nino inlendil. Valeat dominns inens, et volunialem
quolidie facit praedicari, ut niagis liinealur. Sed non siiam et stalum inibi servo suo prolixius scribat.
veniet, quandiu pacem regis Francorum habuent. Valcal in aeteinum et ultra.
Mandavil etiam Ricardo de llunics quod iiliani rcgis
EPISTOLA CCCXCIII.
Francoruni cum rcgiua Cadomi inorantem vcstibus, AMICICCJUSDAM ADJOAN-NES SARESBERIESSEM.
«quilaluris, et familia decenler instrueret ad trans-
JOAN.M Saresberiensi, quidam amicns.
frctandum, quando ipse mandarel. lioc auleni fa-
cium esl, ut audiat rex Francorum, et ab indigna- Segnius irrilant animum demissa per aurem,
tione, quam de conlemptu filiaeconcepil, aliquantis- Quam qnce sunt oculh subjecta fidelius.
per qniescal. Non eniin mandaium esi, ul staliin Si de bis igitnr, quae auditn solo didici, n)iims 1"-
eat, sed praeparaii jubeiur, ul qiiando rex miscril culeiilam fecero narraiionein,-Veniam pelo. Cou-
pro ea, ire non differal. Forte ergo consecralioneni stanlia cnim vciilatis et manifeslior quscsiioruni a
735 S. TIIOMAS CANTUAR. ARCIIIEP. 750
vobis exposilio est pencs illos, qni rein gestam con- j\j Canlnariensi ad regem Angliae Senonensis, Roiho-
spcxeruiit. Novil autem dileclio veslra dominum magensis, Niveriicnsis, concessiique illis landem
Roilioiiiageuseiii et Nivernenscm episcopum a do- rex se in festo MagdalenaeCaiituariensi colloruiu-
!niuo papa ad regem Angloruin pro transactione in- ruin, el omnia ad praecepium domini papaecidem
ler praediclum regem el doniinuin Canliiariensem rcJintegralurura, solo oscnlo excepio, ad cujus con-
foimaixla iransmissos fuisse legalos. Arripiens igi- cessionein apud Monlem Marlyriim, ncc eliam regis
li>r iter Nivernensis ad inandalmn doinini papae,dc- Franciae precibus poiuit inclinari. Adjecit eliam et
ferens secum transactionis formam a domino papa juraniciilo sancivil se in Imjus negatione nullas
dict.itain cuin comminaloriis a<l eumdein, in Neu- Canluariensi praetendere insidias, et Deuiii saspitis
striain usquc perveuit. Convenieiis itaque Roiho- tesiando Senonensem sti|>er ordinis sui periciilum
iiiagensem paratus erat transfreiandi inire lahorem. interposuit fidejussorcm. Dicituretiam recedenliuus
Eral eniin rex Angliae,ut eliam vestra novit dileclio, secretius insiillasse, se, etsi invite, osculiim prius
lunc lemporis in Anglia. Rex igiiur auditis his Ni- datiiriim, quam pace infecta ipse et Caninariensis
veruensi obviain misil, inanclans et inonens, ne ca- recederent discordes. Reversus itaque Senonensis
sus stibirel marinos, sed ipsius adventum in Nor- ad Caiitiiariensem, indicavit ei qtiant et qualem
inaunia patienter prarstolarelnr. Erat enim inprac- ]rj dulcedinem cum in vullu, tnm ;n verbis regis in-
sentiaruin in fines illos remealtirus. Regressum ergo venerat, rogans et monens ne in oscnli exactione
Rolbomagensis el Niverueusis diligenter convenicn- paratam domini sui amiileret dilectionem, niullis-
tes; coinnioiiilorias dnmini papae, pacis faciendae qni; interposiiis adjecit etiain.qiiodet rex ipseeidem
formain continenles illi obiiileriinl, quoriim sermo prius publice promiserat, regem, cuin in suas pos-
hoc deiiiiiin fine resedit. Spopondit rex praclaxatis sessiones venirel, illuin cum pacis osculo el maxima
legaiis se ad nutiim et volunialein domini papaesine graliarum actione recepturum. Consilio igitur Seno-
fuco simiiltalis restituriim domino Caniuariensi pa- nensisdominusCantuariensis tanquam paralus etiam
cem suani, ecclesiam snain, possessiones ecclcsise animam pro ovibus suis ponere rondescendil, et
sii:c in inlegrutn, graiiam eliam siiam, licel dc prae- sero facio nunliaium est rcgi doinini Canluariensis
ceplo apostolico ad graliae reslilutionein non coge- responsum. Mane autem redeunte in festo Magdalc-
retur, iinum vehemcnter laborans excipere de his nae, summodiluculo rex ad limitcs usque priusinler
quae dominus papa maiulaveral, osculum videlicet, ipsum el regem Trancoruin colloquio assignatos,
quoniam liiiic publicc in conspectu Francorum apud quos ei Cantuariensi, ul convenirent, assignaverat,
Mcntem Martyruin abjuraverat. Rcvcrsi sunt ergo cum infiiiita suorum miilliiudine processit. Canlua-
«
Rolhomagcnsis et iViverncnsis ad dominum Can- riensis auiem serior egressus, comitanle illum Se-
luariensem Senonis, feria quinta, ut recolo, beb- nonensi el comiie Theobaldo, coucuireniibus ctiam
domadae praecedentis feslum Magdalcnae, nuniianies caiervalim Francis, qui cum rege suo ad collo-
illi quac penes regem inveneraiu, et ut ihi paritcr quium veneranl, ad limites perveuil assignaios.
dieni reconcilialionis facieudae assiguarenl. Inter Kex autem, ul Canluariensem venienteui cognovit,
agcndiim auiem hacc rex Franeiar, et rex Angliae a Riiillitudinecircuinslantiiim erumpeiis, illi oecnr-
diem colloquii statuerant, fcriam vidclicet secundam rit, praeveniensque Canluariensem salutavit. Finitis
ante fesium Magdalcnae,in liinilibiis suis inlcr Fii- adiimccm salulaiionibus, dalis dexlris et ainplexi-
niitalem, oppidum scilicet in pago Carnotensi, et bus, secesserunl in partem rex, Caniuaricnsis, et
Fretivalle, caslrum videliccl in territorio Turonensi. Senonensis. Canluariensis autcm regi suo de injuriis
Dominus veroSenoneusis inliim consilium dederat sibi et Ecclesiae suae illatis conquerens, serniune
Cantuariensi, qualenus una secuin, et cum Rotho- usus est vehementer coininotivo, el ut revertens Se-
niagensi el Niveruensi, reguni adiret colloquium, nonensis teslalus esl, malcriaelali admodum cognaio.
adjiciens inler ipsiim et regem stium, dutn lanta Dcinde soli duo, rex scilicel el Cantuariensis, in
locorum inlercapedine disjiingereniur, neqiiaquam y. partem secedentes, de secretis siiis mullo dici spati»
posse componi. Dominusautem Caiiluarieusis, licct disseriicrunt, adeo ul quampliiribus astanliuni la>-
iu principio reniiens injiissus ad colloquium acce- diosa fierei lam diutina inora collociiiionis. Conque-
dere, consilio Seuonensis demiim acquievil, profecii- sius esl autem ibi Canluariensis de laesione digni-
que sunl pariler ad colloquiuin, Cantuariensis, Seno- latis Ecclesiae suae, maxime in novi regis corona-
ncnsis, Rolliomagensis, Nivernensis. Couveneriiiit lione, enumeralis quol et quae praedicla Ecclesia regi
igilur reges in unuin ad lempiis colloquio pracfixum, contiileral, maxime cum deregni corona inter ipsinu
rebusque suis secunda et terlia feria anlc feslum et regem Stephaiium fieret disccpialio. Rex aulem
Magdaleuaeiractalis, nullain de Caniuarieiisi fece- causam coronaiionis snpradiclae assignans, Uun
riint nieiilioneni, ita eiiam ut clerici ipsius a collo- slatum regni, tuni iram quam in Cantuariensem
quio secuuda die ad dominuin sutim reverientes exercueral, promisii se omnia correciuruin ad vo-
nuiiliareiit ei reges finito negoiio suo recedere, lunialem douiini Cantuariensis, adjiciens filiam regis
vehementerque expaverunt, ne qui ad colloquium Franciae nondum corouatani ab ipso coronaiidaiii,
non inviiati accesseranl, reverterentur confusi. Iu- filiuii)etiam suum denuo ab illo coronam suscepiii-
lercesseiant tamen inieiiin solila diligenlia pro rum, cum recognitione digniiatis ad Ecclesiain Cau-
757 VAIUORUMEPISTOLÊ AD IPSUM ET ALIOS. 758
tuaricnscin pertinenlis. Ad lnec promissa Cariiua- A audita pace, similiter ct plures alii, sed non omnes>
ricnsis reg' sno gratias .igens ab equo descendil, Deo inde coram regc gratias devole reddiderunl.
seque ad pedes illius huniiliavil. Rex aiitcm ciim Perlectis vero litleris, uobis amotis consilium indc
feslinatione equum linqiiens, Canluariensis cquum rex se capturum respondit. Tunc vocato Walthero
rcascendenlis ascensoriuni, quod vulgo slrivarium de Insula, et cum codem habilo consilio, revocati
dicilur, lenuil. Sic igiiur reversi sunt rex ad suos, siimiis, et pracsentibus nobis archidiaconus vester
Cantiiariensis ad Francos. Rexatiten), non inilo alio Canliiariensis in haec verba respondil : Dominus
consilio, publice nuntiavit se curo Canttiariensi rex inandatum el praecepium domini sui patris
pacem fccisse ad honorem Dei el suum. Convocatis accepit et inde consilium babtiit. Respondit igitur
igiiur liinc inde astautihus rcstituit Caniuariensi sic : Randulplius de Broc, et ministri ejusdem Ran-
pacem suam, gratiam suam, ecclesiam siiam ct pos- dulplii simililer cuin aliis ministris lerras, et pos-
sessiones ecclesiae suaein iniegrum. Processerunt sessiones archiepiscopaius, et res, ecclesias, et re-
etiamcoexsiilesdomini Cantuariensis, quiadfuerant, ditus clericorum archiepiscopi diversis in locis
et ad pedes regis se hiimiliaverunt : rex aiilem, sua praeceplo regis palris habuerail; et quoniam nisi
singulis restiluens, suam benigne paccm concessit adhibiiis praefalis minislris instauramenlum cuiii
eis et graliam : bis ita gestis voluit dominus rex, ut B" manerio archiepiscopi veraciler sciri et inquiri non
Cantiiaricnsis secum slalim in Norlbmaniiiam veni- poterit, diem praesentis mandaii plenius exsequendi
ret, tuin spaliandi causa, tum ne occultarel con- ponit et assignat vobis dominiis rex diem Jovis
cordiam diuiurnitas dissensionis. Promisit eliam crastinam beali Calixli papae. Quidam aulem dela-
Caiituariensi et suis sufiicientem iiecessariorum ad- lionem istam audientes et de pace firma peniius
ininisiralionem. Caniuariensis autem, quia absque desperanies, malam pacis esse significationem
licentia a rege el Ecclesia Francorum accepta, sine conslanter asscrunt; quidam vero redilum termini
laesionenominis sui recedere non poterat, reverlendi hujus babere voluut: quod polius credendum est.
ad ipsum iuducias expelivit. Jussit igilur rex inte- Sunt ilaque omnes vestri, quos in Anglia inveni-
rim Caniuariensenrad possessiones suas elsuorum mus, ita de pace desperati, quod neque litteris do-
recipiendas aliquem clericorum suorum in Angliam mini regis, quas exlra sigillum pendenles ostendi-
transiniltere, ita tamen ul prius ad iltum legalus mus, neque nobis, qui paci faclae inierfuimus, et
veniret, receptisque litteris suis ad filium suuin, et voce viva juramenlo affinnamus, credere noluiil,
ad caeleros regni custodes securus transfrelarel. His nec possunt. Quidam vero noslrum, cum dominiis
ilaquc exseculis, rex, requisita a domino Canlua- rex de Londonia versus Windlesores iter facerct,
riensi benedictione, recessit. Quia igilur amico no- ^ in via accessimus ad eum, et ex parte vestra cum
siro, sed amicissiuio et in oinnibiis voluntaii vcstrae oniiii humilitale ct diligentia salutavimus; ipse
devolo magistro Ilereberlo legatio hoec injuncta vero benigne nobis respondit, et mullo vulium
est, rogo qualenus veslra oraiione ad Dcum inler- alacriorem nobis ostendit in via , quam coram
cedente adjutus tulior incedat. Valete, memor mei. jusliliis suis prius oslenderat. Consiilmit aulem
EPISTOLA CCCXCIV. vos secreto per nos amici noslri mulli, quod circa
dominum regem moram faciatis, si quo modo fieri
KCNTIISUIADTHOUAM CA3TUAR.
poiest, donec plenius graiiam ejus et bonam volmi-
Dominosuo charissimo sui saiuiem, et fidele ser- latein adipisci mereamini. Fere tainen omnes, cuni
vitium. quibus loculi sumus, ita personam veslram diligunl,
Maiidatiimveslrum, juxla quod poluimus, adim- et accessum, et praesentiam vestram ila concu-
plevimus, lilteras vestras Willelmode Eiiiesfordia,et piscenli animo desiderant, quod vos vix crederetis,
Willelnio filio Nigelli liberavimus.eteos quacunque sed timor ipsos dissimulare cogit, quasi non dili-
poana usque Londoniam allraximus, simul cum Tur- gant. Domine, audivimus, et a quodam familiari,
siino et Osberto. Et cum litteras domini regis, quas r, rj quondam vestro, pro certo didiciinus, scimus eiiam
apud vos habiiimus juniori regi Angliaeostendere quia verum est; dominus rex Angliaeper Wallhe-
parati essemus, nullus istorum quibus id maudasiis, rum de Insula, et per brevia sua per eumdem iit
coram rcge apparere ausus est. Consilium enim a partibus illis transinissa submonuit Rogerium Ebo-
qiiibtisdainacceperant, qui eos, ne starent nobisciim raceusem, dicuun arcbiepiscopum, Gilbertum Lon-
in negolio, penilus declinaveraiit. Nos vero quibus doniensem, Jocelinum Saresberiensem episcopos,
iiicuiubebat negotiuiii, acceplo nobiscum solo Ro- el de omnibiis ecclesiis, quae vacant in Anglia , qua-
berlo sacrisla Canluariensi audacler, el cuin onini luor vel sex personas, clericos, ut episcopos suos
diligenlia, consultis lamen Willelmo filio Aldcli, ct secundum ejus voluiitalcm, et praediciorum epi-
Radulpho filio Stephani, accessimus ad regem in scoporuni consilia eligani, et eosdem secundum
camera sua apud Westmonasterium, die lunaeprox- voluntaiein suam, ct islorum consilium eleclos
ima posl festuin beati Michaelis, rcsidenlibus cimi summo pontifici ad detrimenlum EcclesiaeCantuari-
ipso rege comite Reinaldo, arcbidiacono Cantua- cnsis, ei vestri confusionem, quod Deus avertat,
riensi, arcbidiacono Pictaviensi, Willelmo de S. consecrandos destinent. Inde siqiiideni esi, quod
Joanne, et miiltis aliis. Conies aulem Reginaldus adveiiiuni vestrurc in Angliam tantum cupiat: et in
PATROL.CXC. 24
759 GILBERTI FOLIOT ABBATISGLOCESTRIC,-E 710
confusionepersonaevestraeita frequenter et improbe A& non differatis et nobis super his voluntatcui vestram
persisfat. Videmus aulem htijus machinationis dia- et placitum plenius renunlietis, qtiia sicut isle ore
bolicae nimis cerla, et omnibus regionem illam invobis dicere polerit, soli sine capite, ct auxilio
habitanlibus credibilia indicia. Episcopus enim ille sumus. Nullus enim, qucm nobis proposuistis, man-
dictus Londoniensis, sed non verus episcopus, dato vestro, neque praccepto obedire ausus esl,
jamdiu in parlibus Beverlacensibusmoram fecit, et praeter Roberlum saciistam, qui quantum scivit et
quasi beatum Joannem ibidem adoraturus, falsam potuit, in negotio operam adhibuil. Cum vero, si
peregrinationem simulavit, ut inde similis domino forte evenerit, die nobis statnta resliiutionem re-
suo, et pasloris sui operibus detrahat, ct ipsum non rum vestrarum fecerin'., siciilaudieiiius et inlellige-
aliter, quain cruenlis manibus jugulare machine- mus, in continenli vobis renuntiabiuiiis. Valeat
lur. De his omnibus, domine venerande, vobis dominus nosler. Lalor iste secreto qiiaedamvobis
providerc diligenler sltidealis, et ul secundiiin ore recitabit, quae, ul pro vero credanlur, abomina-
consiliuin, quoil a Dco desupcr datum vobis fueiit, bilia sunt : el lamen vera sunt. Non cst opus, do-
cura pervigili, animo discreto, infeslationes vobisi niine, ut pluribus ista revelala sinl, sed si placet,
insidiantiuin Dei auxilio, qui non derelinquil spe- sepulli sint sermones, cuni solusea audierilis. Hoc
rantes in se, valide excutere possilis. De caetero, B
* saepeet saepius, domine, vobis meinoriaecommilti-
doinine, quani chius lilterae domini regis visoeet mus, ne in Angliam vcnire festinelis, nisi puriorem
auditac fuerunl, audivimus dicere, quod rex el ar- graliam domini regis adipisci possilis. Non est
chidiaconi slalim niinliuin quemdain ad regem ini enim bomo in Anglia, nec eliam solus inier omnes,
Normanniam Iransmiseriinl, sed quid mandaverint,, de quibus confidebalis, qui non omnino de pacc
penilus ignoramus. Idcirco lalorcm praesentiumi desperet, et colloquiumnostrum, et habilum circa
ciiin maxima festinalione ad vos miuimus, ut quodi eosdem, qui vobis consulcre deberenl el de quibus
audivimus ct didicimus, vobis significemus. Eum- maxime confidebamus, vitaiit omnes communiier
demergo vel alium nos sinedilationead nos mitlerei ei fugiuiil. Valete.
GILBERTI FOLIOT
EX ABBATE GLOCESTRIJE]
EPISCOPl PRIMUM HEREFORDIENSIS DEINDE LONDONfENSIS
EPISTOLÊ
KT VARIORUM AD IPSUM ET ALIOS.

Nunc pnttiuin e codicibus mss edidit J. A. GILES, LL. D. Eccles. Attgl. presbyter, et
colleg. C. C. Oxon. olim socius.
(Oxonii et Londini 1845, 8°, 2 vol.)
TO THE
RIGHT HONOURABLE SIR JAMES GRAHAM,
ONE OF HER MAJESTY^S
PRINCIPALSECRETARIESOF STATE,
IlY VUOSE READYKINDNESSTHE EDITORWAS KNADLED
TIIUS EARLYTO PLACEBEFORETHE PUBLIC
THIS FIRST AND COMPLETECOLLECTION OF THE
LETTERS OF GILBERT FOLIOT,
BISHOP OF HEREFORDAND LONDON,
ANDTnE RIVALOF THOMASBECKET,
THESEYOLUMESARE MOSTRESPECTFULLY DEDICATEI).
C. C. C. Ox[ord,Jan. 1845.
PR^FATIO.
Ex epislolis in causa dissidii Ilenricum II inicr et S. Tboinam Beckciiiimscripiis, plnrima Gilberlum|

Foliot, viriiin scientia ct pietaie, non niiiius ac iu rebus ad regni regiinen speclantibus perilia conspi-
cuuin, auctorem aguoscuut.
7i| EPISTOLyE — PR.EFATIO. 7'.2
Eniinenlissiiniis ille vir, lempore oiiporimiiori, allissimam tam Ecclesiaequam reipublioe digniiatem
coiiscendere,longeque suos coa-taueosfama gloriaepraecellerepoluisset,sed illiaccidit nt suliliniioreTlioina>
Berkeii ingenio vinceremr, qui ad sedem meiropoliianam Canluariae praelaius, ob hanc rein, ut non raro
fieri solel, odio invidiacquenon levem in modiiin paluil.
Folioiana slirps duce VVillelmoconqueslore Angliam adiit. Gilberlus ipse in celeberrimo Cluniacens
monasterio eilucalus fuerat, ubi a leiierriniis amiis scientia viiaeqtieausieriiale eminuit. Anno 1159, ciira
et ope Milonis,Gloceslrensiscivilatis qua-sitoiis , necnonetRoberli Bathoniensis, Herefordiensis episcopi,
beali Peiri Glocestriaeelecius et promotus ul abbas. Opnlento huic pricpoieniiquc inonasierio novem an-
nos praefuit, alque anno 1U7 vel 1148, ad Ilerefordieiiseniepiscopalem sedem, defunclo Roberio Batho-
niensi vacanlem suhlatus est. lbi scientia, pictate et ascctica disciplina, in qua suosomnes conlempora-
neos praeieriisseperliibelur, niajorem adhuc fainam sibi comparavil. « Non apud suuni ordinem taniuin,
sed ei apud eximiaenolabililalis sieculares viros magiia pollebat aucloriiaie. Eo suggerenle, ut probabi-
lius videtur, Leicestriensis coinescomitissaque monasiieaeviice se dederunt. Cum Reginald-jsa S. Wa-
lerico Osnciensesmoiiacliosoppriiiieret, llerefordiensis episcopus, etsi ad suuin oHiciuuiid non pertincrei,
oppressorem redarguendiim curavit. » Elapsis aliquot annis , anno scilicet 1161 vel 1165, ad sedem Lon-
dinensem translatus est; sed, ul niodo patebit, ejus proinotiomagnis clironologiis dilricuiialibusintricala
liaeret. Ex permullis ejus epistolaruni locis, quae nunc prima vice prelo siihjieiuntiir clare pateliil quod
G. Foliolus, non obslante ejus adversus Beckeium oppositione, non iufiinam Ecclesiaein generali, sive in
spcciali sedis Canliiaiiensis privilegiorum, opinionemfovebat. Quod si faciuui islud historieum aeqiieet ab
omni parlium siudio aliena nienie disculcie velimus, arguinenia quaeex utraque quuestionisparte submi-
nistrari queunt miilta cura nobis ponderanda sunt; sed aiileqiiam voliimina licecprodirem, ejusmodi
metliodiisad invcstigalioneinrei qua nulla alia in Anglica bisloria asperior lubricosiorqtie invenitiir, si:ie
dubio adhiberi nullo modo poieral. Reformatio enim, qnaein Ecclesia irccentos ab hinc annos contigit,
procul duhio oiniiium animos adversusTlioinam Beckettimet causam qiiam tuebatur deflectere omni cura
cl niodoenixa esl, ideoque, ea de causa, indebilo favore ii omnes qni regis partes conlra illum suscepe-
rant poiiti suiil, inter quosprima fronte astant Rogerusarchiepiscopus Eboracensis , ei Gilberlus Folio-
tus, Loiiclincnsiscpiscopus ; sed odiiiin quod in Reckelinoineii ceciderat, el favor qui adversariis ejus
prodilus fueral, si non omnino indebita , al saliem non aequeponderalis qiiacinulrauiqiie partem adduci
polerant argumenlis, pariler profusa fuerant. Quaehic nunc piodeunt voluniina clarissininmdicm in con-
troversiam inier corrivales episcopos exortam effundereinvenieutiir , niagniqiie lectorem refert uiemi-
nisse bas epistolas magnae auctoriialis conlinere argunienta, quae produci poiuerinl ab iis qui Uenrici
regis ndversus arcbiepiscopuni Canluariensem paries suscepere. At vero, cum Gilberti personam et
epistolas a celeberriuia cujus pars niagna fuil, cnusa separare non juval, paucae ist:e observaiiones suffi-
cienicni ad praesentem colleciiouem alfeicnt inlrodiictionem, unipliorciiiqiie de lioc investigationein pro-
crasiinabimus, donec tola argiiiiieiitoriiniseries, cdiiis Beckeii ei eonmi qui ejus pariessusceperunt cpi-
stolis, completa fuerit.
Nunc igitur superest ut leclorem inoiicamus ex qua aucloritate epistola; isla», velut genuina Gilberti
Folioti scripla, iiunc edantur.
In Bodleianabibliolbeca quidam adest manuscriptus codex (e Mus. 241)) circa anniim 1200exaralus,
qui plusquam quadriiigeiias epistolas coinpleclilur ; hoc fundameiitopraesens slal editio. Quadraginta fere
harum epislolarum in alio inaiiiisciiplo, qui in BiitannicoMuseo(Reg. 8 A xxi) servatur, reperire est.
Alius exstat iu caihedrali bibliotheca Herefordiae; sed eum inspiciendifacultas nsque inodo non affuit,
quippe quod biblioibeca receniem reslauratioiiem subiit, et quamvis decanus siimnia diligenlia illum,
inler inconiposila volumina, inquisierit, codex epistolas coniiiiens de qnibtis iiiinc agitur, nonduin invenlus
esl. Nonnisi lamen paucissimas coiilinere epislolas suppouitur, al niillam quae in Cavi ms. uon exsial.
lstud magiii moinenti volumen, quod Oxoniensi Lniversilali a Cavo coiicessniii csl.jam plurimorum
lilleralorum et anliquariorum nolitiam non effugit, sed lam ainplae collectionis tracscrihendae iinmanis
labor onines usque inodo ab illa prelo subjicienda delerrtiit. Denique laineii, piopler peculiaies quaeedi-
lori occurreruiit opportunitates, integcr ille codex|cum, cunctis qua; in iilo coiitiiientur, in lucein prodebil,
lani paucis sparsus erroribus quam pleraque opera ex uno tanltim originali maiinscripto iu lucem prodeun-
tia. Atlamen, ciun Epistolaeabsque ullo ordinalioiiis stiulio in eo jacenl, iiiine fiiit eas in oidineni illuin
reducere qui melius hujus editionis proposilo conveniiei. Quaedam liarum episiolanun jain antea pielo
subjectae sunt, plures bis et etiam ter in Cavi ms. rcpetila;; unde quot separatas cpisiolas pnedictas
wdex compleciaiur .isserere adinoduin diflieile est, quod de Becketi epistolis pariler «bsttivanduin. Qiiam-
olirem lectori, si certus lieri cupit in qua voluminis parte epistola quaeque invciiialiir, consulendus esl
indcx qui ad fiiicinlomi apponitur.
Ili disponendis epislolis illas primo attulimus qn;e a Gilbsrlo FoLoto dimi Glocesiiiai abbas cssct, ah
an. 1159 ad au. 1148 scriptae fueruiit; deiniie sei|uiiiitur illaequaeposl aiiuuni lli8, dum llerefordiensis
tpisccpus; lertio taiidem referunlur quas posl suain ad scdein Loiidiiienscm promotioiieiiiscripsil. Qiue-
dam cxsliiisse diu videmr opiiiionuni diversilas quoad leinpus quo ullima Iiac dignitate invcstitus luit.
Sunt qui asscrueriint lioc non coiiligisseaiiteaquam rex Beckelo iiifensus.Gilberlum Londiniiinin odiiiiu
archiepiscopiCaiiiuariensis accersivit; sed iiicousiderata procul dubio est baecasseitio, quippe quod Fo-
liotuscum lardissinie iu inense Aprili, 1165, episcopus fleri debuerit, priiisqtiani rex el Beckelus inter se
conicnderenl; sed ista quaestio adeo intricala csl, ut editor illam tunc tempoiis discuiere non audeat.
Saiis sit dicere quod si factus esl cpiscopus Loinlini niense Apiili 1161, epistolas 145et 412 hujus colle-
ctionis a Theobaldo scriptas esse oporiet; si vero anno 1165, conversio ab amicitia ad ininiiciliam inter
ipsuiu, Becketumel regeiii, locum babere debuit in fere incredibili teniporis intervallo. In prima et se-
eiinda bujiis collectionis epislolaruni parle nullus alius in iis edendis ordo servalus est qtiani geueralis
classificatiode qua superius. In tertia parle, cpisiolaedisposiiaesunt seciindum ordinem et graduni eoruui
ad quos ascribuntur, exeinpli gralia : 1»ad papam; 2- ad cardinales; 5° ait Ecclesiaefilios in genere;
i« ad archiepiscopos, episcopos, decanos, abliates, et diversaruin diieceseon, servaio ordine alpliabetico;
5° landeiii ad rcges, laicosei alios; sed sub unoquoquec.vbis capilibus iiulla ordiiialiouiscuia liabila, ea
de ratione quod, cum omiies isiius colleciionis epistolas, maxinn qiiamvis in seipsis inoinenti, pracipue
loiiiineiiileieariini cmn Becketi episiolis connexio, utrasque in indice chronologico conjunximus ad caicem
\0llllllllliS.
Cavi tanien nis. iiiulias cnnlinet epistolas ab aliis Gilberti Foiioii contemporaneis sciiptas, quarum
quaudamin priina el sccuntli lmjiis collectionis parte, Folioli epislolis iiuuiixta! occurrunl; sed in tertia
745 CILBERTIFOLIOT ASIJATISGLOCESTHLE 744
partc onmes ejusnioili cpislola:a;l calcem remoiaefiieriuil uhi seciindiimeiiindem ordinem qui pro Gilbcrti
his epislolis adliiliitus esl, dispnsila:suul.
Praeterea in Beckeli episiolnruni maniiscripUs qiiinqiie vel sex inveniiintiir ab episcopo Londinensi
scriptae,ei una lantiim in Wilkins Conciliis, q>i:eomues in priesentem colleclionein translaiaesimi, prauer
alias quae in Cavi ms. 1'ortenon cxstant. Uno verbo.ui oiliil omiiialur, regula isla servata fuil qua
discel lectori quid sibi exipiireiidunisil, lam in bis voliiniinibusquam iu accedeiiiibusseriebus qu:u Becketi
epislolas coinpleclunlur.
Colleciio baeconines Gilberli Folioli epislolas coniinet, altcra vero colleclio omnes Becketi epislolas;
sed illaeepistohc quae ab Alexandro papa, ab llenrico rege aut ab aliis scriplaesuiu, inler ulratiu(necolle-
clionem divisaefiierunt, reperieniurqiie plure.sin praescniiscolleciiouis fine, caeteraevero in fine colleclio*
nis quae Becketi episiolas coniinet.
Hariim episiolarum aiiclor duo alia opera cnniposuissesupponiuir, videlicet Commentarinmin Cunlica
canticorum, et Homiliarum collectioiiem. Aniljonnn istorum operum manuscripti codices in Rritaiuiico
museo et alibi occiirrunl, quorum prius pielo siibjectiini est; sed iieuiruin sive ex parte merili, sive ex
alio fomc-aliqiiomodo dignum habiliim esl quod in hanc colleclionem admiiterelur, elsi dedicatoriie epi-
stolaevel prafaliones cxcerplacsitu! aique propiiis coiivenieulibusquelocis iu his voluiiiiuibus disponen-
lur (1).
Calalogus ponlificumet reginu, necnon ct Anglicorum episcoporumcum Gilberto Folioio couteinpora-
ncorum, qiiem liic exaravimus, lertorcin laboriosa ad alia opera refercndi cura liberabii. Ciim laiueii
inullariiin epistolariiin inscriplioues in Cavi ms. initialeiu taiilum lilteram dant nominis ejus ad quem
scribunlur, si leclor jiislisdccausis aliqiiaui particularemepistolam alii nscribcndam,et non juxia titultun
aflixiiinsalitis duxerii, editor se reiiin conliteri in materia crrori tain evidenter obnoxia, non dubi-
tabil.
(I) Prwfatio in Cantic. est episl. 212; Pr<e[ulioin Ilomilias, episl. 529. Ijtrainqiie alias cuiu operibus
exegeticisGilberti dabimus. EDIT.PATII.
CATALOGUS REGUM ET PONTIFICUM
Qui cum Gilberlo conteni|)oranei fuerunt.
1. REGUM
ANCD.*.
Stephanus regnavit ab an. 1155 ad M54.
lleuricus II, rcx Angliae,regnavil ab an. 1154 ad 1188.
2. PONTIFICUUMAXIMOHUM.
Celestinus II. 1145 ad 1144.
Lucius II. 1144 ad 1145.
EugeniiisIII. 1145 ad 1155.
Anasiasitis IV. 1155 ad 1154.
AdrianuslV. 1154 ad 1159.
Alcxander 111. 1159 ad 1181.
Luciuslll. 1181 ad 1185.
5. PoNTlIICUM ECCLESML ANGLICAN.E.
CANTUAII. AncuiEi?.Theobaldus 1158ad 1161. Thomas 1162 ad 1170. Ricardus 1174ad 1185.
S. Asapb. episc. GalfridusMonum.1151ad 1175.Adam 1175ad 118d.
Bangor. cpisi:. Mauriiius 1159ad 1162. Willelmus 1162ad 1171. Guillo1177 ad 1188.
iialliou. episc. Robertus 1156ad 1174. Reginaldus1174ad 1191.
Cicestr. episc. Seflridus 1125 ad 1152. Hilarius 1148ad 1172. Joanncs 1174 ad 1180. SeffridusII. 1180
ad 1204.
Licitf.et Cov. ep. Walterus 1149 ad 1161. Ricardus 1162 ad 1182. Girardus puella 1182 ad 1184. UUKO
N..iiaiiHl86a!Hi99.
S. David.ep. David1148 ad 1176. Pelrus 1176ad 1189. Galfiidus 1189ad 1198.
Eiien.ep. Nigellus 1155 ad 1169. GallridusRidel 1174ad 1189. Willclmus1189 ad 1197.
Exon. cp. Robertus 1128ad 1150.Robertus 1150ad 1159. Bailiioloniaeus1161ad 1184.
Glocest. ep.
llerel. ep. Robertus 1151ad 1148. Gilbcrtus 1148 ad 1161. Robertus Melid.1164 ad 1167. Robertus Fol.
1174ad 1186.
Landav. ep. Uelredus 1139ad 1148. Galfridus1155 ad HS4. Nicolaus1154 ad 1185. Willelmus 1185
ad 1188.
Lincoln. ep. Rohertus 1147 ad 1167.Walterusde Const. 1185 ad 1184.
Loiidon. cp. Ricardus 1152 ad 1161. GilberttisFoliot 1161 ad 1187. Ricardus 1189 ad 1198.
Norw. ep. Everardus 1121 ad 1150. Wilielmiis 1151ad 1175.Johamies 1175 a.l 1200.
Rotfens. ep. Walterus 1147ad 1182. Walleranus 1185ad 1184. Gilberlus 1185ad 1214.
Salisb. cp. Rogerius 1107 ad 1159. Jocelinus 1142 ad 1184.Huberlus 1189 ad 1195.
Winion. ep. Heiiricus 1129ad 117). Ricardus 1175 ad 1189. Godefridus 1189 ad 1204.
Wigorn. ep. Siinon 1125ad 1150. Aluredus1150ad 1158. Joannes 1158 ad 1163. Rogeritis 1164ad 1179.
Baldwinus1180ad 1184.
EBORAC. ARCHIEP. Turslanus 1119 ad 1140. Henricus 1147ad 1155. S. Wiilelinus 1155 ad 1154. Rogerius
1154ad 1181.
Carlisle ep. Ethelwulfus1185ad ... Bernardus1157ad 1186.
Cestr. ep. iidemqui Licil. cl Cov. ep.
bunelm. cp. Galfridus11:18ad 1140. Willelimts 1143ad 1132. llugo 1153ad 1189.
745 EPISTOL.-E. — AM. II59-4S. 74G
EPISTOLJ: GILBERTI FOLIOT.
EPISTOLA 1. A nobis audiiis pejora perccpimiis. Referebat fraier

ADB. CEiliVEI.EIENSEM ABBATEM. Heicfordia reversus, charuni illum nostriim qneni
Charissimo fralri suo B. Cemeleicnsi Dei grati: digne virum nominem Herefordiensis Ecclesiaede-
ahbali, fraier G. Gloceslriaedicliis abbis, conso- canum lacessilum injuriis piis bonoruiii civium, per-
laiionis et consilii spiritu semper refoveri. secuium lacrymis urbein exisse. Angariatus in se,
Fortunam vestram plangitis, et deploratis incom- dispendia rerum tulit e facili. Leviter enim in scelus
moda, quaeel ipsi pari moeslitia plangeremus, nisi est proiracta impietas. Confractaestint domus , apo-
bonis omnia cooperari in bonum ipso Domini Spi. lliecs diruptae, sublala vasa, distractae pecuniae,
ritu doceremur. Sed quia certum nobis est.quoniam supellex undique dissipala. Sed qnid isla? Nunquid
his qui ex proposilo vocantur advitam, ideo in omni- ita ardens illa habendi sitis exslincta est? Non hanc
hus quae de manu Domini accipimus , gaudemus et hujusnaturam passionis agnovimus.Verum cupiditas
gratias agimus.atlendentes in his quaeprospera sunt plns novit accendi remedio. Ilur in ulleriores inju-
bonitaiem, in adversis disciplinam, iu ulrisque rias, iransitiir iu villas, devenitur in horrea, excu-
scientiam, quoniam flagellat Doininus omnem filium tiuntur annonae, deportantur slraiuenta, aporiatur
quem recipit (Hebr. xu), et bcnus paler si non vir- ecclesia, muniunlur caslella. Proh quanta maligna-
B
ga visilat iniquilales iu ira, lamen misericordias lus est inimicus in sanclo(Psal. LXXIII)!Prorumpat
non conlinebit. Unde si inter incudem et malleum Ecclesiaefletus, erumpat ejulalio, Ihreni deducan-
gemuisiis hactentis, gemitus iste vobis erit pro tur in medium, cilhara ejtts converlatur in Iuclum,
canltt, cum lanqnam vos mundum in omnem volun- etorganum in vocemfleniium. SarcedominalurAgar
talem opificis summi formatum auro purior qnod per (Gen. xvi); quaelibera eral facla estancilla. el lilia
ignem probalur, post crebras Domini concussiones principis facla esl sub Irilniio. Datur ei pro cri-
enitescetis, et forlimdinis et constantiap, el laboris, spanii crine calvitium, in cilicium stola gloriaeejns,
et lolerantiae praemia ah ipso cui obedisiis reporlabi- ei pecloraiis fascia cominiiialur. In sanctuariiim
lis. Qnia vero conversa est haereditas veslra ad alie- Chaldaeus ascendit, licenter operaltis est inaltnn,
nos, et menliti sunt vobis filii alieni inveterati die- gloria Doinini deputaiur in nihilum. Stant lacrymae
rum malorum, claudicantes semper a semitis bonis, in maxillis filiorum ; quis absterget eas? Desolaia
ahenntes relro post Salanam, eligenles magis in 110- »>stfacies filiarum Sion ; quis easdem consolabilur?
bis Cliristum persequi quam sequi per vos, ufile non Sic ascendente superbia, qtiis jam erit miseriae
arbitror ulterius solo sieiili mandare seinina, porcis [linis], quae injuriarum futura satielas? Quis obsta-
spargere margaritas (Matth. vn), felorem sentire i, bilsceleri? quo praesidente compesceiur iniquitas?
de proximo proditorum. Exiens itaque de i-Egypto, Nempe capitis interest corpori providere. Ad ipsuin
iu proximo futuro concilio absolutionem a domino spectat partis ciijusque molestia. Hoc in alto situm
papa poslnlabilis et, dante Doinino, impelrabitis, est ne fallatur intuitu, sed infima quaequc visu libe-
inconiaminata vita, fama in omnibus permancnte riore collustret. Fornia rotundior, emineiis siaiio,
illaesa, spirilu a Domino serviendum promptissimo, sensusimpressi,digiiiiatiseeclesiasiic;euiiiiister*mni;
qui eduxil quasi lumen juslitiam vestram, el judi- certa quaedam ratione depinguni. Te, Pater, ista
cium vestrum deducet tanquam meridiem, cui notas respiciunt, le lenimen sibi lamenla deposcuitt. Si
fecisli vias veslras, et speraslis in eo et ipse faciet teues bactilum quo sustentes, non cessii. virga qua
(Psal. xxxvi). Ipse, dante Doinino, adero, et coad- corrigas. Juxta prophetam', gladius exacutus esi, ui
juior existam. Unum tamen obsecro, ut nec corde, splendeat limaius est (Ezecli. xxi). Siet iu inanu per-
nec corpoie discedatis a nobis, sed sit nobis una cutientis et vindicanlis opprobria agniinum Dei Isra-
boiiortiin comniiiiiio, charitas nna , individua vit.e elis. Audisli alheiim improperaiitein Doinino, et
societas, ut ubi vitae bonae lirocinia transegistis, manus tuas ad prselium et digitos ad belluin non
perfectlonis oniaineiita rcponatis , et jam pene om- aplasti? Nunquid ciira necessitatem strenuus- ad
nem experius forlunam niundum ei qtiae sua sunt l billi discrimen inanesees? Absitboc a lna gloria.ne
contemnatis, et ipsum de sublimi jam ipso aliior ir- tale sortiatur laus tua dispeiiilium, consensiim cum.
ridealis. Valeie. Deitinere certior, vere lamen itu- possis etdebeas nou ulcisci. Ei quidem debes; quia
rus, vobis certiora mandabo. pasior es. Potes; quia gladium portas. Poitas qni-
EPISTOLA II. dem gladium, et omnis armalura fortium ipsa le
AD iniiiiit. Si quaeris expendium, succincius lumbos iu
Poteram me cohibere silentio, si non animum area Domini perstitisti; si loricam desideras , justi-
niceror impulisset, at insianlis pondus injuriae me liam induisti ul gigas; si galeain, speni comiiiuneni
iu laincma irc coinpellil. Pridie ex quo recessisti a pr,eslolaris; si gladiuin, scnno Dei vivus el efficax
747 GlLIJERTl FOLIOT ABHATISGLOCESTKLE 748
(llebr. iv), el ipse de orc tuo devorabil cames ; si A mediuiii dcducta est, ct allqiioruin petitione domini
clypeum, impugnantibus te fldes ortliodoxa furabi- ciiam episcopi assensii in diem allerum csl dilaia :
tur; si calceamenta, Patrum rcdundamus cxcmplis. sic lainen ui, si rem ilem differri imperialiiim ofii-
l>iocedatniilesiii castra , prxlia Domini bellaluriis, cioitiui necessilas ulla cornpelleret, id ante conte-
procedat,ct agat cum fiducia. Poicrit hoslis in slatae aclionis diem denuntiareitir alterutri. Praepe-
lapidc de lorrente el vertigine fundaeprostemi. Sed dienle ncccssilaie, quaesivit comes inducias action?:
rcrum sorie dispendia pertimescis, nc mulliplicaiis verum id dominus episcopus non ex coiidictoacium
incommodis coacervet boslis injurias. Pius limor, esse repulans, severitati niliil detrabens, senten-
sed iiiagna constanlia; nam si pro juslitia pauca ami- liam promulgavil: cumquc liiteris, ab auctoiitalc
seris, saciilicium est quod fecisti. Si cuncla raptor vestra susceplis, dominum Wigorniensem in cccle-
abstulcrit, holocauslum est quod libasti. Denique sias Glocestriaceamdein ferre seiitenliam inslanti
nulla cadit aisliiualio in virlulem : haec lanto pre- submonitione compcllerct, comes, lum per direclns
tiosior est, quanlo tibi rerum lemporaiiuin damiio litterarum suarum apices, tuin per honestas el ido-
majore constiterit. Thesaurus abscondiius ei mar- ncas personas, sese plenariae salisfactioni offerens,
gariia coeleslisbono ncgotiatori jure cesserunt, quia secundum placiltim domini Wigorniensis locumsihi
vendilis omnibus illam sibi comparavit. Tibi quoque B et lempus exsequendac et implcndacjustitiae poslti-
virlus adjudicabitur, si libi magno coiislileril. Vir- lavit addici. El ne tergiversalionis aut duplicitalis
tus granitm sinapisest; quo magis alteritur, eo for- cujiispiam habcrctur suspeclus, dominum abbalcm
tius inardescit (Marc. IV). Hsec pulvis pigmentariiis Teochesberiae, priorem ctiam Lanloniensem et nie
est, quo magis pilo tunditur, eo eflicacior ad salutem. ejusdem permissionis implendoefidejussores allega-
Si propbetani advertimus, sub umbra quercus, po- vil. Verum tam ejus huniiliiate, quam noslra om-
puli cl terebinlhi non hene thymiama accendiiur. niiim fidejussione, parvi habita, nihilominus scn-
Umbra lerebinihi est, tolnm quo in infimis delecta- leniia in nos daia cst. Unde cum apud nos vivis
inur. Stib palpebra diluculi, illucescenle sole, cuni iuterdicanlur monasteria, mortuis-sepultura.divina
magna dics aspiraverit, inclinabitur liaccumbra quia quoque intermillantnr olflcia, multipliciler ligamtir
vauitas esl. Bcatushomo, cui fit ipsa vanitas vir- in poena, qui non tenemur in culpa. Vestrae igitur
lulis occasio. Idco justus ul palma florebil (Psal. erit ililigenlia: rem, si nimisaggravata est,cx aninii
xcxi), quia slringiiur ejus appetitus ad infnna , modeslia lernperarc, cum juxta papam Sicplianiim
sciticel in superna dilatatur. Ideo justus Doiniui ul piilsalicnem buiusmodi ulira provinci:c lerminos
lampas accenditur, quia renuens consolari iu inli- , nequatiuamprogredi, scd inira provinciam audiri ct
mis aperit os suum et desursum altrahens spiriiiini a comprovincialibuslerminari oporteat, nisi forlc,
toius in supcrna illucescit. Age eigo, paaor insi- quod hic minime actuin cst, ad sedem apostolicain
gnis, exculienti libi pallium , projice et lunicam. Si fuerit appellalinn. Veslram etiam nequit lalere pru-
tibi vepres lollimus, lu gregem pasces in liliis; ubi dentiam tunc miiltum fore delrahendum severilati ;
ctiam virluli, quam secula est, toius applaudcl. cum siibversiones ecclesiarum et slrages immincnl
EPISTOLAIII. populorum ; sicul eidem veliementer est incuniben-
ADIIENBICUM WINTONIENSEM EPISCOPUM, A.S. l,EOATU',I.dutn, cum sic correcti siinplices fiunl meliores, non
Palri suo el doinino II. Wiiitoniensi Dci gratia cum cxasperati mali redduntur nequiores. Valeal et
episcopo el sanclaesedis aposiolicaelegato, fraterG. in perpetuum illibala conscrvelur vcstrn siiblimilas.
ecclesiaeBeati Pelri Gloccstriaedictus abbas, totiiis EPISTOLAIV.
obcdiciiti:e el charitatis obsequium.
Qnoniain discrelioni vesinc, in Clnislo amabilis ADS1M0NEM WIGOBNIENSEM EPISCOPUM.
Pater, sollicitudo Ecclesiaruui Dei laudabilicircuin- Patii suo domino SIMONI Wigornieiisi Dei graiia
.spcctionecommissa est, ideo super liis, quae inter episcopo, fratcr GILBEBTUS ecclesiaeBeati Pelri Glo-
doininiini Ilercfordieiisem et dominum Milonem, I-*cesirix dictus abbas, ciim pielaie fructus operari ju-
ejusdem civitalis comitem acta sunt, quxdain, quac slitiae.
nd nos speclant, vestne diligentiaedesignaimis. Dis- Compellit me charitas ct debita vohis suadelobe-
scnsionis itaque inler cos, mullis emergentibus cau- dientia, ul quod ail bonorem vestrum conservan-
sis, rcs eo tandcm productaeslut dominns Ilerefor- dum vclaliqiialeiiusampliandiiin spectarecognovero,
diensis comiti ipsi suisque, loli cliam civitali Herc- hoc vobis, cuin opporlunum fueril, ei praesens sug-
fordiensidivina inlerdixerilsacramenta. Undecomes, geram elahsens scripto coinnioneam. Inslant prope
uon niintis pielalequam necessilate compulsus, tam lempora periculosa et dies inali supervenerunl no-
nobis quam mullis aliis asiantibus, sese ipsi prae- bisi7/ Tim.iu), in quibus manu inimici hominis
senlavil ecclesia?,priinum dala in manucanonicorum siipersciiiinata zizania mcssem bonam pene suffo-
sponsione, poslmodum texlu super altare posito, se care pravalcnt aut compriinere (Mattli. xnt). Nec
die assignata in praesentia episcopi et ecclesiaeipsius tamengenlililaseslinqiiasunius, sedomni geutilitaic
adfulurum, ct quidquid ecclesiastica jurisdictione pejor iiihtimana crude!iias,cuiloiiimquod lihellicet,
decrelum forcl, impletiiriim snb Ecclesiaelestiiuo- lolum vihiiiqiiod honcslum est, nil ainplcctcnsdesi-
nio rcpromisii. Staluio die ulroque pracseule, rcs in dcrio quod Chrisliantc siuiplicltaii el sacris lcgihus
740 EPISTOL/E. — AN. 1139-48. 750
ohviare non consicl. Ncmpe, ul audita taceamus, A illuminat. Haerebanl lacrymee in maxillis nostris, ct
vidimus anleacta hehdomada ecclesiam sanctae Dei inlra praecordiadolor aesttiabatinclustis, dum in ipso
genitricis apud Slobtres mirabili modo diruptam, rerum culminead tanlumcasumdissensionisschisma
tei.lum cjus nianu sacrilega convulsuin, in parieli- pio timebamus pavorecontingere. Sed subitum infor-
hus >'jusnunquam oedificaiapropugnacula immissos tuiiium subita eliam fortuna seculaest, ei sicut unus
satellites impietatis deservire promplissimos. Vidi- Deus, una fides, uuiim baplisma (Ephes. iv), sic unus
mus, inquam, et doluimtis, locum sanctuarii sine pastor in terris totam moderatur Ecclesiam, qui
honore, ecclesiam Dei lurpiier conlaminatam et cunctas charilale compaginans, omnesEcclesiae par-
ausu temerario iu domiciliuiuSatanaecommulatam. tes tina facil pietale gaudere. Vestra; igitur curse el
llujiis eiiair, occasione malitiae quidam illos expu- prudenliaonos et nostra comiiiiiiimus, et quantum
gnare adorsi snnt. Islis itaque in ecclesiam islam pia praesumit devotio pro domino et amico nostro
lapides, tela, faces jacienlibus, aliis resistenlibiis, Nigello Eliensi episcopo sereniiati vestrae supplica-
non sine sanguinis effusioneet multa hominum lae- mus, ut ea qua lilios amplecti cbaritate nou desi-
sione biduum ibi miserabile confectum est. Scimus s:itis ipsum suscipialis ct necessilalibus ejus pie
adlmc lupos intra parietes ejusdem ecclesiae in ipso subveniendo caeteros filios vestros arcliori vobis
ovili Domini latitantes, et in gregem Domini sirnpli- " charitalis vinculo aslringatis. In aeternum conser-
cein et innoctium laniantes, aliter fugari non pnsse, vetur incolumis vestra sublimilas, in Chrislo di-
quam si bonus pastor advcniens eos souitii bucciuae lecte Pater.
et latralu canuin terrcat, dissipetetdisperdat. Horlor EPISTOLA VI.
itaquepalernilatem veslram consulendo vobiscbari- .
ADTHE0BAI.DUM CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPIM
tate qua debeo, uicumbonesiioribus et erudiiioribus
clericis veslris locum flagitii festinanter adeatis, et Palri suo et domino THEOBALDO Canluariensi Dc:
commissamvobisEcclesiam primopurgari,deinde re- gratia archiepiscopo, fraler G. ccclesiae Beali Peiri
Glocestriae dictus abbas, loiuni quod pacis, quod
din:egrari faciatis. Velsiiiionitionem veslraminaiiiis salulis.
sacrilega minus auderet, actores et adjulores sccle- graliie, quod benevoientiae
ris scientibus et videntibus ipsis gladio Domini fe- Gratias ago vestroe, in Chrislo oV
me dignala est et filium nominare
riatis, ul dum in fiiiuro concilio hujuscemodi tra- lecle Pater, qtiae
ctabuniur excessus, lionor sii. vobis coram simiii ei amiciim repuiare; et ut fierem suscepticomesiti-
discumbenlibus opposuisse vos niurum pro domo neris, inibi voluil eiiam in expensis providere.
Gralulor equidem, si venit tempus et a Domino
lsraei, ct illatassibi conlumelias repulisse viriliier
aul vindicasse. Vale. C opportunitas dataest, qua possil Ecclesia vesira de
EPISTOLAV. niaiiti suffocantis eripi et quocunque modo, quo-
ADCQELESTINUM PAPAM. cunque labore in liberlalem dignilatis anliquae re-
Palri suo et doniiiio, siunmo Dei gratia poniifici slilui. Novil inspeclor cordium Deus quam proinplns
COELESTINO, fraler G. ecclesiae Beali Pelri Gloce- forem huic exsequeudo negotio, nisi Ecclesioecui
limerem undique enicrgenti periculo :
siriie diclus abbas, totum quod obedienliar:el obsc- alligalus sum,
sed noverit sanctitas veslra equidem usque ad diem
quii valel liiuniliset prompia devolio.
Fidelis Doininus in omnibus verbis suis (I'sal. hanc non irruit veheinenlius leinpeslas in nos. Ho-
Ecclesiae incessanter die contra comilem Herefordiae,cujus silis in oinne
CXLiv),qui quod repromisil,
habemus excanduit, catisam niiilto sudore dis-
operari non desinil; ipse ad stabiliendam fuiem et quod
confirmaiidamspem, proniisil se usque ad eonsum- iriiigimus : et ipsum, quem si absenies essemus,
mationem saeculiEcclesiae non deesse, el juxia ver- nostroe sperabannis Ecclesiaeproteciorem, procsen-
buni siiiimnobiscuuimanensin s;ecula(Matih. xxvin), tes experimur infeslissinium hosiem. Episcopalia
et contra ipsum et
saiictus in opere el promisso verax indubilala fide jam contra ipsum armaacuimus,
animos omniuin nostrum nubi- onines suosvelutin procinciu astamus; aliorum in-
agnoscitur. Nuper 0 feslanlium nos non est numerus, contra quos hinc
losa caligo confuderat et ad decessum domini et et YIA.
Palrisnostri honorandaememoriae Innocentiifugerat ferrum lenenles, hinc Iapidem, pugnamusvice me
Habebit iiaque excusatuin hac
dileclusa nohis super montesBethel et ad supernorum proficimus. vobis ad
declinaverat. Scd dum filium vestrtim patema benignilas, quem
colles aroinatnm aliquandiu
necessilas sublrahil, non volunlas. Erunt
vos in ipso apostolalus culmine ejusdem loco sus- praesens
in vohis dilecii ream- oiniii die lacryma? meae ia maxillis meis, donec
cipimus, ipsam praesentiam
omni aciione ct tola rediium vestrnni et successuni audiam el redeunti
plectimur el cum graliarum Interim oratione prosequar
auimorum alacrilate veneramur. Obscuraium noiiis Palri laetusoccurram.
cui si absens ero corpore, in
fuerataurumet immulalus coloroptimus (Thren. iv); Dominum meum,
aflcciu menlis as-
sed ecce niagis rtitilal festivus ornalus Ecclesiae, oinni negotio praesens spiritu et
tolum nobis converlens in gaudium et lattiliam et tabo. Yale.
EPISTOLA VII.
solemnitatempraeclaram.Noclem mundo fecerat sol,
ADEUMDEM.
aversusin tenebras; sed, reassuinpla claritatc, to-
tutn quod lenebrarum crat, radio gratissiniae lucis Paui suo cl domiiio THEOBALDO Cantuariensi Dci
751 CILBERTI FOLIOT ABBATIS GLOCESTRIJE 752
gralia archiepiscopo, fralcr G. ccclesioe beati Petri A l Infelices epnlae, ubi loliim cnrpus absuiniliir, et spi-
Gloceslrioedictus abbas, pie complendo senariutn , ritus in nullo reficitur. Veruin me longe aliler epu •
Sabbata Sabbatorum feliciier adipisci. lari, iui ratio mnneris introspecta persuadet. Misisii
Habui, dilecte Pater, a veslra sublimitate com- inihi pisces, sed duos, majorem unum, miiioreni al-
monitorium.ul antediemNatalem Domini me veslro tcrum, ejusdem generis ulruniqtie bomini. Quaeom-
praesentarem conspectui, paralus suscepto a vobis nia iiiteriorcm hominem ineiim lot replent fercnlis,
Rineriet labori. Et eoquidem erga vos animo sum, quod erudiunt docunientis. Nam primo omniuni,
ea charitate devinctus, ut propter vos leve repu- quia pisces misisli, mihi piscalorem illum magnum
tem tolum quod ininari polest, difficulias ilineris, ad memoriam revocasti. Illum, inquam, piscatorem,
autvexalio corporis, vel urgens auctorilas obviac qiiem Dominns vocaiumde navi, non solum homi-
poiestatis. Sed sunt praeter hoec instanlia mea nes piscari voluit, sed oh proniptam fidei confessio-
quotidiana innumera, qiiae me vinculis non solimi nem, apostolico eiiam culmini procrogavit. Suggeris
iigatumleneiil,sed etiam velut immobilem redduut, animae meoesuis indesinenter praesentare conspecti-
«juibus explicandis cum niillo modo sufliciam, ar- hus, eo quod me diu jactalum fluctibus hamo suoe
iliiuni niibi esi, ul ad praesens majora atieniareorae- piscationis exlraxerit, et in magna monachoruin
B
' urbe suorum
sumam. Vale. collegio deputaverit. Quod tanien non
EPISTOLA VUI. ita dixerim, ac si de conversione vel conversalione
ADUCTREDUM LANDAV1ENSEM EPISCOPUM. jam mihi securus sim, cum ignoret homo, amore sit
Patri suo et domino U. Landaviensi Dei gratia dignus an odio (Eccli. ix), et unicuique omnia in
episcopo, frater G. ecclesiae Beati Petri Glocestriae posierum rescrventur. Non enim in sancto loco
dicius abbas, apto rationis moderamine sibi crediia fuisse, sed magis in sanclilate persliiisse, laudabile
dispensare. cst. Fruslra enim currimus, si non comprehendi-
Dilectioni vestrae rogatus littcras milto , quas iiitis. Et bene inchoata principia, consummatio sola
misisse debueram non rogatus. Nequit vestram ,la- remunerat. Unde et filii lsrael, post cxitum de
lere prudentiam, quin pax domus Dei sit ordinaia ^gypto el maris traiisilum, quia corde non stc-
imperandi obediendique concordia cohabitantium. teriinl, teniali sunl el pcrierunl (Joan. vi). Quem
Et quin eadem recte administretnr, cum majoruin res ista non inoveat? Ad nos respicit haec parabola.:
pio prudenlique consilio filiorum paret humilis et jEgyplo enim exire est, a ceecitatis et ignoranli-e
prompta devotio. Quod si pnelatorum juslis impe- tcnebris in lucem fidei pervenire. Maris transilus
riis suhditorum obedire contemnil audacia, non est C , esl, virtuie baplismaiis a vctuslnte peccati in novi-
dubium quin in proelalorum omnium redundet inju- lalem gratix respirare. In deserio perire csi, post
riam, quod inunius contemptum fuerit ignominiose acceptam noliliam veriialis cl graliae, peccatorum
convtilsuin. Vestram ideo rogamus benevolentiam , servituti succumbere, et in liis vitam fmire. Non
consiilendo eliam charitale qua debemus, ut erranii eniin qui egreditur, delicias slatiin accipit repro-
ovi pasloris exhibeatis officium, et fralrem illum missas. Nani Jordanis ille famosissinius, virga Do-
inordinate ambulanlein, qui ecclesiam de Stringncn iiiini pcrcussus, in se divisus esl et qua>.a sinistris
comra abbalissui eltotius Ecclesiaesuaevolunlatem eranlaquoe, impelu suo in mare prolalse sunt, quae
occupare prsesumpsit, ad pacem et obedientiam re- vero a dexlris, in iiiium collectae, scse stirsum ex-
vocelis, el ne totus intereai, ipsum tanquam ovem luleriinl (Psaf. cxm). Virga Domini est lolum quo
de ore leonis ereplam pastorali humero ad caulas percutimur. Quidam enim corpore, alii spiritu fati-
gregis reportelis. Periculosum namque est aliquem gantiir, sed filiis dexlerae oinnia cooperanlur in bo-
Ecclcsiaecommunicare beneficiis, nedum sacrameu- iuim. Qui sive adversa de iuanu Douiiui suscipiaiil,
lis, qui adversus eos, quibus obedire oportei, contu- seu prospera, a gratiarum aclione non recedunt,
rnax iuvenilur aut rebellat. Moniia salulis mansuelac sed sursum levanics cor, in caduin principale men-
Mislincbil humilitas, vel si pertinax exstiteiit, vir- "1 lis extolhinl. Qui vero a sinistris sunt, hi ad temptis
gain vigilanter adhibeat cbaritas, utel inobcdientia credunt, sed lempore lentalioiiis recedunt. Qui vero
«•ompescaturelzelo veslro, qualilerrebellionem re- virgae levein non fercntes ictuin, cilo perlabunlur et
liiiiuerari oporleat. omnibus iinimelur. Valete. clUuunt, admistiquc salsugini veriigine miserabili
EPISTOLA IX. denierguniur el pereunt. Unde mihi de corporali
ADROBERTUM HEBEFORDIENSEM EPiSCOPUM. sanctorum collegio gloriari non pcrmiililur, nisi
Palri siio et domino R. Herefordiensi Dei gralia studia sancioruni charitas in me sollicita consideret
episcopo, frater G. eci lcsiaeBeati Petri Gloccstriaa et imitclur. Istud mihi pio suggeris ipse consilio,
dicius abbas, sagenam missam in marc plenani bo- dtini pisccs mibi dirigis extractos de profundo, sed
liis piscibus ad littus usquc pertrahere. niortiios, docens prudentissiine, ul caveain ne de
Experta mihi toties lua, dilecte Pater, nuiiiiiicen- profundo sopcnli extraclus, opus rnortis inciirram.
tia me et hoc ipso graliae sibi rcddit debitorem, quod Nam longc aliter suae piscationis opws noster pisca-
novit ad
nufier dircctis xeniis me pascere simul dignala esl, tor exercet. In peccalo mortuos, piscari
et docere. Perfeclum munus aestimo, quod corpori vitam. Unde qui extractus moritur, inlra sagcnae
in refectioneut est et anim.e nihilominus in saginam. ipsius anibiluni non lenelur. Quod vero duos niisisli,
733 EPJSTOLJE. — AN. 1139-18. 751
magnnm nniini, parvum alterum, sua milii signi- A . uniiis obscrvaniiic charilatis et fidei in domo Do-
ficationejiictindiim cst, el ipsa miltentis inlentione mini congregare. Suheodem iniellectu Moysi a Do-
juciindiiis. Principis apostolorum labores mihi my- iuino diclum est : Allare mihi facies de lapidibus
sticos reproesenlas. Ipsuin bis piscalioni dedisse non sectis, quos ferrum non tetigit (Exod. xx). La-
operam, evangelica leclione cognoscimus. In prima, pides secli sunt, qui licel politi scientia, a fratrunt
ob mtillitudinem copiosam rele scissum cst (Luc. lamen societaie dividuntur schismaie vel discordia.
v); in secuuda plenuin magnis piscibus ad Iiltus Ex quibus allare Domino non coustruiliir, quia de
usque perlractum (Joan. xxi). Prima piscatio oiu- viia cornm graium Domino nil offertur. Ex lapidibus
nium vocaiio esl; secunda est electorum invita in- vero non seclis aliarc Domino construilur, quia ex
troduclio. Undc primo recte rele rumpiiur, quia a bisqui per fidernin unitate solidantur, Chrisli cor-
gratia in qua vocali suni, plurimi elabunttir, el ctil- pus adimplelur. Qnod vero nirnmque bonum dixe-
pis exigenlibus in oeleriiiim reprobantur. Secunilo rim, lale est. Pisces rnundi sunt, qui squamas ha-
rele non' rumpiltir, quia Dominus elccios suos ad hcnt et pcniinlas. Squamx sibi conjuncloe sunt,
vitam omnes peilrahet, et non esl qui aliquem de rorpus undique conlegenles. Unde et virlutes signi-
manu ejus eripial (Psal. XLIX).Efllcaci me admoni- ficant, qtioe omues sihi in radice charitatis conjun-
tione inslruis cl informas, ne velut rupla sagena ' ciae, interiorem hominem polymila qtiadam et talari
piscis elapstis vage peream, sed magnis illis pisci- veste legiint, muniiint et exornanl. Peiinuloecon-
biis centum el qtlinquaginta tribus viloc qualitate tettiplalionis alla significant. His enim pisces de
coiiformis, ad eleclorum forniam, vilam raoresque profundo elevantur, et super aquas quosdam quasi
componain. Quod si lui sensus arcanum allius in- salius faciunl, licct iiem naiurali ponderc ad casdeni
telligerem, forlasse conjicerem dono piscium, mihi rclabantur. Quid his pennulis nisi conatus auimae
pisces evangelicos ad mentem reduci, lorporemque designalur, quihtis quandoque in siiiniiniiii illud bo-
iiieuin ad leclionis studiuin arclius amplcclcndum iiiim ct invisibile luiiieu erigitur, et de inlerna iila
occasione bac a tua prudentia non rnediocriler iu- dulcedine aliquid guslare nililur, licet ipsa corporali
stigari. llli nanique panes, unde populi saturantur sarcina, cui alligata esl, relardetur ? Corpus enim
ct iniplentar cophini, legis libri quinque sunl, et quod corrumvilur, aggraval animam, et deprimil ler-
duo pisces propheliae et psalmi (Mallh. xiv). Nam rena inhabilalio sensum multa cogilantem (Sap. ix).
vita deguni, dtim profundum pisces inhabitanl. Qnod Il.cc milii de tui ratione muneris ad lempus occur-
si exlrahunlur ad lucem, morientes exstiiigutinlnr runi, quoe cum optalo conspectu perfruemur et allo-
a lumine. Sic anle Salvatoris adventum leuebrosa P . quio, plenius ipse edocebis, de caelero, si placel ad-
in nubibus aeris, obscura erat doctrina in propbe- verlas. Mandasti inibi per lui muneris latorem
tis. ln profundo hoc, suo modo prophelia vivebat, minlium, ne lorquerer invidia, ne tabescendo dclice-
dutn quod vcniiiriiin erat praeloquendopromillebat. reni, ne de concessa libi felicilate et copia talium
Sed, promissione conipleta, et orbem Cbristo irra- et laiitoriim piscium, arida mea siccilas augerctur.
(lianlc plenius, propheiia in lucem extracta, et quo- Verbo mones ne invideam, sed facto ad invidiam
dammodo exlracia est, in proiuissorum compleia traliis. Quid mirtim si marcescer invidia, ctti vicini
veritas amplitis promissione non egeal. Unde Domi- diuiius cxlensa late polentia stagni jacentis opns-
iius, lex el prophetae usque Joannem (Luc. xvi). Sic culum inlcrdicil ? Iuvidiam jubes lollere, faciendi
inilii nectis involucra, et me undequaque spiritua- slagni concessa licentia, hanc ipse poteris exsiir-
liier exerceri dcsideras, dum hinc obscuritate pro- pare. Expcrimentiini erit amici non modictim, scd
phelica ad lcctionein me prolrahis, illinc ipsa psal- diu torqueri non permiseris, cujus opem morbi a
inorum suavitate lanquam allerius piscis oblecla- le dependere cognoscis. Valete.
niento, ad orationem me laudemque coinpeilis. Jam EPISTOLA X.
restal quod intelligam cur pLces quos misisli ge- ADR. PRIOREM ET FttATRES MALVERNI.fi.
neris ejusdem esse decrevisli. Unilaiem mihi pa-1D Domino R. priori et fralribus, qtii eiim eo sunt
cemqiie commendas. Binarius enim iu bono est, sed Malvemiae,G. ecclesiaeBeati Pelri Glocestriaedictus
ipse in nialo reperilur. Binarii bonuiii est dilcctio abbas, amanlium se iionpeniliis ohlivisci.
Dei et proxiini, boniini ipsius esl quod ad praedican- Conlisus de bciievoleniia, non quani nierneiam,
diHii disci|)iilimissi suul biui et biui (Marc. vi). Nam se.l quam sperabam devobis, qiieuiil.inipropinqiiiini
chariias ad miiius inler duos est, habet idem sua ct familiarem nostrum direxi ad vos, preces cum
iuforiunia. Iniiiiuiida ciiim animalia iu arcam missa liiimilitate porrigens, ul quod in ccclesia de Estle-
siiiil bina et bina (Gen.vi).Namquia primus dcfluil ab t!ic babebalis, ei de vobis liabendum bencvola cba-
unitate binarius, (oliim quo pax scindilur aut dissipa- rilate concederctis, facla lamen super sacraineiiia
tur concordia, meiito illi assignatur. Unde persua- fiilelilate non Iraudandi vos ab eo commodo non
des inilii illiim so |ui, qui in sancto esl, qui jnhabi- quod modo habebalis, sed quod <leEeclesia ipsa in
tare facit unius moris in domo, uc dislrahar ira- lempore tranquillae pacis habueiatis. Vos tamen
rundia, vel inflaiiimer odio, sed pace ad omnes et rem allius inspicientes, el beneficium,quod diu in-
charilate servala, varielates et schismata sludeam ter niaiium danlis haesit,ingraium esse non curanles
declinare, ct unius geueris pisces, fratres videlicct amicmii,qui clsi tiiagna rogaret, ex nierito charilalis
7bo GlLBKBTl FOLIOT ABBATISGLOCESTRI/E 7.',G
audiri debiieral, imo (Kco non audislis, sed dilalu A nuin prxscns negolium snscepissc cognovimus,
consilio, qnos ad vos niiseram, ad nos vacuos remi- healitiiilini veslroede hoe ipso supplicamus, uleiim-
sislis. jEgre fero non quod iiupcrfeciiim est quod tlem in causa jusiiiioe ci veri-ialissitstenietis cl Sa-
rogabam, sed quod dc amicis niiiius solilo sperare lesberiensis Ecclesix honori et itiilitaii palerua
compellor. Rogabam eqiiidcm ciiin fiducia quodI gratia providealis. Valeal siiblimitas veslra , in
ainantium nie pelitioui non negarem. Rogabam iinile: Christo dilectePater !
cerlc rogari dcbiieram. Rogabam ne commodiuiii EPISTOLA XII.
Ecclcsioe vestrae eo populo displiceret si per nos; ADIUMONEM BORDESLEIJ5.
illud in parle aliqtia ininislraii conlingerei. El Raro suo dilectori IIAMONI Bordeslcix abbas.
quia magna repulsa est, cum negatur amico quodI Memor luoedilcclionis el benignx pelitionis, qu.i
inodicuin est, reni vobis anle oculos pono, ut ex me aliquid scribere vcl dictare poslulasii, tandcni
ipsa jinlicetis quanluin est quod rogaverim, el qiiami pareo, et si quid dalurotii, libenlcr itlipsinri studio
modicum quod negaslis. Cnni vero de Ecclesia illai tux benignilatis impendo. Nam, ciim libi aiiiliiiim
partem, qu;c nos ronlingit, ad plentim persolvero,, fuerit ine pro crcdiix inihi dispensationis oflicio
ininislio allaris niinisierii sui inercedein adimple- verbum exliorialionis aliquoties habiiisse cuin fra-
vcro, cpiscopali auctoriiati de bis qnae stint penesi B E tribus, ccepisti et ipse prxsens exhortari, ul si qnid
ill.iiu respoiulero, emoliiineiiliim,quod his omnibusi niilii DomimisdeSpiritu suo in Scripluris revclassct
superesse contigit, vix '.anii cst ul de boc aniicus abi niiinificenlix, non ingraltts siylo illud excipercm, ct
anianiibiis sc repulsain pati dcbuerit. Umle si con- qtiod gralis acceperam, aliqiioriinixdilicalioni pro-
siliiim vestrum mtilari placcrel in meliiis, haberetisi ftiiuruin gralus ipse ptiblicarem. Alfirmasenim ninl-
ine de re modica gratioe magiiaedebiloreiu, et cle- tiforinem gratiain simplicis verbi Pei, non uno lan-
rico, illi, cui rem liacienus concessislis, vel ad volum inodo piis nieniibns iniiniaudam, sed vaiiis tra-
tiim satisfacerem, vel adversus eiiin vos in oninii ctandam esse doclrinx schematibus. Verum, sictit
aiidicniia ad plcnum excusabiles redderem. R«go> ipsos corporum sensus, per quos ad intclligcntiam
milii per proeseiiliuinlalorem liltcras vcslraevolun- nobis via esi, diversos inter se variosque nalura
talis indices remillalis. Vale. consliHiil, sic verbum Dei variis traclandum esse
EPISTOLA XI. doctrinx schematibiis, et nuiu: annitnliationc, nnnc
AD LUCIU.M PAPAM. Scriplnrx subniinistralione, ad pia corda trajicen-
Patri suo el doniino, stimino Dei gratia pontilicii diiin. donec forinelur Christus in nobis et simiis oin-
Luno, frater G. Beati Pelri Gloceslriae dictuss . nes docibilesDei (Joan.vi). Adnectis iiisnpcr eoiiiin,
^
abbas, pacis et salutis increineuta. qux in ecclcsia velut declamationis niodo pronun-
Quantis iiiiseriariim sil coucussa lurbinibiis Sa- lianlur, velul cum souilii dcperire nieinoriaui, nisi
lesbericnsis Ecclesia, sercniialcm vestiam, dileclee Scripturx velut quodam relinactilo teneaiilur, et
Paler, a:slimo non latere. Cujus sollititiidiuis inte- sicut interveiitione visus redinicgranlur meiuorix
rcsl Ecclesi.iruni omniiiin non solum detrinieniiss legentium animis ingcranfur. Qiiantiini replicas illud
compaii, sed etiain coinmodis providcre. H;ec, jaiti- Sapienlis eloquium : i Aurum melius dispersum ru-
diu proprio viduata rectore, dum fluctuaret in in- tilat quam signalum; i nilii! a vilibns [lapidibns]
ccrtuni, imn perversorum bominum incursioiie, tmn n gemmx differunl nisi publiccntur. Senieniia quoque
siiorum circa Patris clectionem non unanimi volun- i- dislributa suscipit incremenium, et avaruni dedi-
late, ad dcsolationem ulliiiiain pcrvenisset, si nona gnata possessorem, nisi publicelur, eiahitiir. Post-
ci Dominus dignum sibi famulum electum, ut spe- :- remo, ne quid habeat excusatio diverliculiiin, dcsi-
ramiis , anti.tiicin viloe comiiieudabilis el gratiae, ! diam nostram vehementer illa Doniini voce per-
Jiicclinnm condignum sanclitalis veslrx filium, in ii lerrens : Serve nequam (Matth. xvin), quare non
Palrem pnstoremquc prxrogasset. Hunc, quantiim n posuisli pecuniam meam ad mensam, multa quidem
biiiiiiHiiiiiiiin dicam (iliised scrvi praesuiniidevotio,
i, JJ sic colligisut lorporcm exculias, repellas ignaviain,
sublimitati veslrx comincudari prxoplainus,] quem n cl me, vix aiisum liactcnus prodire in publicum, de
dignum comineiidalione cognovimus, utpote qui li lalibulo silentii in liicem eloquenlix Irahas. linpc-
ante vocationemsuam sludiis honeslalis inccssanler :r riosa me charitate perurges. Unquam me in vos
iiicnbuit, ct jam, sibi non suuiens honorem, scdd vis, ut noii sil quod respondeam, nisi me vel nou
vocatus, ut speramtis a Domino, episcopalemcaibe- i- posse quod exigis, vel aniico nolle prxstare quod
dram mcrifo vitx laudahilis honorare non desistit. i. possim. Ilorum qtiodcunque dixerim, eo animo cs,
Ilic irrucnles in ecclcsiam suam impelus viriliter ;r ui aul doli me arguas, aut injuriae. Ulriimque vc-
sustinet aut rcpellit, el in quibus sibi forle non suf-['- rcor, et dum aurea me charitatis compede,vinctuni
ficit, a benevuleuiia vestra iiianiim sibi auxilii con-i- lenes, facio quod caplis hodie mos est, dum de prc-
siliiipie porrigi humilitas noslra prxsumendo desi- i- tio requiriinliir ct limenl, tolum spondenl quod cx-
deral ct cxposcit. Ejus igitur canonicum magisirum m actor vult. Sic ego, ne charitatis damna sustineam,
R. de Meisi,virum vita moribtisqiiecommendabilem m ne iniiuis in Cbristo diligar, negare libi nil audeo.
sanctilati veslroecommendamiis.Et quoniam ipstim m Verum ea quse tulis lanluui auribus hucusque com-
adversus dominum Azoncm Salesbcrienscni dcca- i- niiseram, jam nunc exanvni luo oculisque inirospi-
757 EPISTOL/E. — AiS. II,J94S. 7F8
cicniia coninuifo. Scio quanla amplecteris gratia \ Palieuier pondtis diei ct oesiusliucusqtieporlavimus
quidquid est illud quod offero, el quod dno minula, (Maltli. xx), sperantcs landein nialigiioriiin lioini-
quae aiuiciis dal, magni faciel apuil le quia non ex iiiinirabieni vel posse expleri vcl cosdcm ad legilimos
abundanli sed ex modicodal. tramitcs salubri cnjiiscunqiiepersiiasione convcrti.
EPISTOLAXIII. Sed quia juxla Sapieniiain : Qiicm Dcus dcspexeril,
AD JOCELINUM SAI.ESBEBIENSEM EPISCOPUM. liomocorrigcre non polest (Eccli, vn), rogamus ea
Patri suo el domino JOCELINO Dei gratia episcopo, qvia de vobis bene speramus fidiicia, ui quos revo-
G. suus ecclesia:Beati Pelri Glocestrixdictus abbas care adnionitio sancta non valel, dc niar.u vcstra
die quotidie prosperari in graliam. virga pastoralis huiiiiliet. Novcrit prxtcrea sauclilas
Rogaii sxpius ut supcr negolio fiarum Ccrnclioc veslia prxdictos illos duos, in niimmis cl ninmiio-
vesirx subliinitati scrihercmus, id huciisque disiuli- rnin prcliis, nobis plusqtiam diicenlas marcas ah-
IIIIIS,allendenles non eatenus proccssisse ncgotium, stulisse, et possessiones nostrjis qux circa cos stml,
ui super boc nobissrrihcre duceremus opporiiinuni. pene ad nihilum redigisse. Optamusitaque nos illius
Nam qui cidcm inciihabal Ecclesix, inulta licel ac- rohorari spirilu, qui dixil : Confulite,ego vici mun-
cusalione puls Uus, tamen quadatn exspectalione ali- dum (Joan. xvi), qni inimicos suos omnes ponet
(|iiatcnus bxrebat, et pastoralem qiiam susceperal scabcllum peduin suoriun (Psal. cix), per qticm in
curam iiondiimea qua oportebal soleninitatc relitla- inlerilu nialignoriim ridcbiniiis el subsaniiabimiis
bat. Sed jam nunc, ul audivimus, ipsius celebraslis (Prov. i),cumiisquod niereniur aeciderit. Illius gla-
cxsequias, et securi ad radicem arboris iiifrueliiosx diiimiionfrustra poi i::iis,sed,iu allophylosnon solnin
jani posita, ramdcin, qux inuliliier slahat, laudabili, ciim seme Gad in stiva aralri, sed etiani ciim Aolb
ul fama esl, sevcrilalc succidisiis. Unde quia fru- in ore gladii ferialis (Judic. in). Non bebctelur in
ciiiosnmjam aiborum locum prxparastis, rogamus, manti vcsira gladius ejus qui, juxla |irophefam,
rogamus, inquam, et optamns, ut quod nobis digne cxaculus esl, ul splendeal limalus esl (Ezech. xxi).
repiilatur ad jtisliliam, laudabili consiunmalione Vohis uiiiliqiie virlutis occnrrit occasio. Refrigescit
perducalur ad gloriam. Fratres quidem Cernelix, chaiilas, rcfrigcscenl scandala. Ad vos lanquam ul-
venienies ad nos, sectim etiam sub ecclesix sux si- lores sceleruin undiqiie clamat Ecclesia. Exseratur
gillo lilleras alferenies, communi, ul aiuut omnium ilaque, rogamus, sermo Dei ille vivusei e/ftcax,per-
lralriun elcctioue, uiiuin e fratribus nostris sibi in tingens usque ad diviiionemaiiima;ac spiiitus, com-
Palrem pasloremqiie dari petierunt et dimilti. Et pagumquoqne acmedullarum (llebr. iv), uliii c.on-
ipsuni quidem , quem eligunl bonore dignum spera- (; vivio illo magno gloria sit vobis, coram sinnil dis-
IIIIISet gratia, utpole virum cui et ad doclriuani ciimbcntibus, oppostiisse vos iimitiiii pio don o Is-
scientia el ad Iioneslatem inores exuberanl, rcfendis rael el cjns injurias vcl repulisse viriliter aut vind.-
animahtis rebtisque Hieiidisidoneum. Qiiemnisi lau- cassc. Valcle.
dabilem crederemus, vobis ulique conimendare nol- EPISTOLA XV.
lemus. Sed de re isla niliil nisi ex vestne volunlalis ADB. CEBNELI.E ABBATF.M.
arbitrio slalucnies, rogamus, si placet, vestrum Dilectofralii suo filioque cliarissimo B. Ccrnelia:
nobis apeiiri consilium, si peiiiioni huic vos prx- Dcigaiia abbali, fraler G. Gloeeslrix dielus ahl as,
bere vclilis assensum. Jnssioni vestrx voluntas no- • virililcr agere ei ,coufoiiari in Doiuino ( / Cor.
slra deserviel. Quodsi boiiorilicentiam Ecclesix no- xvi). >
sirx hac ipsa electione quodainmodo prxlibalam Viri boni est non extolli prosperis nec iiicoinmo-
vestra slabilir.it aucioriias, nos in iminensiim gra- dis frangi. Hoc quidem ipse nosti : banc ipse tibi
tix dcbitorem, et ad vestrx deserviendtim volun- formani induisti. Unde ergo ne propter alicnjus mi-
lati per omnia prompliorcs habereiis. Vobis spiri- nas, vel propter inslantem etiirgentem inopiain cito
lum optamus adesse consilii, qui vos dirigat, opus- lerrearis, aulde luo sensu movearis. Si procella ali-
que veslrum plaeila sibi modcratione disponat. Vale. ) qua advcrsus te surrexeril, flante sancto Spiritu,
EPISTOLA XIV. cito siatuelur in auram el silebiintfluclus cjus (Psal.
ADJOCELINUM SALESBERIENSEM EP1SC0PUM. cvi). Si premit inopia, in timore pio semper obedies
Patri suo el domino J. Salesbeiiensi Dei gratia Doinino et ipse non derelinqnet speranles in se
episcopo, G. suus ccclesix Beati Pelri Glocestrix (Psal. xvi). Memenloquam simplicitcr anibulaveris;
diclus abbas, ctim gaudio el cxsullatione fruclus re- memeiilo quod non cupidilati scd soli obedicnli;»
porlare juslitix. et veritati tua vela commiseris. Ilabe coram oculis
Communi, dilecte Pater, lamentatione in aurcs quod cui militas obedientiain pra: oinni accepial
sanctitatis vestrx nostra deploramns incommoda, holocaiislo. Amhula simpliciler el ihis confidenler.
deprecantes humiliter ut nifllefactoresnostros vesira Clamabiinus onines ad Domimim, et ipse aperiel
vel revocet admonilio vel coerceat disciplina. Joan- inanuiii siiam et implebit vos benediclione ( /'5«/.
nes de Merlcberga el Wallerius de Pincbeiim nos CXLIV). Notiinvenis in doino lua vel inliis consilimn
humilcs amicos vcslros infcslare non desinunt, el vel exlra possessionem. Doinus tua penes lc cst;
solaiia peregrinalionis noslrx violenta nianu diri- iu ipsa babcs linctionein Spiittus qux doccbil tc
perc, ei in pravilatis itstis cxpcndcic lion crubescunt. dcomnihus(Jnan xiv). llabesci filium ehaiissiiiuuii
759 CILBERTl FOI.IOT ABBATISGLOCESTULE 7C0
Joceliniiai, qucm, qtiia limel Domiiiuin, sano cre- A quid prior ipse nomtnasset, staiim a cominuiiione
dimus abundare consilio. DominiiiiiHugoiiemdire- suspensus est, el ecclesix nosirx interdictx. hi quo
ximus ad te, qui libi diligenler obediel et devoio prior se gravari senliens, ad Adx diem in lua mi-
famulalu assislet. Si quem vel qnos de noslris plus sericordia ad vesiram appellavit audientiam. Sub
volueris, his ipsis equis quos placuerit dc luis, sive hoc vestrx supplicamus benevolentix, ut ecclesiis
juvenes sive senes, mittes ad nns et de nostris im- nostris divina concedatis oflicia, quia prxfixa die
petrabis quosvoles. Ncgolia luanostra reputabimiis. vestrse, vita comite assistemus prxsenlix, senten-
Adversa sustinere poles, sed solus habere non po- lix, quam decernet veslra jurisdiclio, promptis
tes. Uiiuinsuiniis ct semper iiniis in Domino(G'a2ar. animis pariluri. Valeal dominus meus dilectissi-
Iii), et serviemusei liuxero uno. Cxlera si dcstuit mus.
solalia, uniiin lanieni decsse non poiest. Doniiistua EPISTOLAXVH.
quocunque labore vcl consilio proficere de die in AD EUGENIUM PAPAM.
diem potest, sed in deierius ire non potesl. Malum Palri suo el domino, summo Dei gralia poniifici
tanquam iu summoest, quo procedat non invenit, E. frater G. Gloeestri»;dictus abbas, obedientiam
boniini tuiiai quotidianos poterit habere proveclus, et debilam Palri cliaritaiem.
benediciiotua si differtur, non aufertur. Nosiiquod Id modicum, dilecte Pater, quod sumus amico-
abbaiem cpiscopi non facit Lienediclio,sed frairum rtim noslrorum charilali uegarenon possumus, et
commuuis eleclio. Sarcinam lianc in humeros beali communis pietas exigil, ut niter allerius nnera
principis apnslolorum Pciri imponemus, facies no- portanies (Galat. vi)operam vobis vicariam consilii
sira coufundinon poierit. Miuisler apostolorum et similiter el auxilii impendamus. Undelicet apud
imnliiis ipse direxil le. Nunliabimus illi quod atidi- majestalem veslram niilla nos merita commendeii.t,
inus de le, de quo per omnia speramus obtinere, ne nec penes vos graliam nobis ullam serviiia vel im-
planlalioiieni priinam quani in hoc regno planlavi , pensa locaverinl, ex charitale tamen audemus, tit
dexlera cjus cujuscunque labore vel induslria in qui necpro nobis digni audiri simits, ad palernam
ignominiam sui patiatur evellere. Vale, et divitiae misericordiam pro alio iulcrpellaturi pie prxstt-
si aflliiant, noli cor apponere (Psal. LXI).Si pau- iiiendo irrumpamus. Ciericus vero dilecli filii vcstri
perlas exusscrit, obedi et patientiam babe. Nosti domini Canluariensis archiepiscopi magistri R. dc
illud Sapientis : <Suas habet paupertas sancta di- Ponte episcopi vestrum adit urgente neccssitate
vitias. i llonesia etiam res Ixla est pauperlas , el pr,i:sidium,ul ad tiicnda ca qux canonice possidet
eadem non esl paupcrias, si cst Ixla. ( a vestra imploret screnitate palrociniiim. Rogamus
Q
EPISTuLA XVI. itaque ad genua sanctilatis veslroe corde prostrati,
ADJ. APOSTOLICfS SEDIS LEGATUM. ul de fonte justitix proccdat etpietas, etcum,
Palri suo et domino J. sanetx sedis aposlolicx qucm apud aposlolicam majeslalem coinmi-ndari
Dei gralia legalo, frater G. Gloceslrix dictus abbas, digniim credimus, lam vita quam scientia , susci-
ileliitainPatri charilalem el ohedieniiam. piatis in gratiam el in juslis posltilalionibus suis
Insianti, Paler, necessitaie, compellimur ut de clementer exaudiium remiitaiis. Siiblimilaicm ve-
quod multiim confidiinus, vestrx nobismiinilicenlix stram diu sibi suisque incolumenconscrvet cxcelsa
attxilium requiramus. Causa inler domitiiiniLanda- Majestas.
viensem episcopum ct frafrem nostriim J. priorem EPISTOLA XVIII.
ecclesix Sancti Michaelis, in ipsa Landaviensi dio2- ADEUMDEM.
ccsi constittitx, nuper exoria est, de corpore cnjus- Patri siio el domiiio suiqmo pontilici E. fratcr G.
dam dominx M. scilicet de Loudoniis, qux innovis- Glocestrix dictus abbas, xlernx vitx gloriam fcli-
simis agens, viro suo parentibusque simul aslanti- ciier adipisci.
bus, sacerdoteetiam, cujuserat parocbiana, idipstim Necessilati, dilecte Pater in Domino, reluctari
volenteet requireule, sesc in nianii prxdicti prioris D noii possumus, quin charitali, qux nobis de frater-
loco nostro biiinandamextrema voluntate concessit. nis cordibus polenler imperat, obediamus: hxc est
Tempore eniin prxdecessoris istius, dotnini scilicet qiix nos magis delilescere cupienles, producit in
Urbani episcopi, in ipsa ecclcsix nostix dedicatione niediuni, ul ad audientiam vestram cui ad prxsens
paler isiitis etmater, bxc eliam ipsa et eorum tota assislere non valemus, verilatis verba miltamiis.
progenies se eidem loco nostro nullo reclamante llinc est quod viio illustri et honesto Scripturarum
in ipsa episcopi prxsenlia concesserunt. Suscepta eiiam tam divinarum quam sxcularium apprime
et non multo post dcfuncla etin ecclesiam nostram erudito magistro, scilicet Godefrido, negare nequi-
imo el suam allala cst. Inde in nos plus juslo do- vimus quin sublimitati vestrx, qux de ejus negolio
mini Landaviensis irx succensuit, et de ecclesia viilimuset audiviinus, tcstaremtir. Willelmo itaque
nostra corpus efferri et in suam etiam a nnstris de- Cnniin mullis exigenlibus causis vinculis analhe-
fcrri prxcepit. Jussioni huicprior aposlolicamoh- matis irretito, cum jam plus anno iniegro suh eo-
tendit auclorilalem , qux ecclesiis nostris fratrum dem vinculo perslitisset, ciimque enm omni eccle-
snorum et sororum huinanda corpora signata pri- siastico beneficio generalis concilii jurisdictio spo-
vilcgii ratione conccdil. Undc, quasi profanum ali- liassel, dominus Wigorniensis consilio rcligjosorun»
701 EPISTOL.E.— AN. 1159-18. 762
virorum praediclum Godefridum arcbidiacouaiiii A riiatem de ecclesia , in quam allatum est, sibique
suo inveslivil, Ecclesixque sux archidiaconum re- exlrema voluntate conccssum expelli jubere non
ligiosa devotione consliluit. Scimus eum in eodem prxsumimus. Unde rogainus dari nohis, si placet,
oHicio religiose perstitisse, et qux ad cnrani ejusi lianc veniam, simulque solitx inunificeniix dono
spectabant prudcnter et discrete ministrasse. Sci- superimpendi gratiam ut nobis morluorum cadave-
inus etiam episcopum eidem Ecclesix, si vobis: ra qux^nobis ex ratione competunt, non negetis et
placet, neccssariiim el in eo non solum isttid, imo- a nobis nostrisque omnibus boiiorem quem possu-
ct multo amplius salvum esse beuelicium. Decernat mus obsequiumque debiti famulalus obtineatis.
in hoc consideraiio veslra ul semper habeat incre- Vaieie
menlum gloria vcslra concipianlque hoiiam spem, EPISTOLA XXII.
qui recuminl ad vos, obtinendi consilitim pariter cl ADTHEOBALDUM CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM.
auxilium in his unde recurrunt ad vos. In longitit- Palri suo et domino, Caniiiariensi Dei gratia ar*
ilineiii dierum vos prolegal omnipoleus Domiuus, chiepiscopo ei toiius Anglix primati TUEOBALDO fra-
in Christo Pater. ler G. Glocestrix diclus abbas, humilem cx charilaie
EPJSTOLA XIX. non (icta obedientiam.
ADJOANNEM S. MICHAELIS. B Rogamus Iienevoleniiam vesiram, iuCliristo di-
PRIOREM
G. Dei gratia abbas Glocestrix dilecio filio sno lecle Pater, ut excusationem, quam adprxsens ne-
JoANNipriori Sancli Michaelis, salutem. cessitate prxtendiinus, ipsi suscipiatis, et dc man-
Liltcras vohis direclas domino Landaviensi de- dato vestro si quid ininus agimus, paterna hoc no-
ferelis. Si vos audieril, gratias illi [dabis], si vcro bis charilate remittatis. Absit enim utquid audeam
perstilerit in proposito apostolica ipsi aucloritate in prxscnlia vestra confingere, qui summum mihi
resisletis. Aposlolicum euim privilegium habemiis solamen xstimem una vobiscum dies liujiis incolaliis
prx nianibus ul liberosquosque, qui se locis noslris individua vitx conjunctiorie transigcre. Sed bis qni
sepiilturx dederunt, libere suscipiamiis. Quod si circa nos sunt, salis superque nolum est, quomodo
super hoc perstiterit et vos in inlerdiclo tenuerit, impcr irrueriiil Wallenses in nos, et quod trans Sa-
aiidienliam domini legati adhibitis teslibus appella- brinam fluvium potissimum lrabebamus, loium fere
bitis el ei linjus actionis diem Adx in lua niiseri- usque in ipsas Wallix profundilales abegerunl.
cordia nominabilis. Valele. Unde necesse esl milii bac ipsa Dominica, qua Lon-
EPISTOLA XX. donix convenietis, colloquio regum Walleiisium iu-
ADB. CiiRNELI.EABBATEH. r( teresse in Glamorgan , vel plusquam irecentariini
Dileclo fralri suo filioque charissimo B. Cerne- marcarum damnum irrecuperatorie siislincre. Quia
Jeix Dei gratia abbaii, frater G. Gloceslrix dictus ergn in lota lerra cordis veslri ad plenum doniina-
abbas, salulem menlisque constanliam. tur charitas, dabitis filio exoranii banc veniam , ut
Singulis quae nobis litleraruin inscripiione man- paterna licentia ad prxsens urgenti et iiistanli plu-
daslis respondere ad lempus omillimus, quia ne- rimum Ecclesix nostrx necessilali deserviam. Va-
gotii nostri finem qiialcin disposuerit Dominus cilo leat dominus ef Pater meus dilectissimus.
nobis iminiuere cognoscimus. De ipso lamen lar- EPISTOLA XXIII.
gilore bonorum Domiiio meliora semper exspecta- ADEUMDEH.
IIIIIS,ut qui hona contulil nobis doua multiplicet et Palri suo et domino Cantuariensi Dei gratia ar-
graliam in qua prxveuil nos subsequenti eliam cu- chicpiscopo, et totitis Anglix primati T. frater G.
inulaie non desinat. Ipse vx nostrum , si quid in Gloccstrix diclus abbas, obedienliam Iniinilem et
prxseuti esl convertit in gaudium, etsi liventi oculo de toto corde dilectionem.
in aliquo perstrinxit nos, exilum laelitia consumma- Ad agendum quod imperaslis, quainplnres amicL
bil. Decxtero noverilis me vita coniiie et sospitate noslri jam semel etiterum lerlioque convenimus,
hac proxiuia Dominica venlurnm Winloniam ad do- ut causam domini abbatis Radingensis et fralrum
niiiiiiiii legatum. Quo vobis mandamus mandando- ejusadversum dominum Rodericumcxterosque be-
que paritcr injuugimus, ut nobis occurrere nulla ali Dionysii monachos plenius audiendo decernere-
oinnino occasione prxterinittas. Vale. mus. Causa itaqtie deducta in medium ad hunc finem
EPISTOLA XXI. usque perducta est. Conquerebantur Radingenses
ADUCTREDUM LANDAVIENSEM EPISCOPUH. ecdesiam suam de Slantona parochia de Camora
Patri suo et dominu Landaviensi Dei gralia epi- quaeterra quxdam est beali Dionysii injustespolia-
scopo fraler G. Gloceslrisedicius abbas, salulem et tara fuisse. Asserebant vero prxdiclam ecclesiam
dehitam reverenliam. de Stantona in lerra illa de Mora parochialia jura
Curx el labori vestro quem, ut res veslrae apud tam in spiritualibus quam in lemporalibus conti-
vos ciescerent, impendisiis, gralias agirnus. Nos nue ei quiete triginla ct eo ampliusannis liabuisse.
hoc ipso vobis obnoxios gratixque debitores exhi- Htijusreitestes producehant in mediuni quamplures
bemus. liijuriaui vobis nullara vel a nobis vel a monachos, sacerdotes el clericos multos, honeslos-
nosiris fratribus inferri nec volumus nec probamus. etiam laicos non paucos probalioni ppxdictx posses-
Corptis quod repeiitis aposlolicam minuendo auclo- sionis, si iis adjudicaretur paratissimos. Posiula.-
765 GII.BERTI FOLIOT ABBATIS GLOCESTRLE 764
hanl ilaquc Radingcnscs probatioiiein siiam suscipi A nifestum scimus oditiin, et si vesirx placeret Ais
scque in possessionem induci. Sed doininus Rode- crctioui clericos nostros lalem judicare opoiieret,
ricus etqtii cum eo slnhant e conlrar-io perorabanl. quein vilx commendatet boneslas : qui ex arce
Mebant vero snpcr hac re Radingeiisium nec dcberc prudeutix judicaret incesluosos, 11011ex stralii
probationcm snscipi nec ipsos oportere possessione raollilix Domini saccrdotes offenderet. Vale.
proedicla aliqtialeiius iuvestiri. llanc parochiam in EPISTOLA XXV.
inlegrum dc jure bcati Dionysii esse dicebant, et ADEtGENIUM PAPAM.
ad ccclcsiam siiam de Teinlona non nova qnaiiam Patri suo el doinino snmmo Dci gralia pnntifici
usurpaiione, sed aiiliqna et longi leniporis proscrip- E. frater G. Glocestrix dicttis abbas, unam quam
tioue perlinerc. Constantcr asscrehant ecclesiam peiunt a Domino feliciter oblinere.
suam ileTeinlona a priina fuiidalione sna plusqnam Quod missis liiieris niajeslatem vestram, dilecie
cexaginta aiinis prxdielani possessionein coiitinue Pater, inlerpellare prxsiiiniiiius : hinc persuadet
el qnicte possedisse, se eiiam adhuc in ipsa aclio- charilas, hiiic lmniilitas expavescit. Plns tamen eli-
nisdieeadem possessioue investitosin ipsalanquam ginius apml Palrem de pietate corripi, qnam apud
sua consisleie. Asscrlionis etiani sux lestcs pro- dominos cl fralres noslros dilectissimos de spreta
ducebanl doininum abbalem de Egvcsbam el con- B " charilate damnari. Ideo sublimitati veslrx preccs
vcntus ejus partern non modicam, aliosque sacerdo- hurniles supplicantis affeclu porrigimus, ut venien-
les clericos et quamplurcs Iaicos probatloni prom- tem ad vos dominuin Lincolniensem episcopum qua
plissimos. Qtioniam igilur in causis hiijusmodimelior decet bonilalem veslram gratia suscipiatis et in suis
est affirmanlis ei possidentis quam sohimmoilore- eum postulationibus justis audiatis. Cui vero et ad
petenlis conditio, probationem possessionis sux! docliinam scienlia cl ad houesiatem mores exubc-
postulabat dominus Rodericus suscipi seque dein- rant, dignuin est apud Patreni tolum qnod gratix,
ccps inconcussuni si jtisium forei dimilti. Cinn ita- quod pietatis est, experiri. Optamiis ul erga eum
quedc singulis ciim domino Ilcrcfordiensi, decano' vox illa Domini convalescat: Eum, quivenil ad me,
Londoiiiciisi, archidiacono Oxonix, cxlerisque aliis' nonejiciam[oras (Joan. 6),utqui currii poslgratiam,
viris qui convenerant decerneremus, nulla dala sen- comprebendat gratiain, el quLfcslinat ad Patrem,
lentia, prior Radingcnsis se ab archidiacono Oxo- Patrem se gaudeat invenisse. Accendentur virtiiles
niensi ct abbaie de Egvesham, nescimus in quo' ainorequanipliirimi, cum honestalem condigne niu-
graviiri conqiicrcns, audientiam doniini papx appel- nerari viderint apud vos, et virluti suam nec minui
lans injuncix nobis finem imposiiit soliiciludini. n nec deesse mercedem. Conservei vos in
*- longa lcm-
Undc, ne veslrain qux penes nos acta sunt possint pora, qui non dormit, cusios Israel (Psa/.cxx).
laiere prudciiliain, vobis ista transcripsimus, qiiem1 EPISTOLA XXVI.
munitiiin per omnia el esse sempcr iiicoliiinen
[ADSIMONLM WIGORNIENSEM EPISCOPUM.]
prxopiaums. Vale. Patri siio et douiiuo S. Wigoriiiensi Dei gratia
EPISTOLA XXIV. cpiscopo, frater G. Glocestrix dictus abbas, obedien-
ADSIMONEM WIGORNIENÊM EPISCOPUM. liain dcbiiam et quain polesl charitatem.
Palri suo et doinino S. Wigornicnsi Dei graliaI Directis litleris preces vestrx sublimitali porrexi-
episcopo liatcr G. Gloccstrix dictns abbas, saln- IIHIS,ut causain, qux in Wimiindum clericum no-
teni. siriim inlendebatur, usque ad rediium noslruni ex
Vobis sirpe scribere et bcncvolenliam veslramII sola gratia differretis. Hoc lamen altiori provdtn-
frcquenter iuterpellare negotia nos multiplicaia11 tia aliler actnm esi, et est ci pnrgatio objecti criini-
compellunt. Unde vero iiiquiclaiionibiisnostris spc- nis pcr maiiiim septiinam adjodicata. Unde vestram
ramus cl exspeclanius solatia, ibi sa:pe plaiigiiiius
s ex amore prxsumendo rogamus bcnevoleniiam, ut
et noslra inanifeslamus incommoda. Quidam mini- sentenliain hanc ea qtia polestis misericorîa leni-
strorum vestrorum, sicul a inuliis atidivinius in" D perelis, el qua debeatis ratione levigelis. Scitis veio
commisso sibi officio uiinislrans pcssime, Algoilus s in causis eiiain sxcularibus quanlum caveii snleai,
decanus clericos nostros odiose persequi et uffligeree ne qui judex est, sese accusaiorem exhibeat, nisi
ex credita sibi dispensalione non desislit. Qui '• forte, cessanle accusatore, ad hoc ipsum publica
quanlo cclebriores et sacraliorcs ceruit iinmineree alicujus infamatio compellal. Quo.Jsi judici quan-
festivitates quasi nocendi nactns opporttiiiitatcm " doqtie conligeril, in hoc ipso non jam accusator,
ecclesias nostras inlerdicit et clericos noslros in " sed f.inx puhlicx prolocutor existit, ncc judicis sibi
»nis ordinibus iniuislrare defcndit. Unde vestram11 lollil officiiun, persequenti famx vocis impetideudo
rogamus pia seinper prxsuinptione dtilcedinem ul •l suffiagiiim. Sed in causa bac alilcr rcs est. Sciinns
clericuni nostrum B. de Colna in ordinesuo diebus is vero quid vicini clament, quid ore multorum populus
istis ministrare concedalisei staiuto sihi die, si vos
)S atteslciur. Femina vero illa, de qua Wimundus ar-
ad hoc vacare non poleritis, totum quod in illitm m gtiittir, iion ipso cogente vel suadenle, sed fraire ip-
illc e contrario dictus Algodus jaculari polerit co->- sius Eilvvino presbytero perurgente, in obsidem pro
ram arcbidiacono vestro tcrminari jubealis. Nos )S marito suo concessa alqvie directa esl. Cumqiie illo
vero illitts suspectum babeinus jmiicium cujus ma- a- mittcretur, opem illi debilam Wiinunjus non sub-
705 EPISTOL.E.- AN. 1159-iS. 7G6
iraxii, scd, protrt suppciebal facellas, bcnignecon-- A gornieiisem responsiiruin quibtisdam, qux sibi ob-
mlit. Post etiam fralrem suum niaritum scilicett jecta stint, ad audienliam vestram evocarc. Necmi-
ejusdem usque ad inimicitias persecutus est, ut ejus- nus illi complacel jussioni el volunlati vestrx devote
dem redenipiioni effectivx operam darel. Quid ergo) in omnibus obedire. Unde in omni limore Domini
si niulier illa morte pra>venla est? Nunquid luet quii et cordis huniililale venil ad judicem, spe tamen
iion meruit? Sed quis unquam periit innoccns? VelI bona et loia chariialis pleniludine fesiinal ad Pa-
Ecclesix judicio recii quando deleli stinl? Si cleri- trem. Nec est quod in judicio Patris formidet filius,
cus Beati Pelri prxdiclx mulieri, cum in obsidemi cum intus apud Patrem sit, qui pro ip-:o pulsat ct
niitereiiir, stia dando subvenit, M marilum rjus de; exorat affeclus. Ne tamen incansxprxsenlis inspe-
ipsa redimenda commonuit, si eidem fratri ejusi ctione vesier caligemr octilus, quod nobis inde no-
Eilwino suggessil, quid aliud jiidicabitur, nisi quodI tuni esl discreiioni vestrx nolilicamus. De slatu
animam suain magna ex parte liberavit. Vcstrami Wigoniiensis Ecclesix vos hoc ipsi decrevisiis, ut
itaque supplicando rogamus bealitudinem, ut in prx- ob redintegrandam tam cpiscopi quam Ecclesix sux
senli negotio oculi vestri videant xquilatem (Psal. dignitatem prior ipse qui fuerat ad lempus rcstittie-
xvi) et eum qni a neniine accusaiur, quem infamiai " relur et infra prxscriptum diein subsliluto altero
niilla pcrscqiiilnr, qua sclili eslis gralia suscipialis,, Ecclesix ipsius necessimdini consulerelur. Ciimque
ct vcsirx fulgoie prxsenlix exhilaratiim remittatis. a vobis ad Ecclesiam siiain dominus episcopus, ve-
EPISTOLA XXVII. strx parilurus volunlali remearel, quidam e fiatri-
ADTIIEOBALDUM CANTUARIENSEM ABCHIEPISCOPUM.bus Ecclesix sux vcslrx dispensaiionis ignari, re-
Patri suo et domino T. Cantuarieiisi Dei graiia stitulionem prioris sui moleste plnsqiiam oporluit
res ipsius ecclesix slaliui, ul fama esl,
archiepiscopo, frater G. Glocestrix dicttis abbas, sustinentes,
disirahere cceperunt el male, ul clamai populus,
jiie conipleiido senarium Sahbala Sabbaiorum feli-
citer adipisci. impletis marsupiis abscesserunt. Quod quale sil,
saiis ipsis indicabitis. Res vero ecclesix sihi com-
Graliaruin, dilecte Pater, de loto corde non sulli-
ciinus aclioni, quod vestra nobis inunificeniia sintim missas infami vendiiioue distrahere nialuin fuil; a
facie Palris in ntillo persequentis, sed coiisiliiim a
jampridcin benevolx charilaiis aperuit el ut ipso re-
rum argunienlo cognosciinus, suorum eliam numers vobis utile reporlanlis, fugam repenfinara arripere
plenius assignavit. El quidem sic est, non quia me- multo pejns. Quodvero a vobis decrctuin fueral, nec
riiiiniis nos, scd qtioniain sic complacuil vobis, ut una dignari audilione mullo pessimum. Quod vero
eo ipso quo in amiciliarum graiiam aduiisislis in Q ( caplos se conqiieruntur et dum ad vos pro Eeclesiae
nieriium nos ampliori quodam jure scmper possi- sux ulilitate festinarent, male in itinere detenios,
deaiis in integrum. Habetis vero multiplicis gratix omnes fere testanlur apud nos domimim cpiscopum
debiiorem quem collata nobis bencficia satis obli- boc et cum fiercl ignorasse et factum eliain cum
gani, et pcnes vos nulla merita commendant. Sed, rescivil patertia charitate pertraclasse. Credendum
qnia prxteritorum exhibiiio certa nobis est et futu- etiam plusxslimo episropo uni cl veritali qiiam ira-
roniiii exspeclatio, atidemus plurimum et pia semper tx iiionachoruin lurbx el coniuniaci. Qui, etsi
cbariiaie prxsumimus, ut sublimilali vcslrx etiam eosdem ab inordinato revocasset vel deiinuissel ili-
pro cognalo nostro et amico charissimo R. de Beati- nere, in hoc culpa vel nulla vel permodica exslitis-
mis preces ex affectu porrigamus, qtiatenus eura sei. De hoc tamen evocaios audiatis. De cxlero sci-
in ecclesix ipsius beneficia admillalis quam sibi Ci- IHIISdominum episcopum priorem suitm a prioralu
cestrensis plena donatione concessil, et ab auclori- amovisse, sed ob tumultuantium frairum iiiquielti-
tate vestra donationis astipulaiione confirmari pre- dincm nondiim qtiemquam subslituisse. Quod ideo
cibus eliam porreclis exposcit. Et quidem illuni R. divinilus aclum xstimo, ul vos supremam operi
vestra nobis pltirimum commcndaret oratio, si non . bono maniim imponalis, el filix vestroe idoneuni
ciimdem in publicas jamdiu gratulaliones susceptum D providendo pastoreni ad volunlatem veslram et ejus
fama omnibus osiendisset, uipote virum, cui et ad uiilitaiem consulalis. Vestris monilis Wigorniensis
doctrinam scientia el ad hoiiestaleni mores exube- acquiescet Ecclesia quibus doiniiitim episccpuin
ranl, virum Deo dignum occupari serviiio, simul ct juxta placiluin vestrum parilurum non ambigiiiius.
beneficiis ainpliari, ut unius elegantia operis et no- Conseivet incoluniitatem veslram in longa lenipora,
bis gratiam viriuii etiam veslrx gloriam impen- qui noii dorinitat, cusios Israel (Psal. cxx.)
datis. EPISTOLA XXIX.
EPISTOLA XXVIII. ADOSBERNUM.
ADEUMDEM. Frater G. Glocestrix diclus abbas, dileclo filio
Palri suo et domino T. Dei gratia Canluariensi sno Osberno, i non trepidare ubi non esl timor
archiepiscopo et lotius Anglix priinaii, frater G. (Psal. LII). »
Glocestrix diclus abbas, in regione luminis optato Moneo te, fili charissime, xdificare el plantare,
ad votum pcrfrui desiderio. et terram tiiani eo vomere quo fu scis exercere el
Placuil sublimilati vcslrae, dilecte Pater in Do- diligenlcr excolere. Satis hactenus spinas et tribulos
rnino, doininum ci Paltein noslrum domintiin Wi- geruiinavit (Gen. m), sed, sici.itbene coepisli, si la-
767 GILCERTl FCLIOT ABBATISGLOCESTRLE 7fi8
hori bono et excrcilio instanter incubiieris, scio, A , ptilsamiis, ul si ciim lcs.iiiionio magiiarum et reii
scio quoil fruciu bono non fraudabil te Domintis. giosarum pcrsonarum de ca in qua impegcral culpa
Volo vero vasa omnia doinns lux salva et inuiida salis fecisse cognoscitis, a commtiiiione suspensiiin
cuslodias, ct ipsam domum Inam qna poleris snpel- leneri non perniittaiis. Dominusvero Wigorniensis
leciile miinda et honesla munias et exornes. Lando nisi per vos in coinniiiiiioiiemnon recipil quem att-
eliam le seras portarum tuarum conforlare.doinum cloriiatc vcstra a eoiiiiiiiiiiione privavit. Rogamus
liiam vallo bono et muro inexpugnabili circumdare, itaque vestri aninii nioderaiioiiem ut qiiem de Ur
ne scilicel gens illa qux, sicul tu dicis, birsiila fronle Chaldoeoriimad Jerusaleni suspirasse gaudelis(Geif.
et lorvis oculis respicit, irrumpat in cam et omiics xv), inirare volenli porlas ejiisobserari non sinalis,
labores luos el sudorcs impciii uno diripial. Nolo ne cui cliam calceamenta slolam pariier ei annulum
vasa transmigralionis sint apud le, nec quod in indulsil pietas caicstis, ipsum niidatiiin turpilcr ad
aliquo prxlendas transmigraiiouis habiluiii, sed sta- Siliquas remiltalis.
bilitalis in lcrra vestra qnam dcdit vobis Dominus EPISTOLA XXXII.
Deuset mansionisdiiiturnx proposiltim. Dices vero ADR. PRIOREM ET FBATRES CERNELI.E.
ainicisnosiris Wallcnsibus vos de boc quod audierunt Dilectis in Christo IVatribus,R. priori cxierisque
nibil penilus illis inconstiltis acturos. Videmus vero B I Ccrnelix, frater G. Gloccstrix dicltis abbas, mili-
gentem vestram limorem Domini et reverenliam tando priideuter assequi gratix doiiaiivum.
sanctuarii parvipendere, cl illos audiiuus Deum et Movet nos aliquandiu erga vos et jamdiu erga
locasancU et personas consecralas Dominodiligenter domum vestram, a vobis habita el exhibila chari-
honorare. Propler hxc omnia durum est nobis illis qui las, ut quod iiondum prxsculia corporali potuimus,
fere non curant vos magis inseri el ab his qui vosven- inissis saltem littcris vos ullra visiiare non differu-
eranlur avelli. Valcel noveris nos malle sialionariurti mus.Gralias igitur veslrx per omuia referentes san-
vel progressionariiim le esse quam reirogradnm. clitali nos vobis in omnia gratia spirituali jirofiie-
EPISTOLA XXX. inur obnoxios, qui et de vubis jamdiu bene sperare
ADJOCELINUM SALESBERIENSEM EPISCOPUM. oaepislis, et quod in donis stimmum est el prxci-
Patri suo et DominoJ, Salesberiensi Dei gralia puum nos profectus vestri et incremeiiii spiriiualis
cpiscopo, frater G. Gloccstrix dicius abhas, apto in Doiniuo parlicipes esse voluislis. Naui quania
rationis moderamine sibi credila dispcnsare. charilalis pleniludine benevolentiam vestram super-
Scial vcslra sanctiias, in Christo dilecte Pater, extendaiis in nos, hinc dalur inlelligi, quod cum
nos fralri nostro Bcmardo persuadcre non posse tolo orhe lerrarum Ecclesia Dei clara ineritorum
IItsuh aliqua cujuscunqiie pecunix rcddendx con- ^1 laude lilulisque gloriosis longe lateque resplendeat,
dilione benediclioiieinsiiam vel a vobis vel aliunde vestrx tameii complacuil solliritudini ut Ecclesix
suscipiat. Hoc vero, iicet maltim fortasse non sit, vesirx nos arctiori quodam dilectionis vinculo jun-
inenti tamen simplici scrupulum generat, ul aliquid a geretis, et de ipsa vohis palrem pasloremque ele-
puritate minus suus sibi habere videatur introiius. gereiis. Quod quideni non ita scribiinus, tanqtiaiu
Unde vestrx supplicamus benevoleniix ut animi de infula vel caihedra loci vestri, vel in nohis vel
vesiri severilatem paulisper deflectatis ad nos.et in nostris gloriantes, sed gralam per omnia haben-
liis pecunix repetendx conditionibus omissis, pau- tes unitatem spirilus quoeiuter nos medianle quo-
Iiiliiui post dalam simpliciter beiicdiclionein qttid- dam vinculo charitalis et pacis firrno et indissolu-
quid cxigendum judicabitis exigatis. Ego vero erga bili constiluiliir. Nam ciiin de imiiiinenti vobis ne-
sanciilaieiii vestrain me vinculo fidejussuris ad gotio recurreretis ad nos, equidem vobis chariiaic
plenuin obligo.quod postipsam benedictionemquid- non licla subvenimus, el de corpore nostro vobis
quid de his omnihus sibi adjudicabit Ecclesia, ob- non lanquam saucium aliquid vel pulridum mem-
cdiens ei humilis et devotus implebit. Si post isiam brum abjiciendo projecimus, sed corporis noslii
bcncdictionem ejus voluntas dislulerit, nil restat p partem sane melioremet commodiorem licet in dis-
.iliud nisi ul in coinniissa sibi domo voluntatem pendium nostri, plena lameii vobis pielale conces-
domini papx sedulus prxstolator exspectct. Valc. simus. Nam, si quod sanctum est, quod honesium,
EPISTOLA XXXI. quod doctrinx sanx, quod bonx famx, quanto s|«-
ADTIIEOBALDUM CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM. ramus amore concupisiis, habetis procul dubio, ha-
Palri suo et doinino T. Canliiariensi Dei gralia betis in Patris adoplione unde et Domino gratiariim
archiepiscopo, fruter G. Glocestrix dictus abhas, referalis actioncs, et nobis sitis in immcnsum gra-
toiuin quod potest bumilis et prompta devotio. lix debitores; babetis nempe virum, cui ad doctri-
Iliimilitatem cbaritas non repellit. Unde, quia nam scientia et ad honestalem mores extiberant,-
Willelumin Cumin humiliatiim vidimus, audcre cce- habetis in cujus vita et moribus vobis plene virtus
pimus ul apud subliiiiilalcin vestram pro illo inier- illucescel ; babetis cui bumiliter obediendo quod
petlemus. Quod si ab unitale recessit Ecclesix, ipso arripuislis iter virtulum virtutis assequendo proe-
qui lenlat instigante, ad eamdem jain redil, ipso mium gloriose consummabilur. Sed sunt in vobis
qui vivificatSpiritu sancto revocante. Unde ad tliro- fortassis aliqui quos in appeiitum sui nondum plene
nuin misericordix vestrx pia laincn pixsuntplione virius allexit, imo sunt ut trisiis audio, qui v-irtu-
769 EPlSTOLiE. — AN. 1139-48. 770
lis opus quanto lahoriosius esl, tanlo odiosius asper- \ In innocenlia ingressi sumus, et spcranles in
nantur. Sunt etiam qui ab eo quem in Patrem ele- Domino non infirmabimur (Psal. xxv). Rogamns
gimus et assumpsislis impudenter aversi, jam re- iiaque, dilectissimi, ut unauimitaii sttideaiis et
trorsum abieruni, nec jam vocein ejus audienles, paci, el Patrem veslrum per omnia, sicut decet
sed alienum nescio quem sequenles, non solum ipsi filioshonoranies, illi quam oporlet reverentiam et
non obedinnt, sed et ipsum nefariis, ut fama esl, nobisquamsperabamuscharitatem, non lantum labiis
ausibus eradicare et explantare moliuntnr. Nunquid scd corde poii.is exhibeatis : habetis unum, quem si
sic noslra debuil remunerari benigniias? Nunquid corde suscipitis et lionoratis, in uno illo nos omncs
hocnostrameruit prompta vobisdeservire volunlas? integre possidebilis. Quod si faciemab illo avertetis,
Audiie.charissimi,el quodex charitateloquimur, aure quospirilusirrpetuducimini, nullidubii]inrelinque:is.
charitalis advertite. Timeo, limeo ne forie vos ur- Filio nosiro fratrique chaiissimo neqtiaquam deesse
geat veniens ex alto senlentia. Scitis vero-ijuod poierimus, sed >estros cum illo incursus lolo ad-
'
juxta merita subdiiorum disponilur, et vita recio-.. nisu suslinere tcntabimus. Advcrsa nempe sustinere
rum et sicut cum sanclo sanctus est Dnminus, ita poterit.sed soltis habere non poterit. Sed avertat
etiam cum perversis merito perversus invenitur hoc Dominus ul societalis vesirx juciinda principia
(Psal. xvn).Bonis equidem pie disponit elqui suspi- B exilus habeanl tani amarissimos, et ipse qui est ini-
rant ad vitam, his 'Patrem prxstatur et pasiorem lium el finis, principia veslra jucundo fine concltr-
quo ducanlur et perlrahanlur ad vilam. Pharaoni dat. Et si vestra nos' dignos amiciiia crediiis, nos
jamdudum Israelitx servierant, et civitales illi de quoque amicos veslros et per omnia benevolosxsli-
iatere et Iuto conslriixeraiit : sed cx quo ccepit iis iiiate.
serviltiSiEgyptiaca displicere, clamaverunt ad Do- EPISTOLA XXXIiI.
wintini et iier trium dierum, Moyse ducenle, pro-
fecli sur.t (Exod. vm). Volentibus ad vitam ingre !i ADROBEBTLM SANCT.E SED. APOSTOL. CANCELLARIUM.
inerito prxesse concedilur, propter quem pateat Magistrosuo cbarissimo dominoque merilis hono-
ingressus ad vitam. Secure pronunlio, si filiis lsrael rando, ROBEBTO sanctx sedis aposlolicxcancellario,
Pharaonis adhuc placuissent opera, nec clamassent frater G. Glocestrix diclns abbas, reverentiam de-
ad Dominum, nec adhuc salvatorem habuissenl. biiam et de corde lolo dilectionem.
Justilix regula est, ut qui juslus est, justificetur Exsuliavit cor rncum in Domino, dilecte Pater in
adhue; et qui in sordibus esl sordescal adhuc (Apoc. Domino,et spiriliialisum jucundilate perfusus, quia
xxn). Sic qui exci siinl ut a cxco ducantur expo- de ccelo respexi' Dominus, el vestrx meinor humili-
stulant, senlentia cceli cst, ut pariler in fovearn, talis gratiam donavit pro graiia, el a vobis digne
cadanl (Mulilt. xv). Nec quidem hoc dicimtis de servatam hactenus houesiatem morum et elegan-
niajori el meliori parte veslri diffidentes, sed miran- tiam condigna munificenlix snx gloria muneravit.
les equidem et indignanies quod illos qui vos con- Inviiatus ad nuptias locum elegeratis obtinere no-
ttirbani inlervos dominari et principari permillilis. vissimum, sed in vobis bene palri complacuit ut
Audio illiun non dico carualem sed carnem Adelar- evangelicum illico tandem ipse personaret: Amice,
dum demigrasse Canluariam, Romam inde forsilan ascendesuperius (Luc. xiv), gloriamque vobis pari-
profecliirus. Sed quid si Romam venerit? Sentiet ter et honorem prx discumbenlibus aliis exhiberet.
axis OIIIIS,et ad tanlum pondus-curia forsitan incli- Mirabar equidem eirem tacitns allendebam, cui Do-
nabilur. Vetus ista querela est, et inter carnein et minus nova sua pariler et vetera reservasset, quia
spiritum ab ipsis Ecclesix ctinabulis vebemenler congesla lotius honestatis insiguia sic in onum cu-
agilaia. Jamdiu est, quod caro concupiscil adversus mulasset. Et licet inntimeris vitx vcstrx decor et
spiritum et spiritus adversuscarnem (Galat. v). Nos doclrinx suavifas illuccret , e; in sui imitationein
vero ambulabimusadversus carnem et carnis opera mirabiles multorum appeiitus accenderet, majus ta-
recidemns. Audiaf, advertat carriis opera et faciem 9 men aliquid animo somniabam iucemque tautam,
suam dominusAdelardus intelligat. Nam opera carnis etsi non sub modio recondilam (Lnc. \i), ab emi-
haecsunt, fornicalio,iminnndiiia, inipudicitia, Iuxuria neniiore tamen quodam loco fulgoris sui beneficia
ctqux hiijusmodisunl (ibid.). Qui sectatur hujusmodi prxstiturain Ecclesix spe quadam certa concipie-
nulla sibi erit cuin vestro commiliione communio. ham. Teneo quod volebam; video quod sperabam,
Nec tamen hxc dicimus tauquam fratrern vestrum ut jam magna prxdicem opcra Domini exquisila in
persequentes in aliquo vel demum talia suspicantcs; omnes voluniates ejus (Psal. cx). De quo magna
persequimur vitia, non personas. Aspera dicimtis, operare potui, magna videre jani merui, et quem
optantes ipsi meliora. Vano seducitur forlassis in- dilexissejustiliametodiohabuisse iniquiiaiem(fW.
luiiu. Roiiiamxslimat velut arundinem omni posse XLIV) non dubito in consilio justorumeicongregalio-
spiritu agitari.Romxscimusveritatemobscurari pos- ne sanctoriim a bealo summoque ponlifice loiius
se, nunquam lamen, si fuerit agnita, reprobari. Thro- xquilatis jura dictare totus applaudo. Ilinc est qtiod
nus illejustitia esl, equitatem sedes illa judicat. Nec graliarum non sufficimus aclioui, quod Patrem no-
causa ista est qux in lucem venire erubescal. Nibil strum Cant. exbilarastis, quod Ecclesiam ejus '"jifc^
in aure dixirous quoilstiper tecta prxdicari nolimus. gnitatem pristinam reformastis, ul qux muti^f^;rel6;
PATROL.CXC.
m>;•
771 CILBF.RTIFOLIOT ABBATISGLOCESTRL-F. 772
ineedebal , hinc archiepiscopatns gloria, lllinc solili A
. solliiitarc, convocarc coneilium ct a multis expe-
primatus honore jam plena lucc refulget. Etdivini- lerequod unius ilem possit gralia vano quodam fa-
lus aclum esl ut de fonie justiiix ipsa vestra pro- vore remillere? Equidem post susceptum onus hoc
moiione procederel et pielas in nos. Rogamus be- in quo laboro sustinens nil mihi molestius accidit,
nevolam el benignam nobis semper gratiam vestram, nil amarius. Pudet vero me similiter et pcenifei,
et. pro DominiJesu rcvcrenlia suppliciter exoramtis quod cucurri in incertum; pngnavi, sed quasi aerem
ut nostro Arnaldo maniim miscricordix porrigatis verberans (/ Cor. ix), et post damna similiter et
tl vestrx fretum pietatis auxilio lxlum ad propria labores insullant niibi inimici mei et jam prorsus
remiltalis. Scitis quam indecens sit et imporlinmm effrenati tiilam nacti peccandi licenliam ad injurias
clericnm boiinm in publicas jamdiii gratulationes item faciendas imperiosa voce nos prnvocant. Haec
suscepuiin.jamnuncemcndicaliselaboraresufTragiis, ilaque vestrx dtiximus communicanda noliiix, ut
et diebus vitxsux novissimisinsolita prxter morem qualitercunque res hactenus acla sii, vestro, si fieri
inedia praegravari. Confido de Domino nieo magi- potest, reformclis consilio utet vobishonor augeatur
stroquecharissimout cordis sui locnm misericordix et causx vestrx si non ad plenum in aliquo sallem
scmper aperiat, el lam huic quam cxleris Salesbe- provideatur
ricnsis Ecclesix clericis, jam inslanle necessiiale c EPISTOLA XXXV.
et vehemcnier urgente tempestate, subveniat. Con- ADG.PRIOREM ET CONVENTUM HEREFORDIENSEU.
servct omnipolens Domiuus magistrurn et domiuum Fraler G., dilectis suis dilectoribus GUAR.priori
iiieiiin in tcmpora longa ECcIcsioesux profuturum. ct fralribusqtii cum co sunt Herefordix, bonuinbene
EPISTOLA XXXIV. constimmare principium.
ADSIMONEM WIGORNIENSEM EPISCOPUM. Libcniius vos ipse visitassem quam ad vos litte-
Palri sno et doniino S. Wigorniensi Dei gralia rasnuniiosve dirigerem ; sed quia impediunlnego-
cpiscopo, frater G. d. ab., bella Dominicum fiducia lia multiplicata quod vellem, litteras intcrim no-
prxliari. stras vice colloquii habeatis, ul pensetis ex his quld
Quod palam est el multorvim divulgatum nolitix de nostra erga vos charitaie xslimare debeatis.
leslibus aut argumenlis evincere cilra necessiiatem Non est credendum omni spiritui; quidam vero
cst. Unde, ti promplum scrviendi vobis liahuimus spiritus ex Deonon sunt (/ Joan. iv). Unde si cha-
r.nirjum, srgumenlis non approho de quo niillnmant ritatis noslrx sincerilatem impiiis homo supersemi-
fcrc nullum duhitare non dubilo. Equidem si vohis nans zizaniis offuscare conatur, discretio nobis spi-
in magnis servire nequivimus, sedulam tamen dedi- „ riiuum necessaria est, ut non circtimferamur omni
mus operam, ut in minimis saltem in subsidiari vo- venlo doctrinx vcl facile acquiescamus errcri (Ephes.
biscimi aclione staremus. Ideo nostra, si placet, iv); sed prohanles semper potiora solidemus in
merebatur huinililas el iu vos hucusque continuala Christo charitaiein, in quem anchora nostra? spei
charitas, ut vices noslras quas adversus H. el R. de projecla est. Frusira namque credimus et speramus
Calderi sublimitali vestrx commiseramtis, prudcn- nisi invicem diligamus. Atiendamus illud Apostoli:
tia vcstra aliquanto fuisset diligentius cxsecma. Cliaritas nunquam excidit (1 Cor. XIII); verbiim
Scitis vero el ninltoriiin conslat tesiimonio domi- breve, sed fecunda sententia. Hicplane conjungiiur
innii archicpiscopum vobis palam prohibuisse ne nos aut in Chrisio non dilexisse, aut leviier a
quis illorum ahsolverclur, nisi vobis ecclesiastica charitaie non excidisse. Non vero in Christo diligit
satisraclio exhiberctur. At illos ad satisfaciendum qui facile promovetur ad odiuir.
nobis iiullo adbiic commonitorio induxistis, nibilo- EPISTOLA XXXVI.
miniis lanien absolvislis. Palam est et luce clarius ADEUGEN1UM III PAPAM.
quid coiisequalur expositis. Dicam, salva pace vc- Palri suo et domino Dei gratia ponlificiEUGENIO,
stra el gralia , dicam quod hoc ipso nec domino frater G. Glocestrix dictus abbas, in decore virtu-
archiepiscopo obedienliam , nec nobis quam spera- r» lnni delicias regibus ministraie.
hamus amicitiam, nec ordini vestro vel oflicio ho- Cum in singulorum commoda vesirx sc, dilecie
norem exhihuislis aul reverentiam. Equidem molles Paier, diligenlia cbaritalis cxerceat, fortasse niines
istx et remissx facilesque nimis misericordix atieio- in sui admiralionesuspenditurel qnx ad innuiuerns
ritatcm vestram in opprohriiim et commissamvobis bencficiorum immensiiate diffunditur intra propni
juslitiam deducunt in nibilum. Anno quidem specia- judicii lorminos arcta humilitatis regula cohibetiir.
vimus inlegro ut in cpiscoporiun conveulu malefa- Quanto tainen graiiarum inibre nienlem veslrain
ciores noslros anatheinaiis vinculo leneremus. Sed divinilaiisnnda perfuderit, hinc dalur intelligiquod
quam facile labor nosier evanuit! Inflavit buccas in vebcinens sui desiderium non paucos de ullimig
dominus H. et sonucrc lubx. Ad urmm Spiritus in- lerrx finibtis virluiis vestrx fragrantia sanctiqne
ffaiisonum, qtiid dicam? Expavit episcopus, proh nominissuave reiiolens opinio jam periraxit. Scimus
pudor, ad ejus minas expavescere, cujiw dedignan- vero multos multa animi alacriiale festinare ad vos,
dus erat et gladius! Jam toties Ixsi ad quemde jiisti- ut jam dicanl singuli, clamenl universi: Trahe nos
tia nobisexhihcnda curremns? Nunquid nobis facile post te, curremus in odore unguenlorum tuorum
est circumire provincias, dominum archiepiscopum (Can:. i). Inter dominum A Lincohiieiiseni
773 EPISTOLJE. — AN. 1159-48. 771
cpiscopum lanta decet a majeslate veslra venera- A subvenitur. Mandati vestri lilteras devote suscipit,
tione suscipi, quanta scimus eum ad vos charitale vestro tanien obedire mondato alta nescio qua
perduci; perhibent vero ejus vitae lestimonium bo- consideratione omiltit. Justitiam itaque, quam alias
iitim familiares ejus viri probatx religionis et gralix, non invenimus, a vestra jam palernilate requiri-
qui cum eo quo familiarius conversantur, lanto mus, ut Scotuin illum inobedicnlem voltis mani-
magis de ejiisdem honeslate gloriaiilur in Domino. feste contumacem et improbum, si placet excom-
Scimus quoqiic Dominum flagellotribulationis ipsum • niuiiiceiis et Ecclesiam ipsam quam diu incubuerit
jamdiu aliquatemis attigisse, ul si quid in eo fuit interdicalis. Quod si deinceps comiti Glocestrix de
scorix, jam ad pnrum excoctum sit, et si quid in ejiciendo excommnnicato veslro prxceperitis, sci-
excessu mediocri vaga rcgni Anglix aliquandiu per- miis qund nobis obedirenon differel, veruin domino
misil licentia, jam penes eum evacuatum est, et Salesberiensi obedientix formam sine mora obe-
perfecte probalur. Hoc quod verum credimus, diendo prascribet. Vale.
prxcipuo veritatisamico denunliamus, utnon pigeat EPISTOLA XXXIX
vos filium vestrum in gratia suscipere, cui dignum ADEUMDEM.
est hnnorem et graliam exhibere. Valeal sublimilas Patri suo et domino Cantuariensi Dei gratia ar-
veslra, in Cbristo dilecle Paler. "' cbiepiscopo et totius Anglioe primati, T. fraler G.
EPISTOLA XXXVII. Gloceslrix dictus abbas, salutis et gaudii pleniiu-
ADJ. LEGATUM. dinem.
Palrisuo el doniino J. sanclx sedis apostolicx Dei Quia forlis est ut mors dilectio (Cant. vin,. sicut
gratia legato, fraler G., salutem et de loto corde uni prxjudicare non possumus, sic alteri reluciari
dilectionem. non valemtts.Hinc est, dilecte domine, quod id quod
Litteras dignationis vestrae, dilecie Paler, domino vultis me qiioque velle necesse est. Sed quia re-
Salesberiensi direximus, ut qtiem slaluistis abbalem deunies a vobis qui mihi sic alii vero sic loqiiunlur,
Cerneliae, loco eidem episcopali coiifinnaiet bene- precor ut milii litteras vestrx volunlaiis indices
diclione. Quod ipse quo animo vel qua induslria perliunc fratrem noslruin mittalis, etquodde me
nescimus hucusque differens, in ipsum, sicul a vestro sedcrit arbitiio ea, qua prxestis et poiesiis
multis atidivimus post discessum vestrum vexatio- poiestate injungatis. Eo vero erga vos animo snm,
'
nes el argumenia iniiltiplical. Quod ulinam absit a ea vobis charilate dcvinclus ut in quo sanctitali
vestra gloria ne tale sortialur laus vestra dispen- vestrxnie obedire et placere cognovero, totum leve
dium, ul plantatio vestra sic evellalur et vestrarura «repulcm quod mihi niinari potest vel difficultas ili-
opus manuum in ignominiani veslri deleal.ur! Qua- neris vcl urgens auctoritas obvix polestatis. Da
propter honori vestro supplicamus et glorix, ut cxlero frater B. abbas Cernelix ad sedem aposlo-
directis jussionis veslrx lilleris dominum Salesbe- licam appellavit. Cum ergosua omnia in protectione
riensem coirimoncalis, ut ultra illum quem ei sta- domini papx esse oporteat, a suis lamen persecu-
luetis diem benedictionem ejus noit differat; et qnod loribus tion minus niiric quam anle diripiuntur.
si vera; religionis amator est, animo grato, vohni- Unde rogat per me et de hoc precor vestra sit exo <
taie promptissima jam fecisse debuerat veslra sal- rata paternitas, ul Ecclesiam suam in prolectione
tcni auctoriiate jam secundo commonitus ulteritis domini papx et vestra suscipiatis et ipsam domitio
explere non differat. Rogamus ut in opere veslro A. archidiacono cttstodiendam cominittatis, ul et
non confunilaiur facies veslra, sed incremenlum biiic ad (loiiiiiium papam adeundtim scilicet quod
semper habeal gloria vestra, ut sciant omnes quod res habel necessaria conferat, et si queni in Ioco
manus tua hxc et tu, Domine, fecisti eain (Psal. ipso domino servire cognoverit, ipsi cura diligenii
cvni). Valeal dominus nieus et Pater dileclissimus. provideaf. Itineris nostri dieni, si placet, notifi-
Sicui prxcepislis, jam venissem ad vos, nisi de die ceiis, qucm si usque ad fcstum sancti Michaelis dif-
in nos ileratx calumnix me non impeditum solum- D j ferri placeret, eos qui nobiscum ituri sunt, for-
modo, sed et compeditum gravissime detinuisseiit. tasse magisparatos habcretis. Valcte.
EPISTOLA XXXVIII. EPISTOLA XL.
ADTIIEOBALDUM CANTUAR. ARCII1EP. ADROBERTUM LINCOLNIENSEM EPISCOPUM.
Palri suo et domino Canluariensi Dei gratia ar- Venerabili iloniino frairique charissimo ROBERTO
chiepiscopo et totius Anglix primali, T. frater G. Dei gratia Liucolniensi episcopo, G. Herefordix
Glocestrix dictus abbas, salulis gaudium el obe- minister, gaudia pacis el salulis.
dienliae famulalum. Pro anima mibi res est, et sunt ocull mei ad vos
Adhuc etiain, domine, incubus ille Cernelix, ut implealis in necessitate hac desiderium meum.
quod sui juris non est, audacter occupat, et qui Regis ira adversus abbalem Glocestrix eiEcclesiam
inde expulsus est, ad aliena limina pro defectu ju- malevolorum consilio vehementer incanduil; etnisi
siilix mendicat. Dominus vero Salesberiensis ex- voluntali ejus abbas ipse infra breve spatium olw
pulsi abbatis inopiae extremx ipsius Ecclesix deso- temperaverii, terras ipsius Ecclesix omnes, quae in
lationi forlasse compatitur, sed ncc abbati inopi, sua polestate sunt, rex sibi sumere et Ecclesix ipsi
nec Ecclesix jam ruenli aliqua .ejus niiseralione alieuare comminalur. Unde quanla de vobis spe-
775 GILBERTI FOLIOT ABBATIS GLOCESTRLE 77G
ramiis confidentia, preces benevoleniix vestrx por- ,\ , Joanni de Cant., fraler G. Gloccstrix dictus abbas,
rigimus, ut oppouatis vos murum pro domo Isracl sales si placet suos inlra fines modeslix modo
(Ezeck. xni), et regis iram iniligando, abbatem et laudabili cobibere.
Ecclesiam ipsam reconciliare domino regi, et nego- Quod imitafus apostohun paternarum tradilionura
tlum istud juxla possibilitatem Ecclesix terminare cxteris conlriuulibus tuis amplius et perfeclius
sliideatis. In hoc positi estis a Domino, ut per vos xinulator existis, Ixlus audio, zelusque luus bonus
bene provideat his qui infra sunt, et quod per se ut incremehta seniper excipiat, ampla cliaritale
aut per Herefordiensem nequil, per Lincolniensem desidero. Verumlamen, si qua penes nos acta vel
obtineal Gloceslreiisis. Ad plene explicandum affe- dicta sunt, qtioe ad dominum papam usquequaque
clum vestrum multa foret opus lilterarum prolixi- pertineanl, nolo lc, frater, commoveri super hoc,
tate. Sed stylum duo comprimunt, quia sapiens do- nolo lui Sabbalipacem delicatam aliquatenusexiride
ccturpaucis etamico suadetur e facili. Sit vobis a perlurbari. Ad dominum namque papam appella-
dextris Dominus utinhoc et in omnibus graliam vimus, et ad ejus nomen tota nobis controversia
vobis comparari studealis. Miles militavit aliquandiu conquievit. Nomen pacis in commune protulimus,
non Deo sed Satanx. Servivit vero excommunicaiis el ad ejus flagranliam nobis pacitica suni universa.
vestris niense integro, postquam ipsos exconimu- "' Ne lamen nomen graliarum in nostrum laniiiin
nicatos esse cognoverat. Nolentes iiaque excom- commodum, et in ipsius injuiiam assumpsisse vi-
municalum vestrum absolvere nisi per vos, roganms deamur, nunlii nostri jam in boc ipso siint, utdo-
ul quod in eum juslitia diclaverit, misericordilcr mino papx litleris nostris iiHiniemus, quid a nobis
prece vestra temperetur. actumsii, elad ipsum qualenus appellatuin. Appcl-
EPISTOLA XLI. lalionis ilaque vinculum , quod ipsi itinexuiiniis,
ADEUGENIUM PAPAM. non ipsi sicut xstimas prxsumendo solvere, sed
Patri suo el doniino, sumnio Dei gratia ponlifici domino papx prxsentare curavimus, ut de manu
EUCENIO,frater G. Gloceslrix dictus abbas, obe- vestra suscipiat unde nos trabat si noluerit, vel si
dientiam humilem, el debiti famulalus obsequium. ejussederitarbitrio nosremitiat. Nobis ipsi elenini
Cum suspiret, dilecte Pater, ad vos Ecclesiarum si jusseril assistere gloiiosum, et si perniiseiit ab
tolitts Anglix facies adiiiodvvmdesolala, una tanven agendo quiescere, tutum crit. Non nobis itaque, non
esl Malmesmeriensis Eccl.esia, cui nisi cito subven- nobis,sed noinini suodabit gloriam (Psal. cxin), et
iiim fuerii, nil jam sibi solatii superesl, riisi quod disperio (sic) suo quod volet, cui obediemus inomee
est in adversis pessimum, felicem aliqnandiu exsti- p, quod volet. Cum ergo zelnm plane luum approbem,
tisse. Nam, sicul ovicula Iupi faucibus deprchensa, in hoc tamen discretissimo nostri sxculi viro nii-
quoevadal non invenit, sic ipsa caslelli quod in nime conformaris, quod libi rumor vagus aucforilas
ejus fundo simnl el atrio silum ejt, angustata inoe- esl, et certam reptttas ex opinione sola scieniiam.
nibus, et habitatoribus alllicla, lotum fere quod fa- Si qua infirmaniur irr parle, te, charissime, infirnia
cullatis terrenx, perdidit, et quod religionis apud terrx noslrie exploraturum niinime xstimabani.
se fovebat el ordiuis, evanuisse penitus ingemiscit. Sed ejus gladius forlasse hic est, qui non pacem
Vix esl quod ejus calamilaii jam possit adjici, cu- mittere venit, sed gladium (Matth. x). De cxtero,
jus et locus in exlremam desolationem datus csl quod adnectis redundare in curiam, me magislio
et filii in dispersionem. Ubi enim a sancti Palris W. Senecam iiieum bis negasse, benigne consulo,
Aldhclmi tempore laus Dei resonabat, illic hodie ut in quibus audacter provocas, provideas el pru-
armata saiellilum turba el ii>omnein, in quam con- dcnler. Qua enim facie me bis negasse conlendis,
ducilur impietatcm, promptissima cohors militum quod diulino labore conscriplum domino el amico
debacchatur. Restat igitur dileclo fralri nosiro ct poscenli ipse jamjam defero, vel transmillo? Vides
cjtisdem Ecclesix abbaii domino Petro, vestri pie- ergo, Joannes, quos in vanum conaius dederis,
tale consilii Ecclesiam suam el ab infeslalionihus D amicum quam sine causa provoeaveris, quem si
jamdictis erui, aut ad ipsam penilus non reverti. foro loro injiislo pertraxeris, quomodo non mihi in
Si juxta propbelx vocem, glaîus Dominiexacutus ineis fatigationibus et expensis condemnaberis, qui
est, tit splendeat limatus est, stel, optamus, in manu innocuum ad damna requiris? Neve ergo liquasse
percutientis et vindicautis opprobria agminuin Dei culiceni et camelum degltilisse videaris (Mattli.
Israel (Ezech. xxi). Nil equidem misericordius veslra xxm), mex, quxso, si qua forte est, negligentix
nobis posset charitas exhibere quam in parles no- paulisper oblilus, ad magna te converlas. Refri-
stras quempiam dirigere, qui ea qux Dei et vestra gescil enim charilas el abundaut scandala, et late
suiil, zelo scirel congruo pertractare. Conservet circa regionem Jordanis oriuntur germina, qux
incolumilatem vestram in longa tempora, qui noni falce apostolica recidere judici proveniret ad glo-
dormital, cuslos Israel (Psal. cxx),.in Christo di- riam , impelenti ad coronam. In his, quxso, te
Iccie Pater. exerceas; in his ingenium occupes tuum, et quibus
EPISTOLA XLH. exosa lux est, beneficia lucis impertire. In talibus
ADJOANNEM DECAWT. eniui libi poterit gralia collocari, nec fortasse
Sedulo majestatis aposlolicx defensori, dominoi dcerit, iu cujus possis noniiiie baplizari. Ages ergo,
777 EPISTOL/E. — AN. 1139-48. 778
ut is cui nec Jovis cercbrum, nec Maingcnx pela- A nasterio adhuc incubat, el m ipso sibi lolitis ple-
sum deesse cognoscimus. Nos doinini papoevolun- niliidinem potestatis usurpat. Cumque tolo orbe
taiem, donanleDeo, audiemusiin brevj, ipsoque vel Britannico laieque patenlibus insulis occidenfis,
jubente aderimus, vel remitienle gratias exsolve- Ecclesia Dei vestro se parere glorieltir imperic,
mus. Optamus te v.ilcre libi, et amicis, dum libi una tantum est Cern [elix] ecclesia, qux, conlra
bene est, vel saltem parcere. vos calcaneum levans prxsumplive exclamat : Quce
EPJSTOLA XLJII. nobis pars cum David, vel qua hoereditas in filio
ADJOCELINUM SALESBERIENSEM EPISCOPUM. Jesse ? (III Reg. xn.) Filii alieni bi sunt, invelerati
Patri suo et domino, JOCELINO Salesberiensi Dei pessimc, sempcr claudicanles a semitis bonis (Psal.
gralia episcopo, frater G. Gloceslrix diclusabbas, xvn). Ili filii Belial quem sibi volunt abbalem con-
seipsum. siiiuiint, consiitulum, cum volunt, ejiciunt, ejeclum
Hocest, dilecte Pater, quod crebris lilleris in- revocant cum volunt, et obeditint tantum cui vo-
tendebam, ut de negotio quod inter nos est, mihi lunt. Cumque ut jumenia pessima in suo jamdiu
ncc OIIIISaugeretur, nec vobis honoraut reverentia stercore computruerint (Joel. l), nec solum iricon-
debita ulla exparleminueretur. Sed quoniam quod tinenlix, etomnis lurpiludinis fetorem ex se diu et
veiebar accidil, et appellationis jam intercurrit B abundanler emiserinl, nori fuit justus qui respice-
aucloritas, precor ul de his quae speclant ad vos rel, vel qui ipsos vix revocando eorumdem aiiimas
negotium ipsum, si vobis placet, expediatis, et nos ad lucrum reportare intenderet. Virgam igitur in
de remitlenda appellaiione apud domir.ura archi- nianu vestra prophetica, virgam scilicet vigilanlein
episcopum, quod poleriraus exsequamur. Requirit vidcamus, ct lociun illum spurciliarum eicriminum
dominus Bernardus sibi cuncla restitui, qux post quem noii incorreclum solum, sed et negleclumpe-
dentintiatumvobis iter suum ad dominum papam nilus obsolevisse cognovimus, ad honorem Dei et
amisit. Poslulal ccclesiam de Siinun Desberga sibi vestrum, ad decorem domns Dei et lotius ordinis
reddi, et mouachos illos per quos sibi bxc est orta roonastici reverenliam purgatum de Ur Chaldxorum
conlentio, secundum inaudalum domini archiepi- cripi (Gen. xv), et in faciem condignam religioni
scopi, ad claustra reguJaria transmitti, et in eccle- resiilui et reparari gaudeamus. Forma vero repara-
sia Cern [elix], consilio el auxilio vesiro, religione lionis, si placet, hxc esl. Si in prxdicti sceleris
nonachis condigna, juxta mandatum domini papx patratores et consocios seuteiitiam condignamdede-
reforraari. Super his nobis velle vestrum rescri- rilis, et illam domino Salesberiensi denuntiaveritis,
batis, et in his qux nobis benigne coucedilis, nos si comiti Glocestrix ex obedientia injunxerilis, ut
buniiles et obedienles eladjutorcs habebitis. Valeat prxdictnm Scolum amoveat, et si vobis placet, curx
sanctitas vestra. et cuslodix noslrae commitial, si Roberto de
Litleras doniini arcbiepiscopi, qux vobis ad Arttndel, et Rogero filio ejus, et Roberto de Nicole,
prxsensmiiiunlur, ante appcllalionemfactam datas sub analheiiiate prxceperitis, ne Scoti ipsius slul-
esse noveritis. litiam amplius fbveaiit, nec terras Cernelix occu-
EPISTOLAXLIV. paudo, Bernardum vestrum impediant, si Willel-
ADTHEOBALDUM CANTUARIENSEM iRCHIEPlSCOPUM.munrfilium comitis, de hoc ipso commonueritis, si
Patri suo et domino Caniuariensi Dei gralia ar- benedictionem veslrani scripto publico adjulori-
chiepiscopo, el lotius Anglix priiuati T., frater G. bus Bernardi abbalis concesseritis et malefaclores
Glocestrix dictus abbas. ejus sententia maledicti lerrueritis. Si zelum eliain
Sustinuimus, domine, pacem et nonvenit; qux- domini Salesberiensis suscitaveritis, ut adversus
sivimus bona, et ecce lurbalio (Jer. xiv). Frater hujuscemodiincandescat, et reprimendo contuma-
Joannes, Cernelia?monachus, mandati vestri litte- ces, in domini Bernardi auxilio non tepescat. Un-
ras ad comitem Gloeeslrix deferebat, sicut ipsi ctio vero sanctaedocet vos de omnibus.
nostis, non conlinenles nisi quod ad pacem et ulili- D EPISTOLAXLV.
taiem ejusdem perlinebat Ecclesix. Curn itaque ADUCTREDUM LANDAVIENSEM EPISCOPUM.
Cern [elia] egressus, lilleras ipsas deferens festina- Patri suo et domiuo UCTREDO Landaviensi Dei
ret ad comitem, quidam filiorum Willelini Scoti gratia episcopo, frater G. ecclesix beaii Pelri
illius qubndam abbalis Cern[elix], cum quibusdam Gloceslrix diclus abbas, salulem et debitam Palri
aliis paralis ipsi occurrens insidiis, dejectum equo charitatem.
gravissimis afflixit verberibus, ipsoque semivivo Rogamus benevolenliam veslram et expertam
relicto, se ad speluncani laironum Cer'n[eliam] nobis tolies animi vestri moderalioiiem, ut causam
receptavit. Nec quidem illis in parlibus cuiquara hanc quam adversus fratres nosiros de corpore so-
dubilare permiltitur, qtiin pater Scotus filio Scoto, roris domini Mauricii, jammovislis, sic deducatis,
hujtis operis incilanienlum, occasio et maleries ul nec charitatem minualis in nos, nec privilegio
cxstiterit. Uude et hxc manifesta sunl, jamjam ad domini papa»contraire lentetis. Habetur enim pri-
jiidiciumprxcedentia. Prxterea jamjam diclus Wil- vilegium, quod vobis opportuno etiam tempore prx- ,
lelnnis, veslro plane rebellis imperio ecclesiasticam senlabimus, quo nobis apostolica concedit auctori-
per oinnia respuens disciplinam, Cernfelix] mo- las, ut quorumcuiique liberortim homiininicorpora,
7T9 GILBERTIFOLIOT ABBATJSGLOCESTRLE 780
qui extrema se votuntale locis nostris in sepultu-xA sto fralribus domino priori de Goldclive, cxterisque
ram concesserunt, absque alicujus prxjudicio fratribus, saltitem et dileclionera.
apostolica aucloritate sepelienda suscipiamus. Ro- Paci veslrx et quieti sollicite providens dominus
gamus itaque dilectionem veslram ne occasionem arcbiepiscopus, vobis isiud per me denuniial, ut
qtioeratisadversus nos, quominus serviamtis vobis, prosequendx causx, quam adversus dominiimLan-
et ab ea quam hactenus erga vos habuimus cha- daviensemhabetis, bac vice operam non detis.Pla-
ritate deferveamus. Parati enimsumus vobis omni cuit enim serenitati ejus, ut aclioipsa usque atl
loco et tempore tanquam domino deservire, dum octavas Epipbanix, vel ad redilum cjus deinceps
vesirx tamen thronum juslitix aposlolicx videri- differatur, sic lamen ul possessio qux in coniro-
mus auciorilali obedire. Valete. versia esl, a vobis interim inconctissc possideatur.
EPISTOLA XLVI. Doiiiiiius eniin Landaviensis, sicul scripto suo le-
ADTUEOBALDUM CANTUARIENSEM ARCHIEPISCSPUII.stalur, hoc idem anmiii, et vobis inlerim pacem se
Patri suo et domino Cariluariensi Dei gratia ar- per omnia servaturum (Isai. xxvi), compromitlit.
chiepiscopo et totius Anglix primati T., fraler G. Valete, et pa5ernx circa vos gratias reddentes affe-
Clocesiria*diclus abbas, pie velle quae Dei sunt, et ctioni, ejus per omnia consiliisacquiescite.
aclu semper implere. B EPISTOLAXLIX.
Subtimitati vestrx, domine, pro amicis suppli- ADSlMONEM WIGORNIENSEM EPISCOPIIM.
care compellimur, qui nec pro nobis audiri digni Patri suo et domino S. Wigorniensi Dei gratia
salis invenimur. PIus tamen eligimus apud Patrem episcopo, fraler G. Gloceslrix dictus abbas, salu-
tde pietate corripi, quam apud fralres de spreta tem, ei si quem potest, ex cliaritale famulatum.
charilale damnari. Ad vestram vocatus audientiara Rogat uosRadulpbusdeWireceslria, ut apudsub-
dominus Landaviensis, muhiplicibus se causis cx- limitaiem vesiram pro ipso iuierveniamus. Sed in
cusat, hinc difficultatem ilineris, inde suspectas re ista pelere nil audemus, nisi quod honori vestro
adversantium insidias, et prx cxieris, sui corporis el saluti ejus utile judicamus. Scimus eniin i non
inflrma prxtendcns. Inde vero nuper redeuntes dimilti peccalum, nisi resliluatur ablalum. > Sed
fratres nostri, dequorum fide et veritale non am- hoc in bis verum est, quibus faciillas suppelit, qua
bigiinus, deipsius infirniitateconlestanlur. Delecto possint ablala resliiui. Qux si forle defuerc,' licet
itaque oegriludinis sux lum eliain per nos suppli- quod ablatum est ex impossibilitate non redditur,
cando poslulat, ut causx prxsentis aclio usque ad tamen cordi contrito et humiliato venia non nega-
vestrum reditum differatur, sic lamen ut res ipsa ri lur (Psat. L). Unde pcenilentemhuuc si vestra ad~
qure in controversia cst, a fralribus de Goldclive, verterit discretio, debet quidem ad ipsum absolven-
jnicrim inconcusse possidealur. Qua in re, si nec duni prudens admitti dispensalio, utquod minus
inajestatem veslram minui, nec fralrum vestrorum est in ablati restituiione, abundel in severitate p-.fi-
jusiitiam impedirividerilis, pelilioni huic annuendo, nitentix. Ideoquantum licet, vestrae supplicainus
JIOSsicut iu cxteris omnibus, sic el in hoc ipso per benevolenlix, ul raemor illius calamum quassatum
omnia gratix debitores ediceretis. Glorificetur in non conteras, etlinum ftimans non exslinguas (IsaU
vobis Deus, vestrique corona meriti semper au- XLII),accepta securilale non rcdeundi ad vomitum,
geatur, in Domino Jesu Cbristo dilectePaler. el injuncta simul poeniienliaeum iu spirilu leuitaiis.
EPISTOLAXLVII. revocetis, et erroneam ovem, si fieri potest, adcau-
ADUCTREDUM LANDAVIENSEM EPISCOPUM. las Domini pio humero reportetis (Luc. xv). Valete.
Palri suo et domino venerabili Landaviensi Dei EPISTOLAL.
gratia episcopo, fraler G. Glocestrix diclus abbas, ADROBERTUM HEREFORDIENSEM EPISCOPTJM.
salulem et dileclionem. Palri suo etdomino ROBERTO Herefordiensi gratia
De veslra erga nos benignitale cerlo rerum ar- Dei episcopo, frater G. Gloceslrix dictus abbas, sa-
gumenlo non dubium, si gratiam menlisnon xqua- D lutis gatidium, el obedientix famulatum.
tnus, taiiien in quo possumus, vobis obsequi parali Instanti necessitate compellimur, ut de negoiio
sumus. Lilteras itaque domini arcbiepiscopi vobis quod vobis prx manibus est, a dominis et amicis
liiilliinus, ul altendatis ex bis quid vobis faclu optis noslris ad dominum papam subsidii litleras expeta-
sil, et quod agendum videriiis, prudenti curaadim- mus. Rogamus ilaque benevolenliam vestram, ea
pleatis. Oportet enim, sicut scripsislis, ut posses- qua de vobis charitale confidimus, ut nohis litleras
sionem, dequa .conlenditis, monachis deGoldclive vestras ad dominum papam concedatis, quibus
usquead redilum domini archiepiscopi inconcussc fratrinoslro Bernardo abbati Cerueleixtestimoniuiu
dimitlatis, eisque pacein interim de cxtero obser- quale vel de ipso forsitan audistis, vel a religiosis
vetis. Sicque facicndo, etjudicera poteritis habere fralrihus audire poluislis, prxbeatis. Quem enim
propiiium, et ciini ad causam accingi oportueril, tam doctrina, quam viia dignum commendaiione
nielius poterit reformari negolium. Valetc. cogiiovimus,ab amicis veritatis in ipsa sponsi prx-
EPISTOLA XLVIH. sentia commendari cum fiduciaposlulainus. Eiquo-
ADPRIOREM ETFRATRES DEGOLDCLIVE. niam ipsi adversus aliquot fralres Cernelienses
FraterG. Glocestrix>dicltts abbas, dikctisinChri- causa est, rogamus ut et de eleclione ipsius, et ei-
781 EPISTOLJE. — AN. 113948. 7S2
pulsione, et de ipsa Cerneliensis ecclesix dissolu- A vatis amariludine, dum sibi lanttrm personam prx-
lione, quod in ore omnium est, cl quod ipsi verum sentare liceat, qux in ecclesia de Finchebainestude,
esse et causx nostrx prodesse cognoveritis, adji- vestris per omnia mandatis obediat et acquiescai.
ciatis. A domino et amieo magna exposciuius, cui Valete.
in magnis eliam et arduis obedire et obsequi non EPISTOLA LII.
recusamus. Vos Deo denique valere oplamus, in ADMATILDEM IMPERATRICEM.
Christo dilecie Paler. Venerabili et illustri dominx M. iraperatiici, regis
EPISTOLA Ll. Henrici filix, frater G. Glocestrix dicius abbas, in
ADJOCELINUM SARISBERIENSEM EPISCOPUM. decore virlutum sumtno Regi complacere.
Pairi suo et domino J. Saresberiensi episcopo, Super his, quae vestra mihi mandavit escellentia,
frater G. Gloceslrix diclus abbas, miseris non plus meum, si placet, responsura xquanimiler audiatis.
irasci quam satis est. ,> De religione domini Nivardi, fratris dilectissimi Pa-
Siilus humilis est, et submissa materia, exorare tris nosiri domini abbalis Clarevallensis, ila mihi
pro jara morluo, ut, ipso agente saiis, et Patre tan- certus sum, quod si ea qux inler nos et Cernelien-
dem miseranle, quoquomodo revocetur ad vitam. ses acta sunt plenius agnovissel, non solum niihi
Gladio spiritus, quod esl verbum Dei (Epltes. vi), " querelam non movisset, sed qux, diclanle ocquitaie
prxcidisti Alardum jamdiu a vita, quod ulinam non et domino papa staluenle, gesta sunt, firma manere
ineruisset, aul si meruit, spirilum apud vos ulinam voluissel, el vobis teiujda suasisset. Cernelienses
condigne satisfaciens invenissel I Quod actum quia enim monaebi dominum papom adetintes, catisx
nondum est, pulsamus ad osiium non aniici solum, quam adversus abbatem s-uumintcndebant, sibi ju-
scd et Palris et domini, si quomodo tandem aperia- dices in Anglia slatui petierunt, ei ad hoc episcopos
lur nobis, et audiaiur clamor nosler in inlimis, ubi quatuor impetraverunt. Ad hos ilaque litteras domini
tii cubili eonscientix bonx amictis idem et dominus papx afferentes, juxta earumdem litterarum-teno-
cuin pueris suis, qur sunt purificati jam aiiimi, delc- rem, die eonstilula solemniler auditi sunt, et per
ctaturet opime requiescit. Speramus enim quod iii oninia deficientes judicio publico conderanali. Prx-
i ecessitate recurrenli ad vos, nec pro pane lapidem, terea non soluin sacerdolio privati sunt, sed etiam
quod esl repulsa durissiuia, nec pro pisce serpen- infames in perpetuum judicati, et cuslodix claustro-
*em qux laboriosa est, et in doio prolraclio, n.ec rum regularium, et scriplo et prxcepto domini papx.
pro ovo scorpionis novissima porrigetis (Luc. xi). mancipali. Cum itaque quosdam eorum domiui
Dignum esl e ihanu pontificis alia longe donativa r papx auclorilate susceperirnus, ipsos nisi eadem
s|Iendescere. Quorumdam gloria est, sed non apud anclorilale reniittere, nec possumus, nec debemus.
Deum, miseromm plus Ixlari casu qnam de reditu Non turbetur ergo vestra serenilas, si apostolico
gloriari. Longe monet aliter, qui redeunti in ample- mandato obedimus, a cujus voluntate resilire, inslar
xus occurrit. Rogamus itaquc, dilectissime in Do- sacrilegii judicamus. In his vero qux possumus et
niino, nt injuriarum paulisper immemor ad se re- debemus, mandalis veslris acquiescere parati su-
deal ille vesler in nullo unquam degener sangnis, mus. Verum in quo Ecclesix aucioritas offenditur,
el se lum demum vicluni xstimet, cum sibi jam plena nobis excusatio est, si quod non debemus,
supplicalur a viclis. Quem persequeris, rex Israel ? exigimur. Valeal in perpetuum sublimilas vestra.
quetn persequeris? Canem tnortuum et pulicem vi- EPISTOLA LHI.
vum (I Reg. xxiv). Si de Mbertaie Ecclesix qux ADJOCELINUM SARESBERIENSEM EPISCOPUM.
sancta sunt in corde vestro disponitis, si fratres el Palri suo et domino J. Saresberiensi Dei gratia
coepiscopos nostros in ecclesiis de manu laicorura Exclesix episcopo, frater G. Glocestrix dictus ab-
emendis, ulneceispersouas prxsenlareliceal, om- bas, salulem cl servitium.
nes anieire proponitis, loium hoc quidem Ja-udabile Urget hie iinportuna Alardi lameiilantis improbi-
est, ul religio semper collocelur in summo, scd, Dtas,utquod forte negandurn essel lernerilati, ne-
quxso, non lam aspere requiri a niinimis quod non- gari nequeal improbitaii-. Unde preces sublimiiali
(luni attenlalurin siimmis. Scitis equidem quamsit veslrx solila confidentia porrigo, ut quam in Ade-
periculosa desperalio. Quid si immoderate perse- lardum inlendisli vel jam dedisti senlenliaiii, ea qua
quentem Asahelem lancea Abner exceperil?(/7 Reg. filios cousolari oporlet sobrietale levigetis, ul nec
ii, 25.) Yidete, ne de manu veslra sanguis ulrius- quassalara confringatis arundinem, nec linum fu-
querequiralur (Ezech. m). Consuetudiuis, ususque mans exstinguatis (Matllu xn), De rebus presbyteri
longxvi non viliseslauctoritas, et ubi non peccatur quas jusle petitis, si quid minime reslilutum est,
in Deum, loterabile est, ul radicibus suis antiquilas- plenius sub jiiramenli laxalione restiluel. Si in di~
inconcussa permaneat. Si nobis indulgetis, quod gnilatem veslram quoquomodo prxsumplum est,
omnes coepiscopos vestros suis omnibus indulgere misericordix vestrx condigne satisfaciet. Uniini
iiotissihium est, quis unqtiam, obsecro, reprehen- tamen rogamus humililer, ut quod nulli parochiano
ilcl? Scio apud quem inihi scrmo esl, apud Pairem vestro hactenus negare consuevistis, ipsi in ecclesia
el doniilium, cui innala boniias aninii, lolum quod de Finchamstude concedatis, ut persoiiaiit vobis
laudabile esl, persuadel. Alardum quacunquc invol- pra.'sentel idoncam, qtiam in prxliita ccclcsia ini-
785 GILBERTI FOLIOT ABBATISGLOCESTRI.-E 784
nislrare permiltatis. Justum tamen foret sicul do- A tuum diem iiovissimiimbonura opus germinel ex te,
iialionem ecclesiaruni, ila et prxsenlationem perso- in quo possit Dominus salvare le. Valete.
narum laicorum non esse, sed quod in regno islo EPISTOLA LV.
nondum in consuetudinem induclum est, a niinimis ADF. RADINGENSEM ABBATEM.
inchoari non oporlet, nec a minoribus exigi, quod a Patri suo cbarissimo F. Radingensi Dei gratia
majoribus nequeat exlorqueri. Si igitur antiqtiitatem abbali, omiiibusque Radingensis Ecclesise filiis ,
suis aliquateuus vultis convelli radicibus, inchoan- frater G. Glocestrix dictus abbas, el hi, quorum
dum eril a capile, ut inde in barbam desccndens ipse miuisterio depulaius est, salulem et dilectio-
unguenliim Domini, oram etiam vestimenii altingat ncm.
(Psal. xxxu), et sic totuin corpus Ecclesix lanto Pervenit ad nos, charissimi, magislrum Serlonem
melius, quanto diffusius, sux flagrantix suavitate de Arundel, crebra vos prece sollicitare, ut de ec-
perfundal. Petiiioui mex assensum dari, non alia clesia de Berchelaie, contractum aiiquem cum eo
fiduiia deprecor, nisi ut qtiia semper audisfis im- ineatis, et quxdam qux inter vos nominata sunt,
meritum, audialis adhuc, et non ingratnm. Va- sibi concedendo prxdictam ecclesiam amodo babea-
leie. tis. Asseril etiam, ut audimus, se quxdam possi-
" dere, qux non possidet, et oslensione quarumdam
EPISTOLA LIV.
chartarum quas praetendit, vos in credulitatem eo-
ADWILLELMUM DECIIEISNEIA.
runi qux afiirmat, inducit. Unde vestram prxmone-
G. Dei gratia abbas Glocestrix, WILLELMO de nius dileciionem, ul sic diclis ejus acquiescatis, ne
Cbeisneia, salutem , , inconsiderata quadam oominutationedamnum, quod
Gralias tibi ago de omnibus bonis qux mihi fe- facile reformari nequeat, incurratis. Cerlum enim
cisti, bene speranles de te, ut semper de bouisin habeatis nos ecclesia de Carame, ei ecclesia de Her-
meliora procedas. Nam si dure ad prxsens respon- lingeliain , el omnibus qux ad eam pertinenl, apo-
disti niibi, necessilatem qtix le urgel, eulpare pos- stobca auctorilate investitos csse, et vos nec com-
sum, sed te culpare non possum. Scio quod araicus mtilalione aliqua, nec ullo domini Serlonis dono,
amico, nepoti avunculus libenler parceret, si neces- vel cujuscunque assensu aliquid in eis, nisi cum
sitas instans hoc permitterel. Et quidem hoc bonum summa nostri injuria, vindicare aliqualenus posse.
esset inilii, sed mulio melius tibi. Nam si tu nos in Prxlerea et illud noveriiis, clericum noslrum Regi-
tomporalibus adjuvas, nos tibi spiritualia nostra non naldum in ecctesia de Berchelaie prxbendam unam
negamus. Si omni die apud nos omnes, ibi lui me- P habere, et Serloni in nullo subjectum esse. Unde si
iuoria agiiur, ubi palri iilius immolatur. Sed hoc de ecclesia, in qtia iste parera SerJoni personaiuii»
foriasse quid sit ignoras, vel si bene nosti, non cu- habet, ipso non solum nolente, imo et reclaiiiaiite,
ras. Nec permittit insians nccessilas, ut multum commutationem feceritis, vestrum magis libitum
inter aniicos et i alios discernas. Ideo quindecim quam quidquam juri congruum facietis; nam quae
inarcas argenli libi niiuin us rogantes, ut sicut eas publici juris sunl, nullius numerantur in bonis, nec
lioiia voluntaie mitlimus, ita et eas bona voluniale conlraclus unius transfcrre potest in re communi
suscipias, ne si nimis spiras ad censum, illorum dominium. Vos nequaquam latere volumus, prxdi-
qui pro te simt ad Domiiium, erga te minuas affectum Reginaldum anno prxterito, cum eum Serlo
ctum. Memento,quod vita tua fumtis exiguus est, et de his qux a nohis modo vindicat, faligaret, ad
lota tua gloria pulvis el vermis. Hodie es, et cras dominuin papam appellasse, et seipsum in statulo
non eris; vel si cras eris, nescis si eris post. Et si die prxsentasse, et cum dominus Serlo nec appa-
exieris de corpore, de gloria tua nihil tecum porta- ruerit, investilum suis cum gratia domini papx, ad
J)is. Castella tua slabunt hic, el habcbit ea qui nullas propria remeasse. Ut vero quod summum est non
tibi graiias aget, el in laborc ttio forsitan gloriabilur laccam, cerlum vobis esse non dubilo quod eccle-
exlraneus. Solummodo peccata lua lc sequenlur, el I) siam oblinere conlraclus illicilus est. Unde preces
nondum libi videtur, quod satis peecaior sis, sed sedulo discreiioni vestrae porrigimus, ut in rc ista
ttinc velles quod bic miiuis peccasses. Ea die, cum sic omnia moderelis, ut nec religioni vestrx notam
iniseriam respexeris, el ululatum vidiiarum, et pau- inferatis, nec habitam hactenus iuter noscharitalem
perum gemitum, et orphanorum planclum, querelas emolumenio facile minuaiis. Valete.
Ecclesiarum, super le videris, quis tibi sensus eril, EPISTOLA LVI.
ad quem respicies? Quis oiiiniuin sanctorum est, ADUCTREDUM LANDAVIENSEM EPISCOPUM.
quern non offenderis? Quis pauperum Dei circa te Patri suo el domino U. Landaviensi Dei gratia
est, quem non lxseris? Nisi, dum potes, libi provi- episcopo, frater G. Glocestrix dicius abbas, < quo-
deris, tam vebemenler coram Deo accusabunt te niam dies mali sunt, virlutem in iiifirmitaie per-
opera tua, ut nec in hac vita te diu possit tolerare Ccere (// Cor. xn).»
jusiitia ejus, nec in fulura aliquatenus raisereri. De Testis mihi, Paler dilecte, verilas est, et quae
propiuqtio le monuit Dominus, charos tuos de medio mihi non menlitur de me conscientia, quam puro
lulii, virga ejus jam nunc est extensa in le. Aperiat corde et charilate non ficta (/ Tim. i), vos a prima
ipse cor luum, et infundat ei graliara suam, ul ante vestri cogniiione dilexerim, et honori vestro simul
7S3 EPKSTOL.-E.— AN. 1139-48. 7SG
el commodo, sicubi quidqnam potui, sollicita cir- A navil in ine, quod non sotum offendit episcopum,
cumspeclionecoadjutor semper et cooperator exsti- sed et dominum, imo et Palrem cxperimentis qiiam-
terim. Quod licet ad vos forle non pervenerit, atta- plnrimis amicissimum. Precor iiaque ut correctuni
inen istos non latuil, dominum scilieet Cantuarien- suscipias et admonitum, et banc nobis donando in-
sem, dominum etiam papam, et qui de tatere ejus juriam vestra nobis cumulare beneficia, et gratia
sunt, in quoftim prxsenlia cum ipse adessem, si de siipergraliam addila coronare non desistas. Parlein
vohis aliquid sinistrum quandoqtie venlilatum est, vero tibi, quam juste repetis, in injegruni reddi
me et reclamaute, et aliqua vehementia resislenie, prxccpi et prxcipio, et qnxdam tibi niandala se-
non solum suppressum resedit, sed velut quxdam crelius usque ad adventum Radttlfi clerici nosiri, ad
mendacii nubes prorsus evanuit. Ul verum fatear, prxseus omitto. Vakte.
equidem si non vobis in niullo servivimus, altainen EPISTOLA LVUL
conciliavimusvobis potentura animos, el bona qux ADHENRICUM WI.NTONIENSEM EPISCOPUM.
de vobis speramus , nequaquam relicendo, sed.pa- Palri suo et domino II. Winloniensi Dei gralia
lam edicendo, vos in ipsorum graliam , nec modi- episcopo, frater G. ecclesix beati Pelri Glocestrix
cam, nec quidem contemnendarn induximus. Chari- dictus abbas, pie miserando misericordiam pro-
las enim nunquam excidit (I Cor. xm), et ipsa eniui inereri.
cum perfecta esl prorsus nescimus. Hxc vero est Compellit me charitas serenitatem vestram, in
qux facile nobis persuadet bene de vobis sperare Cbrislo dilecie Pater, humililer implorare, ut
per oiiinia, et in quibus nobis jurisdictio vestra qnemdam militem nomine Rogerum Foliot, queni
necessaria est, xquitatem et juslitiam quadara con- hoinines vestri apnd Mercnduiie incarceratum le-
fidentia postulare. Preces itaque stiblimitati vestrx nent, gralia vestra el pelitione nostra, ad redem-
porrigitnus, ut nostra de vobis non fraudetur spes, ptionem mitli jtibeatis. Qua in re siiblimiiali vesirx
el ut litterx contestantur, super decimis, quas a prxsumendo devolus stipplico, ut fuios ct superfliia
dominoLeofrico juste requirimus, ea diligentia ter- verba Willelmi de Cbeisnci non admillatis, necse-
niineiis, ne nobis in Ecclesix noslrx detrirnento, cundum voluntalem ejua illum gravari permittatis,
turpi quadam mutilatione gravamen inferatur, et nec verbis eum odieuiium de ipso fidenihabeatis.
ut vobis tanquam Patri et Domino, non solum a Noveritenim sancliias veslra quod paier ejus iiun-
inu, sed a toto etiain noslro collegio gratiarum quam nisi dimidiam hidam terrx habuii, ipse pror-
aclio, et debili honoris exhihitio referatur. Judicium sus nihil, nisi quod usu mililix acquisivit. Ad do-
xqux librx non recusamus, ne tamen offendantur |Q naiivum enim domino Brientio servivit hacienus,
qui amicisunt, remmagis honesta transactione finiri et jain iuinc equos el arma amittendo, totuin quod
vellemus. Valete, semper in Chrislo Doininodilecie habebal, semel et.simul perdidit. In pauperem ilaque
Paler rogamus ul respicianl oculi veslri (Psal. x), et vin-
EPISTOLA LVIL ctum de carcere educendo (Psal. LXVH),ab eo qni
ADEU.MDEM. solvit compedilos (Psal. CXLV) graliam obtinealis, et
Palri suo et domino U. Landaviensi Dei gratia me, si quid possum, gralix debitorem habeatis.
episcopo, G. diclus abbas Gloceslrix, Deo jure me- Valete.
rilornm complacere. EPISTOLA LIX.
Gratum munus xstimo quod mc, dilecte Paier, ADGAUFRIDUM PRI0REM WINTONt^.
litteraruni commoniiorio provocas ad viriutem. Ni- G. Dei gralia abbas Glocesirix, venerabili domino
liil est enim quod paler filio vel uiilius suadere, vel suoet ainicoeharissimo, GAUFRIDO priori Winlonix,
inlimare possit honestius. Nam sola est virlus, qux salutem etdilectionem.
Dominivirtutum dignum prxstat obsequium, el to- Gratias benevolentix vestrx babeo referre multi-
tiiin exosa quod prxteril, allectare prxsumit xterna. modas, quia parenti meo Rogero Foliot benigne
Virtus est, qux animos evehii, et toium fugiens, quo ID subvenistis, el in necessitaiibus suis sibi benevole
turhamur in infimis, locnm sibi quxrit et invenil in providistis. Sed quia inter amicos prxleritoruni
siipernis. Spccies ejus amabilisesl et concupiscibilis bonorura exhibilio, certa esl futurorum exspectalio,
forma (Psal. XLIV),I qux, > ul ait Sapieus, < si rogamus ut non tepescat charitas vestra, quatenus
corporalibus ad plentiui intuenda darelur oculis, boc a vobis deservial humilitas nosira. Rogamus
omniuin in se appetilus excilaret non modieos. i iiaque ut apud dominum Winloiiicnsem pro ipso
Gratias ilaque paternx diligcnlix refcro, qux iiitervenialis, qtialenus emn de carcere educi faciat,
nientem'meam ad eam qiiam coninieiiJo virlulem, et ad redemptionem miiii prxcipiat. Igtiominiose
noi) mediocriter incitavil. Nam quod inex commissa enim leneltir in carcere, et jam extrema afflicfus
solliciludini traclare me diligenter edoces el horla- est egestate. Unde precor obnixe ut prxsenli nego-
ris, ad prudentix me fines applicas, et ea qux in lio iiitendalis, qualenus si quid possumus, nos
omni oflicio pernecessaria est, pleuiiudiiie me di- gratix debitores habeatis. Valete.
scretionis iuformas. Uude si dilecix mibi benevo- EPISTOLA LX.
lenlix lux, fraier, quem in parles illas direxi, re- AD EPISCOrUM.
vereiilix iniiius impendil, offensam profeclo gemi- Ltelalus sum in his quce dicla sunt milii (Ptat.
787 GILBERTI FOLIOT ABBATISGLOCESTRI/E 783
cxxi); miper de te, fama divulgante, cognovi. A peiiaia est : cui si nondum subveuil pictas, a vcstror
Attilio prxsulem digna prxsulc cogitasse, ei illicitx tamen benevolenlia nostra non desperat humilitas.
prxsumplioni sanclitalis aiiimo restilisse. Est ali- Unde angariati el afllicii plurimum, ad vos iierato
quaitdo profecla sentenlia, ut sub tribulum Chrisli recurrimus, nostris opem ferri poscenies incomnio-
sponsa redigatur. Sed iu te cura pastoralis evigilat, dis, el juvamen detrimentis. Nam quia vobis con-
ut quoil animo prxsumpltim est, nequaqtiam opcre quesli siimus, solito magis affligimur, et qtiia nos
compleaiur. Arguis, obsecras, increpas (II Tim. de conquestione nostra nihil aut parum considerant
iv), et defendis, et quos fomctuoyon proevalcsprx- profecisse, ipsa impuitilate sua armati, nos velutex-
cisionis ferro curare non periiniescis. Pectns sane positosarbitrantur, el sibrcuncta licere in nos, velul
coinmendabilequod inansiielis exbibct gratiam, el a vohis quadani data licentia gloriantur. Unde roga-
conlumacibus discipliuam. Cuii) manna virgam iu IIIIIShiiinililcr, cgo, qtiod qiiidem parum est, ct
sancluaiio divina rcponit auctoritas, sic plenitudi• oinnes fratres noslri, qnod equidem magnum esl, ut
iiein pastoris erudiens, ut et de pectore gratiarum mislras, si placei, non parvipendas injurias, sed nc-
boiiis exbibeat loluin quoil dtilce esl, et conluma- bis exhibendo juslitiam, veslrum, ul dignum esi,
ciam reprimat disciplina. Gratulor equidem te pas- ininisleritim honoretis, et nos si quid possumus,
toraleni regulam perspicaciter altendisse, cl quod H gralix debiteres habealis. Valete.
cxsequenduni noveras, ut dccebal episcopum, non EPISTOLA LXIH.
ininus fortiter quam pruileiiter adimplesse. Sane iu ADEUMDEM.
ipso virlulis opere, lota inihi virtus elucescit. Est Palri suo et domino J. Salesbcriensi Dei gralia
namque prudenlia nosse quid deceal, jiistilia cuique episcopo, fraler G. ecclesix beati Pelri dictus abbas,
exbibere quod oporleat, fortiludo liominem non ti- pcenitenti veniam non negare;
nicre, quia caro esl, et in virlute spirilus loium ati- Justus in exordio sermonis sui accusator esl sui.
dere quod sanctum est. Temperanlix est, non ex Quia ergo justitix conformari desidero, meipsum
ira quidpiain vel ex commotx volunialis tmpulsu inprimis arguo. Quanlum enim fuit in me majesla-
fuisse geslum, sed solo viiiulis amore ad siiniiui teui vestram el honorem metim in parte minui, cttin
Rcgis ulciscendas injurias igne Spirilus iucanduisse. occurrenli mihi humililati vestrx et mansueludini,
Ages ergo cum Gducia. Valele. amplexu graiissimo et corde humillimonon occurri.
EPISTOLA LXI. Cur lamen supersederim, si vestro mihi darelur
ADUCTREDUM LANDAVIENSEM EPISCOPUM. frui alloquio, ipse dicendo quam scribendo melius
Patri suo et domino U. Laudaviensi Dei gratia intimarem. Si qux ergo pristinx chariiatiserga nos
episcopo, frater G. Gloccstrix diclus abbas, sa- siipersunl nsqtieqtiaquereliquix, si juxla mandaium
Itilem. Domini poenilenti pectus cpiscopale non clauditur
Importuniis effectus sum, sed vos me coegistis; (Ezech. xxxm), precor ut in proximo cum iler iiieum
pctivi, sed nou aecepi; pulsavi, sed nondiim ape- ad dominum archiepiscopum dirigelur, vestri inihi
ruistis mihi; spero taraen quod pulsanti amicoi colloquii facullas non negelur. Quia vero locum
Pater landeni affectu aperiens (Luc. xi), non pa- diemqtte colloquii vobis statuendo nuper excessi,
neni pelenti lapidem, vel pisccm aut ovum postu- prxsumptive reus non id amplius ago, sed veslrx
lanii, serpenlem porrigetis aut scorpionem (ibid.). tolum voluulali coiiimiilo. Quid super hoc veslro
Pacem :i filio pacis et Patrc et domino, et inuliisi sedeat arbitrio, parce memor irarum, si placct,
rcriuii experimenlis amico postulamus. Lxla niiliii mihi rescribalis. Triduum vero antequam vos ad
dies noii erit, qua contra vos in judicio sislere, ur- loctim destinatum venire oporteal, nuuiium item
genie eliam necessilate, compellar. Agal ergo pon- meum habebiiis. Quod si Abendune vel Redingis lo-
lifex digna ponliflce, et si quid inter filiossuos lilis> cum dederitis, meo plurimum lubori parcetis. Valetc.
iiul conlroversix moium est.ad pacis sialuin redigall EPISTOLA LXIV.
univcisa. Decimas a domino Lcofrico repetimus,. ry ADROBERTUM HEBEFORDIENSEM EPISCOPUM.
quibtis investita fuit ecclesia nostra, el absque judi- Palri sno el domino R. Dei gratia Herelordix
cic spoliala. Jaclura graviusestamillere qux justiliai episcopo, fraier G. Glocestrix diclus ahbas, die
repelit manifesta. Caetera juxta quod dixil vobis> quotidic bene prosperari in gratiam.
dominus Jocelinus , beneplaeito veslro commit- Ad synodum quam, dilecte Pater, celebratis, iter
temus. Vigilel bxc circa Patris el pastoris affectum,, ipse arripueram, sed doiiiini Wigornensis litter* nos
ut a flliis condigno merito, et gratiam reportet ett ipsum hac die luux Glocestrioeprxstolari obedientix
scrvitium. Valete. et charitatis imperio compulerunt. ldeo quod ad
EPISTOLA LXH. prxsens non possumus, dilectx nobis sanclilati
ADJOCELI.NUM SALESBERIENSEM EPISCOPUft. vestrx scriplo supplicamus, ut de Wallensibus, de
Pairi stio et domino J. Salesbcriensi Dci gratiai Berchenefeld, ldel, el Chenedin, et eorum compli-
cpiscopo, fraler G. diclus abbas Gloceslrix, et hu- cibus, nobis justitiam exhibeatis: ipsi enim in nos
milis ecclesix beati Petri conventus, id modicumi immeritos suas ulciscuntur injurias, et cum eis in
quod sunt, et devnlionis obsequia, si qua possunl. nullo nocuerim, plusqtiam sexaginla inarcaruin
Ad vos, dilecle dominc, jamditi nosira qucielai daiiiiiumnobis iiittileruiil, el loluiii [quod] iu Brau-
78o EPISTOLJE. - AN. H39-48. 7$0
tonia laboravimns diu, uno impetu et incursu abs- A Pelri ailitulavi, et ubicunque lerrarum obierint, in
tulerunti Speramus quod damna noslra el incom- illa ecclesia sepeliendos et humandos, episcopali
moda lanquam pensabiiis et quod opem quam nulli ancloritate constitui. Valele
juste petenti subtrahitis, filiorum jusix postulaiioni EPJSTOLA LXVI.
non negabitis. Noium prxterea sanctitati vesfrx la- ADSIMONEM 'WIGORNIENSEM EPISCOPUM.
cimus, quia clericus vesler Gunni de Stanluna in Patri suo et domino S.Wigorniensi Dei gratia
novissimis agens, a vobis ut Palre et paslore animx episcopo, fratcr G. Gloceslrix diclus abbas, et ec-
snx, sanclarum oralionum veslrarum suffragium clesix Sancli Pelri eonventus humilis, salutem et
expelil, ut vestro interventu communiius, jainjaiti obedientiam.
cxiturus, Domini misericordiam possit securius ex- Qux sint ea, domine, qtra a domino Willelmo de
spectare. Rerum vero suarum disposilio hxc est, Bellocampo landiu siisiinuimns, fratrum nostrorum
quam in conscriptorum teslium prxsentia ipse sub- relatu plenius agnoscetis. Nam, ut omittamus qux
scripsit. Quanluin annonx in domo sua est, hxc retro sunl, non diu quod tres et quadraginta summas
servienlibus suis et his quibus aliquo dcbito obliga- bene purgali tritici, qux ad usus fratrum nostrorum
tus est concedit. Reliquorum omnium tertiam vobis deferebantur, per eum amisimus et earumdem re-
**
Icgavit, et ecclesiae noslrx, in qua habilum mona- cuperationem usqtie adhuc spe promissx pacis,
sticum suscepit, duas reliquas consignavit. Hiijus dolo capti disliiliiiius. Singulis prxierea mensibus in
exlremx volunlatis stix lestes hi sunt, Nicolaus sa- procuratione servientitim suorum, tres solidos dare
crista, Grimpaler, Wallerus. Et quia nihil magis jamdiu cogimur, et unoquoque ad utramque se-
debetur humanilati quam quod exiremx voluntatis mentem, sexaginla jugera terrx sux arare, serere,,
liber sit slilus, et licilum quod ultra non redil ar- et illi metere compellimnr. Sunl prxler isla quoli-
Jiitrium, suppliciter petit, ut quod a se pietatis in- dianx servitutes operum innumerx, quibirs homines
luitu actum est, auctoritate vestra stabiliatis, vel noslros angariare, et usque ad extremam miseriam
si vobis aliier visum fuerit, voluiitati vestrae sua non persequi ct affligere non cessat, et quo majori erg»
prxjudicet. Yaleie. eum paiienlia sumus, tanto ininus se jure in nos et
EPISTOLA LXV. latum quodlibet facere formidat. Flagrat ecce re-
SlMONIS WIGORN. EPKC EP. AD UNIVERSOS S. MAT. cens maleliciuin ejus, et hac hebdomada ad bene
ECCLESliE FILIOS. inchoanda jejunia sua, domos nostros confregit,
Dilectis in Christo fralribus universis sanctx ma- annonam excussit et asportavit, et de cxlero pejora
Iris Ecclesix iiliis, S. Wigornensis Dei gralia epi- promittit. Unde preccs sublimilati veslrx porrigi-
" mus, ut hanc ejus audaciam
scopus, perpeluam in Domino salutem. compescaiis, ct nobis
Ad pacem Ecclesix Xutiiis in aliqua parte mu- justiliam exhibere ulterius non differatis. Volunlale
niendam, vestrx notum facimus diligentix, quod qiiidem noslra justilia in eum non differetur ulte-
controversiam illam, qux inter Dlios nostros mona- rius, nisi nobis ablala non promisso sed facto re-
chos scilicet Glocestrix et canonicos Lanionix, de slituerit, et amodo in tota terra Beati Pelri inju-
corpore domini Miloniscornitis Herefordix, in prx- stas exacliones istas abjuraverit. Vocalus ter in
sentia nostra nuper exorla est, illam biduo actam, ecclesia nostra hac proxima Dominica, licenlia vc-
lioc landem fine utriusque parlis assensu lermina- slra exconiinunicabitur. Valete.
vimtis. Canonici corpus ipsum, quod monachi in EPISTOLA LXVII.
ecclesia sua humandum esse, niultis attestaniibus ADJOCELINUM SALESBERIENSEM EPISCOPUM.
asserebant, tum parochiali jure, tum gratuita dona- Patri suo et domino J. Saiesberiensi Dei grali»
tione, quam ipse comes ecclesix eorum de se fece- episcopo, fraler G. Glocesiiix dicms abbas, in
rat, anlequam se Lantoniensi concessisset Ecclesix, raeditalione cordis, et oris eloquio, Domino com-
illud corpus canonici liberum et quietum, nil de placere.
jure reclamantes, dimiserunt. Monachi vero preci- T) p Quoniam scripsislis bene, rogamus ut facialis et
bus venerabilis fralris nostri Roberli Herefordensis bene, opem quam nobis verbo promiltilis, opere
episcopi, et noslris, domini eliam Rogeri filii comi- compiealis. Incubus ille Cernelix, quod alieni juris
tis, et mullorum baronum et inilitum, corptts ipstim est, audacler occupat; qui inde violenter excnssus
in ecclesia Lantoniensi, in qua allatura fuerat, se- esl, ad aliena timina solo jusliiix defectu mendicat.
pullurx tradi concesserunt. Hac tamen condiiione, Ad vestrx igitur sanciitalis genua provoluii sup-
quod ipsi dominum Robertum ftlium comilis, et pliciter exoramus , ul tam nostris fatigationibus
uxorem ejus, ct omnes hxrcdes in perpetutim, et quam exlremis Ecclesix desolationibus charitas ve-
dominum caslelli Glocestrix, quicunque unquam slra compalialur, el subveniat, el adversus contu-
fnluriis sit, ecclesix Beali Pelri liherum et qtiietum macem, inobedienlem, et rebellem, non suspectx
absque omni reclamatione concesserunt. Ad cujus nobis justitix vestrx zelus incandescat, Non est
rei conlirmationem, ego Simon Wigorniensis epi- vobis adversus poslulaliones nostras excusafio. Po-
scopus, dominum Robertum filium comitis manti testis enim quod pclimus, et debetis; anathematis
accipiens per manum filii noslri Gilberti abbalis itaqtie senlentia in ipsum et ejus complices, qui
'iloccslrix, ipsuni et successores ejus ecclesix beali niauifcsle digni sunt proferatis, el auimas nosiras
791 GILRERTI FOLIOT ABBATISGLOCESTRIJl 792
ne dintius suspensas tenealis. Litteras domini ar- A proleclioni invigilent, e; quo nos abesse contigerit,
chiepiscopi vobis mitiimus, cui uisi plene obedie- eo sibi consilii maniim et auxiliiiin propensius im-
riiis, jam solus unus superest, qiiem pro juslitix pendanl. Nos vero iiineri accincti sumus, et ad
defeclu requiramus, Valete. jtissionem vestram, Domino annuente, parali aderi-
EPISTOLA LXVIII. mus. Adversanlur nobis quamplurima, sed amor
ADBERNARDUM CI.AR/EVAI.LE.NSEMABBATEM. offendicula prorsus ignorat. Valeal in longa tem-
Adjutori Domini fidelissimo Bernardo Clarxval- pora vestra sublimitas, in Christo dilecte Pater.
lensi abbali, fraler G. Gloceslrix dictus ahbas, EPISTOLA LXX.
oralionuin utinam veslrarum participen; me lieri. SlMONIS WIGORN. EPISCEP. ADPAROCHIANOS.
Diguiim est apud filios lucis, si quid foile noclis Simon Wigoiniensis Dei gratia episcopus, dileclis
iutervenit, ut pleniiis illticesceule clariiate non sibi in Doniino omnibus filiis et parochianis suis,
soliiin dispareat, sed etiain potius evanescal. Unde salulem, benedictiouem et gratiam.
quod apud nos niilli fere dtibium esl, sereuitati ve- Qiioniaui niitliis ei niagnis frequenler occupaii
stra: significamus , ne forte in his qux novimus, negotiis, singulorum iiecessitatibus proul vellemus
veriiaiem in prxsenlia veslra obscurari permitta- vacare non possiinins, idoo dilecto fratri nostro G.
iniis. Scimus enim Willelmum quondam abbatem B abbati Gloceslrix, aucloritaie nostra benevolachari-
Tinternix, locum de Cbingeswude, quem nonduiii lafe concessimus, ul si peisona aliqua in episcopatu
quisquam monachorum inhabitaverai, ab ejusdem nostro sibi et ecclesix sn;e ecclesiam aliquam sive
loci advocalo Willelmo Berchelai, assensu prxsi- beneficiuni aliquod ecclesiasiiciim pcrsnnx lamen
dentium potesiaium, imperatricis videlicet et Milo- alteri vel ecclesix viole:;tiam vel injuriani iiequaqiiam
nis de Gloceslria, nullo rcclainante, suscepisse, infereiidocoucesserii, licel absenles siauis, quod pia
sedificasse, et de ipsa domo Tinlernix conveniiim sibi largitioneconceditur susciperenon omittal, dum
in loco ipso instaurasse, ct jain slaluto conveiilu lanien archidiaconura noslrum, vel si ipsum abesse
abbalera de eadem domo sua, Thomam videlicet contigerit, decanum noslrum qui pai tilius illis prx-
Tinternix priorem prxfecisse. Deinde processu eritatleal, el per ejus maniim invcslitiirain accipiat.
temporis prxdiclusahbas Willelmus Tiulernix, ad- Hoc quia vobis notum, et illi firmum esse volumus,
liibilo sibi charissimo fralre nostro Hamone abbate vobis notificare, el illi prxsenli scripto confirmare
Bordesleix, prxdictum etiam Thomam domino Wi- curavimus. Valete.
gorniensi prxsentavit, et ut in abbatem benedice- EPISTOLA LXXI.
retur cibtinuit, et ipsi deinceps ut fitio domini r ADUCTREDUM LANDAV. EPISCOPUM.
eliam de Chingeswude tauquain unicx filix provi- Pairi suo et doniino U. Landavensi Dei gralia epi-
dil in pluribus et subvenil. Cttm itaqtie juri suo scopo, frater G. Gloceslrix dictus abbas, salutem.
reuuntiare cuique liberum sit, videat Tinternensis Quoniam habilio mandato comparatur, dilectae110-
Ecclesia si juri suo renuntiavit, si quod oblinebat bis excellenlix vestrx prxsenti scripto notificamus
abjecit, et a se quod susceperat alierravit. i-Etalem quod, sicut nullam Radulfo clerico noslro adversus
habet, loquatur ipsa de se. Nos quod apud nos Teochesberiam haclenus caltimniam injuste movere
celebre est, et in ore ut dicam omnium, vobis ma- mandavimus, ila nunc si injuslilia stia pertinax in-
tiilestare curavimus. Incolumilaiem vestram sibi in venitur, id quantum noslra interesl aliqiiatenus ra-
longa tempora profuluram, conservet oiiinipolens tum habemus. Nam ctim prxcepla juris hxc sint,
Domiuus, in Christo dilecte Pater. honeste vivere, alterum non Ixdere, jus suum cui-
EPISIOLA LXIX. que tribuere, sicut ea qux noslri juris sunt nobis il-
ADTUEOBALDUM CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM.lxsa manere volumus, sic qux compeiunl aliis nul-
Pairi suo et domino Cantuariensi Dei gratia ar- lam nostra opera Jxsiouem aut dctrimenlum susti-
chiepiscopo, el totius Anglix primati, T. frater G. nere desideramus. Paternitalis ilaque vestrx noii-
Glocestrix dictus abbas, delicias regibus in pane D I liam Iatere nolo, quod dominus abbas de Teoches-
piuguissimo ministrare. beria, decimam de terra R. Foliot, mihi volens
Olficiosum niibi, domine, niunus exislimo, totum satisfacere, pro tribus solidis uno anno dimisit,
<juod animx mex memoriam vestri reprxsentai, decimam dico qtiam prxdiclus R. reclamabat juris
aut suggerit. Unde prxsenfrium hunc lalorem irans- esse ecelesix de Lancarwan. Prudentix itaque veslrx
inisimus ad vos, ut per eum direciis litteris de sialui palam volo esse, hoe modo ad illum ejusdem deci-
nos vestro simul et voluntate certificetis. Nostrai mx inveslituram devolulam esse. Quapropter cba-
enim hujusmodi sunt. Infestant nos quamplurimi,, ritatem veslram diligenteret obnixe precor, ne oe-
et non solum nostram, sed omnes circa nos Eccle- casione mei, vel prxdicli R. prxfatum abbaiem su-
sias mulliplicatis angaiiis inquietant. Quos si per-• perhoc in aliquo gravelis vel gravari permiltalis.
cutimus in gladio, aurem Malchi, Domino manumi Alienum conlra jusliliam et Patrnm decreta omnino
extendente, cito sanari considerant (Matth. xxvi),, nolo, quia non debeo affectare airt possidere.Valele.
et ab hoc imperterriti peccant. Unde vestrx nobisi EPISTOLA LXXII.
litlcrx ad dominum Wigornensem , et ad dominumI ADR. EXONIENSEM EPISCOPUM.
Herefordcnsera necessarix sunt, ut Ecclesix noslrx: Patri suo et domino R Exoriiensi Deigralia eul-
793 EPISTOL.E. — AN. 1159-48. 794
scopo, fraler G. Glocestrix dictus abbas, salulis. sA EPISTOLA LXXIV.
gaudium et obedientiaefamulatuin. ADBOBERTUM HEREFORDIENSEM EPISCOPDH.
Quanla, domine, debealur apostolicx majestatii Patri suo et domino R. Herefordiensi Dci gratia
reverentia, qux eiiam mandatis ejus obedientia,, episcopo, frater G. Glocesfrix dictus abbas, salutem
veslra salis novit discretio, cujus non minus ad do- et obedientiam.
ctrinam scientia, quam ad honestatem et omnemgra- Salutalionem domini papx, lotius eliam curix
tiam mores exuberant. Preces itaque serenitalii congralulalionem, qtiorumdam eliain suorum solilo-
veslrx porrigimus ne vos Cerneliensium dissuasio> quia libenter vobis seorsum posita conqiieslione
possit avertere, quo vos minus domino papx coniin- nuuliaremus, sed nos ad prxsens ad querimoniam
gat obedire. Adesl dies actioni causx domini Ber-. injuriarum compellitatrocilas, ut postquammulta su-
nanli abbatis el monachorum Cerneliensium con- stinuimus, seram saltem querelain apud justiliam
sliluta, dies scilicet Dominica post Ascensionem i vcstram deponamns. Sxvil in nos domini Badoronis
Doniini,quo cxteri omnes Balhonixaderunt, qtiibuss et uxoris ejus plus jusio severa poteniia, el ciini
una vobiscum ejusdem est causoe cognitio, a do- eos nulla ex parle loeserimus, confraclionihus et
iniiio papa delegala. Unde si vos abesse contigerit,, verberibus, hominumeliam nostrorum incarceral.io-
dabitur proedictis monachis occasio sublerfugiendii B 1 nibus, rerumque direptionibus, quod non rapuimus
judicium, si aliquem ahesse viderint judicum assi- mulliplici servituie exsolverecompellimur. Quouiam
gnalorum. Quod quidem nobis non solum laborisi iiaque manifesta sunt hxc jamjamque ad judicium
esset coiitinuatio, sed el iteratio, et coacervata gra- prxcedentia, rogamus, si placel, ut nubis justitiam
vaminum mulliplicatio. Provideat itaque , si placet, super his exbibeatis, ipsamque exhibendo a peccato
vesira discretio, ne absenlia vestra lam causaeno- ipsos, nos ab incommododefendatis. Valete.
strx sit delrimenttim, quam faligaiionibus nostris, EPISTOLA LXXV.
prxheat incrementum. Uno enim adventu vestro do- 'ADHIENARDUM, JOANNEM ETCAPIT.S. DAVID.
niino papx obedietis, et nos humiles amicos veslrosI Frater G. gralia Dei Glocestrix dicius abbas,
amplioris vobis gratix debitores staluetis. Valete. amicissuis HIENABDO sacrislxecrlesix SancliDavid,
EPISTOLALXXIII. et magistro JOANNI,et loto capilulo, salulem et di-
ADEUGENIUM PAPAM. leclionem. •
Patri suo et domino summo pontifici frater G. Speramus veslram non lalere prudentiam, qiiutl
dictus abbas, dies ulinam bonos, et in lui.gum beata mandatum mandaloris more finitur. Unde si man-
tempora. datum aliquod a dominoet Patre vesiro bonx nic-
Sublimiiali vestrx, dilecle Paier, rem notam fa- C * morix episcopo Bernardo, super causa qux de
cimus, qiiam Ecclcsix necessilati profuturam, ju- ecclesia Sancli Ismaelis, inter nos et monachos de
vante Domino, vestra in hoc favenle gralia confidi- Cerneleia ventilatur, constat illud, re adhtic ma-
iinis. Nam cum filio veslro domino et Palre nostro nente integra,,episcopi ejusdem decessu expirasse.
charissiino domino Cauliiariensi, diebus exsilii sui Nos ilaque cuin vos adeundi super hoc nulla cogat
commoranles, ulpole sedem certam aut locum pro- necessitas, monet tamen volunlas et stiadct amici-
prium non habenles, sed negotiorum necessiiate de lia, veslrum super eadem causa judicium, si vobis
loco ad locum deiuigranles, Airebatum Julio mense tanturn injunclum est, aut ad vestrum speciat ofli-
pervenimus. Ubi desiderio mirabili lolius fere cleri cium, non dccliuare. Sed quia coufecto nuper faii-
et populi concordia vola repcrimus in clectione di- gati sumtis itinere, et negoiiis domini pnpx, IIOII
lccti fratris nostri llugonis, ipsius Alrebaiensis Ec- sohim magnis imo et multis occupamur, rogamus
clesixarcltidiaconi. Quem,abineuniextaie, lolafere tit ob ipsius reverentiam nos et nostra in prxsetiti
vita noslra cognitum primo convcrsationis honestx pace esse perinittatis, et prxsentem aclioncm usque
discipulum, posl nota satis auclorilale inagislniiii, ad episcopi in Ecelesia vcstra substituiionem ditfe-
in publicas gratulationes susceplum, ad ullinium _ ratis. Valete, et amicum justa poslulantem audire
Ecclesix Atrebatensis archidiaconum, illxsam bonx noii oiuiltite.
opiuionisfamaracontinuasse scinius, et scripto prx- EPISTOLA LXXVI.
senti secure teslificamur, in quod mullorum religio- ADROBERTUM LINCOLMENSEM ARCniDIACONUM.
sorurn testimoniaconcordare non ambigimus. Unde, Roberlo Lincolniensi archidiacono charissimo
quaiitum audet apud majestalera vestram charam suo, suus G. veram el vulituram in terapora prospe-
nobis et semper honorandam parvitas noslra prx- ritatem.
sumere, rogamus ul qttem in humilitaiesuarespexit Aciio causx noslrx usque ad advenlum domini
Dominus, vos ea, qua vohis omnes anteire datum Eboracensis in Angliam consilio domini Clarxval-
est, benignitale respiciatis, et data vobis auctoritate lensis, et domini papx voluntate dilata est. Ornnibus
a Dominovirtulem in ipso remunerelis, eatenus ut itaque in integritate manentibus, sani pariter et
unius exemplo in religionis amorem culiumque vir- alacres Domino per omnia bene juvanle redivimus,
lutis qviamplurimosattendalis. Inexpugnabili muro domino E.boracensipost quadragesimum ab adventu
suo circumcingat vos Dominus, et armis sux poten- suo diem, si sibi placuerit, in prxsenlia et cuiia
tix prolegalsemper, in ipso dilecte Paler. Valete. domini regis respousuri. Dunelmensis, Wfeornien-
795 GILBERTl F0L10T ABBATISCLOCESTRI/E 70fi
sis, Bathoniensis, Exonien-is, et prxcipue Winlo- A compescamus.Unde vobis, auctoiiiaie doniinipapoe
niensis ab omni oflicio episcopali suspensi sunl, ct doinini Cantuariensis, injungimus ut slalim ex
gratiam forlassis In posterumpcr bonos nuntios ha- qtio litteras nosiras susceperitis, a divinis ofljcijg,
bituri. Dominiis Cantuariensis et alii qnampljires exceplo bapiismo el confessioneet viatico, cessetis ;
episcopi, et nos omnes pro domino Winloniensi el quia, lugente matre, filias gaudere non oponei,
supplicaiitcs, in nullo prorsus auditi sumtis, sed, mandamusvobis ut sentenliam eanniemin tota pa-
quod nos mitiiis potiiimus, comes Theobaldus in- rochia vestra denunlielis,et firmiterteneri faciatis.
staulia imnliorum episcopi speral oblinere. Domi- Valete.
nus papa super his qux ad Ecclesiam vestram spc- EPISTOLALXXIX.
ctant, domiiioWintoniensi in niillo penilus acquie- ADBRIENTIUM FILIUMCOMITIS.
scens, (ileniiudinempolestatis in consulendoEcclc- Deminoet amico suo charissimo BRIENTO filioco-
six veslrx domino Canluariensi concessit, ut in mitis frater G. e. b. P. Glocestrix dicius abbas,
omiiibus, qux ad id speclanl, dominoCanliiariensi, bene currendo fructu non privari justitix.
tanquam doinino papae obcdiatis. Litler^s domini Qiiosdampertrahil in sluporcmquod cum litleras
papx super his Roheiius Foliol anie discessnm non didiceris, librum nihilominus edidisti. Verum
nostrum jftm impetrans, vobis allaturus est. Agatis scias id inibi non fuisse miractilo, cum qnod artis
itaque ciini fiducia. Quodenim domino Winloniensi tibi negabat industria, vehementiamamoris in te ex
super bac re magis placuerit, hoc doniinopapx per parte dictilasse cognoverim.Amorenini non accipit
omnia displicebit. Fiscamensem, Ilulmensem, illum cx impossibilitatesolatium, vel ex difficullatereme-
de Wesiinusiier illum dcpulsat dominus papa, jam dium. Semper enim operalur magna si est, vel si
nunc multa ctim indignatione, el severitaie repro- operari renuit, amor uon est. Hinc est quod cum
bavit (31). Valele. lilteras non didiceris, in campura tamen litterarum
EPISTOLALXXVII. non mediocriter impegisli. Hxreal animo tuo divi
ADROBERTUM BATHONIENSEM EPISCOPUM. regis Henrici bonore digna memoria, cujus tfies
Yenerabili domino fralrique charissimo ROBERTObonoset aurea quoiidam sxcula palriaegens orbata
Bathoniensi Dei gralia episcopo, frater G. Gloce- deploral, et rubigo prxsenlis xiaiis frequenti sed
strix diclus abbas, salulem. trisli recordalione commemorat.Non est libi ela-
Prxveniente nos in multis gratia veslra, jusle se psutn memoria,quod le proraovita puero, quodjuve-
vohis offeruut et prxsentant servilia nosira. Si nem educavit el donalum mililix cingulo, donis ct
quid enim sumus, aut scimiis, aul possumus, hoc (Q honoribus ampliavit. Verum hinc est quod le sni
honori vestro esse, et scire, el posse desideramus. memoremfecit et recenti memoria vivit apud le :
Proraplo igitur ac libenti animo nolificanius vobis, quoniam obiisse sibi lolius Anglix facies admoduin
quod commodovestro et honori profuluruni spera- desolala crebra miseriarum inundatione recogno-
inus. A domino papa dominoCantuaricnsicredifum scit. Ab illo enim dcgenerans amor tuus propagaitir
cst el commissum,utjuxta quod inter eos dispen- in stirpem regiam unicam ejus filiam et regni ip-
satum cst, non soluiii abbates, sed el episcopos sius hxredem, cujus caiisam non soliim armis, sed
tcrrx istius, possil ab ca qua lenenlur apnstolica til audivimus ct jam vidimus, eloquii venustate si-
seulentia relaxare. In quo vobis a Dominoprovisttm mulel verilate suslines ci defendis. Toltim nam-
esse confidimus,ne niaiis, et moniium, et cxtera- que breyi complectis argumcnlo, quod hactenus
rum regioiium discrimina expcriri oporteal, cui re- verilatis ignaros in favorem sux partis allicial et
niedium opportunumin ipso domini archiepiscopi jamdiu verilatis conscios vel confirmet si amici
adventu, Dominosic disponcnlc, acceleral. Dile- sunt, vel obludat, ul reliberet inimicos. Ipsam ta-
ciioni vcstrx, suggerente cbarilale, istud notifican- meu de qua tibi sermo esl in nulliiis commendes
dum duximus, ut sic et vobis juxta hoc providealis, injuriam. Ea qux regis Henrici fuerant, nnicx
el id si placet, domino E.voniensi,doraino et amico 1D ejus filix, el Iegitimo malriraonio procreatx asseris
nostro charissimo nuniieiis. Valeie, el me vestrds jure debcri. Videtur ad jd quod asseris juris cujus-
prccor inter amicoshabete et reputate. que regula coaptari. Est enim divinum jus, et na-
EPISTOLALXXVHI. turale est ct bumanum. Ex jure divino Dominum
ADCANONICOS ECCLESLE HEREFORDIENS1S. in Evangelioaudiviraus, dicente sibi matre sua :
G. gratia Dei abbas, et HerefordiensisEcclesix, Fili, quid fecisti nobis sic? respondit ei Dominus:
mandato doniini papx vicarius, dilectis fratribus Quid est quodme quatrebatis? nesciebatisquia in his
suis, omnibus Herefordiensis Eeclesix canonicis, quw Patris mei sunt, oportet me esse? (Luc n.) Ma-
salulcm et dilectionem. giuis esl Dominus ad compassionem ancillx, et
Quoniam, dilectissimi,comitem Herefcrdixsemel magnaest ccelestishxreditas, temporali comparata
et iterum, tertioque commonitum,ab errore vix et transilorix. Sic lamen loquitur Dorainus, ac st
suoe pessimx revocare non possumus, hoc soluin neminemdubitare oporteat, quin ea qux patris sunt
nobisrestat ul ipsius audaciam ecclesiasticajustilia naiurali ejus filio jtire debeantur. Sed qui nullam
(31) Locus obscurus.

797 EPISTOLiE. — AN. 1159-18. 708
praeiermiltit eccasionem, si sihi oblala fuerinl, At tum est, ne liceat cuiquam palrifaniilias filiiim fj*
quin tua dicla remordeat, non filium, sed filiam liamve legilimo procreatam malrimonio, nisi cerlis
de qua agimus esseconlendet, et qux filio magis intercurrentibus causis abdicare. Causx vero hu«
competunt non debere fllix regalia sceplra addici. jusmodi sunt; ut si quis patri manum injeceril,
Quid contra istud lex divina rcspondeal, audiamus. vel ejus mortem indiciis mauifeslis optaverit, vel
In libroNumeri, capilulo ultimo, superhoc aliquid beneficiis ingratus exstiteril et quxliujusmodi sunt,
invenies : Salpbaad houio eral Judxus, de tribu quibus intervenieniibus culpis, lex etiam liberos
Manassx: lmic filia: laiitum eranl et ntillus Jl- abdicarepermittit. Sed nihii liorum in prxsenti
lius. Visum esl qtiibusdam ob sexus imbecilliiatem, causa reperies. Illa enim, cujus causam tam solli-
iion debere cas in boua pairis admilti. De hoc re- citacura perstringis, quando patri rebellis exstitit?
quisitus Dominus legem promulgavil, ut filiabus Quando ingraia beneficiis? Audivimuseam adpairis
Salpbaad totum cederet iiitegrum quod fuerat ab consilium tentasse maria, transcendere Alpes, igno-
earum patre possessum (Num. xxxvi). Eantqui vo- tas adiisse regiones, nupsisse ibidem ad palris im-
liini; ponant in ccelum os stium, astris si placet perium, etin ipso rerura fastigio et imperii cul-
machinenlur insidias. Nobis fixum eril quod xterna mine, honeste sancteque tam diu perslitisse, doneoy
lege sancitum est. Si vero jus naturale percurras, BI post viri decessum, non necessitate urgente, vel iin-
causoehuic non mediocre firmamentum et robur pelu feminex voluntatis leviier impellenie, sed pa-
invenies. Jus enim nalurale est quod natura non tre, qui miserat, revocante, ad ipsum reversa est.
Unium nosse orania animalia docuit, secundum El licet in ipso culralne rerum, ut dictum esl, per-
quod singula juxta genus suum amorem sibi quem- stitisset, ut regina Romani orbis el dicerelur et
dam conciliant, fefus propagant, propagalos dili- essel, nequaquam supercilio elalaest, sed ad omnem
gunt etconservanf. Si leex lenore liujus juris in- patris nutum ipsius stibdita voluntati, ejus item
lerroges, quid rebus hujusmodi sit nalura propin- consilio sccundis polita nupliis, viro nubens forii,
quius, recterespondeas, idesse quibusqueiiaturapro- sicul audivimus, et slrenuo, Andegavensium, Ce-
pinquius, ad quod ea naturalis plus trahit affeclus. nomannensium, Turonensium domino, Normanno-
Sed volo dicas manifestius : Singulorura ad id marum etiam tunc triumphalori, ut audivimus, sere-
gis affeclus trahilur, quod ex iisdem quodam velul nissimo. In his omnibus, qux dicta sunl, non inve-
carnis et sanguinis participatio procreatur. Attende nies cur exhxredari vel abdicari a patre debuerit.
igiiur ut vel homines a natura secernas, vel idein Ne quidem abdicata, sed pio prudentique consilio
in his esse debere naturali jure concedas. A patre , polius est in totius Anglix el Normannix domina-
et malre prima est in filium filiamve progressio. c lionem, episcoporum omnium et lotius regni hujus
Nepotem slatue vel quemlibct allerum in sanguinis nobilium juramento firmata. Eorum namque qui
linea gradum. Jain languet amor el lepescii affe- staluio consilio palris, ut dicilur, consueverant
ctus, et sanguis ipse cursu quodammodo longiore appellari liominibus, nemo plane reliclus est, qui
defervuil. Esl ergo in flliumet flliam xque ferven- iion ei consiliura de obtinendo et tuendo post regis
tior amor, affectus promplior etnatura convinctior. obitum regno Anglix et ducatu Norinoiinise suh
Sed dices lixc omnia qux de naturali jure diximus, juramenli religione promilleret. 0 tempora digna
ad inlerioris habitus qtialitatem, non ad possessio- taceri! Reminisci pudet communis opprobrii nomen
nis speclare successionem. Non ita est. Querif enim quod opprobrio duxerim ? id quemque jurasse quod
repulas natura proximum, restat ut ab eo qnod oportuit, sed ab eo quod sancle juratum est, cilo
possidetur minus xstimes alicnum. Vide quid te lcvilerque recessisse. Quis infaluavit Angliam?
natura perdoceat. Tracius maris el sinus littorum Miserum dico caput, quisquis ilie est, in quem lot
pisces inhabitant, in qtiibus eos uaturalis parlus redundant perjuria, homicidia, incendia, flagilia,
effudit. ln quibus educaioesunt, saltus ferx non de- desolationes et scandala. Quando sibi securus eril
siiiunl. Silvas aviculx, in quibus concreatx sunt, nI qui contaminavit regnum, polluit sacerdotium, et
suis implent organulis, et uatura in singuiis, non non solum prxsenli xtati sed futurx posteriiaii
solura inlime trajicit qualitalis affectum, sed ipsi grave inflixit opprobrium? Vere hxreditasad quain
successivx sux soboli exteriora qux possidet, quo feslinalur in principio, in fine benedictione carebit.
polest jure largitur. Vide naturam ne expellas a Quis jam Anglix clades enumeret ? Velus habet
te, prudenler ejus acquiesce judicio. Regis Henrici historia, quod Alexandro morluo pueri ejus impo-
condignam sobolcm, unicam ejus filiam, legibus suerunt sibi diademala et regnare cceperunt, untis-
ediiam et educalam, regis ipsius hxredem incon- quisque in loco suo, et multiplicata sunt mala in
cussa ralione pronuntia. Hoc divimim, hoc jus na- terris. Sic sic multiplicata sunt et hodie. In aures
turale suadet; hocjuris humani sanctio protestatur. amici deploro quod sentio. Tot regespatimur quot
Naui jus humanum parlim civile, partim jusgentium nuptiis anguslaraur. In luto servimus et latere, et
appellatur. Civile esl quod observandum sibi civi- solam libertatis umbram hahemus, jam nihilagendo
tas unaquxque constituit. Jus genliuui est quodnon libere sed servis, qui increverunl hodie, lanquam
civitas una sed unaquxque gens sibi censuit obser- volunlarie obsequendo. Nam.
vanduni. Sed et civiJiet juie gentium caute decre- levius (it palieniia
Quidquid corrigere
799 GILBERTIFOLIOT ABBATISGLOCfcbfRL-E 83o
iion csi fas. Et quid crit finismiscrix? Dicam quod A prxcipuc, quid sii jus principale in causa, quo
sentio. Dum slabil abomiualio, deesse non polerit causa ipsa principalitcr inniliiur, quod vero secun-
desolatio. In Deum graviter offensum est et contra darium sil el ah ipso principali dependens. Sublato
insensaios pro ipso pugnat orbis lerrarum. Revoce- eniin jiirc principali, necessario tollituret secunda-
tur ad jiistitiam slaltis; bona principia latidabilis rium. In hac igitur causa principale est, quod domi-
exitus prosequelur. Inter cxtera qux dixisli, lau- nus Andegavensis de hxreditale inducit et ab hoc
dabilileret hoc positum csl. Non ex loto in perni- lotum illnd dependel, quod de juramento subjnngi-
ciem vadit, qui de raedio malx vix revertilur. Re- tur. Iinperatrici namque sicut hxredi juramenlum
versus qtiidem es, nec reversus soliun, sed conver- faclum fuisse pronunlial. Totum igitur quod de ju-
sus. Audiisii peccasse mullitudinem, et ad horam ramenlo inducittir, exinaniri necesseest, sideipso
impeium niulliiudinis es secuius. Ore magis pec- ha>redilariojure non conslilerit. Ipsum vero sic iu-
casti qtiam conle. Et quidqtiid ore promilteres fidcm fringiltir. Imperalricem, de qua loquitur, non de le-
corde scrvabas. Filii Israel quandoque commisti gitimo matrimonio ortam denuniiamus. Deviavit a
sunt inter gentes, et didicerunt opera eorumet $ervie~ legilimo Iramite Ilenricus rcx, ei quam nou licebai,
runl sculptililms eorum (Psal. cv)p.Tu quoque in sibi junxil matrimonio, unde istius sunt nalalilia
pronuin currente multiludine, non ad primos impe- ° propagaia : quare illam patri in hxredem non de-
lus reslilisli. Nec contra lorrentem brachia innlili- bere succedere, etsacra dcnuntianf. Hocin communi
ler vaneque jactasti. Nactus oppoitunitatem quod audicnlia mullorum vociferaiiotie deckimatum est,
corde fovebas aptid lc, illud opere demonstrasti : sed et nihil omnino ab aliera parle responsum. Rogo,
qui te xmiilo livore persequilur, geminati perjurii inibi in parle ista respondeas. Inlerim dicam ipse
caliiiiiiiiam fortassis opponet. Semel pejerasse ma- quod sentio. Majores natu , personas religiosas et
ltim est, iterasse perjurium mullo pejus. Magis igi- sanctas, sxpius de re ista conveni. Audio illius raa-
tur bis qttam semel perjuros a justitia recessisse, trimonii copulam sancio Anselmo arcliiepiscopo
quid si cum regestelisses, semel quidcm pejerasses, ministranle celebratam. Ipsuin eiiim non aliterquam
perjuriiim lainen nou ilerasses, ideoque melius fe- sanclum audeam appellare. Nam cum fraler quidam
cisses. Ne lesiliqua vana perlerreat, fidelilatemuni, dubilarel ulrum sanctus appellari debuisset, ei divi-
fidelitaiem proniisUli et alleri; primo cui debebas, nilus hxc facta esl revelatio. Dum orarel et ab ora-
poslmodum cui non dehebas. Pruno non pejcrasses, tione in inentis rapereiur excessum, liber ei in ma-
:iisi secundo aberrasses. Ab hoc errore declinasti.et nibusdaius est cujusdum primasrevolvereipaginas,
sic omnia sanasti : hos evasisli laqueos, sed alios rQ nibil scriptiim nisi sanclus Anselmus invenit. Ei cum
fortassis incurrcs. Tibi regis ohjeclatur electio, ut cxiera quxque percurreret, niliil reperil nisi sari-
lejure repellat Ecclesia, cujus instiiuta despicis et cius Anselmus. Unde certura est noii placere divi-
sacraiiiciita contemnis. Sed nunquid ad jusiiliam te nilati ipsum aliler appellari quam sanctum. Cerlum
sacramenla perducenl? Sacra suos opereuiur efle- cst perleclam huic non defuisse cliaritatem qux fo-
ctiis. Sanctificent nos potius qiiam aproposilo san- ras miltil limorem (/ Joan. iv). Mirabile namque ile
ctitatis averlanl. Non poiius iiiundatos peccaio jus- ipso tesliinonium a sanclis audivimus. Manusaulem
lificenl quam crimine irretilos, inanibus ligatis et sibi prxcidi perniisissel, quam eas ad opus illicitum
pedibus, in inferna demergaril. Male de sairamento extenuisset. Louge sit igiiur ab iniellectu boiiorum,
prxsumilur, si per ipsum non laxalur culpa , sed abradatur a cordibus omnium, ut a sapieniissiino
reatus augelur. Nostro quidem judicio nihil in his rege et sunimx saactilalis episcopo, quidquam nisi
est quo te juste premal Ecclesia, si causam tamen legilime et sancie fuisse credalur admissuui. Nec
hanc judex equilibris examinet. Nisi si Ibrie rubore Romanas unquam aurcs pulset amplius tale iudi-
sufftindittir, quod ei viam qua ire oporieat, quasi briiim, quod omnium bonorum attestatione consiat
prxvius oslendisti. Volo lamen allendas quid in esse nieudosum. Verurn de ipsa matre imperatricis
parle hac audierim vehementius jaculalum. Non D sanctorum qtiorumdam relatu cognovimus, ipsam a
diu est quod audisli dominum paparn Innocentium cunabilis ipsis in dignitalem regiam, ostenso divi-
convocasse Ecclesiamei Romx convenlum celebrem niter oraculo prxsignalam. Nain duin ipsain regina
liabuisse. Magno illi convenlui cum dominoel patre Malhildis, regis Willielmi sponsa, de sacro fonte le-
nostro domiuo abbaie Cluniacensi, interfui et ego varet, puella ipsa injecta manii velauientum quod
Cluniacensium minimus. Ibi causa hxc in mediuin capiti reginaasttpererat, apprehendit, suumque ca-
dedttcia est, et aliquanditi ventilaia. Stabat ab im- pul involvit. Quod quidam quorum eunc eliam vita
peralrice dominus Andegaveiisisepiscopus, qui cum superstes est, allius atiendentes, signumquod prx-
causam ejus diligenti percurrissel oratione, contra osteiisuineslexponeoles,dignitaiemregiam,in quam
ipsum quasi sub voce prxconia in communiaudien- poslmodum sublimata est, manifesle sunt praelo-
tia declamatum est. Et quia dominus Andegavensis culi. In longum se extendit epislola, eo quod male-
dtio inducebat prxcipue, jus scilicet hxredltarium riam niagnam alligimus, elsi uonpleneexplicuimus.
el faclum imperaliici juramenlum, contra hxc duo El tu per verba qux per iniliiem tuum mandasti
in bxc verba responsura esl. Oportet in causis om- mihi, excitasii me, et cum currere coepissein,atige-
nibus, qute mulliplici jure niluntur, hoc considerare bal raihi siimulos iDsa lui mcmoria, ut ab opuscuio
801 EPISTOL.-E. — AN. 1148-01. 80*
quod mihi lui prxsenlabat memoriam vix avellii A nem in quam condicilur impiclatcm prontplissimx,
poiuerim, sed nie fere in txdiuin lecloris exiende- de ccelisira revelaiur, sed humilitaii lux et patien-
rim. Unde in fine leneas, ut memor sis fmis, et ini tix gloria in perpeluum reservatur. Gaude, dilecle
Ecclesiam Dei et pauperes ejus charitatem benevolx> mi, gaude et attende. Attendc, inquam, quani pio
menlis exerceas. Memor esto matris tux qux diri- voto le bonorum omnium lurba prosequitur, dum
pilur, et conculcatur ab omnibus, et quos in diebus5 portas in corpore tuo stigmata Chrisli Jesu, dum
anguslise sux deberet filios experiri charissimos, , crucem ejus bajulas, dum pro justitia el Ecclesix
hosles repcrit infestissimos. Nec adversus eam tuus5 liberlale in agone decertas. Non delicalus miles in
inde zelus accendalur, si in causa prxsenti non ea, Domini bellavenisti. Pedes nudi, veslis lanea, ve-
qua oportuit libertale vocis usa cst, cum earn prx- xillum crucis in manibus summi Regis exprimunt
sidentis auctorilas non solum impedierit, sed quasii armaturam. Quod cantavimus bactenus, jam vide-
ligalara vinculis in hoc ipso velut immobilem fcce- mus in te illud summi confessoris clogium : Ego
rit. Sed jam nunc, Deo propiiio, et favente parlii signo crucis non clypeo proiecius aut galea.hostium
bitic dornino papa Coelestino, vincula solventur,t cuneos penetrabo securus. Hxc cst framea Christi,
qux muta fuere loquentur. Vale. Et biduo saliem, et haculus peregrinalionis ejus, quo contrivit portas
ores pro me, quia biduo mihi esl intermissa oratio, & xreas, et vectes ferreos confregit (Psal. cvi). Tu
ul lilleras dictarem ad te. quoque sapienli consilio, cornu crucis ininiicos
EPISTOLA LXXX. luos veiuilasii, et insurgentes in te magnanimi no-
ADMCELI.UM ELIENSEM EPISCOPUM. bililale cotucinpsisli (Psal. XLIII).Qux de te audio
lxlam resonant cuncta victoriam; insidiamium la-
Venerabili domino fratriquecharissimoN. Eliensi
D.:i gratia episcopo, fraler G. Herefordiensis Eccle- queos, etsi nudus, expeditus lamCn et alacer eva-
six minister, < sic currere ut comprehendant ( /r sisli. Expulsus quidem es ab ecclesia tua, sed quani
Cor. ix). i gratulabunda occurrit libi Ecclesia sancla nialer
tua. Hsecab ora vestimenti sui cui decenter inhx-
Virtus ct scientia quanto rarior, eo pretiosiorest;
rebas, le sustollit, tibi sinum aperit, te intus colli-
quanto quoque scientieeet virtuti paucos admodum1
git, tcnet, demulcet et nutrit (Ephes. v). A sponsoe
operam dare cernimus, eo studiosos earumdem am- tux ad tcmpus avclleris, sed inalris gre-
reverenlia xstimare amplexibus
pliori dignos debemus. Inde est mio confoveris. Insultant
tamen pessimi, quod et
quod magistrum Robertum de et
Clare, cujus hone- domum el urbem egressus es. Es
sias vitx et scicntix claritas jamdiu nobis innotuit, quidetn egressus :
henevolentix vestrx commendamus attentius; si;1c sedcogila antiquos dies. Nunquid David a facie fi-
Jii fugiens insultantem sibi et dicenlem : Egredere,
quid possumus apud vos rogantes, ut ecclesiane,• vir
sanguinum, egredere (II cum modestia
quam sub tuitioue veslra possidet, sibi illxsam im- non suslinuit? Vos elsi Reg. xvi),
conserveiis. \1 persona dispares, xslimo
])crlurbatamque patrocinio Nam, si tamen pares in catisa. Domesticis ulainurexemplis.
plaeei, elidetis e facili totum quod objiciunt qui de! Nosti quia Dominus a facie Pilali
egressus ect in lu-
]iossessioneeadem jamdiu ciini illo transegerunl. dibrium sui, coronatus
Nam sicul rei judicatx, sic el transaclioni standura1 spinis, et indutus purpura
(Matth. xxvn). Novissime eliam quasi repurgium
esse cerlissimum est. Apud judicem non prxsumo
docemis oflicium, verum ex primo postulantis affe- est quo pollui posset civitas, ipse extra portam passus
amico sed (Hebr. xm); ullimam passus injuriam, ne mun-
cium; pro poslulo, si apud amicum, fa- dus ullerius injuriam pateretur. Hac nos armari co-
tcar si obtinere meruero.
gilatione oporlel, ut ipsum extra castra sequentes,
EPISTOLA LXXXl. improperium ipsius semper in capite nosiro porte-
ADRADULFUM DECANUM UEREFORDI/E. mus (ibid.). Felix lua egressio, qua sanclorum col-
Pater Venerabilis Gilbertus Hereford. episcopusi legio dcnominaris. Sed improperant quod fugisti.
epistolam hanc doniino Radulpho decano Hereford. D Nec fugisti quidem, sed te addimicandumaeriuspro
Sransmisil. justitia reservasii. Paulus lamen Damasci in sporia
A te Ionge positi tuas non de longe conlumcliasi demissus effugit, nec istud scribens rubore suffundi-
cxperimur, ipso doloris transverberali gladio quoi tur, sed hoc ipso glorialur (// Cor. xi). Nisi enim
le scimus vulneratum. Directa est manus persequen- fugisseljfrementem mundi besliara non confudisset,
lis in te scd iinum omnibus infigit vulnus quibus te: nec in ipso fasligio imperii vexillum Domini slatuis-
non ficlx diligenlia charitalis astrinxerat. Exsui ct set. Docet nos magisler bonus : Si persecuti vos
profugus ab ecclesia tua et civilate expelleris : et fuerinl in civilate una, fugile in alteram (Mattlt. \).
tanquam sacra lxseris omnia, gladios in le maleju- Fuge ergo, dilecte rai, hoc usus imperio, fuge de Ur
ratus miles exacuit, nil lamen hahensquodobjiciat, Cbaldxorum in Jerusalem (Gen. xv), tu babeat in
nisi quod ejtis audacix in sanclitaie el justitia re- quo pugnet Ecclesia, habeat qucm reservet sibi in
stilisli. Restiiisli quidem, et gaudemus : expulsusi tempus hoslis et belli. Stabis adhuc pro malre filius,
cs, et dolemus. Dolemus, inquam, magisirruentium in cam foiiassis acrius insurgente Levialhan. Jani
ii) te ignoininiam, quani tux laudis honorem elglo- nos odore bono respcrsisli, et tux virlule conslan-
riam. Scimus cnimqiiod venaliilli lurbae et in om- lix bcne fragrat Ecclesia, quidcdignatus eshviiniiiari
PATROL. CXC. 20
803 GILBEUTI FOLIOT HEREFORD. EPiSC. 804
principi, ct gcnu curvare anic Raal. Datur optio A quam meruisti. Vives, inquam, sed fclix qui pro
confessori, ut abjuret quod sancte fecerai, vel ccdat juslitia mori dccrevisli.
liis qux possidebal. Vilescit aninio luo temporale EPISTOLA LXXXII.
stipcndium, et subilo factus inops, quania animi ADHENRICUM EBORACENSEM ARCllIF.nSCOPUJI.
serenitate decanlas : Ego vero egenusetpauper sum: Patri suo ct doiniiio II. Eboracensi, Dei gratia
Dominus adjuvil me (Psal. LXIX).Davidicos hymnos archiepiscopo, frater G. Herefordix diclus episro-
dccanlamus et nos, sed qux canimtis tu legis in tc, pus, sincere diligentis affectum, ci gralanier obs1-
et latidabilia sanclorum q<ix extollimus sacrum ct quentis offlcium.
elucubraltim plenius tux tihi volumen conscienlix Charitas qiiandoque prxsumpttiosa est, ct quoil
repraescnlat. Percurre psalmos; rcsoncnt ab ore alteri facilc rogata concederet, hoc apnd doiiiinuni
tuo illa Spirilus sancti plena suavitalis iiistniiiienia; el amicum iinpelrare non desperal. De ipsa iiaqne,
quod pietalis, quod juslilix, quod fortitudiiiis, inhis qux inlra cordis veslri dominaiur, charitate plnri-
laudabilc decanlatur, tolum habes in te.JVerebeatus liium confidentcs, preces sublimitaii vcstrx porii-
pbilosophus, qui lua ibi bona collocasii, unde ea gimus, ut communi amico ct canonico vestro Gil-
nec manus avidi raploris eripial. Jamdudum in " berto, Ecclesix veslrx prxcentori, vos benignnmet
scholis posili, de paupertate spiritusdiversiadversis " misericordem cxhibealis, el si quid adverstim vcs
audivimus. Jam nnnc ipsa libi de propinqtio respon- ah aliquo siiorum, ipso ignorante ct nolcnte, con -
deal uipote qux tecum lux domus limen egressa missiim est, in clcricum veslrum et in quaniuui
esi, te in itinere comitata de regni ccelorum promis- potesl, amicum, commissi culpam non refundalis.
sionc tibcrius consulalur. Nam qiiantulum esl quod Ipse enim et vos et diligcntcs vos diligit, et si quis
obtractanl? apostolicum illudopponunt: Omnisani- suorum adversatur vobis, aut extollilur conira vos,
ma polestatibus sublimioribus subdila sit; ct qui po- hunc, quicunque ipse est, ct abdicare cl climinaio
testati resistil, ordinalioni Dei resislit (Rom. xm). paratus est. Si itaque sibi non sua, scd altcrks
Verum quidem hoc est. Sed habet sxcularis polestas culpa ablala restilueretis, justilix non e.vcideiets
legam qua tenealur, habet stalutos terminos inlra fines, et lam comcs Herefordix, quam nos, qui pro
qtios ipsi obedialur. Scilicet si lcgem servaverit, si illo pariter excelleniix veslrx supplicamus, vobis
mandata custodicrit, si in Deum tuilla animi tcme- amplioris gralix debilorcs efficerelis. More nihilo-
ritate prxsumpscrit. Qtsodsi in summi Rcgis inju- niimis ipsius ambo rogamus veniam, ut in IKIC
riam impudenler excesserit, non potest ejus uii aculcos severitatis vestrxnon sentiat, in quo volun-
privilegio, cujns jura contemnil. Jam quod reliquum „_ tatis sux non difflculfas solum, verum impossihi-
est circa prudcnlix discrelionisque partesinsudant. lilas ipsa prxjudicat. Ailjuvanle Domino, el itincris
Aiunt discrcli viri esse, in culpis Jevibus non toto sibi securilalem providenle, in proximo veuiet ad
zelo accendi. Veruin si profunde peccetur? totusfer- vos, per omnia vobis tauquara Patri et domino li-
vor inardescat. Ideo levem principis offensar» de bentissime parilurus. Valete, et ab ainicorum vc-
muri qitadam parie diruta fuisse militis vindican- slrorum petilione faciem nolite avertere, et ne sxpe
dam. lsta pulchre componuniur. Sed juxla sapien- pro amico rogare oporleat, diera adventui ejus
tiam,quiininimacoiilemnitpaulalima(lcrilur.Omitto Natale Domini constiluite.
prosequi quanta sit indurati cordis audacia, loca EPISTOLA LXXXIII.
sancla non solum vilipendere, sed vastare. Festino ADTHEOBALDUM CANTUARIENSEM ARCIIIEPISC0PUM.
ad hxc qux te virtutis amatorem non solum non Patri Mio ct domino Cantuariensi Dei gratia
accusent, sed potenter excusent. Magnum xslimo archiepiscopo el totius Anglix primati, T. stms G.
virtuiis indicium nascenlia vitiorum germina suffo- Herefordiensis Ecclesix minisier, in tribulationc
care. Serpens ubi caput immiscrit, facile totus illa- noii deficcre,
hitur. Hxc lu considerans ad primos impelusresti- Exspeclans exspectavi jamdiu dominum nicuni,
listi.tjuid ni? Nisi resliiisscs, jam forsitan ad templi Ur sperans a vestra sublimitate nuntium aliquem dele-
fastigium rabies inchoata ascendisset. Sed ascendi- gari, qui mibi prospera vel adversa nunliando, vcl
sti ex adverso, et objecisti te murum pro muro do- de adversis tristem redderet, vel de Ixlis exhila-
mns Israel. Licel ex minimismagna conjicere. Quid raret. Nam si ea charitatis est plenitudo, ut cuni
si libi pro Dde pro sacramenlis Ecclesix dccerlare fralre quolibet infirmanlc infirmari, vel cum quis
contingcrel, ad crucem Petro, Paulo comes ad scandalizatur uri oporteal, cum Palrem nostrum et
gladium constanter assislcns? Eal sateiies, stricio doniinum, imo nostrum in Chrislo capttl conculi,
ptigionclibi funestusoccurrat. Si sacrum alrectave- faligari, ttirbari cernimus, quid jam restal nisi non
rit corpus, ccelo v:clor excipcris. Si pepercerit tibi, lanlum infiriiiari aiitnri, verum inlus intimi flamnia
nil minus est glorix. Jugi ergo inler nos bonorum zcli niediilliliis concreinari ? Si ilaqnc nondiim
laude donaberis. Tu enim lempora nosira virlutum surrcxil Dominiis ut venlis imperet et niaii, si pro-
merilis exornasti : lu nos in inclius exemplo tui cella vestra nondum in auram statuta esl, summo
reformasli, lu virile robttr, et constantiain mariy- ut mihi videtur opere necessarium esl, ut sacrtiin
rum in tempora tepida revocasti. Percussor enim pcclus vestrum omnis armatura fortium muniat, et
tihi deluit; non lit vitiuli. Vives ergo clarus gloria, hoslis quanto insurgit acrior, eo vos acriorem et
805 EPISTOLJE. — AN. H48-61. £06
sancli Spiritus fervcntiorem igrleus inveniat. Non A t vcslriqtio corona meriti semper augeaiur in Do-
cnim uovum est aut insolitum Êgyptios Israel, mino, in Christo dilecte Paier.
Chaldxos Jerusalem infeslare. Ait Christus in EPISTOLA LXXXV.
Apostolo : Omnes qui volunt pie in Christo vivere, AD JOANNEMDE DINAN.
persecutionempatientur (II Tim. ni). Sed per eumdem Gilbertus, Dei gratia Herefordiensis episcopus,
ipse loquitur : Quod leve est aut momenlaneum tri- amico suoJ. de Dinan, salutem et dilectionem.
bulalionis noslrai supra modumwlernmglorimpondus Audi, charissime, qux tibi mando, et monitis
operatur in nobis (II Cor. iv). Persecutionem patienii meis si ex Deo sunt, acquiescere non despicias.
propter jtistitiara, non leve aliquid, sed regnum cx- Habes a mullis lestimonium bonum, quod Deum et
loruni repromitlilur. Amicilur Elias pallio, diim Ecclesiam ejus hactenus in magna reverenlia ha-
persequenlium declinat rabiem, et stans in spelunca buisii, el clericos et aliosquosque religiosi ordinis
liostis, gloriam Domini speculalur (/// Reg. xrx). viros diligentius honorasli. Pauperes etiam, qui
Vobis quoque corona glorix repromittitur, quam tuo famulalui obnoxii sunt, non oppressisti, sed
reddet vobis in illa die juslusjudex (// Tim. iv). magis airectu paterno fovisti, et itlxsos servasli.
Impatiens mei factus stim, desiderans videre vos et B Ilanc tuam justiliam et animi bonitatem respexit
alloqui, vel aliquid audire a vobis, quo de his qux Deus, et nunc aliquantulum misertus tui, in futuro
«irca vos sunt cerlior eflicerer. Parali sunt prin- amplius miserabitur. Audio a multis, aliquos con-
cipes noslri, prxsto sunt et Ecclesioonostrx vos, si spirasse adversus le, et te nesciente et absente, in
sic opus est, non solum suscipere, sed et in ample- detrimentum lui pessima quxdam prxparasse.
xus vobis gralanter occurrere, et de suis quidquid Eorum autem consilium, ut dicitur, dissipavit Do-
potuerint, ministrare. Nollem tamen hoc, sed si minus et denudavit, et te, qui illum illxsum in
necesse est, benevoloset ad omnia paratoshabebitis. membris suis servasti, ipse quoque illxsum serva-
Obsecro, dilecle Pater, mihi litleras veslras non vit. Hoc, charissime, libi non altribuas, sed magis
negari, el in aliquo voluntalem vestram et statum, illi gratiarum referas actionem. Si itaque ad Eccle-
et consiliunr aperiri. Valere vos optamus in Domino, siam ejus et bona ecclesiastica in Stantune, manviin
et ipsi per omnia complacere. male extendisti, aucloritate ipsius, et ab ipso nobis
EPISTOLA LXXXIV. injuncto, ofiicio te moneo ul ante synodum cuncta
Ecclesix ipsi in ntillo iramunita resliluas, ne ab ea
ADEUGENIUM PAPAM. quam prxdixi, gralia gravi separatione cadas.
Patri suo et domino, summo Dei gratia pontifici, r/ Scias enim pro certo, et Iioc ultimum flrmiter le-
EUGENIO, G. Herefordiensis Ecclesix minister, obe- neas, quod res ecclesiasticx cujuscunque fidejus-
dientiam humilem el debilam patri charitatem. sione, nisi prxsente et favente episcopo, alicui mor-
Cum parvitati nostrx, dilecte Pater, Ecclesia Dei talium obligari non possunt. Plegium quod in ec-
aliqua sui portione, Dominosic operante, commissa clesiasticis de R. funis me nescienle cepisti, libi
sit, ejiisdem providere et invigilare commodis ipsa non tenelur, sed omni auctoritate liberum esse de-
nobis a Domino concredita dispensatio compellit. cernitur. Obedienlem te nostris monitis conservet
Quoniara vero qux staluvrnlur a nobis, nisi aposto- omuipotens Deus.
lica aucloritale fulciantur, minus firma sunt, sub- EPISTOLA LXXXVI.
limitaii vestrx preces humili devotione porrigimus, AD IIO. DE BURNAHAM.
ut quod ad honorem Dei et cullum ejus amplian- Gilbertus Dei gratia episcopus Herefordiensis ,
dum de ecclesia Sancti Guthlaci de Hercfordia a amico suo Ro. de Burnaham, salutem ct dilectio-
nobis actum est, boc aucioritas vesira corroboret, nem.
suoque conlirmet privilegio. Ecclesiam euim illam Quanto erga vos charilate ampliori affecti suinus,
de manu laica multo tandem labore eruimus, et tanlo nobis et famx veslrx consultius quantum
quia in eadem minus oflicioseDomino serviebatur, D I speclat ad nos providere, ipsa quam prxdiximus
ipsam dileclo filio nostro Hamelino, abbati Gloce- cbaritate suggerente, commonemur. Verbis oris
slrix, et ecclesix Sancti Petri, cui idem prxesse vestri mullortimque relatu didicimus, vos a irans-
dignoscitur, assensu clericorum ejusdem ecclesix, actione inter nos habita snper ecclesia de Wire-
capitulo etiam noslro id consenliente et volenle, dcsberia resilire velle, et ecclesiam de Glocestria
conccssimus, et tam ipsam quam ecclesiam Sancti super sibi promisso celebriler a vobis annuo censu
Pelri de Herefordia, diu anie a proediciis monachis velle defraudare. Qua in re moneo ut rerum ex>
habitam, in corpus unum adunare curavimus, et itus atlendalis, ne forle si aliter acttim fuerit, ma-
convenlum monachorura ihidem devote ministran- lefaclum prenitentia consequatur. Causa enim hxc,
tium Domino, jamjam inslauravimtis. Quod quia etsi principaliter non spectat ad nos, speclat tamen
Dominocredimus placere, audemus serenitati vesirx secnndario. Primiiin in cavvsislocum actor obtinel,
supplicare, ut quod a nobis inlenlione rccta actum secundariura lestis. Si ergo testis in causa hac pro-
est, soloque pietaiis intuitu, hoc serenitas vestra ductus fuero, ecclesix, cui Idta pleniludine chari-
stabiliat, et ecclesix Sancli Pelri de Glocestria in latis astriclus sum, in tesiimonio veritatis deesse
perpetuum confirmet. Glorificetur Deus in vobis, non potcro. Asliterunt et nobis in iransaciione
807 CILBERTI FOLIOT IIEBEFORI). EI>ISC. 8C8
eadem viri rcligiosi quamplurimi, qui si quid ne- A G. Hercfordiensis Ecclcsix minisicr, dcvotum et
gare cceperitis, in liiccm acta producent. Reiractetis dehilum lolius obedieniix famulaliim.
itaque, si placet, consilium veslrum, et quod, fide Quia charilali, dilccie Paicr, pliirimum expedil
inlervenienie, sub multorum procsentia pepigistis, obedire, ideo pctitioni Lincolniensis Ecclesix ne-
fidelitcr ohservetis, ne si forle aberrare eceperiiis, gare non possumus, quin ea qux dc negolio ejus
inultorum convictus leslimonio, non solum eccle- ipsi prxsentes vidimus et audivimus, sublimitati
siastici beneficii, sed ordinis vestri periculum in- vestrx nolificemus. Cum enim Londoni* cum Palre
curratis. Atlendensillud Sapientis : Melior est amici noslro domino Canluariensi et fratribus et coepi-
increpalio, quam oscula blandientis inimici (Prov. scopis nostris quam plurimis cssemns, vidimus
xxvn), amico dura proposui, quem ab eo quod sibi decanum ct cantorem ct archidiaconum, omnes
inuiile et iiibonesliim revocare curavi. Valelc, el in etiam ipsius Lincolniensis Ecclesiae canonicos, cum
omni emoluniento lemporali honeslalem praepo- religiosarum personarum ejusdem episcopatus non
niie. modica mullitudine, omnes in hoc instaiitissimc
EPISTOLA LXXXVII. persevcrare, ut liceret eis concilio domini Canlua-
ADEUGENIUM PAPAM. ricnsis, Roherlum arcbidiaconum Leiccstrix, in
Tatri suo et domino summo ponlifici EUGENIO, Palrem et episcopum sibi eligere, Cumque dominus
G. Ilerefordiensis Ecclesix minister, pcdibtis' san- C.iiiluariensis in ipsum omnium concurrere vola
ctis concnlcato Satan, iriumphare semper in Do- coiispiceret, nolens pnodictam Ecclesiam turbari
mino. amplius, aut magis alteri, petitioni corum episco-
Sicut domino meo placuit, ita faclum est, et ad porum consilio, asseiisum prxbuit, et prxdictum
jussioncm vestram mihi manus est consecrationis archidiaconum ingcnii postulantium gratia et favore,
imposiia, ctllerefordiensis Ecclesix cura commissa. episcopum consecravit. Cujus et docirmx et vitx
lnde est, quod altentius speclant oculi noslri ad et intus et foris, testimoniitm bonum est.et in olficio
vos, a vestra sublimitate sperantes, et exspeclantcs quo ministravit hacienus conspicua gralia. Undc
auxilium, unde habuimus honoris el ordinis incre- veslram, rcverende Paler, precamur benignitatem,
menlum. Clamat et conqueritur Ecclesia noslra ul quod ei, sola suffraganle juslitia, debetur, id
jirxdeccssorcm noslrum bonx memorix dominura nostrx parvitalis precibus facilius et benignius as-
Roberlum cpiscopum quatuor prxbendas suas ad scquatur. Valeat sanctitas vestra, in Christo ditecle
ecclesiam Lantonix transtulisse, et prx nimietate Pater.
amoris quo erga Lantoniam, ut ipsos ampliaret le- G EPISTOLA LXXXIX.
nebalur, proprios clericos eisdem qualuor prxben- AHUNIVERSOS S. MATRIS ECCI.bS!/EFlI.IOS.
dis spoliasse. Unde serenilati vcstrx supplicamus
humiliter, si majestatem vcstram prxdicli Lanto- Dilectis sibi in Christo fratribus, universis san-
nienses adierint, nc vestra auctoritale eis firmetur clx malris Eeclesix filiis, frater G. Ilerefordiensis
quod clcrici noslri sibi fuisse injuste ablata conque- Ecclesix diclus episcopus, salulem et dileciionem in
runtur. Duo etiam castclla Ecclesix noslrx idcm Domino.
prxdecessor nosler nobilissimis viris comili de Mcl- Charitali veslrx prxsenti scripto neiificamus,
lent et Hugoni de Mortemer, magno Ecclesix ipsius nos certo religiosarum personarum cognovisse tc-
incommodo et delrimenlo concessit. Quxquia male slimonio, prxseniium lalorem Benedictum, coran;
dislricta sunl, ei quantum ad nos, quasi ad despe- juslilia prxdeccssoris noslri, bonx memorix R[o-
ralionem alienala sunt, veslra petimus auclorilate berti] cpiscopi, seplinia sacerdotum maini jurasse,
revocenlur. Quod vero ad Lincolniensem Ecclesiam fratrem sttum, de cujtis morle suspectus fuerat,
spectat, utpole quod audivimus et vidimus, secure machinatione sua atit conscnsu, aut volmitalc,
loquimur et leslilicamur. Ejusdem enira Ecclesix nunquam morlem incurrisse. Qui, ut plene inno-
clerus et populus religiosarum episcopalus pcrso- D centiam suam super hoc faclo ostenderet, in prx-
nariim unanimi consensu, nullo prorsus conlradi- senlia nostra multis nobiscum assidentibus, in hunc
cenle, dominum Robertum cjusdem Ecclesix archi- eiiam modum juravit: « Parcntes nici, qui de morie
diaconum sibi in episcopum elegerunt, et electio- fratris mei snspecli hactenus sunt habiti, inorieiii
nem domino Canluariensi prxsenlantes , propter ipsi non inluleruni. Nemo etiam mei causa mortem
niiiltas et necessarias causas oblinuerunt. Quod ipsi machinatus est, sic me Deus adjuvet, et hxc
vestro pctimus cumulari examine, quaienus ei sancta. > Quod juramentum duodecim illico sacer-
iiianum gratix porrigcndo, ipsum in quo posilus dotes in hunc modum confirmavcrunt. Benediclum
est slabilitatis, et de cxtero fidelem filium, et ad hunc super hac rc verum jurasse, nobis certum
omnem Patris sui voliintalem promptissimuin ha- est, sic nos Deus adjuvct et hxc sancta. Quod cum
heatis. lllxsa nobis el inoffensa majeslas vestra ser- in prxsenlia nostra sic acltim est, ne solita dein-
vetur iu sxcula, in Christo dilecte Pater. ccps innotescenlia ipsius prematur irifamia.quodvi-
EPISTOLA LXXXVIII. dimus, hoc lestamur, et rem gestam prxsenli vobis
ADEUMUEM. scripto et sigilli nostri impressione declaramus.
Palri suo el domiuo summo ponlifici EUGENIO, Valete.
809 EPISTOLÊ. — AN. 1148-61. 810
EPISTOLA XC. A rcperisse glorielur. Ad pcdes vesiros in prece hac
ADROBEBTUM LINCOLNIENSEM EPISCOPUM. corde prosternimttr, quos supplicando libenlius ipsi
Dominosuo frairique cbarissimo R. Lincolniensi maiiibus amplectiniur. Provideal itaque, si placet,
Dei gralia episcopo, G. Herefordiensis Ecclesix mi- vestra discretio, ne nobis poslulala negando, preces
nister, hxc gtistare et sapere qux paravit in dulce- nostras amodo muto claudatis silentio. Bene valere
dine sua pauperi Deus. vos oplamus in Jonga tempora , in Chiisto dilecf*
Si bene valetis, sic cst ut volumus, et nostrum Pater.
inde gaudium ad perfectum adducitur, et ad omneni EPISTOLA XCII.
Ixliliam cumulalur. Digeslam corrigi et glossari ADEUGENIUM PAPAM.
prxcipilis, et ecce Ambrosius vesler labrare non Patri suo et domino summo pontifici Eugenio, G.
(lesinil in trilura. Cxlera qux mandastis, danlc Herefordiensis Ecclesix minister, salutis gaudium
Domino, non differenlur. Causx nostrx cum po- et debilum obedienlix famulalum.
tcslalibus noslris, fala adhuc ambigua suni, et qttx Quoniam, dilecte Pater, amici verilatis csse cupi-
sunt in pendulo, quam cito stabiliri coepcrint, illico mus, ideo quod de causa dominiBernardi Cernelien-
currenle charlula cognoscetis. Usque ad diem Pal- sis abbalis ipsi prxsentes vidimus et audivimus, in
marum nobis a domino Henrico concessaesuut, sed B prxsentia vestra cum fiducia contestamur. Vidimus
eas prorogari ulterius misso nuntio nondumque re- enim ipsum Cernelix priorem quampluresquc cjus-
verso postulamus. Experiemur in his fincm quem deui Ecclesix personas, ad pedes domini Hiemari
concesserit Dominus, de ipso speranles bona nobis Tusculani episcopi, eo lempore apud nos legati, pro-
iribui, qui reprobat cogilaliones populoruin, et stratos et provolutos, humiliter poslulare, ut eis prx-
dissipat consilia principum. Optamtis vos in Domino diciumBernardum,GloceslriensisEcclesix tunc prio-
valere, et in ipso de die in diem renovari et profi- rem, in abbalem concederet, et ipsum concedendo
cere, in Domino charissime. tam eorura qiiam loliusconvenlussui petitioni salis-
EPISTOLA XCI. faceret. Scimus eliam dominum Hiemarum ad eo-
ADTREOBALDUM CA.NTUARIENSEM ARCHIEPISCOPBM.rum postulationem proedictofratri Bernardo, renu-
Patri suo el domino T. Canluariensi Dei gratia enli licet et invito, ea qua prxeral aucloritate in-
archiepiscopo, G. Herefordiensis Ecclesix minisler, junxisse, ut onus Cerneliensis Ecclesix regendx
pcst iram niisericordix reminisci. susciperet, eique per omnia prout coinpeteret abbati
Si adversus dominum Landaviensem aliquaniu- provideret. Scimus nihilominus conventum Cerne-
1iiiiimota est iranquilliias vestra, tanto sublimitati lix eum gratuito solemni processione suscepisse, et
vestrx humiliiissupplicandumest, quanto adversus C dominuni Salesberiensem eorumdera postca petitio-
prxdiclum episcopuni justiore causa motam esse ne episcopali benedictione ipsum in abbalem con-
cognosciinus. SufQciebatenim ad sublevandam cau- firmasse. Quem quia tara vita quam doctrina multa
sam suam contra adversariura suum appeliatio, et dignumcommendalione coguovimus,pro ipso preces
si vobis peromnia debitara observassct reverentiam. sublimati veslrx porrigimus , ut eum in suis justis
Quod si minus faclum est, iraprobitali procul dubio postulationibus audiatis, et Cernelienses monacbos
Landaviensium clericorum, non ipsius episcopi ma- adversus eum injnsle et improbe contumaces , apo-
litix aut ingratiludini impulandum est. Opus enim stolica auctoritate reprimaiis. Dorausenira illa Cer-
manuum vestrarum ipse est, et planlatio vestra , nelix est, cui ut publica fama est, lionestas sola
quem si de justa forte causa conteritis, opus quidem jamdiu displicuit, nihil quod non religioni contra-
manuum veslrarum conleretis et quem plantavit rium forel et ordini, poluil complacere. Quoruin
dextera vestra, evelletis. Absit hoc a vestra gloria , enicndandx potius quam in prxsentia vestra com-
nec tale sorliatur Iaus veslra dispendium , ut q.ueni memorandx dissolutioni, quia prxdictus frater Ber-
semel inler amicos ascripsistis, ab aditu gratix ve- nardus, quo potuit vigorc restitil, eorumdem violen-
strx eliminatura lam facile proscribatis. Venit qui- n tia quasi profanus expulsus est, et ab eorura coin-
dem ad vosin liumilitate et mansueludine, nil sapiens muiiione sequestratus. Non nobis itaque , Domine,
altum adversum vos, sed quidquid actum sit a vobis non nobis sed nomini vestro gloriam ( Psal. cxui)
tantum totuni quod bonum dominura, quod pium donetis, ul improhorum attdaciam reprimendo, cul-
Patrem decet, exspetens et expectans. Absit autem pam simitem in aliis compescatis, bonosque condi-
ut dies nientis veslrx sic converlatur in tenebras, gne munerando, virtutis sludium in compluribus
ut ira in vohis aut graiix prxjudicet, aut naturam augeatis. Sibi vos in longa tempora conscrvcl in-
cvacuel, quin in palerno peciore sit intus apud vos, columem oranipotens Dominus, in Christo dilecle
qui pro filio pulset et exoret, et exaudiatur affeclus. Paler.
Si quid igitur apud vos noslra polest supplicatio, si EPISTOLAXCIH.
quod trisies dicimus a corde veslro propier iaaiieui ADEUMDEM.
causam non prorsus excidimus, episcopum veslrum Patri suo el domino sanctissimo papoe E._ frater
suscipiatis in gralia , et paci el honori ejus provi- G. Hcrefordietisis Ecclesioeminister, pie salutanlis
deatis, ne Patrem alibi quxrere compcllalur,sed lo- affcctum, et humilitcr obscquentis oilicium.
tum qitod pium est, quod modeslum se apud vos Sublimitali vcslrx, dilccte Paler, pro Lcnnensi
811 GILBERTIFOLIOT IIEREFORD. EPISC. 812
Ecclesia eo confidenlius supplicamus, quo lottim A constanter asserinius. Ipsequidcm Lincolniensis le-
quod pium cst, quod honestum, vestrx complacere slalur, ct jurareparalusesl, doininuinLondoniensein
serenilali non ambigimus. Prxdicla siquidem Ec- antequam voluntatem veslram aut scriplo aul aliquo
clesia intcr Ecclesias Anglix lam firma ordinis ob- referenle cognoverit, prxdicinm archidiaconalum
servantia quam perfectx charitatis opibus in tantvvm magislro Radulpbo Diotecensi, cui et ad doctriiiain
irradiat, ut occidentis noslri lenebras luce quadain scientia, ct ad honcslatem inores exuberant, con-
honeslx convcrsationis et cullu defxcatx religionis cessisse. Est equidem in omni graliarum amplecten-
expellal. Hxc inalerpauperum, mxslorumque sola- dum actione, quod honeslatein el scienliam in Jo-
tium prxclara meritoriim gratia eam se omnibus anne rcmunerare decernitis. Sed hoc aposiolico
exhibet, ut in publicas jamdudum gratulationcs culinini factu leveest, ita ut episcopum quem sin-
suscepla quasi speciilum quoddam in uliiinis terrx gulari prxvenistis gralia non offendatis. Preces in
linibus el singulare sanclitatis exemplar niteat. hoc porrigimus , in hoc paternx charitati supplica-
Unde preces excellenlix veslrx affectuose porrigimus, ut inlus apud Patrera sil qui pro fllio el epi-
mtis, ut juslas ejus postulaliones palerna mansue- scopopulscl, et eatenus exoret affectus, ne plus for-
tudine audiatis, ipsamque in his in quibus prxde- tasse diligens minus admittatur, et ad obsequendum
cessorum veslrorum tempore fundata feliciter el B longe promptior minus exaudialur. Valeal dominus
aucta esi, nequaquam niinui permittatis. Quod eo meus et Paler in Christo charissimns..
faciet circuraspectio vestra securius, quia quod Ec- EPISTOLA XCV.
clesix uni indulgebilis, id non solum monachorum ABEUMDEM.
niagno cuidam et probabili collegio, sed el immen- Patri suo et dominosummo pontifici. E. frater G.
sx pauperum, peregrinanlium , naufragorum dcbi- Herefordiensis Ecclesiee minister, devotum et debi-
Jiumque mullitudini erogabilis. Ut.si quid in hoc tum obedlentix famulatum.
facto decrelorum juri derogatum fuerit, id apud Cum debitorem universis divina vos, Paler, mu-
suininum judicem charitas Cbrisli membris ialis- nificenlia conslituerit, commune debilura hi pro-
sime subministrans, polenter excuset. Valeat domi- pensius exigunt, qui vestrx se per omnia luitioni
nus meus et Pater in Chrislo cbarissiinus. alacriori el ampliori devotione suhmittunt. Unde
EPISTOLA XCIV. plurimum honori veslro conducit et glorix, utLon-
ADEUMDEM. doniensi Ecclesioeea qua ad prxsens tempeslate
Pairi suo et domino sumrao poniifici EUGENIO concutitur, manura.auxiliiporrigatis, el causam quara
frater G. Herefordiensis Ecclesix minister, humilis multo sudoro perstringit, benigniiale consilii suble-
'"
obedientix famulatum. vando, ipsaraallidi scopulis, aul fluctibus obrui non
Scimus, Pater in ChrisloJcharissime, scimus, sinatis. Qux cum in Anglorum Ecclesia multa
quod apostolicx non obedire jussioni, apostatare merilorura et dignitalum luce profulgeat, ad proe-
est, etinstar vere sacrilegii, veslrx contraire vo- sens tamen egregix Jaudis litulo hoc ipso nobilitata
luntaii. Absit hoc a fldeli, absil a Catholico, absit est, quod post Patris et pasloris sui decessura,
polissimum a filio beneficiis a munificentia noslra inter minas principura ipsosque fremenlium gladios,
exhibitis, obligato multipliciter et obnoxio. Londo- Deum contemplala non hominem, immobilis imper-
niensis nimirum episcopus adeo manuum vestrarum lerrilaque conslilerit, et se periculis audacter obji-
opus est et crealio, ul ei recta in faciem possil ob- ciens honorem Dei ct liberlatem Ecclesix in aliquo
jici: Tu quid habes, nisi quod a domino papa accc- minui dedignata, Patrem sibi et pastorem idoneum
pisli? Nam qualiter illum conlra vola et conjuralio- consensu unanimi non minus saucte quam pruden-
nes principum virlus apostolica sublimaverit, nullu» ter elegerit. Qund cum ipsa cligenlium fortitudo
apud nos qui ignorct, nemo fere qui nesciat. Inde menliuraque constantia dignum laude consliiuat,
est ut apud serenitatem vcstram pro ipso illa recle persona quee elecla est gratia cumulal et honore, ut
competere videatur allegatio, operi manuum tua- u totuin sit favore dignissimum, et quod ob honorem
rura porriges dexterara. Quid enim vas elsi fonna-' ct Liberlaiem Ecclesise forliter actum est, et quod
tum oplime, quid aclurum cst, si illud in virga ferin hujusmodi persona Jaudabili circumspeciione
rea decreverit suus auctor elidere? Absit hoc a ve- provisum. Nota namque secure scribimus, et qux
slra gloria, nec tale sortiatur laus vestra dispendium, sciraus, loquiraur cum fiducia. Londoniensem ar-
ul quem semel inlra fines gratix suscepistis, ab ip- chidiaconum R. do Beabneis, quanlum in humanis
sius adilu eliminelis immerilum , aut innoxium ex- oculis est, vita honestum, laudabilem scientia, libe-
cludatis. Archidiaconatum enim quem liberalitate ralilas amabilem, el ab ipsa reddit origine stirps
laudabili domino Joanni Cantuariensi douanfium gcncrosa clarissimum. Quem cum ad sui regimen
mandastis, ante concessum alteri fuisse, vestram diligenter et vocet et exspeclet Ecclesia, si, quod
credimus ignorare prudeiiliam. In cujus rei tesli- absit! istc repellitur, injuriam hanc Jxsa virlus eru-
monia dominum Lincolniensem a vero ncc in mo- bescet, etquerela dicentlum : Sine causajustificavi
dico deviare confidenlissimc dicimus. Ipsum vero cor meum, et lavi inter innocenlesmanusmeas (Psal.
Londoniensem, nec tolius episcopalus sui jacluram LXXII),non modicum sumet incrementum. Agat ita-
perpetuam perjurio vellercdimere scimus equidemet quc apostolica sublimilas, agat Pater, unde sibi
813 EPISTOLJE. — AN. 1148-01. 814
Aiirjlorum coiigraliilclur et applaudat Ecclesia ; A EPISTOLA XCVIIl.
fine houo bonum consummct inilium. Honorcf ho- ADEUMDEM.
nnre dignissimum, ut in prxseuti sihi laus, in fu- Dominoei Patri suosummo pontifici E. fraier He-
lnro repotiatur et prxmium, el sciant quia manus refordiensis Ecclesix minister, xlcrnx vilx gloriam
tua lixc, ct lu, Domine, fecisli etim (Psal. cvm). In feliciter adipisci.
longiim vcstra conservelur iiicolumilas, in Christo Necessilaii, dilecte Pater in Domino, retuctari
dilecte Pater. non possumus, quin ea cbaritate qux nobis de fra-
EPISTOLA XCVI. ternis cordibus potenter imperat, obediamus. Hxc
ADEUMDEM.
esl qux nos magis delitesccre cupienies, producit in
Patri suo ct domino stimmo pontiflci E. frater
G. Hercfordiensis Ecclesix minisler, pie salutantis medium, ut ad audienliam vestram, cui adprxscns
assistere non valeraus, verilalis saltem verba niit-
affecium, el humiliter obsequenlis oflicium.
est quod viro illustri et honesto Scri-
A tribulatione malorum et dolore ad vestram tamus. Hinc
tam divinarum quam sxcutarium apprime
Pater serenitalcm Ecclesia Radingensis confugit. pturarum
Inde sibi sperans exspeclansque remedium ubi lxsi crudito, magislro scilicet Godefrido, decsse nequi-
sibi non deesse solatitim. Hxc in vimtis, quin suhlimiiaii veslrx qux de ejus nego-
quique gloriantur
B tio vidimus cl audivimus, teslarcimir. Willelmo
ipso diversarum regni nostri parlium limile consti-
tuta, utritisque in alteruiu jaiiidiu susiinuii impettis, ifaque Cumin, muliis exigcnlibus causis, vinculis
et ab ipsis bellorum iniliis per ejus fines exstitit analhematis irrelilo, cumjamplus aunoinlegro sub
eodem vinculo perslitissel, cumque eum omni cc-
uirius.iue in alterum transilus el regresstis. Uude clesiaslico
tam incendiis quam cxde suorum debililala, dirc- bcncficio gcneralis concilii jurisdictio
dominus Wigorniensis consilio rcligio-
piione rerum lani mobilium quam immohilioin im- spoliasset,
sorum virorum, prxdictum Godefridumarchidiaco-
niiiniia, cumjam mulla in medicos nil agenlesero-
natu suo inveslivit Ecclesixquc sux archidiaconem
gaverit, ad vestri fimbriam vestimenti properat el devolione constiluil. Scimus eum in
deciirril, sperans inde remedia, tinde virtus exit religiosa
codem oflicio religiose perstitissc, et qux ad curam
qux curataliena. Unde preces sublimitati vesirx
liiimilidevotione porrigiuuis, qualenus devotx filix ejus speclabant, prudenler et discreleministrasse.
Scirnus etiara ipsuin eidem Ecclesix fore neces-
crigendo lapsa, solidando confracta subveniatis, et el in eo non solum imo et multo amplius
tuggerenle pielale jusiitiaque in vobis semper efli- sarium,
caciier agente, amissa reslilui facialis, ul qux, de- salvum esse bencficium. Detur [igitur] in hoc con-
c.edente fundaiore suo, sibi mortua sunt, felicitcr "( sideralio, ut semper habeat iiicremenlum gtoria
in rebus agenle Paire , sibi placide reviviscant. veslra, concipiantquc bonam spem,qui recurrunt ad
ValeatdoinimismeusetPaterin Clifislocliaiissiinus. vos, oblinendi consilium pariier cl auxilium in his,
EPISTOLA XCVH. unde recurrunl ad vos. In longiludincm dierum vos
ADEUMDEU, protegatoranipotens Dominus, dilectePaler. Amen.
Palri suo el.domino stimmo pontiflci E. fraler G. (Epistolai 97 el 98 ewdem sunt cum 17 el 18 : sed
IKrefordiensis Ecclesix minister, obedicnliam et propler inscriptionis diversitalem ilerum eas exlii-
debitam Patri charilalem. bemus.)
Id modicum, dilccte Pater, quod suraus, amico- EPISTOLA XCIX.
iiini nostrorum charilali negare non possumus, ut ADEUMDEM.
alier altcrius onera portantes (Galat. vi), opem no- Patri suo cl domino summoponlifici E. G. Here-
bis vicariam consilii simul et auxilii impcmlamus. fordiensis Ecclesix niinisler, debituui dileciionis ct
Undelicel apud veslrara majeslatem nulla nos me- obedieniix famulalum.
rita noslra commendent, nec penes vos graliam Clericutn hunc latorem prxscntium, dilecle<Pa-
nobis ullamservilia nec impensalocaveriut, ex cha- tcr, ad sublimitalcm vestram scriplo titulo causx
ritate lamen audemus, ut qui nec pro nobis digni ]D sux transmisimtis, ut qui Satanx jaculis pene con-
audiri sumus, ad paternam misericordiam pro alio fossus fuerat, ad vilain solatio gralix vestrx redu-
inlerpellari prxsumendo irrumpamus. Clericus enim catur. Hic quemdam decanum noslrum, sacerdolcm
dilecti filii veslri domini Canluariensis archiepisco- honesium in agendis el sustinendis Ecctesix nego-
pi, magisler Rogerus de Ponte cpiscopi, vestrum, liis per omnia strenuum, scienlix vitxque merito
urgcnte necessilate, remedium, ad tuenda ea qux in publicas jam gralulationes susceptum, non aliis
canonice possidet, a veslra implorat serenilatc pa- ejus meritis, nisi quod ccclesiam quamdam qux
irocinium. Bogamtis itaque ad genua sanclitatis Patris istius exsliteral, dono bonx meinorix prxde-
vestrx corde proslrali, ut de fontc juslilix procedat cessoris noslri domini lloberti episcopi susceperat,
el pi tas, ct eum queili apud aposlolicam majesta- cl in ipsa ministrabat; ob hanc causam excommu-
lein commendari tam vila quam scicntia dignum nicalus publice, postlongam affliclionein, el inediam
credimus, suscipiatis in gralia, ct in justis postu- absolvi meruit, juramcnlo in liunc modum prxstito,
lationibus suis exaudilum clemenier rcmittalis. Su- quod vitacomilc, neccssario casu. non obsisterUe,
blimiiatem vcstram diu sibi suisque conscrvct in- sublimitalem vestram sub prxscripla sibi lege pce-
columem cxcclsa majcstas. Amen. nitenlix adibit, jussioni vcstrx, quxcunque luerii,
815 CILBERTI FOLIOT IIEREFORD. EPJSC. 81i
ob culpa» veiiiani parilurus. Qua in re juxta datain .A agilatam fuisse, et ipsius consilio defiuifam. Unda
vobis a Domiuo sapicntiam et gratiam pcccatori quia in fege hac facicnda, quxdam tux el tuorum
providcbitis, et ul culpa condigne punialiir, el qui saluli contraria niihi videor intelligere, in.indamiis
de triumpbo lapsus cst antiquus hostis minimc glo- libi, el supcr Chrisiianitatem tuam prxcipimus ne
rietur. Suhlimitas vestra in longa lcmpora conscr- jiiraiiieiiluni hoc aul ipsc facias, aul aiiquem tuorum
veltir illxsa cl incolumis. facere perniiltas, quoiisque nobiscum locutus fueris,
EPISTOLA C. et super hac ipsa re consilium plenius habucris.
AD ELIAMDE SAI. Supplico enim doinino abbaii per lilicras meas, ne
Gilberlus Dei gralia Herefordiensis episcopus, propter exspectationem banc, causx tux aliquod
amico suo Helix dc Sai, salulem. detrimenlum incurras. Valele.
Nosii, cbarissimc, qiiam conslanler amorem mihi EPISTOLA CIII.
el Ecclcsix qux circa vos est honorem et pacom ADC. ARCUIDIACONUM WIGORNIENSEM.
promisisli, quod ulinam sic servasses, ut ncc que- Gilbertus Dei gralia episcopus Herefordiensis,
rimonia de te pcrferrelui' ad nos, ncc a nobis libi caro suo magislro G. archidiacono Wigornicnsi,
quidquam, nisi pacificum et ainicahile scribi opor- saluleni.
luisset. Multum quidem de multis mirarer, scd dc Scitis, rharissime, scitis, quod pacifici in prxro-
te multo amplius miror, quod sacerdotern noslrum galivam filiorum Dei adoplali sunl. Uude proximo-
ct decanum ad judicium curix lux trahas, et hanc rum paci eo diligcnlius atlendenduni cst, quo ma-
libi poleslatcm contra Ecclesiam vindices, quam jus csl quod ex hoc opcrc a Domino speramus ct
mullo sudore et Iabore reges et imperatores adver- exspectamus. Rogamus igitur ut hac spe benevo-
suseam usque hedie obtinere nequiverunl. Unde Ientia vestra facilem se nobis prxstet et exorabilem,
vohis iuandamus, charissimc, ut sinas judicari a ut dominum Wigornicnsem a perseculione fratrum
nobis clericos noslros, et hunc prxcipue el alios nostrorum, monachorum scilicet Evesham, revocc
nequaquam judicare prxsumas, scd juxla ordinem lis, cl paci inler ipsos rcformandx operam impeiida-
sibi concessum ipsos Domino in pace servire pcr- tis. Ad quod si vos preces noslrx non impellerent,
niitlas. Si nos miniis audicris, quamcunquc potc- revcrcntia tamen domini papx jamdiu traxisse ci
rimus sententiain in le ct lua, eliam nolenics dare compulissc dcbuerat. Ad ipsum namque appella-
non tardabimus. Qtiod si quid adversus doniiuum tioue facta, pacem omnem et securitatcm appella-
Walterum habes, plenariam dc ipso justiliam offe- toribus observari jusliiin esset. Audivimus lamen a
limiis. Valere te ct benefaciendo Domino placerc £ muliis dominum Wigorniensem prxdiclos fratrcs
opiainus. postquam ad dominum papain appellaverunt, non
EPISTOLA CI. solum suis ordinibus suspendisse, sed ad hoc ope-
AD. . . . ram dare, ut eos de monasterio suo ejiciat, et ne
Non queritur Wallerus clericus nostcr cuplex dominum papam adirc possint, cuslodia carcerali
damnum se incurrisse. Nani nomine Hugo de Cluna, cohibcat. Quod si feceril, de gravi in dominum pa-
GilberloAiigrpecuniam quam ab Hugoneipsi deberi pam offensa excusari non pote*r't. Igilur domini
putabat, reddidit, et cum Hugo scprxdicto Gilberto papx revercnlia, charitas etiam domino Wigor-
niliil debuisse asserat, ilem cum Hugone data pecti- niensi debita, preces quoque nostrx vos moveant,
nia transegil. Vobis ilaque mandando precor, ut ut aut paci hinc reformandoe sludealis, aul his qui
tribus his statulo die evocalis, Wallerum pccuniam in archidiaconatu vcstro ad nomcn domini papue
reddilam, quoe tamcn, ut asscrit, Gilberto debeba- confugiunt, consilium vestrum et auxilittm non ne-
lur, repelentcm, ad plenuin audiatis, et Hugonem gclis, ncc eos manu quacunque laica extrahi et
de Cluna dc rc ista verilalem tcslari, ex partc aflligi, aut qux eorum suut dislrahi permilialis.
nostra coramoneatis. Si qux prxdictum militein in Vobis hxc ex charilate scribimus, ne consentien-
dcbiltim rcccpissea Waltero consliterit, ipsi quan- D tem cuin agente par realus involvat. Consensus
tum accepil restituere compellatur. Quod si milcs cnim csl non resistere cum possis aut debeas. Qua
pecuniara hanc Hugonem sibi debuisse probaverit, in re manifesta conclusio vobis aut coiiseiisiiin iu-
causaminlerHugonemetWalterumnobisrcscrvabilis. gerit, aut monacbis defensionem. Valele.
EPISTOLA Cll. EPISTOLA CIV.
ADPUILIPPUM DESARNEFELD. ADROBERTUM EXONIENSEM EPISCOPUM.
Amico suo et parocliiano Philippo de Sarnefeld, Dominosuo dilccto fralrique charissiino, R. Exo-
salutcm. niensi, Dei gratia episcopo, frater G. Herefor-
Audio in curia domini abbatis Radingensis, tibi diensis Ecclesix minister, salutem et diieciionem.
Icgeiu adjudicatam csse, ut manu duodecima jures, Ubi raulta est confidentia, multa est et sxpe prx-
te nunquam vel prxdecessores luos de terra de sumptio. Inde est, quod amabili et amandae nobis
Sarnefeld, ecclesioe de Luiiiin' quinque solidos, quos semper benignilati vestrx preces mulia securitaie
a te quxrit, reddidisse. Certa autem recordationc porrigimus, ut nobis in quibusdam qnx ad vos
sauclx Ecclesix recognosco causam hanc in prae- speciant, in ca qux nobis ad prxsens orta est nc-
sentia boux meinoiix domini Roberli cpiscopi, ct cessitate, subvenialis. Implevit jaindiu querelis aures
817 EPISTOLA. — AN. 1148-61. 818
omnium cauonicus quiilem Hugo de Coles, asseieus A .; Ex quo lilteras veslras suscepimus, fruclus no-
se a nobis ecclesia de Slanleia violenler ejectum, et slri laboris hic est. Rogerum subpriorem, virum
rebus suis injusie spoliatum. ln plenam eiiam bonum , dominum David, G. R. eteorum complices
nostri suggillalionem, ad dominitm papam querelam in partem nostram converlimns. Nicolaiix vcro,
eamdem protulil, et ad dominum legalum litleras sicut ab initio, sic vobis adversantur adhuc, et
hujus rei cognoscendx reporlavit. Quia vero ve- qux itincri suo necessaria siinl, hic acquirere ct
tram non latet prudentiam, qualiter prxdictus Hugo prxparare inodis omuibus moliuntur. Unile nisi
in partibus vesttis aliquandiu convcrsatus sit, cu- vobis vidctur aliud, consilium fore xstimo, ul do-
jusmodi eliam religioni adtliclus, rogamus ut Iilteras iiiiiius Ricardus prior et domiuus Samson iler ad
nobis Iiiijus rei indices concedatis, et nos vobis in dominum papam quam cilius arripiant. Indignum
omnibus amplioris gralix debitores elTicialis. Quera cst enim illos tanquam conscicntia bona se curix
arctioris observantix gralia si se constat inclusisse, prxsentare, nostros aulem qui viam Domiiii gra-
consiat eliam his qux ante possederat renuntiasse. diunlur in veritate, lanquain male conscios deli-
Quod quia de ipso audivimus, ab amico veritatis tescere. Undc opus est, ut litteras communes prx-
testimonium exspeclamus. Et quia ad multorum laiis ecclesiarum et conventibus, qui in parlibus
correclionem religionis amatoribus inbonesla j,fre- "' noslris sunl, dirigalis, ul juxla conscienliam suam
quenler honestissime proferuntur, si quid vulgo Jitleris suis ad dominum papara testenlur jupe isia,
notuin est, quod adversarii nostri faciem confundal, pars illa convenlus Eveshamcnsis, qux in clectione
pctimus ut et hoc litieris ipsis elucescat. Valete. domini Willelmi csi, quam longe ct numero am-
EPISTOLA CV. plior, et merilo purissimo sanior habcatur. Cxlera
ROBEBTI EXONIENSIS EPISCOPIADEUGENIUM III PAPAM. vero qux negolio necessaria sunt, vobis dominus
De clerico incontinenli. Reginaldus aperiet, qui ad prxsentiam vestram , et
'
Rogatu venerabilis, eic. Vide inter variorum ad ad videndam electi sui faciem, tolo feslinal dcsi-
Eugenium epislolas, Palrologiw t. CLXXX. derio. Valete.
EPISTOLA CVL
EPISTOLACVIIl.
[ADUENRICUM NORMANNORUM DUCEM.]
[ADEUMDEM.]
Regix nobilitatis et indolis , ut audivimus, egre-
gix, H. comitis Andegavensis filio, Norniannorum Patri suo et domino Cantitaricnsi Dei gralia ar-
duci, et rcgni Anglorum pro magna porlionc do- chiepiscopo T. G. episcopus Ilerefordiensis, dilc-
niino, G. Dei gralia Herefordiensis episcopus, sa- _ clionis et obedicnlix famulalum.
lutem et servilium. Qiiorumdam, Domine, relatu cognovimus , W.
Placuit vobis litteris commonere ine, ut cito ve- priorem Sanctx Bar'. in causa de Stanleia suas
nirem ad vos, facliirus id quod in manu doiuini quodammodo partes interponerc, et jus sibi in ec-
abbaiis Bord', promiseram. Ut promissa coniplere clcsia sanctiLeonardi, conlra ecclesiam Gloceslrix
quam citius poiui, promplus accurri, et quia pro- vendicare. Quod quam legitime faciat, hinc pote-
ccsseralis ulterius, Herefordix reditum vestrum stis, si placet, advertere. Prxdicla quippe ecclesia
biduo exspectavi. Auctoritate vero obedienlix me petitione domini Salesberiensis, et eorum quos ibi-
iion solum vocante et inoiienre, sed urgenle et dem secum habebat,Walteri scilicel el Rogeri atque
trahente ad aliud, diuiius exspeciare non potui. Henrici, de manu domini Wigorniensis a nobis
Precor itaque, si placel., ut me hac vice excusaium suscepta, dominus prior illico adversus nos apud
habeaiis, et absenliam meam xquanimiter susli- dominum Wigorniensem querelam deposuit, et nos
uendo hac vice, me vobis gratix debitorem cflieia- de prxdicta ecclesia responsuros in jus vocari fecii.
lis. Si qui vero sunt xmuli aut malevoli mei, qui Cuinquc jara slalulo die in prxsentia jam dicli
ob mei odium vos in injuriam Dei el Ecclcsix deiri- episcopi foret inter nos aliquandiu actio ventilata,
mentum, stiggesiionc maligna trahant, bonum est D j et idem episcopus in sxpe dicta ecclesia priori niliil
vobis timorem Dei consiliis malignantium oppo- se unquam concessisse assereret, dominus prior
nere,el illud sapienliselogium memoriter retinerc : adversus nos die certo audienliam vestram appel-
Bealus virqui non abiit in consilioimpiorum (Psal. i). lavit. Cumque appellalionem prosecuti vestro nos
Omniiim cnim scnlentia ex Deo proccdit, quem si prxsentarcmus conspectui, auditis omnibus qux
in initiis non bonis offendcris, exitus vcstri ciiin de ecclesia Sancti Leonardi prior conlra nos alle-
honore esse non poterunt. Det vobis intcllectum ct gaverat, responsiOni nos oblulimus judicium in
modestiam Dominus, ut et pro vobisorenlEccIesix, nullo recusantes. Ipse vero nos prxveniens, ante
et domiiiaiionemvesiramin longum expetant plebes omncm responsum nostrum in audientia veslra lili
subject». Valete. renuntiavit in totum, seque in prxdicta ecclesia
EPISTOLA CVH. nil vendicaturum ulterius, sub raullorum lestirao-
[ADTHF.0BALDUM CANTUARIENSEM AHCHIEPISCOPUM.] nio proclamavit. Unde vestra discernat xquitas,
Patri suo et domino Canluariensi archiepiscopo ciiin liti deprxdicla ecclesia motx sponte renuntia-
T. frater G. Herefordiensis Ecclcsix minister, salu- veril, si ipsam litcm instaurarc salis dcsiderat.
lein et obcdieniiam. Nos eniin qux vcra novimus, lestificamur, el ea
819 GILBERTI POLIOT IIEREFORD. EPISC. 820
opportuno loco el tempore probare parali sumus. A tione inos esl, simili simile coaplavimns. Nam ciim
Valele. dixissetis qnia nobis eo usque peperccratis.respon-
EPISTOLA CIX. dimus quia multa liabebamus in quibus sublirnilati
[ADROGERIUM EBORACENSEM ARCIIIEPISCOPUM.] veslrx peperceramus el nos. Quia verborum in-
Patri suo et domino R. Dei gratia Eboracensi fausta clausula, nunquid incomposilos vilx noslroo
archiepiscopo, frater G. Herefordiensis Ecclesix mores, aut animi, quod absit ! vilia, cynica rabie
minisier, salutem cl servitium. niordendo perslrinximus ? Absit, ut in mentem ve-
Si nos admillerel solilx jam dileclionis arcanum, slram hxc subrepal opinio, ut suspicione hujusmodi
secrela signo clatideremus, nec ad Patrein direcla, confiindaiis innoxium. Teslor inaccessibilem illam
niultoriim oculis intuenda committercmus. Sed quia Iucem, qux bonarum occulia mcntiiiin penetral et
uos exclusos novimus, ideo non jam infus positas, illustrat, illani quoque communem spem quani san-
scd foris vix liabenles lilieras niittimus, ul veniam clorum esl amplexa devolio, nos verbis illis nil aliud
poslulenl, ef suo graliam domino, si quomodo inlellexisse, nisi quod niulla ad corpus causx spe-
possint, apud vos redinlegrando coucilient. Quod clanlia, ob reverenliam vestri tacuimus, et penes nos
lamen trementi charlulx factu facile non speramns, compressa lenuimus; Nam cum de litleris corruptis
ad quam nec manum porrigi, nec vestros facile "* agerelur.poterantin lioc arliculo multa duriusobjici,
converti oculos posse xstimamus. Unde si nos dc- ct per rheioricam aiixesin,tit satis ipsi nostis, ampli-
dignatio justa repulerit, volumus sallem alios non ficari. Cumque eisdem liitcris ei jus ct spoliatioin-
latere quod quierimus, quia vestram noii ferentes iiiiereiur, non in ccelum os noslrum posuimtts, ul
ullra iracundiam, veniam excessui postulamus. precura falsilateta vcl in inodico arguereprxsume-
Nam, si quid in vosdiximus, hoc ipstimpalinodiam renius. Cttni juris habeal formula, ul efsi sacrum
in nos nianii propria conscribendo recantamus, ct oraculum hujusniodi precaior altuleril, careat peni-
si vcstrum vel modicum movimus animum, ipso tus impelralis. Hxc frivola sunt cl his similia, in
culpam fatemurore, quominus caule prorumpendo, quibus vobis pepercimus, ad qux mentis oculum
id nullo vestro exigenle mcrilo, in dominum offen- dum lumide loquebamur habuimus. Nam si ad tein-
dimus et ainicum. Cum charitate quidem steiimus pus, urgeute cliariiate, stulti facli sumus ob fratres,
in Ecclesix causa quam fovemus, et si ferrum de sed nob insani lamen, ut probra diceremusin vos,
nianubrio nobis inconsideratemoderantibus elapsum quem proe cxteris huc usque dileximus, quemque
cst, quid supcrest consilii, nisi ul ad magnum laudum liiulis in multorum invidiam frequenler ex-
illum Eliseum cum poenitenlia et lamento recurra- Q ( tulimus.Devestris,Paler, occultis nulti reclius quam
mus? Magna spes est, ut poenitcnlem prxco pceni- nobis fidem habebiiis : nam quis novit occulta bonii-
tentix non repellai, et ingemisccntem allius, ipse nis, nisi spiritus hominis qui esl in ipso? (lCor. n.)
gemituum prxdicalor non abjiciat. Poteramus eqtti- Ecce coram Deo quod non nieiilior. Nil amaritudinis
dem debitum charitali pensum prudenter et honeste habuimus inltis adversum vos, nisi quod interprete
persolvere, et disceptatione ecclesiastica, juxta juris prxsente scriplo confessi sumus. Unde et acerbius
formam, etiam Domino non in hoc indignante, re- quam ipsa res expctat nosmetipsos accusavimus, eo
sislere. Sed quid ad nos extendere digitum, brachia quod indignationem vesiratn in nos quanltilamcun-
conlorquere in vos, et lanquam alicujus essemus quc ctiam molestissimesusiinemus. Opinabilur qtiis-
momenti, ore misero non solum spumantia verba, piam ex animo non dici quod dicimus, sed ut ve-
scd et tumida jactiiare? Quo nobis ea die pudor, strum demulcendo anlmum factx in nos appellatio-
honcstas, ecclesiastica disciptina, el ipsa bonss nis onus aliqualenus evilemus. Non hic noster esi
niciuis affecianda sobrictas abierunl? Quam male oculus, si Christi sumus, ipsius vicario confidenler
statim in momento omnia nobis elapsa sunl, ul nu- astahimus. Suo currant fata curriculo, provisos sibi
dali bonis, imrinsecus siatim efliceremur dignis- . quxque sorliamur evenlus. Elapsx polius amicilix
simi ut a gralia cadcremus. Scd qui cadit, nunquid[ damna plangimus, quam imminenlia timeamus. Va-
non adjicit ui resurgal? (Amos i.) Nos an sic un- lete, et moveat vos ulinam spirilus ille pictalis, ut
diquc pretnil iniquilas, ut nobis ad gratiam nullusi amico revertenli eliam dum longe est in amplexum
sit adilus? An si modeslia nobis cxcidct, misericor- occurratis.
dia quoque vobis elapsa esl? Et si prxcincti fune ini EPISTOLA CX.
peccati legem abducimur, zona illa aurea vobis ai [ROGEBII EBOIIAC. EPIST.ADGILBERTUM.]
ARCIIIEPISCOPI
mamillis avulsa csl? Absit, ut qui sihi quolidie rc- Venerabili fralri et utinam amico, G. Dei gratia
niilli supplicat, siipplicanti conservo debitum noni Herefordicnsi episcopo, R. Eboracensis Dei gratia
remitlat, et abstersa Pater iracundix ncbula, non ini archiepiscopus salulera.
screnitaieni solitam mens sese vestra reciperet, acccs- Susceplam de manu dilecli filii H. quam dicitis
sum nobis ad veniam ulique non obscraret. Nami palinodiam vestram, priusquam alicui ipsius copia
qiianiuliim csl quod deliquimus, nisi quia sunimii fieret, diligenler inspexi, veriius in primis ne vivoe
qua:libel offcnsa culminls magna quidcm habendai vocis vesirx, tn salva pace vestra dixerim, ardorem,
est?Verbui» vcrbo subjunxinius, ct tit in disccpla- missi litterarum apiccs exprimerent. Rescdissent
821 EPISTOL^;. — AN. 1148-61. 822
utique apnd nos, et in manibus noslris illud depe- A reditum meiiin Wigorniam aperucrim. Facla vobis
risset arcanum, et vaga in publicum excundi ne- est litlerarum copia, quas super hoc negotio a sede
garelur licenlia, ne geminala injuria omnem recon- aposlolica impelraveram. De his quse supcr trans-
cilialionis viam excluderet. Faleor quidem me his, aclione posueram, nihil omnino vobis esl abscondi-
qux vobiscalor animi minislravit, aiiquatenus com- • tnm. Quare manum ad veslra jura porrigere non
motum, non tamen ut aut in me fralernx scissura audeo, ne forle gravius amicum Ixdam quam ipse
facla sil charitatis, aut sol justiiix super iracundix Ixsus ftierim. Et mibisatius est quxdam cum detri-
mex affectionem obscuratus. Habeo enim ex pri- menlo causx tacere, quam verecundix dicere. Nam
stina consuetudine, ut cor ita el labia maxime erga quod ad auxesim spectat, quam rhetoricam dicitis,
amicum circumcisa, qux arctiori lege conclusit qux potius oratorum est, cerlum est quia ei nullus
singulare exemplar patientix Christus, ex quo lu- ad causam istara patebat accessus, cum ipsa videli-
bricos auimi mei moius per gratiam suam cingnlo cel in ullimis duntaxat el quxstione comprobat Jo-
sacerdotali voluil asiringi. Non enim mihi a pectore cum elegerit. Ideo si interposila fuisset, non lam in
excidere potest, quod sacerdolali ex lege datum est nostram quam juris redundarel injuriam. Sed quid
in mandalis, utcum lurlurem vel hujusmodi caput plura ? Nunquid epistola veslra tol sacrx Scripturx
ad pennulas rcfleclat, el quod in descripiione tem- B vallala prxsidiis, tot gravibus onerata sententiis,
pli mensarum labia intrinsccus reflexa dicunlur per lanto relboricx exornalionis decorala fulgore, iu
circuilum, quoniam verbi seminator divini cx omni vanum laborasse ctinanis ad dominura siium redire
parte circumspectus, ad cor debet revocare sermo- poteril ? Absit ! Sed vcniam petenli venia dabilnr,
nem, audire qux dicil, operari qux prxdicat, ne si lamen cum vestri copiam Detis dederit, animus
si intenderit arctrm, et sagitlis sacrx Scripturx vilia vester ab oratione non discrepel. Ecce jam in occur-
percusseril auditorum, convertatur in die belli, et siini vestrum vetus festinat amicus. Jam in doino
avertatur adjutorium gladii ejus, nec auxilielur ei patris mei auditur symphonia et cborns, exsultant
in bello (Psal. LXXXVIII, 44). Miror valde, nec saiis famuli, occidilur vilulus saginatus, stola vobis pa-
adrairari possum, unde sanclilas veslra tanlx me rattir et annulus (Luc. xv). Expedit ergo ul iitrique
simplicitalis esse crediderit, utquia voces meas mihi vitulum in oslio tahernaculi pro peccalo pariter im-
reddidistis, puteiis offensum.Quibus in verbis, lesto molemus, qualenus aqua saiicluarii lotis pedibus,
Deo el conscientia mea, nullara me tunc arhitratus veste competenli iterum induli, epulemur simul et
sum, sed neque nunc opinor accepisse injuriam, exsullemus, ne glorieniur de nohis fralres, qui dis-
prxserlim cura hujusmodi ad iram mitigandam et cordias seminant, el exsultant in rebus pessimis
conciliandamamicorum graliam proferri soleant. Si (Prov. II), sed confundantur el pereanl cuui his qui
vero sub eorum ambiguilale meamin aliquo gravari perdere cuncla festinant. Valetc.
crederem opinionem piaculari mo subjicerem flagi- EPISTOLA CXI.
tio, qui tantum amicum prior ad hanc provocassem [ADROGEBIUM EBOBACENSEM ABCHIEPISCOPUM.]
conlumeliam. Gravius aliquid extra causam dictum Patri suo el domino R. Dei gralia Eboracensi
cst, cujus lanta est et fuit admistione personx ad archiepiscopo, frater G. Herefordiensis Ecclesix mi-
quam spectare videlur acerbilas, ul contra cxte- nister, salulem et servitium.
rarura injuriarum naturam dissimulatione minime Spiral delectabililer Jiortus aromatum,et fragran-
potuerit aboleri. Sed de his pauca. Nairj. quantum- liam suavem dal odorum mullorum in uiiiitn sibi
libel in parle ista oralio succincta odiosa nobis quam juncla suavitas. Tale, pater, quiddam veslra mihi
periculosa. Ideoque ad priora redeamus. Occurrit pagina contulit, quara sxpe jam leclam dum repcto,
illc epistolx veslroe locus, ubi dicitis, leviora ad horto plane quodam mihi videor inesse deliciarum.
gratiam nostri allegata, gravioribus deductis. Qux Hinc enim favorabilis iila venuslas eloquii,inde sen-
etiam lam vere quam eleganter frivola nominastis. tentiarum mibi spirat alia profunditas, ut dum dele-
Sed secus se habere facies negotii facile declarabit. D ctatpariteret xdificat.alligatum nexu gcmino lolum
Nonne in medium deductaest accusalio falsi ?Nun- rapiat in se suum pagina jam dicta lectoicm. Ad
qttid vobis durius actum fuisse viderelur, si precura Patrem verha transmiseram,et placidam mentis ve-
falsitas arguerelur ? Ulinam omnia proposuissetis, strx iranquiiliiatem, me quam parum lihet atlen-
facile judicibus violentx spoliaiionis non solum le- tasse mcestus ac sollicitus dcplanxeram. Sed ecce
stibus, verum argumenlis et instrumentis quibus planctum mihi convcrlisli in gaudium (Psal. xxix),
abundamus, fides facta fuisset ! Hxc el his 6imilia el beate me deliquisse confileor, qui in peccati vi-
allegare qux causa nostri suppressislis, ad oflicium cissitudincm non pcenam quam suspicari poteram,
spcctant advocati, cujus est agere quod causa desi- sed munus reporto quod desperabam. Munus enim
derat, ut tamen temperet ab injuria. Et vos quidem mibi grande repnto, descendentis de monte Moysi
vol duriora dicere absque adversx partis injuria faciem vel a longe contemplari (Exod. xix), et cla-
potuissetis, nisi vos a causx bujus pralrocinio leges ritatem vultus ejus, quam infirmus vix capil oculus,
pariter et. canones excluderent. Scitis cnim quam objecti sattem velaminis quibusdam quasi rarescen-
itiligenterliujns negolii secrela non solum antequam libus filiis aliqualcnus intueri. Transmissa namque
itcr ad doniinum papam arripuissem, vcrtim post nubc ct caligine. in ipso mcnlis vcrlicc qui sacer
823 GILBERTI FOLIOT IIEREFORD. EPISC. .S2i
vere mons est, cum ipsa luce quam sanctx menles A dona gratix percipit, cl hxc eadein fideliter minis-
inbabitant, soliloquia samla tractasiis, ubi de fontc trare non omiuit, refleclit labium prudenter in se,
lucis hauriens, multa in paginam qnx nos docendo dum sapienter et sancle vivit. Hxc mihi de pagina;
corrigerent, et occidenlis noslri lenebras gratiosa vestrx collecla sunl gremio , dum per eam quasi
sni pleniludine luminis illuslrarenl. Hinc habitum vitx quxdam pascua, qua posstim meiiiis exercita-
mihi bene circa vos disposilx menlis ostenditis, ut tione, discurro. Quihus nimirum ohlectamentis , si
in virtulis appciitum mentcm mcam vel coram po- quid forle cohxret asperum, id gralum habeo, velut
sito virtutis speculoprovocetis. Sic sna sancti bona ejus admislione toluni niibi sit quasi quodam sale
freqiienier intimant, non ut sese laudibus efferant, conditum. Ut ab hujus me causx patrocinio repel-
sedutaliis in sequodsalubrilerimitenturostendani. lalis, adneclitis, quod ejusdem secreta mihi sunt
Hinc ad mentem mihi cordis illa circa vos simulque per vos Wigornix revelata. Sed, ut pace vestra dixe-
labiorum circumcisio sancta proponilur, ut intus rim, si mecum secreta quandoque gralia contulistis
apud me de cxlero quid vel cui vel quando dicendum solum quid vobis de transactione placnerit, et quas
sil.apto ralionis moderamine dispenselur.ct inter- a domino papalitteras acceperilis, oslendistis, et
nus ille calor animi sic crumpat in medium,ut igne n ipsas quidem Jitteras non mtillo post episcoporum
illo foris vox ardeat, quem venil Dominus in terrani commissas manibus, omnium indifferenier coinmu-
miitere (Luc. xn), non quemstudeta gehenna sem- nicari notitix vidi pariter et intellexi. Quid enim
per hostis inflammare. Purgata sunt prophetx labia, Brugix quasi triviatim divulgabalur, nisi doininiim
ad desuper allati carbonis atlactum, et oris mei po- Lincolniensem et Eliensem hoc accepisse in man-
terunl purgari superflua, ad palris et domini pie datis, ut causam vestram audirent, et appellatione
cotnmoneniis exemplum. Patienlix vero quid memo- remota dirimerenl? Unde vero causx vestrx funde-
remquam niibi sancle proponitis, uthancmihi prx- lur infentio, qviibus niiitur adminiculis, probata sit
senlando mex mc possessorem animx vel de cxtero testium vestrorum an improbabilis opinio, sufliciens
faciatis ? qux nimirum anima dura ralioni rebellis necne numeruseorumdera, possessionis vestrx faci-
cst, dumrepugnat spirilui, dum lxsa remurmurat, et lis an implicita probatio,et omnino quod obessc vcl
in uliionem sese slimulat, et inflammal, nondum prodesse causx quacunque ex parte potuerit, nec
quidem possidelur. Ad Christum vero conversa et mihi in minimo patefactum esl. Assenionibus ila-
in melius commutata cum ipsius exemplo, suas re- que partium cum merita pandantur causarum, mihi
miltit injurias, adversa jam jucunde sustinet, jam- de secreto hujus causxquid recte valet objici, cui
jam loris alligata patienlix, ab omni inordinatx vo- Q C nunquam horum iiihil contigit aperiri? Dc cxtcro,
lunlatis impelu cohibetur, et subjecta rationis im- sicut oraiionem qua dectamat oralor rheloricam di-
perio, pleno jam dominio possidetur, atlestante c.imus, locos etiam et colores rheloricos, unde illud:
veritate, qux ait: In palienlia vestra possidebitis t Non esl rheloricus quem facit ira color,» sic et
animas vcslras (Luc. xxi), Persuadet idem mihi tur- camquamsugillalis auxesim, licel oratorum sit rhe-
tur ille mysticus, non abruptum habens in sacrifieia, toricara nihilominus convenienter assero , eo quod
scd retortum caput ad pennulas, hoc mihi clamans, hanc rhetor edocct, cum oratoreadem quod oportet,
hoc prxdicans, ul si quid horum qux turtur ipse. amplificet. Qux cum quxstione probata Jocum ha-
figiiraliter exprimit in me Domino saerificem , noni beat, potuit in hac qnxslione competenter inter-
inaneni gloriam sectandovel graliam, a veroChrisli i seri, ex quo ccepit oculata Dde delilterarum deduc-
corpore quod est Ecclesia fuco ine quodam simu- tarum in medio corruptione, non ambigi. Sed quid
lationis abrumpam, sed principale mcntis, quod in-. ista? An ad Ciceronis me dogmata transfero, et ad
lcrioris hominis vere caputest, ad veras virtutumi salutata jamdudum et velut antiqua mihi studia,
pennulas, et ad illas quibus valatur in ccelumdtiasj notabili quadam meniis levitate respicio? Absint
alas cbaritaiis sincera veritate retorqucaro. Nec mi- isla hinc. ln Patris et domini suspiro gratiam , ob
iuis illa me mensa cceleslis Ixtificat, qux dum JaMai D I mihi reconciliandam chartulx conlinuavi jam char-
reflectit in se, sicut sancte scribilis, divinx docto- tulam, etsi plena dignitate currenti minus digne
rem legis erudit, ul in his qux docet et loquitur , responderim , cum cyalhum phiala propinanli por-
consideratione semper scdula rccurrat ad se, ne3 rexerim.
verbo vila dissenlial', ne verbo quos xdificat sub- EPtSTOLA CXIL
verlal exemplo, juxta quod in laude bonoritm scri- [ADWILLELMUM DEIIINET'.]
ptum est: Sagilla Jonalhainunquam abiit retrorsum,, Gilbertus Dei gratia Herefordiensis episcopus di-
et gladius Saulis nunquam reversus esl inanis (II/ Iccto fralri Willelmo de Hinet', consccrata Domino
Reg. i). Verbum quippe Dei et gladius et sagitta est. tirocinia, beato persevcrante fine concludere.
Gladius, quia perculit, cl eo sagitta quod pungit. Auditis qux circa le sunt exsultavi totus in Do-
Qui nimirum gladius inanis reverlitur, cum prolatuss niino, illi gratiarum referens actionem , qni meri-
sermo nec vitia resecal, necad frugeni viriuiis eri- tum omne prxveniens, gratiarum suis dona beni-
git audienlem. Al Jonalhan , qui dans columbam, gne dislribuit. Audila tamen mulalione tam subita,
vcl donum columbaidicilur, sagitta reflexa non pcr- paulisper obsiupui, quousque reversus ad cor illud
ctilil, qnia spirilualis quisquc doclor, qui a Chiisioo proe oculis habui, quod velociter currit sermo Do-
823 EPISTOL.E. — AN. 1148-GI. 826
niini quo vult (Psal. CXLVII), et ipsius dexlera po-.A imparatior, leclistcrnia dura, labor manuiim, disci-
tenter immutat quem vult. llic ad te sermo faclus plinx gravilas, juge silenlium, ipsos qui te pungant
esl.hxc le dextera apprebendil, hic libi sermo in leclavos cxprimunt Salvatoris. Habcs et instar
consilium, hxc manus auxilium minislravit, hic lancex qux lateri ejus infixa est, ipsum cbariiaiis
velle bonum formavit in le, haecad effeclum oo.eris aculcum, qui luo semper peclori juge vtilnus infligai.
ipsum velle perduxit. Hic sermo cor tuum langcns In liunc modum vulnerat, qtii charilatem format
ccelituset illuminans, quod in spiritti consilii con- in nobis, ille spirilus unus el summus. Hoc langue-
ceperas, potenter in spirilu fortitudinis roboravit. bat vulnere, qux dicebat : Fulcile me (loribus, sli-
Hic in tenebris latenti libi viam qua progrederisi pate me malis, quia amore langueo (Cant. u). 0
oslendit, hxc te pariler quo ostendat tibi sakuare vulnus bonum, et languor suavissimus, quem mors
Dcijam deduxil. Intueri niihi videor illum stip.erni iliacomilalur, de qua scriptum est: Preliosa mors
scribx calamum, cordis tui tabulas exaranlem, et sanctorum in conspeclu Domini (Psat. cxv). Attolle
vocalionem qua sponsus et sponsa dicunt : Venii jani non solum mentis oculos, sed et corporis. Vi-
(Cant.i\), eisdem fortifer imprimcntera, quam, ut; nea Dominijam saltus omncs occupat, implevit de-
audio, non tu, fraier tepide, non segniter adverlisti,, serla, el sanctorum pugna cum spinis est. Ponunt
scd dilecti pulsantis ad ostium, vocein prudenter• g prava in directa, etaspera in vias planas (Luc. m),
audiens et inielligens, ut oslii lui pessulum ipsii ei quod inlus angunt spiritu corporis exercitio foris
statimaperires (Mallh. vn), illico surrexisli, dicens:: insinnant. Intus enim vitiorum sentes exstirpani,
Vo\ dilecti pulsanlis (Cant. v). Usus consilio sanes annosa peccali robora charitalis igne conflagrant.
laudabili, qui auclori viloe domicilium, non soluini Tumorisaltadejiciunt, lerram deserlam, in aquosam,
in te, sed et leipsum prxparasti. E:periris illudI et inviam, virtutum reddunt copiis abundantem,
luie, quod Apostolo de supernis innoluil: Durtrmi peccato mortui simul et mundo, ut se Cbristo san-
est libi cdntra slimulos calcitrare (Act. xxvi). Nami ctilicent, prxter ipsum omnia conlcmnentes. Mors
quidam viix stimulus est, et quidam morlis. Etl ista sanctorum est, quam esse propheia memorat
mortis quidem stimulus peccalum est (/ Cor. x\). in conspectu Domini preliosam. Nam quid Christo
Nam ut pecus urgetur slimulo, ul irrumpatet irn- charius, quid in nobis ipsi prefiosius quam utipsum
pingat ()uo vult ipse qui siiniulat , sic peccalumi imitando mortem morle superemus? Et qux lanta
quem pungit, urget, et impingit indubilanter adI mors auimx est, quam vitiorum fcedat congerics?
inortem. Stipendia namque peceati mors (Rom.vi). Ilac vero morle qua mundo morimur, hxc ipsa vin-
Longe mentem aliler stimulus amoris exagitat. citur et enecaiur, juxta illud Prophetx : Persequar
Viios namque stimulus esl, et amanlcm forliler• C inimicos meos et conlra illos el non convertar donec
urget ad vitam. Conlra quem calcilrarc, lam du- deficiant,confringamillos, nec poterunt stare; cadent
riiiii cst quam charitali reluctari diflicile.Nara fortis> sublus pedes meos (Psal. xvn). Primis parenlibus
cst ut mors dilectio (Cant. vni). Separat a carne: dictura est: Morte moriemini (Gen. ui). Mors enim
inors, a mundo dividit, sic et anior sanclus ctsii peccali vere mortis xtemx ministra esl. Obedien-
Iongenobilius, a raundo tamen et a came sequc- lix vero filiis Apostolus ait : Mortui estis, et vita
strat. Iflotrahit unde est, nou a mundo est, non ai vestra cum Chrislo abscondila est (Coloss. m). Vcre
carne, non ex sanguinibus, neque a voluntate car- beata mors qux vilx illius qnx cum Cbrislo cst,
nis, neque ex volunlale viri, scd ex Deo nattis estt causa simul est et ministra ! Ilanc tibi mortem vuJ-
(Joan. i). Ad ipsum trabat, ipse finis amoris est. nus amoris ingerit, ut dc jure tibi quod dictum est
De quo David: Omnis consummationis vidi finem: vindicare jam possis : Fulcite me floribus, stipale
(Psal. cxvm). In htinc finem tendit amor, nec esll me malis, quia amore langueo (Cant. n). Quid enim
vagus amor ille qui sanctusest. Habet prx se queini floribus nisi sanctorum recens conversio, quid ma-
diligit, illud corde dicens, illud ore decantans : lis nisi corumdem invirtule jam solidata constnn-
Oculi mei semperad Dominum (Psal. xxiv). In hunc: malio intelligitnr? Odor quippe bontis, el futuri
oculum defixisli, in ipso tibi complacuit, cuispera- fruclus in flore spesest, hunc odorem spiratEccle-
niiis eiiam complacuisseinte. Huncper viam arclam six sanctoruin conversio, in quibus in viruin per-
etarduam secutuscs, ct amorisle trahentefuniculo, fecluifi jam fonnaiis frucltis vitx producilur et
non ad dexteram vel ad sinistram declinasti. Non maturatur. His igitur jani languens anima fulciri
respexistis ad prospera, et adversa formidare dedi- poslulat, stipari desiderat, ut exemplis sanclorum
gnatiis es. Crucifixumcrucem ejus bajulando prose- sibi propositis in sux conversionis initio beatx fer-
queris, crucem exprimis habitu, crucem menteper- veat, et provectu proficiat.et in exilu fortiter inar-
tractas. Hxc sursum capulelevans, jam ccelis im- descat. Unde niilii florcs , unde inala quibus te,
perat, inferna deorsum premit, ipsius affixi manibus charissime, fulciam, tuxquibus animx in Domino
lolara mundi latitudinem Iiinc el inde complectciis, Jesu jam languenti fsaiisfaciam? Sed a me quid
his nianibus apprehensus es, nunc portans impro- exigas qux penes te sunt, qux liberis jam palam
perium Domini.Jesu, ut sis quandoque particeps et conspectibus intueris? Cislcrciensis Ecclcsia per
coronx. Jpsitisstigmata porlabis ad modicum, el in orbcm late effloruit, qux flores mundi gratissimos
tua clavos ejus carue deligcs. Vcslis horrida, cibus undequaque deccrpens, ipsos translulit in se, el in
827 GILBERTIFOLIOT IIEREFORD. EPISC. 828
quosdamparadisi flores coclesli 'qnadam mutalione A.et , gradibus virius unaqiixque perficitur. Ipse etiam
transformavit. Ipsos mente conspicias, ut novellas viriuium chorus in mcnte heuc disposita, certa
olivarum in ipsius inensx circuitu piillulanics. In ralione distinguilur. Ut xdificium spirituale pru-
ipsorumoptime curresodorem, qui velut adolescen- dentcr erigas, prima lihi jaciatur humiliias, ct
liiIx, quarum non est niimerus, in odorem sponsi mentis ei benignitas adhibeatur. His adhxreat obe-
currere non desistunt. Quod si poma posl flores dieniia, quam suo patienlia vigore corroborel. Has
exigis, ipsa quoque est, qux ccelesiisponso quadam omnes perseveranliasancta diseiplinx cibo reficiat.
prxrogativa decanlal: Omnia poma nova et vetera, Sic in virum perfeclum disposilus, in lata chari-
dilecte mi, reservavitibi (Cant. xm). In ipsa grex latis regna pervenies. Quo cum lxlus intraveris,
tonsarum est, qui deposito peccati vellere, de pce- virum stalim mutatus in alterum, nova orania no-
nitentix lavacro noviter ascenderunt. Iu ipsa grex vus ipse in te miraberis. Deinceps in viaDomininil
felariim est, qux in pascuis Beihel jamcommoratx durum tibi reputabis aul asperum, lotiiin quod
diutius, virtulum lanis decentissime veatiuntur. In horret caro lua, tibi spiritus in virlute dulcescit.
ipsa et oves emeritx, qux posl sobolem numero- Hincvirtulum pasceris in liliis, donec xternitalis
sam jamjam parere desinenles, ad caulas illas su- aspiret dies, quo Dominum Jesum quem menlc sc-
pernoriim civitim boni pastoris huniero transferri culuses, feliciter apprehcndas. In quo vale inemor
desiderant. 0 quis ego suin, qui paistorem illum mei, charissime.
sancltim ovemque fecundissimam, Clarxvalleiisem EPISTOLA CXIII.
ahbatem clarissimum digne commemorem? Quis ADA. PAPAM.
milii siylus aut qux facundia, ut virlutis ejus vel Patri suo et domino summo pontifici A. fratcr
in modico culmen attingam? Vir scienlia clarus, G. Herefordiensis Ecclesix minister, debitum cha-
saiiclitate nolissimus, sine fuco sanclissimus, scri- rilatis elobedienlix fainulatum.
ptor insignis, prxdicator egregius, ordinis specu- Quo fratrum corda pius amor connectal vinculo,
luni, Ecclesix dilatatio, sui lemporis sol, ncbulx nemo vobis, Pater, allius inspicii, penes quem vir-
dissipatio, abjeclus sibi, mundo Christoque charis- tutura magistra cbarilas principalum nobililer ob-
siniiis, sacerdos magnus, qui diebus suis Deo pla- tinens, virlutem condigne remunerante Domino,
cens etjuslus invenlus, iracuudix tempore in ipso vos lotius Israel currum aurigamque consliluit. Hac
nurabililer operanle Domino Jesu, dissidentium nobis plurimum imperanle, dilecto fralri nostro
factus est reconciliatio. Yir squaloribus horridus, prxseiitiuni latori, Nicolao compaiimur, et lugenii
cujus consuraptis carnibus, ossihus undique cutis C collacryniantes , pro ipso sublimitali vestrx elsi
adbxsit, cujusnec venler crapulam, nec os delicias nnlla spe meriti, benignilatis lanien apostolicx con-
prxlerquain spirituales sapiebat. Quem cuin corpo- fisi gralia, supplicamus. Absens enim innoxius et
ralis intuebalur octilus, mundo despicabilis habe- ignorans, archidiaconaiu quemetjuste possidehat,
balur. Cum spiritualis attendebat nostri temporis et ministrabat sobrie, nulla juris aut ordinis obscr-
hominem, longe virtulum meritis anleibat. Qttis vatione spoliattts est. Qua de re, cum suum jam
ejus labores digne referat? Sociatam sibi Thamar frequcnter episcopum niulloriim eliam intervenlu
nunquam repulit, sed ejus amara toto vitx curri- coiivencrit, nil iiivenieiis solatii, nii omnino renie-
culo protrahcns, inlus virtulum dclicias, foris spi- dii, ad oppressorum confugil speciale subsidium,
nas porlabat. Doclus agricola plantabat undique ubi faeit Doniinus judicium inopi, et afllictx cau-
foftiter, affluenter rigabal, et planlalionibus ejus sam vidux inlra sui penclrale conclavis admitlit.
innumeris abuudanter Dominus incremenla prxsta- Quem, cum id exigente justitia, etagenle miseri-
hat. Unde non tibi Paulos, frater, non Anlonios, cordia, clementer exaudieritis, multos id desiderii
non Hilariones, non Arsenios, non antiqunrum ar- et orationis ad Dominum inflammabitis, ul in longa
Doruniparadisi vetustos fruciusinlui recreaiionem tempora feliciter disponatis et judicelis lsrael, qtii
spirilus anteponam. Hic ccce prxseus est, ciijus causas ejus non ex personarum acceptione , sed
rccens aucloritas, qttem oculis ipse conspicere xquilate siimma discerniiis. Valeat dominus meus
quemque docentem, ut arbiiror, audire meruisti. A el Patcr in Christo charissimus.
nobis eqtiidem ad supema iranslatus cst, ct cst; EPISTOLA CXIV.
apud Dominum merces illius. Porro nomen ejus AD EUMDEM.
vivel in sxcula, et ejus ab Ecclesia mcmoria non| Patri suo et domino pontilici A. frater G. Here-
recedet (Eccli. xxxix). Hoc paradisi lignum pru- fordiensis Ecclesix minister, debiiumjiuniilitalis et
denter his dichus a Dominoin oculis Ecclcsix plan- obcdienliie famiilatum.
tatum est, ut virtulum gradus quisquis attcntare: Curn spectat ad judicem singulorum causas di-
voluerit, exemplarcs in illo virtutes quas imitetur ligenierattendcre, specialius tamen attendendxsunl
omnes inyeniat. Tu quoque, qui malis stipariposlu- qux in filiorum innoccntiam sub adnotaiioue cri-
las, hinc tibi qttot volcs, ipse decerpas. Hoc tameni minis intenduntur. Funeslx namque voces et cla-
scribcnsnon stalim attentare summa suadco. Nemoi mosx prxcludendx sunt his, qui vitam innoceniium
repente (it optimus. Pecunia servalur optiinc, qux: persequentes et faniam, quornm non probanl cul-
patilalim collccta manii reponitur. Suis incremctiiis> pam, hos lair.en invidiosa inalilia Irahere moliunlur
82*4 EPISTODiE. — AN. 1148-61. 850
ad pcenara. Causx quidem ejus qux inter Osberlum.tA EPISTOLA CXVI.
Eboracensemarcbidiaconiiin, el S. clericum verti- |ADB. LEICESTRIJE ARCIH91ACONUM.]
lur initium, prosccntio et finis , appellatione ille G. Dci gratia Herefordiensisepiscopus.veiierabili
suspensusest, qucm ex lilteris legati vestri domini fratri el amico suo charissimo. B. Leiccstrix ar-
Canluariensisarcliiepiscopi, plena potest verilatis chidiacono, bene prosperari semper in Domino.
l luce sublimiias veslra cognoscere. Ilas quidem et Quid in nobis obedicntia sibi viudicet, prudcntiam
diligcnterinspeximus, et omnes causx ipsius arti- veslram charissime ad plenum scire non ambigiuuis,
culos in eum processissc modum, quo liileris desi- quem in castris obedientix laudabiliter agere, Deo
gnanitir eisdem, plane testificamur. S. enim prx- devolis obsequiis miliiare bonx vestra? opinionis ad
diclumarchidiaconum snper morle Willelino archi- nos pcrtingentis odore cognovimns. Inde est quod
episcopovencno,uldicebal, illala.et quihusdam cri- dileclx nobis in Dominofraternitati vestrx preces
minibus aliis impelens, in ipsura vinculum inscri- affectuoseporrigimiis, quatenusclericis vestris, quos
ptiouis arripere, et coram judice ecclesiasticoagere ad agcndum et testificandum apostolica aiicloritate
recusabal. Cumquc in lanla mullitudine parenlura cilavimus, quod synoduinquam celebraslis minimo
et amicorutn archiepiscopi defuncii solus ipse sta- inlerfiierint remittalis, et amico pulsanli veniain
rci, el nullis fulla teslinioniisverba funderet, Iami- B hanc aposiolicx etiam aucloritatis inlititu conceda-
nam candentis ferri in prxdiclum archiepiscopum lis. Nam quia qui occasionemdamni dat, damnuiii
eo lulius offerebat, quo Ecclesia Dei probationem quoque dare videtur, si ob culpam hanc, in eoruin
liujusmodi nullalcnus adraissuram atlendebat. damnumzelus vestcr incandueril, si absentix sux
lpsumque ad regis audientiam eo confidentius pro- •lultam cxegerit, nobis id polerit imptilari, qui de-
vocabat, quo ad judicium hoc apud cinctum judicem Jegatanobis poteslate, non plene forsitan utcntes,
de jure celebrare non posse avertebat. Cumqueju- eorum cautius invigilare debuimus iinpunitati. Va-
dicis animum in eo non oporleat versus queniquam lere vos optamus in Domino.
nioveri, quod non potesl ostendi, pro jam dicto ar- EPISTOLACXVII.
chidiaconopreces sublimilati veslrx porrigimus, ne [ADMATTHJEUM ARCHIDIACONUH GLOCESTRI/E.]
apud vos incurral irani, quem et multa liberalitas... G. Dei gralia Herefordiensis episcopus, amico
Desunt nonnulla. suo Matthxo archidiacono Glocestrix.salutem.
Vciiiensad nos jamdiu hic lalor prxseiilium, U.
EPISTOLACXV.
de Pedeure, conquestus est vos eum jusia ncqua-
[ADHENRICUM REGEM.] quam intervenienle causa suspendisse, et decaiuiin
Domino serenissimo et prxcellcntisssiino prin- vesfrum senteniiam qtiain in euin dederal, auclo-
cipi, illuslri Anglorum regi, H. frater G. Herefor- ritale vestra promulgasse. Nunc veroadnos iterato
diensis Ecclcsix minister, pedibus sanctis concul- recurrens, se aliter quam se res habet, opinaiuin
cato Satan, in Christo triumpbare fcliciter. fuisse faletur, et quidquid decanus vestcr iu eiim
Te, dominedileciissime,ob id divina boniias mul- prxcipitanter egerit, ipsura hoc absque vestra con-
torum prxiulil regimini populorum, ut mullis per scientia fecissc profitettir. Unde quanlum aures
te subveniat, et his quibus prxes, dono mtilliplici veslras velut ignarus facti tunc replevit querimo-
per te gralix sux muntis impendat. Quod quidem niis, lantum eiiam xquilalcm vestram niinc extol-
in gente nostra impletum novimus, cui te sic domi- lit prxconiis. Unde cum error facti nulli ad dam-
num geris, ut el Patrein exhibeas, elatos sic re- numesse debeal, preces benigniiati vestrx porrigi-
primis, ut mansiieiosetluiinilcsiiiansueiedispoiiere, nius, quatenus benevolumbenevole suscipiatis, ct
regereet suscitare non dimillas. Te Ecclesix pro- pristina sibi restiluta gratia, modicum quod intcr-
tectorem, pupillipatrem, vidux consolatorem, et cessit delicli, prece nostra remittatis. Valete.
omnes injuriam passi propitium judicem, ipsis re- EPISTOLACXVIII.
rtim experiunlur indiciis. Et cum omnes alla pace D [ADA. COMITISSAM LEICESTRI^.J
gaudeamus, per tc arva solummodo duduni herbis G. Dei gralia Herefordiensis episcopus dilectoe
floribusquedepicla, se in omnemjam frugum exu- sibi el diligendx semper in Domino A Leicesuise
beranliam exerceri, nocte dieqtie tigonibus aratris- venerabili comitissx, salutem qux nunc cst, et
que sauciari secure luo sub imperio conqueri posse quam speramus in Doraino.
videntur. A Dominoin le caput regni, et a te in Audito, charissima, eo quem de te ama circum-
omnes ejus oras, oleum gratix diflusum exuberal. quaque plangit eventu, confestim corde concussus
Quod ad genua sublimitaiis lux cordc proslratus sum, et meiiii niex si quid juciinditatis aul liilari-
expostulo, ut etlatori prxsenlium nuper orphano, latis insedcrat, hoc ad diri casus auditum anxius
veslri quondam fidelis Radulphi de Wirecestre, filio repente dolor exstinxit. Attdimus enim le lecto do-
primogenito, iminus apud te graiix niiserautis loris deeubuisse graviter, et viam pene carnis in-
obiineat. Incolumem te cl poteniem in longa tom- gressam in te totum quod homiui minari polest
pora majcstas divina conscrvcl, in Christo domiiie morscarnis, propemodumexcepisse. Sed queni re-
dileciissime. gis lacrymx, duiti prope mors pttlsarei, ul annos
sibi ler qitinos adderet, ad misercmlum inflexerunt,
831 CILBERTI KOLIOTHEREFORD. EPISC. 832
ipse sancloriiiii pulsatus lacrymis, mullorum molus A j lificct, til niihi rcdditus Deo devolius intendam, el
siiigullibus lc ipsuin mentc ctspiritu desiderantem, ipsnni pro saltite vcstra lanlo pnrius, quanto expe-
te in healam pafriam affeclione tota lcndenlem, dilius, totis animx mex viribus inierpellem. Muro
luis ut lxlus audio benigne resliluit, et velut in suo inexpugnabili circumcingat vos Dorainus,et ar-
cxitu conslitulam ad nos clemcntissime revocavit. niis polcnlix sux proiegat vos semper, doraine in
Flores, ul xsiimo, patrix cceleslisodorare jam cce- Chrislo dilcctissime.
peras, et prxguslala forlasse gaudia tibi jam differri EPISTOLA CXX.
conqucrendo deploras. Palienter, obsecro, dilcctis- ADTIIEOBALDUM CANTUARIENSEM ARCHIF.PISCOPUM.
sima, sustitie Dominum, qui quod differl non au- Pairi suo et domino T. Canmariensi Dei gralia
fert, quod suspcndit ad leinptis postinodiim cumu- archiepiscopo, fratcr G. Herefordiensis minister,
lalum rcdditin gloria. Non est in paradiso qui ad ex affectuamoris inlimi fideleinunns obsequii.
prnfcctum sui bonorum indigerc possit exemplis. Quod ad prxsens dilectx nobis el diligendx sem-
Ubi non est pcrfectio, optis csse constat excmplo. per in Domino sublimitati veslrx scribimus, hxc
Exemplo tui niullas profecisse cognosciniiis, qui caiisa est, ut virum vcnerabilem llugonem Londo-
te sublracla de medio, ne in inccrlum currant, " niensem decanum, damno iinminenie, quoa.d pos-
habcnt unde gralias agant, le virtutis exemplarre- suinus, eximamus, ne fnrle occasione damni dala,
tinent, quod prx oculis habcndo, virtuti sese con- sibi eliam hoc ipso daninum dedisse videamur. Di-
formare iniendant. Age ergo, dilcctissinia, ct quain lectus quidem nosler bonx memorix Ricardus Lun-
magno Dei muncre restiliilain suscepimus, curani doniensis dudum episcopus, cum exfrema laboraret
adbibe, ne per luiincuriam amittamus. Patres emc- xgritudine, et omnes quos promoverat, quosque sibi
ritos habcs circa le, libi fidcliter assislenlcs, te beneficiisobligaverat, reruin suarum administratio-
eadcra qua scipsos charilateamplectenles. tlorum, nem suscipcre, ob plures quas prxtendebaiit causas
obsccro, parc moniiis, acquiesce consiliis, defeclu pertimcscerent, dominus Lincolniensis et nos, cuni
niniio caro lua viribus cvacuala est, uipote quoe ejus visiiandi gratia advenissemus,in hoc consilium
cum inorte luctata nisi opem ferente Domino non dcdimusne domurasuam ullerius incerto stafu fluc-
evasissct. Te vcro viriuieni sentper zelare non am- luare permilterel, sed suarura rerum administra-
bigo, unde ct de his qux nunc inslant jejuniis tionem et curam jam dicto decano et Nicolao ar-
perlimesco. Obsecro ne quod scribo exhorrcas; chidiacono, ipsos ad hoc vi obedientix compellendo
salubribus interim moniiis acquiescas ; defeclam, committeret. Qui nimirum onus attendentes nego-
quxso, carnem carnis esu suslenles, et modicum lii, mandalum hoc multa supplicaiione declinas-
quo relicics in suis Domino pauperibus largiter scnt, nisi tandem in hoc domini Lincolniensis nos-
recompenses. Fratres qui circa te sunt, in hoc me- trisque precibus et monilis acquievissent. Unde
cuin scntire xslimo, qualenus usque ad isli sunt quia paclum conlractus cujusque naturam auget et
dies(2'), debiliamembralua vilamque velut supremis Kumiit, factoque cuilibel sux dant formam cir-
in labiis constitutam,carnissustentari paliaris edulio, cumstantix, sublimitati vestrx preces affectuose
etvictuetvcstitu tredecim interim fralribus erogato, porrigimus, quatenus aclionem quam jam dicli
tu libi a defectu provideas, ipsorumque necessitaii cpiscopi creditores adversus jam diclum decanum
Jienigna charitate subvenias. Vale, dilectissima, et occasione procuralionis bujus instituunt, quous-
exaudilu pio amici mcniem supplicantis exhilara. que vobis valeamus assistcre differatis, ul qualiter
EPISTOLACXIX. el quo paclo procuraiionem hanc susccperil, rela-
AD IIENRICUM IIEGEM. lionc nostra simul et testimonio cognoscalis. Ipsum
Dominosiioprx cunclis sibi charissiino, illustri An- ciiim onus debilorum episcopi in se nequaquam sus-
glorumregill.fraterG.IIcrefordiensisEcclesixmini- cepisse, nec administralionem hanc aiiter subisse
stor,oniiii dic ad Dominumdcvoixmentisobseqtiium. noveritis, nisi ut rerum curam ageret, ipsvimquect
Obsecrone irascatur dominus meus, si cleineniioeD domiimsuara fideliler exhiberenl. Et si quid cx re-
sux paucis supplicaveril humilis araicus ejus. Solli- ditibus ipsius et obventionibusannuis reliquum fo-
citat me dominus cancellarius, utcuram Londonix rel, hoc ubi necessitasdebiti plns urgeret, non prout
episcopatus suscipiam, elex parle redituum episco- crcditor vellet, sed ut res esset exsolveret. Quod oh
patus, episcopum ipsum et domum ejus exhibeara, id sanclilali veslrx nolificare curavimus, ne cleri-
reliquum vero domino ineo regi, prout sibi spiritus cum vestrum quod non rapuit exsolvere compella-
Dei suggesserit, erogandum conservcm. Quod quia tis, nec ipsum pietatis oflicium injustis solutionibus
periculosum mihi cst, ct in niultum animx mcx aliquatenus afltigipermittendo, reliquos filiosveslros
dispendium, ad pedes subliniilalis vestrx corde a patrc suo de cxtero, quod absit! obsequiis absler-
prostratus expostulo, quatenus liuic oneri me exi- rcatis. Valere vos optamus, in Cbrislo Pater cha-
mat vcstra subtimilas, et auram hanc alii cui pla- rissime.
cnerit administrandam commitiat. Cohfidode mise- EPISTOLACXXI.
ricordia Domini, ut ad peiitionem meam cor domini ADEUMDEM.
niei rcgis inclinet, et me pia exaudilione vcslra lx- Palri suo et domino T. Canluariensi Dei gralia
(2*) Ilic aliqutd videtur deesse.
835 EPISTOL.E. — AN. 1148-01. 831
archiepiscopo, frater G. Herefordiensis Ecclesix A i que discernimiis, egoet capitultim nostruir, prxsenti
minister, sic utinam pugnare, ut vincat. scripio ei, sigilloruiii nosirorura apposilione firma-
Latorem liiinc, domine , prxsemium familiaremi nius. Testibus. . . . (Cwlera absuni.)
nostrum Ecclesix noslrx canonicum, suis quidem
EPISTOLA CXXIII.
commendabilemmeritis dileclx nobis in Dorninosn-
blimitati vestrx commendamus attentius, preces ROBEBTI nEREFORD. EPISC.ADEOSDEM.
affectuose porrigentes, quatenus amore Dei et peti- Dilectis in Cbristo fratribus universis sanclx ma-
tione nosira causam ejus quantum nititur justitiaj tris Ecclesix filiis, R. Herefordiensis Dei gratia
fovealis, nec adversariorum suorum calliditate jus. episcopus, Dominum exspectare sollicite, et venien-
suum opprimi, aut in veslra deperire prxsentia per- tem graiulanter amplecli.
mitiaiis. Qnod adversantes ei multa licet nube falsi- Quia Ecclesiam Dei regendam el in aliqua sni
talis involvant, de vestra speramus xquitale judicii[ portioneadniinistrandam, Domino permilientc, sus-
ut cito coram vobis falsitas evancscal, ad veslri Iu- cepimus, ejus commoditali quoad possumus consu-
cem examinis iniquilalis lenebrx facile dissipentur. lere et providere credila nobis dispensatione debe-
Ulum igiiur optamus in vobis spirifum convalescere, mtis. Quod ita recle fieri arbitramur, si confracta
quidudum in proplieta saiigiiinemsalvavit innoxiiiiii, B
' solidandoet qux dissipata sunt in corpus uniim re-
utcum cJericum nostrum ab his qux adversus eum digendo, tam incolumitaii ejus quam ampliando di-
malitiose conlicta stinl, in spirilu discretionis eri- vino cultui siuduerimus deservire. Quoniam igitnr
pueritis, nos graiix debitores, ipsumque servitie, amnibus pie credeutibus manifestum habetnr, nec
semper obnoxiumliabeatis. Valere vos optamus, in, forum religioni convenire, nec casielium, qui lu-
Christo Pater charissime. multus et sanguinum locus esl, servientium Domino
EPISTOLA CXXll. paci congruere, ecclesiam Beali Pelri in foro Here-
ADUNIVERSOS S. HATRIS ECCLESI/E FILIOS. fordix sitam, et ecclesiam Sancii Guthlaci intra
Dileciis sibi in Doniino universis sancix malris; ambitum castelli illius importune positam, etomnes
Ecclesix fitiis, fraler G. Herefordiensis Ecclesix. possessiones et parochias et dignitates earum, in
mkeister, in Chrislo diteclionem et salutem perpe- unius Ecclesix corpus redegimus, et eam ecclesiam
ItKUII. aposlolorum Petri et Pauli, et Sancti Guthlaci,
Consensucontrahentium inita pacta slabile tuuc. quam exlra civitatem ipsam in loco religioni aptis-
demum robur accipiunt, cum eorum quorum hxc simo oedificari fecimns, ad serviendum Domino in
firmare polest aucloritas excipiuntur lilieris et fir- ( perpeiuum episcopali nuclorilate sancivimus. El ne
nianlur sigillis. Inde est, quod conventioneminfer. " auctoritate nostra gravare iiuempiam, autjuricu-
flereberltim canonicum nostrum, et Willelmum ca- juspiam prxjudicare videamur, tam his qui sum,
pelJaniim domini T. Canluariensis archiepiscopi, quam filiis qui nascenlur et exsurgent post nos,
habilam supcr ecelesia de Hinteberga, scripto com prxsenti scripto notum facimus, Rogerum de Port,
inendare curavimus, ut in hoc quod inter eos inter- qui ecclesiam Sancti Gulhlaci diu injusie, utpoie
posita fide compromissum est, obligatum utrumque laicus tenuerat, et possessiones ejus indignd distri-
alleri etiam scripto rem geslam fideiiler inierpre- buerat peccatum hoc grande cognovisse, et in prx-
laiiie teneamus. Hereberlus ei in quamdam partem sentia mca , et fralris Radulphi decani noslri, et
prxbendx sux, ecclesiam scilicet de Hinieberga, canonicortim hostrorum Hugonis de Clifford, et
cum capella sancli Laurentii, et aliis omnibus ad aliorum lara clericorum quam laicorum quampluri-
eamdem ecclesiam pertineniibus, jam diclo Willel- mum, ecclesiam ipsam ut divinis ofliciis plenius as-
ino in perpelua vicaria et eleemosyna, annua tri- signareiur, in manu nostra penitus refulasse. Ipso
ginla solidortim pensione tenendam habendamque iiaque Rogero devote supplicante, venerabili eliam
concessit, et eutn in nosira et capituli noslri prx- fratre nostro abbale Gloceslrix et conventu ipsius
sentia iiiveslivii. Quia vero canonico de prxbenda Q j benigne annuenle , praedicias ecclesias in unimi
sua ultra diem functionis sux disponere de jure non conjiiiixiiiiiis, et banc illariiin possessionibus, digni-
licet, ego et tola capiluli nostri pleuitudo conven- talibuset perlineniiis omnibtis fundatam etdotaiam,
tione eamdera in totam jam dicli Willelrai vilam ex- perpetux aposiolorum Petri ct Pauli et Sancti
lendimus; hoc unauimi consensu concedenles et Gulhtaci venerationi designavimus. Et quia conven-
staluentes ut, si Willehnus Hereberio superstes lum ibidem fralrum Deo servieniium et ibidem re-
exstiterit, ei qui Hereberlo in prxbenda eadem fue- gulariier viventium, per manuni prxdicli abbatis
rit substilulus, in eamdem el nou ampliorem, si id Glocestrix, Deo disponenie, suscepiuri sumus, hanc
forle voluerit, summam teneatur, sed jam dictam ipsam apostolorum et Sancii Gutblaci eccJesiani
pensionein solvendo, nostra et capituli nostri aucto- prxfaii abbatis, omniumijue successorum ejus obe-
rilaie, securitate plenissima poliatur. Post diem vero dieniix, et ecclesix beati Petri Glocesirix cuslodix
Willelmi, libera sit lacultas canonico nosiro, qui- ct subjeclioni, capitulo Ecclesix noslrx in his om-
cunque tunc fueril, super eadem ecclesia dispo- nibus unanimiter asseniienie, cpmmisimus. Qui-
ncndo.uteamvel ipse teneat.velcuivolueritampliori cunque ergo hoc pietafis opus pie attenderint, ma-
pcnsione concedal. Quod quia firraum inconvulsum- numque auxiliatricem ad hoc coiifirmanduui cuiu
PATBOL. CXC. 27
835 GILBERTl FOLIOT IIEREFORD. EPISC. S56
fideli devotione porrexerint, pcrpcluam qux inibi A Pctri et Pauli et Sancti Guiblaci ex jam dictnrum
agenlur oralionum communioneni, episcopalem a ecclesiarum possessionibusconsliiuere, ct in loco re-
me qualicunque ecclesix minislro benedictioncm, ligioni aptissimo extra civitalem xdificarc, et in ea
a summo aulem ponlificc Christo xleruam conse- nionachorum convenium inslaurare decrevil, nos
quantur rctributinnem. Amen. lioc ipsum ratum habentes, annuimus, et jam dicta
EPISTOLA CXXIV. ecclesix bcaiorum Petri et Pauii et Sancti Gutlilaci
ADA.(ADRIANUM PAPAM.) omnes posscssiones et dignitatcs et libertales, a
Patri suo et domino sumino pontificiA., fraterG. jam dictis duabus ecclcsiis reiroactis lemporibus ha-
Herefordiensis Ecclesix minister, apostolicx subli- bitas, et sibi a jam dicto prxdecessore noslro con-
initali debilam reverenliam el charitalem. firiTiatasconcedimus, et prxsenti scripto et sigillino-
Quod beatiludini vestrx super causa pauperis et slri allesiatione, ut in perpetuum sibi firma permu-
honesti clerici, prxscnlium scilicet latoris, Simouis neant. Iu his vero lixc prnpriis duximus exprimenda
Lichcsfeldensis canonici, scribimus: hxc, dominc, vocabulis. (Desideranlur reliqua.)
causa esl, quod illalani sibi injuriara in crediix vobis EPISTOLACXXVI.
dispensationis culmcn redundantem iuiqiiecum ino-
leslia sustinemus. Qui, cum adversus priorem Co- |J ADFRATRES TEOCHESBERIJE.
ventrensem et fralrcs ejus eum a parle qnadam prx- G. Dei gralia Herefordiensis Ecclesix minister,
bendx sux, ecclcsia scilicet de Hunitune, expellcre dileciis sibi in Domino fratribus Teochesberix do-
nitcnles, ad audientiam veslram appellasset, postca mino fainulalum exhibentibus, salulem.
cum dominus Ceslrensis et ego, ob Ecclesix negotia, Sapiens docetur e facili, et qui doctrinis afltuunl,
Wigornix convenissemus, appellalionem suam prx- hos saiis est snecincta brevitate commoneri. Si li-
senlibus nobis innovavit, et in sui rerumquc suarurn berlali vesfrx quam circa Patris eleclionem, aposto-
proteclionem et patrocinium, priorem ipsuni prs- Hca vobis concedit el confirmal auclorilas, in ma-
sentem ad sublimitatem vestram ad Lwtare Jerusa- gtmm, quod absit! Ecclesix vestrx prxjudicium
lem appeilavit. Cui, cum oh vesirx celsitudinis emi- sponte renuntiatis, judicium ulique justum est, ut
nenliam in tuto jam omnia esse oporleret, maniis ea de cxlero careatis, et quod ex arbitrio suscepi-
taraen sacrilega prorupit in audaciam, ut ipsius de- siis jugum illud diu siislincatis. Quod qttia vobis ca-
cimas et prresenlis fructus anni multo sibi labore pliosum, imo summe periculosum esl, mandamus
collectos intra ccemeterii septa invaderel, et liiuc vobis et fraterna charilale consiilimus, quatenus li-
ablatos asporlaret. Quod sive scienle sive nesciente bertati veslrx conservandx uuanimiier intendatis,
^* ne si ob
priore aclum sit, ab ejus lamen hominibus perpetra- cujuscunque favoremaliud fortasse fecerilis,
tum esse non ambigimus. Unde zelum nostriim lem- Ecclesioerestrx delrimenlum cum id jam emendare
perare non possumus, quin sanciitati vestrx super non poteritis, sera et infructuosa poeniieniia lugea-
hac corrigenda lemeritale supplicemus, ut injuriam tis. Valeat charitas vestra, dilectissimi.
suam ob corrigcndos alios manus aposlolica jusfe EPISTOLA CXXVII.
puniat, et misericorditer egeno laboranli subveniat. AD'R. COMITEM LEICESTRLE.
Chartas enim domini Rogeri, dudum Cestrensis cpi- Venerabili dominoet amico in Christo charissimo
scopi, et dilecti Patris nostri dotnini Cantuariensis comiti R. Leicestrix, frater G. Herefordiensis Eo-
Theobaldi inspeximus, quibus ecclesiara hanc in clesix minisler, salulem et gratiam, et a manu Pa-
prxbendam sibi collatam fuisse ante iransaclionem tris excelsi benedictionem perpeluain.
jnler Ccstrensem et Covenlrensem Ecclesiam, per Iniis, charissime, qux mea poiest sedulitas adim-
niannm sanctx meinoiix papx Eugenii iniiam pro plere, debeiisnon uli prece, sed jussione. Est enim
cerlo cognovimus. Valeat in domino sanctitas veslra, vobis, eritque apud me semper juhendi plena auclo-
domine Pater. ritas, mihi vero nec deest, necunquam deeril prom-
EPISTOLA CXXV. D pta vobis obsequendi volunlas. Vestras nimirum
ADPAROCUIANOS IIEREFORDIENSIS F.CCI.ESr.C, preces pariler et prxcepla sic ralio distribuit, ornat
GiLBERTUsDeigratiallerefordiensisepiscopus.dile- honesias, modestia semper comes moderaiur, ut vo-
ctis sibi in Dominouniversis ejusdem Ecclesix paro- lentibus quod honestum est, ea recusare sit diflJcilli-
chianis et liliis, salutem, gratiam et benedictionem. mum. Iu co siquidem negolio, super quo mandatum
Quod a prxdecessore nosiro bonx raemorix, do- sublimitatis veslrx nuper accepi, in negotio videli-
mino Roberto episcopo, ad honorem Dei et Ecclesix cet fratrum de Teochesberia, promptius quidem ei
eanclx decorem pariter et ulilitaiem salubriter ac- longe expedilius illis consilio pariter et auxilio pro-
tum est et stalutum, nos ejus imitati vestigia, ea fuissem, si die quo me urgens mandatum domini
qux nobis a Deo concessa est aucloritate concedi- Canluariensiset injunctx vis obedientix illuc venire,
mtis et confirmamus. Quoniam itaque jam dictus; et de facta electione inquirere coegil, saltem mihi
prxdecessor nosler ecclesiam Beati Petri in foro He- vel verbo communicassent; a quibus non admissus
refordix sitam, ct ecclesiam Sancti Guthlaci in- non polui invitis beneliciura prxstare, quod nunr
tra castellum Herefordix ambitum fundaiam, in cor- quidera pro amore Dei, et pro reverentia mandat>
pus unum redigere, et unam beatorum apostolorum vestri, non negabo vel ingratis, Honestatem namqu»
S37 EPISTOL.E. — AN. 1148-61. 85*
ciectx personx approbo et commendo; et si me cumi A cum Joannes adducta testium copia, jam diclam ec-
negolium ipsum tractabilur, interesse contigerit, de; clesiani in integrum sibi resliiui postulasset, Regi-
ipsius promotione ad honorem et ulililaiein fratrumi naldus esse sciens ambigua facta causarum, antici-
el monasterii de Teochesberia, quanlum polero,, pando judicium in integram medietatem jara dictx
salva pace prxlatorum, vcslra prece commonitus,t ecclesix Joanni per orania concessit, sicque cum eo
operam dabo. Valele. transigendo lili finem imposuit. Elegiienim Joannes
EPISTOLA CXXVIII. eblatam sibi ecclesix portionem potius in pace sus-
ADROBERTUM LLNCOLNIENSEM EPISCOPUM. cipere, quam lestes suos probationibus el jura-
Venerabili domino fratrique charissimo R. Lincol-. mentis onerare. Taciis igitur Evangeliis utrinque
niensi Deigratia episcopo, frater G. Herefordiensis5 juralum est ui, neuter alleruni sua de cxlero por-
Ecclesix niinister, Christum portando in se ambu- lione fraudet, sed ulerque alteri jus suum integrum
lare sapienter et sobrie. illibalumque conservel. Sane aliquo ipsorum altero
Susceplis litteris quibus diligentia nos vestra Ix- larnen superstite decedente, jure suo sibi in parlig
tificare dignata est, solito gratior et consueto serc-. allerius recuperatore, salvo per omnia permanente.
nior illico nobis dies illuxit. Audilis enim rerum... Quod quia coram nobis acttim est, nos ad finem pa-
D
evenlibus, et perplexa quadain iugenii subli-. B cis cuncta redigi cupientes approbavimus, et trans-
liiafe, pace jam sublata de medio nec fracta cito re-. actioni in hunc modum initoe assensum prxbuimus,
dinlegrari, nec dissidentes admodum regum animos. ipsam ut in perpetuum convalescat, prxsenti scripto
facile sibi conciliari posse speravimus. Sed qui ven- et sigilli nostri appositione lestificando confirmavi-
tis imperat et mari procellam cilo in auram statuit, mus.
ct qiix turbata sunt, ad pacis bonum statim ut vult[ EPISTOLA CXXX.
amola nube discordix imperiosa qua prxest pote- ADRlGARDUM LONDONIENSEM EPISCOPUM.
state convertit. Unde cum pax nostra a domini no- Venerabili domino frairique charissimo R. Lon-
stri regis pace dcpendeat, spes ipsa pacis quam an- doniensi Dei graiia episcopo, frater G. Herefor-
nunlialione jam bona concepimus, ecclesix pariter ett diensis Ecclesix minister, saluiem et dileclionem.
regno Anglix prxparatorium quoddam gaudii , Scriplum nosti, charissime, jusio quidquid acci-
jtivanie Domino, exsullationis inducit. Quod vero, derit, id ipsum minime perturbare. lllud eiiim Apo-
speciale est ad nos, sospitati vestrx qtiara directai stoli cordis oculis intuetur, bonis in bonum cuncta
dcclarat epislola, intimis congralulamiir affeclibusj cooperari (Rom. vm). Unde prospera si affluant
ob conservatain vobis incolumilateui, ilJi gratias re-. r prophetx concinit dicens: Cantabo Domino qui bona
ferenlcs, qui cum suis benigne gradilur, et iler et Iribui: mihi (Psal. xn), Adversa si obvient, illud
aclus ipsorum, angelo comitante, prosequitur. Ad| cordis labiis modulatur : Obumbrasti caput meutn iu
veslrutii vero jam suspeusi tenemur redilum, quiai die belli (Psal. cxxxix). Haac, charissime, dum me-
cupienli animo nunquam salis feslinat, morami < cum repulo, in le nullius iinpelum fortunoe perhor-
ipsam cnm molestia sustinentes, et ut opiatos occur- resco. Quae Ixta si venerit, mansuete suscipilur;
ramus in amplexus, adventus vesiri nuniiura de. adversa si proruat, haud limetur. Ilujusmodi mihi
tlie in diem speraniesparileret exspectantes. Valeall de te facile. persuadent menlis tuoe constantia et
dominus meus et frater in Cliristo cbarissimus. viarum luarum jamdiu nota perfeclio. Qux si quam
EPISTOLA CXXIX. firnic speramus radicem suam solo mentis fux in-
ADUNIVERSOS S. MAT.ECCL.FlLIOS. !serutii, te qtiidem non in luio aquarum multarura
Dilectis sibi in Domino universis sanctx mairis; venlo agitatam artindinem, sed in virlutum Libawo
Ecrlesix filiis, frater G. Herefordiensis Ecclesix> cedrum firme radicatam, tentationis flatus inveniet.
iiiinister, saiutem qux nunc esl el quam speranitts, Nec quidem ista profero, quasi adversum aliquid in
a DoinLno. te mihi tux tenor epistolx nuntiaveril. Ntinliatqui-
Qux litis inquieiudine quandoque turbala sunt,, j) JJ dem adversum te appellatum et jam factx donatip-
ipsius sopilo fomite, denuo revocanlur ad pacem. iiis iux celebrationem solemnem ad dominum pa-
Qux nimirum inter aliquos reformata, ne facile qui- pam interposita appellaiione suspcnsain. In hoc
busdara emergeiilibus causis evanescat, ulpactis levero quid adverlilur, nisi quod animi tui lepor aut
giiimis firraanda est, sic et excipienda scripto, ett torpor exciiatur, aut excuiitur? Nam qui hominem
in perpetuam sui solidiiatem litterarura memoria: juxla . cor itiuiii inveneras, lc in melius gralia pro-
testificanda pariler est et roboranda. Noscal itaque: imovenie, ipsttni quidem debueras non tantum ine-
vestra discrelio causain, qux inter Joannem cleri- lius I dico, sed et in tealterum promovisse. Jam fere
cum et Reginaldum de Pagabam snpcr ecclesia dei sera in fundo parcimonia est, nisi quod expedit
Credinlune diu agitala est, qux etiam a Patre no- < equidem et uecesse est ut et corporis faiigatione
stro domino papa Alexaudro nobis delegata est, ut ;aliquantula lorporem redimas luum, et quod retro
ipsam diligenter audiremus, et rationibus partiumt minus ; actum est exerente se et seipsani slreMe
hinc i.ide diligenter audilis et cognilis, ipsam; remotoi exercente
• animi virtute perficias. Qua in re non *st
appellalionis obslaculo, mediante juslitia, decidere- < quod (riste reputem. Ad tempus enim a regni hujtis
mus, in iiunc tandem modum conquievisse. Nam, lempestate semotus, donante Domino, quictuin car-
839 GILBERTI FOLIOT IIEREFORD. EPISC. 81:)
pes iter el placidum; et virtutum fultus adminiculis A in jure, el si qua in sui liberalionem haberet, hxc
fctimmiponlificis faciem videbis inlrepidus, et sena- allegare. Quod xquitati concordare judicantes, hoec
lorum curix uiique gratiosus assisles. Nec le mo- comili ex sentenlia injunximus, ut staiuto die prx-
veat adversarii tui in publicas jamdiu gralnlationes dicto militi sui copiam concederet; quatenus et in
suscepta facies. Inde enim spem concipio, unde dejure, ut diclura est, slare, et pro se agere posset,
sperationem forsan aliquis comminalur. Nam si cautione tamen interposila, ut nist eum Ecclesia li-
bene morigcralus et litteratus juvenis inter deos berarei, idem comiti se redderet. Comes vero se
audiri meruit, et placere, quid non minus ornaio gravari asserens, diem proximam post fesium beali
moribus, aut munito lilteris cpiscopo sublrahet gra- Laurentii staluens, ad vestram audientiam appella-
liam, qtiin et ipse quidem ordine longe sublimior, vit. Quia vero inhumanum videlur prxdictum mili-
fortunaque poleniior inter bonos sibi possit graliam tem appellatione in Jonginquaprotrahi, et lamen in
collocare? Favorabilis enim reus iion de Iucro ca- earcere el vinculis detineri, preces super hoc sub-
ptando sed de damno evitando coniendis. Quod antc Jimilati veslrx porrigimus, ut comiti iiijungaiis ut
susceptas domini papx lilteras in personam om- prxdictum militem coram vobis slatula die exhibeat;
nium leslimonio idoneam procuratoris beneficio omni tamen securitale inierposiia, nisi eum senlen-
"
contulisti, ratum manere desideras. Novi leniplum lia veslra liberaveril, in sua vincula reverlendi.
illud juslilix, peclus scilicet apostolicum, unde ad Hoc ciijii)xquura arbilramur el bonum, et vestra
omues emanat xquitas, modeste omnia dispensare. ad quam appellatus esl auctoritate dignissimum, et
Qui potuit alteri quod lui juris est non negare, im- non solum in boc Iionori veslro, sed el paci nosiroe
pensa sibi reverenlia debila, non magni quidem quampliirimum providebilis. Unum enim superest
xstimabit tibi quod luum est restituere. Honesta quod adverlere consullissimam prudentiam veslram
et utilia tibi providentur a Domino, et quod in con- obnixe deposcimus. Comes Herefordix excommu-
tumeliam adversarii tibi machinalur improbitas, nicato vestro Willelmo de Bellocampo, per omnia
comimilabit in gloriam bonoruni oratione propiliala communicat. Qua in re summe necessarium est ut
Divinitas. Me vero ad prxsens adeo ducis Norman- dislricto tam ipsum quam nos mandato urgeatis, ut
norum oppressit adventus, ut ad iterislud facultas aut ejus communione et societate abstineat, aut
non suppetal, eisi volunias illud omnino suadeat. ipsum par analhematis senlentia invotvat. Vitescit
lbis ergo sine me, animx dimidium mex, et quali- enim anathematis auctoritas, nisi et communicantes
tate sui quam prxferent suspensum ad te animum excommunicatis corripiai digna severiias. Unde si
vela qux reportabis aflicient. Quia vero post episco- vestrum circa hxc zelum exerceri placuerit, nisi a
patum domino papx et curix in nullo servivi, illis prxdiclis cessaverit, excomraunicatum eum publice
verba mitlcre formidavi. Quid enim aut in quem denuntiari oportebit. Valeat dorainus meus charis-
modum scribam nescio, et prxsentix vestrx scri- simus.
ptum meum modicum conferre non ignoro. Ilineri EPISTOLA CXXXH.
autem tuo in eo quod mandasti, et in eo quod inter- AD . . . . .
nus amor suadet amplius, jucundissime providebo. Pie salutantis affeclum , et sincere diligentis
Interira aulem si honesla se obtulit transactio, ipsi oflicium.
stari rogo simul el consulo. Valeat dilectus meus. Incolumitali vestrx, dilecte frater in Domino,
EPISTOLA CXXXI. quam quorurndam relatu cognovimus, afleclu pleno
ADTHEOBALDUM CANTUAR1ENSEM ARCHIEPISCOPUH.congratulamur, et vos apostolorum limina visiiasse,
Patri suo el domino T. Canluariensi Dei gratia summoque ponlifici et curix sanclx gratiose :asti-
archiepiscopo, Anglorum primati el sanctx sedis lisse, et bene consummatis negotiis domura re-
apostoiicx legalo, frater G. HerefordiensisEcclesioe measse feliciter, animi applausu inlimo gaudemus.
minister, salulem et obedienliam. Unde cum rogatu quorumdam scribendi vobis se
Scire qux circa vos sunl, et ad posse nostrum lj prxstaret occasio, vobis animi affectionem nostri
vobis in omnibus obedire cupientes, ad vos prxsen- significare dignum duxiinus, quatenus si quid erga
tiura iatorem dirigimus, ut de transfrelalione vestra, nos vestrx complacuerit chariiati non supplicalione
de mora eliam citra vel trans mare rescripto vestro utatur, aul preces porrigat, sed in amici partes se
cerlura aliquid inlelligamus : adjuvanle namque potenler exlendens, suo polius utatur imperio,
Domino, non in incertum curremus, cum de vobis quam aliqualenus precis oblalx blandiatur officio.
certa noverimus. De cxlero rogamus, si placet, ut Hinc quoque spem irhpetrandi concipimus, si beni-
causam qux inter comilem Herefordix, et G. de gnilali vestrx nostrum aut amici nostri desideriom
Laci vcrlitur, breviter adverlalis. Conquestus est exponamus. Est autem apud vos quidam familiaris
nobis G. de Laci, comitem Herefordix quemdam noster, Peirns videlicet clericus Rogeri de Mand',
militem suumRicardum scilicel Brilonem inquodam quem tuitioni veslrx et patrocinio devotio nostra
ooemeteriocepisse. Cnjus rei probationem miles de commendat, supplicans, ut liberalilalem qtiam in
carcere quo tenebatur, directis ad nos nuntiis offe- eum dominus suus in ecclesiis quibusdam conferre
rebat, supplicans oflicionostro liberam sibi sui fa- disposuil, auctoritate veslra quanlum permiliet
cullalem ad lcmpus conccdi, ut pro se stare posset ralio stabiliatis. iQuatenus ipsum servilio semper
841 EPISTOCE. — AN. 1148-61. 84?>
obnoxium, et nos gratix debilorcs habeatis. Va- A inspcclore coravum ct largitore graliarum lotics
leie. sibi et Ecclesix sux exhibilx reverentix condigna
EPISTOLA CXXXIH. prxmia in illa die reportetis. De cxlero supplical
ADRICARDUM LONDONIENSEM EPISCOPUM. vobis per nos paupercula Winchelcumbensis Eccle-
Veiierabiti domino fralrique charissiino R. Lon- sia, ut apud xdituum vestrum, Pelrum de Salte-
doniensi Dei gratia cpiscopo, fraier G. Herefor- niareis, per vos gratiam inveniat, et paci ejus apnd
(liensis Ecclesix minister, saluiem et dilectio- ipsum pietas vestra provideal. Quam si exaudieritis,
uem. • tam ipsos ohnoxios servilio quam nos gralix debi-
De negotio vestro mihi non ad prxsens aliud tores efficielis. Valete.
occurrit, nisi ut si honesla se obtulerit transactio, EPJSTOLA CXXXV.
slelur i111.Tu auiem, proposilum iler arripiatis, AD. R. DE WIRECESTRIJE.
et adversaules vobis in campo Martio, jtivante Do- G. Deigratia Herefordiensis episcoptis, charissimo
niino, cornu jtislilix ventileiis. Lividorum latraliiitrn amicosuo R. de Wireceslria, saiutem.
Scytlas undique erunipentes audimus ; onini aura Quod laboranti famx mex amicali condoletis af-
sancli Spiritus flanle, prospere enavigabitis. Si ne- fectu, mullimoda graiiarum actione remunero, sola-
cessitas expetai, bonum est in sluporem eliatn ct B men infortunii reputans eam quam in vobis expc-
miraculum domino papoe servire, qtiam in cerla- rior amiciiix veritaiem. Verumtamen voscumesse
iaine ccepto succumbere. Dura dicimus, cum longe cupio, qui dolenda doleal, non dolenda xquanimiter
meliora spercmus. Quia el dura scripsit dominus ferat. Uno namqueraptanlur errorequamplurimi, ut
papa, qux tamcn omuia prxsenlibus et pulsantibus nisivoluntatisuxquxcunque fueritpareatur, sibiju-
nobisaposlolica mansueludine temperanda pro certo stitiam lieri uullaienus arbitrarentur. Ili inibiside-
credimus. Valete, state in fide, viriliter agile (/ Cor. Irabant, si famam meam, quxcunque est, lividis
xvi); et Deus pacis couierat omne Satan sub pedi- lalralibus mordendo dilanienl, xquanimiter fero et
bus vestris velociier. Amen. Monachum nostrum dum mecum ratio faciat, dum juris forma concordet,
ad vos millimus, ut statiis veslri certitudinem reci- oranes hos, velut e quadarn ralionis et intelligeiifix
piamus. superioris arle despicio. Non enim quam multis
EPISTOLACXXXIV. displiceam, sed qualibus atlendo. Vos quoque difli-
ADROBERTUM COHITEM GLOCESTRI.E. cilem habere volo aurem ad crimina. < Ad.pneiii-
G. Dei gratia Herefordiensis episcopus, ROBERTO lendum properat citoqui judicat. >Si mintis qiiain
Glocestrix illuslri comiti, pacis et justitix comi- .p oportuerit egi; si excessi, ipsi judicate; ipsi, quxso,
talum. decernite. Cum pervenit ad me, comitcin Herefordix
Inter meriti vcsiri laudabiles lilulos id, dilecie mililes vestros in ecclesia Eveshamcnsi cepisse,
comes, speciali quadam lampade purx lucis irradiat, sperabam me Wigorniensis Ecclesix vicarium et
qtiod in locis vestrx poteslatis Ecclesiam Dei be- nostrum super hxc spectari et exspectari dehere
nigne fovetis ac prolegitis, et pacem servicntiura judicium. Inde esi, quod diem personatibus slatui,
Deo, non viti rubiginosi xris conductus prelio, sed ipse quoque in medio, ut sperabam, cogniturus et
liberalitate mcnlis purissima conservatis. Quia vero judicaturus resedi. Meisibidem c manibus judiciaria
datum optimum et omnedonum perfectum desursum potcstas sublata est, et Wigornieiisis archidiaconus
est, descendensa Patre luminum (Jac. l), hoc proevil pleniludinem potestatis hujus adeo ad se pertinere
dubio beneficium, non vobis de terra deorsura, sed protestatus est, ut inter ipsum el dominuin Cantua-
de ccelosursum collatum est, quod unus inler regni riensem nullura omnino mediuiii admilieret, om-
hujus potentes et nobiles, sapientia, moribus, bone- nesque personas quoe convenerant, conjurando ct
slate prxfulgetis, et ipsi auctori vitx veslrx condi- conleslando a me prorsus averieret. Sic dominura
gnos, ul audimus, fruclus eundo semper in melius Wigorniensem in suo discessu staluisse, sic plena
ubertim exbibeiis. Hoc quia thesauri cceleslis esl fj | aucioritate sanxisse, multorum lesiimonio aflirma-
donum, eo conservandum est diligentius et obsi- bat. Quid mihi inler hxc? Me sibi, in judicandis
gnandum. Equidem mihi gratulor et congaudeo Do- Ecclesix causis, inferiori quodam gradu inferiorem
roinum Jesum sub bysso el purpura sibi apud vos subniillere episcopalis dignilasnon ferebaf.Pari vero
domicilium inveuisse, et hominern licet xtate juve- aut superiori consislere commissa sibi potcstas ct
nem, sensu tamen malurum, inter regni hujus male gloria non sinebat. Damnum veslrum et militum
corruptos principes absque viiii corruptela inces- veslrorum R. advertitis, sed si inibi praediclus ar-
sisse, et paci potius et sapientix quara ludibriis chidiaconus in faciem conspuit, illud plane negli-
juveiiilibus sollicitain operam Jaudabililer impen- gilis. Jain judicate, jam decernite quid rnilii agen
disse. Hoc est, dilecle comes, quod vobis apud dum supereral ? Nunquid in ipsa Ecclesiajudicandi,
Deum gratia collocat, quod vobis religiosarum mcn- qux nec me judicem agnoscebal, nec mibi eausas
tinm vota conciliat, quod vobis Deo famulantium judicandas commillebat ? Culpa quippe est iuinii-
non orationes solum, sed etiam soliloquia sancla sceri negotio ad se non pertinenii. Sed hic fortassis
communicat. Optaraus itaque, ut qui bene currere objicies, quidquid archidiaconus ille proclamaret,
incocpistis, cursum oplime consuuimetis, ct ab Wigorniensis tamen Ecclesix vicarius eras, et si
843 GILBERTI FOLIOT HEREFORD. EPISC. 844
quid mordinate ab ipso eliam pronunliatnm fuerat, A Unde manifesie cognosciluf post appellationem
in ipso vindicare et punire debueras. Bella milii R. factam, mihi qiiidquam circa statnm appellantis,
moves. Plane libi iltud respondeo, non est mihr aul interdicto aut aiiaihemaicinnovarcnon licuisse.
tibia lanli. Ouus niibi, non houorem xstimo alienis Sed id fortasse a senieniia, non ab exsecutione
implicari ncgoiiis. Obseqitium mihi prxstilil, qui senlentix appellanti non aitribuisse. Sed scriptum
me hiiic curx subduxit. Agant magna sua quibus noveris; quia judicati exsecutio suspendi solet, si
commissa sunt, mibi pauca mea siifficienl, feliccs falsis ailegationibus circumventam esse religionem
illos sua sequantur prxcouia ; mihi semper aninio jiidicanlis, is contra quem judicaium constat esse
sedeai, aut nullis aut veris laudihus deleciari. Age promiserit. Quodquiaconiesdie proximopost /estum
ergo el me laceraiitium denlibus jam, si placet, eri- beati Laurentii se facturum asserit, nos ut a nostra
pias, cl qui mali nil merui, detrahentium vcrhis ad prxsens jurisdictione elapsum inconcussum di-
suffocarinon permittas. Habenl tni quem sequantiir, lnitlimus, el ipsum una cum litlcris nostris ordinem
a quo suas exposcant injurias, qui vigore jusliiix rei gestx continentibus, domino Iegato juxia legnra
peccata puniat, lapsa reparet, amissa restauret, elcanonum auctorilalem commiitimus, Valeie.
quem suis extollant prxconiis, fsi bene fecerit, sin " EPISTOLA CXXXVl.
autem male hxc et inveniet. Volo lamen, ul quod ADA. LINCOLNIENSEM EPISCOPUM.
nctum est, inlelligas. Dies comiii Hcrefordix a Venerabili domino fratrique charissimo A. Lin-
domino ariiidiacono statula esl.et, auditis allega- colniensi, Dei gralia, episcopo, Irater G. Herefor-
tionibus partium, sententia dicta esl. Senlcmix diensis Ecclesix minisier, saluiem.
romes paruit, et a judice absolutus discessit. Quid Spe fruendx visionis el allocutionis optaix cur-
tibi judicium illud contulerii, satis nosti. Ego iinuiii renles Presteberiam jam veneramus. Suspendit
scio, quia liltetis domini legati, quasmisisli, in co- desiderium nostrum falalis adversitas, et vos alias
nvitis prxsenlia perleciis, comes statim ad ipsum trahenle uecessitaie, allisus ad eam nostri cursus
legaium appellavit, se nimium gravari asserens, eo impetiis conlra votum et velle nostrum cohibetur.
quod causa super qna judicio Wigorniensis archi- Scribhitis auicm vobis in amoris expetimentum,
diaconi et ecclesix steiit, per omnia paruil, denuo imo omiiium amiciiiarum gratiam, quatenus co-
adversus eum instauratur, et rediviva suscilatur. gnatuin nosfrum et amicum G. Foliot, in causa
Habet prx manibus quod scriptum esl: Impetrata qux supra Ecclcsia sua adversus eum insliliiiiur,
rescripla non placet admilti, si decisx semel causx sustenteiis, el vestro et vestrorum consilioeatenus
fuerint judiciali sententia, quam provocatio nulla _ snsieniari facialis; quaienus abseniiara nostram
stispendit, sed eos qui lalia scripia meruerint eliam vestra illi prxsentia suppleat, el an quidquam pos-
a Iimine judiciorum expelli. Sed jam item inflam- simus apud vos, impensa sibi benignitate elgralia,
maberis, et nisi post factain appellationem in comi- recognoscat. Ad pedes vesiros, quos ipsi manibus
lem, quem judex vester absolveril, inlerdicti aut libentius amptecteremnr, quia hoc ad prxsens non
anaihemalis sententiam tulcro, me , me possumus, deprecatorias has suppticando deponi-
jusiitioe ecclesiaslicx contemptorem, me tuorum mus, habiluri de exauditione gloriain, aut de re-
causam daninorum, non tno quidem , sed tuorum ptilsa confusionemnon modicam.De cxiero, si nohis
judicio reputabis. Quod si feceris, palientiam mihi, secretum aliquod scriptorum non comnuinicandtim
molestiam tibi necessariam xstimo. Verumlamen consilio intimarc placuerit, anliquorum reminisci
inter molestix fines, le laudabiliter, quoeso, con- studiorum, et scholam vel ad momenlum repelere,
tineas. Si quidem militari me crederem usquequa- et propria exarare manu non txdeat, ad quod sen-
que negotio, quia te in hujusmodi salis expcrtum sus nostri lenuilas re alii non communicafa respon-
non ambigo, consilium in hoc tuum omni jucundi- deat. Valele.
taie complcclerer. Tu quoque quia in campum lii- EPISTOLA CXXXVII.
terarum et cansarum ecclesiasticarum non medio- D ADRICARDUM LONDONIENSEM EPISCOPUM.
criler impcgisli, amici, quxso, consiliura ne despi- Yenerabili domino fralrique cbarissimo R. Lon-
cias. Nam quia in rebus hujusmodi meam, ut iia doniensi, Dei gralia, episcopo, fraler G. Herefor-
dicam, xtalem consumpsi, mihi aliqua sallem ma- diensis Ecclesix minister, salutem.
gisterium hoc jure quodam videor vindicare. Scri- Paci vestrx congralulor qux cum Joannc refor-
plum noveris charissime : < Novuni quod postulas, mala est. Opto autem, ut qux nuper exorta sunl,
non est, quod etsi rescripti mei auctoritas interccs- discreta alicujus interveniente prudentia, pacificen-
scrit, provocandi (amcn facultas non dencgeliir. » tur. Coniristor autem et totus conslernor aniino,
Hinc quidera paiet posl susceptas domini Iegaii lii- quod talia adversum vos permisistis erumpere, qux
teras, me comilem ab appellatione prohibere non omnia suffocassemediocris quidem duni tainen pro-
potuisse. Item locoposl iltum proximoscriptum no- vida circumspectio potuisset. Nam licet faisa sint
veris : « Appcllalioue inierposila, licet ab judicc qux dicunlur, qux lam jactantur in vulgus malarn
repudiata sil, in prxjudicium deliberaiionis nihil orationis fabulam per mullorumaures disseminant.
fieri debere, et in eo statu omnia esse qno tempore Êsiimo vero necessariam domini Lincolnix indu-
pronunliatioiiis fucrunt sxpissime coiisliiiiliiinesi.< siriam, ui ipse quocunque poteril modo Henricum
845 EPISTOL.E. — AN. 1148-61. 846
ad se evocet, et negotio incumbal eaienus, ui qux A 1 etiam Iegilimc judicatam, nihilominus exsequendo
molus iracundia protulit, conversus ad cur et dese- impleverit, ipsa qua lulgebat judiciaria polesiate se
rat, et a proposila inlentione simul ct appetlatione eximit. i Ilem alibi scripium est : « Appellationc
discedat. Quod cquidem obtinere sapicnti non erit iuterposila, licet et ab judice repudiala in prxjudi-
«iiflicile,qui lapidem noverit oinnem movere. [Di- ci«m deliberationis, nihil fieri debcre et in eo slalu
cere namque leve est, sed episcopum aut honesium omnia esse, quo temporc pronunlialionis fuerunt,
clericum in hiijusmodi convincere, ejus cerle viri- sxpissime constitutura est. Unde inanifeste cogno-
bus impossibile. Formidandum sibi equidem ne scitur post appellalionem faclam, > elc. Si enim
poena quam in akerum intentat, in scmelipsum oves, aut boves, aut cxtera hujusmodi amillimus,
obruat el involvat. Quidquid tamen egerit, vobis dante Domino, recuperare potcrimus. Qtiod si per
dominum papam adire necesse cst, quod multo inscienliam, fatuitalem aul contumacem inobedien-
honesliiis facereiis, oblilteratis quas objecta sunt liam ab episcopatu et ordine semel dejecli fuerimus,
confessione pceiiitentis. De cxtero vobis ad colloqui alium nobis del, non facile inveniemus. Undc
quium occurrere apud Oxfordiamdie Mercurii pro- nobis melius in hujtismodi rebtis quantamcunque
xima post Assumptionem beaix Virginis paralus jacturain pati, quam circa ordinem pcriclitari. Quod
'
sum. Sed ad ilerquod exigitis, omniuo cerle impa- " si meum vobis placeret audire consilium, non oc-
ratus. Nam etsi in pace sunt qux possideo, ipsi casioncm quxrerelis adversum mc, quia ego Deo
tamen couservamlx necessariam meam omniuo gratias ad omnem forlunam et prosperam et adver-
prxsenliam intelligo. Quam etsi, me absente, non sam paratus sum; et quanlo minus habeo, iiiiiius
lurbari contingerel, residuum tamen locusix apud cerle limebo, et, adjuvante Domino, ptus potero. Si
nos brucus adeo comederet, ut post hrur.um quod litteras quas supradixi acciperelis a nie, et dieni
jcomedat eruca jam non inveniat. Valete, et collo- statulum exspectaretis, et armigeros R. Rriionis,
quio noslro si fueril, doiiiinum Lincolnicnsein vo- et mililcs caplos ad archiepiscopumlnitleretis; quia,
cate. juvanle Domino, ipsum ibi facta probalione liberare
EPISTOLA CXXXVHI poterilis, el qui ex parle mea aderunt, ad hoc uti-
ADGILBERTUM DELACI. que non nocebunt. De hoc quod mandat milii re.x,
G. Dei gratia Herefordiensis episcopus, doniino ut ad memoriam reducam de duobus bobus quid in
Gilberto de Laci, agendo bene commoda salutis ob- ejus prxsenlia actum sit, benc utique in memeria
linere. habeo. Quia causam quam habebam adversum vos,
Mandavil milii domiiius meus rex ul c-inonicam .„ ipso eliam postulanle non remisi, sed archiepiscopt»
vobis jiisliliam facerem de comite Herefordix, qui se postea iniromittcnle in bonum respectum posui.
milites veslros in ecclesia et ccemelerio captos, di- De.liocmandalo archiepiscopi hoc respondebo, quoil
citur ad redemptioncm compellere. Qua in re si appellaiionem ad se factam cognovisset, nihil
scialis, quod in quantum, salvo ordine nieo, potero, ulique de re isla prxcepisset. Hoc iiaque est ip»i
prxceptioni regix libenler parebo. Sed juxta sta- obedire rei ipsius seriem atiquid innovetur, ipsi in
tula leguni,juxla auctorilaiem sacrorum canonum, oiniiibus aperire quidquid in nos dixerilis. Vos U-
niilii in re ista nihil amplius licet facere, quam quod men valere optamus.
aute susceptas lilteras constat a me factum esse. EPISTOLA CXXXIX.
Diemenim causx huic statui, partium altercatio- ADDAVID MENEVENSEM EPISCOPUM.
nein [audivi], super auditis jtidicavi; el quia nemi- G. Dei gralia Herefordiensis episcopus, venera-
nem ab appellalione prohibere possum aut poltii, bili fralri et amico David, Menevensi episcopo, sa-
appellationem comitis adversus rem judicaiam au- luiem et dilectionem.
divi. Facia appellatione, lioc juslum esl, boc cano- Quam jucundum, quam sit uiile pacis et concor-
iiicuin, ul nulla audacia me amplius de causa hac dix bonum facile dignoscilur, si ex contenlione et
iniromitiam, nisi ut litteras totam fere seriem con- ,Q discordia quanta damna proveniant, diligentius at-
tinenles, ad judicem, ad quera appellatum est, pcr lendamus. Nam si molus varios, et qux nos pre-
partem ulramque transmiltam. Has vero lilleras munt undique bella altendimus, palet Iiquido quam
qux etiam apostoli vocantur, post appellationem sit periculosum Ecclesix onus super onus assumere;
statim tam comiti quam militibus vestris obluli, et prxter extera qux premunt, intestina sibi prxlia
quas quia non suscepisiis, in ipsa appellationis die commovere. Inde est, quod si placel vobis consiliis
rniniis forsitan obtinebitis. Ultra hoc non mihi de nostris acquiescere, sollicite daremus operam inter
hoc licet, quam minimo cterico episcopatus mei. vos et dominum Landaviensem,pacis modumaliquem
Tesior autem ipsam veritatem, qux Deus est, quod inveuire. Quod quia facile non est nisi in Jocum
nisi me comes per appellationem interpositam im- simul tres conveniremus, precamur locum nobis
pedisset, nec amore, nec odio, nec ulla omnino gra- designari, quo convenientibus nobis possit inler nos
lia sententia in eum dilaia fuissel. Quod vero contra de veslra pace tractari. Quodsi ad hoc Herefordiam
appellationem nihil possim, si mihi non crediiis, delegeritis, die quacunque ad hoc staluetis, aderi-
ipsum ecce canonem audialis: i Si quis, spreta jti- mus, nec apud dominum Landaviensem cessabunt
dicis aucloritate ad qucm appcllatum est, rcm a se prcccs noslroe, quousque et ipsum adesse faciamtis.
847 GILBERTI FOLIOT HEREFORD. EPISC. SiQ
Novcrit autem dilectio vestra nos in eumdem hunc A i dit. Cumque omnium sententia con [seniientej de-
modum domino Landaviensi scripsisse, ei placilum
cerneremr, xquum fore consentaneum
titiiusque veslrum el rescripiuni exspectare.Valele. nirique parti diem jurique
statui, remque suflicienler audi-
EPISTOLA CXL. tam judicio lerminari, abbas eonquerens non illico
ADW1LLEI.MUM ARCHIDIACONUM LONDONIENSEM. sibi qux pelebat restitui, ad appellalionem convo-
G. Dei graiia Herefordiensis episcopus, dileclis lavit. Si
quid igiiur in sic dala sententia corrigen-
snis Willelmo Londoniensi archidiacono elmagislro dum noveritis, ipsi juxta datam vobis sapienliam
Henrico, saluiem. corrigetis, veslroque parituris mandalo, qnodli-
Juxli illud Salomoiiis, mulii assistunl coram fa- buerit injungetis. Valeat dominus meuset Paler in
ciem piincipum, sed omninm senteniiaex Deo pro- Christo charissimus.
cedit. In ejus manti corda snnt regum ; el ipseea,
eum vult, ad omne quod disponil inflectit (Prov. EPISTOLA CXLJL
ADEUMDEM.
si
xxi).lndecst, quod negotio, quod viriliter assum- Patri suo et domino T. Dei gratia Cantnariensi
psistis, suum dominus rex nondum prxbet assen-
archiepiscopo, Anglorum primaii, et sanctx sedis
sum, non tamen desperandum vel a proposito en....
resiliendum cst, cum sit facillimum Deo, cor ejus ct rj apostolicx legato, frater G. Herefordiensis Ecclesioe
salutem et obedientiam.
animiim ad id quod sibi placilum fueril, inclinare. minisler,
Causam, Paler, actam apud nos, el facta ad vos
Quod in negotio summum est, jam compleslis;
obsecro ne cura ininima deliciatis. Canonice cele- appellalione suspensara, subliinitati vestrx nolilico.
brata eleclio, defectu vestro ne deflciat, quoe cito Quatuor mililes Roberti de Laci adversus comitem
Herefordix hoc apud nos in querelam deduxerunt,
plenum robur habitura est, si ipsi nequaquam
defecerilis. Quo enim vobis major vei apud quod ipse comes eos in ccemelerioquodam,adquod
Deum gratia, vel apud bomines gloria, causam ejustimoreconfugerunt.violenter captos ad redeni-
oflicio veslro sibi
Dei, postposilis omnibus, viriliter incboasse, ptionem compulerit, supplicantes ut
oo abundantior seculura est confusio; si, quod ablala reslitui, seque ab oslio evulsos ecclesix de
absit! fortitudinis spirilu deslituti, ab eo quod vo- manu comitis liberari.jComes vero se eos exlra cce-
et ad redemplionem legi-
bis domiui papx, el oinnium fere conciliat corda, meterium cepisse, ob hoc
recedeiis. Confortetur itaque cor veslrum in Do- timecoinpulisse respondebat,ut sibi in insidiisposi-
mino (Psal. xxx) charissime, cl juxla vias quas vo- tos. Excommunicalioni eliam quapacis [sanciarum]
dierum violatores lenentur ohnoxios, qui pace non
bis aperiet Dominus, quod ccepistis explele, et de
C
nobis in quanlum facere posstimtis. in negotio servala Ecclesixipsa sanctiPenlecosteshebdomada,
snb sacro IV Temporum jejunio nocte ad quamdam
amici confldile. Valete.
EPISTOLA CXLI. domum ejus capiendam venerani, et in opere suo
tunc fin] manus ipsius inciderant.
ADTIIEOBALDUM CANTUARIENSEM ARCIIIEPISCOPUU.comprehensi
Patri suo el domino T. Cantiiariensi Dei graiia Prxterea quo diclis ejus fidem certius haberemus,
comes se leslium idoneorum asserlionem probatu-
archiepiscopo, et Angloniin primati, et sedisaposlo-
licx Iegato, frater G. Herefordiensis Ecclesix mirum, quod dictum esl, adjiciebat. Hanc quoquepro-
nislcr, salutem cl obedienliam. bationem quod eos extra ccemeterium.scilicet in ma-
Mandastis nobis, ob querelam abbaiis el mona- leficio quod sihi moliebaniur cepissel, sponte scmel
chorum Combremarum, quatcnus Hcreberium de et sxpius offerebat. Scientes utique de manifesiis
caslello Halgod conveniremus, et utprxdiclis mona- et occuliis aliter atque aliter judicandum, tam cle-
chis locum qui dicilur Prena, restitueret, et omnia ricos quam laicos ejusdem loci adjurantes nil polui-
in eodem Jocosibi ablata redderet, commoneremus. mus reperire vestigii, quo nobis veritas elucesceret.
Quod cum perlatum fuisset ad nos, monachis man- Congruebat namque tempus myslerio, et sub noctis
dali latoribus persuasimus, ne Jitem hanc absenle n conlicinio fueral opus perpetratuin. Attendentes
abbate suo inchoarent, et exspectato de transma- etiam quia agenti incumbit probatio, et quod is qui
rinis pariibus ejus reditu, aclionem, ipso prxsente, agit, probationes afferre debeal, quibns id probet
insiiluerent. Ipsis iiaque huic consilio acquiescen- quod intendit, et ob hoc a militihus sciscilanles
tibus, rem ipsorum consensu distulimus. Nuper veroi quam ejus quam intendebant in coraitem probalio-
cum apud Ledele ob quxdam negoiia sederemus, nem aflerant, nihil aliud invenimus, nisi quod tres
Dobremarum, de cujus reditu nihil anle novcra- eorum miiluis volenles uti testimoniis, singuli duos
mus, interfuit. Qui, cum ibidem adversus prioremi ejusdem liiis consortes lestes in sux intentionis as-
de Weneloc conqueslus fuisset, quod prior ipsei sertionem producebant, de quanlo nihil adjicientes,
monachos suos de loco qui Prena dicilur ctt nisi quod eum nou in coemeterio, sed per ccemele-
non solum ipsorum pecora, sed etcalices, et libros,, rium duci conspexerant. Cumque super hoc tesii-
cl vestimenta, tolamque domus eorum supeltecti- monio fuisset aliquandiu dispntalum, ipsum tandem
lem abstulissei; prior dilaloriam opponens exceplio- minus conveniens repuiaviinus, lum propter sus-
nem, sibi liiem banc neqtiaquam cditam, neque sei pectam mutui beneficii vicissiiudinem, lum quia
snpcr boc ad responsioncm ciiatum ftiissc, respou- unusquisque in causa hac adversus comitem aclorem
849 EPISTOLJE. — AN. 1148-61. 880
se pariier exhibebal et teslem. Et quia frequenierr A frcquentique commoneniur imperio, duci Normaii-
impunila foret ex lege malitia, si d inn norum assistere, et sibi placilisobiemperare. Quod
flagitio bonesta de se comminisceniibiis, multis inn si hucusque distulimus, incolumi taincn statu ultra
liunc modtim teslimoniis uti concederetur. His ila- Dominicam invocavii me, amplius declinare non
que circa probationem deflcieiilibus, nobisque eo- possnmiis. Assistemus igilur iinperanti, et quod re-
rum probationem nit cerlum indagare valentibus,i, rum experimenlo noverimus, vobis significare non
comiti probationem, quam in jure oblulerat, adju- tardubimiis. De cxtero, quia seniel cmpi, loquar ad
dicavimus, ut sic finem conlroversioe poneremus. dominum mcum, nec, quxso, indigneinirii, si loquar.
Hxc senlenlia est quam lulimus, cujiis exseeulionii Gilbertiis Foliot suminam gerit auimi devotionem,
priusquam lata foret, se comes obtulit. Poslquama ut veslro sese mancipet omnino serviiio, et in vestro
lata esl ad audientiam vestram post octo [dies] ap- famulatu expendai, qua: iiiinc viam consumit otio.
pellavit. Hanc ilaque juxta dalam vobis sapienliam,, Unde supplicat adbibila miiltoruin prece, preces pro
aut corrigetis, si placuerit, aut si de jure quoqtio- ipso porrigi,ut ipsum suscipiatis, et in veslris euni
modo siare polest, roborabilis. Noster enim potestt obsequiissuis expensis cxerceatis, ut si ipsum ido-
ociilus caligasse, al lamen sorde corrupti vel gratiaa neum et juxta cor vestrum inveneritis, vestris om-
nihil judicavimus, sed in eumdem modum mulla ai '• nino connumeretis. Quod ipsi licel houori forei,
Palribus judicala non ambigimus : ul actore circaa vobis tamen esse nollemus oncri. Ubi namqne mnlix
probationem vacillante, reo juramenlum vel ob pur- diviiix sunt, sunl etmulti qui eas conieduiit. Unde
gationem, vel causam aliquam nocivam detulerint, et ipsum circa vossuis vellemus miliiare siipendiis,
sicque jurgiis [finem] imposuerunt. Scriplum tamend ul emolumentum hoc de Iaborepercipiat vestri do-
novimus: i Aclore non prohanto, reus, etsi nibill minium et noiiliam, eisi vobis eum complacuisse
prxstilerit, obtineat. > Inde quoque prosequimur, iioveriiniis , a vobis impelrandi majora (iduciam
quia si reus nihil prxstans obtinet, multo magiss habeamus. Valele.
multorum probalionem prxstans obtinebit. Judext EPISTOLA CXLIV.
•jiioque ratione motus, reo sxpius defert juramen- AD W. CESTRENSEM EPISCOPUM.
twn. Nos quoqtte et ad hxc commovit hxc ratio, Venerabili domino fratrique cbarissimo W. Ces-
flagrabat adbuc sacrilegium a comite in ecclesia4 trensi Dei gratia episcopo, fraler G. Herefordioe
Eveshamensi perpeiraiura. Crescebat et scandaluin,t Ecclesix minister, salutem et dilectionem.
apud Leonis iiionaslerium ob similem comitis ex- Quxritis an appelialiorii locus sit, cum maiidaliim
cessum. Quorumdam etiam qui capiendis ipsis unai r domini legali susceperitis, ul (ngenulfo nionacho,
cum coinile adfucrunt, secrela confessione queri- remoia appellatione, respondeaiis. Qui forsitan In-
moniam militum veritate niti cognovimus. Quibuss genulfus causam qux verlitur inter vos, doniino
omnibus moti, comilem probaiione jam dicta one- papre non adeo diligenler expostiit, nt quod a vobis
ravimus, qui militum probationem adversus eum,, in ipsum aciiiin est, apostolica gesium auctorilaie
si ipsa forma juris admitteret, libentius suscepisse- declararef. Unde si palliata huinilitate el innocentia
mus. Valeat dominus meus el Pater in [Christo]] siniuiala judicem ad pietatem commovendo rescri-
eharissimus. pluifi impelravil, quod vesiram non solum gravel,
EPISTOLA CXLIII. sed punial obeslieiiliaiii prxscriptione mendaciorum
ADR. LIJiCOLNIENSEM EPISCOPUM. opposila, inlentionem, si placuerit, elideiis.Vestram
Venerabili domino fratrique cbarissimo R. Lin- enim noii latet prudenliam quod super hoc in primo
colniensi episcopo, G. Herefordiensis Ecclesix mi- codicis in hunc modum conlinetiir: « Prxscriptione
nister, gaudia pacis et salutis. mendaciorum opposita, si non in jtiris narralione
Jejunantes el abslemii conspectu vestro, charissi- mendacium reperialur, si non in facti, si non in ta-
me Pater, et alloquio, quinque jam mensium inler- cendi ffaude pro lenore verilatis, non deprccantis
vallo caruimus. Unde si bene valelis aut se-- np affirmalione datum judicem cognoscere, et sent.en-
cits est, significari nobis petimus, ut aut gaitdiiimi liam ferre oportet. » Unde et consequenter adjici-
communicetur ex prosperis, aut si res aliter est, al- tur : Puniri judices universos jiibemus, qui vetuerint
lerutro quoad possumus humerum supponamus ad- pretium argui falsitalem; > et illico: < Et si non
versis. Lxta quippe nobis dies cxterisque serenior cognilio, sed exseculio mandaiur, de veritale pre-
itlticescit, qua vobis successisse cognoscimus. Ad- ciini inquiri oportet, ul si fraus intervenit, de omiii
versa vero qux nunliat caligine nos obducit, et jn- negotio cognoscatur. > Quarlo quoque loco sub-
volvil amariiudine. Prxstetur igitur animo deside- jmigilur : i Etsi legibus quid coiisenlaneum mendax
ranti solatium et referatur ad nos charlula de stalui precator altulerit, careat penilus impetralis, el se-
et incolumilate vestra, reportans ulinam verbum veriiati subjaceat judicantis. i Litteras itaque do-
bonum, de nobis vero nisi qualia snnt iiuniiarenon niini papx sxpius audiri et diligenter inspici bonum
possumus. Capitis infirmitate continua laboramus, est, ut si quid ex his adverteritis, unde precum '
commonitoritim habentes a Domirio, ut advertamus falsitatem arguere possilis, arguendse falsitati insi-
non csse perpetuum quod inlcrna pulsaniis manu statis, et perleges jam propositas judicem secundum
janijam conslat esse coimnoitim. De cxtero magno vos pronuriiiare compellatis. Quod si ad appellalio-
851 GILBERTI FOLIOT LONDON.EPISC. «ot
nein confugere necessiias exlrcma decreverit, super A Ex litieris charissinii in Christo filii noslri Hen-
hoc aliuil iion occurril,iiisi qnod in septimo codicis rici illuslris Anglorum regis, el vcnerabilis frairis
invenimiis, quia et in majoribtis ct in niinoribus nostri T[homx] Cantuariensis archiepJscopi, elc.
itcgoiiis omnibus, qttique lege excipiunlur appel- Videin Alexandro III, an. 1159-81
landi faculiasest. Unde et in eodem codicis Alexan- EPISTOLA CXLVII.
dcr Aiigiislus : < Novum quod postulas, non esi, IIENRICI REGISAD GILBERTUH.
quod eisi rescripti mei auctoiitas inlercesseril, pro- II. rex Anglix el dux Normamiix et Aquitanix,
vocamli lamen facultas nec denegetur. i Nos tanien el comes Andegavix, G. Dei gratix Herefordicnst
nec os ponenles in co?lum, nec scriptum domini episcopo, salutem.
papx judieare prxsumenles, uoii quid de jureagen- Menlis veslrx tanlis instilulx virtulibus soliditas
dum sii ad prxscns, sed quod in htijiisinodi casu sirtiul et houesti corporis inlegrilas indcinnis, ve-
agercmiis cxposuimus. Leges cerle promtitgaiir*. slram niihi coniinenilavit,commendabilemqiie reddit
sunt, quoriim et in quibus casibus, appellalioncs exccllcnliam. Nec mihi soluni, verum oninibus ad
recipi non oporleat. Quarum non cum nulla tan- quos veslri nominis fama pervenit; mibitamen prx
gerel aut nolaret, ad ipsum utique appellaremus, cxleris experimento fides facla esl, qui sxpius
queni oiniii snscipiendx appellalioni, qux lege non B " aniinx salubre consilium a cordis vestri procedeus
excipilnr, debitorem ulique non ambigimns. Valeal, cxainine daliini esl. De personx ctiam proprix di-
et in spiritu consilii videat quod agendum cst, gnitale, de regni slalu, de gcrendis in regno ne-
dominus meus in Cbristo charissimiis. goliis, sxpiusei sxpius sainim el eflicax adhibuislis
EPISTOLA CXLV. consilium. Hinc itaque vestram corporiset mentis
T[IIOM.«:]CANT.ARCII.EPIST.ADGILBERTUM. viciuilatem assiduam si possibilitas admitterei desi-
THOMAS Dei gralia Cantuariensis Ecclesix bumilis derans, et mibi et hxredibus mcis et regno meo,
minister, vencrabili fralri G. eadein gralia Herefor- lam honoris qitam iitilitatis conscrvationi el au-
diensi cpiscopo, saluiem. gmenlo profuturam considerans, obnixe deprecor,
Qiiam sil nobilis el famosa prx cxleris regni qualenus Londoniensis Ecclesix pelilionem in ve-
huus civilalibus civitas Londonix, nulli nostrum slram collalam personam, secundum doraini papx
incogiiiium csl; in qua videlicet ob publica regni maiidaluin exsecutioni mandare non differatis, mihi
ncgolia et domini regis convcrsalio et procernm in hoc pluriinum obsecuturi et co amplius favorcm
regni soleai freqiientior esse conventus. Inde est, ineuin et amoris augmentum, si erga vos augeri
«rjuodEcclesia Londonicnsis suo jamiludum oibala possif, et oinniiim baroiium meorum coiiseculiiri.
pasiore, talem sibi desiderat cpiscopum subrogari, *-*Ibi quippe cum ncgalur assiduilas, qualenus liccl
qui civitalis ipsitis excellenlia! hniiestx viix merito, iterata sxpiusmeuiem incam siinulcl corpus vestra
lilterarum scienlia, rerum qiioquc priidenlia sa- fovebitvisilatio. Ibi quolics in regnomeo de niagiiis
cularium adxquctur. Magna ilaque sitper hoc deli- aliquid agendumoccurrit, concilia celebranda sunt,
beralioue habita, conveiierunt in lioc unanimis el consilia sumenda. Eo barones pro negotiis suis
cleri postulatio, voluntas domini regis el nostra, consilio fulciendis, confluunt. Ul igiturlalius veslra»
ordinaiio quoque apostolica, ul ob comtnuiiem regni bonitatis et virlutis immeusx diffundaturet paleat
utililatem cl Ecclesix neccssitaiem, ad Ecclesiae niagnitudo, non iminerito vobis ut Londoniensis
Londoiiiensis regimen transferri, et in ea citram ct Ecclesix solliciiudiiiein el curain pastoralem susci-
solliciiudincm pastoralcm gerere debealis. Susce- piatis, dominus papa mandare curavit, Ecclesix illi
pto igiiur in hoc domini papx mandalo, ipsius vobis; lali indigenti paslore satisfaciens, niibi el hxredi-
aucloritate injungimus, qtialenus postulationi Lon- bus meis et regno mco non mediocriter providens.
iloniensis Ecclcsix, qux de veslra ad eam transla- Fesiinautiam ergo veslram nullum reiardet nego-
ootte in prxsemia domini regis ct nostra unaiiimi[ liiim, iiulla prxpedial occasio, verum omnisprocul
totius cleri assensu celebrata esl, asscnsuin prxbere: 1n amoveatur dilatio, ul cilitis mandatiiitiiloiiiini papx
iioi) differalis, et ad cjus regimen lanto dcvoliusi et nostra oiiiniiiiii volunlas cum veslri et honoris
el inatiiriits accedalis, qtianlo ipsa lanUwpersonx. eiuiilitaiis cxpedialiir incremenio. Teste Tbeobaldo
consilio et gubernatione dignoscitur indigere. AdI archiepiscopo. Apud Windlesdram.
hoc fralcrnitatem veslram commonemus allenlius, EPISTOLA CXLVIll.
ut ad quod trahil vos obedientix necessitas, noslrx. ADALEXANDRUM PAPAM.
quoquc dilectionis contemplaiio affectiiosiusinvitet, Palri suo eldoiiiinosviinnio pontifici A., fraler G.
ut quem nobis sincera: dilectionis conjungit affe- Herefordiensis Ecclesix minisier, devolum et de-
ctus, loci quoque vicinia ad nostras el Ecclcsix> biltim charitalis el obedientix famulatum.
Dei necessilaies commoiliusvaleal exhiberc. Valeie. Qui nube tristilix nnper obducti matre nostra
EPISTOLACXLVT. gravischismaiiserroreconciissa, alliusingemiscendo
ALEXANDRI PAPjEADGILBERTUM. doluimus, luce veritalis bonorum cordibus illuce-
Alcxander cpiscopus servus servornm Dei, venc- scente, lola gaudii plenitudine, in Chrislo dilecie
rabili fratri G. Herefordiensi cpiscopo, salulcm cll Pater, exsullavimus, cum munere divino procella
aposlolicam hencdiclioneui. nohis in auram slaluia est, et post noclem die3 no-
855 EPISTOLJE. — AN. 1161-89. 854
bistam profeclo grata quam serena resplenduit. A . in aure prius audierat, super lecta secure jam prx-
Movehat quidem niiillos illud celebratiim, Papix dicei, et apostolatum vestrum piissimus rex nosler
quod dicebanl concilium, cujus actionem quidam humili devotione suscipial, el anglorum vobis et
abEcctesia nomine peregrimis et re, oratione qni- Gallicana simnlEccIesia nonin occullojam loquens,
dem in atidientiuni graliam, quibusdam quasi ver- sed in omnibus suis flnibus jam patenler obediat.
borum pbaleris adumbrata pturimum el ornala con- Vos itaque, Pater in Chrislo charissime, in Patrem
scripsit. Quxcum perlata fiiisscl ad nos, el Ecclesia et pasioreni animarum nostrarmn snscipimtis, vo-
prxsenie perlecta, qux menie sinistra diclala strnl, cem vestram audivimus et agnoscimtis, alienum
quibusdam, quoriim eral in Ixvam, oculis uliqiie non sequimur, sed qui Christi lunicam, quoenec in
placuerunL Alii vero bestiatn qux a ueqtiara spirilti passione scissa est, misere consederunt Salanx in
celande conceperat evoinentem, alia quadam et in carnis inleritura, in Spinius sancli virtule iradi-
Chrislo nobili mente contempserunt, habentes prx mus (/ Cor. v). Divinitus itaque collato vobis ho-
manibus sacros veslri nominis apices, quos ad imi- nori, Paler, ut Anglorum plenius applaudal Eccle-
versalem Ecclesiam sancte dictavil. et direxit ati- sia in uno devotissime in bealis his auspiciis veslris
Cloritas, et huic vclut columnx in loco caliginoso postulat exaudiri, ut beali regis Edwardi corpus
"
luceiiii, et plenum veritaiis testimoniiim inlra se liceai fidelissimo filio veslro Westmonasleriensi
contiiieuti, firmiler innilenies, conventum illtun abbati Laurenlio, prout ejus expetit sanctitas ho-
sacrilegnm vere synagogam Salanx reputantes,'et norare, et a lerra levattnn, et condigna iheca re-
hine velul a Pilati prxiorio, in quo misere decla- posiitim, in publicas lolius populi gratulationes in
malum esl : Non Itunc, sed Barabbam (Joan. xvtn). Ecclesia snblimare, qu.iin a fiiiidamentis, erectam
Tnlte, tolle,crucifige eum;sanguis ejus super nos et consiiluil, et amplissime dotatarn, omnihus quoead
filios nostros (Joun. xix), mente promplissima de- decorem domus Dci sunl, iu honorem Dei et beati
clinanles, totum quod ab his profane stalutum est, Petri nobilitatam beaiissime consummavit. Hoc
sanx mentis judicio reprobandum per omnia cen- quidemcorpus, ul ab liis quibiis (ides, ul credimus,
suerunt. Lumini vero quasi Iumen accessit, cum habendaest, frequenler audiviraus, a centunt jam
sacram vestram pragmalicam episcoporum, presby- annis usque nunc integrum incorruplumque cum
terorum, diacouorum , cardinalium sancle prose- visilaretur invenlum esl, et qni Jicel in conjugio
cula est; ei provide plena veritaiis epislola, hoc positus animi taniensumma virtuie lolo vitx sux
inundo clamans, boc vociferans, ad quos apostolica curriculo, ul prxdicalur, ab omnibus virgo per-
speclat eleclio, hosquidemomiiesaposlolatui vcstro ,„ mansit, et post iiiortein eliam beata sui corporis
commnni volo, assensu unanimi, siucera charitalis incorriiptionedonatiis esl. IIunc propbclix spiriiitm
integrilaie per omnia conscnsisse et sux devolionis habuisse, et in carne degentem futnra Domino re-
obseqnium in hoc Chrislo pia fidelilate prxsiitisse. velanle, prxdixisse constanler aflirmanl, milem et
Nam si de numero ponlificum uiiiis exivit, ejus in misericordem et mansueluin super omnes, et beato
hoc reminisci oporluit, quo de numero apostolo- Petro lam devolnm fuisse commemorant, ul dicm
rumexeunte, veriias in hiinc moduni testificata est: qua ipsius. Ecclesix nibil conluterat, se prorsus
Nuncclarificalus esl Filius hominis,\etnunc clari/i- amisisse deploraret. Ejus adhuc legcs apud nos ju-
cabilur (Joan. xiu). Duobus etiam fratribus in par- dicia temperant, et rcgni sui paupercs usqtie hodie
lem alteram seniientibus, nunquid ad hoc lotatn in niiillis illxsos provida ipsius circiimspeclione
iiiclinari oportuit Ecclesix pleniludinem, cum id conservant. Ilonorem vero qui sanctis exbibetur,
clamet auctoritas, ut paucorum absentia sive ne- quia Domino placere non ambigimus, in hoc com-
cessaria, sive fortuiia, quod a majore parleordinis niuni voto serenilali veslrx supplicamiis, ul regnum
Statutum est salubriler, non dehilitet? Et iiem : Anglix apostolicx semper sublimilati devoiissimum
« Dux partesordinis in urbe posilx, totius ordinis honoretis, et (idelem poptilum, regisuo qiiem ob
instar exhibenl. i Et alibi : « Qtiod majoris parlis D E multa qux epistolaris uon capit angustia, vere san-
assensusprobaverit, solemnis hoc firmet auciori- cliiiii cxistimant, debitum sanclis honorem el reve-
tas. i Si quid vero tantorum luininiini prxclaris reiiliam exhibere concedalis. Conservet vos inco-
poluit superandi fulgoribus, id fldelis vestri domini liimem in longa lempora divina virlus, in Cbrislo
Lexoviensisepiscopi, plena suavitatis gratia et pru- dilecte Paler.
dentix, ad ptenum cumulavitepislola. In qua, diim EPISTOLA CXLIX.
ipsius fidei puritas, et obedienlix virlus omnibus in ADEUMDEM.
commune rcsidenlibus patenier emicuil, micantes Patri suo et domino stimnio pontifici A., fraler G.
in rebus dubiis inullorum animos, ne de cxtero Londoniensis Ecclesix minister, debitum apostolicx
veiut arundo vento agitata moverenlur (Luc. vn), reverentix charitatis et obedienlix famulaiiim.
quasi coram posito virttilis speculo, el tanquam Ul ostitim cardine, sic sanctx sedis apostolicx
Domini spiritu per eum plenius exhortante, perfe- moderamine sacro omnes quidem Ecclesix, Domino
clissirae solidavit. Novissime vero consiiminans sic disponenie, et Ecclesix sux sanctx pic per om-
omnia sacra legatorum vestrorum alteslalio, heato nia providenle, reguntur. Qux cuin judicialis oeqiii-
fine cunctacohiplevit, adeo ut Ecclcsia sancta quod tatem censurx omnibus exhiheat, jus suum unicui-
835 GILBERTl FOLIOT LONDON. EPISC. 856
que sancle et intemerate conservat. Sic irasmitigat, tA nus reverenlia pacis et prolectionis domini noslri
sic fomitem reprimit jurgiorum, sic churitatcm so- rcgis Anglorum noscilur dilatari. Non nostros in
lidat, ei peromnes Ecclcsix partes pacem, si foiie hoc, teste conscientia, loquimur labores, aut cau-
iniinico tiomine sitperseininaiiie zizania (Matth. saimir cxpensas, sed ipsa rerum pericula formida-
xiu), in aliquo (urbata esi, sancta summequelaiida- mus. Jnde esl quod vestrx supplicamus sattctitati,
bili circums|ieciione reformat. Inde est qtiod dileclx ul vestri, si placel, nuntiicircilerKalendasOctobris,
nobis el diligendx semper in Domino sauciiiaii ve- noslris apud Rolhomagum nuntiisoccurrant, quiaui
slrx tota mentc loioipie[liomiiiis interioris affeclu deiatam per nos illuc pecuniam ad vos usque, cnm
preces supplicando porrigimus, qnaienus erga illam ea qua providebitis securilate perferendam susci-
sanctx Romanx Ecclesix specialenictdevoiissiiiiam piant, autcuram ipsamalicui fideliumvcstrorum prout
filiam, Cantiiariensem videliccl Ecclesiam, sereni veslra dccernet. auctorifas, exsequendam injungant.
cordis el bencvolx mentis oculos habcatis; et qui EPISTOLA CLI.
JU3 siinm cuique defenditis, ob beali Gregorii et ADEUMDEM.
sancli fiindatoris ejus Augtislini merila, ipsani veslri, Palri suo et domino summo poniifici A., frat-r
quod absil! aposlolattis tempore, necopprimi, nec G. Londoniensis Ecclesix minisler, dcbilum dile-
injustis oppressionibiis ab antiqua digniialiim sua- " cfiouis et obedienlix famulatum.
rum luce obscurari pcrmiitatis. Nam si palemis est Cnm ex vestri, domine, forma mandali magistro
fides babenda traditiouibiis, ut a sancta RemanaEc- Mallbxo illuslris Angloruin regis cancellario, diem
clesia Canluariensis fide illuminaia est, sic cst Ebo- adversus R. priorem Monem [ulensis] super eccle-
racensis per Cantiiaricnseiii ad (idem procul dubio sia de Langaran staluissemus, ipse eodem die in
conversa. Est ciiim ex bistoriis noiissimum, beaii prxsenlia vestra adversus jam dictum prioreni ex-
Aiigustini successorem Laureniium ad hoc Pauli- perieus, ecclesiam jam dictam cuni adjacente sibi
iiun» direxisse, ipsiusque minislerio civitatcm Ebo- parochia injusie sibi ab ipsodelineri conqueslusest.
racoeab infidelitaiis tciicbris eruisse, et in ipsam Asserens eamdem ecclesiam cum tuta sua parochia
primatiis dignitalcm et gloriam hoc ipso digne pro- adjus ecclesix sux de Langaran perlinere, ipsara-
meruisse. Qnem quidem primalus hnnorem multis que ecclesiam de Langaran hanc de qua agilur,
praedecessorum vestrorum lemporibus Ecclesia Can- muIlo lempore possedisse, nec eam aliquatenus
tuariensis obtiuuit, et in Eboraceiisem Ecclesiam judicio, sed sola Monom, ecclesix violenlia amisisse.
modis pluribus faclisquc memoria diguis exercuit. Quod cum coram positis teslibus probare paralus
Undesublimitati vcstrx Canluariensis Ecclesixtota _ essct, prior illico exceplionem sibi peremptoriam
stipplical pleniludo, ne filiam adversus matremsuam objiciens respondit, se super eadcra ecclesia iri no-
levarc calcaneum, ct in ejus paritalem eflicaciter slra jamdudum prxsenlia, cura adversus eum ma-
aspirarc permillalis, neve iusigne geslandx crucis, gisier Matthxus inlenderet, ad audienliam aposio-
quod soli Cantuariensi coucessum esse testalur an- licam appellasse, seque ad sedemipsam apostolieani
liquitas, in scaiidalum, quod absil! Ecclesix Au- iuslructum venisse. Ubi ctini magislri Matlhxi diu
glormn el sliiporem regni, Eboracensis ille in alicna prxstolaiusfuissetadvcnlum, nec ipso nec pro se
ulterius provincia circumferal, auctorilate aposlo- aliquo comparenle, apostolico landeni judicio hanc
lica provideaiis. Si enim bene meriios beneficiis ipsam, ut asserit, ecclesiam de Langaran ad jus
ampliare dignum esi, Cantuariensi procul dubioEcT Moueitijiileiisis] ecclesix pertinere, instrumentis
clesix non solum anliqua conveuit privilegia eon- lestium eijuranienlis suflicienter ostendit, et super
servare, verum eliant novlseani semperdignitaiihus liac lite vicioriam bonx memorix domini papx
insignire conscqiieus est, qux iiiinirum sedi semper Adriani senler.lia reportavit. In cujusprobalionis sux
apostolicx se in quibuspoluit obuoxiain devotissime ef secundumeum lalx senientix leslimouiuin, pri-
recognovil. vilegium ejusdem domini papx Adriani ostendil.
EPISTOLA CL. D Ilanc ipsam probationem leslilicans, cl ecclesiam
ADEUMDEM. de Lanruac, ecclesix Monem [utensi] confirmans.
Patri suoet domino summo ponlilici A. frater G. Magister vero Mallbxus adversum se absentem et
Londoniensis Ecclesix minister, devotum el debi- indefensum sentenliam latam fuisse audiens, prio-
lum cbaritatis cl obedientix famulalum. rein hoc falsa suggestione[obtinuisse]asseruit.Quod
njtinclam nobis de colligendo censu beali Petri ut in veslra probet prxsentia, ad audientiam vestram
bolliciiudinein quanta possumus acceleramus dili- ad festum Omnium Sanciorum appcllavit. Valeat
gentia, quem liccl nondum plene colleclum babea- dominus meus el Paler in Chrisio charissiiuus.
mus, qtia tamen via collectum transvehere quave EPISTOLA CLII.
cautela salvum transmittere valeamus, juxta anxia ADEUMDEM.
nobiscum disquisiiione investigamus. In quo, quia Patri suo ct domino suinmo pontificiA., fraler G.
nostra nobis non plenc succurrunt cousilia, veslram Londoniensis Ecclesix raiuister, devotum chariiaiis
super hoc subliinilatem duximus consulendam. Non et obedientke famulalurr..
enim nobis lutura csl pcr isnotos populos et regna Cum inslaret apud nos Godefridusde Luci, archi-
incognita jam diclam deferrc pecuiiiam, nisi qualc- diiiconus Dcrbi, ut supcr quibusdam decimis ad
857 EPISTOLJE. — AN. 1161-89. 858
suam, ut asserit, prxbendam periinenlibus, adver- A ji fateor in omnibus obligatum, adeo ut me velle quod
sus Tbomam clericum, juxta vestri formam mandali volueriiis, lotum subiiequod injtinxerilis compellat
justitiam consequerelur, Thomam illico nostrura pariter et suadeat non solum sedis ctii prxsidelis
inlendit declinarejudicium, ostendens postdireclas auctoritas, sed ex impensi etiam magiiiiudine bene-
ad rios liKeras vestras aliud a subliiniiaie vestra ad ficii innata, siquidem et jamdiu super lioc concepfa
dominum Wintoniensem emanasse mandalum, ut vaEuntas. Suis itaque cirea me sibique placiiis ve-
causam nobis ante delegatam, ipse evocatis partibus stra sanctitas nleiur imperiis, iu omnibits qua: inex
et audiretet terminaret. Cum itaque litteras vestras possibilitali responderiiiil, patri filius, iloinino servus
super hoc ipse prx manibus haberet et oslenderet, obediet, nec duruni repiilando nec asperum , quod
nos negotium ipsum suspensum tenere curavimus, apostolicx circa me novero niansiieludiiie compla-
donec nobis per vos plenius elucescat, quem nocere. Sciatenim dominus meus, el cetium leneat,
slriim liti finemdareoportel. Valeat dominus meus me a tenipestatis bujus qua jamdiu quassamurinilio
et Paterin Cliristocharissimus. id semper voluntalis, id habuisse proposiii, utvobis
EPISTOLA CLIII. occasioiieqiiacunque assisterem, et vobis coranr posi-
ADEUMDEM. tus, anxielatis mei cordis exponerem, itt a sublimi-
Ealri suo et domino summo ponlifici A., frater G. B * tale vestra impetrata clementer ejus cui
astringor
Londoniensis Ecclesix ininisler, debilum dilectionis oflicii absoluiione, ab his qnibiis obruor fluctibus
et obedienlix famulatum. sallem ntidus evaderem.el cum mullorum nequeam,
Etsi rera grandem dixisset mihi domintts meus, saluti saliem ineoe aliquatenus providerem. Oiiines
per omriia quidem obedire debueram, quanto magis, enim ab Anglix finibus ad vos usque decurrenles, ut
cum sibi a me tapetum pedurn humile subslratorium qiiibiisdain non cerie placeani, me seminarium dis-
mitii mandaverit. Mitto itaque super quo scripsit, cordix, subversorein Ecdesix, inceulivum maloruni,
iion tamen quate descripsit vestra sublimitas, oplans fomitem liiis et odiorum oinnium sinistre denun-
ui munus exiguum mittenlis affectus amplificet, et si liant; el qux nec vera sunt, nec unquam, juvaiite
deest formx rotunditas, id qux penes nos est penu- Domino, probari poierunt, sanctis veslris auribus
ria arlificis lale quid iu liuiic modum apfare scienlis adversum me quorumdain promissis el precibus in-
excusel. Non enim condunliir apud nos tapeta , sed stillare non omitluiit. Et ecce ,Pater, morior, cum
a transmarinis partibus advehunlur. Quibus in tota nilhorum fecerim.cum horum in iitilloconsciussiin.
civifale noslra diligenti scrutinio perspectis, quod Dantur in me sententix nec confessum, nec convi-
melius invenire potui,dileclx inilii in Domino sancli- r„ ctum, sed nee quidem commonitum. Formalur et
tali vestrx transmitlere, mtilla mentis alacritate cu- confingitur noiorium, ct ut grassami nibil desil in-
ravi. Mtiro suo inexpugnabili circumcingat vos Do- vidiae, quod nulli nolum esi, audacter asserunl essc
niiuus, el armis sux potenlix proiegat semper, in noiissiniiim. De maiiii mea sanguis quem non effinli
Christo dilecie Pater. requiritur (Ezeclt. m), et iiijustissime qux non ra-
EPJSTOLACLIV. pui cogor exsolvere (Psal. LXVIH).QUX nimirum
ADEUMDEM. onmia in me recasura meluens, oniiieiii prxve-
Paln suo et domino summo pontifici ALEXANDRO,niendo seiilenliam apostolicani jaiiidiiduni appcllavi
frater G. Londoniensis Ecclcsix minister, totum prxseniiam, ci super his opians assisterc, quem in
quod in se polest humilis et ad obediendum prompta jure cerlum est non errare. Quam nimirum appel-
devolio. lalionem si minime prosecutus siiin, hacccausa ex-
Dilecte mihi Pater, et diligende semper in Do- siilit, quod Iegalis ad dominum nostrum regem a
mino, sanclitati vestrae gratiarum refero totis animx laiere vestro directis, eis omnium qux inler domi-
mex viribus actiones, quod apostolica mihi viscera num Caniuaiieiisem vertebaiur et nos, cognifionem
clementer aperiens, et in necessitale summa anxie- pariter et diffinitionem commisislis, lilteris clesli-
tati mex pie compatiens, oculos in me misericordix D D natis ad nos, ut nos eis prxsentes exhiberemus, et
reduxislis, et ctii mortis injuste nectebat laqueos quod auditis parlibus, slatuerenl in nos, firmiter
adversanlis mihi poteslalis austeritas iu vitam me observareinus. Quibus rem minime prosequenlibus,
respirarepaierna landem charilate voluislis in ira, si cum ob imniinens periculuin in eorum denuo prx-
qua fuit memor misericordix, lotum tamen quod sentia una cum fratribus nostris appellaverim, lntjtis
oporluit juslitix reservans et disciplinx. Quod pro- etiam appellationis prosecutio nobis a vestra gralia
fecto beneficium eo mibi gratius, longeque repuiaiur domini regis iniervenlu remissa est. Testantur hoc
acceptabiiius, quod non ad preces regias, non ad litterx quae penes nos sunt aposlolico signo coinmu-
multorum in id porrecta suffragia, non ad opum nilx. Cum vero judicem moveri non oporteat, si
oblala pondera seu promissa, sed de fonte charitatis cum de gravamine suspectus est ad superiorem pro
lucidissimo, pectore scilicet apostolico, in lilium pie- vocelur, offensus lamen dominus Cantuariensis, eo
tate progressa, non meis meritis exhibilum, sed quod ad vestram appellaverim audieniiain, ineum
omne praevenientemerilum, sola lotum gralia mise- capul impelere, me non servato ordine proposuil
ricorditer indutlum est. Unde quod obsequii possum, exconimuiiicaiido suffocare. Cujus rei prxscius, sen-
Pater.etquod honoris, vestrx circa me munificenlioe tentiam prxveniens, ad vestram item appellavi cle-
859 GILBERTI FOLIOT LONDON.EPISC. 860
nienliam , ejus examciiexpeiens,qui n.crita causa- JA Ad vestram, Pater, iudignationem exhausta fleti-
riim reeteponderaiis.suiiin unicuique jusxqua ratio- bus, el xrumna corporis mei jamdiu virtus elanguit,
ne couservat. Quod enim legilur ne in una eademque et obnoxia quxque sensibus officiis indevota suis,
causa lerlio appelletur, non eo spcctat ut quolies innata doloris inlimi pene fecit immensilas. Ad
cpiscopusse a meiropolitano suo gravandtim putave- veslram enim aversionem factus illico siun plebis
rii, lihere non appcllet, sed eo potius, ut a sententia abjectio, nolis meis opprobrium, et amicis pJena
a trihus gradalim judicibus post appellatioiiein ap- coulusionis occasio (Psal. xxi). Et nisi pia clemen-
probala, qui viclus esl appellare non deheat. Quod lis medici cura languentis vulneri vel in modiio
qiiidem non solem facibus adjuvandodicimiis, scd ut lanuginem obduxissel, in salulis desperatx cicatri-
bis qui de crebra nos appellatione rcdarguunl vel cem mora profusior ulcera patientis indurassel.
paucis respondeamus. Ad culuien igitur aposlolicum Nunc aulem, Pater, eum ex his qux paterna Slio
sic appellavi, sperans id subsidio futurum niihi, ne indulsit pietas aliquam iiiibi liceat sperare salutem,
anle liem appellatioui prxfixum, meus posset status reviviscit spirilus meus, exsultat aninia, et pro
ab eo coutra quem appellatuni est aliqualenus mansuetudine benignius exhibita, ad graliarmn
interverti. Sedis cuini apostolicx soliditas illa actiones mens tota resurgil, el ad sanciitatis vesirors
esl, de qua mari dicium esl: Buc usque venies, B ' provoluta pedes, lotis supplicare virfbus, lotis anhc-
et hic confringes tumentes fluctus tuos ( Job lat exorare desideriis, ut post mordentia austeritaiis
xxKvm),ad quam appellando allisa judicis cujusqiie vina, pix lenitatis oteum meis infundatur ulceribus,
se.itenlia jam lata suspenditur, si fucril praiappella- et paternx correptiouis asperiias ir.aternx tandem
tum, lata postmodum viribus omnino caret, ul tam circa me pietatis uberibus excipiatur. Intiis jam
re qiiam nomine prorsus nulla reputetur, habenda apud Palrem sit, qui pro filio pulset el exoret af-
magis irrita, quam alitpia exlrinsecus soleinnitale fecttis, ut punilum jam salis snscipiatis in gratiam,
irriianda. Quia lameii populus juris apices et cano- et correctuin graviler vestris devotum flrmiter ob-
niiu) occulta non percipit, lata in me postmodum sequiis habcatis. Inlra castra revocatum pietas pa-
posl appellationem sententia, a doclis de buinilitate tcrna promoveat, el prxlibatam mihi gratiam ad
culpari, quam divina celehrando de ausu quasi sa- perfectum manus aposlolica justa tandem misera-
rrilego a mulliludine reprehendi, me sic habens, tioue perducal, ne in Iuclu et miseria dies meos
sic in oinnibus exhibens, ac si me lenerel seutentia, transigere, el me dierum meorum paur.itaiem qux
qiiam ab ipso sux pronuntialioiiis initio aposlolica superesi, in amaritudine fiuire compellat. Conser-
sublimitas elidebal, ad quam prxmissa appellalio r, vel incolumitatem vestram Dominus Ecclesix sux
senlentiam ne qtiid possel omnino poienlissime re- mtiltis profuturam lcmporibus, in Christo dilecle
primebal. Qui nimiruin ariiculus cum possit in par- Pater.
lem banc, Palrtim aucloritatesiifl'raganie,plurimum EPISTOLA CLVI.
disputari, iuspectis lamen litteris, quibus me veslra ADEUMDEM.
charilas instruere et consolari dignata est, alterca- Palri suo et dominosummo pontificiA., fraler G.
tionein respui, et juxta vestri formam consilii abso- Londoniensis Ecclesix minister, salutem et debilum
lnlione suscepla, prxsenle Evangelio me vobis in id honoris et obedientix famulalum.
quod veslra niihi sanclilas dederil in mandatis obli- Benignilali veslrx, Pater, mihi jam frequenter
gavi, vcstro per omnia parilurusimperio pro possi- exhibitx corde provolutus et corpore gralias humil-
bilitate, non recessurus a promisso. Temperet, ob- lime refero , quod onus a me quo premebar anxie,
secro, charitas paterna mandatum, quousque meum prxvalenle tandem gratia subraovislis, et a mcesti-
in jure deprehenderit aclore aliquo et idoirea lesle tix me tenebris in quamdam optatx spei serenita-
peccatum. Si meritis graliam referri disfuli, xslivus tem inlus apud Patrem pulsante pro (ilio pietatis
calor, diflicultas iliueris, deprxdalionis melus et affectu, misericorditer induxistis. Unde soluto vin-
carceris, id fecere diflerri. Si progressus in iiinere D culo quo lenebar, nil, Pater, est quod oplem am-
ad vos usque non processi, exploratorum insidiis plius, quod desideranlius affectem, quam sanciitati
iuipedilus sum, et a nunliis domini regis a vestra veslrx prxsens assistere, prxsemem me totum
suhlimitate reversis, sub raulta inlerminafione re- vobis exponere, et hanc dieruin meorum paucitatem
voeaius. Obsecro pcr misericordiam Jesu Christi retictam a tumultibus el turbinibus abslractam,
Domini nostri, ut Pater irani lilio de corde remittai, vestri moderamine consilii totam Domino mauci-
ci in stia prolectionc susceptum, tolum de caeiero pare. Unde meis graviter accrescit inforluniis,
ad omne posse meum et si suum velle possidcat. quidqdid obstaculo mibi quo minus optata pera-
Couservet incoluinitaiem vesiram Dominus, in Chri- gam, et labores meos diutinos et diu conliiiuaia
sio dilecte Palcr. txdia oplato landem fine concludam.
EPISTOLA CLV. Ilinc mihi dolor insidet, et meum undequaque
ADEUMDEM, POSTPASSIONEM DOMINI CANTUARIENSIS. spirilum invotvit anxietas, dum ex causis plurimis
Patri suo el domino sumtno ponlifici A., fraler emergunt plurima, qux me avocanl a proposilo, et
G. Loniloiiiensis Ecclesix minister, debitum omninoi non occasione quadam, sed necessiiate multiplici
subjcclionis ci pbedicnlix famulatum. retrahunt ab incoepto. Et quidem in causis ill»
8G1 EPISTOL/E. — AN. 1161-89. 8U2
• / Ixsam se viiius erubescet, et juslitiam supcrgressa
prima est et prxcipua, quod exivit in aures om- A
nium jamdiu a celsiludine vestra in me lalam senlen- iniquitas in multorum prxvalebit perniciem; et qttx
linm, cuin collala niilii pro parie gratia vis adhuc nunc alia pace sopita sunt, horum exemplo facfa
paucis innoluerit. Hinc omnium qui vias obsident, securior ntique peiiurbabit. Valete vos.
qui calles directos ad vos ul formicx circunquaque EPISTOLA CLVlll.
discurrentes obambulaiil, furor accensus esl, ul ADEUMDEM.
nec Deum verentes nec homines, impunesibi in me: Palri suo et domini) summo pontifici A., frater
cuncla licere judicent, obsequium Domiuo prxslare G. Londoniensis Ecclesix mlnisler, verx dilectiouis
se repulent, si niihi injeclis manibus dainnis me affecliim, et humilis obedicnlix famulalum.
pariler el.contiimeliis afliciant, et carccrali man- Lux, domine, post tenebras gratius illucescil, et
cipalum cuslodix', hominem a summo condcmna- post ntoeroris nubilum restiiuta Ixtiiia, niens qiiRin
tum et reprobalum pontilice, ad exactam usque dolor afllixerat jucundius hilarescit. Sic Anglicana,
slipis ultimx redemplionem, exquisita pcenarum Pater, Ecclesia, qux suis destiluta pastoribus longo
adbibitione compellant. Slralas omneshic adversus jam tractu temporis Iuctum continiiavit et lacry-
me jam rumor implevil. Hac iransituriis ille est', mas, ubi vestra solliciiudine, nquam filiorum coni-
H
quem manus apostolica cunctis exposnit, quem nt "l modis studiose semper impendilis, per direclos.a
jEjryptum spoliare, suffocare, modis omnibus affli- latere vesiro viros venerabiles Atberttim et Theod-
gere bonus odor sacrificii Deo, el apud Ecclesiam winum sedis aposlolicx legatos in eligendis pasto-
consummata Iaus est. Aptate manus, adhibete curibus ei prxlatis gloriamliberiatis obiiiiuii, quanlo
stodiam, nesub larva , aul quoquomodo subornaius eam dolor gravius afllixerat, tanto uberiori perfusa
evadal. Londonix vobis opes in januis ccce suni. gaudio inlus in spiritu abundantius exsullavit. Da-
Inopes vos de cxlero negligenlia sola constituel. tus ei fueiat ju.vta prophetani, pro zona fun.iciilus,
Ilic Pater adversum me murus erecius est, hrcc pro crispanti crine calvilium, el pro fascia pectorali
undiquc diflicultas objecla, quam, etsi juvanle Do- juge cilicium. Qux omnia, Domiho poteiuer virtuieni
mino, transcendere quoquomodo eontingeret, xtas operanie per vos, sibi jam longe projecta sunl, et
lainen ullima, qux a pluribus me jam annis exce- eleclionum sibi concessa libertale, jam quasi vesti-
pit, impedimento niihi esl, ne aut iter istud arri- bus induta glorix sponso suo et regi quam gloriose
pere, aul in paribus sibi viribus laborem hiinc aut tam el confidenter assislit, bac usa libcrtale quam
possim aut audeam aliqualenus altentare. Hxc inilii Domino gratiam minislranie per vos assecuu est.
jam tot invexit incommoda quot enumerare longum rQ Sancta Cantuariensis Ecclesia illa sanctx Romanaj
est, cl qux magis supprimere quam scriplo propa- Ecclesix (ilia spiritualis e.l devotissima, convocatis
lare compellit erubescenlia. episcopis suis suffraganeis, et cxleris ipsius provin-
EPISTOLA CLVil. cix personis, in eligendo sibi Palrcin et archiepi-
ADEUMDEM. scopum sanclortim stattitis caiiomim diligenicr ob-
Patri suo et domino summo pontifici A., fraler G. servatis, cum apud se invetiirel idoneum , ad sui
Londoniensis Ecclesix minisier, humilein el dcbi- regimen accersire noltiit alienum. Habens igilur
tum cbaritaiis et obedieniix famulaluin. prx oculis quod scriplum esl : « Ilabeal unusquis-
Venerabilis et charissimi fratris nostri, domini que frucium sux miliiix in Ecciesia , in qua suam
Norwicensis episcopi, prxclara ab ineunte xtale per oninia transegit xlalem, in aliena minime sti-
usqne in senectutem bonam ad id plcnum exigunt pendia alier obrepat, nec alii dcbiiam alier sibi
mcrita, ul quos delectat honcstas vitx, quibus re- audeat vindicare mercedem, juxta illud Prophelx
ligio cordi est ipsum digue commendare, el apud dicenlis : Pro palribus tuis naii sunl libi filii (Psal.
sanctilalem veslram cum supplicanle debeant affe- XLIV),filium quem nutrierat, quem regularis ob-
clione promptissima supplicare. Noium quippe salis servaniix sacris jamdiu imbucrat insiilulis, Ricar-
est ipsum ab ipsis lere cunabulis per omnes aelaium **dum priorem ejusdem.Ecclesix monachum, virtutum
gradus honeste conversaiuin in Ecclesia ut dicitur meritis commendabilem, DeOut credimus et liomi-
adseneclain jaiiinutic ubercra pervenisse, ipsumque nibus acceptabilem, ulpote cui ad doctrinam scien-
in Ecclesia cui prxsidet, et in episcopatu quem tia, et ad honeslatem mores exuberant, totius con-
disponit, in publicas aileo gratulaiiones susceptum venlus sui et episeoporum, cxterariimquc persona
essc, ut quod sibi impenderilis honoris ct graiix, rtim in hoc coticurrentibus volis, in Patrem sibi ei
id tota ipsius Ecclesix pleniludo cum summa gra- arcbiepiscopum celebrata solemniter electione su-
liariin susceplura sit aclione. Cum sit itaquePalris scepit, ipsumque ad hoc in sublime rapiens, Dco
in bonis filiis delectari, apostolicx supplicamus laudes et gloriam ciim multa graliarum aciione po
clemenlix, quatenus in necessitate prxsenti, de puliqite tolius applausu graianter exsolvit. > Ad
qua per directos nuntios recurritjad vos, oculos in cujus consecratioiiem seouenti Dorainica postocta
ipsum misericordioe haheatis, et eos qui sibi adver- vas Pentecosies cum suffraganei coHvenissent cpi
santur inique apostolica severitale reprimendo, scopi, nuniiosque, suos et rati-habiiionis litteraf
ipsum diem suum cum pace claudcre, el a vobis ad qui cx necessitate aberaut destinassent, «x inspe-
Patrem omniurn Cumpace velitis emigrarc. Alioquin ralc littcrx sub nomine regis junioris concepue, ii>
g65 GILBERTl FOLIOT LONDON. EPISC. 864
roedum protalx cl porrecloc sunl, appeilationem A vidualxpasloribus Erclesix ad sui regimen idoneas
coniiaentes adversns electiones qux in regno suo eligendi personas libcram in omnibus habeant fa-
nequaqiiam celebrarenlur assensu. Ctii cum Patre cnllalem. Inde est quod apud nos quamplures Ec-
snperslite nibil a quoquam deheatur in rcgno nisi clesix snis gratutanlur electis, de vestra confiden-
salva Patris sui fidelitaie, licetque lillcrx porrectx les misericordia, ul hi quos concordiler elegerunt,
inultis ex caiisisqiiasenumerare longum esi, suspe- dono vestrx gratix promoti in melius consecrationis
clx nobis viderentiir, majestali lamen veslrx debita eiiam ninnus Valeant obiinere. Inter has Balhonien-
cimi veneratione deferentes, et bonorem veslrum sis Ecclcsia iu venerabilem fratrem noslrum Ragi-
integre cupientes servare, a consccralione absti- nablum Salesberiensem archidiacomim sua vota
nuimiis, et rem vestrx delegandam notitix omnes porrexit, ipsuin concordiier e.vpelcns, et, nullo re-
in commune decrevimus. Unde sanclitaii vestrx clamante, aut contradictionem in aliquo movente,
omnes in commiine preces affecluose porrigimus, solemniler eligens, eique sui curani el regimen lota
ne citbaram noslrani in ltictum, ct organum in vo- animi voluntate commillens. Qiiem apud sanclitatcm
cemflentiuni coiivcrtalis, sed opera maiiiium vestra- vestram lauduin commendare litulis ideo superse-
rmn benigne dexteram porrigalis. Ut sciant omnes, dendum credimus, quoil ejus litleralurani, moies,
*
domiiie, quia manus ttia ha-c, et lu, domine, fecisti et induslriam, et in agendis Ecelesix negotiis efli-
eam (Psal. cvm), et lotam Caiiltiariensis Ecclesix eaciam, ipsis rerum ut crcdimus agnovislis indiciis,
plenitiidiiiem vobis uberiorem obligetis ao graiiam. utpote quem vestra donalumgralia et apud nos ex
EPISTOLA CLIX. veslra inagnificaliim notitia, in id gratix culmen
ADEUMDEM. erexisiis, ut qnx ipsum elegit Ecclesia non moui-
Patri stioel doniino summo pontifici A., fraterG. cam ex hoc ipso speret apud saiictitalem veslrain
Londjmiensis Ecclesia; niinister, debiluiu charilalis graliam collocari. Quem quia, juvaiiie Domino, in
et ohedienlix fainiilaliini. domo Doinini cooperaiorem bonum fiiluruin credi-
Qua coitfidentia, qua facie domino meo Palrique mus, fraierna charitate movenie, et in hoc auda-
chaiissimo pro alio supplicaturus assislam, cum ad ciam prxsianle pelimus, ul operi manuura veslra-
conciliandam inibi pcnes vos graliam ipse poiissi- ruin benigne poriigaiis dexieram, et consecratio-
niuin advocato, ul famam laicdivulgat, imligeaiii? nem ejus accelerando vobis ipsum et prople. ipsum
Non enini est medialor idoneus, qiiem constat iu ejus pluriuios arctius obligetis ad gratiam.
oculis displicere, quem scse niedium consiiinendo EPISTOLA CLXI.
placatum quis debuit exhibere. Attamen, in Christoi C ( ADEUMDEM.
dilectissime Pater, dum meipsttm considero, dum Patri stioet domino stimmo ponlifici A., fralerG.
tolum me mihi non parcendo disculio, titique noni Londoniensis Ecclesix niinister, debilum charitatis
juvenis, inibi iiullatenus oecuiril aniino, ob quodI et obedientix famulaliim.
me commisisse quidpiam a facie veslra projici, etL Conquestus est apud uos, domine, prxsentium
a sacratissimo vestrx benignilalis aditu me justumi lalor Ricardus, se ecclesia de Bardinluna injuslc
sit elimiiiare. Vestris euim obsequiis me paratumi spoliari, efreain a Waltero clerico injuste sibi dcii-
semper exbibui, nec a fidelilaie ulla iinqiiam po- neri, asserens se ut jam diclam recuperaret eccle-
tero varietate castis avelli. Qui vos odernnl, illos,, siam jaindudiim bonx memorix dominum papaui
Pater, odio babui, ct ul iu libertatc spiritns aliquidI Adrianum adisse, et ad venerabilem fratrem nn-r
audeam, veslro resislentes bonori, coiistanier ali- trum dominum Cicestrensem episcopum, manda-
quando repuli pariter et confudi cerlus. tum retulisse, ut super eadem causa cognosceret,
EPISTOLACLX. Cl ipsam fine ilebito lerminaret. Jam dicto ilaque
ADEUMDEM. episcopo suas in hoc parles inlerponente. juxta as-
Patri stio et domiiiosummo ponlifici A , frater G. sertionem Ricardi, Adam clericus diclx ecclesix,
Londoniensis ecclesix minister, sincerx et verx di-- eo tempore dctentor, cum eo in bunc modum com-
lectionisaffecitim, et humilis obedicntix fainnlaium. posuit, ut viginli solidos anntiatim, nomine ipsius
In exsolvendis, Paier, sanctitali vestrx graiia • ecclesix sibi solveret, et hos solvendo, ecclesiam
rum actionibtis, nostra plane sviccumbithumilitas,, ipsam vilx sux lempore relineret. Ipso vero post-
eoquod Ecclesia Dei multis apud nos rclro lempo- inodum in hac solutione cessanie, Ricardus se do-
ribus jugo servittttis oppressa, omnique recuperan- minum papam iteni adisse, etjam diclain ecclesiam
dxlibertatis spevacua, vestra tandem sollicitudinee sibi ab eo adjiiilicatain fttisse, seque sententix hu-
quam conimissi vobis gregis utilitaii vigilanter imjus exsecutionem adilomiuum Ciceslrensemdetulisse
penditis, suis restituta natalibus, slatum ejus Do- et jam diclum Aclain secum denuo in hunc modiiin
mino commulante in melius, desiderala plurimumII transegissc asseruit, ut qiiinquaginla solidos annua-
libertatejam ntmc ex insperalo donaia est. Legalo- i- lim sibi redderet, hacque solutione ecclesiam reti-
riiin eniin quos ad Ecclesix perqtiirenda remedia in n neret. Innitens itaque aucloriiali apostolicx.Jqua
paries nostras circuinspectione laudabili vesira di- sibi ccclesia jam dicla adjudicata est, ".um ejus
rexil aucloriias, hoc landem cura prttdenier et po- i- nomine jam nec vigiuti nec quinquaginta, nec
lenter obliuuit, ul in regno Anglix suis janidiuu aliquid oniuino sibi soivatur, pctebat ecclesiam sibi
805 EPlSTOL.t. — AN. 1101-89. 806
resiilui, et' apostolicocsenientix reverentiam debi- A tere dicebat hxredilario, quemque et Patrem saiim
lam exhiberi. Walterus vero res inter alios actas jam dicii canonici possessionis quam in villa ipsa
et judicatas, atlis nec obesse nec prodesse debere habent, auctores laudant, solemni curia convocata
asserens, se jam diclam ecclesiam canonice adep- in jus vocasse, et villam hanc adversus eum, ulpotc
tuiii, seque a prxdecessore noslro bonx memorix Palri suo nunquam donatam, nunquam hxredita-
Roiiertocpiscopo, anle litis mernoratx tempora, iu rio jure concessam, coram omnibus solemniter evi-
ea personam constilulum fuisse respondit. Cuinque cisse, seque post evictionem hanc curix sux judi-
poslmodum iu Galliis sludiorum causa demorarctur, cio, ad villam ipsam inanus exlendisse, ipsamque
si inter Ricardum e; Adam rei sux procuratorem, ut suam seu sperabatsibi aliquandiu possedisse. Prx-
ipso absenle et ignoranie, super ecclesia sua lis dicti vero fratres superhac necessitate recurrentes
ac.lilataet transaclio interposita est, ipsam absenli ad vos, mandatum ad nos perlulerunt, utprxdiclum
sibi et ignoraiili prxjudicium atferre non posse, comitem dislricte convenireiiiiis, et nisi auctorilnle
nolissimi juris esse asseruit. Qui reversus astudiis, veslra per nos admonitus, eis villam jam dictamet
et in propria veniens, ecclesiain qnani legilime na- omnia ablata in iutegrum restitueret, terram ejus
ctus est, jure suo possedil, nec pactiones Adx super totam sub inlerdiclo pouere, et nisi vel sic satisfa-
re sua, ipso ignoranie, initas aul ratas habuit, aul B ceret, excommunicationis in eum ferre sententiam
ratas habere disponit. Volentes vero jus Ricardi, si non differeinus. Nobis itaque iiiaiidatum vestrnni
quod erat, plenius intelligere, quis eum in jam dicia mullo tahore complenlibus, domino nostro rego
ecclesia personam consiiliieril, diligenter inquisi- manum efficaciier apponenie, villa ipsa canonicis
vimus. Ipse vcro prxdecessorem nostrum dominuni reddita est, el quxcunque sibi ablala fueranl, eis
Ricardum seniorem ecclesiam hanc sihi concessisse juxta juramenium et probalionem suorum, per nos
respondens, scriptis aul leslibus, aul aliis quibus- integerrime restiluta sunt. Vestrx si quid aliter ex-
cuuque adminiculis asserlioui huic fidem facere, cellentix suggesium est, sic processisse negoiiiini
nec tunc quidem poluit, nec de cxlero se factiiriiiu venerabilis fratris nostri domini Norwicensis epi-
rcpromisit. Iiiquisiiiis vero, an hoc probare suffiee- scopi, aliarumque ejusdem dicecesis personarum
ret, Adam scilicet tempore quo cuin ipso transegit testimoniis poteritis evidcntcr agnoscere. Deinde
ecclesiam ipsam suonominepossedis.se, aul Wal- processu temporis, cum ad dominum nostrum re-
lernni quod inter ipsos gestum fuerat raluin posl- gem Oxenefordix convenissemus, quia super villa
inoiliiin habuisse, horum etiam probationc oninino bac quam sibi comes Ilugo vindicat, lis diu pro-
se carere respoudil. Undecum causam cjus veritate tracta est.et in longum sunt prolelaia certamina, iu
iiili iion liqueret, reverentiam lamen debitam do- C ipsa domini regis prxsentia super hoc tractatum
iiiini papaelitleris exbihentes, W. ab ejus decisione cst, ut canonici rem ipsam liiigiosam comiii cede-
iion absolvinius, sed rem in diemalterum quo sibi rent, etaliam ipso donanle susciperent, in qua cuni
Ricardtis providere posset uberius, differeudaui pace degerent, et in pace Dominodeservirenl. Qua
xsiiniaviinus. Ricardus vero denuo penes nos evpe- in re, elsi prior domus ipsius assensum daret, rege
riri reniicus rein dislutiiad sanclilatem vestram, ad tamen sic consulente, prnvisum esl, nil ulterius
fesliiin sancti .Egidii appellavit. Valere vos opta- fieri, negotium effectu non compleri, quousquc
mus in Domino, Pater in Christo charissime. lotius conveiilus Panteneix super hoc scirelur vo-
EPISTOLACLXII. lunias, etcomniuniter baberctur assensus.CoiiYoniu
ADEUMOEM. vero non approbante, verum improbante, negotium
Patri suo et domino sunnno ponlifici A., frater noii ulira processum est, nec eis quidquam per do-
G. LondoniensisEcclesix minisler, devotum e.Iiari- minum nostrum regem aut comiiem, aut quem-
t ilis et obedientix famulalum. quam suoruni commiitaliiin esl, aul allalum, aul
Perlato, Paler, ad nos mandato veslro super co- aliquatenus ut asserunt, iiiiniiiiuluiii. Verum quod
mite Hngone et Willelmo de Vaus, debitaque ve- n ad possessioues, in eo sibi slalu periiiaiienl uni-
neralione suscepto, comes llugo ntintiis illico diversa,quo vestrorum exsiabanl tempore prxdeces-
rectis ad nos, anxie coiiqueslusest fraires de Pan- soruin, cum ipsorum aucloritate inter ipsosel Wil-
tfiieia in lxsioucin suam vcslram circumveiiisse leliimm de Vaus lis diu prolracta sopita est et fi-
evcellenliam, el falsa suggestione banc, qux ad nila controversia. Conies ilaque primum per nun-
prxsens in eum lata est, senteniiam oblinuissc. lios, deindeper se, precum argiiens falsitatem, ad
Negotium vero qnod iuter canonicos et ipstim ver- vestram appellavit audieniiam, ostensurus, ut as-
liiur, asserit eo quem consequenler oslendiinus, serit, se nec possessiones eoruni ausu ut dicunl le-
ordine processisse. Villam de Panteneia de feudo nierario occupasse, nec locuiu siium aul viilam, aut
coniilis Hugonisesse peues nos, fere nulliis ignoral, quidquam quod eorum sit, coinmulalione qux nou
quam se canonicis de Panteneia nunquam dedisse, processil oblinuisse nec datam in se sententiam
nunquam scripto conlinnasse, jurat, et modis om- quam niulta humililate sustinet el palienlia.proine-
nibus asseverat. Annis vero jam duobus emensis ruisse. Porro appellationi sux terminum diem As-
fateturse Willelmum de Vaus, qui villam jam di- censionis Dominicx conslituit, el quia sive cognilio
ciara sno ascrihebat patrimonto, et iure sibi corope- sux causx mandelui' cxsccutio, prccum semper
PAIROI CXC. 28
807 GILBERTI FOLIOT LONDON. EPISC. 868
convcnit argni falsilalem, lias, appellationis snx A \ EPISTOLA CLXIV.
lestes, a nobis iiiteras impetravit. Qua in re, ne AD EUMDEH.
per ignoraniiam facti parsadversa capereiur, sxpe Palri sno et dominosummo pomifici A.,fraler G.
diclis fralribiis de Panleneia et forinam el causam Londoniensis Ecclesix minisler, debilum charitatis
fadx appcllationis, per liileras et per niiiiiios fideet obedienlix famulatum.
lcs denuntiare curaviinus. Valere vos oplamus in Ad vestram, Paier, jitsinm est referri nolitiam,
Domino, Palcr in Chrisio charissime. quxfacta ad vos appellalione suspensa, vestrx sub-
limilatis expelunt in sui decisione sentenliam. Unde
EPISTOLA CLXIIL vestrx notificamus excellenlix, nos ob instanlem
ADEUMDEM. querelam parentumcomilis Alberici, diem consii-
Palri suo et dominosummo pontifici A., frater G. tuisse, cl tam comitem ipsum quam comilissam
Londoniensis Ecclesix minister, salutem et humilis uxorem ejus in prxsentiain nostram evocasse, ut
obedienlioedevotionem. qux inter ipsos verluiitiir audiremus , et (ide veri
Ad vos, Paler, rcferri convenit qiioead sublimiia- plenius hahita, medianie jusiitia decideremus. Par-
lem vcslram penes nos appellatio facla suspendit. libus itaque coram positis, parentes comitis propo-
Monachis ilaquc Sancti Ulmari decimaliones quas- 1* ^ suerunt copulam comitis et eouiilissx nequaquam
dam a militc qtiodam parochiano nostro, qui Balde- fore legilimam, eo quod priusquara comes illain
wino Norwicensi arcbidiacono aflinilale conjunclus duxisset uxorem, frater ipsius comilis , Galfridus
cst in prxscniia nostra repeienlibus, idem miles scilicet de Ver, snper ea in uxorem ducenda cum pa-
jam dictiim archidiacoimm earumdem decimatio- tre ipsitis comilissx fidc inlerposiia pepigisset. As-
num landem laudavit auctorem. Ahbate vero Sancti serebant eiiam eateiius processisse negotium, ut pa-
Ulmari et ipso archidiacono, statulo die in prxsen- ter comitissx ipsam cum iriiini jam essel annorum,
tia noslra super eisdem decimationibus adversnm proedicto Gatitrido, iitpote fuluram suam tradiderii,
se experieiilibus, archidiaconus ipse ad Pairem noet Gaufridus eam fralri suo comiti Alberico sibi cu-
slrum dominum Canluaricnsem appellavil.quibusin stodiendam commiserit, cl ciim jam sex complessct
ipsius prxsentia consiitutis, abbas a dominoCantua- annos, suscepiam de manii comitis, in domum pro-
riensi ad audientiam vestram rem appellando sus- priam duxcrit, sibique veucraiioiiem oninein tau-
pendit. Prosequentes appellaiionem rnonachi a sub- qiiani fuiurx uxori stix, tam per se quam per suos,
Jimitale vestra litteras ad dominum Ciceslrensem in omnibus excepia tori communione, usque ad an-
retuleruni, ut super causa cognoscerei, litlerasqvie r, num duodccimum jaui ferc compleium cxhihuerit.
cognoscendo dirimerel. Evocalis ad ipsum parlibus, His igilur inler palrem comitissx et Gaiifridum fra-
m ex ipsius liiteris accepimus, res hunc finem sor- trcm comitis, inlerposita fide, firmatis , asserebant
lila cst. Decimalionesjam dictx monachisadjudicatx Gaufridi el comitissx firmata fuisse sponsaiia, et
stint, et easdem sxpcdictus miles abjuravit. Directx qux fralris sponsa fuerat, alieri postmoduin fratri
sunl ad nos littcrx domini Cicestrensis lestificanles Jegitime non nupsisse. Adjiciebant eiiam conlra-
hoc, el aucloritate vcslra injungeiites, ul jam dictos ciutn Imnc ipsocomiiissxconsensu fuisse (irmaliim,
inonachos in corporalcm carumdeni decimationum cnni ad xiatem jam diclam pervenerit, et lolo hoc
possessionem induccremus. Sic monachi possessio- annorum curriculo nunquam his qux agcbaniiir vcl
iiem nacli sunt. Emenso anno, ciiui jam messes cnl- momenlo contradixerit. Comilissa vero, qux a pa-
ut Ire suo gesia sunl, cum triuin lanlum esset anno-
ligerenlur, servientcs suos direxit archidiaconus,
norum, xtaic nondum admiticnie consensnm , se pe-
jam diclas decimationes susciperent, et ejus
inine apiarent, et in lulo reponerenl. Quibus pars nilus ignorasse respondil. Et si paler suus cum Gaii-
altera inconlinciiti resistens, adjudicalas sibi aucto- frido conlraxil, ul diciiim est, id se nec iiinc scisse,
ritate vcslra decimationes asportari , minime passa nec poslmodum approbasse, nec his qux inter eos
<:st. Verum vim inferre voleules repulit, suiimque D j gesia sunl assensum unquam prxbuisse consianler
sibi detinuit. Querelam ad nos referens super hoc asseruit. Unde cum in contrahendis sponsalihus eo-
dominus archidiaconus, ctini sialuto die earumdem rum requirendus sil consensus, dc quorum fuluris
(Iccimationum restiltitionem sibi fieri, lanquam vim nuptiis agilur, ipsa Gaufridi sponsam se nunquam
passus exigerct, aucforiias rei judicalx sibi objecta fuisse ail, qux nunquam de conjugalicopula cum eo
csl. Qui rem inler alios judicatam, aiiis obesse non subeunda, a qiioquamrequisiia est, nec inhoc unquain
debere asserens, se judicio domiiii Cicestrensis ne- animi voliintalcconsensil. Si itaquc a palre suo Gau-
quaquam interfuissc, ideoque senlentiam ab eo ob- fiido tradita, de manu Gatifridia comilesuscepta,
esse sibi nou deberc rcspondit. Aliis possessioni sibi si posiniodiim acoinite Gaufrido redditaetab ipso
aiicloritaie uosira adjudicalx innileiilihus, ipsainque in domum propriam ducla cst, et ibidem annis ali-
convetli IIOIIdeberc asscrentibiis , arcbidiaconus sc quol conversata in his oninibiis necessitati paruil,
gravari conquereus, ad veslram appellavii aiidicn- cum Gaufrido nunquam in conjiigale vinculum, aut
tiam , cl has appellalionis sux lcsles lilleras inipe- opere aut volunlate consensil. Quod ut nianifesiis
travit. Vnlcre vos sptamus in Domino, Patcr in declararet indiciis, ailjecit se cum jam aliqiianluliim
Christo dilette. . cxcrevissel, palri suo littcras dircxisse, el se con-
869 EPISTOLÊ. — AN. 1"!61-89. 870
iiubio Gaufridi nunquam prxbituram assensiitn evi-- ^, nentibiis monaslerio suo |>ia el in perpeluum vali-
denter ostendisse. Parenles vero comitis palriam po- lura donatione conccderet. Herlewinus vero ex pa-
testatem ostendentes in sobolem , objecerunt, pacto ctini Willelmo inilo, nulli nnnqtiam episcopali
trem posse filiocmaritum eligere, quem nisi vel de- auctoritatc firmalo ahbatcm ad prxstandas sibi de-
generem vel indignum elegerit, ipsam ejus volunlalii cimationes jam dictas teneri xslirnans, ipsas petere
dissentire non posse. Paiiibus itaque sic experien-- non desistil, quas tanicn sibi compelere, nulla ra-
libus alierutro, cum jam lerlio sedissemus, comi- lione juris osiendit. lpso itaque in Iiis jus suuni
lissa conquesta esl advocalos suos ob metum comi-- niilluin penitus oslendenle, el cuin has sibi episco-
lis et sviornm, causx suxpatrociniuin suum , quoi pali aucloriiaie fuisseconcessas quandoque diceret,
miiius tute eo minus diligentcr exhibere. !n quo se> in liujiis etiam rei probatione prorsus deficicnte,
.
gravari asserens, ad « Lx.lare Jeriisaleni, > ad ve- abbajem ab ejus petilione absolvimus, et domino
stram appellavit audieniiam, el rem coniinenies utt Norwicensi ut decimationesjam dictas sibi reslilue-
gesta est, lias a nobis litieras impeiravit. Valerej ret, et ejus de cxlero paci provideret, apostolita
vos optamus in Domino, Paler in Christo charis- auctoritate injunxerimus. Quod totum Herlewinus
sime. evacuare moliens falso veslrx suggessit excellenlix,
EPISTOLA CLXV. * nos causx quam infra duo menses lerminandam
B
ADEUMDEM. suscepimus, nonnisi post undecim hebdomadas diem
Patri suoetdomino summo pontifici A., fraterG. constituisse, et nos a vestri forma mandati laliter
Loiuloniensis Ecclesix minisler, ad omne palris im-. reccssisse. Qua in re quod acium est apeiimus, ut
perium humilis obedierilix famulalum. si in jure erravimus, edocliper vosinobscuritatibns
Subliniitalis vestrae mandata debila domine ve-. hujusmodi, de coetero cautins ambulemus. Manda-
neratione suscipimus, et exsequendis his, operami lum quidem causam intra duos menses lerminandi
quam possumus et diligenliam reverenler adhibe- suscepimus, et infra eumdem lerminum causx diem
mus. Qux si quando non slaiim ad ipsa conqueren- constituendo, Londonix die ipso domintts Winlo-
tium vota peragimus, non ideo negligenter aut te- mensis et ego convenimus. Dominusvero Wintonien-
pide qux nobis sunt injuncta proseqniuiur, cum res; sis cum ipsum in curiam regis urgentissima eodem
cito decidere, aliqua procul dubio juris aul facli ne- diecausapertraheret, atlcndens mandatx sibijnris-
cessitate prxpediamur. Unde si causam Herlewini dictionis diem cedere, seque ob lemporis angustias
clerici adversus virum venerabilem abbatem de negotio vacare noti posse, erga Herlewinum habei i
lbreio aliquanlula mora protraximus, id causx exsii- r se voluil excusatiim. Herlewino vero inslante pluri-
lit, ut stib iudulia mora verbis et ambagibus involuta niiim, et in hoc abbale prxbente consensum, ullra
verilaserueretur, ellisin longum protracla.finetan- prxfixum nobis terminum diem constiiuiraus, el eo
demlegilimo.sopiretur. Eo vero processil inquisitio, quo dictum est causam fine decidimus. Diu tamen
ut stalutis diebus pluribus, et partibus in se invicem super hoc disceptatum est, asserentibus quibtisdam
experientibus, domino Wintoniensi et nobis et in- id non liceTe, et hxcea Iegeprobaiilibus,quadictum
slrumenlis et leslibns liquido claresceret, decima- est: «Cum noneodiequoprxsesprovincixprxcepit,
tiones ipsas quas modis omnibus extorquere nitilur judex ab eo daius proniintiaverii, sed ditctis diebus
Herlewinus, ad ecclesiam de Docchinges, quam jam alieniore lempore sentenliam dederit, prxses ex in-
dicto abbali veslra jamdiu adjudicavit aucloritas, legro rem cognoscet. i Aliis vero asserenlibus , a
jure plcnissimopertinerc, el easdem Herlewino nullo similibus ad similia judicem procedere, eljusdicere
prorsus jure coinpetere. Factum enim quo nititur sic debere de judicedato, ad certam summam illtid
Herlewinus boc est. Tempore belli, ciim in Angto- inducebant. i Judex qui usque ad certam sumniam
riini rcgno licebat fere totniii cuique quod polerat, judicare visus est, etiam de re majore judicare po-
ccclesiam jam dictam quidam Willelmus nomine test, si inter litigatores hoc convenerii, qnod ad si-
adeptiis est. Huiic Herlewinns, ob quod ecclesiam Q mile perlrahentes inferebant.ad certumtempus judi-
ipsam palruus suus qnidam, videlicet sacerdos ante cein datura, si partes consenliant, ulleriore quoque
possederat infestans plurimum , in hoc tandem in- lempore posse cognoscere. i Hoc ipsumlegedearbi-
duxii, ut decimationes ecclesix sua solum auctori- tro comprobanles, qui licet deproferendodiecautum
late annuo sibi censu lenendas concederei, til Her- non sit, compromissi diem proferrepotest, si partes
lewinus vel sic ab ejus infestatione conquiescerel. eam senlemiain ferre consenliani. Mandatum ita-
Qui uimirum Willelmus non mulio post ad frugem que vestrum in modum huncinterpreianles, etquod
melioris vitx se transferens, ecclesiam curn omnibtis ob favorem alicujus indullum esl, in ejus lxsionem
ad ipsam pertinenlibus, in manttmdomini Norwiccn- retorqueri non debere existiinaiiies, juxlaquod apud
sis refulavit, ut eam ipse disponeret, et persoiiam nos inmandatishujusinodi consuevit Ecciesia,in ne-
jam vacanti providerei. Ecclesia sic vacante Willel- gotio dicto jam raodo processimus, id prxcipuo se-
mus de Ibreio fundi ipsius dominus, abbatem de culi, quodin libro Digeslorum expressum taliler in-
Ibreio domino Norwicensi prxsentans, in suppli- venimus: < Si judex ad tempus dalus et omnes liti-
cando obtinuil, ut cum in ecctesia ipsa pcrsonain gaiores conseiiserinl, nisi specialiter principali jus-
conslitiierel, eamcue cum omnibus ad ipsam perti- sione prorogatio fuerit inliibila , possunt lempora
871 GILBERTI FOLIOTLONDON.EPISC. 872
intra qux visus est liteni diriuiere , prorogari. > A EPISTOLA CLXVII.
Valcre vos--.- ADEUMDESI.
EPISTOLACLXVl. Patri suo et domino suuinio ponlifici A., fraler
ADEUMDEM. G. LondoniensisEcclesix niinister, pedibus sanctis,
Patri suo el domiuosummo pontificiA., fraterG. conculcato Salan, in Cbristo iriiiinphare folieiter.
Londoniensis Ecclesix niinister, loiiim quod obe- Cum ad vestram, Pater in Cbrisio dilecie, subli-
Oientix et obsequii valet humilis et prorapla de- niilaicm oninium, sic disponenie Domino, spectet
votio. Ecclesiarum solliciiudo, ad eas lamen oculos mise-
Ad vestram, Paler, justum est referri noiitiam, ricordix reducere benignius xquum est, tiios am-
qux facta ad vos appellatiotie suspensa, vestrx plior commendal charitas, et ad omnes obsequii
subliinilaiis cxpetunt in sui decisione senieiitiam. devoti propensior in charilate benignitas.Quodquia
Cum igittir asserlione partium merita pandanlur in Fiscamensi Ecclesia diu viguisse ipsa rerum edo-
causarum, causam inler dilectuin filium et canoni- cel experientia, ad sanclitaiciii vcstram.cui sancta
cuin nostriim, Ilenricum et Willelinum dc Ponte- placere studia luce clarius enitescit, in ea qua labo-
fraclo agilatam apud nos, ct facla ad vos appella- ] rat ad prxsens necessitate recurrit cum fiducia, inde
tione suspensam, sublimitaii veslrx dircclis his proventurum sibi sperans auxilium, unde quippe re-
apicibus aperimus. Conquerebatur Henricus, dum ferunt optalum, misericordia sibi laudabililer com-
sludiis scholaribus occupatus abessel, jam dicttim palienle, remedium. Qux nimirum hoste geiicris
Willelmum intra fines parocbixsux de Siubeheia, htimani fidelium semper invidente sitccessibusca-
suali nuper incendio concremaia ad hoc miserix
capellain erexisse, ibique in injiiriam ei dispendium
ipsius malris ecclesix, divina celebrari fecisse, et perducta est, ulqux nobilissiini dudum fuerat con-
ipsius occasione capellx, ipsi matri ecclesix deci- ventus habilaculum pauperum, peregrinorum, ct
maliones,,et alias obvenliones ecclesiasticas injusle hospiiali gralia indigenlium quorumciinqiie refu-
diu sublraxisse. Capeliam ilaque in parocbia sua gium,'jam non habeatubi caput reclinet (Matth.\iu),
elam se conslructain dirui, et rem in sialum prisli- ubi divina celebrel, ubi conservet ordinem, adven-
num redigi, et sibi injiisle subtracta oflicio noslro laiiiitini ubi relevet necessiiatem. Unde cum sup-
restitui proposila ad hoc et rationiiin et auctoiita- plicante petimus, eum exorante sublimiiaii vesux
lum niultiplici copia postulabat. Willelmus vero no- preces affecluose porrigimus, ul sibi litierarum ve-
vum opus inficians, capellam ipsam in fundo suo slrarnm subveniat imlulta pie benigniias, ul quod,
' machinante maligno, dirissime conflagratumesl, in
aniiquitus exslilisse, ipsamque se jure suo ad prx- C
sens innovasse, seque in ea in nuliius injuriam aut ejus ignominiam Cbrisiique pereiinera gloriam ve-
dispendium divina communicasse respondit. Adji- stra reformel auctoriias, ut ope vesira dissipalus
ciens, se decimationes tcrrx sux juxla pacta inter ordo convaleat, charitas antiqua refloreal, et sla-
suos et llenrici prxdecessores inita ct firmala , ma- lulo vobis memorialiquodam xicrno prx oculis sem-
trici ecclesix persolvisse, et annuatim earum no- pcr habeai convenlus ille fiairum, uude sanctilali
uiine quatuor solidos, ut coinprebensum fuerat pa- veslroegralias indesinenler exsolvat. Conservel in-
clo, reddidisse, el cum ad evacuandum paclum hoc columitatem Dominus vestram, in Christo dilccte
ad dominuu) Canluariensem aliquando appellatum Pater.
luisset, se ab inteiiiione contra pactum proposita, EPISTOLA CLXVIII.
sciiteulialilcr absolutum exslitisse. Qux cum taiiter ADEUMDEM.
aUegaret Willelmus, nulla tamen instrumenlorum Patri suo el domino summo ponlifici A., fraier G.
aut testium assertione roborabat. Henricus vero LoiidoniensisEcclesix minisier, tolum quod ex se
coramdomino arcbicpiscopode decimis tantum illius valet humilis et ad obediendum prompta devotio.
anni, quo causa lunc agcbatur, absolutorium fuisse p] Suspirat Pater ad vos Wintoiiiensis Ecclesia et
judicium asserebat.adjiciens, se hanc eiiam senlen- quia spectat ad vos Ecclesiariimoniniuni solliciludo,
liam ad vestram audientiam appellatione interposiia sua coram vobis anxie deplorat incommoda. Orba-
suspendisse,veslramque stiblimiiatem domino VVin- la Patre, aliunde jamdiu sibi emendicavit suffragia,
toniensi lotius causx cognitionem delegasse, se la- et de longinquis finibus evocavit episcopos,ul coni-
men causam hanc aliis prxpeditum negotiis prose- missis sibi populis slatula crelittis administrarenl
cutum noii fuisse. Instanie itaqite llenrico, ei in sacramenta. Hxc eiiam, vivente Patre suo, Patre
jam diclis decimis ecrlesix sux jus numerosa te- jamdiu caruit, quem ab adminisiraiidis bis quibus
stium copia declaravit, se etiam easdem percepisse, ei fundattir et crigilur, et ad perfectum adduciitvr
viva voce teslium osiendenle, et ea qux possederat Ecclesia Dei, ipsa sui corporis imbeciliitas multo
sibi restilui postulante, Willelmusnostrx declinaus quidem lempore prxpedivit. Qux suis jaiu fineni
jiirisdictionis examen,ad vestrx sublimitalisaudien- gaudebat provenissestispiriis, ct in electo suo qneni
tiam appellavii, el appellalioni diein feslum Om- votis omnibus exoptaverat, et in Patiein sibi pasio-
nium Sancloruin consiiluil. Valere vos optamus in reinqiie nullo penilus conlradicenle vel reclainaiile
Domino, Pater in Christo ciiarissiine. solemniter elegerat, mulia aniini jvvcuiiditaierespi-
875 EriSTOL^. — AN. 1161-89. 874
rabat. Attdiens vero sua vota differri et elecli sui A f berent, ipsum sibi EliensisEccIesia per raanum no-
consecralionemin longum protrabi, nubilo jain nunc stram suscepiis legatorum vestrorum liiterls, quibus
ranerorisobducilur et quia spes quoe differtiir, af- deeligendosibi episcopo,auctoritaleapostolica com-
fligii animam, amicos suos undeqiiaque sollicilat et monebatur, in Patrcm et pastorem expetiit, ipsum
vicinos, nt sua vobis vota proferant, sanctitali ve- coiicordiomniiim voto, nullo reclamanle aut contra-
strx preccs cum supplicante porrigant, ut ejus, si dictionem in aliquo movente, ad Eliensis episcopa-
placet, anxietati condescendere velifis et compati, tus regimen conniventiam in hoc prxslante prin-
el in negotio hoc ob niuliipliceinEcclesix necessila- cipe facia celebriter eteclione suscepit. Quem quia
lem, si qua valel admitti dispensatio, suiiin conce- Ecclesix ipsi ad quem vocalus est, opem et graliam
dalis electum, cujus cl honeslas et conversationis prxstante Domino, in mullis credimus profulurum,
integritas digne commendabilisest, absque dilationc et omnem vobis et sanctx Romanx Ecclesiecdevo-
consecrari. Est lignuin vitx desideritim veniens. tionem in qtiibuscunque potcril exhibilurum, apud
Undesi preces in causa hac sublimilati veslrx snp- sanctitatem vestram cuni Ecclesia pulsanic pulsa-
plicanlium, admiseritis, Wintonieiisi Ecclesix non mus, cum postulante preces affeciuoseporrigimus,
in modicosubvenielis.ct omnesnos inomnemquam ut quod actum esl, ea qua prxeslis et potestis au-
possuinusgratiam, vobis, Pater, obligatos habebitis. "' ctoritale roboratis, et ncgotio huic manum supre-
Conservelvos in longa lempora Dominus, in Chrislo mam imponendo, et ipsius consecratioxiempalerna
dilecle Pater. pietate maturando, et eum et commissamEcclesiam
EPISTOLACLXIX. vobis in omnem graliarum actionem et charilaiis
ADEUMDEM PROHEREFORDIF.NSI EI.ECTO. plenitiidinem arctius obligelis, ui Ecclesix per vos
Domiiiopapx dominus Londoniensis, pro Here- in reguo Anglix nuper indulla liberlas in suis co-
fordiensi electo. aiescat initiis el gratiam augenie Domino, fortiler
Herefordiensem,Paler, Ecclesiam gratum Domino ipso iractu lemporis convalescat.
prxstiiisse speramtis obsequium, qux eligendi Pa- EPISTOLA CLXXl.
iris sibi libertate concessa, ut communis hahet ADEUMDEU.
opinin, ad sui regimen pastorem elegit idoneum Patri suo et dominosummo pontifici A., fralerG.
viruni, ul commune prohat arbitrium, Deo et ho- LondoniensisEcclesix minisler, pie salulaniis affc-
niiiiibus acceptum. Quanlis enim virtutum insigni- ctum, et devotx subjeclionis obsequium.
bus Herefordiensiselecius effulgeat, fama loquilur, Anglicana, Pater, Ecclesia in omnem gratiarum
probat opinio, una in oreomnium leslatur assertio, aclionem sanclilati vestrx se falelur obnoxiam, eo,
qui Roberlum Oxoniensem archidiaconum omnes Pater, quod prxsentaias sublimilati veslrx fratrum
retatis sux gradus adeo innocenter et honeste per- nostrorum electiones placide suscepistis, el easdem
currisse denuntiant, ut ei vel in modico nunquam Patrisnostri domini Canluariensis otiicioconfirmari,
fama detraxerit, conversationem ejus sinister rumor et electos ipsos ejus inanu consecrari pia et palerna
nullaleiiHsobfuscare poiucril, aut pravilatis eloquio graiia concedislis. Quia in re juges lacrymas quas
denigrare. Hunc, pater in Christo charissime, san- a muliis diulinus jam dolor exlorserat, pieialis apo-
ctitati vestrx commendamusad graliam, preces af • stolicx manus extersit, et Ecclesiamregni in slatiini
fectuose porrigentes, ut decurreniis ad vos Herefor- dignilalis prislinx sublimiter erexit et potentissime
diensis Ecclesix peiilionem, quam juslam vere cre- reformavit. Per vos enim gratiam, minislranie Do-
ilimus, admittalis, et ut ejus consecrelur eleclus, mino, sancta sedesCantuarix vacuala dudum etdia
paterna, si placet, gralia provideatis, ne si repul- vacua, suum jam in se recognoscit antistitem, et
sam suslinuerit, Ixsa viiius erubescat, et alios in Wintonix clerus cum populo electi sui sibi conse-
-appeiilumsui et cultum de cxlero minus accendat. cratione concessa, voti sui plenissime composgra-
EPISTOLACLXX. tttlalur et exsultal in Domino,Ecclesix vero Balho-
ADEUMDEM. 1D niensis, Herefordiensis, Ciceslrensis, Eliensis, suis
Dominopapx dorainus Londoniensis. in his quos elegerant dono vestro grafix jam potitx
Sanctitali vestrx scribere, et fratrum nostrorum, desideriis, in gratiarum aclionem diem celehrant
id exigenle necessitaie, preces affecluose porrigere, solemnitatis insignem. Sola, domine, superesl Lin-
cbaritas nos Pater imperiosa compellil.Hiijus enim colniensis Ecclesia, qux cum in Ecclesiisaliis undi-
lege constringimur, eos ut nos ipsos diligere, el neque laudes resonenl, undcquaque pulsenlur lym-
gotia sua nostra repttlanilo,quod in necessitate simili panaglorix, gemitum pro canlu babet, etspiritum
nobis exhiberi vellemus, ipsis prociil dubio non ne- nioeroristrahens, tota lamentis aflicitur. Audiuniur
gare. Venerabilem ilaque fratrem nosirum Gaufri- in domo Palris undiquc symphonia et chorus, sed
dum, Ecclesix Canluariensis arcbidiaconiim, virum hxc foris slans, non ingreditur, et repulsam passa
prudentem lcstificamur et sirenuum, providuin in semcl, ad Patreni ingredi pertimescil. Cbarilatis
consilio, discrelum el ornatum eloquio, agendis Ec- lamen aflluentiamconsiderans, qux de fonte peclo-
clesix negotiis et ipsius necessitaiibus sublevandis ris apostolici indesinenter emanans, civilaiein Dei
cl sustinendis aplissimum. Ctii cum ad doclrinam circuniquaqiielxiificatelevangelicum illud ad men-
sciemia, cl ad honestalem, iit credimus, mprcsexu- lcm revocans : Ontnis qui pctit, accipit; el qui qu<e-
$75 GILBERTI FOLIOT LONDON.EPISC. 870
rit, invenit, et pulsanti aperietur (Matth. vn), speni A buerant abbati Sancli Bertiui, juxla mamlauiin
concipil, ut mcerorissui nubilum serenitatis vestrx vestrum per fratrem ab ipso transmissum ad uos,
caudor evacuet, et in elecli sui stisceplione pariter per quemdam fidelemnosirum desiinare curavimus.
et promotione preces filix devotissime supplicantis De cxtero quid super hac portione reliqua qi,i;
pius Pater exauiliat. Scit tamen apud nos supra solvenda superest (ieri oporteal, veslra ciim voluerit
dorsum ejus quosdam fabricasse plurima, et odii sanctitas providebit. Nos enim iutra lines jussionis
sermonibus ejus innocentiam circumdedisse (Psal. veslrx nostrum cohibentes oflicium, nec minus nf-
cxxvm), et iu hoc eaienus proevaluisse, ut ab eo ferentem admittimus : nec solvere cessantem ulla
clementix vestrx facies, ut dicilttr, aliqiianlulum coerlione ferimus. Valeat sauctitas vestra.
aversa sil, et a pturibus in eum sihistra jam sit EPISTOLA CLXXIH.
concepla opinio. Sed si placct adverlere, super ejus ADEUMDEM.
coiiversatione et vita his potissimum lides habenda Patri suo et domino sumino pontifici A., frater
est, quibus a primis annis innotuit, sub quoruin G. Londoniensis Ecclesix minisler, seipsum ci, si
oculis, ut cerlissime lesiantur, innocenler excrevit, quid potesl, obedientix et humililatis obsequiuin.
et ad anuum tricesimum, ut asscrunt, jam perdu-. Ad vestram, Pater, audientiam jamdiu ob man-
cius, primam xtatis sux vigiliam sub muliorum te- data Palris nostri domini Cantuariensi6 mihi grava-
stimonio et honesteet innocenter complevit, de quoi mcn non modicum inferentia appellavi, et audito
spem honam Lincotnieiisis Ecclesia, devota filiai legaiorum vestrorum in Normanniam adventu, ipsis
vestra concipiens, et ipsius prudentiamineo quemi festinanter occurri, paratus in eoruin praesentia,ap-
administiavit archidiaconalu conlemplans et appro- pellationis ad vos factx causas ostendere, et eorum
bans, sperans quod ejus promotio miiliis e\ causis,, senteniix in omnibus huniililer obedire. Quibus in
quas enumerare Iongum esl, sibi plurimum profti- causa hac suas minime partes inlerponenlibus ob
tnra sit, ipsum in Patrem elegileoncorditer, et ut. evilanda pericula qux imminebant, ad vestram de-
hoc cjus desideriura a vestra sibi gratia complean- nuo sanctitatem appellare mulla procul dubio neces-
inr, instanter exposcit. Spem igiiur habentesin Do- sitate coinpulsus sum. Quia vero ad iter hoc arri-
niino, quod ejus et honetU.s'et prudentia ad hono- piendum ad vos me in Angliani remeare et itiueii
rem Dei et Ecclesix de die in dicm habitura sil in- necessaria providere ipsa propositi necessitas exige-
•rementum, ipsumque in sublevandis Ecctesix nebat, non occasione dilationis quxrendx sed legiiiina:
cessitaiibus cooperalorem fore slrenuum, precesi provisionis intuilu appellationi lerminum in dioni
sanctitati vestrx cum Ecclesia supplicaute porrigi-. C transitus beati Marlini conslifui. Unde si pietatis
ihus, ut ei manum gratix porrigatis , et sibi conce- oculos bonilas in me divina reduxeril el iier ad vos
dendo quod postutat, Anglorum Ecclesix quod ad- pcrvium mihi clemenler indulserit, slatulo die vila,
huc deest gaudti supplcalis, et omnes nos ex hoc; comite Dominoquejuvanie, sanctitati vcstrx obstabo,
sublimitati vestrx gratix debitores efficiatis. Con- qux. mihi objicienlur auditurus, veslrxque per om-
scrvet incolumitatem veslram Dominus, in Chrislo) nia senlentix vet consilio devolissime parilurus.
dilecte Pater. Testis est mihi enim inspector Deus, me in his om-
EPISTOLA CLXXIl. nibus qux apud nos acta sunt nec adulaiioni, nec
ADEUMDEM. elationi, nec ambilioni vel in modico deservisse, sed
Patri suo el domino summo pontiflci ALEXANDRO, vestrx sanctxque Romanx Ecclesix fidelitaii et lo-
frater GILBERTUS Londoniensis Ecclesix minister, tiusAnglicanxEcdesix utilitali juxlaniodicumquod
devotum et debilum lotius obedientix famulatum. sum et sapis- fideliler prospexisse. Hinc cnim Pa-
In colligendo denarium beati Petri, quantam„ trera habens hinc dominuin , inier duos gladios
potuimtis solliciiudinem et diligentiam adhibcre„ posilus, liinc in materialem limens impingere, hinc
cnravimus: dilectique in Chrislo fratres noslri ett tpiritualem formidans, sola vestri nominis protectns
roepiscopi, qnorum cpiscopalus conditioni huicc D ^ auctoritate vix hxreo, et finem, quem his cladibus
constat esse obnoxios, a nobisjuxta tenorem et con- Dominus dalurus est, multo jam ante txdio affectus
tinenliam scriptorum qux in scriniis Cantuariensiss exspecto. Affeclioni itaque qua filiis suis el compati
Xcclesix studiose requisita reperimus, veslra superr et condescendere pietas apostolica consuevit, de-
noc auctoritate commoniti debitam penitus omnes lg votissime supplico ne appellationem ad vos boncsta
quidem agnoverunt et exsolverunt quantitatem .: causa el justissima interposita irrilam habealis, ne
exceplo venerabili fratre nostro et coepiscopo do, caput meum quod ittjusto odio Pater meiis dominus
mino Exoniensi, qui nimirum summam sux dicecesi .; Canluariensis dire pcrsequitur, ei penilus expona-
ascriptam minime recognoscens, quia minus quam n tis : sed causam quam prxstringimiis, ut postulat
de ratione scripta exigerelur oblulit, toiuni quod j xquitas ipse vel audiatis, vel si hoc (tiflicultas non
oblulerat insolulum reporlavit: sicque licet sxpe ,e permillat itineris, legatis vestris qui penes vos stint
et sxpe coramonitus, bucusque tamcn penilus a so- >- cognoscendam et terminandam committaiis. Qux-
lutione cessavit. Universam vero summam reliquam m dam nuntio meo sanctilati vestrx secretius inti-
ducentas videlicet libras, excepiis novem libris etet manda commisi, quibus si misericorditer prxbueris
qoinque sojidis, qux a prjediclo fratre solvi de- i- assensum, ad iiutum vcstrum .... hoc condigne
877 EPISTOLiE. — AN. I1G1-8D. 878
rennincrabitobsequium.Valere vos opto in Domino,, A non respondil, sei. in omn. fere pelitione sua se
Paier in Clirislo charissime. repulsam susiiniiisse conqueriiur et erubescit. De
EPISTOLA CLXXIV. paterna lamen confisusgraiia, qux filiumcum volet
ADEUMDEM. cxandiet, vultus sperans et exspectans Ixtiores, in
Patri suo et domino summo pontifici A., fratcr bcati Pelri ac vestra, ut dicium est, fidelitale immo-
C. LondoniensisEcclesix miuister, debitum sincerx' bili consiantia perseverat. inde estquod sanctilatem
charitalis et humilis obedientix famulaium. vestram visilare volentem, nulliim prorsus impe-
Mandatumvestrum, Paier in Christo charissime,, diet, sed nec hacienus, utasserit, impedivit.
debila veneratione suscipienies, illico (ilium ve- In appetlalionibus ex anliqiia regni sui coustitu»
slrum, dominumquenoslrum charissimum, illustremi tione id sibi vindicat honoris et oneris, nl otr ei-
regem Anglorum , etsi in ipsis jam Wallix finibus> vilem causam nullus clericorum regni sui ejusdem
agentem exercitum adivimus, et adjuncto nobis ve- regnifmes exeat, nisi au ipsius ancloritate et man-
nerabili fratre nostro Roberto Herefordiensi epi- dato jus siiiun obtinere queal, prius experiendo
seopo, juxta veslri formatn mandati diligenter et' cognoscat. Quod si nec sic obiinuerit, ad excellen-
intente convenimus. Cui singula qux vestris litteris> tiam vestram, ipso in nullo reclamanle, cum volet
siint nohis expressa, ante oculos ponenles, ipsumi quitibet appellabit. In quo si juri vei honori veslro
«•bsecrando,eiquanium regiam decebatmajesiatem, , prxjudicatur in aliquo, id se iotias Ecclesix regui
argiiendo, constanter et instanler horlali sumus, utt sui consilio correctttrum in proximo, juvanie Do-
de propositis sibi satisfaceret, et si a ralionis Ira- mino, pollicetur.
miie deviaverat, ad viam verilalis et justitix redire' Imperatorem illum, etsi schismaiicum noverit, a
veslra per nos revocatus admonitione non lardaret: • vobis tamenexcommunicatum csse usque hodienon
a Patre pie commonilus a pravis actibus omnino» rescivit. Quod si denunlialione veslra rescieril, si
desistcret, el Dominum puro corde diligeret, et' foedus illicitum cum ipso aut alio quolibet iniit, et
malrem siiain sanctara Romanam Ecclesiam solita1 boc Ecclesix regni sui judicio simul et consilio se
veueraiioiie respiceret, nec eam visitare volenles> correcturum promiliil.
inhiberet, appeltationes ad eam factas non impedi- Patrem nostrum dominum Canluariensem suo se
ret, et Patrem noslrum dominum Cantuariensem1 regno nequaquam expulisse asseril. Umle, sicut
lienigne revocans et reducens, in beali Peiri ac: abscessil ultroneus, sic ad Ecclesiam suam, cum
vestra reverenlia firmus immobilisquepersistcrel, sibi sederit animo, plena pace reverli, sihi libilum
et pietatis iniendens opcribus Ecclesias et cccle- (C erit: dum tamen in salisfacicndo sibi super his,
siaslicas personas, lam regni quam terroe suoe,nec unde conqueritur, regias sibi, et in quas ipse jura-
gravaret per se, nec per alium gravari permilteret, lus est, velit dignitales integre conservari.
sed ipsas diligens regia protectione conservaret, ul Si qua vero Ecclesia vel ecclesiastica persona ab
ille, per quem reges regiiant, temporale sibi regnum ipso vel a stiis se gravalam oslemleril, salisfactiont
conservaret in lerris, et xternum largiretur in coe- plenx totius Ecclesix judicio paraius erit.
lis. Alioquin nisi monitis salutaribus acquiesce- Hxc a domino nostro rege in responsis accepimus,
rel, sanclitas vestra, qux huc usque patienler susti- qui ulinam ad omnem voluntatem vestram uberius
iiuit, ulicrius in palienlia suslinere non posset. Ad aliquid accepissemus. Eadernvero sublimitali vestrx
hxc adjecimus timendum sihi fore, ne si errata non notiflcanda duxinius, ut ex ipsius responsis adverlat
corrigeret, iram ciio omnipotentis Dei incurreret, vestra discrelio, quo negotium hoc fine concludat.
ut nec regnuin ejns diu siare, nec suos prosperari Causam namque suam dominus rex plurimum sibi
permitteret, sed qui humilem exaliaverat, janijam justificare videiur, cum in omnibus qux dicta sunl,
exallatum ab ipso regni culmine durius alfidendo Ecclesix regni sui cousilio simul et judicio se pari-
dejiceret. turum.el Palris nostri domini Canttiariensis redi-
Ipse vero correptionem veslram multa graliarum D 1 nim, juxta quod dictum esl, se ntillalenus impedi-
aclione suscipiens, multa animi temperantia, iniil- turum pollicetur. Unde vestrx supplicandum xsti-
taque modestia consequenter respondit ad singula. mavimus excellenfix, quaienus ilhid prx oculis
In primis asserens mcnlem suam a vobis nullalenus habeutes : Calantum quassalum non conleret, et
se avertisse, nec id unquam propositi mente con- linum fumigans non exslinguet (Isa. XJLII ), zcliiin
cepisse. Quin dum paternam sibi graliam exhibue- illum sancium, quid ad ulciscendara omnem, qux
ritis, vos ut Patrem diligal, et sanctani Romanam Ecclesix Dei irrogatur, injuriam laudabiliter igne
Ecclesiam ut matrem venerelur et foveat, et sacris divini Spirilus accensus est, si placet, ad lenipus
jussionibus vestris, satva sibi sua regnique sui dig- inlra fiiies modestix cohibeatis, ne vel inlerdicti
nitale, humiliier oblemperel et obediat. Quod si sententiam, vel ultiinum iliud prxcisiouis elogium
vosjam aliquandiu solita reverentia non respexit proferendo, ecclesias universas subverli inisere do-
hanc hujiis rei causam asserit, quod cum vobis in leatis, et tam regem ipsura quem innumeros cum
necessilale loto corde, lota ineute, toiis viribus eo populos a vestra, quod absit! obedientia irre-
asiiterit, sibi poslmodumper nuntios in necessitate vocabililer avertalis. Bonum est membrum capiti
icciirreiili ad vosdigne pro meritis sanciitas vcstra cohxrere vet saiicium, quam a corpore sequeslrari
879 CILBERTI FOLIOT LONDON.EPISC. 830
jam prxcisum. Redeunt ad sanitalem saucia, sed ^« declinarem proiectione, et nexus, quibus imineritum
corpori vix coatescunl jatn prxcisa. Addticit despe- parabal involvere, tisque ad diem cogniiioni causoe
rationem prxcisio, restiluii saniiateui sxpe medi- in prxsentia vestra consliliittim, olijeclu vestri no-
canlis operatio. Quid enim si scrmo vester iioinliim minis aliquatenus cviiarem. Unde, dilccte mi in Do-
plene capitaut capitur? Nunquid divina desperanda mino Pater, sanciilati vesirx totoprostralus spirilu
esl gralia, quin cilo, cum volel, et capiat el ca- snpplico, nc indiiltum oppressis omnibus coutmune
piatnr? Nunquid abbreviala esl manus Domini, ut remedinm mihi, si placet, sublrahaiis. Ne nie lan-
salvare nequeal, aut auris ejus aggravata, ut non quain reprobum a vestri proteclione lutaminis abji-
exaudiat ? (Isa. ux.) Currens ille sermo Domini ciatis. Sed facla ad vos appellalione suscepta, si qua
velocilw (Psal, CXLVH), stalim cum vult, immulat prxter modum esl in me lata sentenlia, ipsam, ut
omnia, el sanclorum precibus dat insperala. San- jusluin est, aiithabeatis irriiam, aut teneatis suspen-
guis regius lum se demum permittit vinci, cum sam, ul in die qua, juvanle Domino, sublimilaii ve-
viceril; nec verecundalur cedere, cum superaverit. slrx paratus smn assistcre, juxla quod nierui statua-
Mansiietudine tolerandus est, monilis et patienlia lis in me, et vel convicliini abjicialis, vel innocen-
superandus. Quid enim si jacturam quamdam lem- tem, si sic visiim luerii, absolvaiis. Nam culpa niea,
poralium invebil exhibila in ternpus palienlia ? Non B ] si qua est, hxc utiqtie esl, quod inaiidatnrum pon-
eitiinesl dubium severitall delrahendum fore, cum dere, qux utiqite auldeclinare necesse inihi fuerai,
slrages iinininel populorum : el cum lempestas in- aul cum defectu et emni niiseria suscipere, me gra-
gruit, in niare debere multa projici, ul ad porlum vatum sentiens, ad apostolicam austis stini audien-
valeal navis salva perduci. liam appellare, ut vestro me per oninia consilio com-
Insipienler, attamen in cbarilale non flela sic lo- mitterem, et consullis vobis auta regno discederem,
quimur, si sic rei finis exsliterit, ut amissis suis aut alleviaio mandaiorum onere in comniissa mihi
doininiis Camuariensis exsilium juge sustineat, et Ecclesia residerem. Nam, ut brevi comptectar quod
veslris, quod absit! mandatis ullerius Anglia nou verum est, dnm inter dominum regem et dominum
obediat, fuisse salius patienter in lempus susti- Canluariensem res in hunc moditm vertitur, impos-
nuisse, quavn lanto zelo severitaii deservisse?Quid? sibile est me, aut alium regni ipsius episcopum
Eliamsi pluies e nobis ab obedienlia vestra perse- unius mandatiim suscipere, et alierius iram impor-
eulio separare non poierit, non deerit tamen, qui tabilem declinare. Agat itaquc, si placet, paterna
genu curvet ante Baal, et de manu idoli pallium pietas, ut si in me, nec coiifessiun, nec convictum,
Canluarioenon habilo religionis aut justitix delectu _ nec ciiatum, nec ullo modo convenium, post inter-
suscipial. Ne deerunt qui sedes nostras occupanles, posilam etiara appellationem ad sublimilatem ve-
el caihedras insidentes, ipsi tota devolione menlis stram, ulla est prxpropere vel prxpostere laia sen-
obediant. Jam mulii prxmaslicant ad talia, optan- tentia, hanc viribus, ut justum est, evacuetis. Et si
tes utveniant seandata, et direcla ponantur in vestram ex sanctitaie remitiaiis, injuriam saltem
prava. Unde non propria, Pater, piangimus aut beati Petri, et sanctx sedis ejus ad aniinum revoce-
ploramus incommoda, sed nisi in his malis occurre- lis, et me ad omne, quod jusseritis, obsequium uli-
riiis, fcedam Ecclesix Dei subversionem imminere que promplissimum invenietis. Conservet vos inco-
cernentes perlimescimus, ne citius ob vitx txdium liimem in longa tempora Doiiiinus, in Christo dile-
optemus periisse.diem, qua ad hujusmodi spectacula ctissime Paler.
nati sumus. EPISTOLA CLXXVL
De cxtero seper censu beaii Petri nemo nobis in
vel de modico ADWILLELMUM PAPIENSEM CARPINALEH.
regno respondisset, nisi dominus rex
inaiidatiim super boc in eommune dedisset. Ejus Venerabili domino el amico W. Papiensi sanclx
vero inandato, slatuto aiitiquitus teriuino colligemr, Romanx Ecclesix cardinali sibi cbarissimo, frater
et sauclitali vestrx permanum nostram, juvanie D G. Londoniensis Ecclesia?minister, saluleir. el debiti
Domino, traiismiiielur. munus obsequii. j
Verborum facile suadel paucitas, cum ad exau-
EPISTOLA CLXXV.
diendum prona est ipsius, ad quem scribitur auiica
ADEUHDEM. benignitas. Quod quia de vestra sinceritate conlidi-
ALEXANDFO papx, GIBERTUS Londoniensis episco- mus, paucis negotium, in quo npbis a benevolenlia
pus, humilem ad omnia in quo mea valel parvitas veslra subveniri pelimus, aperiinus. Mandatum do-
obedienliam. niini papx susccpimus, quatenuS Hugonem comiteni
Severiiatem, doniine, Patris nostri domini Can- de Norfolchia districie conveniremus, et nisi cano-
tuariensis archiepiscopi ex quibusdara audilis et nicis de Panteneiu villam ipsam de Panleneia, etcx-
agnitis recte suspectam habens, ne indebilx paenxi lera qux sibi ablata queruntur, admouitus reslilue-
nexibus me arclaret et laqueis, ad veslram circa ret, ipsum, el lotam terram suam inlerdicto subji-
iniliiim Quadragesimx appellavi clemcntiam, et; ceremus, et nisi vel sic infra quadraginta dies resi-
appeilalioni diem, octavas purificalionisbealxMarix : piscerel, eum excommunicationis innodare senientia
constilui, ul iram, qua me injuste persequitur, vtstra i noii differrenius. In boc vero nobis regia se graviier
'
881 EPISTOL.E. — AN. llGl-89. 882
opponit auclorilas, asscrens ad summam regui sui A EPISTOLA CLXXVII.
speclare dignilatem, ut dum cuique adversus couii- ADEUMDEM.
tem vel baronem simni super lerris aut feudis que- Venerabili domino cl amico charissinio WILLELMO
relam habenii, plenam paralus fuerit exhibere justi- Papiensi sacrosanctx Romanx Ecclesix cardinali
tiam, ipsum ncc archiepiscopus, nec aliqnis regui presbytero, frater G. Loniloniensis Ecclesix mini-
sui episcopus aul in<erdictopremal, aul exeoiiimiini- ster, saluiem qux nunc esl, ci qtiam speramns a
calioni subjieiat. Hanc prxdecessores suos assensu Domiuo.
Romanorum poulificum usque imiic obiinuisse aflir- Nostis, domine, quod et orbi satis iniiotuit, quid
mat, et nos omnes regni sui episcopos id sibi jura- aininadversionis jamdiu, quid poenx quoque id mndo
nieiuo firmasse commemoral, exigens ut antiquiiali perlulcrim, qui priusqiiam inihi culpx moiliis imio-
stemus, et regni sui privilegia nequaqiiam sibi mi- lesccrcl, enormitales poenx gravioris excepi. Ail
niientes, ah his qux sibi a nobis stib juris jnrandi imiiis quidem ut audio Wallensis vocem, licel prx-
religione sunl promissa, non recedamus. Unde gravi clarx dignilalis honore non fulgeal, non citains,
nobis interminatione interdicitur, quod auctoritate non commonilus, nec notorii qiiidemcriminis repre-
prxcipitur. Sic nobis in arcto rcs est, ut nisi suum hensinni obnoxiiis condemnaiionis sinisiriim repor-
temperel apostolica mansueludo mandatum, subire B lavi caleulum, et asacerdote nec inspecla lepra mea,
nobis necesse sif, aut bine inohedieniix, quod absit! nec cognila, extra tamen Ecclesix caslra projeclns
periculum, aui apud domintim regem perjurii ctnon sum. Sed quia nec in ccelumos ponere fas esl, etma-
observalx lidelitaiis opprobrium. Mallem episcopus jnruni acta discuterc sacrilcgii conslat instar obti-
non fuisse, quam horiim alieruirum incurrisse. Gla- nere, ad medentis opem tuiiiis est confugere, quam
dius uieiqiie gravis est, quorum unusanimam, aller in querelx vocem impudenter erumpere. Assueti
corpus occidil. Hle quidem gravior, attamen iste vero moris est, cum qttem sua Ixdil condilio, ut al
gravius. Et domino meo cbarissimo doniiiio papx, euni recurral polius, ctijus promptiorem sibi fore
qux ntililas fulura esl in sanguine ineo (Psal. xxix), gratiam arbilratur afllictus. Confidens ilaque de ve-
si descendendo in correplioiiem hauc, aui perjurus strx dileclionis excellentia, cujiis sinceiililein et
repuler, aul inobediens, qnod seniper absit! exi- tidem reruni cerlior edocuit experienlia, instante
siam? Si domino meo noit paruero, mors niilii est; necessitatis articulo, a vobis opem posiulo, ut prx-
et si paruero, solum superest, ul emigrem a regno, libaia nuhi per vos gratia vestro ad profectum sludio
cujus leges non suscipio, a cnjus regis fidelilale re- deducalur, el quod ad mei exscculionem ofliciimihi
cedo. Si causa quidein esset ejusmodi pro qua di- r deesse cognoscitis, vestra mihi solliciludine, juvante
giium forei poenam subiremortis aut cxsilii, gatide- Domino, resiiluatur. Dat poslulandi fiduciam, quod
rem uiique in proscripiione mea vel morte, obse- manum mihi jam graiix porrexistis, el onus quo
«(uitimme domiiio gratum exhibere. Sed nunquid premebar anxie. pix precis instanlia submovisiis,
sex frairum in Panleneia miserrime et absque omni eiexeniplusa confiisionis ignominia, ut intra castra
et regulx et ordinis observatione victitanlium catisa collocer Ecclesix, prudenler obiinuislis. Uude vobis
tanli est, ul ob sibi restituenda pauca agri jugera, ad gratiarum acliones eo magis devolus obligor,
inter summum poiitiiicemel sibi quondam amiciim, quod proprix voluntatis insiinctu ahsenlis amici ne-
el adhuc,danle Deo, fulurum amicissimuindominum golia commodissime procurastis. Movil vos in liiinc
noslrum regem Anglix quxslionem oporieal super pictalis affecium innala bonitas, nullisqtie meis me-
suartini emineiitia dignitatuni agitari? Prxsertim ritis prxventa gratia, sed quod non merui, mcreri
cumin expedito sil in causa hac jus siuini iinicuique desidero, et non mertiisse pcenitel, niinisqiie sero
reddere, et qux lurbata sunl ad pacem et debitum voluisse, quod primis allcnlatura fuisse studiis opor-
justitixlinempacificerevocare? Si domino regi per- tuisset. Agat itaque si placel c( peragat id gratia
missum fueril, causam hanc episcoporum et aliorum quod suum esl, et quem mereri jam ccepil lotiim
virorum prudenlum consiliis illico terminabil. Si Dsibi reddal obnoxium, et rcstiluium me niilii, lain
causain dominus papa judicibus delegaveril, ipso- sibi quam sttis iu solidum de cxlero pleno jurepos-
rnm stare sententix comes Ilugo non recusabit. sideat. Valere vos opianius in Domino.
Ipsiint quippe districte conveiiimiis, inlenlando sibi EPISTOLA CLXXVIU.
seutentiam domini papx litteris designatam. Quas ADEUMDEM PROWLNTONIENSI ELECTO.
cum audisset, precum slalim arguit falsitalem, as- DominoWiLLELMoPapiensi.proWinlonicnsieleclo,
serens se Panleneiam jam dictis canonicis nunquam scipsum,el si quid polesi, devolx menlis obsequiura.
concessisse,necscriptuui quodsuper hoc ejus nomine Suadct e facili verborum paucilas, cum ad exau-
prxferunl et oslendunt, ipsis tradidisse, aut ut con- diendum prona est ipsius ad quem scribitur, amica-
(iteretur, assensum prxbuisse. Unde cum falsi ar- beuigiiitas. Urrde quia de vestra in nos bcnevo-
guaiiiisirumeiilum quo nituntur, allendat prudenlia leniia non nostris quidem meritis, sed vestra solum
vestra, si adeo in expedito res est, nt convictione gratia nohis clementer indulta el polenler exhibi-
non egeai, nec in judicium deduci debeai, cuin etsi la plene confidimiis, sublimiiali veslrx preces af-
non causx conviclio sed exsecutio sentcnlix man- fectuose porrigimus, quatciuis negolium amici no-
deiur, deprecttm tamen verilalc inquiri oporleat. slii et cojinati charissimi, domini Winteniensi>?
883 GILBERTI FOLIOT LONDON. EPISC. 8S4
elccti, sustinendo foveatis, et quia vos et consilio A apparerel, et ccrtiora devolionis ejus argumenta
magiiitm et interventu slrcniium non ambigimus, ut clarcscerenl. Prxierea et id duximus meluendum,
ejus maiiireiur consecralio, dala vobis a Dominosa- ne tegati nostri discessum noslrum in eorum con-
j.ienlia et induslria procurelis. A sapiente dispen- lemptum et injuriain fieri aliquateniis xstimarent,
satio solet admitii. Postulat Ecclesix multiplicala et in causx nostrx desperaiionem fugam interpre-
necessitas sibi tandem subveniri. Sacramenta si larentur. Unde noslris visum est non expedire nt,
prosuni, si in his auimarum salus ulla consisiit, de- eis inconsultis, aliquo diverlamus, cum propiernos,
iriineiiluin tamen est non modicum et periculum, ut diciiur, eos a lalere suo dominus papa transmi-
tot populis ea siiblrahi, lot ea requirentibus ob seril. Terret nos quoque difficullas itineris, et quoe
pontificum pcniiriani, vel sero vel nullatenus admi- peregrinantibus imminent pericula nos in re ista
nistrari. Wintoniensis Ecclesia sub veste lugubri et plurimum vacillare compellunt. Conceptum tamen
habilu viduali tria jam fere luslra percurrit, episco- desiderium curain omnem limoris excluderel, si la-
palem benediclionem, absolulioiiem, manus imposi- borem hunc quoquomodo mei corporis imbecillilas
lionem, vlericorum in ordine promotionem, chri- infirmita sustinere sufliceret. Nil enim est quod
smatis apud se innovalionem, ecclesiarum consc- oplem araplius, quod desiderantius affeclein, quam
crationem, el cxtera vitx spirituali necessaria, his B I domino papx prxsens assistere ipsoque et curia
diu carendo jain fere dedidiscit. Silet verbum Dei, sancta prxsente milii detrahentes, et falsa suggc-
medium tenent cuncta silentium, et mullis modis, rentes adversum me, in ejus qui verilas esl virtute
quos enumcrare longum est, lucra deperetint ani- refellere. Quod effectui mancipare crebro sperantes,
mariim. His ope vestra periculis subveniri deposci- semper taii.cn necessitatis alicujus objectu substiti-
IIIIIS,ut eleclo Winloniensi consecralo per vos, iu nius, iiunc vero senectuti sociata compellil inlirmi-
Domino cum ipsa ejus Ecclesia gaudeamus, et ex- las, ut licet oplemus judicem, ipsi lamen assistete
hibiium nobis honorein et beneficiiim alta semper necessitate mulliplici desperemus. Unde vestram
in poslerum memoria teneamus. Valere vos opta- instantius exoramus sollicitudinem, ut ope veslra et
inus in Doniiiio. opera plcnain nobis gratiam dominus papa imper-
tiat, et prxlibaimn beneficium ad perfeclum uobis
EPISTOLA CLXXIX.
ADJOANNEM NEAPOLITANUM apostolica landem mansuctudine simvtl et misera-
CARDINALEM. tione perducat. Nuntio vero nostro quxdam vobis
Venerabili domino fratrique charissimo JOANNI iiitimanda commisimus, quem precor aitciiiius au-
'
Neapolitano, sacrosanctoe Romanx Ecclesix cardi- dialis, et fidein bis qux proposueril habeaiis. Valere
nali prcsbytero, iraler G. Londoniensis Ecclesix " vos in Domiuo opiumus charissime.
nirnisler, votivis ciini salute frtii successibus. EPISTOLA CLXXX.
In oiflciis gralius impensa suscipimus, qux non ADJ. CARDINALEH DIACONUM.
exlorsit necessitas, sed sola gratix sincerioris pro-
curavit affeclio. Approbati quidem moris est, ut Vcnerabili domino et amico cbarissimoJ., sanclx
his arclius leneamur obnoxii, qui meram exercen- Roinanx Ecciesix cardinali diacono , fraler G.
tes liberaliiatem, ultronea in nos conferunt bene- Londonieiisis Ecclesix miiiisler, afleclum piuni, ct
(icia, quam quos ad id ipsum- prxcedentis meriti si quem polest charitas ofliciosa famulalum.
provocavit adiuinistraiio. Unde nos obsequio vestro Amaiitium se muiuo sibi corda loqiiuiiiur, et af-
id forlius obligat, quod prxvenislis nos in beue- feclione quadam insolubili mentes umicorum, etsi
dictionibus el certis rerum cxperimentis fructum locali distent spalio, polenter lamen inlus operante
vestrx dileclionis ante sensimus, quam afleclionis virtule, firme sihi connexx sunt. Prxseniem ejiiin
vicariaj vobis innotescerel argumentura. Quod.im- exbibet amor sibi, quern diligit, el unicum sibi quod
pendistis est gratuilum, quod diligendo rependimus amodo charitas ahesse 11011 sinit. Hinc est quod non
dispar habet mcrilum. lllius favorem simplex anget D ] obstanlihus locis, ut prxsentes sibi in necessilato
liberaliias, hujus remissiorem gratiam prxventa subveniunl, el Cbristi legem adimplendo, sua vicis-
facit merilis et beneficiis excila voluntas. Hxc nos sim onera suslincre non omillunt. llac stiggerente
omnia ad uberiores invitant graliarum actienes, charitate, charissiuie.etde vestra nobis benevoleniia
quas ut vota gerimus, utiiiam opere compleamus, plurimum suadenie, dilectx nobis in Domino preces
personam siquidem nostram ct facultates vobis of- subliniilali vestrx porrigimus, quatenus prxsen-
ferimus, cum Deusopporiunitateiii dederit effccltii liuiii laloris et fratrum ejus, inonachoruin de
verba probaturi. Super solliciiudine veslra negoliis; Waledene causara diligenler atlendatis el ipsis
nostris exhibiia et honore clericis noslris impenso, aniore Dei noslraque prece, prout eorum expedire
enini op-
pro gratiarum actione nos vobis etipsos devovemus,, viderilis nccessitati, provideatis. Quania
fratris nostri
supplicantes alteniius, ut quod ex parte prosperes piiinaiitiir iujustitia , ex litteris ditecti
et juxla dalam a
gestum est, ad perfectum vestrx discretionis in- doniini Exoniensis intelligetis,
dustria pertrahaiur. Juxta veslri vero forinam con- Domino vobis sapienliam oppressis pie subveniendo,
sitii, iter ad vos arripere tentassemus, nisi pacis5 reiiiuneratorem ut speramus Dominum, et nos gra-
inler dominum papam ct rcgcm spes jam ubcriorr lix et serviiii debilores bahebitis. Valete.
8SS EPISTOLJE. — AN. 1101-80. 836
EPISTOLA CLXXXI. A Joaniiemqiie ipsam diutitis posscdisse, publice et
ADOJIIVERSOS S. MAT.ECCLESI.E FILIOS. in jure confessus est. Hoc tameii iili in prxjudiciiim
DUectis sibi in Domino universis sanctx matris petilionis sux, in modum exceptionis objecit, quod
Ecclesioe filiis, ad quos lilterx istx pervenerint, transaclioni cum Henrico liabilx interluit, eamque
frater G. Londoniensis Ecclesix minisier, salutem suo assensu comprobavit. Cum atitem super hoc
in Cbristo. arliculo conlroversia plurimum verlereiur, abbaie
Per aposiolica scripta in mandalis accepimus, tandem in probatione adhihili consensus penilus
qiialenus abbate de Grestene.el latore prxsenlium deficiente, lesles factx reclamalionis, quos Joannes
Joanne, in nostra convocalis prxsentia , quidquid perduxit, diligenler examinalos el concordes in-
Joanni post appellationem ad sedem aposlolicam venlos, utpole fide dignos adinisimus, sicque ex
adversus abbalem factam, per ipsum videlicet abba- eorum assertione et confessione parlis adversx,
tem, sive perstios, ablalum aut subtractura com- sxpe djcto Joanni prxfalx capella? plenam rcstitii-
periremus, sibi omni occasione et excusatione tionem adjudicavimiis, xstimalisqtie damnis medii
postposiia, omnique remedio appellationis sublalo temporis, el sub nostra laxationeprobalis, Ilenricum
cum inlegritate rcsiilui, et eidem de damnis et illi in summain duodecim marcnrum argenti per
injuriis illatis congruam taceremus satisfactionem sententiam condemnavimus. Qux quia de commis-
exhiberi. Reslitutione autem facla et satisfactione sione domini papxnoslro sunt ofliuo celebrata, ne
exhibila causam qux inter eos super capella de in dubiumde cxiero, aut in irritumqueat revocari,
Cherlechesione vertehaiur , cessanie nihilominus uiiiversiiati veslrx notilicare, et ea qua fungimiir
appellatione decideremus. Quant nos quidem forinam auctorilalc confirmare curaviinus. His teslibus, H.
sequentes, quia de appellatione Joannis, ulpote decano Sancti Patili, Nicolao archidi?cono Lon-
coram nobis publice facta, plenam hahebamus cer- doniensi, magistro W.
tamque notiliam, de illata sibi postmodum a
monachis de Grestene violeulia, de ejectione ejus EP15T0LA CLXXXll.
a domo sua, de damnis per invasionem dalis, per ADEOSDEM.
G. Dei gratia Londoniensis episcopus, dileclis
legitimam idoneorum testium asserlionem, fideveri
sibi in Domino universis sancix matris Ecclesix
diliênier et dislricie inqtiisila, ecclesiam ipsam
de Ferles, citin omni integriiale elpertinenliis suis filiis, ad quos litterx istx pervenerint, salutem in
Christo.
omnibus, memorato Joanni restilui debere, de fra-
trum consilio et motu aniini nostri, apostolica in Noverit dilectio vestra, Ialorem prxseniium II.
hoc freti auctoritaie pronuntiavimus, et de illatis C divina benediclione, et rioslrx manus imposilione,
sibi damnis sub nostra laxaiione juralis, abbalcm ad sacerdotii gradum esse promotum. Quod quia in
illi in suinmam decem et octo marcarum argenti dubium nolumus posse revocari, prxsenli scriplo
condeninavimus. De cxtero, in causa quam sxpe universilati vestrx id nolificare curavimiis, veslram
dictus Joannes super capella de Cherlechestone orantes el exliortantes in Domino dileclionem, qua-
diutius inlenlarat adversus Henricum presbylerum teiius pro amore Dei et reverentia ordinis sui,
et inemoratitm abbaiem de Gresiene, quem sibi ipsum in exsecutione olficii sui benigne recipiatis,
idein Henricus in causa illa laudaverat auctorem, et debitum illi honorem propler Deum exhibeatis.
Valete.
juxfa continentiam rescripli, hoc tenore processum
esl. Petehat siqtiidem Joanncs capellam illani EPISTOLA CLXXXIII.
nomine matris ecclesix sux de Ferles, sibi restitui, ADEOSDEM.
ulpole inira parochiales ejusdemut dicebat lerminos Dileclis sibi in Domino universis sanctx matris
ecclesix fundatam, et ab ipsa sui fundalione liliali Ecclesix filiis, frater G. Londoniensis Ecclesi.c
sibi subjectione obnoxiam. minister, salutem, gratiam et benedictionem.
AUegabal ad hxc, quod cum personatum et in- D 1 Qux donantur Domino, charissimi,donanti neqtia-
vestituram matris ecclesix de Ferles per rnanum quam pereunl, sed ei a quo donala sunt, in perpe-
Ciceslrensis episcopi, prxseniatione abbalis de ttitiin utique reservanltir. Inde esl quod charitalem
Grestene, sicut ideni episcopus tam viva voce quam veslram commonemus in Domino, quaienus latori
scripto nobis insinuavii, oliin reciperet, ipsam quo- prxsentium R., qui ob amorem Dei et salutem aui-
que capeilam una cum majore ecclesia habendara mx sux ad reficiendumpontem de Loiidonia operam
recepit, eamque tandiu plene et pacifice possedii, prxbet, de facultatibus vestris, prout vobisDomimts
donec mota sibi ab Ilenricocontroversia, monachus inspiraverit, aliquod auxilium conferalis, ut a Deo
qiiidam de Grestene, qui tunc in Anglia vices agebat ob ipsum cotlata die illa in cenluplum recipiatis.
abbatis, inita ctim Henrico transactione, capellam Omnibus aulem qui ei ad prxdictum opus perficien-
ilti cedere, eamque ipso reclamante, et auctoritate duin sUquoil beneficitim prxstiierint, orationum
domini papx ne id (ieret inhibente, contra justi- et beneficiorum ecclesix nosirx partem concedi-
tiam et juri ordinem alienare prxsurapsit. Abbas mus, el instiperde Domini confisi misericordia, con-
vero qiiciit sibi Henricus acciverat, capellam illam fessis de pccnilenlia sua viginti dies rclaxamu».
ad malricem qitidem ccclesiam de Fcrles perlinere, Valete.
8S7 GILBERTI FOLIOT LONDON.EPISC. 88S
EPISTOLA CLXXXIV A
A verit itaque dilectio veslra, cansam qnx inter rra-
ADEOSDEM. gislrum Godefridum et Ernablum patruum ejus
G. Dei gratia Londoniensis episcopus, riilectis super ecclesia de Castello diutius agitata est, hoc
sibi in Domino universis sanctx mairis Ecclesix tandera fine conqtiievisse. Ernaldns in jarn dicta
filiis, ad quos titierx istx pervenerint, saltitem in ccclesia nepolis sui jus recognoscens , illam in
Christo. manii nostra per lextum deposuit, quam iws Go-
Cnm venerabilis fraier nosier Robertus abbas defrido similiter per textuin rcsiitiieuies, ipsittn in
i!e|lb]reio, et Herlewinus clericus de Docbinge ea personam constituimus. Deinde pelitione Gode-
pro causa, qux inter eos super decimis de Dnchiiige fridi, Etnaldum iu eadem ecclesia vicariuin susce-
verlebatur, in privscnlia domini Winloniensis ct pimtis, hac intervenienle pactione, ut Ernaldus jam
nostra, ipiibus ex mainlaio domini papx, ejusdem diciam ecclesiam quandiu supersies fuerit, leneat
causx cognilio delegata fuil, ambo pariter essent sub annua pcnsione diniidix marcx, Godefrido ab
constitiiti, nos ex allegaiionihus et rationibus nie- ipso, ipsius ecclesix nomine annualim solvendx, ita
morali abbaiis liquido cognoscenles [prxdictas deut rnedieias debitx pensionis in media Quadrage-
cimas] ad jus ecclesix sux de Dochinge pertinere, . simx, altera vero medietas in festo sancli Michae-
easdem abbati, el per euin ecclesix sux, de inolu lis solvalur. Qitod quia plena ulriiisque parlis con-
aiiimi nostri ct de commuui frairim nosirorum sensu sub nosira gcslum est prxsentia, etjura-
consilio, in perpeiuuin adjndicavimtis , ipstimqiie nienli religioiie iitrinque Grmaltim, ne in dubium
ct ecclcsiani suain a pclitione Herlewini, qui eas- de cxiero, vol in irrilum possit revocari, prxsenli
deni vindicanS decimaiiones in probationo peniliis scriplo iiniversitali vestrx rerum gestarum seriem
derecil, per seiilentiam absolviinus. Qttod quia in significare, et utriqiic quod suiiiii est, sigilli nostri
(liibiuin nolumiis aut in irritiim de c.T.lero posse .iiictoritate confirmare curavimus. Ilis lestibus Ra-
revocari, prxsenli scriplo universilati veslrx id dtilpho decano, Petro archidiacono, Waltero archi-
notificare, el ea qua fungimiir auctoritate confir- , diacono, magistro Itanniilpho, Henrico fratre co-
mare curavimus. mitis, Ivone thesaurario, Iladulpho de Ledeberia,
EPISTOLA CLXXXV. magistro Galfrido de Cliforde, magislro Waltero
ADEOSDEM. de Ardep'. Rogero de Burkelf, Rogero filio Mauri-
GILBERTUS Dei gralia Londoniensis episcopus, cii, Radulpbo scriplore.
omiiiluis sanctx malris Ecclesix liliis, saliilem. EPISTOLA CLXXXVH.
Universilati veslrx notum esse volumus, quod ( ADEOSDEMJ
G. Dei gralia Londoniensis episcopus, dilectis
Galfridus filius Baldewini, et mater ejns Beatrix
de Bollers, ul ex charlis ipsorum perspeximus, et sibi in Domino fralribus universis sanctx malris
ex eorumdem viva voce probavimus, concesserunt Ecdesix liliis, salutem, graliam et benediclionem.
cl dederunt Dei et fralribus hospitalis Jerusalem Lites amicabili fine sopitas, tunc demum pleue
advocationem ecclesix de Herefehle, cum omnibus constat exstingui, cum pactiones ob pacem inler
iniia: et iilrinque concessx, eorum, quorum
perlinenliis suis in perpetuam eleemosynam, no- parles id de jnre firmal aucloritas, excipiuntur biieris,
bisque prxsenlaverunt fralrem Ricardum Turciim, et
in Anglia priorem, ut per eum de personalti prx- sigillis roborantur apposilis. Unde transactionem
falx ecclesix prxdicium hospilale quantum ad jus inter venerabilem frairem nostrum R. Pic', archi-
diaconura el A. clericura super ecclesia de Midel-
episcopale perlinet, invesliremns. Cum igitur in
eis qux necessariis pauperum usibus destinantur, tona, coram nobis initam et ulrinque concessam,
nolitix communi prxsenti scripto delegare cura-
priimpliim deeeat et hilarem adessc consensiun,
nos ejnsdem hospitalis religionem prxserlim et vimus, et redivivx lilis in posterum, occasionem
necessilaiein altendenles, dictam concessionem inter eos omnem penitus amputemus. Alexauder
ad possessionem ecclesix de Midellona
.grate susccpimus, facileque probavimus, et cum 0 itaque qui
R. presbyter tunc lempniis ejusdem ecclesix per- recuperandam aucioritate lillerarum domini papoe
sona, tiberam eam in manus noslras sponte refu- possessorium intendebat, intenlionem hanc coram
tasset, mox Ricardo priori tradidiinus, et per einn nobis omitlens, ecclesiam ipsam de Mideltona, qux
ad prxbendam venerabilis fratris nostri jam dicti
liospilali suo personatum ejusdeiii concessimns.
archidiaconi quam in ecclesia Lincolniensi habere
>Quoilquia ratum cl iiidubiiabile deinceps manere
volumus. (Desunt quwdum.) dignoscitur indubitale pertinet, ejus se de cxlero
nomine quindecim marcarum peusioue ipsi archi-
EPISTOLA CLXXXVI. diacono quandiu prxnominatx prxbendx canoni*
ADEOSDEM. cus exsliterit, aunualim solvenda et suscipere, ct
G. Dei gralia Londoniensis episcopus, dilectis sibii tenere consensit, in prxsenlia nostra lactis jurans
in Domino uuiversis sanctx matris Londoniensis> Evangeliis, se nunquam de cxlero ipsi archidia-
Ecclesix flliis, salulem, graliam et benediclionem. cono, dum ejusdem erit prxbendx canonicus, super
Providendum nobis esl, ne coram nobis decisx ipsam ecclesiam de Midellona, litem aui faiigalio-
r.anlroversix, ilerum rcviviliccntur in litem. No- neiii, aul inqtiictuiliiiem omnino moturiim ct se
889 EiiSTOL.E. — AN. 1101-89. 890
pactioiiem super ineniorala jam pensione ei et A Norwicensem episcopum snper violentiam jam se-
legilime el fideliier observaturum, jure lamen si cundo insliliieie destinavcranl, in capiluio Loudo-
quod ad pctendam vel repeteudam ipsam possidere nix nobis ad super eadeni causa cognoscendum re-
desicrit, ipsum superesse contigerit. Quod quia in sidentibus, in mullorum prxsentia renuntiasse, et
nostra et in capitufi noslri prxsenlia sic gestum se fide inlerposila id sc in perpetuum observaitirum
est, nos cui a domino papa ejusdem causx fuerat firmasse. Quod ul in posterum tiquidiira fiat, prx-
delegala cognilio, et ratum habuimus, el paginx seniis scripli patrocinio cl sigilli noslri apposilione
prxsenlis iuscriptiorie el sigilli nostri allestatione communimus.Valcie.
roborare curavimus. EPISTOLACXCI.
EPISTOLACLXXXVIH. ADEOSDEM.
ADE0SDEM. Dileclissibi in Domino universis sanctx matris
Dileciissibi in Domino, universis sanclee malris Ecclesix filiis, frater G. Loiidoniensis Ecclesix mi-
Ecclesix filiis, fraier G. Londoniensis Ecclesix minister, salulem, gratiam et henediciionem.
nister, saliilein, gratiam et beuediclionem. Gonlroversiasamicabili paclione sopitas, firmila-
Qux donanlur Domino, charissimi, dona nequa- tis lunc demum robur perpetuum accipere consiat,
quam pereunt, sed ei a quo donata sunt, in perpe- B cum eorum quorum ba:c firmare poiest aucloriias,
tuum utique reservantur. Inde est quod charitatem et lilteris consignantur el appositis inuiiiunliir si-
vestram commoneinus in Domino, quatenus latori gillis. Unde transaciionem inter veuerabilein fra-
prxseulium R. qui ob amorem Dei et salutem ani- irem nosirum [Walterum ] Norwicensem episco-
inx su:e, ad refieieiuliim ponteui et calcedam de piim, una cuni ejusdem loci monachis, et Herbertum
Strelforde operam prxbel, de faculialibus vestris clericum de Marisco, super quxslionc muri, el aliis
prout vobis Dominus inspiravcril, aliquod auxilium querelis inler eos habilis, prxsenli scripto in lucem
conferalis, ut a Deo ob ipsum collata die illa in cen- redigere curavimus, nt redivivx litis in posieruin
tuplum recipialis. Omnibtts aiiiem qui ei ad jprxdi- iniqua penilus auferatur occasio. Herbertus ilaque
ctutn opus perficiendum aliquod beneficium prxsti- nobis ad super eadem lile cogiiosceiiilinii,ex inau-
terinl, orationum et beneliciorum ecclesix uostrx dalo domini papx residentibus, producto in medium
partem concedimus, ef insiiper de Domini confisi autbeiilico doinini Norwicensis episcopi iusiru-
misericordia, confessis de pceiiiienlia stia, 20 dies ineuto, taclis sacrosanclis Evangeliis juravit, se
relaxamus. Valele in Cbrislo. omnia qux concepla fuerant in iiislrumento, bona
EPISTOLA CLXXXIX. fide eliam inviolabiliter observaiurum, seque om-
ADEOSDEM. nibus querelis inter eum et prxdicias personas
G. Dei gratia Loiidonieiisis episeopus, dileclis haelenus habilis renuiiliare, viva voce proposuit,
sibi in Domino, iitiiversis sanclx matris Ecclesix Nos itaque, id exigeute juris ordine, tam domiiitjm
filiis, saltitemin Domino. episcopumquam monachos a jam dicti H. pcliliono
Noium vestrx facimus charilali, lalorem prx- penilus absolvimus. His lestibus
sentium R. a prxdecessore nostro bonx memorix EPISTOLA CXCH.
R. Londoniensi quondam episcopo, ad gradum sa- ADEOSDEM.
cerdotii promolum, in ipso episcopatu diu miiii- Dileclis sibi in Domino, universis sanctx malris
sirasse, et proul sacerdotali congruit ofiicio, digne Ecclesix filiis, fratcr G. Londoniensis Ecclesix nii-
conversatiim fuisse. Quem cum in parles exteras nisier, salutcm, gratiam el benedictioneiii.
traliat ad prxsens oborta necessiias, has sibi dimis- Qux sententiali finila sunt calculo, aut amicabili
sorias ordinalionis el honestaiis sux.dalx etiam sopita pactione, ne iierum rediviva suscilemur in
sibi a nobisdecedendilicentix tesles concessimtis; jurgia, nos pacis amatores decet aileutius providere.
dilectx nobis in Dominobenevnlenlioevestraepreces Eapropter, controversia super ecclcsia de Hallona
affectiioseporrigenles, quaienus ob divini reveren- D inter R. de Warewic, et W. clericum diu agilala,
tiam ordinis ipsum in quo locorum veneril inier vos et ad de ea cognoscendumapostolica auctorilate no-
iu charilaie suscipiaiis, et honorein quem Domini bis delegata, quo landem fine quieverit, utriusque
ministris exbibere jnsliim est, sibi misericorditer partis muiuo in id concurrenle volo, scriplo com-
impendalis. Yalerevos optamus in Domino. mendare digmim duximus. R. ilaque ecclesiam de
EPISTOLACXC. Hatlona quam piius petierai, lenere debel quandiu
ADEOSDEM. vixerit, solvendo prxtaxato W. marcam argenti
G. Dei gratia Loiidoniensis episcopus, universis anuuam infra oclavas sancti Michaelis, prxnomi-
Ecclesix filiis,saluiem, gratiam el benedictioncm. natoe ecclesix jure inlegro utrolibet eorum dece-
Qux semel rite finita sunt, ne rediviva suscilen- dente.superstili reservato. Hanc paciionem uterque
tur in jurgia, propensiori cura prospicere convenit, se bona fide observaturum , interposiia sacramenti
in bis propserlimqux fidei fitmat religio, ue illi ci- religionepromisil. Ilocautein tam solemnileraclum,
tra usurpatione convellanliir. Unde veslrx inno- ui firmilatem in posterum obtineal, prxsenlis scri-
icscimus universitati, T. clericum querelx quaiu pli leslificaiione coiifirmamus,el sigilli iiostri appo-
coram nobis adversus venerabilein fralrcm nostrum silione coiiiiiniiiiiiius.His lestibus....
801 GILBERTI F0LIOT LONDON.EPISC. 892
EPISTOLA CXCIII. A promissum domino papx cxhihcalis, et jus Baldrici,
ADTHOMAM CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM. si quod habet, et si in tempus dilatum recte, in nulio
Palri siio el doinino T. Cantiiariensi, Dei gratia, lamen minuatis, et sic a tramite legitimo in nullius
archiepiseopo, fralcr G. Londonicnsis Ecclesix mi- offensamvel in modico reccdendo, universa jucundo
nister, apto rationis moderamine semper sibi crc- (ine complealis. Valete.
dita dispensare.
EPISTOLA CXCIV.l
Docetnos magister bonus petere , docet el qux-
rcre, et ut aperiatur nobis docet ad ostium cordis ADTIIOMAM CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM.
ejus cui supplicatur, non opporlunc solum, sed im- Venerabili domino ,el Palri in Christo THOM^:
pnriune pulsare (Apoc.iu). Hoc auciore peiimiis et Cantuariensi archiepiscopo, GILBERTUS Londoniensis
pulsamus, quatenus apud exccllentiam vestram no- Ecclesix minister, salutem.
his, si placet, ad gratiam pandaltir adilus, et ad id Multiplicemnobis et diffusamlale materiam pro-
quodjustum est non negctur acccssus. Clamat post funde Pater et copiose rescribendo proponilis, et
uos clericiis Beafi Pauli Htibertus, asserens jiislaui nos licet super appellationead dominumpapampro-
adversus Baldricumclericum sibi competere exce- sequenda-sollicitos,vestrx tamen sublimitaii rescri-
piinnem, ut ad solvendumviginli qtix ab eo posiulat B ' bere, gravi quidemet nos graviler urgente necessi-
Raldricus, ipse de jure compelli non debeat. Unde laie compellitis. Einissis enim sparsim elogiis nos
sibi aiidienliam prxberi supplical, ut Baldricumah de loto fratrum nostrorum collegio seorsum poniiis
inleniione hac, sacra legum et canonumauctoritate ad convitia, ut singulariler in nos, elsi immeritos,
rcpellat. Qttod quia juri conscntaiieum credimus, ignominiosa congeratis et probra. Sobrii sensus
preces precibus anlevertentes supplicamus, quate- hominemgravitalis reverendx personam, magistrum
IIIISin re ista quod xquum est decernatis, et in clc- ratione prxlationis et dogmatis veritati reverenier
ricum Beati Pauli non imperium ad prxsens in li- obnoxium, mirum est ad verba veriiaiis exarsisse
gando, sed xquitatem polius in judicandoexerceatis. tam gravileret velut evocatum ad coleras, innocen-
Cum eirimliti se offeratut impetenlis se inteniionem liam filiipie patri consuleniem, non solum non ad-
potenter elidat, vcl si circa hoc defecerit, non id misisse, sed et ipsius opinionera nota quadam mali-
solum quod peliiur, sed in expcnsis etiam, si jusiiim tix ctijtis sibi minime conscius est, ejus non id exi-
fuerit, coiidcmnatioiicm subeat, sibi diem slatui, genie merito respersisse : undecum Ecclesiam Dei
ipsumque in hxc audiri oporlere quis ignoral? Nam siibvcnere, fas nefasque confundece,monteiii illum
quod objiciiur, acla agi non debere, ei esse varii et . qui Ecclesiaet columna Deivivenlis est, non sano
inconsfanlis hominis contra sua pacfa venire, qux capitevelle dejicere, ad ea quoevestra sunt anibisse,
ciiam senlentia vel amicabiii convenlione fiuita et quod ab his obtiiiendis rcpulsi fuerimus, ob id ve-
sunl, in liiem revocanda non esse, quale quidem stram Ecclesixque Dei pacem temere perlurbasse,
sil, veslra plene novit auctoritas. Non enim quod in bello Domini lerga dcdisse, emissis scriplls pu-
aclum esl illtid agitur, sed ex Iransactione viginli hlice denotemur, dillicileest ut sileamus, ul hanc
de novo pelens excepiione repellitur, ex ctijus pro- adversum nos opinionem, vel a prxsentibus admitti,
balione nova in illurrilis inclioattir. Quid enim? si vcl indefensam futurx posterilati transmilti, con-
debitum hoc ve! jam sotvil Hubertus, vcl remisit fessioneminntiente silentio permittamus. Cum sit
forle Baldricus,vel de non peiendopepigit,vei extra itaque malorum radix et origo cupidilas, ne nos
naturam contraclus hujtis cum sil juris stricii trans- liujiissuspectos habeani quibus prava suadentur e
actio, auctoritalem si ad evincendum ageretur se facili, nos hinc ipsa jubel necessitas exordiri. Ait
prxStilurum repromisil, horum quodcunqueprobe- Aposlolus: Quis scil hominumocculta hominis, nisi
lur, Hubertus plane non leneiur. Hujus ilaque resi- spiritus hominis, qui est inipso? (I Cor. n.) Latenl
dui pelitionemcum, ut sibi confiditHubcrtus, plane quidem homines occulia hominum, et abyssum cor-
repellal exceplio, inlimo subUuutativestrx suppli- pI dium de cceloDominusinluetur. Ipsum ignota non
camus affectu, quatenus sententiam qua clericum transeunl, occulta non fallunt. Est enim sermo Dei
rrostrum teneri prxcipitis, amore justiiix nostraque vkus et e/ficax,penelrabiliorqueomni gladioancipiti;
prece relaxelis, et causam qux inter clericosde novo nec est ulla crealura invisibilis in conspectu illius
consiiluilur, suo intereos Martecurrcre penniitiiis. (Hebr. iv). Ipsi et coram ipso loquimur; sub ipsius
Quod si nostra non merelur supplicalio, oblinuisse examine non vana aut ficta, sed qux veritate con-
tamen debuerat ad dominum papam, et anic sen- scienlix subnixa sunl, confidentereflibere respon-
tentiam sub certo leslitim numero facta appellalio. demus, asserentes ulique quoniamad eaquxveslra
Non enim bxc causa est quam appellatione remota sunl ambilionisstimulos nunquam vel moinentosen-
apostolica, lerminare jussil aucloriias. Nam in qua simus. Honorem liiincnulli unquain invidinius.NiilIi
aliud intcnditur et aliud respondeiur, et senlenlia ad hanc graiiam munere vel obsequio, graiia vel
prorsus aliadesideralur alia procul dubiocausa esse favore deservivimus, ul ad hujus fasligia culminis
dignosciiur. Agil itaque, si placel veslra modesiia, accessumnobis sacrilegum quibuscunque modis attt
ut relaxalione hac amicum vestrum humilem exati- adininiculis aptaremus. Quis hoc meiiusPater qiiam
diatis, et honorem debitum cl (irme, ut xstimo, vos, quis polerit liquitliiis xslimare, quem ipsius
895 EPISTOLJE. — AN. 1161-89. 8M
Ecclesix tunc lemporis archidiaconum, ct dominii A et suortim procul duhio ipsis rcrum argiiineiuis
nostri regis eleetum, e millibus non rnnsiliarium1 agnoscerent.
soltunmodo, sed cor fuisse constat el ronsitium,, Quod loquimurexpertonovimus, alleiidenlesenim
sine quo non quidem facile, sed non erat possibilc 3 Ecclesiam Dei suffocari graviier, ob quod in ejus
ob hxc omnino quempiam obiinere progressum ?? liberlaiem, quodam modo proclaniiivimus, verbiim
nobis itaqtie qnam apnd vos graiiam collocavimus,, illico proscriplionis audivimus, et exsilio crudeliier
num per nos aut peralium vesiramiinquamgratiam i addicti stimns, nec solum persona nostra, sed et
xeniis aul obsequiis atlentavimus, ut ad quod nisii domus palris mei, et conjuncta nobis afliniias, et
pervos atlingi non poieral, in id ope vestra sub- cognalio tota. Hoc quidem calice, et aliis propina-
levaremur? hinc noslram, Paier, justum est melirii turn est. Scriptum vero est : Leo rugiet, quis non li-
prudenliain, quales nosaliis exhibtierimus, qui nec mebit (Amos III). Et illud : Vt rugitus leonis, sic
vcstrx cclsiludini quam rerum snmma sequebatur lerror regis (Prov. xx). Quod lanlx volunlalis im-
ad turpe supplicare compendium, nec aliqua favorisi petu prxcipiehat rex, quod eifeclu compleri tanto
gralia unquam vel in modico blandiri curavimus. nuntio perurgebat, in quod cordisoculos vos omnes
Rem hoc fine concludimus, hoc nobis ontis ipsi con-• injecissenoverant,inquodomnesvestriminisetterro-
fidenier imponimtis, ut sit nobis illa die repositnm, ribus, promissis et blaniiitiis vigilanter instabani,
si nos hujus culpoe conscios in aliquo repreliendit qnis negarel? torrenli liuic voltinialis et prxcepli
cor nostrum (/ Joan. m). Non nostram ilaque, Pa- regii qui resislcrel? Stab.it regni gladius in iiiami
ter, non noslram in vestra promotione repulsam vestra, si in quem torvos oculos habehatis, lcrri-
planximns. lllo quidem die non nosira quxrere, sed bilis ii) hunc et imporlabilis irx quodam velut igne
i|itx Domininostri Jesu Christi, non nobis, sed ejus coruscans. llle quidem gladius quem in sanrtx ma-
nomini in omnibus gloriam (Psal. cxm) exhiberi tris Ecclesix viscera vestra manus paulo anie im-
toto cordis affectti desideravimus, attendentes rem merserat, cum ad trajiciendnm in Tolosam exerci-
secns fieri condoluimus. Cernenies jus Ecclesix lum toi ipsam marcarum millibus aporiaslis. Qui
subverti, fas nefasque confundi, montis illius ma- nelimatus denuo per vos aptareiur ad vulnera,
gni quem dicitis deorsum cacumen inflecti, spon- jussis oblemperavit Ecclesia, et declinando qux
sam Chrisli libertale pristina, sibi semper usque meiuit, simulavit se velle, quod noluil. 0 qiiam
tunc observata reverenter, et exhibita inverecunde longe erant oninium corda bonorum ab hoc ipso,
privari, altis uiique in Domino suspiriis ingemui- quam dissidenlia vota ! Molu tamen esl et impres-
nuis, et dolorum quos nunc experimurassidue, prx- p. sione completum, quod interminalione dirissima
lihalioneset prxsagia cerla quadam divini Spirilus fueral imperatum. Sic in ovile ovium non uiique
insinuaiione, mulli quidam in Ecclesia Dei prxsen- perostium.sedascendensaliunde inlroistis(./oai.x 1,
simus. Oportebal eqnidernejus tuncmeminissequod et hoc, Paler, introitu tihertatem Ecclesix tol
scriptum est:« Diflicile est ut bono peragantur sibi lemporum conservatam curriculis, ademistis,
exitu, qux malis fuerint inchoata principiis; • ad qux siejusviia esl, ut scribitis, ipsam niiqueexa-
ipsa quidem si recurramus inilia, quis toto orbe nimem reddidistis. Deus bone, quis horror illa die,
nostro, quis ignoral, quis tam resupinus ut nesciat quisomnes horror invasit, cim prognosticum illud
vos certa licitatione proposita cancellariam illam de more
conspeclum, cl circumaslanlium oculis
dignilalem multis marcarum millibus obtinuisse, est oblatum! illud, inqiram, prognosticum quod iu
el aaroe hujiis iinpiilsu in portura CanluariensisEc- futuri casus indicium evangelista Matlhxo quasi
clesisc illapsum ad ejus tandem sic regimen acces- vaticinanie
prolatum esl : ait enim Dominus (i-
sisse, quam pie, quam sancte, quam canonice, quo culnex non habeiili fructum, nunquam exlefruclus
vitx merito id exigeule, mullis quidem nolum est, nascalur in et arefacia esl conliiiuo
sempilernum,
et stylo quodam doloris inlimi bonorum est cordi- illa die non rccia
Diem suum clauserat ille honus (Matth. xxi). Oporiuisset igitur
bus exaralum. et rj
® mandanti principi rcspondisse, quod oportet Deo
bonx memorix Pater noster Tbeobaldus Ecclesix obedire hominibus (Act. v). IIIo utinam
Canluariensis diidiim archiepiscopus, et vos qui cor- magis quam
diecorda nostra plene limor ejus occupassel, qui
dis oculos in casiim biinc pervigiles minime clau-
potest nniinam in gehennam perdere, el non solum
debatis, confestim a Normannia celeres in Angliam secus
retiitus babuistis. Ex inlervallo direclus esl a do- corpus occidere! (Malth. x.) Quod quia
mini noslri regislatere vir magnus et sapiens mo- acium esl, parit nobisenormitas hxc erubescentiam,
deralor regni Ricardus de Luci, quem laqueis ana- erubescenlia confusionem, confusio pcenitenliain
ferente Domino sa-
thcmatis innodaium hodie digne sic meriio honora- quxcondignam inferel opem,
ut in maxillis noslris juges lacry-
siis, regis hic ad omnes habebal imperium, ut tisfactionem, adeo Dominiis captivi-
Cantnarienses monachi et Ecclesix ipsius sutfraga- mx perseverent donec converlal in
nei episcopi vos expelerent, vos eligerenl, vos in tatem Sion (Psal. cxxv), et consolelur mcerentes
Patrem ei pasiorem negoiium nulta deliberaiionum Jerusalem, et clementix rcducat oculos in desolatos
mora protrabenles assuinerent, alioquin iram re- Jerusalem.
giam non iiiique dcclinarcnt, veruni se regis bostcs ltiterim vvlquod aclum csl currente slylo prose-
S93 GlLBERTl FOLIOT LONDON. EPISC. 890
quauiur, sxiblitiiaiioiiisveslrx quis fruclus exstiie- A in summas coleras exarsisseni, facto quidem fre-
rit, audiainits. A pio rege noslro susceplo regni gu- mitii, et slrepilu conclave quo sedebamus ingressi
beiTiaculo ad illiiin usqne ilietii Ecclesia iptiilem rejectis patliis, excrtisque bracbiis nos laliter allo-
sancia alia pace florucrat, excepto quod, ut, dixi- culi sunt: <Altendite qui regni slaluta contemnitis,
nus ad iiistaiirandum iiiToIosam exercitum mantis qui regis jussa non suscipilis. — Non nostrx suni
vestras jam nimis in se graves agnoverat, de cx- manus isix quas cernitis, non nostra brachia, non
tero, sub bono priucipe cuucta gaudehant, jucun- hxc demum corpora nostra, verum domini nostri
dissime Ixtabantur universa. Regnuin sacenlolio regis Henrici sunt ad oranem ejus nulum, ad
devotum sancte prxslabal obsequium, et sacerdotio omnem ejus ulciscendam injuriam, ad oinneni
firmissime fulciebatur ad bonum omne regis impe- ejus voluntatem quoecunque fueril, jain nunc ap-
ritiin. Exercebantur in Ecclesia gladii duo, devoto plicari promplissima. lpsius mandalum quodcun-
Dotnino Jesu famulantes obsequio. Nec sibi stabant que fuerit ex sola nobis voluniale eûs erit
ex adverso, nec tendentes in contraria repiigiiabant justissimuin; revocale coiisilium, inclinaie ani-
allerulro. « Untis eral populus ct, i ul scriptitm mos ad prxcepium, ut declinetis, dum fas est,
est, « iinius labii, siudens peccata persequi, gau- „ quod jam non poteril evitari pericutum. — Quid
«lensvilia fortiler eradicari. i Hxc regni fttii el ad hxc?quis fugii ? quis lerga vertit? quis animo
Ecclesix pax, allerna sic gratia fovebantur eluna- fractus est? veslra nobis exprobratur epislola,
iiiini voltintalcjiingebanltir. ln vesira vero promo- quod in die belli conversi sumus (Psal. LXXMI',
tionc gratiarum sperabamns cl exspeclabamiis quod ex adverso non ascendinius, quoduos inurum
augmenta, et ecce peccatis exigenlibits illico lur- pro domo Doinini non opposuimus. Judicet Domi-
tiata suiit universa. Virtus est peccato cum cx- nus iuter nos, ipse judicet ob quem sietimus, ob
stirgiloccurrere, ineniisqiie sinistros felus ad pe- quem ad niiiias principum flecli nequivimus, judi-
tram qux Chrislus cst, staliui ciiin nascuntur alli- celipse quis ftigerit.quis in bello deserlor cxstiterit,
dere. Oportebat itaque vestram providisse pruden- sletit prociildubio virnobilis, el spirilus in Doinino
tiam, i:e dissensiones inier regnum et vospaululuui conslaiitissimi Winlonieiisis Henricus, slelil Elicn-
-
exsurgenles in iiiiiueiisum excrescerent, nede scin-• sis Nigellus, sletii Lincolnicnsis Robertus, Cice
ttlla tenuiin muliorum perniciem tantus ignis ex- strensis Hilarius, Salesberiensis Jocelinus, Exonien-
surgeret. Actum secus est, etob causas quas enu- sis Baiiholonixus, Cestrensis Ricardus, Wigornien-
merare longuin esl, dissensioncs adauctx sunt, in- sis Rogerus, Herefordiensis Robertus, Londoniensis
flaminala cst ira, el odiura forlitcr obfirmalum. C Gillebertus. His oinnibiis percussor defuil, non ii
Hxc causa fuit, hinc emersit orcasio, cur adrequi- virtuti ; ii quoque temporalia repulanles ut slercora
rendas diguitates regias, el in coniinune commemo- pro Christo et Ecclesia exposuerunl se ei sua. »
randas suum dominus noster rex animuni applica- Dicalur itaque quod verum est, fiat sub sole quod
verit et consilium, quarum observatio cum a vobis> prxsentibus nobis et ceriienlibusactum est, terga
et a suffraganeis Ecclesix vcstra: exigerelur epi- dedit dux militix ipse, campi duclor aufugil, a fra-
scopis, eo quod in quibusdam earum Ecclesix Deii Irum suorum collegio simul et consilio domiiius
videbalur libertas opprinii, assensum dare recusa- Canliiarieiisis abscessit, et traciaiu seorsum habito
vimus prxierqtiain bis qux salvo honore Dei ett ex intervallo reversus ad nos, in hxc veiba pro-
ordine noslro poterant observari. Exigebat instan- rupit : « Est doniini mei voluntas, ut perjurem, e:
ler dominus nosler rex observaliones eaniin abso- ad prxsens subeo el incurro perjurium, ut potero
lute sibi a nobis repromitli, sei ipiud liberlati re- pcenileiiliam acturus in posleruin.
pugnabat Ecclesix, et doinini papx lidelilati, av Audiiishisobstupuiiniis ef mutuishxrendoconspe-
nobis nequaquam poluit obtineri. Ob causain hancc rlibusadlapsunihiincasummoutxsiimabamiisvirlii-
coacti siini ccetus, et convocata concilia. Quid1 lis et constantixviro suspirantesingemitimus. Nou est
meminisse opus est, qux sunt acta Londoniis?? ' apud dominum est et non, nec ejus sperabamus sic
quxdenno Oxenefordix? Qux gesla sunt Claren- moveri posse discipulum. Langueniecapite, langiient
donix, ad meinoriam revocemus. Ubicontinuato iri- cilo cxtera membra, et ipsius infirmifas ad cxtera
duo id soiinn actum est, ut observandarum regnii stalim membra dilabiiur. Ipse quod exigebatur
consiietudinum ct dignitatum a nobis fieret abso- aunuens, el digniiatesregias, et anliquas regni con-
luta promissio. Ibi quippe vobis vobiscum stetimus,> suetudines anliquorum memoria in commune propo-
quem in doniiiii Spiritu stare fortiter xslimabamus. sitas, et scripto commendatas, de cxiero se domiiio
Steiimus quidem immobiles, sletimus imperterriti. noslro regi fidelitcrobservaturum, in«verboveritaiis
Stolimus iu fortunarum dispendium, in cruciatumn absoluie promiitens, in vi nobis obedieniix adjnnxit,
corporum, in subeundum cxsilium, subeundumn sponsione simili nos obligare. Sopita esl hoc fme
quoque, si sic Doiniims permisisset, et gladium. conteniio, sacerdolii sic esl pax conciliata cum regun.
Quis unquam paier filios in sua plus hahuit con- Descendit Israel in Êgyptum, unde cum mulia glo-
fessione concordes ? quis uuquam plus unaiiimes ? ria tegitur postmodum ascendisse. Nobis quoqtte
iuclusi eramus omnes conclavi uno die vero tertioo spes magiia rcsederat, in quod dom.inusnoster rex
cum jam regni principcs et omnes quidem nobiless ad lempus ira motus exegerat, sedato ipsius auiiiio
«8<n EPISTOLÊ. — AN. UGI-S9. 893
ad Dei gloriam ei ipsius honorem in bonum denno A i dini, quod dictum est super exspreto mandato suo
esse reformandnm. lnvidit paci tenerx pacis ille in querelara adversus vos ususqua decuii modeslia
tiirhator prisiinus. Et qui procellis enavigatis spe- ei venustate proposuit. Porro quod intendit, frairiiiii
rabamus tenere jam portum, aquilonis ecce (lalibus veslrorum non exspectato vel expetito consilio.ve-
lompellimur in profundum. Recens erat illa in verbo stra inconlinenli confessio confirraavit, adjiciens vos
veritatis regi facta promissio, vos nisi ab eb impe- ob id non paruisse mandato, quod Joannes ille qui
trata licenlia non discessurum a regno. Scriptum rcgis ad vos mandalum pertulerat, in vestra prxsen-
est: Verba sacerdotis comitem semper habeanl ve- tia non Evangelio sed tropario quodam proposilo
ritatem (Malac. n); illud quoque, quod quis dicit juravisset. Est itaque diclum in commune, causam
veriiati debet, et quod promitlil, fidei. Emensis la- non eam esse ob quam mandalum regium oporluis-
inen diebus paucis ventis vela commisislis, et set omisisse, regnique fore consuetudinem in offen-
cgressum a regno rem rege penitus ignoranle pro- sis htijusmodi mulcta pecuniaria suam rem laxanln
curastis; quo atidito, nemo rege plus slupuit, nemo misericordia placari regem; paruil «ublimilas ve-
plns doluil, slupuit non esse complelum , quod sirasententix ad plenum cavens super judicali solu-
fuerat a poniifice quasi juramenlo promissum. Do- lione, vestram lamen non latebal prudenliam decre-
luii in se grave sciens scandaltim suscitari, et illx- B I tttm illud apostolicum.quod in hunc modum expres-
sam bactenus opinionem siiam ex fuga hac apud sum esl: < Nullus episcopus, neque pro civili, neque
genteset regna gravissiine lacessiri. Tjuid enim ve- pro criuiinali causa apud quemvis judicem, sive ci-
liiaiis ignari, quid poteraiil ex his aliud suspicari, viletii, sive miliiarem producatur, vel exhibeatur. »
quaiii regem regix pielalis immemorem in lyramii Et illud : < Clericus apud sxcularem judicem, si
vabiem exarsissc, et odio Christi miiiistrum ejus a pulsatus fuerit, non respondeat aut proponal. > Et
Tcgno suo et dominalionis sux finibus expulisse? tllud Gelasii papx ad Uetpidium episcopum : < Quo
Mallet in carne sua manu vestra vulnus gravissi- ausu,qualemerilaterescribis ad Ravenuam teparare
.iiniiii excepisse, qnam hoc famx sux dispendium prolkisci, cum canones evidenter prxcipiant nullum
lolo orbe Cbristiano per vos et veslros incurrissc. omnino ponlificum nisi nohis anxevisis aul consulits
-Qtiidplura ? aquilone vela perflanie complela fuisset ad comitatum debere contendere ? > Sed haecaliiori
jam navigaiio, nisi flatu meliorecceplis aiisler obsli- forte scienlia et spiritu clariore discernilis, et qui»
tissct, quo flante prospere navis ad litlus uude coepil regem unctio divina sanclificat, unguitur ei manus
navigare perducia esi. In manus itaque regis cumi in saiiciitatem operum, brachiorum nexus in casti-
vos rei dedtixisset eventus, iiunqiiid iram seculus; latem complexuum, peclus in cerdis munditiam,
aut poteiitiam in vos, aut excessit opere, aut est scapulx in iahoris pro Cbrislo toleranliam. Cbri-
qtiiiiquam lociiius aspere ? Absit! al benigne sus- smale caput inltuidilur,ut secundumCbristum a quo
ceptiiin el veneratione qua dccuit lionoraium remisil clirisnia diclum est, et ejus nomine conseoratum,
ad propria; elvos in regno maneie, commissam vo- apio semper moderamine sludeat sibi credila dis-
bis Ecclesiam regere, animi vestri dileclionem et pensare, ipsum a coeleris secernilis, et judicem non
diilcedincin sibi rebus ipsis osiendere, humiliier et sxcularem solummodo, sed et ecclesiaslicum repu-
benigne stipplicando commoniiit. Vix ausler deto- latis, ad quod roborandum id fortasse proponitis,
nueral et jam circius fiilminabal; mofusanimorumi quod imperiali judicio papa Leo quartus cmendare
vix uliinqiie resederant, et ecce de novo emersit; vobiil, si quid in subditos injusle commisit, Ludo-
unde ferventius ebullirent. Pertatum est ad vosi vico Augusto sic scribens : < Nos si incompetenter
Tiiandaluniregium, ut cuidam rcgni nobilitim super atiquid egimus, et in subditis jiislx legis tramilem
prxdio quod a veslra vindicabat Ecclesia, quod ju- non conservavimus, vestro aut missorum vestrorum
stiim foret exhiberetis. cuncta volumus emendari judicio, ut eorum legitimo
Qui post siatuios dies ad regem reversus, asseruit cuticla terminentur examine, ne sit in pcslerum
se penes vos jusliliam assequi nequivisse, et se id, D I qu°d indiscretum valeat pcrmanere. » Si vobis
ipsuni jtivla regni staluia coram vobis suo congruo- liiens ista est, discrelioni veslrx qiiainplurium in
qtie tesliiim juramenlo comprohasse : quo regemi hoc consentit opinio, ul ob sacramenti reverenliam
prosequcnte diulius, el super exhibenda sibi jusliliai regem xsliment, non omnes, sed quas disiinguunl
qttolidie supplicanie, domini noslri rcgis ad vos esr. Ecclesix et pcrsonarum Ecclesioecausas oportere dis-
einissa ciialio, ut statuto die se vestra sublimitas sibiI cutere, et regix jurisdictionis examine terminare :
cxhiberei, ut quod ipso mandanie nou egerat, eoi habel euim Ecclesia quxdam divino lantum jure,
cognoscente lilemque judicio dirimente complerei. quxdam ut teslanlur humano. Gradus ecclesiasli-
Non esl a vobis hxc admissa cilalio, verum vos ini cos, ordincs sacros, et dignitates his cohxrentes et
hoc sibi minime pariturum declaravit a vobis ad1 poteslates divino lanltim jure sortitur. Unde si
ipsum delegala rcsponsio. Arbitratus hoc ipso do- baptizat aul consecrat, soivit aut ligat, prxdicat et
iiiinus rex juri suo delrahi graviter et poteslati,, iiiformat, hxc tantum spiritualia sunt, collata dqsu-
Ecclesiam regni jussit ad consilium Northamloniami per »b homiue in hominem, nec hominis dono, sed
convocari. Convenit popiilus ut vir unus, et assi- divino intus opcranie Spirilu propagata, hnnc sibi
denlibrssibi quoiiim id dignitali congrucbat et or- uemo sutnit bonoreni, sed qui vocatur a Deo ta«>
PATROL.CXC. 29
8!59 ClLBERTl FOLIOT LONDOX.EPISC. SfK>
qnam Anron (llebr. v); affeclaverunt h;ec Core, A iinivorsi disculerc ct jinlicarc. Nam qui in liis qtiifc
Dallian et Abirou a Domino non vncali cl inaiidita ad Deumsnnt gradu quodain disiingiiuntur, ul 911-
irlorte perierunt (Num. xvi). Immiscenles sc sacri- periores quidam, inferiores alii rcpiilemur, el simus,
ficiis Jcroboam el Ozias,ofltermanus aridilaie, aller nos in hoc pares xslimant, nl si de fundis ad Eccle-
lepra perctissi sunl (Zach. xi). siam libertate regia devolutis, inler nos aut in nos
Est igittir in his omnibus sacerdos qiiilibct ut fuerit oborla contenlio, apud regem qux speclant ad
pater, ul paslor, omni rege superior, rex ut (ilius, singulos univcrsorum definiat pronnnlialio. Nec mi-
ut discipulus, longc inferior xslimalur. Si ilaqne rum, si palrem teneat a filio lata sententia, cum
rex deiinquat in Deum, imilando Theodosium ipstim qui est filius patris sui dominum fore con-
conciliari studeat opera sacerdotun:. Si sacer- vincat ratio manifesta, ef ciim hominio fidelilasre-
doles se accusent alterntro, hxc suo rex non vercnler exhibila.
iisnrnet jiidicio, sed ne Patrutn verenda couspi- Ciim sit ergo a Deo gemina polestas , hinc sacer-
ciat, 'ncedens relrorsum causam hiijtismodi p.il- doialis, hinc regia.iiliuinquescctindiim quid prxesse
lio laudis operial. Siiul el Ecclesix corporalia ipix- alleri, et ab altera sccuiidum quid posse judicari,
dam diviuo taiititm jurc possessa; in liis dccimx Palrtim aiicloritate confirmant, ui sit regiiin ct prx-
iiumcraiUiiroblaliones et primitix, qux segregando B siilum vicissitudohxc qua se vicissim judicant, et
sibisanctilicavit Doiiiinus,cl in usus sibi ministran- judicantur a se, forle quoddam charitalis viiiciiluin,
litim xterna Icgc sancivil; qux quia divino taiiium reverenlix debilum, et utique necessitudo quxdani
jure prxcipit, ad cognosceiulumsuper bis poteslas conservandx pacis ad alterum ; hxc et his aliiora
se regia non extendii, liiiinano vero jure mullapos- considerans regem quasi prxcelleBlem (/ Petr. 11),
sidet quoc sola sibi siinl hominum donatione con- proui monet Apostolus, honoratis et ejus parendo
cessa, non id proecipientc Dominovet legem super senlentix recle judicem agnovislis, sibique servando
hoc statuenle, ul jam non tevitica solum portione quod suum esl, ipsum in his qux ad Deum sunl ve-
limitaia sit, verum donis eximiis et posscssionibus strxparere sviblimitati prnilonier et provide morm-
auipliaia; traiistiilcriitii ad eam ampla sua palrimo- istis. Oiitniimmanx crealtirx propter Deum saucta
niarcges, traiislulerunt electi principcs, ut jam sit se submittit humilitas , ct qno se dejicit iuferius, eo
ciiatii corporaliter iinpletumquod de filiis Ecclesix juxla verbum Domini meretur altius et gloriosius
duduin esl propheta valicinanteprxdicliim : Foriiiu- exallari. Atque in bis ulinam huinilitatis finibus res
dinemgentiumcomedetisel in gloria eorum superbietis ipsa tota resedisscl, et cum a vobis quxdara debiu
(Isai. LXI),et illud : Lildel illis hcereditatemgentium reposceret Doininusnosier rex, cum de sumtna pe-
(Psal. ex); iiem lsaias : Dilata tentorium tuum, lon- cuiiix quam in iiianu vestra ex caducis quibusdamex-
gos fac (uniculos tuos, ad dexlram et ad laivanydila- crevisse memorabat, quod jus dictaret, id sibi so-
taberis (Isai. i.iv). Veliis quidem habet hisioria in lum petcret e.vliibcri,ad declinandum regalis curix
opus illud laberuaculi anliquum , illum populum ea judicium, lunc se vesier minime zcltis erexissei.
devolione conlutisse donaria, ut compulsi artifices Nam quid poteral inferre periculi dauda super liae
dicerent Moysi: Plus o/fertpopnlusquum necesseest petitione senlentia ? Ad regimen Ecclesix vos a cu-
(Exod. xxxvi), qtiorum qiiantacunque dcvotio filiis ria iransferri voluit, el ab ipsius nexibus hoc ipso
lauien gralix 11011 xqualur. Quibus siepeniinieio vos ut plures opinanttir ahsolvit; quod si ad debita
noii saiis est donare siugula, nisi supcrerogent uni- minime referendum esi, ut evectus loco sic absolva-
vcrsa. Est vero cuique liberum cum iransfert dolur a debilo, poierat ncgoliiim per exccptioncm in
namlo quod suuin dst, donaiioni condilioneii)quam rem vcrsum plurimiim e.vpediri, el si quid compoto
velil.adiiectcre, quantum nec legibus nec bonis con- ncqiiivisset includi, iratc magis repelenli sua qiiam
siat uioribiis obviare; hanc itaqtie douatioui rcgum avide, de rcliquo poteratsatis dari, et civilis lixc
coiidilionem annexam xsliniant, hoc consuetudine causa absque hoc rerttm turbiue pace poterat ho-
tot tciiiporuin obtinenle curriculis aflirmant, ul regi- rj nestissiina lcrminari. Sed iuaiidilum dicitis, ut in
bus Eeclesix militaria et anuexa prxdiis alia qu;e- regis curia Cantuariensis unquam compelleretur ad
dain persolvanl obsequia, et possessionesipsas a re- talia, et id dixerilis inaudiiuin , oflicialeincurix re-
gibus pcrsoux sux priucipalis liominio ef fidelitate pentino transilu ad illam sic Ecctesiam iinquam
prxsente Evangeliopromissa recognoscanl. Sic igi- bacicnus sic ascendisse, ut hodie quis curiam, cr.is
tur Ecclcsix geininata potestas esi, ul hinc regi cce- dispcnsaret Ecclesiam, ab avibus et canibus cxle-
iesti servial, hinc lerreno principi quod ad eos risque curix jucundis usibus cito quis astaret alla-
speclal exhibeat, ejusque minislros eflicit polestas, ribus, et episcopis tolius regui spirituatia ministra-
hinc a Deocollata pontifices, hiuc a rege suscepta ret et sacerdotibus. Usus igitur in diversa lendentc
comites aul barones. Poteslas lixc est, qua magnum consilio, doinum rcgiam crucem geslaus in manibus
iu palalio oblinet Ecclesia principalum, ciini in introislis, et exsecrandx cujusdam nialitix suspe-
omnibus regni judiciis, prxtcrquam si de vitxperi- ctum regem omnibusillico reddidistis. At ejus inno-
culo tractciur aul sanguine, locuni habeal ipsa prx- cciitiam siiniiiiis offerendamprxcbniis palienlia de-
(ipiium : hxc regi nos ohligat, ut aflirmant, ul ab claravitf illalionem crucis advcrsum sc,etsi mo-
ipso citati debcamus assistere, et singulorum causas lesle luleril, (ines lamen rcgix modestix 11011 exccs-
5ul 'EPISTOLif:. - A*. llCI-89. 903
sit. Non ira iriotus' elTerbuit, non verbo malignaliis A At nobis mare clatisum est, et post digressum ve-
aiil opere; causam quam sua repelens inlcuderat strum, haves nobis sunl onines et porlus inhihiti.
(ine siiiduitjnstilix debilo ierminare. At declinando Insulxterrarum clatistraregnm fortissimasuni,unde
judiciiim ad dominum papam appellastis, el sicut in vix evadere vel se quis valet expedire. Si nobis pu-
ingressti, sic in egressu veslro suminam regis man- gnandum est, de proximo contendemus. Si cumrege
suetudiriem et tolerantiam vobis observatx pacis piigna conseritur, unde pcrculieraus gladio, nos ibi
indiciis agnovislis. Nam ut in Absalonem prodeunie gladius repercuiientis inveniet, utule vulnus inflige-
exercitu paterna pietas exclamavit: Servate mihi mus, vulnera declinare nequibimus.Et annui vesiri
pueriim Absalon(II Rcg. xvni), sic ejus mandalo redilus nunquid vobis lanti sunt ut fratrum vesiro-
voce stalim prxconaria cunctis innotuit, ut si quis rnm sangnine vobis Iios velilis afiquiri ? At Juda re-
vobis aut e veslris cuiquain moiesius existeret, ut- portame pCcuniamlianc Judxi respueruiitquain san-
tore gladio deper.iret. guinis esse pretium aghoverunf. Sed aliam uobis
Addidislis ad lixc, et tanquam vitx Vestra: vcl causam fortasse proponitis. Paululum itaque diver-
sanguini niachinaretur insidias, fuga nocte inita, lainiiSj tii inortis nobis suadendx causam plenius
inuialo habiiu posl lalitationem aliquanlulam, a re- alieudamus. Gralias Domino, nulla penes nos est
gnoclam iransineastis, et nemine persequenle, nullo B de fnleconleiiiio, de sacramenlis nulla.nulla demo-
vos expcileiiicextra domiuaiioiiis sux lOcain regno ribus, viget recta fides in principe, viget in prxlalis*
vbbis aliero ad lempus sedem eiegistis. Inde, navcm vigct in subditis. Omncs fidei articulos regni hujus
giibernare disponilis, qiiam in fluctibus el tempe- Ecclesia sanecomplectilur. A summi pontificisobc-
sXatcsubdiictoremige reliquistis; hinc nos vestra dieutia prxsentis schismaiis insania nemo dividi-
jubet et lioriatiir auctOrilas ut convertaniurad vos, tur, Ecclesix sacramenia veneraniur omnes et
et salvi simus, ut vestris inbxrendo vestigiis pro excoluiit, suscipiunt in se et aliis pie sancieqna
Chrislo moriem subeamus, el pro liberanda ipsius commtiuicant.
Ecclesia aninias ponere non metuamus. Et ulique Quod ad mores, in multis quidem offendimus
si altendamus quania nobis promitlanlur in coelis, oitines(Jac. m). Errorem tamen suum niillus prav
debeant animo vilescere quxcunque possidentur in dical atit dcfendil, verum pceiiiientix remedio spe-
terris. Nam nec Jingiiadicere nec inielleclus capere ral possc dilui quod admillit. Toia igitur in regem
valet, illa supernx civitatis quanla sint gaudia ange- est, et de rege contentio ob quasdam consueludi-
lorum choris inleresse, cum beatissimis spiritibtis nes suis prxdecessoribus observaias, ut asserit, et
glorix Conditoris assislere , prxseritem Dei vulitiin (« exbibiias qtias sibi vult el expelit observari. Supcr
cernere, nullo niclu mortis aflici, iiicorruplionis stix hoc a veslra suhlimitate coinmonitiisnon desistit a
muuere perpeluo gloriari. Passiones hujus lemporis proposiio, non renunliat iis qtix firmavit anliquilas
miuime condignx sunt ad fuluram gloriam qux re- et longa regni consuetildo. Hxc causa est cur ail
velabitur in sanctis. Et quod modo Jeve esl et mo- arma decurritis, el in sanctum caput et nobile gla-
mcntaneum tribulalionis, supra omnein modum dium librare contemlilis, in ,'quo refert plurimucn
xternx glorix pondus operabiior in eleciis(/7 Cor. quod has ipse non slatnit, sed ut lota regni testaiur
iv), hxc nostris jamdiu sensibus insederunt; noslra autiquitas, sic eas reperit jnsiiltilas. Nam diflicilius
jamdiu sludia hxc post se promissa traxerunt. Ca- evellitur quod altius radicaiur, hxref planta tena-
pul ulinam quod milii scapulis insidet, lictoris gla- cius qtix suas in alttim jamdiu radices immiseriu
dius projecissel in medium, dum lamen legilime Quam si quis trausferre desiderat, non viribus
evellenda est, ne prolinus exarescat. Circumfo-
Deoque placilo certamine decerlassem ! At marly-
rem non pcena facit, sed causa, dura sancte perpeti dienda prius est et humus est ejicienda, denudanda
gloria est, improbe, pertinaciler, ignominia. Pro radix undique, ul sic prudens expleat diligenlia
Cbrislo subire gladium consummala laus est et quod vis commode non expleret incompetenter
vicloria, Imtic in se temere provocare lale patens D 1 adtiibita. A honis exempla sumenda sunl, et cuin
insania, etsi veslra, Paler, non solum dicla verum tractanlur hujusmodi,ipsorum sunt opera diligentius
facta peiisemus,in mortem ncc teniere, nec leviter altendenda. Prxdecessor vester ille Paier Augusti-
impingemus. Nam genu Clarendonix curvando, funus mulla a regno hoc exstirpayit enormia, et
gam Noiihainlonix ineundo, uiutalo ad lempus ipsum rcgem (ide illuminans pravas ab eo consue-
habitu delilescendo,a regni finibusclam emigrando, tudines, non quidem paucas eliiiiinavit, non maIe->
quid acium esl? quid hxc agendo procuraslis? nisiI diclis equidem, sed benedicendo potius et prxd.i-
quod mortem quam nemo digiiabatur inferre, lam, cando, exhortando salubriter, et potentum animos
solIiciledeclinaslis?Nosigitnr admoriem quafronle, ad bonuin fortiicr inclinando. Cremensis ille Joan-
nes diebus noslris in parles has a sancla Romana
Pater, invitastis, quam vos et formidasse el fugisse,
indiciislam manifeslis toli mundoIticeclariusoslen- direclusEcclesia, regni consuetudines inquibusjam
dislis. Qux vos suadel charitas, nobis onus impo- senuerat , immutavit! Quod non maledictis aut
sana et exhortalionibus sanctis
nere, quod abjecistis? Gladius nobis imminet, quem, minis, sed doctrina
fugislis, in quem funda jacere non dimicare comi-. obtinuit. Benedicendoseminavit, de benedictionibus
ims clegistis. Adsimilem forie fugam nos invilastis. et messem fecit. Hi si ad arma decurrisscnt, nihit
flrr, CILBERTl FOLIOT LONDON.EPISC. m
ntii parum profccissent. A pio Francontm rcge A . curare? Agris cessit Ambrosius,Ecclesiam deserer»
optata riiti prole sibi jam concessa divinitus, uuper non approbavil. Nam quid a bono principe vestra,
illi regno ninlla siinl remissa gravnmina, qux lir- Patcr, prudcnlia poterat non sperarc, quem divino
inaverat antiqiiilas haclenus iiiconvitlsa, ba:c silg- compiineiuiiispiritu in Christum a Deo noverat an-
gerente, ut andivimiis, Ecclesia, et monenie, non lielare? lllre consiieiudines temporalis commodi nit
in cleclum principem niinas impetcnle sublala sunt. prorsus sibi conferenies, quanti sibi sunl, cum ipsa
Qux deniquc quantxve dignilaies, libertales.imiiiu- mundi gloria quantam se cnmque oflerat jam tota
nitates, possessiones Ecclcsix Dci a piis regibus fere viluit, et a cordis sui desiderio tam procul esi,
orbe lolo pielate sola, non maledirti necessilate nt Dominoloqtienssxpius id dicaf, quod scriplum
roilata sinl, qnis valeat explicare? titique tempus est : «Insigne mei capitis odi, 0 00111111», tu scis»
id voleniciu explicare tleficiel, bxc namque regiim Niinqiiid non hic fovendus erat, et in ipso nidifi-
cst laude digna nnbililas. Ab ipsis supplex oblinet cantt columbx sanctx diniiliendiis.donec plene for-
qtind erectus in minas nullis unqiiam conatibus maius in ipso Chrislus occulia ejus in lucem tra-
oblineret, ipsis mininii prelium lam repuiatur vile heret, produceret, et libertates Ecclesix non lan-
quam exiguum, quod sibi vi siibripere quisqite vio- lum has de quibus agitur, sed et longe propensio-
lcnter inletiderei, inagnos in re niodica rei sux de- B res ipse quasi manu propria dislribuerel?
fcnsores spe cito fruslratu!. agnosceret. In liis quideni quod scimus loquimur, quod no-
lloec ita(|iie non fcrvore noviiio, sed matiiro fue- vinuis id confidenter nsserimus. Consuetudinesin
rani allenilciidiiconsilio ; erani fralrutn vestronim qnas plus excandescitis, dominus nosler rex jam-
«l aliortim plurimum iu his exquireitda consilia, pridem piiuitns exsprevisset, si non hoc propositirm
attenden !a Palrtim prudenlum opera, cum iiicom- duo graviter impedissent. Unum quod sibi tiuiet
liiodis Eeclesix pensanda commoda, el hxc lunc esse dedecori a Patribus ad se devoluio regno die-
ilemumdanda forte sententia, cnui jam non foret bus suissiibtrabi qnidquam vel imminui. Alterum,
spes ulla supere-sscremedia, quo profecto cum da- si quid remiitat ob Dominiim,erubescil ut hoc sibi
ttir jttxla sacrortuii formam canoiiiim attendendum vi reputetur cxlortum. Primum lanien illud jam
csl in qnem detnr, cur delnr, quomododctur, an sanetitalis pede calcaverat, et ipsum in boc Dei
rxpcdiat Ecclesix quod deinr, et obfutiirumsibi si timor, innata bonitas, domini papx sancta moni-
uoii deliir. 13 vcro quem impeiisiis, ut nola vobis lio, multorumqite in hoc supplicalio conlinuata
refcriiiiius, niinqiiid 11011 ipsc esl quem dulcissiitia produxeraiit, ut obejns reverentiam per quem ultra
pignnra, nobilissinia conjux el bonesta, srbjecta ' omnes suos Paires longe magnificattis est, Eccle-
•sitiiregna qvianiplitrima,anticoritm coetiis el stiis siam Dei convocare, et regni consueiudines quoe
obsei|iientium nulibtis tol popiiloriiniaginina,itiiiinli gravamen sibi noscerentur inferre mulla devoiione
qua'i|iie pretiosa vi\ detinenl, vix blandiendo per- spiritus iinmuiare vellel iiltroneiis el corrigere. Et
siiailcnl, (|itin sprciis omuibiis pnsl criiccm siiam si penes vos ccepta perseverassel hiiinililas, Eccle-
norianicm Doniitium Jesiim niidtis exeat, et pau- siam Dei in regno exhilarassel jam diffusa lale ju-
pcilatcm cotitemplaiidoi|uam subiit, id faclo stu- ciiinlitas. Nam finem in qtiem tenditis evicerat jam
dcat iinplcre quod docuil ipse, dicens : Qui non siippiicatio, cum male toltim impedivit a vobis orta
bajtUat crucem suam el venit post me, nonesl me rcceiis turbatio : nam ctiin suis nonduni Briiaania
digmis (Luc. xiv) ; bxcmenlis cjus obstinatio est, titalis accessisset, et levaret in eum usque tunc
hoccinaledictis opprimenda crudelitas, hxc in Ec- indomita gens illa calcaneum, cum produeeret in
clcsia Deiloto orbe declamala malignitas; in Iiuiic turbatores pacis exercitum, terribiles in ilium lit-
si innlediclacongesseritis, partem sui nobilissimam leras devotionem Patris, modesiiam pnnlificis, mi-
SIIISIxdi jaculis Ecclesia recle comlolebit, ipso niine redolentes emisistis, el quad summi pontifici»
iianiqne vulneiv.toIxsam se non fil:oriim paucitas, adinoniiio inultorumque elaboraverat supplex et
scd popitlortim ampla numerositas iugemiscel. In n intenta devotlo, suspirando minas illico susliilislis,
lioc vero sacra sic docet aucloritas in ejusmoili el tam regetn quain regniim ih scandalum cuiiclis
caiisis.ubi per graves dissensionnmscissuras, «11011 retroactis fere gravius impulistis. Averlat Deus
btijtis aul illins esl hominis periciilum, sed populo- fiiiem quem negotio sic piocedenle metuimus, qui
ruin slrages jacent; > deliabeiidiim esl aliquid sene nostris erumpat tenipnribus ot> honorem Dei et
verilali, 111mnjoribus malis sanandis charitas sin- sanctx Ecclesixrevereniiara, ob vestrumrsi placei,
tera siiliveuial; el ilerum:«Non poicst essesalubris; comuiodum, ob pacis commune bonum, ob mi-
a nuiliis correctio, nisicum ille corripilur, qui ncn1 niicnda scandah, cl qux lurbala sunt ad pacem,
habcl sociam multitudinem.i Mcdico namque quis; jiivaule Domino, revocanda, ad doiniiiiim papam
nscribalinduslrix ul vulnus 111111111 sanet, aliud lo::ge: .'ippeliaviniDs,titvcstii ctirsus iinpeium vos in regeni
inajus, longe periculosiusiufligat? discreiioni qtiis; pione rapieniis et regiiuni, ad tempus sallein cobi-
Allribuatob qiixitam qux polcrunt et levius et cx- beannis. Qua in re honiim est ut imra fines mo-
peilitiitsobtineri, Eeclcsiamsic desererc, in princi- destix vester se velil zelus cobibere, ne ut regum
pentexsnrgeie etEcclesix tolius regni concussa pace: jtira subvertere, sic quoque debilam domino pap:c
;.js.iiiiariiuiin subililis corporumqiie pcricula 11011 1 inveieuliain, appellaliones ad ipsum inlerposilas
905 EPISTOL.-E. — AN. HGl-89. 935
non adiiiillenilo, niiuis e sublimi studeat exinanire. A
1 riensem arcbiepiscopiiiii, eos , qttos rieeessilsis prt
Qnod si placeret adverlere ad Zachxum non diver- compcmlio poeniieniioevcl causx remcdio aut visi-
lisse Dcminum, nisi cum de sycomoro jam descen- taliouis debito compellil ad (lomiiiuin papam iter
«lisset (Luc. xix), descenderetis forsitan et qiiein arripere in regno hoc, ab iiinere suo pioepediri,
niinis exasperastis verbis alloquendo pacificis mi- spoliari, traclari atrocius, et a traiisfretaiione pro-
tigare studeretis non solum exigendo, sed el sa- hiberi.vel ab his qui occasionesquxrunl ui faeiaut
tisfaclionem humilem, elsi forte injuriam passtis, niala, vci coacti illicila de prxpediemlis clericis vet
offereiulo. Puerum apostolis proposuil exemplo Do- pceniicntibus prxstiteruni sacranienta. Unde nobis
ininiis qui Ixsus non irascitur, injurix cito non me- omnibus aposlolica aucloriiate in virlule obedicniia-:
ininit, nec quidquain maliliose moliens diim magna el in periculo ordinis nostii injtingii, qualemis hoc
non affectat sibi, tolum hoc innocentis vitx reme- de cxlero lieri iiiiiibeamus, et in eos, qui in cleri-
dio vilxque jiictindilale plenissimarecompensat (Lnc. cos violentas inaiuts injieiunt, qui appellantes, vel
ix). Singulare virtutis exemplar ipse est qui se cru- pijenitenles ad dominum papam, vel ail ipsuni len-
«:ifigenles absolvit, qui lata charitale perscquenies dentes, vti ab ipso rcclcuntes impcditiiil, publice
ei odienlcs aniari prxcipit, el si peccel frater in excouiniuiiicatos dcnuniieiuus, el pe.r episcopaius
nos veniam non soliim scpties, sed et scpiuagies nostros denutitiaii faciamus, lam facientes hoc
seplics imperal imperliri (il/a'(/i.xvin).lsla qnid non qiiain hoc facere compeliciiles. Quod quia nobis
posset hiimililas aptid domiiiiim noslrtim regem, districte injungilur, mandare vobis et denuniiare
qnid non obiiueret viarum isia perfectio? Callis isle curavimus, ut mandaiilis imperio proui justuin est
rectus est, ad pacem recte perducens; qucm, Pater, pareamus. Valere vos optamus iu Doniino.
<:umintraveritis pacem illico apprehendetis, ei dis- (2) EPISTOLA CXCVI bis.
persis tristilix nebulis cuncta pace, gaudio cunrla AD SUFFRAGANEOS CANTUARIENSIS ECCLESI.E
rcplebitis, ela regepiissimo dominoque nosiro cba- DE ELF.CTIONE URDAM PAPJE.
lissimo non solum qux ad prxscns pelitis, scd et Venerabilibus fratribus et amicis iu Cbristo clia-
longe majora bis Domini Spiritu cor ejus accen- rissimis sanctx Canluariensis Ecclesioesuflraganeis,
dente, el in amorem suum semper dilalaute feli- G. Dei gratia Londouiensis Ecclesix minisler, salu-
citer obtinere poleritis. lem in Bomino.
EPJSTOLA CXCV. Exemplum litlcrarum domini et papx nostri Ui-
ADEUMDEM. bani papx, quas liaiisiiiiilenie nobis domiiio Can-
THOM.ECanliiariensi archiepiscopo, GILBERTUS C tuariensi nuper reccpimiis, fraieruilati,, veslrx ex
Londoniensis episcopus, apto ralionis itioderamiiie offlcii nostri dcbilo direximus, ul ejas coiitinentia
sibi credila dispensare. diligentius inspecta, vos de cetero non lateat qno
Severitatem vestram, Paler, dominus Saleslie- pastore divina provisio Roinanam de novo insiiiuerii
riensis, et ego, aliique fralres nostri ex relroactis Ecclesiam, et in quanlum ejusdem pastoris graiia
et ngnilis non immerilo suspeclam habenics, perti- venerabilis Palris nostii Caiiliiaiiensis archiepiscopi
iuuimus ne in dominum nostrum regem Anglix, aul auxerit dignitatem. ( Epistota Urbani de qua hic agi-
in regnum ejus, vel in nos Cantuariensis Ecclesix lur, in[ra est in otdine sito collocala sub nuin. 581.)
snffraganeos episcopos , anl commissas nobis eccle- EPISTOLA CXCVH.
sias maledicli aul interdicti senlenliam ferendain ADG. CANTUARIENSEM ARCHIDIACONUM.
esse decerneretis, et nos indefensos, juri lamen GILRERTUS, Dei gralia Londoniensis episcopus,
seniper starepromptissiinos, jam diclx pcenx nexi- veneiabili fratri et amico charissimo G. eadem
btis involverelis. Quod ne vobis omnino forct libe- gralia Canluariensi archidiacono, salulem et siu-
lum, ad clemenliam domini papx juxla Quadrage- ccrx dileclionis affeclum.
simoe initium appellaviinus, et appellationi diem, Talenlum vobis, charissime, coinmissiim esi,
octavas Purilicalionis beatx Marix, consiiluentes quod augeie, el in multorum conmiodilaics expen-
hoc vobis scripto prxsenli signilicare curavimus, dcre, discretioni yestrx nccessarium est, ul cuin
IIl si quid habelis in nos, quod judicio proscqui istud mullorrumsubveniendo necessilatibus adduxe-
libeat, in ejus tunc prxsentia, juvanie Domino, ritis, niercedem in ceiilnplum a Domino in illa die
respondeamus, et ejus per omnia senlentix liumi- reportetis (Matth. xt\); Talenlu.m boc doinini noslri,-
Iiter et devotissime pareamus. Averlat iram siiam regis esl vobis a Domino coucessa familiaritas,
Domiuus, ne quodproponitis optalo fine concludatis. qtiam si quis auro comparet pretiosior est, ct recle
EPISTOLA CXCVI. quaniacunque peciiuia longe chariorxstimatur. Ta-
ADSUFFRAGANEOS CANTUARIENSIS ECCLESIiE. lenlum hoc ut fideliter erogelis, opus est ut ipsuin
G. dei gratia Londouiensis episcopus, universis de sublevanda oppressorum miseria frequenier et
Ecclesix Canluariensis suffraganeis, salulem el de- solliciie comnioneatis, ei in lioc non opporluna so-
iiilum fraternx cliaritaiis obsequium.i luin , sed inopportuna , si id pielas exigal, inslaniia.
Pervenil ad Pairem noslrum domiuum Cauttia- perseverelis, ul el ipsi ineritum apud Doniiiuim<
(2).Antca epist. 330.

807 GILBERTI FOLIOT LONDON.EPISC. S0&
collocetur, et apud Detim et homines gratia vobis .A Regium, dilectissimi,gladitim circumferlisad tem-
uon modica ex siudiis hujusmodi cumuletur. Hxc pus, quem, quia in viudictam malorum laudemque
ideo prxlibavimus, quia Jalor procsentiumRogerti3 bonorum consecratus est, sic opto.de manu vestrs
de Derneford' ea nobis affiniiaie coiijunctus est, ut experiantur mali, ne, quod absit ! eo puniantur et
ci dcesse ncqueamus, quin-apud hos, de quorum boni, sic putrida rocidanlur, ne membra qux sana;
gratia nos et charitaie confidimus, ipsius id exi- sunt morboque carentia plagis et erucialibus atlen-
gente necessilate, supplicemus. ln hunc vero do- lentur. Audistis piaculare flagilium, honeslum scr-
minus abbas Westmnunstcrii manus in tanlum ag- licel clericum ad malornm insidias non vulneralum
gravat, ut ab hxredilale, qux sibi prxdecessoris solummodo, sed el plagis imposiiis relicium misere
sui eilolius capituli charta confirmata est, el insii- semivivum (Luc. x). Cujtts quidem perpeiratores
perdominx imperatricis malris domini noslri regis sceleris in proxime celebrala synodo Satanx tradi-
charla roboraia, severe nimis exslirparc intendat. dimus, in sux carnis interitum, ut qucm instigato-
Unde benevolentix veslrx preces quanta possumus rem admiseriinl, commissi sceleris, urgenleDomino,
affectione porrigimus, qtiatenus iiMJus serviiium scntiant ol expeiiantur ultorem. Ex his quosdam,
siiscipialus, cl tit domintis noster rex matris sux ut audio, apprehendislis, eosqtte juris iaqueis ul po-
donalioneni, sibi ea.quamipse laudabitis servitri R leslatis judiciarix severitas expetit innodanles, legi-
taxatione moderata confirmel, oblineatis, ut et timos in nullo tramiles cxcessistis. Laudo vos et
ipsum servilii semper obnoxium, et me ad placilum commissam vobis solliciludinem laudabiliter exer-
veslrum el servitii el gratix debitorem habeatis. cere tolus applaudo. Quorum ne vel in niodico de-
Valere vos optainus in Domino, charissime. colorelur administratio, rogans supplico, qualenus
ln codice legitur: < Quod si quis dixerit impera- diacouum illum et acolytbum quos ob causam hanc
lorem perfidum , airocem, injusium, vel qnid simile iiicludit fecistis ob revereniiain Domini Jcsu, cnjus
profuderit, si- ex levitate processcrit, contemnen- sunl signati characlere, cujus similitudinem gcslant
dum : lubricum enim lingux ad pcenam facile tra- coronx, lnihi.si quid adversus eos habet accusator
hcndum non est; si ex insania, furoris vinive rabie, ecclesiastica coercendos jurisdictione restituatis. Na
miseralionedignum; si ab injuria, ad nos transmit- si. Dominum Jesum in merabris suis inclusum car-
tendum. i ldeo cv personis hominnm pensemus cere, audaci, quod absil ! securilate dclinuerilis,
diclum (ale debere puniri, impunitumve relinquj. ipsum vobis in illa die januam vitx claudere, divina,
id exigente justitia, compellalis. Valere vos optamus.
EPISTOLA CXCVHI.
_ iu Domino, charissimi
ADMAURITIUM PARISIENSEM ARCUIEPISCOPUM.
Venerabili domino fratrique in Chrislo charissimo EPISTOLA CC.
M. Parisiensi Dei gralia episcopo, fraler G. Lon- ADR0TR0CUM ROTHOMAGENSEM ARCH1EPISC0FUM.
doniensis Ecclesix niinister, saliitem et sincerse Venerabili doininoPatriquecharissimo R. Rotbo-.
dileclionis affecfum.
magensi Dei gratia archiepiscopo, frater G. Londo-
Notum sit charitati vestrx qtiod nos secuti fidem niensis Ecclesix minisler, salutem et sincerxdite-
mandali vestri, simul ct auctoriiatem scripti vesiri ctionis affeclum.
nutheniiei, quod vesfro penes nos residet sigillo Graliarum Domino tota menlis alacritate referi-
insignilum, burgensibus Parisiensibus pro quibus mus acliones, quod in vohis congesta virlutum bona.
nobis scripsislis., crediloribus videlicet Willelmi.de produxit in medium, et ves altiori superpositum
Beaumont, quaiiia poiuinnis et debuiimis diligentia, candelabro, in totius xdificalionem Ecclesiac, solito
ad indeinnitatem prospexiimis. Porro in prxsenlia voluil eminenlius elucere. Nos vero veterem sed-
iiiissorum vestrorum per idoneosetsuflicientes fide- * nullatenus inveleratam vobis amicitiam servare vo-
jussores pro Willelmo cautum est, qttpd ad instantem lenies, de benevolentia veslra confidimus, ut qui de-
festivila.iem sancli Laurenlii, octo iuarcx argenli D collata nobis gralia congaudemus, amplioris etiam
prxdiciis crediioribus in solittionem reddentur. gratix apud vos Iocum ohlineamus. Inde est, quod
Jnfra qui.ndecim vero dies post sequentem Sancii dilectx- nobis in Dominobonilati vestrx preces af-
Michaelis festivitatem, iiem octo marcx. Conse- fecluose porrigimus , qualenus dilecto nostro, ma-
quenler aiiLeniinfra 13 djes posl proximum Pascha, gislro Ranulfo filio Erchem beneficium ecclesix
quod residuum fuerit, usque ad summam sexaginla Sancli Amani quod sibi prxdecessor vester sub no-
qualuor libras Parisienscs et decem soiidos persol- stro et multorum testimonio tanquam ejusdem ec-.
velur. Quod |quia pro inopia creditoris promptius clesix personx restituit, salvum lore concedalis; et
expediri non poterat, (Hwc epistola imperfecla est.) vicarinm et fraudatorem suum Rogerium, atit a vi-
EPISTOLA CXCIX. caria ipsa, si justuiii fueiit, amoveatis, aut firmatis
AD.R. P1CTA.V1ENSEM ARCHIEPISCOPUM, flde interposita paclis stare compellatis.Aget oblaloe-
G. Dei graiia Londonicnsis episcopus, cognato et. precis exauditio, ut ct magistrum Randulphum ob-
amico suo charissimo, R.Pi.claviensi archiepiscopo, noxium servitio, et nos amplioris gratix debitores
cxierisque domini regis jusiitiis, fructus operandoi habeatis. Valere vos opiamus i_nDomino, Paler ia
iustitix mercedem justi reportare. Cnrislo cliarissimc.
*I9 EPISTOL^. — AN. 1161-8». 9H>
EPtSTOLA CCI. iA diu suspensos leneaus, donec condigna satislactione
ADROGERIUM EBORACENSEM ARCHIEPISCOPUM. reslilutionis gratiam a nobis obtiiiucriiil. Valeto.
Venerabili domino cl amico charissimo R. Dei EPISTOLACCIV.
gratia Eboracensi arcbiepiscopo, fialer G. Londo- ADCESTRENSEM EPISCOPUM.
niensisEcclesioeminister, salutem. Dominus Londonieusis domino Ceslrensi, salulis
Liiteras dilectionis vestrx stiscepimus, qux nos gaudiiim, et cum omni hilaritalc promplx devolio-
tanlo verius gaudio refeceriinl, quanto certius de nis obsequiitm.
sialu veslro, de prospero rcdilu, de adventu ad par- Quos nobis, domine, reddit naiiira coujunclos,.
tes noslras, et noslris ad voluin desideriis respon- non sinil a nobis ratio charitatis esse disjunctos.
deruni. Vobis ilaque, ne noslra longius vola remo- Unde esl ut eorum negotiis, qunnliim cum Deo et.
lemur, danle Domino, occurremus, ut proxima die justitia possumus, nos convenial inlendeie, et quo
Dominica post Purificalionem beatx Marix glorios.e nostra diligentia ad oplatiim perduci debeant cffe-
fvirginisj venienles consliluli, i.ncrastino, vestro si ctum, modis omnibus laborare. Quoniam igitur sx-
placet (Car.eradesideramur). pius expcrimento vestri gralia didicimus quid apttd
EPISTOLA CCII. benevolenliam vesiram in noslris el noslrorum ne-
" gotiis eflicere possimus, certa quodammodo spes
ADEUMDEM. nobis promittiiur ex prxterilo, quod innaia vobis
Venerabili domino Pairiqtte charissimo R. Ebo- liberalitas refrigescere nescial in fttturo. Devotissi-
jacensi Dei gralia archiepiscopo, fraler G. Londo- nias itaque litteras preces veslras, charissime fraler
iiiensis Ecclcsix minister, apia qnoequesaluii, et si et doniine, affectuquo solebatis, si placet, accipile,
quid ipsi possumiis, honoris et servitii. et in R. cognaio noslro qui sanclitaii vestrx, sicut
Verborum facile suadct paucilas, cum ad exau- audivimus, ad Ecclesiam dc Idelcsbam prxseuiatus
dieudumprompta esl ipsius ad quem scribitur, amica est, ipsam sibi confcrcndo, uon rcmoralx niiiniis
benignitas. Unde quia de vestra in nos benevolenlia instifulionis quod pclimtis adimplele. Nostis nain-
(iduciamjamdiu niullaiii ipsarerum exhibilione con- quc quantx soleant in lalibtts occasiones ex iuora.
cepimus, ex prxteritis fulura conjicientes, de vestra rcpcriri, qux prxsuli plerumque auctoritalem in-
ad omnes modeslia per ornnia bene sperantes, pre- stiiiiendi adimant, et ne insiituendus beneficioquod
ces excellentix vestrx, quania scimus et possumus silii juste conferri potiiissetgnudeat.jniqua qtiorum-
aflcctione porrigimus, ut clericum vesirum et co- dam callidilale prxpedianl. Divina ergo misericor-
[.naluin iiostrum W. Foliot, quem minus benigno r dia viscera pietaiis vesiroo commoveal, qux nobis
jaindiu perstrinxistis oculo, clemeutius respiciatis, el cst ad vos dilcciio simul et devolio; in cumulum
iu solilain, si placet, gratiam admitlalis. Salis est, cbaritatis accedal, quatenus prxfatum R. in prxscri-
si olacet, quod immcriium afflixistisjanidiu, etpa- pto negolio dignemini promovere, et ob iiidultani
lienleromiiiasusiinentcm humiliasiis.Exccssumejus sibi graliam tam nos quam cxleros aniicos suos ve-
ntillum forlassis, aut cerle modicum, severe corri- stris velitis obsequiis arciitts obligare. Valere vos
puislis, et in omnibus his filium sapieiilcr erudistjs. optamus iu Domino,cliarissiine.
Unde cum jam vulueri vinumabundanter infuderi- EPISTOLACCV.
lis, obsecranius ut oleum de cxtero admittatis, ut ADHILARIUM CICESTRENSEM EPISCOPUM.
«ierico vesiro subtracta sibi plene reslituendo, et Venerabili doininp fralrique charissinio IIILARIO
ipsum et nos, et nosira si placel, ad libitum babea- CicesirensiDei gratia cpiscopo,frater G. Londonien-
lis. Valete. sis Ecclesix miiiister, salulem et sincerx dilectio-
EPISTOLACCIII. nis affectum.
ADJ. DECANUM AUGIENSEM. Quod in causa Joannis cognitoris partes susiiuui-
GILRERTUS, Dci gratia Londonieusis episcopus, J. nius, obedienlia fuit. Quod pro eo adversus abba-
decano de Augy, salutem. D lem de Geresten pronuntiavimus, juris et legum
Audivimuscl pro certo accepimus, quod quidam observantia fuit. Quod cilra couscientiam vestram
saccrdofcs sive diaconi de decanalii veslro, sprela per oflicialem veslrum, dccanum videlicet de Bed-
penitus el abjecla admonitione noslra, interdicta dig\ sententiam exsecutioni mandaverini, temporis
sihi feminarum consortia nequaquam devitaut, sed procul dubio necessitas effecit. Eramus cnim nos
assuela concubinarum suariim conluheruia lam i-m- sicut el vos, ex maudalo domini regis procincli ad
pudenter adhuc etiam quam irreverenter fovent et peregrinandiiin, proxiina quarta feria post Iatam
fiequenianl. Unde ne patientia nostra, quain lanto scnienliam apud Duur' ex condicto conventuri, et
siint abusi lempore, trahalur ad consensum, per inde ad dominum papam, quara cilius profecturi.
prxsentia vobis scripla in vi obedientix prxcipiendo Unde ne prolracla in tongum negolia occasione
jnaudamus, quaienus oinnes prxdicti ordinis pcrso- profectiouis vesirx in dispendium pauperis clerici
nas in vestro decanaiu constilutas, qux lam infaini differreniur ulterius, decano vestro, qui in ipso tunc
socictaleetfamiliaritale, lam illicileirrelkxnoscun- temporis opporlunus advenil, nos cum multa qui-
tur, ct adhuc illaquealx, aucloritatc Dei et noslra- dem conlidentia dilectionis veslrx, aucloritate seilis
a sacerdolaJieta lcvitico suspeudalis oflicio,cl lan- aposlolicx hujus rci cxsecvuioneni iiijuiiximus. lu.
Wi glLBERTt FOLIOT LONDON. EPISC. 912«
quo, si mausueliido vestra advcrsum eaui aliquale- A . Domino doiiautc, proniotionetn aut ad Immilioris.
uirs exasperala esi, hanc nobis pro reverentia do- viix studia, inspiranie Domino, traiislaiioiiem, aut
inini papx veniam dari, ipsumquc in. gradum et diem forte quem iiullviscvadeiexiremum ipsum rem
gratiam prisiiuam restitui qtianta possiimus rie- suam nancisci denuo suis, ut fieri assolet, impli-
votioue siipplicamus, ne in nosirara, quod alisit !: cata difficulias impedial. Qtiia vero quod xquum est
confusionem dcsiitutiis, de vestra, quod absit ! be- vos libenter observare non arnbigo, preces una cunt
nevolenlia nos minus solili spcrare compellat; pe- oblincndi fiducia porrigo quatenus quod eratis me
leremus adhtic inslantius, et preces precibus ac- non supplicanle facturiis, oblalis a me precibus com-
euniulareinns allentius, nisi quia quoddam quasi pleatis alacrius. Valere vos in Domino optamus.
diflidenlis aniiiii judicium boc esi, et de fralerna EPISTOLA CCIX.
charitale niiniis prxsumeiiiis.Valeie. ADF.UMDEM.
EPISTOLA CCVI.. GiLRERTUs, Dei gratia Lomloiiiensis episcopus, R.
ADHUGONKM DUNELMENSEM EPISCOPUM, Oxenelbrdensi archidiacono, niultipliceni ex acccpla
Venerabili domino fralrique cbaiissimo, H. Du- consolatione gratiaruin aciionem.
nelmensi Dei grali.i episcopo, fralcr G. Londonieii- Multis curarum oppressus oneribus, qttid amico
sis Ecclesix iuinisier, salulcm 61sineerx charitatis ." rescribam promptuni non habeo, nisi propheticiim
nffectum. illud solummodo, quod cuni sxpe decanlaverim,
Usu celeherrimum esse solet, ut quoties honesta liiiuc in aniariliidiiie posilus cxperiri compellor ut
deposr.it occasio, cum obtinendi fiducia hisde quo- dicam: Totadie verecundia mea corani me esl, el con-
rum dileclione spes nobis est uberior, affectuosas fusio [aciei mew cooiiernil me (Pstil. XLIII).Spccta-
preces porrigamus. Cum itaque amicis noslris el bis culitm facttis siim intindo el hominibus (/ Cor. iv)
proecipue quos nalune nobis unit raiio, in suis ne- qtiia fowiter afllixit me iiiimicus (Psal. XLI): ma-
gotiis deesse, nec debemus nec possumiis, de slre- nus Domini leiigit me (Job xix), qux me multitni
nuitale veslra magis qtiam de mcrito confidentes, elevans tnndem graviter allisil ine. Ad miseriarum
vestram atlentius exoramus benignitatem, quaienus accedil cumuliim quod in proinplii non est unde-
qnod-in provectu vestrorum scilicet W. et H. lauda- queat cxpeii vel sperari remcdiuin. Mare mihi clau-
biliter ccepislis, feliciorifine consummetis, ul apud vos sum est et portus oinnes circiimquaque probibiii.
prcces nostras sibi profuisse seutiant, et nos gratia- Inier amicos etnoios cominoj-aii rnors mihi esl; ab
ruin debitores, ipsos autem servilii habealis. Valete. liis elongari penitus impossibile. Unde niintium sd
EPISTOLA CCVII. i dominum regem quanla potui festinaiione traus-
f.
ADDARTnOLOMÛM EXONIENSEM EPISCOPUM. misi, ut impetrata lransfrelaii<li licentia domiuiim.
Venerabili domino fratrique charissimo B. Exo- papam adeam et penes cum causam tiie:«n vel de-
niensiDei graiiaepiscopo, 1'ralerG.Londoniensis Ec- fendam si possibile est, vel inlliclo vulneri, si sio
clesix minisler, saluiem et debitum fraternx cliari- est, ab eo medicameiita rcquiram. Vestriim vero
tatisobsequium. pltirimum exopio colloqtiiuni, obsecrans ut Sabbatu
Amicis noslris el benevolis negare non possumns, Penlecosles veslri copiam Londonix babeam, ut
qtiin apud hos de quorum in. nos charilaie coufidi- qnid mibi in conventu illo expedial vestro fralruni-
uius ipsorum vel suorum id exigente necessitaie que meorum consilio insirticlus inteHigam. Valcre
Mipplicemus.Unde quia prxsentium lator amicoriim >iosexopto, cbarissime!
rostrorum famitiaris et amicus est, dileclx nobis in EPISTOLA CCX.
Domino benevoleutix veslrx preces benignc porri- ADR0BERTUM HEREFORDIENSEM ELECTUM.
gimus, quatenus ipsius negolium, qtvod penes vos GILBERTUS, Dei gralia Londoniensis episcopus, di-
csi, quantum permiitit xquiias promoveatis, et cjus leclis in Domino sibi Roberlo eailein- graiia Here-
•jrovidendo indemnitali ipsmn vobis obnoxium ser- fordiensi electo, lolique ejusdem Ecclcsix capilulo,
viiio ct nos gralix debilores efliciatis. Valere vos D salutem.
oplamus in Domino, Paler in Chrislo charissime. Qux ad pacem Ecclesix stabiliendam seu tuiius
EPISTOLA CCVIil. niuniendam pertinerc dignoscimus, iis diligenlius
ADROBERTUM OXENFORDENSEM ARCHIDIACONUM, POSTEA assensum dare, et ut in perpetuum valittira perma-
HEREF.EPISCOPUM. neant, hxc scriptis et munimentis aliis roborara
G. Dei gralia Londoniensis episcopus, R. Oxenfor- charitale id procul dubio suggerente debemus. Ea-
densi archidiacono, salulis gaudiiim, et qucm nalurx propter fralernilati veslrx prxsenli scriplo notifica-
gratia superaddit afleclum. mus cansam, qux inter venerabilem fralrem 110-
Mullorum prece commonitus benevolentix vestrx slrum Rogerum priorem Malvernix, et Rogerum
preces offero, ne a pactis, qux inier vos et magi- sacerdolein de Leuhale super ecclesiam de Lenhale
slruin Adam de Longa villa firmata suiit, quociinqne diu ventilata est, et ob varios evenlus rerum pro-
suadente vos aliquatenus aut inierpsllanie recedatis, tracta pltirimum, super qua rnandatum apostolicum
sed ecclesiam quam cjus nomine annua ul asserit accepimus, ut ei aul fineni amicabili composilioiio
pensione lenetis, ipse in manu vcstra babealis, ne iiiipoueremus, aut ipsam auditis uirinqiie parlibus,
si pcr vos aliier in illam irrcpscrit, post vestram, canonico fine dncidtiremus, in pracsenlia vestra hoe.
fr|3 EPISTOLÊ. — AN. HGI-89. 91*
tandem conqnievisse, et finem paci congriium ac- A doniensis Ecclesix minisler, liumililer in his tfxer-
cepisse. Prxdictus siquidem Rogerus de Lenhale jus ceri qux Dei sunt, et in iisdem fine beatissimo
ecclesix de Malvernia in sxpedicta ecclesia de Len- consummari.
liale recognoscens, ipsar.i in manu noslra rcsigua- Ne tux. domine, jussionis vana milii atit vilis
vii, el priorcm ecclesiam de Malvemia per maiium videretur atictoritas, libi illico direxi librum qiiem
nosiram apostolica auctoritate eadem investiri con- poslitlasli; librum siquidem, quem iu Cautica can-
cessit. Quo debila solemnitate peracto, prior totitis ticorum, juvante Domino, nuper edidi, elc. Viae
capituli sui assensu eamdem ecclesiam ipsi Rogcro Opera exegelica Gilberli, inter Palrologiw tomos
per manum noslram apostolica intervenienie aucio- proxime edendos. EDIT.PATR.
riiale, aniiua dimidix marcx pensione in Pasclia EPISTOLA CCXIII.
solvenda lola vita sua tenendam concessii. tloc ADEUMDEM.
cliam in charilalis augmcnlum totius capiluli sui Veneiabili fratri R. Hcrefordiensi Dei gratia epi-
(onniventia aniiuens, ul cuin prxdiclus Rogerus ant scopo, fraler G. Loiidoniensis Ecclesix minister,
viia dccesseril, ant se ad frugem melioris vit;e salulem.
liansiiilenl, Waltetus presbyler de Daubo, qui in Si verba poslulavimtis, satisfactum esl, si rem,
eadem ecclesia iiomine Rogeri aliquandiu minislra- IIOIIadeo. Veruin quod lam honorilicc, quod tam
vit, in eadem nomiiie prioris et ecclesix de Malver- cleganli repulsa, voia nosira reprobasiis, vobis et
nia ministrel, et usque vel decesserit vel sxculari notariis veslris quanlas debcmus gralias rcferimiis,
viix renuntiaverit, annua marcx unius peusione in ipsas, annueiile Domino, ciim res erit gratiaruui
Pascha solvendx annuatim perpetuus in ea vicarius aclioues relaturi. Quod aiitcm preccs uoslras quas
perseveret. Nominato vero Waltero vel obennte, vel pio dejeCiorum nostroruui restiltilione veslrae
se ad religionis habitum Iransfcrenle, ccclesi;: de porrcximusfralernilaii, juxla iiitelligenliam vestram
Lenhale cttin omni inlegrilale sua Malvemensis Ec- nequaqnam admillendas scribilis, ne in Ecclcsiaiu
clesix bonis accrescat, ipsamque MalvernensemEc- Dei et sacros canones gravitcr, quod absil! com-
clesiam de cxtero plene possideat. Qttodquia salvo inilialis, non satis admirari suflicimus. Cttm prima
jure Herefordiensis Ecclesix ratum inconviilsumque lixc sint tam divini quam humani jmis elemenln,
inauere decernimus, scripti prxseutis adnotaiioneet niilli permissum esse sibi jus dicere, vi pulsos ad
sigilli noslri appositione coiilirinamtts. Ilis lesiibus, omnem caiisam debere restiiui, prxdonihus eiiam
Roberto de Broi, Mauricio de Sabricteswide, Ro- vjoleiuisque possessoribus adversus vcros dominos
gero de Herefordia, Ricardo de Salesberia, Ludo-.r per interdicluin subveniri, ei nmlla in liiinc ino-
vico, Wallero eleemosynario, magisfro Willelmo de dtiiii qux leges aflirmanl, confirmani dccreta et
Bernes, tlugone capellano de Hedam, Samsone cle- oplima ulroriiinqiie iuterpres consuetudo eoiiimen-
rico prioris, Reginaldo camerario, Waltero Foliol, dat, qux ticet in nostram fortasse (lissimuleiiliir
Ricardo Brudle, Jocelino, Alano. injiiriani, vesfram taineii prudenti.tm scimtis non
EPISTOLA CCXI. ignorarc. Nunc vero quia niliil qtioi amico possitis
ADEUMDEM. concedcre, uobis, ut vestra conclusil oraiio, vullis.
GILRERTUS, gralia Dei Londonirnsis cpiscopus, vc- ullatenus negare, quod nec ininiico iiegaiidum esi,
nerabili fralii doiiiinoque charissimo R- Herefor- dicm videlicet, locum, et audientiain dejectis nostris
diensis Ecclesix eadem gralia elccto, saltitem et petimus exhiberi.
optatos in Doinino semper ad vota successus. EPJSTOLA CCXIV.
Verborum facile suadeat paucilas, cum ad exau- ADEUMDE.M.
diendum prona esl ipsius ad quem scribiltir atnica Domimis Londoniensis domino Herefordicnsi,
benignitas. Inde esl quod dilectx nobis iu Domino saliilem et debitum verx dileclionis affeclum.
benevolentix veslrx preccs affcctuose porrigitniis, Vereor ad amicura molesius precator accedere,
nI ecclesiam de Lideberi aniore Dei nostrxque ip etab eo quidquam unde vel in modico moveatur exi-
petilionis intuilu , ob sedem episcopalem quam gere.Verum cumdigne coniiiieiulabileiiiiliain vestr»
jamdiu obtinuit, el oh sanclorum episcoporum inenlis aliendo modesliam, spem menle concipio,
reverentiam, quorum ibidem corpora requiescunt, ut benigne sustineatis amicum, elsi magna peten-
lam in capite quam in capellis ad eam pertincnti- tem, vos tamen ad petitiones cjusmodi sibi offe-
bus in ea conservetis inlegritaie, qua lam noslro rendas et ciim Dominus opportuuilalem dederit,
quam decessorum nostrorum tempore slabilita fuisse, ab ipso alacriler exaudiendas, ipsa precis audacia
dignoscitur, ut cum nostras in boc preces exaudieri- provocantem. Quorumdam relalione didici Radul-
tis, Deiini inde vobis propitium et nos vobis am- phum de Lideberi, cleiicuni veslrum id habere
plioris gratix debiiores babealis. mentis el proposili, ut prxbendam quam habet in
EPISTOLA CCXII. ecclesia de Hercfordia, in manti vesira resignarc
ADF.UMDEM. desideret, si spem lamen habtieril ul ca:n in Ilen-
Prwfatio ad Comnieitt. in Cantica canlicorum. ricnm nepotem meum conferre bcnevoleiitix vcstra:
Domino et amico suo charissiino ROBERTO Dei placuerit. Hoc itaque esl quod postulo, qtiod iu aie-
gratia Herefordiensiepiscop", (rater GILBERTUS, Lon- ciionis experirrienlum et rhaiilaiis augmen(u,ri.
S_5 CILBERTI FOLIOT LONDON.EP.SC. 0!«
imbis exhiberi desidero. Quod si vobis in aliquo A cuidam clerico veslro Rogero concessiiniis, quam
iiioleslum intellexero, ab ipsa prorsus posiulatione ab co poslmodum refuialam, lalori prxscntium
recedo. Valeat dominus el amicus in Christo cha- Hetirico, omni vacanlem pcrsona ct possessore
rissimns. donavimus. Quorum quis in jure potior liauendus
Quiriqiiid in hoc mundo conslat esse felicius, et sit, decernenlis e facili qui jure celebraia, an qui
in fiitnio prxslanlitis, sincerx posttilatio voliintalis donalione nititur, ex senientia retractala. Valere
«:Ifectii debet prosequenle compleri, ut devolionis vos oplamusin Domino,fratres in Cbrislo cbarissinii..
sinceritas laudabiliter enitescat, et res postulala EPISTOLA CCXVI.
vires indiibitanler assumat. Quocirca exccllentix ADG. DECANUM ET CAPIT.HEREFORDI.E.
vcstrx gralias et graliarum acliones. G. Dei gralia Londoniensis episeopus dilectis sibi
Qiianlum mei cordis affectus de vestra dileciione in Domino G. Ilerefordiensi decano tolique capitulo,,
dticclelur, nec vox nec scribeniis calamus polesl salutem et sincerx dilectionis affeclum.
intimare. Tamen ul multa paucis concludam, scilote Usu celebre est, ut a quibus repulsa non metui-
ine pro posse meo vestrx semper volunlati esse lur, et de quorum charilale fides hahelur certior,
obnoxium. Hoc utiqite vestra probabit dilectio, cum his cum indubitala obtincndi qux cupimus fiducia
" preces tiberius offeramus. Cviinitaque prxteritorum
B
atiquid a me Ileri oplaverii.
EPISTOLA CCXV. exhibilio in poslulandis nos lul-iores elticiat, ctini
ADEPISCOPOS UEREFORD1ENSEM ET WIGORNIENSEM.iiniversis singulos affectuose rogamus, quatenus.
Sibi dilectis elcclis domino Herefordiensi, elWi- certa negotia R. Colec'. .. ad fldem et canoniei
gorniensi, frater G. Londoniensis Ecclesix minister, vestri divinx pielaiis et nostrx petilionis intuitu mi-
snliilis gaudium, ct si quem poiest in Domino cha- sericorditer agalis, ul duni in scholis moratur por-
rilas ofliciosa, famiilatiim. lioiiis qux eum conlingil non seutial dispendium.
Vesuam sciinus non latere prudentiam, qtiod Pium est enim his subvenire qtios amor scienlix
facti sxpius ignorantia juris ignoranliam parii, facit exsulcs. Nec certe irabeiidum est ad conse-
oi frequentcr in comroversiis ctim minus apparet quenliam si quid impiis causis fiat extra ordinem.
ipiid acltim sit, quid eliam sil slaliiendum non in- Gratius ut noslis fieri solel accipienli poslulatiitp
sirucius judex minus plene intelligit. Iuile est quod dtim offertur, quam cum ab invito jmlieii catculis
de cnusa qux inter Roberium ct Henrictim ad emungit, et utiuam necessitalem faciendi volunlas.
pr.tsens vertitur, prxsenli vobis scripio nolifica- antecedat,elcoercionem mera liberalitas prxvcniat!
inns, quod vidimus, quod auilivimus, iino quod ipsi g„ Scitis etenim quid nobis daium sit in mandalis, quod
formam Iegum scculi et canonum mtiltis nobis assi- exsequi supersedimus, laboribus vestris et expensis.
denlibus et jiidicaviinus, et judicalum exsectitioni parcere cupienles, sub spe cerfissima id exspectan-
lcgitimx mandare curavimiis. Defuncto namqtie tcs, ut voto et necessilali jam dicti Ricardi, magis
Ricardo, qui in ecclesia de Wileberne multo jam volttniale quam senlentia satis fiat, qtiod adhuc fu-
tempore ministraveral, nos ipsum usque ad diem liirum sperainus prcces precibus adjungenies, qua-
decessionis sux, personatum ipsius ccclesix Iia- tentis apud vos noslras sibi profuisse preces res ipsa
buisse, suoque iu ea noinine miuistrasse exislinun- ricclaret, et ipsum servilii nos graiiarum debflores
tes, a Roberto fraude tacendi quod noverat cir- habcatis.
cnmventi, mulmque precum ejus inslantia tandem EPI.STOLA CCXVIL
moti, ecclesiam jam diclam ipsi concessimus, ADEOSDEM.
ipsumque ea etsi juris alieni conscienliam haben- G. decano el loti capiiulo Herefordiensis Ecclesioe,
tem, hoc quidem ignorantes investivimus. Quo salulem in Domino.
agnito, Wallerus de Broward Herefordiensis Eccle- Magna quadam securitate benevolentiam veslrair
six canonicus, prxseniiam nostram adiens,- eccle- et grafiam semper vindicamus, irieoque cum nostra
siam jam dictam sui juris esse, ipsamque sibi a D I seu noslrorum necessilas efftagilat amicorum, con-
prxdecessore nosiro bonoe memorix Roberto epi- fidenter ad vos ingredimur, cum omni spe impe-
scopo canonice concessam fuisse asseruil, postulans trandi quidquid air.ico potcst et debet amicorum
sibi ad id probandum diem conslitui, et Roberlum charitas indiilgere. R. siquidem nepos noster, ve-
super hoc in jus evocari. Statulo itaque die duo- sterque canonicus, de proposilo suo et consilio nostro,
bus Lidcbirix convocalis capitulis, Walterus, prx- per Dei gratiam studiortim causa nuper traiisfreta-
sente Roberio, ecclesiarn de Witeburne, ut jam turus est. Proinde dilccix nobis et diligendx semper
dictum est, sibi de jure compctere asseruil, et in Domino universiiati vestrx preces obnixe porri-
ipsara a Richewardo in manu domiui Roberti cpi- gimus, quatenus intuitu lam favorabilis proposili,
scopi refutatam, in se canonice ab eodem episcopo nostrxque si placet petiiionis intervenlu, unam hanc-
collatam fuisse, suflicienli idoncorum testium copia nobis licentiam indulgealis, sine diininutione bene-
juramenlis super hoc corporaliler exhibitis, ple- ficiorum prxbendx sux, snamque inlerim abseu-
nissime comprobavit. Unde ecclesiam eamdem Ro- tiam cum sui si placet inderaniiale excusalam lia-
berto abjudicatam, jam dicto Waltero ex senteniia bealis, ut et ipsum veslris devoliorem obsequiis ei
lesiiluinuis, el post ipsius dcccssum, ipsam alii nos vobis pro ipso amplioris gralioe dcbitores eflV«-
917 EPISTOLJ". — AN. HCI-89. 913
ciaiis. rJcne valcant singuli, bene valeanl et uni- A omnibus, debilorem exbihebis. Valcas in Chrislo,
versi. cliarissiine.
EPISTOLA CCXVIH, EPISTOLACCXX.
ADUBTREDUM LANDAVIENSEM EPISCOPUM. ADROEERTUM LINCOI.NIENSEM EPISCOPUM.
Venerabili doinino fialrique charissimo R. Lin»
Venerabili domino fralriqtte in Cbrislo charis-
simo UHTREDO Dei gratia [Laiidaviensi] episcopo, colniensi episcopo, fratrer G. Londoniensis Eccle-
Trater G. Londonicnsis Ecclesix minister, salutem six minister, in senecla uberi pie Chrislo famulari.
in Domino. Qux sinl opes loci qui riicilur Ilaliwelle, divul-
Veniens ad nos quxdam parochiana noslra, Ma- ganie famn, iioluin forsilan b:\buislis. Angustiisqui-
locus est et exiguus, adeo ut iritun agri ju-
thildis nomine , lacrymabili nobis sxpe conque- dem
stione uionslravit, quod quiriam Jacobus noinitie, gerum spatio lotus plene liniitctnr. Loctim hunc
Lebrandi lilius, vesler nalione, el nunc conversa- inhabilant viginli sorores velalx el consecralx Do-
lione parochianus, qui eam solemni, ut asserit, ma- inino, divinis jugilerinsisieiites lauriibus, ei Doraiuo
his vicium et
trimonio el cum sacerdolali heucilictione in suam regulariler obseqiienles. Temporalem
el vestitnm minislrat eeclesia de Dunt' ipsis a prxsen-
accepil duxit uxorem, ipsam poslmodum absque B i iium ialore
el conscienlia magisiro Rogero pie collala, et miseri-
judicio Ecclesix, per totum jam se- cordiler a gratia veslra conliimala. Hac deducia,
ptemiium desertam, et contra fidem tori et legem *t locus sorores inliabilant, ipsis qui-
lain nefarie irreverenler allera su- qucm prxdictx
Chrisli, quam dein ad sepiilcrum, ad vicliun vero nullo niodosuffi-
perducla, viril^prorsus ricslilutam solatio, dereli- ciet. Mentem vesiram nioveat precor illa ca-
querit. Super quo, ul vera vobis scribere, el certa lantitas, in iiaque
secure significare possemus, per arcbidiaconiim, qiiam jnm ifictx sorores procul dubio'
casurx stini, si judicii severiiate, quod absil! jam
per sacerdofem ipsius ministrum cl auciorem ma- dicla ecclesia fuerinl deslitutx. luierpoiiai itaque
trimonii, per laicos etiam quamplures, graves et se
honestos viros, fide verL districle et diligentcr in- collato pasloralis illa cleinenf°a, qttxusqtie in diem hauc
beneficio Domini paruit el veslivit ancillas,
quisita, verum esse manifesle deprehendimus, quod ne loliim
nobis memorala Mathildis de conlraciis cum Jacobo ipsis quod sub ccelopossident abjudicaudo,
verbis ipsas desolatas reddat, et omni penilus auxilio et
niiptiis, plus lacrymis quam sxpenumero per- consilio destilutas. Canonice, si placet, cis iuducix
suaseral. Unde quia prxdictus J. in jurisdiciione
in conccdantur; dilaliones eis lcgitimx non negentur;
vesira, et nt
veslro, dicilur, lerritorio apud Gren- provideatur advocali suffragiiim, til pectus in vobis
ning' commoralur, fraternilati veslrx preces afle- ( senlianl quantum permiserit xquiias paupeiiali sux
Ctuose porrigiraus, supplicantes et obsecranics in
compatiens, ct religionis amicum. Si causx id ex-
Domino, qualenus illum ob reverenliam Dei, cano- arcia nccessilas.lransigaliir potius quam ovi!i
nica severitaie corripiatis, et ut uxori debitum pro- cgeril
Doniini vellus ad culem usque judieiali scnlcnlia
videat, et prxslel subsidium, ecclesiaslicx distri- dctrahalur. Latorem
ctione juslilix conipollaiis, ut sciat etimdem esse prxsenlium magistrum R. de
vesu.c coniineinlaiinis atieu-
lam vobis quam nobis zelum legis Chrisii, et sen- Duntone fraiernjtaii
diclx sorores in prxsenli causa sub
tiat ulrinque adversus prxvaricatores ejus non de- lius, quem jam
testimonio noslro procuralorem sibi coiistiliiunt, eo
esse ultores. Yalete.
quod vehiculum quo stibvchaiiiur ad vos inopia
EPISTOLACCXIX. prxpedienle non iiiveniunt. Valere vos optamus iu
ADMCOLAUM LANDAVIENSEM EPISCOPUM. Doinino, frater in Chrisio charissime.
Venerahili doimno fralrique charissimo NICOLAO EPISTOLA CCXXI.
Landaviensi episcopo, frater G. Loiirioniensis Ec- ADECMDEM.
clesix minisler, salulcm el debilum fraternx cha- Vencrabili domino fralrique charissimo R. Lin-,
rilaiis obsequium. b1 colnicnsi Dei gratia episcopo, fraier G. Loiidonien-
Esse me sanum et incolumem noveris, tuumque sis Ecclesix minisier, saluiem quam sibi.
affecluose desiderare colloquium, ut percipiam ex Amicus el aftinis noster R. Brilo, lalem se ex-
amici prxsentia quoil afleclat plurimum anima so- hibel, el tam sirenuum in quibus potesi negotiis, ut
latium. Quod quia variis rcrum imped.lur even- in illis necessitatibus qux suam Iranscendunt fa-
tibiis, quod corporalis alterutro nobis absentia culiatem, suorum videalur amicorum auxilio non
snbtraliit, id , qtiseso, charitas illa suppleal, qux indigiius. Qui, largicnte Doinino, in cujus manu
nescil absentiam, quxqtie ipsum quem diligit, sibi corda sunt regum (Prov. xxi), tantam in conspeclu
semper in spiritu novil exbibere prxsenti, Dc cx- regis gratiain obtinuit, quod idem dominus nuster
tero, Willelmi lilii R. prece pulsalus, benevolentix rex baroniam Willelmi Gulafre, qux in suara reci-
veslrx preces offerre compellor, quatenus B. cleri- derat mauum, cum filia et hxrcde ejusdem Wil-
ciiin ipsius ad diaconatus ordinem prnmotiim jam- lehni, primogenito filiosuo dotalem concessit, filiam
riiu, ad sacerdotium promovere velis. Quod amore quoquc suamiionorifice maritare, nobilique inarito
Dci mexque petiliouis inluilu comptendo,.et ipsttm et granrii maritagio, regia liberalitale nobilitare cu-
o.ralionis obnoxium, Deo mcque tibi graiix, ul in lavit. Qua in re cl rcgis nop imnierif.o laudatuB
919 GILBERTI FOLIOT LONDON.EPISC. 9-20
iiiuiiificentia, el Patris nihilominus diligentia coni- .A quidem cogniliim, scd judicalum est. Vobis enim
probalur. Quia qui bene merelur et qui bene lemii- notioneni ferre non valuit, monachorum de se vel
uernt, ulerque laudaiidus est. Superest adhuc filius archidiaconi vestri, vet decani, super altero nulla
alter, qtiem litleris erudirc, quemDeo dedere, qtiem exhibiia probatione confessio. Unde palam csl, Ri-
ccclesiastico ordini mancipare deslinavil. Ad cujus carrio de Ambli senlenlia sic lala quid officiat, ciim
promolionem quia paterna non possunt, nec debenl aliis res inter alios judicala non noceal. Adverial
obseqoia suffragari, una post Deum spe, specialifer itaquc prudenlia veslra, quiri dominopapxscripseri-
ad nos duos suspensus est, quod curam ejtis ba- lis, cui ullillerarum ipsius lenor exprimit, causam
bere, ipsique propler Deum providere debeainiis. inter Rogcrum et Ricardura venlilatam el judicio
Ob hanc igitur causam mea ad vos legatione fiingi- terminalam esse scripsistis. Quod si sic acium est,
tur, ut gratiam quam non desperat ex se, mea la- sicut facluin ipsum, sic improbamus ct scriptum. Si
men prompiitis apud vos obiineat intereessione. vero noii, sed ut frequenler bumaiuis caligal oculus,
Paler ilaque pro (ilio , ego pro nepote , anibo pro negoiiiim secus qtiam gestum aut scripium esi,
nostro vobis abnepole supplicanius, ul qme pateina doiniiius papa concepit, videiur nobis illorum ad-
dcvoiio divinis deputavit obsequiis, vcsirx, si pla- miueiida exceptio, qui precis oblatx et suggestx
cct, Ecclesiou litulis ascribatis, ct in hxrediialem B rei aigiiunt falsilatem. Hxc enim non qiixciinqiie
saiiclam et in ecclcsiasticam fainiliani prxstaiioue falsilas est, sed qux lotam perimil causx substan-
pia:seiiiis seu fuluri promissione beneficii, ascisca- liam. Quac ipsi possessionem adimil, qui nunqiiam
tis, tit sollicitiido Palris, qux lota reseriit in filio, citatus esl. Adversus quem nec actitalum injure,
re ipsa vel spe sallem exhilarala rcspiret. Qua in re, nec iini[iian) pionunliatuin est. Inler qiiem ef Ro-
si mea vobis improba virielur ct ouerosa pelitio, gertim latatn seiiteniiam qui confirmal, cuin hxc
scitote quia vobis fratrique vestro, riominoWillelnio iiullasil, nullain confirmare videtur. Mandatiimvero
de Cainelo id polius imputare debeiis. -Ego namque dinuini papxsi differtis, non omittitis, nec fruslra-
Brilaiiiiiain ncsciebam, Britones non noveram, R. toria dilatio illa habenila est, qux veniate simul et
Britouis neque notiiia, neque nonien ad me per- ratione subnixa est. Erit iiaque, si plaeet, domino
venerai, quin vos duo illum mihi coinmeiidaslis ad papx rescribendum, el ipsius mandattiiit, qua causa
gratinm, iniillaquc diligenlia in amicitiam et affini- quanlaqiie ralione disluleritis, aperiendum. Quod
taiem gculis nuslrx induxistis, eaqtte iniiii necessi- cum ex suggestis pendeat, ipsis derogata firie diffe-
ludine confuederaslis, ut non jam improbilas xsli- rendum esse nullus ignorat. Pauperi veroextraordi-
inari dcbeat, sed oflicii magis necessitas pro ipso P harie et in alterius injuriam snbveiiirc, non xqiium
vesirx supplicare dileclioni. Prxtcr hxc auiem el ducimns, cum super hoc divina lex habeal : < Non
super hxc niiilla uiilii suggeril audacia orandi et misereberis pauperis in judicio, i et judicem ca-
cxorandi fiduciam, doininus R. de Almari, qui iu lamilosis illacrymari non debere, Justinianus ipse
hoc ipso , ut dicitur, negotio, stias ad vos partes decernat. Valele, et saniorera prxferre sciilentiam
audacler interponit, el niore curialium iinpeiiose iioii oniiltiie.
cuncta disponit. Non eiiim in ca possum apud vos EPISTOLA CCXXIII.
causa desperare, quam liine majeslas curix inde ADR. LINCOLNIENSEM ARCHIDIACONUM.
incn ct aliorum humiliias amicorum apud veslram G. Dei gratia Loiirioniensis episcopus, R. Lincol-
niiitur henevolentiain in tain honesto desiderio per- nicnsi archidiacono, salulem.
orare. Valele. Dicra tihi ad causam qux inler te et R. sacerdo-
EPJSTOLA CCXXH. lein verlitur, apostolica auclorilaie constiiuimus^
ADEUMDF.M. ad quem ob purgandam domino papx sanctxque
Venerabili domino frairique cliarissimo R. Linc. Romaiix Ecdesix a te, ut dicitur, illalam injuriam,
Pci gralia episcopo, frater G. Londoniensis Ecclesix nec venisii, nec responsalem miilere procurasii.
ininisier, saluiem. D Diem igitur allerum et hunc peremptorium cousti-
Vobis loquimur sicul el nobis, nec volunt alii se- tuimus, mandanles et apostolica aucloritale tibi ia-
rrcta commiili. Super causa quam nobis iniimare jiingenies, ut nisi jam dicium R. sacerdotem a sen-
curaslis, ad prxsens illud in primis occurril, quod tenlia inierdicli prorsus absolutum susccperis, et ci.
«•eilaiii promulgaslis super re incerla sentenliam. obvolutiones Ecclesix sux dum appellalionem siiam
El ctiin de faclo non constaret, pronuntiare lamen ad dorainum papam sublractas, prosequeretur,
sic curaslis, ac si de faclo constitcril. Nain cum plenereddi feceris, tuam nobis prxsentiam xi Ka-
actioni noslrx adversarium pariat ipsa possessio, lendas Septembris apud Windeleshores exhibeas, ul
non ante sentcntiam solum, sed in ipso lilis ingressu mandato domini papx super memorata causa proui
oporlebal conslarc quis possiderct, a quo pelitot jus dictabit obedias. Qui vero excipienti incumbit
ipse quod sui dicebat juris esse, repeleret. Nunc id probare quod excipit, si pronuntiationem illain
vero Ricardo de Ambli in possessione posilo, et pei quara contra slaluta canonura adversum me in do-
negotii gcstorem rem sui juris essc protestanie, noni inini papx et sanctx Romanx Ecclesix injuriam
inter peiitorem ct ipsum in possessione positum., dominus Caniiiarieiisis instilutit, me leucre ct
sed magisalios cxlra possessionem conslilutos, noii ligare el ab npostolicicxseculione mandati rcpcUere-
f)i\ EPISTOL.E. — AN. 1IG1-S9. 922
<Hprxpedire inlcndis, cum exceptionem Iianc in JV j loci paupcribus vel in modico subvenerint, d<»
jure probaveris, noslrum lunc recte judicium de- Domini confisi misericordia viginti de injuncla sibi
clinabis. Vale. pcenilentia dies reiaxamus, et oralionum et bene-
EPISTOLA CCXXIV. ficiorum quoe in nostra ficnl Ecclesia eos parlicipes
ADPAROCHIANOS LONDONIENSIS ECCLESI^. csse concedimus.
G. Dei gratia Londoniensis Ecclesioe minisler, EPISTOLA CCXXVl.
dileclis sibi in DominouniversisejusdemEcclesixpa- ADEOSDEM.
rocliianisetfi]iis,salulem, graiiam et benedictionem. GiLRERTUSjDeigrntiaLondoniensis episcopus, dile-
Est apttd nos in castello de Storieford locus reve- c.tissibi in Domino archidiaconis, decanis, et omni-
reiula: venustalis, locus olim sancluario Dei el divi- btis qui in cpiscopntu Londonix consislunt, eccle-
nis dcputaltis obseqiiiis, quem etiam iitinc post siarum prxlalis, salulem, gratiam el benediclionem.
riiinas, ob ea qux ihi crebro apparuisse diciinlur Oflicii noslii nos admonel et hortalur auclori-
sanclitalis inilicia, fidelis populis cum mitlia venera- las, tit bcneficia qnx in nostra dicecesi firielium
liir et reverelnr devolione. Nos igilurob nmorem devoiiopaupeiibcs Chrisli in charitate conlulit, aut
Dei et sacri loci rcvcrcntinm, in statnm prislintim t collaltira esi, in posterum ipsis confirmare et per-
rem reformare, elbnsilicam ibidem Deo rexdilicare pettia stabilitate communire curemns. Proindo
disponenles, proposilum pii laboris charitati ve- eciiesiam de Standuna cum pertinentiis suis, et
strx denuntiamiis, optantes nt el vos pii nohiscum ecclesiam de Cliingesboria cum suis ilidem perti-
c-peris adjulores, debitique fritclus et dignx mer- nentiis, et ecclesiam de Chauria cum omnihus ad
cedis simul participes cfliciamus. Hinc esl quod ipsam pertinentibus, quas earumdem funriatore»
vcslram oramus et exhortamur in Domino dile- et arivocaii ecclesinrum, sictitex aiitheniicis eortim
ctionem, qiiateniispietatis inluitu sancto operi huic scriptis agtiovimtis, Deoel snnclo Joanni, et frntri-
opem ei operam impendalis, et ut ad complementum bus Ilospitalis Jertisalem, pro sua et suorum snluie,
inccepta perveniant, ad reparandam domum Domini in pcrpeluam destinarunt eleemosynam , concessa
qui omnia contulil, aliqita de bonis veslris confera- nobis a Domino episcopali auctoriiale, memora-
tis, sciluris bis qui nostris in hoc monitis acqtiie- lis fralribns Hospilalis concedimus, el sub btijus
sctint, quod orationum et beneficiorum snncix scripti lestimonio in perpetuiim confirmamus. H's
Londonieiisis Ecclesix, eos specialiter constiluimus leslibits, Ilugone decano Sancti Pauli, Ricardo ar-
csse participcs. Pcenitentibus autem el peccala con- ehidiacono Oxenelordix, Ricardo archidiacoiio
fessis, qui in optts hoc ad honorem Dei aliquid Colecestrix, niagistro Nicolao, inagistro Wallero,
(iinritaiive imperiierinl, de irijunela sibi saiisfa- Willelmo de Noihala, canonieis Sancli Pauti,
clione misericoiiliter vigintidies relaxamus. Willelmo dcPiro, Henrico Pictore, Roberto Hus-
EPISTOLA CCXXV. charle, Roberto de Fulebam, Alfredo Becbct,
ADEOSDEM. Willelmo de Ver, eicxteris. Valeie.
GiLBEsiTus,f>ei gratia Londoniensis cpiscopits, EPISTOLA CCXXVil.
ililcriis silii in Dominouniversis sancix Londonien- AD EOSDEM.
sis Ecrlesioe parochianis et filiis, salutem , gratiam GILBERTUS, Dci cratia [Londoniensis ] episcopiu,
rt beneriiclionem. dilectis sibi in Domino universis ejusdem Ecdesix
Parliceps inercedis eflicitur, quicunque se bono- parocliiauis el filiis, salutcm, grnliam el henedi-
rum opcrum adjulorctn exhibet, nec irremiineratiim ctionem.
rclinqtiiiiir, qitotl in pielalisusus fueril inliiilii pau- Qui Dominodevofius obsequuntur digne ab ipsins
pernm erogalum, dicente Domino : Quod uni ex fidelibus in petilionibus suis juslis exaiidiunliir.
ntinimis meis fecistis, mihi fechlis (Matth. xxv). Inde lndeest quod iiniversilali vestrx prxsenti scriplo
est quod univcrsifalem veslram monemus altenliits,. nnliflcamus, nos dilectis fratribus monachis sciticet
ei roganms, et in peccalorum vestrorum remis- _j Cluniaci et iiomiualim priori de Rumuli el ipsiits-
siouem injiingimus, quateuus nd coustriiendum loci convenlui omncs ecclesias el ecclesiastica bene-
xeiiodochiuin, quod in Itonore Dei el beali Thomx licia concessisse, quxsibi acomiteEustachiodonaia
niartyris Londonixapud Sulhwercanr, ad pauperiim et concessa sunt, etipsius charta quam iiispeximus*
ei irifiiinoriim susceplionem pariter et sustentatio- confirmata etab ipsis multis jam aitte annorum
ncni de novo est iiichoatum, amore Dei etpiclatis curriculis quiele et inconcusse possessa. In his>
intuittt, manum auxilii misericorditer porngatis, vero hxc ex propriis duximus exprimenda vocahu-',
et ad pnuperum refectionem pariter et suslentatio- lis, ecclesiam de Stanford, et ecclesiam de Angra,
ncm de concessis vobis a Domino facullalibus ecclesiam de Lahaphara, et Lagaphara parva,
iinpertienles, Deum ob cnllalam sibi in membris ecclesiam de Cogeshala, ecclesiam de Orleia, ec-
stiisgratiam, remuneratorein etviix vobis xternx clcsiani de Langahoti, et quidquid ad eas pertinel
largitorem habealis , et orationiiii) et beneflcioruin in capcllis, in lerris, et decimis, videlicet de por-
qu;e in jain diclo fient xenoriocbio poriieipes vos cis, de agnis, delana, de caseis, de vilulis,der
consliitiaiis. Oinnibus vero qui ad prxdictiim pie- pullis equorum, depasnagio, do feno et lino. Has>
taiis opus nianiim auxilii porrcxcrini, ct rjusdein jain dictas ccclesias cum omnibus ad ipsas peni1-
9&5 GILBERTI 1-OLIOTT.ONDON.EPISC. 9*4
neiitibiis, jam dictis fratribus concedimus, ct epi- A quam largili liierint, rie Dei misericorriia conlisi,
soopali aucioi'ilalecoiilirniamiis,ei hanCdoiiaiioneiii decorum pceiiitenlia dcccm dies telaxamus, et bo-
nostram sigilli uoslri allcstalione corroboramus. norum oninium qnx in nostra fiuiit Ecclesia, adju-
"TcslibusRicarrio arcbidiacono .... vanie Domino, eOs pariicipes consiiluiiiius. Valete.
EPISTOLA CCXXVTH. EPISTOLA CCXXX.
ADEOSDEM. ADEOSDEM.
GILBERTUS, Dei graiia Loiidoniensis episcopus, di- G , Dei graiia Londonieusis episcopus, dileciis
leciissibiin Domino, iiiiiversissanctx Londoniensis sibi in Domino episcopis, archidiaconis, clericis,
Ecclcsix pnrochiauis et liliis, salutem, graliam et per episcopalum Lonilouiensem cbhstitulis.salulem,
beneriictiouciu. grnliam ei beiteriiclioneiii.
Cogit nos cliaritatis affeclio pro indigenlia fra- Qux ih usiis paiiperum misericordiler impendun-
iriim de Priten' univeisitati veslrx supplicare. iur, duiiautibiis non pereunt, imo ad xiernx re-
Qui nimiruin iucboaiain ecclesix suoe fabricam tribulionis gloriam conservaniur, et lemporalium
suis hoii siifliciuiit impendiis consummare, uisi depin largitio vitam xternam operatur. Unde nos ile
tolio fideVuimvotis eorum niiscricordiier snbve- saluiis veslrx profeciu solliciti, propensius chari-
irial. Proinrie lalores prxseniium nuntios et procu- H laicm vestram exhortamur in Domino,quatenus piiS
ratofes paupertalis sux, sub nostrarum teslimonio opcraliouibus providere indulgeatis, til de bonis
lillcraruin vobis commendamus ad gfatiam, oranles vobis, perniitiente Domino, concessis, diun lempus
ciexhortanies in Domino, et in reiuissiohem Vobis habetis, duin licct, xternitalis fructum mereamini.
iiijiiiigeiiiesdelicioruni, quatenus cos pro communi Nos itaque ancillarum Ghristi, Deo et beatissimoc
frairum nccessilale pie laborantes, propier Deum Marix de Norihamlonia jttgiler servientium, ege-
benigne suscipiatis cl de collaiis vobis a DominO stati rompaticnies, rogamus, monemus, et vos ex-
faciiltalihus, ad exsiruendam prxdictx fabricam horlnmur in Doinino ut, Cum nd vos venerinl snnm
ccclesix, eleemosynas el beneficia veslra miseri- pioponenlcs miseriam, eas benignius suscipiaiis, el
corriiter iinpen.iatis, ut domum Domini in teiris de facultntiim vcsirarum cnpia earum relcvetis
xililicanrio, pcrmansiira vobis xriificia prxparetis iiiopiam, ut boiioriiin qux tnm in nosira qiiam su:t
in ccelo.Cleiicis vero, presbyteris cipersoniseccle- fiiinl Eiclesia auctore Domino sitis parlicipes.
siarnin, per uostram consiitutis parochiam spe- Valcte.
cialilcr siipplicainus, ut illis stiscipicnriis, e.vbi- EPISTOLA CCXXXl.
bcmlis et Jioiiorandis sollicilius liileinlani, ct ad p ADEOSEEM.
commissas sibi plebes ricvola eos exoraiione iom- G., Dei gratia Londoniensis episcopus, dilcctis
inendenl. Sciluris omnibiis, qni eos hospitio seu sibi in Domiuo archidiacouis, decanis, et omnibus,
bcncficio qiiolibet bonoraveiini, quoricos orniiohum qni in episcopain Londoniensi consislunl, eccle-
et benclicioriim sanctx Londoniensis Ecclesix con- siaruin prxlatis, salulem, gratiam etbeneriictionem.
siiliiimus fore pariicipes. Poenitcnlibiis ciiam el Noverit dileciio vcstra, quod R. clericus deAr-
pcccaia confessis, sub noslro scilicet constitutis sa- dcl', ecclesiam de Ardel' in manus nosiras laiii
cbrdoiio, quia majori indigent remedio, majorem sponlaiiee qtiam absolute resignavit, seqtie qiuld
iiiljicimus misericordiam, cl si in seplcin anuorum nibil in ea juris iilleiius essel repetilurus, iuler-
vcl supra pcctiitcinia fuerinl, vigimi, si miniis, deposita jiiramenii religiohe, obligavit. Qiiamnos pe-
ceiu, de iiijiincla sibi salisfaclione dies relaxamus. tilione quiriem et prxsentatione advocati, diletto
EPISTOLA CCXXIX tioslro G. rie Sur', cum omr.i ihtegrilale sua pef-
ADEOSHEM. peitto babendain ct canonice possidendam conces-
G., Dci gralia Lcntlotiieiisis cpiscopus, riileclis .siiuiis, ipsumque in ea personam debita solemnitaie
sibi iu Doniino universis cjusdem Ecclesix paro- coiistiuiiinus. QuOd qtiia in dnbium nolumus, aui
cbianis et liliis. salutem, graliam el beneriictioneui. 0 in irritum decxterO posse revocari, prassenti scri-
Quo magis, dileclissimi, iuter charitatis opera plo universiiaii veslrx iri notificire, et episcopali
lucet eleemosynarum largitio, eo propensius eariim auctoiitate coiifirmarecuravinius. Ilis leslibus....
ciogalioni insislere vos exhorianiur in Domino. EPISTOLACCXXXIl.
Si enim opcra misericordix in hiijtis sxculi pere- ADEOSDEM.
RIinaiione seininafis, mtiliiplicaio fruclu, viiam G., Dci gralia Londoniensis rpiscopus, omnibus
xternatii melelis in ccelo. lliule rogaiutis et inone- sauclx niatris Ecclesix ministris, nec non et imi-
intis vos aileniius, quatenus iuopix fralrum de vcrsis Christinnx professionis in sua dicecesi com-
Cuwella qui pro defectis faculiatibus Ecclesiam snx niorantibiis, ari quos litterx istx pervencrint, eoin-
religioni cougruam construere non posstint, coin- passionis abundare visceribus.
paliamini, el pia ducli compassione., eis optata Cnpiat in nobis, fralres charissimi, evangelicx
subsidia xternorum iiuuitu prxbealis, ut veslris doclrinx frequens el qtiolidiana admonitio, qua in-
adjuli suffragiis oratorio sibi conslruclo ferventis- stiuimtir cl iiilorniaiitur opis indigenlibus niantim
sime legi mandaturitm Dei inbxrcre possint. Nos niisericorriix alacriler porrigere, et opprcssortim
vero bis qui de suis facultalibits cidcm loco qnid- ncccssitatibus cceli rcmedio oceurrcndo stibvtuirc<
<V15 EPiSTOLS. — AN. 1ICI-89. 920
Seripltim natnqtie est : Alter allerius onera porlate,, A
. cum jam sibi gloria plurimum arritleret, et reriim
el sic udimplebimuslegem Christi (Galul.vt). Etile- teiiipoialiumafllueiiiia satis responderet ad voium,
rum : Hilarem dalorem diligit Dcus (II Cor. IX).Et'. loliim quodsihi vel jure palrimonii a parenlibus
alibi: Date et dabilur vobis (Luc. vi). Et ilcrum : obveneral, vel quod laboribtis anxiis torra marique
Charitasoperilmultitwiinem peccatorum (I Pelr. iv).. perqiiisierant pro Chrisio relinquentes, id ipsum
Et alibi: Charilas nunquam excidit (I Cor. xm). Nos; in usus Cbristi pauperuin conliilerunt, et ut hoh>
igitur ecclesix Sanctx Vtrginis N. el fratribus ini caiisium Domino acccpiabile plenius exhiberent,
Cliristi servitio ibidem ' coiiinioranlibus alacriter pro sua seipsos eorumdem obsequiis huniillime de-
succnrrenles, untisquisqtie juxta factiltatis sttx: voverunt. Qui r.ibum esurienlibus, potum sitienti-
meiisiiram imminenlis pauperlalis aggravationcmi bus, nudis operimenla, faligalis teeti lectique re-
iniserieorriiler suiiporieinus. el ad rea:dilicalioncnii quiem, uberein xgrotis misericordiani sollicile suh-
ccclesix, ignis incemlio vastalx. aliquid de bene- ininislraiiles , laboris et obsequii sui iiiercedem
ficiis nobis a Deo collalis, cum cordis hilaritalc Iar- spcrant et exspeclant a Domino, ipsam ulique
giamitr. Omiiibusaulcm qui ad priefatum opus mi- quam repromisit ipse diligeniibus se. Qiiorum con-
sericordix, ea devoliouis inlentione qn.i oportet versalionem ct opera, quia Domino phcere non
inaiiiim auxiliatricem porrexerint, de Domini gratia B - ambigimus, universilaii vestra: preces affecluosc!
et mcrilis tanix virginis confisi, duodcciin riics rie porrigimtis, ut domum illam in qtta Doininojugiler
'
pceiiilcnlia sua relaxamus, et bonoriun omnium obscqituniur, affectuosius diligalis, el eleemosynas
qux in noslra (iunt Ecclcsia, adjuvaute Domino, eos vestras per manus illorum in commune bonum pau-
participes coiistiiiiimns. perum Cbrisli fideliter erogandas sibi, vel his quos
EPISTOLACCXXXIII. destiiiaverini, ad vos (irieniissiu)c rommillatis.
ADEOSDEM. Omnibusvero qui de suis facultaiibus eidem domui
G., Dei gralia Londoniensis episcopus, dilectis ad opera misericorriix sustenlanda quidquam, in-
sibi in Domino archidiaconis, dccanis, et oninibus spirante Doinino, largiti fuerint, de Domini miseri-
Ecclesiarum personis per episcopalum Lpndonien- cnrdia conlisi, de injuucta sibi poenilcntia 20 dies
sein constitulis, salutcm, graliam et benediclionem. relaxamus, el.oralionum el bonoriini qux lam in
Qux religiosis Iocis divinx conlemplationis in- nostra quain sua fiiiht ecclesia, participes in hoc,
tuilu collata suiit.episcopali justum esl auclerilaie fidiiciam. siibmiuistrante Domino , eonsiiluiinusi
firmari, ne valeant inposlerum rerum facili mobi- Valete.
litate convclli. Inrie esl quori authenlicum instrti- c( EPISTOLA CCXXXV.
mentum illustris viri Walteri filiiRoberli sequenles, ADEOSDEM.
quo ecclesix Snncli Neoti et monachis ibi Deo ser- G., Dei gratia Londonieusis episcopus, di!ecifs
vienlibns, jus divini et advocationis quod hnbuerat sibi in Doir.ino archidiaconis , deeauis , presbytcris
in ecclesia de Wimbis el in ecclesiaSancli Andrex et omnihus ejusdem Ecclesix parocbianis et filiis,
infra muros Londonix confirmat; nos quoque id saluiem et omnis graiioepleniliidinem.
ipsiim eisdein concedimus, et tu sibi de cxtero fir- Cum loca sanclorum omnium in quibiis eorum--
mum etiiiconviilsiim permane.it,' episcopali eisau- dem reliquix sancla fTdelium devotione reposilx,
ctoritaie ct sigilli noslri alteslatione corrohora- bealam prxslolanlur oclavam, venerari, sublimare,
mus. Valete. ct piis bonorum largitionibus reverenter ampliare
EPISTOLACCXXXIV. nporleat, nulli dubiiim relinquitur, iltum prxcipue-
AD EOSDEM. locum, qui in vallis Josaphat medio inlcr monteiii
G., Dei gralia Londoniensis episcopus . dilectis Sion et monlem Oliveti scptilturx beaix matris
sibi in Domino universis ejusdem Ecclesix paro- Domini rioiiatus est, et ad biimaiiitatis ejus obsc-
cbianis et (iliis, saiutem, gratiam et bcnediciionem. quium ab xterno provisus, suinnix devolionis ejus
Vesiram spero, charissimi, non lalere prurien- D | obsequiis debere celebriler excoli, et ob ejus nie-
tiam, quam situlilis miiltorumqiie necessaria com- moiiam qux manibus angelorum inde in cceluiu
inodis hospilalis illa doinus qux prope ccclesiam curporalitcr eiiain ut credimus evecta esl, modis
Beali Bartholomxi Londonix construcla est, in qua oiiinibtishonorari. Agalis ilaque, dilectissitni; ran-
Hiisericordix deservitur operibus, et pnuperum nitis sahitaribus acquiescite, el nuntios bealx malris
Christi necessitns assidue mulio siudio, muliaque Dominivelut ab ejus laiere directos, jucunda menle
diligeniia sublevatiir. Qux cum actis retro lempo- suscipite, et de corum gaudcnles adventu, de his
ribus studiis hujiisiuodi vigilanter inlenderit, ad qux vobis a Domino cotlaia sunt, tit hilares decet
prxsens tamen Domino graliam minislrante, solito dalores in eorum manus confldenler reponite, qnod
clarius cniiescil, el studio bonorum fralrum, Adx per eos beatx malri Domini digne miltalis, quo ejus
videlicet, G. et G. qui se niiper cjusdein doiiuis pro seputturam exornelis, et locum quem prxvidit sibi
Christo inancipavcrunl el subdidernnt obsequiis, filius, ejus DoininusJesus ut ad se inde ascenderet
uberiiis solilo pietatis opera onmibus ad cam diver- collatis heneficiis inlidelium repellendo rabiem dc-
tentibus exhibendo, orioris boni fragranlia jamjam fcndalis. Ilis vero qui nostris acquiescenles monitis,
pleuius ex se circiiinqiiaquc diffvinriii.Hi nimiruiu in causain hanc aliquidde suo conlulerinl, de bea>li»
'927 GlLBERTI FOLIOT LONDON.EPISC. 928
niatris Domini confisi palrocinio, si in pocnitenlia \ gne rccipiatis, ope et opera misericordrler promo-
-sepiem vel amplius aiinoiuni sunl, 20 dies relaxa- veaiis, cl juxia commoniliotiem domini papx,et
miis, si paitcioii lenentur iiumero, dies deceni le- iiidiilia sibi privilcgia, debitam in omiiibus reveren-
iiiiliimus. Valcte iu Cbristo. liam exhibeatis. Subjectos qtioque veslros eorum
EPISTOLA CCXXXVI. fralcrnitalem snscipere, susceptamque ad fmem
AtlEOSDEM. usqne fideliter observare, sednlo commonere sata-
C, Dei gralia Lonrioniensis cpiscopus, riileclis gatis, scientcs quoniam non possunl fructus non
sibi in Domino univcrsis ejtisdem Ecclesix paro- esse pnriicipes, qui bonorum se operum exhibenl
cbianis et filiis, salulem, gratiam et henediclio- arijulores. Omnes autem qtii ob coutemplalioiiein
ucm. Dei ct paiiperum Christi, fraternilaii huic se aririi-
Lniores lii prxscntium, ntuilii stinl infirmorum xerinl, eamqiic aiimia, ul iuoris est, observalione
dc Berccrani', qui per ipsos siiam vobis ostenrientes compleverint, oralionum et omniuni beneliciorum
inopiam, rievote supplicant, ul ob Dei reverenliam coinmissx nobis a Deo Ecclesix participes statui-
sibi subvenialis, el de his qux vobis divina contulit iiuis. Parochianis vero nostris, quibus prxcipue rie-
inisericordia, ad eorttin siihlevanilam inediam bene- bitores existimtts, poeiiiteiitibusvirielicel et peccain
ficitim aliquod proitt vobis Doininus inspiraveril, '?confessis, qui hanc socieiatem riebita devotione
impertiatis. Quoruiii precibus nos quoque preces servavcrint, si in seplem aiit eo amplius aiinorum
ndjicimus, roganlcs ei exhortantes in Doniino, nl poenitentia fiierint constituti, quariraginia; si mi-
corda veslra Christi pauperibiis aperiatis, el rium IIIIS,viginti de injtiitcla sibi satisfaclione dies mi-
polesiis el vobis vita superstes est, Domiittiin in sericordiier relaxamns.
mcmhris stiis hotjorando, illiul ad iiiemoriaui revo- EPISTOLA CCXXXVIII.
cotis, quod siiis iu fine dicturus csl : Quod uni ex ADIAROCI11ANOS S. PAULl.
iiiinimismcis qiri in me creduitl fecisii, mihi fecistis G., Dci grntia Londoiiiensis episcopus, riilertis
{Matlh. xxv), et hoc prx oculis habenrio et opere sibi in Dominounivcrsis ecclesix Benti Pauli apo-
complendo, qund bic pauperibus Christi ob ejus sloli parochianis et liliis, clericis et larcis, saluiem,
Tevcrcniiam erogaverilis, in fiittira vita in cenlu- graliain el benediciioitein.
(plum recipiatis (Muith. xix). Qui vero nostiis ao Scribcntes cbarilali veslrx, dilectissimi, vobis ad
«.iiicscendomoniiis, cis in iilii|iio ad vitx siisienta- memoriam beatum illico Pnulum aposlolnm hnc
tinnem pro Christn subveiicriut, rie ejus conlisi mi- mente reditcimus, ul ob Domini nostri Jesu Cliiisti
sericordia, de injuncla sibi pocitiienlia decem riics r ct ejus Apostoli revercniinm et gratiam, ad ipsius
relaxamus. Ecclesiam respicialis, ct ejus necessilali, qux satis
EPISTOLA CCXXXYII. omnihus innotuit, proni vobis Doininus inspiraverii»,
ADEOSDEM. beuigna devotione siibvenialis. Qux a multo jaiu
G , Dei gralia Loiidoniensis episcopns, riilv>clrs lempore (undata, el vesiris eleemotvnis magna jam
sibi iu Dominoarchidiacoiiis, riecnnis, ei nnmibiis sui parte conslructn, lol sumplus exigit et bauiil
in Lonrionieiisiriicecesiconslilutis ectiesiariim prx- expensns,quod quia per nos siibiiiinistrarenon pos-
lalis, salutem, grafiam et benediciionem. suiniis, nisi ferat opein vestra benigniias, de cxlero
Iii Itice hiccma optis non esi, ci cum quid sni providcre rccusando despcrabimus, Quia vero quod
per sc nnliira clarescii, id teslibus atil tcstimoniis inuliliter conaiur unitas, boc sxpius eflicaciler ad-
•cviiicere cilra nccessilatcm esl. Quanta siquidcm iiuplet universiias, si vos adjutores babueriiiius,
cbarilalis sluriia, quanla stiffragia pielaiis, quanla spem bonam concipiiiius, ul in diebus vesrris diu
denique totius liumanilatis obsequia peregrinis pau- protractum opus, Domino per vos maiiiim miseri-
peribus Cbristi el omnibus nccessiute palienlibus corriiler apponciile, completum videatis. Agaiis
impendal sanclum icnoilocliiuni Jernsolymitanuiii, itaiiue, cl patrono veslro et advocato opliitio, bealo
saucla scilicct domus Hospitalis, ipsis jam olim re- D videliccl Paulo, devotum prxstelis ohscquiiim, ut et
rnm indiciis orbi innotiiil, ui non jam nostro super domiim coiisiriiendo in terris, beniam cjus inler
boc tesiimor.io, sed pervulgalx niagis vcritati liries vculii mnnsioaem oblinealis in ccelis. ld, qtixso,'
dehealur. Qui iiimiriim locus venerabilis ob nieri- ;M oculis habeatis, quod pairoutis vesier et apo-
lotiim insignia nonnullis mcruit a regtto siimil el stolus Pautus plus oinnibus apostolislaboravit, qui
sacerdotio privilegiis insigniri. Nos igitur Palrum ul mundum infidelilalis purgaret errore, semel ob
«l prxlniorum nostrorum vesligia dehiia veneralione Chrisium lapidatus est, quinquies flagellatus, icr
siibsequentes, latores prxsenlium nunlios ei procu- virgis cxsus, el posl innumera pericula qux lerra
ralores illius rcligiosx domus, cum lestimonio lilie- marique suslinuit, Romx tandem proGhrislo glorio»
rarum nosirarum dcsiinamus ad vos, et quanta pos- sam susUiteiis passioncm,gladio consummatus esl
Tminusdevoiione commendamusad gratiain, orantes (// Cor. xi). Hocvobis palrono gaudcndum esl, sub
et exhortanles in Domino, el in remissionem vobis lanto graiuiandum advocaio. Qui licet ecclesias
injungentes delictorum, quatenus cum ad vos colli- orbe loio plantaverii, lirie niundiim illuir.inavciit,
gendis fidelium elecmosynis cos declinare coniige- seriessibi tameri cpiscopalisnusquam, nl audivimus,
rii, ipsos pii minisiros opcris, piclatis inltiiiit beni- iti lcrris posi'a est, prxtcrquam hic inlcr vos, ubi
929 EPISTOL.-E. — AN. 116189. 930
in ipsius vcneralionemel seiiipiternam memoriamI j\ , aniiis foris sint, et sic jcjuuia compleai.t. Quia vero
fuudalaest Ecclesia, el episcopaliriignilate, Domiuo> in inissarum celebralione saurta uobis suninia sal-
vobis hoc misericordiier ei specialiier prxvidente,, vatio est, lotius synodi noslrx consensu et firnia
sublimata. Habetis itaque bealum Paulum aposio- et certa promissione staiiiimus, ut pro omnibiis qui
lum episcopum animarum vestrarum, qui de manui fraiernilatem hanc susceperinl et servaverint, ab
Pomiiii id specialiter stiscepit offieii, ut in carnei uiio quoque sacerdole loiius episcopatus beati Pauli,
viventes, vos oralioue sua snncta munial et defeti- triginta missx cantenlur, pro his qui adhuc in
dat el cnni exuti carne fueritis, vos perducat ad| cnrne sunt, quindecim, et pro his quindecim qui
ihronum Pairis. Utar ad vos ipsius verbis. Ait enim: decesserunt. ln ipsa etiam ecclesia beati Pauli, sin-
Noli errare : Deus non irridelnr. <Quwenim semi- gtilis scptimanis missas duas, unam pro vivis, alte-
naverit homo, hwc el metet (Galat.yi). Atidile maram pro fralribus jam defunctis celebrari, totius
gislrum veslrum, audite sanuiii et suscipite consi- capituli noslri consensustatuimus. Adjicienlesetiam,
liuin: < Seminare nunc poieslis, quod in xtefna ulsi quis fratrum ecclesix beati Pauli, ut exigenti-
vita suscipiatis. Nunc hiems est, tempus semenlis bus peccalis sxpe conlingit, morte prxvenlus in
jaciendx nunc est, hora vobis oculos extrema si eum casum inciderit, pro quo defunclis in locis
clauserit, non jam seminandi teinpus erit. Cum ja- g] sacris sepultura negari solel, nihilominus tamen,
iniam post se clauserit sponsus, faluarum jam virgi- tanquam frater el adjulor ecclesix beaii Pauli susci-
nuni clamor inanis eril. i Audiamus igitur episco- piatur, in loco sacro sepeliatur. Ne vero liberalila-
pciii nostrum sic cxhortantem : < Ergo dum tempus tem veslram et gratuitam hanc donationem vobis
htibemusoperemur bonuntad omnes (ibid.). Miseri- in necessitatera quandoque redigendara suspicetis,
cordix temptis qtiod nitnc est, injustitix lempus omnes a quidquam dandi necessitate et consuelu-
impingit. Qui misericordiamin prxsenli non exhi- dine prxsenti scriplo absolvimus, ne quid hujus-
bet, a Dominojustitiam liinc exspeclet. Ad vos ita- moili a vobis quasi debilum exigatur; sed gratuito
qne rccurrenles, charissiini, veslrum atlendaiis ini- prxstiium a Domino vohis in illa die in centupliim
liiiin, considercfis cursuin, prospicialis et exitutn. retribiiatur. Ameii.
Materni vos uleri primo conclusil angustia, poslmo- EPISTOLA CCXXXIX.
(liiin nudos et in hunc mundum uihil prxler pecca- ADEOSDEM.
liini inferentes, excepit hxc vila arcla sepulcri, G. Dci graiia Londonieiisisepiscopus, riilectissibi
deiuceps coarctabit mansio, ad ultimiim suscipict in Doniino miiversis Ecclesix beali Panli parocbia-
procul dnbio aut inferni, quori absil! laliturio, ntit nis et filiis, salutem, graiiam et beneriiciionem.
caii alliltido. Indicibiliscst bomini iu hac vila, lam "*- Clamat-advos, cbarissinii, sancia civitas illa Jeru-
inferiii deorsum miseria, quam qux sursum est in salein, in qua vos a morte perpelua Dominusnoslcr
ccelisbeala gloria. Supra linguam est, quod electis Jesus Chrislus sua morie liberavit. Clamat ad vos
cl reprobis ulrimque paralum est. i Agal ergo dis- sepulcrum Domini, locus ille sonctissimtis, a quo
cretio vesira, chaiissinii, ul juxla quod monel epi- DominusJesus die tertia, morle superata rcsurgeiis,
scopus vester et apostolus Paulus, viam declineiis nos in fide et spe resurrectionis et salutis xternx
inferni, et jusle et sancte vivendopertingatis ad gau- confifmavit. Clamant ad vos snncta loca illa omnia
dia cceli. Monet vos per nos episcopuS vester, ut qux jamdudum Dominus prxsentia sua corporati
corporum vestroruni vasa munda et honesia custo- 1'requerit'ans,ad nos ab infidelitatis errore revocan-
diatis, ne sanctum a vobis Spirilum qui hxc sibi in dos, ea signis "et viriutibus mirabiliter illustravit.
templum vindicat, vivendo turpiter abigatis. Mise- Hxc fidelitimChristi labore magnifica a piganoruni
ricordix paiiibus insislatis, ne his, quod nbsit! jamdiu potestate iiberata et eruta, in eommriem
omissis, a Domiuo juriicium sine misericorriia in manus el potestalem iterato recidere perborrescuni.
verbo uimis nspero die illa senliatis (Jac. n). Ad Plorant loca sancta principum siiorum lainentabilem
ccclesiam beati Pauli Palris et episcopi vestri, pie- p[ casum,quorumatiis gladiocxsis, aliis in servitiitem
latis oculosbabuatis, ei ei et annua el ultima in fine deriuciis, lerra illa sancta propugnatore jam carens,
vestro benelicia singuli conferentes ipsum vobis ar- lanqiiainprxda inlidelibus etinimicis crucis Christi,
ctissime beneficiisprxslitis obligetis, ul proteclioni nisi ciio maimm Dominus apposuerit, exposita est.
veslrx el saluti invigilet, et pauca qux nunc datis Onus islud sustinent fratres nosiri cliarissimiet mi-
iu teinpore, a sumino largilore Domino Jesu.vobis liles Templi, qui ob locorum s.iiicloriim ct in his
iu cenliipluinreslitui impetret in xterniiaie. Oinni- manenliuin firielium Cbrisliaiiorum defensioiiem,
bus veroqtii ecclesix beali Pauli aposlolixdificandx omnibus se pericuiis exponere. morieni etiam ipsani
el conservandx, de suo quidquam annuatim et in pro Cbristo el fratrum saluie subirc parati snnt.
fine suo coiitalerint, si septem vel amplius annorum Quibusad repellendammiilliluriinemillam infiuilam
pcenilentiaonerali sunt, nos de misericordia Salva- qitantis opus sit, discretio vestra non ignorat. Unde
loris Jesu Christi, et ipsiusbeali aposioli confiden- pielati vestrx lola supplicat orienialis Ecclesia, ut
tes, annis singulis 40 sibi dies relaxamviset intra qui sibi prxsentia corporali subvenire non poiesiis,
pnrieies ecclesix divinis interesse concedimus, ex- facta sibi rerum vestrarum largitione, per manuirt
ceplo quod una Qiiadragesima in singulis septem dcfcnsoruin suorum, miliium scilicei Templi subve-i
PATROL.CXC. 30
"SSl GlLm.RTI FOLIOT LONDON.EPISC. 93-2
niatis, et imminenlia sihi pericula fraierna: cbari- A absolutionc noslra, vobis et procdictoahbati a do-
latis ope submoveatis. Hoiialur in boc charilatem mino papa comuiissum,cnm fcslinatione ad vos la-
vestram dominus papa, horlnmur et nos, in Christo bores arripticramus ilineris, jamjamque Cenoman-
charissimi, omnibus qui eorumdem fialernilatem num propinquantcs, festini noslri a domino pnpa
susceperint, et eis annualim et in (ine suo quod reditu frevocati sumus, afferentis ejus rescripium
sibi Dominus inspiravcrit, prece el ndmonitione continens vohis et dominoBelvacensiepiscoposol-
nostra contulerinl, orationum Ectiesix nostrx suf- liciludinem absoiulionis nostrx esse injunctam.
fragia concedenlcs, el de injuncta sibi pcenilentia Quia igilurpersonx vobisadjuncix mutatio vestrum
ilnm in cndem fralernilaie permanserint, qttadra- immulari poscebal consilium, incnnlinenli nunlins
ginta dies annis singulis conccssa nobis a Domino nostros ad procdiclumepiscopum direximus, domini
potestate relaxantes.Valerevos optamus, in Domiuo papx rescriptum ei deferenles, et diem et locuin
charissimi. nobis (lesigiiaium a vobisjintimanies. Sed qtioniam
EPISTOLACCXL. casus forluiti qui provirieri neqtieiint, diligentissi-
ADRORERTUM ARCIHDIACONUM ESSEXI/E. mis etiam sxpius ariversaniur, incerli ubi aut qtia-
GILDERTUS Dei gralia Londoniensis cpiseopus, rii- liler se habens prxdiclus inveiiialur episcopus, be-
leclo suo RODERTO archidiacono Essexix, saluiem, nevolentix vestrrc cui in muliis tenemur obnoxii
el graliam et benediclionem. preccs affecluose porrigimus, ut dtiorum vel triiun
Allenrias, quxso, charissime, in qvvamlonginrpia dieium spatio ulira quam in proposilo habuislis,
migraveris, quantum cliam laborem qiiaiiluniqvie Scnonis niintios nosiros exspectetis, reporlaluros
txdiv.insolo lilterarum amore subieris, cl ries ope- vchis prxdicii cpiscopi rcsponsum, si mora lamen
ram solliciie, ut laboris lanli condignos fructus ad advenliis eorum id fieri posiulaverit. Omnem cniiu
nos quandoque valcas, cooperanle graiia, reportare. daluri sumiis opernra, ul morain hanc prxveni.:-
Non eflluant libi dics, ritim poles, el seias permiitit inus, et slalulo nobis die et loco vobis,juvanle Do-
idonca, discc quod poslmodtim doceas, el in sinum niino, occurramus.
meniis collige, quod, exigente necessitate, siio queas EPISTOLACCXLII.
tempore pluribus erogare. Nihil esl quod idonee ADWALTERUM NORWICENSEM.
luam possit induslriam excusare, corpus tibi, rio- Scilis, charissimc, jacnla qux prxvirientur ohesse
iiatile Domino, sanum esl ct incolume, xlas habi- minus, et quod tempore longo mclius sil occurrore,
Jis, facultas suppetens, locus abundans mercibus quam vulnerala cansa de qnxrcndo remedio jam
qtias optasti, magislrorum copia, sociorum grala (Q nimis sero rieliberare. Unde consideranles Pairern
frequenlia. Adsit amor studii et mentis applicatio nostrum Canliiariensemad malediciionempromptis-
voluniaria, dc die poteris in diem proficere, el longe simum et potcstalcm quam in xdificationcmet non
tcipso effeclus melior, tuis jucundissiinc laboribus destructionem Ecclesix suscepissedcbuerat, in do-
arridcre. Altende quid sit moram fecisse Bononix, minum nostruin regem ct regiium cjus, in ncs ct
cl ea quibus jam riicla civitas insignis cffecta est, commissasnobis Ecclesias, conlra formam sacro-
turpiter ignorarc? Hxc altera jam Carihat sepher, rum canonum cxercere pnraium, el ad aposlolic.tm
quod est civilas litterarum, digne meruil appctlari, jamdiu auriienliam nppellavimus ct ad datos nobis
qtix summi subiiliiate ingenii hebelem lot tempo- judices appellatinnem haiic prosequendo lempesta-
ribus mundtim exacuil, legum thcsauros o.peruit, tcm liauc qua concuii nietiiebamus, adminislranie
el abdita sapicnlix siiiumi tandera vigore studii in graliain Domino,usqne ....
lucem poteniissiinc proiraxii. Hinc te litierarum, EPISTOLACCXLlll.
quod absit! insciuni, scnsiis inopem revcrii, charis- ADJOCELINUM EPtSCOrUM SALESRERIENSEM.
sime, deprecor, crubescas, ne qnod cunclis fere Dominus Cnntiiariensis cum advetsiis rempubli-
cessit ad gloriam, in opprobrium tibi cedat el igno- cam regni hitjtis mala hxc machinelur quanta po-
ininiam. Ricardum archidiaconitm revoco, quem si "' lest, prxcipuc lamen nos duos, sicul dicitur, seor-
oliiilius moram fecerii, de mcdio sublrabi perti- sum ponil ad sagillam, in quos primos effundat
mesco, le cjus onera susiincre necesse est, qux impetus elpolestatem exerceal in maloquamnon me
statim cum veneril, jiivante Domino, levigabimus. beneficiomeminivel sensisse.Illenamque,ut dicitur,
Valere le et omuimodis proficere desideramus, emissis de novo vocationibusnos duos in Galliascx
charissime. iioinine vocavii, comminansel protestans publice se
" EPISTOLA CCXLI. in nos cxcommunicaiionislaiuni ire sentenliam, si
ADP. NIVEISNENSEM T,I.ISCOPUM. , noii in Galliis sux quam cititis assislamus prxsen-
Af_'--._:;;.
P.Deigraiia Niverneusiepiscopo, fraterG.kpndo- lix. In quo quiameprxgravari sentio, adversus hoc
nicnsis Ecclesixiuiiiisier, si non exprcssumksd.edula, ad sedein apostolicam publice jam appellavi,quod
conceptum lamcn corde pix salulalionis..;affeclum. cl per lilteras et per iiiinliuni iinuiii videlicet cx
Ex relalione dilccti fratris Ebroicensis-episcopi clericis meis proximo die Veneris, juvante Deo,
acceperamtisego et dominus Saresberiensis episco- profecturnm, dominoCanluariensi rienunliare dis-
ptis, abbalcm Pontiniacensemin Galliamrc.measse. ••-..p^sui. Snper qux vestriyriquoqtie dileclionem cer-
Gupientes itaque in nobis adimpleri negotium de tificarc cura.vi, tit si cjusdcm placet uli consiiiis,
S33 EPJSTOL.E. — AN. llGl-89. 934
aliquis clericorum vcslrorum missus a lalere veslr» A oiiosus signarc velitis. Valerc vos opto in Domino,
simut iter arripiat ut muiiiis uli consiliis et socie- cbnrissime.
tate mutua possint consolari. Si quid certius acce- EPISTOLA CCXLVI.
pislis super hac re, significare nobis, si placet, ADEUMDEM.
apud Londoniam, tibi moram facere disposui a sexta Venerabili domino fratrique charissimo J. Sa-
feria prxsentis hebdomadx usque ad quartam feriam resberiensi Dei gralia episcopo, fraier G. Londo-
seplimanx scquenlis. Vale. niensisEcclesix minister salutem el debitnm domino
dilectionem.
EPISTOLA CCXLIV. Suadet e facili vefborum paucilas, cum ad exau-
ADEUMDEM. diendum proua esl ipsius ad quem scribilur amica
[G.] Dei gratia Londoniensis episcopus,venerabili benignilas, quam qUiade veslra gratia spem plene
fratri J. Salesberiensi eadem gratia episcopo, salu- concipimus, dileclx nobis in Dominobenevoleniix
tcm qux nunc cst, et quam speramus a Domino. vestrx preces affecluose porrigimus, ut viginti so-
Quoniamin Ecclesiaregni hujus vitia piillulant.et lidorum beneficium quod nepoii meo irv ecclesia
in vinea Dominisarmenia succrescunt, consultioris de Chiltuna concessistis, integrum ipsi manere ve-
falce judicii succidenda, visum est Patri nostro Ri- B litis, nesi rei modicx quidpiam detraxeritis, rem
cardo Canluariensi Dei gratia cpiscopo, tolius An- ipsam mutilatam quodammodosuo indignam dona-
glineprimati, ct sedis apostolicx legato, secundum lorc reddaiis. Vestram vero volumus celsitudinem
anliqtiamPntrum consueluilinem,fralres et coepisco- non latere, nepoti ineo et ipsius clerico W. pacto
pos suos, el atiosEccIesiarumprxlalos ad coiiciliiim rem firniante sic convenisse, ut W. sibi annuos vi-
convocare, ut qux corrigenda fuerint, communicati ginti solvat et ipsius Ecclesix onera omnia qux
ccnsura ronsilii, vel omnino damnentur, vel in me- vestra vel archidiaconi vestri imponet modeslia, in
lius, Domino graliam minislrante, reformentur. se suscipiendo suslineat. Unde preces iterato porri-
Quia vero ad solliciludinem noslram pertinere di- gimus ut si juxta quod moris vellus ovi detraxeritis,
gnoscitur fratres et coepiscopos nostros ad conci- agno .... adliuc anniculo, quousque Ianis vestia-
lium convocare, ab ipso ut id faciamus in mnndatis tur
uberiiis, gratia miscranie, parcatis. Valcre vos
accepimus. lnde est, quod fratcrnilali vestrx ipsius optamus in Domino, frater in Christo charissime.
auctoritate mandamus, el in vi obcriicnlias injungi- EPtSTOLA CCXLVII.
inus, ut Dominica qua caniatur: Cantate Domino ADEUMDEM.
ranlicumnovum(Psal. xcv), ob causam memoratam Venerabili dominofralrique charissimo J. Salesbc-
P
assessuri sibi Londonix sitis, et medio tempore riensi Dei
gratia episcopo, frater G. Londoniensis
cnm omni caulela et diligentiaexcessus qnibus diae- Ecclesix minister, munus quod
penes se maximum
cesis veslra laborat inquiralis, ut in medium rie-
repulat, seipsum.
ducli, correctioni subjaceant et censurx. Ipsius * Evangelicum, ut audio, paradigma complestis, et
eliam vobis auctoritale injnngimus, ut dinecesis vitulo, occisis altilibiis, reverso filio gaudia
vestrx abbalibus, archidiaconis, prioribus et deca- saginalo
dcbita celebraslis. Superest, ut cum stola prima
nis Iocorum cOnventualiumverbum hoc nolificclis,
calceamenta sibi provideatis et annulum, ne quid ex
et eos ut designato loco et lempore in concilio do-
Evangelio deesse sibi senliat ad perfeclum. De cx-
mino legato prxscnliam exhibeani, ipsius auctori- lero
tate cilelis. Valelc. quia Cenomanlsorgia cclebrare disponilis cum
mnndalumvobis regium insonuerit, me, si placet, a
EPISTOLACCXLV. Sagio a Cercalibus evocelis. Valerc vos optamus in
ADEUMDEM. Domino, charissimc.
Venerabili domino fratrique charissimo J. Sa- EPISTOLACCXLVIII.
lcsberieusi Dei gratia episcopo, frater GILBERTUSADROGERIUM WIGORNIENSEM EPISCOPHM. PROPRIORE
Londoniensis[cpiscopus], sahitcin. D MALVERNIJE.
Lxtalur evangelica mulier, qtixdrachmam repe- Dominus Londoniensis domino Wigorniensi, iu
rit quam amisit (Luc. xv). Nobisquoque gaudendum graiiarum pleniludine virtutum Dominocomplacere.
est, quia quos in longinqua direximus, et quasi De naturali bonitatis vestrx prxsumensprivilegio,
perdidimus, lividornm latraluum Scyllis tandem qtiotiesopus est, et id fieri res exigit, confidenterad
enavigatis sanos et incolumeset prospera nuniian- veslram decurro benevolenlinm,el repulsx nescius
tes, Dominocnncta pie disponenle, recepimus. Unrie mtinus statim gratix ad votum mihi respondenlis
niilii virielur rem fore consilii, ul ad lociini queni cxcipio. Qtiod quia sxpenumero ipsis jam rerum
assignavit dominus rex, scilicel Argenlomrem mora argumenlis expertus sum, in consuetx mihi graiix
minime perirahenle concurramus, ul ibi riomini re- limina confidenter irriimpo.posttilans ut fralremW.
gis aut prxsiolemur adventum, aut si nos ad se cui ad doclrinam scientia, et ad honeslateni mores
venire jusserit, expediiiorem haheamus hinc ad exuberant, quemque, ul audio.in gratiamjam, arimi-
ulleriora progressum. Hoc domino Ciceslrensi cem- sistis, et eleciione fratrum Malvernix prioreni con-
municabitis, qui si quid aliter senserit, hoc mihi, si stiluistis, amore Dei mexque pelitionis inliiitu, de
placet, rccurrcnte cursore, ne panetn comedat chnro chariorcm habcalis, ipsumque, prout honori
03S GILBERTl FOLIOT LONDON.EPISC, 93G
veslro congruit et cjus cxpedit huiniliiati, proiegendo A his lexloribus seniiamus, qui vcslram nuper ingrrssi
et honorando, et ipsum el me, pluresque nohiscum diaeccsim telisaranex quas misere lexiieraui, ipsara
amplioriscx Iioc cl gralix et|scrvilii debitores hahea- operire tnoiii sunl et involvere, et nisi sanctus per
lis. Diu valeat el in Domino perseveret incolumis vos eis Spiritus restitisset, nequiter superseiiiinuiis.
veslra henignilas, dilectissime. zizaniis infaluare. Qui corde conceptas hxreses in
EPISTOLACCXLIX. vulgus spargendo prxdicant, et in jure conventi et
ADEUMDEM. conimonili, easdetn atlrila fronte defendere non for»
Venerabili fralri el amico charissimo R. Wigor- niidanl. Quorum sernio, ne canceris in modum in
niensi Dei graiia episcopo, fraler G. Loiiriouiensis imis serpnt, elerroresimiliquaiiipliires iiivoIvat,ip-
Ecclesioe n.inisler, salutem cum intinio dileclionis sos nrcia consuliiniis cuslodia cohiberi, ol ne pietas
affccfu, desil oflicio, per honesiiores el priidenliores cleriios
Ad luam, frater charissime, consuliationem in vestros visilari sxpius, el utad poBiiiieulant et Ee-
charitate respondeo quod niilii chariins super hoc clesix unilatem revoccnl animos, et corda commu-
rcqiiisita respondet, deprehensos a le el in tua com- tenl, diligenlius admoneri. Est sermo Dei vivuset
prelicnsos parochia lextores de quibusdam, ul assc- eflicax, qui pflr idoneum ministraiorem cilo verlit
ris, fidei nostrx arliculis male semienles, quos non iinperium, et suscitat illico peccatorem. Quia vero
taiiium nuda blasphemix prolesintio verum etiara corriimpunt mores bonos colloquia prava, seorsum
constans asscriio et proposili peninacia lixreticos consliiuatis singulos, ne si invicem sibi misceant
esse demonstrat, sub arcta consulo catitaque cusio- verba, animenttir in pertinncia, et rcspuani con ila
dia delineri, donec aliquo locorum ob Ecclesix ne- snna. Quod si nec vexniio saucta nec pie exhibta
ccssilaiem aul ncgotiiim regni ccleber liai saccrrio- commonitio derierit intellectum auditui, quxstio-
tum cxlerorumque fideliuineonvenliis, ulViinvocala uem hanc ultiinam de pcena, an scilicet plertenrii
sancli Spiritus gralia, de eoninmiii uegotio commn- sini, quave pcena pleciendi, quo eiiain jmlicaiue ve{
nisexeralursententia, quxquid super boc agi opor- eos ad peenamtradenie puniendi sint, commuui fra-
leal, elsecnre el sincere possit diflinirc. Illis vero trum nosirorum et coepiscoporum convenlu cousuli-
inlciim seorsum cousiiiiitis, ne muttiis se pnssint in piv.s reservari. Granriis eiiim bxc quxsiiq esl, et a
maliim oblirmare colloqttiis, bonos viros rl grnves, sanclis Pairibus et Ecclesix doctoiibus non mediocri-
viros probatx fidei, divinx legis et litierariiiu peri- tcr agitalajqtiibtisdam Ecclesix mansiieliidincm et
los, eorum curse convenil et custoilix deputari, qui clemeniiam prrcdicanlibus, juxta quod dicluni esl:
cos visiienl in verbo prxdicationis sanclx, monitis C Lex clementiwin lingua ejus (Prqv. xxxt), et illud
emolliaiil, minis et melu pcenariim exlerreaiit, fla- Domini : Nec ego le condemnabo(Joan. vm);aliis,
gris inlerdum et Uagelliscnm moderata severiiale ne mnlti pereant, in lalium pcenam sancli procul
coerceant, et ad Ecclesix unilatcm omniniodis, dnbio zeli pielate ferveniibiis. Hi filiuniphrcneiicuni
proul charilas suggeret, revocare procureni. Uoec vinculis arctandum, sicque custodiendiiin comme-
namqueel hujusmodi ecclcsiaslicx corredionis me- niorant. Alii quod in religionem divinam committi-
dicamenta, quas nobis exempla sancioruin propo- lur, in omniiini fcrri injuriam proteslantes, in cri-
itiiiit, cuin desaluieagiitir subjeclorum, in charitate incn hoc pitblictimlegemJtiliam majcslalis intenlaiil.
nos convenit experiri, qui in poptilo Palris nomen Alii exemplis judicanies hujusmodi, cremaudos jti-
et pasloris ofliciumoblinemus, ne vel pcriiiciem aut dicant. Alii severitatem hanc beati Augustini sen-
periculum IValcrn;»:saluiis aliquid iinqnam prxpro- leniia lemperani, qni Donaiistas non inlerflci, sed
pcre staluamus. Sxpe enim quos verba non movent, flagellis el suppliciis exorat emendari. Unrie quia
verbera promovenl, cl quod metus pcenx non efli- scriplum cst quod « ad pcenitendum properat cilo,
cit, ipsa pcenarumexperientia nonnunquain extor- qui judical, i qtixstionem hauc communi fralruiu
quel, bona est neccssitas qux vel a inalis prohibet, noslrorum conveulu reservari consulimus, ul sicut
yel ad meliora compellil. Utrumqtie perDei gratiam est in regno hoc, donanle Deo, Ecclesia una, sic sit
hacnobis via speraudum est, si uee pcenitendi illis et in lalibus eadem omniutu sententia et actio non
tempus adimitur, nec ulla relinquitur facullas ma- divisa.;Senlentix non procjudicamussaniori,qui vos
lignandi. Uliiiam volis tuis sanctiori succurrat con- semper ciipimitspotiora seclari. Valerevos opiamus
silio, quos altius imbuil, quos ampliori gralia Spi- in Doraino, fraierin Cbristo chnrissime.
rilus infundii. Valete. EPISTOLA CCLI.
EPISTOLA CCL. ADEUMDEM.
ADEUMDF.M. Venernbili frnlri et ainico rfoGEROWigornicnsi
Venerabili domiuo fratrique charissimo R. Wi- Dci gratia episcopo, fraler GILBERTUS Loiidonicnsis
goniieusi Dci gralia episeopo, fraler G. Londonien- Ecclesioeminister, salutem et affeclus intinii riile-
sis Ecclesix miiiistcr, salutem et affectus iniimi ctionera.
dilectionem. Dilectus filius noster, latpr prxsentiiim Wiltel-
Moris solet esse prudenluin, etiam in non duhiis rnus de Norlhal, quadara magna se asserii spe sus-
efJagiiare consilium. Quod et vesna discrelio pru- pensnm ad vos, quam de promissione vestrx libe-
tieiiler observans, a nobis sciseitari voluit, quid super ralitalis ei gratix dudum concepil. Veiium namaue
937 EPISTOLJE. — AN. 1161-89. 93&
nec irritum debel nec vaciium reputare , quod A _ stinuisse meministis.? Nunqitid medialoris nosirL
vesfra sibi conslat sponsione (irmatiim. Proinde imo nientiiotis vestri id de me persnariere poiuit
nos cum ipso et pro ipso vesirx siipplicaintis benc- oralio, ut aut veslri quod juris est occupem, aut
volentioe, qualenus prOposilam proriiissamqiie be- occupanli velim, quoil absit! iillateiuis assentfre ?
neficenliam, data vobis a Domino opporluniiaie, et Non est sanclum de moribus aniici lam cilo per-
sui contemplatibne, el nostra, si.placet, promptius peram scntire. Vester ille missns el procurator
pcliiione, ea benignitate coinpteatis in illo, m el causx, quam veslrtiin dicilis, adversus me et adver-
volo ejus et veritati vestrx salisfaciatis, scientes sus Ecclesiam meam pariier appellayil. Vosautem
quia quod dicimus, verilati debemus, quod promit- eamdem, ut scribitis elscripto asseritis appellalio-
limus, (idei. Valete. nem proseciituri, indultam nobis ab ipso prius ap-
EPISTOLA CCL1I. pcllatore dilationem, usque ad Quasimodo, vestra
ADEUMDEM. revocatis auctorilate, et ad Invocavit me, nppclla-
Venerabili fratri et amico R. Wigorniensi Dei tioni lcrniiiium coarctnlis. Quod quia in gravamen
graiia episcopo, fraier G. Lomloniensis Ecclesix ei prxjudiciiim parlis noslrx redunriat, petimtis si
iiiinislcr, saluiem el dilcclioiiem. placet, desistatis. Sin aulem persistilis, ne lencat
Gralnm babeinus, quod magisler From' cam "' illa coarctatio appellatioiiis, ul verbo prius, ita
apud vos graiiam invenit, qua ex scriplo vestro, eiiani liiinc scripto appellavimus, diem Ascensionis
seil ex sua cerlius relatione cognovimus. Desidera- nostrx constilueiitesterminum appellaiionis. Aposlo-
tis eiiini, sicut eodem asseritur scripto, per nos losqiioque poslulalisa me. Quxeslista rerum confu-
inslrui de heneficio quod prior et canonici de sio? Judicem agnoscitis, a quopetitis apostolos, sed
Slodlege in emn contulisse dicuntur, quid illi scili- adversarium eligitis, in qiieinlibellpsediiis appellatio-
cet et qiianlum in noslra fuerit assignalum prx- nis. Nosseatitemdebueratprudenliaveslra, neminera
sentia. Desideramus ct nos suani in omnibus jusli- sibiin lesiamentonequeinapostolis, nequein publicis
tiam pro hominibus abundare insirumcnlis, ne qua insiriiiiientis scriberedebere; nemo enim sibi judex,
possit iiuquam falsitatesubveiii. Verum nos lantiis aul testis.aui piiblica polest sihi esse persona. Pe-
circumstrepit negoliorura tumulius, ut vix nostra lilis etiam iii pro debito ofiicii mei meinoralx ca-
possinluscurare negolia, ncdum aliena, qux et loco pcllx slatum rcformem. In quo me prius inslrui ne-
et lempore tam remoia existunt, ad eam quam exi- ce3se esl, an jtiriicis officiuinin eo debeain exer-
giiis distinclionem recolligere. At si lestes non cerc ncgolio, quod jam per appellalionem a mca
dcsunt, quibus plusquam teslimoniis credi oportet, pcnitus esl jtirisdictione exemplum, prxserlim ciim
si prior el canonici, de quorum facto agr' beiiefi- nie stvper hoc tanquam adversarium provocalis,
cium non revocant, si cxiera causx necessaria qviemnihilomimis ul jiidicem interpellalis. Denique
domi succttrrunt et suffragantur, ufquid nosira re- supplicat vobis LoiidoniciisisEcclesia, supplicanitis
quiritur atteslatio, utquid ad supervacua sudalur? et nos parilcr, ul iion tami sit apud vosmenlieniis
Rogamus igiiur ne sit scrupulosa adversus eum improbitas, ut scissuram inter nos fraierna charilas
coiiscieniia veslra, eo qnod nostrum non reportat patialur. Cerlum namqiie teneatis, quod sicut noit
icslimoiiiuni, quia si forte factum lenemus, non possnmiis nec volumusvestro in aliquo juri dero-
lamen ipsas facli circumstaiilias, quas scriplurx gare. In quo si nostro non crediiis lesiinionio, veri-
forma reqttirerei, ad memoriam revocamus. De tali crcdite, qux ccrlius inquisila, vohis allestabi-
cxlero, riictum nostrum dilectioni vestrx commen- lur. Si vero coiiieniiosum fiinem trahere necesse
dainus, ut quem sui inerilo in notiliam admisisiis, esi, riicinitis quoil olim llannibal dixisse legiiur :
et gratiam, noslra, si placet, petitione coiiimeitria- < Suscipio, inqiiii Ilanuibal, pacem pefo. Ex quo si
lum habeaiis, ct sua illi jtira per veslram inlegre insolescis, iiirinqiie ferrum, ulrinque corpora bu-
jiisliliam conservetis, ul el ipsum vestris exinde maiia erunl. i Valere vos optanms in Domiuo,
tlevoliimobsequiis, ct nos vobis pro ipso amplioris jr. fraler charissime.
gratia: debilores eflicialis. Valeie. EPISTOLACCLIV.
EPISTOLAGCLIII. ADPRIOREM ETCONVF.NTUM CIIARITATIS.
ADEOMDEM. G. Dei gralia Londoniensis episcopus, venerabili
Venerabili fralri R. Wigorniensi Dei gralia fratri el amico priori Cbaritalis, et loti conventui,
episcopo, fraler G. Londonicnsis Ecclesix minister, siilutemî sincerx dilectionis affectum.
salutem. Quania, fralres in Ctirislo dileclissimi, charitalis
Insperatas quidem et plenas ingralitudine gra- plenitudine vos et vestram domum amplectaniiir,
tias, veslrx mihi iiiierx reliileriint, quas superca- nec verha explicant, nec operis argumenla decla-
petla Sancli Michaelis, per raaiius improbissimi por- rant. Si quid tamen vestrum est apud nos, a noslra
liloris novissime suscepi. Quid namqiie merui ul id soliicitudine non reputamus alienum, lxta vestra
adversitsme vestra debeal fralernilasexcandescere, la:ie stiscipimus. Si quid, quod absit! secus accidit,
ul iu meam personam veslra prorumpat nppcllalio, non id vobislanlum iitciiiiibil, quodet nosnonalicna
ntad liles provocer el ad labores?Nunquid hasmihi liicntis alllietioiie pariter susiinemus. Vestrxsiquid
refertis gratias, quia mt: partes vcstras benignc su- vel_coruniin quibus vos promovcri ccrtum esi, prc^
959 GILBERTl FOLIOT LONDON.EPISC. tntj
motionis opporluniias, si quando nobis occurrit, j\ quod pelimus, pium tamen pro fratre desiderium
non eam negligere, non eam nos oliose prxlerire noslrura exaudiatis, et dalis dimissoriis, iis quibus
permiltit illa procul dubio, qua vobis aslringimur, expedit, liberum et absolutum assignetis, ne cum
devolio charitatis. Unde cum conventu fralrum et nostra, quod absit! omniutn repulsa simplicilale,
coepiscoporum nostrorum, nec non et aliorum reli- ipsius malo_.desperationis
' confundalis. Valete.
giosorum virorum, qui ad expedienda negoiia ec- EPISTOLA CCLVL
clesiaslica Cantuarix convenerant, de electione ab- ADEOSDEM
batis Eveshamix tractarettir, vestro quidem consi- G. Dei gratia Londoniensis episcopus, veneralnii
lio, Jicet alii quamplures aliorsum tenderent, ad hoc fratri et amico charissimo A. abbati Cirecestrix
tandem omnium inclittala est voluntas, utspecialem totique ejusdem Ecclesix capiuito, salutem, gra-
filium Ecclesix vestrx, priorem Bermundesheye, tiam el benedictionem.
illi quorum erat electio, eligerent; alii vero, quo- Ex injuncto nobis officio Ecclesix Dei, quam ip-
rum in hoc exspectabalur assensus unanimiier as- sius permissu aliqua sui portione regendam suscc-
sentirent. De quo licet morum mcrita et honesia pimus, ad ejus honorem cui desponsaia est debita
ejus apud nos conversatio sancte et laudabililer sollicitudine providere compellimur. Unde quia
enuniiarent, in hoc non parum gavisi sumus, nobis B I veslrx conversationis opinio ipsa meriti sanclitaie
lam favorabiliier fuisse applausum, quod de vestrx ad omnes longe lateque diffusa est, insedil Eccle-
schola disciplinx prodeuntem, tanti nominis disci- six sanctx Trinitalis Londonioe, Domino ut cre-
puli pasloralis magisterio culminis dignum dicere- dimus id inspirante, et Ecclesia cui prxsidemas
mus. Jam vota nostra concurrunt. Quodnos proba- assentiente consilium, ut priorem Ecclesix vestroe,
mus, dominus noster rex Anglix approbat, dominus inagisirum videlicet Osbernum, cui ad doctrinam
Cantuariensis idera sua aucloritate confirmat. Jam scienlia., et ad honestatem mores exuberant, sibi
ad vos omnium nostrum spectat inlenlio, ul supre- in priorem unanimiler eligerent, ipsumque sibi in
mam manura adhibealis; bujus euim operis consum- Patrem et paslorem concedi concorditer omnes
matio a vestra dependet sententia. Inde est, quod exoptarent. Quia vero juvanda sunt et promovenda
dilectx nobis fraternilati vestrxpro desolatajaradiu semper honesta consilia, diiectx nobis in Domino
ecclesia Eveshamix, qux suum expelitet exspectat benevolentix vestrx aflecluose preces porrigimus,
electum, preces affecluose porrigimus, qualenus quatenus jam dictorum fratrum riesideriis effeclu
sux electioni vesirum prxbentes assensum, quem respondeatis, et ipsum ad honorem Dei et Ecclesioe
sibielegit pasiorcm concedatis, el quod ad honorent _ vestrx ah obedientia vestra regulariter absolutum,
Dei et sanctx utililatem Ecclesix, pia devolione et Londoniensis Ecclesix de cxtero obedituruni,
inchoavimus, benigno favore mancipetis eflectui. prxdiciis fralribus ad domus sux curam susci-
Valete. piendam et agendam non intervenieiiie.dilaiione quse
EPISTOLA CCLV. periculum infert sxpe negotiis, prompte et libete
ADA. ABBATEM ET CAPiT.CIRECESTRLE. concedalis, ut lotam Londoniensis Ecclesix pleni-
G. Dei gratia Londoiiiensis episcopus, venerabili ludiuem obsequiis amodo veslris obnoxiara liabea-
fratri cl aniico iu Chrisiocharissimo, A. Cireceslrhu lis. Valere vos in Domino optamus, rharissinii.
eadem gratia abbali, et toti ejusdeni toci convenlui, EPISTOLA CCLVIL
saluiem et sincerain iu Domino dilectionem. ADSTEPUANUM CLUMACENSEM ABBATEM.
Prxsentium lator frater A. jamdudura recessit a Venerabili domino patrique charissimo STEPKANO
vobis, spirilu fortasse non bono instigante. Rever- Cluniacensi Dei gratia abbati, frater G. Londoiiien-
tilur autem niinc, sancto ul speramus Spirilu revo- sis Ecclesix minister, salutis gaudium, et si quem
cante, pulsal ad ostiuin misericordix vestrx, et in potesl apud se charitas ofliciosa famulatum.
subsidium miserabilis et meticulosx causx quam Exsultavi, charissiine, tolus in Dominoet spirituati
agit, nostra ari vos fungitur advocalione,ul graliam D jucunditate periusus sum, audiens malrem nostram
quam diffiditcx se, nostro qtieal interventu prom- Cluniacensem Ecclesiam landem respirasse in le,
ptius_obiinere. Diflicultatem ordinis vestri jamdiui et in Patrem et dominum te sibiquam provide tam,
experlus exhorruit, el se tanio oueri ei lam arctis ; ut spero, salubriier et feliciier elegisse. Te enim
observantiis imparem esse agnovit. Idcirco pulsatet t custode commisso tibi gregi, pabula vilx deesse
postulat, et ut pro ipso pariter supplicemus lacry- non poterunt, qui pectus tuum Domino, ul sic di-
mis uos invitat, et ad hoc inclinal uherrimis, uicumi cam, Scripturarum sanctarum apothecam el aro-
licentia veslra in obcdientia fratrum Ilospiialis,, malicam virtulum cellulam a puero fere conse-
immunis possit ct absolutus de cxlero ministrare,, crasti. Non ejulabit clamans lerra tua posl te, quoe
Hoc ipsi fratres Hospitalis amplius expetunt et exor7 doctrinx fluentis aflluenter irrigabitur, et ut vir-
ptant, qui nimirum jam dictum frairem veslrx licett tutum frugi plene respondeat, in te propositum
professioni inxqualem, suis tamen usibtts uiilemjamI virtutum exemplis incessanter ad ea qux sancla
olim experti sunt. In quo et nos quoque, si ultrat cl summa sunt, provocabiiur. Beaium collegium,
locus est, vobis supplicamus, ut de fratris iiifinni- ciijus id vittutum debebatur meritis ut a tribula-
tate conipassiuaem ItaKntes, elsi nou sit subliioe. i tione malorum et dolore lauti Paliis respiiaret so-
941 EPISTOL.E. — AN. 1161-89. 9«"
latio, CKprocellamquam jamdiu susiinuerat, in au-- A vestroe innolescimus univorsilaii, nos sub niulto-
lam sibi verieret boni Pairis familias circumspectaa rum prxsentia Reginaldo clerico de Cotona instru-
sollicitudo. Fateor, in Chrislo charissime, faleor,, mentum authenlicum exposuisse , quo inter vos
riatiini mihi roeliius coiispecium tuum, et alloquiumtt paclio super ecclesia de Colona continetur inserta.
mihi non mediocre incilainentum exsiitisse viriu- Requirentes igilur coram omnibtis ab eodein R, si
lis, ut ex hoc beaios xslimem, qui tibi semper as-;- qux scripta fuerant omnibus prxbuisset assensum,
sislunt, qui te comiianliir assidue, quibus hoc >ir- accepimus abejus responso, secundum iustrumeiiii
luiis speculum quo semper in meliora proficiant,;, tenorem sibi omnia complacuisse. Et ad caulclam
habere concessiim est. Anniiniiant de homine, utt abundaiitem jtisjurandum taclis sacrosanctis Evan^
Scriptura commemorat, vulltis ejus, incessus, ett geliis, eodcm II. pctenie, suscepimus, quod bona
habitus, qux tui attendentes in te in virum fncile e lide seciiiidum quod convenerat et scripio fuerat
poterunl transformari pcifcciinn. Qux quiriem n inserlum, inviolabiliter observaret. Ne hoc igitur
meiUi mex, eisi ad momciilum inspecla, tamenii tam solemniter actumin dubium revocelur in pos-
altius insederunt, adeo ut lui quaiidoque conlem- terum, prxsentis scripti aliestatione el sigilli no-
platione in novum quemdam hominem transicnss B striappositione communimus. His lesiibus....
meipsum niihi viriear quodanimodo trausilisse. InrieB EPISTOLA CCLX.
esl (_uodtolis ulnis cbaritatis amplector absenletn, ADH. ABBATEM GLOCESTRI.E.
quem prxseniem videre, et devotis el debiiis ve- GILBERTUS Dei gratia Lonrioniensis episcopus, ve-
nerari obsequiis intime concupisco. Quia vero prx- ncrabili fralri et amico suo charissimo II. eariem
smnpluosum quandoque chariias eflicit, postula- gralia abbati Gloceslrix, salutem- 61 debitum fra-
tionem hanc finis episloloecouiinebit, qualenus fra- lemx cbarilatis obsequium.
trem noslrum dominiim Thomam, priorem Lanto- i Decessum chari nosiri magistri Wralteri, sine
nx super absolulione sua pro qua plurimuin in- lacrymis ad memoriam non revocarnus. Habemus in
slat, clemenler exaudiatis, et stibsiittito sibi fralre, ejus occasu, quod coinmuniter doleamus, qui com-
nostro, Roberlo de Broi, ipsum servitii et me am- mtmiter clericum et amicum fitlelissimum, inamint
plioris, si fieri potest, gratix, lux debilotem san- in nos aggravante Domino, in ipso flore gratissimx
ctitati constilualis, Valeat dominus meus, ct Paier. sux juvenltitis amisimus. Qux verobona cum ipso
in Christo charissimus. nobis sublata sini, quot sancta subwacta solalia.
EPISTOLA CCLVIII. experiri quidem possumus, paucis explieaie noit
ADR. ARCHIDIACONUM COLECESTRI.*. „ valemus. Ipsi vesira, qoxsumus, et fratrum nosiro-
Q
GILBERTUS Dei gratia Londoniensis episcopus, rtitn sancta suffragelur oralio, quaienus snhlaluni
dilectostio R. archiriiacono Colecestrensi, salutem, nobis, suorum velit Dominus admitti collegio. Ipse
gratiam et benediclionem. vero iu extremis agens, superstiiem frairem suum
Directas a te mihi litleras miilla gaudii alacritate uniciim, prxsenlium hunc latorem Wigorium, pcr
suscepi, inspectas tamen pnululum, xgra procut nos vestrx commenriare beiievolenlix supplicavii.
dubio menle percurri. Loeta mibi niiiitianda spcra- Unriedilectx nobis in Domino beniguiiati vcstia:
ham, et ecce gravem ingerunl milii nuntiata tri- preces altectuose porrigimus, quatenus ainore Dei
stiliam. Doleo super juvene nobilissimo, qui prx- nosirxque petitionis obtcntu, et amici in exlrcina
niature fati munus implevit.Casum circa te similem voluntnte siipplicanlis initiitu, ipsum in prolcclioue-
metuens,. quem morbus, ut audio, modisjam pluri- vestra suscipialis, nec slatus sui condilioiiem iu
bus attentavit. Unde libi mando, niandansque prx- aliqjio aggravari permittatis. Scd quod ad prxsens
cipio, quaterjus occasione postposila , si sialum incurrit damnum, vestrx sibi stippleat misericordia>
Bononix tibi suspectum tuxque adversum valeiu- ct cbaritatis augmentum. Valere vos oplamus iu-
riini vel :n modico senseris, ad salvandam aniinam Domino, charissime.
tuam ociusexeas et fugias, et tuum ari nos reditiim D EPISTOLA CCLXf.
maturare non omillas. Responde vero in quibus le ADMATTILEUM CLOCESTRENS, ARCUIDIACONUM.
impeditum noveris, obliges, el ad nos cito veniens MATTH.EO Glocestrensi archiriiacono, salutem,
ipsum expedire et debitis exonerare fesiines. Me Hxc qtixstio est quam formatis, cui ut repondca-
vero noveris in Normannia adhuc rnoram facere, tur exigilis. An mulierem, dequa agilur, ad ju-
el tiium ad me redilum prxstolari parifer et oplarc. ramentum, ut sibi judicamm esl, debeatis admii-
Yale, charissime. lere, an laminam candeniis ferri suheat, prout viro-
EPtSTOLA CCLIX. sibi moriem ininitanie spopondit, oporleat vos de
ADII. ABBATEM SANCTI EDMUNDI, j
jure permilfere. Et casus quidera varii frequenter
G. Dei gratia Londoniensis episcopus, venerabilL iemergunt, et mulier in opere quandoque deprehen-
fralri et amico H. sancti Edmundi abbati ei con- < ditur, non deprehensa quoqtic quandoque suspecta
ventui, salutem. lameu rea poslulalur. Deprehensain lex Moysi lapi-
Qttx in nostra geruntur prxsenlia , iali volumus idabat (Levit. xx), suspeciani lcx zelolypix exami-
firmitate roborari, ne prudentius ordiuata , aliqua nabat (Num. v). Aquas enim amarissimas in quas.
maligiiaiiiium pervcrsilate possim convelii. Uade isacetdos malcdicta congcssctat suspecla mulier
2« ClLBERTl FOLIOT LONDON.EPISC. 844
hauriehat, qux qtiidera iiinocctitein non Ixdebant, A EPISTOLA CCLXIII.
el rcam sceleris iliico dirtiinpehatit. Adulteritm et ADEUMDEM.
adulleram lex principtim punieb.it, el miseris nior- G. Dei gralia Londonieusis cpiscopus, vencrabili
lalihus quorum in lubrico stntus est, pcena multi- frairi el amico WILLELMO eadem gralia abbati
pliciter imminebal. Gratias DominoJesu qui cuncia Radingensi, saluiem et sinccrx dileclionis affec-
novando mutavit in melius, et aquis Maram lignum tum.
crucis admiscendo, dura legis et amara temperavit, Suscepimus liiteras «Jileciionisvestrx, qnx nos
hic deprehensam et ream sccleris adductam ad se tanto verius gaudio perfitderunt, quanto de stalu et
liberavit, el duros legis lapides illos commutavii. salule vestra, noslrx certius solliciludini responde-
l)e qtiibtts dictum est: Quonium placuerunt servis runt. Prodiga namque verhorum fama, qux ve-
tuiflapides ejus (Psal. ci). Noslri uainque Japides slrum ad nos nuntinm prxvolarat, de profeclioncve-
hi sunt, increpalio, correpiio, peccatoris ad lacry- stra, de statione in littore, de procella, de periculis,
mas, nd gemitus, ad confessionem et salisfactionera muila varie inconslanierque nuntiabal. Unde pes-
inultimodam provocalio. Quibus bene lapidaluradul- simus in dubiis augur limor anxic distrahebat nos
tera cum peccato moritur, et illo inlus vivificante scienles quidem et experlos loties, quod navigalio
qui ail: Nec egq te condemnabo, vade et amptius sxpe periculosa est seniper aut incerta. Nunc au-
noli peccare. (Joan. vm). A morte animx quam lem accepto nuiilio salutis el incolumilalis veslrx,
incurrerat in novitaiem vilx suscilalur. Quo niini- pro vobis divinx gratix gralias referimus, qux vos
rum modocum uxorem suam vir bouus lapidari in laniis periculis periclitari non perniisit. Vcs-
conspicil, debel ipse morienti commori, iugenti Iruiii autem colloquium summopcre desideramus,
coliacrymari, largiri sua ut ad manuin pcenitens sed anle diem adventus vobis oecurrere, nos ad
habeat quo peccatum redimendo nccessitatem pa- illud trahenie necessitate, non valemus. Tunc vero
ticnti subveniat, ut duo non lantum in carne itna, Londoniis essc disponimus, at si usque Fulebain
sed ct in uno spiritu inveniantur. Quod si suspecta proccdere fueril opportunum et placitum, nobis id
solum est, ut suspicio perimatur, ut pax viro con- reciirrenle nuntio quain cilius significari postn-
ciJietur, taxatum juramentum sulliciet, cum onmis laiiius. Valere vos opiamus in Domino, charissime.
controversix linem juramentumPaulus essecomme- EPISTOLA CCI,X1V.
moral (Hebr. vi). Nam si quid coacta ADABBATEM RlEVALLENSEM.
spopondit,
absil ut hoc judex ecclesiasticus admittai, Dominus Londoniensis abbali Rievallensi.
quod
sxculi judices reprobare non ignorat. Nam quod Quanlo vestra domusque veslrx fama prxdicalur
(
Q
vi mctusve causa faclum vel diclum est, raium non hilarior, lanto magis vobis observandumcsl, ul quod
habei, et juxta papam Alexandrum, si quid ab ali- communis habet opinio, nullius fratrum veslrorum
quo per vim, per nietiim, aut fraudem exioruim cousilio denigrelur aul facto. Conquerunlur pluri-
est, ad nullum ejus prxjudicium vcl nociiiiieiiliiin imnn filii Bricthmeri de Tantuna, dudum fratris et
vaiet. Valete. hcnefacloris vestri, quod summam magnam pecuuix
EPISTOLA CCLXII. palri suo debilam, sibi super hoc jam sxpe requisiii
ADWILLELMUM reddere contradicitis, nec patris sui meritis juxla
ABBATEM RADINGENSEM.
qtiod vestram deceret religionem, opere respondetis.
G. Dei gratia Loudoniensis episcopus, venernbili Qui
super hoc a domino rege jamdiu liiieras ad vos
fratri et amico W. eadem graiia abbali Radingensi, expeliissent, nisi obvcsiram domusque vestrx reve-
salutem et dilectionem. retitiaiii, noslra eos sollicilurio relardasset. Unde
Graiias ago benevolenlix veslrx qux non solum heiicvolcntix vestrx preces affeciuose porrigimus,
roihi prospicere, et nieis non desistitutiliiatibus ex- qiiaienns aniore juslitix nostrxque peiitionis in-
cubare, verum super bis qtix maligne labricantur liiitu, eis atit quod postulanl juste solvatis, aul si
adversum me, fraterna me charitate prxmonere D ' repcluni indebitum, lioc injure declarare, molesle
curavitet prxmunirc. Remedium vero, quod adver- ne feratis.
sus extraordinaria quxlibet gravamiua uiiicumom- EPISTOLA CCLXV.
nibus sacri suggerunt canones, adversus emissas ADF. SALMURENSEM ABBATEM.
jam ut dicilur vocaliones, adversus propositas rio- G. Dci gratia Londoniensis episcopus, venerabili
mini Canluariensis insidias, appellationis subsidium dominofrairique charissimo F. Salmurensi eadem
publice jam proposui. Et ne quid circa persoiiara gratia abbaii, salulein et sincerx charitatis affeclum.
meam aut possessionem meani, ne quid circa ordi- Vestra, fraterchaiissimc, mulia animi benignitatc
nem aut honorem meum prxjudicii fiat, invocata salutamus auspicia, oplanles laudabile illud vestrx
auctoriiale sedis apostolicx me communire curavi, promotionis initium, felici semper cursu dirigi et,
de divina quidem gratia el de clenientia sanctx Ro- Dominomanum misericorditerapponenle, beato tan-
inanx Ecclcsix peniius confideiis, quod si quid su- dem fine compleri. Gratutamur equidem et plena
pcr hxc cnormiter in nos aclum fueril, ilb"p.fttius mentis jucunditaie perfundimur, attendentes manum
ao coiifiisioneiiiquam nobis ari pounamredumLju.'!.. Domini multa gloria deducentem vos eta bonis ad
\a!etc. meliora conlinuo Dcrlrahcnlem. Hxc cnira cst, qux
5U5 EP1ST0L,E. — AN. 1IUI-39. 946
vos a mundi.Iiujus avulsil illecebris, qux vos per A qua fatigntur nssidue, plenam prxslant eausam al-
gradus virtiituni deriucens, sobrie nb liumili qnem que maleriam. lnde est, quori diieclx nobis bengni-
elegeratis loco, suis utens verbis quihus humiles ut lali vestrx preces porrigimus , ut eum quasi
snperius ascendant affari consuevil, ad pastorale postliminio reversura, cura gralia suscipialis, elne
landem jam culmen, multa bonorum conniventia, et jugo pressus obedienlix tristius ingemiscendodefi-
iinanimi fralrum vestrorum, ut audimus, eleciione cial, vobis commanenlem, suis stelliuset originem
sublimavit. In quo prxvenienli gralix gralias red- piis hausit aerc frni pcrmittaiis. Coiifidenler in
(liinns, siibsequenti,precesporrigimus, ut in sublimi amici caslra migravimus, et si iitulla, tamen ut
posilus, in domo Domini, laiirjuani vinutis speculum credimus inoffensa vestri poslulanles. Jn quihiis nos
cluceatis, el virtulis iler hoc honesle conversando, exaudiens.gratia vestra, nou antiqua solum familia-
virtutis amatoribus, ut dux ad vitam vere prxvius , ritale, sed el henelicio recenli, noslra sibi secure
ostendatig. Agit hoc ille qui suos quo Jev-ataltius vendicahit servilia.lncolumitalem vestramelsucces-
dignitate, eo firmat et fundat solidius humililate, et sus conservet Dominus.
ad perfeclum adducitea qua:per ipsius Spirilumad EPISTOLACCLXVI.
omnrs diffunditurcharilate. Liberet in hnnc modum ADLAURENTIUM ABBATEM WESTMONASTERIENSEM.
fraternitativestrxplura suggerere, sedconlisi de ea, ** G. Dei gralia Londoniensis episcopus, venerabili
qux vos intus ad plenum edocet unclione, illi vela fralri et amico L. Westmonasteriensi eadem gratia
veslra commiltimus, qucm suosad porlum perducere abbati, et riileclo sibi in Domino ejusdein Ecclesiar
enavigata mundi liujus lempestale, snavi sancti Spi- convenlui, bene semper sapere, eiinielligere ac no-
riius aura sinus menlium feliciter implente, certa vissiina providere.
veritate cognovimus. Ad illum stylum venimus, pro Qiiorumriam,fralres, relntione didici, quodprius-
quo vohis ad prxsens scribendi necessiiatem snsce- quam majori commiinireiiir audienlix ad vestram
pimus. Tria in petitione proponimus, in quibus a per me referri noliliam lam ulile quam humile re-
sercnitale vestraexaudiri, lolo mentis affectu, tanta pulavi. Imer ecclesiam beaii Pauli et nos novx
animxpulsamis inslantia postttlamiis, tres pro iri- Iitisest, ut dicitur, accensa scintillula, qux si non
bus ad prxscns quasi Iegalione fungimnr. Hi sunt cxslincta cilitis in flaminas eruperil, in parlis ulrius-
dilecius filitisnosterBaderun deMunemne... Eccle- que dispendium sese procnl dubio dilaiabit. Solent
six veslrx benefacior, et ninicus noster in Chrislo enim cansx modicx dissensionisgravissimxfomitcm
charissimus, Rohertus [deCastro novoj de Casleilhtn- ministrare, qux nisi in ipsis reprimantur iniliis ,
arco, aniicnsvesier humilisei devoms. Lugel enim „ sludio parlium tractuque temporis arieo sxpius in-
Baderiui prisiina parentitm suorum, et sua post- valescunt, ut posl suraptus plurimos et labores im-
n.oduin erga Ecclesiain benelicia in irriluin adeo mensos admodum sil diflicile diflidentes sibi diu
devocari, ul a corde non solum quasi mortiius occi- partes in pacis pristinx serenitateni aliquateniis re-
derit, sed ei iram vestram nullis suis, ul sperat, vocare. Unde quia rerum metiri solet exitus inspe-
meritis, unde lolus lurbatur incurrerit. Si quidvull, ciio prudens, dilectam mihi in Dominofraiernilatem
vos iliud nolle conqueritur; si quid postulat, vos vcsiram porrecla prece convenio, paterna quoque
averlere faciem erubescit. Mallelcum domo vesira chariiateconsilium do, neariversusmatremet fratres
amicitiasnon iniisse, quain mullis acquisitas meri- occasioncm quxralis discordix, ne a sux inalrisam-
tis taliler amisisse. Unde si quidest, quod serenila- plexibus filiam sludeatis avellere, sed solitam debi-
lem vesiram adversus ipsum obnubilel, donari nohis tamque sibi rcvereiitiamexbibenJo,paucitatem hanc
hanc veniani, et nubUuin hoc flante sancti Spiritus dierttm nobisctim velilis in pace et chariiatis uni-
aura, prorsus evacuari, postiilanius, et in plenam late transigcre, sancla quadam animi nobililaie de-
graliam magnum vestrx domus amicum suscipi et dignantes, ob quxstum modicum et iguobilem a
blandiset honeslis responsionibus foveri postula- bono pacis, quod inter commissas nobis Ecclesias
nius, mandamus alque prxcipimus. Expeditenim Ec- j) j persevcravit hacienus, inconsiderala quailam aninii
clesi* vestrx non... quemque ab ejus alienari gratia, prxsumplione resilire. Ecclesiam quippe Sanctx
cujus liberalitas eidem ampla conlulerit beneficia. Margarelx,superqiia recens hxc est orla dissensio,
Priorem nostrum virtutinn meritis in publicis jam a primis suis fundameniis usque ad dies lios epi-
diiiiione donius vestra ad nos non inlercedenie dila- scopis Londoiiiensibuset eorum archidiaconis sine
tione remittit, rogansel nobis ul amico, de quo per contradiclione el reclnnialionefuisse subjeclam cou-
pinnia bene. Iiinc ad fratrem chari.ssimum Rober- soimm lotius iiiidique vicinx testimonium clamat,
tum de Cnstro novo noslrx cursus orationis illabi- el hanc meo quoque lempore R. archidiacono de-
lur. Cnjus riIIin reminiscimur, nnimo in diversa dis- bilumet consuetiim cathedralicura exsotvissein illis
traliimttr. Nam si amicus est, ejus a nobis elongari fere partibus nullus ignorat. Si ilaque matri vestrou
pra-sentiamlantopere cur optamiis? Sed ainiciim annuos xn subtraxeritis, in modico grave sibi de-
magis absentem vivere quam prxsenlem mori opr decus inferetis, et emolumentum conununi mense
lanium esi. Siibarctophylace,subarcto, subaxebo- certe permodicum in suinma wodica confcrelis. Uli-
reali, cuncla sibi infesta sunt. Acr frigirius, xlerna libus igiiur acquiescendo nionilis, meum suslincle,
glacies, aqua imvlilis et cpctionc polabilis, fcbri , si placct, hac vice consilium, ul appellatiouibus
947 GILBERTl FOLIOT LONDON. EPISC. 943
hincindercmissis.laxalis si qux dalae sunt in quem- A tatem vestram conservet in longa tempora Der.s,
cunque sentcntiis, memoratos jam nummos archi- in Chrislo dilecle riomine.
diacono solvi permitlatis, et in eo stalu quo in EPISTOLA CCLXVIII,
discessu meo fuerant stare cuncta permillatis, nec AD EUMDEM.
ob leve compendium a mairis veslrx gratia rece- Domiuo suo c.harissimo illustri Anglorum regi II.
dcnrio dulce repnleiis et sapidum , quori in ejus in- frater G. Londoniensis Ecclesix minisler satulem
jtiriam veslra sibi fuerit usurpatione detentum. Sic et debitum devoix fidelitatis obsequium.
inter nos grntiam conciliare poteritis, sic ad obse- Vestram, domine, credimus excellenliam non la-
quium me vestrum promptum et paratum habebilis, tere, qualiter in me et quosdam alios fideles vestros
sic ob depressionem meam vos ad Ecclesix mihi manum suam dominus Cantuariensis aggravaverii,
commissx depressiotiem miiiime prosiluisse ipsa ve- et qvioad poluii, gladium in nos spiritualem in juris
stri operis evidentia luce clarius ostenriciis. Sufficit publici lxsionem dextera iuiquitatis intorserit. Ca-
diei matilia sua (Matth., vi).- Salis oneralus siim iion namqiie notissimus hic est, ul nemo prxpropere
ea qux nie ppeiiiit injuria. Si doloti dolorein inju- vel prxpostere, id est non commonitus neque con
rix iiijtiriam adriiricritis, vos meo pariim compaii victus judicetur, nec episcopus omnino quemquam
infoitiinio nulli (liibiumrcliiiquelis.ln quantnrn pos- H
' cxcommunicet, donec causa probelur, super qua
• suinus nobis decem noii possurmis, et si cceptis reus itnpeiiiur. Unde cnm a jure exorbitaverit, de
stare contendiiis', Omnes nos elmdslfos ad propttl- Domiiio conliilimus, ut in nos vibrando gladium
sanriain pro viribus. injuriam fortiler exactielis. Va- aercin potius verberaverit, quani aut rorpore aut '
lere vos et nobis in tribulalione parccre desideramus, aninia s[iiriluale nobis vulnus inflixerit. Ictus enim
charissinii. ejus ad riomiiium papam appellaurioprxvcniiiius, ct
EPISTOLA CCLXVII. iu inilio Quariragcsimx facla appellaiio, senleiiliam
ADHENR1CUM REGEM. die Palniaium latain plene viribus evacuavit. Sixtus
Domino suo charissimo illusiri Anglorum regi enim papa sic staluit: « Quoties episcopus se a suo
II., fraier G. Loudoniensis Ecclesix niinister, salu- melropolitano putaveril prxgravari, vel euin suspe-
tein qux nunc est, el quam speramus a Doinino. ctum habuerit, mox Romanam appellet seriem, a qua
Vestra nos, domine, fovenle prxsenlia, oniiiis a duin se auriiri poposcerit, millus cnm excoi)iniui:i-
liobis alte conquievit injuria. In abcessu vero vestro cel, atileqitam causa sutnini pontilicis nuctoritate fi-
pacis nosirx detriiiienuim illatis illico experiiuri nialiir, quod si aliter pripsumplimi fuerit, niliil cril,
sumus. Novit enim excellentia veslra, quod cum Q < sed viribus oiiiiiino carebit. >
Herefordensi adhtic deserviremus Ecclesix , essarta EPISTOLA CCLXIX.
quxdam Matvernix ad coronaiuveslram pertinenlia, AD EUMDEM.
nobis munificentia regia cl liberalitate sola conces- Domiiio regi dominus Loiidoniensis, salutem
sislis. llla vero qualuor servientihus nostris, qui in et amoris iiilimam de ipsis cordis sui mcdtillis
ipsius Ecclesix negotiis nobiscum fldeliler aliquan- affectionem.
diu iahoraverant, tenui qtiidem serviiii sui reinune- Vestrx, domine, relsitudini scribere tardavi, quia
ralione donavimus, et veslrum in hoc assensum et qux de Ecclesiis regni vestri gesta sunt, vobis prins-
confirmaiionem a gratia veslra impctravimus. Yene- qtiam possem scribere, per nunlios jusliiix vestrx
rahilis vero frater noster ripminus Herefordiensis; manifestala fuisse cognovi. Nunc aulem scribo vel
episcopus, posl vestrum siatim lransitum, ipsosi sero, et ob Dei misericordiam supptex obsecro ne
eisdera possessiunculis expulit, et requisilus snper iiiihi detrahenlibus acquiescalis, ne monachis Can-
boc, nec chartx vestrx revereniia, nec prcce nosira: tuaria- in his qux maligna loquuntur adversum me,
molus in aliqua, in omnibus sese nobis inexorabi- fldera aliquatenus habeatts. Aiunl enint me ad
lem exhibuit. Inde est quod ad nota prxsidia cle- archiepiscopatum Cantuariensem ambire, et ob hoc
nientix vestrx recurrenles, humili [vobis] supplica-. D electiones quas de aliis faciunt, modis omnibus im-
mus affectu, quatenus collata nobis tot bona, hac: pedire. Novit ipse qui Veritas est nullum horuni
ctiam, si placet, gratia cumuletis. Willelmurn Folet,, verum esse. In promotione mea prima Cluniaci
in quem modicam donationem conlulinuis, etiami prior quidein sum constiiutus in ordine, dehinc
dictos servientesnostros his quibus post iransitumi prior abbatis Villx. Ilinc abbas Glocestrix, post
vestrum absque audiesuia et judicio spoliati sunt,, episcopus Herefordiensis. Hinc translntus Loudonix,
usque ad redifum veslrum resaisiri prxcipiatis, ett confidenter assero, quod ad ntillum horum ambivi,
cum in regnum vestrum gratia vos divina reduxerit,, quorum tamen unumquodque, permitlente Deo, con-
qux a uobis gesta sunt prxsentibus nobis audialis,, seqiienler obiinui. In secretis itaque cordis mei dico
et qux corrigenda vidcrilis, regia, prout placuerit,, DominoDeo meo,'quod suflicit mihi gratia sua ; dico
scquitate corrigatis. Summa quam restilui pelimus,, et vobis domino meo charissimo, quod suflicienter
non x plene marcarum est, cum sit tamen ejuss mihi in his indulta a vobis henignissime gratia ve-
Ecdcsix, donatione quidem veslra, noslroque labo- stra.Avcrlat a me Dominusjhanc.cupiditaiem.Avertat
re, lcmpore quo in ea miiiistravimus, cenlum plenc3 a vobis Omnipotcns assensum in hoc prxbcndi om-
uiarcarum reditu, mclior facla coudiiio. Incolumi-- niinodo volunlatem. Si vero clectiones suas aliaua-
94« EPISTOL/E. — AN. 1161-89. SSO
lenus impedivi, hinc poteslis advertexe. Primo de A _ ejus erga vos plena devotio, ut vos ulnis charilatis
domino Bajocensi aciuni est. Quod episcopis regiii rorde compleclens, honori vestro glorixque congra-
vestri licel grave videretur, omnes tamen opem (e- tulans, felices vobis in Doinino successus semper
rente Domino, ad hoc induxi, ut in ipsum assen- exopiet, et sibi commissos ut a summo rege vobis
lirent, ipsumque suscipere par.ati essent. Soli mo- id impetrent cum se prxslat opporluniias, indesi-
nachi respuerunt, quod Vos pracipue velle cogno- nenler admoneat. Quem in oborta sibi neressilate
verint. De Becceusi poslmodum actum est. Quod reciirrenteiri ad vos, nilque nisi quod juri debetur et
licet gravissiniuiiioranibus regni episcopis videretur, xquitali poslulantem , cordis intiino sttpplicamus
inulta lameii inslantia et indusiria obtiimi, ut in affectu, quatenus ob Dci revereniiam noslrxque pe-
ipsuii) assenliendo sux prxjuriicarent volunlati. Ad tilionis et honestalis ejus, etexhibitx vobis etsem-
ultimum, ad abbalem de Cereseio decursum est. per exhibendx fidelilatis inluilu, clemenler exau-
Quod licet et cpiscopis et omnibus terrx vesirx dintis , et ut prxbendx sux porlio quam sihi et
abbalibus, omnibusque regni veslri personis non apostolica et regia veslra concedit et confirmat au-
solum grave videre lur, verum el indignissimum, ego ctoritas, ipsi in integrum restiluaitir, juxia dalam
tamen, ne pax Ecclesix turbaretur, nec quam desi- vobis a Domino sapicnliam , tam jtisle quam mise-
derabalis, electio ullerius differretur, etsi cum mulla B
1 ricordiler efliciatis.
ira et inilignaiione omnium, landem tamen obliiiui, EPISTOLA CCLXXI.
ut si monachi Canluaria?in eleclionis pronuntiatione ADEUMDEM.
cpiscopis regni vestri vel modicam exhibere voluis- Domino suo charissimo illusiri Angtorum regi
sent reverenliain, in ipsum acquiescerent, et ne HENRICO, frater GILBERTUS Londoniensis Ecclesix
vesier advcrsus eos turbaretur animtis, rem hoc fiue minister, pedibus sanclis conculcato Salan, in
lermiiiare perinitterent. Verum hi sibi omnia usur- Cluislo liiumphare feliciter.
pantes, et episcopos omnes a consilio ct electione, Mandatum domini pnpx, domine, nuper accepi-
et electionis pronuntiatione severius excludentes, mus, quo nobis injungitiir ut censum heati Petri a
«juodctvmaliquantula modestia agenles tunc oblinere fralribus et coepiscopis nostris suscipiamus, et per
potuerunt, niraia utentes obstinalia, ulterius differri nunlios quos direxitad nos, ipsi cito transmiitainus.
compulertint. Qua in re, si placet, honori veslro Quod quia de veslra totuin pendet misericordia, nec
consulite, diligenler allendenles quid vobis magis polest effectu compleri nisi pef vos, vesirx id noti-
cxpediat, an monachis totum ascribere, qui vobis ficamus excellentix, ut vesiris si placet juslitiariis
nec liominio tenentur affectu nec fidelitate, aut in p. super hoc scribaiis, et quod vestrx volunlati pla-
eligenria maxima persona regni vestri, reverentiam cnerit, id fieri prxcipialis. Optainns autcin ut cor
aiiquam episcopis attribuere, qui vobis aut hominio veslriim divinitas sancta possideat et actns veslros
aut fidelitaie obligati, honorem vestrum in Deo con- omnes sic disponat et dirigai, til nec in Dcum offen-
servare duplici necessitate lenenlitr obnoxii. Bonum datis, nec adversum vos aul regnum veslrum rior.iino
est itaqtie si placei, ut rigorem monachorum, quoe papx, quem vos plurimuin riilexissenovimus, jiistam
lol de humilitale vestra concipiunt, ea qua scitis querelx catisam et malcriam prxbealis. De cxtero
modesiia et sapienlia temperetis, et ad aliquam, si dies inslat, quem appellationi ad dominum papam
placei, regni vestri personam ipsorum consilium factx prxfiximus : de qua prosequenria necesse est
revocetis, et salvo jure utriusque parlis, in posle- nobis, ut volunlatem Veslram et consilium aniodo
rum de prima voce in electione habenda, cum de eo cerlius agnoscamus. Nam, cuin miuus Ixdant jacula
agi fueril opporlunum, eleclionem ipsam per prio- qux prxvidentur, timendum nobis esl ne, si ad mo-
rem ei aliquem episcoporuin simul aul alio quocun- meutum lemporis omnia reserventur, uingula quo
que modo, quod Deus vobis et coiisilio vcstro reve- prxscita minus et minus prxlraclata fueiiiil, eo
laverit, pioiiiiiiiiari faciatis, ul per sapienliam minus commoriequam exigat experiiantur. Inscribat
vesiram pacificato slalu Ecclesix, nebulam qux ex D ] cordi vesiro digitus Dei qtiid fieri expediat el nos
dissensionehac regno vesiro aribuc impendet, gra- inaiiiis ejus ubique protegal atque custodial, do-
tiam prxstante Domino, prorsus evacuelis. mine in Cbristo riilectissiine.
EPISTOLA CCLXX. EPISTOLA CCLXXII.
ADEUMDEM UENRICUM REGEH. ADEUMDEM , DECENSU SANCTIPETRl.
Domino regi dominus Londoniensis, salutem et Censum, domine, beati Petri snscepimus, exccp-
devotum debitx fidelitaiis obsequium. tis qitadraginta duabus libris quas de Lincolnieiisi
Vestra, domine, dignos speramus graiia, quos in episcopafu eicentum solidos quos de Eliensi episco-
Ecclcsia Dei ct Iitteratura commendai et viia. Iiide patu nonduin habuiuius. Nunlios vero domini papx,
rst, quod apud excelleiiiiam vestram clericum no- octo scilicet mercatores Flandrix, qui sibi ter ccn-
sirum.ecclesix Beali Pauli archidiaconum Radul- tiiin marcas argenti Romoe mutuo prxstiterunt,
pbum de Diceto, eo securius commendamus, quod ei speranles se summam eamdein de manu niisericor-
et scienliam ad doclriiiam c( ad honestalem mores dix vesirx suscepluros, aptid nos jamdiu detinui-
exuberare jamdiu experienlia reruni ceria cogno- aius, sperantes a sublimitaie vcslra verbum aliquod
vjuius. Accedit ad hxc amor iulegcr et affecliotiis audire per decanum de Waliham quod et doniurara
951 GILBERTI FOLIOT LONDON. EPISC. 952
papam et nnniios rjns possii exhilnrare. Quod quia Aii Placuit excelleniix vestrx, qnod ecctcsix c!eri-
noiiiliini a.r.iiiinesl, ipsos ulierius detinere uon pos- corum archiepiscopi, qu:e in episcopalu Londo-
slimus. Sed quori rcvcrtuniur inanes , posse causx niensi, sive in Caniia coiisistunt, sub nosvra essent
vestrx plurimum ohcsse perlimescimus. Qua in re cusloriia coiistiltilx. Quod quia pietalis affectu vobis
' disfcretio veslfa intclleximus inspirnliim, ne per manus scilicet laicas
providebit utiliter quid expediat:
quid bniiorem vrstrum deceat; quid animic veslrx dispensarentur res ccclesiasticir, oblationes scilicet
saluii proficial. Fidcles vero vcslri , qui penes vos fidclium , elcemosytix panperuni, et decimationes
sunt, (|iii vices vestras per omnia prosperari riesi- populorum aliter quain fas est iractarenliir, nos
dcrant, vcllenl v.eslrum in rc isln mutari ronsiliura, cum niulia elmera,Deusscit, charit.ite libenter onus
iit doniino papoereddcndo siium ipsum ad negotia illud suscepimus, nt et vos a peccato in parte hac
-veslra r.on ndversarium, sed pcr omnia bencvolum mundiimetimmtinem servaremus, elclericos nihilo-
liabereiis et obnoxium. Illuminct Dominus viiliuin niiuus, si quando dehita liiimilitate vestram recu-
siiiim svvpervos et vestra semper negotia bono line perarcnt gratiam, iiidenuies pnriter coiiservaremus.
concbirial, in Cbrislo domine dilectissime, Archiepiscopits autem, qui quasi sedens in insidiis,
EPISTOLA CCLXXIII. adversus meam specialiter personam occasiones
ADEUHDE.VI. 1
quxrit, inde mihi nocere nitituf, unde aliis prodesse
ilENRicoregiAnglix GILBERTUS Londoniensis epi- studcbnm. Qui directis litteris mibi nuperjnjunxit in
scoptis, pix salulalioiiis affectuin et fideliier obse- vioberiienfix et in virlute Spirilus sancti, ut quid-
quenlis oflicium quid ev iisdem recepissem ecclesiis, infra quadra-
Vrnerabilem fratrem nostrum dominum Sareshc- ginta dies post lillerarum suscepiionem sibi suisquo
rienscm cpiscopum vestrx, domine, siiblimiinti clericis rcslittiere non omiilerem. Ego vero invocnta
righe duximiis commendandiiin. Qtiem vobis uiiqitc Spiriius sancii gfatia, objecloque appellatiouis re-
tiilelem novimus, ei charilaie non licta vestros per medio maudaium, quo meam injiisle gravare vole-
omnia desirierare successus, indubitanter agnovi- bat innOcentiam, usqtie ad audTentiamdomini papoe
iiius. Unde inajcslaii regix honori procul dubio suspendi, stispensumque declinavi ad lcinpiis, cer-
ccdet et glorix, ut in ipsum clementer respiciatis, tus quidem quod hxc et graviora bis snpra dorsum
«ctregix pieiatis oculos in ipsum altentitis haheatis. meum fabricanttir ah eo, et illi assistciitihus. Hinc
Fidelem quippe clericum vcslritm transmitiet ad est quod veslrx sublimitati supplico in ea (iducia,
vos, ul quani ,pic dominus Cantuariensis sit circa qua rrie semper attdire consuevistis, ut cuslodiarh
ipsum sollicilus, et verhis ejus et scriptis , qux prx Q < prxdictaruin ecclesiarum alii, ciii lioneste prxvirie-
maiiibus hahet, agnoscalis. Ouus siquidem suspen- ritis, committatis, et me, si placet, hoc onere exi-
sionis ad prxsens siistinel, ct jam citatus, juste sive malis, nt alia qux milii parantur onera fortius sus-
injusle, excommunicalioiiis scnteniiam, ut ex scrip- linere, et promptitis possim expedire in Domino.
tis perpendimus, et retroactis manifesle conjicimus, Pecuniam qtidqtie, quahi exinrie recepi el consi-
nisi per vos in proximo non evadel. Quam si con- gnavi, nd siimmam ccnium oelo libras el qualuor-
tigeril iu ipsum dari, erit ulique sibi dedecori, et deciin solirios ei sex denarios, peto, si placet, liceat
oinnibus regni vestri personis concussioni pariter mibi ctim gralia cl perinissiotie veslra in tuto de-
et timori. Quem si vestra benignitas evocarei ad se, ponere penes quaincuiique persbnam ccclcsiasticam,
iier accelerarel ad vos, et imminens hoc periculum eamque, licel ingralis, his qdorum grafia lii, ad-
ope vcstra frelus, juvanie Domino, optime declina- huc consignatani salvamque conservare, donec Do-
rel. Unde ciim peiente petimus,' cum siipplicante minus judicaveril ad qucin lineui dcbcat res isla
supplicamus, qualeniis snspiranli in boc firieli pervenire.
vestro accessiim ad vos ad prxsens, si placet, con- Superest adhuc aliud, in quo lola vobis nobiscum
cedatis, et ipsum conaius ejus, qtti vobis adversaiur supplical Anglorum Ecclesia, et illi prxcipue, qui
in oiniiibus, et appellationibus el modis aliis, quos D saliiiem veslratn el veslruin honorem maxime dili-
revelnbil Dominus, usque ad lcgatorum veslrorum guut et amplexantur. Durius enim, quam vestrx
advenlum elidere permillatis. Hoc siquidem vobis expedial magriifiCenlix,agiltir apud vos cum illis,
bonori, securitati vero nobis omnibus fiilurum cre- quos dominus domcsticos suns esse constiluii, quos
diiniis, qui vices nostras in protectioitem vestrami in privalam ascivil familiam, quos mensx sux dis-
fratri noslro fidelissimo cominiltere sane poleri- pensaiores ordinavit. Cum sacerdolibus videlicel,
niiis, ut ainoveatabiiiiilaiiscatitela, si quid in regnumi qui in regno Angtix nec laica friiunttir liberlate,
vcsirum malc machinari voluerit polestas , quodI nec judiciis tractantur ecclesiasticis. In quo.si om-
absit, indiscreia. Valere vos optamus in Domitio,. nes tacent, ego non tacebo; si omnes desperanl,
dmqiieregnare felicilcr, in Chrislo riilcclissinie. sed non ego, Absens igitur corpofe, sed spiritu
EPISTOLA CCLXXIV. prxsens oro et oliseero vos per salulem vestram et
ADF.LMDEM. propler salutem veslrara, ut Willehnum, quondam
HF.NRICO rrgi Anglix, GILRERTUSLoiidonicnsis i capellanum archiepiscopi, et qiianiplures clericoa
cpiscopus, saliiteiu cmx hon esl ct ouam speraiiinsi per Angliain, quos nec confessos ncc conviclOs
s Dmninp. vcstii prius prxsumunt, quam judicenf, punire mi,-
953 EPISTOL/E. — AN. HGI-89. 954
nislri, Ecclesix Dci, cujus sunl obsequiis deputati,, A _ Vestram , domine, credimus non i.nere excellen-
reslitui jubeatis. Va-le. liam, qualiter inme, etquosdam alios fideles vestros
EPiSTOLA CCLXXV. manum suam dominus Caiiiuariensis aggravaverit,
AD EUMDEM. ei quod poluit, gladium in nos spiritualem, in juris
Tanta nos, domine, manriaii moles adprxsensop- • publici lxsionem, dexlera iniquilalis intorsit. Canon
primil, lanla se uobis auclorilas opponil, ul con- nainque potissimus hic est, ut nemo praepropere vel
sjliiiin pariler el atixiliiiin a vobis expeiere.a siiminai prxpostere, id.est non coinmoniius, netjue convi-
compellaiiiur necessifate. Nam quod aucloriias ctus judicelur, nec episcopus omiiiiio quemquain ex-
aposlolica prxcipii, hoc appellalio non suspcndii. coiiimuiiicet, donec causa probelur, supcr qua reus
Nec ariversus ejus manrialum potesf nulliim csse impelitiir. Unde cuni a jure exorbiiaveiil, de Do-
remedium, cnm qtiod prxcipilur implere necesse mino confiriimus, ut iu nos vibrando gladium, aercm
sil, uut inobedientix reatiun iticiirrere. Die namque poiius verheraverit, quam aul corpore aut anima
beati Pauli, cum Londoniis ad altare consislere- spiriluale nobis vtilnus inflixerit. lctus ciiiin rjus ad
inus, litteras domini papx de mami cujusriain nobis doininiimpapnm appellando prxvenimus, el iu inil:o
penilus ignoti suscepimus, qiiibus legalio in lotam Quadragesimx facta appellatio senienliam in die
Angliam, oxcepto Eboracensi episcopalu, dominq Palmarum latam plene viribus evacuavit. Sixius
Caiiluariensi couccdiliir, et aposlolica auctoritate enim papa sic constiluit : < Quolies episcopus se a
conlirniatur. Omnibus eiiam nobis ipsius regni suo metropolitano puiaverit prxgravari, vel eum
episcopis eadem aucloriiale injuiigilur, quatenus ci, suspeclum babtterit, mox Rouianam nppellet sedem,
tanquam apostolicx sedis lcgalo, humilitei-obcdia- a qua riuin se audiri poposcerit, nulltis cum excom-
iims, et ad ejus vocationem absque contradictione miinicet, aiiteqtiam causa summi poutilicis auctori-
coiivenianiiis, el supcr bis qux ad nostriim speclant tate (inialur. Quod si aliter prxsumptum fuerit. niliil
oflicium, ei plcne respondeamus, rt qux slatuerii, eiit, sed virihus uniiii::o carebit. i
firiniler observanriastiscipinmus. Arijicilur etiam, ut
EPISTOLA CCLXXVII.
oinnes, qtii heneficia ciericoriiin arcbiepiscopi in 4D EUMDEM.
eoriini absemia mnudalo vestro perceperunt, ad
Miiliiniisad vos,. iloinine, familiarem rlerirnm
plenam eorum infra duos menses restilulionem nosirum iitagisiruin II
niiaihenialis seiilentia, omni appellatiohe remola, uiiquelidiiem veslruni,
qiianto possumus affectu stipplicanies, ut ipsum in
coinpellamiis. Dcnarium ctiani hcaii Pelri a fratri- nosiris benigiie, si .placcl, audiaiis, et .
bus et coepiscopis nostris prxcipimur exigere, ct rC petiiiouibiis
nobis in summa nepessilaie nostra regia cleincntia
iiuiitiisdestinatis adnos integre consignare. Littcras benc quideni facielis, si doinino
ctiam legaiionisjam riicix, et litleras archicpiscopi, subveniaiis. Quori
pnpx pro nobis nliquanlulum affeciuose scripscriiis,
quas ad plures traiismiltit cpis.opos, ipsis aul niil- ul
lere aul prxsentare prxcipimur, si in nosiri stalus appellationem, quam ad ipsum fccimus, ui juris
dictai xquifas, admiitai, ct ;post appellaiiouem in
elordiuis inicgritate ullerius perseverare curaiiius.
nos latnm seiitentiam, ea qua potest etdehet, xqui-
Ad pedes itaque sublimilalis vestrx corde prostratj
taie suspendat, donec causara iioslram audiat, et
dcposcimus, ne ob magna negotia, qux cura rcgia digna meritis cuique relribuat. Ari cardinales eliam
subminislral, respicere desinaiis in nos, sed ne in amicos veslros lilteras, si placci, exposciinus, ut
stimmam nostri ignominiani ex toto redigamur in ad hoc domiuum
papam inflectnnt, el super admit-
nihilum, pietatc regia provideatis. Quod quiriem tenda nostra iiiriultum omnibus op-
appellatione
bene facietis, si nos mandalis apqstolicis pace vesira
denario pressis beneficiuin prece veslra nobis ohlineant.
obedireconcesseritis.etreddilo beatiPeiri, Sixtus enim pnpa sic statuit: < Quoties episcopus
et clericis qux sua sunl in misericordia vestra rc- se a suo senserit prxgravari, vel eiun
nieiropolitano
Slilutis, episcopis|omnibus mandaveriiis, utsi in lit- suspectum hahueril, raox Romanamappellelsedem,
teris archiepiscopi adversus regni coiisiieludines l) a dum se audiri poposcerit, nullus eum excom-
qua
gravamen aliquod iniellexerint, ad dominum papam municet, antequam causa summi pontificis finiaiu*
stalim, vel ad legaios, qui diriguntur ad vos, coufi- auctoriiate. Quod si aliler prxsumptiim fneril, nil
denter appellent. Sic eniin opus misericordix perfi- eril, sed virihns omnino carebit. i De cxtero quia
cietis, el nos ab inqbedienlix re.atu conservabitis, crebra allocutione trui vestra sumraopere nobis
el causx veslrx, ne in aliquo detriiuenlum accipial, necesse est et consilio, excellentix vestrx devotis-
commuiii oinniuni appellalione providebilis. Doceat sime ut nobis iransfretandi licentiam
supplicamus,
vos Dominus facere volunlalem suam, et eam et in partibns transmarinis ntintios,
concedatis,
sublevare mqneat, qitani ad prxsens experi- ad doniinum pnpam mittimus, nos exspectaro
mcus in Chrislo quos
inur, angustiam. Valeat. dominus Conservet iiicolumitaiein veslram in
permitialis.
charissimus.
EPISTOLACCLXXVL longa temimra omnipplens.Doininus
4D EUHDEM. EPISTOLA CCLXXVIII.
HENRICOregi Anglix, GILBERTUS Londoniensis ADM. REGEM SCOTI.g.
episcopus, devotx fideliiatis obsequitim. Domino sue oharissimo iilustri regi Scoiix M.,'
955 GILBERTI FOLIOT LONDON.EPISC 93!}
frater G. Londoniensis Ecclesix minister, per quem A . tioe fomcnto vitiorum sunt non incremento virtu-
reges regnanl diu regnare felicilcr. tum, cum magis possideanlur ab liis q 11:1111 eas
Sublimilnti vestrx, cbarissime domine, hac con- qtiadam nnimi sancli nobilitatc possideant. Divites
lidentia scrihimns, quia vos sincero cordis affectu liiijusiiiorii, ail Dominus, non facile regnum Dei
diligimus, et in omnibus habercmus acceptum si adepturos, et cameltim per foramen acus intrare
gralum vobis in aliquo prxslaremus obsequium. posse facilius, quam ipsos in regnum ccelorum.
Spcramus etiam ipsa manu Spirilus sancti planta- Tremenda vox, et divitibus hujusmodi exhorrenda.
tam esse in corde vestro radicem xquitatis et judi- Gralulor, et lotus mihi applaudo, charissime, quod
cii jusli, cl idco in causis siibdilnriim vcstrorum istorum abborrcs semilas, horum jamdiu vcstigia
inenlem vestram fiossc boiioriiinprecibus nd idquod declinasii. Gaudco le lua cogitare novissima, et il-
justiim cst fncile incliiiari. Scripium enim csi : luri Psalmistx mcnlis oculis inlueri : Dormierunt
Beati qui custodiunt judicittm et faciunl jusliliam somnumsuum, el nihil invenerunl omnium viri di-
in omni tempore(Psal. cv). El Sapientia ait : Tolle viliarum in manibus suis(Psal. LXXV).Qui sibi cre-
rubiginem deargento el exibit vas purissimtim. Tolle dita si fideliter erogassenl, evigilantes illa die a
injustitiam de corde regis, et juslitia firmnbiiur " soinno mortissuis hxcin manibus invenissent. Di-
Ihronus ejus (Psal. xxv). Indecst quod regioe no- vina voee diclum est : Non apparebis vacuus ante
bililali veslrx pro prxscntium latorc, Helia pro- conspectumDominiDei tui (Deut. xvi). Totum quod
ximo cognalo nostro, preccs affectuose porrigimus, Ecclesix Dci, quod panperibiis ad proesens erogas,
qiiiilenuspro amoreDeicf pelitioiie nostra cjus ser- illa die paralum invenies, et quod modo larga mi-
vitivimaccipiatis, et de hxreditalc sua ipsum exau- seratione riislribuis, illa die Domino cum fiducia
diatis, et nos et multos nobiscvim gratix vobis et prxsentabis. Beati mulii sunt et sapientes, hos lamen
servitii debilores eflicialis. Si gratiam in oculis ve- mnlum beatos judico, hos solummodo sapienles,
stris inveiicrit, ad servilium vestrum multos adju- qui mansura scmpcr bona crebra raeditalione con-
lores inveniei, quorum sibi quisque de suo liben- siderant, in his menlem occupant, his invigilant, et
ler suhveniet. Jstud vero posiulare ncqunquam prx- bxc ul queant apprebendere lota animi ratione per-
stimeremus, si patrem ejus perfide se aut maligne trnctant. Credo, charissime, Patri complacnisse in
ariversum vos elpalres vestros habuisse cognosce- le. Spero columbam sancfam qux super Dominum
leiiius, seri ipsum pro fidelitaie pairis veslri exlix- in Jordane npparuit jam nidificasse in te. Curre
redaluin auriivimiis, el speramus de inisericordia post Spirilum qui trahit le, qui suis inlus bouis
vestra ne quem patri vesiro fideliler ad posse suum r( ornabit le et amore Christi perfeclo ditabit te. Cu-
servisse cognoscitis, ejus unquam canos cum moe- jus anior vcrus si langit te, si rapit le, si absorhet
rorc ad inferos deducaiis. Valeat dominus meus te, levabit le juxta prophelam super te, quia super
charissimus el cor ejus Spiritus Dei repleat atque altiludinem exlollct te. Scribendi libi naclus occa-
possideat. sionem, vix me cobibeo, charissime.
EPISTOLACCLXXIX. EPISTOLA CCLXXX.
ADROBERTUM COMITEM LEICESTRIJi. ADEUMDEM.
Venerabilidomino el ainico suo charissimo Ro- Vcnerabili domino et amico charissimo, R. comiti
DERTO comili Leiccstrix, frater G. Londoniensis Leicestrix, fraler G. Londoniensis Ecclesix mini-
Ecclesix minister, consccrala Dominolirociniabea- sier, salutem qux nunc est, el quam speramus a
ix perseverantix fine conciudere. Domino.
Cum sit vitiis et divitiis admodum grata socie- Verborum facite suadct paucitas, cum ad exau-
las, gratulor et mibi lolus applaurio, cliaiissiine, dicndiira prompla est ipsius.adquem scribiluramica
•livitias in te quaJam singulari gratia ritservire vir- benignitas. De vobis itaque per omnia sperantes
luli. Audisti divitem illuni pttrptira et hysso vesli- optime, charitaie sie exhortante confidimns, ut tinde
luip, epulanlem quolidie splcnriide, iniscrabiliter ad j) rccurrimiis ad vos, in hoc repulsam minime scmia-
iuferna deductum, ubi cum flammisanxiusxsiuaret, mus. A sublimiiale vestra ad quemdam canoniciim
in lingux sux rcfrigerium nec aqux gultam valuil noslrum et amicum Baldewinum nomine, liilerx ve-
impetrare. Audisti et in Evangelio, riivitem, cujus strx cilationis emissx sunt, ut apud Oxenefordamin
uberes fruclus ager niiulii, diceniem intra se : De- conventu proximo, prxsenlem se vobis exhibeat, et
slruam horrea mea et majora faciam, et illuc con- cuidam homini suo et fere rustico, de non observata
gregabo omnia quw nata sunl mihi bona, et dicam paclione quadam inter ipsos, ut asserit, chirographo
animw mew: Anima, habes mulla bona posita in an- confirmata respondeat. Res exilis est, causa per-
nos plurimos, requiesce, coinede, bibe, et epulare modica, dimidiavirgata terrx est, de qua agitur, duo-
(Luc. XII).Cui divinitus riietum est: Stulte, hac decim nummorum census, qui annuatim exsolviiur.
nocte animam tuam repetenl a te. Quw autem pa- Undc si inter clericum bcati Pauli el ipsius homiiiem
rasti, cujus erunt? (Ibid.) Et si mentis oculos in super fundoecclesixsux perlinenti, lis aliqua aborla
inundi pleniludinem, Dei Spirilu liiccm minislranle, est, spectai ad nos, si placet, audire quodgestum est,
cLr.cumqiiaquereriiicimus, divilibus hujus muudi ct conquerenti jiistiiiam in omnibus exhibere. Qui
iiunduiii abnnilaie cognoscimus, qtiibus sux divi- cum partcs nostras despiciat, et ad sublimiiaiem vc-
•9S7 EPISTOLJE. — AN. 1161-89. 9S8
slram nontransiliendo prosilial.pclimus, beaio Paulo A Intueri mihi videor tuam illam animam in sui for -
ctnobis, si placel, hanc reverenliam exhiheri, ui de vore spiiilus, hoc declainaniem et canlantem : Ful-
conservanda Ecclesix Dei dignilate sua menlem ve- cite me floribus, slipate me malis, quia amore lan
stram et animiim ad nos remissus, per vos eliam quod gueo (Cant. n). Unde inihi flores, charissima, quos
juslum fuerit plene responsurus inlelligat. Ad vos tiio submiiiistrem spiritui, utardens plus accenda-
Jitlerascitalionis vesirx remittimus, eo quod in his tur et tendens in superna avidius illuc rapialur? III
nolariorum vesirorum stybtm minime recognosci- flores paradisi sunt, quos libi sancii communicanI,qui
mus. Valere vos optamus in Domino, et sua Cx- nescienies et respuentes qux mundi sunt,sacralx
sari sic reddere, ul qux Dei sunt, redrialis et quodamniodo paradisum menlisinbabitanl. Quostiia,
Deo. quxso, prece mihi concilies, ut sub curarum gemen-
EPISTOLA CCLXXXI. lem pondere, ipsorum me apud Dominum inter-
ADA. COMITISSAM LEICESTRLE. veiilu subleves et sustentes. Id enim modicum quod
G. Dei gfalia Londoniensis Ecclesix minister, A. habeo, libi ab amicitiarum nostrarum exordiis in
•venerabili comitissx Leiceslrix, quod petit acci- Domino communicare, nec destili, necomiilo. Va-
pere, quo lendit pie tandem compleio cursu pcrtin- B lere te in Christo opto, cbarissima.
gere. EPISTOLA CCLXXXII.
Dileclioni vestrx, dileclissima, rogalus litteras ADC0MITEM ALBERICUM.
millo, qujs quidem misisse debueram non rogatus. GILBERTUS Dei gralia Londoniensis episcopus, ve-
Quod si omisi jam aliquandiu, hxc causa exstilit, nerabili viro comili ALBERICO, salulem, gratiam et
quod de die in diem meum ad te nunliiim ipse prx- benediclionem.
ire et prxvenire exislimabam. Ef quia spes dubio - Pervenit ad audientiam noslram, quod occasione
"vultunos semper protrabit in cras, et quod non feci, controversix, qux inter vos et comitissam aliquan-
•cras, ait, efliciam, sperabam me finem dare negoliis, diu ventilala est, et ad sedem apostolicam landem
el sopilis aliqtiandiu causis el ctiris omissis , ocius per appellationem suspensa,eam districtesnpra mo-
transmeare ad te, ct optalx mihi allocutionis lux dum leneatis inclusam, ut nec causam instruere nec
jucunrix solalio recreari. Scri opportunitatem quo parti sux riefensorem possit ullatenus procurare.
pltis appeto, iiiiiivisinvenio, et quibusdam amputatis Sed nec ecclesiam frequentare, ncc in piiblicum, ut
capiiibus,cum mundi bcsliam cxstinxissemereputo, dicilur, proriire permiititur, ut non jam ouslodia: rie-
ad capita multipliciier rennscenlia tolus illicoperhor- piitata, seclcarcere potius damnata videalur. Cubi-
resco. Curarum siquidem nulltis est finis, el mun-, p lis quoque corporisque et colloquii vestri, oinni sibi
«lusin dies parlurit, unde miseras aflligat animas,et jam olim copia negala dicilur, ut quos Ecclesix con-
11pix proposilo inlenlionis averlat. 0 mihi quid junxil auclorilas,vestra quodammodo disjunxissc vi-
memorem soliloqnia sancla, qux ctim sponso suo dealur voluntas. Qux si vera suni, ul accepimus,
anima quondam mea, rium eam claustri silcnlia tequam cilius vobis emendanda denuiitiamus. Alioquiu.
gerenl et lenerent, in spiritura elevata permiscebat! valde vobis limendum est ne provocelis iram et in-
Dum sxcularium nescia in moniem quodammodo dignationem Dei adversus vos, qux quanto serius
cum Moyseconscendebal, siiblns se nubem relin- advenit, lanlo severius aflligit. Recolite quanta re-
<]uebat et nebulam, et mundo poslhabito, in ignem verenlia dignumsitsacramenium conjugii,quod Do-
illum quem Deus inhabilat, nihil nisi illum appelens minus ab originc mundi primum inlroduxil et sua
lota tendebal. Unde cnm ipsam sua revocasset in- benediciione confirmavit, quod et ipse iiiCanaGa-
firmilas, non abscedens longe , non foras exiens, ad lilxx sua corporali sanclificavit prxsentia, quod et
ipsos pedes Domini mente residebat attenlius, et an- apuri omnes gcntes lam lirieles quam InlJrieles, cuni
nossuos prxleiitos in amaritudiiierecogiians,exccs- suniiiiii veneralione manriatur observandum. Cer-
suspristinosipsis suarum lacrymarumfluenlis ablue- lum est enim et per historias simul et exempla no-
bat. Nunc me rei familiaris hinc cura distrahit, D ] tissimum, quod prxvaricalores sacramenli hujus, nou
J:inc causarum sxcularium pondus involvit. Nunc solum uliimx reservantur ultioni, ut a terra viven-
timor opprimit, nunc proirabit spes, nunc levant tium, qux est paradisus Dei proscrihanlur, sed et in
prospera, nuncadversadejiciunl, utquantis miseria- hacquoque terra fnorienlium, in se aut in sua suc-
rum cumulis misera subjiciatur bumanitas, ipsis cessione frequenter exhxredantur, ut hxreditas eo-
pene rerum argumenlis experiar. Quid tibi ergo, rum transferatur ad exteros.et in Iahores suos intro-
dileciissinia, meus poterit dictare jam spiritus, qux- eantalieni. Proinde episcopali vobis auctoriiale
puritatem mentis inhabitas, et spiritui tuo delicato mandamus, oranles et exhorlantes in Domino, et
nihil in refeciionem nisi delicias spiriluales appelis consulentes in charitale, et in remissionem vobis
el exoplas. Nidificavit in te columba illa qux super injungentes deliclorum, qualenus proptcr Deum et,
Christitm in Jordane volitans, ipsum cum omni gra- propter reverentiam legis Christianx, modestius et
Jiariim plenitudins semper inhabilat. El de hac qui- mitius agatis cum uxore vestra, qux est pars cor-
dem pleniliidine quanlum ipse tribuil accepisli, et poris vestri, amotoque prxdictx districtionis cx-
cjus dona qtianlo gustas uberius , lanto et uberius cessu, ipsam sihi ad debitam liberlalem et vos ipsi
ministrari tibi aviria spiritualium mcnte desideras. ad societatem et solatium, sicut decet sponsirm
959 GILBERTIFOLIOT LONDON. EPISC. 5(0
sponsx, beiiignc reslitualis, ne sine juriicio Ecclesix A
_ dominoetamicosiiocharissiinoll. comili Norfoleix,
mariiali privelur conlubernio, quodsibi tesleEccle- salutem el dilcctioncm.
sia, sub solemni fide sponsaliorum promisisiis. In Responsuin canonicorum de Panleneia, niintio
quo si nohis non creditis, Apostolo creriite, qui ait : ad nos redeunie, et litleras capituli sui sigillo im-
Viri, diligite uxores vestras, sicut el Christus dilexit pressas afferente, suscepimus, quo vos certificari
Ecclesiam (Ephes. v). Et ilerum : Alligalus es uxori, postulam, quod nec pecuniam, nec lerram, ncc
noli quwrere solutionem (I Cor. vn). Charilas cogit quidquam aliud a vobis accepturi sunt, ut vobis
nos ct ncccssilas oflicii, Iixc et hujusmodi vestrx Panteneiam concedant, cl ab ea quam adversus
suggerere dilectioni. Unde qnia spes nobis est de vosiulenduiH, petitione receriant. Exsilium stibire
vobis in Domino, qttod uostris sicut riebelis sic et et adversa ut asserunt quoeque pcrpeli magis eli-
velitis in his qtix ad Deum sunl consiliis acquies- gunl, qiiam locum Dominocunsecraluin, el divinis
cere, consilium vobis damus in charitate, ut legem usihus aposlotica toties aticioritale conlirmaiiim,
el condilionem conjugatorum, cui subjecislis vos cuiquam cedere, et abEcclesia alienare consentianl.
legitime, et sine simnlatione observare sludeatis, Inde est quod a nobis instanier exigunt, ut effectui
nc iiicirialis in maniis juriicis qui non irririetur. inaiidatum domini papxmancipemus, el quod no •
' bis
cujus nnn polesiis judicium declinare reus prxvari- injuiictum esl super eis exhibendajustitia, ulte-
cationis legis sux, quod avertat oiiinipotens Domi- ritts non differamus. lnde est quori familiarem ve-
nus. Amen. stnun et amicum, dominum Siephanum canonicum
EPISTOLA CCLXXXIH. Sanctoe Osythx, ad vos desiinare curavimus, ut
ADMAGISTRUM DAVID. quod nolumus scripio commiltere, per ipsum vobis
GILBERTUS, Dei gratia Londoniensis episcopus. aperiamus. Scitis quidem necessitatem hanc nobis
dileclo suo magistro DAVID,salulem etoptatos ad inciimbere, ut aut senienliani proferamus in vos,
vota successus. aut caiisam qua proepedimur riomino papx rieinin-
Inspectis liiteris a tua mihi diligenlia directis, licmiis.' Quod ciiin exstiterit, in proximo futurum
palam datur adverlere, le ct commotionis et irx csl ut quod a nobis ad prxscus omissura est, ab
foinitem, inter nos aliquo discordiam seminante, ipso procul dubio complealur, et sentcntia quam ari
•
concepisse. Quem quicunque ille est de cxiero mi- prxsens fortc differimus, tanlo periculoshis in vos,
nus audias, nec ejus coinmentis, obsecro, lidem ul- quanto a judice longe sauciiore, longeque subli-
lerius adhibeas. Amicorum namqive sxpe confun- miorc proferatur. Unde quia rerura exilus prudcns
dit animos lingua lerlia, digna confundi, quamirx Q . metitur, magis quidein ob comir.odum vestruni
etodiorura incenliva portanlein, a nobis obsecro qitam ob vitandum periculum noslrum discrclioui
non admilli. Nil enim de le siiiislrum concipio, nil vcslrx supplicamus, qualenus non lantum cum his
inlus adversum te corde foveo, sed admissum sequi lerrena sapiunt, sed cum viris sapienfihus
inel iu gratiam mihi et gralix el benevolentix Deumque timenlibus consilium super hoc habeaiis,
vicissiludinem observare deposco. De cxtero, quia et illum per qucm viviiis, per quem spirilum tfa-
sales vcslros abundc jam diu lambit Ilalia, boiiuiii'' hitis, per quem bona mulla possidelis, qui vos in-
cst, uleosdein amodo cum tamen Jibuefil. expcria- ler adversa servavit, adversus hosles protexit, qui
tur et Anglia. Vale, charissime. sptrilum vestrum cuiu volel auferei, qui oiiinia
EPISTOLA CCLXXXIV. opera veslra in judicium deducet, coram oculis ha-
ADWILLELMUM DEMALA PALUDE. beatis. Ilodie estis, et cras fortasse non eritis, et
G. Dei gralia Londoniensis Ecclesix minister, infenii miseria sicut et cceli gloria sine fine man-
amico suo charissimo WILLELMO de Mala Palude, sura est. llla quippe die qua hinc erunt accusanlia
salulem et sinceram dilectionem. peccata, inrie terrens juslitia, forisardelis mundus,
Ctim mc vobis in multis ohliget benigna jam diu inlus urens conscientia, suhlus palens horridum
serviliorum cxhibiiio, hoc tamen iu coiisummatam D I chaos inferni, desuper iratus judex, parum procut
aniiciliam me prxcipue vobis reddil obnoxium, dubio cuique videbiiur, quod Domino dura hic vi-
quod fratri meo et nepoti in nccessitate sua subve- vilur exhibetur. Tangat iiaque cor vestrum Spiri-
nistis, et eis consilium etauxilium, prout res exige- lus Dei, ut in prxsenli negotio bonorum sic consi-
bat, impendislis. Precor autem ul si item urgenie liisacquiescatis, ne scnleutinm, quod absil! apo-
necessilalc recurrerint ad vos, non ipsis, sed mihi stolica in vos experiendo, confusionem longe qtiain
et ipsis propler me de. vestro quori opus fuerit tra- ad prxsens xstimelis graviorem sentialis. Sapere
dalis, ut me serviti: et gratix riebitorem habeatis. et inieiligere, et novissiina provideie vos optaiuus,
lllico veio CIIIIIad nos reversi fiierini, nuittium cliarissinie.
nostrum hahebilis, et si quid erga nos volucrilis, EPISTOLA CCLXXXVI.
per ipsos nobis mandabitis, et obtinebitis. Valeat ADR.DES.WALEUICO.
amiciis meus charissimus. G. Dei gratia Londonix episcopus, amieo stto
EPISTOLA CCLXXXV. charissimo R. de Sancto Walerico, viituie iucriii
ADH. COMITEH NORFOLCI/E. promissam honis gloriam feliciler ariipisci.
G. Dei graiia Londoniensis episcopus, venerabili Tua, cliarissimc, uiuiiificeiilia, tua iiberalitas in
f»6I EPISTOL.E. — AN. 1161-89. 9r>2
me ndeojam multis innotuit, ul in ncgotiis qux tia- A qui paranymphus ejus fieret, elegit. Gabriel electus
bent ad te se sperenl aiiqui meis posse precihus Fili» summi regis ait: < En fortitudo lua sum, illam
apud te si pro se porriganlur adjuvari. Unde quos quam libi quxris, de media Babylonia rapere vi si
in Cbrislo diligo, de quorum bona in Domino con- imperas, et valeo et paratus sum. > < Non ita agen-
versaiione non ambigo, tux confidenlius charitati dum est, i inquit Filiusxlerni Regis, < violentia
commendo, affecluose supplicans, quatinus ob nulla Babylonico regi inferenda est, consiliis oc-
bealam iltam spem qua in Deum lendimiis, qua cultis et sapientia qux mihi jungenda est de capti-
bene sperando posl Chrislum currimus, humilibus vilate Babylonica, est eripienda. Ad Mariam virgi-
frairibus de Osencio misericordix tandem sinum nem de stirpe David mysterium consilii mei, 0 Ga-
nperias, et coriini compatiendo doloribus ipsorum briel, est occulte deferendum, apud eam in ihalamo
fnligalinnibus (ineni pietalis imponns. Memorare, suo convivium nuptiarum mearum est initiaiidum
charissime, quanlisitmeriti Jocasancla conslruere, et celebrandum. Ad Mariam Gabriel descendit, quod
mansionem Domino, qua usque in advenlum stium sibi injunctum fuerat fideliter peregit. Sed qui eum
sine fine laudelur, honoretur, el adorelur xdificare, miserat, anlequam nuntiareiur, jam ad virginem
considera qiiantum sit bona spirilnalia non solum venerat. Iniliatum est ibi, ibi celebratum est san-
non impedire, sed ut in Dei gloriam exuberent his clissimum nuptiarum convivium. Sed nunquid tau-
opportunitatem et causam de tuis etiam exhibere. tus ac talis isle sponsus ad sponsam suam vacua
Menienlo,charissime, quoii betla Domini strenue manu veniet ? Nequaquam. Sed donativa detulit,
gesseris, quod tuis eliam stipendiis pro ipso mili- delata erogavit. Et quia hiemis tempore venit, hie-
taveris, quod infideleset incredulos le ipsum oppo- males vestes primo sponsx sux dedit, agninam vi-
nendo et velul in liolocauslum offerendo repuleris, delicet pelliciam et cappam, quud utrumqiie fit de
et qui rebelles Domino confudisti in Asia, ejus ser- agno. Sed allerum sine dolore agni, scilicet lan.i,
vos humiles obsecro ne confundas in Anglia. Sed ut de qua fit cappa, sumitur, alterum, videlicet pellis,
bene consiiiiiinesomnia,-ciiin capiie Domino cau- iimle pellicia, absque dolore gravi ab agno non nr-
dametiam hostix offeras, ut cum bono luxsatisfa- cipitur. Sponsus isle Agnus est, sicut Scriplura
clionis initio, finem etiam laudabilem addideris, a leslatur : Quasi ovisad occisionemductusest (Joan.,
magna manu Domini cuncta qux servis ejus pro Lin),et cxlera.Et alibi : Ecce Agnus Dei (Joan. i),
ipso impenderis, in illa die centies multiplicala re- et cxlera. Agnus iste de lana sua cappam spnnsx
cipias. Oplo utvaleas, et pro quibus supplico , lui fecit, cum hiimililateni verbis docuil, diccns : Dis-
apud Dominummeraores pie miserando consliluas. iQ cite a me, quia mitis sum, e.lc.(Matlh., xi). Pelliciam
"Valete. dedit, cum jejuniis, et oralionibus, et vigiliis, rt
EPISTOLA CCLXXXVII. aliis carnis sux affliclionibus ad ultimum passio-
AD nem crucis morlificationem rarnis sponsx ostenriit.
Filitts regis supernx Jerusalem ccelestis cgressus Cappa itaque, qua indutiis est, abscondilur. Signi-
est ul contemplaretur regna Patris sui inferiora. ficat humilitalem, quia qui sponsa Christi est, lali-
Qui rircumspeciis omnibus regressus ad Palrem, tat, et a sxculo cognosci refugit, pelliciaque de
ail: < Paler, omnia terrarum regna circuivi, et moriuis animalibus facla mortificalionem carnis
qux in omnibus agerentur diligeuier inspexi; cla- iHsinuat. llasc autem hiemis lempore. Paschali
tcoreni eiiam Soriomoriiin, qui ad te ascenderat, vero lempore dedii ei arminiam peliiciam circa col-
vttrum esse comperi, et ultione condigna punivi. lum, et circa manus, rubeis gulis prxparalam. Pel-
Sed jam temptis est, ut in fulurum niibi prospiciam, licia hxc sunt sancli prxriicalores, albi propter re-
uxorem ducam, filios procreem, familiam jam per snrreclionem quam in Chrislo factam annunliant
me regam. Sponsam quam mihi habendam compla- el in sponsam futurain prxdicant. Qui cum passio-
cuit, in domo regis Babylonici vidi, qiiam rex ille nem Christi annnmianl, rubeam gulam circa col-
captivam tenel, et e qttis sic valeat cognosci, vili- D
] ltim portant.Sed quia quidam prxdicationem Chrisli
busac sordidis vestibus eam induil, i Ad hxc Palcr prxdicant, quam corde non senliunt, de quibu9 di-
ad Filium : < Absit a le i, inquil, < ut rem istam cil apostolus Paulus : Quidam annuntiant Christum,
lacias, coxterne el consubsiantialis mihi unice (ili. non sincere exislimanles se suscitare tribulationem
Êthiopissailla, de qua dicis, non est conriigna luo vinculis'meis; oportet ul quod ore dicunl, corde sen-
generi, vel tux immensitati. i Ad qnem Filitis: tiant(Philip., i). Nam minus decenter ornata essct,
< Fixum, i inquil, < liaheo, et me uxorem velle si tanlum circa collum el non usque ad pcctus de-
ducere, et nuIJam nisi hanc mibi velle conjun- rentes gulas pellicia haberet. Circa manus etiam
gere. i < Si ita est, > inquit Paler, < tu coxternus prxdicatores gulas habent, cnin in operibus suis,
et consubstaniialis, et coomnipotens mihi, in manu passionibus Chrisli communicant. Igiiur pellicia
habeset eam de captiviiate Babylonica liberare, et sponsx de arminio (il, quanilo candidum est i;i si-
prout vis libi sponsam assumere. i Slalim adfuit gnificalione lxtitix spiritualiter, oh spem resurrec-
innumera inulliiudo angelorum et coelestiumagini- tionis, circa collum et usque ad peclus, ct circa
num, in ltis nnpiiis Filio summi Regis ministrare manus gulis rubeis ornala est, quia passicncm
sese paraniium. E quibusunum, scilicet Gabrielem, Christi quam ore prxdicat, corde sentit, cl opcribus
PATROL, CXC. 31
PG5 GILBERTIFOLIOT LONDON.EPISC. 961
atlcstatur. Dedit etiam Christus paschali lempore A / bile, deinde glorificalio quod erit ineffahilispulchri-
sponsae sux cordubanos suos, qui significant duo ludinis, et prxfulgidum, sicut scriplum esl : Futge-
Testamenta, quibus affectus sponsx ne terram tan- buntjusti sicut sol (Vatth. xin). Poslhxc considera-
gant muniuntur, vel conlinenliam et charitatem, tur bealiludo animx, scilicet ipsa anima, et Dens cui
qttx duos affectus, quorum alierum ad carnem vivenda est, qtiod esl ultimtim, et consummatio om-
stiam, allerum ad vilia sponsa olim habuit, calciat. nium. Hxc autem quinquequx in consideraiionecon-
Equibus ille qui ad carnem est, conlineniia sive templavimus, per quinque fenestras videntur. Chri-
distinclione disciptinx miinitur, ille qui est ad vitia, stusveroestex hnmaniiale, quasi pariele et divini-
charilate exstinguilur. Sed bi cordubani nisi pro- lale inler humanilatem lucente. Ilaque Christus
fessione el obedienlia ligenlur, e pedibus elabuntur. fenestra esl, imo feneslrx quinque in eo conside-
Multos enim vidimus, qui continenlia carnis ex rantur. Id est incarnaiio, conversatio, riocirinaejus,
charitale habueruni, vel secundum duo Tesiamenla resurrectio, ascensio, per qux illa quinque de con-
vivere disposuerunt, sed quoniam sub obedieniia temptaiionedictasunt. NamperincarnalionemChrisii
et professione sese non religaverunt, graviter lapsi niullis manifesla sunl peccata et gehenna, quxprius
sunt. Cordubani ilaque sunt vel riuo Testamenta, iion allenriebanlur. Conversatio ejus aperte docuit
vel continentia et charilas. Ligatune, professioel prxsentia contemnere, et ad futuraspcm dirigere. In
obedicnlia. Dedii etiam Christus sponsx sux duas doctrina ejus satis agilur de judicio et regno. In
chirolhecas : manus sponsx sunt operatio et con- resurreclione ejus ostensus est corporalis slalus et
lemplatio, et quamvis per Ixvam alibi accipiatur glorificatio, quia qualis ipse, lales el stti pro mo-
activa, per dextram contemplativa vita, ut esl il- dulo fuiuri sutil. In ascensione aulem quanluliini-
lud : Lwva ejus sub capite (Canl., n), el cxlera, cunque revclatum est, quomodo spiritus nosler cum
hinc lamen per sinistramcontemplalio,per dextram Deovivendus est. Homo enim iile quomodo sinc
operatio designatur, hac similitudine, quia sitiis- omni vehicnlo absque omni alicujus crealurxadmi-
iram frequenfius sub veslimento lenemus abscon- niculo elevari et transferri potuit, nisi per diviniia-
dilam, riextram vero sxpius ad operandum expo- temsibi unitam? Ilaque chirothecx sponsx sunt in
himus. Igitur inanus dextra , id est opernlio, hnbet manu dexlra, id est actione quod ipsum sitrectum,
chirothecam in quinque fotlicullis ad quinque digi- volunlarium, purum, discretum et lirmum. In si-
tos recipiendos divisam, quia bonum opus debet nistra manu, id est comemplatione, quod priinuni
esse rectum, volunlarium, purum, discreium, et considerarentur peccala, et gebenna, deinde sequa-
firmim. Rectum inlentione, voluntarium, ut nec finl „, lur contemptus prxsentiuni et spes fulurorum, post
timore nec aliqua coactione; purum, ut dura fit ali- judicium el regnum, subsequaturstatus corporis, et
qua aura vanitas non inanescai; discreiutn ut non glorificatio, ad ullimum unilio noslri cum Deo.
ullra modumtendatur ; firmutn, ut perseveret. Si- Chrislus ascendens bxc omnia in sponsa sua con-
nistra autemhabet chirothecamsimililer inquinque summavit, et eam conservandamapostolis comraisit,
divisam. Nam in conteniplaiione qtiinque sunl, sci- et ne ab Hierosolymis disr.ederent prxcepit, donec
liccl consideratio peccalorum elgehennx, conteni- induerentur virtute ex alto.Post diesdecem ipso die,
plus prxsentium et futnrorum, ct regnum, stalus cor- scilicel Peniecosten, exercitum magnum et fortem
poris post resurrectionem, eiglorificaliospirilushii- wiisiie ccelo, id est Spiriium sanctum, qui contulit
niaiii, ct xlerniias, cuin qua uniendus est. Qui cispacem, gaiidium, et cxieros fructus spiritus
enim coiitempiaturoptimum, considerat peccala sua, quos enumerat Aposlolus. Quibus facti constanles
qualia et quanla perpelravil, qux considerare non et fortes hosliles cuneosaggrediuntur, el Petrus una
siiullum prodesset, si non pro illis piiniri in gehenna diequinquemiIiiabominuni,aliadie tria millia homi-
metueret, el ideo considerationi peccalorum recte num deJudxis ad Chrislum convertit. Qtiibus gestis,
atjjungilur consideralio gehennx. Item, si consi- aiuntapostolis: «AbsituldomiuanoslraChristispoiisa
deraretur quxel qiianta suni tormenta gehennx, el, D • pedes amplius grariialur! Quxramus ei animal, quo
nulla peccatorum mcmoria haberelur, secura forsi- subvclienle, celeriusethonestius,quocunqueeundum
tan mens gcliennam considerarel , ciim nalla eam ei esl, deferalur: Sed hic non eril equus, qui animal
rccordalio pcccatorum contereret. Hac de causa in superbixetdiscorriixest,necasinus,quiafaiuusetim-
menic contemplatoris utrumque , id est peccata et mundus, sedmulus, quiafirmiierelniaturegiaditur.»
gehenna conjunguiitur, ut ex ulroque terror incu- Mulusitaque spousxdatur.quia populusex Judxiset
tiatur, sed in mente sic perterrita statim suboritur gentibus ad fmemconversusest. Sictit enim iiinliisex
coi;temptus proesentium, cui adjuncta estspesfulu- diversis animalibus nascitur, sic primitiva Ecclesia
rorum. Sed ne spes mentcm dissolutam reddat, ex diversis populis collecla est, videlicetexJudxis et
res:ringatur per judicium, quiaconsideratadcaqux gentibus.exprxsumenlibusveldesperantihus. Chri-
speravit transetinduin esse per illum horrenrium et sluscnimdiversiseicontrariisinfirmilatibuslaboraii-
districluin juilicium. Scd lerrorem de judicio con- les miro modo sanavit, et uno medicamine, id est
solatur regnum, et ideo subjunclumesl judicio reg- cruce sua; nimis confldenleset desperantes fuerum,
nttni, in qiioconsidcratur rcgno qiiideriiiitts, et pri- et adhuc sunt qui dicunt, < reraea conceptus sum, >
iiius stalus corporis quod crii immortalc el impassi- ct < nulli nunquam per vim rapui, > ct similia, et
9CS EPISTOL^:. — AN. HGl-89. 9G(!
< quid esl quare de vita desperem et gehennara li-- A _ teiitoria sua erigit, et hic quidem trapezitas suos
meain?> Sedsi atleiidantquori Chrislus, qui peccataa cum multo auro et argenlo posito sedere facil, illic
non fecit, nec inventus estdolum, et cxtera, mortee auiem vesiivit cum multoet vario apparalu diverso-
tamen lurpissima, id est cruce vitam finivit, deficiuutt rum ornamenlorum , alibfvendenles cibos omnium
a superbia sua, et timore contriti, ad humilitalem11 generum collocai, alibi vendenlium vina ctomnium
et ad communicandum passionibus Christi conver- polionumgenera tabernas disposuit, alibi triumpha-
tuntur. Sed iterum qui tot et tantis facinoribtissuntt les arcus glorianiiuin in pompa sxculari erigit, cho-
inquinali, ul sibi indulgeri diflidanl. Sed si isti at- reas pnellarum, et omnia libidinum incitamenta os-
tendaiit quod Chrislus non pro se, scd pro peccato- tendil. Qui sapiens esl, cum sponsa graditur, spon-
ribus sustinuit, spiritum sumunl, et a desperatione e sx recta via gradienli adhxret, falui et vecorrics
sanantur. ltaque Cbristus cruce suaet prxsumeniess viara deserunt, et in labernaculis diaboli jucundan-
sanal, quia innocens passusesl, el dcsperanles, quiaa tur, et ad sponsam amplius non redeunt. Et revera
pro peccaloribus suslimiit. Et ex his diversis pecca- mulli hodieviam deserunt, etiu tabernisdiaboliesse
loriim geiieribus Ecc!csia congregala mulus esi, quemn jucundantur. Nam quicunque argenlum diligit ,
apostoli prxparanlsponsx, etei in talibusquiesceniii auri specie capitur, et hxc Chrislo praponilur, in
el per eosad diversa progredienti, dat calcarunum,, lentorio diaboli demoralur. Similiter qui vestepre-
scilicel amorem sponsi, quo suos proficere compellat. liosa, qui cibis laulioribus, qui vino mellitu el aliis
Daluin el flagellum, quo retro percutiat, quia proD potionum preliosarum generibus, quiin mulieribus,
perpetralls iniqiiilatibus anxianlur. Mulliplicala n qui in jociset sxcttli cantionibusdelectaniiir, ethxc
et dilata sancta Ecclesia apostoli peracto agone suii Christo prxponunt, in labernaculis diaboli est. Qtiiri
certaminis de vita discedenles eam marlyribus re- etiam dicam de illis qui cum Ecclcsiam Dei regere
gendam committunt. Illi autem pro ea virililerr debent, egredientes via, ea qux in ientoriis diaboli
decerlantes el in defensione ejus sanguinem funden- admirantes circumspiciunt et concupiscunt, cl non
tes, dicunl: < Apostoli dominam nostram mulouno;> habentes unde cupiia comparent, ornamenia spon-
donaiiles, xquum est et nos in ornalum ejus etdeco- sx diripiunt, el in explendis malis concupiscenliis
rem aliquid conferre,etquiajam xtas incaluit, gros- suis lurpiter insumunt. Ita undique lacerata circa
sioribusindumentis nonest oneranria, novumaliquid1 htimeros, vix parum quid de amictu, id esl paucos
facimus ei decorum, etsublile varium scilicet 111:111-liionachos, inquibus non est perfecla religio, ctpati-
tellum rubea purpura coopertum. i Vaiium istud1 cos regulares canonicos.dealiis ferebominumgene-
mantellum sunt martyres sancti, ex parle virgines,, £( ribus fcre nullos relineat eum. Hxcsponsa patiattir.
quod sigttificat album varii,expartevidui velconju- EPISTOLA CCLXXXVHI.
gali, qui significanlur medio colore varii, rubeum1 AD
sitpponilur, quia pro Christo trucidati, sanguine as- Post iram misericordiw reminisci.
perguntur. Et bi suis temporibus rexerunt virililerr Veniens ad nos prxsentium lator II. lacrymabili
Ecclesiara , provexerunt ei multiplicaverunt. Qui- nobis planctu"monstia\il se mcntis vestrx tranqiiil-
bus discedenlibus, successerunt sancti doctores ett lilalem offensa gravi penurbasse, et iracundix ca-
magnifici confessores , Ambrosius, Hilarius, Augu lore molum se vobis non solurn verbo reslilisse, ve-
siiiius, et similes. Videns aulem diabolus aperlo> rum et calcaneum adversum vos irreverenier ere-
belto quod contra Ecclesiam lempore apostolorum ett xisse. Unde laclusVloIore cordis intrinsecus, disci-
martyrum gesserat, se nihil profecisse, sed'jam tri- plinara regularera quam ipse decreveriiis subirc
bulalionibus magis crevisseet profecisse,arifraudii- paratus esl, et vobis humili devotione satisfacere,
lentas et occullas persecutiones convertiiur, sed utt et de cxtero vohis nl ,'pali i charissinio in omnibus
aliquos ex membris ejus seducat, perquos negotimni oberiire. Quia vero dignos pcenileniix fructus offe-
sux malilix tanlo eflicaciusquanto OQCUIUUS peragit. rentera nunquam repeltil Dominus, sed et angelis
Inslruxit itaqne suis artibus Arium, Pelagium Fo-. D * Dei gaudium super peccalore pceniteniiam agente,
liiiitin, et his similes, qui minislrosChrisii sesimu- et singulare virtulis exemplar dans poenilenti et re-
laiiles, sponsam ejus longe in devium ducuni. Quodl vertenli filio in amplcxiisoccurrit ctosculum, rogn-
percipienles sancli doctores occurrunt, dispulntioni- mus ut ob ejus reverenliara nostrxque petilionis
bus confligunt, coiifntaiit hxreticos , cl dominami intuilu quem repulistis aversnm, conversum susci-
suara ad viam veritalis reducunt. Cui reductx, quiat piatis, et quia perierat mundus nisi iram finisset
dura per deserta Arii et devia Pelagii graditur, ve- niisericordia, iram ei remitlenrio, II. abbali litteris
stes ejus aliquantulum altritx eraiit.paludamenliimi veslris signilicetis, qui ut qtiorumdam leslitnonio
de famis faciunt, id esl vita sua puriica et honestisi didicimus, eum si vobis reconciliatum noverit,
lHflliDOS eam adornant. Ecce jam viclus esl hoslis; fratrum collegio aggregabil.
el in apertis persecutionibus et in occullishxretico- EPISTOLACCLXXXIX.
rum seductionibus, nam sponsa nulla conlra occur- AD
renie, cum mullo comilatu gradilur. Adhnc tameni Jucunditas niibi et' exsultaiio exuberat quciies
colubcr lortuosus eam spoliare conalur, et cum int obsequio faifise.yosbene valere et vigere cognosco.
1
via non possit, juxta viam laqueos suos paral, ibii Etenim sbiemue.mihi est, vos ul'dominum co!ere.
907 GILDERTI FOLIOT LONDON.EPISC. 908
vos amplecli, vestramquc promoiioneni et sospita- A vei, et post hujus elapsum viix una cum suis debila
tem imer meos assignare successus. Inde est ut mi- obedientix cl pieiati mercede remuneret.
hi ad pleniludinem gaudii cedant, qtix circa vos EPISTOLA CCXII.
prospera sunt, ad cumulumverovos esseincolumem. »D...'..
Mendacii arguar si fruslra postulalis a me, quod Talentum vobis, charissime, commissumestqtiod
possil et cxperiiat amico erogari. Inlerim rogo utad augere et in multorum commoditates expeiii'ere rii-
me vestra transferatur pagiua, qua mysterium ves- scretioni vesirx necessarium est, ut cum illud im;l-
trx voluntatis et salniis agnoscam. torum subveniendo necessitalibus adauxeritis, mer-
EPISTOLA CCXC. reriem in centuplum a Domino in illa riie reportetis.
AD Talentum hoc, id est domini nostri regis vobis a
Hospilium in se Dominolaudabililer exhibere. Domino concessa familiaritas quam si quis auro
Benevolentix veslrx, frater charissime, graiias comparel, pretiosinr esl, et recle quantacunque pc-
affecluosereferimus, q.uodpetilionem noslram quo- cunia longe carior xsiimatur;—talenlum hoc ut
cunque processerit tramite, benigne tamen exau- fideliter erogelis opus est, ut ipsum de suhlevanda
dire voluistis. Nos lamen nostram perscrulanles oppressorum miseria frequenter et sollicitecomnio-
undequaque conscientiam, in nobis adversum vos " neaiis, et in lioc non opponuna solum, sed et im-
nihil penilus odii, nil amaritudinis aut simulatio- porluna si id pielasexigat, instanlia perseveretis,
nis, aut versutx duplicitalis, Deo tesle reperimus. ut et ipsi meritum apud Dominum collocetur, ct
Sed siinpliciter ambulanles, quod vobis, quod rio- apud homines gratia vobis non modica ex siudiis
mui vestrx honestum spcrabamus et utile, nulla hujusmodi cumuletur.
mentis elaiione, nullo prxlalionis fasligio aut exa- EPISTOLACCXCIII.
ciione aliqii.i,sed.fraterna solum charitate postulare AD
curavimus. Equidem fratrem vestrum R. dileximus Esse me sanura noveris el incolumem tuumqne
ct in negoliis vestris qux sedule gessit apud nos, affectuose desiderare colloquiuui, ut percipiam ex
sustinjuimus, attendenles quod ejus opera Dominus amici prxsentia quod afleciat plurimum anima mea.
bcnigne dirigeret. Hoc ipso gavisi sumus. Quod si Solalium, qtiod variis rerum perpenditur eventibus
faciem vestram a.ltiore fortasse consilio a nostra quod rorporalis alterutro nobis absentia subtrahit,
petitione averteritis, nos, quia charitas alligari non id quxso charitas illa suppleat qux nescit absen-
potest, ipsum quocunque eum traxerit obedienlia, liam, quxque ipsum quem diligil sibi semper in
amore saltem prosequemur r spiritu novit cxhibere prxsentem. De cxiero, Wil-
EPISTOLACCXCI. lelmi filii R. prece pulsitus benevolentix in B. pre-
AD ces offerre compellor, qiialenus B. ad diaconalus
Dum vices agimus Wigorniensis Ecclesix, dum ordinem promotum tandiu ad sacerdotium promo-
onus ejus, elsi iuviti sustinemus, utique Domino vcre velis. Quod amore Dei et petitionis mex"cora-
delinquimus, nisi parochianos ejus et filios super plendo, et ipsum oralionis obnoxium meque libi
his qux ad salulem sibi sunt, cum id expelit ralio, gratix ut in omnibus exhibebis.
commoneamus. Iude est quod celsiludinem vestram EPISTOLACCXCIV.
diligenter obsecraraus et commonemus in Domino, AD
quatenus ecclesiam.vestram de Teochesberia, qux Morisesse solet amantium, ut rei dilectoementio-
pro salute vestra et vesirorum manus omni die le- nem nunquam audire fastidiant, qui, potius ex
val ad Dorainuin, libere sibi patrem et paslorem ipsa confabulandi frcquenlia, humanus". affeclus
eligere permittatis, el libertatem quam sibijaposlo- circa rem quam diligit, amplius inardescat.
lica confirmat auctoritas, quamque el avi veslri et Qux ad honorem Dei et iilililatem sanclx Ec-
patris vestri benigna hucusque sibi conservavit pie- clesix in usus pauperum devotione fidelium col-
tas, nullatenus impediatis. Hoc enim vobis tam pe- D lata sunt, eis nequaquam cuiquam temeritate
riculosum est et vestrx saluti coutrarium. Ex eorum sn:it auferenda, sed eis potius observanda sunl et
namque privilegiis intelleximus quod omnes qui augenda.
libei talem hanc vi aut nietu aut machinatione qua- Ex quo veslrx personx notitiam habuimus, vobis
cunque impedierint, apostolica ligat auctorilas du- propensiori charilate adhxsimus, et ad veslrum
rissime, et eos Satanx in interiium carnis tradi- honorem quoties se opportuniias ohtulit, atlenta
tos a corpore cl a sanguine Domini nostri Jesu sollicitudine operam dedimus. Inde est, quod ea
Christi, nisi condigne pceniteanl, prorsus reddit qux litteraturx et honestati veslrx honores accu-
nlicnos. Quod ne unquam devolvatur in vos roga- mulare videnlur, discretioni veslrx conlideuier
muset monemus et vera utique charilate consuli- suggerimus. Rogaraus itaque omnifarie et mone-
iniis , qualenus offensam hajieat irafn declinando, miis diligenter, qualenus D. diligaiis, et ad ipsius
Deo qux Dei sunt rcddalis(> et qux divina sunt di- profcctura totis viribus intendatis. Siquidem pluri-
vinilus adminislrari pcr.tiiUaiis. Ut cum debitam mum commendalionis et favoris vestra conscqueiur
Dco revercmiam et in hqc.etin aliis exhibueritis, honestas, si tanlae honeslatis et lam profundx lit-
ipse vos el in letnporalis vitx hujus cursu conser- leralurx virum, qnem eloquentioepulchriludo ve-
9G9 EPISTOL.-E. — AN. 1161-89. 970
niistat Ecclesia Londoniensis acceplum habet, et A ter quam fortiter exiens, de bono Jesu qui dat om-
valrie conimendnt, cliarum habueritis et sturiueritis nibus affluenter, el non improperat, nibil hxsilans,
exallare. Provirieatis ergo ei quemadmodum deceat cnni magna spei cerliludine ad nos redititm matti-
dauiem et accipientem, ne forle si ejus tam lauda- rare contendas.
bilia merita irremunerala remanent, famx vestrx EPISTOLA CCXCVJII.
inde merito delrahi posset. AD
EPISTOLACCXCV. Pro litleratis et honeslis viris altemius inlerve-
AD nire, el eorum commoriis diligenter intenriere,
Cum hactenus apud clementiam veslranTfacilem sacerriotalis oflicii cnra nos admonet, et debittini
votorum nostrorum oblinuerimus effectum, eviden- exigit charilalis. Inde estquod dilectionem veslram
ter conjicimus ex prxteritis, quod sperare debea- de qua plurimum confidimiis, cum omni sedtiliiate
mus de futuris. Hinc esl quia de henigniiate veslra rogamus, quatentis R. archidiacono jamdudum clc-
simul et dilectione confisi, liberalilali veslrx devo- rico et amico noslro, ecclesiam Sancii Joannis.
tissime supplicamus, quatenus pro amore Dei et quam sibi a Lamberto cessam esse accepimus, con-
nostrx si placet precis intuitu, operc complere veli- ceriatis, et inde vobis eum clericum devotum et
tis quod ore promisistis. Exsullat siquidem spirilus fidelem, noslrarum precum inlervenlu cninsiituere
noster in Deo salulari noslro quia respexit et visi- procnretis, ut de vestrx dileclionis effectu, cuni
tavit vos Oriens ex allo. Cui gralias ago quod zelum ampliori prxsumptione de cxtero possinms confi-
pcenilenlix inspirare vobis sua dignata esl clemen- dere et eam exinde debeamus ex meritis coramen-
lia. Impulsus eratis machinatione diaboli ut carie- dare. Quidquid enim bumanitalis et graiix nostrx
retis, et per Spiriium sanclum suscepit vos dextera prxserlim petitionis obtenlu, ei a vobis impensum
Domini. fore noverimus, non aliler quam nobis impensum
EPISTOLA CCXCVI. graium habebimus et acceplum. Valete.
AD EPISTOLA CCXCIX.
Notunl sit tam prxsenlibus quam futuris, quod AD
ego Gilbertus Londoniensis episcopus dedi Willelmo Inler tniinrii hujns varietates, illuc dirigere mentis
'
Coquo, servienti meo, pro servitio sno, tolam illam iiiiniium, ubi nulliim est varietatis periculum.
terram de anliquo managio aptid Fuleham, qux Quos lionestas viix commendat ad gratiam, et
jacei circa ecclesiam, sicut illa divisa esl per fossa- piis mcrilis jam diu declarala religio, his apud se-
tam, hinc a virgulio episcopi, inde a via publica, r, renilatem veslrara et conversalionis honestx testi-
qux descendit in Tamisiam. Hanc aulcm dedi illi monium perhibere justum est, et ut in justis peii-
tenendam de me et successoribus meis lihere et lionibus suis a vestra gratia clemenier exauriiantnr,
bxredilabiliter, pro una libra piperis annualim, ad Jevole porreclis precibus exorare. Ecclesia suqt.i-
festum Sancti Michaelis exiririe solvenda. Quod, dem Sanctx Triniiatis, qux a bonx memorix Ma-
quia firmum et inconvulsum manere volo, prxsenti thilde, duriumAnglix regina, Londonix xdificala esi,
sctipto et sigilli mei altesialione confirmo. His le- et bonesio canonicoriim regularium convenlu no-
slibus... biiiler instilula, ab ipsa sviafunriaiione usque nunc
EPISTOLA CCXCVH. etplenitudine charilalis et suscepti a se ordinis oli-
AD servantia, late claruit, et odoris boni suaviiatem
G. Dei gratia Londoniensis episcopiis. (Linea se- emitlendo ex se, cxteris sui ordinis ecclesiis vclul
quens in lilura esl.) speculiimquoddam el defxcnix religionis exemplar
Audio te Siculas, frater, olfecisse divitias, fulvi- einiciiil. Qux cnm ad prxsens in oborla sibi ncces-
que metalli nuper afflatum aura, in externas non sitate, inlerposita appcllatione confugerit ail voe,
jnm animo solum, sed ct corpore tendere naliones. ctim poslulanle pelimus, cum stipplicante postula-
Qtia in re quis sis quamve turpiter ambias, eviden- D mus.ul direclum ad sanctiialem veslram ejus nun-
ter osiendis, qui fraclus animo vel pertxsus ineiix tium benigne suseipiaiis, et ne possessionis sux
divitias libi, ipso vel animoelux dispendio misere qua miillorum necessilaii subvenit, delrimentum
comparare disponis. Forlunam Crassi legisti, qui sustineat, quantum permiseril justilia, palerna, si
bibendo quod siliit, ignominiosa morte male satur, placet, gratia provideatis.
occubuit. Tu quoque non ditescere, sed statim dives EPISTOLA CCC.
esse desiderans, mavis in mortem dives impingere, AD
qtiam momento temporis quod desideras id non essc. Salulem et debitum cum omni devotione famu-
Unriene in mortem insaliilaius exeas, nolenti jam latum.
saluiem verbum libi salvationis emisi, si quo tan- Dileclio, dileclissime, et honoris exbibilio, quam
dem modo resipiscas, si memor affectionum, si me- a multis retro annis mihi impendere non deslilit
inor patrix, si parentum , si socielalis et gratix, excellentia vestra, eam in vos affectionem nieain
oculi cxcutientis ophthalmium nianu tandem dis- promeruerunt, ut et quxcunque vestris seu ve-
cretionis abslergas, et desperalionis foveam, in strorum commodis aul honori credimus expedire,
quam ignavia le pcrlrahentc corruisli, lara prnden- omni studio et conamine lanquam propria negolia
971 GILBERTl FOLIOTI.ONDON.EPISC. 972
nierito debcnm procurare. Inde siquidem est, quod A Jitterarum studia ad vestram usquc provinciam se-
si dominus abbas sollicitudinem vestram circa ne- culum, veslroe, utasserii, mores genlis et amiciiia
golium hoc affectuosam compererii, nec volet, ut sancla eatenus devinxerunt, ut natale solum tanta
credo, nee atidebit vestrx contraire volunlati. Eo ctipiat compensare dulcedine, et ibidem noslra cum
etiam siudiosius huic negoiio insistcre debeaiis, licentia conversando, vitx consummare cnrricula.
quoil alii istitis exemplis incitati, libentins se Illins ergo votis et precibus tandcm acquiescemes,
vestris consiliis commitient, qui isltim viderini in ad sublimiiatem vestram cum hujus scripti testimo-
jus suum vestro juvamine rsse promolum. Va- nio euin transmillimus, roganles quatenus ob anio-
lele. rem Dei et reverentiam suscepli ordinis, ipsiiin
EPISTOLA CCCI. benigne recipiatis, et in ordine suo apud vos inini-
AD sirare permittatis, et si vitx honestas meruerit, ad
Qtio penes veslrnm, dileclissime, celsiindinem ulieriora velitis promovere, quem liberum et a no-
nosira fere nulla sunt merita.eo beneficiumgrntius stra de cxtero subjeciione absoluliim, vestroe, si
xsfimahitiir, qttod mitnilicenlia vestra solis incli- placet, ohedientioe deservire permitlimus. Valele.
nata precibus exbibebil. Lalor hic prxsentium, af-
(inis ei familiaris nosler, tuilioni veslrx per nos B EPISTOLA CCCV.
commendari desiderat, sperans sibi successum np- ADCLER.ET LAIC.LOND.
G. Dei gralia Londoniensis episcopus, dilectis sibi
lime, si vobis obsequentium eum numero yeliiis in
Domino, clericis et laicis per episcopatum Lon-
nscribere, et euin vero raulia ct animi liberalitas, doniensem
et litlerarum copia commendal ari graliam, ul quod conslilutis, salutem , gratiam et bene-
alio petenle cupit assequi, in id sit ipse propler se dictionem.
Pium esl, fratres charissimi, operibus miseri-
riignus admilti. Quem cum prece nostra juverit>s
sibi in necessilate el cordix ad proposilum charilaiis sic properare sta-
opemque contuleritis, ipsum
servitio obnoxinm, et nos vobis amplioris gratix riiuni, ul tempore messionis xternx, salulis optatx
dcbitores eflicietis. bravium comprehendamus, sic dum vivitur semi-
EPISTOLA CCCII. nare, ut multiplicato fruclu exspectatx jucunditalis
AD stolam excipiamus. Unde vos attentius exhortamur
fidu-
Si de vesira in nos henevolenlin confiriiimis, no- in Domino, quatenus promissx remunerationis
inier
Slra non id exigiinl erga vos merita, sed operatnr cia, cura propensiori piis actibus indulgealis,
sola vesira liberalitas et graiia. Vos tamen iri pro quos eleemosynarum lucel largitio qux peccatorum
dilectionis Dei et proximi nobis
certo nossc volumus, quori servilio vestro animo C delet offensa, qux
lamen infundit. Cum itaqtie leprosi Sancli Leonardi
prompiissimo parati sumus. Iriem vero de gratia de Norlhamtonia, non soluin corporis inlolerabili
vesira speianles, affectuose rogamns, ui negotiiim
verum extrema lahorare di-
amici noslri, prxsenfiiim latoris, R. riiligenter au- lorqueantur cruciatu,
inedia , pro eis universali vesvrx suppli-
riialis, el illuri per servitium suiim apuri D. regcin gnoscuntur
care, pietaiis affectio nos impellit, qualenus per
promovenrio, nos et servitii et gratix debitores lninc latorem
babealis. Valete. prxsentium, eorum nunlium, dc fa-
EPISTOLA CCCIII. cullatibus vestris aliquam portionem ad eos mit-
An lenles, eorum relevelis raiseriam , et quod propriis
non possunt, vestris impendiis adjuti, quod ad
Quoiiiamgeneralio transit, et generatio advenii, victum suflicial, per vos habere se
ct quod a transeuntibus geritur a succedentibtis, nriserabilem
Dei conflsi misericordia,
nisi ceriis indiciis elucescal, raium non teneltir, gaudeant. Nos vero de
dictis fralribus erogrt-
utile duximus rerum gestarum se.riesIiilerarum te- his qui saltem modicum jam
vcrinl, viginti dies relaxamus, et bonorura oraniuin
slimonio el sigilli impressione confirmarc. Sciant
qtix in nostra fiunt Ecclesia, participes constilui-
ergo universi : " nius. Valete in Chrisio.
Inforlunio pauperum amicorum affeclu pielalis
condescendere; EPISTOLACCCVI.
Sacro proposilo firmiter adlixrere ; AD
Perfectam dileciionem cum debita subjeclione; Pasloralis oflicii nos admonet aucloriias, singu-
Mngisspernre in Domino quam in homine. lari cura prospicere, ne liies coram nobis trans-
Apud Deumadoptari in filinm. aclione snpitas, in jurgia suscilet liligautium per-
Saiagcndum nobis est et proctirandura sollicite, versitas, et quori uliliter est ordinatum, ilerato
iic lites in noslra decisx prxsenlia, ulla possint revoceiur in dubium. Ul igitur plenura robur obli-
iierum occasioue in controversia denuo suscilari. neat composilio iuter M. et A. mutuo consensu
EPISTOLA CCCIV. inila, noseam litleris mandare decrevimus, qux in
AD...... prxsentia nosira landem hoc fine conquievit. Nos
Lntor prxsenlium A. honeste apud nos conversa- itaque hanc conventionem non solum injtincla nobis
\v.), a nobis susceptus est in clerum, ei ad dinco- auctoritnte approbamus, verum etiam sigilli nostri
nalus gradum canonice promotus. Quem quidem appositione commiinimus,, fraternitatem vesuam
975 EPISTOLiE.— AN. 1161-89. 071
rogatktes ntlenlitis, ut veslrum in his assensum A EPISTOLA CCCX.
prxbeatis et auctoritatem. AD
(Multa in hac epistola desunt.) Et ul conveniio hxc inlcr eos illocsa ron-
servelur, eam prscsenii scripto el sigilli nostri appo
EPISTOLA CCCVII.
sitione confirmamus.
AD EPISTOLA CCCXI.
Qui ad ccelestem patriam pervenire desiderant, AD
opus est ut misericordix operibus diligenter inten-
Gralum mihi, Paler charissimc, miinus exislimo,
dnnt, et de facullalibus sibi a Deo collatis, paupe- directis a sanciitate vestra lilleris, qux
quoties
ribus, et prxcipue piis locis ignis incendio vastatis, eirca vos sunt, slalu perseverare incolumi, recog-
eleemosynas largiantur. Unde nos de salulis vestrx nosco. Exsuliat siqttidem spiritus meus, et dient
profectu, ut justum est, sollicili', universilatem
sibi festum agit Iiomo meus ille inierior, cum ami-
vestram rogamus, monemus et exhortamur in Do-
cum meum dominumque charissimum sanum et
mino, quatenus operationi ecclesix Sancii N. aliquod incolumem, et in cunciis agentem prospere litteris
aHxilium conferalis, ut lam per hxc quam per alia
aut nunlio de vobis Ixla referente intelligo. Agit
hona qux in hac vita fecerilis, ad gaudia oeierna B
hoc illa charilas in virtutibus obtinens principa-
feliciler perlingere valeatis. Valeie.
lum, qux amicorum menics insolubili sibi lege
EPISTOLA CCCVIII. confcederans, locali dislantes spatio unit spiritu,
AD affectione conjungit, et absentes sibi prxsenles
Virlionestx eruditionis et illibatoe opinioni.slator assidue
potenter intus operante virtule, constituii.
prxsenlium R. nostris apud henevolentiam vestram Hxca memorix mex pagina deleri non poterit, hanc
se postuJat precibus adjuvari. Cui cum in pelilione nulla rerum vicissitudo
perlurbabit, quin vestris
probabili deessenec possumus nec debemus, libera- maneam et devolus obsequiis el promplus obedire
l.iaiem vestram exoratam habere desideramus, pro nandatis. Valete.
eo ct cum eo rogantes, quatenus pietalis inluilu et EPISTOLA CCCXH.
precum noslrarum inlervenlu eum in peliiione sua AD
exnudiatis, et negotium ejus quod penes vos est, Qux ad honorem Dei et ulilitatem sanciregerun-
chnritative promoveatis, ut ipsum vobis obnoxium tur Ecclesix, justum est firma consislere, el suis
servitio, et nos gratix debitores constiiuatis. radicibus inconvulsa permanere. Inde est quod con-
EPISTOLA CCCIX. r( veniionem inter A. abbalem Saiicix Osythx et
AD ejusdem Ecclesix conventum, et G. Londoniensis
Saluiein et gandere seinper in Domino. Ecclesix tbesaurariura, super Ecclesia de Simin
Licel omnibus quos fidei Catholicx commcndat linbitam, nos qtiia Deo placidam et Ecclesixsanctx
religio, benefacere debitores sumus, his lamen commodam attendimus, sicut chirographo inter eos
propensius inlenriere pictas horlatur, qui,"Jurixorum conscripto, et sigillis eorum utrinque flrmato, con-
sprela perfiriia, sacra haplismatis unda renati, Jesu cepta est, approbamus, ei concessa nobis a Deo
Christi fidem nudi plus eliguni, quam ut caducam aucloritate rohoratam, ut in posleris inconvulsa
habentes opulentiam occidentem legis lilleram se- permaneal, sigilli nostri attestaiioue firmamus.
ctari velint. El ne reclitudinis zelum in bonx vobin- EPISTOLA CCCXUI.
latis voto quotidianx necessilatis turbel instaniia, AD
eo solertius providendum, quo timetur justius, ne Salulem, et honoris debiti reverentiam.
in ueophilis eruditionis novx planla marcescat ci- Justis postulantium desirieriis assensum prxberc
lius, quam iu manentem charilatis radicem so'ide- jiislum est, quolies petentiuin vota a rationis tra-
tur. Unde veslram, in Christo dilecti, exhortamnr inite non discordant. Religiosam iiaque fralrum de
charitalem, ut in laiorem prxsenlium ad fidem D 1 Dunestaple allendenles affeclionem, circa personam
Chrisli Londonix noviter conversum, oculos mise- dilecti filii noslri canonicique vesiri, domiui T.
ricordix et pietatis viscera benignius intendalis, cujus mores honeslatem redolent, et prudenlia vir-
qunlenus fralernx charitalis in eum exhibita devo- liitein sapit, heiiignum eorum pelitioni assensum
lio etini tam novellum adhuc ad susceplx gratix prxbuimus, ipsumque ab ea qua nobis tenebalur
summam fortius augeat, et ad idem alios invilet. obedientia absolutuni, in ministerium ad quod a
Nos autem his qui remuneralionis xternx intuitu, Domino concordi fratrum eteclione vocalus est,
huic Nicolao aliquam de facultatibus suis portionem, liberum concedimus, ul Ecclesix Lincolniensi de
ad relevandam ejus tenuitatem dederint, de Dei cxtero pareat, et ejus mandatis et monilis, ut
rnisericordia et aposlolorum Petri et Pauli interces- justum fuerit, acquiescat. Unde ne a vestro, quod
sione confisi, de injuncla sibi pcenitenlia viginli absit! capile recedalis, ne in communem etiam
dies relaxaraus, et oralionura el beneficiorum qux legera fraternx charitalis offendalis, mandamus
in nostra fiunt Ecclesia, parlicipes consliluimus. vobis, et consulimus, et qux nobis a Dornino corn-
Ya.lete in Chrislo. missa est, episcopali aucloritate injungiinus ut
quod a nobis aclum esl ratum habeitis, ipsumque
373 GILBERTI FOLIOT LONDON. EPISC. STG
ab ea qua vobis tenet obedientia absolutum, pie A _. et petitionem tam ejus quam nostram, si absque
posiulanlibus concedatis, ut a Domino gratiam et lxsione ordinis veslri fieri potest, et sine scandalo,
dehila charitatis prxmia percipialis. clementer exaudiatis. Valete.
EPISTOLA CCCXIV. EPISTOLA CCCXVIII.
AD AD....:
Qux donanlur Domino, charissimi, donanli ne- Salulem et pronum devotx fldelitalis ohsc-
quaquam pereunl, sed juxta vocem Domini, ei a quium.
quo donata sunt amplissimc remuneranda conser- Vetus est et antiquum : Qui confidenter diligit,
vanttir, [et] mensuram honam et confertam et coa- loqtiitur confidenter, nec de ejus affectu hxsitare
gilalam et superetfluentem conferent in sinum ve- qui polesl, cujus sincera diiectio omnem suspi-
strum. Nos itaque de salutis veslrx profectu solli- cionis fxcem eliminat. lnrie est quia preces veslras
citi, charitaiem vestram commoneinus in Doniino, negare non possumus, prxsertim ubi vos vincit
quateiius [ad repar]ationem ecclesix Beali Ivonis, insianiia , el magna inierceriil auctorilas etdilcctio.
et ad ref[iciendum] ejusdem villx pontem et calce- EPISTOLA CCCXIX.
dam, ubi dis[junclus] adinoduin esi commeanlium AD
iransiliis de [facul]latibus vestris aliquod auxilium " De veslra, domine, .confisus libcralilale, ohnixe
cnuferalis, et [Deum in] sanctis suis honorando, vesirx supplico paternitati, qualenus ut vobis in
riivinaiii vobis [graiiam] et peccatorum veniam ac- omiiibus ex devoio devotior exislam, ad ecclesix
quirntis. Omiiibus vero [qui ad prx]laxatura opus veslrx beneficium aliqttod veslra me vocare digne-
aliquid ob Dettiii bortat.... contulerint, de Domini ttir excellentia, quod vobis honestum sit dare, et
confisi miscricorriia, de in[juncta] sibi poanitenlia, milii a vestra suscipere largitate.
decem dies relaxamus, [ei] bonorum omnium qux EPISTOLA CCCXX.
in nostra fiunt Ecclesia [et orati]onum parlicipes AD
coiisliluimus. Valcie. Quod aliquid a bonitale veslra postulare proe-
EPISTOLA CCCXV. sumo non prxcedeniium confidentia nieiiloiiin),
AD sed vestrx benigniiatis facit iniuiliis.
Noverit dilectio veslra.charissime, me in omnibus EPISTOLA CCCXXI.
veslro gratanler parilurum servilio, et si [quid] forte AD
immineret, sponsioni respon[debit de]vota operis Graviier, ul audio, delinquis, qui manus luas ad
exhibilio. r decimas ecclesix qux ad solum jus divinuiu perli-
Q
EPISTOLA CCCXVI. nent, manum mittere non formidas. Unde libi
AD "j mando, et super Clirislianiialem luam injungo.qua-
De benignitate vestra simul et dilectione paterni- tenus decimas ad ecclesiam de Fuleham peninentes,
tati vestrx prolatore proesentiumN. pre[ceshu]mi- sibi sine dilatione resljtui facias, ne si eas injusle
les et devotas porrigimus, impense rog[anles,] ut detinueris, iram ex hoc Dei incurras, et sententiam
eum amore Dei et ob reverentiam beali.... nostrx in le quam mereris excipias.
si placet precis inluitu benigne s[uscipialis et] cle- EPISTOLACCCXXII.
ineiiter exaudiaiis. Quidquid aulem in oc[ulis ve- AD
stris]graiixet benignitatis invenil, nobis indultum Cnm singulx virtutes, charissimi, acceptentur in
[repuletis]. conspeclu Dei, nulla magisDco placere legitur quam
EPISTOLA CCCXVII. eleemosyna. Scriplum namque est: Date eleemosg-
AD nam, dicit Dominus, el omnia munda sunt vobis
Laior hic prxsenlium, zelum ut faieiur habens (Luc. xi). Quicunque igitur Deo placere desiderat,
aliquando sine scientia, pntrem quonriam suum ex beneficiis sibi divinilus collatis, pauperibus ero-
Simonem secutus, a coetu vestro, quod modo la- D 1 gare alienis necessitatibus subvenire intendat, ut a
(rytnabiliter deplorat, minus considerate discessit. Dominoob ipsos collata, die illa in ceiiiupltiin reci-
Qui modo compunclus et conversus ad cor, rerum pere valeat. Unde quia ex injuneto nobis oflicio
edocius experienlia quam grave sit a fratrum uni- veslri curam gerimus, vestram sludiosius fralemi-
tate sejungi, pulsat et suspirat ad vos, supplicans, talem commonemus, qualinus ut et eleemosyna
et tolis animx viribus expelens ut misericordix vestra pluribus in exemplum boni operis pateat
sibijanuasapcriatis, elipsum ulpote de cxtero pru- atiendaiis.
drniius et perfectitis obediturum, intra numerum EPISTOLA CCCXXIII.
vestrum admittalis. Unde quia revertenti nunquam AD
siniim claudit Ecclesia , magis super uno gaudens Nonnullis innotuisse credimus, quanto foveanlur
«onverso ad pcenitenliam, quam super multis qui solalio pauperes Christi divertenles ad hospilale
pcenilentia non inriigent, cum pulsanle pulsamus, juxta Sanclum Bariholomxura in Londonia, et
cuni supplicanle preces effunriimus, quatenusamore quantis egeat domus illa, qux tot millibus singulis
Dei, fralernxque cbaritaiis inluilu, iram si qua diebus est necessaria et solalium ministral univer-
adversus cum concepiaest, de corde sibi rcmiltatis, sis, Hujus ergo tam religiosx domus intuitu, uni-
977 EPISTOLiE. — AN. 1161-89. «78
versitalem veslrani hortamur attenlius, rogantes. A ipsius ecclesix Sancti Jacobi priorem, in ea
perso-
t't obsecrantes in Domino, et in remissionem vobis nam ipsius ecclesioe Sancli Jacobi nomine, debiia
injungenies deliclorum, qaatenus lalores prxsen- solemnitale conslituisse. Quod ne deinceps revocari
tium, nuntios et procuratores illius venerabilis loci, possil in dubium, aut aliqua forle machinalione
benigne inler vos ad seminandum Dei verbum reci- convelli, prxsenli scripto confirmamus, et sigitli
pialis, et fratribus qui ibidem sunt, divinis manci- nostri appositione corroboramus , el qui funiculus
pali obsequiis, per vos et per commissos vobis triplex non facile rumpitur, donationem liancprimo
populos, beneficia et eleemosynarum largitione jam dictx ecclesix, deinrie nostra , poslmodum
misericorditer subveniatis. Nos quoque de divina sancti Thomx dudum Cantuariensis archiepiscopi
confisi misericordia, omnibus qui pro a [tnore] Dei charta, firmalam in perpetuum valiluram, Domino
aliquod illi domui beneficinm contulerint.omiiium juvante, confidimus. His teslibus.
oralioniun et beneficiorum Londoniensis Ecclesix
EPISTOLA CCCXXVH.
concediinus participalionem. Valele.
AD
EPISTOLA CCCXXIV.
AD. .-. . . Infirmpriim apud Colecestriam diulurna xgri-
Gloria ethonore in perpelvium coronari. g tndine lahorantium egeslati condolentes, dileclam
Latorem prxsentium, filium nostriim B. honeste nobis in Domino benignitaiem vestram rogamus, et
quod ad conscientiam nostrara conversatum apud atlenlitis exhortamur in Domino, qualinus amore
nos, charitaii vestrx commendamus altenlius, pre- Dei et pietatis intuitu, nuntios et procuratores
ces in boc devole porrigentes, ut eum lanquam eorum, cura ad vos declinaverint, ob animariim
devoium filium cuin gralia suscipiatis, et nostroe vestrarum remedium benigue recipiatis, et eorttm
pelitionis intuitu de chariore chariorem habealis, pauperlatemde eleemosynarumvestrarum largifione
ut nos ex hoc et dilectionis et amplioris gratix debi- proul vohis Deus inspiraveril, sublevetis. Omnibus
lores habeatis. vero qui de peccaiis suis confessi fuerint, et eis
EPISTOLA CCCXXV. manum misericordix in aliquo impenderinl, de
AD Domini conlisi misericordia, de injuncta sibi poeni-
Universiiati vestrx prxsenti scripto notifico me lentia xx dies relaxamus, et orationum et heneflcio-
ecclesiam de Wicham cum capella sua, ecclesia rum ecclesix nostrx parlicipes esse concedimus.
videlicet de Langeforde, cxterisque omnibus ad EPISTOLA CCCXXVHL
eam pertinenlibus, H. clerico in cleemosynani con- AD
cessisse, ipsumque in eisdem ecclesiispersonam, ea c
Tulum, fratres, repulamus et utile, lifterarum
quxnobisaDeo concessa est aucloritate consli- monumenlis excipere, qux paci inler personas ec-
tuisse. Quod ne revocari possit in dubium, paginx clesiasticas reformandx,vel lirmius :n
posterum
prxsentis inscriptione, elsigilli mei appositione conservandx cerlum fuerit expedire, ne qux con-
testilieari pariler et confirmare curavi. nivenlia judicum et assensu partium iransaclione
EPISTOLA CCCXXVl. vel amicali composilione ad pacem redacta fuerint,
AD
a meinoria, traciu lemporis evanescere, aut in li-
Quia pns riesideriis pronum adhibere debemus
tem redivivam iierato contingat exsurgere. llinc
assensum, universitati veslrx prxsenti scripto noii- controversia Cwtera desuni.
ficamus, nos ex concrssione nobilis feminx, Cecilix, quod
videlicet Talbot, ecclesiam de Fcenges, qux in ejus EPISTOLACCCXXIX.
patrimonio sila est, ecclesix Beaii Jacobi supra AD
moiilem Rothomagi el fralrihuset infirmis in eadem Prwfatio in librum Homiliarum.
commanentibus, et jugem Domino famulatum exhi- nabes, frater, quod oplasii, quod pulsanti jan>
hcniihus, ea qua permillente Domino fungimur diutius charitas ultra negare non pottiit. lnliis
n
auctoritate, in perpelnam eleemosynam conces- • enimpositus.etc. Vide Opera exegetica Gilberli.inter
sisse, et venerabilem fratrem nostrum Herbertuin Patrologiw lomosproxime edendos. EDIT. PATR.
Gilberti epistolam CCCXXX,ad suffraganeosCantuanensis Ecclesiae, de eleetione Vrbani III papw, qum
in editione De Gilles locosuo exciderat, sub num. 196 bis supra reposuimus. EDIT.
EPISIOL^; CCCXXXl—CCCLXXX.
ALEXANDRI III papx ad Willelnmm el Olionem cardinales epistolx tres, ad Albertum et Theodwinum ear-
dinales, de reconcitiationeCantuariensis Ecclesiw; ad eosdem, ad Biluricensem archiepiscopum et Niver-
nensem episcopuin , ad Thomam Canluariensem archiep., de canonizatione Anselmi; ad eumdem, ad
universos suffraganeos Caniuarieusis Ecctesix, ad Cantuar. archiep. el suffraganeos epistolx quinque,
ad Cantuar. archiep. el Gilbertum, ad monachos et canonicos Canluar., ad W. priorem et capilulum
Cantuar., ad Ricardum Cantuar. archiep., ad Rogerium Eborac. archiep., ad eumdem, ad.... de dignilate
Ecclesiw Eboracensis; ad Rolrocum Rothomagensem archiep., ad episcopos Anglix, ad Aiirelianensem
episcqpum, ad Bartholomxum Exoniensem episc, ad euindem et Simonem abhatem, ad Liucolniensem
arcliidiaconum, ad Gilberium London. episc, ad eumdera, ad eumdem et R. archidiac, ad eumdeni
epistolx quatuor, ad Willelmum Norwicensem episcopum, ad eumdem, ad Rogerura Wigorniensein episc,
979 GILBERTUS FOLIOT LONDON.EPISC. 980
ad eiinnlem epislnloe Ires, ad Sinioncm abbaiem S. Albani, ad abbalem ct monachos S. Andrex, ad
abbaieset fralres Cislerc. in Angliaconslilulos, ad Rogerum abbalem monasteiii de Ibrein, ad monachos
S. Marix de Laurentio, ad abbaiem el fratres de Neuhothe, ad Henricum regem, de Thoma Becouet
(spuria); ad eumdem, ad Ludovicum Franc reg.
(Vide in ALEXANDRO Hi, an. 1159—1181.
EPISTOLA CCCLXXXI. j._,vcnerctur, sacralissimurn corpus ejus suhlevare

URBANI III PAPJE ADB. CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM proponilde lerra, ipsumque translatum honorabilius
ET OMNES EPISCOPOS INANGLIA CONSTITUTOS. collocare, cum dignum sibi et condecens videatur,
De electione sua. illum quanlum in eo est, exaltare in terra quem in
URBANUS episcopus, elc. cceloDominusexaltavit. Nos igimr pium el lauda-
Ccelests aliitmlo consilii, etc. Videin Vrbano 111 bilcarchiepiscopimemorati proposilum acceplanles,
papa, an 1183-87. universitatem vestram monendam duximus el hor-
EPISTOLA CCCLXXXll. landam, per aposlolica vobis scripla mandantes,
HONORII TERTIIPAPÊ EPISTOLA ADUNIVERSOS CIIRISTIA^quaienus pacem mutuam et concordiam in charitatis
NOSPER ANGLIAM CONSTITUTOS, DE TRANSLATIONE vinculo conservantes, veslras conscientias cunctis
BEATITHOM.E. perversilatibus expietis, et sicvosin boiiissludeatis
IIONORIUS episcopus, servus servorum Dei, uni- operibus exercere, ut cum dies ipsius solemnitatis
versis Christi fidelibus, nobilibuset aliis per Angliam advenerit, in occursu vestri snnctissimi martyris et
conslittitis, salutem et apostolicam benediciionem. patroni ipsum possilis honorificentia debita taliter
Rexccelestis, Dominusangelorum, regnum Anglix venerari, quod doceatis alios per exemplum, qtian-
rxteris altius nosiris temporibus honoravit, et spe- " tum esse debeat celebris per diversa mundi climaia
ciali quadam prxrogaiiva gentem Anglicam insig- prxfaii martyris nienioiia,gloriosa.
nivit, dum mundo posito in maligno, et malitia ho- Data Laterani vm KalenriasFebruarii, pontilica-
Miiium excrescente, virum sibi exinrie sine macula tus nostri amin terlio.
proeelegit, qui non solura in teinpore iracundise re- EPISTOLA CCCLXXXHI.
concilialo facius est ut sacerdos, veriim efiam ad EJBSDEM AD\V.PRIOREM ETCONVENTUM CANTUARIENSEM.
rceleste conviviuminvitatus, illum saporare ineruit, IUNORIUS papn, etc. dulcissimis filiis priori et
quem biberat Dominus calicem passionis. Et quia coiiventiii Ecclesix Christi Canluariensis, salutem
inventus dignus Deo, coronavit eum gloria et ho- et apostolicam benedictionem.
nore, coronam ipsius capiti superponens de lapide Ecclesix vestrx, quam venerabilis martyr Tho-
prelioso, ut sic unus ex Anglicis inter angelos su- mas reddidit sui corporis sanguine decoratam,
per opera maniium Domini constitutus, pro peccaiis illum nos decrt impariiri favorem, ut sicut inler
populorum oranium fleret intercessor. Camet igitur alias noininis esl majoris et famx, sic apud nos
nuvum Domino canlicum felix Cantuariensis Eccle- Romanam effeiamEcclesiam prxrogativam repar.it
sia, cujus aram suo purpuravit preiioso sanguine |n gratix specialis : cum igitur sieul vobis referenti-
martyr Thomas. Quinimo civitas ipsa tota potest bus inlelleximus, archiepiscopi et episcopi qui ex
ct debet in exsuttationis voce non immcrito juhilare, riiversis locis ari translationem corporis ipsius mnr-
(|iix cruore roseo sui marlyris rubricata, pulchra lyris convenerint, -accessuris infra qiiintum deci-
facta est et apparuit speciosa. Unde diversarum mum diem ad translalionis solemnilatem ejusdem
mulliiudine genlium ex omni fere, qux sub ccelo diversas remissiones duxerint faciendas, iisdem nos
esl, nalione celebritatem ipsius summopere vene- ipsi dies relaxamus quadraginla rie injunctis iis
ranle, quondam quasi felici prxsagio suum videtur pcenitentiis, veslris vero precibus inclinati quod
esse sortita vocabulum ex eventu, ac si dicatur super hoc a vobis et ipsis faclum est decrevimus
expresse Cantuaria canlusare. ad uniiis anni el prxdictorum quadraginia dierum
Vos, inqnam, si diligenler attenditis hunc hono- remissionem perpeluis temporibus valiturum. Nulli
rem, gratiarum acliones assiduas Iargitori bonorum ergo omnino hominum liceal hanc paginam nostrx
omnium exsolvere debetis, cui vos. ex impensx concessionis infringere, vel ei ausu temerario con-
benedictionis graiia terrx vestrx cognoscere potestis traire. Si quis autem hoc atlenlare prxsumpserit,
riebilores, ut ingralitudiniseviieiis viiium, et possitis inriignationemomnipoientis Dei et beatorum Pciri
dcvoti filii nuncupari. Et quiriem omni lempore D et Pauli aposlolorum ejus se noverit incurswrum.
puro corde benedicere ac honorare Dominuradebea- Dal. Laterani xv Kal. Januar. poniificatus nostri
tis, isto lamen prxcipue vos oportet vesles induere anno qttinlo.
nupliales, et cum jucundiiate in laudes veslro as- EPISTOLACCCLXXXIV.
surgere Creatori, cum venturx feslivitalis solemni- ALBERTI CARDINALIS EP. AD TUOMAM CANTUARIENSF.M.
tas id exposcat. Sane a venerabili fratre nostro THOM/E Cantuariensi archiepiscopo ALBERTHS car-
Slephano Canluariensi arcbiepiscopo, sanclx Ro- dinalis.
manx Ecclesix cardinali, nuper accepimus, inti- Gavisusest dominus papa, gavisi sunt cuir. eo ct
mantequod idera volens ostendere in effeclu,quanlo fratres, quod pacem vobis et Canluariensi Ecclesioe
devolioiiis fervore marlyris supradicii meiiioriain reddilam audierunl. Et rgo ipse, unus exspectan-
081 EPISTOLJE VARIORUM. 982
linm et gaudentium, nibi quod gaudium roeum hac-• A anno antequam archiepiscopus de Anglia egrederc-
sitaiio quaedam de adversariorum tergiversatione tur. Clericis praolerea et laicis utriusque sexus, pa-
proveniens suspendebal : supervenienlibus autem cem vestram et gratiam, et possessiones suas resli-
lilleris vestris, et intellecto quod plus vobis in ac- tuetis, qui occasione praenomiuati archiepiscopi de-
cidentibus quam in substantia sit exhibilum, inagis siituti fuerinl. Hoc auiem vobis aucloriiate domiui
adhuc ccepimus haesiiare : et intelleximus, quod non papaj in remissionem omnium peccatorum vestro-
facile mulal /Elhiops pellem suam, aut pardus va- rum injungimus, et pracipimus observare bona Gde
rielalem suam. Nunc autem quia sicut homo non absque fraude et malo ingenio.
est Iaudandus in vita sua,[ita nec judicandus ante
leinpus, quemadmodum non sumus sine gaudio de Juravit hoc rex, juravil et de consuetudinibus no-
hoc quod audivimus, ita nec possumus plene gau- vis dimiltendis filius ejus : et juraverunt ambo q-.iod
dere propter id quod limemus. Flucluaiiies igitnr a rohis et successoribus vestris non recederent,
inter spem et timorem suspiravimus ad eum, qui quandiu eos sicul Chrislianos reges et catholicos
potehs est superabundanlius facere quam petimus habuerilis.
aut sperainus, ul ipse adimpleat gaudium nostrum, EPISTOLA CCCLXXXVI.
ei gaudium istud neino tollat a nobis. EORCUDEM ADCONVENTUM CANTUARIiE.
EPISTOLA CCCLXXXV. ALBERTUS et THEODWINUS cardinales conventiii
EJUSDEM ET THEODWINI ADHENBICUM REGEM. Cantuariae.
HENRICO Dci gralia regi Angliae,A. dignatione di- Lseiannir nos, Ixtalur et qure audit congregatio
vina tiluli Saucti (Laurenlii in Lucina et T. Sancti universa jusloruin, quod mortem sanctse memoriaa
Vitalis presbyteri cardinales et apostolicee sedis le- Tlioms, quondam archiepiscopi vestri ita in con-
gati, salulem in eo qui dat salutem regibus. speclu suo Deus pretiosam oslendil, et venerandam
iSein dnbiurn venianl quae gerunlur, et usus ha- ejus memoriam lol miraculis illustravit, ut odor un-
bet, et coinmunis consideraiio utilitatis exposcit, ut guentorum ipsius jam fere per totum corpusEcclesiae
scriplura serie debeani adnotari. Inde siquidem est, se diffundat, et virtus ejus in Oriente et OccidenU»
quod nos mandalum illud in scriptum duximus re- communiter praedicelur. Ila ut qui felicibus illius
digeudum, quod vobis pro eo facimus, quia niale- actibus, dum viveret, invidebant, nunc casibus hu-
faclores illos, qui sanctse memoriaeThomam quon- manis eo exempto, ei ad supernonun societatem, ui
dam Cantuariensem archiepiscoptim occiderunt oc- credimus, fuleac zelo sacerdolali promerente trans-
casionc molus el lurbalionis, quam viderunt in vo-iC lato, venerenlur virtutem ipsius, el ei qui facit ir/i-
bis ad illud facinus processisse limetis. Super quo rabilia magna solus, gratiarum referant actiones.
tamen facto purgalionem in noslra praesentia de vo- Quia igitur videtur idoneum, ut cum magnalia, quae
Iutitate propria prsestitislis, quod videlicet, nec pra> facta sunt apud vos, populorum lurba decantei, et
cepislis, nec voluislis ut occideretur, el quando per- graliarum aclio et vox laudis resonet in commune,
venit ad vos rumor, pJurimum doluistis. Ab instanli Ecclesia veslra, quam tanto munere gratia divina
siquidem Pentecosies usque ad annum taniam pe- donavil, sub atrocitalis obtenlu diulius non debeat
cuniam dabitis, unde ad arhitrium fratrum leinpli a Condiloris laude cessare, reddentes nobis mutuse
ducenli niililes valeanl ad defensionem Hierosolymi- saluiationis alloquiiim, el petilioni veslrse devolo
lanse lerrae spalio unius anni leneri. Yos autem, a concurrentes assensu, fraternitati vestrae manda-
sequenli Domiui nalivitate usque ad terminum, cru- mus, quatenus convocatis episcopis et abbaiilms
cem accipietis, proxima tunc sestate illuc in propria provinciae vestrae, qui vobis ad hoc idonei visi
persona ducenle Domino profecluri, nisi remanserit fuerint, cum solemnitale congrua, adhibilo, sicut
per dominum papam vel catholicum successorem majoribus visum fuit, moderamine, denuo ecclesiam
ejus. Sane si conlra Saracenos in Hispaniam pro vestram consecretis. Si quid minus fuerit solemni-
urgenti necessiiate profecli fuerilis, quanlum lem- 1Dtaie, divinorum miraculorum poteril illustratinne
poris fuerit ex quo arripuerilis iter, tanlumdem su- suppleri. Nos sane si aliquid fuerit, quod ad pro-
pradlctum Hierosolymitanae profectionis poleritis feclum vestrum et ecclesioevestras facere valeamus,
prolongare. Appellaliones nec impedieiis, nec per- quanlum cum Deo poterimus, libenti animo facie-
iuiiielis impediri, quin libere fiant in ecclesiasticis mus. Te Deutn laudamus.
causis ad Romanam Ecclesiam : bona fide, et ahs- EPISTOLA CCCLXXXVII.
que fraude et malo ingenio, ut per [Rouianuin pon- EORUUDEM ADWILLELHUM SBNONENSEM ARCIIIEPISC0PUM.
tiflcem causse tractenlur, et suum consequantur Venerabili fralri et in Cbristi visceribus ample-
effeclum. Sic tamen, ut si vobis suspecti fuerint ctendo semper amico W. Dei gratia Senonensi epi-
aliqui, securilaiem facianl, quod malum veslrum scopo apostolicaa sedis legato, ALBERTUS dignalione
vel regni veslri non qusrent. Consuetudines, quaa divina lituli Sancti Laurentii in Lucina, et THEO-
induclaesunt conlra ecclesias terrae vestrae, lempore DWINUS tituli Sancli Vitalis, presbyteri cardinales,
vestro penilus dimittetis, nec ab episcopis amplius aposiolicx sedis legali, quod promisit Deus diligen-
exigelis. Possessiones Cantuariensis Ecclesiaj, si tibus se.
qua; ablaia; sunt. plene reslituelis, sicut babuil uno Quoniam exspcctare vos credimus, ut de slatu
983 GILBERTUS FOLIOT LONDONEPISC. CSi
nostro et injuncii nobis promolione negolii aliquid ,A ecclesias regni sui tempore suo inlroductac vidrn-
audiatis, idcirco qualiler nobiscum et per ministe- tur. Appellaliones ecclesiasticarum causarum ad
rium mediocritatis nosirae Deus egeril his diebus, dominum papam libere sinel fieri, et traciari per
fralernitati vestrae praesenli scrip.to duximus indi- eum causas et suo line concludi. Si quis tamen ei
canduin. Noveritis ergo quod poslquam illustris An- suspectus fuerit, securiiatemeifaciet quod damnum
glorum rex venisse nos in reg'nurasuum in veritate ejus et regni sui non quaerat. Possessiones Cantu -
cognovit, totius ohstaculo tardilalis amoio, de Hi- ariensis Ecclesiae, si quae sint ablalae, reslituet,
hernia in Angliam, incumbenlibus sibi negotiis prae- sicut habuit primo anno quando archiepiscopLS
lermissis, de Anglia vero in Normannise partes ac- de terra exiret. Id ipsum faciet et de personis quae
cessit, atque incoiiiineiiii plures ad nos nunlios et causa ipsius exisse videntur. Quibus etiam graiiam
lionorahiles desiinavit, inquirens a nobis in quo Ioco suam et bonam reddidit voluntatem, et boc quidem
potius convenire cum eo et loqui vellemus. Placuit suh juramento. Promisit autem et alia de lihera
landein ad Saviniacense monasterium pro colloquio voluntate gerenda, quse non oporlet scripturae serie
liabendo concurrere, ubi religiosorum virorum pos- denolare. Haec autem scripsimus, ut agnoscatis
semus orationibus adjuvari. Convenimus illuc, con- eum obedienlem Ecclesiae atque ad divinum obse-
venerunt et mullae personae utriusque ordinis de ' quium multo amplius quam adhuc fuerit animatum.
rcgno ipsius, et tractavimus diligenlia qua polui- Noveritis adhuc filium ejus de praediclis consuelu-
mus, quod ad salutem ipsius et injunctam nobis dinibus dimiltendis pariter cum eo jurasse. Sane
obedienliam pertinebat. Cuin autem non possemus quod ibi factum est, iteraio adhuc, ne dubilalicnis
hi omnibus convenire, recessit ipse a nobis velut in locus alicui remaneret, apud Cadomum in majori
Angliam profecturus, el nos exspeclavimus sequenli frcquentia personarum publice statuit se aclurura.
die ad Abrincas civitalem iluri, postero aulem die Re'.axavit praeterea episcopos de promissione, quam
venerunt ad nos Lexoviensisepiscopus et duo archi- ei feceranl de consueludinibus et promisit quoti
diaconi, et concesso quod pelebamus, ad praedictam non exigel in fulurum.
processimuscivilatem, ad quam Dominica, qua can-
lalur Vocemjucunditatis, convenimus cum personis EPISTOLA CCCLXXXVIH.
plurimis ei ipse nobiscum, et cum lanta humilitate EORUMDEM ADGILBERTUM RAVE.NNENSEM ARCHIErl-
quod fueral condiclum implevit, ut illius exslilisse SCOPUM.
opus sine dubilatione crsdatur, qui respicit terram Venerabili in Chrislo ct dileclo fratri UILBBRTO,
et facileam tremere, qui langitmonles et fumigant. r Dei grala Ravennensi archiepiscopo, ALBERTUS di-
Sane quam timoratum Deo, quam obedientem ec- gnaiione divina tiluli S. Laureutii in Lucina el
clesiaese curaverit exhibere, non est opus praesenli THEODWINUS lituli S. Vitalis, presbyteri cardinales,
abbreviatione referre. Satis enim ipsius opera ma- aposlolicaesedis legali, quod promisit Deus diligen-
nifeslant et manifestabunl adhuc plenius, sicut et tibus se.
nobis spes data est in fnturum. Quoniam desiderare vos credimus, ut de statu
Primum itaque super moriem sanctae memoriae noslro, etc. (Eadem quce in epistota superiori usque
Tliomae quondam Cautuariensis nrcbiepiscopi non <jd:)El hocipsumjurare fecit filium suum majorem
de nostra exactione, sed de propria voluntate, tain cliarta absolutionis pro morle beati Tbomae.Ju-
ctis sacrosanctis Evangeliis , suam conscientiam ravit etiam et alia, clero et populo valde necessaria,
expurgavit, jurans videlicet quod nec praecepit nec quae omnia diligenler et per ordinem, sicul ea ju-
voluit, et quando audivil, doluil vehementer. Quia raveral, in absolutionis ejus charta pernolavimus.
vero quod faclum fuerat ex sua occasione factum Promisit eliam et alia de libera voluntale gerenda,
esse timebal, de satisfactionc praestanda lal.e prae- quae non oporlet scriplurac serie denotare. Hacc
stilit jurameiitum. Primo quidem furavit quod autem scripsimus, ut cognoscalis ipsum obedientem
a domino noslro papa Alexandro et ejus catholicis D Deo atque ad divinum ohsequium mullo amplius
successaribus non recedet, quandiu eum sicut ca- quam adhuc fuerit animalum. Noverilis ad hoc fi-
tholicum regem el Cliristianum. habuerint, et hoc lium suum de praediclis consueludinihus pariler
ipsum fecit jurare fijium suum majorem. Juravit cum eo jurasse. Sane quod ibi factum est, iterato
etiam quod usque ad annuin lantam pecuniam adhuc, ne dubitalionis locus alicui remaneret, apu>J
dahil templariis, unde ad defensionem lerrae Hie- Cadomum in majori frequentia personarum publice
rosolyniitanae ducenli mililes valeant reiineri. Ab staluit se acturum. Relaxavit praelerea episcopos
inslanti vero uativitate Domini usque ad triennium de promissione, quam ei fecerant de consuetudini-
crucem accipiet sequenti aestate, Ilierosolymam bus conservandis, et promisil quod non exigel in fulu-
profecturus, nisi per dominum papam sleterit vel rum. In crastino autem prsedicli cardinales ibidein
ejus catholicos successores. Si vero interim pro celebraverunt magnum concilium cum archiepiscopo
necessilate contra Saracenos in Hispaniam iverit, et episcopis et clero Normanniae, et ibi baecdecreta
qnantum temporis in illo itinere consumpserit, tan- suscripta statuerunt, et universis firmiler et iu-
tumdem praedictum spatium prolongare potcrit. violabiliter injunxerum.
Abjuravit etiam omnes consueludincs quae conlra
98.1 EPlSTOLiE VARIORUM. 986
EPISTOLA CCCLXXXIX. A EPISTOLA CCCXCI.
EJUSDEM ADTHOMAM CANTUARIENSEM.
BERN.1RSI PORTUENSIS EPISCOPIADTHOMAM CANTUA-
RIENSEH. Charissimo in Chrislo ac reverendo Palri THOMÊ
Dei gralia Canluariensi arcbiepiscopo, fortissiino
THOMÊ Cantuariensi archiepiscopo, BERNARDUSalque inviclissimo Dei athletae GRATIANUS sanciae
Porliiensis episcopus. RomanaeEcclesiaesubdiaconus, salutem et gloriosam
Quoniam sub uno capite Chrislo sumus invicem post agonein cum oplata pace vicloriam.
membra, non debel vestra dilectio ambigere, quin Quod de mea sinceritale, sicut ex lilteris et nun-
veslra lanquam propria negotia noslra curemus, tiis veslris intelligo, indubitatam spem et fiduciam
maxime cum in vestra causa res nostra profecio tenelis, gratum habeo modis omnibus et accepimn,
agatur. Unde si aliquid aliquando nos agere con- veslraequepalerniiali ex hoc ipso devotior ac fidc-
tingat, quod actum in parle vobis fortasse displi- lior persevero. In proposito siquidem meae ad vos
ceat, redire sub ralionem displicentia debent, ut devoiionis ac fidei, et causaevestrae defcnsioiie con-
Hiinus moleste feratis, quod pro nobis ad modicum slanti eaedem, quae induxerunl, causae me retinent:
temporis dispensamus, eo nimirum libenlius quia timor videlicel Dei, amor honesti, zelus et fervor
vobis tolum militat, quidquid est quod in veslro ecclesiasticaelibenatis. Accedit ad haecpersonae vc-
negotio vobis etiam contraire videtur. ln hoc si- strac virtus et gralia, quae me jam in eo, quod anie
quidem quod dominus papa quasi contra suum probaveram, stimulo quodam solliciliidinis urget
propositum regi Angliaescribit, hoc agit, utsi forie, arctius el instigat, concurrenlibus ad idem et virtu-
quod non credimus, hac vice non resipuerit, non tis studio, el amoris ac diligentiaelilialis officio.Con-
possit etiam sibi ipsi videri injusla fore super fidite igitur de me, sicut faciiis, et sperale quia
se lata senlentia. Eapropter vestram fraternitatem, spes isla vos, Deo propitio, non frustrabil, nec mea
quanium possumus, in Domino exhorlamur, ut sicut unquam fides aut charitas in vestro poleril refrigc-
ccepistis, et haclenus laudabililer pcrseverastis, sitis scere negolio vel lepere. Pulo autem quod ct res
et forlis et patiens, scientes quod si modo non se ipsa lidem faciet his, qua; dico, et in hujus rei lesti-
correxerit, nequaquam amplius manus suas maier moQiumcum amicis vestris inimici convenient.
Ecclesia continebit, sed eo foriius eum feriet, quo Et quidem in hoc, si venisset homo, conlra qucm
ipsum in majori paiienlia suslinuit. Nam jam adeo devolionem ineam sollicitudo veslra praemonuit, non
in aperlo contra Ecclesiam ejus malitia se erexit, discordarel a caeteris ejusdein maliliae saiellilibus-
ut jam non inveniatur, qui ejus dolos feriri non (j et praaambulisAntichrisii. Verum cum ille non ve-
velit. Valete semper in Domino, et spiriius consilii neril, in eo quod reliquum erat, et expedire putavi,
et fortiludinis maneat semper cum omnibus nobis. mea sollicitudo non tepuit, et quolidiana apud do-
Amen. minum papam instantia non quievit, donec liiteras,
EPISTOLA CCCXC. quas cum his, Deo dante,videhitis, perdomini papae
GRATHM ADGAUFREDUM RIDELETALIOS gratiam indullas oblinui. Quas quidem credo, cre-
detis autem et vos, ni fallor, efficaces ad rem, et
GRATIANUS sanclaeRomanaeEcclesiae subdiaconus, negolio utiles adfuluras. Agite itaque confidenter, et
et domini papaenolarius, GAUFREDO Cantuariensi ar- quod ad vos pertinet, causam nostram Domino com-
chidiacono, et NIGELLO de Saccavilla, et TUOM.B filio mendate,
qui non deserit sperantes in se, et per
Bernardi, sic transire per bona temporalia, ul non quem diligenlibus eum omnia cooperantur in bo-
amiltant aeterna. num. Ego autem quod amici et fidelis est, cum res
Avestra non debet excidisse memoria, qualiter a postulaverit, exsequi non cessabo. De caetero quod
vobis acceplp juramento vos in spe pacis promissae in litteris vestris miseria consuevit exsilio copulari,
fecerimus absolvi. Et quia pax, ut sperabalur, se- discrelionem veslram, ut audacter salva reverenlia
cuta non est.vobis per vener;ibiles viros, Rolhoma- D 1 loquar, emendare voluerim : cum sicut arbilror,
gensem et Burdigalensem archiepiscopos, dcnun- miseros vocari non deceat, qui a Domino beali di-
tiavimus, utyiisi infra lunc imminens fesium Beali cuutur, juxta illud Evangelii : Beati qui perseculio-
Michaelis pax reformata essei, nequaquam exinde nem patiuntur propler justitiam (Matlh. v).Del vobis
collatae absolulionis beneficio frueremini, sed sen- Dominus pacem in proximo,et in futtiro consonium
tenliam, quam Cantuariensis archiepiscopus in vos el gloriam beatorum.
ferret, sine fraude et malo ingenio firmiler serva-
retis. Quia ergo pax secula nor est, et vos praefalus EPISTOLACCCXCII.
Cantuariensis in sentenliam excommunicationis pu- HUMBALDI OSTIENSIS EPISCOPIAD THOMAM CAN-
lilice reposuit, vobis in virtute praestiti juramenti TUARIENSEM.
pnecipimus, quatenus sententiam ipsam, donec ab- TIIOM.E Cantuariensi arcbiepiscopo, Ostiensis epi-
solvi mereainini, inviolabiliter observetis. Det vobis scopus.
beus cor, ul colatis eum, el magis faciatis ipsius, Quando paternitatis veslrae litterae nobis all;.>?.
quain homiuis volunlatem. sunt tanta corporis infirmitaie laborabamus, qno<l «
Similiier scripsil Vivianus. medicisde vita nostra desperabatur. Veruin,qtiia v<>-
987 GILBERTUS FOLIOT LONDON. EPISC. 988
bis in vestris persecutionibus el angustiis, etiam in A nondum illius animus in boc sit solidatus, quod
infinnitate nostra non immerilo compalimur et con- debet, de facili relaberelur in hoc quod non debei,
dolemus, per quosdam de fralribus nostris et do- et ita esset novissimus error pejor priore, quoa
mesticos eliam nostros instanles el frequentes pre- Omnipotenlis virlus averlat. Nos autem pro vestris
ces domino papae porreximus, ut tantae iniquitati petitionibus promovendis solliciii fuimus, et domi-
Eboracensis et suorum complicium obviaret.et ipso- niis papa quod potuit, libenli animo nobis fecit.
rum dolositalibus et maliliis finem imponeret. Ipse Saepe statum vestrum nobis significelis, quod tan-
vero, sicut quem pluribus respondere oportet, huic quam fratri cbarissiino, vcsiro desiderio respondere
vesiro negotio lahlum inlendere distulit, quod Dco cupienles, vobis concordabimus.
desuper facienie vobis aliquanlulum melius fuit, EPISTOLA CCCXCIV:
Ciimque super his a fratribus suis episcopis et car- JOANMSNEAPOLITANI AD THOMAM CANTUARIENSEM.
diualibus consilium expeliisset, plures pro vobis in- Revercndissimo et in Chrislo plurimum diligendo
venlisiinl, quam conlra vos, ila quod a Dominofa- fralri THOMÊ Dei gratia Cant. arch. charissimo
ctum credimus, eos pro vobis in hac parte locutos amico suo JOANNES eadem gralia Sanclorum Joan-
fore, qui consueverant vestris commodis obviarc. nis ct Pauli presbyler cardinalis omnimodam sa-
Noslrtun aulem consilium per quosdam de fratribus B lulem el pacem paceque perpelua gaudere.
nostris idem dominus noster expetiit.et nos de pura Redditaesunt nobis dignationis vestrae litterce va-
conscienlia jam dictum Eboracensem deponendum, rfae a diversis exsilii vestri et nostne fluctuationis
et suos complices excommunicandos, per eosdem temporibus, ex quarum complexione intellexiinus
fratres nostros sibi respondimus. In cujus liileris animum vestrum, pulsalum simtilaiionibtis aemulan-
rccognoscere poleritis quid super hoc ab eo statu- liuni, secreia cordis nostri, et sacramenta sermo-
lum sit. Rogamus aulem discretionem vesiram, ut nis penitus ignoranlium, adversum nos vchemenior
id lequaniniiter et palienler sustineatis. Causam esse commoium. Et usque adeo mvaluit suggillaiio,
quidem Dei el Ecclesiae agilis, unde pacem vos in ut non solum vos in suspicionem nostram, sed us-
proximo habiiuros et confidimus et speramus. Prae- que ad damnationem noslram moveret. Non mira-
lerea noveritis nos domino Biiuriceusi inisisse, ut mur, si vesler animus detractionibus et falsis ru-
scplem marcas argenti cl quadraginta quinque.iiia- morihus moveri potuit; sed miramur, si fides vesira,
robotos vobis iransmilterel. Quod si facium esi, innunieris cbaritalis noslrae argunienlis et officiis
placel nobis. Alioquin significare nobis curetis, nt firmala, vel ad modicum vacillare debuit. Nondum
id faciamus effectui mancipare. enim nobis firmalo in Ecclesia Romana, ei adhuc
EPISTOLA CCCXCHI. °t quasi cereo nnpressa est, et
qnasi sculpia lmago
HVACINTHI ADTHOMAM CANTUAR1ENSEM. Cantuariensis Ecclesiae,quam iudelebiliter servavi-
TuoMiGCantuariensi archiepiscopo HVACINTHUS 1 mus.et servarc cum vita proposuimus coutra omnes
cardinalis. iinpelus forluitos. Sane si aliquid in causa, quam
Quam ferventi affeclu pacem veslram dcsideravi- contra regem Angliae habetis, dispensalive diximus,
mus, non est necesse litleris exprimere, quia nobis> et sermonem noslrum lemporaliter temperavimus,
taceutibus in metue veslra legitis quanta dilectiouc lestis sit Deus, ul iratum et irati animi miligare-
vobis astringamur. Unde audilo et veslrarum litie- nius, sicque quasi placida mauu eum ad pacem tra-
Tarum leuore cognito, quod ille, in cujus manu corda' heremus, id fecimus. Pro certo id ipsum et graliae,
regum existunt, animuin principis vestri inclinavc- quod offert, non severilali ecclesiasiicac, sed inan-
ril, ul vobis graiiam suam resliluerel, ullra quami suetis consiliis noslris ascrihitur. Decet praeterea
loqui possimus in hilaritate jucundali sumus, gra- sacerdolalem gravilatem et honeslatem, ut passibus
lias exsolventes illi qui vestrae constanliae humili- bumililatis, patientiae et moderationis prosequatur
tatem dignatus est respicere, quem rogamus, ntt pacem taiui principis, quain, etsi non juxla desi-
quod inccepit, ita dignetur perficerc, quod honori' _. derium veslrum et noslrum plenarie oblalam, roga-
Ecclesiae inde augmeniari valeat, et quidquid realus5 mus et consulimus in Domino conscienlia pura,
dictus princeps ex culpa conlraxit, sequens satisfa- quatenus niillatenus aspernemini, sed ea mansue-
clio diluat. Verum si corptis quod corrumpiliir, niinii tudine el affeclione suscipialis, ut dulcedine vestia
sinil eum ad bunc reclitudinis locum mentern revo- cnni ad reliqua mollire debealis. Solet enim debile
care, consulimus modis oinnibus et moiiemus, utt principium meliore comiiari fortuna. Et principes,
eum in spiritu lcnilatis sludeas inslruere, ul quoil d praeserlim boc lempore, leniendi polius sunt, quam
ad salisfaclionem deesi, perficcre curel, el ad pri- exacerbaudi.
Stinum amorem revocaius, el ad menteni reversnss EPISTOLACCCXV.
vobis debilam gratiam firmiler exhibeat, et malitiae £ EJUSDEM ADIIENRICUM REGEM,
inimicoruin veslrorum pro voluntate vestra respon-- lllustrissimo domino HENRICO Dei gratia regi Au-
deat. Haecenim via veslrae discrelioni incedcndum n gliae, duci Normaiiniaeel Aquiianiae,et comiti An-
pulamus, ut hominis animosilas reprimatur, et ve- :- degavensi Jo. NEAPOLITANUS indignus presbyler
strorum iniinicorum perversitas destruatur : nee cardinalis, saltitein, et volivos semperobtineresuc-
n ccssus.
forlc si severitalis viam ilerum velilis aggredi, cura
989 EPISTOL/E VARIORUM. 990
Placet nobis plurimum, et per omnia gratum A j riensis ille videns se omni deslitutum auxilio et
ducimus et acceptum, quod ad exsecutionem vo- cognoscens certissime quod ad regimen Cantua-
lunlatis vestraenostra studia promptius advocastis. riensis Ecclcsiae non valeat ullerius aliqua ratione
Nos quidem Iicet absque submonitione eliamvesira redire, et ipsi spontaneus abrenuntiabii et in alia
quoliescunque opportunitas se offert, sludiosi sem- ecclesia, ubi vivere possit, sibi provideri supplieker
per simus et sollicitius elaboremus, quaecunque exorabit.
vobis uiiiia sive ad honorem vestrum cognoscimus EPISTOLA CCCXCVI.
proventura, sicut nobis possibile est, perficere et OTTONIS DIACO.NICARDINALIS S. NICOLAl DE CARCKBE
promovere, etconlrana propensiusdepellereet lon- TULLIANO, EP.ADALEXANDRUM PAPAM PROGILBER'10'
gius propulsare : cum lamen magnitudinis vestrae LONDONIENSI EPISCOPO.
lilterissollicitamur, tanlo fortius accingimur elad Venerabilis frater nosler Londoniensis episcopus,
complemenlum petitionis vestrae accuratius prae- etc. Yide in AtexandroIII pnpa, an. 1159-1(81.
paramur, quanto et ipsa submonitio veslra et sol- EPISTOLA CCCXCVII.
licitatio plurimum placet, et voti aique desiderii EJUSDEM AD TUOMAM CANTUARIENSEM.
nostri est ul quidquid possumus tolum ad vestrae THOM/E Cantuariensi archiepiscopo OTTOcardina-
voluntatis arbitrium omniinodis exponamus. Ve- "lis.
nienlPS igiiur ad Ecclesiam Romanam honorahjles Significamus vobis dominum papam, curiam lo-
nmitios vestros, abbatem videlicet Sancti Augus- tajn, ct nos bcne per Dei gratiam valere. Litterae
lini, archidiaconum Salesberiensem, magistrum nuper venerunt ad curiam de Janua. Dicunt quia
Simouem de Carcere et magistrum Henricum Guido Cremensis Pisis receptus est. Archiepisco-
cum litteris vestris quas 'excellenlia vesira per pus recessil, clerus 'aufugit, totus populus ipsu:n
ipsos nobis transmisil, honorifice ellaetisuscepimus. Guidonem contemnit. Dominus papa mandaverat
Altenle alque sollicite vestra beneplacita et signi- Januae pro galeis ; et quidem Januenses ipsi fide-
licata intelleximus, dedimusque cum eis operam les et devoli sunt domino papae et curiae: sed quia
studiosam et exactam diligentiam adhibuimus quod putant el liment imperatorem cumPisanis pro re-
Dominusnoster primam pelitionem vestram vel sal- ceplione Guidonis Cremensis magnas convenliones
tem secundam exse.cuiionimandaret. At ubi omnis et'promissiones fecisse, dubilant adliuc. Untle ,
conatus noster omneque sludium et argumentosa quod vobis soli confitemur, hoc ex lilteris perpen-
sollicitudo casso labore defecit, nihilque obtinere diinus, quod si civitales Longobardiaeconfcederaiao
poluit de his quaejuxta pctitionis vestrae lcnorem f, Q fuerint contra imperalorem, et galeas et alia obse-
poslulavit, visum nobis est et complacuit quod ad quia exhibebunt; sin autem, subsistere videnliir.
aliud remedium noslra studia converterentur. Ro- Confcederationem autem, sifutura est, in proximo
gavimus ergo et licet cum tuulta instantia, impe- audiemus. Eleclus Moguntinus, qui nuper recessit
travimus tamen tales lilteras a domino papa per a domino papa el curia, nuntium Guidonis ad se
quas temeraria praesumptio et indiscrela audacia vcnienlem de terra sua ejecit, et comminaius est
Caniuariensis archiepiscopi repressa et conculcala ei quod si ipse vel alius nuntius ex parte schisma-
creditnr et vobis aliquatenus cognoscitur pro qua- ticorum ad se ullerius pervenirel, ei oculos erui
litate temporis salisfactum. Praefalivero nuntii ve- faceret. Nomen domini papae manifesle praedicat.
siri qui sicut industriosi et probi viri vobisque fide- IIoc novit imperalor, et mullum dolet. Et qunsi
lissimi circa exsecutionem mandali veslri studio- certum habetur in terra, quo praedicius Mogiinlinus
sissimi exstilerunl: cum pro certo novissent quod ad pedes doinini papaeaccesserit. Eidem Mnguniino
nullo modo aliquam de pelitionibus veslris obli- coucordant per omnia Treverensis, et Salisbur-
nere valerent, ad consilium et exhortalionem no- gensis, et fere reliqui principes omnes, sicut dicunt,
stram et quasi compulsionem recepexunl lilteras illam saeculares quain Ecclesiastici, excepto impera-
las quas dominus papa per eos vobis miltit. Quam- D Q lore, et Coloniensi, el duce Saxoniae. Maghebur-
vis enim plurimum pertimerenl et formidarent ip- gensis nuper rediit de Hierosolyma, el caplus a
sas recipere ; quia hoc de mandato vestro non ha- Saracenis vovit quod si liberarelur, domino papse
bebant, inducti lamen el compulsi a nobis, sicut inauilcsie adliaereret. Et ita manifeslefacil.
diximus, qui liquido cognovimus nullatenus expe- EPISTOLA CCCXCVIil.
dire.quod his temporibus lilteras tales dimitterent, EJUSDEM ADEUMDEM.
assensum praebuerunt admonilioni noslrae. Nos Amabili Palri ct fratri charissimo THOM/E,Dei
iiaque, qni honorem vestrum puro corde et animo gratia Canluariensi archiepiscopo, OTToeademgra-
diligimus et voiuntati vestrae in omnibus pro posse lia sanctae Romanae Ecclesiaediaconus cardinalis,
nosiro oblemperare desideramus, laudamus vobis et aposlolicae sedis legalus, salutem.
aique consulimus quatenus recipienles recipiatis Nolificamus, charissime, dilectioni vestrae, quod
et gratum ducatis quod dominus papa ad praesens ex mandato domini papaeprocedentes per iusidiosa
vobis concedit, scientes et nullatenus dubilantes, el plurimum periculosa loca, usque ad Venetiam,
quod, si crediderilis suggcstioni nostrae quam per Domino ducente, perveniinus, inimicis nostris un-
prnefalosnunlios vestros vobis aperimus, Canlua- dique in insidiis excubanlihus : eorum laauei Do-
991 GILBERTIJS FOLIOT LONDON.EPISC. 992
mino faciente contriti sunt, et nos liherali sumus. A \. veslra cum omni mansuetudine ac palienlia proce-
A Venelia autem, non clam, sed manifeste cum dalis, quatenus hoc modo feritas hominis auclore
piurimo gaudio ct amicorum nostrorum mullo so- Domino mansuescat, et ad meliora ejus animus in-
latio, perMantuam, el per Veronam, per palriam ducaiur. Duris enim mentibus auferre simul oiiinia
noslram Brixiain, ubi pliirimum fuimus commorali, valde esl diflicile, et
per Pergamurn, per Mediolanum, juxla Novariam, quod nalura negat reddere nemo polesl.
per Vercellas, juxta Taurinum, transennles usque De caelero noveritis proposili noslri esse causam
ad sanclum Michaelem de Clusa, el exinde per pro- veslram, imo Dei, qiianlum possumus promovere,
vinciam usque ad Sancium iEgidium incolumes ct el in acie Christi, eo auxilianle, vobiscum viriliter
ibaesi pervenimus, inde ad montem Pessulanum stare. Noverilis praelerea quod lilleris vestris iu
transimri. Veniente domino W. .. . amico veslro, aiidientia fratrum, perlectis, de communi consilio
ad alias parles, sicut credimus, prout vosnovistis, dominus papa suiim vobis remittil responsum.
quem dominus papa desliuavit, profeclnri, milti- EPISTOLA CCCCI.
mus ad vos clericum nostrum praesentium latorem, TIIEODWINI ADEUMDEM.
cui super his quae vobis ex parie nostra dixerit, TIIOM.ECantuariensi archiepiscopo, TIIEODWINUS
"B
lanqiiam nobis ipsis firmiter credatis, etquod no- cardinalis.
bis significare volueritis, tanquam per vosmelipsum Licet de verbo pacis vestrae, quod audivimus,
iiidubitaiiier renuntietis. plurimum dubitaverimus, attendentes eorum mali-
EPISTOLA CCCXCIX. liam, qui regi assistunt, et Iingua loqui et circum-
PETRl CARDINALIS DIACONl AD TIIOHAM venire reclos corde consueverunt, confidimus tamen
CANTCARIENSEM. in Domino, quod infalualo eorum iniquo consilio
PETRUScardinalis diaconus archiepiscopo Can- et denudata ipsorum malitia, pacis abundantiant
tuariensi. nostra exspectatio, quae patienler hactenus ex-
Vesirae discreiionis prudenliam non credimus spectavil, sperato citius, favcnle Domino, obtinebit.
ignorare, quod ecclesia BeataeMariac qnae Sassono- Ea vero, pro quibus ad curiam misisiis, ut effectui
rum dicilur, Romaeposita, ad rccepiioiicin Auglo- lnandarenlur pro volo efficaciter laboravimus, et
rnm, limina aposlolotum visilanlium, a Romanis ecce per Dei gratiam propriis oculis cernere, quod
ponlificibus provida consideralicne spiritualitcr sit referiinus, jam valetis.
deputala : in qua posl varios et diversos labores so- EPISTOLA CCCCII.
lalia consolalionis el slipendia charilatis, tanquam /r TIIOM.ECantuaricnsi archiupiscopo, THEODWINGS
in propria domo, invenirenl et reciperent. Quae, cardinalis tilulo Sancli Vitalis.
peccalis nostris cxigeiilibus, ad tantain devenit Cognito et pro vero habito, quod ejus praeetfote
pauperlaiem, ut vix pauci cle.-ici et fcre nulli iaici, gratia, qui superis reconciliavit mortales, inler vos
ad obsequiiim ejusdem ecclesiae el pcregrinorum et dominum regein Angliaepax sil plenarie refor-
consolaiionem, inibi inveniantiir. Cujus pauperlati mala, indicibili gaudio el laetitia exsultavimus, ex
el miseriae dominus noster summus pontifcx Ale- intimis visceribus illi gralias referentes, qui fecit
xander compatiens, lilteras exborlatorias in Angliam vobiscum misericordiam el dedit eliam cum exsnl-
eidem ecclesiae iiitlulsit; quarum tenorem ipsi vi- tatione proventum, eidem pariier preces conlimns
dere poteritis. Quia igitur probilatem veslraui circa offerentes, ut qui reformare dignatus est, illiba-
ea qtiai ad cultum religionis et pielalis perlinere tam conservel et augeat, sicut expedit, in aeternum.
noscuntiir, pronam et benevolam recognoscimus, Et licet magis videatur idoneum el conveniens a
fralernilaiem vestram, de qua plurimum confidi- vobis nos doceri, et admoneri debere, de sincera
mus, in Domino exoramus, qualenus lalorem prae- tamen dilectione praesuinenles aliorum arma iiului-
scnlium Nicolaum praediclae ecclesiae canonicum mur, et paternilali veslrae, aiiqua suadere lenla-
benigne recipialis el juxta formam lilterarum do- D ] mus. Rogamusigituret aflectuose suggerimus, qua-
mini papae, vestras eisdem litleras pro reverentia tenusmisericordiam, non judicium in eos qui pec-
Dei genilricis precum nostrarum inluilu indulgere caverunt in vobis, exercealis ; non ultionem, sed
dignemini. Valele in Domino. veniaefonlem reis et persccutoribus aperiatis, qua-
EPISTOLA CCCC. lenus verbo et opere imitatorem Christi, vos in
EJUSDEM ADEUMDEM. conspectu hominum oslendentes, quae docetis, fa-
TaoM.E Cauluariensi arcbiepiscopo,PETRUspre- cere, prout expedit, vestra sanctitas agnoscatur,
sbyler cardinalis. et non immerito ab omnibus commendeiur. Ex hoc
Per Gunterium fldelem nunlium vestrum quod cnim et adversarii vestri in suis cordibus confun-
melius nobis et salubrius visum fuit, soilicitudinii dentur, el amici plurimum vultu et animo gloria-
veslrae nuper rescripsimus. Nunc autem visis san- buulur. Nos enim in his et aliis successibus vesiris
ctitalis vestrae litleris, licet adhuc in solis verbisi charitati vestrae modis omnibus congaudentes, tam
consolatio vestra videatur pendere, placet taineni ui praeieritae pelitiones vestrac mandarentur effec-
nobis bumililatis via quam inccepislis, ei consiliii tui, quam etiam ut muntis nostrse dileclionis libe-
vestri proposilum collautlamus, ut videliccl in cnusai ralitas veslra suscipcret, gratanter effecimus, et
S93 EPISTOME VARIORUM. 901
per harum latorem viridiscoloris examictiim, qtiem A cardinale diacono destinati, vigilantiam veslram
inler alios ipse elegil, vobis inilliiiiiis, reliquos pan- exhortainur et siiademus attenlius, quaienus his,
nos sericos. El quacciinque apud nos sunt vestrac quae amplioris dissidii causas generare solent ,
prudenliae exponentes, parali seniper pro vobis qtianlum in vobis esl, evitalis, ad ea, quae con-
efiicere quae vestrae sint fralernitati accepla. cordiae cooperaii valeanl, stiiriinsius curetis inlen-
(Yide et epistolas duas ad Alberlumet Theodwinum dere. Nos enim et paci, ei profeclibus vestris, qna-
directas.) lenusgratia divina indiilscril, remota personarum
EPISTOLACCCCIII. acceptione, studebimus cooperari, niliil studii re-
WILLELMI PAPIENSIS AD ALEXANDRUM. licluri, sicut auclore Domino rerum argumenla
Domino papaeWILLELMUS Papiensis. monslrabuiil, qnod ad honorem Dei et Ecclesiaesuae
Expedit, bealissime Pater, elc. Vide inter epist. valeamus iuipendere.
diversor.ad AlexandrumIII. EPISTOLA CCCCVII.
EPISTOLA CCCCIV. EJUSDEM ET OTTONIS ADEUMDEM.
EJUSDF.M ETOTTONIS ADEUMDF.M THOM,E Caiiluariensi archiepiscopo WILLELMUS et
Beatissimo Palri ac domino, Dei gratia summo OTTOcartlinales.
pontifici, WILLELMUS el OTTO,eadem gratia cardi- Nuniiuni vestrum recepimns benigne, et lilteras
nales, salutem et subjeclionis obsequia, tain de- inspeximus sollicile. Nunlio ilaque et litteris fidem
vota, quam debita. adhihentes, et transcripia liitcrarum domini papae
Vcnienles ad terram illuslrissimi regis Anglo- diligenter consideranles, quanluin in deliberalionc
rum, elc. Vide ibid. consilii nostri invenire potuimus.non videntur isla
EPISTOLACCCCV. modo posse utililer aitentari, cuni exinde corre-
EJUSDEM WILLELMI ADTHOMAM CANTUARIENSEM. clionis vel emendationis spes minime videalur
Illum circa personam vestram sinceri amoris fer- pesse haberi. Bona e.iim et res clericorum fralrum
vorem concepiinus, ut omnia ncgolia vestra tan- veslroruin, qui vobiscum sunl, sicut et vos, ui cre-
qiiam propria suscipere inconunutabiliter propo- dimus, bene novistis, mandaio regio detinenlur :
suerimus et fovereatque ad vestrmn honorem dili- cujtis animus, el cor, et volunias, ila a vobis et ab
genliori sludio omuimodis promovere, malentes in ipsis aversa sunt, ul nec a quolibel verbum recon-
propriis qtiam in vestris pigii vel negligenles ali- ciliationis valcat suslinere. El ideo, sictit per nun-
quatenus inveniri. Indeestquod excellentiaeveslrae lios nostros vobis nuper significavimus, opportu-
iitieras laeta plurimnm manu recepinius, et ea quaep, num viilelur ad praesens isla differre, donec vel
continebant sollicilius consideranles ellicacem siu- viam pacis quolibel modo Deus ipse aperial, vel
dtwmiisadbibere curam, ut vota veslra congrutini ampliori deliberatione, si inveniri non potcrit,
sortirentur effeclum. De caetero autem paternita- quid vel qualiler in praedicto negotio statuendum
lem veslram amicali exoramus consideraiione , sit, dominus papa praecipial.Quantum enim nobis
quatenus de nobis omnem confidenliam obtinentes, videtur, hrevi sarculo et modica fossione magnam
diligentiae nosirae quaecuuque discretioni «vestooe possemus scissuram et profundam praeparare fo-
coniplacuerinl sccurissime imponatis, quoniam in veam, a quo sallem usque ad conscientiam domini
his qtiae iionori et profectibus veslris cognoverimus papae tuiius est abslinere.
ronsonare, diligeutissime curabimus semper inten- EPISTOLA CCCCVHI.
dereetcooperari. EJUSDEM ADEUMDEM.
EPISTOLA CCCCVI. Venerabili et dileclissimo fralri THOM.E, Cantna-
EJUSDEH ADEUMDEH. riensi archiepiscopo cardinales, saltitein.
THOMiECantuarieusi archiepiscopo WILLELMKS lnnotuit regi quid super concordia, quid etiam
Papiensis. super causa, si conlra vos agere vellet, respondi-
Licet leniporum qualitate variata, ne Romana D [ stis, et cum prius salis, sicut aiebat.ex praece-
Ecclesia schismate laborans graviora detrimenta denlihus aclibus vcstris, el strpra quam salis fuis-
incurreret, in varia erga vos juxta quorumdam set commotus, ampliori el vcbemenliori fuit nunc
opinionem videamur declinasse proposila, novit ta- indignatione commolus, vestri cordis alliiudinem
men, qui inspector est cordium, dilectionem vestri et domini papae injuriam erga ipsum indubiianler
nostro in pectore conlinuo resedisse. Sicut autem accusans. Episcopi vero etabbates regni Anglorum
vigilanliac veslrae saepe nos recolimus intimasse, audienles, quia vos nihil ctim eis agere, neque no-
suspicionem domini regis Angliae,quatenus licuit, stro judicio vos supponere velletis, in noslra prae-
vitare curavimus, ut procedente tempore inter vos sentia litteras doinini papae, quibus vobis mandasse
et ipsum amica interventione eflicacius mediare se dicit, ne vos regnum Anglorum interdiclo sup-
possemus, et tanli principis devotionem sedi apo- ponatis, nobis coram perlegerunt. Requisieruut
stolicse conservare. Nunc auiem ad quaestiones, eliam a nobis, si ab ulroque noslrum, vel altero
quae inter vos et ipsum verlunliir, sicut Ecclesiae accepla legatione in Anglia possenl a vestris gra-
Dei magis expedire viderimus, terminandas in ter- vaminibus defeudi. Cum autcm rcspoiulissemus,
ram suam una cum venerabili fralre nostro Oltoue nos de negotiis regni Anglorum nnllatenus babere
PATROL.CXC. 32
,)9S CILBERTUS F0LI0T LONDON.EPISC. 9GS
EPISTOLA CCCCX.
poteslatem, ibidem incontiuenti, tam pro se ipsis, A
EJUSOEM AI) ECMDEM.
quam pro loio regno ad domiiuuii papam appel-
laverunt, in proleclione domini papae, et noslra se- WILLELMUS Papiensis cardinalis GILBERTO Londo-
niensi episcopo.
ipsos, ct regnum ponenies, diem quoquc ad festum
Sancli Martini conslilueiites. Untle mandamiis di- Amiciliae ratio, qua vobis aslringimuret illuslris-
leclioni vesirx, el ex parle doinini papae et noslra simo regi Anglbe, serviendi tliligendiqne propositum
nullaienus inimutandum pluriinum persuadet, tu his
pr.Tcipiinus, quatciuis deferentes appellalioni prae-
diclae, inhibilionem eliam, qiiam doiniiius papa se qunehonori suo ac vestro consona videanlur, facilem
vobis fecisse lestaiur, aliendentes nulluiu inlcrdi- pnebeamiis assensum. Inde esi quod ea, qua: nobis
ctnm, nullam exconimunicalionem in regno Anglorum perlilterasintimaslis,quateiiusfaculiasindiilsii,dili-
iiuendatis, quousqiie aposinliea praescntia adeatur, genli solliciludine sluduimus promovere.Sicut enini
ct quid tlomino papae el Romanae Ecclesiae super cx quo doinini regis notiliam fuiinus assecmi, vigili
liis placeat, agnoscalur. Ipsi quoque episcopi el opcraelaboraviniusefficere,uteum Ecclcsia Romaia
abhales nuniios proprios ad vos transmitlunt, qui inaleriio sinu specialiier amplectereuir etextcllerei,
ila ex quo perturbaiiones emerserunt, cuin oniin
sppcllationein in noslra pracsentia faclam, et diem B
vohis deuiinticnt. scdiililate ciiravinuis suadere, ut lolerantia praeju-
dieiuni severilaii faceret et rcgiae digniialis inspe-
EPISTOLA CCCCIX. clio, servitiaque innumera ampliorem sibi locuni,
F.JUSDEM ADGlLBERTUK LONDONIENSEM.
quiim inimimila devotio et reverentia postmoduin
Domino Londoniensi WILLELMUS Papicnsis cardi- forle sublraela apud aposlolicaiu iiiaiisiietiidinem
nalis. viiulicarent. Nihil itaque, labore nostro vigilique
Hlius siquidem dileclionis inluiliis, quam olim in- cura intervenieine, adbtic est ul.ionis seu severilaiis
ter nos grala societas amicali relatione conlraxit,, adhibilum nibilque de coeiero provenlurum, quoil
ad omnia quac honori vestro consonanl, diligentii absit! nos auctore Domino speramus effecturos, do-
sludio prosequenda, nostram jugiter intentionemi nec per misericordiam Dei aperiatur plenae pacis
animat et intlucit, nec nostrum, auspice Deo, poie- via, et pristiniis ainor inter Ecclcsiam et ipsum pe-
rit in hac parte niutari proposilum, quin somper eami niius reformetur. Vale.
ciiram vestris impendainus negoiiis, quam in propriis5 EPISTOLA CCCCXI.
adhiberi vellenius, et fere circa nos eliam desidesS EJUSDEM ET OTTONIS ADNORWICENSEM ET CICESTREN-
mallemus inveniri. Hujus igilur amoris considera-- .. SEMEPISCOPOS.
lione permoti, eos quos vobis fideles cognoscimus ac2 WILLELMUS et OTTO,Dei gratia cardinales et apost.
devotos, discrelioni veslrae, cum expedii, commeii- setl. legati, vener. et dileciis fralribus Norwicensi et
dare lenemur, ne forte qui fideliter operantur, pro- Cicesireusi episcopis.
plcr silciilium aut ignoranliam a suo defraiideiiliirr Discretioni vestrae pracsenti significalione nianda-
servilio. Novinius igitur quod egregius vir, el quemi inus, quaienus personas illas, quae a Cantuariensi ar-
niulliplex lilieraiura magnificat, magister D., occa- cbiepiscopo excommunicaiionis vinculis dietae siint
sione vesiri vcnit atl curiam, et in veslris atleo con- innodatae, in manu vestra promissione recepla quod
stanler el provide studuit perorare ncgoliis, et proo nostro debeant slare niandato, postquain istas vide-
vobis eatenus mililare, quod si patris sui res agere- ritis lilleras, absolvaiis, el sic praestita securilale,
tur in medio, nequaquam posset exslilisse fitlelior. singulis injiingatisquod vobis moderalum videbilur.
Quia vero in conspeclu summi pontificis et totiuss IIoc autem occasione proposila prosequi studeal et
Ecclesiae Roinauae, el proecipue coram nobis jamn adimplere quicunqtie vestrum apices istos prinms
ilicli magislri scienlia pariler et honesuis, necnonn receperit; et ex quo veslium receperinl mandalum,
et eruditio comprobala ahundanter complacuil et)t significetis eos juranienlo praslilo ahsolulos.
graliam meruit obtinere, nosqui arciius fralernita-i- D EPISTOLACCCCXIl.
lcm vestram ampleclimur, epislolari medianie coin- I- T. CANTUARIENSIS ARCIIIEPISCOPIADGILBERTUH
niercio suadere vobis audemus alqiie consulere, qua-I- LONDONIENSEM.
lenus saepediclum D. siccttrelis, siciiltam prudcn- i- T. Dei graiia Cantuaiieiisis Ecclesiaeminister hu-
tem v:rum decct honeslius venerari, el ad ejus is milis, venerabili fralri GILBERTO quondam Dei graiia
proniotionem et commotta ita semper intendere, ut lt Herefordiensi, nunc vero eadeui gralia Londoniensi
ipse vobis fiat ex devolo devotior, et nos vestramn episcopo, saluiem.
merilo commendare debeanius induslriam, cuni tam m Noligraviler ferrc, dilccie in Domino frater, quod
utilem personam elegeril, quae in niullis poterit ne-i- lihi majus onus imposuiinus, quod le ad majoris Ec-
cessilaiibus suffragaii. Si aulem, sicul frequenlili clesiae curani vocavimus, confidentes id divina nii-
casu contingit, alicujus iu ciini attentaverit aemu- i- seratione salubrilcr fuisse provisum. Hoc niores tui,
laiio novercari, et imnuinem dente livido Iacerare, e, hoc nola religio, hoc sapientia dala desuper, hoc
nullam fidem adhibeat vestra sagacilas, quoniam m opus bonum, qtiod in Herefordiensi Ecclesia opera-
ipsuin vobis fidelissiniumesse comperimus. tus es promeruerunt, ut dicaliir libi : Amice, as-
cende superius : super pauca fuisti (idelis, merito
supra mu.ltacottslitueris(Matth., xxv). Non hoinini A . condilio displicueril : iinleeens eniin est, si aulncs
rudi et inexperto navigatiniiis sicut cx bumililaie; deludiiniir ab amicis, aul alios deliidimiis.
scribis, navim Pelri comniisiiuiis,verum illiquijaiu-
diu exercilatus in fluiniue, amotlo debet eamdem iu EPISTOLACCCCXIV.
allo gubernare. Lucerna accensa, quaequasi sub 1110- EJUSDEM ADIIENRICUM REGEM.
dio abscondebatur, jam super candelabrum posilai T. Cautiiaricnsis regi Anglorum.
est, ut longe laleque luceat in domo Domini. Can- Etsi propriis et privatis urgeamur angustiis, pro-
tuariensi Ecclesiae,quae in regno Anglorum est si- cellis tamen publicis magisafiiigimur.forliuscrucia-
cut caput in corpore,Londoniensis familiariusadhne- mtir. Nos enim in propria persona manus Domini
ret prae caeleris, ad quam le Deo auctorc transtu- visilavit, in flagellocleinenliaestiee,de longa etgravi
limus, ul e vicino niatris tuae Canluariensis Eccle- inlirinilate aliquaiiluliim jam erexit. Verumiamen
siae, cui debes omne quod potes, nobiscum possis onini inlirmitaie gravior esl aniniaenoslrae proceila
onera sustinere. Praeierea cum dominus papa tibi discordiae,quaeDoinino permiiieniescidiiEcclesiam,
specialiter curam aniniaedomini noslri regis com- regnaque collidenset principatus, a popu|o Domiiii
miserit, ubite sedere magis decel quam in regia urbe, securitaiem excussit ei pacem. ll.cc est ailiiclio no-
"
quo crebrius propler negnliapublieaveniens, frequen-• stra quotidiana, hic omnium bonormn justissinius
ter tuis inslrualur colloquiis el consiliis solidelur? dolor, amarissimus gemilus, et quideni eo amarior,
Venireergo ne formides, quo virlus lua le vocat.quo quotl in absenlia vestra incerli sumiis quid sperare
dominus praecipii, de ope nosira ei auxilio, quanta oporteal, quid limere. Indeestquod serenitati ve-
debetur amico et coadjutori, consolationem perce- straeaffcctuosiussiipplicanms, ul nos dcsiatu vestro
pturus. Credimus siquidem hanc esse mtilalionem sollicitos certioraredignemini. Si enim res vestrae
dexlerae Excelsi, eanique a divinae disposiiionis prosperaefueiint, spcramus in Doniino, quia nos
fonle emanare, nonmodo ut Ecclesia Cantuaricnsis Ecclesia Domini, quaeapud nos esl, prosperabilnr.
in negotiis suis foriius lanto nitatur auxilio, verum Nam in uniiate consislit, et Dommo auctore nun-
ctiam ut impcrfeciiitr.nostriiin, quod in multis vi- quam schismalicis adbacrebit.Ecclesia vero Galli-
demus, tua beatitudine suppleaiur. Uiinam, si fieri cana, sicul nobis veridica relaiione innoluit, recepit
posset, priori die DominicoLondoniam venisses, ut Alexandrum, ab Octaviano recessil. Quod aulcni ad
tuum adventum digno suscipercmus honore, ubi liumaniim spectat examen, meliori, saniori parli
tunc praesenlesaderamus. Nunc auiem quoniain ne- videtur adhacsisse,ciiin omnibus conslel quod per-
golia nostra illinc nos avulsere, archidiacono noslro ,r sona Alexandri honesiior csl, prudeiuior, liitera-
vices nosiras commisiiiius, adjuncto eliam illi do- tior, eloquentior :causa ejus ab oinnibus inde ve-
iuino Roffensi,si praesens adesse poterit. Valeat in nienlibus sincerior, justior praedicciur. Et quamvis
Christo fralerniias tua, dilectissime frater. neiiliius illorum adbuc nunliuni aul scriplum vide-
EPISTOLACCCCXIII. rimus, scimus tamen quia onines nostratcs, si ve-
THEOBALDI, ut videlur, AD.. . . . . sler consensus adfuerit, proniore» sunl in partem
Suscepimuslitteras domini regis, quibus queri- Alexandri. Audivimus auiem quod iinpeialor vosin
lur Willelmumabbatem ecclesiaestiaede Lislesbula partem Octaviaui trahere conetur : sed absit ut iit
a Vobis male tractaiiim esse, petens causam, quae tanto periculo Ecclesiaepro amore et honore hoini-
inter vos et jam diclum abbatem verlilur, a nobis nis facialis nisi quod crederelis Domiuoplaciturum,
fine canonico tenninaii, et nisi velitis acquiescere, nec decet majestatem veslram, si placet, ut in lota
non patietur, quodjam diclaeecclesiaealiquid aino- Ecclesia regni veslri superponaiis hominem,qui sine
do babeatis. Nos auiem jam diilo abbati persuasi- eleclione, utpublice dicitur, sinegralia Domini,per
inus ul appellaliouiomni renuntiet, si ei vos reiiiin- favorem iiiiius imperatoris lauium honorem ausus
liare voluerilis, el noslrum subire judicium, etjam esl occupare. Nam lota fere' Ecclesia Roinana in
sub hac coiitlilioncrenuntiavil appellationi et factae Df parte Alexandri est. Incredibile autem est,quodpars
et faciendae.Indecsl quod vobis, si conditionemhaiic illa possiloblinere, praevalereper hominem cui ju-
adiniserilis, diem praefigimusDominicam, qua can- slitia decst, cui Dominus adversalur : eos vero in
tabilur : MisericordiaDomini: tunc, auctore Do- humiii casu pracvaluisse,crebra recolimus lectione
niino, quod in abbatem siaiuistis, si justum apparue- quos Gallicana recepit et fovit Ecclesia, et infeliccm
rit, rohorabiinus, evacuabimus si fuerit injiisium. exilum eorum quos tentationis impetus inlroduxit.
Nobis aulein inerita causarum facilius claresccnt, Sic oblinuerunl temporibus nostris Innocenlius ad-
poleruntque paries sine vexationejusliliam conse- versus Pelruin, Calixtusadversus Burdinum, Urba-
qui, religionis cultus in Ecclesia reformari, si par- nus adversus Wibertum, Paschalis adversus tres,
lium assertione veritas innotuerit. Et hoc niodo re- Alberlum, Maginulfum,Theodoricum, et multi si-
gium, qui pernecessarius est, poteritis relinere fa- niiliter in diebusPalrum. Nobis ergo provideat di-
vorem, quein amillelis omnino, si ecclesiam suam gnalio veslra, veslrumque in parlem illain Deus
aliqua improbitate voluerilis conculcare. Si vero decliuel assensum, quae justitiae veriiati iiiniiilur,
memorata die, conditione praescripta, adesse placue- Christo propitio triumphabit, el, si vobis placet, ia
rit, tfobis, si placet, sine mora rescribite, aut si lanto periculo lolius EcclcsiaeDomini, utcmlum est
999 CILBERTUS FOLIOT LONDON.EPISC. 1G0O
vobis consilioregni veslri, nibilque in praejudiciumjA egredientem animam meam lauificel. Residiiumbo-
ejus staiuendum est sine consilio cleri vestri. norum noslrorum mobilium et quae us(,ue ad exi-
EPISTOLA CCCCXV. lum pro incerlo vilceet diulurnitate aegriiudinis in
EJUSDEM ADEUMDEM. usus domeslicos visa fuerant conservanda, sicut
Salulem ab eo qui dat salutem regibus. Deus inspiravit, posi exitum meumpraecepipauperi-
Qua devolione vobis servierim, verbis enarrare buserogari; illos, qui fraudem committent, aut qui
superfliium duco, cuin uiilii muliorum temporum quominiis prosaluie niea et vestra et liberorumve-
maiiifesta opera atlestentur el fidei meae lesiis in strorum erogentur, impedient, analhemate jam pro-
ccelo sit, el conscientiaeconscius in cxcelso. Atlrila mulgato, condemnans. Ratam babele, si placet, dis-
cst caro mea, el lanvaclatequam laboribus perfati- positionein meam, et eain transmissis ad ofljciales
gati sunt arlus, etaegritudo gravis et diuturna die- vestros palentibus lilteris confirmate. Neque enim
rum meorum finem iu brevi adessedenuniiat. De.si- quidquam auri superest aut argenli, sed victualiura
deratam diu facicm vestram videre sperabam, an- tanlum, et quaemagno damno pnterunl esse amissa
tequam moriar, et ens quos meaecuslodiaeiu regno pauperibus, et vobis nulloeruiitemolumcnto. Valeal
vestro commeiidaverat Deus, ipso inspectore et in aelernum serenilas veslra.
teste vobis praesentialiter decreveram conimendare. jB
EPISTOLA CCCCXVI.
Sed, quia ad ejus examcn ciiius vocor, ante cujus
iribunal in brevi slabimus omnes, screnitaiem ve- EJUSDEM AD. . . . .
slram, regios corde provoliilus ad pedes, litieris Gravati sumus plus quam libi et aliis dicere pos-
corara Deo judice omnium pracseniibus alloquor, stimus, et nondum bene evasimus. Spes lamen nobis
attenlius supplicans, ul lidelem vestrum, cujus in estevadendisalubriter, quia nobis, auciore Domino,
vos nunquam devotio tepuit, agentem in extremis propositum esl satisfacere flagellanti. Flagelliiiu
dignemini exaudire. Exaudite, quaeso,tit vos in ex- aeternum declinare casiigatione praesenti : neqne
tremis veslris exaudial Deus. Exaudite me pro domo cerliores sumus de venia , quo gravius affligimur
Domiiii el pro parvulis ejus, quos humano deslitu- praesenti corporis pcena. Flagellat enim Doininus
tos solalio derelinquo, ul domuin vcslram lueatur omnem filium quem recipit. Parati crgo sumus pa-
Allissimus, et parvulos vestros et filios veslros in lienli el laelo animo amara suscipere de nianu Do-
sevum consoletur. Transmitto vobis et semini vc- mini, qui dulcia loiies in usum accepimus. Itaque
slro benediciionem a DominoJesu Cbrislo; et vos, sive vivimus, sive inorimur, Domini sumus. Nihil
si placel, destilulis meis majestalis vestrae solatium cnim aliud desideramus in vita, licet aliquid propo-
iniltite. Commendo vobis sanclam Canluariensem C ( siti differamus, donec domini regis, luoutamurcon-
Ecclcsiam, de cujus manu per ministerium mcum silio. Interim domui nostrae, animae nostra: dispo-
rcgni giibernaciiltimaccepistis; ut eam, siplacet.ab nemus, pro consilio religiosorum, amotlo praeslanle
incursn piavorum lueamini; et mihi qui eam.licet Domino, eflicaciusdisponemus. Eslautem quod lam
iiidiguiis, disponente Domino, haclenus ul potui el de consilio religionis, qiiam de proprio concepimiis
scivi, rexi, talem sludeatis subrogare pastorem qui spirilu, ul omnes malas consueludines quae nostris
lanla sede non videatur indignus, cui religioplaceat temporibus per nos ortae sunt in arcbiepiscopalu,
et qui virtulum merilis placere credalur Allissimo. emendemiis ante exitum noslrum. Unde cum i.nex-
Fidelis vester sum. Vohis consilium dcbeo, el ccce tremis agere videremur, Dominovovimus inter cae-
coram Deoel omnibus sanclis ejus consilium do. tera, quod consuetudinemde secundis auxiliis, quam
Non quaeralis in hac re quae vcstra sunl, sed quae frater nosler archidiaconus ecclesiis imposuit, de-
Dei. Quia ego pro eo spondeo vobis quod si catisam strueremus, ab ea relaxantes, liberantes ecclesias :
ejus fideliter procuraveritis, el ipse vestram utilis- sub anathemate prohibuimus, ne ulterius ab aliquo
sime promovebit. Posl multas vexationes, auclore exiganlur. Et, ne hoc nostrum benellcium, ant potius
Deo, in Ecclesia Canluariensi reformavimus pacem : j. } debilitm inposterum valeat infirmari, boc ipsum
religionispromovimus cultum; idoncos ex conscicn- scripto nostro confirmavimus. Tu quoque, si prae-
lia noslra custodes praefecimus ordini : ne quis eo- sens nostras vidisses angustias, gratum kaberes
rum cujusquam temeritale muletur, antequam ar- quidquid fieri videres pro nostra salute, nostram
chiepiscopus subrogetur, prohibeal dignatio vestra malies animam liberari, qtiam de peccatis, damna-
cosque cohibeat, qui scissnras et nova molimina tione nostra, pecnniam, divitias infinilas acquirere.
niolientur, quoniam et nos hoc sub anathemate in- Inde est quod te ad praesensin vexatione hujus auxi-
hibuimus el eos excommunicavimus, qui disposilio- lii audire non possumus, sine Iaesionevoti, salutis
nem ordinis, quam fecimus, prasumenl immutare. nostraepericulo. Sed, si Deus nobisvitam dederit,
Praelerea, alumnos nostros clericos et laicos, quos sanitatem quam nondum bene adepti sumus, spera-
nostri et saepeveslri obsequii minislros habuimus, mus quod adhuc ita libi per manum nostram Do-
vestrae commitlimus protectioni, rogantes ul quaeiis minus providebit, quod talibusnon egebis auxiliis,
coiitulimus, misericorditer conservelis nec eos pa- gratias ages Domino, quod a mala consueludine
liainiiii aHcujusopporlunitatc vexari. Audiat adhuc suam temporibus veslris liberaverit Ecclesiam. Ro-
Dwminiis meus cicmcniissimus verbuin unum et gamus itaque, quod fecimus gralum haheas, qui»
1001 EPISTOLiE VARIORUM. 1002
nobis parum prodessel totus mundus, si aniniam A s mini viventis, lutius judicetis. Sed est forsan unde
terdereinus. meruerilis supcr successionibus hujusmodi vexari,
EPISTOLA CCCCXVII. eo quod in fraudem canonum ad cessiones el sub-
EJUSDEM AD slilutiones illicitas nimium proni eslis.
Causam, quae inler dileclos filios noslros canoni- EPISTOLA CC.CCXIX.
cos Meriloncnses et monachos de Messa vertebaiur THEOBALDl CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI TESTAHENTUM.
super possessione loci qui dicilur Accbab. et B. et Supremis deficienlium voluntatibiis suum accom-
damnis qnae sibi canonici querebanlur illata, ex modant jura favorem, et ipse velut inhumaniis pro-
mandato domini papae decidentes , monachos cano- vocatiram Domini, qui piiseorum desideriis obvius
uicis condemnavimus, in reslilulionem praefati loci, conlradicit. Noslra quidem voluntas est et quae
ad damna sibi resarcienda. Quarum summam cum Domino auctore nunquam mulabitur, ut residuum
illi ad ncloginta marcas, servala veritate, adhibila honoriim noslrorum mobilium, quaepropter neces-
nioderatione cxtenderent, nos parlibus noslris in- silates domesticas, et diuturnilalem Ianguoris usque
terpositis eam ad XLmarcarum reduximus quanli- ad exitum vitaeduximus conservanda, in usus paupe-
lalem. Vesiraeilaquefraternilali niandainiis, doniini rum nmuino cedant, secundum quod nobis Dominus
papaeauctoritatc praecipimus, ut praefatos monacbos B * inspiravit.sicut dedimusinmandatis venerabili frairi
memoralis fralribus, jam dictum locuin, pecuniam nosiro Waltero Roffensi episcopo, fidelibus nostris,
prapfalani,omni occasione poslposila resliluere com- Philippo cancellario noslro, magistro R [adulfo]
pellatis, ne in exseculione mandali aposlolici negli- Lexoviensi, et Joanni de Saresberia quos eleemo-
gentiae vos qiiisquam arguere possit obnoxios. lloc syiue nostrae dispensandae pracfecimns: et omnibns
autem monachis non dehet suffragari, quod pr;e- ministris el fidelihus nostris per fidem quam nobis
scriplum fundiim advocato illius, sicut nobis cou- debeni, injunximus, ut istis oblemperenl, et eis
fessi sunt, tradiderunt, cum ille qui dolo desiit omnia noslra exponant, amicos cleri oinnes suppli-
possidere pro possessore damnelur : unde lociim ciler exoramus, ut pro misericordia Domiui omni-
incoiilineiili resiiluant, pecuniam infra inslantem polemis, eis auxilium et consilium praebeant. Omnes
festivitatem Omnium Sanciomm persolvanl. Quod aulem qui in praefaiis pauperiim rebus coinmilient,
si dominus fundi vobis quacunque occasione se op- aut qui, quo ininiis dispositio nostraprocedal, impe-
posuerit, eum severitate ecclesiastica , adhibita di- dient.anaihemaiis senteniiacondemnaviinus,ipsique
ligenlia, coercere non differatis. officiales regis, si se dispositioni pertiirbandse im-
EPISTOLA CCCCXVIII. misciierint, se fidelium communione noverint esse
EJUSDEM, ut videlur, AD privalos, lanqiiam sacrilcgi, excommunicali, ab in-
Nos super re non ambigua consuluislis, et qiiain troitu omnium ecclesiarum ahstineant. Omnibus
praeserlim a sapienlibus expediri polius oportuerat, aulcm disposilionis noslrae adjmoribus, benetliclio-
quain differri. Siquidem reruin lurpium nulla dcli- iiem Domini et nostram damus, ipsos beneliciorum
beralioest, lurpitudinis dilata repulsa quamdam Canlnariensis Ecclesiae participes coiistituinuis.eis-
consensus inhonesti praeiendit imaginem. Qtiid au- quedo injiincla sibi pceniientia qiiadraginla dierum
tem lurpius est quam, lolius divinaelegis auclorilaie iiidulgeuliam facimus. Praelerea ex parte omnipo-
conlempta, in Sancla sanclorum impudenler irruere, tenlis Doinini suli aiiathemaie interdicimus, ne quis
el impellente avariiia, contra jtis et. fas, jus hacre- oflicialium domini regis ad res, quae propriis mona-
ditariuin in rebus ecclesiaslicis, imo in ipso altari chorum Cantiiariensis Ecclesiaeusibus dicatae sunt,
vindicare. Quis, nisi profanus, palienter audiat, iie- lemerariam manum praetendat extendere, sed ha-
dum petat, quod lam manifesle sacri canoni exhi- Leant onines rcs suas in ea inlegritate, liberlate,
bent, quod ulriusqiieTesiamenii tam expresse con- qua easdein ipsis domini papaeet nostro privilegio
demnat auctoritas? Revolviie canones, quoniam in fecimus confirmari. Ad haecsub eodem analheinate,
liac parie latissime patent, plane videbitis peten- r0 tcrrarum, quae ad archiepiscopuni pertineni, omncm
. tium lalia improbalam esse petilionem , et eorum alienaiioncm fieri prohibemus, et excidia, ctdamna
qui tales audimit, duri.ssimepleclendiim esse assen- nemorum, donec nobis successor suhrogelur, nisi
sum. Non reliclus nobis dissimulandi locus, quia in qiiaiitum nccessariusEcclesiae exigil usiis, vel domi-
concilio Laleranensi, cui noset vos, frater episcope, nus rex proprio ore praeceperit, velmisericordia dis-
interfuimus, domino Innocenlio praesidcnle audivi- creia cuni moderatione, pauperum hominum neces-
mus, vota lalia promtilgato canone condemnari. siiati indulserit. Sub eadcm quoque interiiiinalione
Sed forte regia vos urgel auctoritas , recte quidem clericis cpiscopaius nostri prohibemus indehilis ex-
uisi sciretis Coniinuin liomini praeferendum, nisi actioniljus cl injustis vexalionibits opprimi: eis om-
religio principis possit circuinveniri, uisi per sub- nes liberlates et ctinsiieludincs jusias, quas habuc-
reptronem ab eo nonnulla csse extoria jain fuisse- riinl leinpore Willelmi, bonae memoriae dccessoris
lisexperli. Summa ergo consilii nosiri baec esl, ut noslii, piaecipiiniis observari.
legi Domini el saciis canonibusjuxta professionem EPISTOLA CCCCXX.
vcslram oblemperelis : quoties vos lales angusiiae PBIOUIS ETCONVENTUS CANTUAR. ADALEX.PAPAM.
presscrinl, incidcre in mauus homimiiii qtiam Do- Doiiiino papac, prior Caiituariensis et convenius.
1(105 GILBERTUS FOLIOT LONDON.EPISC. 1004
Eos vobis seciirins commcndamus, etc. Vide in- A risque dimissis, quid est quod moiiactii simpliciier
ter epistotas variorum ad Alexandrumlll papam. claustrales, abbale et priore carentes, ad hanc
EPISTOLA CCCCXXI. quietis nostrae perturbalionem specialiter prae caete-
ODONIS PRIORIS ET CONV.CANT.ADALEX.PAPAM. ris evocamur, et ad reni nobis tam illicilam, tam
Domino papaeODOprior el couventus Cant. periculosam, et in omnibus posl fiiluris saeculiscum
Calamilates quas Ecclesia nostra pleno decennio maximo nobis opprobrio semper objiciendam, lam
jam sustinuit, etc. Vide ibid. violeuicr compelliinur? Quid dico, violenter ? Imo
EPISTOLA CCCCXXH. cum lanlo et cum lam inevilabili periculo lioc fa-
BJUSDEM, ut videtur, ADRICABDUM PICTAVIENSEM cere compellimur, ut si periculum, quod ab ira
ARCIIIDIACONUM. regia nobis imminet, si ei inobedientcs ftierimus,
Venerabili doniino et amico suo RICARDO, Picla- per consensum appellationis declinare teiitemus,
viensi archidiacono, fraier ODO,acternamin Chiislo majus liinc periculum stalim incurramus, quod im-
saliitcm. minet nobis a Deo in damnationem, a domino papa
Licet ahjectio panpertaiis nieae lanii viri familia- et ab archiepiscopo praesertim in excommunica-
rilate judicaii possit indigna, prudens tainen excel- lionem, vel cerle in ordinis noslri destructionem,
lcnlia lua spiriiuales divitias lemporalibus antepo- " ab omnibus arcbiepiscopis futuris in aeternam odii
nens, qtiam liuinililer mihi in familiariiate per cha- ct depressionis occasionem, ah universo mundo,
ritaleiii ct orationum gratiam conjungi poslulare ubiciiiique hoc auditum fuerit, in sempiieriii oppro-
ilignata sil, credo quod noiidiim oblivioni tradiderit. brii confusionem.
Untle, quoniam juxta dignalioncm volunlatis tuae, 0 angustia! o violentia undique periculosa ! Absit
per chariialis libi vinciiliiin teneor, et me tibi in hoc, absit a domini noslri regis pietate atque pru-
liis quie Dei sunl, obnoxium esse confileor, non dentia , ut tam periculose contra nos dictaveril,
lnodicam tibi scribendi habere fiduciam debeo. Nec qui nos ab oiimi bumano solatio deslilulos in sua
si, pro avertendo ecclcsiae nicnepericulo, lihi per lit- cura suscepit. Qui nobis loco arcbiepiscnpi et loco
teras supplico, nimis praesumpiuostim existimo. Vi- prioris se fiitiirtmi fuleliler proposuit. El liactenus
dens igilur in appellalione episcoporum, cui per ju- misericortliter fuit. Quern solum post Deum et san-
slilias regisconsentire compcllimur, auerniim Eccle- ctos ejus iu tcrra patroniim habemus, el a quo
siac noslne imiiiincrc periciilum, etsenipiiermiin op- solo solatium, consilium el auxilium speramus.
piobiium, in magno pro hoccum univcrso conventui Ccrtussum quod seniciitia ista a domino noslro rege
nostro mcerore coiistimtus, ad pedes pietalis tuae me• Q ( conlra nos filios suos, sibi semper et ubique fidelis-
corpore et iiienie proslerno. Et illud libi evangeli- simos, miiiiine processit, sed jusiitias ejus excom-
CIIIIIciim clamore valido et lacrymis offero: Domi- inunicatoruni calliilitas circumvenit, ut nos, qui in
ne, si qnid poles, adjuva nos (Marc. ix). Ulinam hoc: capile rcgni sumus, secum appellationem facere
•jiiod ibi responsiiin est; ct tu niihi respoiideas : »S»i cogant, per quam et causam archiepiscopi maximc
potes crcdere, omnia possibilia sunt credenti (ibid). deprimendam, el suame contrario plurinium robo-
lliiicrc^ponsoslalimsubinfero: Credo,Domine(ibid). randam fore exislimant. Sed iitruni ex appellatione
Ncc illud adjicio : Adjuva incredulitatem meam(ibid). nosira aliquis profecius illis subvenire possil, anibi-
Peifccte eicnim creilo, ct ceriissime scio, quia sii guum est. Nobis aulem lam a Deo quam ab homi-
volucris, ab imminenti periculo cum omni facilitaie. iiilms indemaximuiii imminere periculum, certissi-
libcrare nos poteris. Videtur enim mihi, rem dili- mum cst. Sed neque aputl domimim nostrum re-
g«nler consideranti, quod senleiuia ista ex ore do- gcm luiuin nobis esse potest, nt vel absque speciali
mini rcgis niinime processil, quae nos adveisus ar- ejus mandato, vel proprii oris imperio hoc faciamus,
chiepiscopuin nosirum, contra xquum et bonum,, praesertim cum in ipsius consilio ex loto positi
appellalionem f.icere compellit. Si enim ore ipsiusi siiims. Scio neque ipsiim ncque suos in aliquo vel
dictata fuisscl, boc nimirum ordine procederei, ull D iiioilicum dubitare de nobis, quo necesse sil hujus-
primum episcopi omnes, tleiiule abbates omnes,, inodi rem periculosam a nobis exigere. Scial enim
postea priores, quicunque alicujus auctorilalis sunt,, dilectiotua, sciat lcciim sociorum luoriim, id est
omnes archidiaconi quoque et decani omnes ad hoce jiisliliariiiii regis prudaniia, scial vohiscuin universa
faciendum vocarenlur, quorum interesl jura eccle- lerra, quod doininum nostrum regem prae omnihus
siaslica defendere, et pro eis appellaliones facere. hominibus, qui siinl in terra, in veritate diligimus,
Ad poslremum vero, si necesse esset, monachi claus- et honoieni ipsius in omnilms,.et per omiiia pro
trales, praeseitim hi qui abbale et priore carent, atl.1 modtilo nostro servamus, el servare volumus.
appellaiionis siipplemeniiim humiliter rogarentur,, Hujus veritalis lestes siinl orationes noslrae, quas
iion violenier compellercntur : maxinie cum ad eoss Deo pro salute ipsius et hcereduni ejus, et pro in-
liiijusmoili negoiia miiiime perlinere noscanliir. columitaie lolius regni ejus, specialius quam pro
Nunc vero, trausitis abbaiibus inullis, prioribiiss ullo honiiuum, die ac nocle affecmosa charitate
cliam tam mouachortim quam canouicoriini, magnae e olferiinus. Quod ut quicie, sicirf haclcims fecimus,
aiiclorilaiis viris praeteriiis universis, archidiaconiss semper facerc possimus, si vcro el E'-'clesiacnostrae
uieque el tlccanis cum suis syuodis et capilulis ple- ct regis amicus es, imo vero, quia es, nos ad im-
4005 EPISTOLJi VARIORUM. lOCG
ininens evadendum periculiim, in quantum poles,, A i EPISTOLA CCCCXXV.
providere, el socios luos, regis justitias el amicosS EJUSDEM AD1IUGONEM DUNELMENSEM EPISCOPUM
a I simililer providendum omnibiis modis allicereB ET ALIOS.
tiebes. Ul- igitur Chrisltim, cui in Ecclesia ipsiuss RoGERius.Deigratia Eboracensis archiepiscopus
devoie servimus, in maxima neccssitale fua noni el aposiolica; sedis Iegaliis, venerabili fralri HUGOMI
aversum a te, sicut in visione vidisti, sed ad le3 Dci gratia Diinolmensi episcopo. et dileclis filiis
conversum, sicut iterum vidisli, libique propiliuml R. decano el WILLELMO Canluariensi el universo
invenias, et tit beainm Dunstanum omnesque san- capilulo Eboracensi omnibiisque canonicis Sanctae
CIOJ,quorum reliqui;e in noslra conlinenlur eccle- Mariaede Sudewelle, Sanclique Wilfridi de Ripun,
sia, non conlra le coram Deo accusalores, sed pro> Sanciique Joaimis de Bevetieia abbatibus, priori-
te apud Deum semper intercessores eflicias, ecce; bus, clero et universo populo per Ehoracensem
e:0, o domine venerabilis et amice charissime, ini provinciam constitiilo, salutem et gratiam.
I ersona lotius convenlus ad pedes pietaiis tuae sup- Non ignorat dileciio vestra, quanla pro dignilale
plex et lmmilis jaceo, gemitibus el lacrymis insi- Ecclesiae nosirae hac tempestate suslintierim , in
lam tibi boniialem poslulans, ut nobis, de tuo con- qua lantum invidise mandari adversum me licuit,
silio et auxilio plurimum confidentihus, in liac; B I utvix aliquis locus veritati relinquerelur. Familiare
periculosa necessilaie subvenias, el ita nos ah hac: csl omnibus iniquis, quolies nantisci possunt occa-
anguslia secundum datain libi a Deo polestalemi sioncm, inaledictis eos quihiis invidcnt inurere et
atque sapientiam absolule liberes, ut nec dominii venenatis verborum jaculis figere innocenles. Fece-
regis indignationem, appellationem sublerfegientes, , riinl hoc qui jampridem sedcriinl milii in insidiis.
inciirramus, nec appellalionem facienles universoi Et quidem primo paraverunl laqneurn suspensionis,
u.undo sempiiernum opprobrium efficiamur. Credoi quo dominus papa plus eoruin falsas suggestiones
in Christo, et de lua boniiale confulo, quod in hac: quam juris ordinem seculus me innodavil, Deinde,
necessitale nosira illud proverbium in te verum ne quoqiiomodo solvi possel, iniquitalem iniquitati
experiemur :«In necessitaleprobaluramicus. >Puta addentes, hinc maximoruin virorum libellos arte
ipsum Christum pro hac necessilale ecclesiae suae mulliplici, sicut jam pluribus retro annis instructi
lilii supplicare, et omnes sanclos, quoriim in ea fueraiit, conquirehant, inde peregrinorum et qui
reliquiaeconiineniur, tnum pro loco sepuliurae suae me nunquam videranl niullitiidiiiem subornabant,
I atnicinium postularc. Vale, doniine nii et amice ut ea quae hon noveranl mentienles, apud summiim
ch:;rissime, pro ccrio sciens qiiod si nos ab immi- poniificem et curiam Romanam, quocunque niodo
i.enti periculo Iibcraveris, lotam ecclesiam nostram famam onerarenl. Absens eram, et qui ex parte
in perpetua cbarilaiis servilute libi semper obnoxiam mea in curia pauei tanlae multitudini vix resistere
habebis. Atljuvet Domiius Jesus Chiistus in libe- poleranl, lam exquisiiis pressi mendaciis, maxime
ratione Ecclesiaesuae. Amen. cum quidam solo habitti religiosi videntes illos
EPISTOLA CCCCXXIIL prosperari in iniquitaiibiis suis cum illis currebant,
et negleclo Dei limore atl eversionem dignitaiis
WILLELKI PRIORIS ETCONVENTUS ECCL.CIIRISTI
Ecclesiae noslrae una cum merelricibus suis quas
CANTCAR.AD UNIV.CHRISTI FIDELES. sccum duxerant, ne quis scxus persecuiioni mcae
Universis Cliristi fidelibus praesentes litteras in- deesset, multa dixerunt. Hi omnes in iinum conve-
specluris W. prior humilisque conventus Ecclesiae nientes, proposueruiil in cordibus suis gigantes imi-
Chrisli Cantuariae, aeternam in Dominum salulem. tari, parielem ex maximis quasi quibusdam lapidi-
Decens cre.lendum cst et honeslum quod auribus bus et mtillis mendaciis fictis nd
lempussiispiiiis
('eunniientur singnloriim , quaearf gloriosi martyris et gemiiibus, non solum domos, sed et plaieas re-
Thoniaedevotioneai cedunt el honorem, et quae fidc- plenies diurno el nocturno iilulaui, eumdemque
liuni respiciunt salulem animarum. Ea propter iini- Q r>ipsum parieiem lanquam quodam indissolubili bilu-
veisis acsingulis innotescat dominum papam Hono- inine, vim natune facientes, siinulalis Iacrymis
i ium ob revereniiam jam dicli martyris, accessuris linieruiii, speranies boc niodo ccelum se claudere
inlra quinlum decimum diem ad solemnitatem posse, et veritaiem perpetuo carceri depulare. Qnid
iranslalionis ejusdem rcmissiones indulsisse el con- plura ? Itlem Pharao illorum ille spiritualis, cujus
fi m s-e snb hac forma : Ilonorius papa, etc, dul- ipsi membra sunl, tn lali equitalu incedere videba-
cissimis filiis priori et copventui Ecclesia; Clirisli tur ctim corona,et cgo misere copbini servituii
Cantuariensis, salutem, etc. (Vide epistolam Honorii deputatus, rcspiciebam ad auxilitim homintim et
ante in loco suo insertam). noii erat. Culi enim meae consumptis carnibus os
EPISTOL.VCCCCXXIV. menm adhaeserat. Levavi ergo ad ccelum oculos et
iu aiigustia spiritus mei ad Dominum clamavi, et
ROGERI EBORAC ARCIIIEP. ADALEXANDRUM PAPAM. intercedeiilibus meritis ei orationibus
vestris.exau-
Si inilii prneslo esset facundia , .eic. Vide inler divit me pro sua reverenlia. Qui malleo bonilalis
epistotasvariorum ad Alexandrumlil papam, post suaeiimalae prsedicto pariete confracto ct in nibi-
ipsius Reyesta. luui rcdaclo, fiigicnlibus Babyloniis, qiuc clausa.
5007 GILBERTUS FOLIOT LONDON.EPJSC. 1008
tencbatiir verilatem cdiixit, et squalore carceralii A super hoc laborarent per triduum, nihil unquam
deterso, liberam in publicum exire praecepit. Quae concedere voluit, nisi praeeunte in omnibus fideli-
simul ac suae reddita.est liherlali, ad me velociter tate domini papae,et Ecclesiae, et regis Franciae.
evolavil, et in praescntia dominornm Rolrodi Rotho- Ipsivero litteris veslris mandavimus domina impe-
magensis el eorum quos episcopus Ambianensis rairix et nos, ut ab hac nota quam citius se cxcu-
vice sua delegaverat, quibus ncgoiiiim meum a do- set. Nos quidem cum Rolhomagi essemuset illic
niino papa commissum erat, necnon et-episcopi essent nuntii imperatoris, de illis audivimus, sed
Ebroicensis multorumque religiosorumlam abbalum eos non vidimus. Domina imperalrix, cum eam vi-
quam priorum a dexlris milii luce liquidior astat. dere summopere requirerent, respondit quodpro-
Cujus faciem gravem et fnlgenlem praedicli archi- pterepiscopos non audcret. Nec eam viderunt. De
episcopus el viri religiosi a*domino Ambianensi ca nulla apud vos habeatur dubitatio, quod aliquo
desiinali intuenles, gavisi sunl gaudio magno valde modovacillaverit. Imo fortiludine accincta de hu-
ct nullain moram sustinenles, juxla formam quam jnsmodi verbis satis admiratur. Nuntium, quem ad
iis doininits papa praescripserat, inconliiienii me a nos direxisiis, ad eam dircximus : ipse vobis re-
suspensione qna lenebar absolverunt, nniversis feret quaeaudivit. Poslquam autem nuntii domini
qui aderant benedicenlibus Doniintnn. qui supcrbos u regis ab imperatore reversi fuerint, omnem rerum
hu:nilial, qui sapienles in aslulia sua comprehendit, veiilalem sollicite inquisilam vobis significare non
qui de misericordia sua praesumentcs liberat et differemus. Ex verborum tenore perpendere po-
vinclos cducil in fortitudiue. Ipsi gloria et nunc et lcstis diciorum falsitatem, quia quinquagiiita epi-
per immortalia sacculasxciilorum. Amen. scopos, quos exhiberel, rex non habet. Nos vero
Vcniam autem ad vos, Domino volente, in pro- detrimentum Erclesiae nec sustinere, quanium in
ximo, ut gaudium meum in vobis iinpleatur. Q'uos nobis est, possomus,nec videre. Super his domino
ego ultra quam dici possit videre desiilero. Bene- papae,quod vobis videbilnr, significabilis.
diclio Dei Patris et Filii et Spirilus sancti supervos EPISTOLA CCCCXXXI.
descendal pro nobis orantes. EJUSDEM ADTIIOMAM CAN.TCARIENSEM.
Facta simt haecsecunda feria posl Dominicam, TIIOM^;Cantiiariensi archiepiscopo, ROTRODUS
qua canlalur : Gaudete; die (estoSanclicLuciaiapud Rothoinagensisarchiepiscopus.
Albemarliam. Cum in mentehaberemiisdcvole pro parte vestra
EPISTOLACCCCXXVI. laborare, accessit desiderio nostro mandatum, cl
ARCIIIEPISCOPl REMENSIS ADALEX.PAPAM. „ exhorlatio domini papne,qui dominae nostraeimpe-
ALEXANDRO papaeRcmensis archiepiscopus. ratrici et nobis mandavit, ut ad pacificandum
Venerabilisfraler et amicus noster, etc. Vide in vos domino regi operam diligentem adhiberemus.
Alexandro III, an. 1159-81. Unde ipsa et nos, prout melius novimus et po-
EPISTOLACCCCXXVII. mimus, scripsimus ei, praedicando, consulendo,
CANONlCORUM REMENSIUM ADALEX. PAPAM. admonendo ex parte domini papae et nostra. Ipse
ALEXANDRO papaecanonici Piemenses. auiem lilleris, quibus rescripsit asserens vos non
Invalesciinl, Pater, scandala temporibus nostris, expulisse, nec exire coegisse, de vobis conqueslus
i-ic. Videibid. est hoc modo : Liquido cogiioscitur quod miqiie
EPISTOLACCCCXXVIil. contra me et regnuin ineum egerit; quam pom-
ROTRODl R0TII0MAGENSIS ADALEX.PAPAM. posus, quam rebellis ct seditiosus adversum mc
Evocati a domino iiostro rege cuin venissemus semper cxsliteril; ct quam neqiiissime noinea
atl curiam, elc. Vide ibid. mcum et bonam opinionem infamare, et dignitates
EPISTOLACCCCXXIX. rcgni mei, in quanlum potuit, diminuere attenla-
EJUSDEM ADELMDEM. verit. Videte si super liis idoneam excusationetu
Ai.EXANDRopapac, ROTRODUS Rothomagensisarchi-1D habetis, etrecogitate in quahumiliiale el dilectione
cpiscopus,obedientiam el reverentiaepleniiudinem. ei pracseiitarepossitis.
Perseverans in corde nostro desiderium videndi EPISTOLA CCCCXXXII.
opiaiam serenitatis vestrae praesenliam, etc. Vide EJUSDEM ADEUHDEM.
ibid. TIIOH/E Cantuariensi archiepiscopo, Rotbomagen-
EPISTOLA CCCCXXX. sis archiepiscopus.
EJUSDEM ADHENRICUM PISANUM CARDINALEM. Scimus prudentiae vestraenolum esse quod me-
ROTRODUS Rollioinageiisisaichiepiscopiis,HENRICOliorest obedientia quam victimac,et quod idololatriae
preshytero cardinali. sccltis est nolle acquiescere, ei praesertim cui de-
Pro domino rege Anglorum omnem exhibemus helur omnis obedreutia in Ecclesia praesenti. Et
Eecuritatem, quod imperatori nec per se, nec per quicogendi hahet poieslatem dominus papa, nobis
r.untios juramenlum praeslilit, aut proniissionem et venerabili fratri noslro Nivernensiepiscopo cer-
quod schismatico adh;crere velit, Ecclesiam reli- lampraescripsit formam, juxla quam absolvcremus
cturiis : imo ccrli siiinus quod in illis qualibus- vcncrabilem fratrem nosiriim Loniloniensem cpi-
ciiuuiic de inalrinionio naclionibus, liccl Tentonici scopum. Et niandalo addituin est quod si ulerque
1009 EPISTOL/E VARIOHUM. ioio
noslrum adesse non possel, alter niliiloininus ab eo A J galis ncquivimus impelrare proplerdcterniinaiiones
requisilus eum absolveret. Nos itaque requisili, ab quae lam a vobis quain ah ipsis hinc inde inulliplices
eo die Paschae, juxta formam mandati eum absol- et ambiguaeponebanlur. Eos aulem
abruple, el sine
vimus, auctoritate domini papae vohis injungenles, spe pacis recedere, nec Iionori veslro nec ulililali
quatenus lioc ita penes vos secreium observelur, congruere videbalur. Cum igitur inter nosplunima
sicut ex rescripto littcrarum domini papae, quod
tractarenlur, verbum incidit, inquo dignitaii veslrae
vobis mitlimus, discretioni vestrae manifeslius el honori vestro non
derogatur in aliquo, i:ec Can-
apparebit. Valele. luariensi aliqua in fuluriim litigii materia compa-
EPISTOLA CCCCXXXIII. ralur. Est autem verbum btijusmodi, ut concedaiis
EJUSDEM ADCLERUM ET POPULUM ANCLIiE. pro amore Dei el domini papae archiepiscopum re-
ROTRODUS, Roihomagensis Dei gratia nrchiepisco- dire iiiAngliam, ct archiepiscopatiim suum ita in-
pus, dileclis sibi in Doinino universis per Angliam legrehabere facialis, sicut habuit antequam exirei,
conslilulis episcopls, abhalibus et clericis cacte- et illis
qui cum eo vel propter eum egressi suni,
risque Chrisli fidelibus, salulcm, graliam et bene- similiter sua. Placuit autein nobis brevitas el sim-
dictionem.
p
* plicilas hujus verhi, quia nullis artibus aul suspi-
Si, utmonet Apostolus , legem chariiatis admit- cionibusvidebatur involutum. Unde vobis
consuli-
timus, allerius inviccm et congratulari commodis mus et Iaudamus. ut veslrum ad hoc accoinmodare
et compali debemus advcrsis. Uude, sicul venera- non dubitetis assensum.
bili fralri nostro Gilberto Londoniensi episcopo oh
senlcniiama domino Canluaiiensi in eum qiiociui- EPISTOLA CCCCXXXVI.
ECCLESIJE ANGLICANJE ADTIIOMAM CANTUARIENSEM.
que modo latam inliinecondoluimus; sic ad indul-
lam sibi niinc a dominopapa benignitatem et gra- Venerabili Palri et domino THOM*, Dei gratia
liam lota corditim alacritate congaudemus. Noverit Canliiariensi archiepiscopo, suffraganei ejusdeni Ec-
enim fraternilas veslra nos a sttnimo poniificeid in clesiaeepiscopi, et personae per eorumdein diceceses
mandalis accepisse, ut eum a jam dicla senlentia locis variis conslilulae, dehitam subjeciionem et
apnslolica auclorilate absolveremus, sic qiiidem ut obedientiam.
obeamdem seiitcnliam nullam peuilus infamiae no- Quoevestro, Paler, in Ionginqua discessu, inopi-
tam sustiueat nec bonoris, diguilaiis aul ordinis nata rei ipsius novitate turbala sunl, veslra spera-
detrimenliimulluinomniiioinctirrat. Quod, ut nobis bamus humilitale et prudentia in pacis prislinae se-
injuncliiin est, babentes mandaio operis effeciu renitalcm, cooperante Dei gratia, revocari. Erat qui-
C
complcre curavimus : et jam dictuni fratrem no- dem nobis solalio, quod post discessum vestrum ad
slrum alata in eum senteuiia, summi ponlificis au- omnes illico fama divolsanle pervenil, vos solum et
cioritale a nobis solemniier absolutum , dileclac in Irausmariiiis agenicm nil allum sapere, vos in
nobis in Domino iiniversitaTi vestrae praesentiuni domintiin noslrum regcm aut regnum ejus nulla
leslificatione commeiidamns. Valere vos oplamus machinaiioiie insurgere, sed sponte susceptum pau-
in Doinino, charissimi. pertatis oniis cum modestia susiinere, leclioni et
EPISTOLA CCCCXXXIV. orationi iusislcre, praeteriiorumquejacluram tempo-
EJUSDEM ADCLERUM ET POPULUM LONDONIENSEM.runi jcjtiniis, vigiliis, lacryniisque rediniere, et spi-
ROTRODUS, Dei gralia Roihomagensis archiepi- tualihus occiipaiiim siudiis ad perfeclionis apicem
scopus, dilectis in Chrislo fratrilius, clero et po- heatis virlutum incremenlis asccndere. Ad pac.is
pulo Londoniensis episcopalus, salulem, gratiam( bona reformanda vos studiis hujusmodi gaudebamus
et henediclionem. insislere, ex qiiibus spes erat vos in cor domini no-
Universitati vestrae nolum facimus quod vene- stri regis hanc posse graliain desupcr evocare, ut
rahilem fratrem nostrum Gilberlum, episcopum, vobis iram regia pietate remitleret, ct illatas in dis-
vcstrum, a senlentia qtiain in eum protulerat ex-, _j cessu et ex discessu vcslro injurias ad cor de caelero
communicalionis Canluariensis archiepiscopus, non revocarei. Eral amicis veslris et benevolis ad
inandato doiniui papaeabsolvimus, de mandalo ejusi ipsum aliquis, dum haec de vobis audirenlur, acces-
hoc habentes, ut pro eo quod excommunicatus fuerit, sus, ct ob coiiciliandam vobis gratiam supplicantes
ncc honoris nec oflicii delrimenlum nec infamiac. benigne qiiandoque siislinuit. Jam vero quorum-
notam sustineat. Unde auctorilate domini papae. dain relalione didiciiniis, quod ad inemoriani anxie
vobis praccipimus qualenus ei, lanquam a domiuoi revocamus, vos scilicel in cuin commiiialorium emi-
papa absoluto, communicare non dubitelis, solitami sisse.quosalutaiionem omillitis, quo non ad oblen-
et debitam obedienliam et reverentiam ci exhi- lum gratiae consilium precesve porrigitis, quo non,
bentes. Valete. amicum quid senliiis aul scribilis, sed intenlatis
EPISTOLA CCCCXXXV. minis inlerdicluni aut praecisionis clogium in eum
EJUSDEM ADIIENRICUM REGEM. jam dicendum fore mnlta severilate proponilis.
Reverendo domino suo H. ill. Anglorum regi, Ro- Quod si quam dure dictum est, lam fberil severe
TRODUS Rolliomagei.sisarchiepiscopus. complelum, quae turbata sunt non jam speramus
Forniam verborum quam rcliquistis nobis, a Ie- ad paccm redigi,scd in jicrcnne quoddam odium et
IOH GH.BF.RTUSFOLIOT LONDON.EPISC. 1012
inexorabile pertiinescimus iull.immari. Rerum vero A ne quem ohlatas divilirc, et totum quod in homi-
iinem priidenlia sancla considerat, dans operam sol- num gloria pretiosum csl, flectere neqiiiverunt,
licile ul quod prudenter inchoal bono quoqtie fine animi sui valeal indignalio sola sithveriere. Quod
conclud.U.Advertal ilaque, si placet, discrelio veslra si per vos acciderit, in thrcnos lotus ire poterits,
quo tcndal, an conalibus bujiismodi queat finem et lacrymariini fontem oculis vestris de caelero
ohtincre qnem oplal. Nos quidem, his ausis, a spe negare nulla quidem ralione poterilis. Revocetis
iiiagua cccidimus, et qui pacis oliliuendae spem ilaqnc, si placet sublimitali vestrae, consiliuni,
quandoqiie concepimus, ab ipsis jam spei liminibus domino qiiidem papae; sanclaeque RomanaeEccle-
gravi qiiadam desperatione repellimur. Et duni vel- sioe, vobisque, si placct adverlere, modis omnibus,
ut exlracto gladio pngna conseritur, pro vobis sup- si processcril, obfiilurum. Sed qni penes vos alla
plicandi locus uiique non iiivcnilur. Unde Patri sapiunt, vos hac forte via progrcdi non pcrmiitnnt.
sciibimus ex chariiate consiliinn, ne labores labori- Ilortaniiir experiri quis sitis in doiiiinum iiostiuui
bus, injiiri.is siiperaddal injuriis, sed omSssismiiiis regem, ct oninia qn;e sua sunl, potestalem exerceie
palieutiae el humilitaii inserviat, caiisam siiam divi- qua praeestis. Quae nimiriim poteslas peccami ii-
n:c clemcnliae Doininique sui graliac misericordi mentla esl, satisfacere nolenti formidanda. Doini-
commitiat, et sic ngcndo carbones ignis iu mullo- " num vero regem non qnideni nunquam peccasse
riim capita coaccrvet et congerat. Accendcreiur dicimus, sed semper Domino paratum satisfacere
hoc moilo charilas, etquod minae non poierant, in- confidenier dicimus et praedicamus. Uex a Domiiio
spirante Domino,bonoriimqiiesuadente consilio, sola consiititius paci providcl per omnia siihilitoruni. Et
foriasse pietas oblinerel. Bonum eral de patiperlate ul hanc conscrvet ecclesiis cl conimississibi populis,
voluntaria gloriose laudare, quam de beneficii ingra- diguiiales regibus aule se debitas et cxhibitas silii
liliidine ab omnibus in commune nolari. vult ac exigit exhiberi. ln quo, si inter ipsiim et
Insedit alie ciincioriim mentibiis, qiiam benignus vos aliqua est oborla conteniio, a siimmo supcr hoc
vobis domiiiiis uoslcr rex exstiieril, in quam vos pontifice paterna gratia per venerabiles fratres no-
gloriam ah exsili provexeril, eliu familiarem gratiam slros Londoniensemel Herefordensemepiscoposcon-
lam laia vos mentc susceperil, ut dominalionis su;e venliis et commoniliis, non in ccelum os sunm po-
loca, quaea horeali Oceanoad Pyrenaeumusque por- suii, sed tle omnibus in quibus vel Ecclesia, vel ec-
recia siini, adeo polesiali vestrae cunciasubjecerii, clesiasiica qiiaecunque persona se gravatani osten-
ut in his solum bos beatos reputaret opinio, qui in deril, se non alienum qnaerere, sed Ecclesiae regni
vestris poteranl oculis complacere. Et ne vestram „( sui paiiiiirum judicio, liumiliier et mansueie respon-
gloriam mobiliias possct mundana conctilere, vos in dit. Quod quidem el factis implere paratus est. Et
liis quae Dei stinl voluil immohiliter radicare. Et dulce reputat ohsequium, cum monetur ul corrigal,
dissiiadcnte matre sua, regno reclamante, Ecclesia si quid offcndat in Deum. Nec solum satisfacere.
Dei, quoad licuilsuspiranle et ingemiscente, vos in sed etiam, si jus exigat, in hoc salis dare par.itus est.
cam, qua pracestis, dignitatcm modis omnibus stu- lgitur salisdareetsatisfacere voleiilem.EccIesiacqiie
duil siiblimarc, sperans se dc cartcro regnare felici- sc judicio in his quae siint Ecclesise, nec in modico
ter, el ope veslra et consilio stiuima securilategau- siiblraheniem , colla Christi jugo subdentem , quo
dere. Si ergo securim accipit, unde secniilalem jure, qua legc, quove canone aut inlerdicto grava-
sperabai, quae de vobis erit in cimctoriim orc nar- bitis, aul secim, qnod absit! evangelica praecideiis?
ratio?Qu;c retrihiilionis liacicnus inauditae reme- Non impclu quidem ferri, sed judicio prudcnler regi
moralio? Parcalis crgo, si placel, famae veslrae, laudabile esl. Unde nosirum omnium uua est in
parcatis el gloriae, ct hiimiliiate doininum, filium- commune pelitio.uec consilio praecipiti maciareper-
que veslrum chariiale vincere studealis. Ad quod galis et perdere.setl commissis vobis ovibns, ul vi-
si tiostra vos monila movere nequeunt, debelsakem lam, ul pacein, ut seciiritaiem habeant, paierna
summi ponlificis sanctacqne Ecclesi;eRomanaedile- D siiidealis gralia providere.
clio el fidelilas inclinare. Vobis enim suaderi debet Movet quidem omnes nos, qnod in frairem no-
efacili, ne quid attentare velitis quod laboranti strum dominum Saresbciiensem episcopum, el de-
jamdiu malri vestrae labores augeat, quove mullo- canum ejusdcm, praepostere, ut quidam existimant,
rum inobedientiam deploranti in eoruni, qui obe- uuper aclum audivimus : in quos suspensionis aul
dinnt, amissione dolor accrescat. Quid enim si vc- damnalionis pcenam ante moiam de culpa coniro-
stra, quod absil! exacerbalione et opcra dominus no- versiam, calorem, ut videiur, iracundiae, pliisqiiam
sler rex.quem largienle Dominopopuli seqiiuntiipct jiisliliae seeulus tramitem, intorsistis. Ordo judicio-
regna, a domino papa reccsserit, ipsumqiie sibi for- rum novus bic est, hiicusqiie legibus cl caiionibus,
tassis adversuin vos solalia denegantem sequi de ut sperabamns, incogniiiis : damuare primtim, et*le
caetero declinavcrit : ipsum namqiie in hoc quae culpa postremo cognoscere. Quem ne in iloniinuiii
snpplicationes, qnae dona, quol qiianlave promissa nostrum regem et regnum ejus, ne in nos et com-
sollicitant? In pelra tamen fivmiis liuc nsque per- missas nobis Ecclesias ct parochias, in tlomini pa-
stitit, et totiim «juod miindus offcrre pniest, vi- pae ilamniim sanciacque Itomnnac Ecclesix ileilecus
ctor alla liiente calcavii. Uniiin nohis timoricsl, ct deiiiiiientum, nosiraequc coiiftisiouis aiigmcn-
1013 EPlSTOLiE VARIORUM. 10! i
lum non modicum, exercere tenletis et extentlere, A Ianum. Ibi Ricardum Barre, de vestro honnre, si-
remediuiii vobis appellalionis opponimus. Et qui cul decebatj sollicitum et ad vcslram ulililatem
conlra metum gravaminmn in facie Ectiesiae viv» prudcnter ct instanler lahorantem inveniniiis. mrd-
jamdudiim voce ad dominum papam appellavimus, IIIIII lamen coiiirisialum el confiistim, quia nec do-
ileralo jam nunc ad ipstim scripto eliam appella- miniis papa euin receperai, necalii benignoset hu-
imis, et appellationi lerminum diem Ascensionis manos se illi exhibiierant. Nos aitlein vcnientes
Dominicaedesignamus, quanla quidem possumus (louiiiius papa nec videre, nec ad osciilum, nec ad
devolione supplicanles ul inito salubriori consilio pedem voliiitaduiiitere. Vix enim plerique cardi-
vestris ac noslris laboribus, expensisque parcalis, nalium dignati sunt nos rccipere vel in verbo. Diu
causamqite vestram in hoc, nt remedium habere crgo in ainaritudine spiiituum nosirorum anxie
qucat, ponere studealis. Valere vos optamus in Do- conturbati, his qui vos fidelitis diligebant, omni-
iiiino, Paler. mode siipplicavimus, nl eorum intervenlu dominus
EPISTOLA CCCCXXXVH. papa nohii quocunqiie modoaudientiam indulgerel.
EORUMPEM ADALEXANDRUM III. Adeorum inslantiam recepli sunt doniinus abbas
Palri suo cl domino, siimmo ponlifici ALEXANDRO,de Wallatiaeet R arcliidiaconus Lexoviensis,
provinciapCanluariensis episcopi, el personae per " qui ininus habebanlur suspecli. Ipsi atilem cnni uo-
eorumdem diceceses locis pluribus constilutae, do- men veslrum taiiquam devotissimi filii Roman;e
niino patrique debilum charitatis et obedientiae fa- Ecclesiaein salutatione ex vestra parle propone-
nmialuni. rent, acclamavit lola curia : Suslinete, suslincie,
Veslram, Pater, meminisse credimiis excellen- tanqnam doinino papaeabominabileessel audire no-
lium, elc. Vide in Alexandro III, an. 1159-81. men veslrum. Sic a cnria venicnles sero redieruiit
EPISTOLA CCCCXXXVIII. ad dominiim papam, ei de nostro commnni consilio
EORUMDEM ADEUMDEM. expoiieiites quod nohis fuerat a vestra majestate
Palri suoet domino, suinmo ponlifici ALEXANDRO,injiinctiim, referentes etiam serialim singula bene-
Anglicana Ecclesia devotiim et debilum charilalis ficia, quae contuleratis Canluariensi, et singnlos
ct obedienliaefamulatiim. excessus, et inopportnnitates quas conlra vestram
Siihlimitati vestrae, Pater reverende, venerande, commiserat dignilalem, lolumque hoc primo se-
gralias affectuose referimns, elc. Vide inter episto- crelo, postea, coram domiiiopapa eloninihiis cardi-
las diversorum ad Alexandrum III papam, posl nalihus, coniendentibus etiam contra cosAlexandro
ipsins Regcsta. r Wallensi et Gunlerio Flandrensi, cleiicis Cantua-
EPISTOLA CCCCXXXIX. '
riensis. Instanlc vero quinta feria ante Pascha, in
CLERINORMANNl.E ADEUMDEM. qua de consnettidine RomanaeEcclesiae solet domi
DominopapaaALEXANDRO, episcopi ct clerus Nor- nns papa publice absolvere ve! publice excommu-
ninniiiaesalulem et obedienliam. nicare, cum certi essemus qnod de vestro el regni
Nuntios et litteras vestras dominus noster rcx, vestri gravamiue lauqiiam ad bic proni diulissiine
ctc. Videibid. traclassent, consiiliiimuseos, quos majestati vcstrae
EPISTOLA CCCCXL. fideliores cognovimus, scilicet doniinum Porlnen-
CLERICORUM QUORUMDAM ADREGEM HENRICUM. scm, domiiium Ilyacinlliuin, dominum Papienscm,
Charissimo domino suo HENRICO illustri Auglo- doiiiinum Tusculaniim, doininum Pelrum de Mirso,
rnm regi, duci Normanniaeel Aqnitaniae, el comiii douiinusJoannes Neapolitanus aberat, cum omni
Andegavensi R , abbasWallaliae, REGINALDUS studio et inslantia exoranles, ut nobis animum do-
Saresberiensis archidiaconus, R Lexovien- mini papae, el quod circa vos slaiuere proponeret,
sis archidiaconus, RICARDUS BARRE,et magisier aperirent. Ipsis vero nihil nisi siiiistruin et veslrae
1'ENRICUS salutem, el fidele in omnibus el ubique celsitudini ignominiosum rcportanlibus, ex sin-
obsequitim. ]I) gultttosa eoriim el fralris Franci fidelis veslri rela-
Noverit majestas vestra, quod cum Ricardus lione pransensimus,quod eadie immulabiliter dispo-
Barre nos praecessisset, et cum multo periculo et sueral dominus papa in vos nnminatim, ct in tolam
gravamine nos ad curiamdomini papaepraevcnisset, terram veslram cismarinam el iransmarinam de
nos quaiuor, cum duobus episcopis et decano communi fratrum consilio. interdicli ferre senten-
Ehroicensi, et magistro Henrico, cnm multa diffi- tiam, el eam, quae in ipsos lata fnerat, confirmare.
cullate venimiis usque Senas. Ibi diebus aiiquot de- Posiii ergo in arclissimo, omni studio attenlavi-
tenii fuimus. Comes enim Macharius sic ex omni niiis per cardinalcs, el per illos de sociis noslris,
parle vias obsidebal, quod nulli palebal egressus. qui ad illum habebanl accessum, et per familiares
Cum vero nos quatuor cum episcopis, qui pluri- stios, ut cessaret abhoc proposito, vel saltem diffcr-
muin exire desiderabanl, non potuissernus, in maxi- rel usqtie ad adveniuin episcoporum vestrorum.
ma aniini aiignsiia positi ex communi consilio Quod ciim nullo modo (ieri posset, nos, sicut de-
media nocle occulte et fraudulenler exivimus, ct cel et sicul dcbilores vobissumus, personae vestrae
sic per ahrupta monlium, et per loca fere invia, sub dcdecus, cl lotius terrae vcslrae gravanien susti-
magno limore el pcriculo landcm veninius Tuscu- ncrenon valcntcs, nec dcbemes, landeni convocatis
1015 GILBERTUSFOLIOT LONDON.EPISC. 1010
sociis nostris coram quihiisdairi cardinalibus viain A lamcn in dominumnoslrum regem, a summo ponti-
invenlinussaluli vestraeel honori bouam elsccuram, fice causaesuaejudices peteniem pariler et exspe-
et imiversa; lerraevestrai iitilem, el episcopisneces- clantem, excommunicationisferre sententiam et in
saiiam, prn qua a vobis el a lerra vestra et ab epi- regnum ejus iuterdicti pcenam slaiuere severitate ,
scopis vestris (lcdecuselpeiiculiim qtiod imminebat, si placel ailcndere, non recie qtiidem moderala pro-
avertimus, et nos ipsos prn hac liberalione loti pe- posuislis. Quo niniiriim modo si processisset ne-
riculo exposuiinus,credenles et cerlam spem haben- gotium, domino noslro papae sanctaeque Romanae
les quod toinm ncgoiiumprocederet secundum quod Ecclesiaemagnum ex hoc non ainbigimus jamjam
credimiis vos velle et seciindiim quod credimus vos provenisse dispendiuin. Unde ne facto vestro ve-
vclle debere. Tiniore namque perterrili iisdem car- sleinCliristi scindi, inconsulilem ejus tunicam maic
dinalibus iiitcrcedentibus,significavimusdomino pa- dissui laciturnilate noslra el indiscreta quadam con-
]>;p,nos nccepisse in mandaiisa vobis, quod jura- niventia sineremus, ad dominum papam appellavi-
remiis in pracsciitiaejus, quod vos stahitis mandato mus, et debitam sibi fidelilatem, ad ipsiim appel-
suo, el lioc jurahilis m propria persoua. Eadem lando, conservavimus. Appellalionis hiijiis dilata
ergo dic Jovis fere circa horam nonain, vocati sunt siqtiidem prosecutio non fuisset, nisi pielaiis in
nuntii, lam vcslri ((iiamepiscoporum, el in generali nos oculos aposlolica clementia reduxisset. Qni no-
tonsislorio jiiravimus, ahbas scilicel de Wallnlia et bis et vobisaffectu palerno compaiiens Iaboribus
Saresbcrieusis ex Lcxoviensis arcliidiacoui, el ma- noslris et expensis, ut scribens ipse lesiatur, mise-
gister Henrictis, et Ricardus Barre, quod vos slabi-* ricorditer parceus, viros snpienles cl honeslos, pe-
l s maudato papae,et ad praereptum ejus hoc jura- rilos juris et aequiiaie probatissiinos de lalere suo
bilis. Nuntii vero archiepiscopi Ehoracensis, Lon- transmisit ad nos ut causam hanc plene cognosce-
doniensis et Sarcsberieusis episcoporumjuraverunt renl ct ipsam suscepta poleslalis pleniludine ter-
similiter, quotl doiuini sui Siabunt praeceploejus, et minando, finemlaborihus jaimliu protraclis impo-
hoc jurabiiiii. Ipsa die tamen generaliicrexcommu- nerent. Lilteras in hoc domini papae suscepimus,
nicavii inierfcciorcs Caiuuariensis, et omnes qui quibus nobis apostolica aucloritate injungitur ut ip-
consiliuin, vel auxllium vei assensum praebueruut, sis assislere appellalionis noslraecausas apud cos
cloinnesqui in lerram suam eos scienter recepe- cxponere, eoriim parere senleiiliae et reverentiam
lint aut fovcrinl. DominusWigornensis.et dominus jniliciaiiaepoteslaii debitam in omnibus exhiberc
Ebroicensis cpiscopi, et Robcrlus de Novo Burgo , non oinitlamus. Ipsis ilaque nosiram una cum do-
Ebroiccnsis et magisicr llei.ricusin proximoveuiiiri ,Q minoiioslro rege praesentiam exhibere curavimus ,
eianl : et eos qtiidem iliinisinius ullra n oJuni optanies parileret expetentes omniaquaeinter domi-
nnxios et turbatos, quia pro explendo negotio ve- num noslrum regeni verluntur et vos, simul el ea
siro pro vclle suo venire non poleranl. Fuitque dc qnaenos conlingunt sub sole fieri, et juxla aposlolici
cousilio cortim el noslro, quod nos qiiocunquemo;.'o formam mandali diffinitivaeorum senteniia termi-
praecederemuseos, ut dedecus el maluin, quod pa- nari.Constalilaque non subierfiigissejudicium quos
rabaut uobis adversarii nostri impedire possemus. ad judicium subeundiimsuisseconslaijudicibusoblu.
Certi cnini eramus quod vestrum gravamen in cu- lisse.Dataveroopera procurasse,nequiohpacemvene-
ria praeparabatur ct limuimiis illius diei cousuelu- ranl, pacisfungereiittiroflicio.qnidesl aliud nisi tur-
ilinem. De nunliis quos ad doiniuum imperatorcm hationemEcclesiaeprotelasseetejus Spiriluiqui ail:
misislis, nihil postea audivimus. De vestro, quod llabele sal in vobiset pacem habeleinter vos (Marc.
iuihi per Reginalduni niisistis secrelo, coram Wi- IX),aniinosiiaie forte niinia resiiiisse? Ad judices cx
lelmu filio Hamonis ct posimoduiii abbate dc Wal- mandalo properavimus et ecce qui nos audiant non
lace spem bonain concepimus quod fiel. Valeat et haliemus. Unde ne appreliendaiii nos mala, appella-
diu vigealsublimitis vcstra. Coiifortamini in Do- tionis remedio hactcnus eviiaia, nc potestatemquain
inino, et exsultel cor vestrum, quoniara praesensD ] in aedificalionemEcclesiaeet non destriiclioncmsus-
iiiibilum ad gloriam vestram sequetur serenum. Die cepisse debueratis, niiiius canonice exercealis in
Sabbali ante Ramos palmarum ad curiam vcnimus, nos, vesiram attendeiites priidenliam slalula Patrmn
et lator praesentiumdie Paschae recessil a nobis. iion obscrvare, si quid hahelis in subditos defen-
EPISTOLA CCCCXLl. sionis eis locum ct tcmpus imn concedere, suspen-
ECCLESI.* ANGLICAN.€ ADTHOMAM CANTUARIENSEM. dere stalim nec citare, reputare notoria quae nec
Ecdesia Anglicana Canluariensi archiepiscopo, nota sunt nec subnixa vcritate, mandaiis vestris in
salutem et debiiam chariiatein. disciimen eorum qiiibus scribitis sarcinns graves
Vestram scimns non latere prudentiam, nos anno imponere, conira suspeclas uoliis senlenlias ve-
jam praeieriload dominum papam appellasse,ei di- stras, advcrsus mandaia vestra oinnia doinino no-
rectis ad vos liileris idipsum vobis signilicasse.Ap- stro regi et regnoejiis, nobiscliaiii et commissisno-
pellalionis liiijuscausas, si dissimulare non vultis, bis ecclesiisel parochiis gravamcn aliquod impor-
scitis esse justissimas. Nullum euiui excommuni- lantia, ad euin cujusdeclinari neipiitcxanicn, domi-
cari justum esl juri se offerenlem, sc et cansam num scilicct papam appellamiiscl appetlatioui ter-
stiam divinis per omnia legiiius stibiniUeiilem.Vos ini'ium tlicii)obitus bcali Martini consliluiinus.
1017 EP1ST0L;£ VARIORUM. 1018
EPISTOLA CCCCXLII. A ut Domitio, sul «laniiam oflerendo. De hoc nciein.
WALTERI ALBANENSIS EPISCOPI ADGILBERTUM. quod nobis imlignis ecclesiarum regimen dignaii
estis remiilere, Deum super hoc traliiuius iu le.4i-
WALTERUS Dei gralia Albanensis episcopus , et
monium nos omncm, qiiam potiiimus, adhibuisse
domini papae vicarius, venerahili et in Cbristo el vcslris in omnihiis ohediisse praecc-
fralri G. eadem Londoniensi diligentiam,
[dilecto ] grutia
el dileclis in domino Hun- piis; quod et de caetero fariemus et quod veslrae dn
episcopo, filiis, capitulo Ecclesia regenda solliciliidini visum fueril, nohis
dredi de Rochoforde, salulcm el omuiuni plenilu-
Iitteris vestris remandate.
dinem gniidioriim. EPISTOLA CCCCXLV.
Veniens ad apostolicae sedis clemenliam Pctrus
BITURICENSIS ARCHIDIACONI ADEUMDEM.
siibdiaconuslator praesentium, coram domiiio papa
DileclissimoPatri et spiritiiali domino T., Dei gra-
el nobis humili et lacrymahili confessioue narravit
tia Cantuariensi archiepiscopo, V... sntis Biluri-
se, insligantc hiimaui geueris iiiimico, quemdam
subdiaconuin inlcrfecisse. Unde nos de mandato censis archidiacouus, quidqiiid est et quidquid po-
summi ponlificis eum vinculo cxcoinmuiiicationis a lesl.
Litteras suhlimilalis vesirae suscepi, rontinentes
quo tenebatur absolvimus , talem sibi pceiiiienliam
vos admirari quouiam de advcnlu cardinalium nihil
ut ad
injuiigenles, usque qtiindecim annos quartam me vobis iiinotuit. Qui nisi ila subiius essel,
feriam in cibo quadragesimali, sexlam in pane el per
secundain vero feriain si volueril le- quod praescire non potuerim, qiiatn lilientius et ju-
aqua jejunel, cundius vobis significarcm, novil ille qui corda scru-
gendo psallerium vul pascendo pauperem rediniat,
latur et renes. Ego aulein, nt amicum decet, pro
quadragesimam anle nativilatem Domini sicut ma- vobis
et solliciius, quamvis alio itincre praepeiHiusfuis-
jorem observet, praeler oraiiones, eleemosynas di-
alia pielaiis opera, quibus sollicilc invigilel. Et, seni, apud caslrum Radulphi ohviam eis occurri,
ab eis perquirens sludio, tum seorsim, tuin
qjia noii jiulicat Deus bis in idipsuin, licet idcm ligenti vobis aut conira vos polc-
Petrus perpetrato criniine non in subiliaconaiu, sed communiter, qiiam pro
sicutunius
in acolyihatu, deinceps Deo et Ecclesiae servire statem inmandatis accepissent. Dcnique,
valeal: lamen ex dispensaiione et henignilate sa- relatu conjeci, etex lilteris Icgat onis uliiusqueocu-
niliil prorsus conlra vos, sed polius
crosanclae Romanae sedis, concessil ei dominus lata fide percepi,
noster ecclesiasliciim beneficium inlegrum reiinere, pro vobis eis permissum est. Praelerea inde lainen
omiiimodis
discreiioni veslrae mandans quaie.ms ipsum abso- occasionc accepta ccepi snggerere eis.ut
aut
lutum in pace manere et heneficium ecclesiasiicam, Q praecaverinl ne in dominum regem Francorum,
in regnum cjus, vcl cliam in vobis aliquid moliren-
quod hactenus habiiil, libcrc et quiete possidere
lur, reducendo eis ad memoriam quam aegre domi-
permitlaiis, nec emii supcr hoc ulla raiione de lius
caetero vexetis. rex luleril ahsoluiioiiemilliusJoannisde Oxene-
ford. Cui misso a rege Anglorum cuin Regiualdo
EPISTOLA CCCCXLIIl.
archidiacono, in inlroitu ipsius curiaecum forte oh-
VflLLELMl ALTISS10D0RENSIS EP1SC0PI ADALEXANDRUH viarem; ipsi, inquain, praetendenli osciilnni prius
PAPAM. dcnegavi, quaerendo in puhlico an excoiiiiiiiiuicaius
ALEXANDRO papae,WILLELHUS Allissiodorensis epi- esset. Sed quid mirum, si erubuerit versus in ca-
scopus. chinnum? Tandeni abipsis legalis, dum recederent
Si unum patitiir membrum, etc. Vide in Alexan- accepi, quod eliam si contra vos, quotl absit, pote-
dro 111, an. 1159-81. statem accepissenl.promptum aiiimum, in quanium
EPISTOLA CCCCXLIV fas essei, et devotam siare pro vohis gererenl vo-
hinlaiem. De caeteroquod vobis placuerit, per prae-
BANGORENSIS ARCHID. ADTHOMAM CANTUARIENSEH.senlium laiorem
resignate mihi, in omnibus et per
Quanta menlis exsullatione, quanta animi jucun- Domnia paralo obedire.
dilate nostra privelur Ecclesia, lam pii Paliisorbata EPISTOLA CCCCXLVI.
praesemia,nec siylo notare nec verbisexprimereva- WILLELMI CARNOTENSIS ELECTIADALEX.PAPAM.
lemus; sicquippe cuncta in vobis relaxabat miseri- ALEXANDRO papaeCarnolensis clectus.
cordra, quodnihii inultum omilteret justitia, ellicet Ecclesiae Romanae filius, etc. Vide in Alexandro
omnes de vestro damnum palianlur exsilio, nos la- III.
inen majori super omnes affligimur incommodo: EPISTOLA CCCCXLVII.
prassenles quippe nos pio mentis affectu veneraba- EJUSDEM ADEUMDEM.
inini el inimicorum insidias in absentes illalas fru- ALEXANDRO papae,WiLLELMusCaruotensis eleclus.
slrabamini. Deus autem pro his vos abuude remu- Vigor sensuum membris omnibus manal a ca-
neret, cum noslrae imbecillitati digna relribuendi pitc, etc. Vide ibid.
sil ablala facullas. Quod nisi locorum distantia EPISTOLA CCCCXLVHI.
nos a jucundilale vestrae praesentiaesejungerel, no- £G1D11 EBROICENSIS ADECMDEM.
stri erga vos animi aifecium clarius sentiretis, lum ALEXANDRO papae, ÊGIDIUS Ebroicensisepiscopus.
nostri copiam vobis exhibendo, tum nostram vobis, Circa meae vocalionis initia, etc. Videibid.
•010 GILBERTUS FOLIOT LONDON.EPISC. 1020
EPISTOLACCCCXLIX. A est ne majoris aucloritatis rohore quod faclum esl
CuBERTI [OXCMENSIS POSTEA
AltCIIID.] IIEREFORDIENSlS fiilciatur. Qiianquam et hoc limerc certe impietate
EPISCOPI. plemim sit, ne dicam sacrilegum. Quis enim puiare
R. arcliidiaconus Oxenefordiensis, postea episcn- audeat adeo eversuni csse ecclesiasticaepetrae fon-
|iiis HerefordiensisGILBERTO, Londonieiisi episcopo. dameiitum ul aposloliea aticlorilate non soluin apo-
Non polcsl niihi tranqiiillus esse animi slatus, stolicoriiin canonum regula condingalur, veruni
cum veslrae tranqnilliiatis perlurbatioiiem jugi me- etiam ordo ille evangelicusipsius Dominicioris con-
dilationc reminiscor. Veriimtameii non motlicumin siilutione consecralus, humanae praesumptionisim-
hoc consolalinnis accipio, qtiod animo meo studiose mutalione, ut ita dicam, profanelur, ipso Domino
perscriitauti non occurrit praecedenlisin vobis culpae dicente : ISon esl servus major domino suo, nec apo-
inerilum quod pracsentis causam tribulalionis indu- slolus major eo qui misil illum (Joan. xiu). Undc
xerit. Quod si ita cst, tanlo amplius debet in vobis niihi iiulla ralione persuaderi potest, aposiolica au-
clarescere foriiludinis virtus, quanto abundanlius ctoiilalequamlihel modicum Chri.sti corporis meni-
iniiocenliae leslimoniiim reddit vobis juslissimus brum , nediim episcopuiu orthndoxiim non commo-
urbiter bene sibi conscius animiis. Quapropter, si nitiim, iion rcgiilariler cilaluni, inaudiliiin, indcfeii-
|>er inbulalioneni hujus saeculiis qui foris esl homo B siim, et in niillo coniuiiiacein, aul nolorii criminis
vestcr corriimpiliir, is qtii inlus est renovari debel reprehensioiii obnoxium ab ipsius .Christl corpore
de die in diem, sicut olim in prosperis ad temperan- abscidi licere. OmnipotensDeus corrohoret spiritu
'
liam,ila nunc in adversis ad paticntiaeprobalionem. sapienliae suaecor veslrum, actus quoque vcslros
Scripluin est enim : Tribulatio patientiam operatur; iiiuniat spiritu consilii et forliludinis, ut praeseiilium
palientia probalionem, probatio vero spem(Rom. v). tentaiiomim impiilsihus tam prudenter quain forli-
In boc ergo multa inihi spes csl, quod innoceiiiiae ter resisiere valeatis. Ego certe quaniulacunque
simul et humilis patientiae vcstrac merilis ad glo- portio crealionis veslraenon lanliiin sumptus meos,
riam ct honorem veslri liberabit vos Deus de mani- sed etiam meipsum, si jusseritis, impendere pro
bus persequeiitium vos, qui superbis resistit, humi- honore vestro paratus ero. Bene valeat in Chrislo
libns autem dal gratiam (Jacob. iv). Unde votis in- doininus meus.
desinentibus oinnipotentem Dcum implorare satago, EPISTOLA CCCCL.
quaienus consuciaediscreiionis veslraeoculum nul- BENIUCI DECANI ET CAPITULI S. PAULlLONDON. AD
lalenus aliqua subrepentis indignalioiiis macula in ALEXANDRUM PAPAM.
volval, nc, qnod absit, offensain quain nondum in ," Postquam dominus noster archiepiscopus Can-
puriiaie conseieiuiaehalmislis, ex novo conluinaciae tuariensis occasionein sihi reperit de terra noslra
erimine conlrahatis. Bonum esl humiliari, ut glo- exeundi, eic. Videinter variorum ad Alexandrum111
riosius exalienitir. Bona esl humilitas, quae superni epislolas, post ipsius Regesla.
judicis favorcin iuvilat et consilia dissipal superho- EPISTOLA CCCCLI.
runi. Humiliatus iu carcere est in compedibusJo- STEPHANl MELDENSIS ADALEXANDRUM PAPAM.
scph, el poslnindum nihilominus eloquio Domini ALEXANDRO papacSTEPHANUS Meldensis episcopus.
inflamniaiiie super omneiii lerram ./Egypti esl con- Liccl iion sit discipulus super magislruiu, ctc.
stilutus el a vendiiorihus sangiiinis sui praepositus Vide ibid.
fratrihus adoratur. Hiimilialiisesl David ad prophe- EPISTOLA CCCCLII.
ticam ohjiirgatioiiem, el poslmodum Deo placens ad EJUSDEM ADEUMDEM.
propheialis spiritus graliam est rcparatus. Humi- ALEXANDRO papac,STEPHANUS Meldensisepiscopus.
liata esl cl Maria ad ccelestis aimunlialionis oracu- Crebrescuni, Pater, scandala lemporibus no-
lum el ad concepiionem Altissimi, Spiritus sancti slris, elc. Vide ibid.
virtule, nieruit ohumbrari. Humiliavit eliarn seinet- EPISTOLA CCCCLHI.
ipsumChristus; proplerquod ct Deus cxallavit illum D EJUSDEH ADEUMDEM.
cl donavil illi nomen quod est super omne nomcn. Dominopapae, episcopus Meldensis.
Si ergo ab aliquo facta est nobis dalac in vos sen- Licet praesentis negolii uiagniludo, etc. Vide
tenliae demiiiliatio, circumspecta deliberalionc ibid.
iuendum est, ne vel eam conlumeliose observetis, EPISTOLA CCCCLIV.
vel, quod fortassis videri potest, superhe et pericu- MILONIS MORINORUM EPISCOPIADALEXANDRUH PAPAM.
lose conlemnalis. Non hacc dico qttod aliquo prae- Sanctissiino dominoet Patri charissimo, ALEXAN-
sumptiouis lypo puiaverim a mea parvitate vestram DRODei gratia summo pontifici, MILOMorinorum
posse inslrui prudentiam in cunclis caiiontim di- cpiscopus, salutem et devoiam iu omnibus obedicn-
slinctionibus circa hos arliculos suflicienter edo- tiaui.
clam. Sed qualem circa houorera vestrum affectio- linpudenliaeniatcr amhiiio, etc. Videibid.
nem habeam subticere non possum :'hoc certe pro EPISTOLA CCCCLV.
meo parvilatis modulo suggerens, ul morbo adhuc BERN.VRDl NIVERNENSIS EPISCOPI ADALEX.PAPAM.
recenti feslina remedia procuretis, ne forte invete- ALEXANDRO pap;e, BERNARDUS Niverneusisepisco-
ralus difficilioricura opus haheat. Tiincndiimenim pus.
1021 EPISTOL/E VARIORUM. 10?.2
Post nunlioriim vestroruin a domitio regc disces- A confundil, cum a cbaritale fulcialur; siceconirario
SIIIII,etc. Videibid. reprobis trihulatio impalienliam, impatienlia pusil-
EPISTOLACCCCLVI. lanimiinicin, pusillaniniilas trislitiam parit, et illa
WILLELMI NORWICENSIS Al>TIIOMAH CANTUAR. iiiterimit, cum per eam animus in dcspcrationem
THoM.t:Caiituaiiensi archiepiscopo, WILLELMUSabsorbeaiur. Igiiur viriliter agiie, conlorletur cor
Norwicensisepiscopus. vestrum, nec ullius vos, quod absit ! suasio, quasi
Secundtimfonnam mandativestraesanclitatis clc- cedere debealis, educal, quin polius agite quod agi-
ricos de lerra comitis Hugonis,qui post intertlicliim lis, el leiiele quod leuetis, ut a summo pastore de
domini papaein lerra ipsius divina celebrare prac- commisso grege mercedem plenam recipialis. Iloc
sumpserunl, acceplo ab iis sacrauiento quod veslro tam fideliter, qiiam amicabiliter consulo vohis. Hoc
mandato stabunl, absolvimus, inierdiceules iis ue utinam persuadere possim et milii. Hoc salubre no-
divina celebrarent. De quorum numero latorcs prac- bis, hoc imitabile nobis commissis, ul bene ngendo
senlium, Gilbcrlus el Baldwinus presbyteri sum, el sustinendo quod volueril, el qiiandiu volueril
quos ad pedes vesiraesanclitatis suspensos cum lil- Deus, et ejus iiiliacrendovesiigiis konorilicemus ini-
terarum noslraruin lestimonio dirigimus, quia ipsi nisieriiim noslriim. Quod autem parvilaiis nostrae
miserabiliter ad nos accedeutes id a nobis impetra- B precibus vos atteutiiis comuicndatis, mcriia quideui
verunl, spcranles niisericordiam veslram praeve- propria melieudo, confundor, scd devolionein ve-
nire polius quam exspectarejudicium. Scmper va- slram suspiciendoampleclor. Quidquidigilur anioris
lete. elobsequii pro vobis efficere possumapud Deum ct
EPISTOLA CCCCLVH. liomiiies, vcstruiii csse scfatis cunclis tliebus.
BALDWINl NOVIOMENSIS ADALEX.PAPAH. Atque ulinam se offerat locus et lempiis , quo
AI.EXANDRO papae BALDWINUS Noviomcnsisepisco- palam liccat expei.iri quam pure diligam vos,
pus. IIOIItam verbo et lingua, quam opere el veiitate.
Ferreum pectus est aut lapideum, elc. Vide i/i Valete.
itexandro, an. 1159-81. EPISTOLACCCCLX.
EPISTOLA CCCCLVIH. MAURICII PARISIENSIS Al>ALEXANDP.UM PAPAM.
EJUSDEH ET MAURICII PARIS.ADEUMDEM. Sanclissimo Patri et doiuino ALEXANDRO, Dci
ALEXANDRO papae,BERNARDUS Noviomensiset MAU- gralia summo ponlifici el univcrsali papae, MAU-
nicius Parisiensis episcopi. Ricius.eadem gratia Parisiensis Ecclesiae humilis
Nos snnctitati veslrae pro Ecclesia Anglicana et _ minister, obedienliae,servitulis cl devolionis pleni-
ênerabili viro Canluariensi archiepiscopo preces tudinem.
saepitisporrexisse meminimus, elc. Videibid. Noverit celsitudo vestra.serenissime Pater, quoil
EPISTOLACCCCLIX. nnper prope Parisios de pace inter rcgem Angliaeet
PETRIPAPIENSIS ADTHOMAM CANTUAR. dominiimCaiiluariensem relormanda traciaium cst
TIIOM*Caiitiiariensi archiepiscopo, PETRUS Pa- elc. Videin Alexandro111, an. '1159-81.
piensis episcopus, salutem et omnebonum. EPISTOLA CCCCLXI.
Loquilur Sapiens ila dicens : Aqua (rigida anima; EJUSDEM ADEUMDEM.
silienli, et nuntius bonus de terra longinqua(Prov. ALEXANDRO papae,MAURiciusParisiensis episcoptis.
xxv). Qiiam vera sit ista sententia, benignitalis ve- Paril el alit cuipas licenlia delinqueiidi, ct in
straedignatio experiri me fecit. Benedictioneeteiiim aiigmenla facinoruni prosililur, dum secura iinpu-
et salutaiione, qtiam de terra longinqua in sigmiin nilale peccalur. Laiuil aliqiiamiiu Londonieusis
eximiaedilectionis misislis ad me, revera non mo- ille episcopus, elc. Videibid.
dice refrigcravislisaniniam meam silienlem ad vos EPISTOLA CCCCLXII.
cx illa die, qua nosse et videre vos, et recipi merui JOANNIS PICTAVIENSIS ADTIIOMAM CANTUAR1ENSEM.
intervestrae familiaritalis arcanum. Igilur tanlaedi- rj Re.vereiidissimo doiuino et patri , beatissinio
gnationi humiiilas nostra, etsi quas debel, certe THOM.C, Dei graiia Canliiaiicnsi archiepiscopo,suus
quas valei, gralias reddit. Oro eiiani ut ille vobis JOANNES, eadcm gratia Pictavicnsis Ecclesiae hu-
graliam relrihiiat pro me, pro cujtis amore, licet in- milis sacerdos , salulem et sanctae pcrseveranliae
digniim, tamo ine affeclu et amalis et hoiioralis. De virtulem.
caetero,reverende Pater, liliali pracsiimplioneobse- Vix tnihi, domine, vel iiniiin diem in itineris
cro vos ut patrem, rnoneo ut amicum, ne deficialis procinctiim indulsi post lilierarnm veslrarum su-
in tribulationibus, quaeinveiieruiitvos nimis, maxi- sceplionem, imo el omnis mihi etiam unius horae
me cum ista sil via, qua ilurad Deum. Cum enim, morula odiosa erat post illarum perleclionem litte-
juxla Apostolum, diligentibtis Deum omnia coope- rarum, quae nibil continebant nisi solam oblesta-
rentur in bonum, per prospera et adversa in hoc lionem, ut tam necessario negotio,absque cujus itn-
mundiali siadio per palientiam Chrisli imies, lan- pelraiione non erit, siciitproponilis, absque sciupulo
quam auriun in fornace, probalur. Denique, sicnt conscienlia veslra, meum piaeslarem obsequium.
Clectistribulalio patienliam opcratur, patienlia pro- Fateor, domine, excussisse mihi lacrymas litterulas
bationem, prohalio spcm, quaenec confundilur nec illas qtiarum tam sedula, et sub tali imprecatione
10« GILBERTUS FOLiOT LONDON. EPISC. 1024
obsecratio nescio quam circa fidem amici dubila- A qui IIOSntliissei, quam accitsaliis qni coram nobis
tioncm importare videbalur. Malo lamcn, ut salva rcspondissel. Quod si vel in itos, co quod coram
pace domiiii mci loquar, vos juxta nominis nostri nobis respondere noient, vel in alios quoslibet a
piopriclalem parum credulum, qiiam mc miiius de- rege possidenies principalilrr, ipsis inconsultis, ex-
votiim inveniri. Et, quamvis, sicut praeeepistis, in comniunicalionissenienliam diciarem, scirent exinde
hiijiis itincris arreplione Piclavicnsium meorum exrommiiiiicaii ilii rcgi non displiciiuruin, si vel in
coniempscrim loquacitatem, volui lameu, salva gc- personam nieam inaniim exlenderent, vcl in bona
rendi ncgoiii fide, ipsorum declinarc nugacitatcm. mca grassarenlur, vcl iu personas vel in bona cle-
Inde fuit quod palam proposui me episcopo Ehrui- ricorum meoriim, qui scnt.miias ex mandalo mco
censi, Ricardo de Humct constabulario, Willelmo promulgareni, aut promulgatas observarent.
filio Hamonis, caetcrisque regis oflicialibus Turonis Ad haec ego illis et reverenter et humiliter re-
occursurum, qui eisdem diebus ibi convenire debe- spoinli, nportcre me oinuia haec, licet solus audis-
bant, ut super pace comitum Arverneiisiiim traela- sem, ad Ecclesiaemeap referre conscicntiam, cujus
rent. Consilii siquidcm illorum fideni exploraie eranl liberiales illae, quibus hacteniis IISIIScram, cl
necesse hahcbam propier novorum mandatorum .• nunc tili prohihcbar. Quihus omnibus si ipsis incon-
inamlitam duriliam, quac uiihi Iiiscus uosier, ctijtis, sullis renuniiassem, nibil actnm essct, nisi quod in
ct ir.cntis ociiluin peniius excacravit Deus, cl ciiin capitis mei periciilum rediindare posset. Veruin,
illo Simon de Turnebu conestabularius Toarcensis, cum cominunicalo cum ecclcsia nostra vcrbo me
ex parte regis apportaverant. Illi eiiim, paucis diebus; iiiliiloiniinis in libertatis noslrae proseculione per-
post natalem Apostolorum, Pictavium venerant, et; severalurum cognovissenl, primo coram plerisque
soldm mVin pnrtem traxeranl, tanquam secre'ai haronibiis Pictaviensium, deinde coram noslris ci-
habentes ad me mandata; adhibiio laincn secumi vibus sua publice promitlgaverunl edicla. Hincmihi,
Henrico Panclario, quasi legationis silii iujunctacli- sicut supradixi, Ttironis proficisceudi, et caetero-
dcliler peractac, si nccesse foret, teste fnturo. Cum- rtim ministeriaiiiim regis consiliiim explorandi oc-
quc pliirimuin itinistete t>, ul vcl iiniini mccum ad- casioncm accepi. Adjcci etiam , quod si forle apud
liibere possem, sive ahhatem, quia plerosquc ibii cos ccrii mihi consilii ccrla forma non apparcret,
inccum habebam, sive quaiuciiitque Ecelesia: iucac . illud Senonis secretario domiiii papae cxp!orare
pcrsonam, sive saltem caiioniciim, id mihi conccs- iisii esset uiile. Sub hujus consuliaiionis obieiitu
sum noii esl, eo quod inantlala ad me lanlum, noni cum Tiironis pervenissem invcni supra nominatos
ctiam atl illos perfercnda accepisscnt. [nhibiicruiill r„ rcgis ofliciales,jam firmato cousilio quod in Arver-
itaque mihi sub districta iiiierminalione, ne aliquid| niam proficiscerentur, ipso die ad castruin, quod
ad regis dignitalem pertinens niihi usurpareiu. Cuii Luchiae nominatur, profectos esse. Quos ego con-
maiiilatocum me libenler pariturum rcspondissein,, tinualo diplomale usque ad idcm caslrum prosc-
ad specialia tandem desceiiderunl, prohibentes ne5 cutus, ihidem Willelmum filium Hamonis et Hugo-
ad querelas viduariiin, vel orphanorum, vel clerico- nem de Cleers reperi. Caetcri jam ab anie au-
riim, aliquem parochianorum incoriiin in causami roram ad castrum Radulphi iler arripuerant. A]iutl
trahere praesumerem super quacunque possessione e qu»s cum niliil consilii fcre, quod ad negoliiim Ec-
iiiimobili, donec niinisteriales regis, vel dominorum,, clesiae meaeattinebat, invenissem, gautlio lainen
ad qiiorum feuduiu rcs conlroversiaeperlineret, iuii gavisus sum, quod opporiunitatem accepi conve-
facienda jusliii.i eis defecisseut. Deinde, ne supcrr nieiidi ipsum Hiignnemdc CleCrssuper lilleris, quas
accusatione fenoris qucmquain audirem. Praetcrca,, ei millebalis. Cumque praesensisseni, quod G. cie-
ne in aliquem baronem, ipsis inconsultis, imo douec c ricus ejus ibidem praesensnon esset, adjeci n e in
ipsi illuni mihi, in quibus dehercnt, ad justiliam of- mandatis accepisse a vohis, quod ego, si ille abes-
ferrent, anailicinalis seiiieniiam promulgarem. Haec c set, el in Iilleris legendis, et in eisdem, po*ti|uam
euiin fere erant, in quibus contra regiam agere di-- D I leciae essent, communicandis, el eiiam in rescri-
cehar dignitatem. El praecipue clericos circa, quo- bcndo vobis, si quid rescribere vellel, ahsentis locum
rmn patrimonia ad ipsos quocunqtietitulo devoluia a supplerem. Ei, quonam spatium illi ad ea, quae
a sordidorum et persunalium inunerum pracstalione e rescribcre volebai, non suppelebat, irapetravit a
irrevercnter defendere dicebar. Pcena quoque his is me, ut Jitieras, quas G. sun miitebaiis, ipse in
omnibus subjecta cst, si haec de caetero mihi usur- manu sua fitleliier reciperet,et illis, quas ipsi prae-
parem. Quamvis enini circa personam meam, ul il legcram, sub fidei suae pollicilalione donec ad eas
aiebant, duriora illis injiincla fuissenl, mihi tamenn rescripsisset conservarel, nulliiis oculo nisi saepc-
etiam rum periculo suo parcentes, indictam sibi add dicti G. illas inspecturo. Et is quanium uiilii vi-
alios pcenam exteiiderent, ita scilicel ul si quis ad
id delur, compatitur injuriis quae EcclesiaeDei irro-
cilationem meam veniret, praedictis privilegiatis is gantur, et si non usqiieqitaque forsitan conlem-
personis responsurus, omnia illius bona confiscaren-i- plaiione divina, respeciu tamen, itl existimo, affe-
tur,.i(.so, eo quod coram nobis respondisset,publico
;o ctionis domini sui, cui, quanlum animadvertere
carceri de| utando. In accusaiionc vcro feneraiorumm possum, limet, ne forte in hrs, qtiae agit, a Deo,
eidcni quoque pccnae suhjicerentur, tam accusator LU quem offendere videtur, percutiattir. Ego vero do-
1023 EPISTOLÊ VARIORUM. 1025
miniiin Ebroicensem, el illos qui cum eo praeibant, A alterulrum deploramtis injurias? Quis vapulantes
-lUlerislanlum proseculus, in coepto itinere institi, et injusla passos flere prohibebil? Nunquid in ma-
el ab eodem castro, id est a Luchiis, praesentium xillas nostras lacrymie itostne impune desccndent?
latorem ad vos remisi. Praemisi autem cursorem, Denique etiam nobis omnino cessanlibus, ct ncc
per quem abbatem Ponliniacensem, ut mihi in voce ncc scripto aliquid interloquentibus impontur,
curia occmrat, invito, qui Claraevallensi, et de qnod et nos vestro, et vos noslro omnia consilio
Fossanova,ordinissiii abbatibus, in negotiovestro no- peragatis. Quod ita verum est, si idem spiriius
biscum cooperetur, si illosforlein curia invenerimiis. consilii utrique inspirat, ut impressiones quas
Quibtis, prout Deus permiserit, expletis, nunlium peccatis nostris exigentibus, nobiset Ecclesiae Dei
ad vos dirigere curabimus, per quem omnia ad vos inferri videmns, aeqiianiiniter non sustineamus. Si
vel ad nos pertineniia, qua: cognitione veslra di- enim Dei minislri sumus, haecutiqne communi, id
gna exislimabimiis, vobis significare studebimus. estdivino pertractamus consilio, qui demolienlef
De caelero,paterniiali vestrae supplico pro clerico vineam DominiSahaoth siccis oculis non videmus,
vestro, amico meo, Turstano deBurins, ut gratia qui ruinam domus Israel saltem Iacrymanles pro-
vestra ad me vel semel videndum venire permittat, sequimur. Licet enim nos non illa, qua certe debe-
quem, si obsequio vesiro necessarius est, vobis "E remus, perseverantia opposuerimus, licct nondum
continuo remiitemus'. Bcne valete. . usque ad sanguinem reslilerimus, licet inulta pro
EPISTOLA CCCCLXIII. temporis incommodilate, et malris nostrae sanctae
EJUSDEMAD EUMDEH. RonianaeEcclesiae scisstira dissimuiaverimus, neino
Reverendissuno domino ac Patri sanctissimo taraen per gratiam Dei dicere polerit, quod eorum
THOM/E,Dei gralia Cantuariensis arcliiepiscopo, adhuc comininationibus cesserimus, aut impielatis
suus JOANNES, Piclaviensis Ecclesiaehuiuilis sacer - consiliisconsenserimus, quin accepta temporis op-
dos, salutem^t spiritum forlitudinis. portunilate, quae secus acta sunt, et evacuari pos-
Praevenissetlarditatem meam in lilterarum ve- sint, ad eadem evacuanda libere nos inlerponere
slrarum benediclione diligeutia, uisi praescnlium valeamus. Deo enim incessanler gratias refero,
lalorem diuturnn, sicut nobis proponebat, delinuis- quod, sicut ex aliorum fida relatione et ntinc ex
set infiriniias. IIujus itaque aegritudinis beneficio, teslimonii vestri fide certissinie teneo, delestabiles
debep, quod meum apud vos excusare possum si- illas profanasque consueliidines, quaediebus noslris
ientium : imo quod mea maiiifesle non est depre- sub innovalioiiis ubtentu proraulgatae sunt, non
Iiensa negligentia. Verum, ul verius dicam,et salva absolutc, sicut eariim innovator gloriattir, obser-
"
majeslalis veslrae reverentia licenliiis alque libe- vandas promisistis, neque, ut cseleri, sciipli veslri
rius loquar, neuler noslruni recle excusabilis ap- munimcnlo roborastis.
paret, dum nescio quae non timenda timemus, et Verum de legatione Angliae concedenda non cst
negligenliam noslrani caulelae nomine velamus, quod vereri quidquam dehealis, si verbis aposlo-
tanquam exeuntibus a vobis ad n.is icndantur insi- licis fides aliqua haberi polest. Gravi enim rediinit
diae, vel conira. Non recipit hujusmodi excusa- p<enitentiaillam qualem qualcm, quam Eboracensi
tiouesamiciiiae illius neccssitudo, qua nos usque in feceral, concessionem. Nec molcsie ferat dominus
hunc diem absque intermissione devinxit muiuae meus quod a domini papae et curiae frequentiori
charitatis affectio, a primis ineunlis adolescentine visitalione abslineo. De industria eieuini declino,
annis usque ad omnium sorlis nostrae vel condi- quoadpossim.Pictaviensiumnostrorumdelracliones,
lionis invidiam. Nunc vero aul locorum disiantia, quiquotiesillucaccedebam, regi scribere noncessa-
aut dignitatum inaequalitas affectionis prislinae bant, quod in ipsiussuggillalionein.cl insliluiionuiu
lilulum aliqualenus obscurasse videbitur, si inlcr- suariim laesionem pleraque in curia machina.bar. .
currentium cursorum parcamus iaboribus; si non Consultius itaque credidi personis discrelis et re-
alterius alteri plenissime innolescat sotlicitudo, in D j ligiosis lain veslra quam mea negotia credere, et
tantiim ut omnem detraxisse videamur localis se- Carumin parle ista opera uli. Quod et nunc pau-
parationis injuriam. Sileat igitur, obsecro, serenis- cis diebus ante litlerarum vestrarum receptioncui
sime domine, de caeiero hujusmodi excusationis feceram, sub eo videlicet tempore, quo paganuiu
praetextus, et quod vocibus negatum cst, chartulis coguaium nietim ad vos iuisi. Nactus eiiiui oppor-
concedamus. Quod verbis non possumus, litleris tuiiiiatem viri venerahilis, el sanclitaii$4ncompara-
exprimamus. IUarum inventoribus non existamus hilis, domiiii abbatis Ponliniaceiisis, qui forte cum
ingrali, quorum merito aliquid detraxisse vide- amore noslri, tum gratia visilationis abbatiarum,
bitiir, quisquis ex miniis, evidenii necessitate illo- quas in nostro episcopatu habet, in partes nostras
rum uti cessaverit beneficio.Nec praelermiilendum, descenderat, ipsius iudustria pleraque, laui ad vos.
quod de depreliensionis injuria nullus per Dei gra- quam ad me perlinenlia, ad dominura papain secu-
liam internunliorum noslrorum adhuc conqueri rius perferenda coiiiniisi; specialiter auiera supei
potesl. Esto tamen, et, quod absil! deprehensum verbo legalionis, ct Sancii Augustini. Qualiter eniir
iliquem inier.im peiianius, quis recte intdigtiari po- litterae legalionis sub indiguatione conviciis per-
lerit si illas, quae Ecclesiae Dei et nobis fiunl, ad mista domino papx1 restitutae fuissent, et quomodo
PATROL.CXC. 33
1027 GILBERTUS FOLIOT LONDON.EPISC. 102»
ml instantiam quorunidam cnrdinalium quasi ad A gratia vobis desciibi juheiis, post discessuni pagani
placanilam regis iudignationem dislriclioies vnbis nnstri, per qnem vohis viv.i voce omnia iniiiiiaii
lilterse pro bcnedicendo abhate Sanctl Aiigustini praecepi, in nulloiniiovalus est, qnia Lnscus nosier,
directae sint, pcr communem amicum iiosirum qui licet in pleniiudine potestatis, non lamen in
dominttm Hcnricum Pisanum niilii plenius inno- pleniludinc luminis ad nos revcrsus est, nontlum
tuerat. sua promulgavit edicla. ExercitumsoliimmodoAqui-
Quamvis aulem praefatus abbas el discrelionis taniarum submonuit, ut regi Francorum, si in Ar-
siiae,el religionis iiittiilu, nec nonet obseqtiii.in quo verniam, ul destinabat, proficisci perseveraverit, in
illis frcquens descrvit, in c.uria plurimiim possil, manu valida oecurrant. Missitamen sunl ad regem
si tamen praeceperitis , et expedire magis vobis qnaerendae pacis procunalorcs, sicut nosse vos
vidcatur, nec libi deirahenlium linguas, nec ejus, credo, domintis Ebroicensis, et Ricardus de Hu-
npiul quem deirahitur, molesiias vercor, ncc sic mez. Nondum vero ad nos pervenerat, quid perfc-
aut laborem corporis declinare, anlsiiinptibus par- cerint. Caetera, cum nobis innotuerint, el Ddelem
cere quaero, quin ad mandali veslri imperinm in invencrimus nuntium, vobis significare non diffcre-
pcrsona propria ad illos ascendam, nihil diflicilc ad mus. Obsecro autem, ul per puerum illum, quein
laborem exislimans, in quo matris meae sanclae sacpe diclus paganus nieus ad me in brevi mitlere
Canluariensis Ecclcsiaeulililalibusdeservire possim. debet, omnia, quaecognilu mihi necessaria duxcri-
Nec est, ut mihi videiur, quod de urgcnti domini tis, rcscribere non differatis. Bene valeat doniinus
papae inandato circa benedicendum Sancli Au- IIICUS.
gusfmi abbatem supra modum conqueri debealis; Praesentium latorem una tanlum nocte mecum
maxime cum adjectnm sil, sicul accepi, quod si retinui, ut advenlus sni moram celeritate reditus
illi ulterius benedicere cessaveritis, ipse ei ad se sui purgare possii, quem tamen, sicul asserit, in-
venienii bencdicturus sit. Aut igilur vobis ad pro- firmilas excusat: et ne aliud vobis soggerere pos-
sccnlionein juris vesiri paiebil exeundi libertas, set, in festo Sancli Albani animaediscessil. Vereor,
aul si tain manifcste negata ruerit, quidquid sub domine, nc charta haecplus vobis in legendo, qnani
tam manifesta impressione fiet, tempore accepto mihi in scribendo laedit imporlet. Veniam tnmen
pro infecto haberi poterit. Commoneo aulem san- meretur, qui prolixitate sua omnes retroacti tem-
ciitatem vesiram, ut cum supradicto abbale Ponti- poris negligentias redimere debet. Cui lamerr suh
aiacensi vel inpcrsona vestra, si sub praetextu causae hac claitsuln finem impono, ut cum tempus accepe-
veslnc in partes Galliarum venerilis, vel cerle C rilis, devotissimi vestri, communis amici nostri,
per lilleras veslras, si exeundi facultatem non ac- inagistri Joannis Saresberiensis memineriiis, sae-
ceperilis, uheriorem inealis familiariiatem : quam- pius ad animum revocando, qnod relegationis poenam
vis lam ego, quam communis amicus nosler, abbas prinins ob lioc sustineat, quod necessiiatihus ecclc-
videlicet de Stella Isaac, ut continuam vestri haheat sise vestrae, et vestris ntiliter ac fideliler deservire
sanclissimus ille convenlus Poiiiiniacensis in oralio- credebaiur. Iierum et semper valele, memor uosir.
nibiis suis memoriam, recle proeuravimtis. lnve- in orationibus vestris.
nielis quoqueet camdem domuin titilitalibus vestris EPISTOLA CCCCLXIV.
etiam lemporalibus deservire paratam, si necesse EJUSDEM ADEUMDEM.
luerit. Indusiria enim et sanctitate supradicli ab- Vencrabili domino et Patri sanclissimo THOM^,
batis sui omnihus Cisterciensis ordinis abbaliis plus Dei gratia Cantuariensi archiepiscopo, sims et suo-
polest. Et hic mihi, ul tutis auribus loquar, exsilii rnni suus [JOANNES Pictaviensis episcopus] salutein
sedem elegi, cum lortoris noslri molestias ulterius el spiriium consolationis.
snslinere non potero. Excilains praecurreniis famae celebritale, et no-
Quod vero scribiiis, ut negotia veslra nemini minis vestri praeconio, antequanv nuntium vesirum
credam, nisi soli summo pontilici, et Pisano nostro, D viderem, ad curiam fcslinavi: sed, priusqiiam vel
adjecisse, nisi fallor, debueratis etiam cardinaleui ipse illuc pervenissem, jam omnihus omnia inno-
Sancli Lanreniii magistrum Alberlum, fqtiem pro- tuerant, el plena erat oiimis lerra gloria Doinini, et
feciibus vestris deservire existimo, nontani personac niagniflcabnl nmnis andilor, quod inventns esl qui
veslrae, quam ncgotii inltiitu, quia vos non vestram, coram piiiicipibus terrae loqueretur prudeiitiam.
scd Ecclesiae causam suscepisse et proiestalur et Quamvis igitur patriarchnius vestri sedes amplis-
tgnoscit. Ego lamen interini, nisi uovo a vobis sima suae dignilatis nobililale praefulgeat, vestro
•uisceptomandato, fines mihi pracscripios non trans- tamen per graliam Dei merito plurimum illi hono-
jrediar. Scripsissem vobis de Octaviani dccessu ris accessit, ul quod loci illius antistitihus fami-
miserabili, et Guidonis Cremensis subsiiiiitione liare videbatitr, nuncpervos inea perpeiuatum esse
ixsecrabili, nisi quia nostros, qui in curia moran- credatur. El niiiic quidem lanto gloriosins, qiianlo
lur, haecomnia plenius scire scio, per quos vohis saeculi illius principcs modestius incedebant, ct
fidelius innoiescere debent. Et hujusmodi nova iitlem decessorcs vesiri principibus suis minns pu-
nonnisi ab ipsis, et per ipsos ad nos usque deri- larenliir obnoxii : praeserlim ciim et mater iiostra
vanlur. Familiaris autem slatus meus, quem Dei sacrosanct* Romana Ecclesia millam eo tempore
1029 -,-. EPISTOLÊ VAR10UUM. 1030
inlegritatis suae paterelnr divisionem. Qui ergoi A verai. Ego Poniiniaciim proficiscor, 111illius rdi-
vobis dedit incipiendi andaciam, dabit et in pcrse- gionis (levolioni tam vestram qiiam nostram com-
verando constanliam. Dabil el in bOni operis per- mendem inleniionem. Nam ibi dLvinum imploran-
severanlia proventum : aut illum ulique, quem de- dum est auxilinm, uhi humaiium deesse vidctur.
sideramus, aul cerle fructuosiofem. Nam quod ad Orationihus Clarevallcnsium per ipsum papam vos
hnmanum auxilium aitinet, nihil cst quod de curia commendari fcciinus. Bene valcat dominus meus.
in aliquo, quod regem offendere debeal, exspecletis. EPISTOLA CCCCLXV.
Cum enihi lam nos, quam nunlius a latere vestro EJUSDEM ADEUMDEM.
transmissus circa porrectas a nobis petitiones pcr THOM.E Cantuariensi archiepiscopo, JOANNES Pi-
multos dics laboraverimus, vix in una oblinuimus. ctaviensis cpiscopus, salutem ct in adversis patien-
Et illa qtiidem (am trepide consummalur, ut nihil tiam.
scriptura? commiliatnr, sed tantum vivae vocis re- Patcrnitaiis veslrae litteras, quas novissime tiobis
sponsalicredatur. Asseverabat tamen adhuc dominus attulit fraler Simon, devolc suscipienlcs multum
Henricus Pisanus se ad exlorquendam domini Lon- consolationis ex ipsis percepimus. Quas etiam quasi
donlensis professionem laboralurum. Timeo ne in- quoddam remedium eorum, quce contra volum
cassum; quoniam omnia, qiias pro ea obtinenda B I nostnim nobis pr:ennntiata erant, habiiimus. Con-
mihi proponi posse videbanlur, allegaveram. Pri- gruo quoqne loco lilleras vcstras consolaiorias;
mum, quod eum iranslatio ab omni obligatione li- Cenomanni scilicet, praesente domino illins sedis,
berasse videbatur. Neque enim in hujus Ecclesiae recepimus. Qui et ille vir Catholicns, sanctre Ec-
episcopum recipi posset, nisi alterius Ecclesiaeepi- clesiae tribulatloni compatiens, ex cisdem litteris
scopus esse desineret. Quod si episcopus esse desiii, atrmum , ex sinistris l)raenuntiatis non modice
desiit et EcclesiaeCantuariensi obligatus esse. Ad afffietiim, consolatus est. Spem ctenim nobis inde
haec, quid si in aliam transissct provinciam, nun- concipere licet, quod si vera sunt, quac nunc pro-
quid non suo proflteretur metropolitano ? Ubi mani- ponunlur, imperator ille, pluribus occupatus, ly-
festumesl, quod illum translatioa prius facta pro- rannidi suae in Ecclesiam exercendae minus vacare
fessione liberat. Causam quoque non tacebamns, poterit. Est autem snper quo miramur, litteris
quare etiam RomanaeEcclesiaeexpedire posset, ul. vestris non fuisse expressum, quid acttim sit in
fieret, eo quod in nuper celebrato conventu sic se coiloqtiio, quod dnminus rex Francorum Altlsiodori
habuisset, lanquam sibi liber esse viderelur. Con- habuit in Octnvis aposlolorum. Gonsultum vero
suetudinem quoque vulgarem praeiendebamus:quod _ nobis videlur, quod heneficia, qua? idem rex Fran-
si quis novum feudum ab eodem domino recipiat, corum et comes Henricus vobis oblulisse dicuntur,
hominiiim quasi ex nova causa iterato facere com- reciperetis, quibus patientius exsilium vestrum,
pellitur. Ad quac omnia hoc niihi responsum est, denec dominus ad propria vobis redilum pararit,
quod professio semel£acla sicobligat personam, ul supportare possilis. Dominus ctiani rex praedictus
niilla slalus sui mutatione liberari possit, donec in sccretius et securius consilia sua discretioni vestrae
alterius transcat jurisdiclionem : nec eam aliqua concrederet, si quo beneficio vos sibi obligaiiorem
ratione a vobis peti posse, nisi forte de consuetu- el obnoxiorem spcraret. Sed et mullo sollicitior
dine Ecclesiaevestne essel, quod solius archiepiscopi fieret, ut vobis, vacante aliquo episcopatu vel ar-
personae, qui illum consecrassel, professio facta chiepiscopaiu, in redituum perceptione provideret,
esset, et non ipsi atque successoribus suis cano- si quid dc dominio suo in ustis vestros contulisset,
uice substituendis. Quod si ita esset, tunc quidem ut sic propria sua ad se redirent. Necesse quidem
illam a vobis jure exigi posse, non ulique suae, sed habetis, secundiim quod praesens temporis slatus
vcslrae ratione personae. nobis dat conjicere, fortunae vestra?, quibuscunque
De csetero,quod ad benedictionem abbalis Sancti niodis poterilis, consulere, ut inimicis veslris ad
Aiigustini pertinel, frusira aliquid solalii exspecta- pj suam confusionem videamini ad qnantamcunquc
lis. Quod igitur ngitis, dileclissime Paleret domine, lnijiis exsilii palientiam esse paratus. Unde, ut
snlius Dei, el illius, cui Deoauctore praesidelis, Ec- saepius discretionero vestram diligenter commo-
clesiaelibertatum conservandarum inliiilu facialis, nuimiis, adhuc etiam persuadere intendimus, ut
et ab eo solo laboris liujus et consotaiionem el retri- his, quihus carere poleritis, vos exonereiis, ad
hiitionem exspeclelis. Ego, sicut a multis mihi pro- temporis maliliam respicienles, quae vobis ad pro-
ponilur, non modo similem, sed duriorem calculum pria facilem vel citum redilum minime repromillit.
exspeclo. Utinam exsilii vestri particeps futurus aut Scire autem vcstra debet prudentia, quod nemc
praevius. Nec utique nobis inglorium erit, ul qui esl qui vobis ad ignominiam reputel, si praesenii
pro vanitatibus el sacculi delectationibus, mullis statui vosconformantes, sed eldomui religiosae,quae
saepemundi prosperis ahusi sumus, nunc, si necesse vos exhibet, condescendenles, moderato «t neces-
fueril, pro relribulione ccelesli adversa simul susli- sario tam equilaiurarum, qiram personarum numero
ncre non formidcmus. Laboral lamen Pisanus nosier, contcnli esse veli.tis. Nosse aj.item vos volumus,
nt mihi in loco tutiori prospiciatur. Et id ipsum se quoniam a regina nec anxiliitm nec consilium spe-
vobis per abbatem de Eleemosyna inlimasse assc- rare polestis, maximc cum tolum consilimn suum
1031 GILBERTUS FOLIOT LONDON.EPISC 1052
in Radulpiium de Faia, c;ni vos non miniis solilo A junctus esse narratur dominus Otlo, diaconus car-
pcrscqiiitnr, contulerit. Singulisque dicbus multae dinalis de carcere Tulliano. Et utinam! Stellae nain-
succrescunt praesumpliones, quibus lldem fieri po-se que tinius inalitiam, si non exslingual, temperat
videtur, quod infamia, cujus alias ineminimus, ve- tamen et attenuat sibi adjuncla magis propitia
ritati accedat. De caetero, de rumoribus, qnos ab slella, et henevola. Ili siquidem duo urhe egressi
Anglia refereut ad reginam a rege commcaiitcs, qui siinl in Kalendis Jamiarii, nd parles noslras prope-
partem sunm magnificare videiuur, vobis conunu- rantes. Illiid autem verbiim, quod mihi significa-
nicare posstimus hos: scilicct quod doniiniis rex slis, clericum quemdam vesirnin a curia redeuntem
jam secuiido cuiii Wallensibus congressus, sed, ut vobis attulisse, non facile inilii persuaderi polest,
gloriantur, eos aggrcssus, illos confudil, et innu- qtiod sub lali condilione absolulus sit Joannes de
ineram de eisdem mulliludinem inleifecil. Regem Oxeneford, nec quod consueludines illas domino
vero aiunt de suis paucos amisisse. Liiterarum vero, papaeabjuraverit, sive de mandalo regis, sive alio
quas rex matri suae desliuavil, transcripliim vobis modo. Hoc aiiiem dicitur , quod persona ipsius
mittimus. Scripttim tpioque, quod magister Hugo, Joannis erepta esl a potestale vestra, quantum ad
clericus Ricardi de lvclccsire, vobis direxit, per _ excommunicationis innodalionem. Namque, sicut
nianuni latoris praesenlium rccipielis. Quid vero in referunt isti, qui nunc redierunt, Joannes Cumin,
colloquio do Salcsberi aciuui sit, nos nescimus, el Radulphus de Tnmwnrde, Joannes de Oxeueford
praeterquani quod dominus rex episcopos, quos plus gratiae el favoris in oculis domini papae pro-
illuc vocaverai, cmunxil, ct eos slatini dimisil, meruit ex boc, quod suggessil ei, pacem inler re-
eoriiinqiic faiuilias seciiin retiiiuil. Si qua alia gem el vos posse reformari, si esset, qui de ea
veslrae cognitioiii expedire cognoverimus, vobis fideliter traclaret: promisilque se ad hoc oinnimo-
manifestaie ciirahimus. Vos qtioque nobis vicem dam operam dalurum. Unde praedicti Joannes et
rcpenderc dignemini. Valele. Radulpbus illum Joannem de Oxeneford regis pro-
EPISTOLA CCCCLXVI. ditorem vocani, et praedicant; qui, quod rex habet
EJUSDEM ADEUMDEM. pro impossibili, se faclurum pollicitus est, ut in
Domiiio el Patri reverendo TIIOM/E,Dei graiia propriis negotiis melius procederet. In huiic modum
venerabili Caniuariensi archiepiscopo, stius J. ea- ipsi Joanni de Oxeneford in operibus suis omiiibus
dem gralia Piclavicnsis Ecclesiae humilis sacerdos delrabunl isti duo Joannes el Radulphus. Diciint
salutem, et juges in Domino successus. quoqne, sicut a decano Beali Mauritii, qui fideliter
Ipso die Purificalionis Beatae Mariae, quo lilleras C ab eis haecomnia exploravit, accepi, quod omnes
vestras recepi, locuius fui ciim Joanne Cumin, ei lilleras, quas domino papae contra regem direxistis
Radulpho de Tamewurde, qui praecedente die Tu- vel alii pro vobis, cl petiliones vestras omnes regi
ronum ingressi sunt, a curia domini papae in con- apporlant. Inler quas multum mirantur se inve-
liiienli revcrtentes. A quibus cum multa, lam super nisse litteras domini Biiuricensis , de quo rex nihil
statu quam super agendis suis explorare in voio lale suspicabatur. Sed etquorumdam episcoporum
haberem, in paucis per eos certiorari polui, tan- liticras de terra regis, imo etiam quorumdam de domo
quam a me omnia occultando, domino suo se cre- regis, contra ipsum pro vobis scribentium, dicunt se
derent obsequium praestare. Verumtamen ab eis habere. Verum qui essent, vel episcopi, vel illi de
vel pauca, vcl inviiis exiorsi, noiuiulla a decano domo regis, noliierunl aliqua ralione revelare, nisi
Beati Mauricii, iu cujus hospitio recepli erant, ipsi rcgi. Jactitahat autem Joannes Cumin se do-
accepi. Aliqua eliam per clericum queuidam San- mino papae improperasse, quod ei litteras conira
tonensem, qui in comitalu eorum aliquandiu vene- regem misisseiis. El ne hoc posset inficiari, prin-
rat, addidici. Reiulit siquidem mihi idein clericus,, cipium litterarum dixit lale esse : i Satis superque,
quod dominus Papicnsis mtiliiplicibus el instanlis- domine reverende, sustinui. » Sequens ipsarum
simis precibus regis Angliaesolliciiatus, et a domini conlinentia erat, quod vos in personam regis scn-
papae simili solliciludine et iustantia impelratus, tenliam ferretis. Litteras vero islas dixit se Viter-
procul dubio legalus venit in omnem lerram prav bis acqtiisisse, ubi quidam iiiuilius vester eas defe-
dicli rcgis. Et credilur, quod cum omni pleniludine reus dicitur fuisse deprehensus. At verisimilius
poleslalis venial, ul cognoscat, judicet, plantel et esl, quod eas in cancellaria habuii. Ab ipsis Joanue
evellat: maxime ut iiiler regem sive alios, et vos et Radulpho didici, quod alii excommuuicaii vesiri
super universis querelis vestris potenter decernat, missi suiit ad absolvendum quibusdam in partibus
el irrefragabiliter pronuniiet, remolo onmis ap- veslris, sed qui illi essent, per illos scire non potui.
pellatiouis obslaculo. Ita qnod non inulluin vobis, Creditur autein quod Joannes de Oxeneford in An-
prodesse possit .dccrelum repeteiidae Festilutionis; gliam profectus sit, ut tesles et accusatores conlra
1
vestrae, praeserlim iit tanto lempore habeatis pos- vos.cum' consilio eorum, qui sangninein vestrum
sessionem , ,quanta passus cslis ejeetionem ante: siliunt, praeparel, et instruat, et adducat. Quorum
priucipalis causoe conslilutionein..0mui cnim exce- machinationibus duris et diris, dum lempus habe-
piioni, omnidecretq, ut dicitur^Draejudicium affer- ti's, consulo, quociinque niodo potestis, occurratis.
ret, praefati legaii plena poteslas.êd et huic ad- Mngna cnim et multa in vos parali sunl lenlare:
innocenliam vcstram super criminihus gravibus A non dico paucis, sed paucissiniis comilaius, ul f.i-
accusare. Veriini ille nullam cutisolaiionem recepil, ciem exsulanlis ipsa quoquo paucilaic cxprimaiis.
nec aliquam fiduciam de promissionibus regis con- Magis enim omncs ad compassioiiem movebit pau-
cipil. Medicis autem quaerentibus ab eo aegritudinis citas illa, quam si cenlum post vos de coexsulibns
ejus causam et occasionem, respondel qitod, si qua vestris traheretis. Quisenim sine muliocordis dolore
medicina rancorem et indignationem animi tollere videre poterit illum quondam regis cancellarium,
potest, tunc ipse, et non aliier, curari poterit. Ad et nunc in tantae digniialis fasligio constitutum,
haecisti, qui modo a curia redierunt, multum vobis qut lanlo iu ulroque statu faslti incedebat, tot
minanlur, eo quod in Iitteris vestris, quas domino stipatus ordinihus, pro Ecclesiaesuae Iibcrtate ad
pnpaedirexistis, et quas ntodo regi reportant, regem exlremam deducium paupertalem, ul vix aut duos
maliliosum tyrannum nominaslis, et saepius mali- aut tres religiosos post selrahat? Praeterea Ecclesiae
tiam ejus repelistis. Bene valete, et spiritus consilli obiter conslitulae, vos in eundo ct redeundo exhi-
vobiscum sit, et in qtiantuin famam cjus conserva- bere sine onere poieriini, ad quas non soliim de-
verim, magisler scholaris noster vobis scribit. clinandorum siimptuiim, sed magis oralionum gra-
EPISTOLA CCCCLXVII. lia divertetis. Circa haec plurima allcgare possem,
EJUSDEM ADEUMDEM. nisi quia ad caelera festino. Qiianlum perpendere
RevereiinissimoPatri ac domino TIIOM.€,Dei gra- possum, hi qui de pace vestra tractant hoc solum
tia Caiituariensi archiepiscopo, suus JOANNES, eadem prima fronte loqnuiitur, quatenus cum sccuritate
gralia Pictaviensis Ecclesiae humilis sacerdos, salu- ct pace ad Ecclesiam veslram rcdire possilis. De
teni et consilii spiritum. modo el forina reditus veslri ncmo agit. Ubinam,
Stipra vires meas esse fateor, serenissime Pater quaeso, et quando haec disculicnlur ? An postquam
et domine, in re lam ardua consilium darc. Quia in Angliam redieritis ? Ubi scilicet nec imperalrix
tainen novi quod ex affectione potius ad nostrae nec comes Flandriae proesentes essc poterunl, solus
parviiatis consultalioncm omnia conlulislis, qtiam forsilau Rolhomagensis ad :d prosequendum vcniel.
quod nos in re lam incerta cerlam prxsumainus Nostis quouiodo ibi omnes ea tanliim loquuntnr,
praescribere formam, dicam quod scntio. In primis, quae regi placilura existimenl. Certe vercor ne
in his quae dom.inus papa vohis consulendo scrihit, sub quocunque jiisliliac praetextu, denuo vos exsu-
suam poiius quam veslram causam ngit. Licet euim lare oporterel, et fiercnt novissima pejora priori-
sua omnium nostrum causa sit, illtul tamen pi ima bus, omnibus conlra vos tum in curia doinini papoc,
facie traclat, ut, quocunque libertalum Ecclesioeve- C i tum in praeseulia regis Francorum, et verbo et
strae pro quibus exsulatis dispendio, iu sua inlerim scripto atlestantibus. Nemo igitur hoc vobis pcr-
quasi fidelilale et vel simtilala ohedientia regcm suadeal, ne forte nisi sub cerla et penilus elimala
relineal. Quanquam inilii cerlus esse videar, quod forma redire lentetis, nisi omnia ad vos periincnti»
et iJli et toti quae ad ipsum respicil Ecelesioe, pluin regis arbitrium conferre vciitis, quod vobis
rimum expedisset, ut ab initio post commonitiones persuadere non audeam. Quod si ista auie rcdilum
canonicas secundum justitiae tramiies adversus re- veslrum procurari debent, cujus diligeniia atque
gein constituisset. Verum ut, omissis his qua? nec discursu animi vestri in unum polerunt coiisensum
douiino papae nec dominis noslris cardiualibus trahi, dum ipse in Anglia aget et vos in Burgumlia
aliqua ralione persuadcri potuerunt, illa Iraclemus exsulabilis ? anni unius rovolulio huic discursui
quae possumus, quanlum ad securitaiem eundi, non suflicerel.'Noii video quomodo ista recte discu-
morandi, et, si necesse fuerii, reverlendi, sufliccre liantur, nisi illum necessitas aliijua in parlas' cisma-
debere credimus, si tres illae personae, quarum in rinas traxerii, aut vos ad anguslius niare versus
lilteris vestris meminislis, vos in fidem suam rece- Flandriam scilicel descenderitis.
perint. Quibus tamen et fratresTempIi, si fieri po- Vcriun ut ad ipsam tandeni pacis forinam venia-
test, adjici desiderarem, de quorum consilio nunc D mus, sive per vos ipsos, sive per interposiias pcr-
plurimum rex pendere dicilur, tanquam nescio quid honas iraclelur; ex his quaenobis proposuistis capi-
secretum cum iis tractans, cum tamen ipsum omnia tulis, nec omnia nec nulla nobis objicieuda viden-
in dolo et diccre et facere arbitrer, sicut in negotio lur. In primis de feodo W. de Ros interiin silondiiiu
vestro quod per eosdem fralres traclabalur, ipsum esse arbitror, non quod in judicio possessorio facile
amhulassevobis in aliis lilteris significavimus. Si oblinere non possetis, ubi ex acquo coiitenderetis,
niihi nunlii nostri vera nobis reportaverinl, clerici verum in peiilorio timendum vobis essel, el dolo
domini Rotliomageusis Dan[iel] scilicet et frater petere videlur, qui id pelit quod statim rcsiiiulurus
ejus magister T. non illam qtiam desiderabant re- est. Plane spolialio sine judicio facla rcstiiulioiieiii
ditus vestri securitatem adliuc sub redilu noslro- . vobis pollicetur. Auctor vero donalionis, aut ut ve-
ruin receperant, imo praedictus D[aniel] quia forlius rius dicam vendiliouis, causam proprielalis non
ad securitatis lirmitatem instabat, molesta a rege recle luebiliir. Verbum quoque ad lerras II. de
verba recepit. Verum, si vos iiujperatriv et dominus Essexia perlinet, sub dissimulaiione tantispcr proe-
Rolhomagensis ad suum invitaverint colloquiiim, lerinillatur : qitanquam maiiifeslius ibi injnrielur
confidenler acccdelis, sed, qiianUiin milii vidctur, rex advcrsus vos. Scd injuria IIKCmagis.ad regalia
vestra rcspicit, quam ad ecclesiaslicoclibcrlatis di- A i cilas nos omnia scribere prohibebanl: et utinain hu-
mimitionem, pro cujus nunc exsulalis defensione. jusmodi ntinlios ad nos millalis! quia et absque su-
Illud vero uulla ratione dissimulare poteritis, quiu spicione vobis loqui posstiut et de illorum Gtledubi-
statim ab initio repetatis quae vobis ablata sunt, et lare non esl necesse. Bene valete !
roullo forlius qua? personis maxiiue ecclesiasticis Si ad collbqtiium iiiNormaniiiam iransierilis, ma-
vobiscum exsulantibus, tam cismarinis quam trans- gistrum Joannem Saresberiensem.si fieri potest, vo-
marinis violenter suul adempta, quarum innoccntia hiscum ducatis: tum qtiia homo bona?fideiest, et
omnibus nota est et causam vestram non parum alti consilii, tum quia apud religiosos et viros bonos
justilicavit. In hoc capilulo nihil indulgendum pulo magni nominis est: tum quia et iraperalrix el do-
eiiam temporis malitiac. ln hanc rationem cadit et miiius Rothomagensis bene illi cupiunt et de illo
pecunia ijla quam post egressum veslrum a fide- bene sentiunt. lterum el semper valele! Coexsules
jussoribus vcslris extorsil. lnter quos dominum veslros nomine noslro salutate; meinor noslri in
jSalesheriensein in lanlum praegravasse dicittir, ut orationibus vestris.
,nec uno bove hodie dominium Ecclesiae Saresbe- EPISTOLA CCCCLXVHI.
riensis exiollaiur. Uujiis cupiiuli in litteris vestris EJUSDEM ADGILBERTUM LONDONIENSEM.
noii meministis. Illud quoque omitteiidum non est, " Venerabili domino et amico G. Dei gratia Londo-
quin Ecclesiam Cantiiarienseiii iu eo statu liherta- niensi episcopo, J. eadem gratia Piciaviensis Ec-
ttim suarum permansurara concedalur, in quo vos clesiaebumilis sacerdos, salulem et patrioe coelcsiis
eam suscepislis, quamvis clausula haec speciem ho- jucunditatem.
nestatis in facie hominum magis procferai, quaia In ulteriorem vestraesincerilatisgratiammefuisse
al.iquid utilitatis vobis conferal et sub obtenlu ju- admissum, et gaudeo plurimiim, et grales vdbis lia-
siilia? litigii semper causam non praecidat, sed in- beo. Id profecto ipse rcruin effectus praeseniem do-
ducal. In summa dicam quod senlio. Si haec et alia cuit, et absenleui dubilare non pcrmittit. Quantus
quae discussionis necessitatem exigere videntur in- enim honor a vobis mihi sil habilus, dum adhuc
,ter vos tractari cceperint, inlelligere non possum , essem in solo nalali constilutus, nec alios latet, nec
,quomodotanta animorum et causarum diversitas, ego possum esse immemor. Postquam vero disposi-
imo certe adversitas in unuin irabaiur consensum. tionedivina civitatis ignota? sum factus incola, lator
Una inilii via pacis el compendiosissima et lam quoqite praesentium nepos nosier vestrae dilectionis
yobis quam regi honeslissima yiderelur, ut cerla- ceriissima ccepit argumenta. Pro quo vobis oblalae
rum el paucarum starelis arbitrio personarum ; Q < petiliones tam facifi benignilate sunt exceptoe, ut iu
quarum illaequa?ex parte veslra essent de regno vel parle nulla fiuni illi repulsa damno, vel mihi vere-
potestale ipsius non es6ent. Alioquin nisi in digilo cundia?. Igitur, ul voia uostra veslris ciimulenlur
Pei non possum liaruni lol el tam inultiplicium exi- beneficiis petimus, qualeuus data opportunilate, non
tum meljri diflicullatum. Sub hujus aulera pacis solura per oblationein precum obtineat ut paginae
praetextu, possetis statiui cum bonestale reverii, et divinaelectioni det operam, verum ul hoc fial, pater-
arbitrorum sentenliain in ecclesia vestra exspe- nam audire mereaiur admonilionem, el sicul ipsum
ctare. Hujus vero ingressus vestri multas mihi vi- ad hoc specialiter deputo, ut vestris vigiianler obse-
dere videor utililales ctiamsi res oplaium non sor- quiis inhaereal, loiaque iusudet devotione, pro mo-
liretur cffectum. Inler caetera quidem quod cocx- dulo suo vices nostras acturus, ita in lahoris elfiilei
sules vestros, quos semel introdiixissetis, ilerum devota? praemium, cliarilalis nobis exhibitae sentiat
expellere confuudereiur, licet vos jusla quaiibet el helelur se esse participem. Valete.
causa excluderct. Ul enini asserunl qui de ejus cou- EPISTOLA CCCCLXIX.
scientia hoc dicere videnlur : de illorum magis RICARDI PICTAVIENSISARCII1DIAC0NI.
quam dc veslra eliminatione confunditur. Vos euim Pictaviensis arcbidiaconi.
tanquam sponie, ulasseril, existis ; illi nolenles in- P Qui fuerinl primi nunlii regis, el qui secundi, et
viti et absque causa?cognitione expulsi sunt Prae- quid tam lii, quam illi poslulaverint, el quomodo a
Jerea quia fqrsitan illi jam vexatio ii)tellectum curia recesserini, sub ea qua polero brevitale per-
dedit: graliam vobis in oculis ejus ingrcssus iste stringam. Prinii missi sunt Joannes Cumin, el ma-
pacificus, quique illi inhonestus non esset, pararet gister David ad pelendum absolutionem et relaxaiio-
et pareret. Djcitur enim saepiusconqueri, quod onini nem episcoporum. Sed Joannes Cuinin prius venil
cerlp lirmoque consilio dpstilulussii, quodque super ad curiam, et fere quindecim diebus in ea, aniequam
his, qua? in Wallia ei acciderunt, supra modum Pavid veniret, et postmultam instantiamsuam prius
confusus, jpm de subslitutione filii sui cogilel. facta promissione quingeiitarum marcarum auditus
Circa bunc articplum cum modo Turon. venirein, cst, astantibus cum eo el plurimum alleganlibus ad
Hngo milii de Sancta Matira pleraque secretius excusationem episcoporum clericis Eboracensis ar-
dixit; qi!« proesentium latori auribus lanlum ve- chiepiscopi, et nuniio Dunelmensis.Et credo quod
slris instillanda coinmisi, sicut et pleraque alia ; reportassenl absolutionein nisi supervenisset rumor
lum quia non per omnia verhis illis fidem habeo : de morte archiepisco]ii, qui omnia denigravit. lta
luui quia scripti prolixitas et negotiorum multipli- enim per|urbatus est dominus papa, quod nec etiam
1057 EPISTOLF. VARIOftUM. 1088
^ adventum nuntiorum in Normanniam non aiidieril
sui fere per oclo dies cimi eo potiierunt habcre col- A
loquiiim. El gcneraliler inlerdicliim esl, ne Anglici legalos transalpinasse, quod lunc absolvat Londoni-
ad eum habcrent accessum. El suspcnsa sunt om- ensem et Saresberiensem ab excommunicatione,
nia eorum negotia. Secnndi nuiuii fuerunt episcopi praestilo prius juramealo, quod slabunt mandaio
Wigornensis el Ebroiccnsis, etabbas de Wallace, et domini papae, lam iilis quam aliis in suspensione
archidiaconi Saresberieusis, et Lcxoviensis.et tlomi- manentibus. Sic recesserunt nuntii domini regis a
nusRobertus deNovo Burgo, el llicardus Barre, et curia, nec aliud reportant. Qnando aulem venluri
magisier Henricus Pinchun et quidam Teinplarius, sinl, vel qui, nondum credimus cardinalibus inno-
missi ad excusandurn regem, quod nec ejug man- luisse.Sed nunc non oportet vos limere interdicluin
daio, nec voluntaie interfectus esscl Cantuariensis. in Anglia, sicut credo, si rex legalis parere vo-
lloc autem non esi negatum, quin ipse dedisset cau- luerit. El dominus papa scribit ei, et invilat cum
sammortis suac,etquiii aliquid dixisset, unde inter- ad humililalem. Sed vix fuit impelralum, ut ei
fectores illi occasionem interficiendi sumpserunt. scriberet.
Sed nec isti secundi nuntii simul ad curiam vene- EPISTOI.A CCCCLXX.
runt, el a domino papa non sunt admissi, nec in . J0CELINI SARESBERIENSIS ADTHOMAM CANTUAR.
conspectu ejus apparere poiuerunt. Deinde ad pre- THOM.E, Canluariensi archiepiscopo,JOCELINUS, Sa-
res quorumdam cardinalium reccpti sunt abbas et resberiensis episcopus.
Lexovieusisarchidiaconus. Appropinquante die Jo- Veniens ad nos monaclius quidam ex parle vo-
vis, proxima ante Pascha generaliter dicebatur in stra, ut asserebat, sua nobis relatione indicavit,
cnria, quod dominus papa illa die daturus erat sen- quod vestra sublimitas nos gravissime arguebat de
tentiam excommunicationis in regem et regnum. Joanne de Oxeneford, clerico el fidelidomini nostri
Unde nuntii timore perlerrili quibusdam cardinali- regis, in decanatum Sarcsberiensem admisso, quem
bus ihterccdenlibus significaverunl domino papa? se quidem communi voto et tinanimi assensu capituli
accepisse in mandatis a domino rege, quod jurarent nostri canonice eleclum suscepimus, et secundum
in praesenliaejus, quod rex slabit mandato suo, el Deum el juxla consueludinem Ecclesioeconlirmavi-
hoc jurabii in propria persona sua. Eadem die mus, attendentes ex lioc ipso majorem inchoata?
Jovis fere circa lioram nonam vocati sunt lam nun- dileclionis firmilatem inicr dominum papam ct do-
tii regis, quam nunlii episcoporum, et in generali minum nostrum regera provenluiam; vestra?niliilo-
consistoiio juraverunt nuntii regis, scilicel abbas de minus commoditali prospkientes, ut exinde ad
Walace, el duo archidiaconi praedicli, et Henricus, Q ( gratiam domini noslri regis promerendara facilior
ct Ricardus Barre, quod rex stabit judicio domir.i sanclilali vestra? palerel accessus; non minus qui-
papae, et ad praeceptum ejus hoc jurabit. Nuntii dem de vestra, quam de Ecclesia? Saresheriensis
vero Eboracensis archiepiscopi, et Londoniensis el pace reformanda, et libertate conservanda dili-
Saresberiensis episcoporum juraverunt similiter gentes et sollicili. Quia vero pr-aefatus'monachus
quod domini sui slahunt praeceptoejus, et lioc jura- inauditam suspensionis senlenliam, lam ab omni
hiini. Eadem tamen die excommunicavit generaliter sacerdotali, quain episcopali oflicio in nos proposuil,
inlerfeciores Canluariensis el omnes qui consilium, ne lanlo gravamine innocentes opprimeremur, ah-
\el auxilium, ve) assensum praebuerunt, ei omnes senles, non citati, indefensi, non confessi, neque
qui eos in terra sua receperint aut fovcrint. Post convicii, ad sedem appellavimiis aposlolicam. Et,
Pascha verierunt Wigorniensis «t Ebroicensis epi- sicut lunc vcrbo, ila et nunc scripto in vcslra pra?-
scopi, el Robertus dc Novo Burgo, et utrum illud senlia appellamus, lam personas quam lotam Ec-
jiiramentum ab eis exacium sii, nescio : sed scio clesiam nostram protectioni beati Petri cl domini
quod non juraverunt. El cum stetissenl in curia per pnpa? siibmiltenles. Noverit sanctitas vestra non
qiiimlecim dies, et eo amplius, vocati siinl ad au- modica nos admiratione moveri, caeierosque hujqs
diendum responsum suum. Nam illi ciiin aliis con- rei auditores, tnm subito motu, tam severojudicio,
cordabuiil, tnm in excusalione regis, qtiam in aecti- non dico praecipiti voluntate, palreni i.n filiuni ir-
satione, secundum quod dictum esl. Et cum crede- ruisse iniiocentcm, immerilum, non conlumacem,
rctur dextrum calculum reporlaturos, confirmavil iiou lertio, non secundo, sed nec semcl cilalnm, ut
duminus papa senteniiam inlerdicti, qiiam dominus pracdictumesi, absentem, indefensum, non confes-
Senonensis dederat in terram regis cismarinam, el sum, iion convictum condemnasse, ut vestram pru-
senlenliam excommunicaiionisel suspcusiouis, qua? dentiam praeieriisse videatur illud Gregorii : • Soepe
data erat in episcoposAngline.Praecepit etiam quod in solvendis ac ligandis subditis snae volunlalis mo-
rex temperaret ab ingressu ccclesiae, et subjunxit, tus, non aulem causarum merita seqtiitur pnstor,
quod ipsemiltet legatos stiosad regem, utvideantet sicque ipsa ligandi alque solvcndipotestaieseprivai,
cognoscant ejus humililalem. Deinde post muliam qui. hanc pro sua voluntale, non pro siibditortiui
imiilioriiin instantiam, el intervenlu quorumdam moiibiis exercet.qui erga quemlibet prdximum odio
«ardinalium, et magnaepecuniae ciiam, sic dicilur, vel gratia movetur. » Consider;fiidmn erat, quod
hoc iinpetraium est, quod domiiius papa scribit Bi- subjeclos niagno moderamiue paslores solvere dc-
luiicensi archiepiscopo, quud si infra meuseni post beaul vel ligare. Diguuui crat meinoria illud Au-
1G59 GILBERTUS FOLIOT LONDON.EPISC. 1010
gusiini : i Coepisti habere fratrem tuuin tanquam A oslia. Occidimus ci viiulum saginatum, et allilia
publicanum, ligas eum in ternn, sed ut juste alliges, praeparavimtis, quibus uiiuam etvestra rcficerentur
vide. Naui injusta vincula dirumpunt jusliliam. jejnnia. Prospera nobis nunliant Dei gralia nunlii
Scitis quia qui dicit justiim injustum , aul qui noslri ad dominum nostrum regem properantes.
ihjuslutn , j*.istum, abominabilis utcrquc est. > quorum in reditu vel manilalo, el nostra pentlct
Averlat Dominus a Patre meq et domino, ne exspectatio, et domini noslri regis responsio, quid
quid srbi de Pharisaeorum assumat supercilio, ut nos agere disposuerit. Proinde Cenomannis eligimus
vel damnet innocentem, vel solvere noxium arhilre- moram facere, donec nos mandatum rcgium alias
tur. Legit sanctitas vcslra de leprosis praeceptum trahat, quod forte Andegaviserit, cum civitas illa n
esse, ut sc oslendant sacerdotibus : et, si lepram via qua reversurus est dominiis rex non Ionge dislet.
habuerint, lunc a sacerdote mundi fiant. Prius ha- Si vero descenderemus Argenlouium, et longior
bcnda eral notitia deliclorum, audienda varietas forsan nobis via resiaret, et pincerna pro viuo me-
peccntnrum, exinde ligandum aul solvendum. Nemo racissimo, quo abundamiis, lurbatioris subere cer-
enim, ut ait Gregorius, praeproperevel praepostere, visiam, generosisinvisnm,etiam parcius propinaret.
scilicct nun commoiiiius neque convictus, est judi- r, R Hoc etiam est domini Cicestrensis consilium, qui
candus, dicente Sixlo papa : Incerta nemo unqiiam iiiinus consiliosum dticit cerlum pro incerto do-
poiitificum judicare praesumat, et quamvis vera micilium mutare, el Baccho Libero, ancillam fe-
sint, non tamen credenda stiiii, nisi quae cerlis in- stucaefiliammaritare. Valeat charissima nobis vestra
diciis comprobantiir, nisi qtix manifesie convin- dilectio.
cuntur, nisi qiiaejtidiciario ordine puhlicanttir. De- EPISTOLA CCCCLXXH.
nique, Pater venerande, ne factam appellalionem CAPITULI SARESB. ADTHOMAH CANTUAR.
prosequi compcllamur, qua possumus et dehemus TIIOM.B Canluariensi archiepiscopo, eapiiulum Sa-
humilitate sanclitati vestrac devotius supplicamus, resberiense.
ut nostri gralia, paterna moti miseratione, sen- Atl nos usque pervenit discretionem vestram in
tentia? rigorem in nos, et in Joannem decanum Sa- episcopum nostrum gravaminis non modici dedisse
resberiensem, et ecclesiam nostram factae miseri- sententiam, et grnviorem in decanum nostrum vos
corditer relaxetis : et quae in nobis corrigenda daturos propostiissc. Quoniam ergo praelalorum
videriiis pro loco et lempore, juxla slaluta Palrum nostrorum gravamen nostrum reputamus, siaiim
et formamcanonum, cum debita veneralione corri- hocaudito ad sedem Romanam appeilavimus, et iu
gatis. C vestra pracsenlia appellamus, prolcctioni beati Petri
Q
Inter haec, venerande Paler, unum est, quo ad- et domini papa? nos et ecclesiam nostram suhmit-
modum movemur, nec vos minus tangere debel: tenles. Valeal et vigeat paternitas vestra.
quod a vobis, lanla? auctoritatis viro, lanta? matu- EPISTOLA CCCCLXXIH.
rilaiis persona, tanto patre ac paslore, tantae faci- MATTILCl TRECENSIS ADALEX. PAPAM.
lilatisproccsseritverbum, ut dominum et papam no- ALEXANDRO papa?MATTIIÛS Trecensis episcopus.
strum, sive alium nobis praelatum abjuraremus vel Apuddominum meiim fnlucialitis ago, etc. Vide
abnegaremus. Absit ut nos adeo derelinqual Domi- inier variorum ad Alexandrum III epistolas, post
nnseiconfundat! Deum testamuretverilatem, qua? ipsius Regesta.
Deus est, quia nec ex ore nostro processit hoc EPISTOLA CCCCLXXIV.
verbmn, nec ex corde proposilum, nec quidqiiam a, ROGERII WIGORNIENSIS AD CAPITULUM CANTUARIENSE.
nohis actuin est, vel etiam exaclum, quod adversus( HENRICUS Wigornensis episcopus capitulo Can-
Ecc!e3iam'Dei fuerit, vel quod dominum papam vel[ tuarieusi.
proelalos nostros in aliquo debuerit offendere. Unde, Acla nostrorum paucis dilectioni vestra? pcr-
lesles invocamus Cicestrensem, et Exoniensem, stringo. Siquidcm noslrales metu inlerdicli iiipar-
et Lincolniensem episcopos, qui in omnibus, qua?, D tibus noslris divulgali, deliberalione babita, et
diximus et fecimus, inlerfuerunt, ubi Dei gratia episcopis nostris accitis, concione conlracta scisci-
remissa est nobis et ecclesia? nostra? regis indi- tati sunt a singulis, ulrum personas suasel ecclesias
gnalio. Valeat el vigeat chara nobis vestra pater- sibi commissas sub illa vellent appellatione includi,
nitas! qua? dudum ab episcopis noslris in inilio Quadrn-
EPISTOLA CCCCLXXI. gesimae, scilicet ad lerminum Ptrrificaiionis, facia
EJUSDEM ADGILBERTUM. fuil : quam ct communi consilio proposuerant in
Venerapili domino Patrique charissimo G. Lon- oclava Pentecostes innovare. Requisitus ergo Dunel-
doniensi Dei gratia episcopo, JOCELINUS, Saresbe- inensis episcopus, sicut sedebat priinus, respomlii
riensis Ecclesiac humilis minisler, salutem et modi- quod illi appellationi non interfuerat, neque manda-
cum munus, sc ipsum.*. tmn commouitorium inde aliquod in scriptis vel
Exsultat pater evangelicus cui restitutus est filius: sine scriptis audierat, deliberaturum se cum me-
in longinqua profeclus. Exsullavimus Dci gratia elt tropolitano suo super hoc, et quidquid liceret,
nos reverso filio evangelico qui perierat et invenlusi salvo ordineDei ct suo, seconsuliefacturum. Meruit
csi. Occurrimus ci in lympano et choro usque adI autein tali delusione favorem audienlium, et dila-
1041 EPlSTOLiE VARIORUM. 1012
tionem. Post hocc Exoniensis requisitus, qnid inde A apostolicaesedis legalus, priori et conventui Sanctoe
censerel, respondil eo inconsulto coepiscopos suos Maiiae Wigorniensis Ecclesiae, salutem.
facilead illam appellaiionem convolasse, non posse Miramur multum quod denarium sancti Pelri de
pariier et illa appellaiione inniti, et excommunica- ecclesia et parochia ecclesia? vesirae nondum red-
lorum consorlium declinare, periculum aulem iin- didistis, cum ab omnibus episcopis secundum con-
minere, si summi ponlificis senlentia interdictum dictum iis terminum jam eum receperimus. Unde
illud corrohoret, cui discrimini nulla se vellet mandamus vobis et apostolica auciorilate praecipi-
ralione commitlere. Si lamen Ecclesia?Dei consule- iiius, ut, visis litleris istis, infra quindecim dies
rent expedire, et prosecuiionem ei regius favor in- eumdein beati Pctri denarium Winloniam miitatis,
dulgeret, ut mox regno possel excedere, de novo aut ne exinde in ecclesia vel parocbia veslra divi-
nppellarel a gravamine, non illato, sed formidato, nnin fiat officium,interdicimus, excepto vialicoet
licct impelrari possetadversus onmem appellalionem baplisterio. Episco|»o enim vestro et arcbiepiscopo
speciale subsidinm : quod si ei innolesceret, et absentibiis, non habemus nisivos quibus de hac re
pastoiissui sententia illiiin percelleret, obedienter scribere debeamus. Valete.
illam susciperet. Hoc dicto Londoniensis religio- EPISTOLA CCCCLXXVl.
nem ejus ridiculam fecil, cl Exouicnsis deinceps B FRATRUU CARTHUSIANORUM ADUENRICUM REGEM.
extra synagogam fuit. Accilus esl dominus Win- Excellentissimo et in Chrisli visceribus ample-
loniensis per responsales suos, ut apud Nortbam- cicndo regi Anglorum slrenuissimo, fralres Car-
tonamsuperilla quaeslionecoepiscopissuisproposiia Ihusia?, ulinam pauperes spirilu , sic in prae-
responderet. Rescripsil ilaque dominus Winlonien- senti saeculo regnare . ul i» fuluro valent coro-
sis sic : Lex divlna-praescribit, quod appellatus ad,, nari!
majoremjndicem, ad inferiorem appellare non po- Cum sancius Jobsederet quasi rex lirciimslanie
tcsl. Quilibet autcni qui appellat, appellationi exercitu, erat tamen mcerenlium consolator. Rcx
piosequendae sese cx necessitate astringit. Inde regtim el Dominus dominantium aperuit iiiaiuim
est, quod quia morbo senioque faligatus a Domino siiam, el hahenas regni vestri muliipliciler dila-
appellor, saecularietforensi appellalioni faciendn? lavit. Oportet ergo ut semper anle oculos veslros
idoneus non existo. Unde dilectionem vestram habealis illam terribilem sacrosancla? Seriplurae
exoratam esse volo, qualenus mc in illas appellatio- comminationem, qua dicilur : Polentes poienter
nis anguslias parcatis intrudere, ubi malcdiclionis tormenla patientur, et fortioribus forlior inslat cru-
jaculiim debeam formidare. Hanc vero responsio- ciatus (Sap. vi). Et illud Psalmista?: Terribiti et ei
nis formam, Iicel audilores suspicionis arguerint, qui aufert spiritum principum, terribiti apud rcges
maluit dominus Wintoniensis oflensas hominum terra; (Psal.L\\\). Divulgatum est ah Orienle usqtie
mereri, quam offendere legem Dei. Quod et palam in Occidentem, quod Ecclesias regni veslri inlole-
fecit, quando dciiuniiaiionem excommuiiicalionis rahiliter alfligitis, et exigitis ab eis inaudila qua?-
sibi insinuaia?publicavii, et cxinde consortium ex- dam et inconsueta, qua? si quacsieriiit, quaerere
communicatoriim atlenlius eviiavii. Suggeritur au- tauien non debuissent antiqui reges. Polest autem
tem nohis quod Reginaldus archidiaconus Wiltesire fieri, ul in lempore vestro, quoniam mullam con-
patri suo reconcilialionem impetraveril, el quod lulit vobis Deus sapientiam, tanta aflliclio ulctin-
dominus papa senlentia? lata? prorsus ignarus ex- que lelerari possil, sed forsitan post decessiim
stiieril. Unde et fingilur quod Londoniensi et veslrum tales regnaturi sunt, qui devorabunl Ec-
Saresberiensi causa? cujusdam cognilionem cum clesiam toto ore, et indurati cum Pharaone dicenl:
apostolica benediclione deleget, eslque data re- NescioDominum, el lsrael non dimitlam (Exod. v).
scripli post diem lala? sententiae. Super hoc vero Parcile.quaesumiis, parcite dignilati vestrae, parcite
cavillantur maliliosi, quod excommunicatos illos nobiliiati, parcite generi, parcite et famoso nomini
dominus papa reputet absolulos. Super his ornni- Q veslro; et qui plenus ac potentissimus eslis, for-
bus, quae dilectioni vestrae scribere studui, cum mam compressionis futuris non dimiltalis. Moero-
in scliolis veslris, causidicorum more. themala rem et aerumnamsancta? Ecclesiae,quae fere ubique
inde elicueritis, ct juxta oratoriam vcl legilimam conciitcalur, clementi oculo respicite, et regia
iiisiitulionem Quintilianum vel Papinianum fuerilis consolatione eam fovere, ac lueri indesinenter et
in argumentis el allegaiionibus iraitati, merita cau- iufatigabililer studele.
sarum, ex incude cl malleis veslris exsilientium, EPISTOLA CCCCLXXVII.
nobis tanquam dcsideralum anlidotum renuntiale, A. CERTESIENSIS ADALEX.PAPAM.
rcccpluri postmodum graliora, ct quae veslram plu- Venerando et charissimo Palri suo el domino
rinium dcbeanl spem alere, ei fiduciam erigere, ut ALEXANDRoDei gralia summo pontifici et universali
cx illis vobis fides lini, quia vicislis mundum. papae, fraler A. indignus Certesiensis minister, sin-
EPISTOLA CCCCLXXV. cera? dileclionis reverentiam ac debilam cum om-
HENRICI WINT.ADPRIOREM ETCONV. S. MARL£ nibus fidelibusobedienliam.
VVIGORNIENSIS. Vestra? majestali, chartssime Pater et domine,
UENRICUS, Dei gratia Wiiilonicnsis episcopus et ctc. Videin Alexandro 111, an. 1159-81.
EPISTOLA CCCCLXXVIII. IA disceret. Quem non necessitas, sed sola cbaritas
H. CLUNIACENSIS ABBATIS ADGILBERTUM. traxit ad Cbristum; non niiseria, sed solius perfe
Venerabili doinino el Patri, domino G. Dci gtatia ctionis intenlio alienavit a mundo. Cui multipto
Londoniensi episcopo, frater humilis Cluniacensis scientia humilitatem accumulavit, humilitas con-
abbas, salutem in Domino el quidquid potest slantiam adjecit. Qui laiitum honesta diligere, olioss
obsequii et amoris. odire.turpia timere, ut in voluntate habuerit, osten
Vidimuslilteras veslras plenas dulcedinis et amo- dit. Cui fuit injuria pro honestale, injuriis noi
ris, quaehumilitatem nostram tantls praeconiis effe- aflici, Iabor in requie esse pro justitia, requies in
runt, ut ad lantam lucem laudis infirmi noslri cor- labore vivere pro veritale. Qui faclus monachus,
dis oculi potius hebetenlur et delitescant, quam de clerico praeter ordinem nil sibi relinuit; abbas
taiiium juhar acie pali irreverberata sufliciant. Nibil constilutus, opera monachi nou deseruit; elevalus
enim tale in nobis nostra conscientia recognoscit. in magnum ponliflcem, idera qui anlea permansit.
Sed fortasse altiori consilio ideo facere voluistis, ut Quot gradus aceesserunt, tot virtules successerunt.
nos immeriio commendando, stimulum pudoris sug- Per muttiplicem curam impositam, virtutes sibi
geratis nobis, et audiendo qualcs esse debemus, " auxit, non minnit. Monachum reservavit in opere,
nilamur coram Deo apparere quod dicimur. In his in sollicitudine nil perdidit de abbale, in observan
omnibus inuoiescii nobis erga nos animi vestri tiamandaiorum Dei episcopum honoravit et extnlit.
sinceriias, quia profecto nisi plurin.um diligerelis A Dominofaclum est istud, et est mirabile in oculis
nos, non possetis tam sincerus et lain verax , licet nostris. Novit haec Gallicana Ecclesia tola, et fere
indigne de nobis lalia profiteri. Quod supercst, licet Latina, el laudant Cluniacensem Ecclesiam in hu-
in magnum honoris apicem divina vos dignatio evo- jusmodi filio. Scit hoc Cluniacensis et propier lioc,
caverit, nihilominus tamen unum de spccialihus pluriraum inDomino exsultat. Audistis, charissime,
Cliuiiacensis Ecclesia? filiis vos esse praesumimiis. quod in parlem Octaviani declinaveramus, et con-
linde, quia nullo pacto vos erubesccre credimus ad turbata sunt viscera veslra. Sed non lurbetur cor
nomen matris quae vos in Domino per Evangelium vestrum, qunniam nunquam ei adhaesimus.Nec ad
genuit, rogamus ut tam apud dominum regem An- preces, nec ad promissa terrores et blandimenia
glorum qnam apud alios primores regni pro ejus imperatoris, velad modicum acquievimus. Concilio
negotiis sollicitus intendatis. Venerabilis frater no- ejus quod celebravit Papia?, nec propter amorem
ster dominus Arn[oldns], lalor praesentium, vir imperialem interesse voluimus. In confinio regni
utique qiiantum credimus religiosns et strenuus, r. et iniperii sumus, Alemannia, Hungaria, Rossia,
caelera qua? dicenda supersunt venerationi vesira? Lotharingia, Burgundia , trans Ararim provincia,
plenius inlimabil. Ipsum apud vos sollicitius esse Italia ex maxima partc, Lugdunensis provincia,
voluuius commendalum. Compalimini malri vestra? cum imperatore obediunt domino 0. Minatur impe-
et erga ipsam pielatis viscera non claudatis, quae rator, se nobis ablaturum omnia qua? habenius in
muliis ex causis a longo tempore tantis incommodis imperio ejus, nisi consentiamus ei. Comes Maliscou',
delrila est, ut vix jam valeat respirare. De fratrs qui juravit in verba imperatoris, et in cujus sumus
Roberlo Broi fecimus quod rogastis. poteslate, exienium tenet gladium suum super cer-
EPISTOLA CCCCLXXIX. vices nostras. Lugdunensis cum suffraganeis suis
EJUSDEM ADEUMDEU. suum parat jactilari analliema in capul noslrum.
Venerabili et charissimo fralri suo, magislro G. Domini cardinales qui stinl in regno malediciioncm
Dei gratia Londoniensi episcopo, excelso in v.erbo suam, non benedictionem, nobis proniitiuni. Rcgcs
gloriae, frater II. IiumilisCluniacensis abbns, salu- Francia? et Anglia? minantur se exterminaturos
tem et sincerum amorem. oinnia nostra in regnis eorum posiia, nisi domino
Cum religio, sapienlia et eloquentia, qua per- papa?A. obediamus. Ex duabus integralibus panibiis
sona vestra omata est, Ecclesiae Dei lionor sit, illi D coustat corpus Cluniaccnsis Ecclesiae. Aliera est in
lamen specialis esl gloria, qua? in Christo vos ge- imperio, altera iu regnis. Quamlibet amiuamus,
nuil, et uberibus suis lactavit. Felix , inquam, Clu- vaenobis, angustiae nobis undique quemadmoilum
niacensis Ecclesia, quae.meruit talem habere filium, et Susanna?. Credimus divino miraculo liberari,
qui esset flos doclorum, religionis speculum, et quemadmodum et ipsa. Omnipotens dexiera non esi
prxsenlis saeculi decus. In quo nalura, gralia Dei impotens ad.salvandum nos. Si decrevit liberare
praeveniente et subsequenle, omnia laudanda sic nos , continuo salvabimur. Adbuc in medio sumtis,
peifecit, ut vix aliqua reprehendcnda reliquerit. Dei et regi-a via incedere deliberavimus. Vos igiliii,qui
quo dubium est ulrum malit virtutibus ornari quain paler noster eslis per aetatem, frater per amorem ,
emundari vitiis. In quo scientia muilarum artiumi filius per gratiam, ne obliviscamini nostri, qui ia
vitiorum fuil interilus, non cumulus. Qui munda- omni charilate vobis conjuncti sumus. Ne oblivis.ea-
niim philosophum, vero Chrislo pbilosopho sic mu- mini matris vestra?, quae, elsi jam in Chrislo vos
lavit, ut islius vcritatem relineret, illitis astuliami parlurivil, adbuc tamen in visceribus suis portat,
non abjiceret. Qui magistrum 'scholarum sic dimi- vobis congaiidens, vobis condolens, vcsira ouinia
sil, ut discipulalum idiotarum Clnisii dcvotus ad- prospera et advcrsa sua rcputans. Alia uuaedam
10J5 EPISTOLJE VARIORUM. 1046
dicenda, qtia? epistola non loqqilur, proesentium A ill.is, quos habuerunl in episcopatu luo, nisi per
lator noster et vester moiiacliii.sVvice uoslra vobis uie, nec habeant aliquodauxilium vel consilium a ie.
loquetur pro ipso et pro Ecclesia de Lentona, Tesle Ricardo de Luci, apud Merleberg.
cujus, ut audivimus, specialis estis defensor et EPISTOLA CCCCLXXXH.
adjutor in causis, dilectionem vestram affecluose EJUSDEM ADVICECOMITES.
rogamus, qualenus in ejus dilectionem et protectio- Has lilteras raisit HENRICUS rex Angliae singulis
ncin, sicut ccepistis, dignanter invigiletis causa vicecomilibus Anglia?, in principio perseculionis
Dei el Ecclesia?Cluniacensis. sancli Thoma?.
EPISTOLA CCCCLXXX. Praecipio lihi quod, si aliquis clericus vel laicus
PHILIPPIABB.DE ELEEMOSVNA ADTHOMAM CANTUAR.in bailia lua Romanam curiam appellaverit, eum
Reverendo in Christo Patri et domino TIIOM*:, capias, et firmiler.cuslodias, doncc voluntaiem menm
Dei gratia venerabili Cantuarlensium arcliiepiscopo, percipins; et omnes rediluset possessiones cleri-
frater PHILIPPUS de Eleemosyna et fr. L. de Curia corum archiepiscopi saisias in manum meam, sicul
Dei, salutem el sincera? dileciionis affectum. Randulphus de Broc, et alii minislri mei libi dixe-
A nostris ulilitatibus non recedit, quod uliliter n rint : et omnium clericorum, qui cum archiepisco-
accrescil usibus amicorum. Hoc enim habet amicitia po sunt, palres et malres, fratres et sorores, nepotes
proprium, ut sit ei suavis el jucunda possessio quid- . et neples ponas per salvos plegios, et caialla eorum,
quid a suis professoribus possidelur. ln sinum gra- donec voluntalem meam inde percipias, et hoc
tia? vestrae dilatato corde et affeclu prompto magi- breve tecum afleras, curo-submoniius fueris.
strum Girardum benignius collegistis: vicissitudi- EPISTOLA CCCCLXXXHI.
nem quam potuit retulit, amicus fidelis iiiventus EJUSDEM ADREGINALDUM COLONIENSEM.
est, faclus est strenuus propugnalor juslitia? vestrae, HENRICUS rex Anglia? REGINALDO schismatico Co-
allegator insignis, asserlor providus causa? veslrae, lonieusi.
eloperum vestrorum praeconator eximius; nec sibi Diu dcsideravi justain habere occasionem rece-
pepercit nec suis ut vobis proficeret, et totum se dendi a pnpa Alexandro, et a perfidis cardiualibus
sic vestris impendit usibus et gratiam rependit pro ejus, qui prodilorem meum Thomam, quondam
gratia, ut nihil sibi laelum proponeret nisi quod Cantuariensem archiepiscopum, contra me manule-
honori vestro mililaret et nomini. Si a fructu magno nere praesumunt. Unde cum consilio omnium baro-
circa vos fidelem ejus operam lorrens iniquitatis num meorum, et cum consensu cleri, magnos viros
ahsorbuit, non est minori dignus amplexu si quod £C de regno meo, scilicetEboracensem, Londoniensem,
voluit implere non valuit; quia, quantum poluit, archidiaconum Pictaviensem, Joannem de Oxene-
utilis esse non deslitil. Nunc igitur, si in conspectu ford, Ricardum de Luci, Romam missurus sum,
principis illius magnorura suffraganlibus meritis qui publice et nianifeste ex parte mea, et totius
pacem poluit invenire, esse non debet a cordis ve- regni mei, et omnium aliarum tcrrarum, quas ha-
stri coiispeclibus alienum; sed, ut credimus, in beo, proponeut et denuiiliabuiil papacAlexandro et
inente veslra debet florere cum gratia, si apud eura cardinalibus ejus, ne ulterius proditorem nieiini
gratiam receperil, cum quo familiarius et fidehiis manuteneant, sed ila liberent me ab eo, ut aliuin
honoris et pacis vestra? possit inire commercium. c.iim consilio cleri in Ecclesia Canluariensi possiin
Qui enim amicus est, omni lempore diligit, et iiisiituere. Denuntiabunt etiam, quod quidquid Tho-
jmicilia certa nulla vi, ruilla necessitate excluditur. raas fecil, iu irritum revocent. Hoc etiam postula-
Rogamus ergo dilectam nobis in Christo charitatem bmit, quod.coram eispapa jurarifaciat publice, quod
tcstram et benevola pcrsuasione coiisuliiuus, ut ipse el successores sui et mihi et omnibus succes-
fideli vestro nullius condilionis apponalur dura ue- soribus meis regias consuetudines Henrici, avi mei,
cessitas; quia, sicut ail Ovidius: iiicoucussas et inviolaias, quaiilum ad se, conserva
Lenis alit flammam, grandior aura necat, D bunt in perpetuum. Quodsi forte alicui petitionum
et acterna sapienlia, quae atlingit a line usque ad mearum contradicere volueriiit, neque ego, neque
fincm forliter, suaviler disponil omnia et cum magna barones mei, neque clerus meusaliquam eis allerius
reverenlia disponit nos. Bene valeat semper in Do- servabimus obedientiam, imp rcanifesle eiim etoin-
mino vestra sincerilas. nes suos impugnabimus. Et quicuiique in terra mea
EPISTOLA CCCCLXXXI. ihventus fuerit, qui ei post adhaerere voluerit, ex
HENRICI II REG1S ANGLIJEADEPISCOPOS ANGLl/E. pelletur. Eapropterrogamus vos, sicul charissimum
Has lilteras misit HENRICUS rex Angliaesingulis amicum, quatenus fralrem Ernoldtim, vel fratrem
episcopis Angliae. Railulphum, hospiialarium, omni occasione remota,
Nosti quam male Thomas Cantuariensis archiepi- ciio ad me mitialis, qui ex parte imperatoris et
scopus operalus est adversum me etregnum meum, vcstra praediclis nuntiis meis ducatum praebeal,
et quam male recesseril: et ideo libi mando , quod cundo et redeundo per terram imperaloris.
clerici sui, qui circa ipsum fuerunt post fugam Visis tilteris istis consuluil Coleniensis impera-
suam, ct alii clerici, qui delraxerunl honori meo torem, quid regi Angliai sit respondendum. Rescripsit
61honori regni, non percipiant aliquid de reditibus imperator votuntati regis Angliiv esse annuendum.
1047 GILBERTUS FOLIOT LONDON,EPISC. 1048
Quia qunnto solemnius isla fient, si consenserit papa A ponit nos prohibuisse, et ne quis de regno nostro
Alexauuer, lanlo major ejus erit confusio. El forle in curiam Romanam visilaret, nos asserit iiihibuisse,
occutlo per alium temptarium, vel hospitalarium, vel vestram nolumus latere prudenliam, quod nec ap-
aliquem atium, a quo caveri non possit, rex Angliai pellaliones nec visitationes aliquatenus impedivi-
pro pecunia sua idem obtineret. Missus itaque est mus, qiiin eo modo, ea ratione, eo ordine fiant, quo
fruter Radulfus hospitalarius ad regem Angtia; qui lemporibus praedecessorumnostrorum, virorum illti
nuntiis, quos rex ad curiam millere disponit, duca- strium, juxla regni noslri consiieludines et dignita-
lum pr&buit per lerram imperaloris. tes solebanl fieri; et sicut antiqtiiores el prudentio-
EPISTOLA CCCCLXXXIV. res regni nostri, tam clcri qttam laici, recolunt c>
EJUSDEH ADQUEMDAM CARDINALEU. retractant. Quod vero confcederationis faciae cuni
Rex Angliaccui.lam cardinali, vel ccetui cardiua- excommunicalis nos argnit, in hoc non aeslimamus
litim. nos Deumoffendissc,necobviasse rationi,quia,sictit
Super his, quae dominus papa vobis significavil, ex ore domini papa? accepimus, ipsum dominum
scibcei quod ab ainore el devotione Romana?Eccle- Fredericum Romanorum imperalorcm nUnquampro
siae mentem et animum averleramus, in primis re- cxcommunicalo habuil, nec postea ipsum excnm-
spondemus, quod prudenlia vestra plenissime co- " municalmn fuisse alicujus relatione cognovimus.
guovil, quam sincero affeclu Ecclesiam Romanam, Verum, etsi filiam nostram filio imperatoris in ma-
et pcrsonam domini papaesemper dilexerimus, et trimonio concesserimus, nec in minimo nos deli-
(|iianta pro eo fccerimus, et suslinuerimus. Siqtii- quisse credimus, sed id nobis licitum csse non du-
dem, ut caolerasilentio praelereamus, cum de ipsius bilamus, quoniam, ul a simili sumamus exempla,
siiscepiionecomroversia babcrelur, ipsttmnon tracli idem cxcellentissimo et potentissimo regi Henrico
recepimus, sed ad eum recipiendum alios, licet iu- avo nostro licuisse recolimus, qtii filiam suam Hen-
vilos, traximus et compulimus. Nec nos animum rico bona?mcmoria?Romano imperatori matrimonio
nostrum a dilectionis elougavimiis plenitudine, sed copulavit. Nos etiam a praedecessoribus nostris
ipse, qui, ut vobis liquet, a rctroaclis tempoiibus sumpta ralione, communicato consilio prudentum
nobis praeler modum molestiis exstitit, sicut ope- et discretorum vironun regni nostri, matrimoniuin
rum in quamplurimis declaravit exsecutio, et nunc inter filium impcratoris et filiam uostrara contrahi
maxime verbo et opere, scripto eliam nostram, conccssimus.
quod summopere principum loedilanimos, non de- Proeterea, quod nobis scripsit, ut Cantuariensem
sistit infamare personam, cum scripio suo et verbo _ aichiepiscopum, quem a regno nostro nos asserit
nos Ecclesiae perseculorein nominet, el gravatorem expulisse, in sialum, a quo recessit, revocemus, et
appellet. Allendal autem dominus papa, quam pa- ad sedem suam reducamus, evidenlissime novimus
terne erga nos egerit, qui nobis significavit, quod universitati vestra? liquido conslare, quod ipsum
summa principum dcbet esse caulela el solliciludo, nunquam expulimus, nec a regno nostro exire cocgi-
famam suam conservare illaesam, nec paiernum miis. Scd ipse, sua? magis levilatis et pravitaiis im-
circa nos gerere videtur atfectum, qui fama?noslrae pulsti, quaiu aliqua ratione ad hoc ipsum inducente,
adeo opere el sermone derogat. Universiiati utique fugam arripuit, iiieiitione et proposilo adversum ncs
vestra? conslare volumus, quod quidquid honoris, nialignandi, el nobis et famae nostrae, quod neqtia-
cclsiiudinis et polestatis habemus, regnuiu etiam, quam, ut oninibus liquet, promerueramus, inaligue
et caclera, quae nostro commissa regimini, singula a derogantli. Si aulem idem archiepiscopus, sicut ex
Domino ct Creatore nostro nobis collata scimtis cl; propria voluntate aufugit, eodem modo voluniarie
profiteraur, el ipsi soii non quanlas debemus, quo- reverli volucril, et nobis fecerit, quod domino et
nialn ad id non sufljcimus, sed quas possumus, gra- principi facere debuit, nos cidem juxta clericorum et
liarum referimus actiones. El utinam dominusj laicorum consiliuin, lam regni noslri quam iransma-
papa pro nobis Doinjnum deprecetur, ut Dominoet,D riuorum,quoddebebimus exsequemur.Verumipsuin
Creatori noslro debilam exhrbere possimus et scia- per nos revocanduin non censemus, quem a reguo
nus devoiiouera et rcverentiam, et ut ipsi servire, noslro exire non coegimus.
et ipsum diligere, in lcrlia saltem quam debemusj llaque, si vobis constilerilnos in aliquo deliquisse,
porlione, valcamusl Sanelicet, quantum ex debito} el excessisse, consilio cleri et barouum nosiroruni
teneinur, ipsum diligcre el venerari non possimus, juxla consuetudiues, et dignitates, et celsitudines
affectum tamen el devolionem habemus ipsi in sin- rcgni nosiii, quidquid debuerimus, animo lihenti
gulis deservire, in omnibus obsequi, in universiss faciemus. Si vero aliquis jura, et consuetudines, et
obedire. ln iiitegritate autem gratiae, et dilectioniss diguilalcs icgni nostri impedire altenlaverit, seu
domini papa? libeuier perseverare volumus, et affe-. diminuere, ipsum publicum hoslem, et nianifeslum
ctamus, si nobis et reguo noslro eumdem honorem, nominis nostri, et honoris, et regni aeslimabimus
el honoris et dignitalis conservationera observave- i. iuimicuni, et nos viia comite dignitatum et consue-
rit, quam sancli et honesti Romani ponlilices viriss tudinum regni noslri dimiuutionem nullatenus su-
nobilibus et potentibus praedecessoribus nostriss stinebimtis, quas illuslres viri praedecessoresnosti i
exhibuerunl. Yerurntameii appellalioncs, quas pro- habucrunt, ct tenucrunt tcmporibus sanctoruui Ro-
1059 EPISTOLÊ VARIORUM. 1050
manornm poniificum. De caetero, quod mandavitt A mus, significetis. Confldo autemdefldeliialisveslrar
per vos nobis insiiiuandiim, nescilicet ecclesias, veld iniegritate et constaiuia, quod causse liujus veritali
personas ecclesiasticas regni el terra? noslra? grava- favorem inclinabilis. ideoque affecluosiits accipio, ui
reniiis, vel gravari permitleremus, Deus nobis tesiiss vestra discrelio diligenlius meam circa hocvolunta
csi, cl mera conscienlia, quod id usque in hodier- lem e( aequitatem attcndat. Proeterea ad vos dirigo
num diem ncc a iiQbis aetiim est, nec permissum. meam conquestionem super hoc, quod dominus meus
EPISTOLA CCCCLXXXV. rex Francia? nuper sequura excedens, mihi in me>s
EJUSDEM ADABBATEM CISTERCIENSEM. fecitinjuriam. Vestra namque mediatione, et comitis
HENRICUS rex Angliaeahbati Cisterciensi. Theobaldifralrisveslri.posthabilomeorumconsilio,
Quando dominus Willelmus Papiensis et vos no- super boc quod praedecessores mei nnnquam fece-
stram apud Rotbomngum adiistis praesentiam, con- rnnt, pro bono pacis ine totum nuper exposui volun-
questi sumus vobis qtiod quidam monachi ordinis5 tatidomiui regisFrancia? vestroacquiescensconsilio.
veslri, quos in lerra nosira praeter voluniatem eti Yos autem non credo Iatere, quomodo mibi nnper
assensum omnium fere baronum et hominum no- injuiialus est. Vobis aulem conqucror, ut quod in
strorum cuin omni bonore et reverentiamanu lenue- pracjiidiciom pacis inler nos siatula? pracsumpsit,
ramus haclenus, et promoveramus, quaedam verba! " transgressio vobis displiceat, et eitm ad satisfactio-
et mandata advcrsarioruni nostronim nmariludinis5 nein juslam deducere satagatis, qiio auctore
ipsa
plena nobis deferebant, et quaedam discordia? semi- facia cst.
naria, et irae, et odii inceniiva, qnacn nullo probo, EPISTOLA CCCCLXXXVH.
viro aliquo modo essent proferenda. Promisit ita- EJUSDEM AD EUMDEM.
cjue nobis dilectio vestra quod illud corrigeretis, et[ IIENRICUS rex Anglia?WILLELMO Senonensi arcln-
monachos veslros a talium mandatorum delatione» episcopo.
coercerelis. Post promissionem vero illam abbas; Venientes ad me nuntii domini papa? pro ne-
vester de Criscampo scriplum quoddam Thomae, golio, quod inler me el archiepiscopum Cantua-
qui fuil cancellarius noster, ex parte ejusdem nobisi riensem vertitur, licet aspera et omni lionori meo ,
atlulit, et ore suo legit, in quo nos arguebat et de> portarenl contraria, pro domini papa?reverentia, et
fidei laesione, et de schismaie nos videbainr accu- sancta?Romana?Ecclesia?debita devotione, honoii IIce
sare, et alia continebat scripli illius series iudigna- suscepi,et qua decuit benignitale audivi, mandatum
liouis et superbia?verba, quae noslro derogahant ho- domini papa? modeste admodum admit(ens,qiiodipsi
nori et persona?. Inde esl,quod vobis mamlando at-. _ deferebanl, licelme inmeisgravalumseiilirem.qnos
tentius rogamus, qnaienus injuriam noslram digna, Q ipsi excommunicatos iiabebant, exlraordinarie pran-
emendatione ita corrigere non omiitatis, et honoremi cipitata in illos senlenlia, mngis ex impeluanimiet
nostrum, ct eliam ordinis vestri conservclis. Nove- molu menlis, quam ex rationis librala aequitale vcl
rilis aulem qnod, si excessus monachorum vesiro- deliberationis consilio. Cum aulem super boc diu-
rum non correxeriiis, ulterius sustinere non poteri- tius sermo ducerelur, pelii ut absolverentur, quos
mus, quiri injuriarum nostrarum quaeramus reme- ipsi sic ligalos hahebant. Ipsi vero se illos absolu-
dium, leste Jocelino de Baille apud Canon. luros promittebant, si illis securitas juratoria preesia-
EPISTOLA CCCCLXXXVI. reiur ab eisdem,quod absoluli ipsorum parerenl ar-
EJUSDEM ADWILLELMUM SENONENSEM. bilrio. Ilinc auiein motus vehementius, juravi quod
HENRiccsiexAiigiiaeWiLLELMoSeiioneiisieplscopn.niillateiius sacramentum inde proeslarent, sed, si vel-
Quos ad memisistis ordinis Cisterciensisvirosre- leiit, a laicis fidei in.ierposilione, a clericis in vcrbo
ligiosos et venerabiles, sicut decuit, honorilice su- verilatis promissioneeis securiiaiem fieri facerem,ul
scepi, attente audivi, diligenlerinspexi. Verburaaii- mererentur absolvi. Ipsi aulem csse boc exiraiieum
lem, qnod ex parle vesira mihi intimaverunt, be- a consuetudiuc assercuies. et a sibi injuncto tenore
nigne secundum quod vos accepisse ex domini papae. [) D alienum aflirmaiiles dixeruni, quod ad boc vesirum
mandato mihi significaverunt, ut mecum de pace. habere vellent consilitim, qui el archiepiscopus et
reformanda inter me et archicpiscopum Cantuarien- aposlolica? sedis legatus eslis , ut, si hocex vestro
sem loqueremini, admisi. Placel itaque mihi, qua- haherent consilio, pro excusatione eis suflicerel, si
tenus super hoc mecum loquamini. Vohis cnim ex; aliquando transgressionis propter hoc arguerentur.
inagna parte innoluit causa, qiia? internos venilur, Millunt itaque ad vos, et ego millo et precor, qund
sicut praesens audistis.ubi in praesentia domini rcgis; honori meo et commodo consulentes, ad hoc consi-
Francia? inter nos inde sermo haberetur. Ipse cau- liuin vestrum applicelis. Confido autem constanier
sam praestitit discordia?, ab ipso concordiae debett de vobis, quem pro summo amico amplector ctim
causa procedere: ipse vulnus impressit, ipsesanare , ahundaniissima devoiione, quod in hoc et aliis nego-
sludeat. tiis meiset gratiam uuerem, el diligentiam vigilan-
Per ipsum morbus ipvaluit, in ipso est ut sanitate. tem , el firmissimam fidelitatem exhibebitis. Dew-
reddila morbus evacuelur. Ego neque causam malii deriomcoplurimum succcssisse reputarem, si vobis-
neque exsecutionem excitavi vel implevi. In quoi cum loqni possem, sed aliorum negotiorum inslamia
itaque loco ulrique noslruui, doncc convcnire possi- hoc ad pra?sens fieri prohibel. Pelo itaque quatenus
1051 GILEERTUSF0LI0T LONDON.EPISC. 1052
aliquem de veslris ad me miilails, perquem plenius A. A ltta quam si in meam propriam personara virus
vcstra mihi voluntas innotescat, etmea vobis paritcr situm evomuisset. Et ideo pro certo scias , quod
notificclur. ego oranem operam dabo, per dominum papam, el
EPISTOLACCCCLXXXVIII. per regem Fraiicorum , et per omnesaniicos meos,
HENRICI REGIS EP1ST.ADALEXANDRUH PAPAM. quod de ca?teronon nobis nec regno nostro nocere
VcnerabiiiPalri summoque pontifici ALEXANDRO, poterit. Unde volo et consulo, quod lu interim
HENRICUS rex Angliae,dux Normanniaeet Aquilania? nullo modo in animo tuo turberis, sed libi virililer
et comes Andegaviae, saluiem cl dcbitam venera- providcas, iitrum magis libi et mihi expediat, quod
lionein. ad me in NormanniauiVenias, vel quod in Anglia
Si devotionis mea?, Paler, erga sauctitatem ve- remaneas. Hoc enim totum tua? commitio dispo-
stramcxperimentiimquaerilis, etc. Videinter vario- sitioni, pro certo.sciturus, quod si adme veneris, el
rum ad Alexandrum 111 epistolas, post ipsius Re- Roniam adire volueris , omnia necessaria ad viam
yesla. de meo lihi honorabiliter ct sliflicieiiler inveniaim
EPISTOLACCCCLXXXIX. Tesle G.. . clerico apud S. Macharium in Gua-
EJUSDEH ADEUHDEH. scouia.
"B EPISTOLA CCCCXCIV.
Dominopapa?dominus rex.
Novit Ecclesia Romana ex longo lcmporis tractu, EJUSDEM ADABBATES CISTERCIENSES.
elc. Videibid. HENRICUS rcx Anglia?el dux Norm. et Aquit. et
EPISTOLA CCCCXC. com. Andeg., viris ven. abbali Cisierciensi et 0111-
EJUSDEH ADEUHDEH. nibus abbatibus Cisterciensis ordinis, qui ad capi-
ALEXANDRO papaeHENRICUS rex Angliae. tuhim Cvsterciensemcoiiveniiint,salutem et siacera?
Episcopos nunlios nostros ad pedes paternitatis dileclionisafleclum, *
vesira?dircximus, etc. Videibid. De veslra sincerilate et religione plenius conli-
EPISTOLACCCCXCI. dcus, et constanlius praesumens,universitati veslra?
EJUSDEH ADEUMDEH. devote supplico, humiliter pelens, quatenus mei et
ALEXANDRO papa? HENRICUS rcx Angliae, omnino hicredummeorum memoriam habeatis, nec non et
siihjeclionis debitaeobsequium. fidelium meorum, qualenus precibus vestris pro-
Vcstra?satis innolescil serenilati, elc. Vide ibid, pensius mihi inclinetur divina clementia, nobisque
EPISTOLACCCCXCII. miserationem ejus propitiam facere sttideatis, ut
EJUSDEM AD GILBERTUH. rf cum pace solida et conlinua nos dirigat, et regnum
H. Dci gratia rex Angliae, Palri suo charissimo metimet alias terras mihi suhditas conservet. Prae-
G. Lon.loniensiepiscopo, salutem et dileclionem. lerea vobisinnolescere volo, quod nunlios domini
Quoniam personam mcam veslri gratia speciali papae, viros venerabiles, Graiianum domini papa?
sincera?dileciionis aflcctii vos semper dilexisse ex- notarium, et magistrum VivianumS. Romana?Ec-
pcrtus sum, de statu mei et iucolumiiale vos velle clcsiaeadvecatum , quos pro negotio archiepiscopi
ccrtificari, et de successibusmeis gralulari indubi- Canluariensisad me transmisit, honoriflcesuscipere,
tanier scio. Undc mitlo ad vos charissimum et fa- petilionem ejus per eosdcmmihi porrectam devote,
miliaremmeum episcopumBathoniensein, per quem sicnt decuit, audire curavi. Eidem autem pctitioni,
vobis secreta mea secure significo.et insiipervulun- adhibito consiiio archiepiscoporum, episcoporum et
talem meam etqua? mihi Deo cooperanle accidcrunt abbatnm plurium, benigne et suflicienler respondere
bcneficia postquam ab Anglia recessi. Vos ilaque cum pracdictorum iiunilorum consensu studui, sicut
fidem adhibcatis his qua?ipse vobisdixerit exparlc vos subscripia docebunt, ut domino papaeomnimo-
inea, el ipsumepiscopumdilectissimumeifamiliarem dam videar in hoc negolio exhibuisse reverentiam,
iiieum, qui in negoliis meis expediendispronus et licet semper juri slare, et quod intcr nos jus statue-
ilevolussemperassistit, charumhabcaliseldiligalis, g5 rei, subire peliissem a primordiis hujus cansa?: et
et honoremexhibeatis. Vestrae etiam paternitaiis saepiusposlulassem, ul a latere domini papaetrans-
solliciuitlinemde qua non minimum confido, al- miiterentur, qui de ista causa plenius cognoscentis
tentius et devole exposlulo, quatenus negotiis meis illam aequilatis fine concluderent. Archiepiscopus
Mimniamopcram cl diligentiam adhibeatis, ei paci Cantuariensis, sicut ad remotiores linium nostro-
cl defensioni regui mei pro facultale vestra provi- rum partes fama discurrere divulgatumes', sine mea
dcrc sludeatis. Teste H. Baioccnsi episcopo, apud licentia et conscienliacxivit ab Anglia , et post exi-
Chivili'. lum ejus me apud religiosos viros crudelilatis noia-
EPISTOLACCCCXCIII. bilcm habcri voluit, in me vota principum el cleri-
EJUSDEMADEUMDEM. corum provocans, et odium gcntium externrum. Pro
HENRICUS rex Anglia?GILBERTO Londoniensiepi- petitionc tamen, et reverentia, et amore ilomini
scopo. papae,licet mihi gravissimumesset, el volunlatimea?
Audivi gravamcn , quod ille Thomas proditor et admodum repugnans, et mihi molestissimumvide-
adversarius mciis inlulit in tc, et in alias personas relur, concedo quod ipse redeal in Angliam, ct ha-
regni mei, quod non minus oegre fero de persona beat archiepiscopatum suum cum ea inlegritatc,
1033 EPISTOLiE VARIORUM. 1034
cum qua illum habuil, quaitdo illum dimisil: el sui>iA , Sciatis quod Thomas Canluariensis arcbiepisco-
simililer sua habeant. El ipsc et sui pacem haheantt pus pacem mecuin fecit ad voluntatcm ineam. Et
ad hbnorem Dei el mei, salvis dignitaiibiis regnii ideo praecipio quod ipse et omnes sui pacera ha-
inei. Quod autem brevius vohis de piaescnii nego- beant; et facialis habere ipsi arcliiepiscopo, et
lio, quam solemniler, quibus pracsentibus aclum sit,, omnibus suis, qui proeoexierunt ab Anglia.ressuas
ex lilteris datur intelligi, vobis diligentius et plcniuss hene et in pacc, el bonorifice sicut habuerunl tri-
inliniabtint venerabilcs fralres vestri qui aderant: : bus mensibus antequam ipse archiepiscopus exiret
fraler Gaufiediis de Allisiodoro, abbas de Morluo-. ab Anglia, el faciatis venirecoram vobis de melio-
mari, abbas de Bellet, abbas de Rievalle, quibiis, utt ribus et antiquioribus miliiibus de honore de Sall-
decet, fidem habehitis. Universitali aiilcm vcstra? j wude, et eorum sacramento faciatis recognosci quid
tlissiiasumesse desidero, ne de caetero tam facilemi ibi habentur de feudo archiepiscopalus Cantuarien-
adhibcntis crctlulitatem, si quis in pcrniciem me? sis, et quod recognilum fuerlt de feudo ejus esse,
de vobis sinistra pracdicare et persuaderc volue- ipsi archiepiscopo habere faciatis. Teste Rolrodo
ril. Proeterca dilectioni veslrae grates uberes ex- archiepiscopo Rolhomagcnsi, apud Chinum.
solvo, quod ad petitionem meam fratrem Gaufre- EPISTOLA CCCCXCVIII.
dum mihi niisistis. Et nunc ilerum diligenter peto,, ° EJUSDEM ADTIIOMAH CANTUARIENSEH.
quatenus euindem quam citius milii remittalis. THOM/ECanluariensi archiepiscopo IIENRICUS rex
Necessariam enim mihi ejus intelligo discretionemi Angliae.
euprudentiam, ul mihi praescns adsit, et aliquandiui Sciatis quod obviam vobis Rothomagum venire
propiiiqua mibi ejus sit conversalio. Teste G. ar-. non potui ad terminum, qiiem praelocuti fiiimu»
ehidiacono apud Riiriim. inter nos, quia significatum mihi fuit ab amicis mcis
EPISTOLA CCCCXCV. Frahciae, regem Francornm praeparare se ad eun-
EJUSDEM ADROTRODUH ROTHOMAGENSEM. dum in Alverniam super homines meos e' ad male
RexAngliaeRoTRODoRothomagensiarchiepiscopo. faciendum ipsis et terrae meac. Ipsi aulem homincs
De vestro, aliorumque fidelium baronum nieorumi Alvernia?idem inilii significaverunt, rogantes ut eis
consilio, pacis reformanda? inter me et archiepi- succurrerem, Quapropter ad terminum quem stalui-
scopum Canlitariensem, susccpiam formam dominoi mus inter nos ad vos Rothomaguin venire non potui.
papae, nuntiis et litteris meis insinuavi. Ipsc, sicut Sed milto vobis Joannem decanum Saresberiensem,
per suas mihi litteras significavit, eam cum tenore, familiarem clericum meum, vobiscum in Angliam
quo a vesfro prodiit consilio, eique ex parte veslra fj Q iturum , per quem significo Henrico regi Anglorun»
fueral significata , suscepil cum gratiarum actione filio meo, ut bene, ct in pace, et honorifice habeatis
plurima, mandans, nionens, supplicans et siiadens omnes res vestras : qui etiam emeudari faciat, si
aiientius ut illam exsequar mediatione vcstra et quid minus actum esl, quam oportuerit, de his qua?
Nivernensis episcopi. Illam itaque vobis medianli- ad vos speciant. Et quoniam mihi el filiomeo plura
uus plene el libenler complebo, nullatenus declina- referuntur de mora veslra quam facitis, qua? forsi-
luius formam vestro consilio proposilam, teste Ri- lan vera non sunt, vobis, ulcredo, expediret, ne ire
cardo de Luci, apud Weslmonasleriiim. in Angliam diutius differretis. Teste rege ipso apnd
EPlSTOLA CCCCXCVL Lokchas.
EJUSDEM DEPACEREDDITA CANTUARIENSI. EPISTOLA CCCCXCIX.
Pro amore Dei et domini papa?, prti saluie nostra HATILDIS IHPERATRICIS ADTUOMAU CtNT.
et haeredummeorum, remilto Cantuarleusi archiepi- TUOMJE Cantuariensi archiepiscopo MATILDIS im-
scopo el suis qui cum eo et pro co exsulanl, irara peratrix.
meam et offensam, et eidera remilto omnes quere- Mandavil mihi dominus papa, el in remissioncm
las praecedentes si quas habebam adversus eiim, et peccatorum meorum injunxil, qnatenus de pace et
concedo ei et suis veram pacem et firmam securi- concordia inter filium meum regem et vos relbr-
latem de me et meis, et reddo ei Ecclesiam Cantua- manda intromiilerem, et vos ipsum eidem reconci-
riensem, in ea plcnitiidine in qua eam habuit, cum liari satagerem. lnde eliam, sicut scitis, me requi-
factus est archiepiscopus, el omnes possessiones, sistis. Unde majore affectione lam pro honore Dei,
quas habuit et tenuit Ecclesia et ipse, ad lencndum quam pro honore sancta? Ecclesiae.rem istam inci-
et hahendum ila libere et honorifice, sicut melitis pere, et iractnre curavi. Sed multuni grave videtur
et honorificeutius eas habuerunt el tenuerunt ipse regi, el baronibus suis, aique consilio, sicut vos di-
et sui, et omnes ecclesias et praebendas ad archi- lexit, el honoravit, atque dominum totiusregni sui,
episcopatum perlincnies, quae cceperunl vacare , et omniiim terrarum suarum conslituit, et in majo-
poslquam ipse Caiituariensis exivit de lerra, ut rem tandem honorem, quem habebat in tota terra
facial de iis sicut de suis, prout ei placuerit, reddo sua, vos sublimavit, ul de caetero vobis securius
ei similiter, salvo honore regni mei. debeat credere, praecipuecum asserant quod lotum
EPISTOLA CCCCXCVII. suum regnum, quantnm potuistis, adversus eiini
EJUSDEM AD FILIUHSUUM. turbastis, nec remansit in vobis, quin ad eum exhae-
HENRICUS rex Angliaeregi filio suo salutcm. redandum pro viribus intcnderilis. Eapropter mitto
1035 GILBERTUSFOLIOi LONDON.EPISC. 105ti
vobis ftdelem et familiarcni noslrum Laurcnlium A cus eadem gralia Francorum rex, salutcm et debi-
archidiaconuni, ul per eum sciam voliinlaiem ve- lam reverenliam.
stram superhis omnibus, et cujiismodi aniinum vos Ab humana?pietatis lege rccedit filius, elc. -Yidt
bahetis erga filium meum, et qualiler vos continere ibid.
volueritis, si contigerii, quod peliiionem meam, et EPISTOLADIV.
precem de vobis ad plenum exaudire voluerit. Unum EJUSDEH ADEUMDEH.
quoque vobis vcraciter dico, quia nisi per humili- LUDOVICI reg. Fr. ad ALEXANDRUM papam.
latem inagnam, et moderalionem evidenlissimam, Potcsiis recolere, etc. Videibid.
gratiam regis recuperaro non poteritis. Verumta- EPISTOLADV.
tem quid snper hoc facere volueritis, iiunlio pro- EJUSDEM ADEUMDEM.
prio, ct litteris vestris mihi significate. ALEXANDRO rex Francioe.
papa?LUDOVICUS
EPISTOLAD. Tenemusfirmiter et recolimus, eic. Vide ibid.
OWENI WALLENSIS ADTHOMAM CANTUAR. EPISTOLA DVI.
Religiosissimo Dei gratia sanctae Cantuaricnsis EJUSDEM ADTHOMAH CANTUARIENSEM.
Ecclesiaearchiepiscopo THOMVE suo Patri spiriluali B THOM-C Canluariensi arChiepiscopoLUDOVICUS rex
0. Walliarum rex SIIIIS spiritualis in Domino filius, Franciae.
debitam ac voluntariam in Ghrislo obedieniiam. Jam diu sanctilati vcstracobttilimus, ut apud nos
Veslrae,Pater mi venerande, discretionis auribus lnansionem faceretis. Id ipsum nunc vobis offeri-
insonuit, quanta sui juris dctrimenta post moriem mus ex grandi animo. Et hoc recipere nobis esset
episcopinoslri Maurilii nostra passa fuerit Ecclcsia. ad
gaudium magnum. A nobis frequenter non ba-
Undc et magno timore perculsi trepidamus, ne, quia belis nuntios, quia sumus adhuc in exspeclatione :
nobis incumbil necessitas curam et sollicitudinem et alias res, et alios rumores vellemus audisse,
linjus Ecclcsia? gerendi, Deus noslra? negligenlia? quibus vos laetificare nobis csset gratissimuui.
ista iiiipulel. Noslis quoque, quantum nos immeri- Sed nondum res esl secunduin desiderium noslrum.
los oderit rex Angliae,ita ul nostro honori el in ec- Valete.
clesiasticiset saecularibusnegotiispro possederoget, EPISTOLADVH
in quo vcslri exsilii damnosam senlimus ahseniiam. EJUSDEM ADMANUELEH IHPERATOREM.
Sed, quoniam in tali slatu non estis, quo super hac MANUELI Dei gratia illustri et glorioso Romano-
re nostra? indigentiae consulerc valealis, vestram rum imperaiori semper auguslo, venerabilifratri et
deprecamur obnixe clcmeiuiam, quatenus cum sic I
^ amico charissimo
LIIDOVICUS, eadem gratia rex
amodo esse nequearaus, noslrum alibi cpiscopum Francorum, salutem et ei fideliter et feliciter
ordinandi licenliam tribualis, tali lamen inlerve- adhaerere qui
Eccle- regna largitur et iransferl imperia.
niente conditione, qnod sanclaeCaiuiiariensi Honor quem nobis in Domino peregrinanlibus
sia? et vobis exhibeat ohedientiam, ac si vestraema-
apud vos exhihuistis, Deo auctore a memoria uo-
iiusiiuposilione consecratus fuisset. Et bene no-
stra nunquam excidet. Et licet nos maria et inler-
slrae pelilioni debelis salisfaccre, quia non jusali-
sed jectorum rcgnorum inlerstilia separent, nulla la-
quod nos cogil vobis subjici, voluntas, quae men vis meritis vestris debitani nobis excuiiet cha-
semper durabit immobilis, nisi in vobis remanse- ritalem. Inde est quod de veslra prosperilate laela-
ril, quo minus perseveret. Quod si nos de obedien- inur ut noslra et aemulis veslris quod nostris
tia, si hoc contigerit, suspectos hahueritis, scctiri- oplamns evenire promptum gerentes animum, si
talem faciemus quam velitis. El sicut archidiaconus Deus vestram in Domino
vestra in omnibus opporlunitaiem dederil,
uoster David praeceplasequitur, voluntatem et gloriam dilatare; utautem
sic et nos omnes faciemus. At unum tameu sciaiis, implere
Voluntatein vos de nostro et nos de vestro statu faciat certiores,
quod amplius sic esse non valemus.
veslris rcnun- '.
p latori praesentiiim Theobaldo, venerabili priori
itaque vestram super his iiiihi litleiis
tielis. Crispiacensis Ecclesia? dedimus in mandatis, ut
imperialcmadeat majestaiem ct ad thronum celsi-
EPISTOLADl. tudinis vestra? secreta perferat, qua? polius fidei
ANONVMI ADALEXANDRUM PAPAM.
ejus quam litteris censuimus imprimenda. Est enim
Eram magnilicentiae vestrae quuedam cum tran- vir lilteris eruditus, niorum sanclitaie conspicuus,
quilliiate mentis intiinalurus, eic. Vide in Alexan- praeclari nominis, et nobis admodum familiaris.
drolll,an. 1159-81. Unde pra? ca-teris qui in ordine suo perfiecti habe-
EPISTOLA DII. hanlur, eleclus est procurare necessitates Ecclc-
LUDOVICI ADEUHDEH. sia? Cluniacensis, qua? non modo monasteriorum
ALEXANDRopapae LUDOVICUS rex Franciae. regni nostri caput exsiitil a diebus aiiliquis, sed in
Pro archiepiscopo Cantuaricnsi, etc. Vide ibid. toto orbe Latino monastica? religionis pra? cieteris
EPISTOLA DHI. omnibus obtinuit gloriam. lmperatoriam ergo cle-
EJUSDEH ADEUMDEM. mentiam imploramus, ut taiuumvirum condecenier
ALEXANDRO Dei gratia summo pontifici, LUDOVI- admittat, verba noslra qjua?posuimus in ore ejus,
1057 EPISTOLiE VARIORUM. 10SS
audial diligeuter et misericordiler exaudiat preces A EPISTOLADIX.
ejus et respiciat Ecclesiaenecessiiates. A ISEGIN.E
FRANCORUM
ADALEX.FAPAM.
EPISTOLADVill. Sanctissiino domino et Palri charissimo ALEXAN-
EJUSDEM REGEM
ADWILLELLMUM SICILI£. DRO,Dei gratia summo pontifici, humilis et devota
filiaejus A regina Francorum, salulem, et
LUDOVICUS Dei gratia rex Francorum, illuslri regi cum sinceritale cordis devoium obsequium.
SkulorumWiLLELMO venerabili fralri et amico suo Vobissicut Patri loquar et domino, etc. Vide in
charissimo, saluiem et ei jugiter adhaerere qui dat Aiexandro III, an. 1159-81.
salulem regibus. EPISTOLADX.
Ilonor, quem nobis magnificus avus vestcr in FREDERICI IHP.ADUENRICUH REGEH.
«bsequio Dei peregriuantibus exhibuit: liberalitas,
«juaniin nos et comperegrinantes exercuit; cnnso- FREDERICUS Dei gratia Romanus imperatoret sem-
latio muliiplcx,quam fessis el laborantibus devotus per augustus, dilectissimo amico stio H. illustri
impendit, a memoria nostra rccedere ncqueunl, sed Anglorum regi, salutem et indissolubrlemintiina?di-
animiiui noslrum indesinenler accendunt. Ulinamfa Iectionis affectum.
devolio, quam habemus ad vos, possit operis exhi- Ciim Cbristus Ecclesiam siiani quam pretioso san-
bitione clarescere, et effectus ineriti conspicuum guine redemii, unicam et indivisam bealo Petro
tesiimoiiium reddat affeclui promerendi. Graiius prae caeleris aposlolis singulari et speciali privilcgio
cniin esset nunc si opportunitasdivinilus aperireiur guhernantlam commiserit, constare videlur quod
ohsequium vobis rependere, quam fuerit luncillud a unus in Romana Ecclesia pontifex csse debeat, qui
veslris progeniioribus accepisse. Magnique mune- unius Dei et Pelri vicarius, unius et universalis
ris iiislar eril si decreveritis imperare, quod desi- Ecclesiaegubernalor existat. Unde nes qui unila
derio nostro pracstarel maieriam obsequendi. Licet tem colimus, et omnes unnin corpus sumus Eccle-
enim nos interjacenliiim lerrarum spalia separent, siae,nonne dolere debemus quod scissa illa ;<miea
ct obsequiorum vicissitudines iutercludant, fervea- inconsutili, unitatis scilicet Ecclesiae, duos aposto-
lissimam lamen a peclore nostro nequeunl exclu- licos in Romana Ecclesia videmur ha-bere? De-
dere charitatem, quin prosperis veslris congaudea- functo enim Adriano papa in Kalendis Septembris,
mus ul nostris, et adversa quolies audiuiilur, fera- cardinales, qui columnaeimmobiles esse videban-
mus ut nostra. Proinde quod honorivestro et gloria? ttir, quibus saticta ei cathoiica iniiiteretur Ecclesia,
credimus inservire, secure petimus el sincera con- " non quae Dei sunt, sed sua quaerenies el unitatero
sulimus charitate sicut preces veslras adniiitere Ecclesiaescindenles, duos ponlilices elegerunt. Pro
prompti sumus et similiier expedienli consiiio obe- lanla namque et tam perniciosa Ecclesioe jaclura
dire. Nobilis vir Siephanus quem familiaritalis ve- tota Italica Ecclesia conturhatur, et disseosiones
strae bonore sublimastis, caro et sanguis noster esi, schismatis oriaein capite, jam in inferioramerabra
et clarissimos proceres regui Francoriimcognoinine delkixisseirt, et lotuin corpus Ecclesia? commacu-
vel aflinitale conlingit. Qualiler autem ad ignomi- lassent, nisi nos consilio et auxilio religiosorum
niam generis el gentis sua?dejeclus sit et ejectus, virorum qui Spirilu Dei aguiiliir, lam irapudicie
prudenlia vestra lanlo cerlius recolit, quanlo qua? iniquilali, justiliae rigorem opposuisseinus. Ne ita-
circa eum gesta sunt, insidiantium fraude, claritis que in lantaediscrimine discordia?universalis Ec-
per praesenliam inlellexit. Rogamus ergo affectu- clesia possit periclitari, Romanum imperiura quod
osius nobilitatem veslram, ul eam ad gloriam no- ad remediuin lam perniciosi morbi divina clemen-
niinis veslri et regni Francorum consolalionem tia providit, universorum saluti debet sollicite pro-
curetis nialurius Tevocare, eumque resuitialis in vitlere, el netanla mala in Ecclesia Dei praemi-
integruin amoris, familiaritatis, bonorisetdiguitatis. Q neaiu, futuris solerter obviare. Coadunatis etenim
Ob hanc caiisam et alias quas scriplo non duximus in unum omnibus episcopis, tam italicis quain
commiltendas, latorem procsentium Theobaldum Teulonicis, caeterisque principibus ac viris religio-
venerabilem Crispiacensis Ecclesioe priorcm ad sis, qui zelum Deiet Ecclesia? babere videbantur,
excellentiam vestram fiducialiter destinavimus cui quid facto opus essel, diligenter invesligavimus. De
in his qua? vobis ex parte noslra dixerit credi decrelis pontificumKomaiiorum, et statutis Eccle-
postulamus ut nobis. Est enim vir fide plenus, re- sia?veraciter accipientes, quod exono schismaie
vereudus tiiulo sanciiiatis, liiterarum erudilione in Romana Ecclesia ex duorum aposlolicoruin ele-
prseclarus, nobis admodum familiaris charus ct ac- . ctione ambos vocare, et secundum senlentiam et
ceptus regno Francorum. Procurai autem necessi- consilium orthodoxorum litem decidere debereraus.
tates nobiiis Ecclesia? Cliiniacensis in Orienie; in Ex consilio itaque omnium qui aderanl, episcopo-
quibuseum a vestra sublimitate pelimus benignius rum scilicet, caeterprumqueprincipum curiam so-
cxautliri et efucacius promoveri. Gloriam vestram lcmnem, et gen^ralein conventiim omnium ecclesia-
ad honorem siiiim in longa tempora promoveat et slicorum virorum, in octavis EpiphaniaePapiae ce-
tueatur Rex regiim et dominantiiim Dominiis. lebrandum hidiximus. Ad quam ainbos qui sedicunt
PATROL.CXC. • 3i
1059 GILBERTUS FOLIOT LONDON.EPISC. 10GO
pontificcs nomanos, "omnesque episcopos imperiil A J domus Dei ardenlius accensi, cum regem Franco-
nosiri vocavimus. Sane cum sis unum de princisj rum, qui nulla noslra culpa praeeunle, una cuni
palibus Ecclesia?membris, ac sine cujus consilioett llolando, iinperii nostri hoste publico, ejusque se-
auxilio tam arduura tamque necessarium negotiumi queulibus, imperialem nnslrum honorem manifeste
salutarem effeclum sorliri nec debet nec potest, sii molitur auferre, post nmllos noslros admonilus ir-
fieri posset, pro reformanda unitate Ecclesice, , revocabilem persensissemus, universis imperii
etiam tua?persona?subiimitas insudare deberet. Sed1 principibus in sancto Pentecoslecuriam Wichebucli
quia hoc jam diu desiderabile votum noslrum ne- generalem indiximus. Quorum ccetu celeberrimo
cessaria? causa? praepediunl, dileclionem tuami ibidem solemniler praesidenle,Ecclesiie Dei slatum
modis quibus possumus exoralam esse cupimus, ac domini papa?Paschalis negotiuin serio ac ma-
quatenus de venerabili collegio episcoporum regnii gnifice duximus roborandum. Invocaia igitur devo-
tui et abbalum, aliorumque orthodoxorum qiiorum lissime Spiritus sancti gratia, ct universorum qui
sapientia et religione Anglorum praefulgetEcclesia, adcrant consilioaltius communicato, ad removen-
quotquot polcs, nobis transmittas, el praediclosacro, dam pro parle nostra omnemprorsus ambiguilalcm,
conventui interesse facias, uteorum caeterorumque . ipsi nos manu propria super sanclorum reliquias
ccclesiasticorumvirorum salubri dictante consilioi B I juramentum publice praeslilimus, quod Rolandum
unitas Romana? Ecclesiae, Deo mediante, qui facit schismaticum, vel ejus successorem, quein ipsius
utraque unum, reformetur, et stalus ecclesiarumi pars elegerit, in papam niinqiiam recipiemus, nec
nullo deinceps dissensionum turbine collisus, no- ad eum recipicndum utiquam alicui assensum prae-
slris temporibus incolumis in sua possit tranquilli- bebimus. Nulli etiam faulorum cjus gratiam no-
tate permanere. Interim autem, in neutram parteni stram unquam reddemus, nisi ab errore viaesuae
proedicla?scissura?assensum tuum declines, nec ad unilalem Ecclesiaefuerii conversus. Dominum
[desunt nonnutla.] vero papam Paschalem manuienebimus semper et
rationabiles aliqiiatenus recipias. promovebimus, eique lanquam Palri catholico et
universali ponlifici obedientiam, honorem et reve-
EPISTOLA DXL
renliam exhibebimus: el ab ipso, ejusque parte,
KJUSDEM ADCL-KCTUS POPULOS. vita comite, nunquam recedemus. Electos quoquc,
FREDERICUS Dei gratia Romanorum imperaior et qui sub eo aut ejus successore, quem pars ipsius
semper augustus, cunctis populis quos clementiae elegerit, ronsecrationem receperunt, vel adhuc re-
nostra?regit imperium. ceperint, honore aut ordinihus suis per ejus obe-
Jam dudum innoluisse credimus, qualiter exorta C dientiam privari nunquam permittemus. Et hujus
quondainiiilerj Ecclesia?Romana?cardinalesde apo- absoluiionem sacramcnti nunquam requiremus, nec
stolalti discordia in reges et regna impetu peslifero oblatam recipiemus. Praeterca noster in imperio
esldiffusa. Pro qua ad oplabile bontim pacis revo- successor, quem principes universi elegerint, lmnc
canda quanlos post beata?memoria? papa? Victoris honorem EcclesiaeDei el imperii, et hanc partein
iicctionem et confirmationcni Calholicam Papiae, nostram sub eodem juramenlo luebilur semper at-
Mediolani,Laone, alque in diversisimperiifiuibus, que lenebit. ldem quoque juramentum archiepi-
in corpore nostro labores, tam nos quam invicli scopi el episcopiomnes, atque elecii qui inier/ue-
principes noslri pertulerimus, quanlasrerum copias runt numero quadraginta , super sancla Dei Evan-
zelo jusiitia? impenderimus, in extremis quoque gelia propria manu unusquisque suu stola sua
mundi partibus jam auditum non dubitamus. Deni- praestiieruiil et publice finnaverunt. Nihilominus
que bealissimo papa Vicloread paradisi gaudia fe- universi principes saeculares, dux videlicet Saxo-
liciter assumplo, el in ejus locum ab episcopis et num, et Bavcro marcliio Albertus senior, Conradus
cardinalibus alma? sedis apostolicae domino Pas- palatinus de Rheno, et Ludovicus Landgravius, et
chali, viro Christianissimo, in praeseniia episcopo- T.
JJ reliqui omnes, super sanctorum rcliquias id ipsum
rum et religiosorum Lombardiaeac Tusciae,illustris juraverunt. Repente aulem Spiritus sanclus menles
quoque urbis Roma?praefecli ac muitorum nobilium omnium adeo unius effecit voluntatis, quod electi
Romanorum, calholice suhstituio, ipsum eliam do- omnes in Sabbato quatuor temporum ad latidem
niinum Paschalcm ex Ecclesiaeac principum im- Dei, et bonorem jmperii sacros ordinesdevolissime
perii judicio alque consilioin papam el Patrem Ca- susceperunt. Firmiter quoque a nobis et ab uni-
iholicum solemniter recepimus, debiloque honore versis decrelum est, ut quicunque supersunt ordi-
venerari semper intendimus.Proindeobstinataschis- nandi, in primis quatuor temporibus similiter ex-
malicorum perfidia, mortem viri jusli suis succes- scquantur : alioquin dignilaiis, ad quam electi
sibus aperta fronte ascribens, Sireniis suis blandi- sunt, honore, omni remoia dilatione, privenlur. Ac
liis quorumdam fidelium nostrorum animos adeo haechonorabiles lcgati illuslris amici nostri Heu-
molila esl denuo immulare, ut nisi novis morbis rici gloriosi Anglorum regis, ad nos ab ipso trans-
nova malurius remedia objicerentur, pars nostro- missi, in lolius curioenoslra?praesentiasuper san-
rum non modica viderentur ex fiducia nostra? le- clorum reliquias ex parte regis Angliae publice
niiaiis seducenda. Igilur zelo reformandi ('.ecoris juraverunl nobis, quod rex ipse cum toto regno
10G1 EPISTOLJE VAUIORUM. 1062
suo in parte nostra fideliler slabil; dominum Pas- ^. ad audem el honorcm imperii apud Witzeburgh
chalem, quem nos leiiemus, nobiscum scmper lene- cum onini devotione susceperunl.Simililer universi
hit. De Rttlando auiem schismatico manutenendo principes saeculares, dux Saxoniac.et Alberlus mar-
niillateniis se de caetero intromittet. Quia vero chio senior, et palalinus comes de Rlieno, landgra-
jiistiliae, quam hostes Ecclcsia?Dei ct uoslri, sive vius, et reliqui omnes super sancioruin reliquias
ex superbia, sive ex causa? diffulentia devi- publicejiiraverunl. Honorabilesquoque Iegati regis
larunt, nos scmper hactcnus stare parati, nunc Anglici, amici nostri, ab ipso ad nos transmissi, in
landem ad insolila sacramenla ex eorum mani- praesentialotius curia? nostra? super sanctoruin re-
festa ohslinalione sumus impulsi. A schisma- liquias ex parle regis Anglici el baronum ejus jnra-
ticorum communione omnis homo, omnisque ordo mentum apud Witzeburgh juraverunl, quod et ipsc
caveat. Furor enim eorum, eisi hactenus aliquo rex Anglicus ctim tolo regno suo in parle nostra
modo visus est veuialis, in posterum prorsus erit fideliter siabil, et dominumpapamPaschaiem, quem
irremissibilis. Ad perfectum quoque hujus negotii nos lenemus, et ipse tencbil, et noslram partem
lirinamentum ex totius Herbipolensis consilii dc- manulenehil. El de Rolaudo schismalico, vel ejus
creto firmissimepraecipimus,ut si quis ad sui man- parle amplius de caeterose non introniiilet. Nos ila-
(laium anlistitis sacraraentum supra scriptum B que de tua dilectione el fidelitate confidentes, et
non praestiierit, si clericus sil aut monachus, eccle- plurimam fiduciam habenles, mandamus lihi atten-
siastico privetur honore ac beneficio; si laicus, altius monentes ac praecipienles, ut praedictumjtira-
lodia et benelicia quaecunquepossidet, nostra ipsi mentum, quod nos propria manu noslra coram
auctoritate a suo judicc vel domino prorsus adi- principibus juravimus, et ipsi principes juraverunt
inantur. et firinaveruni, ipse ctiin omnibus ecclesia?tuse
Data Wicheburch, KalchdisJulii. fidelibuspublicejures etobserves, et singulis Domi-
nicis diebus et festis in publica missa, sicul etli-
EPISTOLA DXII.
clum est et sancilum a nobisct a principibus, pu-
EJUSDEM ADSTABLACNENSEH ABBATEM. blicam orationem pro domino papa Paschali no-
FREDERICUS imperator Stablaunensi abbati. ininatim ct assidue, inliis et foris , praecipias reci-
Sicut nnvit dileclio tua, ad curiam Wichebnrch, tari.
quam in Peiitecosien indixiimis, nos una cum prwi- Ediclum quoque esl et stalulum , ut haecomnia
cipibus universis, lam saecularihusquam ecclesia- juramenta infra sex itebdomadas ab nmnibus com-
sticis, gloriose convenimus. Ubi inler caetera san- pleantur. Quod si aliquis monacliorum, clerico-
cla?Ecclesiaestatiitumeslpraecipuede negotiodomini' rum, laicorum in imperio noslro huic confirmaiioni
Paschnlis papa?, quod in cordibus multorum dn- et ediclo nostro, aliquo modo se opponendo con-
bium hahebalur, communicalo universoritm consi- tradixerit, certum sil apud te, quod sicut publicus
lio, principiim videlicei, el omniiim clcricorum at- hostis imperii, absque omnispe recuperationis, ju-
que laicorum, qui aderant, feliciter et magnifice dicatus est et damnalus, el ab omni oflicioel lionorc
roboravimus : invocala enim sancii Spiritus gratia, et benelicio destituius. Litteras quidem vocaiionis
dominum papam Paschalem, et cjtrs honorem in tibi transmisimus, el quia secundum prudentiam
hunc modum stabilivimus el coufirmavimus, quod tuam nobis necessarius valde fuisses, quod liitera?
nos prnpria manu,iioslra super sanclorum reliquias nostra?ad le non pervenerint, valde dolemus. Inie-
publicejurainentiim fecimus, quod de caetero Rolan- rim in partibus tuis proesenliamnostram praeslola-
dum schismalicum neuliquam pro papa recipienius. beris : ibi cum viciniores erimtis, si quid jusiitiae
Et si ipsc decesserit, ejus successorem, quem pars defuerit, per omnia complebimus.
adversa siibsliluet, simililer uunquam recipiemuf.
EPISTOLA DXHI.
Dominumvero Paschalem papam de caelero, sicut
universalein et Calholicum Patrem.cura obedientia, j. ; REGIS S1C1L.ADREGEM ANGLIJE.
ct bonore, et reverentia habebimus et tenebimus, RegiAnglia? rex Siciliae.
ct ab ipso ac ejus parle nunqiiain reccdemus, quan- In receplione litterarum specialissima?dilectio-
diu ipse vivet, el nos vivemus. Si aulem ab hac viia nis vestrae coguovimus, quod quidem sine admi-
nns decedcre contigerit, noster successor, quem ralione inaxima proferre non valemus, videlicet
principes universi substituent, hunc honorem irnpe- quod ordine hnmanitatis ohiito, et nalura? lege so-
rii et hanc partcm nostram sub eodem juramento luta insurrcxit filius in parentem, in genitorem
tuehilur semper alque lenebit. Hoc idem juramen- geniius. Commoia sunt viscera ad bellura intesti-
lum omnes archiepiscopi et episcopi nostri et num, irruerunt ad arma praecordia, et quod novum
electi, qui inteiTueriint numero quadraginta, super prodigium est, el uoslris tempnribus inaudilum,
sancta Dei Evangelia nianu propria uiiusquisqiiesub caro defervuit in sanguincm, et se ipsum quaerit
stola sua fecerunt, el publice firmavcrunt. El ad sanguis effundere, ei quoniam ad ifiiiti furoris im-
removendam pro parte noslra omnem ambigiiila- petum compescendum, poleniioe vestra? auxilium
lem omncs elecli, primus Coloniensis, deinde cac- loci commoditas non admittit, eo quo possumus
teri, sacros ordines in Sabbato quatuor temporuin charitatis affeciu, quem locorum spalia-non cou->
10C5 GILBERTUS FOLIOT LONDON,EPISC. 1001
cludunt, personam et honorem vestrum devotius _,\ qui in bonis veslris aliquid jnris videnlur haberc,
amplectentes, dolori vcstro compatimur, persecu- qui fodere non norunt, mendicare erubescunl, qui-
lionem veslram molesle ducimus, et quasi pro- hus si supernum quod modicum est subtrahaim
priam repulamus. Confidimus aulem et speramus auxilium, nullum vivendi relinquit adjutorium. Non
in Domino, cujus judicio regum judicia terminan- praesumo docere sapicntiam vestram, sed exhortor
tur, quod non diulius permitlet filium vestrum ten- chaiilalem vestram, ad honorificenliam el salutem
tari, supra id quod debet, el qui factus est obe- veslram. Denique pepigit gratia vestra aliquem de
diens usquc ad mortem, ipse in eo filialis itimen alumnis magistri Adae suscipere, alere, promoverc.
obedientiae inspirabil, per quod mcmorabitur quia Quod nondum solutum, rationis dictat ordo solven-
caro et sanguis vester est, el reliclis hostilitalis dum, et mlsericordia praecipit adimplcndum. In his
erroribus agnoscet se lilitim, redibit ad patrem, el omnibus repleat cor veslrum Deus spirilu consi-
naturae solidabit incommodum, et debila? dileclio- lii, et forlitudinis, et pietalis. Valetc semper in
nis fcedera ordo prislinus conlinebit. Valeteet gau- Domino.
detc in Domino. EPISTOLA DXYI.
EPISTOLA DXVI. ** Super appellalionis denuntiatione veslrae salis
riULIPPlCOMITIS FLANDRENSIS ADALEX.PAPAM. provide et prudenler egistis. Sed dominus rex con-
ALEXANDRO papa?PHILIPPUS comes Flandriae. sullius in hac parte providerat vobis et aliis sua
Multns sauctitati veslrae refero gratias, elc. Vide gratia, cum statim postea convenit regem Franco-
inler epistolas variorum ad Alexandrum 111 papam, rum de conventione facta inter eos fide interposita,
post ipsius Regesla. quod neuter eorum alterius invasorem in terra sua
retineret, aut infestatorem quemcunque reciperet
EPISTOLA DXV. aut manuteneret qui sui domini curia: stare nollcl
RANULFl DETURRIEPIS.ADGILBERTUM. judicio. Objiciebalenim guerram archiepiscopi Can-
Domino Londoniensi RANULPUUS de Turri, semcl tuariensis gravissimam et onuiimodo inordinatam.
semperque suus, miscricordia?abnndare visceribus. Ad lioc itaque landein ventuin est quod propositum
Quamvisspontaneabeneficia incitamcnta non exi- est arcbiepiscopo utrum mallet Galliam exire aut
gant, inslinctu erga vos charitatis praecipitor piac ab excommunicaiionibus suis temperare el insuper
pelilionis. Venit ad misericordia? veslra?januam J. onuies illos absolvere quos excommunicaverat. Prae-
filius A. magistri quondam vestri, procuratoris ve- ,Q terea inpraesenliarum nunliorum litterarum abie-
siri, lutoris vestri, vestri dicam an nostri ? Sed ul riint in Franciam doininus Sagiensis et archidiaco-
verius fatear, ct vestri dicam et nostri. Venit ille, nus Cantuariensis pro magna utilitateet tinitale et
qui ut ad vos veniat, non modo esl invitandus, scd pace Ecclesiae Antuortim. ltein Raginaldus archi-
trahendtis. Venit, inquam, non volunlale dticlus, diaconus Saresberiensis in reditu est, peraciis om-
non .voluplate corruplus, sed impetu necessitatis nibus domini regis ad volunialem suamel suorum,
iiiveclus. Oiiciant eiiiin eum supra modiimrediiiiuin adducens secum duos clericos familiares a latere
angiisliae,debitorum paternorum sarciuae,amicorum domini papa?,videlicet Gratianum suhdiaconum, ne-
raritas, fralrum sororumquc pluralilas cl rcliquae potein Eugenii papae, magistrum notarioruin,et Vi-
sarcina parenlelae. Haereat animo sanclitalis vestrae vianum advocalum curia? Romana?,ad quid vel qua-
illa magistri Ada?circa vos curarum gravitas, ali- Iiier nondum scimus, scd omnia bona speramus,
monioefecunditas, diligentia doclrinae, specialis im- sicut a quibiisdam accepimus quod uuper audic-
pensa benevolentiae.Quis hodie proprios liberos retis.
git provideiilius, edncat uberius, iiislruit alteniins, EPISTOLA DXVIl.
diligit ferventius ? Sic pene amor ille modum ex-
cessil, ut vos diligeret non quasi excellenter, sed D EP. ADCILBERTUM.
quasi singulariter. Absit ab episcopi pietale lot et Domino Londoniensi salutem proesentem el fu-
tanla talis lantique magistri merila non alteudere, luram.
et ejus non compaii liberis, qui vos aliqnando pro Sicul tratlilquoedameloquentia?persona sublimis,
filio adoptavil. Det ergo Deus vobis angelum mngni ingratus est qui negat se heneficium accepisse, in-
consilii, quatenus porlitorem praesenlium, qua decet gralior, qui dissimulat, ingraiissimus omnium, qui
honestale suscipiatis, et qua abundatis pielale rcli- oblilus est. Ne igitur fama?veslrae nilor egregius
ciatis, et qua praeeminelispoleslate promovealis. Si ingraliludinis hujus vel illius videalur carbone ni-
aulem se sanclitas vestra magis ad fratres suos qui grescere, tangat memoriam veslram illa magistri
miuus, iiiio niliil nisi per ipsum hahent, iuclinai, Adoecirca vos curarum gravitas, doctriuaeprofun-
confiteor c.oramDeo, praedicabilius alque salubrius ditas, alimonia? ubertas, postremo fervens, imo ar-
esse ad hiijuscemodi inopes respicere, quam quos- dens charilas. Haereat animo veslro quanla cura,
dam vicatim cibaria quaerentes reficere. Cum autem quali amplexu, quam speciali
privilegio, illa doclo-
religionis vestrse benignitas se passim ad omncs coris vestri, procuratoris, tutoris, diligens vigilantia,
uetur exlendere, his poiissimum debet subvenire, _ vos non modo
supra familiares, verum supra quos-
1005 EPISTOL^: VARIORUM. 1066
libel morlalcs adoplaveril, qualilerque ejus spirilus A non aut cdulio crapula aul vino gravel somnulentia :
in vesiro ut ita dicam, spirilu quieverit. Tantorum quibus jucundior sit hymnorum aut psalmorum mo-
ergo el plurium conlemplalione meritorum-el inea. dulalio quam vel diurna vagalio vel nocturna dormi-
rum interventione precnm, J. lntorem praesenlium tio, quibus magis tordi sit animarum cura quam cor-
gratia veslra eo benevolentiaerespiciat inluilu.qna? porum; qui ct speciosa?Rachel amplexus desiderent
vestroe cougruat sanclilali, et paternae respondeat ct Liam propler fecunditatem tolerare non recu-
sollicitudini, qiialenus filius ulilitate sential, quod sent; quiconlemplalionem Maria?ardenter siliant ct
pater labore promeruil. Pater cnim ejus cum faii laborantis Marlhaesolliciludinem nou omillanl: qui
inunus iinpleret.lilium reliquit oerealieno gravatum, allerna se vicissitudine, nunc ad imeriora nunc ad
frairum iiumerosiiate impedilum , rediluum angu- cxteriora, discrele se habentes, ul coctera se ipsis
sliis ronstricliiin, et qiiibusdaiii aliis nexibus iniri- adjicianlur et primum regnum Dei quacrenles, spi-
catum.Deceterga dilcctissimam religionem vestram, ritualia carnalihus, divina liumanis anteponanl. Ta-
qnae etiam aliorum pracvenit merita, liujiis dcvotis- les enim oporletepiscopum habere minislros, quibus
simi veslri altendere necessaria, et filiosublimitatis secure ea qua? propter aliarum Ecclesiarum sibi
vestrae sinum aperire misericordioe.Valeal sancti- eliam commissarum sollicitudinem minusipse susti-
tas veslra in Domino charissima. B ncrepost onera impertialur. Sana enim haec esl, ut
EPISTOLADXVIII. arbilror, consultalio, qua?virum boneslum et discre-
lum commendat. Succenseat adversus me forsitan
R. . . . ADTIIOMAM CANTUARIENSEM. alius et dical : Quid pergis vel Minervamdocere vcl
Suo suus, domino servus, THOMÊ archiepiscopo Apollinis aplare digilos citharae?
Caniunriensi R. ... quidquid in vita jucundius et
snluti conducibiliiis. * Quid cum principibus tibi vix popularibus aplo t.
Vix terra dignus quid super astra facis ?
Quod vobis rarius scripsi non absquedelicto arbi-
tror. Peccavi equidem, sed confileuti parcere novit Ut ab his cessem laudant; attendam sorlem meam
clementia. Minus etcnim diligens haclenfts exstiti consulter et professionis meaeconscius, loqui erube-
in his qua? ad vestra?dispensationis curam pertinere scam. Oppilare os suadent propter monachiim, mor-
uoscunliir. Totius quippe Ecciesia?nostrae dispensa- tui enim, ut aiunt, sumus et nihilomnino nobis cum
lio et sollicitudo vobis incumbit. Vobis namque exieriorum cura qui mundo renuniiavimus. Sil ila,
oninia commissa sunt ct universa veslro consilio ut aiunt. Sed, quaeso, dent mihi aliquem qui in
constituere vel nrbitrio immulare, bona in melius mundo sine mundanis possit vivere. Sunt enim in
promovere el perversa de confusionein ordinem re- mundosed de roundo qui mundo tanquam non utau-
vocare permissum csl. Se et sua vestrae dispositioni tur utentes, soli Deo in omnibus placere quaerunt.
traditasancta Dorobernensisgaudet maler Ecclesia : Si quis, quod absit! se palliat vivens aliler, videat
qnem sibi patrem, paslorcm, ducem, cura, sollicitu- ipse : mea elenim nil interest. Sed utinam non
dme et consideratione ordinata unanimi volunlate mordear a conscienlia mea. Si quis est gloriosus
praefecit. Inlerior siquidem et exlerior omnium iste, qui quasi nesciens quid loqualur infrunita
cura imposila vos ad vigilanliam excilat. Grandis fronle obloquilur. Nunquid non obsequium pra?-
honor: onus grave : et cuivis importabile, si non standumest? Sed quid majus, quid melius, quid
sustentetur divino miseramine. Sollicitiido, ni fal- utilius obsequium aut bonestius praestari poterit,
lor, multa, et labor plurimus incumbit. Vane igitur quam nt amiciliac vinculum indissolubile conser-
in his praesumithumana praesumplio,ubi totum per- vetur? Nunquid , ut omillam caetera, domini et
ficil divina miseralio. Diligenlia igilur plurima opus . episcopi mei periculum mihi parvipendendum ?
est et gravis sarcina plurimorum participaiione Nonne in quo et ipse periclitatur et ego? Qua?
sublevanda. Quod itaque ab uno minus polesi, a enim navis naufrago gubernatore evasit? Quisve
mnliis supportetur. Sed viros discretos et industrios T, negare audcat eliam maxima minimis interdum
talis imperiitio exigit: qui el exteriora priulen- posse juvari ? Saepenumero vidimus et audivimus
ter adminislrare et interioribus zelo Dei armali se- id accidisse. A Domino conslitutus Israelilici po-
cundiim scientiam pracessevigilanter noverint : qui puli Moyses judex consilio Jelliro in omnibus usus
communia propriis praeferenles,nonsua sedquacJesu est: fessum in ilinere Amalechilam puerum David
Chrisli quaerentes,discrele scianl, humiliter velinl ct invenlum refecit, et eo duce eosdem qui captivas
uliliier possint assignalorum sibi curam gerere : qui ipsius uxores et praedam abduxerant comprehensos
iion carni obsequenles aut sanguini, maxime dome- Amalechitas inlerfecit. Judicium quoque Daniel
sticis fideibona noverinl providere; qui non Ecclesiae ctiam in Babylone adversus seniores judices qui
substaniiamin propinquorum locupletationem distra- videbantur rcgere popiiluin suscepit: et eos con-
hanl; qui non panem filiorum canibus mitiant, ut digna pcena exterminavit. Sed quid indignaniur
domesticos atlenucnt, dum alienos saginant, quos minus discreli reprehensores mei? Nunquid et bic
nimia? tenacitatis na?vus non inficiat, aut prodiga iu Ecclesia Clirisii non licet fieri, in qua ea qua?a
effusionon infamet; qui non in deliciis carnis cu- sapienlibus absoondita sunt, Pater cceli et leria?
ram habeant, scd spiriiui servire contendant, quos parvulis revelal? Quis spiritum divini consilii fra-
1067 HERBERTI DE BOSEHAM 1068
lerna cliaritale non snscipial cum fas sit et ab X.mus, procul dubio atlendenlcs, qttod tanto nostris
hoste doceri. Non ambigo, non iguoro virum pru- debeatis parlibus inclinari, qiianluin apud nus ve-
dentem lanto regimiiii deputatum, scd nihil jiimis strae possenl eflicere. Proinde venerahifem fratrem
vel consiliilalis providentiae in tantarum rerum ad- nostrum Londoniensem episcopum quem Romano
iiiiiiislratione unqiiam legitur fuisse. Sibi ipse suf- pontifici et Ecclesiaeindubitanter coinperimus esse
ificit":sed affcctus nieus volo ei innolescai. Mercri fidelem, serenitali veslra? commendamus attentius,
libet. Gratnui etenimmihi est si quid ex me in illiits transmissis affectibus admodum exorantes, quatenus
usus emanal. Non est: ipse enim noviter nb heri ipsius nuntios venientes ad curiam sublimitas vestra
vel nutliuslerliiis nostra? familiaritalis conlracia benigne recipiat, et eoriim petilionibus, quas ex
gralia, qua? ab ipsius oetatis pene exordio traxil parte memorali ferunl episcopi, amicabiliter coope-
originem, et quam processu temporis succeden- rari studeat et ellicaciter promovere. Si autem ali-
tibus sibi inviccm merilis usque iu haectempora quid apud ctiiiain domini papa?dc praedicloepiscopo
conservatam et uberius auctam arbitror. Jiicundiim sinistrura aliquid fuerit intimatum, unde eum cre-
mihi el quam maxime gratum quod taleni sortitus dimus esse imiiiuiiein, veslra curet id ita delere so-
snni, si lalem conservare meruerim. Quod siin ali- lerlia, ut praelibati nuntii a suinmo pontificc beni-
quo aberravi, ignoranliae, quaeso, non maliliaeascri- gnius exaudiantur et in iis exbibcatur gratia diri-
balur. Scio tamen quod superest mihi adhuc prior genii. Vale.
affcctus ct ex disposilione in habitum usiis persc- EPISTOLA DXX.
verat : licet in ostensione minor fuerit effectus.
Duret ulinam iste et inviolatus permaneat usque in Ventiiri sunt, ut diciiur, magister Otho Tuscula-
linein non habilurus incrememi modum. Amo qui- nus episcopus, et dominus Alberlus presbyier car-
dem amo, el si pariim est, amem oro validius. Stat dinalis; et si doniinus rex mandato domini stare
tamen iinmotum apud me quod nemo filiorum vc- voluerit, tuiic creditur eos venluros in Angliam.
strorum me uberius, jucundius aut dulcius vos di- Dominus Jacinlhus transiit ad Hispaniam, funclurus
ligere queal, parum licet vobis mea dilectio con- ibidem oflicio legationis. Abbas Clarevallensis fuit
ferre possit, minus ulique est quam vellcm, sed Placeiilia?prima dieDominica post Ascensionem Do-
imperfectiim meum omnipotentis Dei miseralio sup- mini transiiurus ad dorainum papam, el modum
pleat. Excessi epislolarem in scribendo modum, pacis sicut et imperalor et rex Francorum concor-
dmn paruin mihi est, qua parlc licet scheda magis des effecli sunt doinino papa? et curia? repraesenta-
qiiam lingua vobiscum loqui. Parcat tamen niihi C bit. Nuntii nostri transiluni habuerunt propeRomam
l>enigna patietuia.si hoc unum adjecero ne vel ni- datis senatoribus viginti libris, et idem nuntii fue-
DIISsupra raodum lerreamini vel hlandiliis turba- runt Bononiae in redilu primo die Dominica post
mini. Verilatis ainalorem sentiat adulator et assen- Asceusionem. Vigorniensis tamen episcopus et Re-
taloris lingua in praesenlia vestra obmulescat. Ere- giualdus arcbidiaconus nun ausi sunt se commitiere
ctus sit vestraeconstantiae slatus; flecti vel frangi fidei senalorum. Roberlus de Novo-Burgo transiit
nesciat. Turbabitur forsilan mundus, sed exallalam in Siciliam, visitaturus regem el parenles suos.
procellam sedare ac depiimcre polens esl Dominus. Proeterea sciatis quod dominus rex omnia castella
ln inanii Doimiii corda siinl regum quibtis vel iu Widomari de Lcun subverlit in Britannia, exccpiis
misericordia velin judicio utitnr miseralor et justtis tribus quae dominus rex habel in manu sua. Plaua
Dominus. State igilur in fide; virililer agite;con- terra Widomaro concessa. Quod autem Widomarus
forlamini in Domino et omnia vcstra in charilale occupavit de feudis vicinorum suorum reddet, vcl
fiant, et Deus pacis ct dilectionis erit et sil vobis- super hoc slabit in judicio coram rege, quod occu-
cuin. Amen. pavit de feudis hominum suorura reddet, vel eis
plenum rectum tenebit in curia sua, si dominus rex
EPISTOLA DXIX.
praeceperit per breve suum. Biluricensis archiepi-
De nobilitalis vestraegralia certam oblinentcs lidu- scopus his diehus rebus est humanis exemptus, in
ciam, amicos nostros qtiolies expedit, et inaximc ctijtis loco subsLitulus est consensu clerici ei populi
quos domino papa? et toti Ecclesia?Dei fideles co- Meldensis episcopus, scilicet doininus Stephanus
gnoscimus et devotos, vobis fiducialiier commeiida- frater Ada?quondam camcrarii regis Francorum.
1069 VITA S. THOM_f_.— PRJEFATIO. 1070
HERHERTI DE I50SEHAM
S. THOMJE CANTUARIENSISCLERICI A SECRETIS
OPERA QJJJE EXSTANT OMNIA

Nunc primum edidit J. A. GII.ES, LL. D. presbyter Eccl. Angl. et collegii Corp. ChrisU
Oxon. nuper socius. (Oxonii et Londini, 1845, 8% 2 vol.)
EPISTOLA DEDICATORIA.
Amicissimofratri suo lacobo NORRISS. T. P. collegii Corporis Christi pr&sidi, cwterisque viris amicissi-
mis et bonis fratribus suis, ejusdem collegii sociis et discipulis, fraler eorum et quondam consociusJoannes
ALLEN GILES.salulem et imbonisllilteris optimo frui successu.
In pstiibus transmarinis mihi diu peregrinanti et lolum fere Occidentempervagato, quanlum gaudii de"
derit, quoi tandem exemplare velus Herberli de Bosliamin Bibliotheca Atrabalensi naclus sim, fralernila-
veslra dubilare non potesl. Is e»im Herbertus, sancti Thomw archiepiscopiper tot annos comes individuus.
ea qua;ipse viderat, quorum ipse pars magna fuerat, stylo, ut tunc temporisputabatur, immoderato el ul
tra legemevagante, descripsit. At Hercle, quai ante qmngentos annos pras nimio scribendi labore Patrum
vostrorum ditigtntiam penilus evicerunt, his temporibus,post prwclaram lypographi arlem inventam, diutiui
in codicibusmslis tale.re, nemo non dotebit. At tibri islius Alrabatensis, quem (quantum scirem) solum su
peresêputabam, decimum quodque folium, ignominiosusquidam bibliothecarius, cujus nomen perrit, me-
tnoria adhuc vivii, ut inde paucorum assium membranam vendendo lucrum faceret, sacrilega manu excer
pserat! Quo factum est ut per lotum librum hiatus plurimi vatde deflendi, legentiumstudium interrumpant.
Ita monitus de parte qum supererat similemcasum evenireposse, lolum codicem transcribi feci atque in his
tomis pnblicijuris facio.
Sed non hialus isti omnes in meis libris apparent. Id quidem Providentia divina qucemihi in hac re arri-
sii, nec ulla cura mea effecit. Nam in bibtiotheca fraternitatis veslrm, imo nostroe,superest adhuc codex qui
aureum liocopus, tribus lanlum libris prioribus exceplis continet. De quo suspicioquidem milii olim incide-
rat; sed quia codices qui in collegio noslro servantur, ex confusione tanta laborabanl, ul libri qni qumreren-
tur vix utla diligenlia inveniri possent, istum codicem nunquam videram, nec si vidissem, faciliter recogno-
vissem, quia nuilius auctoris nomen pftv se fert, nec initium quidem mulilus et imperfectus habet.
Cum itaque res ita sit, fralres mei hanc primam editionemHerberli de Bosham libelli de Vita sancti Thomm
Canluariensis ad pedes vestrosdepono, memor quidem illius temporis, quo apud vos, nullis mundi rebus impli-
citus, omni cura temporaliumsotutus,verum qumrere, fontes ipsos adire, etinde hauslus divinos copiose im-
bibere purn et simplici mente satagebam.
Fraternitalemveslram precor obnixiusquesupplicor ul Herbertus meusfavore et palrocinio veslro fultus in
lucem prodeat, et ut liceat mihi iisdem verbis eum ad voscommendareauibus Horalius umicum Seplimium
Neroni commendavit:
Scribe tui gregis hunc et fortem crede bonumque.
Kal. Dec.184S. J. A. G.
J. A. GILLES PRÊFATIO IN TOM. I

Vitam S. Thomae complectentem.
Ciim sanclus Thomas Cantuariensis archiepiscopus id merito jure obliniterit, ut multos haberet viiae
sua? scriplores, eosque coaevos,niilliim sane nactus est quem majori cum voluplate, ne dicam amore,
excipias, praeler hunc noslrum Herherlum de Bosham. Qui enim propler hoc lantiimraodo apud nos cele-
liralur, quod arclissimis amicilia?vinculis procsulisuo adha?rebat, ila ut ne ulla quidem memoria Herberli
ciijusdam hodie foret, nisi eo cum nomine sanctissimi praesulis poslerilaii commilteretur. Accipimus au-
tem lam ex ipsius quam caelerorum scriptis liiinc esse gente Angliim, natumqtie Bosham seu, ut vulgo
dicilur, Sussexiacorum Bosham : quod anliqtiilus dominium Canluaricnsi sedi ascriplum, vicissim deinde
in diversorum manus, Caniiaiioriim scilicet comilum, Guillclmi Marshall et domus Berkeley devenit.
Idem vero stalura procerus, vemislus forma, adeo inler omnes eminebat ut militiam potius quam saccr-
dotiiim redolerel ac singulari virtulis acie immanique viritim stiarum copia natus ad haec, sicut re com-
pertitm est, suscipienda videretur, quse nimirum, imminentibus undique periculis, audacissimum quemque
requirebant.
Tlioina?causam amplexus est cum iuillo adhuc ille, nisi cancellarii, fungerelur olficio ; cui consecrando
lestis adfuit; quem prosecutus est postea ad Clarendonense concilium; cui vero usque adeo consensil in
hac famosissima Norihamtiinensis castri curia, ut dum nefandam istain per noctem, veluti turbationum
omnium inverecundaeque lyrannidis fomitem, aufugeret praestil, aufugeril el ipse per eamdem noctem,
Caniuariam reversus. Qui igitur, collecta ilii, ut ei pnccepliim erat, nummorum, ex auro argenloque
vasoruni et omiiis supelleclilis maxima quam potuit copia, ciio transmeans mare, in sancttim Audomariun,
uhi post sepiem vel octo dies dominum suum crat recepliirus, pervenit. Jussus inde qui legalos quosdam
emungeret, quos Henricus ad Alexandrum papam direxerat, non multo post regem ipsum ad colloquendum
aggressus esl. Ibi autem, cum Henricus suuin ciiique et omnibiis gratiam, duinmodo archiepiscopi partes
rclinquercnt, scse redditurum diclitarel ac polliceretur,.iiibil omnino concessit nosler, nisi quod liberius
viriliusqiie, fortasse procacius, se ipsum palefaccret. Et sic dcinceps, mulla peregisse dicitur, ouibus
1071 IIERBERTI DE BOSEIIAM *0T2
tantum fidci jejiis concreilebalnr quanlum et ipse periculis sese devoverat :quippe cui, non favcnte ca-
su certissima regis ira imminebai, adeo alrox ut inimici cnjusque devicti ocolos erneret et alia corporis
membra irnciilenter succiderel. Auamen Thomas, comitante Herberto, Cantuariam suam recnperavii.
Quem nihilominus lam cito, tam miserahililer oppressum suismet oculis non visuriis erat Herbertus;
quandoquidem ipse. pridie hnjiis sceleratissimi diei urbem, imo et Angliam, ad Francos delegatus, reli-
qiterat. Ex quibus sane (licet ex adverso), dubitatur .uiruiii si lam praeceps et audax adfuissel ille vir,
tanlo timori fuissei occisorilms, itt scclus suuni minime perpelrare pouiissent, an poiius ille ipse mullo
pejoris eliam internecionis, etsi invitus et reliiclans, infanda lamen causa fiiiurus exsiitissel. Nec plura,
Thoma defiiuclo, de Herberlo leginius, nisi quotl, elapsis annis post parricidiiim qualuordecim, suis ut
salisfaceret amicis, magni liiijus viri vitam enarrare aggressus fnerit, qucm ipse tnt annos adeo prosecu-
tns crat, ut omncs suos in hiinc unicuin reponerel affeclus el quasi in deum, ul ila jdicam , * cultiim
idololatria? siuc. •
Opus in septem libris diêslum esl.in quo breve de Vita pontificis conlinelur compendium. Sequilur
alius seu Melorum liber, ciijus argiiincntuni in plurimas inter Cbristi vitam et Thoma:, prout anctoris in-
genio libuerit, similitudines versatur. Quem lerlio, id est ultimo loco excipil bistoria alia, de rebus gestis
videlicet posl morlem archiepiscopi. Haclenus ha?c. Qu;c sint eiiim hiijnsdem aucloris opera si inquiras,
videre est tom. II in prscf. (3), ubi caelera oinnia, quae hic desunl, habenl quacque peculiarem suam et
congruam satis explanationem.
Et nunc quid reslat, nisi oslcndam qua ardua via, ut huncce lihruin tanii prelii lypisexcuderem, ad
siimmam fere lotius argtimenti pervenerim. Equidein Episiolis a Lnpo [WolfJ Bruxellensi edilis Vila
Thoma? prx-mitlilur, in quaexsianl larga sane fragmenta, lam ex nosiro quam ex variis excerpta. Quoruni
ego fontes, el si non Herberti ipsius autographum ejusilem librorum exemplaria qnoedaui, vel unum per
totius Britaiiitia? collccliones qtium requirerem, frustra conaius sum. Et jam in desperationem venire
incceperam, et post omnes gentium bibliotbecas ire, quas aliquando ulique Anglici cnjusdam operis uni-
cum forsan exemplar haberc videres, dum nescil quidem opus qiioddaui esse Anglia illa nosira. Tunc
Alrebales, qui primnm inter Gallorum Flandria? genies locum sihi vindicant, Deo favenle, applicui ubi,
inter non pauca magni momenli opera, pulcherriiniim Herberti de Bosham ms. codicem inveni, sed eheit!
parle fere quarla discerptum. Et quis sacrilega, dices? Bibliolhecarius quidam, cupidissimus vere nec
noii ineptissimus, ineinbranam obliuendi seu vendendi causa. opus sic dilaceravit/.
lnde CIIIIIad Anglos remeassem, Rev. H. 0. Coxeconsciiim me fecit sibi, dum catalogo recenseret
Corporis Chrisli collegii mss. codices, exemplar quoddam Herberti nccurrisse, qitod equidem snperesse
antea noverant, sed ubinam lateret hucusque ignorahant. Quid plura? Maximo mihi in his excudendis
adjitlorio fuil illud exemplar. Insimt enim ei qualuor iiltimi libri qtue in Atrebalensi desiileraiuur ; ideoque
quasi ad inlegrnm lotuin opus redactuni est, paucis tantum foliis omissis, qua? ulique ad scriplitram prio-
rum librorum perlinenl, sed ad rem ipsam mediocriler, ut videtur.
Quod si codex alius, redacto a nobis in primiiivam quasi seu formam opcre illo, tertins ordine el admo-
diim integer aecederet, tales voltimen admittit intercapedines, tit cuncla dcsiderala in lioc etiam libro,
suum qmcqiie vacantem locum facillime invenire ac supplere possent.
Pax ergo Manibus Herberti de Bosbam! Pax anima? ejus! Et si unqiiam illi dalum est in hasee versari
cogiiationcs, per quas ultimos deguerit vita?sua?annos, luiic consolelur el exsuliel! Ecce eniin hoc opus,
suum inquam, quod ipse ne dissiparetur, cuin flelu conicstatus est, ecce reparalur, coiilirinaiur et vivei,
ut spero, in perpetuum.
(3) Pracfationi lomi 1 qua?ad toin. 11pnefatus esl D. Gilcs, subjecimiis. EDIT.
PR.EFATIO IN TOM. II
Hcrberti de Boseham opnscula et epistolas compleclentem.
ln prrcslanli admodtim quam de Vila S. Tliomae scripsil eliiciibralionc Boshamensis, non semel opcri
cui adhacseral inviluni se inriuit valeilicere. Quod niisquam magis palct (|iiam ciim, post nanalam arclii-
episcopi necem, jamjam scribenii materia delicerel. Cujiis lamen defecium ut stippleret, quasdam subjccii
consonantias, ut ait, iu quibus sancliim archiepiscopum ut belli spirilualis militem, Clirisium ut impera-
torem inducil. Inde liber Melorum seu inelodiariim, nicra quidem et male digesta farrago, qua?. licet
segregatim considerala parum luce dig'ia viileatur, nonnulla lamen exhihet notaiu haiid indigna, ubi
scilicet auclor senielipsum ctim Henric.oII colloqueniem inducit. Ex reruni posl Becqiteti iieceni gesiarinu
iiarratione in ilerberti Vilam, cnm jam senex ageret, lux aliqua alTulget. Mortuo magistro in Anglia de-
gisse videlur. Quod autem Herbertuni purpuram cariliualiuin induuiiii aliqui narranl, hoc nonnisi cx
textu Cataloqi eruditorttm mirum in mndiim in edilinnc Lupi corrnplo tluxit.
Lihrum Melorum cxcipiimt: homilia in die festo S. Thoinn?dicla, et constiiuliones Clarendonienses quas,
ut ail Boshanieiisis in prologo ad librtiin Melorum, ex funeslo illo cliiroyrapho dcscripsit i quod prius
exsilii noslri et postea niariyrii causa ffiit. i
His quatuor parlihus coustat momimentiim quod in memoriam dilecti magislri sui exegil llerhertus.
Permulla compleclilur qua? liiijus ;evi hisloiiam Angloriiin illustrant, Ct non imnierilo inter majoris mo-
nieiili scripta quibits leinpus pepercil annumerandiini est.
Exslal prtelerea Bosliamensis, inediliim opusculum, Commentarii sciliccl in psalmos, in bibliolheca
Bodleiana asservali. llorum pi;cf:nionein danius.
Eximia?Herherii de Vita S. Thoma?elucubralioni rcqtiiparandum opus seqitens, de quo lameii, quod
miieris, apud auclores qui de iisdem egerunl vix meulio cxsial; Collectio scilicel epislolarum quas in
persona magisiri sui scripsil Herbcrtits cum ei esset a secretis. Ilas epistolas jam senex coilegisse vidc-
tur, cum res gestas in memoria relraclaret, posteris consulens, quarum olim, cuin juvenis ageret, pars
iiiagna fuerat. Hariim epistolarum codcx ms. in bibliotheca collegii Corporis Christi Cautabrigiensis
asservalitr. ex quo, exceplis quibtisdam jam edilis, in hicem hodie prodeunt.
Haecsiinl Herberli sciipt:) hiicusque comperta.
Accedunt Alani abbatis Tewkesburiensis epistola?nonnullae,hucusquc inedita?,quas stippeditavit codcx
ms. bibliolheca? collegii Corporis Chrisli Canlabrigicnsis.
Qxon.Dec.18ii>.
1073 VITA S. TIIOM.-E.— LIB. I. 1071
VITA SANCTI THOMJE

ARCIIIEPISCOPIET WARTYRIS,
AUCTORE HERBERTO DE BOSEHAM.
EPISTOLA
lAD BALDEWINUMCANTUARIENSEMARCHIEPISCOPUMET AD EJUS CATHOLICOS
SUCCESSORES.
Beatissimo sancla? Canluariensis Ecclcsia? archi- A deseni multo lempore devia, humcris veslris ad
praesuli BALDEWINO et successorihus suis quotquot grcgem Dominicum oro reportari et oplo.
canonice substituendis, sanctitalis suae servorum In hanc martyris hisloriam argumentum.
minimus HERBERTUS DEBOSEIUM, salutem in Domino Hanc historiam gloriosi marlyrisThomae in septem
el debitam palribus reverenliam. tomos parlimur.
De vita el actibus gloriosi neomartyris nostri beati I. Primus lomns nalivilalis viri locum et paren-
Thoma?, decessoris vestri, hisloriam exaravi : non lum nomina et de primis vila?suaeannis : breviter
quidem eo styli splendore, non ea dictionum solem- quidem et perfunctorie quasi in transilii langit.
nitate, quam dignitas materia? exigit, sed prout de- II. Secundus tomus de viri juventule et juventutis
super dalum. i Grandes quippe materiae, ait quidam, operibus agit diffusius, et de accessu ejus ad magni
ingcnia parva non sufferunt. i Verum, ne lam prae- Patris Theobaldi lunc Cantuariensis archipraesulis
clara lanti viri gesta per tam crebras, tam conti- obsequium et de promoiione ejus in archilevitan.
nuas teinporum et generationum snccessiones, aut Cantuariensem, et causa promotionis : et poslea
sfTuscaret veluslas aul deleret oblivio, oneri supra qualiter ab archipraesule quasi ab ecclesia sit trans-
vires sciens el prudens supposui humeros; praeser- Ialus ad aulam, vidclicel ad illuslris regis Henrici
lim cum aliis, qui mecum viderunl passionem viri, secundi in aula cancellaria? officium, ubi pariler do-
consociis, confralribus meis, fere omnibus e mundo celur et qualis et quanlus in aula fueril.
sublalis et jam in Chrislo dormienlibus, mihi atlhtic III. Tertius loinus indicat qualiter ab aula past
superstiti specialiter incubuerit hoc. El propterea jam dicti Patris de mundo excessum reversus sit ad
manum apposui, malens, si forte necesse sic, im- matrem suam ecclesiam, de Canluaricnsi archileviia
prudenlia?quam tarditalis seu negligemia? incusari. inCanlnariensem promotus archipraesulem; ubi do-
Yerum apud vestram paternilaiem filialis me, nec celur qtiod quemadmodum sedis illius sublimiias
dubito, excusabit dcvoiio, qui quondam slyli bene- solet exigere, qualem mox et qnantum el apud Deuni
ficio sublatum mnndo exemplar resiitui vobis desi- el homines archipracsulem implere sluduerit, ob id
dero; exemplar quippe lioc vere incorruptum, se- quotet quanla?, nec mora mulia, ipsi tribulationes,
cundnm quod vivere, secimdum quod regere, in quo angustia-, pressurae, persecutioncs sint oborta? : et
et quotidie legere debealis. Vobis enim praeserlim quae fuerit horiim malorum oinnium causa et quali-
exemplum dedit exemplaris iste vir, ut, quemadmo- ter excogitala per malitiam, ut ila inter lam m»-.
dum fecit ipse, et vos similiter faciatis. Unde et per gnum regem et lanlum archiprxsulem profanaorire-
totam hisloriam hanc virum descripsi exemplarem, r( lurdissensio.quorum sicutante magna, imo maxima
non quidem mirandum in signis, sed imiiandum in dilectionis foedera, mundo videntc—sic et invidente.
operibus : signa enim propter infideles data, qua? IV. Quartus toinns docet archipraesulis jani sic-
alii viderunt el scripserunl, loto libello historico hoc pressi, angusiiali, afflicti, et ne deterius quid fieret
taceo, praetereo; ea sola viri exemplaris signa ope- persecutionis fervorem tleclinantis, in cxsilium fu-
liim proseqnens, qua? fidelibus ad mirandum cl ad gam, et exsilii non solum mala, scd el prospera, ct
iiiiilandum data sunl. Et vobis praesertim a Deo vo- exsilii lempus el locum descrihit.
calis ct, si ausis, ni fallor tamen vcrenlibus lanii V. Qiiinltis totnus inler ipsum et regem demuiu
alhleia? inirepugnam, subire curam, implere caihe- reconcilialionem, et reconciliaiionis modum refert
dram. Et prseslel id vobis omnipotens, ut iilius sor- et causam, ei ila reversionem suam ab exsilio iu
tiamiui zelum, cujus conseculi eslis ministerium, palriam, el postea adversus ipsum, instigantibus.
illius virlutem, cujus vobis creditam habelis dispen- malitiosis non imo sed multis, regis iram iteratam
sationem, illius in omnibus curam, cujus impleiis et iterata?causam.
cathedram. Et ergo ovicula veslra, per avia ct invia VI. Sextus tomus post exsilii pcrscculioncm su.lv».
juiigit mariyrii agonem, ipsms describens inodum et A Libello vero melorum cum tribus melis suis con-
coiistaiitiain el forlimdinem martyris. siiminalo, atljicit adhuc homiliam suam unam de
VII. Sepiimus tomus eruditorum Thomae, de qui- martyre qua? sic incipit: < Cantcmus Domino, glo-
bus per hisioriam mentio fit, catalogum continet, et riose enim magnific. i In omnium vero calce scri-
de hac historia non mulilanda et quare. In fine vcro plum illud funestum, cbirographi instar confeclum,
legenlium hanc historiain orationibus se commen- postponitur, quod primo inler tantum regem et tan-
dat: El qiiem, elc. tum archipraesulem, ut mundus vidit et invidil, tain
Fiuita vero historia, libellura mox historia? an- magna et tam chara dissolvil fcedera, archipra?sulis
nectit, eo quod tola pene ipsius maleria de historia priino exsilii et demum martyrii causa. Et quoniam
pendet, quem a maleria iiomine Meloruminscribit. de seplem tomis, quos dislinximus, quidam proli-
Siquidem libellus ille inslar ciibara? de tribus con- xiores sunt, ut facilius inveniri possit quod quaeri-
sonantiis tres quasi melos formans resonat. Quac tur, eliam singulis tomis singula et propria capitula
vero consonantia?illa? sint de quibus foriiiantur meli sua pramisimus.
tres, praemissus libcllo prologus doceU
INCIPIUNTCAPITULA PRIMl TOMl.

1. Deconsueiudine ecclesiastica]quasanclorum Patrum Vita describituret quare.
i. 3. De multa Domini pietate super Thoma, ubi tangitur de nativilatis suie loco, el parenlum nominibus,
et viri pueritia et adolescentia langit et per transitum quod viri adhuc puert refert visionem et quod discipu-
lus nihit pro leslimonio de magislro scribat quod non ipse viderit
Expliciunt capitula primi lomi.

1NCIP1T
PRIMUS HISTORI^ TOMUS.

DE VITA ET ACTIBUS BEATI THOMJE MARTVRIS ET PONTIFICIS CANTUARIENSIS.'
1. DE CONSUETUDINE ECCLESIASTICA QUASS. PATRUM JB gimus. El uniis est slans inler aiios Ecclesiae Dci
VITADESCRIBITUR, ET QUARE. principes qui praecesserunt et praevenerunliios,post
Ecclesiastica?consuetudinis est praecltras sacro- quorum adhuc lergum secundum Psalmislam psal-
rum Palrum describere vitas, et ea qua? in mortali limus, unus, inquam, singulariselinsignis, cui diebus
aiihuc carne imrnortalia gesserint opera, perpetuis, noslris non fuil similis qui pro lege Dei sui certa-
ut dignum est, lillcrarum monumenlis inserere, ut ret. Hic, inquam, stat nunc inler principes qui prae-
sic quodam styli remedio restituantur mundo qui- venerunt conjunctus psallentibus, quem eisi nou
bus dignus nou erat mundiis. El ita nos, qui adhtic vultus vulnus lamen discernit. Slat enim raartyr iri-
vivimus, qui residui suinus adhuc in pr.esenlis vita? pudians et triumplians toto lacero capite. Et adhuc,
agone positi, ex ipsis pervocem ad cursum anime- ne cui vestrum in dubium venialquis iste sil.quem
iiiur ad pugnam et spe cerla praestolemur victoriam. ita circumloculorii sermonis colore depingimus, at-
Et hoc est verbum illud in amoris cantico dilecta? tollamus oculos, erigamus aures, et principem istum
nd dileclum, Sponsse ad Sponsum, Ecclesia:ad Cliri- utpoie paironum noslruin etpairem cognoscamuseK
slum : Ouinia, inquit, poma nova cl vetera Sponso nomine: Tliomas est nomen ejus. lste certe ille
a Sponsa servantur cum bonorum opcrum fructus Thomas qui quondam Cantuarioriim antistes, sed
nunc ab anliquis nunc vero a modernis Patribus C nunc jam non urbis sed orbis primas est. Quyi po-
tanquam arboribus lam saluliferis quam frucliferis tius Domiiiatori universa? lerra? nunc assistens non
decerptos in memoriali librorum apotheca recondit solum urbem , sed el urbem est judicaturus et
Ecclesia. Et inde quolidie ad Chrisliana? conversa- orbera.
tionis disciplinam, tanquam quoiidiana? refeclionis 2. DEDOMINI PIETATE SUPERTIIOMA.
usum, Chrisli pauperibus ad gloriam etlaudemChri- 0 ineffabilia super le, Thoma, divina? pietatis vi-
sti opera exemplarium Palrum et exemplaria ope- scera ! 0 incomprehensibilia divini arcana consilii !
ruin hilariter et devotc dispensanlur. Te quippe Thomam vidimits hominem nostri simi-
Nos ergo, fratres, jam non solum cum Ilebrao- Icm passibilem, noslri comportorem oneris et no-
rum pueris ad Christi laudem et gloriam ramos °de sira? comparticipem infirmilatis. Vidimus, inquam,
arboribus caedentes, nec sacrorum Patrum diclatum, le Londonia ortiim nescio a quo Gilberto patre eta
sed et facta recolentes, curramus nunc cum duobus maire Matilde carnaliterprocrealitm. Et ecce quo-
rharitatis gemina? pedibus ad arborem quamdam modo niinc inler socios sors tua est et inter filios
novam novum fructum nobis, nova poma ferentcm, Dci computatis. Ecce quomodo nunc isti de longe
1 el
juxta promissionem sponsa?cum veteribus Sponso veniunt! ecce illi ab aquilonc el mari el istideterra
nova poma servemus. Inter alias quippe tam salu- australi: vulnerati in sepulcro dormientis adhuc
lileras quam frucliferas paradisi Dei arbores una iiivoeare_nierila, quaerere palrocinia et adorarevul-
esl, undc uhcrius diehus istis uovum fruclum cdlli- ucra, taiiquam spirantia ct ubiqucspinjonli.mcscia
1077 VITA S. THOMJE.— LIB. II. 1078
qiiem vivificunimira? suavilalis odorem. Ipsius re- A _ nunc praeiereo, nisi qulaaliis referentibns qui ap-
vera opus hoc qui suscitat de terra inopem et de prime noverinl id accepi, quod atmos illos sicut il-
siercore erigit pauperem ut sedeat cura principibus lam dccet a<tatemhona simplicilate et ptiritate trans-
ct solitimgloriaeteneal. egerit. Unuiii lainen est, qttod ipsomet mihi refe-
3. DEVIRIPUER1T1A ET ADOLESCENTIA. rente didici et hic inlerserere curavi. Puerum
Vermn cum liiijus viri gesta ipso opitulante bre- adhuc agens dum aliquo tempore febrecorriperelnr,
viler (lescribenda susceperim, pueritia? pariier et et ipsa invalescente ardens jam sensini per omne
adolesceiitiacejus annos inprjesenliarumpertranseo; corpusculum ex intimis sudor eruniperet, visa est
solum ea de viro boc pro lestimonio relaturus, qua? ei domina qua?dam siatura procera, vultu placido
ipse vidi cl audivi, de quibus dunlaxal verum tesii- et aspcclu decora, in lecto decumbcnli aslitisse, et
iiionium est. Ita ut et niihi, etsi indigne vivenli et puero de sanitate pollicita conforlalo duas claves
iusulse scribcnli illud evangelisla? quoquo modo aureas tradidisse sibi in manus in haec verba :
aplari valeal: Hic esl discipulus qui leslimonium i Thoma, > inquiens, « ha? stinl claves paradisi,
perhibel de his el vidit ei scripsit hmc (Joan. xxi). quarum lu atlliuc es habituruscuslodiam. > Et his
Verum illas pueritiae et adolescenlia? liujus oelales IB dictis disparuit.
CAPITULA SECUNDlTOMI.
1. Quoajuvems jartus crevertt sicul wtate et gratia npud homines apud Dominum non adeo.
2. Decontineni.iaejnn in juvenili wlate.
3. De viris smculuribus quibusprimis mtatis sum annis obsequebatur.
4. De arcliipraisule Canluarievsi Theobaldo ad cujtis se obsequiumtranstulit.
5. De gratia quatn consecutus est in oculis domini sui el causa gratiw.
t>. De promotioneipsius in archilevilam Cantuariensem et causa promotionis.
7. Quod levita factiis non mox humeros suos levitarum oneribus supposuerit.
8. Qnomndo translatus ud aulam illustris regis Henrici secundicancellarius sil effectus.
1). Qualiter pro lemporelevitamexueril, et cancellarium indueril.
10. Qttibus gratiarum donis regis cilo super omnes graliam sil adeptus.
11. Quatis et quantus fuerit in cancellarim officioelde quibusdam ipsius in hoc officiooperibus strenuis, qucs
tangendoexprimit, twn exsequitur.
•12. Qualiter coaulici magnam ipsius gratiam el gloriam cernenles, subito, sed latenler,invidcre cmperunt.
TOMUS SECUNDUS.
1. Igitur vir iste cum pueritiae et adolescenlia?C nes saeculi seu eiiam eos ipsos, quorum assidue
sua: aimos transegisset, crescente a?lale, crevit et consortio jungilur, invilans aliqua sui dulcedine,
industria etgraliaapud homines, sedapudDominum sed potius quasi rugata fronte eis semper iiitenians.
non adeo quod ut videamus cur dixerim, duplicis Spiritualis quidem sancta el hona haec sed ininus
gratia? recordemur : duplex enim est in hominihus idonea et jucunda consorlio. Et qui liac pollent honi
gratia : est quippe civilis quaedam gralia, urbana, cerie, usque benigui non adeo, quod facit illa prior,
hciiigna, dulcis, socialis et ad sui dilectionem invi- graiia videlicel civilis et urbana. Unde duplici hac
tans qua homo plus placel saeculo sed Dco ininus, pollere polissimum, illis praeserlim qui in saeculo
tiipole bonitate destituta adhuc, lanquam saecularis snnt et inter sacculi homines commoraiUitr, ut si
quacdam ahsque boniiate benigniias. Unde, etsi boni sunl, sinl et benigni. El iii quidem ulraque
civilis et urbana bonitatem non habens comitem graiia praedili sic, etsi cives siut Jerusalem pra? cae»
tanquam soecularis fallax et vana gralia haec. In qua leris lamen magis sunt idonei qui civiiatis ulriusque,
lainen magis notari potest sola sacculivanitas quam Jerusalem videlicet et Babylonis, negotia gerant.
nlla operis turpitudo, ulla iniquitas. Verumiamen Unde et Joseph duplici hac gralia praedilus, elsi
gratia bsec, elsi fallax et vana, a Deo tamen. Gratia esset civis Jerusalem administrabat sapienler ei in-
quippe saeculi haec, velut exerlior carnis pulchritu- dustrie, Deo et homiuibus graliosus, in Êgypto res
do, qua? quidem a Deo, quanquain ipsa sit gratia iEgypliorum. Similiter et Daniel in Babylone res
fallax et vana. Juxta quod Sapiens : Fallax, inquil, Bahyloniorum. Et ipse magister duplici hac prae-
gratia et vana est pulchritudo (Prov. xxxvi). Ve- pollens omnibus oinnia faclus est. Quas ul nobis et
ruiiilameii gratia haec benignilas optima benignitati in nobis conjungendas monslraret, post quindecim
huic honitate adjuncia. carnis opera innumeraia inter duodecim friictus
Est aulem alia saeculi sed cceli dunlaxat gralia, spiritus mox post bonitatem benignitatem ponit.
illi quam praemisimusplurimum ul videtur adversa. Ttinc enim non solum bona sed el jucunda bonitas
In priori quippe cum absque bonitate sola beni- si comitem habeat benignitatem, gratiam videlicet
guilas, in hac vero cum absquebenignitate sola bo- illam civilem et urbanam a qua ccepimu.s.Hac pro- .
nilas. Gralia elenim haec irislior, districlior, seve- fecto in primis juventutis sua? annis Thomas hic
rior, non ul prior omnibus oinnia, sed sibi soli et noster pollebat elsi ea, quam inler fruclus spiritus
Dco. Et hac homo plus placet Deo, sed miniis s;c- ipse praeponit magister, bonilate destiliilus adlmc.
culo. qua?sempcr qui trislis et auslerior, non hoini- Yeiuni Dcus noster, sicui benignus et bonus.iniram
et mundo insperalam postea huic bonilalem dedit A <\Thomas hic noster, qui, etsi per virtulum virus
et etim bonitaic benignitalem auxit, ut gratia pro- inanem glnriam sicut juvenis adhuc minus cau-
iiceret, sicut apud homines ei apud Dominum. Solet lus viderelur infectus, nec tamen penilus omni
quippe Dominus bonus et beniguus hominis prae virtuium gralia fuit deslitiilus. Castiialis amator,
cxleris henignilatem respicere, non solam illam ut dixiinus, veritalis oemulus, fidem ctiam qua?
qua? bonitatem hahcl sociam, scd el illam quani terrenis debetur dominis summa sempcr colens
etiam ahsque bonitate diximus. Solel, inquam, devotione.
talein rcspicere bonitatem, ipsi sicul vult et quando 5. DES.ECULAR1BU3 QUIBUS OBSEQUEBATUR.
vull adjungendo. Spiritus enim sicut ubi vult , Terrenis quippe dominis, nobilibus quidem sed
ila et cmn vull spiral, ct qui uovissimi veniunt viri saecularibus, in primis aetatis sua? annis ali-
his qui procvenerunt pares fiuut. Iiaque is ab qiianto tempore obsequens, per fidem et pru-
ineunie juveniute juvenilia seqtiens , liiteras dentiam ct obsequii sedulitalem devolam pro
quas in teneris adhuc annis in scholis didicerat, oeiate et prout nostri officii professorcs inler
jnanuin jam subducens fcruloc, fugil more Ephraim lales proficere possunl, cilo profecit. Verum
pascens ventos ct sequens umbrani. Uude et quorum est diversa professio, diversa solet esse
quod ilii dulce et familiare solet esse aetati, juxia " conversatio.
illud poeta? : 4. DE ARCHIPR^SULE TIIE0BALD0 AD QUEMSE
TRANSTULIT. '
Gaudet equis canibusque et aprici gramine campi, Cernens itaque hic noster Tbomas professionem
nugis curialibus intendcbat : vagis et vauis studiis professioni et sic conversationem conversalioni con-
se occupabat. Et ut inter caeteros caeteris emineret, trariam, cogitavit a curiis saecularium ad aliqiiem
prae cacleris cullioresseinperappetebatornatus: cum grandem virum ecclesiasiicum se transferre. Et
lanien magisier scurrilitalem qua? ad rem non per- Domino sic inspirante et cooperante et cogitalio-
tinet inhibeat, et sapiens moneat in habitu nunqiiam nem confirniante ad sanclae recordalionis Patris
gloriandum, qui quanlo ambitiosior (anlo niagis Theobaldi venerabilis tunc archipracsulis Cantua-
suspicione non carel. Nec recla facit credi de se riensis obsequium se transtulit.
etiam si forle lota compositio liaecinlerdum non ex 5. DEGRATIA QUAM CONSECUTUS ESTINOBSEQUIO.
libidine pendeal, sed ex virtule.Vei uni iste popularis Undc tunc temporis cum per aliquot juventulis
aurac, quam jiivenis caplabal, sequens spirilum, nec annos eo plus gralum quo plus fiduni el devoium
magistri curubat mandalum nec sapientis sequebatur Q < pontilici impendissel oLsequiuin, in oculis domini
consilitim. sui niultam cito gratiam cl familiaritatem obtmuii;
2. DECONTINENTIA THOM.E CUM JUVEN1S. cujus cliam jam pra? coeteris, qui el lnulti et in-
De quo tamen hoc cerliori cerlius, qnod in liujns duslrii assistebant, crebriori et secreliori utebalur
fervore aetalis et in hoc quo vivehat saeculi luxii colloqitioet consilio fruebaiur.
juvenis amplexus prae honeslo tanicn, caslitaiis 6. QUOMODO ARCUILEVITA FACTUS.
«empcr amalor vehementissimus fuit, in liocjam uni Cernens ilaque ponlifex ex nova hac noslra arbore
sanctorum similis de quo legitur quod, elsi siiperbus nova qmedam lunc virlulum germina pullularc,
el vanus, caslns lamen habebalur in corpore. Prae- hanc Domini plantalionem inler pomaconvallium in
lerea labia mendacia el linguamsemper deiestabaiur horlo sponsi planlare disposuit. Et ita inspiratus a
detrahenlem, nam et misericors Deus praedcslinaios Deo pouiifex Theobaldus Thomam, quem prius se-
stios saepeet per crebro propter aliquas culpa? ma- cundum formam canonum atl alios inferiores ordi-
cnlas juste in parle dcserit, quibus tamen per aliqua nes, postea in levitam, simul etiani eiecclesia? sua?
gratiarum dona aliorsum semper assistere non dc- archilevitam in illa sancla et humili monachorum
sislit. Et hinc quidem deserendo permittit caderc coiigregalioneordinavil; ordinavit, inquam, de fu-
ut liberati magis sint obnoxii gratiae, inde vero as- rj| luro, quera pullulatilia viriiitum germina sponde-
sislendo cadentes non permiltit in profundum cor- banl.fructu nihil haesitans, eisi ipsa lencra utpote
ruere, ne si peccalor illuc venerit in contemptum quae pulliilabant adhiic pestilens crebro saecularis
veniat pcenitcnlia?puieo super ipsum urgente et co- gloria? aura eventilaret el niterelnr corrumpere.
ronanteossuum : quod, ni fallor, allendens propheta Nihil tainen ob id hacsitans sed potius altendens,
ila, videliccl in unn et eodem hinc aliquas maculas edoctus in hoc a Deo pontifex, quod praeter alias
cnlpae, inde vero nonnulla dona gratia?, Dominus quas jam supra numeravimus gratiarum doles, eisi
inquii, unam eamdemque civitatem ex parte quidem juvenis in aliis juvenili quadam levitate ad mundi
compluil, sed ex parte aridam et incomplutam de- pompam excesserit, slrictis tamen semper habeuis
rclinquii. Et profecto cum proni sint ad lapsum contra illius aetatis naturam et supra' vires, niira-
gressns lioniinis, grande tamen in homine spci dalur bilisquidem in ea aetale et paucis iniilabilis, conli-
insigne, si qtiem videremus interdum labi per ali- nenlia? se semper freno coerceret. Unde juveniles
qua oblcctanienta ciilpa?, reteiilum tamen ne ruat in illi cxcessus qui salva integritate corporis et salva
profundum per aliqua adjutoria gratiae Doinino, fiebanl conlinentia, nalura? magis quam culpae ct
stipponente manum ct crigcnte elisum. Taljj ergo tctaii potius quam crrori, etiam apud sapienles ct
1081 VITA S. THOM.43.- LIB. II. 1082
• qni illmsaelaiis idiomate sunt experti, impuiandii A pulsant. Sed osliaria domus caula
qnam diximiis
vidcbantiir, quem etiam jucunda illa juventutiss conlineiiliae virlus fortis et prompta, mox repellit
inan ia pneier illam carnis gratiam noiiniilla alia,, lamcrebro, tam iniporlune et iiivere.unde pulsantia.
ul jam diximus, inilialia in jtivene virtutum dona» Ita quidem cst, si haec reienia fuerint in
juvene
cxcusabant, pro quilms certissima futura? con- viiia copulata virtutibus. Cujus ut breviter dicalur
siimmationis spes erat. Et profecto in juvenlutisi in juvene tania virlus est et tanla securitas, uc
primordiis vilia, ut s:epe accidit, copulata virtuli- propter Dominum liabenti hanc juvcni parum est
htis solent vitia cffugare virtiiies, si non clypeus> quin dicere autleam : Ilabes caslilatem : fac quid-
carnis caslitas causaiu tueatur virlutum. Sed titnc: quid vis. Ltixurioso vero seni conlrarium omnino
cerle siinl acies virliitiiin in tuto, si istius clypeii eladversum. Nec dicimus virtules iiic eas quibus
fiteiint defensala? proesiilio.In tulo dico, sicut ini recte vivilur, sed aliqua dona gralia? etiam adlmc
aelate lam lubrica ct inter tol proesentis via?ett in justo dala per qua?crebro in vitiis relenlis quasi
vit:e laqueos quid potest esse in lulo. Magni autemi dormiens adhuc vocatur, moveliir et trahiliir ut
cujusdam et proeclari rtiina haec noslra teslaliir plene excileiur. Talis quippe habens cum virtuti-
verba. Sed quid dico magni et praeclari? Imomaxi- bus vitia nequaquam profunde dormii, sed quasi
ini et praeclarissimi prophelarum eximii; ni fallor,, dormiiat, qui crebro caput iiiclinans quasi jam
David isle est, qui cuni ab ineunte aetale muliis> somnn imminente conqiiiniscit. Modo per virluiuin
graliarum donis claresceret, tamen quia adhuc ju- manus, quaehinc velut a dextris, hinc a terrenis et
venis ja.u dicto carnis clypeo caruil : per Iuxu%iatn carnalibiis desideriis retrahitur, modo ex vitiorum
a muliere in carne prostratus occubuil, qui simul ponderequa? inde quasi a sinistris insidiantiir il'o
et per seditionem virum justum in carne prostravit. revolvilur, vicissim inclinans caput jam jam nisi
llahuit enim juvcnis hic noster David mulia dona per quas habel viriutum manus relraheretur, imo
gratiac, isto lamen quo praedilus ftiit hic nostcr nisi Domino manum suam apponenle fortius tralie-
Thonias, solo coniinentia? dono subtracto adhiic. relur, posl dorniitationem quasi lelhargicns nimis
David quippe juvenis quasi civilas illa propbetica, profiinde dormiiuriis. Juxla quod praefalusjuvenis
de qua supra tetigimus, ex parte a Domino COIK- nosler rex David prius per aliquas gratiarum virtu-
pluta, ex parte vero arida derelicta et incompiula. tes a Domino lactus, el postea plene excilatus : St
Verum quia in juventule hoc solo continentia? tlono dedero, inquii, somnum oculis meis et palpebris
csruit, per hujus virtulis adversariam inconlinen- meis dormilalionem (Psal. cxxxi). Ecce qui prius
:iam, caeteris qua? babebat gratiarum ilonis spo- C ( adtilter inatlulteroecarnisfeceobdormieraletobdor-
lialus nudus remansit. Tali itaque civilali, lali ju- mitus sic virum jusium sediliose prostraverat, jam
v.iii, qui hinc quasi a dexlris habel aliqua gratia? non tlormilat nequc dormit qui cuslodit rex Israel
doua, inde vero quasi a sinislris quae adversus nii- virtutibus, quas praehabueral Domino manum suain
lilant, ut illa spolient juvenilis a?latis desideria, apponenie adbuc el obdorniiiiim trahentejam for-
inagna est, ne tollanttir donorum gratia? et virtu- tius et procul amoventedormitalionem etiam siciit
tum, quas ex parle habet securilas, si carnis gra- et sommim. El ila mtilli per aliqtia graliarum dona
lia castitas fuerit coadjulrix et conservatrix virtu- sibi prius collata, irabuntur primo sic ut poslea
ttiiu. Haecquippe couservatrix fidissima, utpote ad plene excitati strenue curranl, el ila pbst ciirsunv
spirilualia aromata reponenda, quoddam quasi in- perveniant et demum bravium gloriose compre-
legwim vas. Nam propter Dominum corporis pura liendant juxta illud Sponsaead Sponsiim : Tralie 111«,
castitas quid esl nisi cujitsdam praeclari et preliosi inqitil, posl te el curremus in odore unguentorum
vasis solida quaetlam integritas, in quo donorum luorum (Cant. 1). Et Sponsus ipse : Nemo, inquil,
spirilualium charismata quasi quoedam pretiosa potesl venire ad me, nisi Paler meus traxeril eun*
sponsi et sponsa? aromata viriutum lliesauro repo- (Joan. vi). Et ila pudicus juvenis, Joseph alter,
nanlur? Unde el Magister : Hwc, inquit, voluntas Thomas nosler primo per pudicitiam et alia gra-
Dei sanclificatio veslra ul abstinealis vos a forniea- tiarum dona traclus cucurrit postea in odore vir-
lione ul scial unusquisque veslrum suum vas possidere ttilum, donec, sicut nunc ccriiiinus, non jam iiv
in sanclificalinue et honore (I Thess. lv): non in odore virlutum curreret, sed ipsum Dominuin vir-
passionibus desiderii, sicut etgentes qua? ignorant tulum ipsum regem gloria? comprehenderet.
Domimim; pariter el h;cc cadem casliias ad aro- 7. QUALIS CUMARCHILEVITA.
niala haecel virtulum ihesauros conservaudos, ne Sed leviticuin , sicut praefali sumus, ordinen*
a furibus vel lalronibus tollanlur in via, sicut con- adepius, necdtim currens sed tracius adhuc, quali-
servatrix fida et coadjulrix est fortissima. Solet ter ad cursum in odore virtulum venerit videamiis,
quippe haec fortiler el constanter, pulsis vitiis, vir- etsicdemum finilo cursu qualiter cursus braviun»
tulibus liberum quietum et pacificum habitaculum in fine sine fine comprehenderit. Nec enim leviu*
reddere ; et ostio clauso, vitiis adhuc pulsantibus, faclus mox supposuil humeros levilarum oneribns,
incessanter obslare et reverberare pulsantia, qua? sed levitatis potius etsaeculi htijtis operibus exiunc
tanquam mintis impudenlia ad ostia maxime juve- ' magis operam dabat, omni jam qua? sacri maxime
num, cito eliam priusquam pulsa fuerint ilerum ordinis viris compelil medioctilale despecta, ade»
(jiiotl suscepto ordine posl mOdicum non caetero- _A pro lempore, tempori magis quam ralioni ei potius
rum coaulicorum aulicos quinirao ipsos regios vanilati quara veritali industrie parens, lanquam si
faslus assumerel et aulam ingressus caeteris coau- ad consodales suos coaulicos quoiidie illam elogii
licis in omni magnificentia praefulgeret. Quod ta- apostolici pericopen audiatur clamarc : Insipiens
inen qualiter acciderit sub quadam hic brevilate faclus sum%vosme coegistis (II Cor. xu). Nec lamcn
perstringendum. ob id dico quin illius officiiviris regum cancellariis
8. QUOMODO TRANSLATUS ET CANCELLAR1US FACTUS. inler coaulicos serica el holoserica et alii anibiliosi
lllusiri Anglorum rege Henrico secundo regiuun ' insignes et proeclari apparatus non deceant, si qui-
suum inchoaiue, cujus dominalio non solum in cisdem qui mollibus vcstiuiitiir in domibus reguin
marinis, sed et extra regnura in transmarinis a siinl, sed oh id dico quod, nisi snbesset cansa, le-
Boreali oceano ad Pyrenaeos usquc nionles lcnde- viiam sicut nc aulictim esse nec aulicus apparalus
bal, felicis niemoria? praefatus archipraesul Theo- clecuisscl.Veruin in lcvita nostro causa quam jam
baldus, qui ipsum in regem unxerat, id posl mo- praefati sumus suberal iilaulam intrarct. Qua eiiam
dicum procurat ut Thomas hic noster, juvenis mira divini dispensatione judicii postea per marly-
adhuc et archilevila oovus, regis novi et pariter rium modicum sublraclus mundo, non sublatus
adhuc juvenis inlrel aulam et in aula aulico se of- magis quam in hac carne vivtis, sicut hodie cernitiir
ficio mancipel. Cernebal quippe pontifex juvenem, et saccrdotio profuturus crat et regno.
cujus mores et indiistriam in variis jam rerum evcn- 10. QUIBUS GRATIARUM DONIS REGISGRATIAIISIT
tibus expertus fueral, in agendis strenuum, in ADEPTUS.
consiliis fidum, in dubiis securum, in adversis Thomas ilaque nosler, leviia jam quasi deposilo,
magnanimum, in apparalu maguificum, in largiendo caiiccllarium agens cancellarii per omnia strenue
uiunificum, ad jussa promptum, et in obsequio porlahat onus et induslrie opus exsequebalur. Qucm
sedulum, in omni dcnique opere proviilum et cir- juxla jam saepe dicli ponlificis opiniouem et votum,
cumspectujn : unde el talem aula digniim et aula? rcx pro aeiate sapiens et arguius prncter alia gra-
gralum futurum nec immeiilo arbilratur, sperans tiarum dona quotitlie fidum experilur in consiliis
exinde nihilominus islius opere et opera inter re- ct discretum, in dubiis providum el inlrepidum,
giiuin et sacerdolium deinceps pacis gratiam et foriem vero in asperis et magnanimum : qua?pro-
imitatis vinculum firmius. Agente ergo et procuranle fecto aspe.ra et dubia grandem semper poientalum
pontifice Theobaldo, Thomas aulam ingreditur et rouiilantur. Cujus, ctsi vita brevis, cura? tamen
tribuente rege in aula aulicum officium suscipit, C immortaies sunt et innumerae; et grandi fortuna?
quod vulgo nunc cancellaria dicilur, officiuin certe semper quasi sedentes in insidiis el lendenies la-
in regia hoiiorum sed onerosum plurimum, quad queos ambigui ct adversi humanarum rerum subiio
illius ofJTJcii
oplime noruut experti. et ex insperalo quotidie emergeuies eventus. Uude
9. QUALITER PROTEMPORE LEVITAM EXUERIT. conlra dubia et aspera, quae lam crcbro eveniunt
Levila ergo hic noster aiilam ingressus, et in aula maxime in grandi fortuna, forti consilio taiiquam
cancellaria? mancipatus olficio, levilam pro temporu rumpenli laqueos et eludcnli lendiculas quotidie
cxuil el cancellarium induit. 0 quam magna, qiiam opus est. Juxta quod ait quidam : i In dubiis et
admirabilisMn aula? ingressu noslri juvenis condita asperis fortia quaeque consilia fore opliina. » Hauc
discretione industria ! o singulare in virlutibus cl consilii forlitudinein et discretionem et fidem reK
operibus discrelionis ofiicium! haec quippe auriga iudiistriiis in islo expericbatur in dies.
virtutiim dissiinulatrix operum oculis inlenlioniiin 11. QUANTUS 1NCANCELLARIA FUERIT.
otitis denique sapientia? et scientia? condiinentum, Rege vero lantam cum prudentia cancellarii sui
qua plernmque non minus sapienler quam scienter cernenle magnificciiliam, cancellarius apud regem
dissimulalur quod agitur, et agi ptitatur quod non gralia proficiebal in dies, et ut brcviter dicam, in
agilur, el non agi quod agilur. Qua ctiam insiruenle " brevi, sicut magnificentia ante omues, ita el gratia
persaepe fit ul ex charitate contra charitatem, con- super omnes apud regem eminuit. In tantum quod
ira legem pro lege et contra pielatem pro pieiatc omnium judicio eliam quolquot ante ipsum venerunt
fial. Unile et illa mullarum facierum persona egre- primi facli sunt novissimi. Et incrilo quidem sic :
gius ille genlium ruagisler Synagogae alumnus Ju- quotquol cnim strenua ipsius in cancellaria opera
daeorum advocalus sectindum daiam sibi discreiio- hic enumerare yix snfficerem; qualiter videlicet ct
nem ex cliaritaie conlra charitatem pro fratrihus a quain industrie mnuitiones quinque munitissimas,
Christo anathema esse optavit et contra legem pro in Francia? et Normanniae silas confinio, doinino
legc in (emplo se purilicavit el lotondit, contra pie- suo regi, ad cujus lamen jus ab antiquo spectare
tatem vero pro pieiale Timolheum jam adolesceu- dignoscebanlur, a rege Francorum per malrimo-
tem circtimcidit. David pariterinsaiium se simulavit nium sine ferro, sine gladio, absque lancea, absque
ut evaderet, el Judilh se meretricem ul Jerusalem pugna, in omni regum dileclione et pace revoca-
salvarct, pariler et hic levila noster, quem, etsi verit, Gizoriium scilicet castrum miinilissimum et
nou noslra verba, lantorum tamen operum excu- alia qualuor. Et quod majus atlhuc, quam audacler,
sant exempla, ingrcssus aulam mox levitam dcponil quam strenue ulira Gnasooniam in pariibus Tclo-
1085 YITA S. THOMiC. — LIB. III. 103«
sanis cum pauca manu miliiari fidenter rcraanserit,. A fugii. Quia si forle non pungil ipse, ab alio tamcn
(toinino suo rege oh causas Tolosa? obsidionem, piiuctus inficiinr : el eo quidem periculosius quo
quae ut assercbat omni jure debcbal sibi esse sub- latentius quo ignoratur quis punxerit. Unde et in
jecta, differenle tunc. Quam pcr beali Exuperii aulis maxime a quo cavealur nescilur : juxla illud
patrocinia semper credibile esl defcusaii. Veruni in Psalmo : St inimicus metis maledixisset mihi,
rege obsidionem civilalis differente sic et ctim stistinuissem utiqtte : et, si ti qui oderal me super
grandi exercitu suo reverso, cancellarius post illum me magna loculus fuisset, abscondissemme forsitan
in lerra illa rebelli reliclus esl qui a rege captas in ab eo (Psal. i.iv). Vcriun in aula quis quem evilel
terra muniliones conservaret. Vertim qualiler illas aut a quo abscondetse? Omnes eiiim aniici et om-
conscrvaverit et alias strenue in manu militari ac- nes inimici; applaudunt omnes et onines pungunl;
quisiveril, et baecet alia mnlta ipsius el cancellaria omnes exiollunt cioinnibus deirahiinl; osculantur
opera strcnua quae nnindus novil hic periranseo. in publico et produnl in oc [culto...
Ut ergo, omissis his, ad ipsius adhuc revertar ma- {Codicis Alrabalensis unum hic deest folium, qued
gnificenliam, ipse certe supra stiscepli oflicii debi- finem secundi et inilium tertii libri, tel paginas
tum, cujus sicut norunt experti onus grande, sed 23 et 24 editionis nostrm, continebat.)
ipse etiam supra debilum munificus, omnibiis dap- B
silis supra omnes el pra? omnibus apparebat magni- pervenerunl et de concilio quod rex convocai, ubi
ficus sicut magntis corde, magnus et corpore, ma- rex ab archipraesule et fratribus suis eoepiscopis
gmis et apparatu. Nihilcirca eumnisi magnum.niliil postulat, ul exauctorali clerici eliain corporaliter
nisi inagnificenlia. Et si quando vacaret, nunc in puniantiir, el de causa ct conlroversia, qua? snper
civibus cceli ludens aucupitim, nunc bestiis lerrae hoc inter regem el archipraesulem ore ad os venti-
dominans venaticam excrcebal. His allecti, sicut lalur, uno alleganle pro pace populi ailero vero
tale solet hominum geuus, conduehanl ad ipsuin pro liliertaie cleri; el de regiaruin coiisueludiniim
jam calerva? eguilum, stipabanl uudique novella?et a rege exacia observanlia, et qualiler ab archi-
generosacgenerosorum propagines, magnali magna- praesule el coepiscopis simul lunc omnibus concor-
tura filii lairquam novellae olivarum in circuitum diiersit responsum se observaturos has, salvo ordine
mensa? ejus. Hinc inde vero minisirorum exaraina suo, et qiiomodo ex adjectione hac rex offensusfue-
pullulabant. £t quia, ut diximus, clericum pro ril.
tempore qujedam dtscretionis cautela deposueiat, 19. De muuilionibus, quas rex ab archiproesule
erant quidem clerici de familia, sed seorsum. Vi- |Q repelit el de episeopis qui arcliipraesulem suum
deres totam domum ipso tanquam stella maiutina, deserentcs : regi adhaeserunt, et quomodo arcbi-
f/eteris vero lanquam slellis micanlibus circura- praesul postea a ninliis (peisuasus adjeetionem illaai,
scptam illustrari. Tandem vero cum lanlis et ta- videlicet salvo ordine, promisit se niiiiaturum.
libus apud regem summum graiia? gradum aitigis- 20. De concilio apud regiam illam mansioncm
set, jam quasi rerum suinmam ipsi commiitens, qua? Clarenduue dicitur couvocato, uhi archipraesut
filii sui Henrici universorum haeredis tulorem facil et coepiscopi mutaverunt adjectionem verbi prje-
et patrem.ul repulet ipse filium per gratiam, quem falam ct de consuetudinihus quae regiaevocabantur,
rex ipse genuit per naluram. El cancellarii qiiidcin ad quas observandas archipraesul el episcopi jusju-
gratia apud regem sic erat. rando se Obligaverimt mox ibi expressis.
12. DEAILICORUM INVIDIA. 21. De archipraesulis a concilio hoc revertentis me-
Vcrum crescenle gratia viri et gloria, ex his jam dilatione in via , et allocutus quid respouderit, et
in aula concepius crevit aulicoriini vermis, pcr quod ex verbis discipuli nonnulla consolaiio est
aulam serpens jain sed adhuc lalens invidia. arcliiproesuli, qui ab allaris officio circiter pcr dies
Vermis quippe hic poiissimum in aulis inter au- quadraginta semelipsuin suspendit, donec a viro
licos confovetur et coalescit per aulas jugiier sed D aposlolico et consolalionis et absolulionis gratiam
latentcr serpens el serpenliue latens. Qui holoseri- obtinuissel, et de fuga ipsius his allentala, sed non
catos purpuratos etiam ipsos el gemmis bibentcs, proficiens quomodo ad regem sil rcversus, et qualiier
eo lalenlius quo inlerius pungit et corrodil. Qui, exceptus a rege, et de pontificaliluis ipsins operibus
elsi forle ipsi non pungunt quia summi, ab his cum ipsi necdum fugere licuissel, el vocaiione archi-
lamen quibus sunl superiores quasi serpente pedi- praesulis ad causam apud regium illud castrum quod
bus calcato pungunlur. Exeat ergo aula necesse esi, ditiliirNorhamUine.etde ipsius ibi pcena el pugna,
qui bujus serpentis aulici virus nietuit, qui loxicuni et demuin de fuga et causa fug;e.
INCIPIT TOMUS TERTIUS.

l.His itaquese habenlibus, Thoma noslroinaula sa?pe nominatus Cantuariorum antisles Pater Thco-
summa augustali gratia et gloria caeteris longe prae- baldus, vir omni sanctitale el religione perspicims
fulgente, et ipso jam vclul rerum summam gercnte, qui Thomx nostri currus cxsliterat et auriga, cum
10?7 HERBERTI DE BOSEHAM 10K8
Canluaiicnsem Ecclcsiam peT annos vigimi duos A derium super cancellarii promotione, sacro raetro-
strenue et prudenter rexissci, senex jam et plenus politanae ecclesiae conventui et regni sui clero inti-
dieruin decretam universa? carnis ingrediltir viain. mandum, sedulo et operose injunxit. Et ad unum
Quod cum slalim ad regem ct ad aulicos pervcnis- inter legaios praecipuum specialiter sermonem diri-
set, suspicanlur mox omnes, submurmuranl bi, as- gens (Ricardus dictus cognomento dc Luci hic erat),
serunt illi cancellariuin archiproesulis defuncti suc- < Ricardc, i inquil, < nonne.si mortuus jacerem
cessorem futurum; et id ipsum praeconizahal cl po- in sandapila, inlenderes ut primogeniiiis meus licu-
pulus. Veruin rex oniuiiio dissimulat; nisi quod ricus in regem subliiiiaretur? » El ille : < Eliam,
archiepiscopatus, sicut el episcopatus et etiam va- domiiic, pro posse. i Et rex illi: <Adeo volo intendas
cantes abbalia? solent, curoecancellarii et custodi;e ad caucellarii in scde Cantuarieusi promoiionem. »
traditur. Cancellarius vero, qui quasi praesagiis ln i|uo certe, sicut in priori cancellarii magnificentia
quibusdam et conjecturis jain de regis voluuiaie el aniini absque amliitione purilas, ita ei in lioc
praesumebal, tamen sicut et rcx dissimulans, reni perspicue vitlere possiiuus coiislautem rcgis gratiain
tacitus considerabat. Rege autem tunc in Iransma- cl rege magnificcntioe gloriam. Eo ipso, ni fallor,
rinis exira regnuin agente et cancellario cum eo, sicut et rerum cito post proliavil exims, ad cancel-
propter crebras Wallensium infesiationes ei alia larii sui promoiioiiem ferventior quo ipsi.m magni-
quaedam regni negotia cancellarium rex in.Angliatn fice sic locutum audierat et quo minus ambitiosiiin
millere disposuit; et quia plurimaeet magnae eraut pensabat. Sed super oninia et pra? coeieris intueri
causae, cauceliario, nemine suorum ad magna sic hinc libet vere regiim corda iu niaiiu Deiesse et dis-
idoneo, injungit legalionem, qui cum jam suscepla positionibus Altissimi nihil posse resistere. llanc
pcr dies legationis forma, in ipso profectiouis arti- hisloria? pericopcn ab ipsomel poulifice poslea in
culo ingressus aulam apud castrum illud in Nor- exsiiio, propler verbi sui quasi cujusilam valicinii
maimia quod Faleise dicitur, ut rege dunlaxal sa- fineui lunc iiiipleiiim, sa-pius rcmcmoiaiile didici.
lulalo mox conficeret iler, vocalo eo, seorsum rex Unde et pericopen banc eo promptior quo verior
instillat secretum : « Necdum, > inquit, cplenenosli ipsa, et ab ipso milii etlocta poniifice, historiae huic
tuaecatisam legalionis. i Et adjecit: t Meae,> inquit, curavi hic interserere : et eo praesertim "quodex liac
< voluniaiis est le Canluariensem archipraesitlem utriusque lam regis quam cancellarii virttilutn
fore. i Cui cancellarius schemala quoedain risibilia liinc inde magnilicentia adverli possit. Et ita rex
quibus liinc induclus subridendo oslendens et quasi cancellarium suum in baec dimisit, qui posl dies
oculis ingerens : < Quam religiosura, i inquil, < vi- Q paucos in Angliam applicuit.
rum, quam sanclum in tam sancla sede et super tam 2. QUALITER CANCELLARIUS ELECTUS.
celebrem et lam sanciuin monachorum conventum Regis aiitein voluntate et petitione cilo post can-
conslitui desideras! sciturus certissime quod si, cellarii adveiiluui in sancto illo et religioso sancla:
Domino disponente, accideril sic cilissime a me Cantuariensis Ecclesia? conventu et episcoporum
avertes animum el gratiam, qua? nunc inler nos quibiisdam accitis super cancellarii promoiione tle-
tanla est, in atrocissimum odium convertendam. clarata, mox ul solet varia diversorum fcrlur sen-
Novi quippe te noniiulla exaclurum et eiiam in ec- lcnlia. El pncseriim in sacro illo monacborum con-
clesiaslicis le jam mulla pracsumerequae ego aequo venluulpote quospraecaeleriscontingebal negotium:
animo suslinere non possem. Et ita occasione nacta assereiilibus his quotl hoc fieri bonum, aliis vero
inlerponent se invidi.qui exslincta gralia perpe- contra imo inaliim. Ili regis gratiam allegabant et
tiium inter nos odium suscitabunt. i per lioc lam gratioso inler regiium et sacerdoiiiiin
0 mira viri magnificentia domino suo comminan- mediatore Ecclesioc deinceps pae.eni futuram sicut
tis sic ; in cujus manu cral adhuc ipsi commiiiauii, securam ita el prosperam; aliis vero e divcrso illam
honorem conferrc vcl adimere! 0 sincera auimi reîs graiiam non profuliiram, sed pliiriiiiuin eo ipso
purilas non honorem ambientis, nec respuenlis ta- ** Ecclesioeobfiiluram oppoiientihiis; eo quod olficiales
men, sed cmn lionore propler honorcm liumeros Aiigusti ei praeserlim quotquot aulici, ponlilice non
suos ad honoris onns porlandum se mox paranlis! dc ccclesia sed de aula assumplo, in Ecclesi.e bona
Mox, inquam, in primo honoris illius auditu, utpote liberius grassarentur : et praeierea quod iiimis foret
qui experlus optime novil quantum honor ille one- absonum ct oniui divino juri adversum homineiii
ris habeat ciim honore. 0 quam inagnum, quam militari potius cingulo qnani clericali officiomanci-
cerlum pastoris boni Ecclesia? profuluri verbum hoc paluiii,canumsecialorein el pastorem aviiiin, oviuni
praesagium eral, ipsoinel coniestanie anle ilium constituerc pastorem ; praeserliin super lam sancluiii
reccssus sui a rege ariiculuin quod ipse nec per se iiionacliorum convenlum et super lam grandem ct
nec per alium regi nec rex ipsi vel eiiam verbum lam nuinerosum, qui per toiam Angliain diffuiidilur,
tinum prxlocutus fuisset. Verum rex nihil motus ex Dominicum gregem : bunc profecto aulica cupidilaie
cancellarii sui quasi dileciionis comminalorio hoc, elvoracilalequadamlupinatotiiisgregisdissiiialorcin
sed in proposito manens mox in ipsa cancellarii potius et voralorcm quam pastorem, cerlissinie pr;c-
praesentia magnis et [indusiriis viris legalionis ip- sumendum; et qui propler popularis aura? flaium
sius iii Angliam comitibus hoc votmn suum et desi- universa eventilet et aulico fastu expompet.
J089 VITA S. THOMJE. — LIB. III. 1090
0 quam mullos in faclo hoc supplanlavit suspicioI A _. absoluttis, mox quasi homo de gravi somno evi-
el in vanitale dclinuit sensus corum ! CcrnebantL gilans, quis jam diu fuisset el qualis deinceps fulu-
hominis vanitatem, de fulura quam necdum vidc- rus esse debuisset, cum corde suo medilabatur. IR
bant verilate diffisi. 0 divina judicia, ct si terri- aula aliquandiu quasi lethargicus sui ut videbatur
hilia in consiliis super filios hominum, nihilominusi passus oblivionein. Sed nunc rediens ad cor cum
t.inien et jucunda ! 0 temeraria hominum judicia[ corde suo medilahatur. Et ex medilatione hac con-
qua?, elsi quando probabilia, fallentia tamen! Itai caluit cor, et sensim ccepit ignis exardescere, quo
quidem mundi homines de mundi homine, secun- novus qui exstinctus putabaiur homo folus et coa-
dum mundi judicium judicabanl, sed longe secusi litus ccepit paulatim coalescere, sed necdum eri-
et saiius el jucundius de mnndi homine, non se- gerecaput. Qni lamen novns homo, sicut j'am supra
cundum mundi lemerarium sed secundum jucun- diximus, quadam discrctionis caulela veleris homi-
diim Dei judicium accidit. Unde el rex ille et Pro- nis babitii magis fuit opertus, quara oppressus a
pheta : Ampula, inquit, opprobrium meum quod su- veteri, nisi quia ipsa operlio quasi oppressio erat.
spicalus sum, quia judicia tua jucunda (Psal. Verum nunc mox in ipsa mutaiionis. sitae novitale
cxviu). Vere jucunda Dei judicia coutra mundii novus homo et relegari appetit et se dituius opprimi
spem, contra omnem mundi suspicionem, educenlisi "* non permittit. Electus vero noster Londonia sicut
mel de petra, oleumque de saxo durissimo et de> ortns, sic ibi et electus cum mullorum et magno-
lapidibus istis suscilaritis filios Abraha? [auferenliss rum comitalu cito posl electionem metropolim Can-
eiiara et ampulanlis opprobrium servi sui.J Amputa,, tuariam propter consecralionis graliam profkiscens
inquit, opprobrium meum quod suspicalus sum. Quis. inter iiinerandum, non in agrum defleclens, sed in
cnim crederet nisi suspicione ab ipso Deo ampulaia,, ipsa via solum discipulum qui scripsit ha?c accer-
quis asserenti se non apponeret, canum, ut aiebant,, 6ivit, ipsi secrelo inquiens se in visu eadem nocte
sectatorem et pastorem avium, fulurum ovium tami vidisse venerabilem quamdam personam ipsi asii-
bonum et tam fiditm paslorem ? Quid tamen hoc: lisse et decem tradidisse talenta. Cujus quidem in-
facto non solum satius, sed et jncundius et inter. lcrpretationem disciptilus minime tunc adverlcns
Dei opera Deo dignius ? Eo quidem Deo dignius qnoi de somnii conjectura haesitabal. Quam tamen mox
clementius el quo illo mirabilior Deus. In tanlai post expleiam de homine, qua? lunc non putabatur,
quippe potestate, etsi omnia ineffabiliter admiranda,, dispositionem Aliissimi, servus ille evangelicus qui
nihil tamen tam stupore lam admiratione dignumi acceptis in sorte quinque talentis alia quinque praeter
quam quod in tanta poleslale sitclementia tanta.Pro- p, sortem negotiando supcr Iucratus est, absque ha?si-
pterea ex qua causa monet Sapiens ne anle morteini tatione omni et aenigmate nunc apertissime solvii.
homincmlaudes.itaetiieviluperesaniemorlem.Quis ; Adhuc aulem eumdcm discipulum secrelius allo-
enim scit si converiatur el ignoscat Deus el relinquens pariter et iu via mox subjecit : < Hoc volo,
•quant post se benedictionem ? Unde et Magister: hoc libi injungo de caeiero, quem homines me esse
Nolite, inquil, ante tempus judicare (Joan. v). dixerint confidentius milii et secrelo edicito, elsi quo.
Omnium igilur inpraesentiarum suspicione amputaia qu» vilio laboranlem, tibi, inquam, injungo ut mihi
«t altercatior.e omissa, divinae,cui cuncta mililant, libere hoc et confidenter sed secrelo edice [edicas].
dispensationi pariter et in hoc regio quoque voto Mulla quippe amodo de me qua? non mihi dicentur,
militante et episcoporum provincialium et conven- quemadmodum et de aliis et praesenim divilibus,
Jus sancla?Canluariensis Ecclesia?communi omniuin plurima passim in vulgo de ipsis et pauca uliius nulla
consensu et unanimi Thomas ejusdem Ecclesia?ar- ipsis. Pariter et excessum indica, si quo lu ipse
chilevita in arcliipraesulcm Londonia? in regio illo videris etjudicaveris excedentem, i et in calce ser-
•et praeclaro monasterio quod dicitur Westmunslier monis adjiciens, < circumspectius quippe, > inquit,
eligitur. Eligilur, inquam, jam in aula annis quin- < ct clarius qualuor quam duo oculi vident. > Quod
<jue cancellaria? functus olficio, aetatis vero annum D E mihi lunc credo quia forte ni fallor et aliis et alias
vita? circiier agens quadragesimum quarlum. Et me sanclioribus el circumspectiorihiis nisi quia ego
mox filio regis regni haeredi Henrico adhuc puero, minime lalis, idem pariter injunxisse.
et quem de eximia regis gralia cancellarius quasi in 0 prudentiaviri! Oformajam in necdum episcopo
filium et alumnum, sicut jam praefati sumus, sus- episcopalis, certe omnibus sed praeserlun episcopis
ceperat, praesentatur regis palris sui de mandato, et admiranda et imitanda I 0 propheticum! o videns
patris in hoc vices gerenli. Et electioni Ecclesia? et vitlenlis oculatura animal! quod ne in distorlae
regia conniventia accedenle, auctoritale quoque et anfraciuosa? via? et vita? hujiis nocle offendat
regia ab omnibus curia? nexibus absolulus, libcr ulliteiius et ante et retro jam sihi oculos coaptabat.
AnglicanaeEcclesiaeredditur et in ea libertate ab Jam profecto illius compastor et compastoris disci-
Ecclesia in hymnis et canticis spiritualibus sicut puliis, qui compastoribus et discipulis suis dans
solet cum summa jucundiiale suscipitur. formam : Quem, inquit, dicunt homines esse Filium
3. QUALITER ELECTUS ADSESIT REVERSUS. hominis? (Matth. xvi.) Formam, inquam, dans ut
Thomas ergo noster, non jam aula? cancellarius bi qui lux sunt mutidi et gentibus in lucein dati,
sed Ecciesia? electus et ab omnibus curia? nexibus nequaquam conlemnant sed crebro et sedulo de se
PATROL.CXC. 35
4031 HERBERTl DE BOSEHAM 1002
a suis vîlgi inquiranl opmionem. Ne videlicet ipsis A regni iiaeresproeniinebal, qnatuordecim comprovin-
nescientibiis lucis sua? radios aul squalida et atra ciales episcopi inlerfuerunt, ipso, ni fallor, qui con-
delractionis nuhcs suhobscurel aut adversus aliquis secrabat arcbipraesule qiiinlo decimo. El electi qui-
sinistri rumoris Ilatus eventilet: tunc quippe, quod dem nostri in archipraesulem consecratio sic erat,
absil I de luce niundi, de lucerna verbi, de candela- ipso lunc circilerquadragesimum quartum, ul supra
iiro templi magis fiimus quam illuminalio emitte- diximus, aelatis sua? annum agente.
reiur, quod ne accidat vulgi dc se a suis opinionem Nuntii vero ad felicis memoria? AJexandrum tcr-
pastor illc pasloriim forma sciscitaiur, in hac eliam litim Romana? sedis ponliliccin confeslim directi
sciscilationc id nolans multa dici et sinistra de no- suni, qui de novo propier schisma quod in Roniana
bis qua? nou nobis. Undc et plerumqiie in rebus lunc Ecclcsia erat, aputl Montem Pessulanum appli-
liumanis illud lacrymabile accidil, ut cliam qui sibi cuerat etibidem pcraliquod tempus moram feceral.
niliil conscius cst, fortc lamen ob aliquam mali Qtii vero raissi fuerant, viri religiosi liilerali et ho-
spcciein in populo habcalur famosus, ipso lamenqua? nesti, insigne illud melropolilaiiorum quod pallium
dc ipso siuistra dicunlur penilus ignorante. Habens dicilur, instanter sicut dccebat et forliter poslulantes,
qnitlem oculos anie sed retro carens, quid de se, tum quia favorabiles in se qui petebant, et praecipue
ncc pcr sc, quia iion polesl, ncc per alium, quia ^
quia ea persona favorabilis ad ctijus hoc usum pete-
ncgligit aul contemnit, scd solum quid ipsi dicalur batur, cilius et facilius pallium a sede apostolica ob-
allcnilens. tinuerunt el in brevi cum pallio laelabundi cl pro-
•4. QUAM MAGNIFICE FUERITCONSECUTUS. spere suni reversi. Et ita Thomas hic noster cuin
Verum electus nosler, necdum cpiscopus, episco- suinma devolione suscepto pallio de episeopo ar-
palcm lamen jam formam induens : vix adhuc eiiam chiepiscopus faclus est.
clectus, niox elegit quibus istam quasi propriam
propria? visilationis sua? curam injungeret. Moti 5. QUARE VEREATUR DISCIPULUS CONSECRATl
VIRTUTES.
crgo Londonia, ubi eleclio, Cantuariam venimus, in
qua tanquam metropoli secundum morem et cano- Verum cum hiicusque imaginem terreni, homi-
iium formam inetropolitani consecratio celebranda. nem saeculi, per saeculiprospera, lanquam cymbam
Ad quam jam consecralionem ob consecrandi reper ocquoris placida rcgens, quabscunque piclor
vcrenliam tolum fcre regnum confluxerat. Clerus quoquo modo depinxerim, superest nunc imaginem
quidcm ut cx debito, proceres vero regni et magna- ccelcslis,hominem Dei, Chrisli pontificem.per saectili
tes nt regi, cui opus adeo complacebal, pariter et f prospera et aiversa transeuntem depingere; quod
clecto, qui «feaula prodierat, honoris impenderent jam non est cymbam in aura per aequoris plana
graliam et obsequium. lgitur in sacramenlali illo ducere : sed potius suspenso velo, artemone erecio,
temporc in illis tam mira? quam mirifica?iinctionis laxaiis funihus in allum maris descendere, et per tot
diebus in hcbdomada Pentecosles, in hebdomada? rupes et scopulos, per Syries et Scyltaeos canes,
Sabbaio, temporis et ordinis ut mox claruit conso- navem institoris gubernare. Jam quippe Tliomas
naiilibus sacramcntis, archilevita Ecclesia? electus nosier, non officialis aula? sed anlisles Ecclesiac,
in saccrdotein ordinalur, in craslino Dominica?diei descendit niare in navibus ul facial operaiionem in
in antislilem consecrandus. Verum ordinato jam aquis multis. Proplerea ego velus, stylmn non
sacerdole, quis pontificum provincialium in conse- habens praeter quam tenuem et cxsanguem , et ma-
cratione priinam manum habere debeat, deliberatur teria? novitalem et magnitudiuem pensans, in ipso
inox inter pontificcs. Londonia? quippe episcopali limine cum stylo meo tam lenui nunc sto et haesito
sede, ad quam id pcrtinere dignoscilur, tunc va- dubius admodum quomodo foedus pictor et ignarus,
cante, Winloniensis, qui abscntis aut non super- non jam in homine saeculi imaginem lerreni, sed in
slilis Londoniensis vices in provincia gerit, id adI novo ct tanto Christi ponlifice coelcstis digne valeam
se omnimodis pertinere asserebat. At econtra Ro- U ] imaginis lineamenta depingere, cl illam inslitoris
phensis eo quod ab ecclesia? sua?fundatione et jurei navem, totel tam pretiosis refertam mercibus, intcr
spccialiter peculiari archipraesulis capellanus sit,, tot maris pericula adsalutisportum, ad quem semper
id suum esse et non alterius contendebat. Tandemi velificabat, describendo perducere. Quaeriie eui fa-
vero ob quaedamquaeinpraesentiarum hic interserere: cile; mihi certe fateorhnc difficile.Qui cnim de terra
proetermilto, salvo in hac parle jure Rophensis ec- esl de lerra loquilur et lerrenam terreni quoquo modo
clcsia?, de Rophensis consensu venerabili viro sicutt formare potest imaginem, utpote qui format, formata?
generosilale ita el sanctilate praeclaro Henrico Win- similis, qualis enim lerrenus lales et terreni. Verum
toniensi episcopo archipraesulis consecratio est de- qui de terra est terrenus, imo qu-i lerra est el in
lala, et in crastino Dominico die in octavis Pente- brevi reversurus in lerram, quomodo digne poterit
costes festiva?supra modum ct magnifice sicut fu- ullius,etiam alicujus ccelesliumexplicareimaginem?
uirum tantura decebat anlistitem consummala. Qitalis enim ccelestis tales et ccelestes. Unde et
Cujus profecto consecrationi, praeler procerum ett ccelesiis i-niagocoeleslem pictorem exigit, non ler-
uobilium regni tanquam turbam iiinumcram, quibuss renum, non luteum. Accedit eliam oneri quod non
et egregius illc adhuc puer Hcnricus regis filius ett quamvis ccelcstemccelcstis imaginem sal sit nunc ad
1003 MTA S. TIIOMÊ. -r- LIB. III. 109*
formandum, quin potius, qnod de coclero materia?A bore, disponenle sic, et me per annos scribere pro-
novitas, dignilas et magniludo exigeret, nova et craslinante. Et bcne quidem sic; possUmquippe
supercoelestisipsius pontificis Christi pontificalis nunc, docente Doinino, ad saeculapost futura scri-
forma vclut inieriori quodam et diligeuli inlttitu bendo transmittere de viro hoc non solum illa qua?
cxcogitala et discreta, huniauo ceneri in saeculorum vidi dc vita ipsius in carne hac, sed et de his quae
fines intuenda aul depingenda nunc, aut silcntlum post mortem et per inoriem ejus sicut prcliosam el
est penilus. Cerle Moyses,ipse. viia lantuset scien- triumphalem aecideriini. Sed ad cceptam bisiorici
tia, seorsum a populo in monlis cacumen ducilur, el bujus canlici seriem revcrtainur.
ibi condendi labernaculi cum ulensilibus minisle- 6. QUOMODO EXUTO VETERI NOVUM HOMINEM
riorum, et ministTorumforinam, et niinislrandi ri- INDUERIT
tum et ordinem, in praeoslenso exemplari contem- Thomas crgo nostcr, non jam oflicialis aulae,non
platur. Cui Dominus: <Vide, inquit, exemplar.i Cui electusEcdesia?,scdjam Ecclesiaeconsecralus, omnino
cl inter caetera, el ni fallor pra? caeteris, legalis pon- supraomnitimspemmox dcpositocancellario, antisli-
lificis et minisiranlium ei forma in exemplari prai- lein vivensin spiritus de coelosubiloadvenienlisvehe-
ostendilur. Et ecce plus quam legalis ponlifex hic. mentia quo in illis iinclionisdiebus unclus mox fuit
Legalis quippe ille, evangelicus bic. Altamen miser repleius, tolum veiercm honiinemadeoconcussit, ex-
cgo, peccator magis foedus quam piclor fidus, cum cussit, et expulit ul jam vetustaiis nec comparerct
hujus forniamdescribendamsusceperimus, necseor- vesligium. Unde el novus quidam homo,quem supra
sum a populo in monlis cacumci) cum Moyse, nec pro tempore veteris lioiiiiuis habitu opertum magis
eiiam cum Josue in ullam ductus moutis devexila- quam ojjpressum aveteri diximus, discoopertus, etin
lem, sed iu valle lacrymarum, in medio popnli mei unclione dati spirilusmagis roburaccipiens, mox to- ,
culpa et pnena inc.i similis habito. Et propterea ego lum seexerii ethaud segniter slrenue se accingiiad
vetus ad noviirajain honiineiuaccessurus, ad materia? opera, ea praeserlimqua? novum tunc decebant pon-
noviiatem siupet animus el ad magniludinem stylus lilicem. Unde et ponlifex j"amnon traclus, sed sacra
qtii velut hucusque tenuis et inanis hominem saeculi delibutus unctione, cursor levis, non ut prius operlo
pcr inania iranseuniem exarando descripseral, ex- adluic novo homine in virlulum odore, sed jam in
bauritur: et ad materiaedignitaiem velut ob eximiam forti ct slrenua virtulum operatione celer currebat,
splendorismateriaeclariiatem repercussus reverbera- non ul prins virlutes odorans sed fortiter opeians.
tur el quasi obducitur. Verumtamen ego visu qua- Etqui supra eleclus cum corde suo medilabalur quasi
licunque adjulus, me non sicul sciolumsed bumililcr Q dcliberans, jam consecraius, in sacra illa uneiioue
iucisum, plasmalore hominum et formatore siciit unclusDomini,abunclionis spiritu consilitimhaliuit,
solel tales erudicnte pergratiam cceleslem, cceleslis quo sicut corpore sic et corde aulam exiret, purptt-
imaginem et pontificalem in Chrisli pontifice for- ram deponeret el cilicium sumeret. Unde el mox,
mam mei nunc temporis hominibuset omnibus post lanquam veteris hominisindumenlorcjecta purpura,
futuris saeeulisinluendam et admirandam, elproeser- sicut corpore sic et mente exivit aulam, exivit pur-
tim ponlilicibusimilandam, stylo proul datum fucrit purani, el cilicium induit, novura novi hominis habi-
immulatoqiialitercunque describam, qui tamen slibio lum, indumenium novuni, scd inusitaluin aulicis ct
magisdepingcndus quam stylo dcscribendus fuisset. peregriinini ab aula. Ecce Thomas noster alter in
Describamtamen : describam, inquam, visu quali- spiritti el virtute Elia? pilis camelorum veslilus!
cunqiie adjutus. Nam si gloriari oportet, imoquia Ecce virgo alter eleclus a Domino, qui rclicla sin-
oportct et sic expedil niiiic, et mihi exemplar non done, cilicio super nudo amictus, viros sanguinum
quidem in monle sed in hac lacrymarum valle pra?- . inimicos crucis Christi fugiens, novi regis vCxillum
osteiisum : vidi quippe ego, et seculus suin per novus tiro in cilicio sequilur; illius novi regis jam
totum tcmpus usque ad uitimi cxilus sui diem per tironovus, cujus vox in Psahno : Ego autem cum
multas cl varias tentationes obsccutus ponlifici: el 0 nitVtimolesti essent induebar cilicio (Psal. xxxiv); et
quia gloriari nuncexr.cdit, multa per lolum id lem- item: Posui, inquit, veslimeniummeum cilicium el
poris familiarilatis ipsius gralia decoratus, iia ul in factus sum illis in parabolam (Psal. LXVUI).
hac parte gloriaenulli secundum fuisse me credam. 0 Thomas, ct Thomas jam non Thomas ct lamen
Undeel nifallor, secrcla quadam dispositionc Allis- vereThomas! jam non bolosericalns,nonpurpuratus
simi, caeteris jam fere omnibus de mundo sublatis Thomas,sedalierThomas,qui jam loto, tamdelicato,
qui niccuni vidcrunl et comministravcrunt pontifici, tani lenero corpore inter Cresi opes Dariidivitias et
mihi quasi soli adhuc rescrvalo boc reservalur ul Sardanapali dclicias cnutrilus, nunc sacco ciliciuo
juxla cxemplar quod pra? caeteris mullis, ponlific obvolviiur, infirmioribuseliam corporis bac circum-
simiiilerobsequenlibus ditigeniius et familiarius in- dalisflsperilalc.O quanta clquam omni admiraiionc
luebar, prtescntis ct post futuri saeculihominibus digna super le Tboma dcxteroeExcelsi muiatio, qui
ccelestem ccelestis imaginein expliccm : praesertim in palatio inter augustales divitias el dclicias edu-
cIIma viri hujus de hoc mnndo cxcessu jam quarlus caius, et inier Palalinos sicul gralia eximior sic et
decimusannus sit quo scribo hocc,Altissimo certe, culiu pracclarior, lotuin palalium illustrare vide-
ui fallor, sine cujus consilio nec folium cadit de ar- baris, nunc lotus fcediet hirsuli aniraalis pilis obvo-
1095 HERBERTIDE BOSEHAM 1090
lulus, assumens saccum pro socco, cilicium pro ho- A _ de'causa hoc sic assidue geslans, utad confirma-
losericoel pro pallis cinerem ! Sed quid? Vere novi tionis sacramentum celebrius peragendiim semper
regisjam tjro novus, cui j"amvetera transierunt et foret pacatior, ad quod pra? caeteris omni lempore
ecce facta sunt omiiia nova. Novus enim rex, nova pron.plissimus et devotissimus fuit. Duo ilaque quae
lex, novus grex, amicius novus, novusel ipse. Ecce gestat pontifex velut Domino insignia lenemus in
jam omnia nova, novus rex Christus, nova lex amor ponlifice, cilicium et orarium : primum cilicii in-
Christi, novus grex Christi Ecclesia, amictus novus signe in signum Cbrisli militis; allerum veroora-
cilicium, novus et ipse Christi liro novus. Unde et rii insigne in signumChristi sacerdotis, quasi adhuc
ha?cinter initia tirocinii nova sunl nostri arma li- multum pro populo cl pro saucta civitate oraturi.
rohis, quibus indulus exterius pugiiaturiis erat ad Primo unctus advertit se Christi militem, sed quo
heslias. Hoc militari schcmate in illo sacramentali ambilur secundo Chrisli sacerdolem. His ornatus
tempore Penlecosles, quo consecratus el cum apo- pontifex quolidie procedebal in publicum,nisi'quod
stolis virapostolicus virtuieexaltoindutus, induitur: cilicium juxla nominis sui ralionem et religionis
ct hoc fuit primum et inter initia in illis unctionis veritatem lenendam, celabatur admodumin occulio,
diebus unclo Domini unclione magistra cdocente nemine praelerquara aliquo sine quo tale quid gcri
ccelilusdatum consilium: et hoc initium operum. non polerat conscio. Unde el istud sui insigne liro-
Verum qui manum millunlad forlia, inter initia cinii deinceps toto lempore non deposuii, donec
spiritu ferventes, processu temporis quasi fatigati gloriosi cerlaminis sui consummasset triumphum.
ex cursti seu pressi nimis sub onere, solent sensim Verum allerum illtid, quod orarium diximus et
in dies tepescere, donectandem sancti ofliciisuscepti gestabat in publico, in exsilium exlurbalus mox
debilo inimica semper oblivio superveniens, per deposuit, eo quodj'am exsulem in alienis provinciis
seducibilescarnis illecebras, per quotidiana vita? non deceret. Obid eliam el merito illo sacerdoiis
hujus obleclamcnla et occupationes varias, spirilum exutus insigni, quod exlurbatus sicul vere exsul, sic
inler initia adeo fervidum in fine penitusexstinguat: et quodammodoexsacerdos. Et quidem de novi no-
turpi quadam et fceda mutalione dc spirilibus tam slri ponlificis insignibus haec: verum in reliqua
ferventibus, in fine lanquam ut corpora seu potius veste quolidiana et communi, tolo quidem anno
cadavera quasi insensibiliaet exanimata conversi, primo more suo clarus et nilidus, sed cleri postmo-
seti cum misera illamuliere humana in eis efligie dumpraeserlimin habilu inediocritatem cst secutus,
abolila quasi transsubslantiali in statuam, illi cada- ila ut juxla quod ait quidam nec essent exquisita?
verosa?seu infaluatac,aut ut novo utar vcrbu in- C i sordes nec affeclata?delieiae.Clausa? ipsius vestcs ,
statuata?anima?similes, quoesecundum prophetica pnllae ct poderes, el pelles non quidem pretiosae,
priusin croceis nutrita postea stercora amplexal. sed agninre. Unde et nonnulli eum ob similitudincm
De qualibus Magisler: Sic, inquit, stulti estis ut cum vestium suspicati sunt fuisse , sicut vulgo diciiur,
spiritu cceperitisnunc carne consummemini(Gal. m). regularem canonicum, cum lamen sola devolione,
Quod oculaltira animal hoc, Thomas scilicet, opc- quod el omniura vere fideliumcomraune est, cano-
rose attendens et sludiose praecavens,quodam sa- nicus fuerit sed professione nequaquam. Et vestes
cri ordinis insigni quod stola sea orarium dicitur , quidem pontificis, quo emplaevilius, eo sicut solet
mox ut sacerdos ulruraquequod sacerdolumesl hu- crebrius mutabanlur, ut eo ipso Christi nudus imo
merum ambiebat et boc quolidie el continue in om- Christus ipse in imdooperiretur frequentius his ipsis
niiim visu gcstabat. Juxta quod Dominusin lege de vestibus quibus operiebatur ipse Dominicbrislus.
dccem legis verborum signo habens orarium boc Et hxc pro certo universis Domini Christis ponti-
quasi jugitcr appensum anleoculos suos et ligatum ficibusChristi forma ab hoc tanlo Christi accepla
quasi sigiiuni iu manu sua. Orario itaquehoc evan- pomifice maxime observanda, ut quo ipsimet ves-
gelicolcgalium fimbriarum qua?Dominoipso jubente tiunlur in nudo suo vestiatur etGlirislus ; nec hi
sunt introduclae, in sacerdote hoc evangelicoformae D1 nec illi bls ipsis quibus Christus Domini praeter-
instar : quaeprofeclo fimbriaeper angulos pallio- quam soluset nudus Christus induatur qui ipsis
rum filiorum Israel ut fierent, a Domino praecep- ovium suarum lac et lanam commisit et vellera.
lum est, ut cum illas vidissent memores fierent Ad illius quippe, nccdum etiam pontificis, opus
inandatorum Domini, ne sequerentur cogilatiqncs exemplare pontjficibus praesertim recurrendum,
suos et oculos per res varias fornicanles. Tale quid qui cum nihil praeterquam chlamidem qua indu-
et posl legales fimbrias in evangeiico orario hoc, tus erat, haberet cum paupere tamen nudo il-
ut per lioc sacerdos hic cvangelicus , qnod jam lam dimidiat. Unde et mox nocte in secuta ad An-
susceperat, evangelicumjugiier recolal j"ugum, et glorum circumslantium multitudinem audit Jesum
utrumquc humerum orario ambiens hoc, ni fallor, voce clara dicentem: < Martinus adliuc calechu-
insigni ccelilusin signum accepto ; quasi visibiliter menus hac me veste contexit. > Videaf ergo quid
•am prophetizans quod sicut bona susceperal de faeiat episcopus si fecit sic iste etiam adhuc
manii Domini, ila et inala foret perpessurus pro catechumenus. Videat, inquam, episcopus quid fa-
Doiiiino.Et hic esset utriusque humeri ambilus , ciat inter tot vestium mutatoria, de vestibus suis
bona videlicet liinc, mala indc, atia etiam et digna jam attritis, cum catechumenus hic de unica hac
1097 VITA S. TH0M;E. — LIB. III. 1098
quam habebat cblamide et se sic operiret et pau- A teos largiens.] Et hoc ita mandatum lurtivum magis
perem, imo tesle Chrisio Christum ipsum in pau- quam fur verus, per singulas noctes faciebat; veri-
pere. Nec enim ut illud in propheta statu Veleris; tus nec immerito ne si sub Iuce facerel, illtiil ex
Lcgis breve paHium hoc, sed in Evangelio sub lege> visu hominum virtulum virus inanis inficeret gloria
gralia? ex charitate lalissimum illud qui ccclum eti quo iit supra tetigimus, ipse dum adhnc j"uvenis,
terram implet et operit operiens et Martinum. SedI quasi incurabiliter videbatur infectus. Unde et quo
hoc Martini, irao et Chri-ti pallio jam ipsis com- secretius, eo fiebat et securius.... (De hoc hiatu
muni intermisso, ad pontificis nostri novi, novii videinfra, col. 354.)
tironis Christi novum schema revertamur ; cujusi (Deestunum folium codicisAtrabalensis.)
qiiidem corporale ct visibile corporis schema utjarai sicut prioribus pantm aut niliil damnalionis est,
descripsimus sic erat. qui non solum potentiam sed et una probabiliter
Sed fuit adhuc longe aliud longeque spectabilius,, quidem inducti, aut ut duritis loquar seducti, etiam
non quidem corporale et visibile, sed sicut spiri- opus poleniia? ad salutem suam, quod tamen forte
tuale et invisibile, novum novi schema tironis, eoi non subest, confitentur. Inprimis quippe qui non
certe fortius quo interius, quo non patebal acces-.•, credit pro impenso beneficio quod non credunt be-
sui; de quo mililia? tribiinus magisler : lnduite, " neficiorum uredo ingraliludo est. In secundis vero
inquit, vos armaturam Dei (Ephes. v), loricam j"us- qui credunt pro beneficio non impenso quod lamqn
liliae, scutum fidei, galeam salulis et gladium spi- impensum crcdunt, dtilcis quaedam ct grala obno-
rilus, calceali pedes. Ecce Dominica novi Domi- xictas est. Quos, etsi forte aliqua poena mancat,
nici militis armalura nova, in qua lorica juslitia?i quia credunl falsum, minime tamen ut nunc sentio,
sicut in hoc Dominicomilile praeminuit iiaetprae- erit eis exinde aelernum in morle supplicium : quin
ponitur a magislro. Altamcn lorica haec reponendai potius ipsorum forte remunerabilur devolio, quam
atlhuc tempore quidem suo assumenda : Omniai habueruiit pie et devote credeodo aliquid Doiniiiuni
enim tempus habent; lempus dilectionis el tempus; pro salute sua misericordiier fecissc, etsi iilud non
odii; tempusbelti et lempus pacis (Eccte. iu). Haec feceril. Nemo autem illud Magistri hic mihi objiciat:
itaque reposita servatur adhuc. Si aulem, inquil, Christus non surrexit, inanis est
7. DE PRIMA PONTIFICIS MENSA CORPORALI, QUOD EST prmdicationjistra, inanis est el fidesvestra (I Cor. xv).
MANPATUM NOVUM. Nemo, inquam, illud magistri nunc mihi objiciat.
Et interim videamus nova qtia? circa pontificem De apostoiis quippe proprie ibi sermo est, unde et
novum. Et post ponlificis habitum, quem praescri- Q mox subjicit : Invenimur aulem et falsi testes Dei
bendo perstrinximus, ad ponlificis mensam acceda- quoniam testimonium diximus adversus Dominum
mus ipsius vitam quemadmodum et haUitum in- quod el suscitavit Jesum Chrislum, quem non susci-
luentes. Nec enim fideliter cujusquain vita descri- tavil si mortui non resurgunt (ibid.). Nec solum de
bitur, si quo viviiur, vel qualiler ipse vixerit, apostolis sed ct de illis eliam el pro illis potest vi-
omitlatur; praeserlim cum nova ista ponlificis novi deri maginer dicere, qui mcndaciis assenialoriis,
mensa tam pontificalis sit lam opulenta lam splen- tanquam si deliniri et demulceri possit sicul liomo
dida, magiscerte pietalis operibus quam dapum cor- Deus, Dominumhonorant elextollunt. Contra quod
poralium, quibus tamen uberrime abundabat, re- ait doctorum unus perhorrendum lore aliquid falsi
ferta varielate. Ad hanc itaque omnes sed vos pra?- dc Deo dicere, etiam si ad laudem ipsius videatur
sertim pontifices invilandi. Et certe ad hanc con- perlinere, quia non minori sed majori forlassis
frater vester novus ipse pontife-x universos vos in- scelere in Deo laudalur falsitas quam vituperetur
vital, el ut accedalis sicut dignum el justissimumi veritas. Ecce doctoris verba : < Unde et mihi et Dei
est; in hac quippe mensa magnus ille paterfamiliasi hujusceinodi assentaloribus modo nihil, sicut nec
pastor pastorum et magister discumbit. Primus ini ipsis el Deo. > Uoc est enim quod ego longe ab eis
capite ct post ipsum ex ordine et cum ipso suii D diversus imo penitus adversus, dicoquod ego exis-
duodecira. Et in hac mensa nova novus ponlifex,, timo, quod ego sentio, videlicel quod si quis pie
lanquam Domini dispensator novus , ponens vesti- devole et ex probabilibus ad suam salulem crede-
menta sua et praecingens se, Domino cum suis dis- ret Christum resurrexisse, etiam, etsi non resur-
cumbenli ministrat. Ante Dominumdiscumbenlemi rexerit nibil aut parum damnationis fbre huic, qui
in cilicio suo slans et orario regi suo novo mini- crederet 'sic de Christo Jesu. Sed forle ex prae-
slrans, in his lanquam novi dispensatoris insigni- missis mihi quis sic objiciet: Quid igitur si ex
bus miles ipse novus novi regis Christi et sacerdos. Scripluris et ex probabilibus muliis signis et prodi-
Hoc est mandatum novum quod ipse jam instituitt giis et virtutibus crederet Ecclesia Dominum ad sa-
novus. Si quidem diebus singulis post synaxim dc- Iulem suam jam misericorditer incarnatum, et
canlatam quam cilo post gallicinium sub profundai tamen necdum incarnalus fuisset; quemadmodum
nocte decanlare consueverat, mox clam in conclavii et errans Synagoga Messianinecdum venissecredil
aliquo subintroducebantur fratres tredecim quibusi sed venlurum adhuc, qua?lamen Dominum in carue
ipse positis vestimentis suis et se praccingens dis- venturum diffitetur, futurum Messiam purum ho-
cumbentibus minislrabat [singulis qualuor argen- mincra tradens ; undc nihil nunc nobis ct illis, qui
nec proesentis nec eliam futiira? incarnationis fitlem A ris pressa ralione triumplianlem perculial elsi
habenl? quid igitur si Ecclesia crederet Dominum potest sic in perenne exstinguat. Nemo aulem opi-
sic incarnaluin et lainen necdum incarnalns fuis- nctiir, suspicetur nemo, me ex diffrdentia auiliresi-
set? Sentiunt certe plerique et non irrationabiliter tatione vel modica de lam glorioso, lam salubri
forte, quod si Ecclesia crederet sic, Ecclesiam ob toiius salutis noslroe sacramento, quidquam scri-
fideui hanc tlamuabilem minime. lla tamen si in psisse hic. De qno lamen cum ego aliquando quasi
reliquis fulci articulis el praeserlim in unum et tri- haesitans cogitare coepissem, nocte sequenti visa est
iiuni Deum (ides fuissel integra ; quemadmodum e mci hostia hac et illac in calice, quasi in motu
diverso el Cornelius mox minime damnabilis fuit, coiuiniio et cilissimo circumagere se et circ.umferre.
et si non crederet Ciiristiim incarnatum qui lamen Quod cuni in crastino domino meo archipraesuli
anlequam id crederet incarnatus jam erai. Cui secrelo relulissein, et qualiler quasi haesilans prae-
eiiam, antequam Christum jam incarnatum crederet cogitaveram, respondit mox archipraesul hostiaemo-
iiicarnaluin, dictum estilltid per angclum : Orationes tum in calice fluctualionem meam indicarequaei.Va?-
lua? et eleniosyna? luae ascenderunt in memoriam ccepit in mente. Unde et in hujus sacramenti fide
in conspectu Dei. Et illud etiam ante de illo, quod per Domini gratiam semper firmior sto et deinceps
religiosus eral el timens Deum. Verum solum hoc " devotior. Sed revertaraur ad praetactas malas mali
taclo et, quia nunc locus non cst, sermone nostro angeli immissiones.
non minime protracto super hoc, ut ad superiora Quod si forte fidem adultam et adeo robuslam et
redeam, cerle quidquid absque assertione noslra solidam reperit ut nec valeat, non dico ipsam peri-
niinc de praetacla incarnalionis sit fide, lioc cerle mere, sed nec ullis incredutilalis stiinulis vel in
evidens, quod etiam etsi proefata illa sicut fide certa modico pungere, alias et alterius modi facit im-
tota credit calholica panis et vini in corpus Christi missiones, quas nos experimur qtiotidie, ulinain ab
et sanguinem non fieret sacramentalis conversio, illis, qnos praemisiraus, et incredulilatis stimulis
tamen quod ad se miro meo (sic) esset sicut munda liberi. Ad alia itaque se convertit is cui mille no-
et clara, simplex, sincera et devota in puro pane et mina et mille nocendi artes, ut vel sic cor in fide
vino secundum ordinem Melchisedech malris nosira?: firmum el solidum, quod incredulitatis stimulis non
calholicae oblalio haec. Mundior, inquam, et sin- perforat, vel cmolliat, Et cogilaiiones vagaset va-
cerior magis quam de mille taurorum, hircoruruI nas,fluxas el fluidas in cor mitlit, sicut de illo :
arietumve pinguium mactatis carnibus et spurciliisi El cosna,inquit, facla cum diabolus jam misisset in
sanguinum. Mundior revera et simplicior evange- f Cor ut traderel eum Judas (Joan. xui). Ecce missio
lica haec Ecclesiae oblatio quam fnerit Synagogse.. ^ scu lmmissio prius a propheta, post ab ipso evan-
Et ut videri polest, carnificum poiius quain sacer- gelista, qui de ipso pectore sapientia? recumbens
dotum statu legis non tam pia oblalio, quam velutt hauserat evidenter expressa. In cor enim missio
dira quaedam et inhumana bestiarum, et in mane: quid aliud cst nisi immissio? Misisset, inquit, in
et in vespere quotidiana occisio. Ubi quotidie oves' cor; veiHim ul humilitatis magister majcstatis Do-
lot, tot boves, tot lauri, tot hirci, tot agni, tot vi- iniiius tradaiur, ut illudatur, ut tlagelletur, ul cou-
luli, tot verveculi mactabantur. A qua etiam ma- spuatur, ut habeatitr quoestui, ut habealitr osientui,
clalione nec simplicilas columbam nec castitas lur- ut demum Iinguis et manibus crucifigalur : hiijuscc-
turem tuebalur- Verum hoc noslrum hoc matriss modi duras immissiones seu immissionibus diiris
noslra? Ecclesiae pro nobis evangelicum sacrificiumi quolidie operatur erroris spirilus in (iifiidentia?filiis,
merum, sicut videtur, duntaxat sacrificium laudis,, ipso Domino, sicut jam propheta leslatus est, im-
non dilanialarum carnium, non erutorum viscerum,, missiones bas pro mcritis perdiiorum facienle per
non fetenlium inlcsiinorum, non fumi, non sterco- angelos suos malos. Sed istas immissiones, de qui-
ris, in nullo sicut videtur sacrificium iniqui el pec-;- bus nunc quolidie operaiur idem erroris spirilus,
caloris. Juxta quod in hymn.idico cantico Domi-- rv j non solum in diffiilenlia? scd eliam iu devoiis Ec-
nus : Nunquid, inquit, manducabo carnes laurorumit clesiaefiliis, et etiam in ipsis Eeclesioeprimogenilis,
aut sanguinem hircorum potabo? (Psal. XLIX.) Etit in ipsis dico Domini cbrisiis, sacerdotibus Christi.
postea hoc nostrum evangeliciim quasi a legali illo o Et ibi proeserlim, ubi sacerdotii exhibent ofiicium
dislinguens sacrilicium, subdit: Immola, inquiens,>, et sacrificii peragunt ritum. Ea hora potissimum
Deo sacrificium laudis (ibid.) ; et in fine cantici : quolidie vagas has el vanas fluxas ct fluidas, fiuen-
Sacriftcium, inquit, laudis honorificabit me (ibid.).|. les et refliienlcs cogiiationcs immittens, qua? lan-
Unde et hoc laudis sacrificium, quo plus honorum,i, quam uiusca?labida? in tani suave olenli sacrilieio
plus sincerum, plus salutiferum, plus pacificum cl :l lomm perdant niox tantae suavitatis odorem; hora
lanquam sacrificium justiliae, quo plus Domino ac- :- praesertim sacrilicii glomeratim irrtienles, nisi con-
ceplum eo exterminator angelus hujtis hora sacri- i- festim per sacrarii'osliariam fidam, circunispectam
ficii, sicut et magis subdolas et acriores el crebriores:s videlicct devolioncui, et proinptam Spiritus sanct'
far.it immissiones. Ut si proevalere sic poiest absque ic flabello repcllanlur.
defensore, sine dilatione, absque miseralione ulla,«, lgilur ut omnes has, lam videlicel illas quaepcr-
fldem ipsam primogenitam hic pra? virtutibus caete- :- iorant, quam et illas quse cor emoHiunt, immissio-
1101 VITA S. THO.VLE.— LIB. III. 110?
nes praeveniens declinaret sacerdos nosler, ponlifcx A , tates salva mea et aliena pecunia absque omni
nosler novus, pro quo tolus hic sermo texilur, sumplu ct labore exstruente, ctintcrdum prout fert
Agnum immaculaluni, sicut reverenter pariter et ob spiritus impetus me interim multa conslitiienlc
reverentiam ad legis mandalum festinanler, seniper hella absque omni sanguinis effusione aliave frivola
edere consueverat. Per lotam hancDomini mensam, et oliosa commentante; et pro me loquar, ego in-
sicul in myslico et sacerdolali ornatu feslivus, ita terim sic vado, sic venio, sic operor, sic commen-
et in edendo feslinus et siculjam supradiximus in lor. Sic et, ni fallor, de missa? audiloribus et de
orando brevissimus. Tolum lamen devote et cele- aliis aliqui. Et mirum si ille tanquam homo adhuc
briter etsi [ob supradictas causas celeriler agens. noslris similis, sacerdos dico nosler, qui commune
Quin potius eo ipso devolius quo celerius. salutis noslra? sacrificium est ohlalurus pro nobis,
Quia in sibilo duntaxat aura? tenuis Elia? a spe- ad missam se parans, vel eliam in missa ipsa, in-
lunca sua egresso et in spelunca? sua? ostio stanli, terdum in se ila non senliat; aul si non senlit, de-
solum in transilu loquilur Dominus. Solum quippe beret saltem tanquam sacerdos noster consenlire
per speculum et in aenigmatequasi in sibilo aura? nobis et condescendere, ut ila.juxla quod magisler
tenuishis qui corporissui domos luteas egrediuntur, de ponlifice glorialur, haberemus sacerdotem, qui
el egressi in ostio hujus luteae speluncae suac stant, possetcompati infirmitalibus nostris. Unde dico quia
cupienles dissolvi et esse r.ura Christo anima? suae islius, de quo nunc loquimur, sacerdotis in missa sie
ut moriantur jam petentes, his, inqtiam, solura et morosi aut est hypocrisis manifesta aul religio in-
lamen non nisi solum in transilu loquitur Dominus. scia. Verum, ul deinceps compatianlur nobis sacer-
His quidem frequentes fiunt, sed sernper breves el dotcs hi et vos universi saccrdotes praeinvitati ad
cilissime disparentes theophaiiia?, sanctorum reve- mensam, qui cum novo sacerdole, novo noslro pon-
lanlur splendores et exsuliationes Dei in cordibus lifice jam discubuisiis, scitote et vos similia debere
eorum : qua? animam ad cceleslia pio desiderio su- parare. Exemplum enim dedit vobis ut quemadmo-
spirantem crebrn quidein, etsi non reficiant, refo- dum ipse fecit et vos similiter faciatis. Post spiri-
ciUant lamen et illustrant. Sed brevis hora hic ct tualium mensarum discubitum juxla supra disposi-
parva mora, quandiu in luta? speluncae suae ostio tum erdinem et nostrum supra promissum nunc
Elias steterit, donec a lulca spclunca sua penilus deinceps ad corpoream mensam accederemus, nisi
egressus fuerit. Corpus enim, ait Sapiens, quod cor- tamcn quia necdum hora est discumbentli pEaeserlim
rumpitur aggraval animam et lerrena inhabitatio ponlifici, quem lam multiplices lam varia? et sa?-
deprimit sensum mulla cogilantem (Sap. IX). Et Q « culares ct ecclesiasticae occupationes et cansa? tra-
vere in iheophaniis his brevis quidem hora et parva hunt et necdum sit nisi circa diei sexlam.
mora. Hinc est enim quod in sancli amoris cantico 9. QUALlS FUERITIN AUDITORIO.
Sponsa Sponsum suum lara crebro tam sedulo tam Missa?itaque celebritale consummaia, Ponlifex
officioseet iti tam mullis quaerit suspiriis. El quae- egressus ecclesiam, mox auditorium intrat, et sedet
rens et suspirans nunc invenil, nunc perdil, nunc ut judicet quasi de sede ad sedem de catbedra ad
avolat, nunc declinat, nunc ad ostium pulsat, ininc tribunal ascendons. Et sicut prius ad mensam, ita
tenet, nunc elabitur, nunc revertitur, nunc Vocata iiiinc ad auditorium hoc fraires suos universos et
tacet, nunc vocans alloquilur. Unde el Sponsum praeserlim comprovinciales suos episcopos vocat,
suum Sponsa, caprea? hinnuloque cervorum in mon- ut sibi assideant et scciim jura decernanl. Nimc
tibus salienli et colles traiisilienti assimilat. Et ipsa enim sedet ut judicet. Et quia de forniandis j'udi-
Sponsa id crehro experta, nos hac sua parabola do- ciis et accipiendis muneribus, qux judicia solent
cens, ut opera illa et sacramenta eo fiant celerius, pervertere, loquendi nunc locus est, primo qualis
quo necesse est nt peragantur devolius. Et proplcr- in ipsis fueril persona novi judicis, novi nostri
ca noster sacerdos novus, novtis noster pontifcx ponlificis, inluendum. Et in primis quidem novus
illud, de quo jain aliquandiu egimus, altaris sacra- D I liic judex , novus nosler ponlifex inlcrim cxcu-
nieiilum eo quidem celerius cclebrabat quo illud liehat manus suas praesertim a suspectis muneribus
peragere etconsummare devotius peroptabal. Unde ut ab bis, quos causas habere nosset, nec obolum
tanti sacerdotis exemplo plerique arguuntur sacer- nec etiam valens acciperet. Nisi forte aliquid escu-
doium, qui ut devoli habeantur aut forte quia sunt, lentum et poculenlum aliquid offerrelur quod de-
hoc altaris sacramenlum verbis admodum paucis center respuere non valeret. Et quia de muneribus
abbrevialum et consummalum et hoc specialc ora- accipiendis sermo inpraesentiarum se obtulit, ut ad
tionis genus breve, quod et debet esse brevissimum novi nostri judicis laudem magnificam et civilem
et si non in cutechumenorum, sallera in missa sa- induslriam evagemurlicentius, qualis fuerit in acci-
crameiilorutn arguuntur, inquam,exempIo luijtis, qui piendis niuneribus vidcamus. Illorum certe semper
sic differunt, ita trahunt, sic protrahunt. Me, qui munera recusare consueverat, quibus credebat acci-
iiitersum et audio et deberem intendere iiuerini pere necesse magis quain dare. Imo etiam assue-
supcr vanuiii et citura cogitationum mearum vehi- tissimus eratsemper et promptissimus ut lalibus
culiim, scandenic et ab Orientc in Occidentem usque daret et his praeserlim inler tales qui petere con-
avolanle, et pcr viam, vicos, munilioncs el civi- fundebantur. Ab illis eliam, ct si aliquando, raro
H03 nERBERTI DE BOSEHAM 1T04
lamcn accipiens, quibus ob causam fuisset offen- .4 *_igitur grande in principe cupidilalis viiium soluin
sus, eliamsi abundantes forent hi, quasi cum Do- ctiam poslulare a subdito, ctiam elsi ab altero,
inino spernens Cain et immera ejus, et respiciens quod a propheta subditur, vilio iininiinis sit, vi-
solum propter Abcl ad Abel munera , non propter deticet post rei postulala? repulsam nihil contra
imincra ad Abel. Verum ab aliis cum iuulla gratia- rcnuentem moliendo. (psum quippe principem a
ruin actione accipiebat, quos sibi amicos et hila- subdito poslulare, elsi aliud mahim non stibse-
riler dare noverat, nec post donum delrimentura quatur, nihil parumve dislat ab exaclione turpi et
passuros; decenter edoctus quod in dandis acci- molesta seu extorsione invita. Hanc noslram super
piendisque muneribus magno praesertim viro mnlta illud propheta? interpretalionem prius Naboth et
debeat esse cum caulela.discretio. Juxta quod etiam postea Achab vinea roborat. Achab enim prin-
ille in genlilium ethica morum censor : < Videlo, ceps Nabolh vineam poslulabat : ecce primum cu-
inquit, cui des.i Et hoc quidem paternum consi- pidi principis vilium : sed repulsam passus ipse-
lium est et pro dante. Pro accipiente vero sapiens : met per Jezabel dominatricem judex fuil in red-
Datus, inquit, insipientis non erit ulilis libi (Eccli. dendo; ecce quod priori Ionge deierius esl vitium
xx), qaasi sicut supra inorum ille ccnsor dan- alterura : lege sacram eo loci hisloriam et liquido
tem, ila et hic sapiens accipienlem erudial. Ut mox videbis quod sic. Hanc pariter interprefatio-
sicut ille danti diserat: Videto cui [des, ila et bic nem et nunc novus noster judex, novus nosler prin-
accipienti: Videlo a quo accipias, juxta quod et ceps ecclesiasiicus, ipso novo opcre suo sed ex con-
Dominus : Non accipiam, inquil, de domo tua vitu- trario roborat, ulrumque pariter, lanquam si ab
los neque de gregibus tuis hircos ( Psal. XLIX). Nec exactione neutrum discrepet, sicut extorquere et
enim, ut testatur idem sapicns, dona iniquorumpro- postulare semper devitans. Nam quemadmodum ab
bal Altissimus (Eccli. xxsiv ), quorum per multa ipsomet lestantc sic frequenter accepi, in eo ma-
Scriplura? loca semper ea legilur respuisse; id la- xime confundebatur cum ex aliqua causa eliaiw
men pro lestimonio dico quia novus hic judex noster valde urgenti, sicut inlerdum solet accidere, opor-
nil unquam, me qui scripsi haecseu eliam me fami- leret ipsum rem alterius petere, etiain si devoie ct
liariori, sicut crcdo, sciente, si tamen hac gratia me prompic se exaudiendum sperassel, sicul diflicile
magis praedilusqnis, nil inquam ab aliqtio ipsomet accipiens et adhuc mulio diflicilius postulans me-
poslulante, ciim adhuc libere et quiete agerel in mor verbi Domini qui dixit: Beatius est magis dare
ecclesiaslrco polentatu suo, accepit. lta ut illud pro- quam accipere. Ita ergo novus hic judex noster a
phetae a divcrsis varie interprelatum, novus hic ju- Q muneribus inanus suas exeusserat, ut ciiin universt
dex noster ipso lunc opere nobis certa quidem ct tsraelis sancto propheta et acquissimojudice posset
evidenti expositione interpretareiur ut doceret. Si et ipse, pariter gloriose immunis, sciscitari a sub-
quidcm prophetarum unus principum cnpiditali im- ditis ulrura bovem cujusquam tulisset, an asinum,
properando: Princeps, inquit, postulat, et postea si quempiam calumniatus, si oppresseril aliquem,
niox subdil . Etjudexin reddendo est (Mich. vn ). si de manu cujusquam munus acceperit; pariteret
Hoc quasi unum el primum et pcr se censilum po- cum magistro sicut acquogentium judice el egregio
nit cupidi priucipis viliura dicens : Princeps poslu- doclore, gloriari quod nullius argentum ct anriiin
tat. Quid enim est subdito iiitimaia principis poslu- aut veslimentum concupiverit. Apprime inter inilia
lalio, nisi a subdito quasi qusedam violenta exaclio novus judex noster, magistra unctione edoctus,
aut quasi ab invito dura quoedamexlorsio? Deinde utpole in illis unclionis diebus, sicul supra ostendi-
aggravando subdil sicul cupidi jam pariteret dolosi mus.quo principes ecclesiarum mundi conlempiores
principis viiium allerum : Et judex, inquil, in judiccs uncti el ipse unclus, apprimc, inquam,
reddendo est. Ac si dicat propheta cupidilati prin- edoetus illud legislaloris quod munera excoecant
eipis sic impropcrans, quotl videlicet si forte oculos sapientum et vim aucloritatis inclinant. Cui
princcps postulans non exauditur, uec oblinet a D et consonal illud sapientis : Quia xenia, inquit, et
subdilo quod desiderat, aut incontineuti aut ut oc- dona excmcuntoculos judicum et quasi mulus in ore
euliiiis tegatur fraus processu lemporis, sive pcr avertit correptiones eorum (Eccli. xx). Et illud iteni
se sive per aliuin, subdito sibi, a quo rcpulsami hic non lacendum, quod ignis de.vorabil taberna-
passus, aliquam supcr illa aliave quacunque re cula eorum qui munera libenler accipiunt. Ecce quain
qtiaeslionem movet, lanquam rei postulata? mo- incorritptiis quam eliam incorruptibilis erat hic
lesto delentalori; ut sic obiincal vcl per qualem- nosler judex novus in se.
cunque scnleiiiiam, quod prius postulaus non po- Avaritiam etiam, tanquam jtidiuum corruptelam
tuii obtinere per gratiam; el ita qui prius lueratt pestiferam ct jndiciorum velut quoddam lelhale
prineeps posiulans sed minime obtiuens, postcai toxicum, uon solum a se sed el a suis tam kmge
ipsemet efliciiur judex rein poslulaiam per calu- piojiciens. lara excutiens, et tam evilans, ut ipsam
iiuiiam obiinens. Et sic ipseniet eam sibi per ca- a domosua penilus eliminaret. Idololalria quippc in
luiiiniosiim judicium rcdilens, seu ipso pcr lalc: templo, avarilia iu pontificis domo. Unde et novii.
judicium priucipi rcddere compuUo,qui prius po- hic judcx nosler nunc clam sigillatim singulis, nunf
ilulatnm postulanti gralis prsebere rccusavit. Estt publicc coiiuuunilcr universis iiihibebat districlis
1105 YITA S. THOMiE. — LIB. III. 1IC6
siine, uon solum ne exigant, scd ne ctiam oblata alAjuxta qtiod ille pra? pariicipibus suis exunclus:
liliganlibus accipiant ncc aliorum vexationes suasi Ilabenti, itiqnil, dabilur el abundabit ( Mallh. xm ).
facerenl praedas, soluni lamen advocalis non recolo• Et jiistissime quidem et sincerissime sine oiiiui
si indulla salaria. Sed hoc scio quod alii accipere! accepiione persouarum absquc ullo intcrvcnlii
oinnino sunt inhibili. ntimniorum cum suo queni snpia conimendaviinin
Unde et lunc lemporis accidit ut abbatum unus> eruditorum catalogo assessoribus suis jurisdiclio-
inlraret curiam ct habens negoliuni, aliquot aureosi nem ecclesiaslicam exercebat : ita ul profeclo
nunc his nunc illis qui in judiciis polerant offere- cerneres lantum in Iribunali judicem qnanlum modo
hat. Sed cum omnes respuerent, abbas negotiumi videras in altari sacerdotem. Vos igiiur ad assi-
peregii, aurum retulit, et recedens ; < Curiam, in- dendum comprovinciales vocali, melropolilani ve-
quit, repperi supra quam auream, qtiae non solumi stri jam, ni fallor, in judiciis adverlitis scienliam,
posl aurum non abit, sed aurum abjicit, aurumi leneiis formam el jam quanlum hahuerit juslitia?
spernit, aurum calcat. » Et quidem de domo pontifi- zeluni, quantum et peiunia? contempluin cernitis.
cis abbatis hoc gloriosum praeconium. Adeo eliami Utinam et vos apprehendat aeinulalio ut illius si-
amore justiliae et compassionis affeclu et in ava- milem sorliamini zelum cujus simile conseculi
riiiae otliiim negoiia.habentibus pontifex condescen- estis minislerium.
dcus, ul in domo hac nihil prelio, sed omnia gra- His vero omnibus in quibusdam aliquanlisper
tis fierenl. Nihil hic a sigillifero nihil a signatore; iminorati sumus, el in Dei mensis discubitibus el
aicipilur a notario nihil : nibil hic venditur, nihil> in saeculicatisis discussionibus rite expletis, circa
emitur, nihil dislrahitur nec ccra nec charlulae nec diei nonam pontifex, a tribunali exsurgens, mox
sigillum. Cujus enira imago haec vel superscriptio in Ihalaniiim ingredilur, et ad corporalis alinionia sc
sigillo ut vendi debeatvel distrahi? Nequaquam discubitum parat. Et ad hanc quidcm mensam sicut
Caesaris sed ponlificis. Revera domus haec novi el ad alias iuvitandi forent ponlifices, nisi quia in
judicis nostri, novi pontificis, neqiiaquara fuil do- inensa hac beslialis duntaxal ut videtur et corpo-
mus negolialionis, sed domus veri et aequi j'u- rum non spiriliium hoec refeciio : vcrumtainen de-
dicis, domus sancli ponlificis et vere domus oralionis. «et et expeditsic, ut eliam invitciuur el ad hanc
Htijiis profecto sancti pontificis. ct jusii judicis utpote quos ex auditis et visis spero accessuros
prae caeteris ei anle caetera debent esse tria haec; libenlius. Invitenliir igitur cl si placet accedant ut
amare coiitiiieiitia? sanctimoniam, colere jusliliam quemadmodum fratris sui noverunt ha
el calcare pecuniam. Unde et apud nos nec imago ,Q (deest unum folium.)
pontificis ncc inslriimenlum juslitiae sigillum vende- . . . . rabat quid sicut mcnsa? opulenlia. Unde
batur nec aliquis inde quaestus. An enira licitus et ipse semper in discubilu creberrime super tolas
sit quxstus hic in pontiGcis domo, vcstra, Paires mensas oculos tonsucveral circumducere. Ila ut et
sancti coepistopi qui novo metropolilano nostro as- paropsidi propria?posset videri minus fore inleniiis.
sidelis, consideratio haec, vos decernile : viilebilnr Etiam ut hic oculaium animal se proharet, non
forle hoc magis inter graluila quam debila, inter quidem nolabili sed modcsto quodam modo et civi-
oblaia magis quam exacta numerandum, de quibus liter erudito ncc vagi morevel atloniti sed circum-
supra aliquaniis peregimus; iiiiuni pro certo scio, spectc oculos circumducciis per lotum ut videret
quod si licel sic acquirere, non lameu expedit, prae- discumbenlium ordinem, et cxhiberet cui lionorem
sertim in ponlificis domo, undc ct, iii fallor, mtillo honorem. El si forle inter tol novissimum teneret
magis melius et ponlifici gloriosius, justitia? in- locum qui procsidere debuissct, huic profecto tunc
slrumenlum sigillum gratis exhibcre, et propriam honoratiorem locum crebris calicis proprii et fer-
speciem cerae vel sigiilo impressam erogare pau- culorum exeniis recompensans, videret pariter et
peribus, qui etiam pro ipsis lenelur adhuc el semet- notarct qualiter qui ministeriis proeerant quisquc
ipsum super impendere. Sic itaquc omn.i a domo D pro suo gradu et officio minislraret, quod si forie
pontificis avarilia? eliminaia spurcilia, nullus qui pcrperam, acriter ab ipso archipraesule loco et
obedirel pecuniae, sola in domo pontificis imperante lemporc corripiebalur incurius. Ycriimlamen mi-
justilia. Et baec est qnam supra diiimus Christi nistri novi hujus noslri patrisfamilias in mensa
Doinini novi Clirisli lironis lorica juslitia? nova, niorem quotidianum expcrti quisque proofJGciosuo
immissos omnes cupiditatis slimulos in se mox re- erat circa ministerium sollicitior. In mensa
tundens et repcllcns a se. Ctijus tamen adhitc for- quippe super universos qui discumbebant et super
liludo major suo lcmpore revelabilur, quin jam singuloset super dispensatores ipsos et ininislros
non slimulis scd lanceis et gladiis deceriabitur. ita provide, ila circumspecte spargebat oculos ut
Sed inieriin lalis nunc sufficii. Ob hunc autem lam diceres bos solum mensaeoculos ad solius corpo-
singularem et tam fcrventem justilia? ztium, inier ralis inensa? civilem quamdara et domesiicani cu-
alia mulliplicia tlona Spirilus, et hoc sibi abuude stodiam deputatos, quod si de eruditis suis forte ali-
dalum a Spiriiu, ut haberet spiritum judicandi intcr quis deforel. ei suo ex aliqua causa mutaio in infe-
virum et virum. Ncc cnim ex magislri hominis eru- riori loco discumberet, mox providus et urbanus
diiione hoc illi, magis aulem e.\ imclioiie magistra, novus hic nostcr paterfamilias hoc advcrtebat.
1107 • HERBERTI DE BOSEHAM 1108
Juxla quodetSaul rex inscius in hoc lamen ur- .A flendi et tempus ridendi, lempus plangendi el lempus
bane edoctus cum in mensa sedens locum David saltandi, lempus amplexandi et lempus continendi
vacuum adverteret: Cur, inquit, non vewt filius ab amplexibus (Eccle. iii) ; omnia , inqiiil, tempu.s
Isai necheri nec hodie ad vescenduml.(I Reg. xx.) liabent, quod et praesertim pontificis est, ut tem-
Pariler et hoc nosler paterfamilias niox de suis pori pareat, tempori indulgeat el conforniet se lem-
advertebat etiarri et sciscitari solitus pro absente. pori. Alioquin non erit mullorum oculorum animal
Cui quidem loco suo mulato, sic mittendo et re- riec multarum facierum persona. Aliotjuin non ha-
miltendo ipsi honorem exhibere nou cessabat, ila bebit graiiam apud Dominum el apud bomines;
ut et posset sibi ipsi videri primus qui in discubilu quod praeserlim requiritur a pontifice, qui nee
se novissimum feceral. Aut eiiam si quivis alius soli Deo propler saeCuIumpotest vacare riec saecu-
quem bohorare voluissel forte vel ad thalamum vel liim propler Dominum debet deserere, ul placeat
ad aliquem domatis angulum, eo quod ut aliisce- Deo, placeat el sa?culo.Placete,inquit masisler, per
deret vel quodnonesset ei in triclinio locus, diver- omnia omnibus, ut propter hoc merito et illud de
tisset, et boc quidem adverlebal cilissime : el istum ponlifice pontificum qui pontificum est sicut forma
tanquam si inler tol discumbentes per medios ju- et gloria scriplum sit: Proficiebat, inquit, sapien-
giter inlueretur parietes crebris ferculorum visiia- tia et gratia apud Detim el homines (Luc. u). Sic
fionibus honorabat. Iia profecio oculis quos a et iste pomifex ndsler noyus Deo dilectus et liomi-
natura amplos habnit et clarissimos lolum quasi nibus, tolus Dei, totus saeculi, suus nunquam, riisi
penelrans, illuslrans, et amcenans diseubitum. Ni- quia exinde plus suus totus. Talem quippe decet
bil modoistis et illis oculis, quos supra diximusla- esse pontificem, qui nunqiiam suus sit, nunquam
crymarum exitus deduxisse, alia quippe mensa hsec sibi vival, sed scial se Deo nalum et patriae, nou
illa alia; illa mensa Dei baec mensa saeculi: ibi sibi, parerilem omiiium, fovenlem omnes ei sub
alimonia spiriluum sed hic corporum epulae appo- alarum suarum umbra prolegeiuem. Sic, inquam,
nunlur, inter quas ingerere lacrymas sicut impbr- isie mullorum oculorum ariimal et inultartim facie-
lunum et ilicivile. Nihil ergo modo hic istis el illis •rninpersona, facius omnia omriibus, modo Cumcilicio
oculis. Niliil buic lriclinio et furtivo illi de nocte in discubiiu minislrans pauperibus, niodocttm orario
mandato, in quo lil supra monslravimus, pauperi- inaltari minislransfidelihus; modo cum lorica justi -
bus discumbehtibus ponlifex in cilicio minisirabat: tiae.in tribunali finem iraponens •lilibus, modo cuni
longe quidem riislant opiilenlia lioecet abjeelio illa. temperanlia in convivio congaudens epulanlibus.
Sed quorsum baec? quo lendit apparatus bictam Q 11. DE SOBRIETATE PONTlFICIS.
niaguificus, el lam auguslalis mensa? descriptio ? YTerumcum qua teniperantia, quod nondum di-
Mensa haecvidetur potius mensa Coesarisquam pon- clum, dicendum est, ut quemadmodum j'am tle
lificis. Et lalis et tanta? ad pauperis Cliristi men- habitu, pariter et in Iiac lanla mensa? opulentia,
sam nulla penilus videturcommunicatio. Nihil ap- inter tot epulantes et tanlas epnlarum delicias, de
paratui huicel spicis illis qtias discipuli vellicanles proprio quoque ejus victu j'uxta quod supra sunms
ei manibus confricantes edebant, seu etiam convi- pollicili, cognoscamus. Revera inler tot el taiilas
viis illis evangelicis, ubi pisces laiuum et liordeum, delicias in nullo penitus Sardanapalum sed soluni
seu ubi pars piscis el favus mellis. Cbrisius etiam episcopum sapiebai, nulliusut notariposset avldus,
jam resurgens a mortuis quoerit duiilaxat pulmen- nec super ullam omnino escam se effundens. Juxia
tarium non leopbam, non aprum,;noii capream, non quod ille sapiens et urbanus : Noli, inquit, aviduf
capreolum, non damulam, non cervum, non pba- esse in omni epulalipne el non le. effundas super om-
sides aves, non gallinacium, sed solum Iioc est nem escam (Eccle. xxxvn). In taiita igitur affiueiilia
quod sicut quoerit videlur et appetere pulmenta- nullalenus ipsius in ulla epnlalioriis avitlilate vcl-
rium : verum videlur mensa haec, quam describere lr.odicus potcral denotari excCssus. Unde el c.uin.in
ccepimus, potius Augusti quam Chrisli vel chr.isli D omnibus sobrius, virtuti eliam sobrietatis quadam
Domini. Sed quisquis et qui sic cogitas, sta hic, ne civililate adj'uncla, ipsarn sobrietatis virlutem colo-
procedas, ne j"udices, sed vide et admirare et imi- rabat, non solum religiose qtiodad Deum, sed eiiam
tare, si potes, multorurii oculorum animal et mul- quod ad saeculum civililer sobrius. Uiide sicutct in
tarum, facierum personam. Yide discipulum ad coeteris ita el in bac praeseriinv sobfietatis viriuie;
magistri formam omnibus omnia faclum; gauden- quasi mensae.virtute propria, sieul Deo et homini-
tem cum gaudenlibus, flehtem cum fientibus, red- bus complacebat; namcum sobrietaiis virtus so-
dentem qua? sunl saeculi sa?culo et qu£C sunl Dei ciam semper habeat abstinentiam, ipsam tameii
Deo; modo cum sanclo sanclum, modo cum per- abstinenliam, propter simul discnmbenles, quadam
verso perversum, modo cum ethnico elhnicuni, civili dissimulatione in mensa occultare consuevc-
inodo cum Judaeo Judacum, modo cum servis ser- rat.utsicut congaudere gaudentibtis ita et coepu-
vum, modocum liberis liberum, modo cum j'ucun- lari epulantihus videretur. Occultabat quidem iiunc
dis jucunduni, modo cum infirmis inGrmum. Nam ..crehris lmc et illuc ferculorum exenirs, nuncinter-
juxla illud Sapienlis et quasi in mundi specula serta quadam.de Scripiuris cum eruditis suis, qui a
coristituti verbum : Omnia tempus liabent; lempus dexiris ejus discumbcbant, collationc non q.uidem
1109 VITA S. TIIOMJE. — LIB. III. 1110
loediosased moderata pro lempore. ln hac quippe A J. qni ad haec consuetudinem non habuerat, revera
mensa non audiuntur tibicines, non cornicines, non avidus erat comedo grossiorum. Et bonum quidem
lyra, non fislnla, non citharcedus, non choraula, et prudens pontificis hoc etpro fralris consuetudine
quod inler caelera luxuiianli populo per propheta- el pro veritale responsum. Nec enim refert, ul tra-
rum unum improperat Dominus : Tympanum, in- dunl animarum medici Patresorlhodoxi, quid>qiian-
quil, et lyra el cithara in conviviisi vestris (Isa.\). tumve quis sumat, si solum necessilati et valeludini
In hac quippe mensa praelerquam mundam splen- sua? non voluptati indulgeat : uude et primus om-
ilidam etinundantem epularum opuleniiam, nnlla nium parens non propter esum cervi vel caprci sed
gula? nulla lascivia?et nulla penitus luxuria? incila- propter gustum pomi vetiti de paradisoejectuscxiit.
mcnta. Sed sicut instrumentis et incitamenlisaliis Et Esau non propter gallinacium, sed vilis lentis
submotis, ex sacra lectione solius Spirilus sancti edulium primogenita perdidit. Et David aquam
organum, sicut supra jam diximus, ab initio usque nimis concupiiam metuens bibere, in terram fudit
in fineni discubitus grata quadam el interpolata et llelias mane et vespere allatas carnes comedit.
pro lempore vicissiludine personabat. Sic ergo co- Adeo non refert quid pro valitudine seu quantura
mes sobrieiatis ajisiinentia relevatur nunc ad hos, pro necessitale sumatur; sola quae virluii sobrielatis
nunc ad illos, crebris ut diximus ferculorum exe- " semper in insidiis sedet relegetur concupiscentia,
niisnuitc collatione interposita de Scripluris. Sed cui semper parum esl quod nccessitali sat esl.
super omnia placido vultu et facic bilari totam ahs- < Est enim, ait quidam, natura hiimana conlenla
tinenliara obumbrabat quo et totum jucundabat modico. » Nihil ergo refert quid quantumve suma-
discubitum. Verum et ipsa ejns abstinentia Deo lur, valitudini duntaxat aut neccssilati hoc et non
grata, gravis nulli; qua?, ut diximus, propter simul concupiscenlia? militet; veruin et magisler : Non
discumbentes civili quadam dissimulatione velala est, inquit, regnum Dei esca et potus sed justilia ef
vix etiam notari valiiisset. pax el gaudium in Spiritu sancto (Rom. xiv).
Et expressiusadhuc audiamus abstinentia? moilum Hujus itaque noslri princeps iriclinii, quia gros-
et quibus uti consueverit. Tria namque sobrietas siora non poterat utpote minime enutrilus in his,
exigit, videlicet quid, quando et quanlum sumainus; deliciosa quidem sed parce admodum sumebat et
ne quid prohibilum, ne quid citra horam, ne quid sobrie. Natn juxta quod et de se ait quodam, ju-
ultra menstiram : unde et Adam, qui primus come- nienlum suum hordeo non pascebatur quod fuerat
dit velitum, confeslim proscribitur : Jonathas, qui in deliciis enutriitiiii a puero. Cui et consonat illud
citra horam, maledicitur; Israel vero, qui ullra Sapientis : Qui nutrierit, inquit, servum suum in
mensuram mox punitur. Adhuc enim escaa eorum in deliciis a puerilia, postea senliet eum contumacem
ore ipsorum el ira Dei ascendit super eos. Verum (Prov. xxix). Et quideni indiscrete omninoet conlra
hujns triclinii princeps pontifex in sobrietatis vir- religionis veritatem fit, si anima nulrila in croceis
tute praeslans, et longe distans ab his, de hora et grossiora compellaltir ainplccti, et jumenttim a pa-
mensura quaesiionentilla hic sicut nec opus est ha- bulis arceattirconsuetis. Alioquin si diutius arcealur,
bita, solum quibus ipsc uti consueverit audiamus, sic et cito in via dcficict et prope interilum est,
ne in hoc quod facile nimis juslis ct indiscrete re- cui sic subtractis consuetis apponuntur nova. Quod
ligiosis videri posset, vid.eatur in aliquo vel in mo- non aliud quam si detur hordeum, ctii non nisi tri-
dico tam claram tam speciosam et lam mundain, ticum sapit, aul pro faba vicia aut pro avena lenti-
quam de eo praedicamus, sobrielatis, decolorasse cula : tale eliam et hoc, tanquam si det quis pro
virtutem. Multa quidem offerebantur, apponebantur pane lapidem aut pro pisce porrigat scorpionem.
multa el varia, sed inter plurima pauca ad usum et Et quidem omnino irralionabiliter hoc; verum et
esum proprium relinehat, verumiamen inter oblata Magister de casligalione corporum agens inter cae-
ea quibus ipse ulebatur et delicatiora quidem et tera : Ralionabile, inquit, obsequiumveslrum (Rom.
preliosiora haec, quae, etsi non sint prohibita, a so- Dj xn). Ralionabile, inquit, ut videlicet corporis tui
brietatis lamen perfectione el a perfccle sobrio his castigatio et mortificatio carnis cum discretione fia',
praeserlim quos diximus, nimis j'ustis videri possent ut si forte spirilus promptus sit, tamen juxia vu!-
aliena. Tanquam et sicut iHistudibus adhuc disci- galum illud Graeci proverbium : <Ne qliid nimis. »
pulis, sicut illi Christo, sic et isti insultent Christo Sed discretione raagislra, omnium auriga virtutum
Domini, et clamcnt, Ut quid perditio ha?c? potuit et moderatrice operum, carnis inlirmitati condc-
enim venundari et dari pauperibus : unde et cum scendatur et consuela non omnino negentur : ne si
unus juslorum talium super hoc inter discumben- jumcnto debilitalo pabula sublrahaniur, contingnt
dum semel ipsum quasi subridendo notaret ponlifi- ipsum prius sub fasce ruere quam fascem porlare
cem, aliquantisper zelo motuspontifex ei sic respon- et deficere prius quara currere. Sapiens dominufe
dil: < Certe, inquit, frater, ni fallor, cum aviditate ralionabile quaerit obsequium ui, si est zclus, in
majori tu luaiii sumis fabam quam ego appositam obsequio sit et scicntia, et zeli fervorem scientia
mihi phasidem avem. > Eterat lunc avis haec ante lemperet : unde et Magisler, quasi de apostolo
praesulem in paropside. Et fraler ille aliquandiu conversus in medicum, discipulo corporis sui im-
inier nos conversatus, dcliciosa non qucercns, uipote. moderato castigatori aquam prohibct cl niodici vini
«II IIERBERTI DE BOSEHAM 1112
indulget bibcre propler slomachum suum et frc- A snl ipse intcr erudilos suos discumbebat, aliquod
quentes suas infinnitates. Et quale quidem in dis- forte verbum, sicut tunc solet, elabereiur et praeser-
cipulo hoc, tale et in hoc Magistri condiscipulo lim coram extraneo quod tacuisse melius. Sic ad-
praesentis triclinii principe. Cui similiter et ex modum suos honorans in mensa et sibi prospiciebat
causa simili proplcr stomachum, quem semper a et suis. Et ut memoratorum gralia addam adhuc,
natura frigidissimum habuil, aqua? polus supra antiquus decessorum suortim mos fuit, et sic ipse
modum nocivus, undc ctjuxta admonitionem ma- proposuerat palres sequens, nt in domo sua non
gistri et mcdici ad discipulum, et iste condiscipu- retineret clericum et maxime qui consiliis interes- .
lus aqua nunquam raro sincera sed vino duntaxat sel, quem nosset regibus hominio seu fidelitatis ju-
utebatur, modice quidem stimpto et ad sobrieta- ramenlo obnoxium. El ob id, ul ab ipsoarhipraesule
tem, sobrietatem certe supra quam commendabi- accepi, sanclorum decessorum snorum vetus nios
lem et admirandam et cuivis sacerdoii sed praeser- hic, quod soleatab hocjam abantiquoinlerreges et
lim poiilificibus imitandam : sicut enim ante men- archipraesules profana nimis crebro suboriri dissen-
sam et in mensa elpost mensam ila semper aequalis sio; verum et archipra>sulis de domo el familia cle-
ut nec in facie nec in lingua, an sitibundus foret ricus regi obligatus, ut diximus, dissensionis tem-
an potits , poiuissct discerni. Et adhuc quod et B pore quasi inter malleum et incudem crat positus,
miraculo accedit et gaudio, sicut ex secreta con- aut regi aut archipraesuli male fidus aut saltem
fessione quidam religiosi ipsius familiares id no- suspectus, unde obsequens etobligatus sic non po-
verunl secrctius, non magis cibatus quam jejunus, leral nec etiam innocens, facile, aul hinc aui inde,
nec post vina plus quam anle ullam, vix sentiens fama? suaesaltem non sustineredispendium, plerum-
carnis rebcllionem. Revera, miraculosum hoc et que eliam cum enormi rerum jaclura, quod aiten-
singulare privilegium gratia? inter vina et epulas et dentes sancti illi Patres, qui semper quasi in molu
in came concupiscentia? nec dum maturioris aetatis erant et accincli, et sibi et aliis prospexerunl in
cxhauste beneficio laniaeet tam angelica? vivere pu- hoc.juxta illud Sapientia? verbum quod nemo possit
rilalis ut ne dicam opus sequi vel consensum, sed duobus dominis servire; sed ad hisloriae ordinern
rara et sacpius nulla spiritui a came moveatur re- reverlamur. Itaque finito mensa? hymno, ut dixi-
hellio. mus, pontifex cum eruditis suis a meusa surgens,
Audivimus jam de praesentis noslri Iriclinii prin- Ihalamum ingrcditur, ubi aut in Scripturarum col-
cipe, in tTiclinio hoc quam magnificus , in mensa latione est aul in agendorum consiliis. Et quidem
IIKCquam immeusus, quam erudite circumspectiis, Q quotidie sic, nisi forte pro lempore modico somno
quara curialiter eruditus, quam magnifice discum- indulgeat; vos autem invitali pontifices qui sedistis
bens, quam gratiose dislribuens, el quam civiliter ad mensam, scitote et vos similia deberc parare.
sobrius quod ad saeculum, el quam religiose quod 12. QUALIS FUERIT1NORDINIBUS.
ad Deum. In utraque revera mensa maguus et im- Verum necesse ut vos, praesertim comprovincia-
mensus : magnus in meusa Dei, magnus in mcnsa les, tempore statuto et congruo et hoc in brcvi, ad
sacculi. In altari saccrdos devotissimus, in triclinio novura metropolilanura vestrum revertamini. Si
paterfamilias providissimus, et si adhuc adjiciamus quidem in instanli scplimi mensis solemni jejtmio,
lertium quod supra posuimus medium, judex in tri- dispensalores in Dei mensa ordLiare et consliluere
bunali aequissimus. Verum omnibus qua? mensa? disposuit; et vos ad hoc necessarii, ut quales mi-
sunt celebriter jam el feslive expletis, tempus est nislros in Dci mensa ordinare et conslituere novus
utsurgamus de mensa. Si quidem hymno diclopon- ponlifex debeat, aut docendo delis formam aut di-
lifex cum eruditis suis exit jam el tngreditur thala- scendo a melropolitano vestro capialis exemplum.
mum. Et ul quod semel dicendum est, semel hic Et profeclo ut disposuit accidit. Nam post conse-
sufficiat dictum, cum per historiam hanc archiprae- cralionem propriam, quam in octavis Pentecosles
sulem cum eruditis suis hoc vel illud fecisse crebro tam festive tam celebriter factam supra diximus,-'
audicris, ideo dictum noveris quia in agendis sive in sequenti quatuor temporum septimi meusis je-
his qua?ad Dominum sivc his qua? ad saeculum, non junio ordines celebr^vit : eo quidem maturius.quod
admiitebatur exlraneus, praeter quam soli eruditi jam aliquandiu melropolitana sedes vacasset; et
sui et consiliarii forte alii, quales erant ceconomi : revera ut verum falear et revera verum, supra cae-
vix eiiam advenlans clericus in discubitu in propria lera et pra? caeteris in hoc praesertim pastoris oflicio
archipraesulis mensa.inler eruditos hos, sed honori- pavidus admodum fuit et sollicilus. Legerat quippe
fice quidemet decenter in aliqua mensarum discum- illud magistri ad discipulum : Manus cilo nemini
oebat seorsum, crebris tunc ab archipraesule mensa- imposueris neque communicaveris peccatis alienis.
libus visitaius exeniis. Non admitlebatur, inquam, Ex his quasi terribili quodam lonilrui sono et ipsis
inler erudilos in discubitu.quis, nisi forte is esset praesertim lonitrui filiis metuendo loto corde con-
quem archipraesul ex nomine vocans multuin hono- cutiebatur et corpore. lllud supra modum, quod in
rare decrevisset, magis semper sanctac conversatio- calce terribilis sermonis illius adjicitur, veritus :
nis vel scienlia? quam dignitatis vel officii meriio. Neque, inquit, communicaverispeccatis alienis ( /
Et ob id maximc hoc, ne in mensa in qua archiprx- Tim. v), uude ct in exhortalorio quotlam sermone,
ni5 VITA S. TIIOMJ:. — LIB. III. 1IU
queiu ipscmel tunc ad ordinandos fccil, interca?tera \ vel ne tanquam trapezita subdolus siuiinii Regis
sermonis et ipse lioc interprelatus esl verbum : non numnium adultcraret.
lamen novam iiiducens nec a veteri orthodoxorum Nam profeclo contcmpiibitis viloect scienlia? ho-"
interpreialioiie dissidens. Cujus, ad multorum prae- mines regalis niinisterii insignire characlere, hoc
slante Domino iiislruclionem, interpretalionis suae revera est Regis siimmi nummum quem cieditum
liic propria verba interserere curavi quae ipse lunc sibi habcnt pontifices, adulterarc. Et non auro vel
ad ordinandos habuit ad ipsos loquens sic : argento, sed horum vicestanno potius vel acre vel
< Obsecro vos, fralres, per misericordiam Dei, plumho signaculum regis imprimere; unde et ma-
ne manus meas cilo vobis imponi paliamini, praeter gni Regis falsarii hi cxhairedandi el tradendi pati-
bulo.
quam illis qui secundum officii sui gradum iu Ec-
clesia Dei digne ministrare disposuerint.ne peccalis Quid ergo de his qui absque mulla Ecclesia? ne-
cessitate clericos suos, necdum in his quos jam su-
alieniscominuuicein qui propriorum mullitudine ni-
scepcrunt ordinihus canonice statuto tempore pro-
mis sentio me gravari. Certo enim cerlius est quod halos, mox ad ordines
superiores cogunl el crescere
qui indignum scienter vel absque mulla probatione compellunl invilos ? Hi, ul videlur, aul dominari in
ordinat, eliamsi ordinatug poslea corrigalur, gra- " clero appelunt aut reddunt se de lurpi exactione
viter Deum offendat: quod si ordinatus non corri- suspectos, ctim ob id accipere ut ordinatio proce-
gilur, ordinans ordinali peccatis se maculat, his dal vel subsistat' par sceius sit et Simonia?criminc
maxime quaepost ordinalionis suae diem ordinalus ccnseatur: Sed de hoc alias, vos auiem qui ad hos
perpetrat. Verum Aposlolus Timolheo praecipit di- ordines accessislis, supra convocati pontifices, vi-
cens : Manus nemini cito imposueris neque commu- dele si non in novo ordinatore hoc ordinandi cano-
nicaveris peccalis alienis (ibid.); \obis ergo, fralres, nica forina sil haec, scio nec dubito quia canonica
ei parte omnipotenlis Dei et noslra interdicimus, judicabiiur. Verum el Ecclesia? cxpedit ul si novo
ncquis jugum Domini a nobis sibi imponi permil- ordinatori huic non praeformaslis, vel iiiinc a me-
tat, si se minus suflicientcm attcndat. Stet polius tropolitano veslro novo deinceps leneaiis formam
in bono, quandiu nou convalescil ad mclius. > banc, ordinantium quippe creber valde in hoc et
Haecinler caelera in sermone illo ad ordinandos enormis excessus. Et eo quidem periculosior quod
verba ipsius propria : vide ex his si non exlerrilus, juxla quod ait doctorum unus vir aposlolicus, judi-
si non iremebundus, si non sollicilus, verura el in cari non polcst semel ordinatiis, verum et tanto
ordinandoruindiscussione indagator eralacerrimus: ,Q suhtilius prius examinandus est ouanlo ordinatus
primum, ul ecclesiaslica habet inslituiio, si vita dcinceps judicari non polcril.
(lignus,secundo si scientia ornalus,pro gradu tamen Ycrum unura eral quod nec sine causa plurimum
queni quoerehal, lerlio si vila? el scientia? et gradu movebal novum noslrum archipraesulum noslrum,
quem quaererel, ecclesiae bencficium competens : novum ordinalorcm. Cernebat enim et in sua el in
ne postquampromoti palantes etvagiseu conductitii, provinciis aliis, prob dolor ! his diebus niinis fre-
sacros ordines non religioni sed polius quaeslui ha- quens, paucos a Deo vocalos tanqnam Aaron, sed
berent el osteniui.Et tria quidem haecjam nonsecun- fere quolquot sola regum hnminumve gratia ad api-
(Itimcanonis sed potius secundum ipsius summi for- cera pontificalem ascendere; et deferri hic non
mam Christi sacerdolis. Cujus in allaris mensaomnes viioe,non scientia? meritis, sed sanguinis generosi-
isti sic ordinati minislri sunl : qui primum quidcin tali, pecunia?, gratia?, et potissimum principum ob-
ccepit faccre el docere et in usum suum el suoruin scquiis seu acclamationibns sseciili. Et hoc certe
el pauperum loculos habuit. Ecce tria haec.vita, malum illud quod rex sapiens vidil sub sole, quasi
scienlia, beneficium. Audisenim et vides Christi lo- per errorem egrediens a facie principis, positum
culum et Cliristi in Ecclesia accipc beneficium. Non videlicet slultum in dignitate subliihi et divites se-
canonicam super canonicam,non ecclesiam superec- D ] dere deorsum; servos in equis et principes ambu-
clesiam, non beneficiumsuper beneficiura, ul si hoc lantes quasi servos super lerram. De quo et alibi
maramona?cumuius, sed aliquod ecclesia?beneficium idem rex sapiens : Sicul qui miltil lapidem in acer-
competens, ut hoc Christi sit loculus; non super- vum mercurii, ita qui tribuit insipienti honorem (Prov.
abundans sed sulliciens. Tale quippe et solum lale xxvi). Super quo ejusdem regis sapienlis successor
Cliristi loculus esl, aposlolorura divitia? : Habenles sed illegitimus et primus regum schismaticus Jero-
inquiunt, alimenla et quibus tegamur; his contenti boam qui primus el sicut regnum sibi et sacerdo-
simus (1 Tim. vi). Tria igilur haec noslcr pontifex, tium usurpavil, inter prima schismatici regni sui
ordinator novus ad illius magni pontificis Cbristi initia creberrime per proplretas arguitur, quod su-
"orinam in his primis quos celebravit ordinihus in per populos quaepopulus adoraret constituerit idola
Chrisli minislris expetebat: verum horum adeo inel fecerit fana in excelsis et sacerdotes de exlremis
dagator acerbus ut vix ulli absque se ipso hanc in- populi. Et ila rex ille schismalicus sacerdotium sibi
daginem crederet. ln lantum veritus ne, ut ipsemct usurpando et qutc populus adorarei super populum
jain praedixit, aiienis peccalis communicaret. Vel idola constituit, el post qui idolis ministrarenl de
ne uro lempli miiiisiiis in lemplo Dei idola erigeret, novissimis populi sacerdoles fecil: verum quia in
1115 HERBERTI DE BOSEHAM H.6
ligura noslri omnia coiUingebant illis, scripta siinl A 1 clcsiasticam die nocluqiie caslra laooriose seqtien-
aulem propler nos, oquot reges nosiri posl iimbram tes soltim ut crcscanl adhuc, ecclesiasiieos el prae-
iilam futurorum saccrdotium sibi usurparunl ct sertim pontificales honores pro beneficiis quaeruiu;
quotidie usurpant adhuc. Lege historias noslras, verum si objeceris talem qnem Scriptura describit
lcge libros temporuin, lege annales, qui de his, et et quaeril in clero nunc columnam nullam. eo quod
vix inter reges reperies qui de anathemaie non tti- sicut oljm praedictum et nuffc adimpletum, actas no-
lcril, qui de sacerdolio non usurpaverit, qui ad ar- stra virorum sic inops sit, respondeo : Utinam vel
cam manum non miscrit, qui de lemplo non aspor- assumerenlur poliores ex clero eo religiosius quo
laveril, qui in vasis lempli non biberit, autde lem- et studiosius inquisili ! Ncc cnini, ul jam diximus,
]ili vasis iion coiitreclaveril, tanquam si eis regnum talcs ad honores se ingerunl; sed aul in scholis aul
non sufficiat, nisi cl sacerdotio se immisceant; ve- in claustris aut potius in monlibus aut in spelnncis
rum lanquam veleribus omissis hisul ad nova re- aut in cavernis lerra? a mundi contribulalioue et
vertamur, et noslra qua? de pracfaio illo primo rege coutradictione se abscondunt.
scliismalico vclus, eadein nuuc nostri lcmporis nova Sed ut ad id propter quod digressi revertamur,
querimonia est; pro illis certe regibus, qui nunc su- cernimus quidem hodie mullos sola regum gratia,
per populospost illa inveterata priorum similia quasi iiiinamabsqueRegisregum offensa, autquia non sine
isova fabricando idola constituunl et qui ministreni offensaulinani non sine venia, ad culinen ponlificale
iilolis priorum similes quasi novo sacerdotes de ex- ascendere : verum ul et dicam quod ego nunc sentio
trcmis populi faciunt, quid enim ? sunt pro reguni super his, in his mctropolitanorum polius qiiam
voto et nulu ponlificcs slulli ct inscii, hic et ibi su- principuni sicul vidctur culpa gravior, ita et adver-
per populos constiluti in Ecclcsia, nisi Jeroboam in sus metropolitanos instat querimonia acrior, quan-
Dan et in Bethel idola ?juxta quod prophciariim iinn distat inter voleiitem et facientem seu inter vo-
linus : 0 pastor, inquit, el idolum (Zach. xi). Et liintatein et opus. Principes quippe solum voluni,
quid qui minisirant bis itlolis dc extrcmis populi sa- sed melropolilani et voliint et faciunt, qui talium
erdotes, nisi illi qui nunc his subsunl ponlilicibus, prius electionem roborant et postea manus impo-
saccrdotio fungentes, extremoe vitae homines. Quos itunt. Quorum ctiam ipse scrutiniorum libcr, quem
(|iiidcni sicut lalcs pontiliccs pariter et reges, tales ordinarium suum vocant, sacrilegam impudenliam
faciunt sacerdoies. Non quidem ipsis manum impo- manifestaTrsapenissime damnat. Si igilur hoc nosler
ncndo sed tales pra?liciendo, qui tales facianl, qui ordinator novus, hic nosler archipraesul novus, haec
lalibus facile niauus imponani. Tales, inquam, fa- cenions vereatur, nec mirandum. Tales enim primo
ciunt similcs illis qui faciunt ea. Tanquam dii falsi: sibi oblatos, ut lalium lalem qualem eleclioiiem pri-
ct simulacra genlium sicut hi et illi dii minores hii mum roboret et conlirmet, ct dcmum quod adhuc
magni illi. 0 quam cavenda rcgihus et in sublimitale, majus esl, manum imponat et cousecrct, repellere
positis sacerdotii usurpatio, sicut ambitiosa et pro- videtur omnino injtislum, cum in facie Ecclesia?uec
fana ! Cavenda, inquam, nc Abiam suum perdanti supcr criminc aliovc eonvicli sint vel coufessi, quo
ciini ambilioso Jeroboam; ne dividantur cum im- sinl minus idonei, ncc sit aliquod ciimcn noloriiim
proviso Oza, ct ne lepra percutianlur in fronle cum, consecrandi. Econlra lale admiitere admodum peri-
lemerario Ozia; fronlem nunc dico illara, quam in! culosum, ulpote quibus pastorali oflicio vita antc
sacerdote aurilamina venustando opcrit in prophetat acta IIOIIconsonat, aut si forte consonai, omniiim
tau liltera? imprcssio ab occisoribus protcgit, ct. lamen judicio minime visa cst consonasse : cum ta-
quam ad procacis et provocantis allophyli interiluni, nien jure divino et omnium teslimonio solus sit ille
fundae lapidis iclus conquassavit. Praetereo nunc, assuuiendus ut dignior, cujus vidcatur conversatio
immcnsum illud propheticum dcserti maris onus. sanctior. Veruni ul inpracseiitiarum de conversaiionc
Tanlum videlicct Babyloniorum dcslructum impe- omittamus cl vila, hanc cnim eo inelius quo iutcrius
rium, eo solo quod ab aliis prius asportalis, in lcm-. rv ] Deus quam liomo vidct, quod stalim in evidenti est
pli vasis principcs Babylouiorum bihere et ca irrc- scientia niinime sufficit. Hujus dico consecrandi, seu
vcrentcr attreciarc praesumpseriinl.Ycrum hoc pra?- ut consecretur elecli, qui totam vitam per vana et
senti sermonc rex vel princeps non tangitur, quii otiosa saeculiducens, necdum discipulus, non ut in
cum rcge sancto David et prophela, diligens deco- scholis velut aliquis arbilrarius, sed in ecclesiis vere
rem domus Dci, oplat, operatur el studel, ut in domo> ordinarius Scriplurarum quaerit esse magisler. No-
Dci ad decorcm domus et ccclesia? porlandaui favus itaque arcbipraesul noster arciabalur ex bis, eo
bricam exeisac ct forles columnae sini, et ul lalesj quod, ul oslendiinus, el lales admilterc forct pcri-
ad regimcn poptilorum assumantur ex clero si forte: culosum et lamen lales respuere viderelur injuslum.
rcperiantur quaesiti. Nec enim tales se ingerunt quoss Et pra? caeteris archiprasul arctalus CKeo quod Ma-
sacra Scriplura commendal quos disponil, quos or- gister ad discipulum, et apostolicus, imo verius ma-
dinat, el huic praesertim tam sancto officio deputat;; gnus apostolus quasi ad mciropoliianoriim suoruui
cuni revcra tales et soli tales sint tligni, alii eteiiiini unum hoc inter ca?lera scripscrii:« IIiijus, inquiens,
indigni pcnitus nostri olficii viri; illi pracscriiin quii rci gratia rcliqui le Crcloe, ul ea qua? dc.sun.lcocri-
de bonis ccclesii» divitcs conira lonuaui oinncin cc-- gas, ct constiluas pcr civilales presbytccus sicul cgo
1117 VITA S. THOMiE.— LIB. III. 1118
te disposui; i quales auiem constiluentlos dispo- \ passim et sine delectu eligatur in Ecclcsia, sicul
sueril mox subjiingit : « Si quis sine criminc csl, > justus et impius, sicul mundus el immundiis, et cum
ct caelcraqua? in illo ponlificalium virliitum cata- docto indoctus, ct videamus si adhuc potens sit
Iogosancio apostolica series seriatim contexit,juxla Deus, et si est virtus in Excelso : et spreto judicio
sanctorum orthodoxorum interpretationem nominc ecclcsiaslico lotum divino committamus miraculo,
prcsbyterorum episcopos hic iiitelligens : in noraine cuin possit Altissiinus de lapitlibus islis suscitare
aetatisnomen officii.Arctabatur itaque et maxime ex filios Abrahae; et soepe,ul lu per exempla lua indi-
his salutaribus magistri nionilis nosler hic arclii- cas, fecerit sic. >Et in finem : < Unum, inquiens,
proesul,ordinalor novus. Talis enim et-solus vere et ccrlissime slatui, quod conscientia mea rcclamante
plene dignus, quem sic descrjbendo pulclire dcpingit si, Doinino disponenle, sic evenerit, nec destinati
inagisicr, pictor et ipse*piilcher. Sed ul humanum pontificis oblatam meam electionem confirmabo nec
adhuc dicam propter lorporem et teporem noslri consecrabo electum, unde el suppliciter Aliissimum
icinporis, et si consccrandus omnino lalis non sil, invoco ut hoc meum propositum et desiderium, quod
neccsse tamen ut in horuni nonnullis catalogi ponti- justum csse uon dubito, ipse misericors et misera-
ficalis graliariim donis is qui consecrari quaeritprae- tor Dominus in dies augeat, roboret et confirmet. >
fulgeat el hoc ipsum ceruere consecralorem. Alio- B Et quidem novum noslrum archipraesulem,sacerdo-
quin certe indigne ct in proprium suum judicium tum, utpraeoslendinius, ordinalorem lam dislrictum
consecrat nisi virtutum consecrandi ipse polissimum et episcoporum ul ex j'am dictis patel, consecralo-
qui consecrat certis aliquibus argiimenlis hene con- rem lam timoratum, exauditum a Domino evidcnler
scius fuerit: ct reclamante conscientia, alienis pec- quidem el cito hisloria?hujus declarabunt sequenlia.
catis communicans cui cito nimis manus imponit. 15. CUR1NDESCIUBENDIS 0PER1BUS PONTIFICIS
ltaque per magistrum, tanquam divini juris praeco- % MORETUR.
nem, promulgata sunt in duo simul ccelestis impera- Hiicusque proscculi sunius, proul datum, quantqs
toris edicta mox incidens. Quorum ptimum Ulad Thomas hic nostcr fuerit in aula et quantus post
cdixcrat : Omne quod non est ex fide peccatum est cceperitessemEecIesia, jnox adeptopontificii gradu;
(Rom. xiv), el hoc secunuo : Manus cilo nemini im- quam strenue prius Henrico fflustri regi Angloruiu
posuerisnequecomtnunicaverispeccatis alienis (1 Tim. el quam gloriose post militare cceperil Chrislo
v). In hoc ipso lanien pcriculosa dispeusatio, si po- summo regi Anglorum; in aula reddens qua? sunl
liori neglecto praeferatur inferior, juxta illud pro- CoesarisCaesari ct in EccJesia Deo quae sunt Dci :
pbela? : Mulediclus dolosus qui habel in grege suo „ verum in bis ponlificis operibus exseqtieiidis, sicut
masculum el votum faciens immolat debite Domino supra quod verebar non tacui, et hic iterum pro-
(Malach. 1). El ita in inagnis sacerdotibus grande pter oblrectatores quos vereor non iterare non pos-
qiiidem ct quod vix vitari possit periculum. Minores sum. In his, inquam, ponlificis exsequendis operi-
quippe sacerdoles eo minus periculosius, quo libe- bus forte niniis morosus videor et in ipsorum coni-
rius possuut et in vita cxaminari ct in scienlia, mendatione operum t_cdiansinculcalor verborum, et
differri, repelli, ejici, amoveri: sed istos lales et polius theologica? aedificalioni quam gcstorum viri
tantos, qiianto majores et indigniores, fugerc aul hislorica? cxplanationi insislerc, ct ila nimis tbeolo-
cfliigarc quis audel aut potesl? Aul supersliliosus gum, liisloricum vero parum sapere : verum quivis
aut temeraiius habcretur qui de novo hoc atlenia- rioians nos sic sallem non judicct, sed advertat prius
ret. Adco jam a multo lempore invaluerunt tales et nos non solum ponlificis opera sed ct causas ope-
multiplicali sunt supcr numcrum. Pontifex itaque rum, quod el supra j'am nos dixisse meniinimus, ex-
noster novus non sine causa arctabatur el his : et plicarc : quasi non solum facta, sed el animum fa-
arctatus sic in primis sui ipsius accusator erat cientis quem ab ipso sic acccpi faclore. Unde et fa-
acerrimus, eo videlicet quod ipse sicut se accusa- ctorum causas eo diligentius prosequor, quo ea ab
bat, lalium quos descripsimus similis, homo vanus D ipso auclore sic acceperim, et factorum causas pro-
ct superbus conlra omnem juris formam ab aula ad sequens ideo in describendis ipsis sum morosior.
ccclesiam sicut deformiter ct enormiler sic fuisset Curramus enim per singula quaejam dcscripsimus
assumplus. Cui cum lunc eruditorum suorum ali- opera et liquido videbilur qtiod sic. Cui ramus, in-
qiiis in mediuin exemplalim proponeret mullos ab qiiam, pcr singula, primo ad novi lironis cilicium,
aula el alios mullos a saecuload pastorale culmen ad novi sacerdolis orarium, ad dispensatoris furli-
assumptos, el frequenter miiRos simplices, inscios vum dc nocte mandatum, ad solemnem illum in al-
et Scriplurarum ignaros, sancte tamen et slrenuc lari festinanter comestum agnuni anniculum, ad j'u-
curam pastoralem implessc, et ibi etiam maxime dicein in tribunali indeclinabilitcr oequum, ad pa-
abundassc gratiam ubi superabundavit peccatum, trcmfamilias in mensa tam civiliter el lam religiose
respondil mox, ad illum de eruditissuis qui sic to- sohrium, ad magislrum in schola discipulorum ex-
cutus ftierat specialiter verbum dirigens : « Frater, aminalorein lam districtum. Curramus, inqiiaui, pcr
inquiens, et ha?c quidem quae tu recolis miserenlis singula hacc, el horum omnium pervidebis vel quam
Dei miracula siint ad consequenliam minimc tra- ipsomei didici vel quam per mc ipsum indubiiantcr
hcnda : alioquiu ju.via illa, quoe lu inducis cxempla accepi, causam quidcm evidcnter et ob id minus
1H9 IIERBERTl DE BOSEHAM. U20
breviter hisloria? huic inscrtam. El proplcrea qnia A intelligentesqum sit voltinlas Dei (Ephes. v), quani
tanti ponlilicis facla el causas faclorum inseriiimus profeclo cum feceris et causam noveris faciendi,
lam ampla et tam digna, sicut infra molcslam bre- tiinc quod magisler optat distipulis in omnem ple-
vilatem concluderc non valui, ita et elaborata bre- niliidinem Dei impleberis. Sed ul ad priora rede-
vitale tam clara et tam speclabilia obscurare et co- amus, sicul jam diximus, in novis his novi ponti-
arctare formidavi. Igitur quia post descripta ponlificis virtutum bperibus cum ipsis operibus causas
ficis opera el ipsornm operum causas, mox subscrt- et virlulein ostendimus operum; et ideo prolixiores
bendo conscripsimus, palet profecto quod ex his sumus in exsequendis his, verum prolixitas haec,
aedificatiofrucluosior, instructio perfectior, el pro- sicut acdificationi cedit, ct Iaudi. Nam quicunquc
inde necesse ut per verborum fila prolixioris ser- baec qualitercunqiie exarala et qualicunque ex-
nionis tela lexeretur exlensior. Et ob idem forle cepta calamo ob lanli ponlilicis dcvotionem el nic-
historia? legem excedens plus theologum sapio : nec moriam legere dignabuntur, non solum opera sed
cnim absque iheologia, absque Dei sermone, Dci et virtuiem operum suorum dicenl et magnitiidi-
operum virtus dcclarari potesl aut debet. nem ejus narrabunl.
Igilur, si excessi in hoc, mc ad id virtus operum 14. DEPR.EDIISQUJEREPETEBAT A LA1CIS.
" Verum ab his, quibiis tam gloriose vilam suam
compulit. Et si quis fortc esl, cxcusahit excessum ;
anl si non cst, augebit nicriliiui et uberiorcm aedi- instiliiit ponlifex, sicut mihi datum utcunqueex-
ficalionis facict fruciiim. peditis, cum pontifice proccdendum ad alia. Jam
Et quidem ad opcrandum mtilliim cst ut quis enim qui hucusque in porm ecclesia? navigarat
divina opcrans opernin suornm causam cl viriuiem saeculimare ingredi incipit et saecularia atlrectare.
inielligat; verum ct prophela ad operandum ope- Quod persoepe nccesse ponlifici, scd sapienti pon-
riun quacrit inlellecliim, ul non solum sciat quid tifici dulce nunquam. Jam quibusdam regni mag-
f:)cere debeat, sed et cum facit, cur faciat. Da natibus viris magnis el potentibus, de praediisper
mihi, inquit, intelleclumet scrutabor legem tuam et pracdecessorum suorum impotenliam seu incuriam
custodiamillam (Psal. cxvin). Ecce quod anle pra- ecclcsia?suae 'abbalis, quaestionemmovet, quaedaiu
clicam et sanclarum operalionum theoricam poslu- repelendo, nonnulla vero ubi manifesta videbatiir
lat, ut qucmadmodum medici corporum saluiem injuria absque quaestionc revocando, qualia erant
corporis, ita et liic salutem spirilus seciimlum illa praedia, quae vulgo in terra dicuntur firmae
praeeunlis thcoria? operetur iiilellecluin. Sancia fcodales; quas omnes archipraesul, tanquam ad
quippe operalio, quanto plus intellecta tanlo acdi- ,fj mensam suam propriam pertinentes, mox inter
fical frucluosius ct vivilical fortius et pro tempore ponlificii inilia, illis qui firmarii dicuntur exclnsis,
vel agilur vel dissimulalur securius. Siquidem opus ad proprium suum dominium revocal, millo fiscnli
absque scienlia corpus sine anima, terra sine aqua, jud-ice requisito. Conventus vcro quare hoc faceret
et velut sicca ahsque pluvia nuhes, unde eiiam el respondit nuilo modo se litigaiurum supcr his,
charilas qua? cum scicntia habclur alii onini su- quae ad dominium suum perlinere fuisset notissi-
pereminel chariiali. Quod discipulos scire inler mum, etsi quocunque litulo injustc alienata. Et iia
caelera oplat Magister eis scribens sic : Scire etiam praedia illa pro voluntaie sua ordinavit et tenuit,
tupereminentem scientim charilatem Chrisli (Ephes. donec exturbatus et haec et alia propter justiliam
111).Quodvis cnim honum, si diligalur, tanto diligi- proscriptus perdidisset; quod plenius enarrabunt
lur affecluosius, qiianlo scitur pcrfectius. Qitod si sequentia. Et praelerea inslantissime repetebal feo-
forle tcntationis alicujus vehemenlia amittilur, is dum illud, quod dicebatur Willelmi de Ros, feodum,
qui scienlia? spirilum habet, lanto illud ilerinn fa- ni fallor, septem mililum, quod defuncto archi-
cilius recepit quanto pro amisso pcenitere frucluo- proesule Patre Theobaldo mox fuerat confiscatuin,
sius cl modum et viam ut ad illud revcrlaiur veruin archipraesul mola duntaxat super feodo hoc
uovit perfectius, juxla quod rex ille sapiens: Qui **quaestionesubstitil hic, regis qui tunc extra regmim
apponit, inquit, scienliam, apponit dolorem. llle agebat adventum susiinens. De quotameu feodo,
enim profecio de viriuiis bono amisso cum poenitei propter alia qua?emerserunt, nec tnnc in proximo
acrius dolet qui scientiara habet. Quod enim cst regis adventu verbum movit sed distulit. Erat
acelum sapori, quod oleum igui, quod ligna pyrao, etiam inter archipraesulem et nohilem virum comi-
•quod diagridium medicinae, hoc est scientia pce- lcm de Clare dura lunc coiiteiitio, eo quod archi-
niientiae. Alioquin quod magister obsecrat, non proesul exigeret super castro illo, quod dicitur de
erit obsequium ralionabile obsequii causaincogniia. Tuncbrige, et omni lerniorio quod castri est sibi
Nam, sicut melius est Domini mandatum facere bominium fieri; el praeserlim super omni eo quod
quam nosse, ila prius esl nosse quam facere; faccrc infra leugam castro circumjacentem est, quae vulgo
enim et ignorare cum facias, sicut non perfecta? banleuga dicilur, sive ut dicatur Lalinius bannum
cognitionis, non pcrfectaeobedienlia?est: cui igno- leugm. Comes vero hominium obtulit, sed super
ranlia detrahit el minus reddit devotam, unde et quo, quod qua?rebat archipra-sul, exprimere recu-
prophetarum unus : Et tu , Israel, noli ignorare. savit. Proeterea repetebat turris Ropbensis custo-
El Magisler : Propterea nolite fieri imprudenlessed diam, quam el deEcdesia? suaejure proienabatur.
\W\ VITA S. THOMiG. — LIB. III. 1122
superlioc inslriimenium publicum, charlam vide- A Alexander papa per univcrsam catbolicorum Eccle-
licet diva? recordaiionis Willelmi illustris quondam siam, erat quippe in Romana Ecclesia lunc schisma,
Anglorum r.egis, qui reguum strenue in manu forti concilium convocat : verum et archipraesul noster,
certamine bellicoacquisierat,producens. His itaque in omnibus inagnus, magnificentissiine quitlem ad
et huj<iscemodi motis quoeslionibus et praediorum transfrelandum se parat. Et rege, quem tanquam
revocalis his, repelitis illis, oriunlur pontifici mox dominumetsupra hominem diligebai,adilo, alumnum
contenlioneset lites et adversariimulli, sedpropler suum regi patrirestiluil: etinter ipsum et regemper
regis metum occultiores, eximiam illam, ut supra diesdulcietfamiliari colloquiohabilo, rege salutato,
ostendimus, quam pontrfex habebat adhuc, regis in Canlia in proprio pago suo, qui diciiur Rumencl,
graliam sicut reverentes et verentes, et ob hanc snpra mare silo auram exspectat prosperam. Qua
(fbnlificisnon modicum metuenles offensam.Yerum- post paucos dies data,mareingredilurel in Flandria,
lamen qui se lacsosseutiebant aut laedendosverc- in portu qui dicitur Graveshende, applicuitprospere,
bantur, regem exlra regnum agentem adhuc non- ciim magno quidem et magnifico apparalu. Cui
nulli adeunt, etquerentes exponunt aliqui se passos, mox in ipsa maris ripa nobilis Flandriae et Yiro-
alii vero se passuros injuriam per ponlificem, nisi mandia?comes Pbilippus et in crastino lerra? illius
regia clementia justitia? adhibeat manum. Et con- B proceres et nobiles occurrerunl, omnem honorem
stanlem regis ad pontificem graliam vel ki aliquo exhibentes et cerlatim et sua et qua? poterant offc-
labefactare altentantes, addunt quod nimia regis rentes. Deinde vere per Normanniam et Cenoman-
gralia cornua darot pontifici ad excedendum. Scd niam transiens, in omni Hlustris regis Anglorumdi-
rex, qui opercet verilate eum diligebat, [nihil mo- lione, per civilates, percaslella et vicos adeo hono-
lust* his, a (alibus avertebat auditum : et quia in rificequidem tanquara si rcx ipseexcipiiur. Turonis
arliculo erat transfrelandi, in adveutum suum in vero j'am appropinquans tertio, ni fallor, die anle
Angliam querenles distulit. celebrandurn coneilium civilatem ingressus. Audito
Et ecce quia post modicum crebro, sicut decet et archipraesulis Cantuariensis adventu mox universa
solet, anle praenuntiatus rex apud australemporlum, civitas commovetur et obviam exeunt universi, non
qui dicitur Sulhamtune, nuntialur applicuisse. Ap- solum rives et iiidigenae,sed el persona?ecclesiastica?
plicuitautemrexprimoannoconsecrationisponlificis, qua? ad conciliuin jam fere omnes convenerant,
ui fallor, cito posl Salvaloris natalitios dies. Cui diversarum nalionum archipraesules et pontifices.
confeslim archipraesul una cum egregio illo puero, Ei quodminime tacendum, praelerRomana?Ecclesia?
quem jam saepenominavimus, Henrico, regis lilio et f„ inorem, domini Patresetrectores Ecclesiae,cardinales
regni haerede, obviam venit, uipote qui regis jam universi, longe priusquam civitatem ingredcretur,
anle per aliquol dies mari appropinquans prope occurrunt; praeterquamduotanlumqiiidominopapa?,
praestolabattir adventum. Et ecce una cum regis ne in tam celebri frequenlia absque lateribus essei,
filio regis hospiiium ingrediente pontifice, regc, et considebant. Tanta vero fuil sequenlium turha ut,
universis occurrenlibus per toiam aulam gaudium archipraesule ad dominum papam ingrediente pala-
magnum et exsullaiio; rege et ponlifice in muu:? liir% ipse papa, quasi ex necessilale ne compri-
ruentibus oscula etamplexus etsese invicera honore meretur, inquoerat exiretthalamuin etingrederetur
praevenieiilibus, imo et conlendentibus praevenirc: palatium. Quasi prophelia? spiritu impellente, ipse
ila ut videretur quia rex proGIio parum.sed totumse papa, qui nemini vix assurgit, archiprxsuli quasi
pro pontificeeffunderct, etin pontificem.et iuomne obviam veniens et jam quasi in occursu reverentiam
se gaudium dilataret, utpote qui nunc primo suuni exhibens. Totus quippe occursus bic, ul videtur,
quondam aula? Tbomam videret ponlificem : sed sicul honorus et propheticus et in Cbristo Domini
maxime et supra alia in gaudio dilatatus ob hoc , quasi alier Domini Ypapanti tanquam vaticinium
quod de sanctiiale pontificis ex aula sua sic assumpti futurorum. Quod et nos hodie implelum cernimus,
tol et tanta, quaesupra descripsimus, secreto jamet D I quando jam ab universo Ecclesiarum orbe, et ab
pro cerlo acceperat. Ponlifex vero regi ex maris Oriente et ab Occidente per multas diflicullates ad
faligationeet taedio condescendens ciio post saluta- ipsum veniunt et adorant magis quam occurrant.
tionem mutuamel invicem sicconcelcbratum gaudium El dnminus,'quideinpapaarchipraesulemhenignissime
abscedit etin hospilium, quod prope erat, serecipil. tunc suscepit. Et eo quidem benignius , quod ex
Et mane convenienles diei craslina? simul conficiunl multo lemporecupienserat videre eum eljam mulla
iter, toto ilinere soli duo, coeteris amotis omnibus, bona audierat de eo. Et ul videbalur super itiuere
fainiliariler et secreio colloquenles et sibi invicem ei compassus , cito dimisit eum et in liocc verba:
applaudentes. Cura vero perdiesaliquot sicfuissent, < Vade, inquiens, fraier, quiesce ; necessaria est
ponlifex cum praefatoalumno suo regis filio a rege quies post laborem. > El ita lunc recessimus , et
iu gratia summa abseedil. Praefali vero queruli, in arcem regis, quaeprope papa?palalium eral, ho-
videntes et audienies sic absconduntse et querelas spitio nos recepimus.
dissimulant. Videres mox in crastino ad hospilitim hoc coit-
1-5. DErnOFECTIONE EJUSADC0NCIL1UM TURONENSE. fluere multitudilies. Nam, sicut audientes, sic vi-
Elecce quia posl inodiciiin felicis uicmoriaeicrtius denles qui conveiierant poiitificis niaguificeiUiam
PATROL. CXC. 3G
1123 HF.RBERTIDE BOSEIIAM \{U
quolquol diebus conflttehant ad ipsum diversorum A . siiorum unum : Argue, inquit, cum omni imperio
regnorum pcrsona? ccclesiasticae, gratiamet familia- (Tit. II); verum iit taceam nunc de metu seu ne-'
rilalcm quaerentes et offerentes. Pra?terea nobiles gligentia aut forte imprudenlia raagistrorum, horum
terra? et potentes crebro euntes et revertentes ad et Palrum sunt nonntilli.qui ex sola mansuetudinc,
nos, et hi praeserlim qui regiam jurisdictionem exer- ne dicam nunc remissione, ab bujuscemodi corre-
cebant, scicntes pontificem in summa regis gralia, ptionibus relardantur. Qui profecto minorem quam
ansidui circa nos aul parati ad obsequendum aut oporteret exhibent justilia? libertatem, dnm amicitia:
obsequcntes. Et quod caeleris majits adhuc, Romana verentur exasperare dulccdinem. Sic Adam peccavit
Ecclcsia nostrum archipraesulem, tanquam ex mul- cum conjuge, ct Ilrli cum sobole profana. In quo et
tis qui convenerant primogenitum, quodam qnasi se et alios quos diligunt, cum multa etiam iiiterdum
primogenili honore el cultu honeslabat pra? eoeteris. populorum strage laedunt, dura, ne amiciiiam offen-
Jam vero per aliquoi dies celebrato concilio, ad dant, errorem libere non prodnnt, el rcprehendenda
archipraesulis nostri peiitionem nonniillis Ecclesia? pro auctoritate qua funguuiur imperiose non ar-
sua? priviiegiis renovaiis, vir apostolicus in oscuio guunt. Et ita duiri uni sic parcunt, inulli corruuni,
pacis dimisit [eum cum benedictione sua et gratia. " Isti certe sic demulcentes, sic dissimulantes, sic
Et quidam aequore et aere faventibus, in Angliara correplionem suspendentes, non palribus diligcmi-
cilo cum gaudio reversus est, secundo jam anno bus, seu pasloribus sollicilis comparandi, sed, nt ait
consccraiionis suae. Et a rege, pro moreet debito, doctorum unus, potius furibus qui seducendo aver-
tanqiiam pater a filio in omni gaudio suscipitur]. lendispecoribussparguntpabuliim.noncomminando
errantibus ut revocentur intenlant flagellum : quod
[Hic inlervenil in cod. Atrab. Iiialus unius folii cujus bene attendil sapiens ille, qui olim jain dixerat
initium et finis ita ex Quadrilogo suppleri posse uliliores esse plerumque inimicos jurgantes, quam
videnlur: amicos objurgare metuentes. llli enim, dum rixan-
et Hcre- lur, crimina nostra saepeprodunt quae credebamus
De consccratione episcoporumWiqornensis occulta, unde et magis confundimur; isli vero dum
(ordiensis.
in nostris nos criminibus magis fovent, eo
His diebus dua? vacabant sedes episcopales in tacent,
vitlelicet et Herefordiensis', longius quo liberius, absque coercitionis fieno, pro
provincia, Wigorniensis
sed allero ab volunlaie in invio el nos in via currentes. Inlerdum
prioris sedfs pontifice jam utorluo,
in invio hoc visa nobis via recta, cujus tamen no-
Herefordiensi ad Londonienscm sedem translalo.
vissima ad morlem ducunt: interdum etiam viaui
Trauslaius Gilbertus Foliotb vocatus erat nomine
pravam et scienteset prudentes carpenles, minimc
proprio, cognomento Folioth.] tamen arbiirantes quod tam vicina, lam directasit
operialurallerum, aui si nudelurunuspaupertuii, ad praecipilium, unde et quemadmodum juxta pro-
ut uudits alter vestiatur. Quia juxta Scripluram phetiam : Cultus justitim est silentium (lsa. xxxn),
redempiio animx viri divitia?propria?. Euntesenira ita et juxla eumdera etipsum idem silentiuin justitia:
ibant et flebanl. non aliena sed semina sua mitlen- inlerdum esl praecipitium: Vce, inquit, mihi quia
tes. Juxla quod ei legimus Dominum de tuis justis tacui (Isa. vi). Prophelica hic va? sibi intentat, vac
laboribus honorandum. Alioquin juxta Sapientein : metuit, ct praesertira ob id quod Achab regem im-
Qui offert sacrificium ex substantia pauperum quid periose et lihere qua decuil auctoritate non corri-
aliud agit quam in patris conspectu victimarefitium? puerit, propter quod etiam et labia polluta contraxissc
(Eceli. xxxiv.) Et ut majora addamus adhuc toto se accusat. Haecergo omnia archipraesul noster no-
icmpore, quo occupata? ecclesiae vacant, sic perit vus ad se reversus recolens et attendens id sui esse
opns, peril opera, perit peniius cura pastoralis et officii, regem quem supra hominem diligebat, nimc
pastorale oflicium. Et sic lolius gregis salus in peri- rngabat, nunc supplicabat, nunc monebat, ut sedes
culo. Quod si monasterium occupatum sic, perit in D diu vacantes ordinari permitteret, nunc vero amieo
monasterio sine patre coercilio, perit sine dociore corripiebat, objurgans quod eas vacanles tam diu
erudilio, perit sine chamo districlio, peril siue virga occuparet, el in temporalibus et in spiritualibus
disciplina, perit sine praelaio obedientia. Et sic <|iiaeinde incresccbant mala non tacens : et praeser-
quasi per libertalem noxiam emancipala in claustris tiin niotus ob duas illas ponlificales cathedras, quas
pemibiosa dissolutio imperal. Qui prius sancle et tiinc lemporis jam supra vacnas diximiis.
districte monastica? regula? servi fuerant factis 16. DEDUOBUS ELECTIS1NPONTIFICES.
cjtisdem regulae liberis. Et profeclo pro his-gravis et Et rex tandem ad niiiliain archipraesulis instan-
prseserlim in arcbipraesules querimonia, quorum tiam pontifices fieri aiinuil. Et ila ad duas sede»
provisioni el sollicitudini tota provincialis Ecclesia praenominatas ponlifices suiit elecli, viri certe omni
commissa. Quorum dissimulationibus reges plerum- sanctitate pcispicui; ad primara. quam diximus
que transeunl in tyrannos: quos, proh dolor! ipsi scdem Wigorniensem quidam est eleclus oetatcju-
archipraesules palpant, demulcent, et deliniunt, venis, sed moribus et gravilale senex, nomine Ro-
quibns potins tanquam patrcs (iliis imperare de- gcrus, magnalus hic, magni viri Roberli qiiondam
buissent. Uude et magister ad mctiopolitanorum Claucouensis coniitis filius; cujus adliuc virtus insi-
uc.5 MTA S. TIIOMJE. — LI15. III. 1120
gnior sanguinis generosiiatem snperabat. 0 si A . osiendimus, disposuerat, quo Altissimo supplicans
mihi nunc Jiceret et ccepta? historia? lex sic per- postulaveral ut, archipraesulatus sui lempore con-
milleret, viium islum pro virluium suarura raeri- tra conscienliam suam nemini praelerquam digno
lis coodignis efferre praecomis! Cerle lotam hanc consecrationis praesertim imponcrei maniim.
marfyris historiam quasi ccelestis firmamenti stella Post modicum vera archipraesul, plerisque com-
malutina illustraret, aut velut carbunculus aliquis provincialibus episcopis convocatis, nobilc illud et
ardentissimus in his praesenlis viloe nostrac lene- regale monasterium de Redinges, in quo diva? re-
bris prae caeteris ardens et lucens ; quem quoties cordalionis Hcnricus, quondam Anglorum rex, se-
ad menlem revoco, et allerum mihi efligio Simonera, cundi Henrici nunc illnstris regis nostri avus in
Oniae filium.sacerdotem magnum, qui in viia sua mausoleo gloriose quiescit, cujus el ipse fundator ;
suffulsit domum, el in diehus suiscorroboravil lcm- magnifice dedicavit, rege volenle sic et praesente»
plum : qui quasi arcus effulgens inler nebulas, el Et eodem eliain anno Londonia?apud monasterium
quasililia qua? sunl in Iransilti aquae, et quasi flos praeclarum pariler et regale quod dicitur Weslmun-
rosarmn in dicbus veris, quasi Ihus in igue ardens lier, gloriosi et vcre sancli regis Edwardi corpus,
et vas auri solidum, vas pretiosum, vas sanclifi- tanquam clarum admodum et pretiosum perfecla?
catum iu honure et vere utile in dorao Domini. Ve- "' vas conlinentia?, de terrae pulvere extulit et ob multa
rum praesentis materiasmea?proposito reclasnante, et praeclara regiaevita? merita solemniter quidem et
pcr amcena virlulum ipsius prata slylo nostroeffo- sublimiler ibidem in Ecclesia imer sanctorum cor-
diente, nequaquam nuuc rivus, sed nec etiani rivuluc pora collocavit, rege ilidem volente sic et proesenie.
duceudus est, nec lanquara anioenans et spcciosa Et eral, sicut praelocuti sumus, illustris regis et
florura graliarura suarum varietas depingenda : sancti pontificis cor unum et anima una in Deo,
quantaevidelicet fuerit purilalis liliiun, qiianla? ve- regno per hoc et sacerdoiio in summa pace el tran-
recundia?rosa, quam cceleslis conversationis viola; quilliiate concurrciuibtis, Deo pacis et dilectionis
quara jucundaesocietalismusica; et snper omnia sic agente.
quanla juslitia? columna, et ad caelerorum proesi- Sed, proh dolor et vere dolor! nihil in humanis
dium quaminfringibilis conslanlia? adamas. diuturniim, niliil permanens, sedjuxia diclum Sapi-
Hts ergo solum sic taclis, quia nec modo locus enlis et id optimeexperti: Omnia tempus liabeni, et
est ut moremur in his, hic aetate juvenis, sed nio- suis spaiiis transeunt universa sub ccelo : lempus
ribus grandaevus et virtulibus, communi omnium flendi u lempus ridendi; lempus dilectionisel lempus
ad quos id spcclabat voto eleclus, primus fuil quem Q ( odii; tempus belli et tempus pacis: omnia tempus
nosler novus archipraesul in episcopum Wigornien- habenl (Eccte. III). Magna certe nomina et chara
sem consecravit. Qui poslea et in prosperis el in fcedera tanti regis et tauti poiuificis. Revera tantum
adversis ipsi semper obediens etiam usque ad regem et tantum poulificem in alio mundi regno in-
dainna, usque ad proscriptioncm et periculamulta : veniri simul difficile esset et lantam inter laiitos
turpe judicans si imperalor in castris, railesdomi, concordiam. Grandis quidemcoiicordia, sed brevis
quasi inler mulierura colos seucalalhos puellarum, hora. In brevi quippe exlrema concordia? dissensio
balnearum et unguentorum uteretur fomentis. Sed occupai, ncc per alium quam per totius pacis et
quia praesentishisioriae sequentia nos compellunt, dilectionis inimicum misere cl infeliciier islud tan-
ad praesensperlranscamiis de hoc. tum et tam (irmum concordia?vinculum dissoluium,
Accedamus ad alium Robertum nomine, cogno- ad regni et sacerdoiii unitatem solidandam tam ne-
inento de Meleduiioet saeculariumet sacrarum lit- cessarium.
lerarum in scholis magistrum pracclarum, in vita Sed quid nomino vinculum? siquidem in mori-
ctiam quam in scientia multo magis atlhuc praecla- hundis mortalium cordibus, sicut in nobismet quo-
riorem. Cujus et ille sacerdos magnus, de qno lidie experimur, per lot cogitationum inania, per
proxime sermo, prius consecratus in scholis disci- D ' tot curas et causas, per occupationes lot in semet-
pulus fuerat. Hic quippe doctor magnus tam vila ipsis [divisis, dilaceralis, discissis et divulsis, qu;e
quani scienlia, tanqiiam Iuminare magnum peruni- bilinguium et susurronum stimulis et suspicionum
versum ecclesiarum orbem erat rutilans, et disei- aculeis adeo pervia sunt, firmuin, ut nunc cxperio
pulorum multiludinem eruditam lanquam varios probatum, ad alterum amicitia? vinculum otnniuo
per orbem lucis sua?radios a se emitlens. Hic se- videtur nullum. Potest quidem talis qualis esse
cundus el eliamnovissimus quem novusarchipraesul quasi lulea seu parielina et ruinosa quaedam con
noster cuni clcri et populi unanimi totius univer- junctio, mox mox ad priinara :t modicam aquariini
silatis assensu in Herefordiensem episcopum consc- inundaiionem, seu ad priimim ct brevem aquilonis
cravit. Elila in duobus his consecratis pontificibus flatiiin dissolvenda. Quoinodo cnim dcinceps ma-
onini, sicut mundus novit, sanclitale conspicuis, nebit hoc inter alios, cum inter lantum regem el
praeterquos novus consecrator noster alios non lanluin archipraesulem amiciiiae vmculnni cqjilra
consecravit, ipsius quod supra in hisloria hac j'am omnem mundi spem sic sicex insperato sit solutum?
le&tati siimus, et proposilum stetii firmum et ab Quisve deinccps non mcluat inimicum sibi fulurum
Aliissimo desidcriiiiii est cxpleltun, quo, ut supra adtiuc quanlunicuiiqiie alier alieri amicissimus
H27 HERBERTI DE BOSEIIAM 1128
sit?Quibus qiianlumcunqiic se ainantibiis, si regis 1A quondam religione florente, lanquam paradisus po-
Henrici el arehipraesulis Thomae meminerini, non morum omnium et plcna Spirilus sancli apolheca,
formidanda aut suspecla saltem aliquo ailhuc lem- demum lamen ex defcctti pastorum in paganismum
pore fulura inimica dissensio ? vere, ctsi alicnhi reversa traditur, in defectum canum sic grsssanti-
quod boc ipsumelraro, nusquam tamennecunqiiam bus lupis. Et ut ad praenumcrata praelacia? dissen-
inaula,pra?sertiminier lolassenlatores.loi invidosin- siouis mala addam adhuc, demura ex dissensione
terbilingues,toleisusurroneselsuspicionestot,seciira hac inimica et omnibus posl fuluris saeculisdeie-
nunquam dilcctio, sed inter mortales et in aula potis- sianda processil ipsius archipraesulis mors : quoe,
simum sicut infidaet inslabilis semper etincerta, va- etsi universus ecclesiarum orbis coneelebrat, prc-
nitati ut videtur cum reliqua creatura subjecia?Qua?ct tiosa in se et loti sicut nunc cernimus frucluosa
praeseuim inler poientes qui velut quaedam vitrca Ecclesiae, in muliorum lainen el magnoriim ignomi-
dileclionis vasa sunl, si modicum impingat, ex moniam cessit et perniciem. Ecce quanium, quam de-
dico laeditur, ex modico offensa frangitur. Et in lestahile in sacerdotio ex dissensione hac malum;
potenlibus dclicata et lenera ex modico sauciatur (]ua?tanquam letlialis quoedampestis nocifcra el per
et in brevi exspirat. 0 inter caetera et prae caelcris regnum et per saccrdotium lonîim nimis et circum-
miscra haec ct miseranda in mortalibus-humanarum plexum iraxit posl se funem malorum.
rerum condilio! Hodie in dilectionis dulcedine de- Nos autem qui, praesentes, vidimusel audivimus ;
leclaiur, cras in amaritudine odii moralur spirilus scd el qui superstiles adhiic nec aiidieriini nec vi-
ineus. liodie lu inilii quasi cor ineum, cras quasi derunt el potissimum qui post nos futuri sunl, dis-
ulcus aut vulnus lelhale mihi : vere teniatio est vita sensionis hic causam leganl. Et fuit hoc quidem
humana super terram. quod nuncdiceinus dissensionis iniliuai, sed necdum
0 sicut iucredibilis et vere tristis regis et archi- finis.
pracsulis tanlac auiicilia? in inimicilias tantas, ut 17. DE 1N1TI0 DISSENSIONIS INTERREGEHET
cito nionslrahunt scqiicnlia, saevael cita et dira AUCHIPU/ENULEM.
iiimis cl dura conversio! Sicul cerie incredibile, sic Coniigit ul quidani opcrarii diabolici, nomine
et admodiim trisle conversionis hujus miraculum duntaxat clerici, sed desort-e Salanae, de maleficiis
hoc. 0 qitondain amicilia qua? sic modo emortua, accusali et capli lencrentiir in vinculis, talibus ul
taraen lnclns et doloris et regno el sacerdotio in- crebro solet in regno enonnia patranlibus flagilia
gcssisli, quanlura adhuc dum superstes exsulla- el violanlibus pacem. luter quos sacerdos unus de
lione circumdedisli et helitia ! Nam ut anlicipem p( homicidio infamis et accusalus a propinquis de-
hic, el nunc quia locus aliquanlulura sic exigit in funcli. Iste ob privilegium ordiuis ati dioecesanum
posterum loco suo plenius dicenda praeveniam; o episcopum Salesberiensem caplus dirigilur, regis
quot et qiianta ex dissensione hac regis el ponli- oflicialibus el propinquis defuncli qui accusabant
ficis acciderunt et regno et sacerdotio mala ! Nam, acriter instanlibus ut episcopus cxhiberet j"usli-
ui caetera taceam, quaejam forle regno nobis igno- liam. Sed sacerdote consianter inficiente, cimi non
ranlibus acciderunt, a quibus et ab aliis in fulurum possel super homicidio per accusaiores convinci,
regnum incolume conservare digiietur Omnipotens canonica indicilur purgatio accusato, accusaioribus
ct immune; prolecto ex dissensione hac, ut sc- prajsertim faina coiisenlienlc ct ipsis etiam proba-
quentia declarabunl, cgregii illius pueri quem j'am bililer arguenlibus accusalum. Sed eo in purgaiionc
saepeiiomir.avimus, Henrici regis nostri Henrici (ilii dcficiente, mittit episcopus ad archiprxsulem dc
et regni hacredis, accelerala est unctio in regem jure consulcns, et ut in exsequenda pccna procedat
immaiiira : el poslea bis inler regem palrem et securius. Archipraesul vero cotisultus praemandavit
regein filium gravis subsecula et nefanda rebellio. ut omni privalus beneficio ccclesiaslico exauctora-
El (lemtini, ni fallor, ob rcbellionis peccalum in rctur el in monasterio ad agendam perpetuain viia?
patrem regis filii cita mors nimis ct feslina. Et D disuiclissiina? pcenitenliara perpeluo recluderctiir.
i|iiidem regui proprie malum hoc ex dissensione Et pcena haecin defeclum pcr sentenliam ailjudicaiae
bac. lnde ciiam ct in sacerdotio mala multa et pe- purgalionis qua? ac si in conviclutn eadem. Et
ricula. El in primis quidera cleri totius per regnum quidem clcrici in liunc modiim supcr malefir.iis
dcsolaiio inisera et miseranda per Ecclesia? inimi- accusali et convicli vel deprehensi vel etiam infa-
cos, ejusdcm cleri absque defensore oppressio mi- mes et in purgatione adjudicala dcficienles, absque
sevabilis per aunos vacaniiiim ccclesiarum desti- omni miililatione vel deformalione meinbrortim
lutio, archipraesule percgrinantc. El quod adhuc ex decreto archiprocsulis prislinis aulhenticorum
gravius quaead omniuni saluiem, oinni lunc sacra- canonum sanctionibus rnborato, hiijuscemodispiri-
uieiilorum itsu cessanic, utpote in vacantibus ec- tuali ahsque omni corporali pcena per provinciam
clcsiis deficienle omni pastoralis officii cura. Juxia pcrcellehanlur : pccna tamen exasperata ct eniolliia
quod celebre illud Chrisli floribus quondam vcrnans; pro qualilale flagitii pro gradu eliam el ordine dc-
jEgypii deserlum monachorura miillitudine per linquenlis el modo clcausa delinquendi. lllnd etiam
cellulas, tanquam melliiicaiilinm apium examinibusi miiiime praetereunduin quod circa idem lempus
pcr alvearia circuiiisepium, imo et Êgyptus loiai Pbilippus quidam, cognomculo dc Brois, iu sede
II*) VITA S. TIIOM.E. — LIB. III. 1150
episeopali Lincolniensi canonicus, justitias regis, A sed canonibus sanctientibiis sic potius tradendos
qua?vutgo erranles in terra dicuntur, probrosis curiae, deinceps futuros curiae servos, curiae perpe-
quibusdam affecerat contumeliis. Propter quod rex, luo serviluros, seu alia quam adjudicaret curia
non solum adversns ipsum, sed poiius adversus lo- pcena percellendos. Et hoc esse tradi curia?, judici
liun regni cleruin, exasperatus videbatur. Solet videlicet soeculari relinqui ab eo puniendos, unde
qnippe mox in tolam cnjnsvis ofiicii professionem et bene in canone scquilur : < Et recipial quod
conferri si quid forte turpiter vel enormiter ab ali- inique gessit. > Et quidquid dicalur de monaslerio,
quibus de professione admitlatur. Sed revera irse asserebant conslanter exsilium nequaquam judi-
seu invidia?sicut cilum nimis et iiiconsideralum cium esse sacerdotis, sed Caesaris: cujus enim terra
judiciuuv hoc, tanquam si in aliqua vel exigua cor- est ejus est extorrem facere, j-elegare, deportare,
poris particula macula reperla fuerit, et ob id mox expellere, quemadmodum cujus est ecclesia et ejus
loliim corpus noevorum sorde j'udicetur respersum. est anathematizare, suspendere, ab altari arcere,
Et in contumeliis illis el probris constat quidem et hoc quidem pontificis, cujus est ecclesia, sed
clericum detiquisse non modicum, verum querela allerum Caesaris cujus est lerra. Hoc autem ob
ad archipraesulem delata, ciiatus clericus etiam . id hic inlersero de exsilio, quia j'am archipraesul
supra modum delicli ul vel sic regis facilius quie- sacerdotem quemdam propter flagiiium degradatum
sceretindignatio, punitus est: puhlica virgarum dis- terram abjurare compulerat, unde et inter caetera
ciplina clerico adjudicata et ipso per annos, quot motus rex. Addebant et atlbuc quod sub Iege illa
laraen non recordor, ab omni ecclesiaslico beneficio sancla per Moysen dala transgressores, nulla babila
quod in regno habebat suspenso ; verum regi irato gradus seu ordinis exceptione, corporaliter punie-
uecduin etiam plene pro irati volo satisfacium in bantur, pro qualilate maleficii, reddenles animain
Iioc. lslutl euim est quarlum illud quod interalia pro aniina, ocitliim pro oculo, et in aliis siclafo-
cnumeral Sapiens, quod donec penilus exslin- nem semper reripientes, sicul populus iia et sacer-
guatur, videlicel ira? ignis, nunquam dicil suflicil; dos, secunduiii Dei jusiiliam, flagitio ad se tuen-
verura cum regi non sufliceret lioc, videbatur rex dum nullo tunc ordinis vel dignilatis privilegio
potius reum clcricum ad aliquam poenam corpora- indulio : quin potius ordine seu praclationepotiori-
lem deposcere, sed verebamr hoc exprimere, jam bus, si transgressores hi, durius quidem fiebat judi-
advertens archipraesulis rigorem non posse flecti cium et cruciatus fortior. Miram autem hanc esse
ad hoc. Arctabaiur itaque rex, arctabatur et ponii- nunc legis novilatem et vere sanclitatem novam,
C si possunt per privilegia sic se tueri flagilia quibus
fcx. Rex etenim populi sui pacem, sicut archipraesul Q
cleri sui zelans lihertatem, audienssicetvidensetad regnorum lurbatur pax, regum violalur juslilia, et
mullorum relationes et querimonias acccipiens per deuique sanctitas omnis profanalur.
hiquscemodi casligationes lalium clericorum, imo Qualiler archiprmsul contra allegal pro cleri sui
verius characterizatorum daemonum, flagiiia non libertate.
reprimi, sed polius in dies per regnum deterius Verum posl modicum archipraesul tina cum fra-
lieri, arehipraesuleiii et comprovinciales pontifices tribus suis comprovincialibus episcopis et ciiin pra?-
et reliquum pegni clerum Londonia? apud West- fatis erudilis suis libralo consilio, regi sic ad haec :
munstier celebriler convocat. « Doniiue, inquit, mi rex, sacrosancta Ecclesia,
«
18. QUALITER REXALLEGAT FROPOPULI SUIPACE. omnium maferet regum el sacerdotuni, duos ha-liet
Rcx autem, causa vocationis exposita, mox iu- reges, duas leges, duas jurisdicliones et duas coer-
stanter exigit ut deprehensi vel pro convictis habiti citiones. Duo reges, cuelestis rex Chrisius et rex
in lam enormibiis flagiliis clerici lictoribus suis, tcrrenus, duae leges, humana el divina, duoejuris-
Ecclesia?praesidio destituti, exponanlur : ad nocen- dicliones, sacerdotalis et legalis, dua? coeicitioncs,
dum proniptiores fore adjiciens nisi post pceiiam spiritualis et corporalis ; Ecce duo gladii hic : Satis
spiritualem corporali poenaesubdantur, et parum est (Luc. xxu), inquit Dominus. Neuler supera-
curare de ordinis amissione, 'qui contemplatione hundans et sufficiunl hi, hujiis vero professionis
onlinis a tam enormibus manus conlinere non viri dicli clerici ordinis ratione el oflicii proprie
vercnlur; et tanlo deteriores esse in scelere, quanto soltim Chrislum regem habent, ipsi qtiodam proprio
stint cacteris ordinis privilegio digniores; unde et qui capiti supcrponitur assignali charactere, quasi
severiorihus coercendi vindictis, quando reperiun- per hoc a gentium nationibus segrcgati et proprie
tur in scelere : hoc ergo rex, quorumdam fretus el peculiariler ad Domini opus assumpti, undc pri-
consilio, utriusque juris se habere peritiam osten- vilegio ordinis el officii terrcnis regibus non sub-
tantium, instantissime postulal ut lales mox sub- sunt sed praesunt, uipote qui reges coiistiiuunt, a
uioli a clero curia? tradantur, quod non solum jus quo et rex militiae cingulum et gladii maicrialis
humaiium,sed et ipsius divini juris canonica sanxit accipit polestatem : unde et regi nulla jiirisdiclio
auctoiiias: unde et de talibus soepe reperilur in inliis, ratione dico professionis ct oidinis, sed
canoue : < Tradattir curiae, > unde el qui pro rege, ipso potius regum siint judices. Isli enim, etsi in
ob rcgiiim favorcm, ut videbatur, scienter indocti, sauculo infirmi, coniemplibilcs, et imbclles noslri
allcgabant lalcs ncquaquam cxsilio vcl monastcriu, oflicii viri, taiiicn, juxla quod de ipsis praenuniiavit
1131 HERRERTl DE BOSEHAM 1132
rex quidam magnus cl prophcta, allignnt.reges gen- A tanquam alicnjus dc clero, sed crit poena veslri
lium in compediluis ct nobiles saeculi in manicis lanquam unius de populo. Quod aittem adjicilis
ferreis, unde et non sub regibus saeculi, sed sub eliam noslros extorres facere non nostrtim esse
proprio suo rege, sub rege cceli, propria lege re- sed veslrum, cum terra veslra sit non noslra, ct
guntur, et si transgressores, propria lege puniun- pcenam banc non ecclesiasticam fore sed civilem,
lur, quae suam propriam habet coercitionem. Nec breviler respondemus nos illius gerere vices qui
est ista lex quam nunc dicimtis illa publica et com- supra omnes reges est, cujus est lerra et plenitudo
niitnis qua? omnium pie in Christo viventium est, ejus : verum et juxla quod sacri sanciunt canones,
sed cum illa, non praeier illam, privata quaedamet illius regis anctoritale cujtis lerra est et cujus lega-
propria, propler istam edita professionem, clericos tione in lerra fungimur, inierdtim et exsiliis el
dico. Haec sunt sanctorum Patrum constituta quae- bonorum suortim proscriplionibus noslros condem-
dam edila propler nos, quoe bene agentesetiam in namus judicatos pro modo delinquendi et pro qua-
praesenli Ecclesia remunerant, secus vero agentes litate flagitii. Nec enim illius regis cuj"us infinita
damnant: verum et sicut proprius ipsorum rex est poienlia, limitata? sunl pcenoe.Nisi tamen quod
ccelestis, lex spirilualis, et jurisdictio in spiriluali- nobis judicio sanguinis nec etiam licet interesse,
bus, ita et in peculiari Dei portione et spiriluali qnod veslrum est, qui alterum porlalis, ferri dico,
coercilio spirilualis seorsnm per se ei a saeculari non verbi gladium, qui noster esl; sicut ille ferri
coercitione separata. Et inde est quod absqtte men>- vester: Eccee>i.mduo gladii hi(Luc. xxii),suhqiiibus
broriim mulilalione el sine omni deformatione cor- omnis coercilio non quidem, quod absit! rehellcs
poris est. Spiiitualis csl enim. Adeo eliam quod inter se, sed coadjnvantes ad invicem ut quod unus
ordinig privilegium excludat cauterium ; quam ta- non valel, alterquasi coatljutorius cxsequaturet sup-
men poanam communiter inter homines etiam jus pleat; unde : Satis est (ibid.), inquit. Et non solum
forense damnat, ne videlicet in iiomine Dei imago etiam noslros, scd el vestros vestra? propriae regia:
deformctur. jurisdictioni supposiios socculares, dico nobiles
In .liis etiam conslitutis nostris rcgum provisum sive ignobiles, ciiin Dei gratia praeventi de his quac
esl majeslati et cleinentia?. Turpe enim valde ci in hoc saeculo flagitiis admiseriinl pccniiuerint, ter-
indecens, si crudcle ct abominabile regia clemen- ram nalivitatis sua? cgredi et loca illa desercre in
tia vidcat, ut mauus Deo consecrata? et qtiae paulo quibus eis facilior causa ct m Ueria delinquendi cst
ante Regis crucifixi, mundi Salvaloris, in altari et peregre proficisci summi legis auctoritale com-
effigiaverunt imaginem, nunc,post tergum ligatoe, ,C peU.mus, et persacpe Hierosqlymam in templo aul
publicum laironem cffigient. Et plecta collo cir- in hospitalario aliave vitae dislrictioris loca reli-
cuinligata pemleat in ignominioso patibulo caput giosa el longinqua lemporaliler vel perpetuo pere
sacra? chrismalis unclione delihutum, ad cujus grinaturos ibi destinamus; hoc modo sumini regis
paulo ante pedes regia sc inclinavit majestas, gra- mandalo quasi relegantes eos aut deportantes, to-
tiam quaerens et veuiam. Adjiciebal etiam archi- tum tamen pro qualilate flagitiorum admissorum
praesul quod nec regiara deceret magnificeiitiam ct pro salitte poenitentium de flagitiis.
nec clemenliam regiam, ut manus illae, a quibus < Si aulem, ut dicilis, nostri proniores sunt et
modo accepit ipse rex divinae gratia? et bcnediclio- prompliores admaleficia, quia corporalis pcena spi-
nis coaleslis beneficium, ah ipso mox suscipiant ritualem non sequilur, polest quidem esse quod in
ignominiosum supplicium, carnificum secnri sup- aliquibus sic : nec in liis animiim, quod solius Dci
positae, seu alias sicut deformiter et enormiter mu- cst, sed maniim a maleficiis, qiianlum licet el pos-
tilatae. Et adjecil qui rcgi loquebatur arcbipraesul : sumiis, cohibemus, monasterio scu etiam alii loco
< Pariler, inquit, domine mi rex, dico et de his, districlo sub arctissima cuslodia deputantes dam-
qui in sacris ordinibus sunt, clericis qui sacerdo- natum, cum viderimusexpedire sic : nec progreii-
tinn Allissimi in allari coadjulores sunt, quorum D miir.
tanquam coatljulorum ministerio el reges terrae coe- Nestrae siquidem pcena?, sic etiam et veslra?
lestis regis benedictionem assequuntur, veriim limilalae sunt nltra quod progredi transgredi est. Et
tamen si qui nosler fuit exaucloratus et curix tra- nos si quominus, rcx noster proprius nostrum in
diius, deinceps ex nova causa haec suslineat et suorum pcenis supplehit imperfeclum, qui dicit :
dictanle saeculari judice pcenam corporalem subeal, , Milti vindictamet ego retribuam (Hebr. s). De sacer-
aequum fore hoc et dignum non negamus et dc dotibus vero veleris Tesiamenti et Ievitis, qui legis
coercitione vel coercendo deinceps nostra nil inter- transgredienles mandala corporaliter pitniebantur,
cst. Curiae enim tradilus esl regiae et sacculariju- ad praesensnihil de his-j in nova enim lege censura
risdiclioni suppositus, curiae perpeluo serviturus. nova, verumetquia nova hic lex, novus rex, no-
Hoc est euini quod canon dicit : < Tradendum vum hic reformatur judicium, non solum in pcenis,
curiae, > quod ex hisloriis uniim verbum hoc sumi- sed cl in sacrameniis, in sacrificiis el in operibns
tur manifeslum : vertim et postquam sic tradilus, ctoneribus novis. Vetera enim transierunt, et ecre
nobis et illi jam curia? servo nihil. Et ideo si qua quia facla sunlomuia nova, novus rex, nova lex,
deinceps pcena infligitur, jam non erit pocua nostri novus grcx, nova sacrameiita, nova sacrificia, nova
«133 VITA S. TIIOMiE. — LIB. III. 1134
opera et nova onera, et sic coerciliones nova? et t\ se a regc interrogali ponlilices, nisi quod in musica
pcenie novae.> hac una vocum duiilaxai dissonabat; episcoporuni
Hucusqiie regem aiidivimus et archipraesulem , videlieet unus, qui audiens ob hanc unam omniuin
qui in liiinc modum, unus pro populi sui pace, alter vocem regem magis exacerbalum, archipiacstileet
vero pro cleri sui liberlale conferebanl, quinimo coepiscopis inconsullis, mutavit verbum : et profe-
coutentiosumjam funem trahebant, cum archiprae- cto pro bono, ut reor, ut regis videlicet sedarel ani-
sule confralribus suis coepiscopis unanimiter lunc inum, dicens seobservaturos regias consueludines
stanlibus et constanter, ita ut videretur lanquam bona fide. BonaememoriaeHilarius lunc Cicestren-
qu_cdamcaslrorum acies ordinata qua?penetrarinon sis episcopus hic eral. Sed rex nihil mitigatiis ob id
possel. Hic c*t discipulus qui testimonium perhibel ipsum quibusdara affectum conlumeliis sprevit; et
de his el audivil et scripsit hmc(Joan. xxi). Scripsit, ail archipraesulemet coepiscopos sc converiens, om-
inquam, el si non eadem verba hinc inde, tamen niiim sic una el ealem voce audita, dicebat aciem
dictorum virlus et materia haecqua? hic scripta. firmalam contra se et capiiosum esse et venenum
0 rex et o pontifex, quorum utrumque Deiappre- verbo illi inesse, scilicel salvo ordine, unde el pele-
hendit aemulatio! hic zelat populi sui pacem, alter liat el repetebat ut absolule et absque adjeclioue
verOcleri sui libertaiem. 0 qiiantus in clero pon- B ' regias consueludines se*observaluros compromitle-
tifex, quanta devotione ampleclendus a clero qui rent. Archipraesul respondit ad haec quod fidelita-
pro clcri liberlate lanti regis perdidit graliam et lem ei juraverant, vilam scilicet membrum et hono-
posiposuitgloriam! Jam enim contentio inagna, jarii rem terrenum, salvo ordine suo, etquod in honore
dissensio uianilesta. Qiianta igilur hic devolione lerreno regia?fuissenl consuetudines compreheusae;
colendus a clero, qui proposito sibi gaudio pro clero et ad eariiiu observationem se minime in alia forma
susliiiuilcrucem, confusione conteinpta, inagis eli- obligaturos nisi in qua prius juraverant, atljiciens
gensaflligi pro cleroDei qiiam regia? augustalis ha- qnod per uuiversum Ecclesiarum orhem non SOIIIKI
liere jiicunilitatem ! Nec lamen adhuc pro clero nisi ponlificibus, sed et minoribus clericis baecessc ju-
sohim dissensionis initium hoc et prima causa dis- risjurandi forma a sanctis Palribus inlroducla,
sensionis. His majora el ampliorem his dissensio- nunc vero communis et usitata, unde nec ab hac
nis inaleriam sequentia declarabunt. Et o quantus luiuin recedere, praesertim cuin ut allegabat per
in populorex, quantum ei a populo exsullandum et adjectionem hanc cleririon taceatprivilegium ; uiule
quam devole, quam fideliter serviendum cum tre- et addebal qui bujus sunl professiouis cum terrcnis
more, qui mox pro populi pace a tam dilecto sibi * poieslatibus fidelitalein jurant, eo ipso quod onli -
et lam fido se avertit ponlifice, cui et ipse'ut prae- nem sutim non lacent, eisdem lpsis quibus jureju-
oslendimus tanto anirao praeoptaverat pontificium ! rando se obligant privilegio ordinis superiores se
0 zelus regis et zelus pontificis! o zelus et zelus, indicant, ipsis lainen propter temporalia aliasve
quam durum, qiiani laerymabile, quod zelames hos justas causas obnoxii, pro quibus et els fidelitatcs
scientiaespiritus non conjunxil; sed qui semper dis- tenentur jurejurando pra?slare : et archipraesulis
jnngit, intermiscuit se spiritus vertigiuis ct erroris! quidem responsum hoc. Cum vero mullura inclinata
Certo enim ceriius quod ulerque Dei habueritaemu- esset jam dies, imo jam circa diei et noctis crepu-
lationem, unus pro populo, alter yero pro clero; scitlum, lola die rex vexatus, insaluiatis pontifici-
ulrius tamen eorum fuerit cum scientia zelus, non lius, in ira et indignatione mulia, subilo recedit ah
hominis, qui cito fallitur, sed scienliarum Domini, aula. Pariter el pontilices toia die vexati receduiii
qui in fine declarabit judicium, verumtamen arcbi- ct in hospilia se recipiunl. In recessu vero episco-
)iraesulin calce sua?supra scriptaeresponsionis cmii pus ille, quem supra diximus, ab archipr:csule acri-
onini devotione regiam obsecrabat cleineniiam ne ter est objurgatus, quod et se et coepiscopis in-
sub novo rege Christo, et sub nova Christi lege in consultis commune omniuui verbtim niuiare prae-
nova et peculiari Domini sorte contra sanctorum D I sumpsisset.
Patrum statula novam per regnum suura induceret 19. DEMUNlTIONIBUS QUAS REXABARCIIIPR.ESULF
coercitionem. REPETIT ET EPISCOPISEUUDESEHENf IBUS-
Et hoc quidem pro se et pro regni sui stabilitale lu crastino vero rex muniliones et honores quae
obsecrans humililer, obsecrans etfrequenter; cre- arcliipraesul a rege jam a tempore cancellaria? in
bro interadjiciens se hoc sicut nec deliere sustinere cuslodia habuerat repetila recepit. Et nec saluians
nec posse; verum rex, niliil motus ad liaec, sed eo nec salulaius a pontificibus, imo et nescientibiis
amplius, ut videbatur, commotus, quod cernerct ipsis , clam et antelucaiius Loudonia reccdit." Et
archipraesulem et coepiscopos adversus ipsum ut quidem hoc grandis ira? el indignalionis argunien-
reputabat unanimes, sic et constantes, sciscitatur tum exsiiiit. Noiinuilivero episcoporum videntcs sic
mox an consueludines suas regias forent observa- et exlerriti, regem mox sunt secuti, regis etiam,
(uri. Ad quod archipraesul, praeliabito tamen cum sicui praeter archipraesulissui coniiiveniiain et con-
fratribus suis consilio, illas respondit se et fralrcs scieniiamcumquo.uisupradiximus, prius steterant,
suos observaturos, salvo ordine suo. Et id ipsum in oinnihus volunluli parenles, si id bene, ITabent
etiam cx ortline respondcrunt singulatiin singuliper mo:io ipsi quotquot mcrtui. jndiccm siium Deum
1135 HERBERTI DE BOSEIIAM 1154
viventem : videal ipse et judicel. Nccenim mensura? _A porum et procerum regni conspeclu el audientia pu-
nex nec meae congruit parvitati de taniis nostri blica. Accesserunl el quidam archipraesulis ex nnilto
oflicii viris sinisiri quidpiam dicere : iinum sco lempore aemuli, sapientes ut facerent mala. Et bi
grave esse in falsis fratribus periculnm; quod qui- siiaserunl clam regi ut mox facla obligalionc regia-
dera ab inilio ccepit et usque ad saeculi finem non rum consueiudinum faceret expressionem. Unde et
desinet. Caelera quippe pericula quicscere possuul, persuastis rcx adjiciebat pariler se velle ut per regni
sed jhoc minime. Quod inler praesenlis vilaelenta- magnates et antiquiores qui noveriint, regia?con-
tiones et agones, illos, qui secundum propositum suetudines recenserentur, nc de caetero, utaiebat,
vocati sunt sancli, cxercct jugiier. Quod enim for- fieret aliquod inler regnum el sacerdotium schisma,
nax auro , quod flagellum grano , quod lima ferro, clero qua?regis sunl iisiirpante, aiit rege qua? cleri
hoc falsus frater est juslo, quo velut eraditur donec sunt. Et qui lunc aderant praesuleset proccres ho-
ad verilatis acnmen perveniat. Juxta quod doctorum num hoc leslabantur. Et videbaiur quidcm verhum
unus Abel, inquit, esse non valet quem Cainmalilia hoc superGcie lenus bonum, quod lamen in verilalc
non exercet. pessimum erat, et inler regcm et arcbipraesiilcm
Quomodo episcopiarcliiprmsulemdeseruerint. perpetui schismalis fomcs. Quod apprime noveruiu
Reliquis ilaque lanquam paleam a grano eventi- sapientes illi ad facienda mala, danies pro melle fcl,
lalis et excussis soli remansimus, soli sedimus, pau- pro consilio virus.
cis de episcopis jam nobiscum, aliis subtrahentibus De sapienlibusul mala facian'.
se a nobis in dies. Et hi lainen pauci qui nobiscum Talia enim solent esse consilia lalium quijuxia
propler melum occulli. Per dies ilaque quam plures prophetam sapientes sunl ut mala faciant, quia juxla
soJi sic sedimus, .regis tamen graliam speranles in eumdem aureus calix Babylon ut qui videl auram
dies et praestolantes, donec per vacalionem regia? non limeal venenum, quod eiiam dari non solel nisi
indignalionis deferbuisset incendium , et ira sedaia melle circumlilum. Isli igitur ut mala faccrent sa-
causam indignationis suaerex indiislrius et clemcns pienles in ore quidem mel, sed vere ul scorpionum
advericret ct rediret ad se. Interim vero mulii et fratres gestabant in corde fel, et in cauda aculeum
magni vidcnles sic et condolentes, crebro inter nos ut sagittenl in occullis immaculalum. Quod mani-
ct regem commeantes muliimodis archipraesulem festius in finererum declarabit eventus. Et vere isti
ad regis graliam exhortanlur, nunc familiarilalem propinantes pro melle fel, pro dulcedine pacis ama-
prislinam , nunc impensos honores , nunc collaia ritudinemdissensionis; habent cnim regnauniversa,
benelicia , hinc quantum pacis bonum , inde vero > C ut universi norunt, consueiiidines bonas quas Ec-
quanlum dissensionis malura proponenles; adjicicn- clesia approbat, habent el alias malas quas Ecclcsia
tes etiam quanla foret insipienlia tinius verbuli tolerat; quibus etsi forte expressis corapcllatur tit
contentiosi occasione bonorum tantorum ingrati- auctoritatem praebeatel asscnsuin non cedit, loler.it
ludinis incurrere notam, lam diligentis et lam dilecti tamen. Nam juxta legisperiti dictum : < Expressa
tantam perdere graliam , el tot et lantorum malo- nocenl. > El ul Sapiens ait: Qui vehementeremungit
rum radkem fovere dissensionera, el boc totum sanguinem elicit (Prov. xxx), verum ut bonis con-
unius verbuli regem scandalizantis contentioue. sueiudinibus et aliis expressis indistincte ab Ecclcsia
Hoc enim solum agebatur tunc ut verbum illuti, praeslaretur auclorilas, moliebanlur viperei consi-
scilicel salvo ordine, quod, ul supra diximus, regcm liarii hi, quod si non, pcrpeluiim fieret inter regnutn
offenderat, aul supprimeret archipraesul in regia- ct sacerdotium schisma.
rum consuetudinum obligatione, quam sibi lieri 0 invidia? lemeriias semper summa fcriens! 0
petebatrex, aut mutaret. El pra? caeteris suadebat Satana? calliditas semper sancia persequens ! Re-
quibus sciebat modis el impellebat archipraesulem vera invidia Satanae advocala alumna sehismatis,
ad verbi hujus immulalionem episcopus ille , quein mater conteniionis, el detraclionis inexsiinguibilis
"
supradiximus, inconsullo archipraesule el coepisco- fomes, mceslain prosperis, congralulans pro adver-
pis, auctorilale propria boc mulasse, vir certe mul- sis, quam pax lurhat, sedat turbatio, amcenattristi-
tum pectoris habens et sermone potens. Suadent lia, depressio elevai, jucundnt dolor el aliena semper
igitur hi, suadent illi, sed super omnia quam archi- infelicitas pascit. Haecnunc Satana? callidilate ad-
praesul ad regem habebat urget charitas. Chariias juncta sub adumbrata pacis specie inter regnum et
enim vera, sicut magister docet, omnia credit, om- sacerdolium pessima perpetui schismatis zizania
nia speral, omnia sustinet; unde et persuasus tan- seminare j'am inchoal.
dera archiproesul,scd superomnia charitate urgente, 20. DEVOCATIONE ARCHIPR£SULIS APUDCLARENDUNE.
apud nobile illud et regium castrum quod dicilur Verum rex regni et sacerdotii paccm ut vulebatur
Oxeneford, ad regem accessit et verbum quodregi zelans, sed et sibi et archipraesuli suo miuus in hoc
scandalo erat se muiaturum promisit; unde et rex praevidens, nec ullum deprehendens iu hoc maliiiae
jam aliquanlisper sedatus, archipraesulivnltumexhi- fucum, mox apud quamdam nobilem et praeclaram
bet sereniorem , necdnm tamcn ut soliio. Dioebat regis propriam mansionem, quaeex re nomcii habct
aiitein rex ohligationem dc regiis consiictudinibus; Clarendune regnum convocat universuin , praesiiles
observandis velle sibi fieri in forma hac in episco- regni et proceres. Et infra dics paucos conveniunl
"37 VTTAS. THOM_£.- LIB. 111. 1138
universi , uhi in omnium conspectu ei primus anie A dil archiproesitl evidcniissime clericos ad saecularia
omnesarchipracsul in praetactaforma seohligal,quod judicia perlrahi, et ecclesiasticam jurisdiclionein iu
videlicitregiascoiisueiudinesforelobservaturiisbona sseciilarem converli. Advocalio quippe ecclesiarum
fide, verbo illo suppresso, scilicet salvo ordine ; et juri spiriluali, quo is qui vnlgo Ecclesia? persona di-
qiiastjuratoriam adjieiens caulionem hocse facturum cilurcuram spiritualem et regimen animarum adi-
in verho veriiatis confirmavit. Et id ipsum et in piscitur, accedit et innititur, unde cujus est de jiire
eadem forma sigillatim universi pontifices. Cum principali cognoscere, et de accessorio, cum ununi
vero mulloriim et magnorttm suasionibus et conside altero pendeat et sibi invicem inncxa sint et ad-
liis, quidqtiid prius apuil praefatum illud castellum, nexa. Alioquin si islud quod perniciosa qiiorumdam
videlicet Oxeneford spopondisset,vixinductus fuisset adinvenlione jus advocalionis nominaliir, merum
ad nbligationen; hanc, haec tamen ut induceretur saeculare jns el haereditariumest: vendatur, ematiir,
polissima eausa fuil, charilas vidclicet fraterna et et etiam aliarum insiarsaeculariiim in monomacbiam
compaticns, quibiisdam enim fratrum suoriim co- deducatur. Dupliciler igilur arguebat arcliipraesul
episcoporum fraterne compatiebalur, illis meluens funeslum adinventum hoc, lum quia clericos traiic-
magis quam sibi, gloriosae videlicet memoria?gene- bant ante judicem non suum, lum quia id uiiiiin
roso viro Heniico tuiic Wintoniensi el Jocelino lunc jj conlroversia non de cognitionc saecularis, se.l polius
Saleshuriensi episcopis : quibus nisi fieret sic, tiim judicis ecclesiastici est.
ex anliquocdio, lum qnia in praesenli propler ec- Htiic vero funcsto aliud, non lamen continuo sed
clesiaenegotium liabebanlur suspecii, aut captio aut tenium in chirographo, decrettiui siibjuiigebatur
quoil deterius imminere videbatur. Et quitlein ar- profanius, ciijus siinl haccverha et talis sanciio :
chipracsulis et pontificiim ad regias et ut nomina- < Cleruti retati vcl accusali de qiiacunqiicre.siib.
liaiilur avilas consuetudines observandas in genere moiiiti a juslitia regis venienl in ciiriam ipsius re-
obligatio lalis. Et incontinenti facla obligalione in sponsuri ibidein de hoc, unde videbilur curiae regi.
forma bac, per quosdam regui procercs, qui has quod sil ibi respondendum el in curia ccclesiastica
nosse debuerant, facta estregiarum consueludimim unde videbilur quod ibi sit respondendum : ita qtiod
recognitio, el sicut publice ita et expressiin recen- jusiitia regis iniltel in curiam sancta? Ecclesia?ad
seuiiir. Vertim cum pleraequejam fuissenl expressa? videndum qua ralione rcs ibi traclabitur. Elsi
ct mullo plures ut videbatur forent exprimendae clericus convicius vcl confessus fucrit, non debel df
adliuc, arcliipraesul intcrlocutus est se nec esse de c»>leroeum Ecclesia tucri. >Hac, ut nominabant, con
anliqiiioribiis regui, ut prislinas reguin consuelii- suetudine sic in scriptum redacla, advertit mox ar-
dines sciret, nec in archipraesulalii diu fuisse, nnde 'C chipraesul ct certius magis intellexil quam et priop
etdicehatse nescirede bis; et praelerea, quia incli- propinari sibi serpenlina? aemulationisvirus; et mox
naia esset jam dies, tantura negotiuni. differendum lestalus esl tolius funesli chirographi ipsn verba
in crastinum. Placuil sermo et in sua se receperunt sicut insipida?elcganliae, sic plena malilia? et plane
hospitia, in crastino reverlentes in id ipsum. Et qua? iiherlatis cleri subversionem, adjiciens : < Ecce,
pridie intermissaefiieraiitconsuetiidities regia: reco- inqiiil, quia juxta funestnm canonem hunc rlerici
gmiae sunt et expressae el iu scriptum chirographi lam in criminali quam incivili causa ad saeculare jii-
modo confecium redacla?, el regiarum consuetudi- dicium pertrahuniur. Et de novo judicatur Cbristns
num nomitie censitae. Quarum tamen muliae, ut per- ante Pilatum proesidem. Et quod adliuc pcenalis
hibebant mulli, nequaquam regiac,sed, ul jam dicere serviitilis accedit cumulo , conlra Domini ir»
ccepimus, odio archipracsulis ad ancillandam Eccle- propheta mandalum clerici bis jiitlicabuntiir in
siam evoinitum emulationis el invidia?virus .: ipso id ipsum et duplex coruin consurgel tribulatio.
etiam rege ignorante quod inimici homines sic inter Quod si sic omnium scelcralorum excedet adliuc
ipsum et archipraesulemsuum hac astulia dissensio- delerior cleiicortim condiiio. > Huic vero sub-
niszizania seminare intenderent. Nec enim rex, qui ... se<|iiens erat fimesti chirographi decrcliim aler:
adliuc juvenis, sicut nec archipraesul suus novus, < Archiepiscopis, episcopis et personis regni non
pristinas regni coiisueludiiies nisi cx aliorum relatu licet exire de regno absque licenlia dnmini regis. Et
cognoscebat. si exierinl, si regi placueril assectirabuut quod nec
in eundo nec in moram faciendo, qiiaerent malum
De consuetudinibusexaclis.
vel dainnum regi vel regno. >
Et ul illarum consueludinum seu libcrtatum vel Archiproesulvero objecithuic quod hnjus promol-
dignilalum, quas regias vocabant et qua? tunc pro- galiones ediclo cessarent ad loca sancia peregrina-
posita? nobis, interseramus ut aliqnas, priina, ut, tionis el vota et eliara evacuarelur obetlienlia, ct
decreli fnnesti chirographi propriis ular verbis, fuit quod inaxime personis regni regniim praeclarum car-
ha?c : cer fieret, el sic delerior personarum regni condiiio
<I. Deadvocatione et praesentatione Ecclesiarum si quam privatorum. Quid enim si aliqua»personarum
conlroversia emerserit inier laicos, vel inler laicos peregre proficisci se voveril, aliave forle justa
et clericos.vel inier clcricos, in curia doinini regis causa cl honcsia traxerit ad iransiiiaiina ? Quid si
tracteluret tcrminctur. >Sic mox iiiprimis respon- furle, sicuti interdiim solet inlcr viros aposlolioos et
H39 HERBERTI DE BOSEIIAM !U»
Anglorum reges siumlias aborla, ad concilium A Rost hoc interpleraquc alia supponilur chirogra-
aliasve Ecclcsia?ncccssitatcs expedicndas vocal hic, phi decretum duodecimura :
inhibet ille. Nonne oportet obedire magis lniicqiiain < Cum vacaveril achiepiscopalus, vel episcnpatus,
ilii ? Chrisli vicario quam regi terreno ? Oporiet qnivel abbatia, vel prioratus de dominio regis, dehet
dem : qiianio uiagis Deo quam homini. Verum per- esse in manu ejus, et inde percipiet omnes redditus
snnis ecclesiaslicis regibus obligatis sic el voluni et el exilus sicut dominicos. >
obedieuiia secundiim obligatiouis bnjus formam de_ lluic mox respondit archipraesul breviter, rcs
regum pemlent arbitrio; unde ut archipraesulinter- pauperum fisco minime applicandas, et hoc fone,
loquendo subjecit: < Decens quidera est et con- sicnt contra clementiam et magnificentiamregiam,
gruil sic ut qua?vis personarum regni, si ob qiiaeetiam tanquam aliena?divitia? nequaquam sunt
causam exire regnum disposueril, a rege prius li- redemptio anima? principis, quod, etsi illorura qui
rentiaia reccdal; scil juratoria cautione se obligare praecesserunt nos lemporibus aliquando sic, minime
ad boc, ne absque licei.tia exeat, sicul irreligiosura lamen tanquam sacrilegium haereditarium hoc tra-
elindeccus. > hcndum ad consequentiam. Sed Ecclesia? scmper
His vero coiisequeus eral adhuc chirographi de- clamandum, semper obviandum, et quatenus polesl
creluin septiiiuiiii : B resistendum; et si sustineatur quod corrigi non
< Nulliisqui de rege leneal iu capile, vel aliquis do- polest, tamen consentiendum nunquam.
niesticoriiin miiiistrorum ejus excommunicelur, nec Sequilur vero in eodein irregulari canone : < Et
lerra? alicujus eorum sttb interdicto ponantur, nisi ciiin venlum luerilad consiilendum Ecclesiae, debet
prius rex, si in lerra fuerit, convenialiir, vcl (lominusrex mandare poliores personas Ecclesiae,et
justilia ejus, si exlra regnum lueril, ut recliim de in capella regis fiet electio. > Elquidem arcliipraesul,
ipso faciat. Et iia ul quod pertinebil atl curiam tanquam vaiidus canonica?eleclionis palromis, prae
regiam ihidem lerrainetur et de eo quod spectahil ad liabito cum eruditis suis consilio, sicul in aliisct in
curiain ecclesiasticam ad eaindcni milialur ut ubi hoc, mox respondit, sicul canonem novum et novam
tracietur. > ex ipso electionis formam inlroductam, aposiolica-
Hoc chirographi decrcto peihibebat archipraesul rum saiictionuiii priscis jam et usiiatis instilulis si-
et
plane exauctorari Ecclesiain, el sacerdotes in prae- cut penilus diversam adversam; nec licere sibi
senli Domini Sabaoth, velut selecti quidam aliorum ahsque viri apostolici, seu potius lotius universalii
duces el principes, militia?sua? privari cingulo, qui Ecclesia?auctoritate, novitati tain singulari el sin-
a summo omniuin principe et qui omnium princi- „ gularitali tam nov.c, praeserlira super tanlis per-
pum aufert spirilmn, acceperimt gladiuin et libe- sonis ecclesiaslicis constiluentlis in insulaua cre-
rain habent ligandi et soivendi polestateni super dita sibi Ecclesia, novani aiicloritalcm praesiare,
elsi Ecclesiae pluriiiitiin cxpe-
reges ipsos et principes. Juxla quod rex ipse et vel assensura, ctiatn
prophela : Ad alligandos, inquil, reges eorum in direl sic. Hoc enim essel jam velut parliculare
compedibusel nobileseorumin manicis ferreis (Psal. quoddam schisma in Ecclesia facere ex suo sensu
CXLIX).Exauctorarentur, inquam, Christiana? mili- et suo spiritu, a generalibus ait j'am usitatissan-
tia? duces sacerdoles sic, quorum est discernere ciorum Patrum sanctionibus sic recedere : addens
inter sanctum el profanum , inter polluium et quod haec clcclionis forma nova in Auglia, velut
mundum, et ad quorum qui leprosus fuerit scpnra- quaedam in corde maris scintilla, mox per univer-
lur arbitriuni. sum Ecclesiarum orbem incendiiim grande de facili
Iluic vero mox subsequeus cbirographi decrclum cx se possel producere. Nam si ad votum suuin et
octavum : nutuin hanc electionis formara adinvenil in regno
suo rex Angloruin, quidni similiter facturi in regnis
< De appellalionibus, si emerserint, ah archidia- suis audientes hoc et
reges caeleri? Addens etiam
couo debent procedere ad episcopum, et ab ipso ad D quod novus canon hic plane canonica? electionis
archiepiscopum. El si archiepiscopus defeceril in libertali el honori plurimum derogaret : cnin nisi
juslitia exhibenda, poslremo ad regem est pervc- urgentissima raiio inlerveniat, eo in loco eligendus
nieiidum ul praeceploipsius in curia archiepiscopi sit anlistes, adquem consecrandus esl, non qiiidem
conlroversia lerininetur, ita quod non debel allerius in
proesenliaprincipis, elsi de principali conniventia
procedere absque assensu regis. > et assensu. Quis enim principis praesenliara non
Huic in prima facie cervice erecta archipraesul se paveal? Quis non exhorrescat? Quis nominabit
epposuit proclamans, huic promulgato sic, ipsos libere, nisi quera desideraveritac quem postulaveril
archipra?sules, si coiisenserint, manifeste perjurii princeps? Quod sancti Patres religiose el sapienler
reos, qui in sitsceptione pallii inter caeterade appcl- providenles statuerunt, ut nec in curia nec in aula
lationibus deferendis Romano pontilici cxpiessuui seu camera, nec eliam in principura capella seu
jiiraverunl: adjiciens etiam dire el funeste lolli hic oratorio pontificum aut lieret aul confirmaretur
oinnium refugium oppressorum, quibus tanquam ad elcclio.
inatrem omniura Romanain Ecclesiam libere recur- Adjiciebat etiam deccrc minime ut ecclesiastici
»>ercprohibetur. piinripcs, Dcrsonie lam celcbres, lam magniGeoe,
11il MTA S. TIIOM<E.— LIB. III. 1112
quibus lol popnlorum regimen, tol animarum cura,, A ( nos erat deereli per chirographum qnod erat con-
el toi Ecclesiarum sollicitudo credita esl, in talibus> trariiim nobis, palam etiam triumplians prinei-
et laliuin praesertim Ioc.isquae quorumlihel laicorumi palus et polestates in semelipso. Nam ut de aliis
seu etiam regum deputata simt obsequiis aut eli- niinc prcetercam, ipsius regis advertentis se et
ganlur aul confirmentur electi. Et objeclis sibi mox corde toto et corpore ad archipraesulem suum in
respondit, quia etsi in hoc Anglorum regno ab ali- fine reversi, huic de quo nuuc agitur praesenti de-
quoriim regum retro temporibus sit faclum sic, creti chirographo renuntiavit, renuit et vim ejus
magis Iioc lyrannice usurpalum quam conslitutiim omnem et auctorilatem explosil: quod plane Ilber,
legitime. Adjecil landem de variis eleclionum fi- quem Melorum inscripsi, quem historia? huic stib-
guris, de quibus pcr utriusque Testariieiili pagiuam juuxi, edocet. Quod si mibi objeceris multa de
ccclesiastica? nos historia? cdocenl, ex quibus in iniquis statulis illis per reguum observari ' adhuc,
Ecclesia primitiva Catholicos sseculi principes cccle- breviter respondeo et certissime regem ipsis, ut
siasiicis electionibtis et negotiis nnnniinquain indiximus, renuniiasse et Chrisli sponsam Ecclesiam
terfuisse manifesturn, vcrum secundum profectum insanguine marlyris Christi triumphali evicisse.
fidei et varias circa Ecclcsiam rerum vicissiludines Si rex pcenitens etrenuntiansperseveraverit, Deus
varia sanctoriim.Palrum super eleclionum figuris " novit, Deus velit, rex ipse videril. Et si, ut mihi
dispensaiio invenitur. In quibus aliter stalutum re- objicis , funesli illius chirographi consuetudiniis
perilur inter Ecclesia? nascentis primordia, aliier aliquaevim habent, et tanquam de siirpe noxia de
vero nunc, quando juxta prophela?vaiiciniuin posita nocuis ampulatis nonnulla quasi spuria vilulamina
esl in superbiam soeculorum; unde et ab hac ele- male excrescanl, adhuc sperandum quod ad archi-
ctionis forma, quam nunc universalis Ecclesia sus- praesulum martyris successorum instanliam, per
cepit, approbat et observat, absque Ecclesiaeau- regum clementiam, cum crebro et devoie mariyris
ctoritate recedere tiitmn minime. Et quidem arclii- et martyrii causa? exstiterint memores, imperfe-
praesuli responsum ad haecsic : ctum supplebilur, et plene a facie Ecclesia? compu-
Ex istis itaque conslitutis funcstis, quae jam ex- trescet servitulis ecclesiasticaejugum. Aut si non
pressimus, odio archiprsesulis ad ecclesiastica?liber- habebunt, Altissimo disponente, sic marlyris suc-
talis oppressionem ab Ecclesia?inimicis fabricatis, cessores archipraesules his diebus carnis sua? exer-
sic quisque mox videre potest quam manifesta, cenda? probandaeque virtutis materiam, — sed
quam jusia archipraesulis nostri primo exsilii el de- quasi praeocciipanles, necdum est de his qua? nunc
nium marlyrii causa fuerit. Quod alicujus marty- Q hic tangimus locus, revertamur ad hoc quod in
rum causa justior luerit aut apertior, ego nec au- praesenti agitur, jam proposilam plenam et, ni
divi, nec legi : qui polest doceal, ciim tamen et fallor, solum ex his qua?praetetigimus, proeter alia
de iilis pleraque alia restent adhuc fiinesio illi quaehic praelerimus, tolius Ecclesiae judicio justis-
decreti chirographo inserta forma? el sanctionis simamdissensionis causam et maleriam. Quam tolius
consimilis. Ecclesiae primas vir apostolicus sua quae omni
Verum non est meum, non esl mea? mensura:, praeestauctoritate juslificavit confirmans, sicut se-
non parvitalis meie, ad regias seu ecclesiasticas quentia declarabunt. Revertamur, inquam, ad ple-
consuetudines dignitatesve aut libertates se exten- nam jam dissensionis causam. Jam enim plana, jam
dere. Niliil parvitati mea?et dignitatibus illis; nec ampla dissensionis materia, post modicum exsilii,
mea? mensurae est vel scientiae probare illas vel et postmodum martyrii causa.
improbare: ipsorum potius regum et poniificum con- 0 aemuloruin inveierata iniquitas! o legum pro-
sideratio ha?c. Solum qnod atidivi, quod vidi, hic fana novitas, ad malum nimis elficaces ! Quaelantum
lesior. Unum scio quia haecquaejam expressiraus et regem et lanlum pontificem tam necessario, tam
alia nonnulla similia his, numero, ni fallor, quasi commendabili charilalis conjunctos vinculo, lam
dccreia capitulaiim distincta sexdecim, praefato in-• D E irreparahiiiler disjunxerunl; vaeillis propheticum et
serta chirographo, plena jam erant inter regem et aelernum, qui leges has novas condiderunl! lpsius
archipraesulem dissensionis materia. Et hoc decreti profecto diabolica? aemulationis adinventiones hae.
cliirogi-aphum, ab ipso originali muluatum, fa- Oaemulatio quae in vilis et contemptibilis vitae bo-
vente Dnmino, in historici hujus voluminis fine minibus tugurium habens, regum solia et dociorum
integre posiponemus ut cunctis marlyris hujus cathedras petit I Vere quidem dicium et vere niniis
historioe leclorihus liquido paleat, eliain praeter ea verum, quod
qua? jam posita, quam clara, quam aperla, quam Summa petat livor, perflent altissima venti.
perspicua primo exsilii et poslea marlyrii fueril Cui et illud consonat Sapieiilis : Stellio manibux
archipraesulis causa. Domino quidem omnium ju- nilitur el moratur xn mdibus regum (Prov. xxx). 0
dice mirabiliter quidem, sed aequissime disponenle, quam dira, qtiam dura et quam inhumana aemula-
ul cujus fuerant odio introducta? et quibus semel- (io haec, tam dulcia, tam chara et mundo tam clara,
ipsum accusans videbalur quodammodo consen- tanlae dilectionis, dulcedinis tantae dissolvens fce-
sisse, per eumdein ipsum postea in proprio ipsius dera! qua? charilati ex directo opposita, u-t jam
rruoie sint abolita?, dclens sic Iioc, quod advcrsiun supr» nos djxisse meminimus, et dolor iterare nune
1113 IIERBERTl DE BOSEHAM 1144
urgct, semper de pace lurbatur, de eoncordia dis- A cerle a salute Ecctesimanteacla vila mea : et nunc
siJet, de incoliimitate tabescil, dc fcliciiale torque- Iwc opera mea : unde et plane videome jam a Deo
lur, de successu trisiis, de dolore hilaris, cum gau- derelidum, et a sede sancla, in qua locatus tum,
deniibus flens, et cum flentibnsgaudens. Sedspretis jam abjici dignum. > Diim igitur tlolor eum sic nr-
bis pacis inimicis, operariis Satanae, revertamur et gerel, cxiius aqtiariim deduxerunt oculi ejus, iia
exseqnamur proposila. ut inter coniinuas lacryinas.singultibtiscrebro eriim-
Scripto vero expressas, ul jain diximns, consue- pentibus, coinpellereiur magis rumpere sermonem,
tudincs conlinenie ad chirographi formam confecto quam finire.] (Haec ex Quadril. Hiatus un.
ctpropalalo, poslnlat rex ab archiproesute el cnepi- fol.) novissimo in novissimoin dieab auditione
scopis, ut ad cautionem majorem et lirmilalem si- mala non limebit. El compatiens discipulus sic, la-
gilla sua appcndenles apponanl: verum archipraesul, crymis prout poterat repressis et singullibus, ila
elsi vehcmenter motiis et contrislatus, dissinmlal magistrum esl adorsus : < Domine, inquiens, scri-
lamen, regem exaccrhare iiinc nolens. Et cauie plum est quod diligenlibus Deum omnia cooperauiiir
quidem non de plano negal, sed differendum di- iu bonum his qui sectindum propositum vocati sunt
cebat adluic. Etss paralos ad faciendum, adjiciebat " sancti: adeo etiam quod si indistorla et anfraciuosa
tamen propter negotii magiiiiiKlinemdccere dilatio- via et vita hac deviant et exorbilant et currant in
nem vel inodicam.cinn juxlaSapienlcm absque con- invioet non in via, hoc ipsuni iuvium ipsis sil lan-
silio nihil faciendum sit grave, et exinde postdeli- quam quoddam coinpendium ad salutis viam, ad
berationem aliqiiaiiiulani, ipsura et episcopos alios veram palriam, eo ipso quod sic devianl, duce suo,
super hoc decentius requirendos. Scriplum tamen rectore suo Deo ipsos mirabiliter dirigenle; unde
dictas consuciiidines coniinens recipit, pracmedi- et mirabilis Deus in sanclis suisdeducens eos in via
tale quidem ct provide ut causam videlicet suam mirabili, adeo mirabili ut ipsum invium via fiai eis
secum scripiam haberet. Alterain vero scripli par- ad sajutem, via ad palriain. Confide igitur, dominc
lem suscepit Ehoracensis archiepiscopus : rex vero, mi, quia si cecidisti, Domino maniim siippoiiente,
ipse lertiam, in rcgum archivis reponcndam. Et sic; resurges forlior : si alio impellente corruisti, resur-
a curia recessimus, versus civitalem Winloiiiami ges caulior: si vero motu proprio resurges bumilior.
prollciscenies. lta et aposlolorum princeps, pastorum forma, Pe-
21. DEARCIIIPR/ESULIS MOF.STITIA ET PLANCTU. trus praesumens se prius moritiiriim quam negaret
Verum archipraesul in via supra modum contur- magistrum, primo ad ancillae vocem negavit, et
batus videbatur et contristatus, contra solitum ne-. Q ( poslea ductus aiue reges et praesides non cessit
miiiem suorum alloquens in via, nec ipsum aliquis; deinceps, ex praesumptionefactus doclior el hitmi-
ncminem vocavit, niilliis accessit, sed solus et seor- lior, ex apostasia fidelior, ex negatioue constantior.
sum equitabat per viara, solus iu via mediians. Sic novit Omnipotens sapienlia? spiritus ex malis
Depreliendiinus mox id nos, itineris comiles, conre- elicere bona, tanquam si cx arida violani, ex rosa
rentes et condolenies, et jam aliquantuluin suspi- spinara, mel de pctra, oleuinque de saxo durissimo.
cantes quid hoc. Tandem vero discipulus, qtti scri- Ad hoc igitur deinceps suinnio elaboranduni studio,
psiihaec, proesumpsitaccedere: < Domine, inquiens,_ ut quemadmodiim in apostolorum principe el pasio-
contra snlitum quare vultus tuus sic concidit? Ncc_ rum forma, lial simililer el in te. Si verho offen-
enim eam ostendis faciera, quam lieri et nudius-. disti ul Petrus, Petri instar opere ne offendas.Regias
tertius, nec in via.ul solito, cum illis aut consilium, quidem bonas consuetudiues observare bonum ct
habes aul collationem? > Cm archipraesul: < Nccc justum. Si qua? vero aliae, ul dicis, nova? tui odio
miruin, inquit, [videre enim jam mihi videor, quodl in Ecclesioedetrimentum ab acmulisadinvenioe,s.itis
per me, peccatis meis exigentibus, debeat uncillarii notum quid agendum de his : quas profecto, sicut
Angticana Ecclesia, quam mei prmdecessores interr credibile, nec rex exigerei si novas fore adverleret
tot st lanta, qum mundus novit, peiicula rexerunt. D et inductas ab aemulis : profana? eiiim legum novi-
lam prudenter: pro qua et inter hostesejus militaruntt lates evitandoe, quorum adinventoribiis proplieia,
lam fortiter, et triumphaverunt tam potenler : et qum v iino Dominus ipse per prophciam suum va? intcn-
aute me exstith domina, nunc per me miserum vide- tal, Vm, inquiens, qui condunt leges novas (Isa. x)
lur ancillanda : qui utinam consumptus essem, ne« Quas profeclo novas et malas Chrislianorum rcgiim
oculus me videret: et Ecclesia quidemmerilo passuraa clcmenlia ad Chrisli honorem non solel induccrc,
hmcesl per me, el meo lempore, qui non , sicul prai- vcl inductas exigere, sed polius abolere. Sic cnim
decessoresmei, de Ecclesiu, sed de aula assumptus t crevit Ecclesiaeliberlas, sic decus cleri. Sed ui jain
sum ad hoc officium. Non de claustro, nec de loco o dealio, de quo tain lacrymabiliter planxisti, adne-
religionisaliquo, nec de schola Suhaloris, sed poliuss ctam, de vila antcacta dico , iinuin pro cerlo scias
de tatetlitio Cmtaris, superbus et vanus, de pastore e qnam, sicut te ipsuin accusas, oflicio Imic in quo
avium factus sum paslor ovium; dudum (aulor lii- nunc es, vita anteacta non consonat. Nihil deliciis
tlrionum, el canum sectalor, tot animarum pastor. ct diviliis illis Augusli et sarcin;e huic pastorali,
posuerunt enim me nescioqui cuslodemin vineis, qui it undc et, ni fallor, ostcndcl tibi Deus qiianta pro
meam propriam non custodivi, scd neglexi: longc c ipso oportcat lc pali, qui non de ccclesia,scd de
1145 VITA S. TIKMLE. - LIB. III. 1146
aula assumptus, ad sedcm hanc gradumJiunc tamen A _ summiim pontificem adire disposuil, unde et sus
scandere praesumpsisti.lgitur quod solum superest, etiam ignorantibus praeterquara duobus trihusve
si, IIt dicis, cecidisti lurpiter, fortiier resurge et de- quos secum ducebal noclii clam transfretare atten-
ccnler, el excute le, si filius excussorum es, imo lavil. Nec enim si palam vellel, pateret egrcssus.
quia es, et virililer age et conforletur cor tiitini, Inier caeteras quippe pracscripias consueludines fuit
ne trislitia- te absorbeal, sed potius justilia erigat, et haec, quod nemo pontificum vel persouarum
viriliter, inquam, age et conforlare, et eslo deinceps regni ahsque licentia regis vel jiistiliaruin ejus ter-
cauiiis, foriis et rohustus. Et scias pro certo quia ram egiederetur; undc ct archipraesul clam egredi
Doniinus erit lecuin, adjutor foriis, sicut legilur atteniavit, bis qiiidem mare ingressus, scd quolies
fuisse cum David rcge ct propbela, prius tamen ingressus et repulsus, lanquam Deo per elemcnia
sidullero et prodiiore, el cum eo, quem jam dixi- sua ipsi in faclo hoc resislente. Sicul enini omnia
mus, apostolorum principe, prius apostante, etcum tcnipiis habent, sic et lempns occurrendi el lenipus
sancla illa el aposlolica jieccalrice , et demum cuiii fugiendi, fugse vero htijus nectliiin lempus. Quaeeisi
egregio illo gentiura doctore, prius et supra omnes clam destinata, citissime tamen divulgatum per
Ecclesia?perseculores : fuisti quidem el tu, ut vide- terram quod archipraesul sic trausfrelare ailenlas-
batur lunc el dicebalur sic, aliquaiido Saiilus. Quod set; unde et slupei popuhis, proceres admirantur,
si IIIIIICPaulus esse dcsideras, squamis oculorum poutilices lurbanlur, rex plurimiim moiusesl, eo
tuorum abstersis palam ipso opere oslendet libi maxime, ul credcbalur, quod arrhipiopsul lamcilo
Jcsus tuus, quanta le oporteat pati pro nomine ejus. > et subilo coutra staiuta sua agere praesumpsissei.
His dictis, lanta? quam supra descripsimus moe- Arcirpiaesul vero intelligens Deo miiume placere
sliliae aliquaululum consolationis videbatur infusum. quod alteutavii, audiens eiiam certissime et sciens
Magis elenim quam ad verborum virtulem, respexil regcm cxacerbatum ex hoc, et proplerea mcestus,
ad exhorlanlis dilectiouem el fidem. Et ecce episco- qui adeo regem diligebal quod eo exacerbato laetus
pus ille, cujus suasione et impiilsu supra diximus et hilaris esse nequivisset, apud regiam illam man-
vcrbum ilitid suppressum, scilicet salvo ordine, sionem quaedicilur Wodesloche acceleratim acccssit
subilo iiunlialur nos sequi. Et archipraesul conver- ad regem. Rex vero venienli ad se archipraesuli
tens sermonem ad discipulum qui proxime locutus lionore, non tamen quem solebat, exhibito dissimu-
adhuc cum eo fucrat: < Sequatur, inquil, et vadat lavit audita ; quod tamen minime archipraesul el qui
relro me Salanas. > cum eo erant arbitranlur; dissimulavil, inquam, nisi
Quomodoarchiprmtul a viro aposlolico sit absolulus. Q ( quia velul jocando improperavit archipiaesuli quare
Post paucos vero dies eo quod ex geslis cauteria- terrain suam deserere voliiissei,lanquainsi ipsos dtios
tam gereret conscienliain, archipraesul cum mulla simiil capere non possct, vermn jam deprehendit
fesiinaiione ad Romanuui mitlit pontificem utpote archipraesul, qui regem ex multo tempore et fanulia-
cujus est sanare contritos corde et alligare contritio- ritate eximia noverat, cor regis elongatum ab eo, et
nes eoruin. Igiiur sicul absens per scripla poterat, qui in aula id ipsum jam praedicabant; unde et
vulnus detegit, medicinam quocrit.interim lolo tem- quantocius Iicenliatus a rege discedens et inlelligens
pore videlicel circiter quadraginla dies ab allari se apprime ab ipso cui mare et venti obcdiunt, egressum
arcens, donec reverso nuntio a ponlifice, super de terra inhibitum, cogilabal jam intra se, et secreto.
his quibus se accusahal per apostolicum scriptum ctiam suis cxpressit, deinceps aut cedendum turpiier
absolutionis gratiam oblinuissel, nuntio quidem in aul cerlandum viriliter : verum el fultus aposiolica
lain brevi reverso eo quod siimmus pontifex lunc auctoritate et exhortalione, sicul erat spiritus fer-
in nobili el regia Galliarum civitate Senonis propler vens, mox excussit se Glius Cxcussorum, cum pro-
schisma morarelur. A quo el praeler absolutionis phetico sarculo evellens, destruens, dissipans el
beneficium mullam per apostolica scripta consola- eradicans quidquid in horlo Dominimale planiatum
' tionem
accepil, quibus ut et pasloralem sarcinam "' reperisset. Non quiescebat manus, non parccbat
foniter el alacriter sustinerel, el strenue ad opera oculus. Quidquid eliam pravum, quidquid asperum,
pasioralia se accingeret, palerno exhorlabatur quidquid distortum, non jam cum propheticosarculo,
affectu. Verum et aposlolicum ipse mandatum hoc sed in evangelica securi dejiciens; regias quidem et
lanqiiam hosliam ccelitus sibi missam in omni ju- ecclesiasticas consueluilines bonas observans; alias
cunditate suscepit, sicul et qui spiritu ferventissi- vero in Ecclesia? dctrimenium et cleri dedecus in-
mus erat; in omni, inquam, jucunditale et alacri- troductas, tanquam spuria quaedam vitulamina re-
late, hinc per apostolica?absolulionis graliam, inde sccans, ne mitterenl radices altas. Et tanquam de
vero per aposlolicam epistolam exhortaloriani, salebri nimis silva el veprosa, sic nitelialur pro vi-
lanqiiani duo maierui pecloris ubera, plene j*am rihus, quidquid asperum, i-ncompositum.indecorum,
ipsius spifitu recreato : verum , quia, ut diximus, obviumve foret, lolum de populo suo delere et ex-
doininus papa erat prope, et confcssionis saluberri- turbare, ut faceret prava in directa el aspera in
inus usus pcr scripta nec fieri solet nec debet, vias planas.
vidcnsetiam quia propier ea quaesupra diximus, in Sed heu! grandisquidem opera, sed parva mora.
pniiulo suo vix faccrel fruclum, in piopria persona Jam enim eo ipso susciianlur et adversarii a dcxlris
1147 IIERBERTI DE BOSEHAM 1148
et a sinlstris : ita ul prophclaium de capile huic A . dera in ipsum tanquam tot pnngentes arulei, civiles
illius capilis membro apiari possit, quod videlicet quaesliones inlenlanlur. Ci cognito hoc quod, sicut
posilus sit in ruinam et in rcsurrcciioncm muliortim jam diximus, ad primam regiscilalionem in propiia
et in signiun cui conlradiceliir. Currunl hinc quo- se persona non exhibuerit, etsi, ut ccomra allegabat,
tidie ad regein runiigeruli, accus.inies quod consue- responsalem suflicientem miserit.nihilominiis tamen
tudiues regias, quas se observaiurum juraverat, non omnium et procerum el etiam ponlificum judicio,
observarel, iiulc vcro pulsanl qucruli plangentes ipsius mox bona omnia mobilia sunt confiscata, nisi
quotl de iiimio regiae graiiae favore conlisus eos ex- forte regia clementia vellet lemperarejuciicium.quod
haercdasset.Sed super omnes aemuli aulici pungunt est, sicut vulgo in lerra dicitur, de omni mobili suo
ct instigani, improperaniesjam manifeslelol et lan- in regis misericordia judicatus est. Cum vero au-
torum bonoriim ingraliliidincm. Jam enim serpens disset se jam judicatum sic : < Qualis, inquit, sit
ille labidus.qiicni circa operis hitjits iniliuin diximiis sentenlia liaec, [quale judicium hoc, cujusvis sive
laienler per aulam et angulatim scrpsissc, manifeste scripli sive consuetudiiiarii'jurisperiiis onmibiis pa-
exeritcaput. Et haeccertc, ut dicit Sapiens, lingua tel: me contra hanc dicerequidquam non oporlebit;
tertia, qua? mullos comraovit et dispersit de gente ad me lacente, saeculapost futura non tacebunt. >Nova
gentem. Tres igilur hi rumigeruli, queruli et aemuli B quippe judiciorum forma haec,forle secundum novos
aulici; primi ut sciniplies, secundi ut apes, lerlii caiiones proxime apud Clarendunc promulgaios.
vero scorpiones; onines hi jam virum depungentcs el Verum tle judicio praelerienssicproiestabsitnr hucus-
regem jugiler instigantes, ita ut vox illa de capite que inauditum a saeculo,Caniuarienses in curia re-
congruat el huic illius capilis membro : Sicut apes, gumAuglorumproqualicunque causa judicalos, tuin
inquil, circumdederunt me, el exarserttnl sicut ignis propter dignilalem Ecclesiae, lum propter auclori-
in spinit (Psal. cxvu). Conveiieriinl igitur omncs tatera personae. Eo videlicel quod Canluariensis et
lii archipraesulem pungenles et regem conlra archi- regis et omnium qui in regno sunl, spiritualis sit
praesiilem suiiin instiganies, nec igitur mirum, si omniiim parens; unde el ob id et a regihus et a pro-
ad instigationes has tanquam ad aculeos lot cor re- ceribus regni archipraesuli suo seinper delatum.
gis expungalur et in ira? et indignationis flamniam Veruintamemniulio magis quam de judici» seu pro-
ebulliat. Unde et ex his, qua? quoiidie colliguntur, ceribus judicantibus, de confratribus suis suffraga-
stipulis, rex magis ac magis accenditur, el ira, re- neis coepiscopis querebalur, novam d cens formam
press i adhuc intits, excrescit in dies, qua?et landem hanc et ordinem judiciorum novum, ul archipraesul
erumpit. Si enim tufjlaverit, inquil Sapientia, quasi „ a suis suffraganeis, pater a Gliis, judiceiur. Minus
ignit exttrdebit (Eccti. xxiv). El in primis quidein fore malum adjicicns verenda palris dc.eita deri-
ad dictorum querulorum instaniiam archipraesulci- dcre, quam palris ipsius personam judicare. Nam,
lalur ad caiisam, ut super quibusdam ab'atis sibi, ut ulaiebat, professiouis et obedientiaevinculum iia
dicebanl praediisipsis veniat responsurus. arctum esl et adeo ligat, quin potius professos prae-
De citalione archiprmtulit apud Norhamlune. posilo suo, lanquam membra capili, sic conjiingit et
Verum quia ad citationein priraam iu propria per- unit, quod, etsi ratione lemporaliumregibus obnoxii
sona se non exbibuit, misso tamen procuraiore sc- sint, prsepositos tamen suos pro lemporalibus nec
cundo citatur, el praeter lempus locus etiam deier- eiiam civiliter judicare possunt aut debent, praeser-
minatur, nobile videlicet illud el regium castrum tim inhibiii. Cum obedienliaevirtus tanta sit, qnod
quod dicitur Norhamtune. Tempus, ni fallor, mensis iion solum lemporalia deserere, sed et propter ipspm
Ociober, hebdomada?feria quinta, sexla anie beaii semetipsos super impendere leneanlur. Supra om-
Calixti papa?et marlyris nataliiium. Ad diem et lones etiam causabatur poulificesquod lalem senteii-
cum liiincex edito regio regni pontifices universi et tiara tulerint. Quod tamen nequaquam vel iiomen
proceres dislrictissime convocantur. meretur senlentiae, scd meri potius odii ronflaio-
Sed qua: liactenus stelil in liitore, nunc navis in D rium fuit. Unile el hiec ita gesta nullura liliertatis
altum trahenda. Nam, qui hucusque navigavimus praejudiciura successorihus suis parere verebaiur,
in portu, in mare deinceps magnum et spaliosum nec post fuluris leraporibus ad conseqiientiam tra-
velilicare nos oporlet, et inler Scyllaeos canes et benda. Et quidem, ut asserebat secretius, pontifices
Charybdim, inter Syries et peiiculosas alias multas suum sic archiproesulem judicanles, quin poiius
maris voragines navis noslra ducenda. 0 voragines linguas in archipraesulem suum sic debacchantes
maris! o pericula saeculi! Omnia cxcelsa lua ct suspensionis interdicto inox ligasset, nisi quia Chri-
fluclus lui super nos transieruni. Dixit enim et stc- sti alhleta ad majorem se adhuc parabat conflictuin.
lit spirilus procellae elexallati sunl lluctus ejus. El haec sententia, sic lata in archipraesulein fcria
De opere primmdiei quo ad conciliumvenit. quinta, prima luil concilii actio.
Vocatus, ul diximus, ad causam , imo potius ad De opere secundmdiei.
luclam, slatuto tempore et loco supra determinaio Dic vero scqiienli rex ipse exigit ab arcliipracsule
Domini palaestrila accessit. El in primis quidem pecuniam quam, ul asserebal, cancellarius lunc a se
supra dicti queruli, sicut apes, chrislum Domini, acceperat miiluam, argenteorum videlicet lihras
ponliflceinChristi circtiindedertint. Et aceirime qui- quingenias. Quod audiens archiprocsul, quasi in
1119 VITA S. TIlOMiE. — LIB. 111. 1150
sluporem mox versus, incirilc inquit, regiaeprae- .A(Psal. cvi) : verumtamen convocalis pontificibus
sertim maguificenliae,donata repetere: < Nec inficior post deliberationem muliam quid respondendum
qiiidem tempore cancellariae eain, qiiam nunc, utt agendumve ad lioec,sanctae recordalionis Henricus,
audio, repelis. numeratam mihi pecuniam non mu- lunc Wintoniciisis episcopus, qui quidem arclii-
tuain, sed donalarn : et, si placeret, in officio illo> praesuli favil, scd propier nicium occultus, tandent
qiialem me obsequio veslro exhibuerim, magis nunc recordatus esl quod in eleclione archiprnesulis tunc
ad memoriatn revocandiim, quam ex indignatione; Canluaiiensis archidiaconi et regis cancellarii, ab
adversiini me, iitsentio, concepta, sic in me nunc,, omuibus curia?nexibus Anglicana?Ecclesia?redditus
per inter nos gesta tunc, vindicanduin. > Verumi fuerit absolutus. Quod et nos supra dixisse meniini-
rex ad vcrba non respiciens judicium poslulat, ctt nnis ciim de archipraesulis electione ageretur. Et
praefali illi parati ad judicandum, lam ponlifices no- quidem lam evidenti hujus testimonio reliqui epi-
stri quam procmes, pctitam pecuniam solvendami scopi deesse non poteranl; unde et demum commu-
jiidicanl, co quod archiprxsul pecuniam illam, etsii niter universi episcopi coram rege el concilio verbo
donationis litulo quem tamen tunc prohare non po- huic testiraonium perhibebant, et ita circa vespe-
terat, confessus est se recepisse. Adjudicala vero> ram Sabbati dimissi. Sed necdum tamen sic propler
sibi pecuuia exigit rex cautionem : sed respondit verbum hoc dimissi snmiis in pace; verumtamen ra-
archipraesulad hoc, se in regno habere quod pecu- tiocinatio sic exacia ab archiproesule in Sabbalo
nia adjudicala multo pluris esset, nec decere si esset lertia fuit concilii actio.
de regis beneplacito ut aliam caulionem exhiberet, Crastino vero, Doniinica videlicet die, propter
seu etiam ut rex exigcret. Sed objeclum est quodI diem quievimus, in secundam feriam qua?vulgo dies
de mobili nec eliam haberet tantum, eo quod die: Luna? diciiur citali et exspectati ad agnnem. Verum
hcslerna universa bona mobilia sua per judicium archipraesul ea die, in ipsa eliam nocte diei, gra-
confiscala fuissenl. Inslalur ergo et caulio petilur, vissime illa qua? iliaca diciiur percussus est pas-
el ibidem acernine dictuni ei in faciem quod aut sione. Sed rex et qui in aula, fictum hoc non veram
caveret aut remaneret : qui comminabaiur corporis infirmilalem arbitranles dc majoribus regni proce-
captionem sic inniiens, verum nonnulli, rege ex ribus, qui convenerant, ad archipraesulem, miliunt
directo jani adversanle, videnles archipraesulem ut explorent quid hoc. Quibus archipraesul: < Hodie,
deslilutuin, qui nec eliam a suffraganeis suis suf- inquil, sicul ipsi cernilis a Deo gravi praevenlus va-
fragiuin, sed naufragium pntius iucipiebat jam pati, letudine, ad ctiriam venire nequeo : sed pro cette
videnies, inquara, sic el coiuuioli, sponle eorum Q , sciatis favente Domino cras exhibilurum me curiae,
aliqui se obtnlerunl et fidejusseriint pro eo. Et eranl el nisi aliter daliim in lectica vehendum. > Verum
Gdejussores qitinque singuli pro Iibris cenlum.Et aliter desnper daltim, et favente Domino, sicut
liaecpecunia, sic exacla ab archipraesule feria sexta, athleta Chrisli opiavit, accidit, nocte supervenienle
secunda fuit concilii actio. plene convaluit.
De opere lertii diei. De opere diei ultimi.
In crastino vero, Sabbati videlicet die, non nobis 1ii crastino vero, tertia videlicet feria, qua?vulgo
Sabbali dies illuxit, sed dies operis et afflictionis, dies Marlis dicitur, qua? et nobis vere dies Martis
uipoie rege ipso, ut jam diximus, ex direclo nohis illuxil, curiam intravit non quidem ul clinicus in
se opponente. In hoc igitur Sabbati die rex ab ar- lectica vectus, sed velut lurris in Jerusalem direclo
cbiproesule super omnihus qua? de regis mandalo sila contra Damascum, verum antequam iulraret
lempore cancellaria? in custodia liabuerat, ratioci- curiam, sumrao mane conveniunt ad eum pontitices
nia exigit, episcopalibus dico lunc vacanlibus et alloniti quidem el exterrili. Si quidein jam sermo
abbaiiis, baroniis eliam et honoribus mullis et ma- exiil passim quidemin palalio et sparsim in concilio,
gnis quorum omniuin cancellarius tunc cuslodiam ininime lamen palam adhuc, archipraesuli ea die
habuerat: lioruin oniniuni, ui dicebat rex, ratiociniis D
G solam imrainere caplionem arut quod deterius. Se-
hucusque sicut nec exactis nec praestitis. Et red- crcto etiam id ipsum per quosdara aulicoruin archi-
dendoeratiocinationis sumnia taxaia, videlicet circa praesulisauribus inslillatum, qui ipsum ob beneficis;
Iriginla marcarum millia. In palatio vero et alii qui et honores pridem sibi impensos difigebant adhuc :
ad concilium venerant universi jam audientes hoc unde et pontifices, non aperte propter enormitalem,
obstupescunt. Et jam sparsim submurmiirant so- sed sub quadam insinuationis specie, artificiose sua-
lam captionem archipraesuli superesse. Alii vero debant ul archipraesul de omnibus, eliam de ipso
ctiam graviora suspicabanlur el hoc quidem jam archipraesulatu , regis se per orania voluntati subji-
passim. Arcbipraesul vero, qui, ut supra diximus, ceret et arbitrio, si forte vel sic posset regis ira
uiaie in castro hoc inchoavit descendere, et maris sedari et indignatio : adjicientes etiam quod nisi
saeculipericulosas atteniare voragines, stihilo et ex fieret sic, jam audirel in curia perjurii sibi crimen
inopinaio exacta raliocinatione hac turbatus esl, imponi, et tanquam prodilorem judicanduin, eo quod
niotus sicut ebrius et omnis sapientia ejus devoraia lerreno domino honorem terrenura fidelitatis jura-
est. De quaiibus Psalmisla : Turbati, inquit, sunt, ir.ento comprehensum non servarel, regias viaelicejt
tnoti sicut ebrius et omn.s snpientia eorum devorata ipsius consuetudincs non observans; ad quas eliam
Hi_l HERBERTI DE BOSEHAM 1152
specialiter observandas nova jiirisjurandi nbliga-.'A cedam, uec crediliira milii gregem enorniiler dere-
lione se astrinxerat: dicenlibus his, contestanlibus linquam. >
illis, parum prodesse regis indigiialionem habere et Hisbreviterdiclis, ab illo archipraesulispraecepto,
archipraesulera esse; hoCregni et sacerdotii magis videlicel ut si in ipsiiin judicatiiin saecularesinjice-
lurbationem esse quam pacem,grande detrimentuin renl manus, ecclesiasiicam exercere ccnsuram epi-
et rTucliimnullum : quin potius ipsura episcopalum scopi non differrenl, episcoponim uiius confestim
vcr.iuspatibulum esse quam episcopatum. Et quidem appellavit : Gilberlus Londoniensis episcopus hic
in consilio hoc ponlilices conveiierunl in uiium aderat. Et posl lisec archipraesulis verba pontifices
versus Dominumcl adversus Christum ejus. discesserunl, properanles ad ctiriam praelerquam
Ecce quia jam non solum praelacti sciniphes, apes duo qui archipraesulis thalamum, ubi ponlilices
et scorpiones, sed el lauri pingues Chrisli alhletam convenerant, lardius egredientes, secrelo conforta-
circiiindederunt: ita ul vox illa de passione capilis banl et animabaiii arciiipraesulem; sanclae videli-
huic jam patienli illius capilis menibro coaptari pos- cet memoriaejam saepcdiclusilenricirs Wimoniensis
&it: Circumdederunl me, inquil, vituli mutti; tauri episcopus, qui ut supra jara reliilinitis archipraesu-
pinguet obsederunl me (Psal. xxi). Tauri quitlem lem consecraverat, unde et amplius compatiehatur
pingues tales poniifices.,vituli vero mulli talium sc- B
' atfliclo ; alter vero Jocelinus Salesberiensis episco-
quaces, quorum omnium unum fuit consilium, ut ex pus ; ei hi lamen propier melura occulli. Archi-
loto regis arbilrio se supponeret. El quidem pcr praesul vero quasi ad extrcmitm jam in curia pro-
quotidianas pulsationes has, per has singulorum cessurus agonem, ubi exspectabalursolus, quia eer-
diermn pressuras nitebantur ad hoc, ul genua vidc- tabalur conlra solum, parat se ad paloesiram.Et
licet curvaret et succumberel, et ut pressus, imo post episcoporum discessum cito ecclesiam intrat
oppressus, sic quos paslorali sarcinaejam supposue- efad cujtisdam canonici sictit habilu et aflectu regu-
rat humeros lerrena? potestati submilteret. Veruin laris, missam ipsemet de bealo protomariyre Sie-
columiia Ecclesiae,sicut excisa et fortis, scmel qui- pliano celebrat. Et erat missa? iniroitus : Etenim
tlem, ut supra diximus, mola, sed nunc eo ipso iin- sederunt principes el adversum me toquebantur. Et
mobilior: in charitate radicata, et supra firmam hanc quidem missam eo die, quia festus non erat,
pelram fundata, in petra firmiter staus, iioste im- cum pallio celebravit, nisi quia heali Calixti papa?
pellenle firma, fortis a casu : unde et principalis et martyris natalitium fuil. [Ministerialesvero regis,
columna haec, quasi columiiacoluiiinarum princeps, qui ibi forle timc aderanl, id lacile considerabant,
videlicct episcoporum ex insinuatis fratrum suorum „, quibus visiim est rem ipsam aliquid praeteudere.]
depreheiidens jam votum el consilium,ipsos ailocu- 0 quanta in missa hac celebrantis erat devotio,
lus est sic: quanla cordis compunclio el lotius hominis exle-
rioris el interioriscoinniotio ! Quot ctquanta suspi-
Oratio archiprmtulit ad episcopos.
ria inier aquariim exilus quos oculi ejus deduce-
< Fratres, inquiens, sicut jaiu cernilis, fremil banl. Iia ul inler orandum crebro compellerelur
conlra me mundus, insurgit inimicus : sed quod collecta?facere finem, ubi finis non erat, vix rediens
plango lacrymabilis, quia caeteris est detesiabilius, ct reverlens in id quod cceperat.Missavero landem,
filii matris meaepugnant conlra me. Etsi enim ego sicut potuit, pra? lacrymamm abundamia et sin-
tacuero, saaculapost fulura enarrabunl qualiter me gnliuuni crebris eructibus vix finita, eam stalim
solum in certamine deserueritis, qualiter me archi- quam in missa habuerat, deponit faciem, facicm
praesulein vestrum et patrem, quantuscunque sim videlicet humilitalis, faciem hominis assumcns,
peccaior, per duos coivlinuosdies bis jara judicave- faciem leonis, propheticis illis animalibus imo po-
rilis, facli mihi clavi in oculo et lancea in latere, tius cvangelicis a proplieta descriptis simillimus:
qui mecum adversus malignantes consurgere et si- quibus inler caeteras erat facies honiinis el facies
iniil slare debuissetis. El adhuc conjicio ex his quae D leonis. Et quidem in mysiicis illis el saeerdotalibus
dicitis, nos non solum in civili, sed et in criminali indumentis, pallio eliam iiisigniius, sicut ibidem
causa in foro saeculari judicare me paralos : verum tnnc missam celebraverat, perrexisset ad curiam,
communiter vobis omnibus in virtute obedienliae, nisi quidam Templares milites iitagni et religiosi
sub ordinis vestri periculo hoc inhibeo, ne deinceps viri, quos jam pridem farailiares habuerat, obsti-
intersilis judicio quo mea persona judicelur. Quod lissent. Dicebat enim se velie ut curia videret el
etiain ne faciatis, matrem nostrain omnium refu- intelligerel quem jam bis judicasset, el quem pi-
giumoppressorum Romanam Ecclesiam appello. El rata adhuc condemnare; atiauien ad dictorum in-
si, ul rumor jam in vulgo est, fiat hoc et soeculares stanliam, sacrura quod diximus schema deposuit:
in me injecerint manus, vobis itidem in virluie verumlamen, eo quod nmlli el magni credebant
obedientiaepraecipimus,ut pro patre vestro et ar- jam et verebantur ipsi ea die aut capiionem aut
chipracsule quam decet ecclesiaslicam excrcealis qtiid deterius imminere, quod el ipsimet a quibus-
ceusurain. Unum autem scialis, quia fremat mundam aulicorum secrelius instillaium,secum ipsemet^
dus, insurgat inimicus, tremat corpus, caro quippe sed rlam, ecclesiaslica?communionisportabat via-
inlirma, ego lamen, favents Domino,nec turpiter licum, eucharistiam scilicet; verum jam audacior
U53 VITA S. TIIOM.E. — LIB. III. 1154
factus et sccurior, lanqnam si ad praedam, lco no- A . pontificibus el proceribus universisgravem etgran-
sier evangelicus ad curiam propcral. Ad quam jam dem rex deponit querimoniam, quod archipraesul
ponlifices et proceres convenerant, arcbipracsulis in ignominiam ejus el regni sic inlraverit ciiriam,
advenlum el rei (inem exspectantes. Archipra:sul nori lanquara regis sed proditoris, se de proilitione
vero, ul aulam ingredilur, a crucis bajulo ante sic notabilem reddens : inaudilum a sacculoin curia
ipsuiii crucem mox accipit, et palam in omnium alicujus regis Cbrisliana? profcssionis hoc factum.
conspectu crucem ipsemet bajulavit, tanquam in Quotquot vero regis verbo lestimoniuin perhibentes
praelio Domini, signifer Domini, vexillum Domini dicebanl illiiin vanum semper etsuperbum cxstitisse,
erigens : illud eliam Domini non solum spirituali- el ignoniiniam hanc nou in solnin regem, sed in
ler, sed ei figitraliter implens : Si quis, inquil, vull regnum totum, in ipsos omnes redundare, et hoc
meus essediscipulus, abnegel semelipsum,tollat cru- nunc merito regi accidisse, qui talem fecerit secun-
cetn suatnet sequatur me (Matth. xvi). Re.veramysli- dnmsibi in regno cui subessenl omnes et par nullus.
cum opus futuraecrucis suae praesagiumfuit. Viden- Omnes igilur passim el manifesle proditorem con-
tes vero hoc sliipent univcrsi, anguntur pontifices, clamabant, quasi domino suo el regi, a quo tot et
ir.ilignanturproceres. Rex auiem, qui in ccenaculo lanla acceperat, non jam honorem lerrenum sicut
seorsum, audiens sic quasi factus extra se ; unus B juraverat servasset, sed poiius in facio hoc et regi
vero episcoporum qui archiproesuli aulam ingre- et regno perpetuam proditionis maculam impressis-
ciicnti confeslini occurril, vitlens hoc et vciut slu- set ; et proplerea in eum tanquam in regis perju-
jiidus effecius, attenlavit mox a manibus arcbiproe- rum el proditorem aiiimadvcrlentliiin. El supcr hoc
sulis avellere crucem, sed non valuil. Magisier Ro- clamor invalesceh.it, unde et andicntes ha?c per
bertus de Melundino, quem archiprxsul in sacer- lotam aulam ireniore et horrore conciitiebantur,
dolcm ordinaveral et in Herefordensem episcopum adeo etiam, quod cnm aliqui de coenaculo, in quo
consecraverat, hic eral. Aller vero episcoporum, rex ctim snis erat, ad infeiiorem domum iu qua nos
qui similiter oceurrerat ex altera parte crucis, eramus descendisscni, el archipraesul et nos quot-
objurgansconviliabatur : < Si rcx, > inqiiiens, < suum quot in domo manus levantes crucis nos signaculo
exerit gladitim, ul lu nunc lutnn exeruisti, qua? po- muniebamiis. Archipraesulemvero alloquebalur mil-
lerit esse de caelero inter vos reformanda? spes lus, nec ipse aliquein prasterquam discipitlum qui
pacis ? verura qui semper fatuus, lua in te hodie scripsit haecqui ad pedes tenenlis crucein sedebat.
apparebit falitilas. > Ecce contumelia, ne videlicet Cum vero semel aliqui aulicorum qui ut vitleha-
discipulus j'ain in cruce in parle hac magistri in „ tur ostiariorum in aula habebant ofliciiim, cnm vir-
cruce pendentis lilulo defraudarelur. Jam supra- gis et baculis de saepej'am dicto ccenaculoin magno
dictus Gilberlus Londoniensis'episcopus hic eraU impelu descendissent, et vultu minaci et digiiis
Sed discipulusin cruce sequens magistrum, qui cura extensis versus archipra?sulem el disciDulum ad
maledicerelur non remaledixii, contuiueliam dis- pedes sedentem respexissent, qiiolquot in domo
siniiilans, procedlt crucem hajulans, donec ab aula eranl crucis signaculo se signanlibus, archipracsul
in aliara domum interiorem ingrederetiir et sedens inclinato capite sedenti ad pedesdiscipulo: «Timeo,»
inler pontifices ciucem tenehat in manibus. 0 spe- inqnit, «jam tibi; verumlamen lunon limeas; adhuc
ctaculum cernere Tliomam, olim quidem in aula eniin corona? meae pariiceps eris. > Cui mox disci-
lam mulliplici praeclarum peregrinarum vesliuin pulus:« Nec tibi, > inqiiil, < limendumnec inilii : cre-
schemate, nunc vero in cilicio el in cruce ! olim xisli enini nobile illutl ei iriumpbalc vexillumoinui
quideoi quacunquc per aulain tot et tam specta- potestali sancliim el terribile, in quo multi miilta
LiliuriT corona cii-ciimsepium, ad qiiem praeler- bella vicerunt. Et inter alios haec noslra verba
quara solis magnalis vix pateret accessus, nunc sanctae et divae rccordatiouis Conslanliui magni
vcro ita singularem elsolum, ad quem vix quis velit docenl et confirmant exemplaria praelia. In quo
accedere, omnibusse jam ab eoelonganlibus, ila ut D eliam crucis vexillotam inciyto non solum terrenae,
discipulovox illa magistri aplari posset: Elongasti a sed et aeria? poteslaies triumphata: el exspoliaia?
tne amicumel pruxhnum elnotostneosa miseria(Psal. sunt, mundo per ipsum et in ipso et inferno pariter
Lxxxvu).Etilludpiophel:e:Si?(/ef/Uso/iian'wse//ni:ef>tt, subjiigalis. » El adjecit qui loquebalur discipulus :
quia levavilse stipra se (Thren.III): vere in spectaculo « Memento, > inqtiit, « quondam le exsiiiisse regis
boc Dei judicium elsi terribile jucunduin tamen, Anglorum signiferum inexpiignabilem,iiunc vcro si
ccrnere Tliomainin atila crucis bajulum in qua lot signiferregis angelorum expugnaris, tiirpissimitm. >
deliciis el divitiis aliquando superaffltiens omiii se Dtimvero magister et discipulus sic in aure colloque-
specie vanilalis expompavit ; justo quidem Dei rentiir, pontifir.esde licenlia regis separati a proce-
judicio solvere jam inclioans abjeciionis poenam, ribus per se seorsum inieriiut consilium. Res enioi
ubi laiilaeadhuc in saeculosiiinpserat clalionis ma- inarcloerai,siquidemponlifices aulregis intlignaiio-
teiiain. Etquidem veriim illntl Sapientis dicltim : neni iiiciirrercni aut una ciini proceribus archipra:-
Fili, inquil, uccedensad servilulem Dei sta in justi- siilemSIIUIII supcr causa criminis iu curia condeuina-
tia el timoreet prapara aniinum luam ad tenlalionem rcnt. Quod quitlcm propier nimis niaiiifeslam san-
tEccti. ii^. Mox autein convocatis pracconis voce ctartiiu sanctioiniin praevaiicalioncm non audebaui.
PATROL.CXC. 37
{155 «ERBERTl DE BOSEHAM HSC
Nec cnim qui sapicntes sutil ul mala facianl, ad A ccllaria?, seniper i|iiidem pure tt siucere, scd nuii
quatvis mala nianus semper apponunt, sed ad ea propler mctiim occulle diligcbat, moeslnset coin-
dunlaxat, qua? commcntitia et conciniiaia frautle paliens ul liquitlo adverti poierat, verba protrahe-
legi valenl. De qualibus in Psalino : Narraverunt, bal vcriius pronunliare. Quotl cum archipracsul cilo
inquil, ut absconderent laqueos, dixerunt: Quis vide- adverteret, comilis verba interrumpens omnibns
bileos? (Psal. LXIII.)Talium quippe velul mulieris qui coram aslabanl in virlute obedientiae et sub
adullerae via quae juxla sapientis dictum comedit, Cbrisli tirie, quam prolitcbanlitr, lanquam pater
et tergens os situui dicii, Non sum operala malum. filiis inhibuit ne lale pronunliarcnt judicium, quo
Alioquin nec essenl sapienles ut mala facerent, si pcrsona sua judicaretur. Vernm comes, elsi invi-
cvidcnlcr cl ahsque tergiversatione omni posset lus, uladverti poterat, nihilominus processit, trac-
malilia deprehcndi. Unde cl in arcto hoc volvunt tim tamen ei morosead pronunliandiiiri. Cum vero
pontificesel revolvunt quid agciitlum, qualiier hacc ad hoc venlnm quod archiprocsulem de reaiu per-
evadcnda necessitas. El demuni de communi om- jurii tangeret, volens jam, ul adverli poterat, pro-
nium consilio hoc coiicinnalum, qnod archipraesu- nuiiliare peijurum et forle ut conjectabatur et
lem suum ad Romanam sedem de perjurii crimine prodilorem, proesentiens hoc archipraesulmox, non
'
appcllarent, et rcgi se obligarent in verbo veritaiis cxspectalo judicio, surgit prntcstans non eorum
promitlenies, se omneopus el operam ad arcbiprae- esse archipraesulem suum judicare de crimine :
sulis sui dcposilioneiii pro viribus adhibitiiros, snb unde nec pro cerlo novimus quid jtidicatum. Ve-
hac condiiione, ul rex eos de heneplacilo suo ab rum mox improperalum et conclamaium a iionnul
hoc quod nunc imminebal arcbipraesulis absolvcret lis, qui ul jiidicium redderent asliierunl, quod tan-
jiidicio. Rcgi igitur ita se obligantcs et archiproe- quam perjurus et proditor a curia discedcret. lpse
snlcm super crimine ad Romanam aitdienliam ap- vero ad improperantes sic se verlens et lorvo vultu
pellantcs expressim, ct personas suas et ecclesias respiciens, respondit quod nisi ordo saccrdotalis
suasct officium sub appellalione concliiserunt. Et obstarct, ct si sibi fas essct, in armis bellicis a per
ita de regis beneplaciio seinoli a proccribus, appel- jurio et prodilione se contra ipsos defenderet. Et
lalione facta, juxla archipracsulein sedcrunt iiniis- ila discessimus a concilio : Ilic est discipulus qtti
quisque in ordine suo. testimoniumperltibel de his et vidit el scripsil hwc
Jam vero lcrrorel horror plus quam prius uni- (Joan. xxi). Qui et in eo ariicu.o solus extra do-
versos porvasit. Rege cniin cuin principibus, ponti- muin interiorem, donec aulam inlrarcmus, archi-
ficibiissublractis, jam pro tribunali sedente, certis- C praesulem crucis suae baj*ulum secutus est : facli-
sime piitabalur mox caplio aulquod durius archi- quc sunius ca die spcctaculum niundo, angelis ct
praesuli inimincre. Extunc siqitidcm principes et homiiiibus.
(|iioiquot regni majores apcrueriiul ora sua, sicul Verum egressus a curia, cum jam essemus in
leo rapiens el rugiens, et pcrjuritm el proditorem equis, archipraesul vix polerat cquum regere, cru-
.-irchipr.TsiiIem,ut postea nobis intimalum, jutlica- eem portare el benedictionem dare poscentibus,
ruiil. Quid lamcn jiidicalum, magis quam scire, tanta erat benedictionem poscenlinm populi raul-
suspicari poluimus, sicut mox oslendetur. Igilur titudo. Nam quasi fulurorum praesagium, egresso
cum pronuntiandum foret, rege cum paucis rema- a etiria et crucem bajulanli, per vicos et plateas
ncnie et universis quotqiiol erant de ccenaculo ad populi se mullilitdo proslrabat, adorans et bcnedic-
doinum inferiorem, in qua nos erainus, descenden- liouem petens. Cum vero ad hospiliuni venlum, ec-
libus, ul proniiuliarent coram archipracsule stele- clesiani videlicet Sancti Andreae religiosorum mo-
runt. Quibits descendenlibus cum arcbipraesul nachorum iiionaslcriiiiii convenluale, mensae con •
vellet assurgcre, discipulus qui ad pedes crucis feslim posilaeet sicut solet inagmis erat etpraecla-
sericbal, instillavit secretius, nequaquam decere, ut rus apparalus, verum mox niulti de familia nostra,
in lali arliculo pater assurgerel filiis, pracserlim D equiies praesertim et gcnerosi pueri, propter regis
dnm tanli regis vexillum propriis manibus sic tene- nietum dimilli petentes, licentiati in anxictale et
ret. Acquievit archipraesul, nec coram ipso astan- amariludine miilta a nohis discesseruut: iliud jam
tibus assurgens, nec in gestu seu verbo vel opere in nostris sapientis experli elogium : Est, inquit,
iilliini in ipso pusillaniraiiatis vel inerlis trepidatio- amicus socius mensa?et non permanet in die ne-
nis argumentum potcrat deprehendi. Nobilis vero cessitatis. Atlainen excusabiles hi quia laici, regiam
vir Robertus ttinc Leiceslre comes inter honoratos ob id nec immerilo iiiilignalionem formidanles. Sed
lionoratior, in cujtis ore verbum positum fuerat, erant inier descrenies nos iionnulli nostri officii
loqtii exorsus est. Primo autem memoravit in qiiam viri, clericos dico, qui minus excusabilcs el plus
familiarem regis graliam admissus fuerat; quot et in culpa. Qui mox ut inter regein cl archipraesuleni
qnanla de manii regis acceperat, et quomodo nunc fultiri temporis nubiliim pracsenserunl, lanquam
horiiin omnium immeinor videbatur el ingralus, birundinei bomines, fiilura? hiemis metu, mox sen-
mala pro bouis trihuens, et pro gratia cl gloria sim avolarunt a nobis. Hirundinei vere hi et arun-
odium et ignominiam. Etquia comes hic vir ma- dinei, qui in primo venli impulsu mox ccsseruui.
gnus cl generosus archiprsesulem, a lemporc can- Tales revera, filii aura?, amici, fortunae,solum prae-
1157 VITA S. TIIOM/E. — LIB. III. 1158
dam scqirenles et quacrcntes quae sua sunt. Sed noni A domari in Flandria accelerarem, et in nobili ct
pergo nunc ulleriiisistorumexagitareverecundiam; omni religione prospicuo monasterio Sancli Ber-
solum siilficit teligisse ; praesertim cum ipsi postea tini ipsius certissime praeslolarer advenlum ; illic,
rerum cernentes exilum, se errasse humiliter con- favenle Domino, sine occasione veiiturum se asseve-
fessi sint et graviter pcenituisse, quod paslorem rans, nisi aut captio aut mors ipsa impediret. Ad-
simm et palrem sic deseruerint. Dccuittamen teli- jecit vero quod curavi hic interserere, rogan3 ut
gisse hoc, ut decaetero hi, qui sunt nostri officii cujiisdam libri sui curam haberem. ne caeteris
viri, paslorem stium et palrem sequentes niinime suis post fugam ut videbatur diripieudis periret.
rciro rcspiciant et in angusliis derelinquant. Nami I11 quo notari potest quantus fuerit cum oecuit
juxla Sapientis .diclum: Omni lempore diligit qui possessorum contemptor, qui in (anta tam varia
amicus esl, et fraler in angustiiscomprobatur (Psal. supelieciile etambitiosa quam reliquit, unius erat
xvn). Oinissis igiiur his qui exierunt a nobis, sed dunlaxai codicelli memor. Et sic archipraesul re-
non erant ex nobis, geslorum ordinem prosequa- cessit et discipulum post eum ejulantem et claman-
iuur; hoc solo ad gloriam tanti archipraesulis in- tem dereliquit. Eadem vero nocte quidam de sociis
terserlo, quod subtrahentibus se his, discedenlibus nostris fuga? islius ignari, in thalamo quodam
iJIis, vir ille virlulura conslantia? firmitersubnixus, " seorsum dormierunt. A quorum uno, ut ipse milii
columna cui tota virlutura innititur fabrica, sine post et aliis retulit, in somnio sonus vocis mani-
qua eliani nec per momentum slare possel, sedI feste auditur duos illos psalmigraphi versus decan-
funditus rueret, animi fortitudine universa dissi- tanlis : Anima nostra sicut passer erepla est de
uiulat tftqueovenantium; laqueus conlritus esl, et nos libe-
Magoa quippe anima, quidquid in tempore pro- rati sumus (Psat. cxxm). Et in hac quidem tenia
spcri accideritvel adversi, pro exiguo reputare feria lanli regis et tanli archipraesulis perniciosa
consuevil, attendens quod, sicut quidam ait, Nec dissensio el capitis et menibrorum, luetrupolilani
prosperilas diuturna nec aerumna sit pertinax. lgi- videlicet et suffraganeorum, profana divisio. et de-
tur quoniam in recessu noslroa curia diei vespera nique regni totius et sacerdotii turbatio et nostri
erat, finiio vesperlino officio, confeslim archipra?- exsilii totis sex annis usque ad martyrium duraturi
sul cum suis quos limc babuil discubuit et inter liichoatio, quarta fuit conc.iliiactio.
prandendum in ecclesiaslica Hisloria Tripertita de 0 maledicta dies 1o malignum concilium ! 0 diei
persecutione Libcrii episcopi lectio fuit, uhi cum et concilii aclio omnibus post fuluris saeculisde-
UludEvangelii, scilicel: Si vos persecut' fuerinl in tesiauda, per quam tanli regis et tanli ponlificis
ista civilate, fugile in aliam(M<itth.x), iiuerpositum tam chara foadera tam irreparabiltler sunt soluta,
audiremus, respexil archipraesul discipulum qui de caetero nunquam rege et archipraesulese in regno
scripsit haec, jam ut conjectabam, et sicut mov revisuris. 0 quanta ex his geslis et regno et sacer-
exitns probabit, evangelicam in animo concipiens dotio incommoda pervenerunt! Unde et quod vidi,
fugam. Hynino vero dicto archipraesul, surgens a quod audivi, et quod ipse sensi, hoc testor, quam
mensa, confesiim Rogerum tunc Wigorniensem et profanuinest, quam pesiiferum, quamfunesliiiii inler
magistrum Robertum de Melunduno luiic Herelor- regnum el sacerdotiuin discordiam seminare vel
densem episcopos, quos sacerdotes ordinaverat ct schisma, nisi forte et manifestissima jusiilia? causa
episcopos consecraverat, nec enim alios pracier sacerdolalis oemulalioprovocetur. Nani propler Det
hos duos antea vel post consecravil, et item Ro- veritatem, inter reges et sacerdotes ortiim schis.ma
phensem episcopum proprium capellanum suum vel scandalum non lam est schisma vel scandaium
convocavil, etad regem inittit, poslulans ab eo se- Hiiam ecclesiasticac pacis el liberialis fomenlum :
curum de terra sua egressum. Qui vero missi verum multi sacerdotum quibus potestas data s-ub
luerant cito reverienles retulerunt regem respon- obimihrala? religionis ohlentu transeunl, lacent et
disse quod in crastino ad consiliiim hoc differret. [) ] dissimulant, cleri liberlate in ipsorum oculis pcri-
De inila archiprwsulis fuga. clilanle pro bono pacis ecclesiasiica?, ut aiunl et
Inlerim vero a consciis regalium secrelorum se- suadent sibi, inter regnum et sacerootium scliisma
creto mandalur et consulilur archipr:esuli, ut et snscitare nolentes. Qtiorum tamen nonnulli verius
regi et sibi provideat : unde et archipraesul eadein •b id dissimulant quod videnl, et lahorem et dolo-
nocte parum ante gallicinium in qualiior tantum rem coiisideranl si aggrediantur liacc: hi proesertim
equis clam destinaiam iniit fugam, paucis admo- dissimulatores oplimi et oiniiia propter Caesarem
dum consciis, duntaxal discipulo qui scripsit haec sustinenies, quorum ad sublimiora promolionem
et capellanis suis, et cubiculariis sine quorum aut concessit de facili aut interdum Caesar ipse
conscientia hoc geri non poteral. Discipulo vero eiiam ullra quam ticuit procuravit. Verum liic no-
injiinxit ut eadem nocleCantuariam prolicisceretur. sler Thomas, etsi ut praeostendimus de regia as-
Ei quia eo tempore ratio redituuin et lotius archi- sumplus, et lanta regis gralia praedilus, et rege
cpiscopalus gencralis pensio fiebat, pracepil ut sic volente et procurante promolus, tanien cuni
exsculperem si quid possem, et ad Iransmaiina, ad tempus accepit et causa suberat, praeterilorum
casirum videlicet illud opinalissimuin Sancli Au- oblitus, in anleriora se exteudit, et se pro cleri
H!\9 HERBERTI I)E BOSEIIAM 1100
decore el pro ecclesiaslica liberlale quani luendain A ipsamel virtns dcmum sic prohata, sicut perfeclior
susccperal, homini, qtiem supra liominem dilige- et commendabilior reddilur. Virttis enim, inqtiit
bat, ncc niiiuis liinc dileclus, rcgi se opponil. Non Magister, in iiifirniilateperficitur (II Cor. xu). Quae
ut vetus ille sacerdos in Evangclio, tion nt leviia, aiiiem nt quania hinc inde el regno et sacerdotio
cariialium ministcr, perlrausiit, non praeteriil, nou incbmmoda cx disseiisioiiehac provenerint, sequens
dissimnlavit, unde lamen multa et mininie hic ex parte lnstoriaeordo declarabit. Qitae et nos su-
enarranda et regno et sacerdotio incoinmoda cx pra in hiijiis operis lexlu leiigissemeniinimiis. Quoe
scliisinal lioc et dissensione hac proveuerunl. Quod qui plenius nosse desideral, legat epistolas nosiras
ct ipse taiiquam vir in oiimibiis providus anle ma- a nobis m exsilio nostro conleclas aut diicctas ad
lorum eventiiiri praedixerat, verum , ul addebat, nos vel pro nobis. Ex oninibus. qnippe his corapa-
miirime periclilaiilis jiislilia? causa dcsercnda aut ctis confectum est grande timim covpus epislolarc,
etiam dissimulanda ob id. Arduos quippe aggrcssus ad iiuod lecuireiidiim. Plurinia eniui ex his.quia
ct facta grandia grandis solet siibscqui aut comi- in epislolis coniinenlur, per sequciilis hisioria?
lari jactura; verum et ipse virtutis aggressus, et texluin brevitaiis causa practerimus
INCIPIUNTCAPITULATOMI QUARTl.
1. Quod depositoorario Thomas fugeril, el quod fttga evangelica(uerit; ubi tangit de fuga paslorum du-
plici, corporati et spiriluati.
2. Quid sit gestum in curia cognita in crastino archiprwsulis[uga.
5. Quale fuerit itinerarium Thomm, ad humilitalis e.xemplumdescribit.
4. Qualiler cum applicuil sero cum recubuissetab hospilesuo in (raclione panis agnitus sit.
5. Quure in transmarinis applicatus absconderitetiam se adhuc.
(». Quo in loco discipulus qui scripsit hac, ad domtnum et magistrum suum archiprwsuiem jam in trans-
marinis sil reversus, el de mutua ipsorum collatione.
7. Quatiter regis nunlii conlra archiprmsulem ad virum apostolicum diyecli applicuerinl , et de nunliis
archiprwsulis similiter ad apostolicum virum , et quaiiter el lii et itli per LudovicumFrancorum
regetn transierint
8. Qualiter regis nuntii et archiprmtulis a viro apostolico sinl excepli, el quid ab eo pelitum el quid
actum.
9. Qualiter in Angliam reversi qui a rege missi fueranl, ei quomodoarchiprmsul in Franctam vcnicr.s a
rege Francorum sit exceptus.
10. Qualiter archiprwsul Senonis ventevs a viro aposiolico susceptus sil et qualiter archiprmsul in au-
dientia ipsius et cardinalium totitis lurbationh sum causam exposuerit, et pariter qualiier lapsus
fuerit confitens, et de fnneiro chirographo ibidem expanso el lecto et a viro aposlolico reprobato,
el qualiter ea die a curia recessimtis.
11. Qttaliler archiprmsul a cardinalibus arguitur, quod lempore schismutis conlra regem se erexerit, et
quid archiprmsut ad objccta responderit.
12. Qualiler archipnvsul ad quoddam monasterium Cisterciensium, quod Ponitniacum dicilur, ibi peregri-
nalttrus adveneril, el qualilei ibi exceplus et quam spiritualibus studiis ibi inlenderil.
13. De ejectione et-proscriptionepropinquorumarchiprmsulis el suorum, qtti eum in exsilio sunl secuti,ct
de moestitia archiprwsults pro exputsis, et de consolatorio sermone quo ipsum eruditt tui coexsules
consolanlur, et archiprmsul quid responderit, et qualiter dispensanle Domino et miserante nostrorum
provisumsit muititudini exsulum.
14. Qualiter aggravato exsiliosuo prcemullitudine exsulum, archiprmsulvtlam cmperitducere arctiorem, et
qualiler prce nimia carnit mortificatione valeludinein brevi gravatus, a discipulo qui scripstt hmccun-
ventus sil el correplus , el quuliter mux correplus temperaverit ubstinentiam el cum suis lotum se
scripturis dederit.
15. Qualiter secundo peregrinalionis sum anno apprehenderit aichiprmsulem jusiilim zelus sermone quoiam
deliberutoriosuos super hoc alloquens.
16. Quuiuer pritno sil rex convenluset qualilcr sccttndo.
17. Qualiter arctabatur archiprwsul ad mandala sua cernens regetnnon corrigi, etde comminalorio edicto
quod pubtice cmisit in regem, el comminiilorii loco, et quud cito lioc pervenit ad regem.
18. Quod rex ad archiprwsulemappellalores miseritel quod uppellationi sil deialum.
49. Quutiler el rex el archiprmsul ad sedem niiseiint apostoticam,el quatiter rex a Ponliniaco archiprw-
suiem atnoverit, et quuliter arcliiprwsul et eruditi sui in arclo posili deliberaverintinter se super lioc
quid agendum.
20. Quuliter urchiprmsui, a Ponlintnco proponens recedere, miserit ad regem Francorum Ludovicum,et
qualiler el quo toco ud peregrinandum archiprxsul u rege sit exceptus el de somnioin recessu suo
a Pontiniaco.
21. Qttanla humanitas el benignitasarchiprwsuli el suis a Francis sit exhibila.
22. Qualiter prmtacli lioniipelivarchiprmsulis sint reversi, el de advenlu cardinalium ad pacem inter regem
et archiprwsulem reformandum, el de archiprwsulis somnio, el quulitcr a nonnuitis personis regni
appetlalione interposila cardinales injecta pace tunl reversi.
23. Qualiler archiprwsul deinceps, appellationi non dejerens, muitos de aulicis anathemati tradidit, ad eru-
ditorum suorum suppticationemsota regis persona iulacla adhuc.
24. Quuliter rex tnotus, uudiens uppellttlioninon delalum, sed suos potius excommunicalos, ad virum apo-
stolicum miserit et archiprwsul timiliter.
25. Qualiter arctabulur Homanuspontifexpro regis el archiprwsulis nunliis sibi adversanlibus, el qualiter
arctaltis nunc hos uunc illos pacis inler regem et archiprwsulemconsiiiuil medialores.
2G. Qualiler rex Fruncorum, mediatorum unus, atl unum colloq-Morum,quod erat inler ipsum el regetn
Antjloritm, nos vocaveril, el quuliier ibi in conspectn regum archiprwsnl suasus pulsus el impulsus
(uerit, volensse rcgis volunluli subjicere, nisi hoc adjeclo, salvo videlicel honore Dei el qualiter a
colloquio reccsseril amodo tttitcspretus, et detelictus, el mullis uffecluscoittumeliis.
MGl YITA S. TUOMM. — LIB. IV. 1IG2
27. Qunliler archiptrtsttl ctim suis.ul videbalur vehemenleraffliclus, conforlaver'1suos in via , el qualiter
posl dies pancosarchiprwsuli cesscrit ad qloriam, quod in vriori regumcotloquio mundus ipsi repu-
taveralin ignominiam.
23. Qualiier urchiprmsul tertio miserit aa .tomanum poniificem, et quomodo ipse pro archiprmsulis pace
iterum arctalnr el de sero mtssis a latere Romani ponlificis propter pacem.
29. Qualiier pro solo pacis . osculo pax archiprmsulis in alio quodam regtim colloquio steterit, et qualiler
archiprwsul convenilura suis et argttitur,quo pro solo par.is osculo sic dimiserit pacem, et animatur
•ad pacem, osculo pacis conlempto, et de archiprmsule irriso.
30. Qualiter archiprwsul quarto ad liomanum ponlificemmiseril, el de coronalione Ilenrici filii regis adhuc
pueri, et de Romipelis nostris, el qualiter motus vir aposlolicus in episcopos, qui conlra archiprmsu-
tem coronationi inlerfuerunt, suspensionis eorum itlleras, quorumdam eliam anathematis, archiprwsuli
dirigens el qualiter rex ex urgenli mandato aposlolicosic arclalur ad pacem
INCIPIT TOMUS QUAUTUS.

1. DEFUGA THOM.E ETOUOD EVANGELICA FUERIT. A j De fuga spiriluali, qua non pastor fugit, sed merce-
narius.
Deposiloigitur orario, quod in memoriam sus-
Et cerle fugerunt qui remanserunt. Nemo enini
cepti jugi sacerdolalis publice el assidue, ut supe-
rius ostendimus, supra huineros geslare consueve- qui ipsos fugisse difliteatur, qui archipraesulemsiiuui
militia?sua?ducem in die belli deserentes, in partem
rat, fugii Thomas, eo ipsoquasi jam indicansposse
se jam minime in pressura tanta sacerdotio libere Iransieruni adversam : fugerunt revera lanquam
filii Ephrem, qui inlendenles et mitlenles arcum,
fungi. Fugit itaque depositoorario, nihilsecumprae- videlicel se ante bellura ad bellum
lerquam insigne illud metropolltanorum, quod pal- praeparanles et
lium dicilur, et sigillum suum in via portans, non promiltentes auxilium, conversi sunt in die belli ;
non non in zona sed solum cili- corpore quidem remaneiiles et ainpleclentes qua?
peram, panem, a?s,
cio amiclus super nudo secutus est Jesum. Secutus, camis sunt, inenie fugerunt, sub limoris modio mi-
lilia? sua?arma et verilalis lucernam abscondenles,
inquam, Jesum fugientem prius, sed poslea intre-
cum deberentcontra principes et polestates niundi
pide occurrentem. Nam, ut formam daret suis fu-
ex adverso ascendere et pro domo Israclslare
giemlipro lempore, fugit pastor paslorum Jesus ; hujus
in praelio in die Doinihi.'Alioquin Dominictis miles
fugit elposl magislrum magisler magisirorum Pau- ]
lus; et, si anliquiores adhuc quaerimus fugitivos, sine causa gladium porlat: imo, ut jam diximus,
sub timorte modio gladium suiiin abscondit el fugit,
fugit Jacob, fugil Moyses, fugil et Elias, qiiotquot
illud Domini de fuga adimplcntcs mandatiim : Si etsi non corpore, spirilu lamen. Haec quippe fuga
vos, inquit, persecuti fuerinl in ttna civitale, (ugile in noii corporis, sed spiritusest, semper inexcusabi-
aliam (Mr.tth. x). Fugil igilur Tbomas, ut Domini lis, quam mundi lerror aut amorin mcrcenaiiis fa-
adimpleret mandaium, in fuga providens regi quem cil; qui in templis auro micantibus et inter deau-
adeo diligebat, el sibi, ut regia?videlicet indignalio- rala allaria quotidic psallunt ct leguiil, ct tamen
nis declinaret fervorem et manus servaretiiinoxias. fiigiunt : qui in auro quolidie e>gemmis inler mini-
lndignalio enim regis, ail Sapiens, nunlius morlis, strorum examina'spleiidide epiiianlur et bibuui, et
et vir sapiens placabit eum (Prov. xvi). Nec igilur laiiien fiigiiinl : qui sub (icu et vinea sua secure
de fuga hac opus esiserinonemapologelicumlexcre, doriniunt, et lamen fugiunl, sic enim fugiendoprin-
quaenon niercenarii fuit, scd pastoris qui vidcbatur cipum graliam et mundi gloiiam consequunlur. Va?
personaliter quaeri. Fugit eliamec quod remanendo generationi nosirae, minisiros loquor altaris, a fer-
et oppoueiulo se niagis morii fructificaret quam menlo hoc, a fuga hac! Nec eslciiim jam qui se op-
vitae, dolore super dolorcm apposito. Qualiler el Q I ponat qui ex adverso ascendat. Psalmos quidem
Apollo magisiri discipulus, quem et Corinlhiorum psalmis, oralioncs orationibus et missas missis co-
cpiscopum ordiuaverat, ipsos, qtiibus nuper praela- pulanl, el quoiidie satis regulariler aiidiunl: etpau-
tus eral, fugicndo deseruit, quia sedare nequisset, peribus quidem el egenis manus abunde aperiunt;
adeo quod eliam multum rogatus a magistroad eos sed haec quidcm omnibus Clirislianis communia ;
reverii, lunc noluisset, metuens ne propter ohfir- Judtci quippe et ethnici faciunt haec, scd episcopi
malos non faccret fructum. De quo illis Magister : illud principium noininis episcopalis, Ionge supra
De Apollo, inqiiil, fraire notumvobis facio quoniam avolat a privatorum conversalione communi. Hoc
mtiltum rogavi ul veniret ad vos; et utique non fuit quippe in episcoporum declaralur nomine, quod ab
toluntas ut ntinc veniret (1 Cor. xvi). Sic elexcausa iis exigilur in operaiionis virlule. Quorum est ju-
siinili, crehro miilli alii pastores et boni aul peni- giter arguere, increpare instare opportune, inipor-
tus sine grege deserueriini gregem sibicommissum, lunc, contra diem resistere, terrenis potestatibus se
suil de grege ad gregcm translati, ubi curam ulilio- opponere. Hic est enim c.livusarduus et lisec-esl
rem impcndercnt. Non ilaque pro fuga hac apologia propria sarcina pasloralis. Et hoc csi illud cpiscopi
nccessaria ; illorum potius, provincialiiiin videlicet nominis episcopalis principium, lioc episcoporum
cpiscoporum, incxcusabilis fuga qui rcnianscrunl. fastigium, hoc lam praecellentis iu ecclesia gradus
privilcgiiun, quoprivatos excedorc etsupra nosavo-
lare dcbcnl, qui supra nossuntj qui pra?sunt uobis,
5,163 HERBERTI DE BOSEIIAM HG4
"iti quidem, ut jara diximus, in jejuniis, in vigiliis, A universa ipsius pacem habercnt. Et hoc quidem sa-
rn dandis, in erogandis, et oralionihus et reliquis pientes illi, ut mala facerent, dederunl consilium,
pietalis scu religionis operibus caeteris, se inferio- ut ita commodius causam suam justificareri, archi-
ribus comparticipanl, utpole qua? non episcoporum praesulis vera deprimerent: quod videlicet cum te-
propria, sel Chrisiianorum oinniiim communiasunt. mere el ignominiose regem exacerbasset, rcgni et
Sed, proh dolor! qnolquol hi? el si haec quae non sacerdotii pacein inconsulle lurbssset, et fatue et
oportet omiltere faciunl, tamen diebus his militia? indiscreteecclesiam suam noctu fugiendoreliquisset,
sna?arma abscondunt, qui dnm terrenis commodis ipse tamen post omnia haecex regia clemenlia re-
inhiant, dum honores cevenl, aut per ambiiionis gia?pacis bono fruerelur immerilns. Ila ponlifices
spiritum subliiniora appetunt, opponere se renuunt, cum divitibus in occultis paraverunt laqucitm fu-
nc perdant qua?diligitut, aut ad id non pcrveniant, gienti; et ila confeslim arripiunt iter Rogerus liinc
ad quod tendunt unde el plane illo Domini commi- Eboracensis archicpiscopus, Gilherius tunc Londo-
naforio per prophetam proesens ferilur ecclesia, niensis, Rogerus YVigorniensis,Hilarius liinc Ciee-
Attferam, inquit, a Juda et Jerusalem validum et strensis, BarlholomaeusExoniensis cpiscopi. Practer
(orlem (Isa. m). Quod el in Threnis suis in persona hos vcro el cum istis nomiulti aulici ct alii qui-
synagogaealter luxit propheta; luxit quidem non B j_ dem honorati viri et magni ab ipso laiere regis
inuroruin seu lapiduin templi jacluram, sed virorura missi in testimonium illis, perquos rex scriplo suo
inopiam. Abslulit, inquil, omnes magnificosmeos a pi:e recordalionis Ludovico tunc regi Francorum, et
me (Thren. i). Ohm qnidcm pr.ediclum, sed nunc nobili comiti Flandria? Philippo, conquerendo inti-
impletum admodum hodie in Juda el Jerusalem : mavit, Thomam quondam Cantuariensem archiepi-
Pauci magnifici,validi, pauci etfortes: omnes quippe scopum, talis quippe erat scripti concepiio, a regno
terga vertcntes, fugientes omnes; qui fugiendo sic suo lanquam proditorem fugisse, et ne eum in terra
ea assequuntnr qua? Thomas fugiendo contempsit, sua reciperel. Proficiscuntnr igilurhi; sed autealia
quorum certe fuga periiia Tboma fugienle, ita ut fugieutis Thoma? itinerarium ad humililalis exeai-
lugiens vere possit illam in Psalmo versiculi perico- plum memorandum.
pen decantare per viam : Periit fuga a me el nonest 5. DE ITINERAR10 THOM.<E FUGIENTIS.
qui requiret animam meam (Psal. cxxi). Cerncns Ut diximus, noctu clam fugiens, fralrem unun
enim quod omni tempus sit, et quod tempus sit fu- de ordine de Semplingeham secum habens viae du-
giendi et quod tempus occurrendi, fugil prius sed cem.versus Aquilonem ad nobilem illam civiiatera,
jtostea occurrit, quemadmodum (inis istius operis et qua?Lincolnia dicitur, lendebat, sciens et prudens.
linis hominis declarabunt. Unde et commendabilis C invium carpens et non viam, ut ila cauliiis qni post
lisecThoma?fuga el magna iides fugienlis, nihil co- mitterenlur perseculores effugeret el declinaret in-
gilanlis de craslino, nihil secttin in via praeler cru- sidias. Et ea nocte venit ad pagum qui dicitur fira-
citixi fidem et pauperlatem portantis, cum tamen ham, viginli quinque circiter inilliaribus a Nortbam-
futsset, ut satis supra oslensum, in Augusialibus: plune distanlsm ; ubi poslquam modico indulsii
ccliciis enutritus. Tolo igilur Biitaimicoorbe Tho- somno, in crastino arripiens iter venit Lincolniain,
mas profugus agitur Oceano, omni ex parte circum- ilerum circiter viginli quinqiie millia, hospitatus in
septus, unde el egressus difficilis, pracsertim cumi civitate in domo cujusdam fullonis. Et ibi aquam
omnia suspecta essent fugieuli, utpote qui ubiquei quoefluit per civitatem intrans, ad locunt quemdaa.
publici hostis nomine ceuserelur : verum de iline- solitarium in medio aquarum situm, qtii diciiur
rario fugienlis et egressu calamum ad modicum sus- Hermilorium el perlinet ad sanctam illam sancti-
pcndamus, dicturi prius quale in crastino, quarlai monialium congregationem de Semplingeham, per
videlicet feria, cognila jam fuga, inierint consiliumi aquam venil millia circiter quadraginta ; ubi propler
principes et ponlifices adversus Doininumet adver- toci solitudinem, et propter difficullatem accessus,
MISchrisluni ejus. p eo quod in medio aquarum sit, per tres dies securius
2. QUIDSITGESTUM 1NCURIA, COGNITA ARCHIPRiESULISi latuit, ad iter quod rcstabat vires reparans. Una
FUGA. vero dierum cum frater, qui ipsi ministrabal, vide-
Mane quidera facto, fuga jam cognita, ponlifices3 ret solum sedentem in mensa et pulmenlariis vesci,
ct principes conveneriiut in unum; rex vero lurba- compunctus lacryinas continere non potuit; etcon-
tus sciscitalur quid agenditm : ct eommune quidem1 linuo exivit ne inler sacras epulas Dei virum la-
consiliumut majores natu cpiscoporum, maxime qui,, cryraa? effusa?pertnrbarenl,
utsupra diximus, regi se obligaverant, Romanura a De hermilorio venit ad sanctum Botulfumdecem
adirent pontificem, de lurbalione pacis et reg el sa- milliaria : et inde per aquam venit ad tocum qui
cerdotii et realu perjurii archipraesulem suum ac- dicilur Haverol.ad praedictamsanclimonialium con-
cusaturi, et in interim omnia ipsius in pace essent,, gregationem ilidem pcrtinentem. Deinceps vero
douec qtiid Romanus ponlifex judicarel reportarenl:: nocle solum proficiscebainr, veriius deprehendi.
unde et mox rcgis ediclo proeconisvoce proclama- Jam siqnidem orienlem versus ad Cantiam tende-
Iiim, nc qtiis homines archiepiscopi moleslaret autl bat, ubi a populo terra? facie magis cognitus erat.
posscssioncs, scu dc ejus quidquain aufcrret, scdd Nocte itaque ibat el die lalitabat oclo noctibus die-
4163 VITA S. TilOM;E.— LIB. IV. 11(56
riim conficicns iler, donec in Canlia perveniret ad A / feria, quae dies Animarura fuit, in transmarina ap-
pagum supra mal-e silum qui dicilur Eslrei; ubii plicuil, et in vespera Graveninges venit.
transfretare disposuit. Ibi quidem eo cautius quo' 4. THOMAS FUGIENS IN FRACTIONE
QUOMODO PANISAB
securius, eo quod pagus ille esset proprius de mensa1 HOSPITF. SUOAGNITUS SIT.
sacri conveutus sedis sua? melropolilanae, a Can- Et cum sero recubuisset una cum iribus fratribus
luana octo tanliim milliaribus dislans. Latuil au- viaesociis, ab hospite suo in fractione panis agnitus
tem lux mundi fulura in pago hoc usque ad diemi est: cum lamen in mensa non magis ipsi qiiam alii
Animarum diebus octo. Die vero Animarum qui fuil: deferrelur, imo minus, ulpote qui iu niensa piimuiu
lertia feria, quinlus decimus dies ab illa lertia feria,, nequaquam tenerel locum, sed extremum. Qui etiam
ab illo die Martis, quo apud Noriliampluiie pugnarat per totum hoc ilinerarium suum sicut habilu ita et
ad bestias, nocle parum ante diem absque omni ve- iiomiue mutato, a confratribus suis via? sociis fraler
ciura in scapha inlravitmare, etcirca vesperam ap- Christianus vocabatur, iiomeii Chrisliani sortiliis
plicuil in quodam maris latere quod a vulgo terra? proproprio, tolum ob id ne poluissefagnosci. Veruiii
dicilur Oie in Bolonia, per unam lengam distans a caulus hic hospes noUvii quod pra? coeteris recum-
portu qui dicitur Graveninges. Et ivi: vir Dei pedes benlibus singularem haberet vescendi modtimel in
(|uantum potuit.sed parum potuit, eo quod cum mo- B dislribulione affeclum. De illo siquidein inodico
dicum vas marinum intrasset, scapham, ut diximus, quod ipsi in mensa apponebatur, parvulis el aliis qui
per crebros et profundos maris j'aclus non parum in domo singulis dispcrgebat et dabat.
fuissetex mari faiigatus. Untleet post modicum iicr De corporali arcltiprwsulisforma.
reclinavit in terra , non valens procetlere, et dixit Praeterea ad certiu* concepta? jam agnitionis
frairibus qui cum eo eranl : < Hinc non recedam arguraentum, totiits hominis composilionem intueba-
nisi vehar a vohis aul quaeralis iuilii vecturam. > lur etgestum, corporls videlicet procerilatem egre-
Et quaesicrunt ei jumentum pro uno argenteo : et giam, frontem aiiiplametaspeciumseverum, faciem
jumentum hoc non frenum sed lantuin iiroleclam oblongam el vcniislam loriiiam mantuiin obloiiganini
rirca collum babebat. Et posuerunt vestiinenta sua et articulorura in manibus congruam et quasi ex-
suîradorsum, el eum desuper setlere fecerunt. quisitain his protensionem. Videns itaque homineiu
0 spectaculum cernereTliomam.quondam in curin inodoedendi,in corporisqualitaleelgestu cocleris
ribus et in eqtiis, super jumentum nunc sedentem, longe dissimilem, exislimavit mox se uiaguum ali-
pro freno solam proleclam circa collum habens, et quem virum in hospilio suo suscepisse, et pro cerli»
prosella super dorsum fralrnm pauperum et con- suspicabalur Canluariensem hunc esse archicpi-
versorum pannicalos 1 0 quam magna super te, scopum, eo quod jam densus in terra circmnquaqiie
Tlioma, rerum mutatio ! ubinam sunt quoudam tot percrebruerat rumorCantuarienseni sicaNorthanip-
equi aut tot eqinies lui et tam divites et lam ambi- lune clara recessisse, et jam in parles illas aut ap-
liosa? phalene tuae. Ecce nunc quod omnia haec.ad plicuisse aut in proximo applicandum fore. Hospes
juiiieiiliiin iiniim et ad prolectam unain redacta : igilur confestim ruslicam suam seorsum vocavit, el
ncc lamen juiiieiilum luuin vel prolecta lua, sed instillavit secretius Canluariensem esse quein hos-
allerius esi.Te revera transeunle, transierunl et tua, pitiosusceperal. Atilla impaliens, vix verbo exandilo,
vetera eniin tua transierunt et facta sunt oinnia ad raeusam properal et post modicum iiuniium mox
nova. Verc mirabilis Deus in sanclis suis, deducens rediensetsubridens: < Certe, >inquil, «bonevir, ipse
eos in via mirabili, de tributatioiie laelificans, de est. > Riisticaigiturmoxsolliciliorcirca ministcriiim,
pressura dilaiaus, de lentatione probans; deslruendo discurril, feslinal, et nunc nuces, nunc poma, nunc
aedificans,percutiendo sanans, occidendo vivilicans. caseolum, ante fratrcm Chrislianum appouit. Frater
Quod quidem inler caeteros et in Thoma hoc nostro veroChrisiianussuspicanssejamexaliqiiibnsindieiis
liquidissiimun. Et quidem ad supradicium porliim deprehensum, carere mallet his qua? ruslica affec-
Graveninges venit, sic supra jumeiitum sedens. Ter- D n luose apponebat, el tamen dissimulat.
lia ilaque /eria, qua? dies Animaruoi fuit, qui vulgo Ccena autem facta. bospes cum nova vultus hilari-
dies Martis dicitnr, qui fuit, ul supra jam diximus, late accedit propius. Quem cum frater Clirislianus
qiiinlus dccimus ab eo die quo apud Norihamplunc supra sedem juxta se ponere voluisset, hospes con-
in supra descripto discrimine fuit, in transmarina slanler renuit, in terra secus ipsius pedes sedens.
applicuit. Nescio quippe quo rerum praesagio, si Et post modicum : < Domine, > inquit, < gratias ago
tamen praesagium magis quam eventus, lerlia feria Deo quod dignus fui ut sub lectum meum intrares.»
fugam iniit, tertia feria in iransmarina applicuit, Cui inox frater Cliristianiis: < Quis ergo sum cgo?
tertia a marinis recessil, et terlia ilerum revertens noiiiie ego quidam pauper fraler sum et Clirisliaiius
in Angliain appiicuil, et lerlia demum feria gladio dicor? >Et hospes :<Certe,» inquit,< quidquid dicaris,
occubuit, ab eo die, quo revertens, applicuit, mense scio te magniim virum esse et Canluariensemarchi-
solum exaclo, ut ila quae fuit dies Martis, fieret et cpiscopuin. > Igitur cum frater Chrislianus nullis
niariyris; in qua velul quodam fulurorum proesagio verborum involucris ab hospite suo se potuisset
tcr quatersicparabalurad marlyritim. Tcrtia iiaque evolvcre, quin horum allcriilrum neccsse liaheret,
aut de se vcritatem faleri constanter aut diflheri
mendaeier, confessus est quod ipse est, et non ne- A _ corde et corpore concussus sum et convulsus: ita
gavit. El ne se proderet, hospitem suum hlandis de- lameii ut in dolore ipso dispositionihus Altissimi
niulccns secura duxitin craslino. Ecce quam longa omnia interiora mea laudemgerminarent eigraliam.
viri Dei pericula qui eliam jam in porlu periclila- Cujus esl humiliare dumallevat, et allevare dum
baiur. humiliat. Et magna profecto Altissimi laus et gralia
5. QUARE JAM1NTRANSMARINIS SE ADHUC decoelilusdalaconstanliaetsequanimilaletolerantis,
ABSCONDEIUT. illud dum mecum loqueretiir patientis elogium repli-
Rex quippe noDiliconiiti Flandria? Philippo ger- canlis: « Sibona, >inqnit,« suscepimus de manu Do-
mano suo et amicis suis magnatibus terra? scriplo mini,malaquarenonrecipiemus?> (Job n, 10.) Unde
jam et verbo disseminarat Thomain quondam Can- ego mox de Sapientis verbo cogitabam vere dicenlis
tuariensem archiepiscopum (lalis enim erat scripti quod Justum non contristabit quidquid ei acciderit.
conceplio) de regno suo tanquam prodilorem suum (Prot).xn.)Elpostha?ccum demeavicissim quaererct
fugisse: unde et quam longa manus regia, tam longa profeclioneel qualiter mandalum suum implerepotu-
pericula regiam manum fugienlis, et ideo omnia pleua erim, qnod, ul supra dixi, in arliculo recessus sui
suspicionibus et securitas nulla. Causa etiam qua in a Northamptune mihi injunxeral, enarravi. Et quud
illis partibus prodi ineluerat erat, eo quod demino> qua?dan>vasa sua argentea mecum detulerim ei de
regi Anglorum procuranle Matllioetisfrater comilis; ^rediiibus suis solum cenmm marcas, quas velut de
Flandrensis Pbilippi, lunc Bolonia? comes cum ab- iiicendio vix e terra ejicere potui. El adjeci qualixer
balissa quadam lilia Slcphani quondam regis Anglo- inox cognilo ipsius recessu sapienlium malo con-
rum mairimonium profanum etomnibus posl fuluris> silio regio fuisset edicto proclamatum ut omnia
saeculisdeiesiandum contraxerat, arcbipraesule lunc ipsius in pace forent: et qualiterquod promalosuo
regis cancellario propler facti enormilalem conlra- molilum in bonum cesserit, el mentila esl iniquitas
dicenle, et quoad potuil reclamante; unde et comes, sibi Altissimo secum disponente et semper resi-
tolonia? exlunc perfecio eum odio oderat. Erat stente iniquiiali: alioquin enim, nisi sic regio fuisset
quidem sic : verebatur ilaque ipse, nec igilur sine: edicto proclamatum, a lerra quidem omnino vacuus
causa in parlibus iilis manifeslari se voluil; unde; exissem , si tamen exissem , nobis etiam et noslris
propter crastina? dioetaeloiigitudinem et viaediificul- omnibus praedaeet direptioni expositis»
talem et insidiasquas vcrebatur, in crastino summo> Archipraesul vero audiens faclum sic, Deo gralias
dUuculo arripuit iter, et de Graveningespedes ivit; retulit, qui mundi sapienles infalii.it, el in asttilia
vir Dei loia ea die, via admodum lulosa el Iubrica, C | sua comprehendit. Et priorum oblitus penitus, con-
tcmpore pracserlim hieinali, et circa noctem venit aui fortalus est, ut videbalur, nihil de craslino cogi-
uconasleiium de sancto illo ordine Cislerciensi, quod tans, cum (antum dicla? solum cenlum niarca? et
iu lerra dicitur Clermareis, ad supputationein indi- vasa quaedampauca argentea soluin et toliim fucrit
genarum iter duodecim luugarum lerra? ea die con- noslra? peregrinaiionis longioris plus aunis sex du-
(iciens. Esl autem monasierium hoc siliitn prope\ ratura? vialicum.
Ulud castrum nobile, quod supra nominavimus, 7. QUALlTER NACFRAGANTIBUS ADVERSARIIS AROIH-
Sancli Audomari. PR./ESUL APPLICCEIUT.
6. DELOCO UBIDISCIPULUS REVERSUS ESTAD Eadem vero nocle, qua et archipraesul, TCgis
MAGISTRUM. nuntii procfali cum mulio et magno appiraiu- mare -
In hoe aiilem monaslcrio discipulus, qui scripsit intranles, subilo procella suborta, in mulla difScul-
b:cc, circiter quatuor quinqueve dies praeveniens, tate et periculo vix applicuerunl : cum tamen ar-
sicut supra diximus, sibi injunctum, domini sui prae- chipracsuliet suis in scapha mare pacalissimtim fo-
stolabalnradveniuin.in nobili videlicet etomni san- ret. Teslati sunt sic fratres, qui cum archipraesule
<;tilate>,pra?claraabbatia Sancti Berlini. Unde mox in scapha, et alii ex parte adversa qui in navibus
in adventu doinini inuitio accepto, cadem nocte venii D • tiransieruut : illius revera opus, cui venli et mare
et quidem gavisus sum, viso domino, niliilominus et obediunt, qui cuin vuit mare, et cum vnlt somim
compassus audiens ipso videlicet mihi relerente lunci flucluum mitigat, quod cl in iEgyptiacarum plaga-
iiineris sui difficultates et pcricula ; qualiter nocte rum catalogo illius jEgyptiorum plaga? septimae
ambulansdie latitaverit, qualiter pedes incesseritel persimilliiiium, qua Moysevirgam in coelum exten-
qualiter colobio assumpto in quo lunc eum cernebam, dente, Dominus dedit tonitrua ac discurrentia ful-
cumhabituetnomen mutavcrit, a sociis via?,utsupra • gura superterram, pluens grandinem supcr lerrain,
leligimus, nomine tanquam proprio Christianus ap- et grando et inisla pariter fereba<itur : tanium in
pellalus, Et in lanlo labore quanta fuerit victtis> lerra Gessen, ubi erant (ilii lsrael, grando non ceci-
inassueta asperitas.ita utlanqtiam alicrumcleciionis , dil. Juxta quod similiter et in eorumdem plaga
vas probatura sitpericulis in via, periculis in mari, nona facta? sunt tenebra? horribiles in universa
periculis cx genlibus, periculis in falsis fralribus, in terra _Egyptia. Ubicunque autem habilabant filii
labore, in aerumna , in vigiliis, in fame et siti , in Isracl lux erat. Idemquippe fortissimus Deuslsrael
jejuniis, in frigore, in colobio et in cilicio. Et ego lunc ct nunc discemcns sic et in merilo et in fla-
quidein qui scripsi hacc, audieus et vitfens sic , lolo gello justum ab impio, et limoratum a conteirplore.
4i69 VITA S. THOMJE.— LIB. IV. 1170
Eadem ilaque nocle qua et archipracsul, dicti ^ lidie nescientihtis ipsis e vestigio scquebanlur :
regis niinlii mare intraverunt, el eadem die qua et ila tamen quod nos sequentes una semper die prae-
archiprocsulad caslrum Sancli Audomari venerunt. cesserunt. Et quidem ex consilioel industrie factum
Et quia celehre eral iu lerra quod Canluariensis sic, ul ita cautitis et cerlius ipsorum verba el mo-
archiepiscopus ad monasierium illud dc Clermareis, limina adversus nos explorarcmus. Cum vero ad
ad quod jam venil, advenlare proposueral, eadem Christianum illum Fraiicorum regem, a quo nuntii
nocte post noclurnam synaxiin decantatam, intravit proxima die reccsserant, vcnissemus, ipsum niox ut
stagnum qiiodilamgrande et spaliosum, snpra quod accessum haberc poiuimus, nomine archipraesulis,
nionasterium illud situm est, et in scapha venil ad quem a (einpore cancellaria? propler hominismagni-
locum quemdam abditum, aquis seplum, qui ab ficeniiam, probitatem et induslriam reputabat stre-
incolis dicitur Eldeminster, quondam hermiloriiim nuum ct habebat acccpliim, devote quidem el luinii-
beaii et glorinsi confcssoris Berlini. Verebalur liter salutavimus. Et quia ante cramus ipsi incogniti.
quippe, si in monasterio illo iisque in crastinum more suo erebro, an de archipraesitlisdomo fuisse-
morarelur, forle ad aliquorum indicia indigenis et mus et familia, sciscitabatur : quo cognito, mox nos
praesertim regis nunliis revelari in crastino, qui susccpit in oscino el benignc audivil. Cui cum
forle advidendum eum diverierent, et videnlescum B juxta demini nostri archipraesulis mandatum lacry-
sic, fieret opprobrium abundanlibus et despectio mabilem historiain nostram et labores et pcricula
superbis, et insultaienl defacili, quod fatue et in- exposuissemus, regia? clemenliaeviscera veheinen-
consiilte de tanta quondam forluna ad lanlain nunc ter commola siinl; et nobis ibidein referre dignatus
miseriam devenisset. Unde et eadein nocle se subest, qualiler et in qua forma contra archipraesulem
traxit et in diclo hermilorio per tres latuil dies : et rex ipsi scripserit et quid ipse responderit. Et ad-
iu quarlo ad petilionem sanclaememoria?Godescalli jecit : « Debuissel quidem dominus rex Anglorum,
lunc abbaiis et conventus loci, ad abhatiara Sancti si ipsi placuisset, hnteqiiam lantum amicum suutvi
Bertiui venit, et lanquam diehus nubis el caliginis arcbiproesitlem el personam laniam lam dure sic,
aliqiianiuluni serenatis, veri solis radius mundo et lam dire iractaret, illius vcrsiculi fuissc reccrda-
jam sensim oriens et se ostendens. tus : Irascimini et nolile peccare (Psal. iv). > Et
Qualtter nuntii regts et post nuntii archiprmsulis ad supradictus, qui meciim erat, viae comes el nuntii,
regtm Francorum venerint, el qualiter excepli. comice mox respondil : < Domine, > inquiens, < ct
Sed arcbipraesulem in dicto Sancli Bcrtini mona- forte illius recordatus fuissel versiculi, si illutn tam
sterio apud Sanctum Audomarum dimittenlesadhuc, „ freqiientcr ut nos in hora illa regulari audivisset, >
prius viam et actus nuntiorum prosequamur. Qui et subrisil rex. In crastino vero antequam rece.lc-
mox in craslino sui adventus a Sanclo Audomaro remus, cum hominibus suis quos secum habebat,
reccdentes lertio quartove die per pia? recordaiionis consilio accepto, ad petitionem archipraesulis pcr
Lmlovicum iunc Francorum regem transilum fece- nos faclam archipraesuli in regno sno pacem et se-
ruut, quein apud castrum regium quod Compendium curiiatem concessil : et qnidem adjecit, hoc dc
iiominalur reperiunt. Et salulalo rege lilleras ipsius pristina dignitate diadematis reguni Francorum forc,
noiniue regis Anglorum porrexerunt, quariim forma ut exsules, et pracsertim persona? ecclesiaslioo?re-
illis similis quas supra diximus comiti Flandrensi guni et regni pace et securitale fruantur et a perse-
direclas, quod videlicet Thomasquondain Cantuari- culorum defendantur injuria : verumtamen quod
ensis archiepiscopus de regno suo lanqiiam prodilor contra Anglorum regem, Normannoruni et Aquita-
fugeril : unde et ne ipsmn in terra sua reciperet, norum ducem el Andegavensium comiiein, quoJ,
tanquam doininum precabalur. Verum ul audivit de inquam, contra polesialem tantam et tot et laiu
lillerarum initio : < Thomas quondam archiepisco- niagnos, ut supra ostendimus et honoraios nunlios
pus, > regem sicut ecclesia? filiiun devotissimum vcrbo etscriplo supplicanles, nos duo duniaxal ho-
statim appreiienditaemiilatio, ct plurimum ex verbo D mines contemptibiles et ignobiles tam cito et taiu
inotus est : verbum quippe insolens offensionem ge- facile paceni regiam el securilatem obiinuimus,
uerai, et juxta Sapientis diclum : Qui moderatur sicul delectabile et mirabile fuit monachis noslris;
sermonessuos, doctus et prudens est (Prov. xvu). Et illi lotuin ascribentes hoc, in cujus manu corda-
rcx inox, quis eiim deposuisset, iteriim et iteriim regum sunt, el quociinqiie volueril, inclinal illa :
sciscitabatur, et adjecit: « Certe, >inquil, <sicul rex ubi pariler el si cursim iiiluendiim quania sint
Anglorum, iti et ego rex sum : vcrumtamen mini- sanctorum merita qiiorum virlute etiam imperfecta
niiiin de clericis regni mei ego dcponere non vale- terrenarum poteslatum corda ad ipsorum vota in-
rem. > El ita qui missi fuerant, nec ad regis quae- clincnlur. Contestantur et hoc, quai non necesss
stionem prudens reddere responsum potcrant, ncc enumerare hic, Patrum exempla multorum. Sed
ad pctitionem suam respousum pro voto retulerunt. hic inler alios, sicut evidenler in libro experienliae
Discipultisvcro qui scripsil haec el quidam alius de vidimus, sancti archipraesulis Thomaejam cxsnlis
archipracsulissocietate, cauius quideni el eruditus, iiinocentia et j'uslitia? causa. Verum de his plenius
de consilio arcbipraesulis et prauceplo,nuntios quo- alias: cceotumlii.i.lQria:ordinem prosequainur
8. QUCMODO NUNTII ARCHI.PR.ESULIS ADVIRUM APOSTO- . deriint, juxta Sapienlis dictum : Propter sttni-
A
LICUM VENEIUNT, ET QUAL1TER EXCEPTI. lem lingute lapsum quasi in pavimenlo, catlenles
Itaqtie regia: pacis donoel secnritate fruenles, in ( Fccli. xx). Qtiod lotum illius est ascriptiim
exstiUalioue et hetiiia Chrisliamis ille rex licenlia- liinc el vere ascribendum operi et virluti qui ora
tos nos dimisit in pace : veruin nos non staiim ad iiiiitorum aperit et diserloruiii linguas inlatuat.
archipracsulcm reverletiles, nec quidquid nuntiaiiles Vir vero apostolicus, qul non solum ex nostris,
de hoc, quia cito uos reversuros sperabamus, prout sed aliorum muliorum fnla sed secrela relaiione,
nobis injuncium, ad dominiim papam acceleraba- causam dissensionis inler regem et archipraesulcm
itins, et vciiiimis Senouis, quo niiniii proxima die et gestorum verilatem cognoverat, criminatoribiis
quae praeccssil nos praeveneraiil. Eadem vero die in non adhibiiil fidem, potius in consistorio publice
vespera ad dominum papam habenlcs accessum, bortabatur episcopos ul in archipraesulem siiuiii
ipsiim nomiiie archipracsulis laiiquam patrem et parciusagerent. Unde et qui missi fuerant, videnies
dominum qua decebat devolione el liumililale salti- sic, fortiier el inslanler regis nomine poslulani ul
tavimiis : dicenies quod nos dno lanlum eramus, arcliipraesulem in Angliam remilleret, pariter et a
qni evaslmus de calore domus Rcchab, el ad san- latcre suo legaium, qui remola appcllatione causam
clitalis suae pedcs veiiimus ut nunliarenius quod ibi inler regem et archipraesiilem audirel el inter
filius suus Joscph adliuc viverci, sed non domina- ipsos vel compnncrel vei causam per senlentiam
retur in terra iEgypti; quin poiius ab _Egyptiis lerininarel; ubi, sicut adjiciebani, gestortim veritas
oppressus, ferc fuisset exstinctus. Euarravimus ita- verius et conimodiiis agnosci poterat. Verum Ro-
qiie,libeiileraiidienti cl paterno coiupatienli affectu, maniis pontifcx, necdiim petilionem hanc vel con-
filii sui archipracsiilis prossuras, angiistias ct dolo- cedcns vcl reiiuciis, hortabaittr atlcntius ut archi-
rcs, pencula in pugua illa apud Nortlianipiune ad prsrsulis ad curiam exspeclarent adventum, et jam
hcslias, pericula iu falsis fratribus, pericnla in fuga, objecla*
eo praesente iiuentarent, aut nihil objicienies
pericula in via, pcricula in mari et iu ipso portu snain facerent pelilioncm , adjiciens in absenlia
pericula, laborem , egestalem et ocrumnam, el ad ejus nil in eum slaiuendum, ncc ipsos in forma illa
tteiTniundas insidias habilus sui el nominis muta- quam pclelianl exaudiendos; at ilii exspectare no-
tioiicm. El audiens hoccpalrum ovium paler, coni- lcntes, eo quod, ulaiehanl, ullra leriiiiiiinn a rege
inola suiil patemae pietalis viscera super filio, et sibi prxfixuin in curia moram faccre non audebaiU,
paternum non valens dissimulare affectum lacry- crebro postulant eiinslanlerdictam regis petitione^n
maius est, el iia compunctus ad nos, qui loqueba- (;, ( adimpleri. Arctaljatur itaque Ronianus ponlifex
iniir, verbum dirigcns : « Dominiis, >inqitii,« vester cernens regis juveiitutem et dominaiionem amplam,
in carne adliuc vivil ut dicilis : magis laineu jam cl durum illud el dirum quod lunc erat in Dei Ec-
sibi in carne vivensprivilegium martyrii vindical. > clesia schisma : meluebal quod si rex paterctur
Et quia jsun valde sero erat, et nos ex itinere fali- repulsani ]ira?serlim per tam niagnos ct honoralos
gali, dala nobis beuedictione et consolatione apo- facla? petilionis, major in ecclesia scissura fierct :
slolica, adhospitiura citius non remisii, reversuros quod et ipsi qui missi, praesertim laici, minabantur.
in crastinum. Indc vero verebaltir arcliiproesulem iu insulam, iu
Qum objiciant archiprmsuli regis nunlii coram qua jam velut publicus hosiis habebatur, el a qua
viro apostotico. CIIIIItania difliciiltale et lot periculis, quasi, ipso
In craslino vero dominiis papa una cum fratribus Dominoeducente, jam exierat, sua auclorilate re-
suis venerabilibus cardinalibus, qui tunc fere om- mitlere : ne sic archiproesulis innocentia, el caiisa
ncs in curia proesentes aderanl, consistorium in- opprimeretur justiiiae, uinle et in se Dei provocare
Irans, audivil nuntios : qui in primis dominum jndicinm , et toti Ecclesia? scandalum foret. Forle
papam nomine regis officiose salulantes, causam ciiam et ob islud in insulain remiltere verebalur.
advenlus sui exponunl. Et in primis quidem archi- D Sic eiiim esl in insula contra regem insnlariim
pracsuli suo, quod pacem regni et sacerdotii, tan- contendere, tanquam si vinculatus in carcece contra
quam pacis inimicus turbasset, ohjiciuni, quod cru- iiiagistrum el dominum carceris dimicci. Vir itaque
cem manibuspropriisin curia regis bajulasset, quod apostolicus coarctabaiur, praesertim plerisque fra-
missam dc beato Slcpbaiioproiomartyre cclebrasset Iruiii suorum cardiualibus, illis maxime qui ut
cl demiim fugam claiideslinam falue iiimis ct tur- principibus el magnalibus placeant siudere solciu,
piter ecclesiam suam dcsercns iuiisscl: el quidcm adjiidicantibus regis peliiionem fieri debere, aliis
omr.ia haec in regis ignominiam et contemptum et vero renitenlibus. Atlamen Iibrato deinum consilio,
totius Ecelesia? Anglicanae et potissimum suae pro- el consilii ac forlitntlinis desuper acceplo spirilu,
vinciae. Verum qui inler hos eloqiicnlioris el ele- Pater patrum dissimulare non potuit, et dictam re-
ganlioris eloquti Iiabebanlur, ct prxserliin magistcr gis petilionem, in gravanien et oppressionem ar-
Gilbcrlus Foliot, Londonicnsis, ct magister Hila- chicpiscopi conceplam, non adiinpleiulam decrevit,
rius Ciceslrensis episcopi, turbati siinl iu dicendo, nisi forte archipraesulis ad curiam cxspeclarenl ad-
et diccndi ordiiicm ct etiam recle accenluandi ventiim ; alioquin in ipsius absenlia nibil agendimi
uronuntialioncm in uonnullis dictionibus pcrdi- contra ipsutn. At illi cxspectare nolcnies, voto et
1173 VITA S. TIIOMAi. — LIB. IV. 1174
causa fruslrati, in Angliam non cum benediclionei A _ dedit. Et quidem }tm, ut superius diximus, pacem
apostolica , sed poiius, ut credenduin verius, cum archipraesuli et securitaiem per nimtios suos con-
mnleJictione paterna reversi sunt, el in se et in se- cesseral : vcrum rex prius in civitate hac suprano-
inine suo maledicti, qui patris sui verenda non ope- minaia visus est ab archiproesule quam nuntii pacis
rueriint, setl potius frontose delegert? nequaquam-- ad archipraesulem reverterentur, illos mox, ut
vcriti sunt. El quidem eo festinantius accelerave- supra diximus, e vesligio secuti Anglorum nunlios;
riint, reveriti quotl ipsis secrelo nuiiliatum fuisset, qui conlra archipraesulem Senonis ad domininii
nonnullos de militihus terrae, favore archipraesulis, papam acceleraverunt. Archipraesul vero videns ita
el ipsorum odio, sarcinis suis, in quibus non mo- cor regis erga se, Deo et regi dcvotas graiias re-
dicum argenti sperabatur, per viam paravisse insi- tulit, illum pneserlim el corde et ore summa pro-
dias. Unde festinanter et subito Franciam exeunt, sequens gratiarum actione, in cujus lnanu ccrda
niullos ihi ad eorum spolia paratissimos, arcbiproe- regum sunt. Sed eliam memoramium hic quod
sulis, ut diximus, favore, fugienles. Miro siquidem cum archipraesul j"am inde in longa quae rcslabat
niodo et incredibili, mox ut de archipraesule per percgrinalionis sua?via el ver. . . datum, ut supra
universiim ecclesiarum orbem innotuit sic, om- r diximus, sibi el suis haberct viaticum, sumplus
«ium dedit ei Dominus gratiam el favorem : in " lamen de fide regis lam munifice et lam liberaliter
adversantes vero e diverso omnium odia concitavit. a rcge ipso oblatos accipere renuii, uipote qui ad
lllo prorecto faciente sic, cui popnlus quem non dandum polius quam ad accipientlum semper pa-
cogiiovit servivit, el in auditu auris obedivit. Vix ralus fueral; juxta quod ipse Dominus dicere con-
enira est ut non oinnibus placeat, qui omnium sueverat, beatius esse magis dare quam accipere.
p3acet auctori et cui omnium anclor, juxta qnod Yerumlamen archipraesul a rege ohlala non oir.nino
de uno sanctorum Iegilur : < Quod quem perfu- renuit, sed regi gralias referens dicebat necdum
deral Deus gralia, ab omnibus amabatur; > adeo fore tempusaccipiendinecnecessitatem tirgereadbuc.
quod etiam uominis Christiani perseculores illos Et ila dominus rex et archipraesul per aliquot dics
qiios variis et exquisitis suppliciis peremerunt, ex in civitate commoranles, recessit in multa graiia
virlutibus tamen quas cernebanl commendarent. archiproesnl a rege Senonis ad domiiuim papam
Sed de hoc plenius alias : cceplum bistoria? ordi- properans. Cui rex statim de minislerialibus suis,
nem prosequamur. qui ipsuin per viara necessaria minislrando procu-
9. QOALITER NUNTIIREGIS1N ANGLlAM REVERSI,ET rarent el ducerent, commisii.
ARCHIPRJESUL A REGEFRANCORUM SIT EXCEPTUS.rC 10. QUALITER EXCEPTUS ARCHIPR/ESUL A VIRC
Ilaque non exspectato in curia archipra-sule, in- APOSTOLICO ET DEEXSILIISUICAUSA.
feclo negotio et proposilo et volo suo frustrati, Itaque ad dominum papam Senonis venimus, qi:i
revertnntiir in Angliam qui missi fueranl. Archi- venienlem quidem ad se paterna suscepit benignitate,
praesul vero, quein supra in Flandria adbuc, apud super vexatione ipsius multimoda et peregrinatione
Sanctum Audomarumin praeclara et religiosa Sancti tam periculosa et dura palerne compaiiens. Post
Bertini abbalia dimisimus, propler terrae, quas, ut aliquot vero dies placuil arehipraesiili de suo.et suo-
stipra diximus, verebatur, insidias paucos ibi fa- rum consilio totius dissensionis intcr regem el ipstini
ciens dies, noctu Flandriam egreditur, sed in equis in Anglia el exitns sui a terra causam doniino pa-
et comilalii muliorum. Siquidem bonae memoriae pa? et cardinalibus exponere. Nec enim don.inus
Milo tunc Teruanensis episcopus, et supra nomina- papa adhuc hoc ah ipso reqnisierat, cxspeclans
tus Sancli Bertini lunc abbas, ipsum propler via? forle qtiod archipraesul lanquam providus non
sccuritalem comitali, eduxerunt de terra; et ad reqitisitus hoc faceret. Placuit ilaque archipraesuli
inclytam illam Gailiarum civitatein Suessionem sic :nam, etsi per proprios nunlios fuisset prius
perduxerunt. Ad quam Domino procurante sic, et significata tolitis mali origo et causa, el sparsim
in crastino sui advenlus, dominus rex Francorum Q rj per alios hinc inde commeanles relala, consullius
vcnit. El quidcm Cbrislianus ille rex, quem iuter lamen videbatur, ut ipsemet causa? suae merita
caetera virlutum ornamenta in regali fastigio per- exponeret el gestorum referrel verilalcm, el quas
feciae humilitalis decoravit insigne, mox ut Cantua- in ipsum praefali Anglia? nuntii imprimere conati
riensem archiepiscopum in civitate audivit, ad sunt, ipsemet per se ipsum dilueret notas. Igitur
hospilium suiim dcscendil, et in salulatione prae- posl aliquol dies advenlus nostri ad curiam doiiiino
venil ipsum in omni alacritate et exsullaiione papae, venerabilibus viris cardinalibus praeseniihus,
excipiens; ex regia quidem clementia vexationi non quidem publice in consistorio, sed in thalamo
soa? et labori compaliens, ex regia magnificentia secrelius, tolam geslorum scriem et exitus sui
pacem et securilatem donans, et ex regia munifi- causam, grala quadam et succincta hrevitale enar—
cenlia ad necessarios de fisco sumptus quandiu ravil. Grata, inquam, ulpole cnjus eloquenlia mo-
cxsularel accipiendos conipellcns : ila quidem ut desta erat et elegans et lingua semper inoffensa.
jam multi dicerent : Dominus tledit, Dominus abs- El in concessione illarum consuetudinum quas su-
mlil : Dominus archipraesuli Cantiiariensi regem pra apud Clarcndune fabricatas et in scripluni re-
Aiigloruin absiulil; Dominus regem Francorum dactas dixiruus, qualiler ipse lapsus fucril niani-
feste confessus est et non negavit, el ex quibus A liius el fralrum tuorum coepiscoporum grandis
ad lapsum indiiclus fucrit, quae nos supra cum de fuerit excessus ct enormis, leciim tamen agcndiim
his ageretur ostcnilimus. Et ibidem mox allala esl parcius; qui ctsi, ut cnnfileris ipse, cecidisli. mox
expansa funesta illa scriptnra secundum chirogra- post casum resurgere conalus es, propter casiur
phi forinam confecia, de qua supra satis mcmini- miilia jam gravia et dura perpessus. Et stalim u
niiis.qiiam anle niinc nec papa, nec cardinales, elsi cecideras, ciiin adhuc esses in Anglia, a nobis
do ipsa non lamcii ipsam audicrant : unde el sla- quicslsli et meruisti de clemenlia noslra per liile-
tim in aiidicnlia doniini papa? cl cardinalium om- ras nostras absolutionis benelicium : et quasi l.acc
uia lecla smit, consiiciiidincs vidclicet numero noii siilDcereiit adhiic, eo quod confessio fieri per
sedecim. Quam profeclo scripluram, eisi forle hic nuntium vel per scriptum non solcat, nunc deir.um
csset locus, non tamcn curavi hic, in liac videlicct apostolicam sedera casum liiiim devote el liimiilitcr
libelll bistorici serie inierserere, tuin jiroptcr ni- confilens in labore plurimo el variis adiisti pericu-
miam illic verhorum inurbanitatem el indecenliam, lis; umle et dignum esietnos tibi hoc indulgemus
liini propter hislorici hiijus libelli, qui niinc in ma- til in tuis adversis clemeniia? noslrae consolatio-
nibiis est, prnlixilaiem evitanilam : cum tamen ea „ neni et graliam pra? caeleris personis ecclesiasticis
scriplura cxsilii noslri ct marlyrii causam conti- lanto plenius et affccluosius sentias, quauto pro
tieai, quin poiius favente Domino finito historico liherlate Ecclcsiae et pro lide et devotione nosira
libello lioc scrihetur in fine. Pariler et ab omni majora reliquisli ct graviora perpessus es. > Et ila
qui historicum lihcllum hunc Iranscribere volueril, vir apostolicus archiproesiilemprimo paterna seve-
et scripttira illa sempcr in fine transcribatur, et ritaie objurgans, et materna? post consolalionis dul-
legalur e nescienlihiis qui lam gloriosi mariyris cedine reparans ttinc dimisit. El aposlolica sic con-
Tliomoe exsilii et martyrii causam nosse deside- solatione accepta, jucundi in hospitia nos ece-
rant. pimus.
Oiiuiibus vero qua? in Scriptura conlinebantur 11. QUALlTERCORREPTUS X-,CARD1NALIBUS (_C01«
pciieclis, quibusdara etiam in ea lcctis et relectis! TEMPORE SCniSMATlS CONTRA RCGEM S EEREXERIT.
ct diligentcr et atlenle singulis audilis et cognitis, Verum in craslino, a quibustlam cardinalium et
dominus papa accrrime motus staiim excanduit iui plerisqne aliis de curia viris magnis et eruditis qui
archiproesiilein, arguens eum et dure increpans> in sciipiuris miillum poleraul, lalibus quippe curia
quod in illarum, ul aicbal papa, non consueludi- abitndare el Ilorere consuevil, archipracsul lanquam
num scd lyraniiicariim usiirpalioiiiim assensn cl, C familiaribus suis cl faveiilibus sibi bcnigna qiiadam
ipsc et qiti cum eo eranl episcopi sacerdolio suoi ct amicabili esl aspcritate objuigatus, qttod diebus
rciiuiiti.iverint, el Dei Ecclesiam ancillaverini, adji- illis lam malis, lempore vidclicet schisinatis et inter
cicns multo salius omne suslinuisse discrimeni ruinas Ecclesiac, conlra principem suiim, conlra
qiiam tanlis lcgis Dci subversionilius praebuisse: potestatem laiitani se crexeril; parendum potius
assensum : rccolens de Machabaeisfralribus septemi tempori et siisliuendum dicebant, cum hora esset
saiictam illam hislnriam, mirabilcm quidem oinni- tuiic et potcslas tcnebrarum, quiii Pelrus gladiimi
Iius sed iinitabileni paucis. El impropcrans qnodI siiitni non cxerere sed jubettir reponere. Et, sicut
illi, CIIIIInon essenl sacerdoles evangelici nec eliam> adilebani.zizania ah inimico honiine siiperseminata,
lcgales sed Judaci, juvenes et privati, nec quldemi ab cvangelicis servis nequaquam tunc colligenda,
pro lege evangelica , sed pro lege patria, pro lege3 ne forte crailicamlo ea eradicarenl simul et triii-
porcina, varia cl cxquisila supplicia aniino prompio> cuni: unde cl juxia pairisfamilias praecrpliim usque
et devoto passi sunt, et adjccil : < Yerumtamen, > • atl lempiis utraqiie siinul sinuntur crescere. Quod
inquil, « inicr abomiiiabilia bacc, qua? in praescntia > el idem ipsum cst magislri consilium, qui prcpler
nostra liic lecta sunt el ex vobis audila, nulla qui-- dierum malitiam tempus redimendiim suadei :
deiu bnna sed quaedam lolerabilia stiiit. Qua? ulctin- Redimentes, inquit, tempus quoniamdies mali sunt
que polest Ecclcsia lolerare, sed horum major parsi (Ephes. v). El propheta similiter : ldeo, inquit,
reprohala et ab aniii]iiis qiiidcm cl atithenlicis3 prudens in tempore ilto lacebit, quia tempus malum
damiiata conciliis, utpote directo sacris sanclioni- est (Prov. xi). Adjiciebanl etiam hi quod forles
bus adversa. > Qu;e vero boec, qua-ve illa nos nunc: Ecclesiae columna?ad Ecclesia? fabricam diiiiurnius
disiinguere non oportel; quod li(]iict ctiam his quii cl validius supportandam, inlerdum, discretionis
vel lenuiter sacrorum canouuin cxpcrienliam ha- manu adhibita, etiam quasi in fragiles et tenues
bent. calamos transformenliir pro tempore; quibus ad
Vcriimlamcn vir aposlolicus easdeni praenomina- vehementem procella? spirilum aliquanlisper incli-
tas consuetudines, quas ct archipra?sul, et ob eas- nari el cedere satius quam frangi supra vires re-
dem causas brcviter quitlem , sed admodum indi- sislendo. Quod el magisier secundum sapientiam
gnaiilcr mox ibidcm in audie<itiacardinalium.nobiss sibi dalam, qiieinadmodum docuit el fecit. Ciim
prsesentibits, reprobavit et ab ecclcsia in poslerunin eiiim illius veleris Icgis abolilioncm praedicaret,
dainnandas censiiit. Et dcmum ad archipraesiilcm n tameii et ipsc tempore cedens legem in se ipso im-
se convcrleiis :« Vcrunitamen, i inquit,« frater, etsi .i plevit, cnjus abolitionem docel;al; caput ex lege
417J YITA S. THOMiE. — LIB. IV. 117S
tondens et piirificalus secundiim legent, lemplum A ceai, scd jie suspicemini quod ego gladium hiinc
intrans et hostias offcrens, Timotheum etiam cir- coutra principem meum dominum meum Anglorum
riiinciilens. Et demum cuni esscl magisler gen- regem, et si durius adversum me aclum sit, exeri
liiiin, Judaeorum advocatus, el inter magnos theo- adhiic postulem vcl desiderem. Susiinendum prius
(lociorum maximus, uipote qui non ab homine et regia clementia cum exspectaiione expelcnda,
neque per hominem evangelium didicissel, post juxta Sstpientis consilium : Fili, iii(|uil, in mansue-
onniia tamen haec lerreme polcstati se subdidit tudine opera lua perfice el super huminum gloriam
Coesarem appellando, ila censens per omnia haec, diligeris (Eccli. 111).Peragit enim interduin tran-
cum lempn.s sic exigit, cedendum lempori et tem- quillitas, quod non notcst violcnlia, unde esl et
pns redimendum pro lempore. illud poeta? elbnici :
Qualiter archiprmsttl cardinalibus ad objecla Peragit Iranquilla potestas
responderit. Quod viotenta nequit.
Auditis vero his archipracsul, qui tanquani pro- Etdoclorum unus : < Ssrpc, > inquii, <fleciil humani-
vidus a magnis cl sapienlibus curin? ba?c sibi in « las quos nec virius potiiit superare, nec ratio. > Et
euria ohjicienda sirbiirabalur, veriini et cum snis _, idconon ut arguitis me, non pareo, imo parco, et
v libenli animo
praetraclaverai super hoc, et sermoiies suos m ju- parco tempoii ct non pra:venio lem-
dicio jam disposuerat, secundum sapieniiam et pus, sustinens el sustinere paratus. donec favente
graliam sibi datam mox respondit : < Fratres, > indomino domini mei regis iram indiilgentia subse-
quii, « non difliteor quin sicut vos viri tam edocti et quatiir: adeo quod et si in euni gladium cxertum
eruditi dicitis, pro lempore lempori cedendum sit, cemerem, me interponercm et occurrerem pro ine
et mulia sustinenda pro tempore; faieor, inquam, in ipsum exerto. Pritis enim lempus susiinenliae,
ct in hora hac et potestate lenebrarum, tanio vide- tempiis misericordia? el jusiilia? postea, ut ita mi-
licel imperalore Frederico et taulo antipapa Octa- sericortliam etjudicium canlemus Domino. Veriim-
viano, schismaticis tam insignibus in catholicos tamen, sicut jam teligimus, ul tamen nihil contra
principes qni ab Ecclesia non recesserunt sed per- decreta aposlolica seu in verilatis prapjudiciumau-
stiteriint, eliam miilttim delinqueriles, iiei]uaquaui deam, nec indislincle nec usquequaqiie verum quod
Pclri gladium exercendum fateor, sed repouendum, diebus malis seu lempore schismatis in principes
ut dicilis, ne forle in Ecclesia Dei scissura deterior vel in eos qui sociam muliiiudinem habem, eccle-
fiat, praeseriim cum divisionis inalitia plures semper siastica non sit excrcenda vindicla vcl Petri gladius
quaerai habere consorles. Tanta siquidem temporis Q C exerendus. Siquidem tempore schismatis qui ah Ec-
polest esse maliiia ul ecclesia? solum gemilus et clesia non recesserunl sed perslilerunt, principcs
dolor restet et ad Dominum clamor, et dormiet populorum adeo possent tam dire tam dure mairis
lunc ecclesiasticae disciplina? severitas, ecclesia suae Ecclesiae pacem ipsius luibando concutere la-
lunc per solura tau propheticum consecutura salutera el exculere viscera, quod ipsos tanquam abor-
tem. Et hoc est tempus nialum quando videlicet tivos a se rejiceret el fierent velul elhnici el publi-
malorum nulla spes reslat correclionis, sed scli cani; undeet magister in tcnera adhuc nnvellae ec-
Deo vindicta, sicut ipse Dominus : Mihi, inquit, clesia?plantatione non soliim in concutientes ejus
vindictam(Hebr. x). De quo et supra per propheiam Iatera et effundentes viscera, sicut illi.sunt qui per-
diclum meministis : Ideo prudens in tempore illo i sonas ecclesiaslieas opprimiiiil et pacem ejus pcitur-
lacebit quia lemptis malum est (Prov. xi); et lunc ' banl, sed in eos etiam, qui pcr varias criiiiinuni
profecto jiixla Sapientis consilium : Vindicla?Altis- muculas ecclesite faciem delurpani, gladium evan-
simi dandus locus. Est et aliud tempus qtiando gelicum exerit. Si is, inquii, 7111'frater nominalur,
videlicet correctionis malorum spes est. Et tunc esl fornicajor, aut avarus, aut idolis serviens, aut
quidem exspeclandum, suslinendum el orandura matedicus, aul ebriosus, aul rapax, cum ejusmodi nee
pro sustcntalis. Alioquin sicul per Sapientem di-. D ' cibum sntnere (1 Cor. v). El alibi, Si quis, inquit,
cilur: Vmhis qui sustinenliam perdiderunl (Eccli. n). non obedierit verbonostro per epistulam, hunc nolate
Prius quidem lempus tenebrosum, el hora tunc et el ne commisceamini cum illo ul confundalur (11
polestas lenebrarum, cl tunc juxta Domini verbtim Thess. 111).Ecce quia lenera adhuc ecclesia el no-
gladius Petri reponendus. Secundum vero tempusi vella, quando eliam parvula? in ipsis naiiviiaiis
quasi nubilum el tunc gladius Pelri suspendendus,, sua? cunabulis manus jam omnium contra ipsam,
resumendus in tempore. El secundum ha?c tempora,, fiducialiler tamen et intrepide magister gladiuin
de vindicla ecclcsiastica seu de Petri evangelico1 exeril, ul sponso gloriosam sponsam exhiberel, non
gladio varie Scriptura loquitur : nunc videlicel de> hahentem maculam, aut rugam, aut aliquid ejus-
eo exercendo, nunc de reponendo, interdum vero1 modi sed esset sancta et immaculaia. Si ergo ma-
suspendendo et resumendo pro lempore. Et hoec: gister gentium in tenera adhuc ct novella ecclcsia
quidem, fratres, nosiis me mulio melius, ulpote; audet sic, niullo niinus trepitlanduin nunc, quando
qtii in tanla schola totius Ecclesia? doctoris quoad prophetae vaticinium ecclesia posita est in su-
tidie discilis aut docetis. Verum in audienlia vesira1 perbiam omnium saeculorum.Abhi eiiam magisler
.dco dicimus hacc, non ut discipuhis magistros do-- discipulis, quos inler nasccntis ecclesiae primordia
H73 HERBERTl DE BOSEHAM 1189
praelatos ordinaverat, improperat sic: Sustinetis, A _. doclorum ait, < de adversilale loolatur, anguslili di"
iuquiens, si quis vos in servilulem redigit, si quis < lalaiur,.trislitiaerigitur,[fletibuspasciuir, sangnine
devorat, si quis accipil, si quis in faciem vos cwdit « rigatur, mortibus fecuntlalur, qua? sempcr novit
(II Cor. xi). Ecce magistri in discipulos, quos su- < triumphare mundicladibusingravaia, el inde cresciC
per novellam adhnc ecclesiam praelatos creaverat, < unde mundus deficit. > Arca enimest quae quanio
pro ecclesiasticaeservituiissuslinentia improperium. fortius mundi fluclibus tunditur, tanlo allius eri-
Et si serviius haecminiine sustinenda lunc,quando, gitur. Nec igilur esl, ut vos, fralres, quadam mihi
ut jam diximus, ipsa parvula adhuc et inanus verborum insiniiatione innuitis, quod etiam hoc lem-
omnium contra ipsam, multo minus nunc. Nam eisi pore schismatis Ecclesia?limendum sit aut pro Ec-
schisma nunc sit, sicut frcquentius in Romana Ec- clesia , quo minus vicarius Christi snccessor Pet:i
clesia accidit, altamen qui schisinaiici habentur in ecclesiaslica? pacis violatores Pelri gladium exe-
Chisiiana?sunt fidei professores, ecclesiam quidem rat. Non est, inquam , Ecclesia? limendum aut pro
vulnerantes, perimentes minime, miseranle Do- Ecclesia. Nam ut firmissiinuni et quod infirmari non
mino ad Romana? Ecclesia? obedienliam reversuri polesl tesiimonium indttcamus , adhuc juxla ipsius
in brevi. Et si ecclesiastica non sufliciunt, vel ab veritalis in Evangelio verhura , ecclesia Iiaecdomus
ethnicis exempla sumamus. lnter qnos unus poeta- "* illa est sapientis viri supra firmam petram acdificaia,
rumgentilium alium quemdam melrice commendat quod ihi ventorum non debeat formidare injurias
pariter elhnicum, quod sub duro principe et tem- nec imindalionum. Si quidem in pelra exaltala , in
poribus malis bonus, hoc cst liber, esse auderet,ad petra secura, in pelra firmiler stans, secura ab
ipsum quem commendat loquens sic : hosle, forlis a casu. El, si adhuc pelra non sufficii,
Laudari debes quoniam sub principe duro, Insole, inquit/posuti tabernaculumsuum(Psal. XVIII),
Temporibusquemalis ausus es esse bonus. in sole justiiia? Christo fundala ecclesia : iimle et
Bonus, inquit, id est liber, generale boni vocabulura Magister : Fundamentum, inquit, posilum est quod
sic specificans. Et prolccio nisi in pacis ccclcsias- nemo mutare potesl, quod esl Cbristus Jesus. Nos
licae violatores ccclcsia libere et inlrepide gladium igitur, fraires, siinnl stemus, qui retrorsum non ab-
exerat, ecclesiasticus judex sine causa gladinm ivimus, ct in hac paupertate, in hac dimiiiiitioue
portat. Et quidem pax ecclesiaslica ha?cnon solura nostra, in hoc scliismatis lempore virlus uoslra nou
per schismaticos et haereiicos, sed el saepe per ty- infirmetur; sed cum tempus exegeril, non mundani
rannos Ecclesiae filios pcrturbatur. Qui, ut supra timoris servi sed jiistilia? simus minislri. Scripttim
letigimus, matris su.a?coiicuticnles latera, exculiunl Q( est enim quod : Juslitia el pax oscttlaim stint
viscera.personasecclesiasticasopprimunt, expellurtt, (Psal. LXXXIV). Bene, inqnit, oscnlatoe,confcederatae
leges unvas condunt, elcleri libcrlalem, quaeEcclesiae videlicet et concordes. Jusiitia quippe pacem gene-
decusetvirtusesl, adimunl; iia Ecclcsiamin super- rat, alit, et ne violelur, proiegit. Et ideo dua? bse,
biam saeculorum posilam ancillantes ul sit sicut lanquam maler et filia, nulrix etalumna, et velut
populus et sacerdos. Et in lales quidem etiam tcm- tutrix et pupilla muluis quasi delectanlur osculis cl
pore scbisniatis, (einpore baereseos, quemadmodum continuis se amplexibus fovent. Adeo videlicet con-
in schismaticos el lia-ielicos, ecclcsiaslica censura fcederala? inter se et concordcs ut neiiira absque
excrcemla , el Peiri gladius exerendus. Alioquin altera sil, unde et de harum confcederalioneet con-
vicarius Chrisli successor Petri sine causa, ut jam cordia illuslrium Ecclesia?doclorumunns :< Amanl,>
diximus, liiinc porlat gladium , quem sicul iners et: inquit, <se dua?hae, adeo ul qui fecerit justitiam in-
trepidus lempore belli non exerit sed abscondit, et < veniatpacem et non aliter.» Nec igitur diehus ma-
Ecclesia? virius in advcrsiiate non perficitur sed in- lis lempore schismalis vel haereseos, seu lyrannis
firnialiir. Quod rex ct Propheta elngebat: lnfirmata: vim Ecclesia?inferenlibus et Ecclesiaeperiurbaiitibtis
est, Uu\imns,inpauperl<itemeavirlusmea(Psal. xxx). pacem, arma juslilia? reponenda, sed verius, ut ta-
Sed econlra Magisler in inlirmilate de potenlia.suai D nlen nihil contra apostolica slatuta seu in veriialis
gloriaiur: Quando infirmor, inquit, tunc potens sumi praejudicium audeam, arhitror secundum Magislri
(11 Cor. XII). El alibi ad discipulum : Memoresto , documenta pariier et horlamcnta sanctorum indi-
inquit, DominumJesum Chrislum resurrexissea mor- stincte in quoslibet ecclesiastica? pacis violaiores a
tuis secundumevangelium meum, in quo laboro usque3 jiistilia? ministris libere et intrepide justitiae arma
ad vincula , quasi male operans, sed verbum Dei nont exercenda , ul ita in die bellorum Domini in
capti-
est ulligaium (11 Tim. n). Ila et ad Magistri exem- vanda?pacis auxilium vexilla jiislitiaeprodeaut. Nam
plum , Ecclesia? in inlirmiiate sua de potenlia suai sicut vulgo dicitur, arma pacem ferunt : et justitia
gloriandum , unde nec verbum Dei gladius spirituss quitlem armaia , pax vero laureata et inermis de-
alligaudus, sed mullo niagis inler vincula gloriosius s scribilur utpole quae per athletam jusliliam vincit.
tunc exeriiur. Ncc eiiitii esl quod Ecclesia haesitaree Violalae igitur seu captivaia? pacis tempore turpe
habeat aul limere, cujus, ut ail doclorum illustrium,i valde et indecens, si juslitia se occultet, quia nisi
UIIIIS: < Proprie proprium esl, ut lunc intelligal, , vel paci caplivae vel caplivandae mox justitia subve-
< ciim arguitur, ttinc vincat cum laeditur, lunc ohti- niret, juslitia pacem pacis osculo proderet, jusiilia
< ncal cum deseritur. >—<El quae, > ul ititlem aliuss euim et pax osculala? sunl. Ei cerle, fratres, ut uon
4181 YITA S. TIlOM_E.— LIB. IV. 1182
parcens vcritatem dicam , laniis quas modo supra A vera gloria?stola insignirer tunc, sicut sacerdotali
in ailoculione veslra imiuislis , dissimulal;onibiis el regia. Sed ccrle, ul verum fatcor, milii nuncpro
addcnies inter caetera quod forlcs Ecclesioecolumna? iuinimo est ut iu faclo hoc ab buinano die jiidicer,
etiam in fragiles el (eiiues calamos debeant trans- solum in pr;csenli gloria inea sit conscienliac me.c
formari pro lempore , lanlis rcvera dissimulalioni- lcstimoniuin. Et si priideuler el pie scripium illud,
bus peccaloribus daniur cnrnua et reges iraiiseunl quod dominus papa heri in publica vcstra audientia
in tyrannos. Et praecipui Ecclesia? filii pra:cipui sic damnavii, velitis adveriere, oLedienlia veslra
Ecclesia?fiunt inimici, ipsis in mairem suam Eccle- pracsentis lurbationis nostrae non motlica causa esl.
siam libere debacchanlibus ecclesiaslica? disciplina? < Quod autcm lacile arguendo me dicilis quod aJ
scverilate lorpcnle. lta nl lolerabilior sil foris infi- Magislri consiliitm lcmpiis redimcre debui.-sciii, su-
delium gladius , qiiam inlus (iliorum reliellio, et per prtidenlia vestra salis admirari non possuin. S:-
plangat cuni rege illo sancio : Ecce, inquiens, in quidem ad Magistri consilium me redemisse hoc ar-
pace amariludo mea amarissima (Isa. xxxvui). Priina bilror. Et si supcr illo Magislri vcrlio sanctorura in-
euim aniariiudo amara pati ab inimicis; secunda terpretatio, sicut gcneralis et neccssaria, ita vera
nmarior sustinere a proximis; tcrlia vero amaris- est, jam non arbitror sed cerlissime scio me teinpus
sima impugnari a filiis ; hoc cuiin esl tanquam si " boc redeniisse. Ncc eniin Magister ibi docel lempo-
viscera propria convertantur in ulcera. Propier ris rcdemplionem, ubi ecclesiaslicae libcrtatis di-
quod Sapiens : Fili, inquil, libi sunt, erudi et curva spendiiim verlilur, unde ei sicut jam supra diximus,
illos a puerilia illorum (Eccli. vn). Verum, fratres, cl hic ilerare necessarium, discipnlus quos super
ut in insipienlia vobis loquar, vos enini cogilis, quae- rudem adbuc et novellam ecclesiam praelalos con-
ritis , ut vidco , verlere mihi in culpam qnod , ni sliliieral, siislinenliam servilulis improperal: Susti-
fallor, ad gloriam niilii summam et immorlalcm neiis, inquiens, si quis vos in servilutem redigit, si
converteiidiim. Ecce enim quod ad arcam sanclifi- quis devorat, si quis uccipit, si quis in faciem vos cm-
calionis inclinalam, ad ipsam erigendam, pro officii dit (II Cor. xi). Ecce quod Magisierqui alibi horla-
nici debito , el pro viribus jam apposui manum et lur ad temporis rcdempiioiiem cmn dies mali sunt,
supposui humcros inler ruinas Ecclesia?, Ecclesi.e niinime intelligit tcmporis rcdempiionem uhi servi-
ruinas qtiantum daltir erigendo, el inter ruinas ejus tule introducta ccclcsiaslicaelibertalis deperil ho-
fere jam obrutus, ne ipsa obruerelur. Et si gloriari nor, verius quippe ibi quam lemporis rcdcmptio,
oporiei quod quidem oporlet, quia eliam cxpedit lemporis perditio, et Ecclcsia: ignominiosa abjeclio
nuncsie, inter RomanaeEcclesiae schismata quasi Q cst. Nam juxta sanctorum conniveiitiamqud est se-
ruentc orbe , patres mei decessores, Cantuarienses cundum Magislri coiisilium tempus redimere? Certe,
arcbipraesulcs, quasi cervice erecia semper stare ut dc meo nihil afferara hic, nec enim mca docirina
iuflexibiles consuerunt, tanquam firmissima?domus mea est, sed sanciorum, quod tempus sit lelimeii-
Dei columna?et forlissimoe: verum ut nnum vohis, dum multi consulunt, sed pauci nornnt, pauciorcs
ctsi limide, ulinam non lemere dixcrim, etsi vos in vero agunt el aggrediuntur quid nortiut. Nam jnxla
praescnli cx qiialicitnque causa lam gravis schisnia- Magistri consiiium et interpretalionem sanclorum,
lis scandalo ruitis, ego lamen inter vestras quasi quid est lenipus redimere? Dare quidem et accipcre
orbis ruinas, Domiuo manum suam supponenle, non lemporalia, dare et accipcre tempus, opporlunita-
ruam ; vos tanquam domini nostri el patres quod tem vitlelicelserviendi Deo el vacandi divinis. A quc
bonum in oculis vestris videbitur facieiis. Ego summi lemporalia, lemporales videlicet et terrena? occupa-
pasloris vcster qualisciinque cocpiscopus, et ejus- liones et curse, nos averlunl. Ul igitur tempus ac-
dem Domiuiconservus , lantoriim patrum meorum, quirainiis, tcmporalia danda siini pro tempore, et
successor, licet indignus , adorabo vesligia. Quos, sic tcmpus rcdimimiis. liitle ct Magisler magistro-
etsi non possim consequi, desidero lamen utciinque ruin iu Evangelio, de qito hoc magistri verhtim vide-
sequi, unde et ego sicul nunc cernitis, quod et scio, D tur sumpsisseoriginem : Si qttis, iuquit, vttlt judicio
Doinino sic disponenle, accidissc, cui, non vobis, lecum conlendere el tunicam lollere, dimilte ei pal-
tcneor conimissa mihi lalenia cum fenore solvere ; lium (Matth. v). Ac si dicat: Noli propter lempo-
ego , inquam, nunc proposito mihi gaudio pro Ec- ralia damna seu curas temporales ct cansas cordis
clesia sustineo crucem confusione contempla , el tni pacem et qiiiclem amittere, quo ininiis habeas
velit nolil, prohel vel improbet mundus, suslinebo, lempus vacandi Deoluo. Alioquin non juxta Magistri
in flagella paralus quousqiiejusle judicanlis Domini rousilium lempus redimes, sed tempus pcrdes. Iluic
manus super me nunc extenla se reirahere velii. eliam doclrina? evangelica? ethnicorum trilum et
Certe eo usque in flagellaparatissimus et magiseli- aiuiqiiitm provcrbiiim consonat : < Nuniiniim, < in-
gens aflligi pro Ecclesia Dei quain peccali tempo- quiunt, <quaerit pestilenlia : duos illi da ct ducal
ralis et aula? Augustalis habere jucunditatem. Novii < se. > Yidete ilaque. fratres, si placel, el allendile
enim clerus, novil populus, novit mundus, quanlus si non fecerim sic, si non redemerim tempus, qui
in aula fueiim, et de aula ad Ecclesiain assumplum tcmporalia dedi pro tempore; qui Ecclcsia?Canlua-
quanla me gloria sequerelur, si domini mei regis riensis divitias et honorem, qua? inler occidentalis
in omnibus votunlali obsequercr. Qui duplicis rc- orbis ccclesias praefulgensest, pariler et domini mei
H83 HERBERTI DE BOSEHAM 1184
regis gratiam cl floriam pro mea et cleri mihi cre- t^ semper fuit dura et periculosa concerlatio, videlicet
diii 1'berlale el pace dcreliqui, favenle Dominogra- ul aut in insula se opponant, aut inita fuga si forte
liam pro gralia et gloriam progloria mihi ct Eccle- magis expedil sic ab insula per multos insidiarum
siae receptitrus atlhuc, praeter causas alias. ideo prae- laqueos et augustias exeant.
scrtim lerram fugiendo egrediens quod in praeseuli <Et uniiin vobis proponam, proximum decessorem
ibi fruclum facere nequivissem. Qualiter etiam et Patrem meum et dominum felicis memoria?Theo-
Apollo ille inagislri discipulus, queiii Corinthiorum baldum archipraesulem, cujus et ego, sicut el in aliis
episcopum ordiuaverat, ipsos fugiendo deseruit, quia periculis nmltis el angusliis, et in hoc opere quod
scdare nequivissel. lla quod eliam miillum rogaius nunc rememoraturus sum, conies eram tunc indi-
a Magistro, reverli ad eos liinc nollet, metiicns ne viduus. Contigit, ul plerumque solet, inter virum
proplcr inc«rreclos non faceret friictiiin. De quo Ma- aposlolicum sanctae rccordationis Eugenium et An-
gister ad discipulos : De Apollo, inqiiil, fralre nolum glorum regem Iunc Sleplianiiin simultas; archiprae-
vobis fucio quam mullum rogavi eum, ut venirel ad sule et personis regni, conlra mandatum aposloli-
vos cum fratribus, et utique non fuil votunlas ul tunc cum, ad Reineuse concilium quod convocabatur tuuc
veniret (I Cor. xvi). Sic et alii pastores miilii et boni a rege transfretareinhibilis, verum archipraesul om-
oh causam similem aul peuilus sine grege semel |B nimodis obedire alienlans, noctii furiive et pericu-
commissum sibi gregem deserentes, aut de grege ad lose admodum, duobus Irihusve secum maris partim
gregem translali ubi ulilius impenderent cura? pa- sciis, in scapha modica et tenui oceani nud.s se
storalis oflicium. Sic igilur nec pro illorum, sicut commisil et ventis; et qua?i ahsque jiauclero et re-
existimo, ncc pro mea fuga apologiam nccessarium migio Remis venit sic. Qui cuin in concilio se ptx-
texere. Praeserlin cum ego non solum desperatae cor- senlaret, et vir apostolicus jam ipsius via?didicisset
rectionis causa, sed ideo etiam me sublraxerim, ne periciiium, publice mox et in omiii aiitlicniia dixit
rcmaneiiilo magis morli fruclificareni quam vitac. i:i concilio : < Hic esl, »inquiens,« venerahilis fratt r
Remaueiido quippe in lerra el me in tanto regia? < nostcr Canluaricnsis archiepiscopus, ct magis na-
ira? fervore opponendo ciiin multo ecclesiaslicaeli- « lantlo qnam remigsuidoiu,ad nos venirel oceaiium
berialis dispemlio dolorem super dolorem apposuis- < transmeavit.i El ita Pater meushic ob causam fu-
sem ile facili Nam juxla Sapientis diclum: Sicut ru- git tuuc, sicul et nunc ego. Alioquin cum causa sub-
gitus leonis, sic ira regis (Prov. xx). Ira eniin non est, si neulrum horum fecer.l, a palribus suis de-
habel miscricordiam nec erumpeiis furor, et impe- generans, non ut Jegiiimus sed notlius, Cantuarien-
iiini concitati ferre quis polcrii? iinde et tunc cesis non erit; nam is forle talis extra disciplinatn
dere consiilliiis. Alioqtiin non animarum reclori, sed C est, cujus omnes Palres sui pariicipes facli sunl. t
polius vidcri possel insano el temerario similis, qui Hisdictis, nonnulli audieutes sic archipraesulis zelum
sciens et prudens leoni rugieiiti occurrii aut qui necessarium a terra egressum cominendahaiil, et alii
contra rapidissimum lorrenlis iiiipetumnitilur. Quod ex auditis minime persuasi, eadem qua? prius cri-
Sapieus expressim inhibet : Noli, inquil, resistere minabaiit, tali lempore in lerra remansisse et susti-
contra faciem potentis, nec coneris contra ictum fluvii nuisse dicentes salius. Yerum dominus papa hoc
(Eccti. IV). Quod ego sccutus cessi. Siquidem cor soluin, ut supra diximus, arguit quod praefalis con-
piiiicipis,quod ul novil mundus aliquando in mani- suetudinibus quacunque ex catisa praebuisset assen-
bus meis sic erat, peccatis meis exigentibus sic, ob- sum. Unde el tantum habenics egressus nostri fati-
firnialum nunc conlra mc, unde et, ut jam dixi, loreiii, aliis qui derogabaut inpraesentiaruin omissis,
elongavi fugiens, fuga mea inductam niiper in An- c«ptum historioe ordinem prosequamur.
glicanam Ecclesiam scrvitutem non auctoriiate ro- 12. QUALITER ARCHIPR.ESUL PONTINIACUM ADPE-
borans, quin polius ipsius sic foriius demum faveute REGRINANDUM ELEGERIT.
Domino el apponenle manum suam jugura excussu- Cum vero jam aliquol dies fecissemus in curia,
rus omniiio. Et quidem major, sicul ex diclis ni •v archipicesul cum suis deliberat et pensat aliquem
fallor liquel, me fugienie, quam si me tunc lemere de locis religiosis, quodeclinando commodius posse-
opposuisscm, serviiutis hujus concussio, eo ipso iivus et honeslius provisum a Deo peregrinalionis
quod fugi sic me opponens. Nec eiiim ob id dico noslra? praestolari eventum. Et cum nobis, qui Ec-
haec vcl fugi sic, quod successoribus meis fugiendi clcsiaecausam agebamus, ad aliquod de monasteriis
praestare veliin cxeinplum, uisi forte expediat sic, et declinare religionis inliiitti videretur consuliius,
id urgenlissima rerum raiio postulel; setl hoc dico prae coeieris in aliquo monasleriorum de sanclo iI'o
quia Canluariensis contra principcm suum, gloriose ortline Cistereiensi peregrinari praceleginius, tiuii
quidem si causam habet, sed nihiloininus semper propier ordinis religioncm itisigncin, cuin proptei-
pcriculose decerlat. Sic enim est cum nietropol.la- magnam ordinis quietem et paeem, eo quod sicut
iius in insula rcgi insulano se oppouil, tanquam corde, ila el corpore sunt remoli a s;ccu!o ordinis
si tenlus in vinctilis el in lenebrosis carceris abtliils iliius professores. Et iuter caetera ordinis nionasie-
carcerarium provoeet. Et hoc quidem periculum dc- ria imuin procelegimiis in Biirgundia situm, quod
ccssores mei fere omnes experti sunt. Haccest cnim Pontiniacum noininatur : insignis vero et proeclara
omniuin vcre Cantuariensium archipraesulum, et iliius monaslcrii religio habebalur, Quod et pia.fdt.2
43S5 VITA S. TIKMLE.—LIB. IV. 1186
civitali Senunis, in qua (ioiniinrs papa propter A mus, boiiorum nostrortim rapinam suscipienics ciim
schisma morabatur luuc, vicinuni erat, solum per gaudio, forli illi athleta? conclainantes : Dominus
duodecim leugas distans. Et adhucquia ampla?erant dedit, Dominiis abstulit, sicut Domino placuit ita
et abundanles monasterii facultates et multa cha- factum esl. Verum is qui venerat adjecit, unde
ritas in erogando. plurimum patiebamur, quia compassi palientibus,
Vir igitur apostolicus ad petilionem nostram ali- videlicet quod arcliipraesulis lota cognalio et qui
Iiaiem loci et potiores de fratribus vocat: et cum familiarcs exstiterant, aut etiam qui ab ipso aliquod
ahbas et fratres ex ipsius domini papa? relatione susceperant clienlela?officiura, ejecli omnes et pro
et quod tamen prius cx inulta faniae celebritale scripli lerram abjuraverint; hocetiam in jurainento
audierant, archipraesulis probilatem el virtulem et contentum, mrilo modo se moraturos pcr viam, do-
praeserlim causain Ecclesia? quam agebat certitis nec, ubicunque reperiretur, arcliiproesulis sc offer-
cognovisset, Domiuostatim gralias agunl devotissi- rent conspectui, ut archiproesule eo amplius exa-
inas, quo inspiraute, palaestrita suus talem locuin, cerbalo ira cresceret cum dolore. Et adhuc in ipso-
velut quaradam agonis sui pala?slram , elegerin rum etiam, qui arcliipraesnlem extra terram secuii
Unde et cum ab adventu nostro circiter seplimanas fucranl, cognationem par et similis furor debaccha-
tres in curia fecissemus, aposlolica Iicentia et be- vit. Ejecli sunl itaque et proscripii et hi ct illi,
nedictione accepta Pontiniaciim venimus, a loto cognatio et cognatio. Et omnes lerram nativilatis
coitventu cum tanta alacritate et jucundilate tan- suaeabjuranles, nisi forte aliqui essenl, qui multa'
quam hostia ccelitus missa accepti. Qui oniiies no- pecuniariaeinlerveuiu se rediinere potuissent. Quod
bis humanitalem exhibentes, praeter instilulionem tamen admodum paucis concessuin, unde et ad
ordinis et esura carnium el alia quaedam animo edictum hoc lurba magna, bonis suis omnibui
pronipto el voluutario indulserunt. Et quidem supra confiscatiSj in egesiaie multa et anguslia terrart)
quam dicere nunc tempus sit, apparucrunt beni- egressa esl, viri et uxores, juvenes et virgines,
gnitas et humanitas ordinis circa nos. Tertio vero senes cum junioribus, servi et ancilla?, parvuli
quartove advenlus nostri die, archipraesul capitulura etiam in cunabulis et ad malruin adbuc pendentes
ingrediens, causam Ecclesia?quam agebat, Domino ubera. Non parcebaiur sexui, non deferehatur actati,
et ipsorum oralionibus commendavit. Et compositis non testimabalur conditio, acsi iterum Job alleri
sarcinulis nostris, viciuas sed divisas infra septa liuiiliettir: Ecce ventus a"regione deserti, qui eott-
nionaslerii iiiansiones accipienles, nos quotquol id cussit domum, qum corruens tiberos luot oppressit
oflicii erat, sacrarura lilterarum leclioni ccepimus (ibid.). His vero omnibus confiscatis el huic exse*
mox studiose inteudere. cutioni pcenali, quidam aulicorum salcllitum mero
> Archipraesuivero, posl tanlas quas supra ostendi- archipraesulis odio praefectus est : qui inveterato
mus ipsius turbalioues, quasi post densum tempus odio archipraesulem oderat, ad exsequendum mali-
et nubilum, ad serenitatem et tranquillitatem di- tiaeopus talis praeelectus, ut archipr.esul eo amplius
Vinae lucis ccepit se mox lota mente converlere, exacerbaretur, ct de quo satis fidebatur, quod nec
Ieciioni, oralioni et medilationi se dans loium. unura pcenalium mandalorum iola prateriret. Ra-
Hoc vero erat lempus, quod ab inilio proinotionis nulfus cognomento de Broc hic erat, qui eliam de
sua? in archipraesulem, quod eliara lempore can- suo superadjecisse credilur ultra inandalum, dolo-
cellaria?, sicut ab ipsomet accepi, inter inundi va- rera super dolorem apponendo. Malilia quippe, elsi
nitates praeoptaveral, sciens quod sicut juxla Sa- inierdum parvas habeat vires, inullos tamen sem-
pienlis dictum : Sapientia in otio scribitur, ita et per habet conalus, unde et occasione "aliqua a su*
discitur et docetur. Fuil igilur illud mouaslerium periore concessis ad maluui viribus, semper in im-
noslrura nobis sicul cerlaminis palaeslra, qtia exer- mensum se exlendit et ad male laciendum fines
citabamur, pariter et quaedam virlutum schola qua datos cxcedit.
erudiebamur ad praelium, ita ut quotidie diceremus D Qua? profecto malilia et adhuc ad quiddam in»
Domino: Bonum nobis quod humiliasli nos, ut di- auditum, co magis impium quo plus profauum, su
sceremus juslificationcs tuas. exteudit. Nam cum quolidie ab ecclesia pro archi- <
De exputsis ab Anglia et protcriplis pro archipraesule suo jam peregrinante oratio lieret, publico
prwsule. quidem edicto per lerram inhibitum ne de cxlero
Yerum dum muita quiete et olio erudiremur el fieret. El sic quidem a tam communi, a tam gcnerali
exercitareinur sic, venil post dies aliquot quidam ccclesia? suffragio, tanquam aqua el igni velut bo-
ab Anglia duri nunlii bajtilus, nuutians quod in sles publici inlerdicimur. Quod etiain ad hoerelicos,
praefatorum nuntiorum advenlu a domiuo papa, eo ad Judaeos, ad ethnicos, ad ipsos etiam Christi cru-
qnod, ut supra oslendimus, volo suo frustrali el cifixores exlendit, diligentis etmiserantis Domini la-
petitione inexpleta rediissent, ex regis edicto archi- tum mandatum nimis. Verumhic patre pcregrinante
prxsulis et suorum, qui cum eo, bona omnia tam et quasi periclitante jam, ne dum manibus audeant,
mobilia quam imraobilia confiscata, ac si nunliel filiorum etiam ora clauduntur, ne patri periclitanli
Job alteri: Ecce Sabmi, qui irruentes tuterunt omnia subveniant, vel sic verendum, ni Jyllor, Deo vero et
(Jobi); verum et hoc qiiidem gaudeni.es sustinui- justo disponente, ne aliquo tempore accidai ut qu*
PATEOL.CXC. 38 -
^187 HERBERTI DE BOSEHAM. 118S
mcnsura nobis niensum, et eis rcmctiatur qui nobis A . et nobis, qui seculi sumus te, communis est causa,
sunt metiti sic : Filii insurgant adversus patrem, et communis pcena, communis ptigna, favenie Domino
pater adversus filios, ct duo in trcs el tres in duo et communis erit victoria et communis corona. >
dividanlur, et de divisione demuin fiat coiisumptio. Ilaec vero qua? nunc de novo superaddita est, ejc-
0 malitia, quam viva, quam eflicax, quam penctra- cioruin et proscriptorum pcena, libi el nobis com-
bilis m, quae ipsam Dei iniaginem hominem, non munis, si poenaesl, medicinalis est. Si pcenaest ideo
;am penetrando, sed magis perforando, sic vulneras, dicimus, co quod magis ut nobis videtur ceusenda
et ab homine quasi fonle pietalis nativo omnein sil nomiiie medicina? quam pcenae,super alia velut
humanitalis dulcedinem sic exsiccas, ut etiam palri mordax quoddam epitheina a ccelesti medico super
negelur a liliis, quod et ipsi debent persequentibus apposila peccaiorum lioslroruui vulneribus. Nec
ct calumnianlihus se! Homo quippe sicul ex nalura igilur per impaiieiiiiam repellamus a nobis curautis
bomo, el ex iiaiura humanus : iino ul expressius et inedici iiianum, nec fatigeuiur,- dum a palre argui-
non emphalice loquar sed proprie, ipse homo, mi- mur, si pater super dorsa filiorum addat flagella
sericordiam el pietatcin quasi quaedam primordialia flagellis. Nec, inquam, fatigemur nec ploremus
scroina suaeex ipsa origine habens inserta naturae; propler flagella, sed canlemus cum Propheta poeni-
quaequidem velut quaedam naluroe diviiue privilegia B ' lenle el flagellato, dicenles singuli: Quoniam ego
ab inilio sibi soii rcservavit Allissimus. Quibus in flagella paratus sum (Psat. xxxvu ) : si forte vel
tamen idem sapicns et solus pius et misericors, sic omniuin iujuriarum malefactorum omnium ultor
summus nmnium opifex, suam in crealione hominis Dominus in omnes adinventiones nostras uiciscalur.
venustavil et ornavil imaginem; nisi quia, prob Proptcr quod et per eumdcm Prophetom DCus
dolor! cilo ex inobedientia per vindicem j"uste ju- Moysi, Aaron et Samueli propiliuS fuisse dicilur,
dicanlis Domini iram nacvoruin raactiloesuper indu- quod in onines eormn adinvenliones ulcisceretur :
ciaesunt. Vcrmii cumper miseranlis opificismanum Deus, inquiens, lu propithts ^fuisii eis et ulciscenst'»i
imago ipsius denigrala reformalur, in nullo magis omnes adinventiones eorum (Psal. xcvni). Magna
hostis illc anliquus a Dci imagine hac effugatur et quippe ira Dei impunita nequiiia. Unde et Propbeta
fugit, quam si pietate et misericordia, velut qui- prius prosperalus et flagellalus, posiea: Noli, inquit,
busdam coloribus pretiosissiinis, ipsam inluealur amulari in homine qui prosperulur in via sua (Psal.
decoratam et ornatam. Mox siqiiidem lanquam telro xxxvi); eo quod sicut per prophetara alium ipso
et horrendo sibi imagiuis spleudore repercussus, illa Domiiiodicente: Isle lalis quasi pecus occisionis est,
tenebrarum polestas effugatur et fugil et verctur Q quod saginatum ad viciimani ducitur. Domino ad
accedere. Verum in hoc facto sacculis omnibus de- prophelam respondente, sciscilatur proplieia a Do-
testando malilia iram pessimam cousullricem lia- niiuo: Quare, inquit, via impiorum prosperatur,
bens, contra naturam naliira? hominis, hominis hic bene esl omnibus qui prmvaricantur, inique agunt ?
caplivavit naluram, ita ut homo, si tamen homo, (Jer. xn.) Cui Dominus : Congregaiinquit, eos quasi
omnium bestiarum saeviliam bic excetleret. Nam gregem ad viciimamet sanclifica eos in die occisionis
ut plangendo iterem, quod el iterando plangenduin (ibid.) : ac si dicat propbela?: Praedic ct praenuiiliu
et plangendo ilerandum est, quid facto hoc inbu- prophetali spiritu eos congregandos quasi gregcni
manius, imo ut adhuc Ioquar expressius in homiiie, ad victimam. Et revera lalis ct lanta vitce hujiis
quid inhominius quidve igiioiniiiiosius? llinc ma- prosperitasabsqueomni obstaculo sine omni flagello,
tres miserae cum parvulis suis ad ubera adhuc Dei quidem miseralio esl : sed talis certe Dci rai-
pendentibus cjiciuntur, proscribuiilur : hinc vero seralio omncm Dei iram excedit. Misericordia eniin
quod in cotrinuini debcluromnibus, etiam palri ipsi Inccjuxta prophelarum unum : Quast nubes malu-
a filiis commune omiiium suffragium lollilur, elpro lina et quasi ros mane pertrcmsiem,jjtiasi spuma su-
patre periclilante filiorum ad Dcum orantium ora per faciem aqum, aut sicut pulvis a lurbine ruptustt
obstruuntur, volvect rcvolve oinuem hisloria? se- D area, et sicul fumus de fumario (Ose. xni). Unde et
riem, et Icge et vide si a saeculoauditum in persecu- quo sic miserelur Dominus, eo plus iratus peccanii
tioncseu proscriptione ulla, hujuscemodi factum sil. Synagoga?.Recessit, inquit, zelus meus a le, iilua
De sermone exltortalorio quo erudiii archiprmsulis non irascar libi. Et alibi per Prophetam aliuni :
ipstim sunl allocuti. Dimisi, inquit, eos secundum desideria cordis eoruin,
Archipracsiilvero priino audicns ct postea videns ibunt in adinvenlionibussuis (Psal. LXXX).Ecce sae-
li.ec gesta sic ccepit sollicitus et mcestus esse, nec culi hujus, ecce vita? huj'us
prosperitas qua? quasi
eam foris ostcndil faciem, quam heri ct nudiuster- amurca fluit
per plateas, oleo in torculari presso el
tius. Unde et archipraesuliseruditi, peregrinationis postea reposita in cellaria. Et lu,
Domine, ut tameu
suae socii, adverlentes hoc, quadam cxhorlatorii absque Domini loquar offensa, Dci quippe serraones
pariter et consolatorii sermonis alloculione ipsumi loquiraur, tu quidem aliquanlo lempore amurca
adoriuntursic:« Domine,>inquiunt, <quareinauditu i fuisli per platcas lluens, otiinibus absque omni ob-
novi nuntii bujus ab Anglia, facies tua sic concidit; staculo tilii ad nutum et votum succedentibus. Sed
el vultus sic est in diversa mutatus ? Nosnunc allo- videtur nunc quod amurcam converlere velit in
queules te si placet vcl modicum susiine.Tibi quippei oleum qui convertil aquaiii in vintim. Si ergo oleum
1189 YITA S. TIKMLE. — LIB. IV. 1190
esse desideras, torcularis pressuram sustineas ne- A mus, nobililalur peregrinatio, et deinceps ex hoc
cesse est, donec ex torculari in apothecam defluas. Ecclesiaecausa quam suscepimusin tuto est. Siqui-
Verum pro novo hoc tara atrocis facli auditu, de sol- dem praeler alios ex omni aetate, omni sexu, omni
licitudine ct mceslilia quam ostendis, conlurbamur conditione, tot meruiinus habere innocentes, par-
plurimum. Sperabamus quippe quod in solitudine vulos dico et ad matrum adhuc pendentes ubcra,
hac, qua secuti sumus te, alterum te nobis Moysen nostra? pcregrinationis consortes, nobis nunc asso-
exhiberes, et sub lali duce fiducialiter Dominibella ciati, et nobiscum novi coram omniuin judice ec-
coramiitere. Sed si necdum te talem exhibuisli, vel clesiastica?causa? advocati. Quorum profeclo vagi-
nunc exhibeas necesse est, cum te lurba in solitu- lusjurisperitorum omniallegationum robore et ni-
dinem jam incipiat sequi. Non igilur dolore labescas, tore in auribus Domini Sabaoth delectabilius et
non labore deficias, non pavore elangueas, non im- pei-suasibiiiussonat. Nobis ergo ex facto hoc solum
palientia dissolvat, non sollicitudo distrahat, non supcresl gaudiuiu el exsullatio, quod videlicet co-
eviscerent curae, potius in lurba sine turbatione el ram terribili eteo qui aufert spiriium principum,
inier curas quasi sine cura versare te oportei, luos tol et talium tanta nohis accreverint palrocinia :
in soliludinis hujus discrimi.neet exemplo provocans unde et, si fidemhabemus, nequaquam haesitandum,
el verbo roborans : ut ila, dum superbiunt impii, B quod etsl laboriose certemus, siquidem lites labo-
pauperes qui te sequuniur, hinc coeleslis vcrbi igne riosae sunt, praesertim conlra adversarium tam po-
admoto, inde vero superbiaeseu elationis venlo agi- teniein, tam durum, causa? nostra? exilu» exinde
tali incendantur. lncendanlur, inquam, lanquam niulto eril felicior. < Tu igitur, domine, pro ejectis
aurum in fornace, ut probali purgentur et tanquam nostris et proscriptis, qui, ut jam oslendimus, lam
ferrum in igne, ut omni ex parte accendantur ad necessarii nobis adveuiuul, orani sollicitudine et
amorem. Et lnmc quidem elationis ventum, qui nunc ntoesiitiaomni deposita, exspecla Dominumet viri-
uobis sic coulrarius est, et ejectortim et proscriplo*- liter age etconforielsr cor tuum. Hic eniin inler
rum pauperum lurbara ab insula nativitatis suoede ligna silvarum, inler petras et solitarios hos, nobis
corde maris eveutilal; hunc, inquam, superbiaeet in solitudine hac velut quadam certaminis nostri
elalionis venlum, et lu ipse, cum adliuc iu saeculo pala?slraaut cedendumcum ignominia aul dimican-
inter filios superbia?versareris, semiiiasti ; et ideo dum cum gloria. Quod autem a conununi ecclesiaa
quidem jtislum ut nunc Uirbinem metas. Ex laK suffragio interdicimur, si Deus cordis uostri nobis-
quippe semine fruclus lalis, juxta quod de Israele cura, et suorum corda pariter et eo magis corda quo
per nimiam clationem schismalico prophetarum ora clauduntur sic. Et certe oris oratione sic inhi-
unus : Seminabunt, inquit, venlumet lurbinem tne- C bila.eomagis nunc cordis oratio quasi duplicata
lenl (Ose, vni). Verum et si istud, quod sic nuper in clamahit inlensius, supplicabit devolius, pulsabit
Anglia in nostram oppressionemgeslum esl, quidam securius, et ab Altissiino exaudielur facilius. >
superbia?et elalionis lurbo sit, pauperura turbam de Responsumarchiprmsulis ad erudilos suos.
corde maris exturbans el eventilans, nns tamcn qui Archipraesul vero altente audiens verba suorum
secuti sumus te, turbo hic confortante nos Doniino ha?c,imerposito parum siientio, flebilis et com-
et regente, minimeexturbare potesl aut debet; si te punclus sic suis respondit : < Bencdictus Dominus,
quem scculi suraus exturbare potesl tu videris : nos qu-iveslra erudilione manus measdocet adproelium,
uec potest nec debet, quin potius lurbo hic nos ct posuit ut arcum aereumbrachia mea, tain infa-
magis sedat qiiam turbet, hunc quippe lurbinem ligabiles, lam eruditos et tam strenuos certaminis
auram repulamus, qua melius et commodius velili- mei inihi socios dans. Jam quippe vos video me,
cemus ad porlura; illo quidem mirabililer dispeu- quem dominumet ducem vestrum nominalis, mullo
sante sic, qui cum, ul ail Psalmisla : Mirabilessint iiiugis in agone forliores. Unde et illum devota pro-
elationesmaris, e diverso mirabiiisest in allis Domi- scquor aclione gratiartim, cujus muneris est quod
nus (Psal. xcu); qui juxla eumdeiu: Statuit turbinem n talcs et lanlos habeo coadjulores, quos ul ego sc-
in tranquillilatem et procellamin auram (Psal. cvi). quar tulius est quam quod me ipsi. Ego eteniiu,
Et revera, elsi non senliamus, adhuc scniiemus in fratres, sicut dicilis, ainurca inullo tempore per
brevi quod turbo hic novus nobis in iranquillitaiem latas et spatiosas vilaehujus vias excurri, ad nytum
et procella ha?c in auram, Domiuo sic mirabiliter et votura vanis el voluptuosisvita? hujus succeden-
operante, staluetur. Quod ctiam parvae intelligeiitiae libus inihi. Et ita secundura raea dimissus deside-
Jiominibusliquere poiest de facili. Siquidem nunc 1ia, quasi indomitus el effrenis per saeculideviaex-
primo ex facto hoc nostra nohililalur peregrinalio, curri, cffiui, erravi in invio et non in via; unde et
roboralur infirmitas, virtus datur suslinendi, et nuncinhoc tanto quod imminet discrimiue, in
Ecclesia?causa in luto, et conlra mundi priiicipeni sofiludine hac me sequi non ttitum. Sed ego vos
ad nos mundi favor inclinabitur, adeo detestabilur laiiquam erudilos et inhisqua? Deiexercitatos, tau-
inundus facti hujus atrocilatem. quam duces meos et rectores quocunque ieritis se-
Sed, ut inierim taceanius de hoc, inbreviquippe quar. Ita ut a die hoc, ab hora bac, Ecclesia?cau-
videbuntoculi nostri, sic et gaudebit cor nostrum; sam uiihiet vobis, sicutdicitis et verum est, com-
noslrasi quidem nunc primo, ut jam dicere ccepi- inuiiem, vcstris fovendani consiliis, tutandam viri-;
4191 . HERBERTl DE BOSEHAM 1192
bu», vestris commendo manibus. Et ego vestro A _. et quia, sicutdicitis, causa communis esl, pienanl
provocalusexempld et roboralusverbo, vos.utdixi, pariter acceplare communera.Videoquem sic el nOn
jam sequar, et favente Domino el dilatauie sic modicumgaudeo, propler vos. Gaudeo,inqiiam,quod
gressus meos subter me tisque in finem, tali mei cernain vos cum scientia?ornamento pariler viriuttt
non delicient vos sequendo. Etqtiideni, ut dicilis, palienlix rOboralos. Video quippe quod palientia
amurca fui, sed dcsidero nunc, si forte dignarelur veslram humiliet scientiam, ut pauperiaiis oncri
inirabiliter operari sic Dominus,converti in oieum. voluntarie se subjiciat : scientia vero inslruit paiien-
Undeet amodo vestri consilii el auxilii adjutus liain ut ex corde sub lali onere gaudeat. Et solet
viribus, proposui fortius suslinere et validius tor- quidem sic patientia comitcm habens scientiam
cularis pressuram . si forle vel sic misericordiarum semper gaudere in adversis, sicut et scientia co-
Pater virtutum Dominus de lacu miseriaeet de luto niitcm habcns patienliam semper fortitef suslinere
faecisme educere velit. Verumtamen vos, fraires adversa. Juxta quod vos secundum scientiam et
mci, lam strenui, lam necessarii praesentis agonis patieniiam vobisdatam supra docuistis in nova hac
Christi coadjulores, sisuperhis qua? iiuiic accide- Cjetlorum et proscriptorura nostrorum super appo-
runt moveor, misereor et compungor, nec miran- sita pcena solum nobis gaudendum et elsultanduin
dnm. Ecce enim, ut a vobis sumain initium, qui B I sapienter ostendeules, quod quia superabundavitma-
scculi eslis me, nihil quidem adhuc accepislis a lilia, superabundabitet gralia ( Rom. v). Et eo ipso
me, et jam omnia perdidislis propter me. Pro me, amplior ad compaliendum nobis et succurrendum
inquam, relribuente vobispro bono malum, proob- mundi inclinabitnr favor. Et quidem accidere solet
sequio proscriptionem et exsilium, vobis ejeciis et sic, ut semper omnis malilia? abundantia, eo ipso
proscriptis mecum jet pro me. Nec jam vos solum quod superabundans est, suis maxime auctoribus et
et vestra.sed et vestri, vestra omnis cognatioejecta fautoribus noceat. Arcus enim pravus maliiia super-
siinul et proscripta; in nullo quidempropter ipsos, abundans sic, quaenon eminus jaculalur, sed iri se
sed proplerme et vos, imo totum propter ine : iia ipsam relorquet spicula , ut illis converlaiur iu
ut emortua veteris legis velus parabola illa et que- augmentnm gratia? contra quos excessum est in fi-
riraonia, quasi de novo rediviva videattir iterum nibus poenae.Adeo ubique modus, ubique modestia,
Verti nunc posse in proverbium : Patres\ comede- ubique moderamen necessarium et iu suppliciis
runt uvam acerbam et dentet filiorum obtlupcscunl inaxime. In quo tamen ira et invidia, sicut nos
(Eteeh. xviu). Ego quippe solus peccavi, ego solus videmus nunc et sentimus, semper solent excedere
cecidi, ego solus iram Dominiportare debui. Nam, pessime poientatuum consultrices; unde et Scri-
ul caeteroslaceam, grex iste parvulorum sugentium C ' ptura : Ira, inquit, viri jttslitiam Dbmininon opera-
adliuc matrum ubera, quod fecil? qnid commeruit? tur ( Jac. i ). Propler quod et-iam Cliristianus ille
Elhi praeseriim, "jui de mea nonsuntcognalione, et imperalor Tlieodosius, sicul vos me multo melius
tamen et hi el illi, ejecti et proscripti propter me, nostis, absque regali fasligio pcenitentia publica
jam maris pericula elviarum difficullalesproplerme publice et patienter expleta, leges sanxit in posteruin
senlientes quibusetiamnecdtimestsensus.imoiieqiie ut sententia?principum snper animadversione pro-
vox, neque sensus, utpote quorura nonnulli adhuc lata?in diem tricesimum ab exseculcribus diflerren-
in matrum utero anleperegrinanlurquamnoscanlur, tur, quo locus misericordia?vel si res (ulisset poeni-
peregrini et proscripli priusquam nati. Et bi de volentioe non perirei. Unde etsi juxta legem natu-
bis qui seculicstis me, vestra quidem cognalio. De ralem liceat vim vi repellere, ethnici tamen pric-
inea quidempropria cognatione ejecla et proscripta, cipes cum moderamine|facienduin sic decreve-
cum omnimodesliaet patienlia stistinerein, cum larunt, dicentes quidem licere hoc, sed tamen-
men nullius illorum famosorum criminum conscius cum moderamine inculpaiae lutelae, pcenis etiam
sim, pro quibus humanalexhocfierijubeat, de mea aliis, sicut statuunt, molliendis semper magis qiiam
tamen cognalione patienlcr tolerarem hoc, sed pro _. , exasperandis. Unde etiam manifestum quod eiiam
vestra quomodo compassionem dissimulare possum apud ethnicos principes misericordia superexalla-
et dolorem? Verumtamen sermo vester, imo Dei bat judicio, juxta illud apud Graecostrilum pro-
polius cujus supra fuistis organum, vivus quidem verbium : « Ne quid nimis. > Verum, fralres, sen-
et efficaxnou parum in me energiaehabuil. Ex ipso timus nunc nosiri duntaxal odio misericordia?el j'u-
admodura confortaitiset consolaius, ita ui secundum dicio per iram et invidiam meram saevitiamsuper-
multitudinem dolorem meorum in corde meo conso- positam : ita quod eliara innocentes adducuntur in
lationes veslra? laelificaverintanimam meam. Mani- crimen, el in quibus princeps raundi bujus nihii
feste quippe ex auditis jam cognosco,vos sequendo habent, a mundi tamen prineipe proscribuntur per
me magis Deumsequi quam hominem, magis oeler- iram el invidiam polenlatuum, ut diximus, pessi-
nitatemquam tempus et juslilise causam magis quam mas consullrices; unde et super omnia et pra? om-
temporaliumprocdam. Quin polius cjecti jam, pro- nibus lugeo dominum meum regera meum, quem
scripti, depraedati,el vos et vestri honorum vestro- sicut cor meum, sicut animara meam diligebam, et
rum rapinaiUMimgaudiosusclpitis, unde apenissime a cujus eliam chariiate adhuc nec tribulatio, nec
aJverto vos merc Dei eausam sequi, non proedam, angustia nec perseculio separare mc polesl. Ipse
1193 VITA S. TIIOM.E. — LIB. IV. 1194
solus esl quem plango, quem lugeo; pro ipso tri- A unde et ante omnia nccesse quod qui indnmitorum
stilia est mihi magna et conlinuus dolorcordi meo : esl baculusu,conlumacium clavus, malleus superbo-
quem mci aemuli, sui ipsius regis dico amici ficti ct rum el omnium denique hoslilium nalionum de-
inimici veri, regem tam Christianum, lam illustrem bellator, rex dico, qui totus suiim esse debel et lo-
faciunl transire in lyrannum, cl Herodiana quadam tus omniura, necesse, inquam, primo ct anle omnia,
impietate consiilunt et coinpellunt desocvire in par- ut iram suam in manibus suis habeal cl dicere
vulos, eo quod in me ipsum modo plus nequcant. semper possit: Ira mca in manibus meis semper,
Quis .«itnr cum Prophela dahit nunc capiti meo ni si irascalur, nec enim in regis eliam potestate
aquam et oculis meis fontem lacrymarum et plo- cst non irasci, non tamcn peccet. Alioquin si iratus
rabo ? Plorabo, ir.quam, non me, non vos, non cje- peccaverit, ira cst manibus ejus elapsa, jam in ma-
clos nostros el proseriplos, non damna rcrum, non nibus ejus non est, sed ipse polius in manu irae, ira
desolationem ecclesiarum, sed plorabo lam raa- victus, non victor sui vel irae : unde et ex nimis
gnum dominum, regem lam proeclarum, qui ad pra- vehenieiiti iroe impetu scientiae et consilii e.vsufflato
vorum suggcstionem navam in rcgnosuo pcenam, et spirilu qui ex co dalur, perit modus, et qua? ex
sibimet lam ignomiuiosam indnxil, nova excogilaia, modo quasi ex malre soboles procrcantur, justilia
nt praeler alia novtim nobis inferrel dolorem, et eo B qua firmatur, ct clementia qua venuslatur llironus,
amplius exacerbaret affliclos, et co acerbiorem, occiimbunt pariler. Per qua? duorcgibus per viiam
quo plus communem, quo eliam exiensam in inno- hanc beatae fama? et jucundae vila immorlalis coin-
ceutes, ulii nnlli miserliim sexui, nulli delalum paralur. Adeo ut exempii a mundo quodam immor-
aeiati, non oesliniala condilio. Salvo domino nostro, talis famcc beneficio restituantnr mtindo el sanctc
salvo chrislo Domini rege nosiro, sit illis. vaeper- cl feliciler in praesenti Ecclesia vivant etiam post
pcttium per quus facium sic, per quos nova pcena mortem, qui liicdum adhuc in carne viverent le-
haec inlroducla novum scaudalum venit : fial via nuerunt in regimine modum, jusliliam et miseri-
illorum tenebraeel Iiihricura qui innoccntibus, prae- cordiam observantes. Unde et solus ille rex bealus
gnanlibus et nutrientibus pcr lerras ignolas, per legilur qui non abiit in consilio impiorum. Quod
maria inexperta, vias tam dilficiles, lam perictilosas si abierit, scienlia? et consilii spirilu desiitutus,
indixerunt. Ita quod juxta Domini planctum va? jam non populorum rcx, sed faex potius , nec chri-
praegnantibus et nulrientibus liis diebus, qunrum stus Domini, sed idolum chrisli, unctum idolum re-
fuga hierae facta, ut sit s.upra modum saevitiasoe- clor populorum consiiluitur, veljuxta sapientisregis
viens, quam praeter aliacirca tam miserabiles per- {r dictum, sicul lapis cst in acervo mercurii. Scd eslo
sonaset tam infirmas non perpensa, auget incle- ejiciant, expellant, proscribant, pungant, expun-
nientia temporis. Cum judicati fuerint exeant con- gant, instigenl et insaniant : lempus suslinendi
damnati, qui ita sine misericordia judicaverunt. Et esl, palientes erinuis ct in flagella parati. Et re-
fiat illis judicium sine misericordia qui judicando tribuemus inlerim bona pro malis, dilectioneni
misericordiam non feccrunt. Sed esto : hoc ccrle pro odio, orationem pro maledicto , tanquam vere
opus eorum, qui detrahcbant mihi, qui in aula mei magistri illius discipuli, qui: <Pro eo, inquit, quod
acintilierant. Tunc quidem latenter serpentes pra? diligebam, adversabantur mihi, ego autem orabam.i
timore, sed manifeste exerunt nunc capul et virus llis vero diclis et mutua exhorlatorii sermonis
cvomunt. Altamen, sicul vulgo dicitur et verum esl, nostri alloculione invicem collata, sic exhilarati et
male dolorem siium vindicat qui anget. Isli vero, animaequioresfacti in illas, quas, ul supra tetigimus,
ul vos supra doctiistis, non nostrum in faclo Iioc, iufra sepla monastcrii sortiii sumus, mansiunculas
sicut sperani, dolorem auxerunt, sed simm verius. noslras nos recepimus. Quotidie autem ad nos nova
Nam ut iram Dei inproesentiarum laceam, quae jam exsulum mullitudo confluebat, nisi quod plerique a
pervenit super illos, certe super dolorem et iram praetacto juramento auctoritate aposlolica absoluti
(|iiam habent in nos in hoc faclo perpetuam sibi igno- '.D in Flandria remanserunl, hi.praesertim, qui propter
niiniam cumularunt, Quia, ul cognoscat lam atrox aelatis vcl sexus infirmitatem et multam qua? tuuc
factum generatio subsequens, filii qui nascenlur et erat inclementiam lemporis, absque mullo sui dis-
exsurgent enarrabunl filiis suis. Verum debuissent pendio ad archipransulem, quemadmodum jurave-
profeclo pravi illi, qui in factp hoc non consilium ranl proficisci non valebant. Caeterivero quotidie.
dederunt, sed infuderunt potius pro.consilio virus, glomcralim veniebant ad nos, ejulantes et plangcn-
debuissent, inquam, prius adv.erlisse quod omnes tes quod essent sic a natali solo ad ignotas nationes
et regii praeserlimpotenlalus semper sit vita brevis, expulsi, bonis suis proscripti, el ab amicis suis et
sed sequitur ipsum post viiam aut gloriosae fama? proximiselongali. Etita quoiidie pauperes et egeni,
vila iuiinortalis, aut vulnera famaeIsesaeincurabili». ad misericordia? Ahissimi pulsantes januam, ar-
Unde et regio maxime poleulatui nil lam decens, chipra?sulemmovebant. Nec enim polerat non mo-
tam necessarium, quam consilii et scienlia? spiri- veri, nec debebat non lotis pielalis visceribus con-
tus, quo is qui proeest omnibus super optn.es et in cuti super talium clamoribus querulis, qni pro ipso
omnibus modum leneat, non transgredieos, non ejecli sic. Movebalur quidem, sed velut aroma ali-
ex,ecJens, non se supcr se cxtendens etsi major .- quod prettosum, qttod quanto plus movetur, tanto,
plus redolet; seu quasi aliquod sinapis granum.qiiod A ceptionc hac etiam popitlus quem non cognovit ser-
ciun quis fortius lerit, eo virtulem validius cxerit, vivit ei, tanlus jam ipsius cral in populo favor et
cl tanquam vere argenlea tuba, quae qiianlo fortius miseralio pro expulsis. Sed quid ? Ej'ectis omnibus
innditur, eo amplius producitur et formatur. Qui sic, pracstante Domino, provisnm in brevi ot inter
etiamrepentetotusvistjs est inoleummeracissimmii ipsos egens nullus et plurimi etiam felicius in exsi-
defecisse ad torcularis pressuram, facie ejus adeo lio quam in patria degerent. Uude ct felix exsi-
cxhilarata in oleo, ut semper tam aequalis, tam com- lium et revera felix ; felix propter juslilia? causam,
positi, lam erecli animi esset, ut in omni pressura felix propter raundi favorem, felix propler magnam
sua vix adverli posset ullain se sentire pressuram, exsulum virtutem et constantiam, felix etiam in-
Juxla quod prophcta de capite praeconizat : Nun- nocentiaetititlo, virginitatis gloria, viduitatis gratia
quam tristis neque turbulentus, sed semper hilaris, et conjugali honeslate insignitum. Per tale revera et
semperjiicundus, jucundus mente, jucundus facie, tam fciix exsilium non nisi ad palriam tenebatur#
jucundus semperet mqualis.(Ita. iv.) Sapiens enrm li. QUALlTER ARCniPR,ESUL CQEPITARCTIUS
inquil: Sapiens nt sol permanet, stultus verout luna VIVERE
mutatur (Eccti. xxvn). Sic igilnr isle omni lempore Verum, eisi ejeclis nostris Deomiserante provisum,
tam in adversis quam in prosperis permanens, qua- ^src, archipracsul lamen allcndens in tanla ejecto-
lis in prosperis lalis ct in adversis. Quem sicut nec rum etproscriplorum miilliludine noslrum aggrava-
sol pcr diem, neqne luna urebat per noclem. Im- lum cxsilitimel pcenam exasperatam, tlispo.tiit una
plens opportune apostolicum illud mandatum iu «e ; et pocnilentia?suaeaggravare dislriciionem, ut prse-
Omne, inqtiil, gaudium exislimale, fratres, cum rn ler illud quod jugiter portabal cilicium, el crebras
varias lenlationes inciderilis ( Jac. i). El Magistcr quas flagellalus fnrlivas accipiebal disciplinas, et
ad discipulos: Semper, inqviU,gattdcte(Philipp. iv). ipse quoque plus solito dislrictius viveret. Unde et
Nam ut Magistcr ad alios discipulos docendo loqui- uni fralrum, qui ipsi in mensa ministrare consueve-
iur : Smctilitristitia morlem operatur (II Cor. vn). rat, una dierum inslillavit secrelius ut inier alios
Cui consonal illud Sapienlis : Trisliliam, inquii, non lautiores cibos suos, quibus u(i solilus erat, cauie.
det animm lum, mullos. enim occidit tristilia (Eccli. quidem itaut nullus adverteret, quotidieconventua-
xxx). Verum et rex Sapiens : Omnes, inquil, dies lem sibi apponerct cibum, quibussolis mi disposne-
pauperis mali, secura veromens quasijuge convivium rat. Quod el ul uaulius lieret et secretius, mcnso,
(Prov. xv);Talisverohujusagonotbeia? nostri mens jpsi soli seorsmn a nobis ponebatur quolidie. El ila
quasi in jugi convivio, in conlinuo gaudio, unde et, r quidem per aliquotdiessolis pulmenlariis aridis et
ipsoquasi quodam cxpericntioelibro certissime di- insipidis, juxta quod Cislerciensis ordinis reguiaris
dici illam Magistri sententiam veracissimam, quod institulio hahet vescebatur, cum lamen ui et nos
videlicet fructus spirilus sit sicut cbaritas, ila ct snpra scripsissc meiiiinlmus, cum de mensa ipsius
gaudium. Fructus, inquil, Spiritus charitas, gaudiunt corporali et modo victilandi ageremus, in deliciis a,
(Gal.y); unde et qni spirilnm non hahenl, non so- primoeva aetale fuerit enulriius, propier qnod et
lum secundum Magistrum, sed el secundum Prophe- grossiora non poteral. Verumtamen, quia, ut dixi-
tam etfructu hoc spiriltis carent iinpii. Nec enim mus, ex ej'ectorum et proscriplorum multitudine pe-
est gaudere impiis, siculper prophetam dicit Do- regrinalionis sua?aucla est pcena, ideo et praeter
minus; vcrum de hoc ad tanli archipra?sulislaudem alia ipsius in vivendi districtione aggravataesl po?-
ct gloriam solum hic letigissc siifliciat, et servalo nitentia : verum per ali.quodtempus sic se morlifi-
hisioria? ordine, ad parvulos nostros et alios ejectos cans, sic dislricle contra solitum vivens,, post dies.
el proscriplos revertendum. aliquot gravi correplus valitudlne decubuit. Disci-
Vir itaque apostolicus ct lerrarum potentalus na- pulus vero qui scripsit haeccum jnxla quolidianum
liones et regna audientes de ejectis nostris et pro- morem ad sacram lectionem manicaret ut, sicut sibi
scriptis sic, mox in primo obslupiierunt auditu et D ] injitncium fnerai, ciim arcbipraesulede sacris liiieris
factum admodnm profananles quolquot arcliiprae- conferrel, el ab ipso, sicut quolidie consuevcrat,
suli et lantoeet lali ejectoruin inrba? lotis pieiatis vel discerel vel docerel, dolens reperit acchlisse
visceribus compassi sunt. Ila ul archipra?sul, quod sic. Et confestim accedens propius sciscilabar.quae
prius a snis compromissum audicral, mox implelnm posset esse lam subitaevaleludinis causa. At ille, sic-
ccrneret, videlicet ex facto hoc, Deo mirabililcr dis- ut mox adverti, caiisam indicare declinans, alias
pensante sic, contra mundi principem mundi ad nos relorqiiebat sermonem : verumtamem opporiune
inclinatum favorcm. Unde et archipraesul, eo quod importune inslare ccepi, prout lamen audebam. Qui
tantam lurbam secum ferre non posset, ipsos pcr mihi landem causam revelavlt ad imporluuilatem
diversas provincias, per nationes varias, ad diversa instantis, sic tamen ut lenerem secretum. Neclamcn
ctiam regna, quosdam ad personas ecclesiasticas , asserehal, sed diccbat se suspicari, valeludinera
alios vero ad potenles lerrarum cum suis supplica- accidissc sibi sic propler ausleriorem illara absti-
toriis destinavit. Et qtiidemqui missi omnes ab eis, nentiam et insuclam.
ad quos missi, lum tantae malilia?odio, tum favore Exhortatio discipuli ad archiprmsnlem.
milientis benigne suscepti sunl. Ila quod in sus- Et cgo niox ipsi, « domine, > inquiens,« si placet
1197 VITA S. THOMJE. — LIB. IV. 110?
paulisper altende, Nec enim humana quidem, sed A _ agimus. Ecce, domine, quia inen docirina non mea,
poliiis diaboljca videtur tentatio ha?c. Qui quos non sed orlhodoxorum polius doctrina est. >
poiest subvertere per gula,m, subvertere quaerit per Archipraesul vero ex paucis liis slalim advertit
imrr.oderalam abstinenliam vel per insuetam. Con- quid agendum, j'uxta quod Sapiens : Da, inquit,
tra quod Magisler, non ignorans illius versuti astu- occasionem sapienti, et sapienlior eril (Prov. IX).
tias, agens de casligalione corporum, de morlifica- Unde, Domino favente, in brevi reslitulus incolumis
tione carnis : Obsecro, inqtiil, t>os,fratres,permise semper el in omnibus mira quidem et supra modum,
ricordiam Dei, ut exltibealis corpora vestra hostiam admirabili, quam supra cum de mensa ipsius cor-
vivam, sanctam, Deo, placenlem (Rom. xn); et porali ageremus breviter ostendimus, sobriclato
adjecil: Rationabile,iuquit, obsequiumveslrum (ibid.); comile congruis sibi deinceps alimentis utebalur.
quasi dicat, in hac corporum casligatione est adhi- IIoc aulem de spiritu sancli et devoti ponlificis
benda discretio: unde rationabile, inquit, scilicet (am prompto et carne ipsius infirma ad legentium
cuni discretione, videlicet ne qtiid ultra, ne quid aedificationem hic inlerserto, deinceos ccepluin
citra mensuram. Rationabile, inqtiit, ut oeslimetur historiae ordinem prosequamur.
natiira? possibilitas, non volnntas nbslinentis. Ra- _. Sicul dicere coepimus, ejectis noslris et proscri.
tionabile, inquit, ut et sxlas.aestimetur el conditio, plis, miscranle Doinino, solatiis, sic Pontiniaci in
et aplentur cuiqiie congrua. Si ergo, dominc, id solitudinc inler petras et monachos solilarii nos
desideras ut in corporis lua castigatipne rationabile delitescentes a saeculoj'am remoti, eo liberius quo
sit obsequitim, necesse ut in abslinendo ratio comi- quietius, et eo fructuosius quo secretius, tola
iclur obsequium el voluntatem luam regal, et non mente spiritualibus iiitendebainus. Archiproesul.
voiiiiualis ma? te irahat impeius, qui nimis vehe- vero super omnes miro discendi ferebatur ardore,
menler ad bonum videtur inlensus. Juxla quod ait qui tanqtiam Iuminare magnum in firmamenlo.
Sapiens : Noli, inquil, nimis essejusius (Eccle, vn). cceli sacra? Scripturae jugiter inhaerebal, apostolicis
Et item : Aro/iplus sapiens essequam oportel (ibid.). institutionibus, sed theologia? praeserliin summam
Sicut igittir nec nimis jnstus, nec nimis sapiens, operam dans. Hoc enim eral tempus quod, ut supra
parileret noli esse nimis abstinens-Per pauca quip- «Jiximus, semper praeoplaveral, quo jam dudum ,
pe qua? expressa, dat Sapiens et multa intelligere perditorum dierum repararel jacluram, utqui ele^,
qua? non exprimil. Nam, sicut dicilur, paucis sa- ctus era( ad regimen animarum, aliquo lempore,
piens innotescit. Nolimus ergo aliquid nimis, nam, etsi sero, scientiam sibi regcndi eas compararet.
sicut ait qiiidam : <Omne quod est nimium verti- IC Unde et tantus erat Scriplurarum amator, quod
« lur in viiium. > Unde etsicut jiixta Sapientem : posl horas regulares qiiotidie sacri codices per.
Est justus qui perit in justitia sua, ila esl et absti- totum diem vix de manu ejus discederent: proeser-,
nens qui peril in abslinenlia sua (Eccle. ix). In abs- tim sacri illi duo lihri, Psallerii videlicetet Epislo-
tinendo quippe'a?stimanda est carnis infirmitas, na- larum, tanquam duo spiriluales oculi, mysticus et
lnrae possibilitas, et diutina? consueludinis usus. moralis. Iiorum quippe imo, ut dicebat, perfecte.
Saepissimequippe accidit hoc ut spirilus promptus etliicam, altero vero tbeoriam proecipue docebatur.
sit, sed caro infirma, nalura impolens et cqnsuelmlo Ex amore vero hoc Scriplnrarum et opera adeo in.
rebellis. Unde necesse lunc ut tcmperato rigore his brevi profecit, ut soepissimein scrupulosis elnodo-
condescendalur. Nam jtixta quod ait Sapiens : sis Scripturarum, etiam super docentes se -inlelli-
Quiservum suum enutrierit indeliciis a pueritia,posl- gerel. El quideni mansio nostra Ponliniaci sic
ea tentiel eum contumacem (Prov. xxix). Tu vero erat.
es qui fecisti sic, qui corpus ttium semper a puero 15. QUAI.ITKR SECUNDO PEREGRINATION1S SUJ2ANNO
in deliciis enulristi, nunc vero quia has ipsi subtra- APPREHENDERIT ARCHlPR/JiSULEM JUSTITI_E ZELUS.
his, ipsum tibi rebelle senlis, unde, quia Dei voliin- Secundo vero peregrinationis nostra? anno cer-
tas sic, placcal libi deinceps, ul, qnia ausleriora nens pontifex inimicorum nostrorum induratum cor
non poies, congruis tibi alimenlis titaris. Et ut mea nec pro tantis ip nos excessibus ulla in eis pceni-
doctrina non mea sit, audias si placet qnid super lcntiaesigna, quin potius apponentcs peccare adhuc.
bis doclorum unus, de escis corporalibus loquens quod jam manu non poterant, nos elongalos el in„
sic : < In omnibus, > inquit, <talibus non usus rerum, s.olitudine manentes linguis detralienlibus perse-.
< sed libido in culpa esl. «Ficri enim. polest ut sa- quenles ; cernens, inquam, poniilex sic coepitcogi-
pieus sine omni vitio preliosissimo utatur cibo: tare intra se et medilari cum corde suo, et in me-
insipiens vero fcedissima gula?f(amma in vilissimum ditatione hac ignisexardcscebat, ignis cerle non.
inardescat. Et sanius quisque maluerit more Domini livoris, sed amoris. Videhal quippe filios proprios,
pisce vesci quara lenticula utEsau, an hordeo more etsi in hostem conversos, quotidie ire in inleritum
jumentorum. Nec enim propterea contineniiores et in praecipitium ruere. Et quia pater est, ampljus.
nobis sunt pleraeque bestiae, quia vilioribus utuntur dissimulare non potiiit. Nam, etsi illijam filialem
cibis. In hujuscemodi enim non ex rerum natura subtraxerint, nequaquam tamen poiuificalis perfe-
quibus ulimur, sed ex causa ulendi vel appetendi c)ionis erat illis palerntim affeclum sublrahere,
modo vel probandum cst veJ impro!.andum quod Unde et pro pereunlibus filiis concaiuit cor ejus.
jntraeum, et cum medilationc sua hac ignisexar-, A quia vulpes demoliunlur yincas et lupi manifesle
sit, non quidem zelo vindicla?, sed ex zelo justitia? in caulis ovium grassari non desislunt. Et super
re-
propter filios etpalerno compassionis affectu. Unde omnia ha?c nnn sunt inter pracvaricatores qui
et quomodo pater miseretur filiorum et ipse illis verlantnr ad cor, qui forte revertereniur si pcr-
misereri desiderat, ul videlicet visitet in virga ini- cussi. Alioquin nisi lupos arceat pastor, sine causa
quitates eorum, et in verberibus peccata eorum. bacnlum, el judex, nisi Iransgressores reprimai.
Itaque apprebendil eum, hinc quod maxime sacer- sjne causa gladium portal. El nisi indignos cjiciat
doiibus congruit ardens propter contumaccs j'us- sacerdos, sine causa accepil Ecolesiaeclaves. Et
li liae zclus, intle vero quod maxime patrum est nnnc maxime vobis, fratres, loquor ha?c quia pa-
intensus propter errantes filios compassionis affe- irati contra nos facti alrociias in ejectis dico
ctus. Et ita qui hucusqiic siluit, qui hucusqitc nostris et proscriplis in adversarios jusiilia? accele-
in omni paiientia suslinuit, videns et altcndens rat opus. Solet quippe el justum sic ut diulius lole-
patientiam suam in superbia et abusione calcalam, retur infirmitns vel negligenlia quam malitia sae-
jam deinceps non patiens, non dormiens, sed sur- vieiis. Igitur pro officii nostri debito, sic modo mihi
gens cl exciuiens sc, tanqtiam verus excussorum videre videor amodo operandum nobis, non dor-
filius, confeslim cum suis dcliberare inchoat quid B miendum, tit una cum sppnsa capiamus vulpcs,
agendum. Ad illtui Domini comminatorium in pro- quaedemoliiinlur vineas el una cum dileclo surga-
pheta ad prophetam quasi stihilo motus et commo<> mus a leclo, egredianiur in agrum, commorcmur
tus : Et (u, fili hominis, speculalorem dedi te domui in viUis, et opcremur in vineis. Juxta quod spon-
Jsrael (Ezech. XXXIII).Quod si non fueris locuius ea : Veni, inqnit, dilecte mi, egrediqmur in agrum,
ut cuslotliat se impius a via sua mala, ipse impius commqremurin villis, surgamusad vineas (Canl. vu).
in iniquitale sua morietur, sanguinem autem ejus Perit enim ncc valet sponsa? opus vel opera, si nmv
de manu lua requiram. Nos ilaque cerlaminis feral opem dileclus. Nos ergo, dilecli, si vobis vide-
sui socios in primis quodam deliberalorii ser- lur sic, surgamus, egrediamur et operemur cum
monis elogio alloquitur sic. propheiico sarculo, evellentes, deslriientes et dissi-
pantes noxia, ne per nostram desidiam vel negli-
Deliberatorius archiprmtulis termo ad tuos.
genliam crescant adeo et proficianl, ut tolnm Do-
i Yiri fratres, > inquiens, <in causa Ecclesia?me- minicum horlnm operiant, et nos sic a Dpinino.
cum Cbristi coadjutores, scitis et nnstis quidem, mc borli, lanquam horlulani pigri seu negligenies,
mullo melius, quod omnia tempus habent, lempus * desidiae vel neKljgentioe coudemncmur. Faciamus
sustinendi et lempns rebcllandi, tempus miserendi ergo jtixla quod injunxil horti Dominus cuidam de
el tempns judicandi: Cum acceperp, inquit, tempus, horluianis, cui horli sui curam cpmmiserat: Ecce,
ego jttstitias jttdicabo (Psal. LXXIV). El Magister ad ego hodie conslilni te super gentes et regna, utevel-
discipulos: Tempori, inquit, servientes. Nos vcro las, el destruas, et disperdas, et dissipes, et mdifices,
liuciisque tempori servivimus, hucusque sustinui- el plantes (Jer. 1). Verum, fratreF, vos tanquam in
mus, hucusquc pcccalores supra dorsum Ecclesia? Scripluris exercitati et mulloruin Patriim exemplis,
fabricanlcs porlavimus, patientes ad omnes; sed in his et talibns quid agendnm nostis me multo nie-
jpsi iniquitatem suam prolongantes, noslra in die lius. Ego tamon, conscientia mea mihi dictanie sic,
bonilate abiituntiir et patienlia, et peccala pecca- dico vobis quod sentio. Yerumtamen, ut jam dictis
lis cuinulantes solum sibi iram non misericordiam addam adhuc, mihi et hoc videlur inler coelera, si
thesatirizanl; cum Dominus per prophelam de illius voliimusimitalorescssc cujus et disciptili su-
indurato et non resipiscenle, sed apponenle semper mus.quod i.nstar Samaritani cvangelici cuslodis veri
peccare adhuc : Nonne, inquit, in Iribus et quatuor et cnraloris, ad peccalorum curamla vulnera prius
impietalibus adversabor eum ? Proinde, fralres, iiifiindendiimsil oleum, ct vinum postea, si tamen
ineatis consilium, videte quid deinceps nobis agen- D postea neccsse hoc. Prius igilur qnod maxime po-
diim. Nunquid enim quia Iiuciisque i3cuimus, sem- tcnltim vulneribus mederi solel, siiavissimum leni-
per sic lacebimus ? Vm mihi, ait propheta, qnia laiis oleum iufundalur. Et in primis dominus noster
tacui (Ita. vi). Nunquid igittir cxterrili per prophe- rex in omni lenitate et humilitate conveniainr, si
tam tacebimus lamcn sic ? Et qui in soliiudine hac forle vel sicira el indignalione malis nostris saiura
inter petras has, et monachos hos hiicusque dormi- nunc in bumilitate nostra nos respiciat clemcntia
vimus, non adjiciemus ut resurgamus? Bonum regia. >
quidem et delectabile nos esse hic, dormire sic et Et quidem verbo hoc ab archipraesule proposito,
dulcibus jamdudum conctipita? Rachelis amplexibus nobis sic placuit verbum, nobis quoquot proposituin
frui. Bonum quidem hoc et jucnndum ; sed tamen parilcr ct consilium comraendantibus.
ut nihil inpraeseniiarum in sanioris consilii praeju-
dicium afferam, mibi cerle videtur nunc quod 16. QUALITER REXPRIMO SlT COKVENTUS.
amodo ad operandum necessarinm nos sponsa? ne- c Missus cst
itaque unus abbalum ordinis Cisler-
gotium trahal et officii noslri debilum urgeat, cura ciensis ad monasterium Ponliniacense pertinens
videlicet quain suscepimus pastoralis. Ecce enim speciali quodam jtire subjectionis. Abbas liic Urha»
1201 VITA S. THOMJE. — LIB. IV. 1202
nns nomine et vere urbanus ; Urbanus nomine, A legatione hac. In talibns quippe et fiducialitcr lo-
urbauus el re, urbanus et in sermone. Solus quippe qnendi Dei verba et operandi grandia multa solet
l; Iis i !onens ut tali fmigeretur legatione. Is itaque esse liberlas, ulpote in quibus Domini Spiritus. U
niissus,qui secum ad dominum regem nominc archi- itaque missiis; in cujits ore, pracler litteras quas
pr;i sulis suavissimas lilteras detulit, ûpplicationein detulit, ct archipraesul verba sua posuit. Missus cst
solam, correpiionem vero imllam vel modicam con- el alius quidam religiosus cum eo. E( hi missi sic
linentes. Quaenerat enim archipraesul verha niilia, fiducialitcr quidem egerunt, sed nec liic qiiidquani
suavia ctpacifica, et conscripsit sermoner.lenissimos, profccerunt. Quin potius dura propinanles, dura
quhiis vel sic regis leniretur cor. Yeruni qui missus pro duris, imo multo plus duriora prioribus rcpor-
fuerat post dies aliquot ad nos reversus, pro nosiris tarunt.
suavihus, pro nostris lenibus cl pacificis, non nisi 17. QUALITER ARCTETUR AltCniPR/ESUL RECEADHUC
amaritudinem, asperitatem et turbalionem majorem INCORRECTO.
reporlavit regis corde sic obfirmato conlra nos. Archipraesul igitur audiens sic coepit sollicilus et
Qualiter secundo sit conventtts. mccslus esse, cernens jam nec sic nec sic cor regis
Attamen non deslitit archipracsul regem adhuc erga se emollitum : quod eliam emollire et pacem et
secundo per eumdem convenire. Cui et vice hac no,n " gratiam inler rcgem el arcbipraesulem reformare
adeo suavia til prius, sed et duriora legati yiva voce Chrislianns ille rex Ludovicus et inulii terrarum.
dicenda injunxit el lilteras aliquanlulum ausleritaiis principes saepe et saepiusjam studuerant; sed nec
continentes destinavit, quibus arcbipraesul regem magni illi viri nec proprii hi archiprocsuljs niiniii,
corripuit, sed in misericordia el in spirilu lenilatis nunc blanda nunc austeriora bajulanlcs, polueriint
adhuc. Yerum eo in brevi itertun reverso qui missus proficcre; quin potius superbia eoruin qui oderunt
fuerat, reportayit et iterum quod neque vox esset nos ascendil scmper. Archipraesul itaque turbalus.
neque sensus adhuc. Archipraesul vero audiens sic, intra se ccepil intenliiis clamare ad Dominum, orare
el certissimejara considerausquod hac misericordia? frequcntius, refici parciuset continue lugere regem,
ct lenitatis via non proficeret, in spirilu judicii ct cernens eum adeo ad omnia haec insensibilem. Vi-
ardoris, sicut spirilu fervens erat, lcrtio j'am con- dens ilaque tanlam Ecclesia? lurbationcm et rcgis
scripsit sermones sed asperos et nusteros, jam non, .inimum jam obfirmalum sic, coarctabalur e duol.us,
sicut prius, regem in misericordia corripiens, sed hinc cupiens solvi a cura el pastorali oflicio, inde
dure increpans, et sicul lunc decebat, episcopum vero propler Ecclesia?causam, quam tuendam susce-
cumoinni imperio arguens, tanquam veri Samarilani r perat, permancre. Et post mullam intra se animi sui
discipulus piius infundens oleum et vinum postea. flucluatior.em demum super hoc erudilos suos con-
Et lanquam figuratum In prophela vcrtim evangeli- venit. Qui mox de episcopalu deserendo vix verbo
cum animal, habens ante faciem hominis et faciem proposiio, in primo audilu scandalizali, conclama-
leonis, juxta in boc ipso et Magislrym scqucns: Si bantipsumjam delicere priusquam currere, et in Do-
quis, inqiiitMagister, prmoccupatus(ueritin aliquo de- niinicaacic anle jam occumbere quam pugnare : lan-
licto, vos qui spirituales eslis, instruite hnjusmodi in quain viri in divinis exercitali, causas mulliplices di-
tpiritu lenitatis (Gal. vi). Et alibi ad discipulum slinguentes,propierquas interdum episcopo liceat de
de episcopali ipsum oflicio inslruens : Servum, in- sedeadsedem transire, seu eiiam plerumque penitus
quil, Dominilitigare non oporlet; sed mantuelum esse derelinquere. Verum ut contestabantur nulla talis
cttm modeslia corripienlem eos qui resistunt veritati causa hic; imo potius perniciosum hoc et omnibus
(11 Tim. n). Ecce lenitatisct modestioespirilum. Et poslfultiris soeculisdeteslabile, tanquam si prorela
tamen idem ipse ad discipulum alibi : Quam ob quisconsiernaluseipavidusinprocelloeliirbinibusna-
causam-,inquit, increpa illos dure, ul sani sint in fide vemoneraiarainmediisfliiclibusdereliiiqualtaulian-
(Tit. i). Eccc lenitas el modestia, ecce et increpalio quam princcps vecorsad bellandum profectus,videns
diira ! hoc esl Samarilani oleum el vimun; hoeiu pro- D boslium cuneos, mox exterriius, ut solum sesalvet
phela evangelics?faci.es,faciesbominisel faciesleonis. fugiat, el qua? cum ipso fortiter stare proposuerat
Etrevera ecclesiastica disciplina haec eljuris eccle- aciem castrorum perdat. Igilur, ul crudili nostri
siastici ordo, ul qni fomeula non seniil, ferro absci- universi constantcr exhortabaniur et salubriter,
daiiir supcrhia?tuinor, itnde et Ecclesioedocior hic nequaquam tunc lempus fugiendi sed occurrendi,
nosler, archipraesuldico, hac incedens via, hoc pro- praeserlim cum ab Ecciesiaeinimicis solum Ecclesia?
cedit ordine. Ad ho.c vero durius jam niinliiiin per- salus quaererelur, decus cleri deformaretur el ini-
agendum quidam approbalae rebgionis vir electus pugnaretur liberlas. Et quotiiam arcbipraesul regem
esl, ob favorem religionis praecipuum et fervorem sic conveiituni sed incorrcctum supra modum luge-
pannosus et miser, omni tempore cxercens nudi- bal, suorum boc erat consilium ut adhuc sustinens
pedalia: unde el cogiiomcnlovocabatur discalceaius, diulina? passionis sua? exemplo cor regis cmollire
Girardus noniine proprio, vir certe jugiter habens alteniarei quod exliorlationis scrmone nectlum po-
nioriem in dcsiderio et vitam in patientia ; cujus tueral immutare, cum nihil adeo cor irati soleat
semper summa fueral solliciludoad pacem rcvocare immutareet ad amorem converlere, quam pro irati
discordes. Solus ergo falis idoncus, qui fungcrelur voto diutius sustinere ct pali. Aichipracsul vero e.v
erudilorum suorum viva ct salubri cxhoriatione A jusmodi ui gladium suum rcponeret nec baculo suo
rersuasus, jaui nihil cogitabat de cura paslorali pereuteret hortabanlur.
deserenda, sed patius deinceps forlius quam prius At e diverso his alia obloquebajitur, qua? et
ct virilius excrcenda. Altrahens enim spiritum et impellebant ut gladium amodo non prohiberet a
assumens cor, jam nihil de fuga, nihil de otio, nihil s_inguineet ut percuteret baculo. Nam, sicut in lege
i!e quicie, scd solum de cura et pugna cogilans, inlra audierat quod supra posuimus, videlicet: Principi
se cogiiando ceusuit post omnia baec regi baculo populi tui non maledices, ila legeratet in lege tam
pastorali comminandum, qui leviorem virga? casti- principes Synagogoequam etiam alios pro qualitate
gationem non senseral. lnlra se ilaque cogitavit et excessus immundos reputari el extra Synagogam fieri,
censuil, erudilis suis nequaquam hoc exprimens vel qiiodnequaquameratmaledicereprincipi; hocin lege
deiiicens in consiliuni. Et quidem caute et intlustrie prohibiluin, sed talis polius excommiinicatio coercitio
hoc, suis parccns in hoc, ne videlicet qui eum erat qusedamdiscipljnalis, et sicut tunc, ita et nunq
sejucndo magnam jam ob id regis iram incurrerant, principemanathemalizarenoncstprincipimalediceret
in majus ct perpetuum forte indiicerentur odium, quod lex prohibet, sed principem tanquam Ecclcsia?
si lale contra regem darent consilium, quod forte filium disciplinaliter coercere. Et tanquam a latro -
cisi non regis voliinlati, ulilitati lamen mililarel. nibus vulncratum per Samaritani curam medicinaliter
Cogilavit ilaque sic intra se, cum stiis super hoc secare, ut ferro abscindatur vulnus quod fomenlum
non prajiractans, non practleliberans, regem suum non sentil. Legerat et in propheta : Vm mihi, inquit,
ct filium baculo, ul diximus, severioris castigatio- quia tacui (Isa. vi). Sibi ipsi prophela: Va?dicil, eo
nis percellere, qui fuerat huciisqiie ad virga?tactum videlicclquod regem Achab ea auclnrilaie quadebuit
insensibilis, si forte percussus baculo devians re- non corripuit, nec pro data sibi polestalecoercuerit.
vcrteretur vel sic. Cogitavit, inquam, sic inlra se, Quodenim.utsuprainduximus, rex adulleret homi-
dnbius tamen admodum el anceps super hoc quid cidaDco dixerat: Tt'6t solipeccavi (Psal. L),non ideo
agendum. Nec enim, ut diximus, voluit propter dixit quod prophetis lunc el Synagogoesacerdolibus
praediclam csmsamdedncere hoc in collationcin cum in reges adimerelur coercitio, unde etpropheia pro
suis, vel suorum consilitim quaerere. Ilaque cum se peccato moxregem corripuil, sed ideo dixit iTioiso/i,
solo deliberans aliquandiu intra semetipsum fliiclua- Deo loqucns quia sacerdotcs et prophela? vices Do-
bat, sians el hsesiians. Legeral quippe illud in Icge : minitnncgerebant. Et erant ipsiquasi ipse Dominus,
Principi populi lui non maledices (Act. XXIII); ct cujus ipsi vicarii, unde et qtiem ipsi puniebant Dei
Nlud regis peccaloris : Tibi, inquit, soli peccav'nQ haecsolius punitio ipsorum inflicta ministerio. Ei
(Psal. L), Et rex vere soli Deo peccat. Nam sicul sicut lunc, itaet nunc, si Ecclesia, si sacerdosregem
super Iocum illum docet doclorum el Ecclesia?re- punit, solus tamen Deus punire dicitur. IHe enim
ctorum nnus: t Si quis depopulo erraverit, ei Deo puiiil qui in terra Doinini ftingitur vice, qui et in
peccat et regi : rex vero non habei honiinem qui lerra quasi Deus populo datus est. Juxta quod Do.
sua facla dijudicet. > Legerat quidcm in lege el in mimis ad Moysen : Kcce, inquit, constitui te deum
Psalmista sic; legerat el inulta alia qureeriuliii et Pharaoni (Exod. vn). Et sacerdoies deos vocari in
exercitaii Ecclesia?reclores slaluerunt de bis. Quo- Scriptura invenire crebcrriinum. Legerat ilaque in
rum unus : < Non polest, > inquit, < salubris esse a lege etin prophela sic, et similiier deregibus corri-
multis correptio, n.isicum ille corripilur qui sociam piendis per varia Scripturarum loca. Et, ul jam non
non habet multitudinem. i Et item : <Cum quisque tantuni divinis legibus, sed et orthodoxorum Patrum
fratrum in aliquo tali peccato fuerit, HI analliematc et discretorum Ecclesia? recloriini againus exemplis,
dignus hahea,iur, fiat hoc ubi periculum scbismatis audieral itidem el legerat reclorem illum Ecclesia?
nullum est. > Legerat quidem hoccct alia in modum tam eruditum, lam discretum, et tam praeclarum
liiinc. In Romana vero Ecclesia, ut supra jam dixi- doclorem Ambrosium, Tbeodosium magnum impe-
mus, durum scbisma tunc erat, lanlo imperalore D ralorem excommunicasse et ab Ecclesia? penitus
Frederico et lam generoso viro Octaviano antipapa exclusisse ingressu. Et ne etiam longe exempla pe-
tiinc divisis abEcclesia ei facientibus schisma, unde tanlur, audierat felicis memorioelvonem Carnotcn-
ncc sine causa magna videbalur tunc majoris adhuc sem episcopum, qui velul quoddam Scripturarum .
el durioris schismatis causa, si in lantam potesla- armarium modernis lemporihus pasloribus magnum
lem Anglorum, regem dico, aelate juvenem et in scienliae lumen.effudil, et speclabilem se ipsum for-
cismarinis et iransmarinis tam late et lam magnifice mam dedit, audierat, inquam, ipsum Frajicoruin
dominantem, gladio verbi exerto ab Ecclesia sepa- regem Philippum excommunicasse et ab Ecclesia
raretur, ne forte rege juyene et tam potente ob id omnino prohibuisse. Legerat itaque archipracsiit ct
commoto, facile ad partes Ecclesia?inimicas trans- audierat et haccet illa, unde et coarclabatur ex bis
iret. Super omnia etiam verebatur ne aposlolica? et illis, liinc super omnia metuens quod si taceret
sedis auctorilas propter lioc gravius schismatis pe- va? sibi, si vero loquerelur, disscusionis periculum.
riculum, quod, ut dixiinus, facile posset accidere, Necciiim quae supra contra hoc inducta sunt adeo
qnidquid absque ejus consilio seu connivenlia sta- verebalnr, ulpole Scripturas intelligens, sed hoc
ineiet ipse, loluin ipsa irrilarcl. Haccigilur ct lm- quiilem pr* cocteris nieluebal gravius, videlicet
1205 VITA S. THOM^. — LIB. IV. 1200
dissensionispericulum : vcrumlamen et haecetilla i A pentibns, miro modo compunctus, voce quidem
in corde suo volvens sic, el landem cogitans regem (lebili et irilenlissimo compassionis affeclu in ipsum
si:um (ilium suum et dominnm, quem ex diulinaet Anglorum regem Henricum nominative commina-j
familiari conversalione verius et inlerius noverat, torium emisil edictum. El nos quidem certaminis
ncquaqiiam fore filinm dissensionis sed pacis, et suisocii.exinopinatoaudientessic, moxobsiupuimus,
quod' quidqnid cxacerbatus verbo comminarelur, eo quod noois inconsuliis fecisset sic. Qui quidem,
nequaquam lamcn malris suoe Ecclesia? ut se eji- sicut cito post nobis ipsemet indicavit, scienset pru-
ceret, dirumperet uterum; cogilans, inquam, sic, dens hoc a uobis celavil, per suprailictam cansam
firmiier in corde suo stamit ipsum baculo pastorali sc excusans qnod nobis inconsiiltis hoc fecissct.
percellere, si forle devians et justitia? transgrediens Factum vero hoc ex plurimis ei variis nalionibns,
tramitem reverteretnr velsic: verebatur tamen ne, ut qua? ad diem festum conveneraut et ita propriis ati-
supra diximus, Romana Ecclesia sua, quoe omni dierant auribus moxdivulgalum per terras cilissime
praeest auctoritale, evacuaret peniius quod ipse fe- ad aures regis pervenit : unde et rex nec sinecausa,
cissetomne justiiia? opus, verebalur quidem hoc, at supra quani nunc dicere aut scribere lempus sil,
tamen quidquid faceret Romana Ecclesia lanquam molus esl et lurbatus et qui cum eo universi.
mater et domina, satius judicavit officii sui debitum 18. DEAPPELLATIONE REGISADROMANUM
exsequi qiiam ipso muto et dissimulante malitiam PONTIFICEM.
relinquere impunitam et fovere transgressionem: Convenil igitur mullitudo et mente confusa est,
arbilrans nec immerito sanguinem impiorum de qtiam certissime jam audierunt sic. Convenit itaque
manu sua minime requirendum lunc, etsi forle po- EcclesiaAnglorum incismarinis; convenitelEcclesia
leslas major superveniens ab eo faclum immutaret Normannorumin transmsirinis hincinde, quid faclo
justitiaeopus. Suadente igilur conscientia, imo sicut opusinterseacerrimedeliberanles, summooperepro-
ab ipsomel accepi urgente eum ad hoc, illam quara viderecuranles, ne videliceiinregemsententia, cuj"us
diximus in regem coercitionem ecclesiasticam iu j'am processit comminatorinm, ad perfeclum proce-
corde suo firmissimam lennit. Alioquin sibi visum derel, seu in regnum vel personas regni aulecciesias
quod pastor evangelicus sine cansa baculum etjudex aliquod ecclesiaslica? districtionis gravamen. Con-
ecclesiasticus sine causa gladium, et quod saccrdos sternati etiam jam et tremefacti, non solum ob id
Dominicus sine causa claves Ecclesia? accepisset, quod jam de rege audierant, sed et quia archipraesul
nisi queraadmodum auctoritalem ila et haberel vir- Jocclinum Saresberiensem episcopum ob manifeslam
tutem, sjcut inlroducendi, ita et excludendi ab Ec- (-> ( inobedientiam jara snspendisset: eo videlicet quod
clesia qiios deberet. dccanatum Saresberiensis ecclesia? contra interdi-
Et quoniam quod faeiendum staluerat non sub ctnm domini papa? et suum inconsultis quibusdam
tcclo. non clam, sed publiceet solemniter judicavit ejusdem ecclesiaecanonicis, qui tunc cnm ipso pcre-
faciendum, sicut et causa noslra cl partis adversa? grinabanlur, quorum erat cum aliis confratribus de-
noxa publica erat loio j'am ecclesiarum orbe nolis- cauum stinin eligere, cuidam de aulicis clericis ad
sima.accessilad Iocum celebrem et tempore celebri, regis voluntatem contulisset. Qui eliam et eumdec
Vizeliacum scilicet, instante festivo pra? caeteris aulicum clericum, propter quasdam convenliones et
illius ecclesia? die, die videlicet fcsto beaia? Maria? obligaliones illitas, quas in Alcmaiinia cutn schi-
Magdalena?in cujus houore ecclesia loci fundala, smalicis fecerat, anathemalis vinculo j'am innoda-
cujus et ibi corpus gloriose requiescit, unde et ad verat. Quas lamen conveniiones et obligationes a
diem festura ex diversis regnis concurrunt nationes rege missus de regis mandato ipse fecisse dicebatur.
plurimae.Tempore itaque celebri lam festivo acces- Persona? igitur regni meiuentes sibi ex hisetqua?
simus ad tam celebrem locum distanlem a mansione fultira sibi accidere possent gravamina praevenire
noslra Ponliniacensi monasterio pcr diaetam. Ac- molientcs, solliciti quidem alteiuissime deliberant
cessimus itaque et venimus proxima ante festum D I quid agendum.
die, nobis qui seqitebamitr accessus sui causam Nam lua res agilur paries cum proximus ardel,
ignoraniibus, nec enim propler hoc quod supra ait quidam. Commodius autem sibi non repererum
diximus nobis hoc indicavit, et credentibus quod remeilium qttam ut ad appellationes convolarent. Et
solum propter diem festum aceessisset. In crastino regi placuit, Deo quidem, in subsannationem el [de
vero, festo videlicet die, ad pelilionem abbatis risum novi legislaloris ct novarum legum, quas
et conventus, publicam missam faciens, finito Evan- supra apud regiam illam mansionem quae Claren-
gelio ascendit pulpitiim, et eleganlem et friicltio- dune dicilur fabricalas, et in scriptum redactas
sum sermonem ad populum habuit. Demum vero in ostendiinus, jnsie quidem operante nunc sic. Nam
-audientia hominum causam dissensionis inler ipsum cum Iegibus illis appellationcs ad Romanam Eccle-
et regera exponens, et quam dure et dire secum et siam inbibila? forent, nunc lamen ad regis et regni
cum suis actum, qualiter etiamrex lolies conventus tuilioncm ad ipsas recurrere necesse. Persona?
et non miserlus, sed eoamplius induratus, Ecclesia? itaque regni, quia remoliores erant, pro rcge, pro
causam et se et suos ipsorum orationibus commen- regno, pro se et pro suis ecclesiis, scripto appella-
davit: et confestim, omnibus audienlibus et con§tu- verunt, cl per erudilos nuntios Iibellum appellato-
1iiim in ca formn concepliim arohipracsuli ad solitu- A de jnre crebro sciscifante cl opponcnlc. Et quidem
dinem noslram Poniiniacum transmiserunt. Et quia inductas tunc binc inde supcr appeJIatione allega-
rex exira regnum erat lunc iransriiarintis, magnas tiones huic interseruissem historia?, nisi quia non
qiiitlem ct venerabiles pcrsonas Ecclesia? Norman- paterentur se molesla brevitaie arctari. El praeser-
norum pro se ipse rex dcstinayit, videlicel plaeme- limsiciitet de plerisque aliis, ila et in libello ho.c
morioe Rotherol tunc Roihomagensem archiepisco- supersedenms ab his, eo quod in corpore quodara
pum ct Erniilfum lunc Lexoviensem episcopnm, et epistolari multa conlincniur de his: dc quo cpisto-
cnm eis alios plerosque viros magnos et erudiins, lari corpore mox loquemur. Collatum igilur csl et
qui quidem Ponliniacum venienles neqiiaqitam nos allcgatum hinc inde, verum archipraesul, etsi forte
iiivcnerunt. Siqiiidem a quodam familiari suo, qui contra tam manifeslos malefactorcs, quorum male-
tunc in regis curia erat, de mitiendis sic nuntiis ficia el lapides in parietibus et ligna in domibus
arcliipraesulpraeinuniius se sublraxit. Igilur prnefaii jam accusabant, in ecclesiaslica severitale de jure
nunlii, propier nos Poniiniacum venientcs, sed mi- proceJere potuisset, subslitil tamen adhuc juxia
nime nos repcrienies, mox recesserunl : prius la- Sapientis consilium : Qut patiens, inquit, est, mulla
mcn sccundiimformam juris Ponliniaci, ubi quasi gubernatur prudentia (Prov. xiv). Suhstiiit igiltir
domicilium habcre videbamur, appcllationem suam adhtic, non processit, differre ad tempus satius ju-
cdentes, nec lamen ttl docet civile jus scribentes dicans, donec super hoc Romanam Ecclesiam jam
eam pro foribus, sed viva voce appellantes. Sub- consuliasset: super omnia, ut supra jam diximus,
traximus aulem nos, non quasi juris ignari, quin veritus ne, quidquid ea inconsulta cl lali praeser-
apprime sciremus ralione domicilii, vel quasi ap- lim lempore ipse statueret, totum ipsa evacuaret.
pcllandis ahsenlibus seu absenlantibiis se, appella- Ad supradictuin vero libcllism appellalorium, no-
liones posse fieri, sed ideo in adventu nuniiorum mine personarum regni ad ipsum desiinatum, sensu
nos subtraximus quia illorum colloquia vitabamus. suo |>roprio conceptam et proprio stylo exaratam
El qnemadmodiimappellationes interpositae, ita ct remisil epislojam elegantem satis et sufficienler
ad regni tiiilionem juraiuenla quaedain illicita ct responsalem. In qua, inler alia, de appellationibus
sacrilega per tolum regnum cxacta sunt in civiia- factis, si juste vel injusie, quod sibi visum inter-
tihus, in castellis, in pagis, pcr comilatus regni seruit. Qua? nos. in libello hislorico hoc, eo quod
singulos, quotquot a quindecim annis et snpra ju- in ea epislola sint inscrta, sicul etiam supradixi-
rantilrtis, quod domini papa?nuntios seu lilteras ct mus, hic causa brevilatis praelerimus. Exstat enim
archipraesulis pariter, aut in captione deiinerenlsi C epistola illa inler creleras epistoias suas, quas vel.
possent, aut prodercnl illis qui non possent hoc. ipsemet scripsit, vel aliqui de eru.diiis suis de ip-
Quam vcro sacrilegum, quam profanum juramcn- sius mandato sub ejus nomine. Ex epislolis quippe
tum lioc, lippi videut el tonsores. Juxta quod aii: a nobis vel propter nos in exsilio noslro confcclis,
Vidensquia peccatumariolandi est repugnare el qttasi grandc compactum est corpus epistolare, de quo
scelus idololalrimnolle acquiescere(I Reg.xv),verum snpra nos hic dicturos proinisimus. Compactumesi,
pmisso lanqiiam sacrilego facto hoc , quod non inquam, corpus ex bis multas in se epistolas conti-
regni tuitio, est sed potius conlaminalio, ad.appell.a- nens; quas etiam secundum ordinem historia? ve-
tores noslros reveriamur, ncrabilis priorsancla? Cantuariensis Ecclesia?Alanus
Qualiter arclitprwsut ctm suis deliberat an sit laboriose quidem el studiose digcssit. ln qnibiis de
appellaiioni deferendutn. exsilii nostri lahoriosa hisloria perpiurima conli-
Nos vero Ponliiiiacuin cilo posl appellalorum nenlur; unde et eo quod in epislolis illis diligen-
liorum recessum reversi, deliberare mox coepimus tius conscribaiiliir, mulla in libello hoc brcviiaiis
qtiid agendum, uiriim videlicet tali fuisset appel- causa praeterivimus,praesertimquia libcr ille episto-
htioni deferendum, plerisque nostrum assercnlibiis laris a mullis personis el a mullis ecclesiis jam ha-
deferendum, el ad doccndum hoc lanquam erudili D belur. Verum et qui suflicienler arcliipraesnlisverba
el exercitatiin jure, tam ex divinojure quam liu- et opera in exsilio, conalus et aclus, agones.el su-
manoplurima allegaverunt; aliis vero de nostris dores pasiorales nosse desidcrat, ad illum recurrat,
conlradicenlibiis et nequaquam deferendum con- ul post libellum historicum Iiun.clegal et illum li-
tendenlibus, e diverso validis et variis rationibus, brum cpislolarem. In quo, etsi in plerisque episto-
suam fundanles inlcntionem. Eo praesertim, ul Iarum desunt dictionum soJemnia, pro maieria
prudenler astruebanl, lam iniqua? appellationi mi- tanien saiis commodus est. Quo nos amooo in histo-
nime deferendum quod videlicel esset ipsa non adl ria facilius contexenda adjuli, de ca?tero brevius
oppressorum reroedium, sed potius ad opprimentiumi cceplumhistoria? ordinem pros,equamur.
prolongandam malitiam excogilalum fomentum ;> 19. QUALlTER ARCHIPRyESUL It. REXADVIRUM
in quorum manibus evideoter et in omniura eccle- A.POSTOLICCM MITTUNT.
siaespolia et dextera rapinis repleta. Itaqite corami Appellatione ilaque interposita et ecclesiastica
archipraestile ab ermpiis suis diversa sentientibus> disciplina suspensasic, paranlur, mitlunturnuntiiad
super appellalione collatum, ipso, ul morissui erat,, apostolicam sedem. Mittil rex, mitlunt et personac
partes suas intcrponeiite, el nunc hos, ntinc illosi rcgni, miitil et archipraesul. Sed multum quidem
4S09 YITA S. THMLE. — LIB. IV. 1210
inter nuntios Iios, illi quippe per viam argento et A _ lem. Eo addidil quod quocunque diverteret, ubi-
auro siiff.ircvnati; noslri vero expediti el vacui se- cunque caput suum reclinarei, ab iis se citissime
cum in vja vix Vialicum porlanles. Illi in curia Iiis amoveret. < Domino, > inquit, <si placel, mihi et
et iilis massas aureas et argenteas aut dantes aut coexsulibus meis providente, qui volucres cceli
certissiine pollieentes, nostri vero nuda solum verba pascit et vestil lilia. > Et archipraesul quidem brevi-
apostolica? clcmentia? offerentes. Nec lamen fuit ler sic, mullorum vero et praesertim abbatis et fra-
liaecnostra prima ad Romanam Ecclesiam missio. trum nostrorum Poiiliniacensitim, qui, ut supra os-
Priussiquidem quosdam de eruditis uoslris ad se- tendimus, lam laeli, tam devoti nos suscepcrant»
dei» apbsiolicam misimus, per quos a viro aposlo- jjui aderant et audieranl verlmm superarchipfaesule
lico aposloiica?sedis legalionem jam superAngliam et Suis, pielalis viscera commota sunt cum fleiu
obtinuimus. Et quidem ad caulelam a nobis faclum domum egredientes. Nam ul quod vidimus, quod
sic, ut videlicet firmior et magis aullieiilica eccie- audivimus, hoc lestemur, sanclae memoriae Garino
siaslica quaevis sententia haberetur, si dcinccps ab dc Galardim tunc abbate loci et fralribus invitis et
archipracsulc aul in regnum aut in regni personas jpsis quoad licuit contradicentibus, proposilum fuit
ferretur, unde el cum archipraesul Vizeliaci, sicut recessus noslri verbum hoc. Audiio vero archipra?-
supra ostendimus, comminatoriuin in regem omisil, B I sulis responso hoc, sanclus abbas Cirterciensis et
apostolica?sedis legatus jam eral elsi impedilus le- qui cum eo, in crastino recesserunt.
galionis sua? fines inlrare non possenl. Verum ad De deliberatorio arehiprmsulis sermone cum suis.
Roinipetas noslros revertamur. Archipraesul vero cum suisconsilium habensquid
Qualiter archiprmsul amotus est a Pontiniaco. agendum mox deliberal supremis suos alloquens
Hoc lamen prius interserto antequam plura de sic: < Fralres, > iuquil, < mecum coram Domino in
his, videlicet quod ipsis cilo post supradiclum diem causa Ecclesia? advocati, ecce q>iomodoSaianasex-
festuin bealae Mariae Magdalenae ad apostolicam pelit cribrare nns sicut triticum, nos ei noslros ex-
sedem proieclis, dominus rex Anglorum ad generale pellens, proscribcns, dejiciens et impellens, ut
illud capitulum Cisterciense, quod in Seplembri evincat nos et cedamus. Ecce quod, ul nos perse-
proxiino die Sancta? Crticis, ut mos est, celebra- cutus est miindus, fugimus ad solitudinem banc
balur, litleras quasdam destinavit, significans quod ej'ccti et proscripti, ad hos saeculi mortuos decli-
quemdani de iuimicis suis suscepissent et secura nantes, speranles nos saltcm in solitudine hac, inter
liaberent, Thomam videlicel Canluariensem archie- hos saeculi mortuos^ abscondi a eonturbaiione ho-
piscopum. Unde et mandavit quod, sicut charum minnm, a conlradiciione linguarum. Sed ecce quia
habebant quidquid in terra sua aut cismarina aut princeps muntli plurimum potestalis hic habet, qui
transmarina possidebant, ne eum amplius lenerent eliam usque huc nos persequitur, hinc dejicit, et
secum. Tribus iiaque diebus exactis, quibus capi- deinceps hic peregrinari iion permittit. Quid ergo
tulura celebrari inoris est, veniendi ad nos Ponli- faciemus, viri fratres?Quo ibimus?Quo divertemus?
niacum arripiunliter : abbas ipse Cisterciensis Gil- Siquidem solitudines iuterdicunlur, nec etiam inier
berlus nomine episcopus Papiensis, ordinis illius mortuos saeculi nobis jam concedilur Ifccus. Non
quondam monachus, et ordinis abbates quidam cum aedificium nobis nec domicilium, non aurum, non
iis, et venerunt festinanles archipraesuli nomine argenlum, non pecunia, nec possessio ulla: elon-
capituli nunliantes setalesregis litteras et lale in iis gaii smnus ab amicis et proxitnis: vix etiam qui
suscepisse mandatum. Verumtamen eisermonemad compali audeat, nedum suscipere nos vel subvenire,
archipraesulem convertenles : « Domine, > inquiiint, Quis enim qui hoc audeat, quoeecclesia, quis ordo,
< capilulumproplermandatumialenec fugatnec ex- quodve monaslerium nobis, a tam spectabili, tam
peliit te a se nec licentiat, sed tibi et prudenti luo approbato ordine, quem inier peregrinationis nostra?
consilio hoc significat, ul post tale mandalum videas initia adeo praeoptavimus,quem praeelegimusejectis
et attendas quid agendum. Scil quippe lotum capitti- D ] sic? Certe tum quia poslpositis aliis praeelegimus
lum cerllssime, et nos qui modo huc venimus, peregrinari hic, tum propter limorem mundi et
pariter novimus universi, vosadeo nostruin dili- mundanae.polestatis minas, non est qui nos susci-
gere ordinem qtiod ordinis providebitis indemui- piat, nsn ecclcsia, non persona ecclesiastica, non
tati, ne veslri occasione sicut nec in spirilualibus ordo ullus, seu eiiam solitudo ulla, multo mi-
nec in lemporalibus diminutionem aliquam aliquodve iius saecularium quis. Ad quos l.tmen, si qui forte
detrimentura patiatur. > essenl, divertere, lum prupler causam quamagimus,
Archipraesul vero et consiliarii ejus mulla experti tum propter religionem quam ab initio nsqueinco-
et exercitati in plurimis, milletitium et missorum luimus, nec religiostim nohis nec honesium. Nec
corda conjecerunt ct advcrterunt mox quid agen- tainenob id, fratres, loquor ha:c, quasi contra boni
dum. Unde el incontinenti cum suis consilio ha- patrisfamilias iiibibitum adeo scllicilus de craslino.
bito, mox respondit archipraesul nulla ralione se Spero quippe quodqui in monte vidit Dominus,
velle quod sui occasione ordo laesionem ullam seu ipse et in solitudine hac uos mundum deserenles et
vel modicum aliquid damni incurreret, qui in tam a mundo et ab his etiam qui mundum deseruerunt,
arcto el ipsi el suis lanlam exhibuisset hiimanita- jam dcsertos ipse consuela? piclatis sua?oculis nos
1211 HERBERTIDE BOSEHAM . 1211
respiciet. Spero, uiquam, et ccrlissirae spero, quod A tione, versanles et quasi manentes in solitudine.
in arcto hoc misericors et miseralor Dominus an- Unde et rex ille debellator et manu forlis, etsi sem-
gustia? nostrae et inopia? suain amplissime aperi- per in acie, semper in agone, seniper in mullitu-
turus sit manum et benediciioiie implebit. Verum- dine, in solitudiue lamen oplatis sibi columbae
tainen mihi necdum aperla est via, qua velit nos pennis glorialur se inansisse. Ecce, inquit, elongavi
Dominus ab hac soliludine educere et providere fugiens el mansi in solitudine(Psal.Liv).Quotlec,Tum
eductis. Quod quidem admodum nunc desidero, ne qui praesunt inaxime proprium esl, ul verseniur
videlicet, post propusilum nobis de reeessu nostro siue turbatione in lurbis, et maneant semper in
verbum, deinceps faciamus hic moram. Turpe enim solitudine inler mulios ; aliorum seraper, raro sui,
nobis hoc et indecens. Provideat ergo nobis nunc nisi quia quando aliorum propter Deura, tunc ma-
Doininuspraetcrqiicm aliudrefugium non habemus.i gis sui. Unde et Magister, cum liber essel ex omni-
De responsodiscipuli. bus, omniura se fecit servum : lns qui sub lege
Discipulus vero qui scripsit hoec, inter caeteros quasi sub lege, his qui sine Iege lanquam sine
audiens domiiii sui archipraesulis querulos sermo- lege, Judoeis Judaeus, ethnicis cthiiicus, inlirmis
nes hos, anle caeteros moxerupit in vocem; < Do- inlirmus, omnia omnibus, ut salvarel sic omr.es
niine, > inquiens, < recordare, si placel, quod dominus " (/ Cor. ix ). Siccrgo nos, Pater sancle, qui urbeni
rex Francorum vobis civitate Suessionis lam ma- non appelimus, quiu poiius expulsi a soliludine,
gnifice, lam liberaliter, oblulerit se, videlicet vobis velimus noliinus, oportel nunc urbcm ingredi, po-
et vestris iu qua velletis vel urbe vcl oppido aliove terimus, operanieDomiiio, viclitarein urbe, tanquam
diiionis sua? ioco quem elegeritis, de fiscali amplis- in solitiidinc coinnioiaiiies. Si quis aiitein ad La-
sime provisurum. Et quidem solum distulislis lunc, linas, Graecas et baibaras bistorias recurrere velit
donec videlicct foret necesse hoc, non renuistis om- ad hoc oslendeiiduiii, grandem habebit testium
nino. >Et archipraesul ; < Recordor, > inquit, et ad nubem ; adeo sicut nec habitum nec loca, sed vilae
cum qui sibi loquebalur singulariter sermouem di- solum meritaDeus accipit. Nara ut adhuc recurra-
rigeas : < Sed videor mihi uunc, frater, > inquit, iiuis ad nosira, Lolh noster, qui in ipsa civilate im-
< quod aulicos ilerum apparatus el urbanas delicias niuuda fuit mundus, in monle irainundus fit. Et ut
quoeras, quae lemporis hujus esl nos deserere qui majora inducamus adhuc, primus homo de paradiso,
tenemur in Evangelii viuculis. Satius et mulio re- et primus angelus de ccelo cecidit, el Job nosler in
ligiosius esset et honeslius lempore lioc ad eccle- slerquilinio stelit. >
siam aliquara vel soliludiuem, quam ad aulam vel C ( 20. QUALITER ARCHIFR£SUL A PONTINIACO RECEDENS
urbera nos diveriere, ubi eo fiducialius quo humi- SENONIS ADPERECR1NANDCM A REGEFRANCORUtf SIT
' EXCEPTUS.
iius salutare Dei praeslolareraur cum silentio et proe-
visum a Domino noslra? peregiinalionis eventum. > Arcbipraesul itaque persuasus ex his, adChristia-
Alii vero de erudilis suis, qtii consilio iniereranl, num illura el gloriosum Francorum regeni Ludovi-
audicntes haec contestabantui' religiosius quidem, cum, cujus memoria in benediclione aeterna esl,
honestius et humilius hoc ; sed hoc, inquiunt, mi- discipulum qui scripsit haec miliere nou dislulit,
nime in nostra optione vel potestate nuiie posUum, qui de recessu noslro a Poniiuiaco ct causa rc-
nubisjain non qua vellemus, sed qua possumus dc- cessus regi cuncta nuntiaret. Quod cum audisset
clinare necesse habciUibus: ila ut oporteat nos- rex, non parum esi admiratus, et mox ilineris sui
illtid comici sequi : < lbant, > inquit, < qua poterant• socios convocans, erat quippe in via cum ipsi re-
et qua non poteranl non ibant. > Unde el communei ferrenlur haec, totum ipsemet eis relulit. Et ile-
suormn omnium consilium fuil, ut de necessilate rando sic audientibus omnibus : < 0, inquit, reli-
virtutem faccret, etquia ad inlerdictas jam sibii gio! o religio, ubi es ? Ecce enim quos credebamus
solitudines non poteral, ad aulam vel urbem decli- socculo morluos, saeculiminas limeiil; ei pro rebus
naret si et hoc posset. Adjicientes : < Domine,', ^ pcrituris et caducis, quas se propter Deuin con-
iuquiunt, in aula vel urbe potesl quis per graliami tempsisse profitentur, a Dei opere qnod cceperant
vilam solilariam ducere el Deo vacare, sicut e di- jam convertuntur retrorsum, Dei causam et pro
verso potest quis in solitudine aulicis luxibus pcr- Dei causa exsulem ejicientes a se. > Et convertcns
elfluere. Probat haec nostra verba Israelitarumi rex sermonem ad illum qui missus fuerat: < Saln-
, vetus hisloria et notissima, qui ad petitionem suami ta, > inquit, < dominum tuum archiprscsulem ei iidu-
inasducaverunt et saluri sunlniiius; verum adhuc: cialiler ipsi meo nomine nunlies, quod elsi muudus
escaeeorum in ore ipsorum, el ira Dei ascenditt et eliam qui videnlur mundo moriui eiim dcserant,
super eos. Et quidem in soliludine accidit sic, cuml ego tamen eum non deseram. Sed quantacunque
e diverso legamus pudicos illos et sapientes juve- rex Anglorum, elsi dominicus hoino meus sil, ad-
nes Joseph et Danielem, res fiscales agentes, unniiiI versus ipsum moliatur et exerceat, ego tanien sus-
in .Egyptoetalterum in Babylone, vixisse coniineu- cipiam propter Deum et proplerjustitiampalientem.
lissime et ipsos jam cives Jerusalem, nihilominus5 Nuntiel ergo nobis sive ad civitalem sive ad ca-
lamen lunc res iEgyptiacas et Babylonicas mini- stellum aliumve ditionis noslrae iocum diverlereuia-
strasse in tam numcrosa quidem lurba sine lurba- ltierit, et paratuin iiiveniet. >
»213 VITA S. THOMÊ.— LIB. IV. 1214
In brevi ergo reverso eo qui missus fuerat, ar- A , tis violenlia impulit. In hac ilaque fralrum oace et
chipraesuli nomine regis reporlala sunt haec. dileclione a Pontiniaco discessiraus.
Nos vero supra alia loca regia ad complendum De somnio archiprmsulis in recessu a Pontiniaco.
peregrinationis nostra?residuum praeclaram illam et Verum die recessus nostri inier ilinerandura ar
.-egiamcivitalem Senonis praeelegimus.asoliludine chipraesul,qui in via maxime solebat esse comes fa-
aostra PoiUiniaco quam incolere coepimus, ut su- cuiidissimus et jucuridissimus, coepit admodum
pra nos dixissc meminimus, solum per duodecim tristis elmoesliis esse conlra morem suum, neminem
terraeleugas distantem. Civitalem, inquam, illam stiortimin via alloquens, nec ipsum suorum aliquis;
t>roeelegiinus ex indigenarum consilio, eo videlicet nobis via? sociis opinantibus ipsum trislari sic eo
juod, sicul ipsi teslabantur, et noshoc ipsum fide quod a fralribus lam diligentibus et tani dilectis
^culala deprehendimus, multa essent civitatis il- recessisset. Abbas vero nosler Poniiniarensis, co-
iius commoda, utpole frumento, vino et oleo stabi- nies liinc nosler per viam, vir edoctus et religionis
lila, silvis circumnexa, pratis amcenala; scatent approbalae,videns sic et compaliens, accessit pro-
fontes, fluunt amnes, et denique aulumni serenitas pius scisciians ab eo secrelius quare sic vultiis
suas in omnibus exliibet uberlates. Terra ccrte il- ipsius concidisset. Et hoc ipsum iterum et iterum
lius similis, de qua nnnliatur quod fuerit terra ha- JJ j sciscitabalur, donec sibi archipraesulaperirel cau-
biiores suos devorans. Sed super omnia el pra? sam ad amicam imporluniiatem sciscitautis. <Do-
caeierisad civiiaiem allexerunl nos civitatensiuin mine abbas, > inquiens, < nec mirum, si animomeo
mores ; magis, inquam, allexit nos in clero el po- turbato vultus meus sic conciderit : verumtamen
pulo civitatis morum edocta liberalitas, quam de- causam, ct si familiaris meus sis, non prius edis-
scripla civitatis commoditas seu agrorum fertilitas seram nisi eo paclo, ut secrelo eam leneas quoad
ulla. Erant enim et in.clero et in pOpulo civitalis, vixero ego. >Et abbas mox pepigit se facluruni sic.
sicul ei jam eramus proeexperti,viri munifici libe- Et ipse : < Domineabbas, > iuquit, < hac nocte vidi
rales, dapsiles, advenis praeserlim et inquilinis ho- somniura, el visionescapitis mei conlurbaveruntme.
norera exhibeutes , affabiles, sociales, sua commu- Jara quippe per Dei, ni fallor, reveiationem accepi
nicantes et facile tribuentes. Unde et potissimum quod morte dura, sed spero quod pretiosa de hoc
inter tales proeelegimusperegrinalionis nostraecon- mundo sim transilurus. Nocte quippe hac mihi vi-
summare residuuni. Est autera prope civitalem sum, quod in ecclesia, nescio lameii qua, contra do-
quasi per sladium nobilis abbatia el regia, ubi glo- minum regem Anglorum in audilorio doraini papa?
riosa?virginis et malris sancta?Columbaecorpus re- et cardinalium pro Ecclesia? causa contenderim,
quiescit, et monasterium ad ejus honorem dedica- (C domino quidem papa parti mea? favente, sed cardi-
lum, lam commodesilum ut facile possil civitatis nalibus adversanlibus pro rege conlra rae, cum ecce
habere commoda et evitare tumultus. Ad hoc subilo qiiatuor supervenerunt milites, qui mox ra-
archipraesul cum suis, tum propter loci religionem, pientes me ab auditorio, in eadem ecctesia capilis
luin propter civitalis liimtillns facilius evitandos, de- -mei summitatem, ubi corona?meae locusest, exco-
clinare staluit. Quod quidem et mox, ul praefalo illi riaverunt, adeo ut milii videbalur angusliatus quod
Chrislianissimoregi innotuil et regi complacuil sic. videbar mibi defecisse. Et ex revelatione hac, scio
Biennio igilur jam peregrinalionis noslra? Ponti- quippe revelalionem essehoc, non vaiium soinnium,
niaci expleto a Ponliniaco discedimus. Die vero conturbor sic et conlristor : non quidem propter
recessus noslri videres fratres mcestosel ej'ulanlcs, revelationem, pro qua potius Altissimo quantas va-
post archipraesulem currere, discurrere, festinare, leo graiias ago, qui parvilati mea?aperire dignalus
salulantes et resalutanles et benediclionem itcrum cst de hoc mundo mei exitus modum, sed propter
el iterum postulanies, et ilerum et ilerum videre eos niaxime doleo, qui seculi sunt me et loi et
ct alloqui cupienles recedentem, interdum concla- lanta sustinuerunl propter me.. Qui certissime scio
mantes : « Pater, cur nosdeseris, autcui desola- quod me percusso dispergentur, quasi oves non
los nos relinquis? > Ego autem videns sic verissi- habenles pastorem. > Hanc camdera visionera pau-
ma fore jusli verba illa recordabar: Qui timent, cis post diebus exactis et cuidam alii abbali ordi-
inquit, te, videbuntme et tmlabunlur (Psal. cxvm); nis Cisterciensis, amico ilidem suo et familiari,
fratres igitur isti ita limcntes ita discurrebant, ita pacto simili ne videlicet eara cuiquam, donecvisio-
se invicem prsevenire contendebant, ulvel modicum riis videret exiluin, revelaret, secreto similiter re-
viderent adliuc et laetarentur. Nec quidem praecep- tulit: de Valle Lucente diclus abbas hic erat. Vi-
tum abbatis nec hora regularis ipsos revocare po- sionem ilaque duobus his abbatibus retulit, ut ita
terat, archipraesulcm et suos diu el longe cxtra ipso eo modo quo ex revelatione pra?munilus fuerat
monaslerii porlam prosequentes : adeo quisque de hoc mundo sublalo, in ore duorum staret vcr- .
alium absque omni ordine praevenire contendens, hum revelationis hoc. Quod quidem, ul eisdem ab-
salutaiioncm ultimam et uliimam benedictionem balibus dixit, nemini suorum indicare voluit.ne
alii contendebat eripere. Sed quam pius cerie, forle passiohis sua? socios eo amplius contristaret.
quam ordinatus, irregularis et inordinalus horum Et quidein sicut praevidit et proc.lixit,eo modo et
incessus et excessus Iiic, ad quem eximia? charita- demuiido transivil, quemadmodum sequens .histo-
1215 HERBERTI DE BOSLHAM 1216
riae ordo declarabit. In hoc el uni sanctorum si- A et adhuc dulcinr propler eximiam gentis humani-
milis qui similiter dc pracsenlis cursus sui (ine tatem ct inolilam principtim lerra? benignitatem.
levelationeni accepil; cui nocie visum quod ipse Dulcissima vero propter ccelilus datam regibus ter-
lotus igne cremaretur ; et ipse quidein postea ita ra?maiistietiidinem.Donum quippe proprie desuper
igne cremalus cl per ignem iransiens in refrige- dalum in tanta potcstatc maiisueiudo lanla. Siqui-
rium est educlus. Ni fallor, beatus Polycarpus hic dem Francorum reges, ul ex gestis hahetur anli-
erat. Dicli vero abbales relalam sibi archiprscsulis quis, viri semper fiicrunt bellicosi, lyranni verovix
visionem omni tempore silueriiiit, donec ipsam in aul ntinqnam. Dtilci.j iiaque Francia dulcior et
cursus nostri finc fiuis ipse confirmarct. Sed hoc dulcissima est. Dc cujus dulcedine quia nos gusta-
de visione irilcrserlo, deinceps ad hisloria?ordinem vimus, imo plene inebriati sttiniis, inebriaii de ipsa
rcverlamur. nunc, ciim temptis est non eructuare non possu-
21. QUALITER ARC1IIPR/ESUL SENONIS A FRANCIS SIT mus. Etquidem adlaudem cl gloriam geulis illius,
EXCEPTUS. de ipsius dulccdine plenius nunc eructuassem,
Profecti itaque a Poriliniaco Senonis venimns, a nisi quia amodo lempus est et historia exigit, ut
pia?memorioeHugoneSeiioneiisi liinc archiepiscopo interinissuin supra historia? ordiiiem retexamus.
et a clero et a populo civitatis, in omni gaudio et B I Ad supra missos itaque Romipetas nostros rever-
alacrilale susccpli, de fiscoad usiiin nostrum neces- lendum.
saria percipientes amplissime. Rex vero omni tem- 22. DEROMIPETIS ARCHIPR_ESULISREVERSISETADVENTU
porequo ad civiiatem vcniret, sicut ubique moris CARDINALIUM ADPACEM.
sui erat, primo quidem ad ecclesiain et confestim, Necenim mullos dies Senonis fecimus, cum ecce
nisi major causa delineret, ad archipraesiilemvisen- Romipelaenostri reverlunlur, nuniiantes quod do-
duin accelerafe consueverat. Cujus lunc prolixiori miiius papa, cardinales a lalere sno in brcvi missu-
eloquio el in magnis consilio, lanquara viri exer- rus foret, qui iider regem ct arcbipra?sulenide pace
cilati et experli ncgotia regia, fruebatur. Sed quid? tractarcnl et reformarent pro posse : inieriin vero
Suscepti jam a Francis, et de ipsius rcgis mensa oniuia debere esse iu suspenso, nec aliquid ecclesia-
jam craintis, inter ipsos non tit exsules sed cives, siica?discipliua?cxercendum ; boc ipsum viro apo-
non quasi advena?sed indigcnae; el etiam plus quam stolico per reversos noslros signalis apicibus suis
ipsis indigenis nobilibus et gcnerosis, nobis a mag- archipraesiili mandaiile cl consulenie sic. Sedimus
natibus et principibus lerrre lionor amplior impeu- itaquc per dies pluriinos advenliim cardinalium
debatur, ita ut oblivioni data? essent augusiia? no-. _ pracstolanleS.Qui tandcinvenicutes SenOnis,per nos
slrae priores, nec essent jam priora in memoria primo veiierunt; ideo prius ad nos quam ad regem,
qua?iransierunt. quia via?ipsorum ductus sic se habuit. Fuerunt au-
DecommendatiottcFrancomm. tem qui inissi venerant, quod atl ipsos, pacis re-
Undc et, sicul vclus habet bistoria, quodGallia concilialores idonei, utpote viri raultum pecloris et
semper viris fortissimis et cloqueiitissimis abun- multum oris habentes. Quorum unus dictus est
daverit, ita et illi vcteri boc novaehislorioe copu- VVillelmusde Papia, aller vero Otho, presbyieri
lamus nunc, addenlcs quod viris munificentissiinis ) cardinulcs. Isli itaquc primO venienlcs ad nos, cau-
ethonoralissimisabiindaniissima sit, adillosmaximci sam nobis sui exposueriinl adveniiis. Et. nobis qui-
tales se semper cxhibeiites qui advena? siinl el op- dem placuit ct devole ut ad Dei honorem et salVa
pressi. Quod vidimus, quod audivimus, quod etiami Ecclesia?libertalc inter domimiin regem et noscom-
nos ipsi sensimus, hoc tcstamur dc Francis, undei ponerent. Ipsi vero, sic ad regerii profecti in Nor-
et merilo ab anliquo dulcis Francia dicta est. Dul- manniam, eratquippe rex in transmarinis extra re-
cis certe propler terra? fructus, qui praccellentissimi
i gnum tunc, cuiii rege moram feceruntnon modicam,
Biini, dtilcisetiam propier aercm, qui ibi clemenlis- ad nos nec revcrleiiles uec nuntianies quid. Hoc
simus cst, sed verius dulcis propter lerrigenarumi j) quippesolum quacrebat rex, ut dicebatur, quod et
iiigenuos mores, suaves et jucundos, etjucunda con<- poslea rerum probavit exitus, ut videlicet lempus
M»-lia.Etsi igitur forie cx alia causa dulcis diclat solummodo protelaret, pacem nostram minime vo-
sit, nos lamen inpracsentiarumet ea causa dulcemi lens, elsi velle se simulans. Verumiamen cardinales,
pnedicamus, qua ejus dulccdinem sensimus, adeo> ne frustra venisse viderenlur, saepeet saepiusregem
ut peregrini nos angusliati el afllicli pra? ipsiusi de pace convenerunt, seduloet attenlc de pace tra-
dulcediue non recordaremur malorum. Propriai ctanles, pacem inquirentes, sed Viam pacis non in-
quippe gens nostra nos calicc mceroris, calice ama- venerunt. Verum ne fruslra ve.nisseet nihil egisse
riludinis epolavii, sed isla venienles ad se calice: viderenlur, deniquc nos ad colloquiuui vocant. Fuit
tuse dulcedinisnos inebriavil: adeo ut prae dulce- autem colloquium inlcr nos et ipsos in confinio
dine propinalae prius amariludinis non recordare- Franciaeet Normannia?inter duo illa castra Trie vi-
inur malorum. Dulcis ilaque Francia et vcre dulcis;; delicet et Gisors.
dulcis, inquam, ut jam diximus, et adhuc iterare? De secundoarchiprmsulistomnio.
urgel amor, dulcis. Dulcis revera proptcr frucluuml Nocte vero proxima ante colloquium archiproesul
gratiam, propteraerisclemcntram; sed verc dulcisi vidit somnium, sicut ipse nobismanead colloquiuffl
1217 VITA S. TIIO.MÊ.— LIB. IV. 12lg
euntibiis reiulil, quod videlicel propinaretur ei ve- A i conlirmare juxta illam civilis juris regulam Ratiha-
nenum in calice aureo. Et qiiidem accidit sic. Alter bitio retro ti-ahilur et quse sunt gesia conlirinat.
quippe cardinaliiim, praefaitisvidelicet Willelmusde Addebamuset quod eadem, quaeinducebanl contra
Papia vir cleganlis eloquii, et verba hahens persua- regem propter nos, potius pro rege contra nos fa-
sibilia pacis quidein suaves cl blandos sermonesno- cerent, deconsensu videlicet tacitoetnonexpresso.
bis obtulil. El videbanlur in superficie bona verba Tacilurnilas enim, ut dicebamus, non aboleret sed
et pacifica, quoelamen si quis inlerius aspiceret, ec- potius eo amplius ad pravarum illarum consueludi-
clesUstica?paci et liberlati non modicitin deroga- nuni observalionem archipraesulem obligaret, ad
bant. Et ita nos audienles illa et pensantes relala? quas aliquo tempore male et illicite se obligaverat
nobis prius visionis nociurnae, mox adverlimuscon- per apostolicae absolulionis gratiam, per contradi-
jecluram. Unde et singula fere qua? a cardinalibus ctionem acerbam, et per exsilium grave, rupta pe-
«lepace proponebanlur, nobis suspecta eranl, ine- nilus illicita illa obligalione et dissoluta. Unde si
luenlibus capi iu sermonibus, qui molliti et inelliti in ecclesiasticoepacislreformalioiie lalissit tacitur-
eranl, el lamen ipsi nibilomiiiiis jactila. Et ut ibi nilas, et a lali qui conlradicendi habet personara,
protixius dicta brevilerhic el in summa dicanlur, ila ut de consueludinibus illis evacuandis nec in
sumiiiuin fuil cardiualiuin coHsilium et omnimodis " specie nec vel in genere ulla fiatmentio, manifestus
nilebaniiir ad hoc, ut nulla expressione facta inter videretur consensus, et prior illa qua?jam exspira-
regem et archiproesulemde coiisueludinibus, quas vit obligatio illicita revivisceret. In quo casu niulti
supra in scriplum redactas diximus, ob quarum con- loquuntur canones : quorum unus : <Qui non ob-
tradiclionem et nos peregrinabamur, archipraesul viat, inquit, cum potest, consentire probatur : et
ad suam rcverleretur ecclesiam, si tanien et hoca nec carel scrupulo cousensionis occulla?, qui mani-
rege posset obtineri vel sic. Dicebant etenim quod festo facinori desinil obviare. > El mtilti alii cano-
nocerent cxpressa et pacis processui fieret sicoffen- ncs in moduin hunc tunc ibi inducti, el exempla
diculum. Nara sicut adjiciebanl, lurpe esset regi et inulia : verum et canonibus ibi induclis et exemplis
iudecens, ita manifeste el expressim consueiudini- pariter, brevitatis hic causa supersedemns, prae-
bus illis renuntiare, qua?per anliqiiiores et maj'ores sertim ctini haec modicam eliam habenlibus juris
regni el eliain per ipsosepiscopos, etiamet per nos experienliam notissima sint.
ad regiam dignitatem perlinere, et adcoronamsuam Praclerca ablatorum nobis, imo Ecclesiae, potius
spcctare rccognilum esl. < Si vero rex paccm, ut reslitulionem bonorum, tam mobilium quamimmo-
aicbant, vobis concesscril de consucludinibus sive |Q bilium, insiantissime pelebamus illam divini juris
tenendis sive abolendis iiulla haliila mcnlione, eo regulareiu crebrius ilcrantcs, videlicet non remiiti
ipso evacuala? intelligiinlur et aholitae; praesertim peccalum, nisi reslituatui- ablatum. Etco certe ma-
<um super his inter vos et regem tam dura quacstio jora pctcbamus et talia quae certissime sciebamus
mota, et lota sint haedissensionis inatcria. Unde si per ipsos apud regem impleri non posse, quia pcr
vobis pacem concesseril rex, vobis tainen non con- quosdam aulicosamicos nostros sedoccultos secrcto
ceileniibus has nec ad teuendas has vosobliganlibus, pracmunili eramus, et nos depreliciulimus sic, quod
eo ipso inlelligentur evacualaeet vos oblinuisse in ncc etiam hoc ipsum quod nobis offcrebant impe-
causa. Rex eteniiii sic, cisi non expressim, laciie irassenl a rege. Jam enim rex cenissime propo-
tamen iiitelligcliirabolilioni coiisensisse. > Et adile- snerat et etiam publice juraverat, archipraesiiletii
bantexempla, quemadiiiodum, ut aicbant, si episco- ipso regnante ad ecclcsiam suain non reversuriun.
pus qitemquam ad sacros ordines prouiovcril, elsi Verum cardinales, quorum aller regi per omnia fa-
expressus nou fucrit, tacilus tatiien de continentia vit, pacisqualiscunque verbum nobis proposueran',
fuit consensus. Et ad hocipsum quidcm probandum, utila quoqtio modo regem excusarent, quasi per
tanquam viri cl in divino et in litimano jure perili, ipsum non staretquo niinus pax (icret, et, ul jam
pleraque alia iiiduxeriint exempla; juxta quod D I diximus, ne ipsi frusira venisse et nihil egisse vi-
iitrumquejiis loquiturdcconsensu interdumexpresso, derenlur. Unde et infecta pace, imo etiam absque
interdum vero tacilo el IIOIIexpresso. onini spe pacis per ipsos deinceps faciendac, disces-
Nos vero e diverso expressam pelcbamus consue- simus ab eis sic, ipsis ad regem confeslim rever-
tiidinuin abolitiouem, el ulexpressiim illndde quo teniibus.
salis supradiclumchirographum decrrii evacuaie- In Cenomannia vcro in civitale ipsa Cenomannis
lur. Alioquin minime in luto fore noslram vel Ec- iioiinulla? regni personaejam convcneranl ; et vi-
clesiae paccm, nisi lolius lurbationis et tlissensioiiis dentes sic pacem neqnaqiiam per cardinsiles poss :
priina et siiminacausa velul totius maliradixcxslir- fieri, iu aiidienlia csirdinalsumsuas appcllationes
paretur. Praeserliin eum, til supra osiendimiis, ar- rciiovarunt pro rege, pro regno, pro personis pro-
cliiprsvsulcirciinivcntiiset sediiclus asscnsiim illis priis, et pro ecclcsiis suis, ad scdem aposlolicam
prsebuerit. Unde si, nulla vel in specievel in genere rcappellantes. Posl aliquaniulum vero temporis
consueiudiniim liabila iiieiiiione, cum rcge compo- cardinales, miillum a rege honorati, et ambitiosis
ncret, priorem illiimde coiisucludiuibus asscnsuin onerati exeniis, nostra et Ecclesia?pace infecta, ad
raluui habere vidcretur, el quae perperam gcsta Roiiianam reverlunlur Ecilssiaiii.
PATKOL.CXG. 39
101') IH.RBERT! DE BOSEHAM liiO
Nos vcro dc secunda appcllalionc hac an ci dc- A J> osciiluui sacraiiienlalt: regi offcrrel nisi excommuni-
feicndum, mox inqiiircro ca:piiniis. Quanquam calus vel ex noinine vel ex participio. Excominuni-
ciiim jus indistiucle loqualiir ct dicat, ajipellsilione cali igilur bi, excoiiimuiiicaticl illi. Nec enini ar-
inlerposita, sive rccepla sil sive non, nibil inno- chipracsul sustincrc potiiit aut voluil amplius, unde
vanduni, nc videlicct cognitionali delilierationi proe- noii deslitil, non pcpercil, ncc his, ncc illis. Non
jiidiciiim fial et seeiiiiduni utriimque jus ejus esse sustinuit, in(|iiam, non pcpcrcil, etsi vir apostoli-
dc appcllalione cognoscere, ad quem appellaliim cus aucloritate sua quae omni praeestqiiosdam jam
fuerit; erudili tamen noslri neqiiaquain hoc passim solvisset quos ipse ligavcrat : pracfatum videlicct
ct sine distinciionc, verum prutlentcr el erudite, Sarcsbcriensem episcopiiiu et aulicum illum cleri-
lanquam viri excrcitati in his dociicruiil, niulta incum quem supradiximus cum schisnisiticis in Teu-
diiccnlcs a'd docendum, quomodo intelligentlum sit tonica illicite conira Ecclcsia? paccm et contra vi-
jus, quod de appcllatione loquilur sic. A quibus runi apostolicum contraxisse.
tiiiic inductis hic causa breviialis sttpersedcmus, 24. OUALITER SliCU.XDO REXET ARCIHPR/ESUL AD
prsescrtim cum lalia virisperilis sint noiissima. Nos VIIIUM APOSTOLICUM MITTUNT»
ilaqne appellationi jain dictae, lanquam adjustitiam " Audiens vero rex niotus et turbalus etpars omnij
cludcndam el in opprcssorum oppressionem maiii- ' adversa, sic videlicel ncc aulicis deferri propler
fcslissiine facla?,ab inferiori judice ininiinc defe- rcgem, nec appellalioni propter sedem apostolicam,
reiidiim jiidicavimiis. Quotqiiol taincn nos domiuo ad virtim apostolicum miiiuiii cum oimii leslina-
nostro archipraesuli supplicavimus, monuimus, con- tione et remilliinl. Currunt, feslinanl, acceleranl
siiluimiis ut sola regis persona adhuc reinanerct nuiitii el nuiilii, et posl ilcrum iiunlii, qui haecviro
intacta. apostolico nuniiciit. Mittimus quidem et nos. Sed
23. QUALITER ARCIIIPR.ESUL MULTOS DEAULIC1S quia aurum el argentum non crat nobis, iniitimiis
ANATIIEMATIZAVIT. nos iterum, sicul prius, nuda solum verba tetra et
lgilur archipraesul, sciens a propheta malcdictum airainenio scripta. llli vero aurea et argentea ex
qui gladium suiim a sanguine prohibueril et qui abundanii et miilto plus plura prioribus. Verum-
Dei opus ncgligenler facii, acciuxit se. El in primis lainen pius noster rex Francoruni, de cujus q«;.si
quosdam de aulicis clericis, qui ratione ordinis seu aula jam eramus, quia de ejus inensa, ad virum
beneficii ecclesiaslici obligaii sibi fuerant et obc- aposlolicum et ad familiares suos dominos cardi-
dienliani exhibere tenebanlur, districiissime citavit, nales pias preces sacris apicibus snis initiii, prop:er
IIt ad ipsum venire non postponcrenl nec diffcrrenl. /Q nos millens et rentitlens, inandans et remaudans,
Quibusdam eliam in viriule obedientia?,sub ordinis quod qui tangeret nos langeret pupiliam ociili sui :
sui ct beneficii periculo, iionnulla praecepit, at nec stipcr omnia mandans et rogans, nc vir aposiolii us
venerunt hi nec parueriint illi. Unde et arcbipraesul solveret, quos lain venerabilis, lam sancius arcbi-
appellalioni non deferens, ipsos gladio verbi Dci proesultam jusle ligasset, nec evacuarct quoeipsc
percussit et publice anatbemaiis vincuio innodavit, fecisset conlra Ecclesiae inimicos justitiae opera. ld
et ul praseipiunt canones, quanlum permisit malitia ipsum etiam et ponlifices et principcs lerra? Roinano
lemporis, quo debuit paragroinata sua niitlens, poiitifici et venerabilibus cartlinalibiis cuni omni
analhematizalos deuuniiavit. Et de aulicis clericis devotione et affeclu monentes supplicaverunl. Jam
sic ; pariter et de aulicis laicis et ob causas varias : ergo et per nostros et ab adversariis lertiiilur in dies
quosdani.quia invasores, qitosdam tanquam rerum apostolorum limina : discurrunt, lestinant, accele-
ecclesiaslicarum violentos dctentatores, quosdam rant et bi el illi. Moriunlur obiter lam lii quair. illi,
quia lempore peregriiialionis sua? proedia Cantua- sed succedunt alii et succrescuni et ex his et cx
liensis Ecclesioc, non ab ipso, scd a rege acce- illis. Nam ut de nostris loquar, de miiliiiudiii*
puranl. Omnes tlenique qui pra:dia el possessiones nostrorum exsulum erat nobis copia nunliorum,
archiepiseopatus Cantuariensis vcl suorum , qui D ] unde et sicnt supra satis oslendimus, sic dispen-
percgriiiabanlur cum ipso, auctoritale regis ad sanle Altissimo, sicut in aliis ita et in hoc caus;v
ciislotlicndum susccpcrant analhemate pcrcussit. nostrse, etsi nescius, multam opem lulit qui nobis
Et noii solum ex his et illis, sed et aliquos etiam coexsulum lanlam miiltitudinem expellcndo socia-
dc ipsis episcopispropter inobedientiam manifeslam, vil : qui virorum tani erudilorum, lam priidciiliuin
el niaxime quia inler regetn et ipsuni totius dissen- et consilium nobis coniitlit et contra se ipsum pro
sionis iiicentores cxstiiisseni, quam et fovere in nobis lam lideles nuuiios proeparavit. Sed quid?
dies 11011 desistercnt. Deanalheniatizatis sic Gilber- videres certe a paupere archipraesule ct coexsu-
tus cognomenio Folioth cpiscopus Londouiensis iintis libus suis pannosis et miscris, adversum cives, ad-
erat. El iii quidem aiialhemalizali ex aulicis tle magis versum regcs, adversum purpuratos et divitcs slre-
familiaribuselconsiliariisregis.Uiideetferejainquot- nue, varie ei valide concertatuin. Unde nec est, ut
(|iiot in aula aut nomiiiativeexcommunicali sic, aut ex parle liinc ditlici, quod vir slrcnuus erudilus etsi
saliem cxcommunicali dcnomiualive excommunica- pauper argcnlo vel auro valeat coniparaii. Talis
torinnparlicipio.quoseviiarenccpoterantnecliccbat. enim iiicomparabilis ; unde el de sapientia Sapien» .
Adco ui vix in capella regis qui iu missa pacis iiltid Veneruni tnihi, inquil, omnia bona pariter cum illa
r.Si ViTA S. TiIOM_E. — LIB. IV. 1228
(Sap. vii). Non quidem de poleiUia, non de divitiis A1 turpe et irreligiostim el forte damnabile sibi,
sic : Vmpolius terrm cujus rex puer esl ! (Ecde. x.) si archipraesulem ex lam justa causa sacerdotali
El dtvites, inquit Psalmista, eguerunt el esitrierunt zelo accensum , ab oflicio suo suspenderet, seu
(Psat. XIII), umle et sapiens sapienliam proeposuit ab ipso facta irriiaret justitia? opcra, ex quo
his ct baec ei adjecta. Talis cnim, ut (lixiinus, et universa? Ecclesia? grande et grave scandalura
iierare non piget, incomparabiiis : talis quippe generaret, et regis Fiancorum et regni incurreret
scmper abiindans, semper gaiidens, egens vel trislis indignationem non motlicam. Igiiurquod solum vi-
nuiiqustm. Quasi mhil habentes, inquit, el omnia detur superesse, Roinanus poniifcx inler regem et
possitlentes; qtiasi tristes, semper autem gaudentes arcbiprasulem paci amicabiliter reformanilaeadhuc
(II Cor. vi). Juxla quod philosophorum miiis, cn- studere necessarium duxit. Sacros itaque apices
juslibet aiii'iiaiii ipsius dicebat esse foriunam. Et suos ad doininum regem Francorum saepeet sa?pius
orihodoxoriim uniis : « NiiiK]iiam, ait, p.irvus est miltit, mandans, monens et rogans regem, ut pacis
feiisiis, cui magnus esi aninius. » Unde et Sapiens: noslrae mediatoremse interponat. Mittitetiam nunc
Cogitationes, inqitil, robusti semper in abundanlia ad hos, nunc ad illos, ad eos maxime qui crele-
iProv. xxi), Talis semper dimicans, semper triuin- bantur a domino rege Anglorum libentius audiri et
pbans, cviclus imiiqiiain vel deficicns. Juxta quod B ' benigtiius, el quorum opere ct intlustria sperabaiur
magister ille agonolbeta : Quando, inquit, infirmor, verbum pacis posse meliiis et eflicacitis promoveri.
tunc potens sum (II tor. xn). Et Sapiens: Vi- M5ttii et ad viros rcligiosos, viros pacificos, quorutn
disli, inquit, virum velocem in opere suo coram in reformatione pacis et in dissidentium reconci-
regibus stabit nec eril anle ignobiles (Prov. xxn). liatione solet esse diligens opera et efficax gratia.
Talis hic Thomas noster, magna aniina et robusla Millit ilaque Romanus pontifcx et remiitit, man-
seniper abunilaiis, semper iripiigna, semperin pahna, dat et rcmandat. Pleraque vero de scriptis illis
ulpoie de forie illo et sancto fortium et saiictorum apsstolicis exstant adhuc, in illud, de quo supra
catalogo, qui occidi poterant el flecti non poierant. meminimus, corpus epistolare redacta, ad quod
Quod nielius in historiae hujiis calce declarabitur : recurrat, si quis haec legere et nosse desiderat.
lioc inteiini hic atljecto, quod nec mirum si Thomas 26. DE REGUM
QUODAM COLLOQUIO , URIPAXNOSTUA
hic noster praedicettir hic magnus qui scmper ma- STETITPROHOCADJECTO, SCILICET SALVO HONORE
gnus; niagnus in aula, magnus in ecclcsia, magnus DEl.
qiiando civis in Anglia, magnus quando exsul in Dominns ilaque rex Francorum, videns dominum
Francia, sed incomparabiliter rnagnus et iiipjore , papam de pace nostra sic sollicitum, tanquam filius
niaxiiiiiis hodie : qui modico niinc clausus lumulo pacis et obediens apostolico viro, operose et altente
sumpsit sibi pennas diluculo et a nobis jam super paries suas inierposuit. Unde et ad pleraque collo-
pcnnas veiilorum avolans, totum imindum trahit quia, quoeinlcr ipsum et dominum regeni Angloruiin
post se. Sed hacc tlocebiiiH sequentia melius. Inic- erant, vos vocavit, pacis nostra? in iis se medialo-
rim ad proseqiiendiim historiae ordineni reverlamur. rem inierponeiis. Inter qua? unmn colloquium fuil,
Itaque Jul dicere ccepinius, pliuinioe iiiini et con- quod ad iaudem et gloriam lanti archipraesiilis ego
traria? missiones ad virum apostolicum. hic lacere non debui. Contigit, ut Pictavi et Brito-
25. QUALITER ARCTABATUR ROMANUS PONTIFEX PR/E nes, ortis quibusdam simnltatibus adversum domi-
NUNTIIS REGISET ARCUIPU.ESULIS SIBIADVERSAN-nIItit rcgem Anglorum moverunt arma : et.ut fbrlius
TIBUS. rebcllarent et securius, cum illuslri rege Francorum
Arclabalur itaque Romanus pontifexquippeneque conficderati siint, qui et lunc pariter cuin Anglorum
quod nos fecimus irriiaret, sed potius ut ipse appre- vege inimicilias babuit. Verum post multa dies col-
henstis aposlolico zelo nobiscum atlversus mali- loquii statiitus, pax reformata inter omnes, donec
gnantes consurgeret, urgebaut tum justilioe causa landem ventuni ad nos, qui simililer pacem inqui-
quain lovebanius, lum niuiidi favor qui nobiscunq, D 1 renies colloquio interfuimus. Accedunt autem multae
tum pii regis nosiri Luilovici et suoruni desidcria et et niagnos personoe ecclesiaslicae et alii viri multi et
poslulationes lam aflccluosae pro nobis. Iutle vero niagni: oinnes hi inter regem et arclsipraesulcm me-
obsisiebanl regis Anglorum juvenis adliuc, ut supra diaioies. Rcx vero quibusdam ex mediatoribus his,
dixinius, et lam polentis et suorum postulationcs quos arcbipraesuli magis favere suspicabalur, quos
coiitrarioe. Consitlerabat eiiam vir apostolicus ar- et arcbipraesiil aniicissimos habebat, jam secreto
chipraesulem noslrum virum vclocem in opere suo dixerat velle se cruccin lacere ct Hierosolymis pro-
el sicut videbat ipse ct ab aliis jam acceperai, licisci, facta solnm prins pace ad honorein suum
deinceps nec revocari posse, nec desistere velle a inter ipsum el archipraesulein suum : et addebat se
justitiae opere, quin videliccl gladium simm exerce- de pace hac in hoc colloquio in praesenlia regis
ret et occideret et mactarei illos quos in lam atro- Francorum et aliorum solum qtiaerere honorem, sal-
cibus laindiu el tam patienter supportavcral hac- tem verbo tenus. Habito igitur prolixiori verbo de
tcniis. Considerabal igitur vir Apostolkus sic, pace hostra in communi omiiiuni mcdiaiorum, seor-
arcbipraesulis seraulatioiiem lam accensam el adsum tamen a regibus, isti quos diximus inler caue-
vcisarioruni obsiiiiationein tam dtiram : untle ct ros archiprasuli magis fainiliares, quibus et rex
1223 IIERBERTI Dii BOSriHAM %*&i
verbum illud crucis et de pacc noslra sic insiillave- A assercbanl subscculuriim, urgentissime consulebant
rat, archiproesulema coininnni illa mcdiaioruni co- ct ctini oinni quacrcbant instantia mediatores, et
rona seorsum trahunt, et secrelius proponunt ei maxime intcr ipsos viri fideles et religiosi, qui ct
verbuin regis, quod a rege secreto acceperant sic, in consiliis exercitaiissimi el archipraesuli amicis-
nec tamen ipsi hoc nomine regis nunliantes, sed ve- simi erant. Et ideo eruditi nostri qiiotqitot basita-
rissime asserentcs se a rege accepisse hoc. Unde el bant, et consilium dare verebantur, ne vel per ipsos
summura ipsorum consiliuin fuit ct summopcre la- iinpediretur pax vel ne lorle per ipsos Ecclesiaecausa
horabant ad hoc, ut archipracsul, ct de tota causa quam agebant periclilaretur. In hoc igitur casu om-
et de ablalis laui sibi tjtiam suis, regis ibi per omnia nes quotquot siluerunt et ab eruditis nosiris omne
miserationi et voluntati se supponeret; quod est consilium periit, et ipsorum sapienlia inutilis facia
sicut vulgo dicitur, ut poneret se de tota qua? inler est, tanquam ultra sapieniia non reperla in Thcman.
ipsos veriebalur querela in misericordia regis, et Periit, inquam, ab eruditis noslris sapientia et con-
absolute sic, absque omni additamento. Siquidem silium, nisi quod quitlam suhmurmuraverunt minimc
archipracsul ad instantiam et ad consilium media- lulum in tali casu Dei honorcm, seu libertatem ec-
lorum urgentium ipsum ad hoc, jam in commnni clesiaslicain, pro gratia terrena acquirenda ita sup-
medialorum omniuin audienlia concesserat se fa- B ] primere seu sublicere; quod non esset aliud, ut
ciurum sic, adjeclo tamen hoc : Salvo honore Dei; dicebant, quain lucernam sub modio ponere quem-
verum isli inter mediaiores archipraesuli magis fa- admodum et in hoc libello supra ostensum est, cum
miliares, viri fideles et exercitati in consiliis, de similis illa adjectio, salvo videlicet ordine, in Anglia
quibiiset lanquam dese archipraesullidebat, adjectum simililer pro bono pacis est adempla. In arclo itaque
illud nilebantur adimere, videlicet salvohonore Dei, hoc periit sapientia et consilium. Igilur, quod solum
eo quod, ut dicebant, in verbo illo scandalizarelur nohis in arliculo lam arcto restare videbaums, clsi-
rex. Unde et ut absolute super tola controversia re- mavimus ad Dominum supplicantes ut darel nobis
gis se supponeret voluntati et arhitrio, sumrao nisu consilii el scientiae spirilum. Sed quid? Nobis ila
et sludio consulebant; et sic coram omnibus regi consilium suspendentibus et haesilantibus quid agcn-
daret gloriam et honorem et hoc rcgi satisfaccrel et dum , a pacis medialoribus, multis et magnis viris,
hoc regi snfliceret: et rex vicissiin ipsi reslituerel et praesertim qui inter ipsos, a viris religiosis el
iniegramgratiamsuam et pacem. Et hoc quidem ver- aliis archipraesuli araicissiinis et familiarissimis,
biiinillisiinile quoJ prius, diun adhuc essemusin An- adeo sicul etsupra diximus, suasus, tractus et im-
glia, de regiisconsuciudinibusobservandis adjectum. ' pulsus esi, ul haberetur persuasus.
Dicebat cnim archipraesul se regias consuetudines ^ Itaque cum a pacis mediatoribus et aliis hinc sii-
observaturum salvo videlicet ordine suo, quod in patus jam duceretur ad reges, erant quippe dno
libello bislorico hoc supra non prseleriviinus. Illa reges simul adhuc pacis nostrae linem exspectanles,
igilur adjeclio liuic similis. lbi salvo ordine, hic cum, inquam, duceretur, sic iugessit se, dilficile
vero salvo Dei honore. Eisdem itaque suasionibus tainen inier tot et lantos, discipulus qui scripsil
el allegationibus, quibus illi pacis mediatores tunc hoec: el breviter et cilissime, nec enim aliler poluii,
in Angliae,illud adjectum salvo ordine, el isti nunc tunc inslillavit et in aure : < Doinine, inquiens, vi-
in Francia hoc adjectura illi simile salvo honore delo quomodo caute anibtiles. Unum libi dico cer-
Dei allenlaverunt adimere. Et quidein primam illam tissime, de conscientia loquens, quod si in compro-
adjectionem ordinis, archipraesul expressisset nunc missione hac regi adjecliouem illain suhiicueris,
iterum hic, nisi quia, ut supra oslendimus, ex ad- salvo videlicet honore Dei, praescrtim cum lotuni
jecio illo scandalizabatur lunc rex, quemadmoduin hoc nunc agalur ut pro regis gratia subticeatur hoc,
et nunc ex hoc, salvo videlicet Dei honore, scan- quemadmodum et suppressisii illud in Auglia saivo
dalizabitur ut mox dicclur. Sed quid? Deniqueadeo ordine tuo, cum lunc de regiis consueludinibiis
suasus, iractus, pulsus el impulsus est ul persua- j. observandis ageretur, sicut lunc ila et nunc dolor
sus viderelur. Cumque taiidem ctim erudilis suis tuiis renovabilur, eo quod a bonis obmuiiieris et
familiarius et seorsum breviter, prout tunc licuit et silueris, undc cl illud Psalmi lugens recordaberis
lempus erat, loquereiur, et eis qua? a mediatoribus jngiter : Obmutui et humiliatus sum, et silui a bonis
illis amicissimis sibi secrelo acceperat singula pro- et dolor meus renovaltts est (Psat. xxxvm). El eo
posuisset, ipsorum fuit omnis sapienlia devorata ; amplius renovabitur dolor, quod tunc percussus
videbanl quippe hinc pacis bonum, et gratiam regis ob silenlium siuiile, alliue disciplinam non rece-
desideratissimam, iude vero turpc cl irreligiosuin peris. >
et ignouiiniosum Ecclesia?videri posse, si iia super Vix dictis his et ipso solum me respicienie et
causa ecclesiastica archipraesul laicaepersoilaevolun- respondere non valente, tanla quippe erat ipsiun
lati et arbitrio se supponeret, nt nulla videlicet de compriinentiuni lurba et qua?reiilium alloqui eum,
libertate Ecclesiae seu Dei honore ficret expressio ; ecce diictus sic anie reges venil. Sciens aulem quod
praeserlim cum de Dei honore habita fuisset mentio humiliias pra? caeieris soleat corda indtiraia emol-
et jam quaeslio mola. Quod lamen propler bonum lire, qua? etiam prae caeleris viriiitihus ipsis super-
Ecclesiceet nostruin, quod cerlissiiue sperabant et bis et elalis giatior est, adco etiam ut per ipsara
122."» VITA S. THOMiE. — LIB. IV. l^»
ssiperbia ipsa se suslineatvinci, sciens, inquam, hoc: A quod ex ira inihi exprobramini nunc de in canccl-
IIKIXarchipraesul imcr inilia ad pedcs regis se pro- laria gestis, hoc ut videturiralusquoeriiis mihi ver-
slravil. El cum ipso atl honorem ipsius vcnerabilis tere in citlpam, quo tuam perpetuo graliam prome-
et nmiii laude pracdicandus Willelmus filius magni ruisse debuissera. Nec decet nunc nec oporiet illius
ei praeclari diva? recordationis comilis Theobaldi, temporis a me in obsequio veslro gesla et fidcm vobis
lunc Senonensis archiepiscopus, illo jam defuncto tunc servalam ad laudem rneam imnc recolere. No-
quem supra in historia hac nominavimus, qui et in vil enim dominus noster rex Francorum, qui hic,
primo advcniu nostro Senonis superstes erat, san- noriint et hi qui astant, novit et miindiis, cl testan-
ctae recordationis Hugone. Rex vero archipraesule tur opera, cura adhuc essem in aula, qualcin me in
vix ad pedes ipsius prostrato ipsum confestim ap- illo oflicioaulico ad vestram utilitatem cl honorem
prehendil el erexit. exhibuerim. Turpe esset et imlecens praesliti obse-
Archipraesul vero erectus el slans ante reges hu- quii exprobrando recolere beneficia, qua? mundus
miliier el devote pro A'iglicana Ecclesia, sibi ul vidit et novit impensa. >
diccbal licct indigno el peccatori comniissa, regiam Rex auiem ultra non suslinens, sed cilo ab ore
ccepil intcrpellare clcinemiam, se ut justi mos cst ipsius verbum rapiens, et ad dominum regem Fran-
in principio sermonis sui accusans, et soluin suis B eorum se converlens : « Domine mi, inquit, atleude
merilis lanlam ascribens Ecclcsia? turbationem et si placet quam fatue, quam superbe, isle ecclesiam
afllictionem tam durain. El in sermonis sui calce suam deseruerit, quem quidein nec ego nec alius
si(Ij'ecil: t Ego igitur, inquit, domine mi, super lota a regno meo expulit, sed ipse noctu clandesiinani
(]u;e inler vos et me vertitur hodie causa, veslra? fugam iniit, nemine expellente. Nunc autcm vobis
(Iemeniioe etarbitrio in praesenlia domini nosiri rc- suadet, quod causam Ecclesia? agal, et propler ju-
gis Francorum et pontificiinrel principmn et alinram slitiam patialur, el ex hoc miiltos el magnos cir-
qui hic asiant me nunc subjicio, > sed mox adjecit, ciiiiivenit. Ego quippe semper volui et concessi, et
quod nec rex ncc pacis mediatores, ncc alii vel cliain volo et concedo adhuc, ut Ecclcsiam cui praeest le-
suiproprii ocstimaveruntul adjiceret.vi leliccttsalvo neat et regat in omni ea libcrtale, in qua aliquis
houore Dci. > Hoc quippe, ut supra salis diclum, decessorum suoritm sanclorum cam melius et libe-
agebant pacis mediatores, nc lale adjicerel verbura rius habuit et rexit. >
quod rcgi scaiidalmu ct pacis sic fiercl impedimen- Rex vero Francorum, quasi aliquanlulum niolus
tum. El ideo cxistimaliant sircliipraesulem|iersuasiim, contra archipraesiileinet favens regi proplcr verbum
ne boc adjicerel, quod scaudalum gencrando paccm . quod dixerat sanclos decessorcs suos nominaiiilo,
posset impedire. archipraesiiii breviler ait; « Domine archicpiscope,
Et profeclo accidit sic. Tuli quippe adjectione inquiens, nunquid quacris csse plits quam sanclus? >
audita, rex mox vehenieiiter scandalizalus in archi- Et vcrbum hoc, a rcge Francoruni velut iusuliando
praesulem excanduit, multis ipsum coniumcliis afli- archipraesuli dicliun, sic regi et parti sua?non modi-
ciens, mulla improperans, plurima exprobr.ins, arcum placuit: cujits erat semper studium et opera
gucns eum cl increpans lanquam superhum, elalum apud omnes et praeserlim apnd regem Francorum
et rcgia? muniflcentiae circa ipsiim impensie imme- suam jusiificare causam ct deprimere nostram, ut ita
iiiorem et ingratum. El quia archipraesulis persona, cor rcgis, qni procstante Doinino in tanta lurbationc
ut circa historiae hujus inilia diximus, eliam ab noslra totuin et liitum erat refugium nostrum. alie-
incunte oclatetalis erat el tam honesla, de qua eliam narel a nobis.
iiiendaces et detraciores proptcr fama?inlcgritaiein Archipraesitlvero necpropter reges ut videhalur
falsa dicere verebantur, hoc solum rex expressiin adversanles jain sibi, in ullo ut deprehendi posset
pro crimine ei objeeil, quod cum canccllarius adhuc turbatus vel mottis, sed sicutanle aniini coinpositi
essct, ab homiiiibus suis el cismarinis ct iransmari- et ocqualis, respondit mox regibus se quidem libenti
i.is passim, cl a inajoribus et a minoribus, homini D [ et prono animo Ecclesiam sibi commissam reciperc
cepcrit cl (iilelilaiis juramenta, ea sicut dicebat de vcllc in eis libertatibus in quibus sancli deccssores
causa, ul domiiium suum el regem, qui lanta ei con- sui eam rexerunl: sed alias novas consiictudines
tulerat, exhicredarel el (ierel ipse dominus univer- iu ecclesiasiicae liberlalis dispendiuin iiitrodnctas
soriim : unde eiiam, ut exprobrando adjiciebat, lem- rccipere nollc, sed lanquam sanclorum Patrum in-
pore caucellaria? tara raagnificura se facicbat el tam stiluiis adversanles ahjiccre el damnare. Ciim ver.»
munificum. de fuga, quam rex clani et noctu temere arrepiam
Archipraesul vero, in omni patienlia audiens haec, improperaverat, archipraesul se excusarc ccepisset
in nullo ul videbalur perturhatus vel confusus cx- ct justain fuisse causam allcgare voluissct, <jiii
probranli sibi mox respondit; et modesle quidem pacis mediatores exsiiterant multi, ul supra di-
verbum humiliiatis omnis el niodesiiae, in respnn- ximus, et magni viri, conCestim archipraesulem ab
dendo ila verbum tcmperans ul neque rigidus appa- audiiorio regum adhuc seorsum trahunt, prudenier
rcrcl nec remissus : posl alia qua? prius breviter adverienles ex verbis his ct illis, qua? inter rcgeiu
dixeral subjicicns niox et ad iJ rcspnndcns, quod de ci archipraesulcm, non paceni sed majorem poiius
cancellaria ie\ eiobjccctal: < Domiiic nii, iiiqtiicns, dissensionem orituraiu coufcstim : initlccttraliesr.es
eum seorsum, suadent hi, suadenlilli, vocantetre- A _! Deus qui prmcinxisli me virlute ad bellum, et po nt-
vocant, pellunt et impellunt quotquot concia- sti ut arcum mreum brachia mea (Psal. xxn). Tunc
niantes: « Da gloriam regi, et verbum illud, quod certe illius Icgislatoris non immemor : Non sequa-
regcm scandalizat, supprimatur, tacealur, et abso- ris, inquit, turbam ad faciendum matum, nec in ju-
luleregis voluntati et arbitrio te subjicias, prxdicio plurimorum acquiescessenlenlim, ut a vero de-
sertim cum ntiiic siltemptispacis opporlunissimum, vies (Exod. xxm). Juxta quod eiiam et philosopho-
ijomino rcge el primis Francorum proesentibus et rum unus : « Et magis, inquit, eligendum qjod
oinnibus jain in pace praeltrquam le et tuis. > Ad pauci. >
hoc impellebant archiprrcsulem mnlli, ul jam di- Pacis ergo mediatores videnles sic immobilem ct
ximus, et magni, lam principes sieculi qtiam ponti- inflexibilem, mox nnivcrsi disparucrunt ab eo et
fices, Franci, Angli, Norinanni, Britoncs et Piclavi, remansil solus. Solus, inqtiam, qui solus porlavcrat
nonnulli etiam religiosi, qui specialitcr propter nos lorcularis pressuram : portaverat forlitcr el viclo-
et ex mandato apostolici viri pacis nostra? media- riose calcaverat. Pacis igilur mediatores, nt dixi-
lores, propler pacis nostra? reformandae meliorcm nnis, disparentes ab eo, et athletam Allissiini iu
el firmiorem spem, ad colloquiuni venerant; hoc campo velut quadam palscstra? area reliiiquenlcs
solum univcrsi posiulantes, consulentcs', suadcnlcs, soliim, erat quippe in quadam campi planitie collo-
ul illud taiiiiilum verbi de comproinissione lollerel, quium.hominis perlinaciam nuntiaverunt inox regi-
taceret, salvo videlicet honore Dci, etsic conse- bus, niagnam viri conslaiiliam pcrlinaeiam inter-
queretur mox et ipse et sui pacem ad honorem ct pretantes. Et reges quidcin fcstinantissime in cquis,
gloriam in conspectu rcgum et principam. nox quippejam diremit colloquium, nec saiiilanies
Videres certe archiproesulem velut hostiam slan- nec abarchipraesule saluiati reccssurunt. Quin polius
tem, alros vcro ut carnifices, non fcrro scd lir.guis rex Anglorum adhuc in reccssn, elsi non in faciem
armatos, circumslaiues et quaerentes honorem Dci archipr_ostilis, a conviciis non ccssavit, insultand»
exslingiiere, arbitrautes lamen se ct in hoc obsc- diccns inler alia quod ea die de suo fuissel ultus
quium pra?stare Deo : sed post modicum circum- proditore. Paritcr et aulici et qui pacis mcdiatores
ventos se et deceptos palam et passim quotquot se exstiierant, in recessu multaetiam in faciem archi-
accusahant ut docehunt sequentia. Sed nunc inte- praesnli objecerunl, quod vidclicel fuissct scruper
riin quod ccepimtisprosequamur. supcrbus, elatus, sapiens in oculis suis, propria?
Igitur archipraesule stante sic el vere slante, lan- semperseciator voluntaiis el sententiie : atljicientes
quam firmissima turro .direcio sita et respiciente C ( grande fuisse hoc malum et euormc Ecclcsia? dam-
contra Damascum, a lot et taniis impulsus est sed nura el periculum, quod ipse unquam rector Eccle-
eversusnon esl, jugiter nunc ad hos, nunc ad illos sia?constitulus fuisset, et quod pcr ipsum ex parte
facturum se ut suadebant asserens : « Salvo honore jam destructa, penilus cito destruereiur.
Dei. > Diccbai elenim miniuie decere, ut sacerdos et Sed archipraesul ponens ori suo cuslodiam, cum
pontifex terreni hominis arbitrio se supponeret ali- peccalores sic advcrsus eum consisterent, illud Psal-
ler, praesertim super ccclesiasticae libertatis causa mistoe runiinare videbatur el tlicere Domiuo : Su-
cl maximc mota quaestione super verbo hoc : et sceplor meuses et refugium meitm, quoniam liberasli
inagnum quiilem esse ct deberc suflicere, si vel fie- nte a laqueo venantimn et a verbo aspero (Psal. xc):
ret sic et eiiam plus justo hoc, nisi ecclesiasticae et illud : 0 Domine, libera animam meam a labiis
pacis bonum facto causam praeberet. iniquis et a lingua dolosa (Psal. cxix). Factus cst
Et vere jiixla Psalinisiam : Justus manus suas ta- igilur ad exprobranlcs et insuliaiiies sibi, quasi non
vat in sanguine peccatoris (Psal. LVII).Et ut sapien- audicns et non babens in orc suo redarguiioncs,
tis conteslalurclogium, pcstilente flagellato sapicns nisi quod uni de Ecclesia? desiruclione sibi cxpro-
stpientior crit, qucmadniodum el vulgo dicitur quod branti humililer qiiidcm ct inansuetc respondil—liic
eiixatus aquam limet. ln Anglia quippe ob vcrbmn, D ] erat unus poniificum, noniine Joannes nalione An-
quod ct supra posiiimus simile hnic, salvo vidclicct glus, cpiscopus tunc Piclaviensis, ipsi ex diutina
ordinc, rcx ut supra in historia bac docuimus scan- convcrsalione et socielalc familiaris admodiim, cha-
dalizatus cst. Quod archipracsiil, regis sic spcrans nis ct sicceplus—respondii, inqnam, sic : « Frater,
sibi rcstitui gratiam,ad qiioriiiiidain cousilia tacuil: inqiiicns, cave nc dcstrualur Ecclcsia Dei per te.per
vcrum poslea ex hoc nec regis cst graiiara consecu- mc faventeDominonondeslnieiur. > Ita huic solum
tus, sed a bonis obmutcsccns dolor ejus plus miillo hoc respontlil modestia?el iuaiisuciiidiuis verbuni, in
quam prius auctus est, et renovaius, undc et vere- colloquio boc probris et conlinncliis pleno, sicut
batur nunc quod lunc accidit. Slctit igiiur iste, inler snpra diximus, ad omnes sermones suos moderans,
lot et lanlos pellentes et impellentes, immobilisquasi ut nec de clatione possct argui ncc de rcmissione
elomussupra firmara petram oedificala,quasi civitas subsannari jtixla qund Psalmisla gloriatur se cxspe-
tmmobilis supra moiitcin posila, quasi colunina ler- classc eum qui salvum sc fecil a pttsillunimitale
rca, cl quasi muriis aereus supcr tcrram, rcgibus, spiritus'et tempeslate (Psul. i.iv). Quoniain arcbi-
principibus et pouiificibus illud cordc, ore et opeie, ]ir;csul nosler in colloquio hoc pariter exspectavii,
quasi in incilio casirorum ul videbatur, cantans : qui el iltiim salvum sic fecil, vcrum ci ut supra os-
1229 VITA S. TIIOM/E. — LIB. IV. 12'.0
teinlimus, a rcge diiriiisobjurgaiiis, cum rcge tamen A rilicabil, quod honorificaiilihiis ipsum sic promiitit:
non cotilendil, sequeiis illud Psalmistoe consilium : Qui honorificaverit me honorificabo eum (Joan. v).
JSoli, inqnil, conlendereadversus eum, qui proficilin Sic igitur recessimus a colloquio nunc in Francia,
via stia, adverstts virum qui fttcit quw cogilat. sicul prius in Anglia apud Norihamiune, ul supra in
Pariter. et illud Sapienlis : Non liiiges, inquii, ctim historico libello hoc salis ostcudiinus, facli oppro-
liomiiie potentc, ne forle incidas in iiianus illius. brium abuudaiuibus el dcspeclio superbis,
Ah aliis eiiam conviciatus non reconviciabalur, il- Et nos ita reccdenies tlominum regem Francorum
iius profecto discipulus, qui cum nialedicerelur seqiiebamnr : cujus erant praeparala hospiiia iu ca-
non remaledixit, cum palcretiir non commina- siro, quod MonsMiraliilis dicilur, situm in confiulo
baiur. Cariiolnsia?ct Cenomaonia?, in quo confinio ea die
Deus hone, quanla passus estincolloquio pro lioc iuter regcs colloquium fuerat, sicut ct ibi interdiim
houore luo bellator ttiiis! <|uaiilum vexalus, quihus colloqui solenl. Eranius et nos in castro hoc parilcr
alTeclusconlumeliis, quibiis lacessilus injiiriis! Et hospitati ctini rege ipso semper per clienles aulicos
loquebatur semper honorem tuum in conspeclu nobis abuiiilanicr minislranle viaticum. Nos crgo
regum et non confunilebaliir. Nam etsi ipse facttis prius quam rex , sero tamen j'am sub nociis crepu-
fueril prodigium nuiltis, tu atljiitor foiiis : undc etsi "sculo, ad liospilium veniinns, colioquii ncgoiiis
tractus, pulsus et impttlsus, non est tamcn eversus, muliis et magnis et maxime pacis nostrae verbo sic
iion evictus, non cessil, sed nl cito rerum probabit pcr lolam diem usque ad nocLemfere prolraclis,
cxilus et docebunt sequcntia, oinnium etiam ini- Rex autem, qui poslerius vcnit, non declinavit,
uiicorum judicio gloriose triuniphavit. Quid enim qiicmadmoduui in aliis colloquiis consuevcrat, ul
ui triumpharet Dominimilcs, Doiniiiicasic indiictus archiproesulemin hospitio suo viderct; unde et mox
armaliira? lpse quippe in colloquio boc velul quo- conjccimiis cor sutim non ita nobiscum sicut hcri
ilain amphiihealro, verborum spiculis, Ioiicam ju- et midiustertius. Nihilomiiuis lamen archipraesul
sliiitc, linguis lauceaiis scuium palieiuioe,et terreuae hilarem et jucundum se exhibuit ut consucvit, nec
fclicilalis proinissionibusgaleam salutis aelerna?op- tleprehendi polerat vulius ejus in diversa mutatus
poncbal, illud ciini strenuo illo rege bellatore con- o!) hoc. In quo adverti potcsl magtia viri conslantia,
cinens : Si exsurqant adversum me castra, non li- foililudo animi invincibilis, qui miimlo jain silii
mebit cor meum, si exsurgal aclversum me prwlium, coutrario nec ullam vel etiam modicam tiirbaii ex
in hoc ego sperabo(Psal. xxvi). Ila eigo recessit a hoc vel sollicili ostendit speciem. Et quidem si sui
colloquio gaudens revcra et gaiidentissimus, quod _ solam curara haberel et providentiam ,. non ita spe-
dignus essel pro honore Deiconluineliam pati. Ibat, ctabile, non ita admirabile boc : vcrum, ul saiis
inqiiam, ipscgaudens; ibanl et sui, non gaudentes supra ostensura, coexsulum suorum miiltam habnii
tanien sicut ipsc, sed tristcs aiiquaiilulum et sollicili, scquelam. Inler quos multi nescieutes quid inier
eo quod vel iu forma illa quam suaserant omnes dexteram et sinistram : qui omnes taiiquam de
vcrbum pacis nostra? non processerit. Pauci inter malris sua? uberibus de ipsius pendebant cura et
nos quibus iion displiceret, quod ad lot et lantortini providentia. Et tamen mundo jam sihi advcrsanie
coiisilium verbiim illnd, scilicd salvo honore Dei, in nullo turbatus nibil soilicilus videliatur. Sed re-
iIOI)fuil suppressum aui saliem mutatum. vera juxla Sapientis elogium : Juslus sicul leo con-
De verbo discipuli in recessuad magislrum. fidit (Prov. xxviu), cui ctsi mundus tolus contrarius
Verumlaiuen discipulus, qui scripsit haec, mox sit et adverselur, ipsi lamcn eliam lunc tolus miui-
in recessu quam cilo accessiim hahere potuit, ad dus diviliarum est. Juxta quod magister allilcta qui
dominum suum et niagislrum : « Doinine, inqiiit, mundum persequebaiur, el miindus ipsum, quilius-
gralia? summa? Omnipoiciui a voliis ci a vesiris dam quos in fide genuerat : Omnia, inquit, vestra
agendac, in cujus manu mors et vila, qui hodie sunt, sive vita sive mors, sive prasenlia sive futiira.
lingiiani tuam "uamodcravil, sic rexit ul ab ore luo D | Justo igilur omnia sunl: el vclil nolil inunilus, lotus
nec elata prodirent ncc remissa : scd in' lnijus muiidus ipsi divitiarum est, eliam si ipsi lotus
diei lanlo tiimuttu tol ct tantis iu tc irriientihus, tot ntundus coutrarius sit et advcrsetur. Quin poiius
»t tantis contiimeliis affeciuui el ii.juriis lacessitiim , co amplius suus quo magis ipsi conlrariu», co plus
ssilvavitle el servavit custos Doiniuusa pusillanimi- obsequens quo plus adversaus. Mundus quippe, eisi
talc spiritus ct tempeslalc, lingiiam in udo posilam, ncscius , niliilominus lamen quasi intcr mallciim ct
et lani facile labilera, quasi in quodain via? regia? incudem, inter mala vidclicel pccnalia quae infcri,
medio rcgens ita ul in rcsjionso luo ncc dcprcbendi el palientia? virlutem quae sustincl, jusio coronam
posset piisillaniinilas nec notari clatio. Ei profcclo fabrical aetemam, nndc cl justo plus servit mundiis
oculo ad oculum videbil inundiis adlmc quod Aliis- contrarius el offenstis quam placalus. El melius
siiiius honorificabii te in conspcctu miindi, qui in obsequitur si sic rebellet, quam si parcal, cujus ut
tain arcto propler muiiilnin hoiiorem Aliissimi ncc cxpeiimur quotidie extrema gaudii luciiis occupat;
cliam verbolcmis sitpprcssisli.sed lam forlilcr, tam iintle juxla Sapientis dicluni : Non conslristat ju-
cnns:a:iler cs confcssus. Et juvta pioiiiissioiicin slum quidqttid ci acciderit (Prot>. xn !. Nam cxallalus
suam lpsc, a le coi.fcssus, le couliicbinir cl liono a lcrra, onmia irahit ad sc. Prospcra#«>f7tl»^sa
1254 IIERIiERTI DE BOSEHAM »252
mundi aeqne militanl ei. Sicut tenebrre ejus ila et, A causa Sponsse causa Spnnsi, enusa capilis eausa
lumen ejus, nisi qtiia ut liic pro icni|>oredocuimus corporis. Et ita nunc primo causa noslra, quam
breviter juslo mundi adversa plus servire. Tbomas tuendam susccpimus, integra, Dei videlicet ct Ec-
igilur hic nosler, exaltalus a terra , cui et terrae jam clesia?, Sponsi et Sponsse, capitis et corporis. Vi-
nihil, omnia traxil ad se, unde et mundo jam sibi deamus ergo et nos, ut eo amplius et plus quam
conlrario nec tristior effeclus est nec solliciiior sed prius, simus deinceps bellatores strenui, conslanles
aequalis permansit. et integri, ul sicut causa integra et nos integri.
27. QUALITER ARCHIPB^SCLCONFORTAVGRITSUOSIN VIA. Integri dico ne separemur, ue dividamur, sed siinul
In craslino vcro rege ex colloquio proximae diei stemus, et item integri, ne videlicet paucitatis no-
fatigaio el pausante adhuc, nos mane summo rece- slrae aciem hucusqiie forlem , sed Domino vires
denles a castro Carnotum venimus Senonis prope- deinceps nostras augente, cujus nunc propria causa
lantes. Inler ilinerandum vero archipraesul, qui jam super adjecta est, forliorem, mundi irruentis ir-
adverierat plerisque de erudilis suis displicere, quod ruinpal fragor, ut vel frangal metus, vel emoUiai
verbuin pacis noslrae ut hesterni medialores con- gralia. Ista clenim mundi duo forlia spieula sunl,
sulueranl non processerit, ipsos allocutus est sic : sed obtunduiiiur hsec et resiliunt, nee perforabuni,
< Fratrcs, inquiens, et mecum Christi commilito- B 1 nec eliam nocebum vel moilicum, si, ut ccepimus,
iies, heri fuimus ih militia, heri in lucta, heri in forliier in acie stantesloricam jusiitiae induerimus,
palxstra, facti spectaculum mundo et angelicis et quam ad liaec mundi spicula opponamus. Et ecce
homiiiibus. El mundus jam subsannat nos el irridet: quia induimus hanc, hac jam ex onini parte pro-
quod sicut prolervi cl fatui pacera Eeclesioe et no- tecti. Ilabemus cnim nnnc arma juslilia» a dexiiis
stram sic distulerimus. Qnin potius credit el prae- et a sinistris; justam causam Dei et Ecclesia; jus-
dicat pacem deinceps nobis magis ablatam quam tam ; justam causam regnanlis in ccelis et justain
dilalam; verum, sicut vos, fratres, juxta legis regiiise causam militantis adhuc ct percgrinaniis
proeceptum tanquam legem scientes me nostis me- in lerris. Undc et bene nobiscum agitur, quia et de
lius, non esl acquiesceiidumjudicio multorum, quod ccelo et de terra veniret auxilium nobis. Orabit
quidemin exemplo evidenlissimum, utpula verilalis quippe Ecclesia, exaudiet Dominus , cujus pariler
et paupertatis, quoc inter se semper aniica sunt, honoris causam nos jaiu luendam suscepiinus, si-
amici sunl pauci, cum e diverso vanitalis el divitia- cut el liberlatis illius. Et ecce quia paucilalein no-
rum mundus semper amicus sit, et vaniias verilati, slram etpaupertatem tanta? potestati adbiic resislen-
et diviiiae paupertali omniuni fere judicio praeferan- y,. lem, potestate poiestati et rege confoederato jam
tur. Nam etsi qui forte his verilaiem et pauperta- regi, mundus eo amplius intuetur el admiralur et
tem verbis proeferant, factis tamen negant, divitias siulliliam prxdical. Et dicunl de nobis nunc, con-
potius et vauitaies sequentes. Verum, quia nos jam foederalis sic regibus : i Miseri illi quo devenieiu,
veritatem et pauperlatem propter juslitiae eausam quo divertenl, quo fugienl? i Mesciuiiiiietam ma-
procelegimuset de illa sumus amicorum paucitate, gnis regibus nianus csse longissimas? Si regis inan-
qui veriiatein et paupertalem charius amplecinnlur, dato ila pulsi sunla Pontiniaco, nonne amifis niiiic
ne acquiescamus mulliludini nec credamus nos et confcederalis regibus citius pellenlur a regiso,
niundo sicul nec muiulus se nobis. Nam eo ipso imo eliam et a mundu ? Scio quidem et vos paritcr
quod jam irridei el subsannat nos mundus, causa liiundum libere de nobis loqui nunc sic. El qiiidem
noslra, eui mundus non communicat, preliosior esl quod prse cseleris gravius nos oinnes pariter jain
elpurior nobisoestimanda, verilatis luce quam pauci adverlimus, domini nostri regis Francorum ex con-
sequuniur eo amplius illustraia : quasi lux quai in fcederatione hac, etsi necdum penilus exhauslain,
tenebris lucet et lenebrceeatn non comprehenderunt gratiam lamen et benigniiaiem exleiiualam erga
(Joan. i), et quasi horius conclusus ei fons signalus nos. Sed quid ? Cerle velit nolit mundus, detrahat,
(Cant. iv). Signaius, inquam, et singularis fons D 1 arguat, obsecret, increpet, et si exsurgant adver-
noster, cui alienus non communicat. Videamus sum nos caslra, el mundi pra-liuin, auxilianle Do-
cteni.m nunc ei altendainus si non causa nostra niino simul stabimus, non abibimus reiro, noit
ab beri purior, juslior, planior et evidentior fa- cedemus. Quin poiius eo nunc fortius agendum, ct
cta sit. Prius si quidein agebamus causam Ec- virilius, quo causa nostia oiiuc juslior, et niun-
clesiae, ecclesiasticain libcriaicm protesiantcs et dus IIUIICacrior conlra nos , ut nuindus vi-
quod adversarii lyrannice collo ejus nitunlur im- dens pauciialis nostrse ei paupcriaiis constan-
ponere jugum servilulis, conculienles, illud quando tiain vel in iine assumal inde pro nobis iiiateriain
Domino et sicul Domino placucrit cxcussuri. laudis, unde nunc habet delraciionis. Si enim Deus
Nunc pra:ier Ecclesioe causam expressim ipsius pro nobis, quit conlra nos? (Rom. vm.) qui perdit
ctiam Dei causani agendain suscepimus, cujus bo- sapientiam sapienlum el mundi sapienles infaluai,
iiorem ncc proplcr uiundi sapicnliam, nec proptcr etsaepeet saepius hoc convertit in opiimum, quod
consiiiiim, ncc propleruietuin, nec propler gratiatn niundus judicat pessimum; et hoc irahil ad vir-
subticemiis ncc faventc Domino subliccbimiis. Causa lulis ineritum, quod ille ad peccaii .«lipendium, ad
itaque causac adjecta cst, causa EctLcsioecausa Dei, daainalionis supplicium. Undeel Magistcr docet s»-
12r.3 V.TA S. TIIOSLE. — LIB. IV 1254
pientiam hujus miindi sltiUiliam csse apud Dcum. A j teraudicns haecel moliis cl conipiiiictiis cx bis, qui
Quod enim iniindiis sectindum suam sapientiam ju- tunc prope ipsum cral rcspexit disciptilum qui scri-
dicat malum vel ad inalum, hoc ijisum Deus secun- psil haec. Poslca cliam sacpissimc ciun iier per
dum suam ipso opere jinlical inuiido fuisse boniiin, Franciam facercniiis multi in populo de archiprae-
et convertit ad bonum, quod mundiis lolus judicabat sule eadem praedicaveniiil. In ipso eiiam recessu
ad nialuoi. Sic itaque est et de lionis et de malis, a colloquio nonnulli qui aliter suaseraul, redcuntes
et de liis qune ad hona et qnse ad mala, cum et de ad se et pienilentia moli viri consiantiam et jiislitiae
his et de illis judicet inundus, judicet el Deus. Sed causam laudibns et praecouiiscxtuleruiil, se el alios
Itid.itDeus et illuditiir mundiis, cum secus et di- quotquot qui contraria suaserant coiidcmiiantes.
recto iu conlrarium evenerit quamjudicaveril ipse. Sed baec mox melius el plenius sequens hisloriae
Probant haecnostra verha inlinita exempla. Inier ordo explicabit.
qttaeillud deJoseph exemplum celeberrimum, qucin A Carnoto vero recedentes quantocius potiiimus
fralres sui vendiderunt ne adorarent, et postea quia Senonis venimus, perduorum videlicel dierum iicr.
vendiderunt adoraverunt, et menlila est sibi sa- Senonis ilaque redeuntes ibi per dies solitarii sedi-
pienlia miindi. Parileret JudaeiChrislum cruciflxe- B mus et tacuimus, solhis Dei salutare pracslolantes,
runt ne locum perderent el genlem : postea lanien summo in terris pacis nostraemediaiore domino no-
quia cruciiixerunt, perdiderunl et meiiliia csl item stro rege Fraiicorum et plerisqne aliis, qui, ul dixi-
sibi sapicnlia niundi. Multa super hiijiiscemodi mus, ex mandaio viri aposlolici pro pace nostra*
exempla suppeiunt et quotidie crebra succrescunt, partes suas inierposiieranl, uuiversis jam desisteu-
illuso mundo et Deo sic iu liunianis ludente. Juxia tibus ulpote pace nostrajam ahoninibiis desperaia,
quod poetarum unus: et dicemibus nos nequaquam fllios pacis ncc cogi-
Ludit in humanis divina potentia rebus. tare quaepacis essenl, sed per nos ipsos polius im-
Sed vos haec, tanqnani viri et in Scripiuris et in peditum iri quo niiims fierel. Scdimiis itaqne sic
operum exemplis exercilati, noslis me melitis. Ve- per tempus, suslinuimiis, lacuinius et exspeclavi-
runitamen in proesentiarum induximus haec, ut in iuus. Exspeclantes, inquam, exspectavimus cl Do-
praeseiili consolatione recipienles unum praescialis ininus intendil nobis.
certissime, quod ego nunc praedicovobis, quod ver- Qualiter archipra'suli cesserit ad gloriam qnod mun-
bum illud, quo in conspcctu regum Dei honorem dus repuiaveral in ignominiam.
tacendo non suppressimus, nobis a mundo ips« et Nain ecce posl aliquot decursos dies omnino in
in brevi verielur in honorem el gloriam , qui illud f, . lerra auditum est, pacem illam inter Anglorum re-
nunc nobis verlit in igiiominiam, et in nostrum et gem el Pictavos et Driioncs, quaein praefato collo-
causaenostrae detrimentum. Et ipse mundus nobis quio in praesentia regis Francorum el per ipsiiin
dabil inde virlulis cumiilum, unde assumit nunc facta fuerat elfirmaia, alias etiam conveniiones flr-
contra nos tantar delractionis loinentum. Quippe, ut matas inter reges, per Anglorum regem contra pa-
inoris esl, erit sic ipse sibimetipsi conlrariiis de ctum, conlra fidemenormiter el crudcliter violatas,
ipso sic illuso divina potentia, sicut et cnnsuevii, niliil ibi factum quod nunc non esset infeclum,
volente ludere vos. Iiaqtie, fraires mei et Cbrisli me- nullis obligalionibus, nullis conventionibus observa-
cum coadjutores, consolaminiin verbis istis. > lis; de pacilicalis quibusdam possessionibus suis
Audilis igitur his quotquot animaequiores facti. spoliatis, aliis ejcctis et proscriplis, nonnullis vero
Elqui de nostris, ut supra diximus, eo quod ver- captis et in carcerem conjectis et in vincula. lnter
bum pacis nostraead consilium medialorum non pro- quos captus sic erat nobilis nnus Piclavorum diclus
cessisset, aliquanlisper fuerant desolali,-ex his con- Roberlus de Siliaco. Audicns itaque rex Francorum
sobtionem receperunt non modicam. Novimiis ct per proprios ipsorum nuniios cum quibus sit
quippe omncs dominum noslrum archiproesulem vi- actiim verissime accipiens facliun sic.supra omnem
rum valde induslrium in multis exercitatum etex- D modum turbatus plangebal quod nol.iles illos pcr
pertum multa, a quoetiam prsedicla evenerunt sae- ipsum sic pacificalos prodidisset ipse, el non de alia
pissinie. quam de sua manu ipsorum sanguinem requircn-
Recedentes itaque a praefato castro, quod Mons diiiii. Et plangendo sic crebro interponebat : i O
Mirabilis nominavimus , et venien es ex die Car- quam prudens, inqiiiens.quam discretus,quam pro-
notum, plerique qui ut mos est populi occurre- vidus Caniuariensis ille archiepiscopus, qui iia
runt ut transeuntes viderent, quaerebant quis essel omnibus nobis tam consianler obstiiil, tam virililer
qui transiret. El cum cognovissent quod archiprae- omnibus reltictabaiur, ne faceret pacem quam vole-
sul Iiic esset Cantuariensis ct quis ipse, ipsum niox bant, cuin suadubani omiies. Ipsius certe in collo-
digito notaverunt aliis qui ignorabant ipsuin , indi- quio debuissemus quaesisseet acquievisse consiiio,
cantes et dicenles inviceni,subniiirniurando tamen: qui regis illius mores novit et aiiimum. > Id ipsum
< Ecce archipraesiil ille qui in hesterno colloquio etiam jam universa terra pr.tdicabat, magniun vi-
Detimpropler reges negare noluit nec Dei honorcm delicet fore viruin providum el discrclum Canlua-
sublicere. » Jam quippe ex celebri fama de collo- riensem, nec cjus in terra similein, qui contra tet
quio inier alia audierant sic. Archiprxsul vero in- et tauios tam fonilcr, tam conslantcr, lam viriliter
stclcral, qui solus evasit, ubi omnes alii praeter A 28. O.UALITER REXET ARCIHWi.ESUL TERTI0MITTUIST
ipsum cnpli sunt cl circiimventi. Super omnes vcro ADVIRUM APOSTOLICUM ET DEALATEIiESUQMISSIS
exiollebant nos illi qui in colloquio pacis nostrae ex- ADPACEM.
stiterrnt mediatores, quoruin nonnulli ex mamlaio Rege ilaquc scribenle, scribenlibiis et liis, scri-
aposlolico, ut supra diximus, mediabant. Interquos bciilibus et illis, el scriptis oinniuin et precibus et
unus ore proprio conlessus esl discipulo qui scripsit mandatis a viro aposlolico susceptis, adeo alfe-
b;cc : « Certe, inqiiicns, niallem mihi pedem fuisse ctuose, adeo acriler, adeo inslanter ad nposlf/licue
abscisum, quarn dominus vcster archiepiscopus pa- pielalis et juslitiae pulsanlibus januam et mfcern-
cem Ulam fecisset in collnquio, quam ego et alii tionis nposlolicaeconciitientibus viscera : aiclaliaiur
quotqiiol consiiluimus. t Fratcr qtiidam de Magno ilem non modicum el eliam multo plus quani prius
Monle dignus Bernardus de Corileio hic crat, vir Romanus ponlifex. Arctabatur, iuqiiam, hinc cer-
ivligiosus et in ncgoliis exercitaius ct prudcns, qni nens pcr mcdialores pacem non posse procedere,
et alius qiiiilaiii cuin eo de ordine Csrtbusiensi prior inde vcro quod sicul snpra salis ostendiinus, lem-
vidclicel lunc de Monle Dei, vir nominaiacrcligioois pore lam diri el lam dnri schisinatis, in euin qni
el scicnliae, ex mandato apostolico lunc inter regem sociam habebal miiltilndincm ecclesiaslicae disci-
el archipra:siilein niediabanl. Rex vero postquam B plinacexcrcere severitatem foret periciilosinn. Quod
hacc sic accidc.r.inl paucis diebus exaciis, Senonis tamcn tam gravis el lam enorniis in nos excessus et
veniens, et nunc sicut prius consueverat archiprae- justiiiae causa quam agebanuis deposcebant. Quani
suleni visilans, niox inler sernionis sui inilia archi- profecto causam vir aposlnlicus ct per scripia ct
proesulcin et suos niiro inodo coinmendavil et exlu- per mintios, audiiis his quaeiu pra>faloregum collo-
lit. Eterant deinceps rex et archipraesulfamiliares et quio gesta fuerant, mullo plus ju4ificavit. Qiiem
amici innllo plus quam prius. Tota etiam terra nos prajserlini angebanl laiui et tani inslanles acsiter
niagis ac magis comniendando ampliorem honorem pro nobis inlcrpellatores : quilms non modico fie-
cl revereniiain exhibebat in dies. El ita ciiissime rel scandalo toti etiain Ecclesia? pariier, nisi dem-
arcbipraesulis vcrbum implelum, quo ut supra osten- ceps aul justitia aul amicabili coinposilione mediaiue
diinus, in recessu a colloquio proedixerat, boc nobis pax archipraesulietsuis et ecclesiae sibi conniiissae
in brevi converlcndum in gloriam, quod liinc con- reddcretur.
vcrlcbalur in ignoniiniam. Et discipulus, qui scri- Vir ilaque apostolicus, arclatus sic el videns bacc,
psil lnec, cum archipraesule saepe recordabatur de scciindo adliucjuxta formani canoniini regein ciiaie
veritale illius senlcntiae, qua Doniinus ipse dicit ju- disposuit, monendo, exhonando, consulcndo, el
slus et verax : Qui honorificaverit, inquil, me,hono- C praxipiendn m Ecclcsiam ve.xare el perlurbare de-
riftcabo illum (Joan. v). Hoc esl verbuin illud quod sisla!, ct arehiproesiili et suis pacem siiam restituai.
discipulus magistro, supra in arcto illo, vidclicel in Et quidem non cardinales a laieie suo, quod, ut
recessu a colloquio remenioraverat : et fuil revcra supra ostcndiinus, jam feceral, sed alios quosdam
pro honore Deo in colloquio exhibilo quacdam niinc viros eruditos et industrios spccialcs suos de curia,
archipracsuli in tcrris honoiis rccoinpcnsatio , scd qui essenl apostolici inandali oxsecuioies, destina-
jioi) nisi modica inchoalio h;cc honoris, consummavit. Qiioriim tiniis dictus Gralianus felicis memorioc,
lione inconiparabililer majori et feliciori fiuurae viri Eugenii pap;e qiiondam nepos ; aller vero unus in
coiisuminaiioni reservala, sicut hisloriae.finis de- curia de causarum palionis, Vivianus dictns. Et
'clavabit. Sed interini reeompensalus hic honor non- isli quidem cito el cxpcdite venienlcs, nce eniin
nulla consolalio pracscntis eral affliclionis. sicut cardiuales lol sccuin circunidiiccuies impedi-
Vidcnles itaque archipraesiil et sui cor regis sic nienia, neciot ornati faleris, nec lol sareinularum
reversum ad se, Deo, in cujus manu corda siint onerati trossulis, mox inlcr inilia nobis iiecdiim
rcgum, summas et devolas gratias agunt, tanquain visis regem adierunt. Quem su-pe ct saîius, liuiic
summo pauperum adjulori in opporiunilaiibus in p. in omni lenilale monendo el exhortnndo, ninic ar-
tribulatione : archipraesul vero videns nunc lenipus guendo ct increpando durius, juxla iiijunciiini sibi
opporlunum regi supplicavii mpote qui ad aposloli- aposioliciim inandatuni super Ecclesiie pace ei no-
caspreces medialor noster jam fuerat, ut viroaposto- stra conveiierunl. Et alter legatorum praescrtim
lico scribat pacem noslram non proccssisse, el qua- non palpavil, non dctulit, non pepcrcil, quin po-
iliter boc el quomodo stelerat. Phstulat etlioc ipsum lius apostolicoeIegationis auetorilaie cum oinni im-
a ponlificihus ct principibus cl praescrtim ab his porioargiiens et increpaus regem, ei statiiens contra
f|iii colloquio inlerftierant, ut rescribani, el ipsi et faciem suani. Gralianus hic eral, comiie legationis
ihi etiam qtii ex mandalo aposlolico pacis uoslrae: Viviano vivacior, acriorel instaniior, uiide et vere
.mediatores exslilerant. Annuit rex, scribit, scri- Gratianus, sicul nomine Graii.inus, el re. Qui omni-
bunt et hi, scribunl el ilii, ct niullo niiiic quaini uiodis studebat graliam regis el pacein Ecclesiae et
unqiiam prius affecluosius, acrius ct instaiuius nobis restiluere, qui ct ex inediatione hac niullam
eposlolicae cleinenliue aures pulsanles conlra par- odeptus csl corain Deo el hoiiiinibus graliam. Qui
lcm adversani. Qtiod siquis pleuius nosse deside- ciiam ne injiinclie siL'i legationis apostolic.e uliain
rat, ad jam sacpc dictuin corpus cpislolaie rccurral, iniprimcrci nolain, a rege, nou aunim, non argcn-
1257 VITA S. THOMYE.— LIB. IV. 1238
tum, quibus proeserlim solet rex pervertere corda A Pariter et hic lcgalns noster Gratianus, ad ciijus
et per quae maxinie etiam cordati evertisolent, nec laudeni et ut imiteniur caeteri, jam aliqnanlisper
ullain etiam muneris oblatam speciem accipiens, siuntis digressi, omnia rcspuit nc quod daret olfemli-
sed tanquam lutum argentum calcavit el aurum ct culum aposlolicaelegationi, satius judicans universa
respuit universa. Sic elenim sancte et religiose respuere sic, et ad sedem apostolicam reverli vacuus
proposuerat nihil se accepiurtim, nisi forte pace quam ut gloriam suam quis evacuaret. Cujus eo
reformata, ad quod venerat. Itaque nihil concupi- ampliiis aucta est gloria, quoil cum Romanus csset,
vii, nilaceepit. post aurum tamen non abiit. Utinam quotquot apo-
Cum tamen jiixla ipsius legislatoris testiinonium siolicae sedis legati istius sirniles, qui libere ar-
munera excaecent oculos sapientum, sed isle qiiidein guendo, increpando et coercendo, sub nnllius potcsla -
sancteet religiose et prudenter cogitans propterhoc lein se redigereiu, nihil quocrerent, nihil acciperent,
quod sequitur verebatur accipere; nam mox snbdii: olilala eliam respiierent, nisi tunc demum, argulo
« Et vim auclorilalis inelinant. • Et bene el exqui- videlicet et increpato se sic forie convertenle ail
sile hoc ; nam jnxta unius doclorum inlerpreuuio- nielius, ut ita ad Abel et ad miincra ejus respice-
nem, si ab eo acc:peret quem arguere venerat, au- rent, a Cnin vero et a niunerihus eius se averterent.
cloritatem magisterii inclinaret. Non eniiii poiesi et abominareiii a sceleralis oblala, cum et juxta
instanler argui a quo accipitur, maxime cum ille Scripturarum teslimonia lalium dona Aliissimus
promptus sil ad dandum, ut sibi humiliet praeposi- non probet, sed abomineiur el reprobet. Quaepariler
tum. Non igitur accepit isle, ne ex hoc aposlolicae nec probnre deberent, sed polius tanquam aboini-
legalionis torpesceret vigor. lu boc et Magislrum nanda reprobare et respuere qui in lerris et viecs
sequens, qui etiam a liciiis absliuebal, ne si acci- gerunt et tenenl Altissimi locum, quod iste qiiidem
peret, evangelicoe legationis in arguendo, in incre- legalus nosler laudabiliter fecit. Tandem vcro et
pando, in coercendo, evacuarelur vel saltem ex- ipse el diclus legationis suoecomes, rege prius saepe
lcnuaretur auctoritas. Unde et ipse : < Omnia, in- et saepius super pace convento, venientes ad nos
quit, niihi licent, sed non omnia expediunt. Omnia relulerunt se in omni negotii articulo ad quod vcnc-
mihi liccnt, sed ego sub poteslate nullius redigar; > rant regem reperisse tergiversatorem, versipcllem,
quasi diceret: Nolo accipere, quia nolo suhjectirs torluosum et ejus quod agebalur dissiniulalorem,
esse, quia nolo liberlaiem nieam anciHare. Omnis quoerenlein semper per quasdam ambages, per in-
euim qui accipil, el praesenim qui magislerio fun- volucra, et per quasdam exquisilas et excogilalas
giiur, dante sibi quodainniodo inferior est, et qua- *, astulias pacis negotiuin, ad quod venerant, prote-
dam inflnii rationC contractus suo obligatus dalori, lare et summopere molientem partem suam jnsti-
adeo ul nequaqiiam habeai postmodum eana in ficare, noslram vero deprimere. Et Gratianus prae-
arguendo, in increpando, in aiiimadvertemlo, liber- sertim hic eral, qui a nobis hoc non celavit, non
tatem quam prius habuerat, ipsa lamen non eva- siluit, non abscondit. Unde et jam certissime ad-
cuata, sed violata et extenuata ex parte. Unde et vertens quod salvo honore Dei et Ecclesiae nec per
bene legislalor qui pracmiseral : Munera, inquiens, ipsos nec forte per alios mediatores pax processum
excwcanl oculos (Deut. xvi), mox vigilanter adjecit, habere posset, deinceps nec per vcrboruin ambages
etvim auctoriialis incliiiani. Non quidcm, ut jam dctentus, nec promissionibus illeclus, nec auro ar-
disimus, aucloritntem evacuant, scd inslaniiani gentove suffarcinatus, cito et expedite ad Romanam
arguendi el coercendi viriiitcm, quse vis nuctorita- Ecclesiam ad virum apostolicum est reversus; re-
lisest, extenuando humiliaiit et inclinant. Unde el versus, inqiiam, lanquam legatus (idelis, nuntians
sicut juxla Doinini proverbium : « Bealius est scm- viro nposlolico plene el perfecle quae viderat, qu:e
per magis dare quain accipere, > ita semper et glo- aiuliernt. Ule, inquam, cito el expedile sic esl re-
riosius el inagnificentius hoe. Dominortim quippe vcrsus, illo aliero qui ifineris el legationis exstitcrnt
etdominari quacreiitiuin esl dare, suhjecloruni vero Dj comes, nobiscum Cisalpino rcnianenle adhuc. In-
et minorum accipere, qui eo ipso niiuoreiii se os- sula; quippe nostrae occidentalis, ut dicebatur, ve-
tendit quia accipit. Unde et magisier supra Iicere neno infeclus et argenlo nostro stiflarcinatus, ini-
quidem sibi accipere dixit , sed tainen inquit : niine tam cilo poleral, tam expedile reverti.
Ego non accipio, quia sub nultius potestatem me Videns itaque rex Grntiaiuun reversum sic tan-
redigere volo (I Cor. vi). 0 quain magnus, o qiiam quaiu legatum fidelcm, non quae sua quoereniem ( t
liber, et quam vere Christi legaius bic, nibil acci- offensani et gratiam in negotio ad quod veneral xqtia
piens et respuens universa, ne suam extenuando libra pondcranlcm, cogitare ccepit deliberans quid
auctoritalem vel liberlatem violando ulla sit obli- agendum. Cogiiabat quippe, nee sine causn, quod
gaiionis ratione inferior eo quein corripere habet. ille sic. reversus ad dominnm papain causam suam
Unde elsictil ipse scribit : Sed non usi sumus, in- deprimerel, noslram vero justificnret. Cogitabat
quit, hac poleslate, sed omnia sustinemus, ne quod etiam quod Francorum rex, pro praefata nobiliiim
v/fendiculumdemus Evangelio Clnisti (/ Cor. ix). Et qui ipsi adlwescraiU pace violata niolus, doininuin
adjecil bonum es-e, inquicns, liiihi magis niori papam propensius niovcrel contra ipsuin propler
qtiam ul gloriam meain quis evacuct. nos. Eljla sludebat quaposset artcregem lurbatuin
sctlare et censuram ecclcsiaslicam quain jam me- ,\ riam suam pax flcret. Hacc si quidcm in Iiumanis
luebal aul penitus tollere aut suspendere. Haec eo major quo singularior gloria esl, si in magnis et
igitur eo cogilanle, in primis slaluii regem aliqua slrenuis actibus nec parem babeal nec consoriem.
Iiiuuiliiaiis specie placare, sciens hoiiiiuem miicm Mansuetus itaqne rex Francorum, principes pariler
el niansueium facile vinci humilitate quoe etiam et et pontifices, qui interfueranl, operose et attente
superbis gratissima. Dixit itaqite se ad gloriosuin parles suas interponnni diligentissimc exsequentes
illinn mariyrem Dionysium Frnncoruin aposioliun quae pacis eranl. Uiuieet tanquam medialores solli-
I ciegre profectiiruni, sic se visurum, quem nunquani cili, saepe et saepius inler regem et archipraesulem
prius videial, novuui doiiiiiniin siiuni regis (iliuni, eunl el redetint, veniunt et reverttintur. Sed quid ?
qui puer tunc crat. Ilic est desidcraius ille puer, Post intilta binc indeobjecla, posl suasiones multas,
regi post multos regni sui anuos, imo loli populo, nunc in aure, nunc in audientia, die jam ex majore
praeler omnium spem a Deo dnlus, unicus patris parte decursa, omnia complanatn et ad pacis tran-
sui, Philippus nomine, qui patri postea succcssil in quillum perdncta siinl. Et consueludines omnes
regnum etnunc regnat, et per annos et tempora fe- malaenon expressim lamen, sed ila in genere, vide-
liciter regnet et potenter. licel quibns anciilarelur Ecclesin, a rege sunt abdi-
K caiac : el libertates ad Ecclesiachonorem et cleri
£9. QUALITER ANGLORUM REXVENITIII FRANCIAM, ET
QUALITER TUNCPAX AltCIlUU.LSULIS STETIT1>R0 decus a rege benigne ul videbalnr susceplae, nulla
PACISOSCULONEGATO. lamen de his vel illis hinc vel inde facla expres-
Igitur post dies paucos jam dicttis rex, sicut ex sione. Ilic enim, ut asserebanl universi, iiocereut
inopinato et improviso, intral Franciam nec ulluin expressa, ulpote quae pacis jam ordinatae loluni
inter se et regem colloquiiim qtixrit; sciebat eniin perlurbarent tranquillum. Deverbo vero illo adjecto,
quod rex turbalus vilaret hoc, sed sub specie pere- scilicet salvo honore Dei, de quo in colloquio pro-
grini ad gloriosum illtim marlyrem Francoriim apo- ximo lota fuerat contenlio, tanla lucta, nnlla re-
slolum Dionysiuin vcnit, sperans rerlissime quod eordatio, nulla mentio hic. Nec necesse.' Quia nec
rcx audito advenlu suo in terram niox occuneret : boc agebatur nunc ut archipraesul super ecclcsia-
pariteret sperans quod et Canluariensis ad ipsum stica causa aliove regis voluniati et arbitrio se sup-
properarel, et pro pace sicut semper consueverat poneret. Hoc soluin dicebnt rex, ut archipraesul
snpplicarct. Jam enim pceuiiuii eum, ut pro certo lerrani ingrederetur, a qua tamen, ut dicebat, ip-
nccepinuis,quodin supmdescriplo colloquioproximo suin non expulerat, et agerel ibi quae archipraesulis
uos de pace eliam in forma el adjectione praclala, p esscnt, el in consueludinihus et in aliis regi lan-
scilicet salvo honore Dei, non audicrat. quam regi suo deferret, nec usurparet praelexlu
Et profecio sicut praecogitaverai rex, sic et acci- Ecclesiae quae non essent sed regis, ipso e diverso
dil. Occurril ipse dominus rex Francorum, occur- iion usurpaliiro quae non essenl regis sed Ecclesiae.
rimus el nos ad locum illum declinanies, qui inler De restitutione ablalorum poslulala a rege.
Parisios et Sanctiim Dionysium vulgo Sanciuin Archipraesul vero inler caetera doiuino regi Fran-
Martyrium appellatur, ad capellain videlicet quam- corum et aliis pacis mediatoribus de aldaiis sibi
dam sitam in pede moniis qui Mons Mariis vel ul et suis urgentissime loquebatur, regulam illam di-
nlii Mons Marlyris dicitur. Capella vero illa ob id, vini juris lingua commuui, sicul ad litteralos el ad
ul dicuni, Sanclum Marlyrium dicta, quod ibi dictus laicos, frcquenter ilerans, non remitti peccaliim
gloriosus marlyr Dionysius decalvalus fuisset. Ad nisi restituatur ablatum : adjiciens nequaquam re-
illum itaque Sancli Martyrii locum ad capellam iilam ginin decere magniflcenliam res patiperum seu cc-
declinavimus. Reges vero, qui jam convenerant et clesiae bona conflscata in usum suuin converiere,
desiderato puero, quem prsenominavimus, loris Pa- aut licere ex alieno erogare : quod perinde esset
risios eis obviam delato occnrrerant, et nos praeve- tanquam si ut unum allare cooperiret, discooperi-
nerant, extra capellam in quadam campi planilie " ret alterum, aut si quis crucifigcret Paulum, ut re-
nosirum pra>slolabantur adventum. El cum unus dimeret Petrum. Ablalac autem sibi et suis pecuniaa
archipracsulein maitirarel ad iler, dicens rcges soluin taxabal summam triginla videliccl mnrcarmn inillia.
i|isum nunc exspectare respomlit non decere sa- Sed ad haec respondit dominus rex Francorum et
(.erdolem nisi cum gravitnle iucedere. Eramus ila- alii pariter, nec honestum id nee decere pro pecunia,
que nos in Sancio Marlyrio, regesvero exira. Alter et regno et sacerdotio lam necessariam, tam desi-
vero legaloriiin apostolicae sedis, quem Graliano deratam, pacem impediri; praeserlim inler tantuin
reverso supm diximus remansisse, ceriicus nunc regem et archipraesulem tantum. Et intcr suaden-
opporlunilatem sic agendi, ccepil per doininum re- diiin veleris inter eos ainicitiac recordabanlur et
gem Francorum ct per alios magnos et per se pro inuiuo hinc inde obsequia et beneficia collala non
pace noslra, oh quain veuerat, doiniiium regcm An- lacebant. Adjiciebant praeterea nequaquam hocjusti
glorum inslanlcr sollicitare. Et eo quidem instantius et pii pasloris fore, ut omnibus jam complanalis et
quod comile una pacis nied aiore jain reverso solns libertate Ecclesiae rcstituta, ipse Ecclesiam snain,
ipsc remansissel; ibsidcrans, .sifoiie Doininusdarct sponsam suam oblatain sibi respucrel, et proplcr
sic, quod per rpsum mc.lialoicm ad majorcm glo- causam pccuniariain exsularet. Debere poliusspon-
WA ViTA S. TIIOM.E. — I.IB. IV. 1212
sam suain, elsi nudalam, etsi dilaceraiam et con- A el medialores alios regi iniimatum fuisset, sequi-
viilsam, ambobusdilcciionisbracbiis gratulnnter ex- dem hoc libenter faclurum respondil, nisi quia ira-
cipere, et tanquam spirilualis sponsus reddere potus juraveral publice se arcliipiaesulipacis nuuquam
sccnti quae spiritualis sponsae sunt. Vcrunitamen dalurtim osculuin, eliam etsi ei forle processu tem-
dicebanl medialores convenluros se regem libentcr poris pacem <>tgrnliam suain resiitiieret,nec. obaliud
ei diligenter super hoc. Et ita conventus rex respon- se nunc negare osculum, nisi quia juravcral sic,
dit,quod nota per procnratores suos et comptehensa non propterea in cordc iram ullam rcteniam vel
ablaiorum siimma.prudentum et religiosorum consi- rancorem.
lio se ad reslitulionem paratum. Et quia archipraesul Dominus aniem rex Francorum et pienque nie-
tam tle iminobilibus quam inobilibus moveral quae- (liatoiuni,ainlieoles sic,mox suspicati sunt sub mel-
stionem, adjccit rex quod et de iinmobilibus pariter lilis sermonibus qui proeccsscrant occulie veneniim
teiupore suo loquereltir. sibi propinalum fuisse. Et ipsj ad archipraesulem
De cautione pacis poslulata a rcge. coiifestim revertenles, qtii in preefala capella qiiae
Igitur cum post multas et varias procellarum vo- Mariyrium dicilur reversuros exspeclabat, regis re-
ragines, sicut videbatur et sperabatiir ab omnibus iiiinliaverunl responsum. Qui tanquam viri limorati,
ducti essemusjaui qtiasi adipsumportus ingressum, R et quibus jam omnia suspecla fueranl, nihil hinc
archipraesula rege per mediaiores oblataepacis cau- nihil inde suadebant aut dissuadcbant, soltim el mi-
tioiiem exposlulat, adjiciens se tamen in hac parte dum regis responsum referentes.
uil sinisiri suspicari de rege, sed polius homiiies Arehipraesul vcro inter cautos cauiissimus, lan-
regis propler tantas quaepraecesserunt inimicitias quam vir niulta expertus, in primo audiiu sicut ct
nou sine causa fore in suspecto; praescrtim nisi ali- alii in suspicionem mox incidil. Et ex bis qu;e caule
qua cautionis species interveniret, quae esset refor- ut operte interloquebalur videri jam polcral fuiuro-
matae pacis et resnttilae graliae signum evidens. Et ruin sibi pracsagus. Ncc rcspbnsum suiim ad consi-
ipse quidem, lanquam vir providus, anle per dies lium distulii, sed mox absolule et praecise respondet
plurimos virum apostolicum consultaverat quid sibi se in pracsenliarum cum rege paccm non facluruni,
agenduui, quaepacis cautio exigenda, si forte pest nisi ad apostolici viri consilium, dato videlicel in si-
tantas inimicitias regi reconciliatus lerram ingredi gniiiiipacis osculo.Et responsum sic absoluliun cu-n
permiiieretur ct ad suam reverti ecdesiam. Ad con- nocie quoe jam imminebat colloquium diremit, ciini
sullalionem vero hanc respondit apostolicus vir, mi- regibus tamen grandis via restaret adhuc, Mantuae,
niine decere sacerdolem in tali causa ct articulo li- P quoea Pnrisiis duodccim leugis lerrac distat, ipso-
dejiissoriam seupignoratiiiani aut juratoriam etiam rmn praeparalis hospiliis.
cautionein a rege suo exigere, unde nec aposiolici Rex vero Anglorum lota die fatigatus, cui et ad-
viri consiliiiin fuit ut archipraesul cxigerel has. Et btic noctis restabat iier, inter iiiiierandtim archi-
quidem adjiciebat vir aposlolicus quod causa qiiam praesulisaepe et soepiusmaledicebat, recolens in via
ngehat causa esset jusiitiae, cnusa Ecclesiae, pariler el repetens labores, vexaiiones et taedia quae jam
et pax si fieret Ecclesiaeel jtisiiliae pax; pro qua per eum sustinuerat. Nos in regum recessu in tcm-
eliam pace facta, sicut et infecta mori pretiosum et plariorum doinum quae Templiiin noniiualur prope
securum, et eo quidem securius quo preliosius. extra Parisios, in qua hospilati eramus, confestim
Unde et dictaruin cauiionum nullam a sacerdote in nos rcccpimus. In ipso vero recessu a capella,
co^casuet ea causa exigendam respondit Romanus quseMarlyrium dicitur, in qua, ut jam diximus, ea
ponlifex. A mundanis el saecularibus polius quam die de pace nostrn fuerat acliiaiinn, accessit unus
a personis ecclesUsticis, a sacerdotibus videlicet et noslrum ad archipracsulem : i Hodie, inquiens, de
pouiificibus,exigenda haec,quibus si justitiae habcnt pace Ecclesiae tractatuin est iu Martyrio et credo
causam, vivere detrlmenium est et mori Iiicrum. quod solum per tiuiiii martyrium Ecclesia consecu-
Scripsil itaque apostolicus vir archipraesuliut si forte D
] lura sil pacem. > Archipraesul vero ad Inquenlem
pracstante Dominoinler ipsumet regem daretur pax, sibi se relorqtiens breviter sic : < Ulinam, inquil, vel
solo esset contenlus pacis osculo, nulla alia saecu- meo sanguine liberaretur! >
lari cautione exacta. Hanc solam, videlicet pacis Sermo eruditorum archiprasulis ad ipsum.
osculum, sacerdoti justitioe causam agenti debere Eadein veronoclepostdecanialiun noctumum,ple-
suflicere, nec decere aliam, nisi forte spontanee riquc de erudilis nostris convenerunl archipraesulem
oblatam, non exaclam susceperit. alloquenles sic: < Domine, iuquiunl, inlende nobis,
Archipraesuligitur habens consultationem hanc, necesseenim est, et EcclesiaeDei et nobis qui secuti
omnibus tandem cum multa diflicullaieet opera quoe suiniis le, ut videamus quomodo cauie ambulcmus,
ad pacem consiimmaiis, in fiue oiiiinuin ad aposto- inielligeniesquaesit voluntasDei bona elbeneplacens,
lici viri consilium, in signiim pacis et gratiae inter et non feramur impetu sed regamur judicio. Ecce
Jpsuni et regein, solum cautionem illam exposlulat, quia jam sextus annus peregrinaiionis noslrae esl.
pacis videlicet osculum, dicens se post tantas ini- Et tolo lempore hoc iuulla el regum el principum
inicitias inter lam longas regis manus eo solo con- secuti sumus colloquia, scmper qualibel opportu-
lenluin, quod, cum p<y doiniuum regem Francortun niiate daia pacem inquirenles et persequentes eam,
\1.-j liERBERTl DE BOSEIIAM 1211
Veruin necdum consequcntcs eam nec proficicnlcs A ft. lellites ccclesiarum custodes. Et bona ecclesiai uni
nilliuc, caiisam lamen nostram favcnteDoiniiio nec iu iusliliila ad subsidia pauperum convcrtunlur iu
inodico lacsinitis: scd spirilu consilii nobis de supcr fiscum. Et ila ex absenlia tua grande in Ecclesia
dalo sanain et inlegram inler lol lenlationes el la- et in spiritualibus et in temporalibus delrimentiim,
qucos, inter tot impulsores et subversores repoiia- enorme damnum et commune pericufuin. Hucusqui!
nius. Ei qtiae nos consolanlur in omnibus, pauper- certe absentiae et exsilii vesiri causa jusiissima;
talis cl pcregrinationis noslrao veritas el jusliiia verum nunc in cominuni periculo lioc el generali
coinilcs individtii stint. Qnin potius causa nostia, discrimine nec absentia nec exsilii causa justa
lanquam lux oriens, in dies mundo magis ac niagis poteril esse vel excusabilis, sed revera damnabiiis
rlnrnii, ipsorum eliam leslimonio inimieorum illu- et damnabiii damnabilior. Praesertim cuin perso--
strata (|ii:c eliain in proximo illo quod hcslernum nalis, ob quam fugisti, cessit iiiinc persecutio, rege
prascessit colloquio, ut tu consolantio tuos snpicnics ecclcsinm iiiain tibi in omni securitaie et pace pti-
edoctiisli, a Deo clarificata est, 111non soluin niiiic blite offerente, quidquid disponat ipse, quidqt.il
jusiificelur a filiis suis, scd et a!i alicnis, qui verilatis iiioliatur iuterius. Cessat igiiur ntinc ea quae pr:e-
noslrne luceni exstinguere nisi sunt. Et ila hiicusqiie cessit pcrsecutio peisonalis, cui ul jam oslciiilim s
magnificc fecit Deus nobiscuin. Coinprchcndit eiiiin "' gcneralis successil, in qna bonus pastor teneiur
liiundiim in asluiia sua, ipso veUet noilel mundus non se absenlare, non fugere, sed ex adverso ascei -
per niiindum ipsum Ecclcsioc negoiiuin, quod agi- dere, se opponere et inter gladios etiam nudos et
nnis, clarilicante in dies : el nos itidein uiunilo cla- exertos se ingcrere, et ita si necesse fuerif, auiinam
rificavit, inundo sicui claros ita ct cbaros reddeus siiam pro ovibus suis ponere. Unde ct viro sacer-
et acceplos interim, ul nec nobis qui seciui te ncc dotali sicut lcmpus fugiendi ita el lempiis est oc-
cjeclis propter nos qiiiilqiiani defueril. Veruin in currendi, fugsetempus cum persona quaeritur, juxia
bcslcrno colloquio vidcaintis diligenter et disculia- quod Dominus : Si vos, inquit, persecu.i fuerint in
inus quid dictuni, quid aclum sil, in quo aniculo una civilate, [ugite in aliam (Malth. x); occi rrcn ii
pnx Ecclcsiaeet nostra stcteril, et qua cx causa non vero lempus cuin Ecciesia periclilatiir; de qim et
processerit. Ut nobis videlur inter nos et regeni Scriptura : Occurrit, inquit, tanquam ko, contemnit
beri omnia fuerunt complacata, plana oninia praeter pavorem nec cedit gtadiis (Job xxxix). Sic et mngi-
qiiam quod in solo pacis osc.ulonon dato pax slelit. ster prius per sportam fugit, sed postea occurrit.
Iloc soluin noii daiuin pacis, quaeusque ad hoc bcne Cui cum prophela suum proedixisset excessuni:
processerat, fuit obslaculuni. Unde profecto liquet s, . Virum, inquiens , cujus haic zona esl sic alligari
hoc solum, quod Ecclesioe et noslram impedivil pa- oporlet (Act. xxi), respondit inox : Ego, inquit, HOJI
ccni, illud (luniaxat nunc csse noslri exsilii catisam: solum alligari, sed et mori vado in Jerusalem, nec
ct ita qui prius proplcr solam et niaiiifesiissimaiii facio animam meam preliosiorem quam me (ibid ).
jtislitiae caiisain suslintiinius, iiunc propler soliim Et qnideni piius Magister inagistrorum Pnsior, pa-
uegatum osculuni cxsulainus. Nec cnim consuctii- storum, forina el cxemplar; primo duin ndhuc iu-
dines ullac, bonac seu malae, aut Dei honor tacitus, fans et lcnellus iu yEgyplum fugit, sed adultus po-
vel expressus, exsilii nostri nunc cnusa est; siqui- siea fortis et robusius occurrit. Unde qui prius S'iis
dem ab beri omiiia coinplnnata et aspera redacta in quasi lenellis el in lnc:e matris adhuc dixerat : Si
vias planas. Unde el hoc soliun nostrum nunc facit vos persecuti fuerinl in una civitale, fugite in aliam
cxsilium quod solum pacis iiostrae fuil iinpediiiien- (ilatth. x), poslea sicut opere sic el sermone suos
liim, pacis videlicel negaliim oscultim. Igilur si jam robuslos docuit ut occurrerenl: Ecce, inquieus,
propter soluni ncgaiuin osculum debeat saccrdos millo vos sicul oves in medio luporum : lle (ibid).
suani vel desercre vei recusare Ecclesiam, alias re- !lli igitur eunles in orbem et veheinenii afllaii Spi-
versurits ad ipsani et perscculiones el exsilia paii ritu in bostes irrueules uon ([uocsierunl osculuni
duntaxat proptcr hoc, vos videritis, nohis mininie D sed gladium. Tu ergo, Domine, si illorum qweris
videlur. Pioeseiiim cuni cx sacerdolis absentia imilari zelum, qiiorum sortitus es miiiisteijiiin, iilo—
conimune sil inulloium discrimen. Et ecce, Dominc, rinn virluieni quoriun credilam habcs dispensalio-
quia sexio, jam ut diximus, anno pcregriuntionis neiii, vade et fac simililer. Non ad leneni puhers
uostrae mullx interim in archipraesiilatn vesiro sub uno flnlii facile dispergendi anheles osculnm, nec
cura vestra episcopales sedcs vacanics, niulloedice- meiuas gladium. Ecclcsiam luaiii polius, non sub
cescs suis pastoribus dcslitutie. Inicr ea perit cura, osculo sed snb gladio, si necesse sic eisi nu atiiin,
peril opera, perit opus et olficium pastorale. Non etspoliatam, etsi convulsam et evulsnni, i 011re-
sunt qui doceant, non sunt qui sacramenta in DeiEc- cuses, sed maritali zelo cuin debita affeciione et
clesia celebrent: verum et juxla planctuni prophelae devolione suscipias. Non te, quae forie jam libi len-
grex illeDoininicus non inveiiiens pascua, abit abs- (lunliir dolosorum retiacula, rctralianl, nou ininae
que foiiiludine anie lacieni siiliseqiicntis, lanqiiaini revocent, non gladii melus einolliat, non denique
grcx absque paslore, oves errantes iu invio et noni etiam iiliimum niorlis te retardet periculiim. Ue-
in via. Nec est eniin qui cxicrrcat, qui liiposarcenl,t grcdcre igiiur et nos tectiin, et per eain conlide.-
ab ovili, sed liunl in delecluin pasloinin aulici sn- liain audeas pracsens qua ausus es absens, ut curo
1215 VITA S. TllOM.E. — LIB. IV. t24e
prophctico sarculo fortiier ct viriliier evcllas, de- \' ei vobis, ul nd ipsum papam, de cujus slngnl.iri
sliuas, disperdas, el dissipes, quas in borlo Doinini primniii, lanquam de capile menibnt tola, cepemld
per absentiam luam male jain excreverunt. Veriiin Ecclesia, lotuin qnod gestum est referalur, wdeiicet
quod supra leligimus de cansa metiiS el pcriculis si qiiatenus processum et in qnibus finibus nostrum et
foiie lerram ingre 'er.iimr, ueqtiaqunin idco dici - Ecelesiaenegotium stet, pracsertim cunijaniin arcio
inus quod de Innto regc noslio cl lam illuslri suspi- siinus, in luto minime, pace sc coucessa, sed signo
centur siuislri quidpiain. Nec cnim tnnta et mundo pacis ncgalo, pro quo taiuen negato til vos me pru-
taui clara et tam gloriosa potcstas lanli doli possel denti eloquio vestro animastis, nec ectlesiain pacifice
csse vel insidiariiui ulla iaiebra. A tania nlliludinc iiiihi oblatnm rcspuain nec periclilantiuin, ntd^ciiis,
longe seinotuiii tam dolosac siinulaiionis latibuliim, saliitem animariim coiiieninam. Quin po ius prius-
unde et credibile miniine quod nioliatur quidquain. qnani clara Deo et niundo jusiitiae causa qiiam agi-
pneserlim adversum te sacerdolem priorcm suuin in niiis dclormetur, auctore Doniinoparnius ero, ut vos
Dee, et propter Deuin, seu eliam advcrsuui nos, suadeiis, et in carcerem et in moiieni ire. Alioqu n
inerme hominuin genus, praesenim ab ipsomel pu- inanis labor noster et ridictilus, si deinceps darenius
blice pace et seciuiiale douaia. Non est igilur, Do- niaculam in gloriam iiostrain. Gloria auteni nostr.i
B
inine, quod rcdiliun luum .id ecclesiam liinin, si sic baee est, veriias caus:e noslra?; vertas, inqiiain, et
lieri poteril, amodo protrahas aut procraslines, juslitia, ut supra jam dixisse vos ineinini pau| erlalis
scd in forma pacis oblaia iiialure confldenter et noslrae hnc usque comiles fuerunt individiii. Igitur
absqne onuii consdenliae scrupulo reverlamur, illum si vobis bonum videtur sic, necessarium in piiinis
siimma gratiarum aclioue el laude prosequentes in et videiur consultius ad.virum aposiolicmn mitiere,
ciijus fortiludine reveriemur. Juravit siqiiidem rex ne qnidquid acciderit ipsius videamur coiitempsis e
puhlice coraut niullis poniificibus el principibus consilium, el ul ipsius auclorilate el consciei.tia, si
regni, regnaiite ipso iiiinqiiam le reversuriiin. Nunc forte Dominus sic providerit et permiserit, rev<rla-
vero ipse est qui pacem offert, sccuriiatem spon- mur et regrediamur in terram, licentia prius apo-
del, malns consuetudiiies damnat, bonas probai. slolica et benediclione et absoluiione acccpla, pa -
Quod revera a Domino factum est cujus iiifirmum suri pro Ecclesia, quidquid Dominus ibi nos passti-
ctiam regibus foitius csl. Qui ul solus fortis appa- ros decreverit. El Dominus quidem sic intioiluin
rcret niiindo, inflrma mundi elegit ul confundal uostrum nieiius cuslodiet el securius. >
forlia. Et ne ad jam praeterita recurramus exempla, Et quidem archipracsul ad uos sic Nos aiitcin,
vides, doniine, iu praesenliarum pusillum liuiic grc- r/- qui pracloculi, aiidienies viriim pio causa jusliliw,
gem luuin nos vidclicct qui secuti sumus te, quos pro Ecclesia, deexcessu suo tam foiiiter, taui eon-
ul sequeremur te Dei vocatione vocasti, non qui- stanter loquentem, et ut videbatur absjue oinni
dem nobilcs, non potentcs, sed ignobilia mundi et siiasione pro justitia, si oporterct, antequain cede-
conlemptibilia. Et lainen ul solus ipse victor prae- rel, ctinm ad inortem paratissimiim, noo modicum
dicetur, te duce, te reclore, vincil Deus per hos, nioti sumus et compnssi. El plerique nostruin in
ita ut victoris suiumn devoiiouc cantare debeamus lacitas , quas volebanl sed non valehant repri-
Atteluia reversionis. Mox etenini quasi reversi cen- niere, lacrynias criiperunt : el ipsius seimoiicin
scri possumus, cuin nobis a rege lanto, a poieslale ct dc miltendo ad iloininiim papam consiliuin coui-
tanla quae prius in contraritim juravcral, pnx pu- incudavimiis.
blice datur et indulgelur reversio; eliam si per nos 50. QUALITER ARCHlPR/ESUL QUINTO ADROHANUM
slarel quo minus revcrlercinur, non ob id niiniis in PONTIF1CEM MISERIT.
causa nostra jam viciinus, iinoChrislus vincii, Chri- Itnqiie a Parisiis cuni omni feslinatione Scnonis
sius regnat, Cbristits imperat. > vciiimits; et post dics paucos niintii parati. Qui cuin
Archipra:sutisresponsum ad suos. csseiit jam in arliculo profeclionis, crebro jani in
Archiprocsul vero suoruin suasibilcs scrmones j) j, terra disseininnbatur, puero illi regis Anglorum
hos diligenter audiens et allenie mox rcspoudit. primogenilo Henrico, qui ut supra in hisioria hac
Ei ad suos seriiioneni dirigens : • Vos, inquit, lau- inierseruinius, domini nostri arcliiepiscopi alumnus
qiiam viri erudili locuii cslis quibus esl ct cum fuerat, diadenia iinposiiuni, ungenle euin in ecclesia
consilii spirilu sapienlia et scieulia sanciorum col- Bealri Petri Londoniae apud WesliniinsiiiT Rogero
lata. Et respontlercm ad singula, nisi quod approbo ttinc Eboraccnsi arcliie|)iscopo, suffiaganeis Ecclesiae
univcrsa. Uiium vero sciatis quod pacem a rege sic Canluariensis assislentibus et miuistiriuin pracben-
oblalam non renuissem, nisi quia viri apostolici se- libns. Rex siquidem cito posl supra dicium collo-
culiis sum coiisilium. Alioquin pax pro osculo negalo qiiitini, in quo nobis negaltim pacis osculum fait,
non slctissel. Veriim quia niinc adeo processuin est transfretavit, et odio archipraesulis in laesioneindi -
in negotio, qnod simpliciter absque condilione el gnitatis Canluariensis Ecclesiac ab alieno meiropo-
obligatione oinni pnx nobis offerlur, quoc lameii ad liiano el in aliena provincia liliuni suum, quem
domini papac consilium conformari non potesi, qui diximus , ungi fecit in regem. El lioc quidem in
ad pac-is firmilatem poslulandum pacis consuluit iajsioiiein personae Canluarieiisis Ecclesiae, ad cujus
osculuin, in prccsentiaruiu mihi visum est, nescio si digiiiiateni el jus regum Anglorum coronatio ab an-
1217 HERBERTl DE BOSEIIAM tJ48
tiqno perlinere dignoscitur. Qnod audiens arcliiprae- A} exsufllasti! Sit mor& tna ille qui inors mortis est,
Stti in primis vix crcdidit. Ipse siqnidem lanquam ut vel per le transeat ad vitam, qui non sihi, sed
vir providus, et cui de adversariis suis suspecta om- muiido speralalur viclurns. Ct quideni egreginm
nia , a Romano pontifice litteras impetraverat, ad ptierum hunc , lanqttam lilium loluin horlitm veiin-
.Eboracensem archiepiscopuin et alios Anglorum stans, et hic et alibi crebro jam liis'or ae huic quasi
episcoponnn jam ante coronationem dircclas , qui- quadam campi planilie inserui, quo et ipsa ex iu-
bus auctoriiate apostolica in virtute obedientiaeerant silione hac clarior sit el veniisiior.
iuhibili, ne in praejudicium archiepiscopi Cantua- Verum de morte pueri hujus doniino nostro ar-
riensis, qui propler justitiam exsulabat, regis filio chipraesuli spiritualiter, nec dubium est, prapostensa,
dindeina iinponercnt. Et direclas has sibi litleras hic tacere non possum. Cum essemus in Gallia Se-
quidam episcoporum ante coronalionem receperunt; nonis civilale peregriitaiionis nostrae aptid mona-
alii vero de mandnto praemunili retipere noluertuit. sleritim bealae virginis Colinnbae, noctium una post
Unde el contra inhibitionem aposiolicam qtioiquot decantatum nocturnum domiims noster archipraes.il,
consecralioni pontificale minislerium pr;cbuerunt. ut patisaret, in leclnin suum se recepit. Vemm, si-
Sed modicnm ailenderc libeat quam profana un- cut ab ipsius ore discipulus, qui scripsit hoec, acce-
ctio, quam odiosa , quain inimica consecratio haec , pit, curis et cogilalionibus se lunc ut solent inge-
si tamen consecraiio magis quam exsecraiio dici de- rentibtts, somno indulgere non poluil. Interalia
beat : apostolica benedictione destituta, inio in vero de domino rege Anglorum, de ejus magnitu-
trausgressione contra virum aposlolicum facta. Quie dine, de ejus prosperitate et in filiis et in divitiis
etiam ex mero odio, ira et indignatione processit', el latis polentatibus, cogilatio subil. Snper his diu-
odio Pnlris spiritualis , in luclu matris spiritualis , tius cogilans, et praeserlim de filiis et inler filios
a palre carnali excogitata. Omnia hic profana, om- polissimum de primogenilo ipsius Henrico quein
nia vere hic a fano aliena, aliena el alicnala, aliena prae caeleris diligebat, et de quodam aliorum; iu
provincia, alienns consecralor, alienus et rex puer crastino lamen, sicul referebnl, se pro certo scire
consecratus, lustti adhuc mngis quam populorum nesciebat de quo aliorum cogitassct lunc, ande
regimini aptior : et qui consecrari fecit rex pater Ricardo post Henricum defunctum regis nunc lia;-
alienus et alienatus a patre et matre sua spiriluali. rede et comite Piclavorum, an de Gaufrido nunc
Probant haec noslra vcrba lugubres et omnibus post Briianniaecomite. Cum ergo de rege palre el de fi-
fuitiris saeculis delestandi, qui ex hac consecratione liiscogilaret sic, desiderabatse scire, quid fulu-
provenerunt eventus. El in primis quidem provenit |Q rum de his et quales circa hos disposiliones Allis-
ex bac ejus qui consecravit el eoruni qui inierfue- simi. Et cum aliquandiu cogitarct sic desiderans,
runt episcoporum , apostolici viri auctoritate gene- inler cogitandum haec coepit quasi donuitare, et
ralis suspensio, eo quod, ul jam diximus, ejus super ecce facia est adeum vox, per ipsam vocem versu
hoc praeccsserit inhibilin, sed contempla; quibtts- quodam hexamelro sibi expresso; versus aulem liic
dam eliain episcoporum pro hac el aliis quibusdam erat:
causis anatheinatis vinculo innodatis. Et deinde il- Sors tulit una duos, tulil allera, sed male patrem.
lius pretiosae mortis domini nostri archipraesulis Ecce versus : nec arbitretur quis versum hiuic
unctio hoec non dico plenam causam sed muliani quasi a dnrmitante aliquo casu coinpositum, qucin
tamen et citiorem praebuit occasionem. Et baec qui- eliam vigilanter vigilnns non componerel, utpoie
dem planius el plenius sequens historiae ordo decla- qni versilicandi nec eliam sub scholari disciplina
rabit. Tertio vero temporis processu et unclione artem aiiigissel, vel in modico. Hoc auieni scio
bac contigit inler regein patrein el regem filiuin quod versuin audilum sic in crastiuo relulit disci-
dura et nefanda rehellio: el demtim egregii iilius pulo qui scripsit haec; et geniebiindus adjecil :
pueri jam adolescentis ex iinmatura illa unclione i Proh dolor! inquiens, Henricus noster, anleqnaiii
misera rebellione adversus palrem cita et nimis " pater vel fratres sui, praemoritur. > Sic quidemar-
matura mors. Ecce quam abominanda, quam exse- chipraesul loculus discipulo qni scripsil haec. El
cranda ex consecratione hac inala provenerunt; sa- vere in morte Henrici, proh dolor I et unde dolor,
cerdolum videlicet suspensio, analhemalizatio, arcbipraesul vaticinii sui line nimis verus propheia
occisio , semel et iierum inler patrem et filiuin reprobatus esl. Pariter et in Gaufridi morie, duni
beliio, el iu fine egregii illius pueri consecrati sic adhuc hanc historiam scriherem, archipraesulis va-
mors iu adolesceniia, pracscnlibus et omnibus post licinitim adimpletum post flenrici mortem qiiinio
fuluris saeculis detestanda. Unde et plangendum, sextove anno ante palrem morluo, sicut hoc, et
clamandum el exclamandum : i 0 mors tua, Hen- illo. Et quod accedit miraculo, vaticiniuin plus
rice, o mors, quain dira, ipiam dura, el quam amara ,. commemlans : i Mors lulil ur.a dnos, > vere ima
memoria tua, quae lalcm el tantam niundi gloriain, mors, quia eadem niorlis spes ambobus fralrilius
dum adhuc ordirelur, succidisti! quam inconside- his, morbo dysenterico iiiterempiis, bene quideui
rata, qiiam inhtimana, quae lam cerlain, ul pulaba- et sancte sublalis, ut qui inlerfuerunt teslati siint.
tur, niiindi spem, dum adhuc frucltis in flore esset Demum vero, secumlum vaticinii ordinem qtiarto
tam prseclaro, uno et brevi flatus lui veheiiiculia quinlove anno a Gaufi idi tnorlc, patcr ipse mortuus
I2i>) VITA S. THOMJE. — LIB. V. 1250
est. Qualiler vero, me lacente, novit Ecclesia el A fuerant litteras direxil suspensionis, scripto dure
mundus praedicat. Nec igilur pergo nunc ullerius eos increpans et objurgans et improperans, quod
mnrlis cjtis exagitare modum : solum hic (etigisse lurpiter et enormiter pro vili lentis edulio primo-
suluciat, ob id soluni ul vir Dei propheta verus va- genita sua vendidisseni. Quosdam etiam episcopo-
licinii sui fine comprobelur. El certe plura de acii- rum, et ob id quod coronationi interfuerant, et ob
bus hujus Henrici nostri, etsi aelas tcnera, slrenuis causas alias, anathemalizavit. Et haesuspensionis et
lamen, et de modo exitus ejus a vita inseruissein anathemalis litlerae per nuntios noslros nobis de-
hic, nisi quia quam describendam suscepimus lex siinalae et iradilec, ut illis loco suo el lempore ute-
hisloriae obvial. Raptum igilur in via puerum etad remur. Ilaset alias aposlolicas litteras ad nos vel
patriam reversum nos, qui adhuc in via, salutan- pro nobis missas si quis nosse ct legere desiderat,
lcs ad coepldin historiae iler revertamur. Arcbiprae- ad illud de quo in hac historia supra tetigisse me
sul ilaque sciens landem pro certo coronalionem mcmini corpus epislolare recurral, Quae quia ibi
faclam sic, per nunlios nostros quos supra diximus inserlac, cum loquendi de his per hanc hisloriani
iu arliculo fuisse Romanaeprofeciionis, cum inpri- occasio se oblulerit, breviter transimus de his.
mis audirentur haec, qualenus pax noslra processe- Scripio vero consolalorio archriproesuli direcio, vir
rit et in quibus finibus steterit, el de coronatione ^ apostolicus archipraesulis fortitudinem et constan-
facta sic Romano pontifici totum et verbo et scripto tiam congralulando commendabat; pracsertim quod
inlimavit, humillime et lacrymabiliter supplicans, absque caulione el absque pacis osculo, si non pos-
ul vel nunc excuteret se excussorum lilius, cl set aliter, in terram tanquam ovis in medio lu-
inaxime in lalsos fralres adverleret, qui in laesio- porum paratus esset reverli; illius verbi quod
nem patris sui, propler ipsos exsilium et proscri- Altissimi verbum ad suos dicit non immetnor .
ptionem sustinenlis et matris suae Cnntuariensis Ecce, inquit, mitto vossicut oves in medio luporum
Ecclesioelam manifesti jani erant eliam apostolici (Matth.<\), Unde et sicul benediclionem apostoli-
nandati Iransgressores. Et ita profecti sunt nuntii. cam, sic cl absolulionem scriptam, quidquid ipsi
Vir autein apostolicus audieus universa et quae in terram iugresso acciderei, a ;viro apostolico oh-
etqualiter fuissent gesta, et in regem et in episco- tincre tunc meruil. Haec igitur aposlolica scripta,
pos vchemenler molus est. El archipraesuli et suis, vel pro nobis ad adversarios nostros vel ad 1105
etiam multo plus quam hucusque fuisscl, patemo directa, gratanter suscepimus, inisecicordiani et
compassus affeciu : unde et in missorum nostrorum judicium cantantcs Domini.
rcversione quos misertus nostri diu delinere no- r El in primis quidem dictus Rolhoinagensis archi-
luit, ut apostolieae consolatio.niscilius reciperemus episcopus et episcopus Nivernensis ad apostolicum
remedium.nobisoppressis, tanquampater piuscom- mandatum regem pro pace nostra saepe et saepius
patiens, npostolicis scriptis propinavit dulcia, aliis convenerunt, et nisi inlerveniret pax, censuram
vero amarissima. Scripsit siqtiidem pra* raemoriae ecclcsiasticain et sibi et lerrae suae imminere in
Rotherol tunc Rolhoniagensiarehiepiscopo el Ber- brevi inferebant, aposlolico viro praccipiertte sic.
nardo tunc episcopo Nivernensi, mandans ipsis ct Adjicientes nec minis, nec blanditiis, nec aliquibus
in virtute obedieniiaepraecipiensut regem Anglorum verborum ambagibus seu lergiversalionibus ullius
pro pace noslra districlissiine convenirenl, adjiciens censuram hanc, nisi solum data pace, aut adimi
quod si ipse in obslinalione perdurans adhuc pacem posse aul suspendi, apostolici viri animo obfirmato
nollet, lota ipsius lerra, tam iransmarina quam nunc sic : addenles etiain se nullalenus audere a
cismarina, sub inlerdicto ponereinr, omni ccclesiac Romano pontifice slatutum terminum praeterire,
cessanle olficio praeler baptisma parvulorum etpee- quin mandatain sibi coercitionem exscquereniur
nitentiasnioricniium. Eboracensiveroarchieniscopo nisi pax inlcrveniret.
et aiiis quolquot episcopis qui consecralioui inler-
INCIIMIJNTCAPITULATOMl QUIiNTI.
(1. De pace inter regem ct arehiprtvsutenireformata.
2. De nunliis ab aichiprtesule ad reyem missis et qnare.
3. De primo aicessu archiprwsutispost pacem ad regem ct qnare.
-4. De secuniloaccessu archiprtesulisad regem post pacemet qnare.
5. U; prwparalione rcversionis nostrw ad palriam et de gestis nostris in Anglia per nuntios ante rever-
tionem, el de his quw audivimus in ipso jam quasi articulo reversionis, el de verbis discipuli qui
scripsit hwc ad archiprwsulemet de archiprwsulis responso.
6. De ingressu arcliiprwsulis in mare et qualiler applkueril et a populo terrm qualiler exceptus.
7. De his quw in initio ingressus archiprwsulis in terram gesta.
8. De episeopisregem contra archiprwsulem ilerum comnwventibusel causn.
9. Deverbis el gestis archiprwsulis die natalis Domini.
10. De recessu discipul{qui scripsit hocc,ab archiprwsule el causa recessus.
11. Oe ira regis in archiprwsulem iterala et de carnificibus illis militibus venienlibits
PATROI.. GXC. 4.0

1251 HERBERTI DE B0SEHAM 1252
TOMUS QUINTUS.
1. Videns itaque rex rem jam in tam arclo cer- A } et dolor occuparej. Et in hoc minime necepti hi
tissime promisil pacem. Unde ad quoddam regum sicul sequens historiac ordo declarabii.
quod imminebat colloquiuni vocali recessimus. Fi- 2. DENU.NTUS EJUSADREGEU MISSIS.
nilo vcro die lerlia regum colloquio, et Christiano Facti igilur, ut videbalur, ea die rex et archi-
illo rege Francornm jam in recessu, in continenti praesulamici.amicabililer tunc inviccm recesserunt.
de pace noslra aclilalur, ct pcr magnos quidem me- Et post dies paucos nunlii noslri in Anglinm ctim
dinlores, quibus dominus rex Francorum in recessn litleris regis niissi sunt, quibus rex ministerialibus
suo nos comniiserat, ut de pace noslra tractarcnt, snis, quos in terra jusliiias regis vocant, de pace
nec eniin ipsenict potuit seu voluil interesse tunc. facta inandavit praecipiens ut archipraesulem et
Sed qnitl prolrabereimis?Ibi pax nostra reformnla, suos ad sua in omni pace ct securilale restiluant.
osculurnvero prius in alo, sicut diximns, colloquio Nos vcro in Franciam ad civitatein pcregriiiationis
quapsitum sed negatum, nec archipraesulnunc quae- noslraeSenonis remeantes ad repalrianduin nos pa-
sivit nec rex obtulit vel negavit. Nulla quippe ihi rabamus. Decrevit anlem archipraesul alios adhuc,
facta dt osctilo menlione, rex publice corani ponti- priusquam intraret ipse, nuntios pnemissis majores
ficibus et principibus qui aderanl, archipraesuli et ct plus industrios in Angliam mlitcre qui teslimuiiio
*nis pacem et securiiaiem concessit. In eonsuetu- B l fainaecaute explorarent, qui starenl pro nohis, qui
tlinibus et in ablatis tam mobiiibus quam immobi- conlra nos, et si qua occulla molirenlur adversuin
libus aliisve, ea forma pacis observala nnnc et nos; et in possessionibus nostris confiscatis qiicm
concessa, quam supra in alio regum colloquio prae- mandaverit rex faciendae restilutionis modum. Ar-
ostendimus, ubi solum pro pacis negato osculo pax chipracsul ilaque decreveral sic, ob id eliam tna-
nostra lunc stelil. At nunc forlis Chrisli alhleta, xime quod dominus rcx pepigisset se qtiaedamprac-
pncis eiipidus, non mortis timidus, non exacto pacis dia de feodo Canttiariensis Ecclesiae reddilurum,
osculo, ne vel forte sic impcdireiiir pax, sciens et feodum videlicet cujusdam nohitis qui dicebatur
prudens pacem talem qnalcm snscepil,revern amore Willelmus deRos, et castrum qiioddnm prope Can-
pncis victus, limore inorlis evacualo, qucm amor luariam quod Salwude dicilur, quod Hcnrieus qui-
ille plus quam mors forlis jam foras miserat. Facla dam vir inagnus de orientali Saxonia, scu, ut vulgo
est autem pax die beatae Mavia; Magdalcnacprope dicilur, de Essexe cognominatus, ante duellum
nbi duorum regum colloqiiiunipridie ftieral, vide- quoddam quo evicius fuerat, ab archipraesuletene-
licet in confinio Carnotnsiacet Cenomannioe,inter bat. Et praeter hacc lurris Rophensis ciislodiam,
duo castella quoruin unuin nominatiir Viefui et quem de ecclesiae suaeJure fore arcliipracsul jam
alterum Frclcval; ct ibi in piato quodam amocnis- sacpe ct saepius consiantissime et acerrime fueVat
simo, quod tamen sictit multo postarccpimus di- prolestatus. Et haccquidem, quac hic expressimus,
t-itnr ab mcolis ex antiquo Pratum Prodiloruin. Et erant quaearchipraesulinter alia acrius et instantiiis
quidem pax nostra sic crat. repetebat, quae et rex ipsi reddilurum promiseral,
Rex auiem et archipraesul soii duo seorsmn se in ciiin in Normanniam revertisset. Misit itaque do-
equis in quamdam planitiem defiexerunt sccreto minus nosler ad hoc sanctae rccordalionis magi-
colloquentes; nbi inter alia archipraesul regi sup- struin Joannem Saresberiensem posiea Camoleiisem
plicabalulinjuriam, quamsibi etEcclesiocsuffraganei cpiscopum pariter et discipulum qui scripsit haec,
sui episcopi una cum Eboracensi archiepiscopo in injungens etiam nobis ut in Angliamob dictam cau-
coronalione Henrici filii sui fecerant, secundum sain procederemus, si forte rex promissain restitu-
censuram ecclesiasiicam sine ipsius offensa punire tionein complerct, alias non, sed mature ad ipsuin
sibi liceret. Et annuit rex. Uude et gratias agens de reverteremur. Et nos ita proficisceules regem in
concessione, coufestimin ocnlis omnium se ab equo Normannia reperimus ; verum propter febris tcr-
demisit ct bitmiliier sc ad regis pedes inclinavit. tianae valeiudiiieui, quae jam regi superveueral, in
Cum vero arcbipraesul equum suum reascenderei, .n curia ultra quam crederemus fecimus moram. Ciim
rex ascendenti asccnsorium aptavil et tenuit, om- aulem convaluissetrex, ipsum nomine arciiipraesulis
nibus qui circumvallabanl cernenlibtis sic et mi- super diclorum promissa restitutione conveninius.
ranlihiis, sed nescienlibus causam donec archi- Convenlus auteiu more suo distulil, distulit ct re-
praesul in recessu suis hoc secretius retulisset; dislulit : sed tandem ad inslantiam noslram nos
cerneres quidem tunc ex multis cordibus cogita- absolvit, ad magislrum Joannem qui loquebalur et
tiones revelari et procsertim inler aulicos, congra- nomine archipraesulis repclehat, specialiter ser-
tulanlibus his, aliis vero incestis et confusis, qui monem dirigens: IO Joannes,>inquiens,i uulJaicuus
prius seditionis et discordiaeevomueraiit virus. Alii vohis castellum tradam, nisi vfdcro prius aliter vos
\ero nec moesli nec confusi suspicantcs simula- gcrere erga nie quam liucusquc gcsseritis. > El ita
lioncm in liis ct quod cxtrema pacis disscnsioluctus absoluti cl apprime inlelligentes ininime nos tunc
1255 VITA S. THOMiE. — LIB. V. 125{
proiicere posse, infeclo ncgotio, in Angliam, juxta A { ritatem el amicitiam, quatenus Dominus perinitte-
quod nobis iiijunctum ftiit, non procedenies ad do- rel, repararet. Et quidem rex ipsum venientem sic
minum noslruin in Franciam reversi sumus. Au- bonoriftce nimis ut decebal, et nt videri poterat
diens aulem arcbipraesul sic plurimum motus est, gratanter plurimum et affeciuose excepii. Qui cum
vanas et seinper deceotorias honiinis promissiones familiariter colloquerentur et jucunditis, intcr ala
detestans. dixit rex : iO,> inquiens.i quid est quod voluiuatein
3. DEPRIMO ACCESSU EJUSTOSTPACEM ADREGEM- meam non facis? Et certe oinnia traderem in manus
El cum noviinus inler regem el nobilem viruni tnas. > Et post dies archiprsesul hoc regis verbura
IJIesensemcomitemTheobaldumcolloquium fiilurutn relulii discipulo qui scripsit haec; adjiciens : < Et
in pioximo, accessiinus ad colloqiiium. Sed archi- cuin rex.> inquit « mihidixisset sic, recordatus suin
prxsul pridie ante colloquium Turonis ad regero inox verbi illius in Evangelio : Uwcomnintibi dabosi
processit. Colloqiiiuiuquippe prope Turonis in con- cadens adoraveris me (Mallh. iv).> Hoecet biijusmodi
linio Carnoliisi;ect Turouiaeslatuliirn fuil. Audiens devirohocbistoriaebuicsaepeetsoepius curavi inter-
aiitcm rex arcliipraesulis advenliini, quosdam de serere, ut quemadmodum, sicut pauloanie praemisi-
atilicisin oecursum pracniisilel demiini ipsemet cimus, deprehendi sacerdotis potuit zelus, itaelnuiic
vilalein exiit cl occurrit. At ciim convenirenl, non ' audiri possit purus in sacerdole fuisse ab oiunt cu-
«culi, sed mlius regis, sicut notari potcrat, super piditalis labe affectus : qtiem nec inflcere poierat,
eum : unde et quod mulium nolabaiiius nocte illa in elsi paupcrtale jam diu tolcrata, divitiarum etiatn
liospitio nosiro nec rex respexil nos nec suormn Auguslalium virus. Nec arbilretur quis Iuec et hit-
aliquis; quiu potius rcx summo mane incapella sua jiisinodi contra breviiatis regulam superflue et sine
inissam celcbrari fecit pro dcfunclis, suspicans, ut fructu inserta, pauca cnim vel nulla bucusque in-
aicbanl, nesi forte archipraesul alii missac iniercs- terseruisse me memini, quoe non pertineant, etsi
Set, in missa osculiim sibi pacis olferret, quod ibi non exprimaiur, vel ad sedificationem proximi vel
iiegarc non csset Chrislian:, sed plane inimici ad praecouiiim viri: si ad tilrumaiie, ct hoc multo
Chrisli. El missa celcbrata mox rcx civitateiu exiit magis nielius est.
a.l colloquimn properans. Arcliiprasiil pariter sed 5. DEPR^PARATIONE EJUSADPATRIAM.
•ardiiis seculus cst, ct ante colloquium consecuius In cmsliuo vero licenliati a rege, a castro illo
csl regem. Qui inter viandum tiiuluo se invicein recedentes, ad civitalem peregrinaiionis nostrx
objurgantes, ulerque vieisssm allcr alleri collata Senonis remeavimus, et malure prout adhuc pau-
pri'dei:i beneficia et cxliibim obsequia impropera-(Q peres et exsules potuimus, nostrum ad repatiian-
vil. Ctun auteiii venissenlad colloquium, posi diem diwn ilcr maturabamus. Nec ob id pauperes nc-
inultaiu dccursani, propler quas ad colloquium ve- inino, quin archipraesul cuin suis in niagno et proe-
«cranl, inler regcm et comilem scdatis omnibus, claro apparatu revertissel, plus, ni fallor, qiiam
archipraesule etiani inicr ipsos scdulo cum aliis et cum equilaluris centum repatrians. Quo.l ideo me-
clficaci medialore, tandcm archipraesul regeni super moro hic, ul ubique el in omni staiu suo probelur
dicfarum possessionum promissa sed non adimpleta inagnus. Et revera semper et tibique niagnus;
restilulione, acriter qiiidem el iiislanter convenit, inagnus in palatio, maguus in sacerdolio, niagnus
frequenler tamen ex obliquo assuetam homiuis ar- in aula, magnus in ecclesia, magnus in peregiina-
guens lcvitatein in verbo et usitatas deceptiones in tione, magnus in peregrinalionis reversioue, maxi-
promissis. inus vero in peregrinaiionis consumniationc. Sed
Videres cerle lunc sacerdolalem in pontifice ze- de hoc exspectemus adhuc per modicum. Siquidein
lum. Et vere zelum qui in ipsa pacis novitate et a melius hoc viri el hisloriae hujus consuuimatio de-
lanto principe vel invito, in cujus manu paxnostra clarabil.
el non pax, imo el vita noslra ct mors, ecclesiaesuoe Igilur domino rege Francorum ei principihus
jura tam viriliter tam constanler repeicbat: revera D terrae, qui deserenle nos mundo lam benigne tam
spirilu justiiiae vehemens el in sacerdote zelus do- magnifice nos susceperant, salulatis, liceniiaii ah
mus Deiardens. Sed quid? Jam dicto comite et aliis eis repatriantes veniinus in Bolonensi lerritorio ad
nobilibus inierponenlibus se, a rege iterum resti- porlum qui dicitur Wilsant. Archipraesul vero hiuc
luliojam saepe dictorum cerlissime repromissa. Vo- anieqiiam naves ascenderet viri apostolici praemisit
iebal lamcn rex ut anle resiitulionetn ad ecclesiam litieras quae, ut supra diximus, eranl de generali
suam reverteretur, sicut aiebat, prius videre de- episcoporum perAngliainsiispcnsioneetquoriimdam
siderans qualem se regno exhiberel.Etbic colloquii anaihemale. Has itaque festinanter praemisit litie-
fir.is. ras episcopis per Angliam anle suutn advenlum
i. DESECUNDO ACCESSU EJUSADREGEU. porrigendas. Quorum aliqui iu ipso porlu Iransfre-
Post aliquol vero dies archipraesul in castro, quod1 tare volentes reperti sunl, suspicanies forte quod
Calvus inons dicilur, prope Blesis, regem qui illoi eis ex inopinalo inox accidit: Rogerus vidclicet Ebo-
tune venerat revisere profectus est: non quidem ut racensis nichiepiscopus qui in ipso poriu suspensus
quidquam cxigeret vel rcpeieret, sed solum ut re- cst, Gilbcrtus cognoinenio Foliot Loudonieusis, et
tem viderct. et siposset fieri sicantiquam familia- Jocclinus Sarcsberiensis cpiscopi, qui pariter iu
1255 HERBERTl DE BOSEHAM 125C
portu pso anathematis sui lilleras receperunt. Et A s's. Verumtamen dicam, si placet, te jubente.
inox quidem suscepto mandato parilum est, illo quod senlio. ln primis quidem videlur mihi boc,
auctoritate aposlolica gerente se suspensum, aliis quod si in Flandriam seu in peregrinationis no-
vero se anathematizatos. Et cuin nos his praemissis strae terram rcgredimur, verietur id nobisin confu-
auram adhuc sereniorem exspectaremus, nuntialum sionem etignominiam, eterimus oneri qui hucus-
est factum sic. Quod cum audiret archipraesul, que fuimus honori : praeserlim ad ingrediendtimet
gaudio magno gavisus est, Jaetaniejusto eo quod in patriam revertendum apostolica licentia benc-
/vindictam desideratam jam vfdisset. diclione et absolutione jam percepla ; terra etiaai
Una vero dierum exiilarchipraesul, suis et multis peregrinationis noslroe saiulata et pace publice
aliiscomilatus, ut naves suas in quibus transfretaturi concessaet accepta. Igitur aut regrediendum turpi-
eramus viderct. El ecce vidimus jam prope lerram ler aut procedendumaudacter et agendum viriliier.
navem quamdam ab Anglia ad portum nostrum ve- Alioquinprofecto dicelur : Ecce quia Cantuariensis
lilicantem. Quae cum cilo applicuisset, a nautis qui primo a Norhamtune, nunc etiam secuudo an -
rumores quaesivimus et qnid in Anglia de reditu lequam dimicet fugit, qui lamen lam conslanter
archipraesulis dieeretur. Et responderunt, hoc qui- firmaverat quod pro Ecclesia lam fortiler staret,
dem fore gralum valde et loti terrae acceptum. lam viriliter ageret! Et crimus de meliculosisillis
Verum unus eoruni, videbatur mihi qtiod proreta, filiis, qui intendenles et mittenles arcum conversi
seorsum me qni scripsi haec secretius traxit: i Mi- sunl in die belli. Unum tamen est, quod si in hac
seri, > inquiens, i quid quaeritis? quid agilis? quo pace nostra dolus est, quod quidem suspicabile et
properalis?Certe in morlem vestram; sicprocerto multi asserunt, sic grave certe periculum hoc et
dicunt qui noverunl, id ipsum in terra suspicanlur inevitabiie, cum vis et dolns consociata cooperen-
omnes: et ecce quia mulli milites in poriu quo tur el malitia conatus suos per poleniiam per-
applicare quairitis, cerle sicut dicilurut in archi- . ficere potest, quando jam est poteslas malitiosa
prcesulemet suos mox ctim applicuerint injiciant et malilia potens. Cui pesli nil obviare potesl, nll
manus. Commota est siquidem terra , exasperata resislere. Malitia quippe suggerit, polentia socia et
adversum vos, et praesertim regis fideles eo quod cooperans efficil. Et nos quidem potuimus prius
ii: primo advenlu veslro in lerram commovistis leonent utcunque evilare saevieniem,verum draconis
ct conturbastis eam anathemalizando episcopos nunc evitare fratidulentiam dillicillimum. Omnis
terrae el suspendendo; praeserlim ul religiosi et quippe poteslas magis metuenda cum fallit quam
sapientes dicunt in Domiui advenlu qui nunc esl, C cum saevit.Unde et pro magno illud de Salvatore
qui mundo fuil lam frucluosus, lam gralus, tam praeconizatum:Etconculcabis,inquil,/eonenietdraco-
acceptus, vesier nunc pariier in tcrram advenltis nem(Psal. ix), leonis videlicet vim, draconis doluin:
tranquillilatis dcberet esse et pacis. Sed vos econ- quae erit in novissimis diebus novissima Ecclesioe
trario in veslro turbastis omnia. > His dictis, gra- perseculio, quam adeo gravis nou praecessii,videii-
tias reluli referenli; et hoc ipsum quod relulit cet ex vi et fraude composila. 0 igitur quam felix,
niihi ipse, alii jam densim submurmurabant. quam gloriosa exsilii nostri consuminalio, si novis-
Posl paululinn vero vocans arcbipraesulem a siina persectuio baec, qua in fine saeculorumproba-
turba seorsum dixi ei secretius : < Sic et sic miiii bunlur justi, a nobis in quos fines saeculorumdeve-
loculus est navis hujus quae nunc applicuit guber- nerunt inchoaveril. Quam felix, domine, exsilium,
nator. > Et cum dominus archipraesul et ego consi posl exsilium darelur desuper ut non solum marlyr,
lerremus de his, de sociis nostris ingessil se unus, sed et novissimorum martyrum primitiae fieres. ln
bonae memoriaeGunteriu» nomine, liomo simplex et quo etiam polfssinium Domini lui regis crucifixi
timens Dominum. Qui cum audisset super quo con- inorlis lituluin humiliter recognosce, prodilione
lulissemus, non requisilus mox dixil salius fore ct foiie moriturus, sicul et ipse proditus pro Ecclesia
consultius subtrahere se adhuc donec procella hac mortuus est. lu quo pastor ille pastorum pastoribus
ct lurbatione terrae pro episcoporum suspensione formam dedit, ut si hosles suos occulioseviinre non
sedata, gratius revertcremur et securius, adjiciens valent tolerent, eliamsi videant sibi per ipsos vitae
quod i siterra,> inquit, i jam sic motaest, quid eril affuluriim discrimen, vernm inler saevumet hypo-
cum rex audierit. > El dissuasit in Angliam tunc critaui piincipein, qui et leo ei draco est, el inter
reverli. bontimpastorem periculosaquidem senipersed viclo-
Responsumdiscipuli consulli a magistro. riosa condiiio. Sacviatquippc ille sive fallat, semper
Et archipraesul cilo posl dirigcns verbum ad di- paratus sil paslor bonus pro ovibus suis animam
scipulum qui scripsil haec, qui ea quae audierat a ponere. Qui etsi forte a violento, non lamen est quod
proretapraenarraverat: iEttu,> inquil,iquiddicis?> a dracone.quod ab.hypocritavidelicet lueri se possit.
Et discipulus : i Domine,>inquit, i res in arcto esl: Juxta quod vulgo dicilur neininem posse se a pro-
lstius consilii magnitudo parvitatis meaeexcedit dilione tueri, quandoquidem ipsa pax efficaciorsit
niensuram ; et cousilium magis anceps, eo praeser- ad prodendum. Non est igilur, domine mi, ut mihi
tim quod eruditi tui nunc absint, quibusdam adhuc pro sensus mei parvitale videtur, nunc ut deinceps,
in Francia, aliis vero in Angliam a te praemis- sicut prius de Norhamtune, secunda compelat fuga,
1257 VITA S. THOMJE.— LIB. V. 1258
nec eliam anqiialenus te sublrabere, quod provide A , crucis, cmn ad dttus appropinquarel,erecto, quod
tanquam fngere est. Non subtractio, inquam, non archipraesulesCantuarienscs, tanquam lolius Angliae
fuga competens essei, sicut primo, nec excusabilis. primates, corain se semper bajulare eonsueverunt,
Super te quippe jam septem mulaia sunt tempora. hoc, inquam, signo erecto, per quod archipraesulis
Ecce enim quia sex anni jain exacti, et seplimus navisab nliis discerni poterat, videres mox pauperum
hic annus est peregrinalionis nostrae, septimus exsi- lurbam quaeconveneral in occursum, bos succinctos
lii nostri. Et toto lempore hoc supra dorsuni tuuni ut praevenirent et patrem suum applicantem exci-
fabricaverunl peccatores iniquitatem suam prolon- perent.etbenediciioneni praeriperent.alios vero humi
gnntes, qui, etsi nescientes, toto tempore hoc coro- se humiliter prosternentes, ejulanies hos, plorantes
uam fabricaveruiu libi incorruptam. Unde et quia illos prae gaudio, et omnes conclamanles: Benedic-
septimus bic annus requietionis est, non est de tus qui venil in nomine Domini, pater orphanorum et
caetero lima necessaria, jam parata corona. Non judex viduaruni! Et pauperes quidein sic,
scalpro opus, pelle pro pelle dnta. Non scelle opus 7. DEIIISQU/EIN INITIOINGRESSUS EJUSIN TERRAH
vel incisorio, Iapide lanto tempore caesoet jam effi- GESTA.
gialo et exciso. Non ignis fornax necessana auro Verum milites, qui, ut supra diximus, in alio
jam probalo in lornace, in qua et veleris hoininis maris sinu nos applicaturos fbre speraverunt, ad nos
ossa sicut cremium aruerunt. Adeo ut velus homo praepropere accelerantes, vix salutalo archipraesule,
in te peniius debilitatns vel polius plene exslinctus animose sciscitabantur quare in primo advenlu suo
videatur. Viro igittir sic probato, quid haesitandum, in terra, qui tranquillitatis deberet esse el pacis,
quid metiiendum verendumve ? Imo quid esl quod mox etiam necdum ingressus episcoposregissuspen-
non aggrediatur, quod non valeal ? quod non audeat? dissei, excommunicassei. Et adjicienles commina-
Terram igitur tuam nunc vides, eeclesiam tuam bantur mox cum innotesceret regis futuram lurba-
fiducialiter inlres, illius sequax si necesse sic, qui lionem non modicam, unde jam regniim lurbatum
corpus suum dedit perculientibus et genas suas vel- esset el sacerdotium.
lenlibus. Inlremus, inquam, (iducialiler et polenles, Archipraesutvero mansuete respondit regem non
el erimus illis dii qui nos nunc terrere videnlur. offensurumob id, nec se ex hoc qtiidquani vei conlra
Intreinus, inqiiam, ne nohis hoc nunc desuper dato regem fecisse vel regnum, sed absque regis et regni
exprobretur forte alias qttia cum poluistis no- injuria, de ipsius regis permissione sic factum, ita
luistis, cum volueritis non poterilis. El quidem injuria, quam sibi et ecclesiaesuae in coronalione
Moysitanlo Dei amico de lerra proniissa dictum vi- r( fllii regis episcopi fecerant, inipunitanon renianeret,
debis et non intrabis. Caveamus igilur ne et tu, ne lanta usurpalio de caeterotraheretur ad conse-
Moyseionge-inferior, poena simili vel forte majori quentiam. Dum igitur audirent regem de facto lau-
percellaris, si forte terram non intraveris quam dari auctorem, modesiius loculi sunt, et tanien in-
lamen videre nunc datum. > stanier postulanies, ttt episcopos excommunicatos
His dictis, archipraesul breviter sic: i Fidelis, > ve! suspcnsos absolveret quod nrchipracsul ad con-
inquit, i ut videiur sermo luus, sed durus, et quis silium distulit: donec in crastino Canluariain veni •
implebit illum ? > Ad ipsum vero qui praeloculus ret, et ita recesserunt tunc milites.
ftterat et in Angliam tunc processum dissuaserai, Archipracsiil vero in crastino a sinu illo quo
specialiter sermonem dirigens et nomen ipsius pro- applicuil, dislanle a Cantuaria circiter sex milliaria,
prium exprimetis: iCerle,> inquil,<Giinteri,lerram Cantuariam proficiscens, a pauperibus terrae, sicut
video, et favente Domino lerram inlrabo, sciens jam supra leligimus, tanqtiam hosiia ccelitus missa,
lainen certissime quod ibi inihi immincal passio. > taiiquam ipseDei angelus,tamgralanter tamovanter
Et hoc quidem ctiin dixisset, illius verbi Doniini exceptus est. Sed quid dico ovanter ? Quin polius,
ad Petruni rememoratus sum :Vade post me, Salana, si tamen de pauperibus eompelildiceresic, pauperes
scandalumes mihi, quia non sapis ea quw Dei sunt, D Christichristo Domini triumphanli laureatum mngis
sed ea quw hominum(Mallh. xvi). Et posl haecjam exhibuerunt quam ovalum. Ilaque quacunque archi-
in noclis crepusculo ad hospitia revertimur. praesultransibat, turbaepauperum, parvulietmagivi,
6. DE1NGRESSU EJUSIN MARE. senes cum junioribus, glomeraiim occurrebant, hi
Et post modicum duobus tribusve diebus exactis, prosternentes se in via, illi vero exuentes vesti-
post fesium Beati Andraeaeapostolisecundo terliove menta sua et siernenies per viam, illnd frequenter
die, in Doininiadvenlu, noctumare intravimus etad iterantes el conclatnantes : Benedictus quY venit in
volumaura prospera propter insidiaruin, quaenobis, nomineDomini! Saeerdoies eliam parochiani cunt
sicut audivimus, jam parabantur, suspicionem, non parochianis, ordinata processione cum crucibus
in sinu maris Doroberniae,ut putabatur, sed in alio transeunti obviam exierunt, el patrem suum salu-
maris sinu qui vocatur Sandwiz prospere applicui- lanies et benediciionem postiilanles, crebro illud
inus; eo quidem securius quod homines supra sinum jam saepe diclum saepius inlerserebanl: Benediclus
illum maris habitanlcs, proprium dominum archi- qui venit in nomineDomini. Sed qtiid ? Diceres pro-
praesuleinhabucrint ulpole de proprio Cantuariensis feclO'si videres, Doininum secundo ad passionem
Ecclesiaefeodo. In nave vero archipraesulis vexillo appropinquarc el imniinenle passione in pueris ct
1259 HERBERTl DE BOSEIIAM 1'GO
lactanlibus et paupermus secunoiim Domino prcc-1A alios episcopos auctoritale domin pa , quosdam
paratum occursum, et venire iterummoriiurumpro analhemalizntos, quosdam vero suspensos, nec ip-
Anglicana Ecclesia Cantiiariaequi Hierosolymispro sius essc a tanto judicc ligalos, nisi forte per ip-
tolius niundi saiuie semcl mortuus est. Cum vero, sum, posse solvere. Cum vcro clerici et mililes ur-
elsi via brevis, inter lol turbas oecurrentes el coni- genlissime instarent consilioprachabito,tandem ar-
primeiiiesCatiluariamvixea die perveniret, in sonitu cliipracsulrespondit quoil dc domini papacclemeniia
campariarum, in organis, in byuiniset caniicis spi- fisusprobono pacis in hoc ariiculo usurparet quae
ritualihusa Cbristi paupeiibus, flliis suis, sacro vi- domini papacerant, praestita tamen cautione cano-
delicet conventu suo, debila patri devotione et ve- nica quod super quibus cxcommunicati erant vel
neratione susceptus est. suspensi, Ecclesiaejudicio parerent, alioquin nulla-
0 qualem videres tunc in primo ecclesiaeingressu tenus se faclurum hoc, pra?ciseet ahsolute respon-
bominis faciein, quod nonnulli videntes notaveruiit dil. El lii quidem el illi audienles hacc indiguautcr
et mirabanlur, sicul ignilum cor, ignita el facies reccsserunl ; in recessu iiiulta in superbia et in
videhatur : facie revera exbilarala in oleo, omni- abusione loquentes. Inter quos unus, queui supra in
bus grata, omnibus graliosa, et ul plus addam ad- liistoria hac tetigisse me tnemini, dictus Randulfus
lniCjCgo quidem arbilror resplenduisse exlerius de Broc, linguam suam superexaltabal. Sed archi-
facieiu corporis ex inleriori abundantia cordis, imo piaesui vir admoduin patiens, inter eos factus est
clnrilaiis in corde laniam flammam iu se continere sicul homo noii audiens et non habens in ore suo
nou valentc, quin eruiiiperet. Et, ni fallor, liaecin rcdargtiiiones. Clerici vero, quos a tribus episcopis
ipso Ecclcsiai Snlvnloris ingressu tania faciei gra- missos diximus, revcrlentes dominis suis quod ab
tia roseo sic subito perfusa el venusiaia colorc, in archipraesulesuper pelilione sua acceperaut relule-
ipsaSalvalotisecclesia manyrii niox consuminandi, ruiit. Et, ut dicebalur, duo episcnporunianalhema-
quasi quoddam cuelestis oraculi pracsagiurnfuit. tizalorum, videlicet Londouiensiset Saresberiensis,
Discipulus vero qui scripsit hocc, flde oculata cer- exaclam ab archipracsule caulionem praesliiissenl
ncns sic ct ad visa uotando stupens et stupendo no- nisi lertius ille Eboraccnsis obslilissct ; vere enim
lans, Moysis niox recordatus est. Cujus lamen glo- scripiiim quia lingua lerlia multos commovet.
ria vulius evacuala, et in aquis contradictionis 8. DEEPI-COPIS REGEH ITERUU CONTRA ARCHIPR.KsU-
cxstincta : unde nec repromissam patriam inlrare LEJI1NST1GANTIBUS.
mcruit, extra in exsilioinortuus. Quod islc uiiniine, Al ille terlius duos sic commovit ul confesiim
qui post niulia ceriamina deniuin evicit, patriam lC trauslrctanles regem ndirenl : quem in Normannia
obtinuit; et posl modicum in ipsa Jerusalein palmac prope civitatem, quaeBajocis dicitur, in regia qua-
suaecoronam accepit immarcescihilein. Uude nec dam mansione quae vocalur Bur repererunt. Et hoc
gloria vullus ejtis cvacuata nec flamma clariiaiis paucis diebus ante Nalalem Domini. Qui, rege salu-
exstiucta, sed ad aquas contradictionis probata po- tato.ad regis se pedes mox prostraverunt, proregno,
fitisquam cxslincla, utpoie inter populos fremenles pro saccrdolio, et pro seiuetipsis regiant cleinen-
et frendenles in eiim ardcns semper et lucens, quod liam et justitiam pariter iuterpellanles, unnm con-
sequens rerum cxiius plane, et Domino pracstanie lestanles ipsum debere lacsis,laedentialleram.Quc-
frucluose cdocebit. rulo ilaque el exacerbativo sermone inox enarrnnt
Slnns autcm archipracsulin sedili suo episcopali quam praecipilanter, quam lemere, quam supcrhe
singulos frairum in osculo pacis recepit inter oscu- Cnnluariensis arcbicpiscopus in ailveulus sui iniiio
landum miiltis hinc inde ejulantibus, cruinpentibtis reguuiu turbaveril et sacerdo.ium, pace de regia
elcmanantibus lacryuiis. Etdum slaret, sic acces- miseratione concessa sibi et sttis abulens- Unde et
sit discipulusqui scripsit haec : iDomine,) inquiens, tolam Anglicanani Ecclesiam in luctu esse addebaut
<nuncnos curare non oportetquahoradehoc liiiin- universis per Angliamepiscopissnspensis,semciipsis
do excesseris, quandoquidemhodiein te vicilsponsn 0 etiain excommunicatis ct suspensis. Et tolam hanc
Christi Ecclcsia, imo Christits vincil, Christus re- faclam eis confusionem addebant, pro causa tani
gnal, Chrislus imperal.i regia, tam inagnifica, lain necessaria, lam bouesta,
Et nil respondens solum respcxit dicenleni sibi quod vidciicet filium suum primogeniliimregni hae-
bacc.Omnibus ilaque ea die in ecclesia celebriter reilem cornnnssent.Per haccet his similia el majora
peraclis et soleniniter, archipraesul in palaiium his diaiim per sc el pc<.'compliccs suos regem in
suum se reccpit lolam diem laelaiiidiicens et so- archipraesulem insligant sic. Verum qualiter et
lemnem. quantum rex conimoliis, imo in qualem et qunnliim
In crastino vero praefali miliies suum snper he- furorem et insaniam instiganlibus his conversus
stema petitione quaerentes responsum reversi siinl. fuerii, iiUermiitoiiunc; seqnens idlocosuo liistori;c
Venerunt et cum eis praenominatorumtrium epi- ordo declarabit. Et interiin ad archipraesulem no-
scoporum , qui adhuc in praefalosinu maris cx- sirum hislorioe stylus rciorquealur et prxostenda-
spectabant, clcrici ad nos missi nomine episcopo- niiis qualiler post advenlum suum sc in Anglia gcs-
runi dominis suis episcopis absolulioncm poslu- scrit. Ilaque, ut praefali sumus, Cantiiarianivenicns
lautcs. Respondit vero archiprasul ci illps tres ct posi paucus advcnlus sui dics uiisil ad jam saepe
1261 VITA S. THOMiE. — LIB. V. 12G2
dictum egregium illum puerum Henricum regis fi- A . Hic i.n ignominiam et conlemplum arcmpraesulis ju-
liuin, lunC regeni a jain suspensis episcopjs coro- nienluin quoddam, quod quaedam culinae noslrae ne-
natuin. Misil aulem bonae meinoriae el ulinaiii bonoe cessaria vehebat, cui fone obviavit in via, excurta-
Ricardum lun.c priorem Sancti Marlini deDorober- vii. Jumenium boc mutilaluin sic ante arcbiproesu-
nia, virum satis eloquenlcm et indtistrium, postea lem ducium est. His et hujuscemodiprobrosisdomus
in sede metropoliiana domini noslri successorem. illa exasperans diatim nos exacerbabat, existimans
Qui ad regem veniens ipsum nomine archiproesulis apprime regi patri qui nobiscum pacem fecerat
officiosesalutavit el ejus advcnlum in terram nuntia- gralum se ex contuineliis et injuriis noslris obse-
vit, ipsum de episcoporum suspensione sicut injun- quium dare.
ctum fuerat excusans, et quod de permissione regis Sed quid? Exsilium quidem felix, sed pax secuta
patris sui factum fuisset sic : adjiciens quod ad infelicior, quia in pace amariludo nostra atnaris-
ipsutn lanquam ad dominum venire in brevi archi- sima. Quodigilur faceret atbleta Domini? quoiret?
proesul se pararet. Verum puer ille rex nec nuntium qtto se verterei? Cedere quippe turpe, certare pe-
nec nunfii verba acceptare videbatur : et boc qui- riculpsuin. Circumdederunt apes, (auri pingues ob-
dem.tii pro cerio accepimus,non de voluntate pueri, sederunt, in corde maris circunisepiebat oceanus.
scd quia aliier pro rege patre non audebat nec pro : Sed cerle, ut veruni fatear, fortis ille athlela Do-
aulicis ipsius paedagogis, quibus filium suum rex 'itiini arielcm Dominici gregis se recognoscens, non
commiserat, qui plus palrem quain filium vereban- cogitabal de fuga sed de pugna, jam inlelligens se
lur. Unde et inissus noster nec ab his nec ab illis non ad homines, sed ad bestias pugnaturum ovibus
in aula bcnigue exceptusest pro rege patre non au- suis sic conversis in lupos.
dentibiis aliier. 9. DEGESTISEJUSINDIENATALIS.
Missus itaque noster ad nos in brevi reversus, ut- Die vero Natalis Domini, qui ab adventu nosuo iu
pole, sicut diximus, puero regi minus acceplus, Angliam, ni fallor, circiler vicesinius septimus eral,
certuin nobis non rcportavit responsum, sed in ati- archipraesul ascendens pulpilum sermonem iecit ad
ventii stto ad curiam retulit nobis auloe fastum, vul- populum, proedicens postalia in calceserinonis,quod
tum et supercilia. Arcbipraesul vero, tanquam con- insiaret lenipus dissolutionis suae, et in brevi se
staniiae vir, nibiloininus se parabat ad iter, volens migraturum ab iis. Et quidem cum liaec de excessu
in priinis sicut disposuit, quein necdum viderat, suo pratdiceret, lacrymarum exilus magis erum-
alumnum suum puerum videre regem, el posleapro- pebant quam verba. Pariler et audilorum corda
vinciama qua tam diu absens fuerat circuire, pro- > C supra modum conunota sunl et conlrita, ita ut ccr-
perans et anhelans ad discurrenduni ubique ul ex- neres et audircs per toiam ecclesiam ejulalus et
planlaret et eradicaret quae in absenlia sua in horto lacrymarutn exilus emanare et inter se submurmii-
Doinini distorte et incomposite Cxcreverunt. Itaque rare : Pater, cur lam cito nos deseris, aut cui deso-
posldies paucosa Canluaria profecii in inulio co- latos relinquis ? nec enim lupi erant, sed oves liae,
inilalu Londoniam venimus; milites vero aliquol quae sic pastoris sui vocem agnoverum, et coinpa-
nobiscuin, quia ul dicebatur, in via absconderunt liebanlur auditis, pastoris sui in brevi sicdemundo
superbi laqueum nobis. Cum vero civitati appro- excessum audientes, sed quando aut tibi aut quo-
pinquaietiius, universa civitas commota prae gandio inodo deberet accidere sic ignorantes. Tandem vero
el civitaienses quotquot arcbipraesuli occurrerunl, post multum sermoneni et dc aedificalione, et de ex-
ipsuin cum gaudio et exsultatione multa excipienies. cessu suo ad populum praehabiium, non jam plan-
In crastino vero, cum jam pararemus nos ad pro- gens, non lacrymans, sed ul audiripoteratelvideri,
cedendum, ecce in mane regis junioris nunlii, no- post priores iaciyn.as tam ferus, tam indignabun-
niine regis archipraesuli inhibenies ne procederet, dus, latu ardcns, tam audens noniinatim jam el e\-
sed ad ecclesiam suam revertereiur. Nec tamen pressiu: in cervicosos lerraj el spurcos invehilur,
arbitreltir quis hoc de regis juiiioiis aniuio prove- D nec jani, ut videbatur, cum bis.qui oderant pacein
uisse, sedpoiiusde aulicoruin consilio, sub qiiorum pacificus, gladium in medioinimicorumnou rcponit,
cuslodia erat ipsc, arbilrantium se sic regi palri sed audacter et fiducialiterexerii, et plerosque de
praeslaturos obsequium. Archipraesul vero, tanquam aulicis rcgi palri magis faiiiiliaiibus, el prxsertiin
qui spirilu fervens , mox respondit se nullatenus doniuui illam exasperantem, de qua supra tetigi-
propier inbibilionem banc regressurum, nisi quia mus, in spirilti judicii et spintu ardoris anaihemaie
linic j'am feslus taui solemnis urgebat dies, videlicet percussit. Et inlcr alios noniinaiive praenoininatum
Natalis Domini, quo ecclcsiae suaeabesse noluil. Et Radulphum deBroc, et illum supra diclum Rober-
ila non procedens Canluariam reversus est. tuin, qui iu contemptum archipraesulis, sicut supra
Audientes ilaque sic ne procederet inimici ejus diximus, jnmenliim mulilaverat, perpetuo anaihe-
extulerunt caput, et ipsius jam capiti ininabanliir. mali tradidil.
Et praeserlim progenies illa viperarum quae diciiur Certe si haecccmeres, diceres mox te propheti-
de Brochcis lurpibus et ignomiuiosis injuriis laces- cuni illud aniinal, cui erat facies hoininis et facies
sebant. Inler quos unus erat de funesla illa progc- leonis, octilo ad oculiim audisse et vidisse. His ila-
nic, dictus Roberlus de Broc clericus, ut aiebaivt. que pcractis, per lolam alieram diem arcbipra?sulei
in mensa Dei se devotnm et post in mensa saeculi j\ incipiunl j"am obrigescere digiti, ct calamus qni-
moresuo sejucundum exhihuit, ita etiam quod ea dem lardius et trtpidius (igitur, eo qnidem trepi-
die, quaesexlaferia eral.eiNalalisDomini, iiinc car- ditis quo quis ah aliis non a se audita vel visa magis
nibus sicut et aliier vescerelur, eas lali die sninere haesitansrefert. Verunitamen multis el sanctis riris,
quam abstinere reiigiosius indicans. qui audierunt el viderunt, n quibus et nos accepi-
0. DERECESSD DISCIPULI AbEO. imis, indubitanier credendum, ne forte incredulita-
lem nostram nobis exprohret Dominns, sicut et
Jain vero per quosdam et aulicos et alios amicos exprobravit incredulitatem illorum et duriliam cor-
suos sed oeculios, densim sed occulto ipsi significa- dis, qui his videranl eum resnrrexisse a mortuis
batur quod de morte sua, sicut seditiosi et sludiosi non crediderant.
tractarelur, el sic quidera per mullos significatum H. DEIBAREGISITERATA ET ADVENTU CARNIFICUU.
et a muttis consulenlibus ut provideret sibi et prae- Igitur ut ad id quod supra iniermisi, sicnl ihi
vcniret insidias. Archipraesulitaque terram adver- pollicitus sum, revertar : rex, ut praediximus,a tri-
snm se commotam fide oculata manifeste cernens, bus cxcommunicatis episcopis insligantibus etimin
el ex multis amieorum et familiarium suorum se- furorem omnibus posl (uluris saeculis delesiaiidiiin
I aceensus est quasi clibanus accensus a coquenlibus:
cretis, ut praeteligimus, nnnliis laqueos sibi in mor- B
tem praeparari jam credens, in crastino Natalis Do- adeo ulflammam jam coniinere non valens, manifesie
miiii, <lie videiicet beati protomartyris Stephaui, coramomnibus ei maxime coram suis in aula, quos
iliscipiilum qui scripsit haec, vocavit secreiius : enutricrat et qtiibus honores et bona inulin contu-
<Ego,> inquiens, i jam disposui te ad dominum no- lerat, de archipraesnle tanquam de boste conque-
strutn regem Francorum et ad venerabilem fratrem reretur. Et saepe et saepius ex ira inflainmatiis, in
iiosirum Senonensem archiepiscopum et ad alios funestam vocem erumpens, omnes quos enutrierat,
terrac principes iransmiuere, ut iis nunties quod qui familiarilaiis gratia el beiielicioriini collaiione
de pace nostra auditis et videtis, videlicel qualiter sibi obnoxii fuerant maledixil, quod ipsum tle sa-
nobis sit pax pax et non sil pax, sed lurbaiio. t cerdole uno non vindicarenl, qui ipsuni et regnuni
Cui mox dlscipulus, lacrymas continere non va- suum sic lurbahal et suis digiiitalibus exau-
lens : i Pater sancie,> inquiens.iciir ita disposuisti, ctorare et exhaeredare quaerebat. Quod saepe et
cur facis sic? scio quippe et certus sum mede caetero saepius in furore suo replicantem, de aulicis coi.tu •
te in carne ista non vistirum. Ego quidem proposui biculariis suis quaiuor mililes audienles, de verbo
vobiscum (ideliter siare : verumtamen, ut mihi vi- audito sic dicentis votnm conceperuni, ceiiissime
delur, fructu consummationis tnae defraudare me jam arbitranies gratissimum se in hoc regi praesti-
quxris, qui hucusque tecum in tentationibus tuis luros obsequium si archipncsulem interficerent:
permansi, nec ero, sicut nuiic video, socius gloriac, et ila conjiiraverunl in archipraesulis necem. Quo-
qui fui socius pcenae.> rum nomina, ut in aeterna maiediclione sinl, histo-
Cui archipraesul cuin lacryrais jam erumpentihns: riae liuic curavi hic iuterserere : Hugo videlicet de
iNon sic,> inquit, i filimi, non sic: fructu non frau- Morevilla, Reginaldus (ilius Ursi, Willelmus de
daberis, qui patris pr.ecepium imples et cnnsilium Traci et quarlus Ricardus Briio. Et isli quidem
sequeris. Verumtamen quod dicis et plangis verum inilites aulici regis cubicularii etsi tandem degene-
quidem, quia revera amodo me in carne ista non ranles, viri cerle generosi, honoribus praeclari ct
videbis; et lamen volo ul recedas, pracseriiin qttia inler majores magni. Isli quatuor conjurati coufe-
rexhabeatteincausaEcclesiaecacierissuspeciioreui.) stim in Angliam profecti sunl.
Terlio iiaque Nataiis Domini die, videlicet die Et in profectione horiim qiialuor hoc quasi no-
Beali Joannis evangeiislae, ohscurn nocle eo quod vinn, imo miraculosuin conligit, videlicet ut cum
in via suspectae forenl insidiae, in nnilio ejulatii, in hieme inter tam crcbrasaeriselniarismuiationes
emananlibus Incrymis, iteruin el ilcrum licentin et Q ] el diversos porliium siius, mare non siniul omues
paterna benedictione accepla, a patre nieo recessi, in eodem porlu, sed iu divisis intrarent, omnes la-
quem, sicut ipse praedixerat, deinceps in carne ista inen eadem dle applicanies, eadem die, imo fere
nec vidi nec visurus sum. Unde et cuin hisloriae cjusdem diei eadein hora ad locuirt, quem sialue-
hujus linem, id loto corde, tota anima el tmis viri- rant conveneriint, ad castellum videlicet illud qnod
bus deprecor, ut quetn deinceps non sum visurusin Mipradiximus noniinalum Sallwude, dislansa Can-
teinporc, videre nterear in aeiernilate, et fieri par- lnaria per sex millia, quod de feodo Cantuariensis
ticeps in corona, qui socius fui in pugna. Ecclesiaj rex, ul supra tcligimus, archipraesitli se
Hucusquenon quaeaccepiab aliis, sed quae vidi rcsiilulurum promiseral, Doinino quidem, cui venli
ipse et atidivi, praesentibus et posl futuris s:iculis, et mare obediunt, ttt videri polest, sacerdotis sui
ad EcclesiacDei aedificaiionem, de tanta Ecclesiae iuio ipsum sacerdoteni suuui quasi gratam sibi vic-
columna in libello bislorico hoc lidclius et con- liinam acceleranie sic. Toia vero nocie illa de nece
stanliusenarravi. Verum quia amodo ion quae vidi archipraesulis in castello ilio contreclanies iu cra-
ipse, sed ul haccde sanclo viro hisloria consuiume- siino qui fuit quarius Nalalis Domini dies, videlicel
tnr, quac ab aliis accepi referen !a, nliqiianltiltim in Sanciorum Innoceniinm die cum coinpiicitiiis
12C5 VITA S. THOM.-E. - LIB. VI. 1260
suis Cantuariam veniunt, secttm nihil praeter arma A solvere nec debere, illi spirilu fiiribundo frendenies
sua militaria et insaniam inauditani porlantes. Alii in eum, conlintio exierunl ab eo. El slaliin prope
verocum gladiis et fusiibus veiierunt occultis lameii horium collegeruiit eohorlem, se ipsos jam diabo-
his oniiiibiis adhuc, ne forie chrislus Domini fnge- lica armatura sua induenies.
ret ei absconderet se ab eis. Qui lamen, ul supra Veruin quia jam maieria grandescere incipil,
dixinms, et rei inox probabil exitus, mngis depugna dcinceps immuiandiis forel el siylns, ut liileris noti
qiiam de fuga cogiiabal. teiris, scd velul qtiibustlam filis roseis in syllabarum
In primis itaque qualuor pracfati milites fastuosc figuras aureas liquesccntibiis, et quibusdani dictio-
nd arcliipraesu!em iu llialamo, quo sedebat, circa num solemniis exquisitis iinminentis consummatio-
diei vesperaiu accedeules, nec suo vel regis nomine nis viri gloria exaranda. Nec enim linguis hoininum,
ipsum salutautes, utpote a quibus longe erat salus, sed nngelorum polius eloquendn quae nh hoininesn-
n:ors et perdilio prope, ipsum superbe adoriuntur, |ira hominem gesla siini, el haecdeinceps describenda.
sciscilantes si episcopos regis suspensos et excom- Videamus igitur in primis et allendamus qu:e geslot,
iiiunicatos absolveret. Quo mansuete respondente el jiidicenius 'postea si non ila.
se. nuclorilate domiui papac Irgalos, stia nec posse
INCIPIUNTCAPITULATOMIISEXTI.
1. Oe militibus armatis rotlecia colwrte irruentibus in palatium, et deingressu athlelw Domini in eccteskm
el de carnificnm verbis.
I.De occursu athletw Dominiad carnifices, et quid eqerit ipsos alloquens.
5. De excusatione qua se discipulus, qui hwc scripsii, excusal si forte in describcndo lanti athletai cerla-
mine morosus videutnr.
i- De marlyris et martyrii modo, vbi et de clerico quodam inlerponil, qui brachium sttnm inter gladiwn
venienlemel athlelw caput inlerposuil.
5. De alhlelw imperiosa inhibitione sub analhcmate, ne quemquam suorum carnifices la-detenl, et de tanti el
lam glpriosi marlyrii prwconio.
(i. Deiteruia discipuli excusatione, si forte in describendomartyrii agone videatur prolixior.
7. De eo qvod discipu'us volunlurins, elsi tamen conlra voluntatem, ad describendnm ullimnm mutltfrii
finem iniitns accedal.
8. De ultima viri consummatione et de ctirnificum militmn nnmero cum cohorle.
9. De virtute patientiw viri admiramla et de (lagitii immanitate inaudita.
10. De spoliis et vestinienlis pontificis qtw inter se milites diviserunt el ciliciis vin qua? rcperernnt
rejectis; quorum lamen nonnulli percutientes peclora sua lacile loquebanlur sibi: Vere hic homo justus
erai
11. De martyrio infra dies qnindecim a consummalione ivsius cognito per sanctum terram Jerusalem el
cogniliotiismodo.
12. De convenienlia mortis Christi et chrisli Domini breviter laiigil, promillens quod in fine hujus historici
canlici cvnvenientialia-cpleuius audielur el alleniius.
15. De his quw post mtirlyriiim sitnt gesta prosequiliir.
14. f)e forma ei composilionejtim exanimis corporis consunnnato nmrtyrio.
15. De gestis in crastino posl murtyriiim ctim corptis odhuc essel inhumatnm el quomodo, sicut monachalis
mos esl, ut lavarcnt corpus, prima Ivllentes veslimenla, repererunl interius tolnm corpus ciliehiis
coopertunt, el de sepultura el sepclicndimodo elloco, et ab Jncarnatione Domini et wtatis vilx ipsius
unno quolo.
TOMUS SEXTUS.
I. Mililibus itaque armalis el colleeia cohotie B Cum autem intrasset ccclesiam, quotquot sui prse
cum glndiis et fusiilius per fcneslras palalii coacer- limore mox dispersi sunt, fugerunt iii, fugerunt «t
vaiiui jam coeperunt irruere, a quibusdam de familia illi, et per cryplas ecclesiae el suh altaribus abscon-
noslra osliis jam cl.iusis prae tiinore. 1IIIvero qui in derunt se ab eo; ita ut illuil capiti hoc capitis mem-
thalamo ciim nichipr.-csnle consedernnl, audienies brum conclamare possel et plangere : Sicut aqua
tumultum exlerius et fragorem, ei jam adverlentes e/fusus sum el dispersa sunt omnia ossa mea (Psal.
quid hoc, non sine causa exteriiti sunt, monenles xxi). Et illud : Elongasti a me amicum el proxitr.um
jam archiprnesulem ul in locuni sanciiorem ct lu- el notos meosa miseria (Psal. LXXXVU). Soltis qnippe
tiorem, ecclesiam viddicel, se reciperet. Quo iterum calcaturuserat torcular ul in eo arcto non alteri, sed
et iteriiin reniienie lanquam monis inlrepido, vix gloria daretur soli. Nani si et alteri gloriam, e\le-
landem coegerunt ut ad ecelesiam pergerei, gratia uuaretiir solius. Unde ad sui athieiae gloriam Deo
vultus ejusetiam in articulo hoc. nec vel in modico providenle sic singulariier erat doncc transirel.
iimmilala : adeo, sicul necMiivuliu, sic nec in geslu Quidam tamen de snis, cum ecclesiam inlrassel
tillitm parebat trepidnlionis vesligium. Cum vern ipse, ecclesiae fores clausil mox et seravit. Illi vero
paiiluliini processissel, uec crucciu videret quam carnific.es miiites cum cohorie, cum armis et gladiis
anie ,se bajulare consueveral, accito crucis bajulo ^ ei fustibus, arcliipraesulem pedatim sequentes, et
substililcruceni exspectans ul proccederel : revera, jain ad ecclesiae fores venientes, terribiliter et cla-
ni fallor, Doininisui non irnmenior, qui cum cruce mose intonabant ut cilo sibi aperirentur fores.
properavil ad cruccm. Qnod quia aliquantisper dilatuin, quibtisdain priB-
1567 HEKDEitll DE BOSEHAM 126*
parnris .crreis machinis fores dejiccre elirrueresic A Ecce Samson noster inlrepidus ad occurrendum;
inieninbani. Quorum Iragorem el clamorem ad ec- ccce Paulus nosler promptus ad argiienduni; eccc
clesiie valvas mo\ futura Christi viciinia, christus noster christus Dominifortis ad expellendum.Cujus
Doinini exaudiens, praecepil ut confestim aperiren- os in occitlto facttim jam nou est occiiltalum, etsi
lur, addcns dccere niinime incastellari ccclesiam. substanlia sit in inferioribus lerrae. Sed quid dico
Vnlvisvero apertis mox irruentes carnifices clama- substanliam in inferioribus tcrrac? Sed potius jam
l>atnnus : < Ubi esl,> inquieus,<seducior ille ?>Scd in ccelorum superioribus stihslanlia carnis, non jam
chiisliis Domini ad hoc nihil. Allcr vcro suhse- velul carne, scd polius vclut admirabili quadani mu-
quenier cIamans:<Ubiesi,>inquit,i archiepiscopus?> latione transubstanliata in cceltim. Quacenini caro
Et cliiistus Doniini: i Ego suni : Quid vullis? > Et inortem non horreat ? Quae exerlum super se gla-
ille iuiona:i(lo: <Ul moriaris, > inquil.i necullatenus dium iion melual ? Quoevegladiatorem ad necem
vives.> Et ille :<Elcgo,> inquil, < pro Deomeo cl pro cjus paralum pulset el conleinnat. 0 liomo non
Ecclesiocliberlale paraius animam ponerc. > liomo, o caro non caro. 0 caro Adnm, o cnro
2. DEOCCURSU ATHLETÊ DOMINI. Thomoe. Fortior Tliomas inler gladios, in ster
Sed quod niirmn diclu, isle lam fonis Domini quilinio , qtiam Adam inter ligna fructifera in pn-
agouotlicia singnlarilcr niagnus ct magnilice singu- B ' radiso : utpote qui pracler quasdam morlis exu-
laris, qui anlequain lanistaeilli intrassent ecclesiam vias jain jain exuendns quidquid a primo Adnin
versus clioium ccclesiaepergens, ad quem per gra- velus conlraxernt dcpostieril; cui a secundo Adani
diis ascendiiur, septem octovc gradus jam conscen- ntiuc lolum. 0 Adnm cl Adam. 0 piimi Adnm
derat, mox ul gladios in ecclesia cxertos vidit filii, o secundi, qui post primam ex primo Adam
fesiinantcr occurrit. Non ipstim durac morlis suac nativilatcm inoribumlam jam non cx sanguinibus
nunliuin, tion leihalc vcrbttm, non exlracliim in neque ex volunlaie carnis, sed ex sccuudo Adam
uecem ejus ferriiui, rcvocare poluit quo minus oc- secundo nali sunt. Unde et ex secundo paire hoc,
currcrcl. Et quod adhtic majori admiratinni cl stu- lanquam filii generosi non degeneres, nou camis in-
pori accedit, gladialorcs ciiin oiuni imperio arguens, firina el infirma idioinala , sed spirilus desupcr
quod tam inordinale, lam profane matrein suain ec- charismaia fortia, tani|uam spiritualiler generati,
clesinm iniroiasciit, uniiin coruui, cui prius appro- sortiuntur constantiam, forlitudincm, cl reliquas
pinquaverai, manu niox apprehendcns, pcr loricam animi virtutes conlralientes ex patrc hoc. Uiule ctsi
tam valide excussii, quod ipsuin feread paviiiienlutn caedanlur gladiis, gladiis non cedunt, sed contem-
usque proslravit. Willelmus de Traci hic crat, sictil £( iiunl. De quibus : < Occidi possunl, sed flccli nc-
ipsemet postea de se eonfessus est. queunt. > Quin potius occisi isti mors moriis sunt
0 qiiam aduiiranda lam ardens saccrdotis aeinu- lanquam tnortis viclores. El ul Ioquamur in exem-
iatio, doinnin Dci tam ferventcr zelantis, qui solns plo : Vbi est nunc, o mors, stimulus tuus, ubi vicloria
et incrniis tot el lam vcsanis iu necein ejusjam ar- tua? (I Cor. xv.) QuaeAdam vicisli in paradiso suo,
liinlis, lam nudens, lant lidens, laui prouus, lam iiodie a Thoma vicla es iit sterqttilinio luo. Quae
proinptits. inm iulrcpidus, el tam paratus occurrerit, Adam oppressisli in exuviis suis, luas hodie Thomas
quos et de tcmplo Salvatoris Salvalorem suum imi- exuens in propriis exuviis luis le oppressil, exuviis
lans non foriui lavil ejicere. Salvaiorcm dico suumi tuis se exuens, qui liiii eiiam exuviis adhiic cooper-
el imperatorcm in boc sequens, nisi quod tam slre- lus quasi exprobrare et insuliare non trepidat. 0 si
iiuussummi imperaloris miles hic non jam nummii- scirem, sed nescio quod os occultum faciat Dnmiuus,
larios et columbariiin vcndilores, sed gladiatores; el qua interna firmitate suos sic roboret. Pacis qni-
ipsos in iiecein ipsius sic jam debacchantes, nibii, dem tempore occultutn os hoc, occulla infirinitas
ui videbalur, expavescens, nihil trepidans attentavitt haec.Sed minime occullalur cum manifestaetenia-
ejicere. Undeet in hoc et lali cerie arliculo niiraudusj lionis tenipus irruerit. Utinam de occulto osse hoc
occursus hic, miranda ct objurgalio haec, sed ett D tanquam esca vere solida gustassem ego. Libcnler
admirabilis atleniata expulsio, quibus lam funestej aliis eruclareni, sed quia non guslavi, scio me nec-
in morlem suam jam exacerbatos amplius adhuc: duin Dominicum canem, verum quod guslavit hoc
exacerbare non vercbatur. Non quidem qu;erenss de osse, imo quo tanquam vere canis Dominicussa-
gratiatn, non orans veniam, nec petens dilalionem,, ginalus abunde eruclat, jam nobis indicat noster
sed zelo sacerdotali acceusus ainore jusliliae exa- Thomas jam non reponens, non occultans os sunni.
cerbaloruui iram jam magis provocans quam pla- Juxta quod fortis rex ille et Propheia : Non est,
caus. inquit, occultalumos meum quod fecisli in occullo
0 ntliletaeaudentis manum validam, o viri virtu- (Psal. cxxxvin). Paritcr et noslri Thoniaeos in oc-
tem, o marlyris conslanliain, o animi piniiaiein ? cullo faclum jam non occullalur. Qui non jam caro
Stal imperiose inter carnifices idein sacerdos et vide came, sed os ex ossibus est in exercilti Doniini
clima. Slat hic et gladiis exerlis circumstant illi. Sabaolb inter robustos robustissiinus. Unde et qui
El in inedio sacerdos sacerdolts implel olliciuin nont cum puero Jesu aliquando fugil, cuui eodem adulK
lanisias palpans, non se humilians, scd, ut jam dixi- modo occurril, modo evit, inodo se cxeril. Et, t'
imis, ciim oniuj iiauCtiajriîciiS'. et obiurgatis. jam diximus, cl ad Iaudeni ossci nostri iterare u.w
12(19 VITA S. THOM&. — LIB. VI, 1270
pigei, medium mcans sc gladiis ingerit, (anquam A J lioc. Ecce enim quintus decimus annus hic ex quo
tolus osseus, gladiorum ictus non meluens, sed congesla sunt quaenunc scribuntur, et jam fratres inei
temnens. Cujus os hueusque quasi occultum jam in- quondam passionis socii qui mecum nudierunt et vi-
ler morlis et viloenon occullatur confinia : sciens ct derunt fere quotquot ab humanis rebus excmpti in
tunc apprime memorans quia mors hsec caduca, Chrislo dormiunt. Ipsi quidem transierunt, mepcri-
mors camis, mors brevis, mors morlis sil et porla clilante adhuc et in mediis ignihus et (luctibtis de-
viiae: et ut non enumerando singula breviter con- relicto. Uude singulariler itiihi, qui adhuc super-
clutjam universa, tanlus fuit in viro hoc, sicul di- stes, scribendi de tanto viro domino meo et alumuo
xerunl qui viderunt, mortis contemptus el in pngna qu;e vidi vel audivi reservatum opus et opera haec.
securitas, ut adhuc pugnans videri jam posset quasi Ne, si tacuero, lanquam nescium vel pigrum vel
vincere, et jam vincens qnasi adhuc pugnare. ineiiculosum vel invidum os metim condamnct tne,
3. DE EXCUSATIONE DISCIPULI QUOD1NDESCRIBENDO ei mea tacilurnilas super me prophetictim illud voe
CERTAMINE SIT PROLIXIOR. iudiicat : Vw milii, inquit, quia tacui (Isa. vi). Ve-
Nemo autem miretur, calumnielur nemo, si in ltimtamen quoniam palerni certaininis recordaiio
. nostri Davidinonomacbiadescribenda forle prolixior n mibi dnleis, invitus ad finem accedo. Nam dum ad-
videar. Velus quippe illa inermis filii Jesse et pusilli huc ceiiantem descriho, siyli gratum beneficiura,
contra Goliam monomacbia miranda quidem. Sed quasi oculo ad oculum certantis mihi personam
haec novi hominis, novaelegis, et novi regis lilii mo- efligiat, el est inodicum mecum adliuc. Verum cum
nomachia incomparabililer mirabilior. Hic si quidem jam triuinphans ignitum cnrrum suiim conscendit,
nou suasus, non coactus, non missus, scd in spiri- discipulus nbsque magistri pallio nudus dereliclus,
tus sui ardore et inaudita virluie, solus et inermis si magistrum quaerat nescit ubi, nescit qnippe quo
sola voluntate ad certamen procedens, carnis im- venial aul quo vadal. Primus quippe Elias stibveclus
menior nec, ul videri polcral, hominem se de liliis est in paradisum, secundiis descendit iu iiifernum ;
Adam recognoscens, moriis non pavidus, sed avidus, sed iste lcrlius cum jam rapieiur, stiper pennas
niediis se gladiis ingeril el Goliam sicut talem dece- ventoriim volabil confestim el evolabit a nobis. Evo-
bal alhlelam, non gladio ferri sed verbi, nec lapide labit, inquain, in pairiam peregrinam nobis el lon-
fundaesed lioguae percussil. Et gladius eniin iu la- ginquam, uipote peregrinaniibiis adhnc. Evolabit,
biis ejus cum quis audivit : hoc enim el in autJilu inquain, in locum quem oculus non vidit, nec auris
auris inirabillimum. Nemo itaque calumnietur ct audivit, nec in cor hominis ascendit (I Cor. n). Unde
legentem non taedeat, si in tam singulari ct tam C nec mirum si inviltts vcl a certante patre et ma-
inaudito ccriamine describendo ego uimius videar, gistro aveliar; et lamen jani avelli me oportet qnia
qtiod muiido speclaculum Ecclesiae exempluin et jam tolletur a ine. Nain quod totis compunctus et
angelis gaudium prrebet. Nemo etiam subsannel, concussus visceribus, dicere necesse est, finis venit,
nemo detrahat, si contra recte scribenlium regulam venit finis : nec ergo ultra est quod verbis protra-
saepeelsaepius idem volvem et revolvem identidem, bere valeam, brevem sed fortem puguam, citam sed
nec si ju.ua poelae dogma non slatim festinem in gloriosam palmain et coronam triumphautis athletae
inedias res. Sicul enim varii sunt animi affeclus, sic iinmarccscibilein.
et voces variant, quibus se exprimunt, ut amor vo- i. DEMARTVRIO ET HARTYRII MODO.
ces habet dulces, limor meticulosas, gaudium jucun- Igitur ut praeletigiinus, mox ul illuin carniflcum
das, dolor vero et compassiogemebundas, quas non mililnm quem pracnominavimus nosler osseus hic
quidem j"uxtarcgulam scribenlium, sed more lugen- Christi athleta apprehendil, ut stipra diximus, et
liuni sacpeet sappiusiteraut. Lugenti enim scribendi lant valide cxcussit, ipse gladium exaltans ira vires
Jexminime posita est. Nec igiiur inirum si scribendi augente forliler chrisii Domini caput percutere
regulam non sequanlur, qui scribendo patiuntur et nisus est : quod tnmen necduin vim iclus in se
doicnt. Quemadmoduni enim musica in luctu im- " excepil, clerico quodam qui proxime ad videndum
porttina narratio, ita scribendi el lugendi nulla ponlificem venerat et eum de prope seqiiebalur ul
prorsus convenientia. Ego vero, etsi congaudeam, do- videret (inem, brachium suuin inler gladium ve-
mino tamen meo, quem in aclate juvenili seculus, iiieiitein et pontificis caput interponeutc, et expo-
in viuculis Evangelii ministravi, cuin quo steii, cum nente bracbium suoe carnis tit de se ipso vel sic
quo cucurri, ut potui, Deus scil, si non adeo pru- aplaret ponlilici sculum proteclionis, protcctionent
denter obsecutus, tamen fidcliter; ego, iuquam,etsi saliuis, eo quidem adolescenti qui reliquit sindo-
congaudeam propler certantis fortiiudinem, certanti nem similis, quod secutus est Dominiim, sed co
tamen et jam caput suum et corpus incircutncisorum longe dissiinilis, qtiod non fugit, imo qttod foriius,
el immundoruin gladiisexponenli, non compati, non quod (iducialius, quod audentius sc exposuit ei in-
condolerenon possum *imo verius non condoleo, sed choalae jain immolalionis priinus primum parlici-
solum doleo ipse; ilte quippe doluisse non videtur. pinin habuit; cujus memoria ut in benediciione
Itaque inler scribendum haec solus doleo, et inter sii, nomen hic inlersero; diclus videlicet nomitie
dolendum sobis scrjbo ; praesertim cum singulariler. y.roprio Edwardus cognomenlo Grim, castello illo in
niihi ct speciantcr ii.uimbat scribendi onus et opus 'luglia quod dicitur Canlebrige oriundus. Clericus
ilnqtie hic graviier caesus pondus tctus sustinere A } atl votum el praeceplum, non quidem m tnanu pro-
ccepit. Yerumtanien illo, ciini se cacstimsenlirel et pria, sed aliena, ctim videril expedire sic. Ncc ctiam,
pondus iclus suslincre nou possct, confestiin bra- ctim esset el ipse verbuin , vel gladio verbi usus
Cluumretrahente, reliquuin ictusinsepnniificiscnput cst, eoipsoinformans Ecclcsiam minime ab Ecclesia
cxcepii. Et j ini sacer ille sanguis ccepil emannre per jtidicantlos eos qui foris siini. Juxta quod Magister
faciem. Senliens itaque sacerdos ille Mtissiuii, se- hiijus magislri mngislrorum diseipultis : Quid enim,
iuetipsum Altissimo immolans, imur.olalionem jnm inquit, milii de his qui foris sunl? Nonne de his qui
iiidioatam, ronfeslim quod supra capul geslarc con- inlus sunt vosjudicalis? (1 Cor. v.) Unde et liic Tho-
sueverniahjeclopileo,allollcns inccelum orulos, geiiu mas noster nunc in agoue hoc, plus quam Peirus-
flexoeloranlis iuodojunctisanle se manibus, in lem- tnnc doclior, edoctus lamen per Petrum a Domino,
plo anle allare sacerdos oblulit se ipsum liosiiam vi- n magislro eiiam illo gladiatore, lulore gcntium,
v.iiii Dco. El vcrc hostiam vivam snnclam, immaculn- npprime adiustrucliis armn sacerdotiim non esse
lani, Deoplaccnlcm. Exlendit iiaquecolltiin, exponit carnalia sed spirilualia, Deo-.et eos qui intus sunt
caput,seelEcclcsi;ceausamDeo et beatacDeigcnilrici a sacerdolibus judicandos non ipii foris, piimum gla-
Mnri;e el sanclis Canluaricnsis Ecclcsiocntlvocalis, diumconiemnii,et eum solum, qui Petra et sibi tan-
(Ubealo DionysioFrancorum apostolo commendniis, quam Pelri successori compelitsuper profanam iflatn
ul illi inlcr mariyres potissimuiu Deo inspirante coborlem, quae solo nomine, sed non nuinine; solo
sic comiuendaretur Ecclcsiac causa, cui ipse in Ec- niimcrn, non merilo inlus eral, audacter exeril. vi-
clesia per niarlyriuin simile j'ant assimilabiiur, in rililer perculit : iniro modo el stupendo quidem
pcena isto sicut et illo decalvalo. Se iiaque exposiio gladio hoc non sc, sed soluin suos defensaus, et se
inox cniisam Ecclesia: qiinm egerat palrouis com- exponeus pro suis, nec gladio hoc repercutiens si
uieiidavii et pro suis oravil. ferireni se.sed solum si suos.
5. I>i:ATIILET/E 1MIIOITIOXE IMPERIOSA. 0 pastor pius et vere pius, qui mox ut percussus,
Sed quid dico oravit? Quin polius, ctsi imcr lani- jam non alius quam ovium siiarum jamjam disper-
staruin inaiiiis, jnin eliam iu sangiiincsuo volutari gendarum sic tneminerit. 0 fous sanguinis et pieta-
incipercl, tamen super lanistas suos s:\cerdotalis lis eximius, in domo David recenter jam orlus, qui
oflicii auclorilalc fungens adhuc, cx parie oinui- intcr lanistarum fonlem erumnentium niauus sicut
poleutis Dei et sttb aualhemalc imperiosc inhibuit liuxu sanguiiiis, ita et proliuvio pietatis emanare non
ne qucin suortiin inngerent, nc qiiem laederent: destilil, ut sicut pastor ovium, ita et pater orphano-
revera, ui fallor, verbi Dnmini sui in passione nie- C ( ruiii proliaretur. 0 ineffabilia pietalis viscera, o
inor : Si me, inquil, quwrilis, sinite hos abire (Joan. pinjuie, o bolocausiiim medullaium, suos defensans,
XMII)nisi quia hic uon lam oralio quam impciitim se ipsum non dcfensans, sed indefensum cxponens,
cst el coercitio. Ncc eliam tam orabat ut pnrcereul, idcui sacerdos el victiina, in templo ante allare se
(jiinm analhemnlizabal cos si non parcerent. ipsum pro se el pro suis immolans; immolans, in-
El quod diciti iniriiin cl audilu, sed opus ipsum qiinm, nescio in quem vivificum coram Deo et
mirabilius quis polesl liic dissimularc, quis per- iniindo mirai sunvitaiis odorem. Tu itaque, Paler
trnusire, nisi forte invidus vel nescius sit? quis sancte, paslor piissime, Allissimi sacerdns mngiie,
incere verbuin ? quis tanli poiesl saccrdolis hic Christi alhleta audacissiiue, in defensando luos
sublicere procconium? Jam sauguis manat a cacso patrcm te probasli el pastorcin. In immolando te
et laiiien inier caedenliuui inanus sacerdotalis ofli- pro tuis suniiei omnium saceritolis seculus foruiani,
cii nec in modico cedit anctoiilas, polius inter gla- cxpressisli efflgicm; in expnnendo le cvangclicani
dios, non ut ignavus el trepidus gladium suuin re- eliain super adimplens perfeciionem. J»iqnis, iiupiii,
ponil, sed audacter et viriliter exeril. Ecce tnim percusserit te »n unam mnxillam prwbe ei et altcram
duo gladii liic (Luc. xxn); inter gladios /ferri gla- (Matth. v). Tu vero percussits in capitc mox loloin
(lios verbi. In boc ianto discrimine, in hac hca tc- " caput et corpus ct te exposuisti loiuin.
nelirariim, hiinc Peui gladium allileta hic noster 0 qttani inagna, quam iuaudita super lc, Tbonia,
jnompte et liducialiter exerii, et hoc sicut sacer- divinac dispciis.iliopiet.alis, qua lc lalem tttis ct tu
ilotem decuit suos defendil. Qui revera gladio ferri libi talem pro luis cxhibuisli. Jaui usque ad san-
el se et suos defcndisse poiuisset, nisi quia lcgcrat guiiiem percussus non pro lc gladio tibi crcdilo re-
Pelruiii in passione Douiiuica ohjurgaiun: a Domino perculis, sed dunlaxat pro luis; nc si pro tc minus
quod ad defensionem ejus gladium ferri exeruissel evangelicus vidercris quasi propriam vindicaudti in-
ct servi abscidissct auriculam. Unde et ad absci- juriam, aul si luoruui dissimularcs, non paslor, sed
dentis verecundiam restiiuta auricula, jussus est potius tnerceuariiis videreris. 0 perfectionem cv;u>-
ipse reponere giadium in vaginam, Doiniuo lerri- gclicam! 0 viruin cvangelice pcrfeclum, ctsi piu.>
bile illud stihjungenle : Omnis, iuquit, qui gladium quam perfcclos non videriinus uoi in lania antvii-
acceperit gladio peribil (Mallh. xxvi). Neulro vero Uidinelain suparabundans esl tantae suavitatis abun-
giadiorum in passione sua Dominus usus esl: iion. tiantia, lam fervida, tam rigida, tani districta sacer-
gladio ferri, Bo ipse Ecclesioe iiulicnns quod ccclc- dolali aeniulationc adjuncta, lauqua«i si suavissimo
siasticis non compcUt hic, eui lanien scivirc dcbct olco viiiuni fcrvcnlissiinuin ailjiingaliirj Rcvcra
1273 VITA S. THOM^:. — LIB. VI. «74
misericordia et verilas obviaverunt sibi in palaestra \} lantem magis quain referre regnanlem, ThoniH
bac, in certaniine hoc. Thomas si quidem hic uosier quippe cerlamen etsi non sil de mundo, lamen adhuc
nunc in agone corporis, sed ul videlur in excessu in mundo esl et mecum est et illud video, verum
inentis, exilu suo de mundo jam imminenle, qtiasi Thonia- vincenlis regnum, sictil nec de mumlo est,
sai ipsitts immemor, pro suis punit, pro se parcit, nec in muiido est, nec mecum esl, ncc illud video.
el gladium suspendit ut se solo exposito sui serva- Verum in certamine stat lanquam adliuc inier nos
renttir iilaesi. Sui, inquam, qni in tribulalionibus invictus Thomas, et tnanihiis exerlis dimicans, om-
snis, in pressuris, in tentationibus variis per dura nes nos ad hcllum provocat et manus nostras dccet
exsilii et aspera ipsum sectili fuerant viriliter et ad praelium. In regno vero manibus jam quielis se-
jvbseculi fideliter. 0 quam jucunda memoria, quam dens super solium deinceps nd bcllum non provocat,
ihilcis recordalio lanlae el lam snperabundanlis sua- sed bellanlibus polius patrociniiim pracslat. Qualiler
vitalis abundantiac. Memoriam, inquil, abundanliw tamen aut quibus patrocinetur ct quomodo, nou
suavitatis suw eruclabunl (/W. CXLIV).Sed quis da- novimus, non videmiis, uec scimus adhuc, nec puio
hit capiti meo aquam et oculis meis fonlem lacryma- nos posse scire anlequain vidcamus. Sed quid? vc-
rum et plorabo? (Jer. IX.) non me quidein iu mediis lim noliiu, cisi plorans et cjulans, ctsi ascendeiitein
ignibus et fluctibus peregrinantem et periclilantem B I palrem oculis sursuni posl cum pendenlibus aspi-
adhuc, non fratres meos oneris pastoralis mecum ciam, proh dolor ! avclli ine oportel ct credere re-
quondam comportatores et passionis consocios,jam gnanicm, qiiem cctianlein oculaia fide descripsi. El
de inundo suhlatos, sed plorabo quod ego taniae sua- faciam vel ego Cbrisliaiius quod fec.itquidam sacri-
vitatis abundanliam eructare non possum, vix eliam ficans ethnicus, qui inter sacrificandtiin, cuin au-
tenuiler rucians quod accepi nb aliis, quoinodo enim dissel liliuin in bello occisum, niox coronain dcpo-
eruclarem quod non gustavi? Si quidem, ut supra suit, veruin cum in coiiiinculi audissei quod in bello
memoravi, a doinino meo et patre volente et jubente viriliter egisset, capili eumdcm rcquisiinm inox rc-
sic, pridie quam certaret dimissus, non pracsensfui, posuil. Quid igittir moror ? quid hacsilo?quid nlhletac
non vidi, interesse non merui. Sed miser ego defrau- Doniini lam gloriosc, lam slrenue in acie stanlis ct
datus suin, ne viderem patris mei et magistri dimi- dimicantis, lam gloriosum triumphiim differo? Quid
cantis tantum in cerlamine robur, tantani consian- tam jucundum tripudium prolraho? Qtiid, inquani,
tiae firmitatem, tanlam el lam suavem de pielatis differo? quid probxius traho spem populi et salulem,
visceribus aflluentiain, qua se ipstim exponens di- cleri libcrtatem et decus, imo cl universae Ecclesiae
micavit pro suis. 0 si interesse mihi desupcr datum, patrocinium, et patrem el denique inundi totius lii-
fuissem saltem a longe secutus ut viderem fiiiem. C ( turum jtiiliceni? vincat (ides, triiimphet affectus, n«c
Qui etiam poslea in somnis mihi apparens dixil mihi lam compaiiainur patienli quam congnudeamus
iu visu voluissese ut interfuissem tunc. Et ego ipsi: regnanli. El tamen nos illi non compali, non cnn-
i Domine,» inquiens, i qttia homo peccaior sum, pe- dolere uon possumus. Nos, inqunm, et pracserliii)
rissem quidem si fuissem occisus.i Et ille: i Non, > nostri oflicii viri, clericos dico, huic cerie non con-
inquit, i quia in meo sanguine baptizatus fuisses. > dolere non possuni nul non dcbenl, qui non pro s«
Quoties igitur visiouis hujus recordor, confundor cl sed soliun pro cleri libeiiale tam dura, lam dira,
conipungor in aeruinna tnea,.el cxitus aquarum de- lam probrosa, prius in exsilio, nunc vero in mar-
ducunt oculi mei, quod qui in tenlationibus per- lyrio, inler tam scelcsioruui, lam sccleraloruin et
mansi, in line tanquam repulsus et reprobatus filius sacrilegorum maniis passus est.
patris consummationi interesse non meriii. 0 si in- 7. QUOD DISCIPCLUS FINEM MARTYRll 1NVITUS •
lerliiissem, de tam virtuosa, de lam suavi et tani DESCRIBAT.
. fructuosa certanlis plenitudine, aliis plenius eructa- Quid igitur ? Os nieum nperiam el atlraham spi-
rem et frucluosius quod ntinc exsangui et titubanle rilniii. utvoliiniarius, etsi lamen conlra voluntaiein,
slylo per venam lenuem vix distillo! . deinceps cerlaminis fineni el tilliinuin cerlaiuis
j>
6. DE1TERATA DISCIPULI EXCUSATIONE. describam exitiun, et in fine ejus qui sine flne est
Sed jam forle videor contra proinissum ineuui m ego faciam finem, nbi lainen non esl finis. Posl
patris certanlis descriptione prolixior. Yerum cui certanlis triumphum ipso jam in glorin deinceps
videor sic, cogitet tantam in cerlamine hoc fuissc niiitus, nihil cx tuuc locuturus de regno suo, quod
in certando foriitiidinein, in resistendo constantiam, nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis
in contradicendo auctoriiatem, in compaiieudo pie- ascendit (1 Cor. n), unde nec verbo nec stylo sub-
tatem, ct lanlam denique in singulis totius£hristia- jacet. Illa quippe acierniiatis et indeficicmis clari-
nae militiae formam, ul non perfunciorie cituin siyli talis materia omnein lemporalis et niGribundaelin-
exarantis transilitm, sed singula potius studiose el guae obtundit sonum, obducil slylum, diciionum
cum niora scribeniis calami iraclatuin prolixiorcm etiam proprielates absorbet, ulpole sicut inaudita
desiderent. Praeterea, sicul jain supradixi, et hoc '' et invisa, sic et incxcogitata materia. Unde laciio
iion ilerare non possum, invitus ad (inem venio, hoc quod omnem et scribendi et loquendi inoduni
linein invittis dolens et gemens recolo. Jueundis cxccdit, coiistimmaiionis viri finis, qui ctiani prae
quippe mihi et fructuosius cerneTe Thoinam cer- nimia claritate sui el dignitate inateriac ingenioli
1275 1IERBEUT1DE BOSEIIAM 1276
mei slylum obfuscando reverbcrat, mox describcn- A . aceessit propms. Qui cl ui certissiiue nuniiaret
dus. Ad qiicm profecio finem co jttcundius accedo ct nioriuum, qui tamen jam morluus eral, cuspide
ardenlius, nescio tnnien quo relardalus affeclu, gladii fixii ct saucti capiiis cerehrum exlraxii et
quod in fine certaminis atblelae cenaniis non fiuia- super ecelcsioe pavimeiitum effudil; ut dicebalur,
tur, sed magis ac magis et ineffabiliier magis aude pr;cfala illa viperaruni progenie, videlicet Ro-
gcatiir pra>conium.Ei adliuc co eiiam plus volunta- berlus de Broc bic erat. Ecce Robertus hic, Lon-
rius ail (inern propero, quod fiuis hic eisi non omnis giuus aher, nisi quia rerte Longinus ille ab islo ju-
coosummalionis finis sit, quod csl solius capilis stificalus csi. llle quippe cihnicus lancea Clirisli
loirsutninatioui reservaium, inirac tanien coiistim- latus aperuil et snuguis exivit, iste vero Cbrislia-
malionis hic finis sanguis effusus hic. In qtto laieli.it nns christi Doniini cnpili gladium infixil cl ccre-
tiinc latiquam in rosa inedicamenlum, in coiiice bruin exlraxil ct super ecclesiae pavimenlum effiidit
bnlsamum; iatcbnl, inquam, in sanguine lunc, sed illud, quasi vile lutum aut pulvercm ad calcandum
inanifesta nmic salus populi, decus cleri lolius, exponens, iilis eiiam in iinmanitatc sceleris louge
deniquc ecclesiarum orbis palrocinium et ipsius siipereminens, qui Chrisii crura, qttem obisse jatn
corona immarcescibilis, quani gladiatores ferro viderant, non fregcrunt.
'
stiper capilis el carnis ejus coronam lauquam super 9. DEVIRTUTE PATIENTI.E VIRI,
aliquain incudcm cudcnies ipsi fabricaverunl pro 0 vos omnes qui Iransilis per vinm, nttcndite et
corona coronam. Ncc igilur cst quod de cactero videte si ab inilio nascenlis Ecclesiae vel eliam a
debeam nd tnntae consuinmaiionis finem properarc prima saeculi origine fuerit dolor sicul dolor islc.
invilus : undc siccatis laciyinis atiracto spiiilu Sto bic et hoesito, ullra progredi non possum, sin-
amodo in fine historioc super fine viri os metim ape- gultus et suspiria criiinpiint magis quam verba.
riam. Et Dominus lahia inca aperiat ut ad Domini Slupet aniintis, plorat oculus, tremit mantis, harct
gloriam gloriosi ncomartyris sui in fine laudein di- styius, el adhuc slo bic et haesito, dubius admodiim
gne aiiiiuntiem, ul jtixta illtid dicium antiquuin ipsi quo diclionis gcnerc tauinm in carne morlis pntien-
omnis laus in fine cantciur. Ilabet euim pretiosus tiac virtutem et lantam e diverso inlcr Cbrislianos
finis grande privilegiuiu laudis : adeo eliam quod palrati flngtlii immanitatem expriiuere vnleam. De-
ctsi quis anle mortem laude dignussit, monet tn- betur huic coinmendatio in saecula sicul ineffahilis
iucu snpiens nemiiiem nuie nioiiein laudandum et inscriplibilis. llli vero profauatio sempilerna, quae
unde el oporteret, si forle datum desuper sic, in similiter nec verbis exprimi nec stylo valel describi.
nmpliorem tam pretiosi linis laudem nos deinccps £ Nam utprius de lanta patientis viri virtule dicamus
supcr evtendere, cum juxla sapienlem preliosus ho- in hac decahalione in decoronatione hac, in liac
niiiii» xnis toiius laudis sibi privilegium vindicet. tam dura, lam dira capitis tonsione, ubi testa ca-
Quod igitur supra oravi cl lioc niinc ilerum oro, Do- pitis cum corona unciionis separatur a capile, quod
niinus labia mea aperiat ul ad gloriam suain gloriosi mirum dictu est et vix crcdibile, nec mtirmtir re-
neoniarlyris sui laudein os meum digne annuutici. sonat nec qucrimonia. Caetcri quidem martyruni si
8. DEULTIMA MUICONSUMMATIONE. inox (lccollali non miirmurarunt, miruin quideni sed
Itaque, ut jam supra diximus collo exlcnto, ca- IIOIIadeo. Verum bic nosier in lain dura capitis
pite exposilo, oranlis inslar juiictis manibus el tonsione, lanquam ovis coram tondenle se, non
ilexis genibus, liciorcs, quod sine exuberanle la- aperuit os suum. Et bene ct vere tondenie : quid
erymarnm fonlc inter singullus el snspiria tam crc- enim haec capitis lonsio est, nisi dura et dira co-
bro erunipenlia vix dicere valeo ; lictorcs, inquam, ronac tonsio, ubi testa capilis cuin coroua unctionis
binc inde feriunt et referiunl; feriunt, inquam, cl scparalur a capite : vere lauquam ovis coram ton-
releriunt, donec coronam capitis separarunt a c,i- deute el lundente; ct vere tnnquain ovis non quidem
pite. Et iia christus Domini, unctus Domini ibi est ducla, sed se ipsaiu ad occisionem ducens? Oblatus
immolaius, ubi unctus, sacro oleo unclionis succe- D est enim quia voluit.
dente cl cedentc gladio occisionis. Nam sancto illo De gludto iracio.
cor|iore in reliquis inlaclo et illaeso, in sola illa cor- Et cum gladialorcs hinc inde pcrciitercnt et re-
poris particula, qua saccrdotii el pontificii eminehat perciiierent mortem viri acceleranles, super tesiam
privilegium, iiiamlitum illud sacrilegium adniissuni capilis uniiis glndialorum gladius frangilur. Franptt
est. El ita a licloribus decalvalus decoronatus est : quidcm et frangilur, frangitur gladius et frangitos
et quidem non a tergo, sed qui usque in lineni in exlerius, interiori quidein osse quod supra dixiimts
anleriora se semper exlenderat, palronus semper in occullo factiiin a Domino infringibili, fraiigilur
recti, recto corpore super ecclcsiae pavinienium jam ipiippe gladius, sed Thomae non frangilur aninnis.
inoriens anle faciem cecidit. Et bic esl consuinma- 0 os et os, os de primo Ailain, os de secundo. Os
tionis viri linis. Et milites quidcm haec fecerunt quidcin tle primo Adain os ex ossibus est, de carne
quatuor cum cohorle in hac passione Christi Do- caro, sed de secundo os quidem ex ossibus est, sed
inini, sicul el in passione ipsius Cliristi, qui cum non dc carne caro sed de spiriiu spiriltis, de forti-
profaua cohoiie sua ecclesiam vix egressi, mira- ludine virtus, de constantia lirmiias, de palientia
Laniur si jam obisset. Et unus de coliortc reverlcns gnudium, de charitaie niors. 0 ossei athlclx nostri
1277 VITA S. THOM.-E.— LIB. VI. 1278
os j'am non occultum, nec occultaium, vere a Do- A vel suspicaliantiir fuiuros saeviebant. Sed longc aii-
luino factum. Quod etsi lentii quadam el tenera pel- ler hic. Longe, inquam, aliler, si sacrilegoruin lio-
licea mortis luiiica sil obvoluliim, ferro tainen for- runi lides, profcssio, pax dala, gradus, locus pen-
tius, ferro firmius, ferro durius est, quod in palteslra selur et lempuj. Nainsi de fide quoerilur, Christiar.i
bac fcrrum fregit, se illaeso. siini repuiaii; si de professionc; suhjecli hi tam
De trucidali corporis compositione tn tpso martyrii qiiam lilii patri; si ile pace, pax publice tlaia et
arliculo. scripla; si de grudn, sacerdos, sacerdoluni prin-
El ut adliiic, quod nou soluni ad virtuten sed ct ceps; si dc loco, Ecclesia Salvatoris, aliarum i:i
ad oruaium aiiinei, et velut ad privilegiatum quod- rcgno inater ecclesiarum ; in ipso etiaui loculo sa,-
dam maiiyrii tlecus, quadam deccnti cxterius iiiein- croeunclionis infixo gladio occisionis, si de tem-
broruin composilione extcriorishominis, pairoiius pore, Salvaloris ftiii nalnlis. Eece quot tiluli lain
liic nosler paratum sibi decoravii uiaiiyiiuin, quasi nohiles, lam novi, et ad h;ec teinpora ioaudili, novi
indecens pro Christo inori judicans, nisietiamdecen- noslri mnrlyris tam prcliosi, tnin gloiiosi marlyrii
ter moreretur pro Christo. Nam donecconsummareiiir triuinphuin illuslranies, e diverso sacrilegii facti
totum cl inchoata perlicerelur oblalio, sic iminobi- augendoscelus profnnani. Sacrilegi qnippe hi et
liler, sic uniformiter, cl sicut aequanimiter, sic B ' fidei et professionis su;e oninino oblili nec dala:
aequaliter, tlexis genibus, junctis, ut diximus, ina- pacis fcederi, nec lam alii gradus ncc lam sancli
nibus colluni semper extendit et caput exposuil, ul loci, nec lam celebris tcmporis privilegio demlc-
ipsa corporiscompositio oraret Dominum, el ipsa rtlnl, illis incomparabiliter iinmaniores qui Cliristum
pariter gladialores invilaret ad iclum. Contra ic- extra Jerusalein, ne quasi ex colocus macularclur,
tuum super se venientium vim nil opponit, nil obji- in loco qui Calvaiiadicebatur, crucifixerunl. Ve-
cil, de membris suis nulluin suhtrahit, nullum tra- rtim isli nil curnnles, sive macularelur sive ptiri-
bii vel retrahit, non manus conjunclas dissolvit, ficarelur vel sanctificarelur, locus, in ipsa Jerusa-
non hac vel illac inclinal caput vcl declinat, quo- lcm chrislum Domini decalvarunt, de ipsa civitaie
minus vim ictuum in capul suum excipiat. Cujus, tam somclaSalvaioris Ecclesia et inatre omniiim in
ut jam dixinius, ipsa exterior composilio corporis terra ecclesiaritm Calvariic locum facienies, (ilii
lam imiuobilis erat, tam uniformis, tam aequalis, ttt plus quam sanguinarii inauissuac, sponsae sponsutn
gladialores ad feriendum iuvilarel. 0 in tam arclo et palrem suum in ipso malris suaeutcro dccalvan-
ariuum exterioris hominis composilio haec inau- lcs. Si hacc el alia quac circumsiant circuniscripia
dita, qua etoraret coelorum Dominum ci gladmtores r, pensentur, quis nudivit unquaui taleaul quis vidii
parilcr inviiaret ad ictum. Mira revera et admiranda siinile ? Transile et videle, iutrate el considerate
interioris hominis tam conslans forliludo et con- vehementer, si (acltiin est hujiiscctnodi. Quiseniin
Slantia tam forlis, quae exterioris hoininis aclus nudivit ? (|nis unqiiain vidil? quis fecit? ut in loco
sic componebal et artus, adeo quod eiiam jam mo- consecratioois in ipso eliam loco sacrae el sacri
riens non a lergo, ut supra diximus, sed ame fa- chrismalis unciionis a Christinnis et (iliis gladius
ciem suamcecidissct, et proslratus oranlis modo infigerelur occisionis, ibi quidein et non alio, et jain
super ccclesioe pavimentum palronus rccti rcclo se moriui cum cruore et ossihuscomminiitis super tani
corpore proslrans, in ipso casu morlis tlecentem sacri loci pavimcntum spargerctur cerebrum capi-
lotius exterioris hominis composilionem observans. tis, aliis eiiam quaesupra numerata sunl, augenli-
Ecce quanta, qiiam inaudila, qiiam slupenda in in- bus tanti sceleris prodilionein, tatninaudili sacri-
teriori homine in martyrio suo patientioe virius, legii nefas? Ceelicerle obslupescuiit super hoc, et
quam etiam tolam lam derens, tam oruala lolius quod valde omnibus meluendum, ne tola terra ali-
exterioris hominis composilio sicul decorahat et quo adhuc lempore desolctur vchemenler, in qua
declarabal; virlus quidein ciim decore suoomnibus palratum lam sccleste hoc, utbibal et ipsa de hoc
posifuturissaccnlis admirabtlis, sed imilabilispaucis; jU calice passionis, quae tamen nec consnrs fuil nec
iiirum vero cniquain.nescio. Eoquidemadmirabilior conscia criminis, qiiemadmodum ct in iriluvio multi
virlus hacc, quod elsi in nostrotempore haecnon la- pcrieriint, qui non commiseruni, el in illo quinque
men nostri tcmporisest vel leporis, quohomines se civilaliim Sodomilico ignc mulii coiicremnti qui
ipsos amaiitescl solum quaereiiles <|iiaesun sunt. noii corrupii. David quoque numeravit el gladius
De enormitale sacrilegii. desoeviiin populum; Achar peccavit et popnlus
Verum quo patientis virtus plus admiranda et corruit; Heli lilii comederunl et Israelis obslupue-
gloriosior, eo sacrilegorum factuni dclestahiliiis et runt dentes. H;ec sunt enim Domini judicia terribi-
ignominiosius est. Hoc quippe sacrilegii opussi quis lia super fllios liominum ; et niulta nbuudanl excin-
nltendat et inspiciai, oinnem Diocleliani, Herodis, pla supcr his, quae et longum esset nec hnjus tein-
Maximini aliorumve hoslium Cbristi excedil debac- poris est nuncproferre. Sed uiinam ego non simvir
cliantiam, oinnem Anliochi profanaiionein, omnem hahens spiriium et polius nnnc mendacium praelo-
Juliani perfidiam et Herodis saevitiani, omnibus his qtiar. Siquidem genli mes, nec oro nec opto nec
jnstilicalis cx sacrilego facto hoc. Isli quippe in fi- voluntarius propheto inalum. Ahsit polius, Domine,
dei suoc adversarios aut quos bostes jam habebant absii in die furoris lui, suspende gladiuin cl ir
1579 HERBF.RTI DE BOSEIIAM I2S0
spiritu judicii disccrne, tuum distingite flagellum A 10. DE SPOLIISET VESTINENTIS QU.EPARTIll
ne pro impio juslus cum impio conculcelur : gens SU.NTINTERSE.
lua, gens Anglorum, quaj dicium lain devote neo- Confestim vero cum alhleia hic nosler, e c!csi;e
inartyris lui victor-is novi colil inariyrium, non vi- palrouiis et cieri pater de iniindo sic iransiissci ad
deal gladium, non senlial iclum, nou feral flagel- Palrem; confeslim, inquam, sacrilegi illi tucurrc-
luin, sed sil poiius inununis a pcena quac immunis runt ad spolia et arcas el scrinia et clitellaS cl
cst a culpa. Quod si in illicilis jurninenlis conlra caphnios confregerunt et cbrisli Domini inter se
palreni siiuin et paironum sc illicile obligavit, vcslimcnta diviscruiil; ct mililes quidem haec fece-
aliisve secus egerit, sicut supra in libello bisto- runl ita ut illud de Chrislo huic chrislo Domini
rico boc, cum exsilii nostri describerelur asperi- coaplari valeat : Partili sunt, inquain, restimema
tas, metnoraviiuus, vis quidem fuit hocc, nou con- mea sibi (Joan. xix); el cuni inier nlia duo inve-
seusus. Soli ergo illi, Doitiine, uliionis luoc bra- nissent cilicia, qu;c quasi quacdam vesiiiiin imita-
chium seuiiaut, qui lam innuditi sacrilegii nefas loria athleia ille Chrisli super nudo indnere con-
fecerunl soli, aut qui conseiiserunl fncieutibus, suevcral, non sunt pariiti illa inter se, sed ncc
quibus tanien et ego qui scribo haec, etsi domiiiuin sortili, cujus essent, sed illa tanquam vilia el sihi
ineum luleriiit et abstulerinl, sic oro et oplo ul inofficiosa abjecerunt: admodum lamen jam con-
Doniinus eosin judicio nou in furore suo corripial sternali et slupefacti, quod lam granile, tain evi
et corripiendo convertai magis qtiam conleial, ita dens obumbralae religionis cernerent argumentum.
tamen ut orbis universus ex lam scelesti boruin Unde et mox plerique de cohorie, cum Centurione
faclo profanaliis, et quasi i]iiodam maciilalus in- illo evangelico, lacile lamcn prac timore, loque-
cestu, nianus suas in sangiiiuem ipsoriun lavel. Ve- bantur sibi : Vere homo iste justus erat (Luc. xxiu).
rumlamen de his conveisis vel conlrilis in line li- Et percutientes peciora sic revertebantur. Et quidem
bellus quem a malcria Melorum nomine inscriptuni finis patroni noslri, christi Domini, sic eral, de
Ititic historiae mox adnexuimus edocebil. Praesen- quo fine circa historici libelli litijns (inem ncc prac-
lis siquidetn loci et lemporis est, et sici.t hisloriae lerire debeo, nec subticere de visione quadam vere
ordo exigil, nos jam coipimus sic sacrilegii hujus prophetica, qiuc sicut tniraciilosa ila et cerlissima
in primis exaggerare culpam ct sequenlem ex hac esl, cum tamen per totam bisloriain hanc proplie-
posiea describere pceuam. Siquidem peccati vesti- licas de viro hoc rcvelaliones innumeras et signa
gium poena esl quae indicat praccessisse peccalum. propler infldeles data, quihus omnibus mundo, et
1'rius igiiur agendiim de peccaio; de pcena vero C praescriim incrediilis, viri probatur sanctilas; Itace,
(anquaiii ejus sequela poslea ; et quidem necessa- inqitam, quac alii viderunt et scripseruni, per totiini
rium sic, tit omnes, vidclicet qui legerunt vel au- libellum hunc proetermillam, solam tamen illain,
dierunl, apprehendal stupor, ct ipsos sacrilegos quae mox subdelur, revelationem vere prophelicam
dolor, et omnihus dciiique post fiituris sauciilis, ne hic interserens, cum propler niniiam rerum cerii-
de cactero altenlenl htijusceinodi, incutiattirierror. ttidinem, tum propter referenlis aucloritatem, snlet
Ilaque, ulpraeteligiinus.ex sacrilegis his oinniiiin, quippe pliirimum augere fidem referenlis aucio-
qui foris vel fuernnt vcl sunl, sceleratoruni scelera rilas, lum eliam praccipue propter acdificalionem
justificata siinl : nihil his et illis, non esl respeclus nostrani, propler quam etiam sciipsimtis (piaecun-
culpae ad culpam, non poenaequae debeatur ad poe- que per lotam historiam de viro hoc scripta sunl.
nam, non csl, inquam, respeclus, non coacquatio, Visionis autem hujus certiludo sic oiiinino audila
non compnraiio ulla : longe quippe alia culpa ct ct sic pervenil nd nos.
pcena alia civium qni civitalem produnt, nlia vero 11. DE MARTVRIO COGNITO I.N JERISALEU INFRA
liosliiim qui debacchaiilur extcrius. DIESQUINDECIM.
Unus vero carnificum iniliium , pceniicns quod Patriarcha llierosolyinitauus, sicul notum csl,
egisset sic, dioscesano episcopo suo confiiens secre- de Ecclesiaecoluinnis nohiliorihus, qui iiunc supcr-
lius revelavit, quod cum ipsi prius ardenli animo sles est, Heraclius nomine, viiae sanclilaie non in-
el quasi cum quodam accideuli tripudio ad sancti ferior, propter illius sanctae lerrae crebrns el intole-
viri accelerarent occisioncm, inox peracto flagitio rabiles ethnicorum hostiles incursus partcs pclens
in reccssu suo, quasi tremtilis jain et Iremebundis cisalpinas deinum in Angliam applicuit, a rege el
vidcbalur singulis, quibus incedebant, passibus ex mililibus rcgni militaris manus auxilium postu-
terra quasi aperta, et quasi parata ad ipsos vivos lans. El cum debeato Thoma el de ejus conversa-
absorbendum. Episcopus, cui sic facla confcssio, tione et viia lam sancta et flne tam glorioso crebro
bonae memoriae Barlbolomaeus Exoniensis episco- sermo haberctur ad ipsum ei ad alios, ipse inier
pus eral; miles vero camifex el confessusjain supra caclcra asscrlione finnavit cenissima sihi in Jeru-
nominalus Willelmus de Traci cral. Sed nunc ad salein infra dies xv a martyrio inarlyris finem cer-
cueplum passionis ordinem el sacrilegorum amplius lissiine cognitiim el per lolum etiam icgnuin illml
debacchantium adhuc praesumplionem inordinatam ipsum divulgaium. Ei ut referebai, erat co»nilum
dcscribendatn reverlaniur. sic.
12gi VITA S. THOM,E. — LIB. VI. 1282
Est in terra iHa ccenobium, de cuj*us fratribus A J circumquaque nationes glonae suaenomen cito dil-
tinus ab ineunte aelale et purilatis magnae et con- funderetur. In umbilico, inquam, juxla quod Do-
versationis sanctissimaein die illo quo beatus Tho- inintts in propheta de Jerusalera : ln medio, in-
mas passus est, infirmiialem patiebatur exlremam. quit, gentium posui eam et in circuitu ejus lerrat
Et cum jam quasi exlremum traheret spiriium, (Ezech.v).
paler ctenobii accessit ad fratrem quem, pro sancti- Pater vero ccenobii, de morte fratris posl revela-
talis suae praerogaliva, prae caeteris dilexerat et eo tionem sibi faclam sic, non modicam consolalio-
exhilaratus jam dictum venerabi-
magis familiarilatis cum eo contraxerat gratiam. nem accipiens,
Unde et magis compaliebaiur infirmo. Cum vero lem patriarcbam cilus adiit, et cuncla pandit ex
eum jam in extremis laboranlem cerneret, paterne ordine, quemadmodum, supra diximus, nobis ipse
et cum lacrymis supplicabat ut cum migrasset a pairiarcha ore proprio enarravit.
sxctilo ipsum quem adeo in vila dilexerat, et a quo Unde libet lunc intueri quam sil singularitcr
tam dilecius fuerat, de statu suo cerlificaret si magnus, quam magnifice singularis, cijns gloriam
frater ille jam angelorum concivis effeclus primum
tamen Dominus permitteret sic. Annuil frater:
lerris evangelizavit, priusquam aliis mundi parlibus,
obiii,et infra dies paucos juxta promissionem suam ,
B terroe sanctae primum. Ibi christus Domini, verc
ad patreni ccenobii reversus laetabundus se Deum
. post morlem suam primum evange-
viderc et aeternaesalulis sibi j'am praemiumreddi- ) sequela Chrisli, ubi et ipse Christus primum est evangeli-
tum nuntiavit. i Quod, inquit, ut scias certissime lizatus,
zalus post mortem. El qucmadmodum mors Christi
in nullo haesitans, sciio quia cito post ut egressus a
niox niundo est declarala per solcm, iia et niors
corpore ab angelis deporlatus vidi Dominum ; cito, chrisli Domini,
vcnit et jtibente Domino, declaratur raox
inquam, post magnus quidain superenti- mundo, non quidem peralium, sed
nens cum processione ineffabililer admiranda, se- concivem. Veri per angelorum
quippe solis Chrisli occasus niundo
quente ipsum et fainc inde stipahte et ducente, evangelizatur per lemporalis solis obscurum, mors
quam nemo dinumerare posset, affgelorum multi- vero chrisli Domini per aelerni concivis sui dalae
ludine, patriarcharum pariter et prophetarum lau- salutis et concessoeclarilaiisaelernuin.
dabili numero, cum glorioso apostolorum choro, et
innumerabili sanctorum marlyrum purpuralo et 12. DECONVENIENTIA MORTISCURISTI ET CHRISTI
DOHINI.
candidato confessorum exercitu. Stabat autem ille 0 mors Christi, o mors chrisli Domini! Exem-
ante Dominum quasi marlyr loto lacero capiie, est haec, exemplum illa. El vere sic, si qtiis
p
t plar
cruore, ut videbatur, sensim dislillanle per vulne- altendat et inspiciat quain magna convenieniia,
rum rimas. Cui Dominus : Thoma, inquiens, sic mira consonanlia, quam concors, quam dulcis
te intrare in curiam Domini lui. Et quam
decet adjecil: melodia sit poenaeChristi ad poenamchristi Domini,
Quantam gloriam donavi Pelro nec tibi minorem obialionis ad oblationem, passionisad passionem,
dabo. Et accepit mox Dominus mirae magnitudinis mortis ad mortem. Concors quidem melodia el ad
coronam auream el capiti ejus convulso et dilace- audiendum dulcis, etsi ad
respondendum gravis.
rato imposuit. i Et adjecit, qui loquebatur frater Hoc est enim iu propheta canticum illud
pro Me-
mortuus: < Scilo igitur cerlissime, quia Thomas lccb ad respondendura succinentis et
subsequenlis
hic magnus Canluariorum antisles in his diebus chori Christo praecentore. Et
quidera chori hujus et
occisus est et sic migravit ad Dominum. El tu in- proecentoris concors quidem melodia et dulce ad-
terim haectibi dicta nota, signa lempora. Modico modum canticum. Cum quadam lamen amaritudine
quippe elapso temporc ex muliorum commeantium dulce propier compassionem, nisi quia dulcescunt
relalu (ido vera probabunlur hacc. Et lu per glo- mox omnia propler fructum palmae delectaiionein
riosi martyris completumjam exitum libi nune pro- obtentam. Verum in libelli hujus histojrici fine ple-
pfietalum per me, deinceps de salute mea non du- D j nius, allenlius et cominodius audietar concors mc-
bites: praeserlim cum et per alios cito sis acce- lodia haec, et tam dulce quam suave canticum hoc.
pturus, ut ego nunc tibi propheto completum sic. > Adhuc enim canlicum hujus materiae superadden-
Et his dictis mox disparuit qui sicul vere et vere dum ipsius necdum penitus contexla maleria. lnte-
prophetice loquebatur sic frater. rim vero patroni nostri et patris, ad patriam suam
Et revera vere prophetice et omnia prophelica jam reversi, sanctum corpus quod ex nohis et no-
bic, ipse eliam locus prophelicus hic, hoc per.Iocum biscum adhuc, quod ascendens mortis suae exuvias,
ipsum signilicante jam Spiritu sancto, videlicel nobis vero quasi legalum preliosum dereliquil;
neomarlyris gloriaiu lam cito in tam sancto et lam hoc, inquam, sanclum corpus inhumatum adhuc
celebri loco evangelizaiam per qualuor mundi cli- debilis humanitalis officiis prosequamur ad iuniu-
mata citissime pra.-dicandam,ut in omnem lerram lum.
exiret sonus tani gloriose triumphantis. Militis si- 13. DEGESTISPOSTMARTYRIUM.
quidem a saeculoegressi in medio lerrae, ubi Do- Breviter lamen praetangendum,quod mox audita
minus operatus est salutem, ibi mox evangelizata per civitalem illa prius inaudila tam scelesti, tam
palina, ut inde quasi a mundi umbilico ad reliquas profana facti novilate, universa civitas conslernata
PATROL.CXC. 41
1283 HERBERTI DE BOSEHAM 1-284
obstupefucta et commota est, pcctora sua lundenies, A haec non facies pallidior, non macrior, non frontent
et manus supcr gentia ct manum ad manum prae sulcabant rugae densiores, non oculorum orbes con-
siuporc et dolore ferientes. Et patrem suum et pa- tractiores, non oculi plus reconditi [non humor ab
ironum querenles et conquerentes confestim ad ec- ore profluens aut naribus], non colluni plus exesum,
clesiam concurrerunt. Scd ut omitiamusdiviies, soli non humerus demissior, non digilus rigidior, non
pauperes acceleraverunt ad summi iinperatoris cutis laxior est. Denique in nulla corporis parle
militem trucidalum sic, ulpole qui dum mililaret ulla polerat cxlenualio seu exinanilio deprehendi;
atlhuc paiiperum fueral suslcntamentum, paler or- ipsa corporis morltii viva composilionc probante
pbnnorum, pupillorum ailjutor, judex viduarum et hanc sancii viri ullimnm exanimalionem non exina-
mcerentium consolator. Tale hominum genus, et niiionem fuisse. Et revera decuit, ut qni morieus
ccrte soli tales divitibus jam arescentibus prae li- tam decentem, lam decoram ut praescripsimus Do-
inorc et prementibus se; tales, inquam, el soli lales mino corporissui compositionem servaverat, quam
ctirrunt, accelerant, festinant : festinaul omnes, nec alra mors imminens potuit deformare, decuit,
fcstinat qnisque quemque pracvenire, ejulantes, inquam, ul ipsi morluo, quia jam non poterat ipse,
qttcrentes et conclamantes, quo pater eorum et Dominus retribueret simile. Et relribuit quidem,
" haecenim, quam descripsimus, stibio depingenda,
patronus dcvenisset.
Respiciamus ad passionem Christi et vidcamus si polius quam tetris calaini litleris descrihenda, haec,
non sic in hac passione christi Domini, sicut in pas- inquam, fuit gratia. hic decor exanimis corporis
sione ipsius Chrisli, si non in passione mililis, sicut in capite sic tunsi cl lonsi sic. Quod cerle erat ma-
et in passione imperatoris. Ibi piscatores, ibi mu- gis quam moriuo placide dormienti siinilius, ila ul
lieres, soli dunlaxat pauperes hi cacteris occullis haesitarenl nonnulli eliam si obisset adhuc. Haec,
similiicr propler metum. Ncc immorandum hic, inquam, fuit gratia, hic decor lotius corporis, haec
ncc plus quam neccssc capitis et membri sui con- faciei vivacitas, hoecjucunditas, haec hilarilas exhi-
lcrre et coaptare passiones. Legenlibus ct scientibus larati, imo jam impinguati in oleo. Ha>c,ut supra
hanc et illam solum hic suflicit tetigisse. Unde et nos dixisse meminimus, haecfuit gloria vultus ejus
omissis cacteris ad pauperes nosiros revertamur, reversi ab exsilio in primo ecclcsiaesuae ingressu
qui aiculChristi pauperes ad Christi monumentum inchoata, nunc vero in egressu repatriante ipso
lunc, ita isti nunc ad ccclesiaepavimcntum cucur- consummata : quam non vehemens mortis spiritus
rerunt, super quod saiiclum illud corpus adhuc ja- exsufflare poluit, sed magis de claritate in clarita-
cebat, cxnnime, necdmn in monumenlum positum. lem transformavit lanquam a Domini Spiritu. Sed
Quod pauperes currentes el praccurrentes mox de- quid? Certo certius et luce clarius, quod lam de-
vole adorant, elcum suinnia rcvercntia manus cora, tam jucunda compositio corporis mox quasi
ticosculanlur et pedcs. Ili veropilacia, alii mapulas praeco fuit praedicatrix et nuntia aeternaesuaeju-
iu sacro illo fonle sanguinis, qui ubertim super cundilaiis, nt quani pr;efalus ille frater angelorum
ecelesiaepavimentum cmanabat, tinxerunt, devotio- concivis in visione spiritualiier, bic in praesenli
ncm ct rcverentiani neoinarlyri exhibendam elglo- oculo ad oculum corporaliter probarelur, ut sic
liam ipsius in brevi per inundum amplianVJam inlerexitus sui iniiia quasi in ore duorum gloriae
jam velttl quodam fitiurorum pracsagio propbe- suae lestimonium staret. Jacuit itaque in leclica
lautes. nocte illa tota sancli viri corpus ante allare eccle-
Demum vero circa nocteni, vespera quippc erat siaemajus, qui tamen jam inlroivit ad allare Dei, ad
cum opus illud tenebrarum agerelur, testa capilis Deum qui laelificabat dolorem ejus. Jacuit autem
cuui corona iinclionis, qtiaein modum disci depen- corpus, sicut neclolum, nec exutum adhuc.
debat a capile, per cutis modicum fronti bacrens 15. QUALITER SANCTI VIRICORPUS SITDEDUCTUM AD
adhuc, capiti resolidatur et ut
coaptatur poluit, et TUMULUJl.
sicut jaccbal super pavimenlum, nec exuto adhuc rj In crastino vero reaccedentes viperae, de jam sae-
nec loto corpore, ut monachalis pracsertim mos cst pedicta progenie viperea, virus suum per linguam
sepelire defunctos, corpus illud sanctum choro ante suam lancealam evomenles, terribiliter intonanl, si
tiltare majus monachorum inferlur humeiis. corpus seducloris illius super lerram foret adhuc ;
14. DEFORMA JAMEXANIMIS CORPORIS. adjicientes quod nisi cilissime ab hominura oculis
Tola vero nocte illa.postgrande profluvium san- amolum absconderelur sub terra, illud per totam
guinis quod super ecclesiac pavimentum jam ema- civitatera equis dislrahendum aut suspendendum
naverat, sanguis sensim per rimas vulnerum capile patibulo: inhibentes etiam ne corpus seductoris
resolidalo distillabat. Untieel quod diclti mirtim ct inter sanclorum ponlificum sarcophaga ponere-
grande ipsius virtulis Domini miraculum graia ad- tur.
miralione dignum, post caedemlam acerhani, post » Mox vero quidam fratrum monachorum prae lam
gladiorum percussiones tain duras, ubi lesta ca- horrida tam sacrilega comminatione slupelacti et
pilis cuin corona unctionis separatur a capile, cxterriti, accclcrantes, a leclica in qua jacebat de-
posl lantum profliivium sanguinis ct dcinum post posilo corpore primo ipsius coeperunt vestimenta
lain dcnsas lota nocte sanguinis slillas, pos! oninia lollcrc et post, ut moris esl monachalis prxserlim,
1285 VITA S. THOMA).— LIB. VII. 128(r
lavare corpus. Verum prinia lollentcs vestimenla, A inler ipsos pierique, quemadmodum, el mundi ho-
quibus adoculos hominum ulebatur, inlerius oin- mines, de viri sanctitate dubitaverunt, videntes
nia invenerunt dissimilia, j'uxia illud Sapientis : nunc sic, terrihiliier siupefacti et salubriter con-
Frons, inquit, tua populo conveniat, intus vero trili, immobiliter confirmali sunt. Et quasi viso
omnia dissimilia sinl. Quod quidem in islo : inve- tcrraemolu et vere ipsius terraemotu carne tam
nemut quippe mox inlerius atrum quoddam colo- delicaia, lam fragili adeo mola, imo immutata sic,
Iiium absque caputio tamen. Quod ipsi mox cucul- viso, inqtiam, lerraemolu hoc quasi evangelico illi
lam monachalem inlerpretati sunt. Quo extilo in- centurioni mox conclamantes succinerunt, Jdicen-
lime repererunl tolum corpus cilicinis cooperlum. les : Vere Filius Dei erat iste! (Matth. xxvm.)
Cilicium in humero, cilicium iu bracbio, cilicium in Igilur postquam exuium fuit, postquam lotum, ac-
dorso, cilicium in libiis, viri toio corpore cilicinis ceperunt mox corpus Thomae et aiiis induerunl
quasi obsulo. Ha?c erat poderis, liaec talaris vestis veslimenlis, sicut mos est ponliflces scpelire. Erat
Joseph : hanc, ut circa historiae hujus inilium nos autem in crypla ecclesiae monumentum novum,
dixisse meminimus, ex quo in saccrdotium pro- excisuin de petra a mullis diebus quasi ad hoc adeo
molus mox induit, usque ad marlyrii sui consum- pricparalum, in quo nondum quisquam positus
inaiionem non exuit; fralres vero, in quorum ma- " fuerat. Et propler melum in ecclesiae crypta illud
nibiis sanclum illud corpus erat, practer spem suam, quasi abscondentes posuertint corpus Thomae in
imo supra mundi aestimationcm videnlessic, cuin hoc monumento novo, quod erat excisum de petra,
magno tripudio, imo cum quodam mentis jnbilo anno ab lncarnaiione Domini 1171, vitaevero ipsius
confestimalios de fratribus convocarunt. Et quia anno circiter quinquagesimo lerlio.
INCIPIUNTCAPITULATOMISEPTIMI.
1. De calalogo erudiloruni Thomw.
2. Deliac martyris hisloria non mutilanda.
3. De supplicalionequa merilis el orationibuslegenliumhanc hisloriam se commendat.
TOMUS SEPTIMUS.
I. DECATALOGO ERUDITORUM THOMjE. C manam Ecclesiam ab exsilio vocatus et sanctaeRo-

Et quoniam in historia hac de eruditis Thomae manaeEcclesioe cardinalis effecius, demum per Ro-
nunc domini et gloriosi neomartyris nostri crebro nianum pontificem in Beueventanum archipracsulem
mentio facla est, ul ipsorum nomina in scterna bc- promotus est.
nedictione sint, qui in tanla tempestate intertot 3. Poslbunc Joannes diclus cognomento de Sare-
maris voragines patri laboriose nihilominus et peri- sberia nalione Anglus ; qui ex re nomen habens
culose navem suam ducenli navigii coadjulores exper Dei gratiam duos sibi in capite spousae oculos
slileranl; ipsorum, inquam, lanquam virorum il- coaplarat, sermone sapientiaeel sermoue scicnliae
lustrium, nomina in hisloriae hujus calce exprimcre abunde sibi dato, per spiritum. Hic cum ncomar-
commendabileduxi. tyre noslro in lenlationibus ipsius slrenue cl viri-
l.Inprimis igituret supra omnes eruditos hos liler ad finem usque permansit. Qui ob pr.eclara,
omnium eruditior ipse Thomas : sicut eruditior, ita non ul reputabat sua, sed potius neomartyris nostri
el insignior, roseus et rubicundus, lavans in vino merila gioriosa, cito post domini noslri mariyrium
slolam suam el in sanguine uvaepallium suum. Qui a palria sua Dei vocatione evocalus in Senonensi
imperatoris sui instar torcular calcavil solus, et de provincia, in qua nobiscum exsulaveral prius, in
Edom tinctis vestibus de Bosra cceluin asccndit. D Carnotensem cpiscopum promotus est.
2. Inter eruditos vero Tbomae eruditissimusprae- 4. Post hunc Roberlus, cognomentoFolioth, na-
clarus quidam, sicut natione et nomine Lombardus, tione Anglus, lunc archilevita Oxenefordensis, in
de pracclara civitatc Placenlia oriundus. Hic, ad graliis et virlulihus multarum facierum persona.
duo matris suaesponsaeubera diutissime dependcns, Cujus si vilam et actus cerneres, in duabus sor.ori-
tandem ablaciatus a lacte, appulsus ab uberibus, bus sibi maritaliter copulatis alterum Lahan soee-
in sapientia et scientia magnus effectus cst. Hic ruin judicarcs. Verumtamen hic patrem suumde
discipuius lempore, quo vacabal, quielis et otii lerra egredientem et peregrinantem ob quasdara
magistrum in exsilio canones docuil. Ad cujuseliam causas secutus non esl, ut uon sequeretur paterna
docentispedes quolidie sedebat discipulus qui scri- prius licenlia et benedictione accepla. Hic poslca,
psil haec. Nobiscum semper erat coines individuus, obpraeclaraipsius nierita, in Hercfordenscm cpisco-
quousque tandem ob praeclara ipsius merita ad Ro« pum promotus est.
1287 HERBERTI DE BOSEHAM 1?8S
5. Posl hunc, Regirialdus natione Anglus, sed A set, obstuptierunt denles, quia cum nec fuisset de
sicut educalione et cognoraento Lombardus, pro familia nec de archipraesulisdomo, cum parentibus
aetate prudens el industrius, animosus et eflicax in suis jam magis sepulcro quam exsilio aptis, exlur-
agendis, qui extra patriam aliquanio tempore nobis- balus est et proscriplus. Qui postea , ob praeclara
cuin forliter stans, cito doloris nostri fuit princi- viri merita, Remis in metropoliianaeecclesiaedeca-
piura : ob causam tamen propter quam a nostro num promotus est.
agone et paupertate ad aulam confeslim se transtu- 10. Post erat Jordanus, vel, ut alii nominanl,Gor-
lit ut ibi mililans principi forlius praeliaretur con- dianus, cognomenio de Meleburna, natione Anglus,
tra nos. Iste tamen in domini nostri morte sicut lunc Cicestrensis arc-hilevita, ejusdem ecclesiaede-
pretiosa et triumphali, salubriter praestanle Altis- canus postea, vir pro aetaleet pro tempore quo lil
simo, ad quondam dominum suum et patrem con- teris operam dederat non mediocrem scientiam as-
versus est el reversus. Qui eliam postea, induslria secutus, verum quia viilam emit, excusavit se et
ct probilate ipsius promerenle, ab aula ad Ecciesiam patrem peregrinantera seculus non est.
assuinptus, iu Balhoniensem episcopum promolus 11. Post hunc Mallhaeus natione Anglus, sicut
est. natione et cognomine Ciceslrensis, juvenis ingenio
6. Post hunc nomine et faraa celebris, Girardus B acer, probus et indusirius. Qui cuni jam commode
nomine proprio, cognomento Pueila, nalione An- profecissel in litteris, curiarum et curarum saecu-
glus. Iste post longos potus turbidarum aquarum larium nexibus a litteris retraclus est, cum haec
Sior, hausit sibi landem purissimas de fontibus scriberem jam Ciccstrensis decanus. Hic vero, quia
Siloe. Quem dux nosler et pater, priusquam pere- minime vocaius, patrem peregrinantem seculus non
grinarelur, primus in ordinem clericalus promovit, est.
et primus ei beneficium ecclesiaslicum contulit. Qui 12. Post hunc Gervasius, simililer sicut natione
cum lola die cucurrissel nobiscum, tandem circa et cognomine Cicestrensis, juvenis certe lunc sicut
diei vesperam in cwsu remissior quaerensrequiem in moribus et in litterarum scientia commendabilis,
aliquanlulura a nobis diverlit. Qui tamen postea verum el isle cum nec vocaretur, patriam egressus
post doraini noslri de hoc mundo transilum, bonaa non est.
mansuctJDet honestae conversationis suaeet scien- 13.Post hunc Joannes, cognomento deTilleberia,
tiae mcriiis in Conventrensem episcopum promotus natione Anglus, vir muituni habens pecloris et
est. multum oris. Qui tanquam scriba doclus el velox,
7. Post btinc Hugo, cognomenlo de Nunant, na- mox cum necesse de cordis sui ihesauro.nova et ve-
tioue Normannus, tunc archilevita Lexoviensis, pro lera proferebat;' verum ipse corpore j'am gravis et
juventulis suae annis tunc in consiliis discretus, in aunosus, quod patrem[peregre proficiscentem non
agendis providus, et strenuus in exsequendis: ve- est secutus excusatur.
rura peregrinatione nostra necdum (inila, reconcilia- 14. Post hunc Philippus, cognomenlo de Caune,
tus principi de patris noslri licenlia est rcversus. natione Anglus, vir lenis et siinplex. Qui corporis
Qui per nnnos a principe fidus repertus, et strenuus, et mentis vires in humani juris studio jam exhause-
sive ab aula sive ab Ecclesia nescio, sed hoc scio rat plurimum patrem suum peregrinantem secutus.
<juia illo de quo proxime loculi sumus felicis me- Sed cum aliquantisper supposuisset humeros suos,
moriac Girardo decretam universoe carnis viain sed minime sufliccret tanio lempore ad onus pau-
ingresso, ad eamdern sedein ponlifiealemproraotus pertatis porlandum, vidit requiem quod esset bona
est. et repatriavit, prius tamen paterna licentia et bene-
8. Postbunc Gilbertus, cognomenio de Glanvile, dictione accepta.
nalione Anglus, formam habens conversationisbonae 15. Post hunc Hervacus,cognomentode Londonia,
-et boneslae, et omnlum inter quos conversabatur unde et oriundus. Hic mutualis vasis aureis el ar-
bonorum moribus se conformans, et in utroque jure JJ genteis ab /Egypliis in deserto mannaie saturari
scientiam commendabilemassecutus. Hic postquara optabal. Sed a patre noslro ad virum apostolicum
nobis semel adhaesit, nos deinceps non deseruit; missus obiter morte praevenlus est.
verumlamen vocatione omnium novissimus fttit. Et 16. Post hunc Gunterius, cognomenlode Winto-
tamen,Allissimo disponente sic, qui fuerat vocalionc nia, unde et oriundus; bomo simplex el rectus, ti-
novissimus, factus est patri noslro dignitatis loco mOratus et sine querela. Cui quod defuitin scien-
proximior, jam quippe cum scriberem haec, in epi- tia, commodius ipsi desuper est suppielum in vila,
scopumRophensem electus. ipso cum Zacchaeoslalura pusillo, super sycomorum
9. Et ut mox de societale nostra non quidein ascendenle ut vel sic transeuniein videret Jesum.
episcopos, sed alios. privatos, viros lamen magnos Hic cum magislro in tentalionibus usque in iinem
cl induslrios enumerem, post hunc erat Radulfus, fideliter permansit et constanter.
cognomento de Serra [natione Anglus, vir miiis, 17. Post hunc Alexander, lingua paterna vocatus
mansuetus et socialis], qui, etsi non episcopus, vitae Cuelin , sicut nalione et coguomenlo Gualensis.
tamen sanclitale el scientiae pieniludine adimplebat Edoctus quidem iii litleris, jucundus in verbis et
episeopura. Hujus, cum uvam acerbaiu non guslas- in verbis jucundis niullus. Cujus lameu non omnis
1289 VITA S. THQM.eE._ LIB. VII. 1290
virtus in ore ipsius ; quin polius sicut nec lingua A chipraesulem sutim nuper tunc reversum ab exsilio
nec ei defuit manus. Cum patre nostro et pro patre visendum veneral. Undeipsum in historia hac in
nunc ultroneus, nunc jussus, nunc vero missus, arehipraesulis eruditorura catalogo hoc nequaquam
crebro inler muita pericnla caute quidem et forti- pono. Qui tameri jam a rebus humanis exemplus,
teroperans et constanler, et quod in nalione illa sicul sperandum, ab Altissimo in superccelesti san-
valde pretiosum, sicut operans ita semper et ubi- clorum suorum catalogo jam posilus est.
que domino suo fidem servans. 23. De his autem, quos in islorum ernditorum
18. Fuerunt adhuc et duo, unus dictus Rolblan- pono catalogo, ut supra singulos enumerando nota-
dus, alter, vero Harialdus, nalione Lumbardi, viri vimus, quidam nobiscum ad praclii pondus sustinen-
quidem industrii et praepotenles in litteris. Quos dum audaces, robusli, strenui et constanles pauper-
pater noster jam peregrinans vocavit ad se. Quibus latis amici permanserunt, pauci abierunt retro. Et
inluilu litteraturae suae et prudentiau, cum pauca in hoc eliam miles suo conformis imperatori. Nam
haberent, de sua pauperlale communicabat, per an- ut nunc de aliis proeteream, nec enim eorum quis-
nos singulos primo quem pracnorainaviinus marcas que, quos imperator ipse ad aposlolatum elegit, per-
decem, alleri vero centum argenteorum solidos, mansit, et ut omnium eruditorum nostrorura nunc
singulis peregrinalionis suaeannis largiendo. concludam calalogum, omnes viginti.
19. Superest de hac noslra doraini nostri beati 24. Nemo aulem miretur, calumnielur nemo, si
marlyris societale unus adhuc domino noslro cha- inter alios in isto erudilorum catalago enumerave-
rus admodum et acceptus. Quem quidem pono per rim aliquos qui patrem suum peregrinanlem seculi
se, quasi singularitcr magnum et magnifice siugula- uon sunt. Hi inter illos, ut videri potest, amicos
rem, et eliam quia vocatione inter novissimos. Hic polius numcrandi, qui cnm sint socii mensaemi-
est Humbertus noniine proprio, nalione Lumbardus, nime tamen permanent in die necessitatis. Aut
de inclyta illa civitale quaeMediolanumdicilur oriun- etiamsi aliquos horum nominaverim, qui patrem
dus, vir opere pltirimum polens et sermone. Qui quidem peregrinantem seculi, sed tamen, necdum
sicut de virtute ad virlutem, pariter et per ecclesia- peregrinalionis labore fini(o, sunt reversi. Qui ni-
slicos ascendens gradus, cum adhuc exsularemus, hilominus fragili illi et seducibili mulieri possunt
prirao fuit Bituricensis arcbidiaconus, et tunc a do- videri similes.quae relro respiciens in slatuam est
mino nostro vocatus, de noslra societale factus est conversa, sive illi qui manum suam misil ad ara-
quasi unus ex nobis. Postea veroob praeclara ipsius trum, sed et simiiiter relro respiciens regno se ine-
merita in Mediolanensem archipraesulem, unde el r ptum reddidil. Si inler alios, inquam, eruditos et
orlus fuerat, est promolus. Et exindeprimosecundo- hos et illos hic enumeraverim, nemini mirandum
ve hujus promotionis suae anno in omnium patrem calumniandumve hoc. Sciat potius universa mater
et patronum est conversus, de arcbipraesulein sum- noslra calholica, quia et illiqui patrem peregrinan-
mura Romanaesedis pontiiicem sublimatus, hodie lem seculi non sunt, sive qui secuti et reversi, fere
lotius Ecclesiaerector, sicut re et nomine Urbanus quotquot paterna prius licentia el benediclione ac-
tertius. cepla sunt reversi. Et compassione paterna quot-
20. Ex isto igitur, quem posuimus, lam prudenti, quot hi absoluti a patre. El praeterea urium eliam
tam forti felicis societatis catalogo, aestimare pos- adhuc sciraus omnes el mundus videt sic. Unde nec
sumus quam magnanimus, quam magnificus et quam sermo nosler apologeticus pro ipsis necessarius
munificus fuerit dominus noster gloriosus martyr nunc, quia et illi qui non secuti, et qui secuti nec
hic, qui, etsi omnibus riudaius et proscriptus causae lamen permanserunt, si quo contra patrem suum
Dei et Ecclesiaetales secura et tantos patronos con- gesserint, si quo offenderint rnodo, salubriter sunt
quisivit. conversi: et tolis cordis visceribus in summa men-
21. Fuerunttamen etalii nonnulli inter hos.quos lis devotione, quidquid prius gesserint, per mortem
elsi eruditos el strenuos hic nbn exprimo, domino D et post morlem patris tam pretiosam, tam trium-
quidem suo nihilominus ftdem servanles et cum eo phalem, coram patre suo humiliati et ad ipsum
cursus agonem usque ad metam debitam strenue et amanlissime sunt reversi.
virililerconsumraanles. Inter quos, auclore Domino, Tu igitur, pater sancte, marlyr gtoriose, qui prius
quasi aborlivus et eruditorum minimus discipulus in campounacumimperatore tuo athletafortissimus,
qtti scripsit b;ec, Herbertus noraine proprio, natione nunc vero in solio triumphalor es gloriosissimus, qui
Anglus, et sicut natione et cognomine de Bosehara. per morlem luam et mortem ipsara et ipsum pariter
22. El ne illum, de quo sermo tam celebris est, vicisli, qui super te mortis imperium habuit, serva
de quO etiam in hisloria hac supra per loco teti- eos qui tecum in tuis tentationibus permanserunt, ut
gisse me memini, clericum illum videlicet in agone mereantur fieri socii consolationis, qui socii fuerunt
raartyris bracliio vulneratum preeleream, ipse qui- passionis. Serv.t, inquam, domine, omnes quos in
dem nomine proprio Edwardus, cognomento Grim, nomine suo tibi Dorainus dedit, illius non immemor
nalione Anglus, quem hic per se ah aliis sCorsum qui cum dilexisset suos, usque in (inem dilexit eos.
pono, quia ipse etsi de provincia, de archipraesulis Serva et omnes qui tibi fideliler sunt obsecuti sive
tamen propria familia non erat: sed cnsu sic ad ar- sccuti sinl et reversi, sive qui a te non reversi, quia
le ex licentia palerna non sunt secuti. Et mihi } Quod si forle caltiranietur quis hoc conlra legem
discipulo tuo'ta!i quali nunc hisloriographo tuo, per hisloriae.si placet indulgeat, recolens faclum sic
avia et invia deserli erranti et te quacrenli, de tuo non ex multiloquio meo, sed pro voto amicorum.
duplici spirilu vel modicum quid imperliri digneris. Nec tamen, si quis bene historiarum inspexerit
Non quod ego, peccator homunculus, Elisei pro- schemata, hoc conlra historiae Iegem, imo verius
phetoe tam exiraii mihi usurpem quid, sed quia Elias secundum legem. De quo tamen alias. Verumtainen
es tu, quod mundo el spirilus et virlus et ne quid etsi liber historicus bic etiam conlra historiae legem
deesset, eliam ipse habitus indicavit. Mihi ergo sic excreverit, oro tamen et oplo ne ipsum quis
puero tuo, quid tibi in vinculis Evangelii minislrare mutilet aul excuriet, nisi forle velit invide lanti
consueveram, vel de filo prophetici subtegminis tui, viri operura extenuare virlutem aut deprimere glo-
ne inter deserli hujus frigora nudus peream, lu riam. Non, inquam, mulilet, nisi forte aliquid exci-
ascendens huc projice. Nec enim credendum quod, piat, qtiod dignum jtidicet publice in ecclesia legi,
elsi ignitum currum luum jam conscenderis, te in pracserlim in festivo martyris nalalitio die. Si novit
tanta gaudiorum abysso sempiterni ilii inaccessibilis melius, corrigat. Hoc quidem placet; sed hoc oro,
clzritalis et dilectionis Spirilus sancli ardores sic , ne mutilel. Pro multis dico qui de alieuo el veteri
absorbuerint: quin peregrinanlium et periclitantium * suum quasinovum cudenles, persaepe, quae magis
adhuc filiorumluorum sis memor; quin polius eo ipso necessaria tanquam superflua resecant, aul ipsa su-
ad eubveniendum promptior, sicut credibile nunc, perflua lanqtiam plus necessaria retinenl; persaepe
es et potentior, quanto nunc ipso indeficienti aeternae etiam in originali inventa juxta sensuin suum inler-
pietatis fonte debriatus, per morlem tuam triumpha- prelando el mulilando corrumpentes; nec in ipsis
lem amplius confirmatus esl principatus tuus. Sed ne aucloris verbis auctoris menlein sequenles, sed ipsa
quis vindicet propritim quod lotius Ecclesioocom- ad propriam suam trahenles. Hujuscemodi quidem
mune beneficium el gaudium est, sential sicut spe- mulilaiores, arborum et vitiuin, in ramis et palmi-
rat in sanguine luo, gloriose martyr, populus salu- libus luxuriautibus resecandis, incautis putatoribus
lem, Clerus libertalem et universus ecclesiarum or- similes; qui persaepe magis fructuosa et plus neces-
bis patrocinium, ut sicut libi pax, ita sit et quon- saria resecant, dum putanl se arida vel spuria tan-
dam coadjuloribus tuis pax et peregrinis tuis pax quam superilua resecasse. Tu igilur, quisquis es,
et Ecclesiae tuae et universo Ecclesiarum orhi in si librum historicum aliurave nosti condere, conde
sanguine luo pax; et sil clero necdum plene, etsi tuum, non facias de meo veteri et a me elaboralo
ex parte, jam adepla per sanguinem tuum libertas ( I luum illaborate novum : aut si non nosti condere
plena, pro quo novo modo et inaudito forliter con- tuum, quomodo corrigendo ineutn el quae libi non
f l?i:li et constanter forti tu le ipsnm offerre vo- videntur superflua et forle magis necessaria rese-
luis'.:. cando de ineo quaeris fncere luum? Si potes, me
II. NE QUISIIANCMARTYRIS HISTORIAM MUTILET ipsum convcni ut mecorrigam: sin autem,meo inta-
DEPRECATUR. cto, luutc novum compone : unum dico,quod utinam
Hoc autem circa historiae istius finein oro, opto, absque mutilatorum offensa dixerim, sive histori-
et sicut audeo, ipsius etiam martyris nomine inhibeo, cus sive alius liber mulilatus nunquam mihi usque-
ne quis lectorum hanc marlyris historiam, etiamsi quaque fidus erit, nec ego ipsi. Etiain et si ipse pla-
cui forte videatur prolixior, ullo unquam tempore cuerit, semper lainen inihi suspeclus est, nec un-
aut mutilet autexcurtet; prolixior dico, quia et ego quara plenam ipsi adhibilurus sum fidem.
ipse prolixam fateor, quam lamen absque mulio- III. LEGENTIUM HANC HISTORIAM ORATIONIBUS SE
rum offensa et magnorum, quorum ego hujus bisiorici COMMENDAT.
operis eram debilor, non polui evitare aut licuit: In hujus vero historici libelli calce ultimo id oro
qui non solum tanli viri opera, sed et causas ope- etsupplico, ut quisquis in peregrinalione mea hac
rum, pariter ei quae ipsis inerat aedificationisvir- 5 seu finita ipsa historicum hoc martyris canticum
tutem instanlissime a me describi postulabant. Quod audire desideraverit, mihi tali quali historiograpbo
lotum molesla verborum brevitate stringi non po- orationum et merilorum suffragiis fraternae unitatis
lerat, tam ampla operum et virlutum magniflceniia intuitu communicare dignelur et semper derelicti
dilatalum, El inde sunt crehrae, quas per historiam sit memor. Amen.
fecimus aediflcalionisgralia evagando, digressiones.
(Ex omni hoc libello quinque solum deficiunt plagulw sive paginw decem. In duobus tribusve (ocis inserta
utnt pauca ex Quadrilogo desumpla el uncinis inclusa. Vide plura de hoc in Quadrilogo secundo, Vil. S.
fltom. supra.)
1293 LIBER MELORUM.— HEL. I. 1294
HERBERTI DE BOSEHAM
LIBER MELORUM.
INCIPIT PROLOGUS LIBRI MELORUM.
Finiia sancti viri historia velut quodam praeinisso A' impcratoris; el inde formatur melus tertius : unde et
cantico, mox sicut cilharizantiuni mosest, ad lau- libellum consonantias has cilharae instar resonanlem
dem martyris Ires snbjicimus consonanlias, cx nomine melorum inscripsimus. in quo nonnulh de
qtiibus formati sunt meli trcs. Prima consonantia post marlyrium geslis continentur. Cujus quia tota
est de cousiinilitudine seu concordia visihilis pugnae pene materia de praemissa marlyris pendet historia,
marlyris mililis ad visibilem pugnam Christi impe- libello historico islum melorum mox adnectimus.
raloris; et inde formatur raelus primus. Secunda Finiio vero isto melorum libello, adjicio in volumine
consonanlia est de concordia visibilis palmae mililis hoc homiliam unam de marlyris natalitio die. Et in
ad visibiiem palmam imperaloris ; e; inde formatur fine voluminis postponitur funestum illud chirogra-
inelus secundus. Tertiaveroconsonantia estde con- phi scriptum, quod prius exsilii nostri ct poslea
cordia invisibilispalmaemilitis ad invisibilem palmam martyrii causa fuil.
CAPITULA IN LIBRUM MELORUM.
i. De consonanlia visibilis pugncemililis ad visibilempugnam imperaloris : ecce melus primus.
2. De consunanlia visibihs palmw mililis ad visibitempalmam imperatoris : ecce melus secundus.
3. De cunsonantia invistbitis palmw mililis ad invisibilempalmam imperatoris : eccemelus tertius.
Expliciunt capilula in librum Melorum.
Libello vero nielorum cum tribus melis suis con- B imperatoris et militis, seu palmae hinc inde gloriam
stimmato adjicil liomiliaui suam unam de martyre, coaequare velle aut altentare hoc, sed solum con-
quae sicincipil: Cantemus Domino.In omnium vero ferre agonem militis cum agone imperatoris, tam
calce scriptum illud funeslum chirographi instar sedulo, tam forliler, tam viriliter, tam e vesligio
confcctum postponitur quod primo, ut mundus vi- imperalorem suum etsi non consequenlis, subsc-
dit et invidil, archipraesulis exsilii et demum mar- quenlis tamen, et lam concordiler succinentis ct
tyrii causa luit. respondenlis in choro imperatore ipso Christo proe-
centore. Nerao aulem meli bujus audilorum ex-
PRIMUS HIG MELUS speclet quod de pugna inieriori et invisibili quid-
DE YISIBILI ET CONFORMIPUGNA MILITISAD quam resonet inelus hic, cum tamen duplex pugna
CONSIMILEMPUGXAMIMPEBATORIS. sit, quibus quisque militum exagitatur, solo impe-
INCIPITUBER MELORUM ratore exceplo. Cujus solum fuit pugna exterior,
Finiia vero de sancli viri vita et actibus historia non inlra se, in ipso solo carne nupquam concti-
bac, quasi quodam de tanii Chrisli athleta praemisso piscenle adversus spirittim neque spiritu adversus
cantico, posl qualecunquc canlicum ltoc lempus Q carnem. Verum modo nihil mihi et pugnae illi, qua
nunc cxigit, ut deinceps, post lam difficilempugnam sicut duntaxat homo exagitabatur miles, sed impe-
et lam gloriosam victoriam, ad ejusdem laudem rator Deus homo nunquam, nnde inleriorem illam
ulramque moveamos manum, utrasque pulse spiritus et carnis pugnam nunc pertranseo. Et
inus chordas , ct humilis et manu fortis David praesertim cum nunc duntaxat proposuerira con-
tangamus citharam : uljuxtapromissionem noslram formitalem oslendere pugnae militis ad pugnam
supra in historico canlico hoc, quam consors, imperatoris, visibilis solum et exlerioris ad exle-
quam consonans, quam concinens harmonia sil riorem et visibilem, nequaquam pugnae inlerioris
pugnae mililis ad pugnam imperatoris, agonis ad et pugnaeulpole sine qua imperator.
agonem, sudoris ad sudorem, poenae atl poe- Et quidem in primis inter primi meli hujus initia
nam, occursus ad occursum, oblalionis ad obla- quasi prinias Davidicaehujus citharae chordas pul-
nrelus eo
tionem, audientiae ad audieriiiam, passionis ad pas- santes allius repetamus, ut harmoniae
sionem, morlis ad moriem, sub quodam melo brevi, suavior el dulcior elsi longior sit.
etsi in gravibus chordis citharae dulci tamen reso- PRIMIHELIPRIMA NOTULA.
ncmus. Nec atbilrelur quis me sudorcs et agones Imperalor igitur mox intcr prima secnndum
1*95 HERBERTIDE BOSEHAM ^
tarnem nalivitatis sux initia, cum mundo apparere A quam ultroneus hoc ipsum imperalorem snum bic
non
inciperet, et ad mundi et inferni potestates debel- e vestigio scqueus paulo antedictum excidissc
landas descendisset; mox, inquain, fugit, latuil et arbitror.
abscondit se, exsul factus et extorris cum patre 9 flOTULA.
sno et matre. El miles quidem similiter sic, mox Imperator gladium ferri cohibuit, et miles simili-
cum se ad imperatoris tirociniura transtulit, quasi ter contempsit hunc, etsi alterum pro lempore et
recens nalus, quia novus factus ex veteri; mox, pro militiae suae debito gladium verbi exereus exer
inquam, fugii, latuit se abscondens, exsul simililer cuerit.
et exlorris et cum eo toia ejus cognatio. Rerae- 10 NOTULA.
moremus nunc praemissi hisiorici cantici pericopen lmperator pro suis commililonibus oravit, ct miles
hanc. similiter, cum omni etiam imperio arguens, et suos,
2 NOTULA. elsi non de gladio suo quo ab imperalore ipso ac-
Imperator anno septimo ad palriam suam, ad cinclus erat, defensans.
regnum suum reverlitur inimico rege jam defuncto. 11 NOTDLA.
Et miles similiter septimo, rege persequenle salu- Imperator semelipso tradente se caplus, et mox
"
briter ut credebalur subverso et conlriio. ipsius mililes dispersi : et miles similiier ipso so
3 NOTULA. tradenle.
Imperator ab exsilio reversus in septimo, annis 12 NOTDLA.
viginti sex praesens et non fugiens, fortiter et viri- Imperalore percusso dispersi prius militcs re-
liler in palria sua, in regno suo omnipotenlis palris versi sunt ad propria : simililer et sui militis, per-
sui praelia dimicat. Et miles similiter ab exsiliojre- tusso raiiite, pro corona carnis corona spiiitus im-
versus in septimo, in patria sua, in ecclesiastico marcescibilis.
principatu suo, diebus viginti sex, ut dies detur 13 NOTCLA.
inilili sicut annus imperatori, diehus, inquam, lmperator coram tondente sc lanquam ovis ob-
solum viginti scx, quia ultra non licuit, nec impe- mutuit : et miles similiter coram tondente se et
rator plus voluit, iraperatoris praelia strenue for- coronam capiiis eliam abscidenlc a capite • et cerle
titer et acriler instauravit. Cui iroperalor tanquam dura lonsura haec.
alii cuidam conimilitoni suo viro prophetico diem 14 NOTDLA.
pro anno dedit. Imperalor corona spinea coronatus esl, sed pro
i NOTULA. Q corona corona datur, pro corona spinea corona
Imperatori, appropinquante passione, Hierosoly- gloriae : et militi quidem corona tollitur, sed pro
mam ascendenti, cum processione magna occurit corona corona redditur, pro corona carnis corona
pauperum turba plurima, benediclionem illi pro- spirilus immarcescibiiis.
pheticam decantantes. Similiter et milili Cantua- 15 NOTULA.
riam appropinquanti passione sua jam imminente. Imperator pergens ad crucem, crucem suam ba-
Rememoremus nunc de praemisso bislorico cantico julavit: et miles similiier cura accederel suam im-
pericopen hanc. peratoris.
5 NOTULA. 16 NOTULA.
Imperalor, passione sua appropinquante, ingres- Imperator, ab eo dispersis commilitonibus, tor-
sus templum ccepit ejicere vendentes et eraentes. cular calcavit solus; miles similiter dispersit
Et miles similiter, appropinquante sua, ingressus suos.
ecclesiam, gladialores et lanistas altentavit eji- 17 NOTDLA.
cere. Imperatore mortuo, commilitones sui per sace:-
6 NOTDLA. dotum principes extra synagogam facti sunt : si-
Imperator a commilitone, magister a discipulo, D 1 militer et milile morluo sui extra comniunionem
ad mortem proditur; et miles similiter, non quidem quibus nostri sacerdotum principes vix eliam audenl
ab nno, sed a multis, proditione sicut ibi et hic coramunicare adhuc. Huic pericopae egn qui ha?c
sacrilegio el boc et illo, Judaeis tunc suum et Chri- scribo testimonium perhibeo, quia hoc video ipse
siianis suum nune pontiiicem occidentibus. et sentio, aliis passionis meae sociis jam de mundo
1 NOTULA. sublatis, me absque patre et confratribus quasi or-
Imperatoris et sacerdotis judicium mortis principes phano derelicto.
saeerdotum formaverunt, et militis similiter sacer- 18 NOTCLA.
dotis principes sacerdotum imo verius principes Imperatoris mors, quasi veri solis occasus, mox
saeerdotes. Rememoremus et hic de prxmisso bi- mundo declaratur per lcmporalem hunc sotem : et
storico eantico hoc pericopas has. militis qnidem mors quasi angelorura gaudium mox
8 NOTULA. mundo evangelizatur per angelorum concitem.
Imperator, com jam leinpns appropinqnaret ut de 19 NOTDLA.
mundo transiret ad Patrero, audacleroccurrit, ultro- Imperator a quaiuor militibus crucifigilur : et
neus se oblulit; tx miles quidem quam audacter, miles similiter a qtialuor decalvatur.
1297 LIBER MELORUM.— MEL. I. 1298
20 NOTOLA. A 28 NOTULA.
Imperatore jam mortuo, milites quatuor ipsius Imperalor quideni natus in plcnitudine lemporis.
sunt in quatuor veslimenta partiti: et simiiiter mi- Et miles simililer lunc, nec solum in pleniludiiie
litis. temporis, sed et aeternitaiis. Et ut adlittc addam
21 NOTULA. expressius quid, qttod, ni fallor, fuit oraculum et
Imperaloris tunica, eo quod inconsutilis indi- quasi quoddam praesagium futurorum, ipsa eiiam in
visa : et mililis similiter cilicia, eo quod vilia et carne nalivitas militis fuit prope diem natalem se-
inutiiia. cundum carnem imperatoris.
22 NOTULA. 29 NOTULA.
lmperalor prope Jerusalem in loco Calvariaecru- Imperator igitur bis natus, semel anle saecula ex
ciflgitur: et miles in ipsa Jerusalem civilate sancta Deo Deus, et in tempore plenittidinis ex homine
ipsius Salvatoris ecclesia decalvatur. homo. Sic et miles in eadem temporis pleiiitudiue,
23 NOTULA. prius in carne natus, post in spirilu, gemina sibi in
lmperatoris sepulli monumentum mox pauperes hac lemporis plenitudine ab imperalore suo nativi-
et soli pauperes adeunt : et similiter ad inhumali lale concessa, sicut et imperator ipse bis natus, ut
adhuc militis pavimentum cucurrerunt, cum adhuc j'am diximus, semel anle saecula ex patre sine
ei pro monumento pavimentum fuisset. malre, postea in fine saeculorum cum temporis ple-
24 NOTULA. niiudo venisset, natus de matre sine patre; impe-
Imperatore j'am sepulto, etiam adhuc occulii di- ratore quidem ipso sine socio sine exemplo vindi-
vites propter metuin : siniiliter et miliie etiam jam cante sibi privilegium in utraque nalivilate bac.
occiso et insepulto. Et quidem ut jam teligimus, similiter duplex fuit
25 NOTULA. nativitas militis, et hoc in his natalitiis diebus im-
Imperatore mortuo,*-viso terraemotu et caeteris peratoris. Militis siquidem quemadmodum el caete-
quae fiebant, mox Filius Dei creditur et vere jusius rorum filiorum Adam prima carnis nalivitas ex
fuisse praedicatur : et mortui mililis exulo mox patre carnali et matre, sed secunda revera sine
corpore similiter miies ab incredulis et Dei filius et patre, siue matre camali, dico, non spiriluali. Sed
vere juslus fuisse evangelizatur. profecto gemina haec nativitas militis fuit in his
26 NOTULA. diebus natalitiis imperaloris, his duabus nativilali-
Imperatoris corpus in monuraenlo novo in petra bus et duobus his inilitis diebus natalihus quasi
excisa pouitur: et militis similiter in excisa pelra in C stipantibus el ex aequo inediantibus ipsam impera-
monumento novo, in quo nondum quisquara posilus toris secundum carnem naiivitatem, et ipsius quasi
fuerat. medium natalitium diem. Feslo quippe Beali Thomac
27 NOTULA apostolici niiles hic noctu nalus a Thoma Thoraas
Imperalor post mortem suara lilulo non gloriose esl nominatus. Itaque ante imperatoris sccunduni
inglorio, sed inglorie glorioso seductor vocitatur: carnem nalalem diem quinto die miles in carne
et miles similiter etiam eodem post morlem gloria- naius, posl etiam die quinlo ilerum, sed in spirilu
tur, a suis gladiatoribus, seductor etiatn posl mor- nascitur. Ecce quomodo gemina nativilas militis ex
tem appellatus, sicul Imperator a crucifixoribus aequoquasi circumstet et limitel ipsum imperatoris
suis, id etiam addentes de militis corpore quod, nisi natalem diera, ipsam ejus nalivitatem secundum
cilissime a visu hominum absconderelur sub terra, carnem. Quasi in ipso el ex ipso nativilatis suae imo
mox foret illud aut equis distrahendum, aut su- nalivitalum suarura, sicut et imperatoris duae sunt,
spendendum patibulo. Reraemoremur circa istius et ex ipso, inquam, nativitalum suarum tempore
historici cantici hujus finem quasi jara extremam imperatoris commilito conformis admodum fulurus
pericopeu hanc, et ut in fine meli quasi ab fi ad et sequela consimillima praeostensus et ut Thomas
A, a fine videlicet ad principium revertainur, '" Thomaepatrinus filiolo adjungatur, duo isti, patrinus
imperator siquidem iste quem miles sequitur sieut videlicet et filiolus, imo verius jam plene adullus
A est sic el £t, igitur ut ad A reverlamur, ipso filius, duo, inquam, isli Thomae nalivilalis Domi-
tempore quo Imperator nalus et miles renatus, nicae et Domini in carne nati, quasi quaedam desli-
imo verius sicul et Imperator natus, tunc enim natae ad hoc coelestes excubiae sunt. Quorum dies
martyr vere nascitur et quasi tunc primum ad esse pro utriusque natalitiis tam celebres, tam so-
prodit, cum ad illud quod Terum esse est pervenit, lemnes, ipsum Dominicoe nativilalis diera, el ante
quod solum esse.est, praeter quod non est esse quod et post, sic quasi ex aequo circuradant, ut quasi
est, et baec sunt quae mater colit Ecclesia natalitia inter duos hos commililones suos ex directo et aequo
martyrum vera, videlicet quae ipsi adepti sunt vere medius eorum stare videalur ipse imperalor eorum,
slabilia el aeterna gaudia aelemorum ; tunc primo, Jesus Christus. Et quod adhuc novum nec minus
tanquam si prius non fuissent, incipienies esse ut auditu delectabile, si lamen ad mullorum asserti-
sint cum primo ad illud quod verum esse est sic vam relationem pro certo sic, sicut tempus Domi-
nervenerint. Itaque quando imperator et miles natus nicae nativitatis, sic quasi cx aequo limitatur a
ille in carne, hic in spiritu. Thoma et Thoma, et locus Dominicx passionis
Jernsalem, quae quasi centrum a Thoma in India A i posiea juxla miisicae arlis legem; post graves ci-
et a Thoma in Anglia ex aequo distare experto tharae chordas quae in huj'us lugubris meli modula-
dicitur. Et si ita in mundo hoc, quanto inagis in lione inferins resonanl, ascenditur et subsequilur
regno illo coramunior, imo unior, imo unus cum in cithara in acutis ipsius chordis suavissimus certe
Thoma et Tlioma Christus Jesus imperator Iiic. melus et jucundissimus. Adeo etiam ut cilbarse quae,
Cum nemo dubitet haec quae in mundo hoc visibili sicut jam audivimus, huc usqiie resonabat ad lu-
ab Allissimo disponunlur, figuras esse aut velut ctum, postea convertatur in jubilum : unde et ma-
umbras quasdam et oracula corum, quae in mundo gistri citharcedi ipsius regis veri David in hac ciihara
invisibili et principali academicoruin, videlicet ar- suacitharizantis vox ha'C : Ecce, inquil, ascendimus
chetypo sub luce indeficienti et vera et verilatc Hierosolymam el Filius hominis tradelur principibus
geruntur immobili. Ubi omnia quae facta sunt per sacerdolum et Scribis, et condemnabunl eum morle,
ipsum in ipso vita sunt. Sed de.his alias. Ad prse- el tradenl eum gentibus ad illudendum et flagellan-
positos cilharae melos resonandos revertainur. dum et crucifigendum (Marc. x). Ecce luctuosus in
hac David cilhara inelus, ipso David eam in gravio-
ribns cbordis tangente et modulante sic. Sed quoc
PRIMUS MELUS FINITUB. HIC, ET MODULATUR "' modo sic rcsonabal ad luctum, mox vertitur in gau-
DEINCEPS NUNC CITHARAMDAVIDICAMAD dium : El tertia, inquit, die resurget (ibid.). Pariter
SECUNDUM et discipulus cilharcedus, cilharizans in ciihara
Ecce quia praeniisso historici cantici verbo, mox hac et Magislrum sequens, mox postquam doloris et
sictit promisimus hiicusque audivimus in humilis et luclus melum in gravioribus et inferioribus citharoe
nianu forlis regis cilhara pugnae miliiis ad pugnam chordis citharizaverat, mox flexo plectro et eo dul-
lmperatoris, quam sicul concors, quam consona, ciores quo acutiores citharae chordas superiores
quam concinens meltxlia. Ecce quale canlicum in tangens, el allerius modi melum in citliara modulaiis
niillo absonum, in nullo dissonum, pugnae videlicet jucunde et velut cum tripudio decantahat in ciihara.
lmperaloris et pugnac militis quoddam velut aller- Propler quod, inquiens, exattavil illum Deus et do-
liiim canlicum. Imperaloris dico praeccdentis et prce- navil illi nomen quod est super omnenomen (Phitipv.
cinenlis el militis imperalorem suum, etsi non con- n). Ecce quia posl tain lucluosum meium quam dul-
sequentis, subsequentis tamen, el concorditer re- cis, quam jucundus, quam plenus gaudio ei tripudio,
spondenlis in cboro praecentori. IIoc quippe est illud mox alter et alterius modi melus ad crucifixi impe-
prophetae caniicum pro Melecb ad respondendum. p raloris gloriam et praeconium inaudituin mox ad-
Sed melus toius lugubris hic, et velul raucidum et nectilur, qui post crucem et per crucem adeo exal-
ainarum lotuin canlicum hoc, ulpotc in inferioribus lalur, cui nomen et nomen quod est super omne
citharac chordis decantalum. Siquidcm juxta musica: nonien dalur, ut per lam ignominiosam pcenant
artis legem su.;t ct in cilliara hac sicut gravcs etiam esset sibi gratioe quod et naturoe. Cui velut
chordae et actitae; et graves quideni quasi raucum omnium monarcho ejusdem pcenoe meriio, ut in
el spissum resonant, sed tinniunt acuiae. Graves eodein praetaclo discipuli citharcedi melo suhsequitur
quidcm resonant cuni imperatoris et niilitis pronun- triuin saeculurum mundorumve triiiiu omne genu
liantur hiimana, ex quibus dolor et inocror, multi- curvalur, angelorum videlicet, hominuni, d.eniomim.
plex videlicet poena, et crebra et laboriosa in multis Cui et oinuium credentium lingua coufileiiir quod
pugna et deuium ipsa mors. Ecce raucus sonus et post tantam ignominiain crucis ipsc sil iu coaequali
spissus. Et de bis lugubris in cithara hac melus. et coaeterna gloria oinnipotentis Patris. Et quidem
Verum acutae ciiharae hujus chordae linniunt, cum meli hujus nolulaaconsiiniles his itnperatoris simili-
impcraloris et militis praedicantur divina, ex quibus ter ad gloriam et laudem lnililis in hac cilhara, etsi
gaudium, tripudium etjubiiatio, palma et palmae non in lam allis, tam acutis citharae chordis reso-
corona, incorruplio ipsa et immortalitas. Ecce clarus D nandoe.Ecce enim quiasicutimperatoripostcrucem,
sonus et purus, et melus de his jucundissimus in ila et militi post decalvalionem nomen inaximum
cithara hac. Et unum quidem in cilhara hac, prout per universa orbis climata dalur. Cui nec dubilan-
edocii a rege citharcedo artifice manu citharizavi- dum a cceleslibus, terreslribus et infernalibus exhi-
mus melum, mcesliun quidem et lugubrem et solum betur reverenlia et conclamalur vicloria. Cui et
in gravibus citharoe chordis resonantem : utpote de omnis lingua conlitelur quod post lam durani, lam
lam varia et muliiplici pcena, et tam frequenli quam diram capitis tunsionem ipse sit in gloria Dei Patris,
cliflicili pugna, et demum de tam dura, tain dira in gloria sui imperatoris. Unde et j'am ab Oriente et
morte imperatoris et morte militis. Lugubris et abOccidente el a finibus terrae veniunt in sepulcro
gravis melus hic. Nam ut alia multa dura gravia dormienlis adliuc adorare vulnera, invocare patro-
etprobrosa taceam, quid imperatoris cruce gravius? cinia ct supplicare suffragia.
quid ignominiosius ? Et item quid tali militis decal- Igilur nunc per modicum hic exspeclandum, ut
vatione durius ? quid profanius ? Tolerabilis lamen inteiim cithara noslra, quae prius in inferioribus ct
lugubris melus de his. Siquidem etsi compatienduin gravioribus ipsius chordis de poena et pugna, de
pro auditis, congaudcndum lamcn auditui. Quia sudore imperatoris ct sudore niilitis ct morte
1501 LIBER MELORUM MEL. II 1302
melum moeslum et Ingubrem , etsi concordemi A , consimili melus terlius formarclur. Ut ita in calce
et consonum resonabat deinceps ad superiores et post graves et inferiores citharae chordas, in quibus
acutiores cbordas, quasi plectro reflexo ad allcrius jam melus primus utcunque formaius est, et post
modi moduletur nielum, ut eo dulcius quo quid allius medias ejusdem cilharae noslrae chordas, in quibtts
resonet. Ul juxta promissum noslrum supra post; secundus melus proul rex magisler citharcedus edo-
pcenam et pugnam, post sudores et agones, post cebit, jara formabilur, in acutioribtts et subliliori-
niorlem imperatoris et moriem miliiis subsequenter bus citharae chordis melus tertius resonaret. Hoc
nunc visibilis palma mortis mililis visibili palmae profecto consequens et ordo exigeret sic : si qtiis
mortis imperatoris, etsi non coaequetur, assimilelur lamen adeo edoclus in superccelesti musica didi-
tamen. Et erunt sic juxta promissnm noslrum meli cisset, juxta quod ipsius meli consonaatia et concors
subsequentis notaede his. Quas sicut Magisler cilha- harmonia deposcerel in Davidica ciibara formare
rcedus rex nos edocueril, deinceps in cithara sua ipsum. Quod quidem, ni fallor, sub sole ncmo. De
citharizabimus. Verum melus hic, sicut nec in gra- hoc quippe mclo sunt arcana illa verba, quac uon
vibus, sic nec in aculioribus citharae chordis modu- licet homini loqui. Etiamsi angelus noril formare
landus, sed duntaxat in mediis. Nam in mediis quo hunc nescio. Meltts enim adeo suavis, adeo dultis,
inlelligibilius el tulius resonabimus. sublilis adeo, quod sensum omnem exsuperat. Ve-
Verum unum hic istorum melorum auditores pro- rumtamen si verus rex noster David, magister ipsc
pter ea quaesequunlurpraemoneonunc ei praemunio, citharista, vel in modico prout dignabitur ipse edo-
quod qtiemadmodum prior melus in cithara noslra cuerit, cum ad hoc ventum fuerit, attentabo moverc
praesonuil de imperatoris et miliiis in carne hac pu- manus, aptare digitos, cavillas erigere, lorquerc
gna visibiii, ila et de visibili paima mortis impera- pleclrum; et sic pro scienliae datis viribus conabor
toris et mortis miliiis lolus bic subsequens melus utcunque pulsare citharam ad resonandum et for-
resonabit. Siquidem sicul imperaloris, sic et mortis mandum liuiic, illius saltem simiiis qui,elsi non
mililis duplex palina. Una quae sub sole in terris oh- aliis canat, dulciter canit sibi. Altenlabo, inquain,
tinelur quae nobis adhuc in carne militantibus ex utcunque formare hunc, praeserlim cum, ut jam di-
parle ostendilur, per quam invitamur ad simile. Et ximus, praetacti ordinis ratio exigal sic. Sed in
hanc visibilem palmam dicimus. Alteram vero pal- primis nunc ordine praedispnsilo procedentis mo-
mam, quae supra solem, quae et omnem excedit sen- dulata jam cilhara nostra sic in mediis cilharoe
sura, cujus gloriam soli qui jam triumphant vident chordis secundum melum hiinc pro scientiae nostrae
et senliunt, invisibilem imperatoris et militis palmam /-
Q modulo resonabimus : ante alia decantanies nunc,
dicimus. Ut igitur ad sequenlia declaranda inter quanta fuerit visibilis palmae gloria in victoriosa
duas palmas has, visibilem scilicet et invisibilem, morte imperatoris, et mox similiter quanta in mi-
evidenlissime dislinguamus, imperaioris visibilem lilis, imperaiorem suum, eisi non conseqiientis,
palmam mortis dicimus, quidquid sub sole in came e vestigio lamen subsequentis et adoranlis
et per carnem triumphaliter gessit, sive ab hoinine
corporaliler visum, sive non, toium lamen id de im- SECUNDUS MELUS
pcratoris visibili palma mortis repuiandum, eo quod
sub sole faclum et in carne el per carnem et propler HICINCIPIT CUJUSEST IIJECPRIMANOTULA.
carnem. El quod dico de hac imperatoris palma vi- Imperaiorisigilur in primis visihilis palma morlis
sibili, siinile dico et de militis : quidquid videlicet fuit mors morlis. Ero, inquit, mors tua, o mors
ipse sub sole triutnphaliter gesserit, aut potius im- (Ose.xm). Similiteret visibilis palma morlis mililis
peralor propler ipsum similuer, ad visibilem mortis mundi jam quasi morlui devotio torpens, et fides
mililis palmam pertinere. Verum admiranda illa et velul jam morlua per militis mortem triumphalem
jnexcogitabilis supra omnem solem et supra oninein suscitata. Super quo el inimici sunt judices.
sensum, in ccelis ccelorum imperaloris gloria, per D I 2 NOTULA.
mortis obedientiam obtcnta de imperaioris moriis Imperatoris visibilis palma mortis salus mundi.
palma invisibili est. Et quod dico de invisibili palma Similiter et militis salus Ecclesiae. Super quo, ul jant
morlis imperatoris, simililer dir.o et de militis. Qui dixi, et hic prae gaudio non iterare non possum,
sicut imperator per mortem, et ipse similiter per etiam el inimici sunt judices.
mortem imperatoris sui obtinuit gloriam. Sed qui- 3 NOTULA:
dem ante alia de visibili palma mortis mililis ad vi- Imperatoris visibilis palma morlis et carne et spi-
sibilem palmam morlis imperaloris, post primum ritu mortuorum est resurreciio. Similiter et militis
melum de pugna visibili corumdem et consimili, et carne mortuorum cl spiritu. Quia' et ipse, quod
sicut ordo desiderat, subsequenter melus hic in ci- liostrisdiebusinauditum, per moriis stioctriumphuiii
tliara noslra Davidica resonabit. carne morltios visibiliter suscitavit.
Et profeclo consequens el ordo exigeret sic, ut i NOTULA.
subsequenter post melum hunc secundum de visi- Imperatoris visibilis palma mortis in viclorioso
bili et consimili palma morlis militis ad morlem sanguine suo, de lacu in quo non erat aqua eduxit
jmperatoris, dc oalma morlis eorumdem invisibili et vinctos, in forlitudine obligalos pccnae. Simililcr et
1303 HERBERTIDEBOSEBAM 1304
miles in victorioso suo obligalos culpae. Sed ut au- \ triumphans illos in semetipso. Simiiiler et miles in
diamus qualiter boc, meli hujus notula decanlanda mortis suae victoria. Nam ut de mundi per trium-
morosius. De lacu quippe non aquae sed miserioe et phalem martyris mortem soscilata fide et devolione,
de luio faecis eduxit vinrtos, sicul imperatoris et de quo praemissum, nunc taceam, in propriis pra?-
miliiis victoriosus sanguis hic. Nec eniin ab inven- cipue occisoribus suis principatus et poteslates
lione protoinanyris Slephani lam certa, tam fide tenebrarum exspoliat quae tenebanl eos, eos con-
praeclara plena, lam gloriose, tam miraculose gesta, fidenter traducens et a longe trahens. A regione
quanla ad laudem et gloriam neomarlyris hujus dissimililudinis quo jam procul abierant ad iilam
noslri novissitoi. El quidem omnia haec ad Ecclesiae pcenitudinis solitudinem cujus rex poenitens man-
roborandam lidem, ad peccatorum agendam poeni- sionera optabat. In qua et regionem dissimilitudiuis
tentiam et fidelium suscilandara devotionem; ulita fugiens elongatus manebat. Ecce, inquil, elongavi
in victorioso saiiguine martyris diruptis peccatorum fugiens et mansi in solitudine (Ptal. LIV). Et miles
vinculis educanttir vincti in forlitudine: similiter et quidem, sicul et imperator, polestates bas palam
qui exasperant qui habitant in sepulcris. Et vere triumphans in semelipso. In semetipso quidein, quia
iniilla el niiraculose gesta, quacqui nosse desiderat, non in alio, sed in sanguine proprio. Et quidem pa-
Jegat librum signorum editura de his; librum , iu- lam hoc sicul et iraperator: adeo etiara palam quod
quam, signnrum de his edituni, el bis quasi quibus- cum in saeculo magni et generosi fuisseut sacrilegi
dam recenlium virtutum vernantem floribus, virla- occisores hi mullarum possessionum domini et in
tibus et prodigiis insignilum. aHale illa inler aetates florida magis et lubrica, cito
Deus oinnipotens quanta gratia sanilatum, quanla lamenpostpatratum sacrilegium relictisomnibusUie-
operatio virtutum tam victoriosaemortis signa sunt: rosolymam profecti publicam egerunt pceniteiitiam.
imo triuinphi martyris demonstratio oculala. El haec Ecce quia in bis, sicut confidenier traducli, etpalam
quidem ex parte scripta. Nam si omnia quae per triumphati principatus et poteslales tenebrarum.
universum Ecclesiartim orbem gesia sunt in scri-
6 DE MORTE EORUMBEM.
ptum redigerentur per singula juxla quod de magi-
siro discipulus perhibel, nec ipsum arbitror mun- El quod quidem nec dubium miraculose accidisse,
duin capere eos qui scriberenlur libros. citm essent, ul diximus, mililes slrenui probi in mi-
5 DEPOENITENTIA SACRILEGORUM MILITDH. litiae suae arle edocti et probaii, etin aetate sua ro-
Verumtamen in victoriosae mortis hujus palraa busiiori, quolquot lamen infra triennium a patralo
visibili, inter ipsius visibiles vlrlules caeteras, ma- r sacrilegio rebus humanis sunt exempti, in vera et
gnas quidetn et admiratione dignas, uha est quam fructuosa, sicut credilur et qui praesentes fueriint
discerno sludiosius, intueor allentius et ampleclor contestanlur, peenitenlia; prae horrore facti el sce-
devolius. Una est, inquam, illa utpote prae caeteris leris imraanilate, quod semper et in vita et in mor-
inirae, mirificae et inaudilae pietatis eximie plena. tis suae articulo ante oculos suOs quasi appensum
Quam ego jubilans et lacere non debeo, et tamen cernenles ponderabant, tolo corpore el loto corde
exprimere non suflicio. Nam cum marlyr hic in san- semper qiiasi altoniti, slupidi, dilacerati et convulsi;
guine suo victorioso diaboli vinctos), ul jara osten- ab illo semper inler peccalorum patronos specialiter
dimus, eduxerit, adhuc quod supra quam dici possit et incessanter, et in vita et praesertim in morlis
aut capi pietatis superabundanlis plenum esl, virlus articulo supplicantes veniam et invocantes patroci-
cffusi sanguinis ipsos suos eflusores sacrilegii lam nium, in quem tanlum admiserant sacrilegium
inaudili palratores leligit et lavit eos virtus sangui- 0 quam sanctum, quam verum, et quam eximioe
nis. Lavit, inquam, eos virtus sanguinis, ut videtur, pielalis plenum illud magni el vera docentis magislri
a sanguine, ipso sanguine loli quo prius adeo ma- dogma, quod videlicet diligentibus Deum omnia co-
culati. Et in hoc sanguine effuso imperatoris cen- operenlur in bonum his qui secundura proposilum
similis eflusus sanguis mililis. Siquidem ut nonnulli D vocali sunt sancti : adeo ut eis eiiam proliciat ad
tradiderunt efiusus sanguis imperatoris cruciQxores salutem in deteriora profectus et ipsum devium ipsos
milites tetigil, lavit et mundavit a crimine. Dequo- quodam modo ad viam ducat; et quo corruunt pro-
rum uno tradentes hoc certius lestimonium per.hi- fundius, eo ipso multo virlutum conamine resurgunt
bent de illo qui latus Chrisli aperuit et conlinuo forlius, stant virilius et ascendunt post altius. Qui-
sanguis et aqua exivit. Cujus cum fere caligassent bus, Altissimb mirabililer disponente, sic ipsa, qua
oculi, sanguine ab imperaloris latere emanante, caeteros peccalores longe antecedunt et transcen-
casu oculos suos tetigit et clare mox vidit: hunc dunt, quanto abominabilior enormilas culpae, eo ipso
dicunl nominatum Longinum. Verum nos certa in- ipsis vertilur.in majus augmentum coronae. De tali-
cerlis praeponentes, in hoc quod jam subdemus bus enim, non de communibus peccatoribus nobis
certissime videmus visibili palmae mortis irape- nunc sermo, qui jvtdelicet peccatores alios quadam
raloris' visibilem palmam mortis mililis, etsi enormitale flagilii et quodara quasi singularis pec-
non coaeqoatam, assimilatam tamen : imperator cati horrore excedentes supereminent caeleris. Qua-
siquidem in vicloriosa morle sua principalus et les fuerunt quatuor sacrilegi milites hi, pro quihus
potcstates cxspoliat, traducens confidenter et palain nunc totus sermo hic. De lalibus, inquam, pcccatc-
1305 LIBER MELORUM.— MEL. II. 1306
ribus, non dc communibus, nobis nunc sermo, ul ini A teria de pugna polestaiis lucis et poteslalis tene^
lalibtis Omnipotentis virltis illustretur gloriosius, brarum alium desiderat melum islo forte sicul acu-
amplexelur devotius et mirabilius praedicetur. Nam tiorem el Iongiorem. Ad sacrilegos ergo Deovolenle
cum in omnibus sanclis snis sit mirabilis, certe in et Deus velit sic Den nunc reconciliatos reverten-
bujiiseemodi peccaloribus suis niulio mirabilior dum. Quorum cerle peregrinatio Hierosolymitatin,
Deus, quanlo virtuosius et misericordius est tam quoruin pceniieniia puhlica, quorum et mors laui
fortia lalium peccalorum dirumpere vincula. Qui cita, ut hucusque decantavimus, sic erat.
profeclo dum qnotidiana el consueta hominum pec- Quorum tamen unus quorumdam pravorum con-
cata caeteris peccaloribus similes, etsi gravia et siliis moras in dies neclens nec quara cito alii Hie-
grandia perpetrent, dissimulant lamen, perlrans- rosolymitanura iler arripiens, in cismarinis aclurum
eiint, non adverlunt, non ad se redetinl, uon se evi- se pcenitenliam sperans, cum in regno regis Siculi
gilanl quasi ea adinitlentes qnaeet caeteri hominum, apud praeclaram illain civilalem quae Consenlia di-
nec ipsi abominanies alios, nec abominati ab aliis; citur in infirmitatem decubuissel extremam, infirmo
quin potitis eo ipso peccalores peccatoribus confee- mox etiam ante mortem coeperunl corporis membra
derati magis ulpote peccalores peccatoribus similes. computrcscere, ita ut cum tabe caro ipsa quaenervos
Verum cum forte hi, humani generis inimico insti- "- tegebat et ossa, ab ipso infiiino frustaiim dilacerata
gante sic, caeteros peccatores, quibus ante similes et convulsa projicerelur in areae medium nervis sic
fuerant, novi et inusitali alicujus excessu transcen- discooperlis et ossibus. Et praeserliin brachiorum
dunt, quasi communem el usitatam peccandi regu- et manuum caro ossibus el nervis vix adhaerens, et
lam spatiosam excedentes, ipsis eliam sui prius si- quasi separationem desiderans, de facili ut videbatur
milibus peccaloribus abominabiles fiunt. Et ila inu- el absque difficullale, a funesto illo carnifice miiite,
sitati peccati profana novitas, prae abominalione et utiiiam lanien vere pcenitenle, projiciebatur quasi
horrore flagitii, novis his profanis peccaloribus ler- sponte sua resolvcns se sic; ipsa ul videri poterat,
rorem pariter inculit et dolorem. Unde et saepe fit, quasi gemehunda, quasi indignata et verecunda,
ul ad se redeanl et prae novi horrore et confusione quod post tanlum nefas manu hominis et bra-
flagitii vitam suam etiam ante actam ante se ponant; chiorum minislerio perpelratum deinceps in com-
et in his quae ante, cum caeteris essent peccatoribus positione humani corporis foret. Miser tamen ille,
simiies, ipsi admiserant, quae tamen, ut diximus, dum ita se ipsum vivens discerperet, convelleret,
prius dissimulaverant, graviter se oflendisse reco- dilaceraret et projiceret sic, pii el gloriosi neomar-
gnoscanl, sanguine juxta prophetam tangenle san- r. lyris indulgenliam, suffragium et patrociniom cum
guinem sic, et Deo quidein divitiarum virtutum summa contritione gemitibus et suspiriis inenarra-
Domino in hujuscemodi peccatoribus peccatissimis bilibus incessanter implorabat. Jam supra nomina-
lam potenlialiter quam mirabiliter operante sic ut lus in historia hac, Willelmus de Traci, bic erat,
sanguis sanguinem langat, el sic novo quodara modo Deo ullionum Domino clamantem ad se militis sui
quia velut quadam pielate saevaseu saevilia pia san- sanguinem justispime ulciscente in islo praesertim
guinis abslergat sanguinem, ita in gralia sua admi- sic; ulpote qui, siculsupra in tibello hocdiximus,
rabili et virtute multa Allissimo qui solus mirabilis, alios provocare audens primus et ante aiios super
quia solus facit [mirabilia, per peccatum peccatum, christi Domini caput gladium vibrans ad iclum tam
tanquara regno Satanae in se diviso, per Satanam profane, lam impie ferire nequaquara veritus est:
Satanara expellente. In quo et in nullo magis a po- unde et justissimo Omnipotentis judicio faclura sic,
teslale lucis potestas lenebrarum debellala eluditur. ut ipsi contra naturae legera, eliam vivo adhuc,
Videlicetut cum praedoille gentium lotam acquisisse computresceret quae vibraverat gladium et manus
videatur sibi praedam, tunc perdat lolam. Nemo au- simul et brachium. Et quidem jam supradiclae civi-
lem subcogilet, submurmuret nemo, a potestate le- tatis episcopus cerlissime retulil sic, Willelmi illius
nebraruin potestalem lucis e diverso debellari inter- D
] in hac infirinitate confessor. Et ul ad alios praefalos
dum et eludi similiter, ex diverso objiciens ipsos sacrilegii coraplices, unde ccepimus, revertamur,
iiitcr Dominiagmina robusliores milites in charitale ipsorum quolquot et talium, ul diximus, miranda,
radicatos et fundatos, per potestalis adversae virlu- quia certe miraculosa, nec dubium corporum mors
tem dolosam seu potius dolum Virtuosum, de ipsius per tam modici lemporis inlervallum, triennii vide-
Domini Sabaoth exercilu plerumque quasi vi raptos licet, sicutjam supra diximus, sic erat in tam
captivos duci et lanquam lucis polestale in his evicta brevi, ut nec unus quidem ex eis superfuerit. Altis-
in adversaepolestatis transire satellilium. Nemo, in- simi super eos sicut credilur, elsi forle quod ipse
quam, sic cogitet, nemo objiciat hoc, quasi valeat velit, miserante clementia, ad terrorern tamen et
hoc iu conirario simile, nec enim valet. Longe miraculosam militis sui ultionem juslitia omnes
quippe hic ralio alia reformans judicium aliud. Sed in brevi proslernente sic, ut viri hi sanguinum etsi
de hoc alias. Interim ad sacrilegos noslros, unde poenitentes, ut descripsimus, taraen juxta verbum
meli nostri jam aliquandiu notulas nescio quot in Dominidies suos non dimidiarent. Unde et super
cithara nostra resonavimus, quasi digilis et plectro his duplex calcantium celeuma in medio hoc ci-
citharae reflexis revertamur. Praetacla quippe ma- tharae melo concinendum in medio. Juxta quod hi
viri saiiguinum cl in conve.rsionc sunlconlrili et in A acquircre valcant. Iu quarura etiam acquisilione
contritione convcrsi corde, conlriti corpore. criguntur allaria in auro el lapidibus preiiosis con-
0 Deusultionum Dominus! ODomine nihilominus flanlur scrinia, quiniino el lata elspaiiosa fundan-
inisericordiaruin Pater ! Quis novit prae timore luo tur monasleria; dotanlur cl dilanlur oppiparae per
iram luam dinumerare? Aut item quis potest pro universum ecclesiarum orbem ecclesiaemullae. Nam;
bonilale lua miscrJcordiam luam ntcnsurare? Qui quod necdum audivi, neclegi, ego non arbilror ali-
sic converlis ut conlerasel sic conleris ut conver- quem praeliantiuin in toto exercitu Domini Sabaolh,
tas, misericordioe cl vcrilali sic quasi aequa lance posl triumplium suumin mundo hoc, per tnundum
servans ulrique quod suum est. Et ecce quia per universum, tanlam et lam citam gloriam conse-
viilncra tui martyris super ipsos vulneratores vi- cutum. Doceal nos alter qui aliter aut audivit aut
sccra tuae miserationis cffudisii. El ileni propler Icgil de his. Adeo quippe cita , itno adeo citissime,
vulnera lui martyris vulneraios ipsos ira indigna- mtindo gloiia neomartyris declarata, ut a penul-
lionis luae confregisli. Hoc est cclcuma duplex in tima orbis insula in occidentali oceano cita per ipsum
cilhara nostra concinendum. Hoc profeclo modu- angelorutn concivem, in lam hrevi, sicut in hisloria
lali nunc in hac cilhara meli duae notulaeconcre- docuimus, terrac sancfae nostrae habitabilis, vel, ut
pandae. Grata ccrta melodia supcr misericordia tua " tradunt, mundi lotius umbilico confeslum sit evan-
et verilate ttia, Domine , gravibus nunc citharae gelizala, mox volans sic super pennas ventorum.
nostrac chordis et amcenis intermistura allernanlibus El veresicut magna et cila gloria. Thomas quippe
sonum. Graves quidcm resonant propler eam quae nudiustertiushomo erat similis nobis passibilis; et
tlecantalur tibi veritalem juslitiae, acutae vero el ecce quia hodic quadam dexterae Dei mutalione
amuenoe propter benignitalem misericordiae tuae. admiranda vulnerali in sepulcro dormienlis adhuc
lliuc cnim in corde conversis ad le miseratio tua mundus adoral vuluera, et eliam in semicinciis
pia : indc vero in eisdem corpore conlritis a le gloriatur qtioeutcunque occisi corpus letigerinl.
indignalio lua justa : ut ita in melo hoc misericor- Revera ex saevilia illa inaudila el sacrilegi facli
diam etjudicium cantemus tibi, Domine. borrore molus Omnipolens ct tam forliter, tam hu-
Jara quidem de poleslatibus tenebrartim etprin- lnilitcr loleraniis militis ineffabili compassione
dpatibus per visibilem palmam mortis militis, sicut evictus, el illos tara subito contrivit el isium lam
ct per visibilem imperatoris triumphalis, et qualiler ciio exallavit; nec iram suam, nec in ira sua mise-
inelus bic noster propler ipsius hic notas prolixiores rationes suas ultra aut dissimulare valens aul con-
aliquandiu produclus esl, veruintanicn de visibili Q tinere, miseralor et justus Dominus. Siquidem in
palma mortis mililis ad visibilem palmam mortis humana illa supra homines sacviliacitam vindiclam
iuiperaloris in lioc eodeitt meio decanlemus adhuc ct e diverso inaudila illa in hoiniiie patienlia citani
expressius quid. palinoegloriam accelerabant,
7 NOTULA. 0 imperator bone Jesu, quain mirabilis es tu in
Impcratoris cerle visibilis palma morlis, sicul militanlium libi sanctorum tuorum exercilu, sed
ftotestaies acrias et lerrenas debellavit, leges et adhuc ampliusin luis et luorum poenisquas in agone
slaluta subvertil. Similiieret visibilis palma raorlis hoc militari lolerasli mirabilior, nisi quia in le ipso
niililis, sicul aerias, ut jam ostendimus, et lerrenas el luis lotum tolerasti etadhuc quolidie toleras ob
debellavil, ul ntinc ostendemus. Ecce cnim quia id solum ut sanclifices luos; adeoetiam sanctifices,
reges mundi et principes aul pcr se ipsos, aut si til nnn solum per luas et tuorum pcenassiinilitertuas
curis lerrarum occupali ipsimet nequeunt, per lega- sancli tui sauctificaii sint, sed etiam ipsa pcena
lossuosabuniverso ecclesiarum orbe circumquaque sancta, mors ipsa sancia et pretiosa, quoe interimit
veniunt, vulneralum sepullum visitant, adorant sanctum. Sancta quidem mors ipsa et preiiosa qtiae
vulnera, oflerunt munera, implorant suffragia, et tamen et pcena peccati est el peccati stipendium,
sperant patrocinia, cerlissiine fidenles quod per D Slipendium enim peccati mors (Rom. vi), ait Magi-
aperta vulnera marlyris effundanlur ipsis viscera ster. Verum imperatore in commililonibus suis mi-
diviiioctniseraiionis, aperialur janua salutis, et om- rabiliter et potentialiter operante sic, hoc peccati
nipoienlis proteclionis manus non claudatur. El ut stipendium transit in arma suorum militum non
de vulnerati corpore et de occisi vulneribus, et de quidem carnalia sed potentia Deo. El fit eis ad
praclaclis etiani ciliciis quae tolum agonothclac mi- palmae merilum quod propter pcccaluin hnmano
lii.is corpus oblegebanl, nunc praeleream : cerle generi est infiictum supplicium. Pcena culpaefil eis
novil mundus et jam videt quia mundi reges et porta juslitix. Et baec quidem porta Domini. Ele-
reginae in sericis suis et holosericis in vcsle sua niui Domini Doniini exilus niortis, et justi Domini
peregrina in hyacinlhiuis suis involucris et poli- iiitraut pcr eamdem utpole quaejustitiae porta est,
initis principes el quotquot aulici piirpurati et per quaui jusli inlranl ad gloriam. Aperite milii,
amicii auro primo gaudcnl, et cum summa eliain inquil, portas juslitiw, el ingressus in ea confilebor
suscipiunl devolione, si forte vel dc semicinciis viri, Domino (Psal. cxvn). Et addidit: Hwc, inquit, porla
sanguine cjns vel cliam sudorc infectis modico, scu Domini, justi intrabuntineam (tbid.). Sed imperator
ctiani si corpus quocunqite modo leligeiint, sibi tam clemens, in cujus majestale tanla clementia
4309 LIBER MELORUM.— MEL. II 1310
rommendabilis, eo qitidcm commendabilior quod i\. nera, vinum videlicet et aururo; aureun? scilicet
iu tania poiestale sit; quid dico de poena, quid de calicem el vini centum modios perpetuo ad natali-
tnorte vel tuoruir. vel tua, per le sic sancta et san- tium diem marlyris singtilis annis celebrandum in
ctificata sic, cum etiam loca ipsa et tempora et ipsa laelilia; in boc pius ille rex sive in vita sive in
eliam instrumenta malorum ad luorum gtoriatn tu morle sua pro se et pro regno soo bealo martyri
una cum tuis sanctifices, sed ut adhuc etiani plus quasiannuum tributum solvens. •
adjiciam quidquid sanclum leligeril aut fueriC circa Et talem profeclo regem lalis ohlatio decuit, vini
sancium, sitaut vesiis aliudve, sanclificattiin ha- dico cum calice aureo. Et revera,' 11i fallor, mystica
beatur? Quod memoro ista sanata probal fimbriac oblatio haecelsi rex ipse qui offerebat forte ignora-
Dominicx taclu. Si quidem imperatoris fimbriae 12- ret mysierium. Revera mystcrium illiofferre vinum
clus etiaro anteexituro suum de mundo sanavit in- et aurum qui propler justitiae veritatem calicem sa-
firmam. Similiter et semicinliarum militis taclu sa- lutaris accepit. Et in hoc eliam carnis natalitio iiu-
naii multi et infirmiet infirmaepost excessum suum peraloris mililis marlyris spirilus nalalitium si-
de mundo. Et quod etiam prae caeleris el gatidium mile.
pariler paritet cuiv.juciindiiate miraculum, sancti- 8 NOTDLA.
ficaiur etiam sancli corporis transeuntis umbra iB Imperalori quippe mox nato in carneaurum, thus
iransiens. Cujus veritatem dicti transeuntis Petri inel myrrha a regibus offeruntur in myslerio. El simi-
lirnios ohumbrans umbra demonslralive ocnlo ad liter niilili jam vere nalo in spiritu a regia potestaie
oculum probat. Sed de hujusceniodi sanctificaliori- dona mystica.
bus el sanciificaiionum causis plenius alias. Ad 9-14 NOTDL*.
poiestales terrenas per visibilem palmam morlis Imperalori offeruntur ad declarandum nalalilium
inililis visibililer triunipliatus revcriaiuur : crepiais suuui carnis : et similiier militi ad illustrandum
meii islius nolulam super his consummare deside- suum natalilium spirilus.
.rantcs, plenius videlicel cxpressius et nominalive 0 raagna opera Domini! Oopera inexquisite ex-
in aliquibus potestatibus lerrenis id ipsum quod quisila in omnes volunlales ejus! Quis crederet vt-
coepimusdenionstrando. sui noslro, regem videlicet tantum exisse regnum,
Sunt quippc duae inter caeleras mundi polestales transisse maria, nescio quorum humilium parentum
inagnacet proeclarae, duo videlicet reges magni et occisi filii adorans vulnera, oflerens munera, et
illusires nominalive bic expriinendi. lam humiliter, tam devole pro se et pro regno
m CURISTIANISSIMO FRANCORUM REGEPEREGRE ri quaerens patrocinia ! vere non est similis lui in
PROFICISCENTE AOMARTYREM. diis, Domine, non esl secundum opera tua, qui so-
Primus imer cxleros el prae caeteris piissimus ille lus mirabilis, soius facis mirabilia. Unde et merito
et Christianissimus divae recordaiionis rex Franco in propheta specialiter vindicas admirabilis nomen
rtini Ludovicus, saepe et saepius, ut dignum est, in proprium libi : Et vocabilur, inquil, nomen ejus
historia nominalus, ex cujus etiam el Deoel mundo Admirabilis (Isa. ix): qui humilias lignnm sublime
tain sancii, tam clari et grati crebra insertione noet exaltas ligntim huniile : qui siccas lignuin viride,
minis leiam hisloriam sacraliorem reputo, et eo et lignum aridum facis frondere. Tu, Domiue, locu-
amplius illustratam post futuris eliam sxculis gralus es et facis sic.
lioreir. fulurara non duhilo. Qui, ut in libello liisto- DEILLDSTRl ANGLOBUM REGETRIDMPHATO PEB
rico salis supra ostendinius, quod tamen ad lauli MARTYREM.
regis clemenliam et gloriam immortalera satis os- Sed quid ? De quadam alia mundi potestate inclyta
icndere non sufficiinus, inter reges rex ipse sinel inimensa in victorioso martyris sanguine triuui-
gularis, cum nos jam exsulantes vngos et profugos phala, consequens nunc meli nostri nolula in ci-
ct quasi locum in mundo non babentes mundus non thara nostra resonabit, nisi quia prior illa demuodi
abjecUset, solus ipse regia motus clementia in rj poteslatibus, de qua in proxime praecedenti meti no-
auguslali tam magnificeniia quam munificentia nos lula decantavimus, non tam triumphata, quam
excepit. Demum vero posl martyris de mundoex- sponle huiniliala praedicatur : verum polestas haec,
cessum, mundo cito post propler signa virtutiim de qua nunc meli hujus nolula resonabil, ad om-
et prodigia qnae fiebanc tropaeun?martyris prxdi- iiipotentis imperatoris gloriam et commililonis
cante, rex ille pius exinde motus, mox quod martyris sui palmam illuslrandam, et ad ipsius
inaudiluin est, reges videlicel Francorum transisse iriumphalx potestaiis Deo favente coronam immar-
tnaria, nisi forte ad exteras seu fidei inimicas na- tescibilem per visibilem palmam morlis militis pa-
tiones debellandas, ipse tamen tam potens rex, solo lam csl triumphala. Qux profecto potestas roundo
pielatis amore tractus et evictus, exivil regnum, tam clara ne silentio meo obumbretur diutius,
ventis se coramisit et undis el insuiam in corde ma- haec tanta et lam magna potestas palam, et tam
ris sitam intravit: ob id solum ut eum quem ex- fructuose, quam gloriose triumphata. Henricus
ccperat et exhibueral exsulem adoraret vulneratum, illustris rex Anglorum est magni illius Henrici
in sepulcro dormientem adbuc: et adorans ca quondam Anglorum regis nepos. Quem quidem et
qux talem et lanlum rcgcro decebanl oblulit mu- prxsens et saecula post futura perpetuo jubilarent,
1511 HERBERTIDE BOSEHAM ' 1512
et in orbe BriUnaieo regem quasi unicum et sin- ,A aut meiiculose excunem, anl metu snblieeam, ant
gularem et cxleris qui ante ipsum incomparabi- gratia demnicearo, aut asseniatione deliniam. Turpe
lem condamarent, si non tamen nescio quo Oei quippe, periculosum et ignominiosum admodum,
judicio, ira pessima consultrice et pravis instigan- discipulo prxseriim magistri rnartyris, aot martyri
tibus sic, ex profano illo facto patrato in martyrem debila veritalis prxconia subticere aut ejus inimicis
maculam dedisse judicaretur in hanc tantam glo- exquisita assenlationis blandimenla consuere, qmV
riam suam. Iste quippe Henricus, gentis (irmamen- btis suam sxvitiam tegant: turpe, inquam, et igno-
tom, stabilimenlum populi, fulcimenlum iulinno- miniosum discipulo marlyris consuere bxc, in illa
rum, panpernm tulor, superborum baculus, malleus prxsertim histoiia qux de ipso leiilur: uhi rele-
tyrannorum, rexpacis et columna juslitiae; quem gato omni metu et assentalione fallaei et vana gra-
crescere fecit Excetsus quasi terrx pulverera et ut lia, sola contineri tlebenl veritatis inartyria, sicutet
stellas exaltare semen ejus et hxreditari illos a ipse pro veritate martyr est. Sed adregem nostrum
mari usqne ad mare; cujus profecto ut novit revertamur, cujus certe nec per gratiam, etsi rex
mundus et conteslalur adhuc bic imperaloris ex- meus et dominus sit, nec pro martyris itidem do-
celsi singulariler miles et martyr, dum adhuc in mini mei et magistri leslimonio subornato, sciens
carne, in floridis juventutis sux annis militaret, " et prudens contra conscienliam meam, per toiam
tantam, sicul in libello historico supra salis osten- hanc mariyris historiam, aul mendacium profero
dimus, adeptus fuerat familiaris dileclionis gra- aut metu veritalem abscondo quod esset sub modio
tiam , ut in aulico cancellarix oflicio quasi co- lucernam ponere, quam profecto verilatis lucernam
Augustus coregnaret Augusto. Sic erat inler duos ab inilio, cum martyris ordiri coepissem historiam,
quasi regnum unum, quia cor unum et anima una. non proposui quidem sub modio ponere, sed super
Yerum , ut longiora nunc brevius percurram , candelabrum, ut omnibus.lucerel qui in domo Ec-
utpole qux in hisloria prolixius prxoslensa sunt, clesix sunt.
multis aulicorum et aliis multis et praesertim nostri Sed ad regem noslrum reverlendum adhuc, cn-
cflicii viris, clericis dico et pontificibus, mutux jus revera famx expedit immorlali, ut a martyris
istius lilectionis et pacis], pacis totius et dilectionis discipulo scribantur hxc: qui atias forte in sxculis
inimico instigante sic; istud quod indissolubile posi fuluris mortem directo prxcepisse judicarelur
videbatur unitatis vinculum ruptum est, rege tam et super hoc poenilenliam non egissc. Solent quippe
diligenle et latn dileclo adeo adversus tam charura in humano genere detrahenlium lingux loxicatx ex
suum, tam dilecium suum, succenso quasi clibano r quocunque mali seminario multum mox per loiunt
a coquentibus, ut a pravis male consultum animi corpus elTunderevirus el inficere totum. Sed rex
sui catorem intra se conlinere non posset; quin profecto super eo quo excessisse se accusabat, ut
potius coram prxfalis illis mililibus carnificibus jam docebunt sequentia, humiliter et supra omnium
ei aliis etiam aulicis palam , in vehemenli irx sux fidem devole poenituil, non, ut ipse rex mihi mar-
impetu, tam dura, tam aspera adversus tanlum tyris discipulo qui scripsi hxc confiteri dignatus est,
dilectum suum ei lam charuro inlonuit, ut audilores quod marlyris morlero direclo prxcepisset, quod
milites concussi ex his morte eum tolierent et absil a tanla mundi poteslate et mundo tam ciara,
occiderent, arbilrantes se ex hoc gratum regi ob- sed quia etsi non per ipsum, pro ipso tamen et pro
sequium prxstitisse; quod tamen ut pervenil ad ejus favore mors hxc. Ego quippe discipulus qui
regero , sicut qui praesentes fuerunt conteslaniur , scripsi hxc, quadam semel nacta ct loci et lemporis
non potest excogitare cor, non lingua proferre, occasione, seh> justitix attrahens spiritum ei au-
non os effari, quantum mox ex horrore facti fuerit dens sic, domino regi secreto inter nos lanlum
stupidus et attonitus, quam perturbatus, quam prius objeci quod videlicet mors bxc domini mei
toiis intimis concussus visceribus et excussus, se ' pro ipso fuissel et per ipsuro. Ipse vero, in uullout
quasi dilacerans et dilanians, adeo etiam slupidus D notari posset molus, in oroni tranquillitate respon-
et attonittis ut qui viderunt secretius et familiarius dii, et ut ipsis verbis ejus ular: * Tuum, > inquit,
sic, ne veneretur in maniam aliterve a tristitia pro i dolens concedo, sed luum per audaeter renuo.»
absorberetur, vehementer formidarent. Interalios, Et mihi quidem rex sic. Solus Deus et ipse novit.
qui tunc regi familiarius astiterunt, vir omni Si sotum excesserit sic, (et hoc velit Deus, ne am-
sanclhate prxclarus, venerabilis episcopus Bajo- plius!) nimis quidem elproh dolor! quod eiiam sic.
censis Henricus, mihi, qui bxc sciipsi, relulit sic : Et adjecil tamen qui mihi super hoc loqui dignatus
OOOD PEB TOTAM HISTORIAM AUTMETDADTGRATIA est rex, eliam quodammodo per ipsum fuisse mor-
NIHILP4LCTERM1TTAT VISCIPOLDS QUISCRIPSIT H*C tem banc, ulpote qui in ira sua coram aulicis et
Et, ut hic semel hoc inlerserendo dicam, el se- concubiculariis militibus suis lam dura tam dira
mel boc dixisse sufficiat, prxsertim eum ie rege locutus fuerat, ex quibus cilx morlis viri dederit
gentis mex nunc sermo sit, lesle mihi Deo el mar- occasionem. Tanta potestas meae parvilati accusa-
tyre suo, quibus servire desidero in calamo meo bat se sic.non excusabat: sed intermitlamus nuuc
hoc, de lota marlyris historia, prout desuper da- ' de hoc, id in priinis lotis cordis nostri visceribus
tum, exarala, nihilest quod ut plerisque moris est. intimis supplicanles, quod si forlc prxcipil lieri sic,
131.-) LIBERMF.LORUM.— MEL. II. 1314
qtiod a tanto rcgc absit nec esl credibile, Deus A xxx). Per servum, inquit, cum regnaveril, boc est
ignoscat. Si vero absque prxcepto qualitercunque iinuni inter tria qnod et primum pouit; el ideo pn-
causam dederit, frucluosam ei pcenitentiam Deus mum quia, ut diximus, pessimum, quasi prx c.-ete-
inspiret. Cujiis poenitentiae aclionera, de qua jam ris inter genles pressurae primatum tenens : Per
coepimus, amodo juxta superius promissuro >n>- servum, inquiens, cum regnaverit: profecio per ser-
rlruin, prosequemur. vuni, sed servum dico hicnon lam glebaequam irx.
El ul jam supra tetigimus, mox ut tam lethalis de illa quippe terrena seti nativa glebaeservitute ni.
facti verbum ad regem pervenit, afflictus est aflli- curandum, siveregnet sive serviat. Servus, inquit
••lione iragna. Etin nominatissimo illo Normannix Magister, vocatus es, non sit tibi curw (1 Cor vn) •
oppido, quod Argenteon dicilur, in quo priinum summo igitur cavendum opere, praesertim regibns,
accepit hoc, pcr dies quadraginta sedit mcerens, ut tttiic maxiine cum irati, nec cnim in regum po-
quo tolo illo prjenilentiali dierum numero acerbio- testate esl utnon irascantur; tunc, inquam, maxime
lem mullo plusquam morluorum lucttim fecit. Lti- cum irati, sic irascantur ut non pecccnt. Unde et
gentium cibos comedit, equiim non ascendit, nulla regum unus : Irascimini, inquil, et nolite peccare
jurganliuin causa, nulla agendorum consultalio, (Psal. iv); quasi dicat, quia etiam in regum pote-
nulla pulsanlium querela ingrediebalur ad eum, B state non est non irasci, sic tamen irasci pe.rmitti-
iiulla lot lerrarum regendarum sibi cura propone- tur, ut iraro peccatum non sequalur, videlicet ut
batur, omnia lunc quasi postponenli pr:e dolore. interioris iilius caloris ex mortis pcena coalescentis
Sedebat quippe solitarius, super hoc quod accidc- et natinonexteriusfiainniaexcat, non furorerumpai.
rat ingemiscens semper e>dolens, et sacpe et saepius Êstimet polius rex mox, cura indignalionis suoe
iterans heu heu accidisse sic I flamma exierit, mox lolum regnum incensum. Et
DE1RAREGUM, hoc est quodj'ara tetigimuset bic iterare non super-
0 quam pestiferum nialum et ipsis regibus et toti fluit, regis mansueti dogmasaepeet sxpius vim irx
genti inimica regum ira.non sereprimens, sed mox experli : Irascimini, inquil, et nolitepeccare; quasi
erumpens in furorem! Cujus concitati sic irapetuin ne iraeservi efficiamini el siceliam servipeccali.st
eisi rex ipse ad se reversus cohibere desideravit, peccatis post iraro. Quia sic regnabil irxet peccali
persaepe lamen quasi acceleratim per longas regum servus, si rex peccet post iram. Per quem, profeclo
manus volans irrevocabilisest, rege etiamjampceni- regem servum terra movelur, ut docet sapiens, et
tenteet ul revocaretur volente. Multi quippe et fere quolidie videmus sic et patimur hoc. Et vere profe-
quolquot in mundosive perfas sive nefas, qui regum r cto scriptum, quod et ipsa quotidiana experienlia
quasi cujusdam generis deorum terrigenarum non docet, quia secundum ligna silvx sic ignis exarde-
captentgraliara,non vereaiuur offensam; adeoetiam scil, et secundum virtutem hominis, sic iracundia
quod.inler hos mulli qui eliain non jussi, mox cuin illius erit, et secundum substantiain suam exaltabit
regis beneplacilum vel ex niodico aliquo suspicionis iram suain.
signo conjectant, sive bonum sive malum, parere 0 quanta mala ex rcgis nostri ira, toxicatis invi-
accelerant et quisque alterum prxvenire in parendo; dorum linguis slimulanlibus, sicut per tolam histo-
interdum etiam atrociora non jussi, quasi jussi, riam liquel, et regno et sacerdotio pervenerunt! Ita
comniiltenles, arbitrantes se in his gratnm obse- enim, sicut verissime scriptum esl: Justitiam Deiiwn
quiuni prxstaturos. Verbi causa nimis vicina est. operatur (Jac. i). Sed misericors et miseralor Dor
Tales quippe sacrilegi nostri occisores, qui tam te- niiuus ab bac regis servi sui ira suatn iram averlat,
inere, tam prxpropere, tam prxsumptuose et tam el irx illius excessum omnem indulgeat.
perverse regis verba indignabunda inlerpretantes 1IKNDNTIIS ADROMANAM ECCLESIAM A REGEMISSISPOST
tantx et mundo tam clarx potestatis nomini notam, HARTYRIUM.
tantuiu ruinx scandalum et ivntani doloris mate- El quidem poenitentis regis hxc eral salutis pro-
riaui iugesserunt. D videntia. Rex per lotos quadragiuta dies solitarius,
REPETITDEIRAREGUU. ut preeosiendimus,sedens et moerens sic, confestim
0 quani cavendum, quam caule agendum, polis- in primo sacrilegii auditu viros magnoseiindustrios
simuui regibus, ut lunc maxime cum irali, necenim ad Romanum ponlificem Alexandrum lertium de-
est ul non irascanlur, eo frequenlius quo sublimius slinavit, ab ipso tanquam sumino Ecclesiae patrono
positi sunl, lunc, inquam, maxime teneanl se, repri- et Patre omnium consulens quid agenduro, et sicn
inant se, ul qui sunt capita genlium et rectores po- credibile, humiliter, in quo excesserit confitens
pulorum, lunc prxserlim se ipsos reganl, ne qui Verum uuia confessio, sicut nec per scripta nec per
omnium est dominus irx servus eflectus regnet la- personas interpositas fieri solet aul debet, et viva
men super omnes. IIoc esl enim juxia sapientem de vox confitentis quo plus auget devolionem, eo plus
tribus unum per qux terra movetur, quod etiam in- habet vjrtulis, vir apostolicus a latere suo duos
ter tria quasi pessimum primura ponit: Per tria, cardinales direxit, pix memorix magislrum Theodi-
juquieiis, movetur terra, per servumcum regnaveril, num Porluensem episcopum cardinalem, et qui ad-
per stultum cum satialus fuerit cibo, per odiosam huc superstes est Albertum sanclx Romanx Eccle-
tnulierem, cum in malrimonio fueril assumpla (Prov. six cancetlarium, viros certe omni -eligionis s>an-
PATROL.CXG. 42j
HERBERTI DE BOSEIIAM • 1516
1315
dilauet scienlia prxditos; qui el episcopus regni A leqiiam civitalcm intrarel, ut ipsam vidit et metro-
ob supra huic insertas historiic causas anathema- politanam ecclesiani in qua martyr requiescit,mox,
lizalos vel suspensos canonice absolverenl, et regis inriuani, se exinanivii, et potestas lanta pauperriin;
posiulantis saluli providerent. Itaque ad regis et servi mox formain induit, nudis pedibus et loto'
toliuii Ecclesioeconsolationem hi missi. In quorum etiam nudaio corpnre, proeicrquam vili quadam tu-
ntlver.tii episcopi absolutionem quidem, quam non nica super nudo amiclus. Et petles et nudus sic pa-
meruerant, de clementia viri apostolici ct eorum lam in die et in omnium conspeciucivitatem inira-
qui missi fuerant ohlinuerunt. Rex autem id, super vit. Et per vicos et plateas civilatis Inteas, tanquain
quo in morte martyris se excessisse accusabat, dede plebis vilissimorum untis, abjecle sie incessit.
vole et humiliier conlitens in facie Eeclesix emen- Ecce David alter, qui lam dileclo filio suo quasi
dattts juravit postea seinfra iriennium crucem fa- Absalone altero ob peccalum ipsum persequente,
cturum et Hierosolymam proteclurum, nisi per nudis plantis, sicut primus David civitalem cxivit,
dominum papam staret aut per ejus calholicos suc- et iste secundus ingredilur. Et ila in suspiriis el
cessores. Et quidem rcgis poenilentia sic erat lam gemitibus, tol gentibus et nationibus tremebundus,
devota tunc et tain humilis, ut ipsi cardinales vi- ipse timens et tremens, martyris adiit sepulturam.
denles sic illius in psalmigraphoveritatemversiculi " Ubi tota illa advenlus stii die ct nocte sequenli j'eju-
missis paragromaiibus contestarentur : Qui respicit, nus et pervigil ante marlyrem pernoclavit. Ni fal-
inquit, terram el facit eain tremere, qui tangit monles lor, necenim dubito, sicut gemebundas et piasante
et fumigant (Psal. cm). martyrem, quem adeo dilexeral et a quo tanlum di-
I)KPRIHADISSENSIONE ORTAINTERREGEM PATREM ET lectus, oraliones effundens, ejtis, nec dubium, me-
REGEM FILIUM. rilis, oralionibus et palrociniis in lam arclo tolo
Verum modico exaclo lempore, quarlo, ni fallor, cordis affectu se commendans; quod mox rerum
quintove circiter anno a martyrio et a poenitenlia exilus deroonslrabil. Et ibidem eliam coram marty-
regis hac, inter regem palrem et regem filiumsuum, ris sepullura, quasi coram ipso martyrc sancto illo
qui, ut stipra in historia ostendimus, per regni epi- et venerabili fratrum cceiu convocato, a singulis
scopos in injttriam mctropolilani sui tunc exsulan- fratruin virgx disciplinalis pcrcussioncs singulas
tis, rege palre sic volente, in regem uncttts est, pro- velut qttasdam secundas quadragenas npostolicas,
fana seditio et bcllum nimis intesiinum eslexorlum, imo regias, novas et sicut arbitror usque tunc inau-
adco ul adversus regem patrem et sui fere quotquot, ditasaccepit.
et eliain alieni, Francorura videlicct rex, in poten- QUOD REXCONSUETUDINES MALAS
1LLAS QUIEXSILIIET
Q
*
tatu suo magno cum filio rege fcedus jungentes in- MARTYRIl CAUSA FUERUNT ABDICAVERIT.
surrexerint. Regis terrx el regna et nationes et Consuciudines vero illas in scriptum redactas,
popuii tam sui, utdiximus, quam alieni, adversus1 qux inter marlyrem et ipsum lotius fuerunt dissen-
solum regem patreni anna moverunt. sionis materia, el postea in exsilio confessoris et
»EPRIMA FEREGRINATIONEREGIS ADMARTYREHET CAUSA demum in morte marlyris causa, rex tanquara vere
PEREGRINATIONIS. pcenitens et juslificalus jam abdicavil malas et ini-
Igitur rex pater quid facerel? quo se verteret?ad ' quas, deleto sic pro martyris devotione per virtutem
quos declinaret? Nusquam fides tuta, imo nulla,> martyrii quod adversum nos erat, clerum dico, chi-
quia periit. Et foris pugnae et inlus limores. Quod' rographo decreii quod erat coulrarium nobis. Da
igitur solum lunc supererat,. humanodeficiente, rex quo salis supra in historia. Bonas vero solum ob-
solura ad divinum consilium et auxiliuro se conver- servandas sanxit in poslerum. Quaruin lamen ahdi-
tit. Audiens quippe in dies et certissime credens,> catarum sic nonnullaeab Ecclesia damnatoe per re-
mundo jam contestanle et cum admiratione concla- gnum observanlur adhuc. Qtiod si rege sciente et
inante, virtutes , signa et prodigia qux Cantuarix' approbante rex ipse viderit; Dctis nolit. Uxc autem
fiebaniper martyrem, de mulua interipsumetmar- Q prinia regis ad martyrein peregrinatio el corain mar-
lyrem jam pridem gralia, sicut spero, non imtne- lyre humiliatio sic esl.
mor, eo eiiaia (iducialior quod de excessu suo in1 Ad te igilur, Domine, ad te faciem meam nunc
inartyrem gauderet el speraret se pcenitentiam egis- converio, ad te oculos meos levo ut erucient iabia
se, a Normannia cxivit. In qua tamen ttinc polissi- mea hymnuin. In tantuni etenim jam pleuus sum,
muni quasi lolus erat fervor debacchanlis rebellio- quod ultra coniinere non possum quin laudis tuas
'nis. A Normaunia, inquam, exivit lunc, et illam,> prxconia annuntiem el enarrem mirabilia tua. Ecce
sicutel alias dominationesetprincipalussuos trans- enim quia Paulum eliam plus quam de Saulo per-
marinos, quasi in solius protegeutis Dei cl marlyriss . fecisti. Eo quidem Saulo major, quo rex tantus et
suimanu relinquensomnia, confestim sola divinoe B ad bonum et ad malum faciendum sit putentior. Et
prolectionis speadvcrsus hostes suos armatus trans- ecce quomodo quasi tolius regix suoe sublimilalis
ivit maria, et, omni occasione et dilalione postpo- oblitus bumiliavcrit se. Et quod accedit, iino quod
sita, Cantuariam venit. facil cum jucunditale ex virtute tniraculum, jitto ;;
OUALITER REXPEREGRINUS CANTUARIAM INTRAVERIT.quod loium illustral etjucundal tatn profuiidu ,: . ''
Et incrcdibiliter humiliaius cl devotus, mox, an- jndiciiiut, rex ille lanius ad illum sic con
1~>!7 LIBER MELORUM.-- MEL. II. 13!S
revertitur et coram illo sie humiliatur, quem, ut A } ualiones, quibus proccst, el ipsius praecipue aulici
«upra in hisloria descripsimus, adeo in mundo hu- pr;c ca>teris inundi naiionibus, si devotius neseio,
miliaverat, ut nec ipse nec sui in muudo inter ho- Deus scit, sed hoc scio, quia mariyris tanquam spe-
mines quasi locuni haberent, verum admiranda qua- cialis palris et patroni sui lumulum freqneniius
dam vere Dei dexterx niutatione, rex tam potens, adeunt. Benedicenies ergo laudemus Dominum pro
omni nunc regali insigni rejeclo, pedes et nudis regis nostri peregrinatione hac, pro conversione
plantis, lolus eliam nudalus prxterquara soia vili tain devota pro reversione tam grata el pro hunii-
tunica super nudo amiclus, illum abjectus sic ad- liaiione tam gloriose abjecta. Laudemus, inquam,
orandoadil, quem cum suis paulo anle denudavil et benedicentes quod cor (ilii conversum esl ad pa-
proscripsit, et quoad licuit perpeluavit exsilium. trem et cor patris ad filium, quod revcrsus est di-
Mlius ntinc devole petil suffragia, suppliciter invo- lecttis ad dileclum, quod elalus est humiliatiis atl
cat merila, et humiliter quxrit patrocinia, cui paulo excelsum. Hymntnn igitur ilerum et iterum in isto
anie oraiio fuit interdicta, ne forel abEcclesia ora- citharx nostrx melo resonemus Domino, hyninum
tio ad Deum pro eo. Ulius eliam rex infantium novum resonemus Deo nostro. Hyinnum, inquam,
more gradiens nunc super manus et pedes, et sxpe novum pro regis nostri hac peregrinalione prima,
et sxpius deosculatur nescio quem superposilum " pro conversione nova, pro reversione tam jueunda
Thomx luniulo lapillum, cujus paulo ante ore ad os et pro humiliatione tam insperata, et pro tain novo,
pernegaverat osculum. tam glorioso el tam pleno per martyrium triuny
' 0
quam adrairanda in noslra xlate bac tanta pho. Cujus tam triumphato quam triumphanti com-
rerum rautatio! Vere quam admiranda, Domine, munis gloria est; cui vero eorum sit gloriosior ne-
sicut el terribilia et profunda, nihilominus tstju- scio; unum scio quod Iriumphato frucluosior sii.
cunda judicia tua ! Tu vereomnipoiens superomnia Martyri quippe triumphanli video quod solura sit ad
opera lua. Quantumcunque poluerithomo et enisus gloriam ; sed regi triumphalo video quidem quod sil
fueril, lu tamen supervalebis. Et quidquid horainis ad gloriam et sperandum quod sil ad coronain, ui
fallax et vana cogitatio ordinans mentiatur sibi, de corona iranseat ad coronain, de corona regni
lotum tit aeterna voluntas lua fiat, in contrarium terreni corruptibili ad ccclestis regni coronam im-
vertil admirabilis magnificentia lua, Domine. Quod marcescibilem : solura in eo quod cceperat perseve-
vidimus, quod audivimus, quod non sperabamus, ret. Et de hac quidem tam triumphali quam trium-
hoc testamur nunc et scribimus: Gralix libi, Orani- phanlis nova gloria hymnum novum caniare bonum
potens, quod et Patre meo et domino el confratribus f_ quidem et jucundum. Eo certe lam bonum, tam ju-
meis cjusdem oneris comportatoribus jam a rebus cundum, quod tam amplus, lam plenus sit triura-
buinanis exemplis et in Christo quiescentibus, ego phus hic, quod ipse utrique tam mariyri videlicet
jam quasi solus superstes adhuc et exsilii noslri quam regi sit communis; qui ct martyri trium-
exilumet martyrii gloriam non solum merui videre, phanti gloriam et regi triumphato apud Dominumet
sed cl scriplo ad soecula post futura transmillcre. homines et gloriam pariler parit et graiiam. De
Unde et laudabo Dominttm in vila mea, psallam Deo ipsis eliam inimicis suis so quod sit triumphatus,
nieo quandiu fuero. Unde et Domini facta hxc, qux sic continuo triuinphalurus, ut finita peregrinalione
gaudens recoio, devote itero. 0 Domine, quam ma- hac mox docebilur.
gnus es lu, et quam prxclarus virluleet quem supe- ITERATHICSE PERHISTORIAM HANCPROSEQUI VERI-
rare nemo potest! Quin potius juxta quod muiier TATEHOHNIGRATIA ASSENTATIONE ET METDOMNI
triumphalis prxconizaf, montes per teafundamentis POSTPOSITO.
inovebinuiir, cura aquis, et petrx sicul cera lique- Nemo autem arbilretur, aut suspicetur nemo.quo-
scent ante faciera luam. Qui enim tiraent le, magni dam me assentalionis velamento pro regis mei gra-
crnnt apud l'e per omnia. Et ecce quia juxta quod tia vel favore, eo videlicet quod rex gentis me:e sii,
prseconizalum tunc, et nunc impletum cernimus, ut fjD IIt supradiximus, et hic ilerare non piget; aut pro
prxconio prxconium nostrum copulelur. Ecce enim martyris, eo quod paler et dominus meus sil et fue-
regis cor quod vere seriptum quod in roanu Dei rit, laude exquisila, laxis aliquando lingux hahenis
sit; ecce, inqtiam, cor regis paulo anle sic perlina- veritatis excedere metam; cum multi adhuc super-
cissime obduraluin, amaricatum et elevalum sic, sinl, qui ex tanta poteslate sic triumphala tanlam
quomodo nunc mollilum, quomodo indulcoralum et triuinphantis gloriam el lantam triumphatx potesta-
humiliatum sil. Mons revera a fundamento suo motis, sicut descripsimus humiliationis gloriam parilcr
tus et hoc cum aquis popuiorum multis circa mar- et graliam, quam et viderunt, utpote cui el inter-
tyris tumulum circumfluentibus et afllueiuibus toto fuerunt, ipsi contestentur. Nihil enim per totam
die. Mons etiam hic noster, hic rex noster, mons martyris historiam, Deus scit.ut jam semel lesiattis
mobilior cxteris. Qui quoties a transmarinis in sum et conteslor nunc iterum, aul hominis metu
regnum revenilur, inox anlequain alias diverial, de corpore veritalis niuiilo aut adversus verilatem
ante alia regni negotia, mox marlyris sui amici propler hominis graliam amplifico, aut ut homini
nunc et domini visilal sepulturam cum propriis placeam assentalione veritalis seductrice interverto,
aquis suis inolis simililer. Populi quippe mulli ct aut propler populans aurx flatum intersero vel
1519 HERBERIfl DE BOSEIIAM 1520
omillo. Sed ad gloriosam potestatem nosiram nuitc A tam subilo Domini manum lam valida siluerunt uni-
cerle gloriosiorem, iino quasi IIIIIICprimo glorio- versi: et ita supra muitdi assertionein elspem, sicut
sam, cuni sit gloriose sic Iriumphala, rcvertainur ex insperaio et subito; siluit omnislerra in conspectu
adhuc, ut tam gloriosx, lam devotx peregrinalionis ejus (Malach. xi, 52). Et facium csl in pace reguuin
coeptum itcr consummetitr. De qua meli hujus non ejus Domino super irain inimicorum suorum sic ma-
jam notula, sed potius nota, in cilhara noslra quia iiuin suam extendenie. Et ita ut supra de diebrevitcr
dulciusel diutius resonavit, utpole viclorix hujus laiu leiigimus, regeorante et super inimicissuisexaudilo
celebris sicul triumphantis et triumphaii communi revera Sabbalum erat, Sahbalum revera leinporis
ploriaefesliveet solemniter Alleluiareversionis decan- regi portendens auram in brevi futurx sibi tranquil-
tantes;reversionis, inquain.peregrininovi ad novum litaiis el pacis, ul ita cx Sabbalo speraret Sahha-
angelorum coneivem, filii ad palrem et patris ad ttim ex Sabhato lemporis Sabbatum quielis. Juxia
filitim, et dilecti ad dileclum. Sed circa raagnuin quod Israeli in prophetn Dominus pollicetur: Et
hunc et insignem peregrinura nostrum iminoremur eril, inquit, mensis ex menseSabbatum ex Sabbato
paulisper adhuc; et exinde ex peregrinalionis hiijus (Isa. LXVI). Itaque relinqitiiur sabhatismus regi
humilitale et devolione quid cito posl acciderit non humiliato sic. Hunc vero super iuiniicos suos snc-
tacendum. B cessum suuin et pacem tantam et tara perfcclam,
QDALITF.R REXPEREGRINATIONE REVERTENS CANTUARIAM eo plus miraculosani quo lam citam, omnium sic
EXIERIT. animis obfirmatis adversus se, rex totam ascripsit
Oninilius itaque in tanta , ut jam descripsimus, Dominoet glorioso martyri sancto ejus, cui ceriis-
huiuiliiate et devotione consummatis, rex jam vere sin.e ascrihenda.
rexet peregrinus lam devolus, in crastino post mis- DESOMNIO MARTYRl ADHUC EXSULI PROPHETICE OSTENSO
sam antc mariyris sepulturam celehralam de mar- QUASIREBELLIONIS HUJUS ET PACI.SPHOPHETIA.
tyre, maculaiis sic pedibus ttt humililer coram mar- Hoc quippe, quod martyri adhuc exsuli super ista
lyre venerat, nec etiatn refocillatus, in spe multa de qua jam locuti suraus rebellione et post rebel-
patrocinii per marlyrem iu brevi sibi fuluri reces- lionem pace tain cita accidit, propheticum quod-
sit. dam somnium et vere prophelicum, evidentissime
IlE HOSTIBUS A REGEPO.STPEREGRINATIONEM SDAM probat, ipso domino meo tunc exsule, soinnium
CITOTRIUMPIIATIS PERMARTVREM. illud mihi discipulo qui haecscripsi ore proprioin-
Elqtiod diclu mirum.etad marlyris gloriam et dicanle sic : < Aspiciebam,inquil, in visione noctit
.*egispceniientialemdevolionemcommendandamnon p (Dan. vn). El ecce quia ego super montem valde
tacendum, spes regem non confudit, siquidem ipso exclusum eram et domiuus rex deorsum in infimo.
eodem die, quod mundus novil et mihi etiam disci- Et ecce quia subito universx ccelivolucres adversus
pulo qui scripsi hxc rex ipse faleri dignalus est; regem convenerunt, ipsum cum unguibus suis ct
ipso, inquam, die quo anle martyris sepulturam roslris in subito et cilo alarum suaruin quasi tur-
missara de martyre humiliter admodum et devote binis vehementis spirilu iinpeientes. Ibi oranis ge-
audieral,mariyre affecluose salulatoet quasi a mar- neris volucres, maxime qux ex raplo vivunt: ibi
lyre benigne licentialus posl recedens, erat autetn aquilx, ibi griphes, ibi alieti, ibi vultures; ibi niil-
Sabbatum ; eodem, inquam, die, eadem etiam diei vi, ibi accipitres, ibi lari, ihi herodii. Sed quid per
hora, qua missx interfuerat iucessanter martyris singula ? Singula mihi visa eranl ibi volucrum ge-
palrocinia invocans , princeps Scottorum caplus nera in genere suo regem qtiolquol impelenles.
est. Magnus profecto princeps hic, el inter mulios Cujus vestiinenlis per volucrum ungues et rostra
ct magnos regis inimicos ipse lunc maximus aut de citissime panniculalim dilaceralis, rex mox solius
inaximis. El a militibus quibusdam et paucis et me- camisix tenui schemaie vix opertus, quasi jam nti-
dix manus hominibus, qui inter regis fautores lunc dus volucribus exposilus est. El jam tantum in mo-
paucos regi favebant adhuc, interceptus, lanquam D dum turbinis vehementis volantium, et rostris et
gladio non extracto necillalo vulnere, scd sicui sinc unguibus impetenlium impetum susiinere non va-
pugna el sine ptaga captus est; sicut accepi, quo- lens, hinc inde impellebatur. Et ipse sensim quod
dam casu fortuito sed nescio quo, ab exercitu sno licuit regrediebalur el retrahebat se, ut vim impe-
grandi quem collegeral, parum deflexus, Allissimo tus, etsi non declinaret oninino, exlenuarel latnen.
quidem, in cujus diiione cuncta siint posita, volente. Eral autem a lergo regis non respicientis, quia nec
eum tratli sic. conclusus sic respicere potuil;eral, inquam, teter-
Sed quid per singula ? Posl regis lam humilcm, rimum prxcipitiumet profundissimum, a rege ulpole
tam devolam supra descriptam peregiinalionein, a lergo improvisum. Cui cum appropinqnassetjatn
sensim iu dies, nec longa mora, et cismarini et rex, sic retrahens se, el quoad poleral evitans im-
transmarini prxsenim fideles sui, sed eo ipso jain pelenlium vim, tinus de aulicis regis familiarissi-
infidelesquo rebelles, in reliaculum quod ipsi do- mis, de quo lanquam de se altero rex Odebat ulpoie
inino stio regi telenderant, ipsimet peccatores c«- quem et honoribus et divitiis inter regni primos rex
cidcrunt. Revera peccatores.domino suo el regi suo illustraverat; hic, inquam, lorvo lorvior, etsi plus
fidem non servanies : videntes autcm alii cum rejse quani inhumanus, in volucrura accessil adjiilcrium,
1321 LIBER MELORUM.—;MEL. II. 1>22
camisia, qua soia super nudo rex vix amictuserat, A sic nolata. » Et ila rex ipse sic primo ct pcr diem
regem spoliare violenter attentans,etctim volucrum et per diei horam facti me edocuil et prxdicavit
impeltt ipse panter regem ccepil pellere in praecipi- iiiiraculuin. Quod ego quidem eo devotiusquo cer-
liuin. Rcge verojam ruituro, commota siinl pietaiis (ius lutic melorum libello interserui. Et eo eliam
eximiaeviscera mea super rege, qui in monte sede- jiicundius quo in historise hujus pericope hac ipsum
bam excelso cernens hxc. Et prislinx gralix et fa- Augiislum magistrum habui facti relalorem certis-
miliaritatis iiiuiux inier regem et me recolens, elsi simum, el miraculi sicut testem el prxdicaiorem.
mihi ntodo offensum, non potui lamen in offeusa Factus est eniin nobis sic in mira Dei virtute de
hac miserationem meatn continere; quin polius,sic- quondam Saulo nunc Pautus, ipsius potente Dei rau-
ut visum mihi, de lnonlis tam excelsi verticc quo tatione modo prxdicator, cujus Paulo ante lantus
sedebam tam cilus descendi, lanquam si in ictu fuerat persecutor. Unde el hisloriae bujus pericopa
oculi: periculo jaui sic imminenie et conipa-sione haeceo amplius inler cxteras illustrala quo ipso
multa qiasi alas tribuentibus mihi et ad velocem Auguslo quondam tanto persecutore, nunc vero ad
me succursiiin iinpellentibus. Et sic quasi in mo- martyris gloriam magislro prxdicalore edita est.
inento regi asiiti. El mox framea longa et aculis- Verumtamen cum rex dicti aulici, qui, ut prxdixi-
sima, nescio tamen quo casu in ea positajin manu B mus, in volucrum adjulorium transierat, nomen pro-
inea refulsil. Qua velut stibilo et momenlanee mihi prium sxpeetsxpius instanler sciscitaretur, qux-
visus sum universas iilas cceli volucres dissipalas rens ipsum sibi designari ex nomine, ego tamen
dispersisse, dissipasse et dispersas; et regem Iibera- propler jam supradictas causas nominatim ipsum
tum sic conlinuo insignibus suis regiis gloriose et exprimere constanter renui.
decenlissiine indui, illum aulicuni objurgans acer- Ut igilur redeamus ad priora.et siugula discutia-
rime qui, ut diximus, in voiucrum adjutorium sic raus, videamus si non gloriose triunipliaia lanti
transierat, addens regem ab ipso non meruisse hoc.i poteslas hxc, sic quidem triumphata quod bumilia-
Hoc somniura vere fuiurum vaticiniuin dominus la, elj sic humiliata quod triumphala. Qtiam bonus
meus, ul dixiuius, in exsilio tunc viva voce mihi, triumphus raarlyris qui sic humiliat, et quam bona
qui jam scripsi hoc, retulil sic, el etiam aulici no- regishumilialio qux de iniraicis suis sic iriumphat!
nien indicavil. Pro quo aulieo exire polest in pro- Pcenilenlialem humilitalem hanc regi nostro Deus
verbium, cum quivis complices.babens male versauir in dies augeat, Deus perficiat el conservel ut in
coutra doniiui liilein, ul de co proverbialiter dicatur, linem usque perseveret.
et isle in volucrum adjulorium transiit. Verumta- _ QUODREGUM POENITENTIALISPERSEVERANTIA RARA
men cxleris, qux ad visionem hanc, non omissis, ** SITET DIFFICILIS.
aulicuni tainen hunc in hisloria hac nominare prae- Verumtamen in fugiiiva vita hac iaqueis et lenia-
teriuitio, ne forie ejus, qui jam superstes nou est, lionibus et aversionibus plena, omni quidem carni
decretam universaecarnis viam ingressi, et praesen- sed regibus prxserlim difiicillimum in pcenitentiali
tibus et post luluris sxculis nomen odiosiuslieret, humilitate permanere sic. Regibus certe prxserlim
et ne etiam posteri ejus, qui non meruerunt, vel ex difhciliimum hoc, qui lol terrarum dislracti curis,
suspicione prodilionis nola ulla inuraniur et palerni tot occupaii causis, tol implicati ncgotiis vix est ut
delicii confundantur opprobrio. El quidera relato in cogitatu uno in proposito ullo stare possint iinmo-
somnio doininits meus mihi loquens adhuc brevibus bilcs, menle divisa et dilaceraia sic : utpole quos
sic, quasi soninium interpretaus, adjecil se in arcto omnium morialium premunt cur;c, urgent causx et
aliquo rcgi subvcnturum adhuc; hac ipsa inlerpre- querelx sollicitant. Rex enim velut quidam humaiii
talione lam brevi somnium vere propheticum indi- generis currus est, idem ipse et auriga et jaculum.
cans. El ego, qui nunc scripsi, cum semel visiouem Omnes vehlt, omnes regit, premil ipse omnes, idem
banc naclo loco et lempere domino regi, fiuiia, ut ipse omnibus limor et stimulus. Oinues erigit, om-
dixiinus, rehellione, el pace sic desuper data, retu- rv | nes ducit, et agilal ipse omnes. Et qui gloriatur, iu-
lissein, rex ipsemet mox interprelalus est superea quit, in jaculo stimulo bovcs agilat (Eceti. xxxvm).
rebellione, el super ejusdein rebellionis tam felici, Et prxter curas has et occupationes el implicamen-
tam glorioso el pacifico et vere miraculoso exitu, ta hxc quae mentem dilaceranl, dividunt et aver-
hujus visionis veritaiem evidenlissime compietam lunt, exlollit ipsam gloria mundialis. Et intertot
iri,hujus relata visionis occasione adjiciens, qui Cresi opes et Sardanapali delicias, in regum thala-
superhoc Ioqui mihi dignatus est rex, quod et ego mis, in slratis hyacinthinis purpuralis et polimilis
supra noh tacui: < Et eodem, inquiens, die, vide- carnissuavenutritur illecebra, quam necetiam curx
licet die Sabbaii, eadem eiiain hora diei, qua ante effugare possunt aut effugere. Ecce cura , ecco glo-
marlyrem missam audiens devolius martyris palro- ria, ecce illecebra , nia haec, qux alta sine peiiculo
cinia invocabam, a quibusdam militihus meis, et stare non perroitlunt. Eece onus , ecce houor, eccu
quidera paucis et eliam hoiniuibus satis medioeri- bonoris niacula, camis, uldiximus, illecebra, qua:
bus his, princeps Scottorum , de maximis inimicis honoris gloriae insidiatur e lalere, til in eam macu-
meis ipse maximorum unus, caplus est ab his qui lam del, et velut per aliquam auram pestilentem
euin cepcrunl, sicut die, ita el hora captionis ejus violet, seu quasi pcr vile liititm conlaminet ip-
1323 IIERBERTI DE BJSEIIAM 1324
sam et defoedel. El ila alta nunquam sine periculo A fuit ut praecinimus: simititer et palma morlis mili-
qux seroper prx nimia sui allitudine ruinani mitis, ul ostendimus.
iianlur. Et ipsis quasi in se ipsis ex ipsa sui aliii.ii- Imperaloris visibilis palma mortis morluos su-
dine nimia fractis nec stant diutius et quanlo ab scilavil: similiterei palma morlis militis, et hoc
altiori ruunt gravius. Unde, et ul noslris sanctx docuimus.
hislorix utamur exeraplis, reges Israel, ni fallor, Imperatoris visibilispalma morlis salns mundi:
triginla scx quotquot mali. Pariter et reges Judx simililer et militis salus Ecclesix, quod el supra
viginli et unus, ni fallor, omnes.ut scriptum teslatur, jam diclum quoiidic experimur el ceniimtis.
practer DavidEzechiam et Josiam commiserunlpecca- Imperaloris visibilis palma morlis vinctos eduxit
tum. Nam.ut in ea mox subdilur, reliquerunt legem ab inferis : simililer et morlis miiilis, el hoc pro-
potentes reges Judx et contempserunt limorem Dei. baviraus.
Ecce quod certissimum est, de tot ct lantis regibus Imperatoris visibilis palma mortis crucifixores
et his et illis, qui aut cceperunt aut si cceperunt suos miiites salvavit: sicut a mullis creditur : si-
non perstiterunt. In reguin profecto poanitenlia tam mililer et mortis mililis milites suos carnifices,
rara esl perseverantia, tam diCQcilis.Quorum, ut „ quod universi qui viderunt contestanlur, et hoc
de perseverantia laceam , etiam inchoata poenilen- prxmisimus.
tia rara est et si forte est in ipsa rara est mora Imperaloris visibilis palma morlis principalus et
parva. Igitur, si in exemplaribus scripturx nostrx potestates exspoliavit: similiter et morlis militis,
regibus sic.quid de tanta qui fuerunt etsunlexem- quod et prxoslendimus.
platorum regum mulliludine, quorum nec vita nec lmperatoris visibilis palma mortis principalusct
gesta nec in annalibusnecetiam in ullis indicibus sunt poleslates Iriumphavit in semelipso : similiter et
descripla? pro rege igitur nostro, in cujusmanu tot morlis militis, quod el supra non tacuimus.
nationum, tot et tantarum gentium et vita et pax Imperatoris visibilis palma morlis confidenter
est,orandum instantius, ul in quo eum sxpissime traduxit suos principalibus et potestatibus triuin-
jam proxime descripsim.us, slet in bono et profici- phalis sic similiter : ct niortis militis, et hoc prx-
endo quolidie convalescat in melius et demum, sicut doctiiin.
tam gloriosam potestatem decet, in glorioso fine Imperatoris visibiiis palma mortis delevit quod
consummetur. adversura nos erat chirographum decreti, quod erat
PRJECEDENTIS MELINOTULAS inc BREVITER ITERAT UT conlrarium nobis: sirailiter et morlis mililis chiro-
ADJICIAT. ( graphum quod erat nohis, clero dico, conirarium :
C
Et quoniam de ipso liic rege noslro sic gloriosei et hoc prxmisimus.
triumphalo meli nostri non tam jam notula quanii Imperatoris visibilis palma morlis illud decreti
prolixa nola, quo dulcius et delectabilius eo diu- chirographum de medio tollens aflixit crucksimi-
tius protracta, in cithara nostra resonavit, conso- liter et morlis miiilis affixit iilud capiti ut lolle-
naniiam illam tam consonam, tam concordem vi- retur illud capite lolo exposito et laceralo tolo.
sibilis palmae triumphalis mortis imperatoris etL Imperatoris visihilis palma mortissicut aeriaset
visibilis palmx triumphalis mortis miiitis, jam ali- potestales terrenas debellavit: simililer et morlis
quantisper intermissam repetamus, inlermissami militis sicut aereas et lerrenas, quod et jam proxime
dieo, nisi quia quod interposilum est minime fuitL fide oculata evidentissime ostensum excidisse non
inlermissio sed potius coeptx illi consonantix adI arbitror.
decorem adjectio. Unde et, ut adhuc addamus alia,, Imperatoris visibiiis palma mortis in brevi omnia
quovisibilis palmx triumphalis mortis iraperatoris i ad se traxit: siraililer et morlis militis cilissimead
ad visibilem palmam triumphalis mortis mililisi se mundum convertil: et hoc inter cxtera non ta-
prolixior et concordior consonantix coeplus hic me-• . cuimus.
lus audiatur, notulas illas, quas supra prolixius ci- Imperaloris visibilis palma mortis est omnis po-
iharara nostram pulsantes resonavimus, resoncmuss testas ei in ccelo et in lerra data : similiter et mili-
adhuc, et sic quo dulcius eo melius, et quo bre- tis inagna claret poteslas data sicut hic el ibi : hoc
vius eo ad msli notulas distinguendum recinen- solum supra tacitum hic superaddimus.
dumve commodius, quasi sub uno spiritu et veiut1 INTERSERIT HICADDENDO DE VEXILLO CRUCIS ET DF.
sub pausa una, sub quadam brevitate compendio- VEXILLO VASIS,QUODGESTANT PEREGRINI MILITIS
siori resonemus adhuc : ut ita sit succiiicta sic5 SICUT1LLUD CRUCIS PEREGRINIIMPERATORIS.
brevitas, sicut ad innovanduni el reparandum audi- Sed istis quas jani audivimus meli hujusimpera-
tum melodia melodix ei consonantia consonantixe toris et militis nolulis novas quasdam adjicienius
continue nullo intermisso, sed absque omni in- adhue quibus ablato faslidio et reparato audilore
lervallo copulata : in primis igitur a primo nuncc renovetur audilus.
altius repetcndum. Imperatoris igitur visibilis palma triumphalis
PlllMANOTULA REPETITA. mortis vexillum est crucis quodctiam vilx sux in
Imperaloris visibilis paliua morlis inots morliss carne signum est ct imago : similiter et iriumpba-
1325 LIBERMELORUM.~MEL.il 152(1
lis inorlis militis vexillum est vas aquoe el sangui- A qiiatuor ille spiiiluales Dominicx crucis tlimensio-
uis, et idem ipsum eiiam vitx sux in carue hac nes ad quas Magister hortalur discipulos : In cha-
ut possilis compre-
signum et imago pariter : quod et qualiter hoc ttt ritate, inquil, radicali et fundali,
niidiamiis dulcius in hac quasi tiltima meli istius hendere cum omnibus sanclis, quw sit lalitudo, tongi-
noiula cithara noslra nunc pulsanda est, sicut at- ludo et sublimitas et profundum (Ephes. 111). Qua-
lcntius et morosius. rum cerle dimensionum, si in vita commilitonis
PEREGRINI Christi una defueril, jam mors* triumpbalis non
PRIM0 DECRUCIS M VSTERIO QUOD
1MPERAT0R1S PALAM GESTANT. eril. Ad cujus triumphum denolandum anle fidelium
Et prius quidem qualiter crucis vexillum iinpe- defunctorum corpora prxcedit crucis vexilluin tri-
ratoris vitx in carne imago sil et signum et idem umphale, ut parlcs adversxper vilam inslarcrucis
Iriuniphalis tnortis sux vexilltini, prout mihi prx- velul quadralam quasi per crucis signum iriumpha-
cenlor ipse noster imperatorvocem et vocis men- loe sic inox fugiant crucis vexillum Uiuiiipliaie
lem ministraverit, decanlandum. Et idem ipse ccrnentes. Juxia illud: < Ecce, inquit, crux Do-
imperalor, sicut virtulum et oinniuin scienliarum inini, fugite partes adversx, i et ita crux, qux vi-
Dominus, ipsius crucis sux clavis propositum nunc laecommililonum Chrisli prius fueral signuin, post-
Jiobis crucis su;e inysterium reseret. Deinde de ve- ea in morte erigitur quasi mortis ipsius triumpha-
xillo vasis aqux el sanguinis, qualiter imperatoris 'is vexillum, ex vita Chrisliani, cujns ipsa erux
instar viiae mililis in carne hac ipsum imago sit et ante fuerat signiim, morleiu triuinphaleiii suhsecu-
signum, et idem triumplialis inortis sux vexillum tara deinonstrans.
succinendum, prout idem ipse iinperator verbutn ADAPTARE INCIPITMVSTICE SIGNUM MILITISSlGNO
Dei vocem ministrabit et verba. 1MPERAT0RIS.
Ut igitur primo de Dominicx crucis vexillo, qua- Ni fallor, quod de crucis signo vexillove propo-
lilcr videlicet ipsum imperatoris vitx signum sil suimus, el in imperalore el etiam in impcraloris
el imago, audiamus, ecce quia crucis qualuor sunt quovis commililone jam liquet. Reslat ul juxta pro-
dimensiones. Lata esl el longa, sublimis esl el missum nostrum doceamus qualiler imperatoris
profunda. Harum qualuor dimensionum imperalo- instar [de hoc vase alibi] vas aqux et sanguinis
ris fuit in carne vila quasi vila ejus quadrala, vide- vitx militis sil imago et signum et idem triumphabs
liccl in charitate ialissima, in perseverantia lon- morlis sux vexillum; simile nunc docturi de mililis
gissima, in conlemplalione sublimissima etin Deiti- vase el miliie quod supra docuimus de imperalore
more seu reverentia profundissima. Imperator si- Q et imperatoris cruce. Verum in primis, ne ctti in
quidem in vita sua Deum prx omnibus reveritus dubium venial quod sil istud vas quod aqux et
esl. Unde et magister exauditum eum docet pro sanguinis, seme) jam et nunc ilerum nornino, de
sua reverentia, loquens de eo sic : Qui, inquil, in quo deinceps quasi in ullima meli istius notula de-
diebus carnis suw preces supplicaxionesque ad eum cantandum, hoc profeclo vas esl quod absquc oinni
qui poluil salvum illum a morte facere cum clamore concione celebrata, non congregatione coadunala,
vatido et lacrymis offerens, exauditus est pro sua nec etiam conventiculo, nullo promulgato edicto,
reverentia (Hebr. v). Ecce imperatoris vita instar nec ullo eliain arctatus prxcepto, sed solo nec
crucis, quatuor habens dimensiones el quasi qua- dubium Spiritus sancti instinclu mundtis, sicut
drata seu quadriperiiia vita hxe. Et ita evidenlissime unanimiter el comniuniler ad marlyris gloriam et
qualuor dimensiones crucis suntin vita crucilixi, in peregrinalionis sux signum quasi se insignivil.
imperatoris. Unde, ni fallor, non immerito crucis lloc videlicel est yas illud plumbeum geslaiorium,
vexillum vitx imperatoris vere dicitur el expres- quo specialiter beati martjris peregrini se signaut.
sive est ei imago et signum. Pariter et idem cru- In qub aqua conlinetur et sanguis, aqua videlicet
cis vexillum sive crux eadem vexillaris imperato- ex taciu sanguinis sanctificala per sanguinem. Hoc,
ris in carne moriem indicat triumphalem. Talein D inquam, vas est, non quidem hominum vanum com-
quippe vitam quam crucis inslar quatuor dimen- meiilitiuin, neque ab homine neque per homincm,
sionuin fecimus, tanquam quadratam seu quadri- sed, sicut qui interius videnl verius judicanl, solo
pertilam mors sine dubio sequilur triumphalis. Et verilatis, non vaniialis spirilu commendatum ho-
ila evidenler una et eadem crux vitx imperatoris minibus. Quo sicut communiter , ut videmus et
in carne est imago et signum et eadem triumpha- unaniiniter alllali universi bajulant hoc gestatorium
lis mortis sux vexillutn. El ut adhuc addamus his vas quo se glorioso martyri devote obuoxios et se
,quod fuit crux ipsi imperaloti Christo, hoc ipsa speciales ipsius servos peregriuos visibiii siguo
eadem esl commililonibus suis Christianis, vitx vi- conteslanlur. Hoc igitur est vas peregrinationis,
delicet ipsorum in carne hac, qualuor habeutis di- vas illud videlicet aqtuc et sanguinis, quod supra
mensiones, imago prius et signutn, el postea mor- nominando tetigimus, el de quo deinceps sermc>
tis tritimphalis vexillum, qux profecto Iriumpbalis noster texetur, ut hoc vas militis vitx signum et
roorsvitam instar crucis quatuor dimensiones ha- morlis vexillum aptcnius inilili, juxta quod supra
beniem semper sequitur. El hxc sunt in spirituali cnucis signum et vcxillum aptavimtis imperalori.
vita Chrisliaui commililonis inipcraloiis Ciirisli Utinam impcralor cliain nunc clavis sux crucis
1527 IIERBERTI DE BOSEHAM 13?8
aperire nobisdignelur, et hoc vas ad laudera et A etiam mortem triumphalem ipsius vexillaris vasis
gloriam mililis sui et martyris, ut ita signo et cxlalura exlerior mundo palam prxconizat. In qua
vexillo imperaloris iu bujtis vasis apertione con- scriptum est : Mortui resurgunt, leprosi mundantur
sonet el concordet signtim el vexillum sui militis. (Luc. vn). Ut qttisque quotidie in ea legat, videat,
Dicain igitur de vase hoc, non quidem vase pastoris invocet et laudet lantum ecclesiasticx libertatis as-
smlti, sed vere boni; dicam, inquam, quod sentio, serlorent.
et in Domino confido quod non de meo ipso mihi Et adliuc, ut inier vexiilum imperatoris el vexil-
servo suo de suo qiianlum sibi placuerit multo liiui militis similitudo roonstrelur expressior, quo
magis melins rcvclante. et meli liiijus hxc nolula andilui dulcior et con-
DE VAl-ISMVSTERIO QUODMARTYRIS PEREGRINI sonantior sit quod vas istud est Christi milili, hoc
GESTANT. esl idem ipsum conlubernalibus et cominiliionibus
Vide igilur et altende, quia iu isto vasis signo suis Christianis, vitae videlicet ipsorum tripertitx,
iria sunt, sicul supra in crucis signo quatuor di- itt supra distinximus, signum et postea morlis
stinximns. Sed in hoc signo iria plumbum videlicet ipsorum Iriumphalis vexillum. Quam profecto vilam
aqua et sanguis, quia aqua tactu sanguinis sancli- tripertitam, quemadmodum el supra de quadrata sen
licata in sanguine. Tria hxc, tria mystica, in B qttadriperlila diximus,cum de crucis myslerio agerc-
plumbo quippe gravilas, in aqtia puriias, in sau- tur mors subsequilur triumphalis, ut qtiod nunc vi-
guine vero mortis virtus el forma per martyrium. dctnus in Christi miiite, sperent hoc ipsura commili-
In plumbo itaque velustas, in aqua novitas, in san- lones Chrisli el desiderent. Hanc quippe necdubium
guine vero mariyrii fortitudo exprimitur. Ecce triperiilam vitam cum Iriumpho mors seqnitur : ita
velus homo et gravis, ecce novus homo et purus, quod sine tripcrtita hac, sicut et supra de crucis
ecce martyr fortis et slrenuus. Et hxc sunt, sicut qtiadriperlilaostendimus, neino iniperatorismilituni
ex historix prxcedentibus aperle liquet, tres viri qui cum tripndio moriatur aut triumpho. Ecce enim
vitx, tres videlicet ipsius vivendi modi in vita quia primo viia plumbea, viia onerosa el gravis.sine
carnis hac. Primus vilx modus, quasi primus homo qua nec unius diei infans. Quin potitis ex sola hac
vetus in aula; secundtis vitx modus quasi secundus incipii. In qua etiam si aquis noslris non lotus mo-
boino novus in Ecclesia; lertius vero vitx modus rialur, non triumphans sed potius triumphatus mo-
W»mquasi terlius homo fortis in palxstra. Cujus rilur, in partes ccdens adversas. Ita post plurabum
terlif bominis fortiludo non solum ttinc ccepit, quo noslrum aqua nostra quam necessaria. Lotus vero
exiguo illo lempore quod supra descripsimus ani- p jam aqua et mundatus orani vigilanlia, necesse nt
mam suam exposuit, sed potius ex quo ad expo- circumspiciat se, ne in nocte ambulans offendat,
nendiim paratus fuit. Ecce viri viix tres. Inter cadat el lulo quod sub pedibus maculelur in casu.
quas vita vetus gravis et plumbea sicut prxgravat Unde et oportetet expedil sic, ut in imperatoris sui
et prxponilur cxteris. Prius siquidem, ut ait Ma- acie fortiter stet nec cadens, nec cedens, sedusque
gister, non quod spirituale est sed quod animale, ad sanguinem resistens, si forte necesse sic. Ecce
deinde quod spiriluale est (I Cor. xv). Et vere posl plumbum noslrum et aquam uostram, tertio
deinde quod spiriluale. Siibsequiiur quippe inox nunc sanguis nosler. Et ita qux vas noslrum signum
liomo spirilualis, homo novus, aquis videlicet lota iuiliiis vexillare in se continet quoiqiiot militibus
vit.i munda exuta vetustale nova expedila plumbea coiitubernalibus qui post pugnam in fine palmam
iniquitalis gravitate deposita. Qux profecto iniqui- quxrunt, necessaria tria hxc, plumbum videlicet,
tas merito in propheta super plumbum talenli se- aqua et sanguis. Nec murmuret quis si cliam plum-
dere legitur. Deinde vero novo homine sensim in bum nostrum nobis necessarium dixerim. Tanto
dies proficiente, transit in virum perfectum, oc- quippe-gloriosius el quidem melius, comniodius, si
currens in mensuram xtatis pleniludinis Christi plumbum nostrum in argenium vertalur, aut si ipsn
jam plcnx xtatis el perfecli roboris. Sicut impe- D expurgato nmniuo, solum purum argentum exami-
ralor Chrislus et quivis miles Chrislianus ila ut nalum refulgeat, minime alias in magni regis ihe-
in acie imperatoris Christi etiam usque ad san- sauro reponi dignum. Tria igitur nobis necessaria
giiinem resistat, si ut inierdum solet accidere ex- hxc, tam plutnhum videlicet quara aqua ct sanguis,
pediat sic. qux etiam duo lantum profccto usum non haberent
Hx siint itaqtie tres viri vitx per has ordinate el si plumbi omnino fuissetuus experles. Nunc vero
gradalim quasi de virtule ad virlutem, de vila ad inanent nobis tria hxc; ct commode quidem inler
vitam asccndentis. Quaruin, sicut ex jam dictis, ni tria hxc plumbum, quia non nisi per pluuibuin
fallor, evidenler liquet, gestatorium peregrinationis emundalur argentum. Inler qux, si quis neoinar-
vas, de quo nunc lolus sermo est, imago el signum tyris nostri inslar ordinate et gradatiin, ut de vita
evidenlissimum esl. Solum in vase hoc inlueri velis ad vitam transeat, caute et viriuose incesseril
plumbum,aquam et sanguinem, tria bxc. Vasitaque li itimphale vas nostri militis quod ipse habet tri-
boc ctim pcr tria hxc triplicis vilx mililis sit plicis vitx sux signum certissime rehabebit, et ipse
imago et signuni nihiloniiniis crucis instar idem idem ipsum vas ; sed spiriluale iriumphalis mortis
ipsum triumphalis mortis militis esl vexillum. Qu un suoc vexillum, ut ei de muiulo victoriose SMbiato
132!) LIBER MELORUM.— MEL. II. 1"30
pro plumbo stio qtto bene usus pro aqua sua, qua A qiiidquid in ipsius passione, resurreclione etiani vcl
inuiide loius et pro sanguine suo, quo in piignu ascensione a se homine vel alio in tempore quali-
probalus quod tritimphale vas militis in figura pr:t<- ciiuque seu Ioco geslum est, scio qnidem gesluin,
dical ipse apud Deum et apud homincs siuiilc ex re sed et credo aliud significare gerendiim. Gcsta
ipsa et in ipsa consequalur prxconium. quippe quasi gravida bxc, sicut corptis exlra inle-
Jam ex parte atidivimus confortnilaiem ut niihi rius habeiuia spirilum qui vivificat. Tolum quippe
visum sic muliani signi ad signtitn vexilti ad vex- hic sicul mirificum et mysterium et inysterium ad-
illtim, signi et vexilli crucis impcratoris ad signuni mirahile : adeo etiam quod ei loca ipsa et tenipora
el vcxillum vasis miliiis. myslica. Sicitt ipse imperaior non soluni honio
QUOD MYSTICUM SIT SICNUM ET VEXIII.IIMMII.ITIS -tolus myslicus, sed et ipse verbum el palris sui et
SICUTET IHPERATORIS MONSTRAT. omnis creaturx myslerinm esi. Quia si consiliuui,
Nemo atttem secum judicet aul cogitel inirn se et mysierium. His igitur polissimum qnx sive in
hxc in inorte el post morlem inililis aciitaia et ut morte sive post nioriem militis acciileruni. eo li-
ipsius merilis scienliarum Dominus revelare digna- benlius intcndo et operosius, quo in eis scio hoc
ttir, a nobis scribunlur sic, qux et lain celebi iter quod quxro lalcre mysteritim thesaiiruni lodienlis
veneratur Ecclesia et tam coniniuniter adorat mun- ' instar qui ibi libentissime et toiis virihus suis fodit
dus, aut forluitu accidisse sic aut biunani sensus ubi certissime ihesaurum novit absconditutn. Unde
cominenlo excogitala hxc, el vaue et frivole caet quia mibi pro minimo esl ul domiui mei neo-
lamo nostro sic exarata. Potius ca-cx mentis qui marlyris opus hnc ab hoinine aut ab buuiano dic
sic jiidicat aut cogilat a prophela invilatiis veniat ct judicetnr, solum illum in hoc opere qtiaero habere
videat opera Doinini, prodigia qux posuit super faitioretii, quo inlolerahili ardore animi inflaninia-
terram ; el sic non judicet aut cogiiet nec siibmnr- lus operis bujus haluii prxcepioreui,et illuni paritcr
murel, sed clare el aperle cantet in viis Dnmini aut per se aut per suos eruditiores me consliluo
quain magna esl gloria ejtts confileaiur Doiuiuo et cnrrectorcm. Sed ad notulam de signis et vexillis
nolas faciat in populis adiuvenlioncs ejus. Nam imperaloris el militis iiichoaiam concordius adhuc
juxla sapientis lestimonium nihil sine causa factum terminandani reilcamus.
etsi facli mundus ignoret mysterium. Nec enim, Igitur tit prxceciiiimus in vase mililis triumphaii
ut ail ipsa, inveniet homo opus quod operatus est tria sunt. Et hxc quidem tria siint qux in lerra
Deus ab inilio usque ad finem (Eccle. m). Verum- militi testiuioniiini dant. Pluinbum vitlelicet, aqna
tamen a prophela invitali veniar.t Imc el videant iu Q , et sanguis. ita qttidem tria iniliti sictit ct tria iiu-
his qttx in mililis triumphali morte et posl mortem peratori.
acciderunt non casum forluilum nec vauum vanoruni 15 NOTULA.
filioruin hominum in his fnisse coininenlum, sed lmperatori quippe tres suut qui lestimonium dant
potius illttd et illius consilium, sine quo nec etiam in lerra: spiritus, sanguis el aqua. Similiier el Ires
dc arbore cadit folium. Si igiiur absque COnsilio iniliti : plumbum sanguis et aqua. El vere impera-
hoc nec folium cadit de arbore, nunqiiid sine lioc loris tres lestes in terra. In ipso etiam crticis signo
quidqiiam gerilur in Chrisli corpore ? Alioquin ip- vexillari cum adhuc iu cruce ipsa penderet ipse, tres
siiui Altissimi consilium quod Christus esl eiirans ipsius lesles hi. Siquidem de ipsius laiere lancealo
de arhorum foliis proprii corporis sui curam negli- in cruce sua pendentis adhtic conlinuo exivit san-
gerei. Unde et certissime credendum sieut in pas- guis et aqua. Qui prius sicul clamaus voce alia, sic
sione Cbrisli capilis absque causa myslerii nihil ct inpolestale magna emittens spiritum, ail: Pater,
gestum ita, nec in toto ipsius corpore triumphalem in manus luas commendospirilum meum (Luc. xxtu).
mortem sicul ct ipse tolcrante nec quidquam sine ECcein lerra et in ipso ctiam crucis patihulo impcra-
aliqua mysterii causa geri. Inter corporis lamen lorein ipsopentlente adhuc admirandi tres lestes hi,
liujus meuibra, prout diguum el juslum fueril, in D spirilus aqna et sanguis. Et inler cxleros testes el
aliis plus in aliis minus. Ila ut Chrislus inleger, prx cxleris, quorum lanien iinum fuit consonum
caput videlicct cum membris, totus niyslicus sit, et concors testimonium, sed prx cxteris, int|ii»m,
elsi nos ut vani filii hominum et insulsi ignoreinus spiritus sicut clamose, sic el polestative emissus,
inyslerium. Uude el ut ad propositum redeaui, inler sic traditus, sic in Palris sui manibus commendatns
caelera liis certe polissiinum qux in morle el post testificalur <|iiani imperalor Cbristus est veritas.
inilitis nnstri morlem lam triumphaleui qux uni- Sed longe secus hic in milile quam iu imperalorc.
versus Ecclesiarum orbistam grate, tam devote el Uude et nielus hic inlerimperatoreni etmililem huc-
lam pie amplexalur, eo quidem operosius iiiletido, usque tain consonans, tam concordans solum in hac
quo cerlissinie credam tanlo alhletx ei vir.o tam notula discordare videlur plurimum. Siquidem pri-
iriumphafi, sivc in morte sive posl.moriem, absque mus leslium mililis pliimbtini videlicet lesiificaiur
aliqtia cansa myslerii clsi abdila nec unuin iola qnod imperatoris miles hic fuerit vanitas cum e di-
ai-citfisse, hoc senliens de milite quod et de iinpc- verso imperatoris prinius leslium, spiritus scilicel
raiore. De ctijus in inundo conversalione, qiiam teslificettir pro impcratore quod ipse sil verilas.
loiam.mysticam arbilror tit sileam nuuc, prxscnim Luuge diversa iino jpeniius advcrsa icslinionia haec.
1331 IIERBERTI DE BOSEllAU 1532
Qtiiiulum distat Orieus ;»bOccidentc, vcritas a va- \ sicnt ipse patcr coruin iniperator vixii el ipsi vivant;
niiate, Deus ab honiine, imperaior Christus a Chri- etsiculipsc inrarneadhticdimicavit,et ipsi dimicent,
siiauo inilile.Veniinianicu veritas excnssil vanilaiein ni postea sicut ipse et ipsi triuinphenl. El hoc pro-
PI sic imporalor sunni liberavit mililem. El liberaius feclo imperatoris crucis signum et vcxillum miies
sic et aqux mundantis se habens lesliinonium et hic nosler cum adhuc in lerrisiniperaloiissuivic.es
prxter hoc per certius adliuc et evideniius lestimo- gereret, et prxlia dimicaret, ut supra iu historia
nium sanguinis oblinuil per sentenliam gloriam sui ostcndimus, apud Norlhamlune pugnaiuriis ad be-
imperatoris. In ore qtiippe diioruin, nedicam irium, stias; boc, inquam, signum contra partes etexit ad-
cum lamen hiclres sint, nisi qoia, ut osiendiinus in- vcrsus principalus et potestates in hoc imperatoris
ter trcs. primiisdiiobusnoii consonal, inore, iuquam, sui vexillo (unc iriumphans. Ila ut illud aiitiijiiuni
duorum st.u oinnis seuienlix verbum. prophetartim de imperalore post imperatorem sinii-
Sed adjiciamus adhuc quo signum siguo, vexillum lilcr compleium sit, ejLin niilite facto similiier prin-
vevillo, adliuc monstretur confoniiius, ut de signis cipalu imperatoris super humerum militis. Eienim
his et vcxillis meli nosiri nolula quo roncordius eo miles tunc, quod supra in hisloria relalum hic itero,
dulcius rcsonci.Vexilliun iuiperatoris, uon in angitlo, crucera Christi, sicul et ipse Christus, in propria
IIOIIsub tecio, sed palam mundo ostendilur. Et a B E persona visibiliter bajulavil, principatu crucis facio
Hierosolyiuipelis crucis signuiii aul coram geslaiur sic communi sicul imperatori et militi; milite qui-
iu pectore atil in liuinero ulriimque congrtiit. dem tunc in hoc principatus ct potcstates triuniphanie
QUARE CRUXGESTETUR INPECTOBE. sicut el imperator iriumphaveral. Unde el, til hoc
ln peclore quideni, ut quisquis habeus quid pe- breviter inlerseram hic, nec in lioc fatli me arbi-
cloris incessanter recolal inemoriain Dominicx pas- tror, eo certe quod miles in lerra erexit ex mulla
sionis. Sagaciler eliam altendai qualuor dimensiones fiducia imperatoris in pugna ipsius imperatoris
halicniein iinperaloris vilam, cujus crux est signiun vexillum crucis in prxsidium el imperator niuic in
paritcr cl Iriuinphalisinorlis oiixexituni, eujus ipsn terra donal inilili vexilluin simile suo proprio,
eadem esl vcxillum , ut ila vitx qiialuor habcnli vexillum videlicet prxdescripti vasis simile, ut jam
dimensioiies se conformel cl cx ipsa posl ipsam si- osieudimus, vexillo crucis et lolum hoc in prxco-
inililer morlein triiimpbalem spercl. niiini mililis. Sed quid ? ut ad superiora redeam,
QUARE CRUX AFFIGATUR HUMERO. hoc crucis signum, sive in humero, sive inj peclorc,
Quod ctiam crucis siguuin afiigilur liiimcro con- sive coram gesteturin facie, palam semper humani
gruil pariter et causa iu evidenli est. Nam juxta generis exterioribus oculis prxponitur, ut vitam
^
prophelam : Faclus esl principalus ejus super liume- quadripertitain, cuj'us ipsa signum est, et tnortein
rum ejus (Isa. ix), ipso videlicel imperatore cum ad triumphalem, cujus ipsa eadem esl vexillum, lu i
loctuii passionis duccretur super humeros suos cru- jugilur inlerioribus mentis snx oculis conieiiiplando
cem suain in qua triumphando principatum acqui- iniiletur.
sivit bajulanle. Debet quippe quisquc hiiuieros suos QUAREVEXILLARE VASMILITISSICUTET VEVILLUM
crucis supponere oneri, qui imperatoris quxrit se IMPERA'I01US PALAM (JESTETUIlET IN PECT0RK.
conformare passioni et coinmunicare honori. Quia, Videmus jam cur cl quomodo crticis imperatoris
ul docel Magister, si compalimur et conregnabimus signum el vexillum inundo palam semperoslendatur.
(II Tim. n). Iiaque lum pro exemplo facti, luni pro> Simililer el vasis signum el vexillum militis mundo
causa myslerii humcro iiilcrdtim hoc crucis signuin palam semper proponitur, et non in angulo, non suh
affigilur. leclo absconditum nec a tergo, sed coram el iu facie
«iUARE CRUCIS SICNtjM ANTEFACIF.M R0.MANI PONTIFICISgeslalur in peclore. In quo tanta esl consonaulia
SIMILITER ET METROPOLITANOUUM GEsTETUIl SEMPER signi ad signum, vexilli ad vexillum, ut boc ipsum
ERECTUM. sub eisdem eliam pene dictionibus aptando sic pos-
Interilum etiam signum hoc non quidem in peclore,, D \ simus dicere de signo el vexiilo mililis, quod jam
'
iion in hiimero, sed palara anie faciem erigitur. QuodI dixiinus de signo el vexillo imperatoris; quod mili-
el Romaitus pontifex qtiasi imperalor, utpote qui ini tis signum et vexiilum, sicul de imperatoris diximus,
terris imperatoris vices gerit, lanquam imperialis> ideo geslalur in peclore, ut quisquis habens quid
majeslalis sux vexillum quocunquc pergat semper pectoris recolat jugiter memoriam passionis militis.
erigit ante se. Et nonnulli pariler qtiarumdam eccle- Sapienler etiam inspiciat primo el attendat triper-
siarum principes, melropolitani scilicct quasi contti- titam quatn supra distinximus vitam mililis, cujus
bernales imperaloris mililcs ante faciem suam ere- vexillare vas est signum el deinde triuinphalis mor
clum sic semper bajulant : ipsis Eccicsiaruin priu- lis ipsius exitum, cujus idem est vcxillum. Ul ila
cipibus polioribus signum illud erigcniibus sic, sicutt quisquis vitx lnijus triperlilx niililis vigilans xmu-
imperatoris vitx signum, ita ipsis et moriis ejusi lator fuerit, ex ipsa post ipsam morlem simililer
triiimphalis vexillmn. Et toltini ob id ut prxsertimi triumphalem prxstoletur, Domino, ut videri potest,
ipse qui imperaioris a mundo sublali primalumt hoc prxcipiente de duobus his signis et vexillis iin-
(|iiau primogeniii filii inlcr alios hxredilalepossitlenl t peraloris el mililis; quod et de verbis ipsius Icgis :
ct vices in terra gcrunt; ipsi, inquain, prxscrliiul Ponitt, inquit, htvc verba inca in cordibus et in ani-
1353 LIBER MELORUM.— MEL. II. 1534
mis veslris et suspendite in stgno in mnnibusêl inter A j) ct consiliis lola die se ingcrebal. 0 quoties cuin vi-
oculos veslroscollocate; quando sederis in domo tuai rum ad fortia animarein sic, hanc etsi non lantam
et ambulaverisin via, et accubueris atque surrexeris, pollicebar ipsi gloriam, quain nunc video, imo tpiam
scribes ea super postes et januas domus luw (Deut. el nuindus videt et exhihet, et eliam lapis clamat
xi). i Similiter et alibi in lege el ob idem prxcepil de pariete! Unde, ut verum fatear, sub sole gatidiutn
Dominus, ul fimbrix per palliorutn angulos fierent, mihi majus non est, scd ncc tanlum. Non modicam
in quibus vi ttx hyacinthinx ponerenttir, qtias ctimi apud Allissimum fiduciam habens per tantum pa-
viderenl filii Israel, recordarentur mandatorum Do- trem hunc et patronum, per quem el pro quo gau-
mini. Unde et Pharisxi legis prx cxleris xmulalores dium moum diatim crescit. I(a ut sectindum eam
in pitaciis scribebant Decalogum ul illum semper qux prxcessit multitiidinem dolorum meortim con-
quasi ante oculos haberent appensum. Sed ad signai solaliones hodie muliipliccs Ixtificent anitnam
nostra et vexilla redeamus. nieain. Crescenle quippe in dies viri gloria, et ipse
Ecce eiiiin imperaioris el militis signorum conso- mihi gatidiuin in dies auget. Quo mihi orphann dc-
nantia quasi in una pugna. Ecce vexilloruin con- reliclo, el confratribus meis quondam passionis
junctio quasi in una palma, unde et in multis eccle- sociis a niundo jam sublatus consolalur ct Ixtificat
siis sxpe videri potest conjunclio hxc, vas videlicet " animam nieain; ul cantem quotidie in misera mea
cum cruce et circa crucem et itidem crux crucifixi peregrinalione hac quani magna esl gloria ejus. Ve-
imperatoris conjunctim cum vase decalvali pro im- ruinlamen, ut paulo ante prxmissa repetam, quo
peratore militis. Iinpcratore inlerse el militem suum jam proxime diximus me peccatorem homttncitim
in signis suis et vexillis, etsi per nescientes quid tam citum, lam expeditum Chrisli athlelam, dum
operentur operante mysterium. adliuc cenaret inter nos, animasse ad fortia qnod,
0 cuni video in ecclesia signa et vexilla conjuncta iuqnam, dixi, sic nemo nrhitrelur ob id dicitun
sic qtianti se mihi mox gaudii clariias ingerit per qtiasi iiiultum necesse lam cittim, tam strenuuin
omnes fenestras meas mox intrans ex solo visu! prxsenlis hujus vix et vitx cursorem aliquibus ser-
cum video, inquarn, prx cxterorum, qui in cxercitu monum stimulis urgere ad cursum, vel etiam movere
Domiiii Sabaoth militaverunt, triumphantiiim htijus ad currendum, ulpote ex quo semel ccepil spiritus
militis domini mei signum et vcxillum cum impera- semper ferveniissimum. Non, inquam, opns sermo-
loris familiarihussic conjunctum. Et revera impera- num stimulis urgere ad cursum quemadmodum nec
toris et mililis in via el vita hac conformiter viven- opus balsamum ungueutis delinire aut solem facibus
tium, etjam in morte conformiter triumphantium, Q „ adjuvare aut aquilx ad visam el concupitam prx-
conformem nunc eorum in patria coujunclionem, dam aplare pennas. Atlamen inlerdum loquebar
imo quod eo verius quo expressius uiiitatein nunc ego, quasi mulier loquax nens in duuno, sed ipse
quasi indivisam indical signortun el vexillorum ipso- operabalur. Vertim ad signa noslra reverlamur.
rum in Ecclesia conjunctio hocc. In snperioribus
DECURRIT BREVITER QVJEDE SIONORUSI CONFORMITATG
quippe quid agalur invisibiliter nobis in hac lacry- PROLIXIUS DICTA SUNTNOVA QU.4SDAMAUJICIENS.
inarum valle inferiora hxc indicant. Juxta quod ait
supermundanus illi et vcre insignis theologus, quain Et quoniam prxsenlis meli uoslri iillimx de si-
pulchre divina et coelesliaetiam per dissimilia syra- gnis el vexillis notulx adeo jam productx fineni de-
bola manifestari. El vere manifestanlur, etsi pauci siderant, ne juxia qnod vulgo dicitur etiam amcena
sint qui veniant et videant opera Domini qux posuit; canlica vertanlur in laedium, quod supra nos fecisse
prodigia super lerram. 0 quoties cnm adhuc in memininuis de aliis el de alicritis modi ejusdem
carne militaret imperatoris mileshic Dominus meus; istius meli notulis, simililer faciamtis el nunc. Vi-
ea ipsi ore atl os prxdixi de ipso eventura, qux. delicet iit notulx hxc de conformitate vexillarium
nunc de ipso cerno complela, si tamen, uiadjiciebam, signorum impcratoris et mililis quas oh causam
ipsi loquens imperatoris sui praelia forliler, viriliter• r>
j sparsim confuseet ordinale raintis in cilhnra nosira
et constanter dimicaret I 0 quolies imperaloris crucisj resonavimus, deinceps breviter continue et ordinaie
signum et vexillum, quod ul metropolilanx illius absque inora el sine pausa, qux in psalterio qui-
ecclesix mos esl semper anle ipsum erigebalur, dem inlerponisolei, sed in cilhara minime, siquidem
quod et lam assidue corporaliier cernebat! ego ta- contra musicx artis lcgem hoc; noltilas, inqttam ,
men nacto loco el tempore etiam meiiiis sux oculis illas breviler conlinue et ordinate resonemus. Ut
ingererenon desislebam, discipulus magistrum eru- quo hrevior, eo gralior, et quo distinctior, eo cla-
diens quale et quare signuin crucis esset hoc et rior et concordior, harum de vexillaribus signis no-
vexillum; et quare sic ct in via et in ecclesia non a tularum in auditu auris pateat harmonia. Et qtio
lergo quidem, nec in humero, seu eliam in pectore, reparalo auditore innovelur audiius illis, quas jant
sed quod raajus, semper ante faciem suam portaretur prxmisimus novas aliquas notulas de vexillis liis
erectum; semper Deus scit, instanler exhorl.tns ut adjiciamus adhuc. Quot et similiter supra jam in
ipsa polissimum operum virtute recoleret signum aliis prxsenlis luijus raeli notulis nos fecisse mcmi-
illud impcratoris sui et vexillum, quod ila quasi niniiis. Igiltir ut compcinliarii rcpetamus a primo.
onporlune el imporlune negotiis suis, curis, causis
,3ri 3 IIERBEKTI DE BOSEIIAM 1356'
I % NOTULA. ^
A 22 NOTULA.
Imperaloris itaque vexillum vexillorum omniuni Imperatoris certe vexillum crucis portalur per-
primum el prxciptium el signum pariier est et vexil- ,egre, sed ad imperatoris niartyriuin. Similiter et ve-
ium. Similiter et vexillum mililis rci consimilis si- xilltim vasis miliiis
portatur peregre, sed a mariy-
gnumpariier et vexilliim. Et hoc prolixius prxosten- rio niililis sicut illtid ad inartyrium imperatoris. In
suiu niiuc perlranseo.
qtto, etsi in tnodico dissonare videalur notula hxc
H.ECESTQUASlPABSNOTDL.E PR^CEDENTIS. imperatoris et militis, nec lamen cerie sine causa
Imperaloris vexillum priinum signum crucis. Si- hoc. Qux quia nunc prxler rem dicenda minime.
miliier el alterum mililis vas sanguinis. Et in hoc a El
peregrinalionis signtim lam hocquani illud, IIie-
prxmisso dissonaniiam non audio. Ibi crux hic sau- rosolymilanx hoc ubi scpuliura imperaloris, Can-
guis. tuariensis illud ubi sepultura militis.
15 NOTULA.
Imperaiori in vexillo sux crucis tria sunt, qux REC.AP1TUI.AT BREVITER PRJEMISSA, TRANSITURUS AD
lesliinoniuin dant iu terra : spirilus sangtiis, el ALIA.
aqua. Simililer et niilili in vexillo sui vasis Iria : Satis j.un, ni fallor, qiianla sil inter signorum ct
pliiinbuni, sangiiis et aqua. Et hoc quidem prxoslen gB vcxillorum impcraloris et militis consonanliain,
suin. ipiam concors harinonia, cilharam nostram mo-
1G NOTULA. rnsius pulsantes et atleuiius resonavimus. Ex qui-
bus quanta inler imperatorcm et mililem in vila
Iinperatoris vexilluin crucis inventum estSpiriiti
suncto revelanie. Similiier el vexillum vasis mililis hac militari concordia et quanla in morte trium-
eodem Spiritu inspirante. Et hoc quidem prxmisi- phali conformilas evidciilissiine prxsuniendiiin. His
inus de vase miliiis, quod constal mundo et palam igitur pro sensus mei tarditate, prottl desttper da-
est de vexillo crucis iraperaloris reperto ab augusta lum exseculis, spero quia ipsius jam imperaloris
Helcna sicut istud ab uuiveisali matre Ecclesia. viribus sed meis manibus etsi indignis juxla quod
11 NOTULA. supra siipplicavimus signiferx et vexillaris crucis
Impcratoris vexillum crticis a servis suis percgrinis suoe, clavis ad mililis sui gloriam vas prius clau-
aut anle peclus ponilur aul huniero airigilur. Simi- suni militis sigmim pariler.et vexillum nobis rese-
liter el militis vexillum vasis a suis auie pectus. ratum. El nos prout permissum de vase hoc effu-
Quoil supra eliam mystice ostensuin aperuimus. iliiiius et propinavimus aliis. Propinavimiis,inqiiaro,
18 NOTULA. uovum quid etsi modicum de vase hou quod el si
linperatoris vexillum crucis ad xdificationem, ^-' aiii, nescio; ego lainen ipse, qui propinavi, non
niystice palam niiindo semper proponitur. Similiierr gusiavi prius; hxc quippe ipsius imperatoris eru-
et militis vexillum alierum oh niysli-rium simile. Ell ditio nova sui mililis vas clausum et signatum ipsis
hoc qtiidem jam explicavimus. crucis sux clavis nobis reserantis. Ut ita quasi per
19 NOTULA. ipsum sigiiura el vexiilum imperaioris altenun con-
Imperaioris ve\illutn crucis in ecclesia supraj sonum sihi et concors uiuntlo declaretur signuni et
allare in emineniiori ponitur. Similiter et miliiiss vexillum militis. Prius quippe mundus in vase hoc
vcxillura vasis nuuc juxta, nunc snhtus vexillum n triumphali, quod in peregrinationis sux signura ad
crucis imperaloris ad pngnx imperaloris et tnilitiss marlyris gloriara gestat non ponderabat quod gesta-
et palmx visibilis simililudiitem nobis indicandamii bat. Qiiolidie palam anle oculos in pectore ipso
vexillis his mystice, ni fallor, visibililcr sic con- mysterium portabat et tamen quod porlabat igno-
junctis. rabat. Nam illud etiam qnod inter caetera primum
20 NOTULA. et gravius est, ipsum plumbum porlabat et plum-
Imperatoris per vexillum crucis gralia sanilatiimn bum non ponderabat. Et qux similiter ponderosa
ct operalio virtutiiui. Similiier et per vexillum va-,. D 1 aquam cum plumbo et in plumbo porlabat, sed sic-
sis mililis. Lege librum signorum mililisedilum dee ut nec plumhum nec aquam ponderabat. Portabat,
liis, de quo supra tetigimus et Iiquido videbis quodd inquain, nou ponderubat, non credens plumbuiii nisi
sic. El hoc prius miniine dictum qunsi noviim hic<: pliimliuni, nec aquam nisi aquam. Nonne aliquis
adjicimus. aiitpiando ad se el ad signuin quod portabal re-
21 NOTULA versus, inlra se cogitabat sic. Quarc sic porlo quod
Imperatoris vcxillum crucis suos lutatur bajulos. s. ponderosius esl pbunbuiii et uon potius qui levior
Similiter et vexillum vasis militis, adeo ut naiioo est calculum? Siniililer quare porlo aquam el non
illa qux Gualensium nominalur, in inimicos snos )S poiius vinuni vel siceram qux peregrinantibus
inexorahilis et sxvissima etiam iuimicis vexillaris is commodiora essenl per viam? Duo ergo illa, qux
vasis hujus geslaloribus deferat. El hoc prius omis- 5- mundus porlabat, non ponderabat. Sed quid? Ferc
stim hic iteriim quasi novuni et post alia fere orn- I- a memoria excidil quiddam de vase lioc qnod sicut
niuin novissiinum siiperaddimus. Et ul tilliina prx- ;- verissime el miraciilosissime conligit? Et quod
i- islius de quo jain aliqtiandiu Ioculi vasis mystcrium
scitlis istius uieli noslri nolula brevitcr in liue con-
cludalur. evidcnlissime probat.
1337 LIBER MELORUM.— MEL. II. ».558
DE PIXIDIDUS PRIUSGESTATIS. A exirabalur mysleriuii', qiiemadmodumin quibtisdani
Siqtiidem commune dicilur el indubiiim hoc quod terrarum venis, ul eruatur aurum. Sunt cteaini
inier iniiia marlyris peregrini novelli in peregrina- quxdam terrarum venx, in quibus aurum mox in
tionis sux signum vacttas quasdam gesiahant pixi- ipsa superficie etiam rudi, ad quxrendum continuo
des. Qux quantumcunque solidatx aqiiam dieiam el absque ulla dillicultate quasi se offerat; sed sunl
mariyris sanciificalani sanguine continere non po- alix, in quibus ctim labore inulio et sudore lerra
teranl. Quin imo quanto magis infuiidebaiil, tauio, eversa crebrius et effossa profundius, quasi in ipsitii
niagis Illx stillalim evacuabanlur. Unde et vase, intiniis lerrx visceribus eliam operose fodienti ct
illo miraculose reprobato sic sucoessit alieruin hoc. exercitato in hoc interius tamen auruni se abscon-
Multi qui viderunl de pixidibus sic rejeciis conte- dai. Unde et persxpe accidit, ut etsi operose fo-
stanlur qtiod dicimus. Etiain et qiixdam pixides sic. dianl, aurum tamen quod ibi lalel non extrabant,
rejectx in signum niiraculi super ipsum mariyris . nimis siquidem profundum esl; quemadinodiim et
sepulcrum videri possunl suspensae atlhuc. Unde, ipsi palriarchx non semper aquaiii quain siiibundi
sicni videlur ad majorem isiius quod nune geslainr puteos fodientes quxrebant invenire poierant, aqua
vasis peregrinatorii conuiiendationein et ipsius effi- p plerumque sicut el auro nimis in proliindo : et quod
cacius cOmprobandum mysterium, prius sic perr in aqua el auro simile ct in propheticorum myste-
Spiritum sanclum sictit evidentissiiiium iniraculose, rio : hxc quippe esl aqua ilia propbetica, qux per
rejecmm est. Quis tamen bominum primus hoc. viam transeuntis primo venit usque ad talos, exinde
conflaverit, aut primns bajulaveril, nesciiur, nisii usque ad genua, et exindepost usque ad reues, et
quia, sicul videtur, Spirilu sancio sic inspirante, ( deinum usque in tonentem iiituniescens a trans-
11011tinus sed siinul omnes, omnibus Subilo ab) eunte per viam pertransiri non potuit. Hoc quippe
tiniverso Ecclesiarum orbe ih peregrinalionis suae, non via, sed pairia sibi privilegium vindicat, ut
signuin hoc consimile hajiilanlihus. In quo duo, non jam transilor in ea,sed perlransilor torrenle
sunt, plumbum et aqua, et hxc quidem ut jam, volunlatis divinx epotelur el xlernx cognitionis
aperuimus mystica. Qux utinani deinceps niiindus, plenitudine saiielur, et quod in lempli aquis simile
sicut devote porlal in pectore, sic et sapiemer eti et in templi locis. Unde et in prophelicisaccidit, nt
xque ponderet illa in menie ! Myslicum quippe lani1 quxdam sint aperta etiatn in vulgo, et hxc sunt
hocquam illud, videlicet tam plumbuin quamaqua, ( circa lemplum quasi vulgi loca, alria videlicet tein-
et lam aqua quam plumbum. De terlio trium taceo,, pli communia, alia vero interiora templi quasi solis
nuiiido forte inier alia solum pensante sanguinem1 Q C levitis et sacerdotibus paieniia, alio inliina qnasi
et mystice interprelanle, propter lam evidens quod1 Sancla sanctorum qux solus et summus sacerdos
in sanguine liqucl omnibus martyrii signum. Sed| intrare permittilur. In primis igitur recurramus ad
myslerium in reliquis duobus occullius. Qux lamen1 JMoysitabernaculuin; secundo coiiteinpleiiiur Salo-
duo,utjam ostensura necaliquem super hoc hxsi- monis templum, et terlio illud Ezechielis templum
lare jara arbilror, sicut el illud lertium, mystica1 aiterum; sed umbralile lolel jam abditis ohmnbra-
Sunt. Quare etenim tertium mysticum erii, si non1 liiin miraculis xnigmaiice recolamus et bxc certe
primuiii et secundum? Aut quare non tertiuni, sii tam excelsa, lam gloriosa , tam ampla el latn iny-
primum el secundum ? Sed scienliarum Domino in1 stica xdificia his per qux ntinc pro tempore breviter
dictis, in scriptis et factis, sicut inysterii auctore; lactis striclim ingredior amplum nobis diceiidortim
pariter et doctore ordinante sic, ideo, ni fallor, postt permittent ingressum. Ei ea qux de mysteriorum
duo illa plumbi et aqux tertium illud sanguinisi idiomalibus jam tetiginius confirmabunt solus Eze-
signum positum est, ut per ipsum inter tria evi- chiel elsi pulsemus, ab ingressu forte nos repellet,
deniius signum in sanctuarinm Dei intrantes, quasii ciiin interius ad lenipli sui portam venerimus per
per ostium invitaret nos ad quxrendum primi et quam solus princeps ingreditur et egreditur : ad
secundi abstrusius myslerium. 1- cujusporlx oslium forte cum populo
D
terrxadorare,
Sunt enim quxdam in diclis, in scriptis et in polerimus intrare minime. Sed quorsum tendo?
factis, in visionibusetiam et in somniis, qux oninia Videri jam possum quod per aliquod de sanctuarii
interdum prophetica sunt; in his, inquam, omni- Dei ostiisseu atriis tempii ingressus exireaul nolim
bus quxdam interdum sunl, in quibus mox et quasi aut nesciam el rever.i invitus exeo non tamen quasi
anie faciem myslicus sensus parum etiam ailen- exire nesciens, sed ut de puero djci solet, et nolens
denti se ingerit, per qux quasi quxdam mysterio- et volens, et quidem nolens verius. Sed lamen ad
rum oslia intranles ad alia qux occultiora sunt invi- exeundum tertii nieli de ea quam non videmus sed
tainur, el per illa sic aperta facilius datur eliain certissiine scimus invisibili el consimili palina iin-
spes el quasi initium intrandi alia etsi difiicilius, peratoris et mililis seu palmx gloria resonandi de-
sed sunl certe alia, in quibus eo subtilius quo pro- siderium pariter et propositnm me coinpellit, qttem
fundius mysterium latet. Unde et eo aculiori oculo taimen meluni mox ciiin citharani pulsans inchoa-
optis est, quo ipsuin sublilius, el eo quasi laborio- vero, oportebit ine mox, si tamen ostium lempli
siori manu quo ipsuni profundius ut erulum extra- interius dignatione principis et ipso principe ajie-
baiur. Sic quippe esl in propheticOrum abyssis ul riente, apeilum sic in sanctuarium Dei reinlrare et
*539 IIERBERTI DE BOSEHAM 1540
eiiam si tamen princeps primus mc post se iraxerii,I, A ludinem seu confurniilatem, sed
potius quasi uui-
sic adeo procedere necessarium ut ipsa Sancta san- t- tatem indivisam sicut graiix sic et nalurs. Quam
cioruni, elsi non inirem, hoc quippe nec auderem, i, profeclo unitalem binc dilectionis tam vehementis
nec dignos sum, quod solius sacerdotis et summi •i vinculuni uobis iu viia bac lam mulliplici, lam
n»n nisi seinel in anno privilegium est, necessee dislracta iuexpertum et inde pacis
tamen nt sancta illa inleriora, etsi non plene in- qux omnera
i- sensuni exsuperat perennis securitas nunc in palria
trem, per aliquam tamen rimam inter ipsa et exte- s- solidaiil. El profeclo sicut meli duo de subsolaris
riora sancta, quam mihi dux meus Dominusoslen- i- el visibilis pugnx et de subsolaris cl visibilis simi-
dere dignatus fuerit, quid in interioribus agatur vel
:1 liier palmx imperatoris ei mililis conformi consi-
tenuiter inspicere. mililudine et conformilate consimili sunt prxmissi,
ita nunc deiticeps de tmitate incomparabiliier plos
SECUNDCSMELCSFIMTUR HIC ET MODULATUR * omiiibiis admiranda inter
CITHARAMAD TERTIUM. iinperatorem cl militem
autde his qux unilatem ipsam prohant et indicani,
In primis igitur remenioiaiido tangenda prxmissaj totus hic melus tertius resonabii. Si enim in viia
inodictim, IIt post prxmissa ad hunc meltiui ter- hac subsolari, lam muliiplici, tain varia, tam diversa
lium ab attditoribus ordinecongruo judicemur ac-. " el adversa inhacsubsolari pugna et subsolari pahna
cessisse. Siquidem post priiuuni et ante oronia prx- inter imperatorem et militem lanta fuit conformitas
missuin de mariyre bistoricuin canlicum Chrislo, in regno illo dileclionis el pacis, iroo quod non nisi
prxcenlore pront placuit el vocem ct verba mini- pax et dilectio est, quid erit iuler iinperalorem et
slrante, posl caniicuni, inquaui, historicuin in ci- militetn nisi unitas? Et si inter ipsos bic lanta con-
thara Davidica proul ab ipso reor citharcedo edoclij formitas, ubi non nisi distrahens vanilas, ibi quid
ipsampulsanles duos jam in ipsa citharizavimus me- erit inier ipsos ubi non nisi solidans verilas? Et
los. In primo quidem inelo qui fuit de visibili rti certo certius inler imperalorein el quosquos mililes
conformi pugna militis ad pugnam imperatoris, niI suos nulla erit in patria unitas, nisi in via praeces-
fallor, etsi nunc reinemoremur, sic clara, magna, seril inler ipsos conformitas. Nulla ibi capilis et
et ntanifesta audila est consonanlia. In secnndo membrorum unio, nisi hic anle fuerit via et vilx
vero inelo, qui fuit de visibili et consimili palma similitudoel conjunciio. Debet enim miles, sicut
Iriuinphalis morlis militis ad visibilem pahnam imperalor ambulavit, et ipse ambolare. In primjs
irininphalis mortis imperaloris, audiia est pariier igitur constat et consequens est, et ex superiori
consonantia el arbiiror quod non minor, si Q promisso leneor sic, ut post subsolaretn et visibi-
major nescio. Unura tamen scio, cousonanliam lem pngnam militis ad subsolarem similiter et vi-
banc in melo hoc dulcissime resonasse, si manus sibilem imperatoris pugnam conformatam quasi
artificis el in cceleslis musica melitis edoclx lon- post meluro primum el post subsolarem el visibilem
giores et subiiliores digiti pulsassent ciiharam. triumphalis morlis militisad subsolaremet visibilem
Verum ignoscat auditor si ofTcndatur audiius. Si- imperaioris palmam ilidem conformatam , quasi
qtiidem prout edocti ei quemadroodum didici, cum post melum secundum deinceps et subsequenler
inanus niex, etsi grossioribus digilis el minus aptis nunc ad suprasolaris el invisibilis triumphalis
ad imperaloris et railitis visibilis el consimilis pn- mortis palmx militis adsuprasolarem similiteret iu-
gnx, et ad eorumdem visibilis et consimilis pabnx visibilem palmam trlumphalis mortis imperatoris
latidem et gloriam pulsavi citharam, ex cilhara audiendam consonantiam bic quasi jara tertius
lamen qualitercuuque pulsata sic liquere poiesi, inelus formetur. Quae tamen htijus meli tertii con-
quauta sit, quain grala, ei quam jucunda visibilis sonantia mira quidem et mortalium auribus inau-
pugnx ad visibilem et paimx visibilis ad visibilem dila, tam uniformis, imo lam unita est, ut magis
consonanlia quaiu consona melodia, quam harmo- quam reddat consonanliam, resonel unitalem. D>.
uia concors, eo certe dulcior quo concordior. D qua metus hic tertius erit ultimus. Helus revera
0 quam hiimanus, quam henigitus, quam socialis, hic magis quam consonantiam resonaturus unita-
quam clemens imperaior hic, qui et in pugna sua el tem. Utpotepost sudores et labores, post pressuras
in palma milites suos sibimel ipsi assimilat sic! ei angustias, post perseculiones et contradictiones,
Assimilal dico, non coxqtiat : nec enim est quod post pugnas el palroas, sponso jam in leclo et amica
rivulus fonti, stilla mari, alomus monti, aut lucerna in amplexu. De supra solari igilur et invisibili im-
soli, imo, ut dicam expressius, non esl quod ge- peraloris et militis palmx gloria, quod est lanquain
minx nalurx giganli miles homiincttlus valeat co de particulari quodam sponsiel sponsx epiibala-
xquari. Qualiscunque consimilitudo potesl esse non mico, melus hic.
coxquatio. Sedetestipsa consimililudo admiranda. Verum nunc stupet animus, tremit manus, obri-
0 quantam nunccredo inler imperatoremel mililem gescii digitus, revera sicut sentio, multo plus quam
post tantaro iu prxsenli visibilis ipsorum pugnx et prius grossior nunc et rigidior ad modulandumet
visibilis palrox conformitatem dulcem admodum formandum terlium melum bunc. De quo ante
velut qtiamdara consonanlissimam harmoniam in ipsius modulaiionem, iino mox cum eliam praeme-
gloria ipsorum invisibili, ne jam dicam consimili- ditor et ad quid cithara nostra nunc modulandasil
1511 LIBER MELOROl. — MEL III 13i2
recolo cl adverto, stupor confesiiin mihi inciitilur.. A
i chordis aciitioribus ct subtilioribus tcrreni et car-
Et ad pabnain illam suprasolarem et invisibilem el nalis spirilus sensibus spissis onuiino subducijis
in ea umlalei» indivisam qua ntinc spouso in lecto modulationem desiderat. Alioquin totum absontim,
sponsa unitur in ampiexu, ad h;cc, inquain, inen- lotiiin dissonum, consonuin nihil, auditui nihil nec
lis mex attollens oculos nescio qux uiiibralilium etiam ejus ipsius qui pulsaverit citharam delecta-
phantasmatum xnigmata menlis mcx mox oculisse bile. Ciim lamen juxta illud vcius proverbii : < Et
ingerunt, et vicissim densa etiam obscuranl cali- qui dulce non cauit tamen sihimel dulce canat, >
gine. Juxla prophetam lanquam cxciis palpans ad Mei autem, sicut jam supra el hic iterum fateor,
parietem domtis. Qua via eliam ad inleriorem im- adhascitharx chordas tam acutas, lam subtiles,
peratoris et niilitis siniuljam qiiiescenlinm thalamum qux tamen solx, ut nielus liic dulciter et concor-
lendam ignorans. El hoc est quod jam me in bislo- diler resonet in cithara, pulsandx sunt, digiti certe
ria leslaluin memini cum militis certanlis adhuc mei grossi nimis cl rigidi, spissi itimis et lurgidi.
monomachiam describereni, videlicet quod invilus Terreni quippe et camalis hominis digiti hi, imo
avellercr a ccrtante, eo quod post cerlanlis trium- terrei cl de terra. Quin potius tcrra ipsa jam jam
phum.ipso j'am in gloria deinceps mutus fiereni, in lutuni vilc et pulridum, nee etiam ut pedibtis
de cxtero de regnosuo nil diclurus quod nec oculus " concnlcetur dignttm, reversura, Cuin tamen , ut
vidit, nec auris audhil , nec in cor hominis ascendit meltis hic in cithara digne el apleformelur, nullius
(I Cor. n). Veruin quidquid dixerim ego, sive in prxierquam solius Dei digitus exspectandus. Spi-
via, sive in patria, sive in morte , sive in vita, sive rilus quippe sapienlix, sicul multiplex, ita et ipse
in pugn.i, sive in palma, a lanto domino meo et. solus simplex, acutus, subiilis et mobilis est, omiii-
altinino patre avellor invilus. Nec uiirum hoc cuin bus etiain mobilibus mobilior : adeo quod altingit
ego quasi orphanus relictus solus, doiuino etiani a fine usque ad finem fortiter el disponil omnia
ir.eo et patre tain gloriose iu mundo de nuindo, suavitcr. Unde el ipsius solius digitus ad meluin
sicul el ipse mundus videt et prxconizat, irium- hunc formandum aplus est. Et propterca solus hic
phante, vix laineii mihi adhuc audeal commnnicare qui lalis spiritus et qui omnia suaviler disponit
niundus, etsi niundo eliam jam per palrem meuni sic, solus quidem bic novit melum htinc suavitcr
etdominum triumphalo sk. Untle nec mirum si, citharizare, et solus ipse potesl suaviter ineluiu
quemadinodum prius a visibili jpsius pugna et hunc citharizantes docere ; qui videlicel habeaitt
palma quain sermoue saliem protraxi ui potui, spiriium sui similem, simplieem, actilum, subtilem
niiiic multo magis ab invisibilis ipsius palmx glo- Q C et mobilem. Ego lamen laiiquani gradu lestudineo
ria invisibili ego nunc sic solus relictus invitus sequax, ul solem comprehendam Domini mei glo-
avellar. De qua tamen tam victoriosa gloria eo rae- riain de lam profuuda hac lacrymarum valle
lic-jlosius, eo etiam periculosius facio verbum, suspiciens, velim uolira, possim non possim, animo
aliolle praecoiiiuni, indulgeo animum, figo calamum, ulrumque et calaiuo, prout dalum desuper, pro-
nioveo nianuni, apto digitum, et formabo melum, sequur.Etqualibuscunque manibus etdigitis utram-
quo mihi invisibilior palmx lmjiis gloria utpote su- que pulsabo citbarain, forniabo melum. Urgei eniin
prasoiari el visibili nemini. Quid igilur dicam mihi me, ut jam supra tetigi, charilas : veruin, quia
peccalori homunculo, jamjani uno levi et brevi tanta et lota glorix materia hxc qux quotquot
flatu in pulviculiim lenucin dispergendo invisibilem ante nos fuerunl vel sunt, quantumcuuque prxclara
hanc ? Imo patriarchis, prophetis, apostolis eliam ingenia prx nimio sui fulgore, ulpote suprasolaris
et quotqiiol percgrinantibus adhuc peregrina et hxc et invisibilis reverberat, de ipsa tamen ipso qui
ipsis. Quoruin unus: Oculus, inquil, Deus, non vi- jani in ipsa est, Domino meo juvante aliquantisper
dil absque te quw prwparasli exspeclanlibiis te (Isa. locuturus faciaut vel quod infantes solent utpole
LXIV). Veruiniamen poterit ipse nunc ad cilharx infans hic. Faciam, inquam, quod infantes, qui
noslrx ingenioli mei plectro lorquendos superiores D E conantes loqui verba magis prxcidunt aul dimi-
clavos ad modulandas chordas, ad movendum ma- dianlquam forment. Elegovel sic formabo melum,
IIIIS,ad aptandos digitos ad pulsandum cilharam, quasi dans sine meute sonum : jubilans el tauien
ulmelus hic lerlius quo acutius formetur et subii- jubilationem nesciens. Quam non peregrinus iu
lius conatui meo huic interiores sensus mei augere via, sed solus beatus populus sibi in palria vindical.
nuiic vires fortius, quanto nunc amplius confir- Juxla quod edocli illius citharcedi et id experti vox
malus ,est principalus ejus. Et cerle ordinis exi- iu cilhara : Bealus, inquit, populus qui scitjubila-
geret consequentia et decens admodum,si quis ta- lionem (Psal. LXXXVIU).
men didicisset sic post visibilis ptigux imperatoris DE VERBORUM PROTRACTIONE SE EXCUSAT.
et inililis inelnin primum et posl eorumdem visi- Quod autem ad inchoandum melum liunc sic mo-
bilis palmx melum secundum de invisibilis el su- ror, sic trabo, sic prolraho, sic me retraho, sic dif-
prasularis palmx ipsorum gloria quasi melum ler- fero et me excuso, nemo calumnielur, mirelur nemo.
liuin resonare. Cujus profeclo meli remedio plenius Nec enim calumuianduui mirandumve, si besiia
restiiuerelur mundo quo dignus non erat mundus nionlem langere, si plebeius Sancta sanctorum in-
et historia libclli hujus. Verum meliishic in cilharac trare, aut si plumbex gravedinis aniinal iiUiinic-
V
1513 IIERBERTI DE BOSEIIAM 13W
scentium aquarum torrenlem intrare vereatur, qiteui jt\ I)El-RIMAIMPERATORIS CORONA. — TERTHMELI
nec ipse propheta ipsius Salvatoris efligiala imagn, PRIUANOTULA.
primo per aquam Iransduclus usque ad lalos, post luiperator ab xlerno natus, ab xterno coronalus,
usque ad geiiua, demuiii usque ad renes, verum cum el ab xtemo hxres iiniversornm est constiiutns
jam profundius usque ad huuc aqiiarum lorrentem ilxc imperaloris corona xterna illa est quain habet
pervenissel, pertransire non potuil, quouiam, ul lecuni Paire ei a Palre una majestas et xterna, uua
slatur ipse, intumuerant aqux profundx torrenlis potentia, una gloria. Et hxc est imperatoris corona
qux nou poleranl transvadari. Verumlameii quo- prima, siculsine fine, ila el qtiod adhuc niagis in>
iiiain ex promisso leneor, et nn leuiere vereor tor- pliciluin fidei involucrum esl el absque iniliu. Hoc
renlem hiinc, etsi transvadare non possim, boc profeeio miriim supra omne mirum, sed hmniljj.er
quippc nenio, inlrabo tanieu non quidem prnphela et devote pr:ebcamus audilum qtiia fides ex auditu.
audacior, sed quod niiiiinie dubito, temerarior; nisi El hxc quidem, quain minc dicinius, corona csl/
quia si niiniis Ddei habens prxsumplionis pliirimum prima el xlerna corona imperaloris Dei, non fjus
mergi coepero, ad imperatorem et triumpbalorein bonunis corona. Ejus, inquani, uon hoiuinis impe-
inililem mox clamabo ne peream. Quoniam elsi prx- ratoris, sed ejus iinperaioris Dei corona hxc ante
sumpiiiosus el temerarius propter ipsorum lamen B omnem creaturam prius quam crearelur liomo.
gloriae palmam aunuuliandam periclilor. Unde, elsi »E SECUNDA 1MPERAT0R1S CORONA. 2 NOTULA
culpetur prxsumplio, spero lamen quia apud ipsos Hanc lanieu coronam suaui primain, qtia pater
subvenlcl mihi et me excusabit devotio. suus Adonai coronavil ipsum ante sxcula, propter
Ut igitur superius promissum, devotionis mex hniiiinem in fine sxculoruin quasi deposuil et aliam
IIIIIICsolvam debilum, post duos melos de conformi- iucomparabilitcr inferiorem assumpsit, lanquam
tate simili seu de similitudiue conformi visibihs exuens soccum el induens saccum. Unde ipse : Con-
pugnx imperaloris et mililis et visibiiis simililer scidisli, iuquit, saccum meum (Psal. xxix). Qui si in
eorumdem palmx, prout desuper edoctus, prxfor- prima illa et xterna corona sua propria et proprio
nialis, jam de ipsorum non lam conformitate seu socco mundo apparuisset, non jam rex videor sed
eonsimililudine, quam de quasi individua et sempi- polius angelorum, imo etiam plus qtiam arehange-
tcrna eorumdem unitale melus hic tertius lormaii- lorum imperalor cognosceretur, imo nec cognosi e-
dus esl. El erunt ita post historicuut canlicuin ad retitr quem nec lotus mundtis sustinere sic posset.
laudem et gloriam iinperaloris et militis meli tres. Quis eniin, qux caro, quod aniinal, quod corrupti-
Priinus melus fuit de imperatoris et inililis consimili Q bile possel etiam appropinquare, - ncdum hahiiarc
pugna; secundus, de imperatoris et militis consimili cum illo ilevoranie igne, cum ardoribusscmpilernis?
pahna, sed subsolari el visibili; tertius vero hic ili- Imperalor igitur noster ad nos descendens, laleni
dem erit de imperatons et mili.is, non dicam jam inter nos el ex nobis coronarti assumpsit el laletu
consimili, scd quasi una et eadem palinx gloria, sed soccum induit, qualem ad Jndxos, propter quos
suprasolari et invisibili. Et primus quidein meius specialiter ad nos venit tunc dectiil, saccuni taincii
de visibiii pngna iinperaloris et uiililis fuil ad lu- revera niagis quam soccum. Alioquin nisi judicio
cium propler compassionem; secuiuius de visibili nobis incoinpreliensihili talem soccum induisset, iinn
palma imperatoris et miiitis fuit ad gaudium pro- fuisset saccus ejus couscissus nec ipse laetitia cir-
pler vicloriam; lerlius vero hic de invisibili invisi- cumdalus. El ne diutins iniinoier his, ex superiori
bilis palmx imperaloris el inililis gloria quasi de chaiilalis promisso ad alia properans de hac sc-
quodain sponsi el sponsx particulari epithalamico cunda imperatoris coroita suh brevitate ntiiic di-
erit ad juhihim propter atnoris vehemeniiani qiiam cendum expressius.
tacere non possuinus, et tauieii expriiuere uon imperator patris sui sficuttinicus et primogenitits
valemus. qtiemadmodum a Patre suo primam xternx Deilatis
INCIPIT HIC MELUS TERTIUS D stix coronam ab xlerno habuil, sic et a matre sua
SEDN0NDUM 1NSUPERIORIDUS CITHARvE CnORDIS. Virgine in tempore humanitalis noslrx coronam as-
NOTULA. sumpsit. Hxcprofecto corona, diadema illttd csl quo
lu primis igilur ad conformis gtorix imperatoris rex sapieus iinperaloretn hunc a matre sua coroua-
et mililis plenitudinein denionsiraiidain posl signa tiim prxconizavit: Egredimini, inquiens, filiw Sion,
et vexilla imperatoris et mililis nou esl lacendum de el videte regem Salomonem in diademale quo corona-
vit eum mater suu (Ctint. ni,. El ecce Saloinou hie,
eorunidein coronis.
iino etiain plns quam Salomon hic. Et ecce Salomo-
QUODDUPLEX SIT CORONA MILITISSICUl nis corona hxc, qua benedicilur maler sua ipsurc
ET IMPERATORIS.
coronasse potius quara induisse. In bac quippe no-
Imperaloris siquidem est corona duplex : simililer strx huinanitalis et humilitatis came videmus eun
et duplex initiiis. Duplex quidem militis corona, nunc sicut lerrenas et aerias potestales triumphasse.
quin duplex vieloria. Exspectemus pcr modicum Nam obedienlix merilo, qua faclus esl obediens Pa-
donec audieriinus. Sed de coronis impcratoris prx- tri usque ad morlein, moriem autem crucis, Paler
dicenduin. hanc Filii sui coronaiu exaltavit, quin caro ejus ro-
1345 LIBER MELORUM.— MEL. III. 1318
j soris. Secundovero per martyrium et hxc cs>palma
floruit, cl sic Jcvicta morle de nostibus iriumphavit. A
Et ita corona.hxc in cruce lanquam in fornace pcr inanyris. Unde et corona debetur palmx huic;
ignem passionis cxamiiiata el oiiini sic vetusta- dcbelur et illi : una confcssori, sacerdoti, ahera
tis excocta ruhigine tola resplendiiit, qnia tolus vero neomariyri mifiti. Quas el jam scio reddilas a
liouio refloruit. £t ut videri potest in quadam reiribulore cito et justo debitore. Ut sit super com-
velul sanguinis tinetura prcsso et calcato sacco munem aureara confessorum et altera corona au-
ct in soccuin couverso. Unde propheta : Quis reola mariyrum juxta ipsius in Jege formam exem-
est iste qui venit de Edom tinclis veslibus de plarem a summo omniura aurifice et ipsius largilore
Bosra ? lsle formosus in stola sua, gradiens in mul- fabricata. Charisinalum videlicet varielate niulii-
titudine fortiludinis sua (Isa. LXIII). Eliaui in plici in terra silis el distincla et quatuor prxserliiu
liac mairis sux corona adeo gloriosus, forinosus el expressis et imprcssis virtutibusprincipalihus, qtiasi
fortis ul queni pauloanle vidimusangclis minoratuui quatuor ipsius Spirilus sancti fabricatoris digitis
cernamus nunc adorari ab angelis super angefos et alta. Aureola qiiidem dicia non pro parvitate aut
super oiniiem crealuram exaltatum; unde et Ma- diminutione coronx, sed potius pro perfecloruni
gisler : Eutn qui tuodico quam angeli minoratus est quibus solis danda est paucitale. Haecdupfex mililis
videmus Jesum propler paisionem morlis gloria el triumphaioris corona illa, ni fallor, mir:c magnitu-
honore coronatum (Uebr. u). Ecce duplex corona dinis corona est, quam sicul supra in hisloria inter-
iniporatoris : priina qua pater suus ipsum corona- seruimus, fraler Hiorosolymilanus post mortem an-
v,i, ct iixc est oorona oiunipoteulix; secunda qua gelorum concivis effectus, capili marlyris dilacerato
mater sua ipsum uiagis coronavit qtiam induerit : et ct convnibOab ipso Domino vidit imposilam. Ren^-
iwsc csl cnrona glorix sacco sic in soccuin cou- iiioreniiiT superioreni historix pericopen hanc.
verso. Ecee enini quem sacco obvolutum vidimus, Ecce Thomas qiiem vidimus honiinein passibilem,
ia quo quasi abscouditus vultus cjus et despectus ; nostri siinilein, nosiri coniporlorein oneris, et no-
iiude nec rcpiHavimus «uni, ecee, inquam, magnus slrx comparlicipeni inlirmilalis, quam niagnus tri-
imperator hic duplicem coronam gestans, tanquani umphalor nunc, duplicein eoronain gest;ins, ut con-
gigas geniinx subsianlix bifonnisque naturx, ex fessor unam, tit tnarlyr alteram, ut ita congruat
jiriina sui el xlerna natura secundum quam pairem niiliti quod el iniperaloii; el qixemadiiioduin supra
babet et non niairem geslans coronam otiinipoiea- de tertia coronia imperatoris sic pertransirous, nunc
tix : seciuidam alteram vero sui naturani, secuudum et de tertia militis. lllam vero niinc dico militis co-
quaiii matrein Iiabet et non pairem, secundum^£ ronam tertiam, quam a capiic abscisam in agone
illam gestans coronain glorix. Taceo nunc de tertia mariyrii perdidit, per (|uam tamen miles per mar-
imperaloris noslri corona, corona videlicet illa spi- lyrii paiinam duas quas ostentlimus acquisivit. Ita
nea qua post paircin suum et matrem coronavit iste per suam carius coronam corruptibilem et in-
«um noverca sua Synagoga. De illa, inquain, taceo firmam obtineus coronam duplicem, sicut el iinpe-
mpoie qux nunc a reliquis imperatoris duabus c«- ralor humanilati sux per suam couieiitpiibileni et
runis quasi absorpta nec poteulix fuit corona, nec ludibricam coronam spincam. Yerumtamen, sictit
4'Iorix, sed ignominix, per quam tamen secundx supra de iila ludibrica imperaloris, ila de hac in-
iilius quam a inatre babuit acquisivil gloriam palmx. firnia corona militis, pcrtranseo nunc. Nihil quippc
ln prima corona imperatoris noslri majestas est in- modo coronx illi el militi triumphatori, utpote qu»
conipreheiisibilis. In secunda ipsius gloria admira- sicut marcescibilis versa uunc in corruptionem car-
btlis, sictil in terlia ipsius fueral humiiitas despica- uis fuil non spirilus.
bilis, in qua nec species ei nec decor. Nec enim de- 0 quam magnus triumpbalor miles hic, impera-
coris sed potius dedecoris corona hxc. Unde post tnris sui gigantis geminx subsiantix biforniisque
islani sicexallato imperaiore nihil modo imperatori nalurx sicui in aliis, etiam et in coronis, suomodo
•ei coronx illi, sicut nec illis qui imperalorem luiic D conlbrniis sequela el consimilis! Sicut imperator
suum uunc nostrum coronaverunl sic. suus gigas geminam subslanliam, et iste dupliceui
»E DUPLICIC0R0NA MILITIS. personain gerens, confessoris unaiu, mariyris alte-
Ecce quia jam audivimus quod duplex sit corona ram. Sed hxc qux de coronis imperatoris el mililis
iutperaioris. Similiier esl el duplex militis. Duplex in lertio mclo iioc Jam inchoalo cilharam noslram
certe corona, quiu duplex vicloria. ln prxmisso pulsani^» resonavimus de iraperatoris «t militis
siquidein de milite historico canlico, si revocemus invisibilis palmx conformitaie, magis quain ile ip-
«unc, nec enim arbitror excidisse hoc, nisi forte soruni proposila et promissa invisibilis palmx uni-
lotum canticum tam cito jam a memoria exciderit; late resonata sunl. Verumtamcnei de hac interim-
revocemus, inqiiam, nunc quod supra canlalum, peratorem et militem invisibilis palinx conformitaie
niinc tangimus de hac niilitis victoria duplici. Saiis in patria, sicut et alia multa qnx de ipsorum visi-
via conformilato
siqiiideiu supra et caiitatuin ct rccnnlatum, quanta bilis pugnx et visibilis palmx in
uieril lolerantis virtus in exsilio. Et ilerum quauia prxmissa sunt, hic lacendum non erat. Siquidem
fueril ptignautis constanlia in marlyrio Et sic miles. inter imperatorera et militem et in via, et sicul jam
bic prius vicit per exsilium et hacccsl palma confes- ostendimus de coronis et in patrra tam cvidens et
PATROL.CXC 43
1547 HERBERTI DE BOSEHAM 1348 .
tam admiranda conformilas, magnam cl nobis in- A . ante alia tres vanitalum species seu unitates trcs
cflabilein inter eosdem iinitalcm nunc in palria et nobis sunl dislingueudx; ut ila iiquido appareai,
porieudunt el probant. Quiu potius hxc qux expres- qux sit illa unilatum inter tres quam inter inipe-
siin de imperatore et miliie prxmissa sunt, lotius ratorem et militem tanta in via et prout docuiinus
capilis el corporis unitaicm coinmendant nobis et tam diligentcr ostensa conforuiitas probat. Juxia
probani. Nam qtiod dico elexprcssim doceo de mi- quod supra sic argumentando processimus. Quia
lilis ad imperatorem suum in via conformitate, si inter imperalorera el militem in via, ubi tanta
quasi de uno capilis membro ad caput, sic quidem varietas, lanta diversitas et adversitas, lanla di-
ctsi non sil scriplo expressa, el in singulis capitis slraclio, tanla dilaceralio est, tanla fuit conformi-
hujus membris magna esl et decentissiina ad idem tas, in palria illa unitatis et pacis iino qux non
caput suum confonnitas, etaliqua cujusque membri nisi pax et unitas est, quid erit nisi admiranda qtix-
ad caput suum conformis gralia, qux non alterius dam ct admirabilis unitas? Ecce quia argumentando
juxta varia gratiarum dona a capite ad membra sic processimus, doneede conformiiate ad unilaieni
descendentia. Juxla quod caput corpori sponsx vi- demum nunc pervenimus. Unde et tres hic vani-
delicel sponsus pollicelur : Murenulas, inqtiit, au- tates distinguimus, ul qux sit illa imperatoris et
reas faciemus tibi, vermiculatas argento (Cant. i). B mililis nunc in patria unitas, quani prius inler
Et idein aliter : Quid faciemus sorori nostrw in die ipsos in via tania probavit conformitas doccamus.
quando alloquenda est ? Si murus est, mdificemus DISTINGUIT UNITATES TRES.i NOTULA.
super eum propugnacula ; si ostiumesl,compingamus Sunl itaque, ut jam distinguere ccepimus, tres
illud tabulis cedrinis (Cant. vm). liaque, elsi non unitaieshx. Prima unilas estunilas solius naturx;
sil scripto expressa quemadmodum nunc de iinpe- secunda solius gratix; lertia vero tiniias est el na-
ratoreet milite, nihilominus lamen magna prxcessit turx el gralix. Prima unitas soiius ualurx in Deu
in via singulorum membrorum corporis ad caput iniertres ; secunda solius gratix in Deo interDomi-
suum conformitas. Alioquin non sequeretur nec num et hominem singulariter assumpimti in unita-
esset capilis et corporis sicul nec decens nec contem personx non naturx; tertia vero et naiurx et
junctio congrua. gralixinterDomiuumsponsumelEcclesiamsponsam.
Igitur post imperaloris ei mililis non solum visi- Ecce tres unilates hx et in Deo hx ires qui est
bilis pugnx ct visibilis palmx in via, sed eliara et prima etsiimma elprincipalisunilas. Etiia tres uni-
palmx invisibilis in coronis ipsorum in patria con- tates hx in ipsa prima et summa el principali uni
formilatem expressim edoctam, quod adhuc mullo lale. Prima uniias est trium personarum. Hxc est
majus aculius, subliliuset diflicilius est, utpnte melo 'C illa quam diximus solius naturx. Secunda unitas
hoc lertio amodo in superioribus el aculioribus ci- duaruin est naturarum. Hxc esl quam diximus so-
tharx chordis formando deinceps sumus de eorum- lius graiix. Tertia vero est omniuin spiriluum :
dem qux jain in patriaest unilale dicturi. Et quidem omnium dico qnolquot ab inilio prxscili cl prx-
in primis de generali lolius capitis et corporis destinati sunt conformes fieri imaginis Filii sui. Et
sponsi et sponsx Chrisli et Ecclesix in palria, uni- hxc est illa, quain diximus, unitas et naturx et
laie ex parte jam inchoata in cithara nostra reso- gratix. Et cuin de gratia evidens sit, ideo dico
nabimus. Quia admodum dulcis consonus et concors eam el naturx quia nostra prinia et principalis
melus hic in parte hac; in quo decet maxime nihil unitas omnium Deus vcrus et solus, cum ab xlerno
audiridissonum, nihil absonum, utpoienon tam de fuisset solum uaturx sux niiiic per gratiam incom-
conformitate quam de unitale ipsa. Sed in melo ul- prehensibilem uniendo sibi hominem factus est in
timo ad iinperatorem et militem reversuri nunc in lempore naturx noslrx. El ita ei unimur, nunc non
primis inchoabimu.s a genere. Quia hoc ipsum spe- solum per graliam sed et per naluram. Et hxc est
randum et exspeclandum in fine omnium in lolo quam nunc dicimus unitas naturx et gratix intcr
capite el corpore, quod nunc de capilis et corporis _ solum hominem et Deum, non inter Deum et an-
unitate in cithara nostra resonabimus pro impcra- gelum. Nusquam enini, ait Magister, angelos appre-
tore et milile. Nisi quod quxdam corporis membra hendit. Nec eliam dico unitatem hanc inter Denm
quo capili plus vicina, eo ctiam ^digniora et capili et hominem assumptum, qux est solius gralix, sed
conjunctiora sunt quasi untim cum capite. Juxta illam qux esl inter Deuin el hominem, sponsurn vi-
quod magisler docet stellam a slella in clarjlate dif- delicei et sponsara, Chrislum el Ecclesiam, et nunc
ferre, et magister magistrorum in domo pattis stti inler imperatorem et militem triuinphalorem, de
mansiones multas paratas esse. qua principalis noslra intenlio esl, et propler quain
HICPRIMO1N SUPERIORIBUS CITHAR^)CORDISMELUS de aliis nunc interserimus. Hxc quippe nostra uni-
HICTERT1US FORMARI INCIPIT.3 NOTULA. tas specialis et propria, non angelica sed humana,
Igitur de imperatoris et mililis per palmam siiam utpote quam nos, qui in corpore niorlis htijus pe-
invisibilcm unitate in patria terliuin tnelum huncin regrinamur adhuc, per paiieiuiain exspeclamus, et
ipsorum coronisjam inchoatum subtilius deinceps in.qua triumphator niiles noster el imperaior nunc
ct acutius, proul sublilis ipse el acutus sapienlix suiu. Prima uuitatis species, qux est solius na-
spiritus edocere dignabitur, formaturi in primis et lurx, inter tres imo tres et tres ipsa sicut incom-
1549 LIBER MELORUM.— MEL. 111. 1350
prehensibilis et ineffabilis est. De qua tamen pro- A J el priiicipalem unitatciw nostrain, Oiiinium qnae stint
pter nostrain tertiam qux esl naturx et gratix priniam el sunimam caosam, excitato sic oculo
aliquanlisper fari nos oporlet. Simililer et post cordis per ocultim corporis el investiganiis ascen-
de seciinda, qux esl solius gratix propter eamdem siones dirigente. El hxc est prima primx et princi-
tertiam. Terlia siquidem h;cc nostra qux est na- palis iinil.itis noslrx mauifeslatio, ipsius vide-
lurx el gralix, quasi de duabus illis esl, quarum licel pcr ciealuras suas prima cognitio. Uude et
prima est solius nalurx, altera vero solius graiix. Magisicr : Quod notum, iuquil, est Dei manifestum
Unde ei de prima dicenduin primo. Prxsertiin cuin esl in illis; Deus enim illis manifestavil (Rom.i),
lixc lerlia sicol el secunda in prima unilale siul, unde et cordis hie oculus, eisi inlirnius et lippieus,
utpote sicul prima ei principali. Imo sinth;* tini- tamen quoad inanifesiatiouein hauc ductu suo
tates Ires, quasi una illa prima et principalis uni- est siilliciens. Ita qtiod sicut Magister docel, itU
tas, ut docebunt sequenlia, el illa prima sit summa siut inexcusabilesqui veritalem Dei in injustitia de-
causa et prima sicul secundx tinilalis et terlix. tinebant. Quia ctun coguovissent Deum, non sicut
PRIMO HIC»E PRIHAET PRINCIPALI UNITATE AGIT. Deum glorificaverunt. Prima igiturprimx unitatis
lle prima igitur et principali unitale hac dicluri, nostra: manifestaiio esl per opeia. Et hoc qui dif-
aiuodo primas el superiores cilharx noslrx chordas k fiieatur nemo, qui hos duos oculos liabeau Hoc
iiosjani langere necesse est. Id in primis primx quippe jam quasi oculo ad ocukira videri potest,
illi et princi|>ali uuitati suppiicanles, ut pro ipsa et per oculiim corporis excilato oculo cordis, et nos
de ipsa citharam ego.qualiscunque puer siitts cilha- peregrinanles adhuc per rectam lianc inlelligeniiae
rcedus pulsatiirus revelel oculos meos, ul resonarc viam diiigente. Verum de prima manifestatioue bae
sciam vel aliquid de ipsa quo nobis manifesteiur, cursiiu inprxsentiarum perlrauseo, utpote qux non
quod est ipsa et postea sectir.diiin analogix noslrx soluiu a cailiolicoruiu theologis, quorum subliinior
possibililatem, quid sil ipsa. Igilur jttxia quod et spcculaiio est, sed et a philosophis gentium soltiiu
magister ille cilharcedus orabal, revelet oculos no- ilalurx exemplaria sequentium et non gratix crebra
stros ut consideremus de principalis hujus unitatis valde el acerba esl quxsiiaet iuvenia indagine. Qui
Icge mirabilia. Oculos dicit non oculuin : siquidem et nobis superhocprxexceilentisingenii sui mouu-
et oculi hi miiili sunt. Esl enim oculus corporis, menta reliquerunt et posteris legenda tradideriint.
est oculus cordis seu rationis, est et oculiis con- In quibus super Deo vivo et vero, quidquid veri
templalionis. Octtlus corpoiis apertus est et clare aculiori humanx rationis o",uloin piitno quod dixi-
videns; ociilus cordis iniirmus et lippieus. Oculus . mus naturx exemplari legentes subtilius inspicere
vero contemplationis caliginosus et cxculiens. Primo polerant, et profundius, studiosissime sunt prose-
oculo videt homo quxexlra se; secundo qux intra cuti. Nec enim in parle hac Deus sapientiam mundi
se; tertio qux supra se. Priino oculo videt homo bujus slultam fecil, seu sapienliam sapientium per-
corpora et qux in corporibus per speciem; secundo didit, nut prudentiam prudentium reprohavit, Sed
oculo videl homo spiritus et qux in spirilibus per stullam fecil, reprobavil et perdidil, quia in solo
experieutiam; leriio vero videt homo priinam et naturx exemplari suo htunanx ralionis oeulo stu-
principalem uniiateni, sed in imagineper obscuram diose nimis inspicienles, eo solo pleuam sibi posse
xniginaiis similitudiiiem. Pritnus corporis oculus ad comparare sapieniiam arbiirati sunt, ct prxler
viam trabit et quasi dormiiantem cordis ocuitiin istam quasi visibilem et mundanam sapienliain qux
excilal; secundus cordis octilus jam viantem ducit qiiidem a Deo Dei nuliam absconditam arbilrantes.
el viam monslral; lerlius vero contemplaiionis Unde el visibile nalurx exeinplar ad sapienliam
oculus patriam a longe nunc aspicit el salutal. Et sibi sufliccre arbitranles, et nullum eliam esse ad
videamus quomodo. hanc prxter hoc alterum, quod jam dixiinus gralix
PRIMAPRIM.C ET PRWCIPALIS UNITATIS MANIFESTATIO exemplar, quasi vile ct humile conlempserunt. Et
PER PRIMUM 0CULUM CORPORIS ET PER SECUNDUM I ne cui in dubium venial qux sint exeroplaria hxc
D
RATIONIS IN PRIMOEXEMPLARI NATUR.E. 5 NOTULA. quorum unura nomino sic
exemplar naturx, alterum
Homine mundum et qux in nuindo corporaliter vero exemplar gratix, sicul prius tres dislinximus
cernente, et nec mundutn nec in niundo quidquam oculos, ita et oculorum trium tria distingucmus
quod non creatum non facluin, sicut et ipse homo exempiaria, in quibus jugiter tres illi inspiciunt
qui in creaturis prxceilit factusest, ipsius excitaiur oculi. Primum iiaque inler tria bxc esl exemplar
inox cordis seu rationis oculus, ut per corporaliler naturx; secundum exempiar gratix; lertium vero
visam creaturam cogitet mox aliquem ipsius esse exemplar vitx. Quod el alibi in sacro eloquio ab
quem non videt Creatorem. Et ita per varias crea- ipsa sapientia liber vilx nominatur. Primuin dico
turarum species nunc visibiles, nuuc invisibiles, exemplar naturx mundum et qux in mundo sunt
iiiinc inlimas, nunc medias, nunc suprenias inedi- creationis opera. Secundum gratix sacra eloquia
tamlo currens quasi per scalam aliquam variis diet qux in ipsa a sxculis sunt abscondila humanx
slinclam iniercalaribus, Crealorem invcstigando co- reparalionis etdivinx cognitionis secretiora myste-
nalur ascendere. Et tandem diictu rationalis oculi ria. Nec enim loquor nunc de sacris eloquiis secun-
unum invenit oir.nium Crealorem, printam videlicet dum illam eoruiu parlem, quam capit parvulus, sed
i331 HERBERTI DE BOSEIIAM 1352
secundum illam quam sapit eiiam iux in lege Dci \ intelligeiilix gralia e inullis iinum ponamus, hic
cxcrciiatiiset perfeelus. De qua Magisler : Sapien- cuin de increata unitale liac dicitur, quod ipsa esl,
tiam, inquam, loquimur inler perfectos (I Cor. n). et de quovis creato qtiod ipsum est, per idem ver-
Sapientiam vero non lutjus sxculi neque principiuui bimi aul idem aut saltem simile vel coinmune, quid
liujiis soeculi, qui dcslruunliir, sed loquimur Dei sa- de increata et crealo viiletur dici. Sed dicto revera
pientiam in myslerio, qux abscondila est, quam omnino dissidens et prxdicationis ratio hinc inde
nemo principum hujiis sxculi cognovit.[Quin potitis omiiino incoinpacta el dissouaus, quod etiam paruin
eliam hanc lanquam vilem et humilem saeculi hujus theologis palens. Prxdicaiio revcra oiiiniuo disso-
principes contempserunt, philosophi videlicet gen- nans iuicr hxc non niinus quam et inter hxc alia,
tium, qui scienlix et nominis prxminentia cxteris ut si diceretur : Aper est ferus, bomo est justus.
quasi principari videbanlur; tcrlitun vero dico exeni- Tanla est essendi distantia inler crealricem unila-
plar vilxlibiuni prxdcstinatioiiisxternx.lnquosunt lem, ctti nihil aliud est essequam vilamesse, elinier
ah xterno scripti hi, qui sccundum proposiium vo- creaiuram, cui nihil aliudestcssequam corruplivam
cati sunl sancti, quotquot ante sxcula prxsciti sunt esse. Unde el in cor hominis non ascendit hujus in-
conformes fieri imaginis Filii sui, verbtun videlicet crealx unilatis superessentialis essentia. Quia ueque
in principio apud Patrem, quamdam velut omnipo- " illa est nec in illis nec secundum illa qux sapere
leuiis Dei arlein et sapienliam, et qux cuin ipso vei cogitare pntest cor humanum. El ideo sicul nee
sunl, et in ipso divinx sux incomprehensibilia sa- oculo corporis nec octilo cordis hxc percipitur qui
pientix. Et in primo quident quod dicilur hic na- non videt, nisi vel ea qux novit vel secundum ea
lurx exemplari duo polissimum inspiciunt oculi. qux novit. De ipsa igilur prima et principali uni-
Primo inspicil quem supra priraum posuimus, oculus tate, prout ab ipsa dalum, nunc loquens, hoc soluiu
corporis el secundo oculus ralionis. Sed oculus cor- ntinc in primis de ipsa demonstrare proposui, quod
poris sola visibilia, ocnlus vero rationis per visibilia ipsa est el boc per primum corporis oculum secun-
legit et videl in eo invisibilem in crealura Creato- duin rationis oculum excilanlem. Quia dixit insi-
rein. In reliqnis vero duobus, qtiorum unum dixi- piens in corde suo: Non esl Deus (Psal. xm). Et
inus exemplar gratix, alterum vero vitx, lerlius inaxime quia hoc nostrum proposilum juvat. Ut iia
ille et soius quem conteinplaliouis oculum diximus prxoslenso quod ipsa sii, conseqiienler deinonstre-
iiuuctur : titpote qux in cxemplaribus his scripia lur, quod nec in ipsa nec cuni ipsa sicul nec aliqua
longe nimis remola ab oculo rationisel inulio lou- couirarietas sil vel adversiias, sic nec diversilas-
gius adhuc ab oculo corporis. Nec eniin quae in duo- -. vel multiplicitas, sed sola unilas. Juxta qttod ma-
bus his exemplaribus suut Dei nola sunl. In quibus gistrorum unus : Apud quem, inquit, non esl trans-
sola invisibiiium fides, non visibilis crealura, non mutatio nec vicissitudinis obumbralio (Jacob. i). Non
ralio leriiuni hunc nostrum conletnplalionis oculum dixit quod non in illo, sed quod nec eliam apml
juvat. Unde el prima illa primx et principalis uni- illutn sil. Hoc etenim pariler si non excidit et ad
talis per opera manifestatio, qux in primo legilur et proposilum alliuet, qtio juxla superitts promissum
videtur naturx exemplari, elsi sit prima et philoso- nostrum post mullipliciter supra deinonstraiam im-
phica, elsi etiain gemino sludiose et acute inspecta pcratoris et mililis conformitatem in via, ipsoruni
oculo, ad tara invisibilia tamen et tam incomprehen- icneraur a modo unitatem demonslrare in patria.
sibilia qux in reliquis duobus exemplaribus scripta Quod tainen paucis explicari non potest. Unde etsi
suul, sicul peregrina el invalida nimis manifcslatio iu lertio melo hoc formando fio morosior, non re-
bxc : nec etiam quanta si pupilla oculi aul lucerna prehendal auditor, sed iudutgeat, quia tam grandes.
lychni mundum illuminanli solis claritali compare- materix, ei sine quibus proposilum non efficilur,
tur. Et his prxserlim qux in tertio exemplari, quod brevibus explicari non possunt. Propler hoc ipsum
liber vitx dicitur, scripta sunt per crealuras est supra dislinxi unitales tres, primo ul videbar con-
primaisla invulida nimisprimxunitaiismanifestaiio. D gruere de prima et principali unilate, nunc loquens
Nam ex formationibus et simililudinibus his creaiis de ipsa per ea qux ab ipsa facla suut oslendere de-
et naluris seusibilibus, magis quid non sil quam siderans, quod ipsa sit, quod polest esse maniieslunt
quid sit hxc prima noslra unitas demonstratur. ei ad proposituni attinet. Verum licet seeundo sic
Neque enim dicitur id neque secuudum id, sed est nobis deinonsliante cordis oculo perprimam crea-
lotuin supra id, el omuino cxlra quam id per quodpro- tionis sux revelalioneni manifeslari sic possit, ne»
balur. Undc et si fortehxc ipsa qux sicut incircuiu- cesse lamen ul post modum eumdcm buuc nosirunt
scriptibilis et indesciiptibilis est, ut velaliqua ipsius cordis oculum, etsi, ut diximus,lippum el inliriniun
notitia comparelur quoquo modo describitur magis conemur aperire adbuc; quo visus ipsius vis et
quamper quid sil, per quid non sil necesse utdescri- virlus amplius dilalelur ad videnduin aliquid adhuc
oatur; ut ad sciendum de ipsa qtiid sit ipsa, sufliciat et manifeslandum uobis de prima noslra unitate hac.
nunc nobis scire quid non sit ipsa. Et reniovealur PRIMA PRIM.EUNITATIS MANIFESTATIO.
ab ipsa quidquid fecil, ut vel sic scialur boc solum De prima igitur. primx unilalis uostrx manife-
esse ipsa quod nonfecil. Quasi omnino divcrsa, om- slatione, qux procreata esl, hoc prxmitiimus, quod
uino alia superessenlialis quxdam esseulia. Nam ut cuin varix sinl spccies creaturarum, nihil '.ainen
1335 - LIBER MELORUM.— MEL. III. 1554
oinnino creatum, quod non manuestantlo probct et. A perpeiuitate xtemus, cx inagiiitiidine potens et
probando manifeslct crealricem uniiatcm hanc: immensus, ex virtute robustus, ex splendorc lumi-
lanquam radii solem, sic creaturx singulx hanc nosus, et ex specie spcciosus et ipse declaratur.
suam creatricem. Nec aliquid existimo creatum vel Unde et magisler prophela laliter dicit Dei invisibi-
creari posse, quod a creatore suo sicui haberel suh- lia per ea qux facta sunt conspici, et prophela
stantiam,' sic aliquam non iraheret convenientiam. noster omnia hxc considerans: Dilectasti me, in-
Convenientiam dico aliquam elsi nobis abseondi- quil, Domine, in factura tua (Psal. xci). Ex liis igi-
tam, per quam creatura omnis suo in aliqtto conve-. tur, qux prxmisimus, liquidissimum esl quod pcr
nil Creatori. Siquidem omne quod faclum est sicut creata docemur oculo raliunis sic denionstrante quod
ei, a quo faclum, omnino non potesl csse xquale, prima uostra et principalis unitas sit, et nec so-
ilaet ei, aquo factum, omnino non polest esse dis- liimetiam quodipsa sii, sed el aliquatenus quid ipsa sit.
siinile, factura a faclore stio aliquam ex necessiiale SECUNDA MANIFESTATIO PERCREATORISGUBERNATIONEH.
convenienliam contrahente, quemadmodum a radice G NOTULA.
fruclus semper aliquem saporem trahere necesse Verum juxla quod supra prxmisimus, idem hic
cst. Si enim juxla Scripturx teslimonium cuncta nostcr ratinnis oculusad vitlendum amplius dilate-
quw (eceratDeus, erant valde bona (Gcn. i), nihil in "' lur adhuc, nec enim ex sola crealione, sed ex crea-
universitate est quod sicul a bono summo non habct torum gubernalione, quod hxc unitas noslra sit et
essenliam, ila non Irnhal et boui parlicipationem, etiam aliqualenus qtiid silipsa demonstrabile. Unde
ac per hoc convenienliamet similittidinem. Ex qua sicut ea qux facla sunt invisibilia Dei per sui crea-
boni pariicipalione est quod nihil omnino creatum tiniiem, ila et eadem ex sui gubernatione Dei osten-
est, quod non aliquid possil el ad aliquid prosit. duntviriulem; propter quod etMagister moxsubdil:
Nec etiam arbitror aliquid creari posse, quod ad Sempiterna quoque virtus ejus, id docens quod si-
aliquid prodesse non possit, tanta est bnnitas Cre.a- ctit invisibilia Dei conspiciunlur per ea qux facta
loris. Cuin igitur nihil sit quod a summo bono non sunt, simililer et virtus ejus per eadem el vera vir-
trahal boni participationem, consequilur mox niliil lus. Est cnim virlusDei bxc admiranda, quodsictil
esse quod cum summo bono non habeat convenien- ea qux facta suntsemel creavit, ila el poslquam
(iam etsimilitndinem aliquam. Ex qua profeeto par- facia indesinenier regil. Unde et cx crealione qux
licipandi similitudine bonum increatum et summum priraa et ex gubernatione quxposiea creantis el gu-
per bonum creaium et iufiinuin in omni creato ali- bcrnantis, diviniias quam teriio magister ponit est
quaienus intelligi potest et cognosci. Nihil igilur, manifesiata. Et mttllo quidem quam de creaiione,
sicul nec super ccelum, nec sub ctelo creatum, quod adhue de gubernatione manifestior : fide enim sola
iion aliquatenus manifeslet crealricem suam unita- tenemus crealionem, nisi quia fides in parle hac
tem hanc; ut sit juxla prophelam confessio ejus aliquantisper octilo rationis adjuvalur. Unde et Ma-
sicut super ccclum et terram. Nec enim soluin hanc gister : Fide, inquit, intelligimusaptata esse swcula
conGtenlur ct probant cuin omni coeli militia ignis, verboDei, ut ex invisibilibus visibilia /ierent (Hebr.
aer, aqua, terra, cameli, elephantes, pardi.ursi et xi) : fide itaque tenemus creationem : sed ipsa re-
lennes, sed et muscx sciniphes, culices et scarabo- rum experienlia mundanorum gubernationem quo-
nes. Juxia quod egregius ille ex pbilosopho theolo- tidie et sentimus et corporaliter cernimus : ecce
gus : < Qiiam pulcbre, inquit, divina et ccelestia enim quia manet solemnis quidam el staiutus om-
eiiaiii per dissimilia symbola nianifeslantur.» Quod iiiiim ordo mundanorum. Labilur enim annus per
piophcla considerans omnia sic lam infima quam menses, mensis pcr septimanas, septimana per dies
W suprema, quasi voce una Creaiorem suum con- et noctes, et iisdem vicissiludiiiibits redit solis et
liicri et contestari sic admirando ad ipsum omnium lunx conversionis lex slatuta cunclis scilicet diebus
Crcalorem exclamal: Mirabilia teslimonia lua; ideo lerrx sementis et messis, juxla quod adNoeDomi-
scrutata esl ea anima meu!(Psal. cxvm.) Unde et r> nus : Cunclis, inquil, diebus lerrwsemenliset messis,
inier universa in hyinnidico canlico etiam mininia frigus el mstus, wstas el hiems, nox el dies non re-
cl qux conteinpiihilia ad ipsius Crcatoris sui laudem quiescent(Gen. viu) : similiter oceani quoiidianus
invital: Besliw, inquiens, et universa pecora, ser- fluxus cerlus et refluxus, et quidem omnia hxc quo-
pentes et volucres pennatw (Psat. CXLVIU). Sic eniin tidie cernimus et experimur. Sed quid enuuierem
non solumcceligloriam Dei enarranl, sed opus operi singula ? omnium quotquol sive vivenlium seu vi-
clara et manifeste lanquam dies diei verbum illud, lam non habenlium lex seinel stalula immobilis
per quod omnia facta sunt, eructat, singulis quasi perseveral el gubernaiio pro reriim specie ac va-
quibiisdam verbis hoc unuiii verbum quod semel rieiaie conipetens sibi et indiflerens, ut sicut nihil
loquiiur, credens de creatorum plemludiiie plene est sine causa, iia el nihil sine gubernationis lega
evangeiizanlibus, ul sic niuiidus tolus vcrbi illius, nec sir.e ordine aliquid, sed a quo gubernaiio hxc
•
per quod omnia in mundo facta sunl, velut quoddam aut quis hic qui ordinat ct guberiial sic : indici
cvangeliumcorporale el visihile omnibtts qttx facla bileciiim ut quidlibei se ipsum vel a se ipso guber-
siint sicul feslive, ila et varie faclorem suuni liene nelur sic: nain ut de creaturis cxleris digniori et
annuntianlibus, ct qiiidcm varie, nam cx creaturum prx coclerisralionis judicio prxdila exeinplum dem,
1335 IIERBERTIDE BOSEIIAM 15.SU
nomine, dico nec ipse est in sua cujus manu sit-gu- A TERTIA UNITATIS PRIM.tPERS0LUMRATIO.MS OCULUM
bcrnalio, ctijus, ul pcrtranseam cxtera, ipsomet nc- MAMFESTAT10.
sciente fil concepiio et in conceplione culpa, poslea In primis igilur ab isto seiscitor an utijus mundi
nativitas, el in nascendo pcena ; cxinde conliiiue in sensilis, qiiem sic ab inilio perseverasse contendit,
lahore vita et demum ex nccessitate mors, qni pro- aliqua sit prima et sumraa causa vel nulla. Dieet
fec.o se aliter gubernarct si ipsimel propria sui forte nullam existentix ipsius causam; quia al>
guhernatio crederetnr : nec enim ioquor nunc de xterno est, eta se non aliunde est. Aliis igitur in-
illa hominis gubernatione propria quam ob pecca- prxsenliarum inlermissis, quxram an ilta, qux in
tum hoino plerumque a Deodimiltatur et in suis ipso vivunt, qualia sunt animata, vilam habeant a
adinventionibus amhulat, nec de illa eiiam qtia diiin se ipsis vel ab ipso mundo. Quod a se ipsis non ar-
in prxsenlis vilx raplivitate homo niililat injustus bitrortam extremx insipienlix qtiemquam qui dicat.
quolidie adversus jtistum prxvalet et devorat juslio- Quare necesse ut ab ipso mundo vitam habeant, qux
rem se ad unius prophctarum querimoniam faclis in ipso vivunt, quia quod aliundc dici non posset
boininibus, quasi piscibus maris, ct quasi reptilibiis cuin ipse mundtis non aliunde sed a se ipso sit. Si-
non habenlihus principem; nec de hac, inqiiam, nec militer et qux rationis habenl jiidiciutn et volunta-
dc illa hominis gubernalioue loquor nunc, sed de " tis arbilriitm, qualia sunt rationalia, cuin a se ipsis
quadam alia qtta creata singiila, secunduni legem a non habeant, hxc necesse ut ab ipso mundo. Cuin
nnliira sibi imposilam, ceriiim ul prxtetigimus or- igitur mundus hic sensilis xternus sit, et a se non
dinein lenciit : dux quippe seu polius tres sunt ho- aliunde sit, dans vitam et cuin vita ratioRisjudiciuni
ininis guheriialiones istx priores quidem ex culpa et vnlunlalis arhitrium, irrefragabifiter secundum
Deo sic juste perraitlcnle, sed ista de qua nunc lo- insipientem Dei hnbet naluram. Et ila insipiensqui
quor a natura Dcc ipsitis ab inilio per bonilatem in corde suo sic fingil elsi diffitealur nesciens in
suam auctore. Uujusigilur gubernationis nalurx in corde suo Deuin, facit ct ipsum mundum Deuni,
omnibus si prima el summa quxralur causa, de- cui sic attribuil Divinitalis naiuram. Quam quia ne-
iiiiini ad aliquod priticipiuiii, quod loiam munda- gal esse, leslat ul, elsi dicat munduraxlerniiro, ali-
nain niolem hanc sicut cominei et gubernat, reeur- quam necesse ut ipsius det causam et ipsam xter-
rere necessarium, quod estquainnuncpercrealorum nam, cum et ipse mundus cujus ipsa est causa sit
gubcrnaiionein manifestare quxiimus, prima et xternus. Cuni igitur causa ista mundi xlerna sit et
principalis iinilas nostra, utsicut prius ex muiidi prima ipsius causa ei summa, quxro an ista causa .
creatione, sic secundo nunc ex ejusdcm guberua- Q sit vita vel vila parlicipans aul penitus vita carens.
tionc liquido ctareat de hac prima unilale nostra, Sed quis adeo iiisipicus ut dicat qtiod penitus vita
quod ipsa sit, cujus niliiloiniiius in gubernando for- careat a qua lol in mundo vilam habent, et cum
litudo monstratur, ex lanix molis continentia, ex vita ralionis jiiilicium el voluntatis arbitrium. Prx-
dispositione sapientia, ex frequenti qux accidit mun- lcrca quoduibil carens viia inelius sitseu adeo bo-
dnnorum commotione juslitia et ex assidua repara- num, ul iltiid quod est vita vel vitam liabens, quia
lionc niisericordia ; quibus lanquam prxclarissimis nihil vita carens posset frui beatiiudine quare nec
litulis gubernanlis virtus iudesinens iiluslratur, pa- healum possct esse quod carens vita. Hxc vero
rileretex ipsis, sicul prius ex creaiione, sic el piima et siinuiia, de qua ntinc loquor mtindi causa,
uunc ex gubernatione non solum quod sic sed etiaui necesse ut omni eo quod vilam habet, sicul potett-
ct quod sit aliquatenus elucescil. lior, sit etiam cl melior, ulpole a qua mundus hic
7 NOTULA. sensilis est et quidquid in ipso vivit. Igitur, si causa
Vcrum unitalis noslrx adversarius insipiens, qui lixc non caret vita, quod quidem necesse, conse-
dicil in corde suo, Nonesl Deus (Psal. xui), forle ad quilur ut aul causa ista tam magnifica sil ipsa vita
omnia qux prxmisimus, et quibus laiu qu.amurgen- aut vita parlicipans. Quod si viia participans,aliqua
tioribus vinculis ipsum videmur stringere, subsan- D erit causa participii. Nihileuim bono ullo partici-
liabit asscreus, sicut nec Deuin esse, nec creaturam pat, cujus non sit causa major, plenior et superior
ullam. Nec enim ea qux corporaliter ceriiimus, a qua descendit quod participat. Sed secundum hoc
creata, sed asseril potius quod sicut apostoiorum jam non esset hxc prima causa et summa, quod
Princeps tautx insipienlix errorein doctriux sux jam datum est, sed adhuc ni.ijor et superior alia.
iulersereiido laugil, ab inilioomnia sic perseveraut: El sic etiam in infinitum exlenderetur inqnisitio,
el ila sicul nec Crealorem, nec crealum atiquid, et donec aliqua reperiretur causa, in qua vilx non es-
si quidem forte dederit aliquafacla.sedcreatanulla. set parlicipium, sed potius apud ipsum fons vilx.
Quodet nonnulli inter gentium pbilosophos prxcla- Restat igitur ut prima nostra elsensilis niundi causa,
riores tradiderunt, dicentes lamen non cum insi- cuin nec vita carere possit, nec vita participare, ut
vita nemo
piente Deum non esse, sed esse unum Deum ;verum ostensum quod ipsa sit vita ipsa. Et cuin
illum nequaquam asserenlescrealorein sed opificem, adeo insipieus, qui beatam diflitealur, et non aliunde
elde materia Deo coxLerna muudum a Deo factum bealam sed a se. Quare et hanc Deum esse eliain
sed non crealum, cum creare sit ex uihilo aliquid insipientem conliteri, qui dicit iu corde suo noncsse
lacere. Vcruni insipiens dicit nec etiam esse Deum. Deum, necessc est.
I5S7 LIBER MELORUM.— MEL. III. 1558
8 NOTULA. QUARTA PRIM.E UNITATIS MAMFESTATIO. A sine principio, quia xlernitalem. £t prxierea re-
Prxlerea cum mundiis hic scnsilis semper in riim prxcedentium et subsequentium infinitatem.
niotti sit, nec aliquid ipsius sil quod non in aliquam Quod omni eliam parum inteiitlenti sicut absonum
niotus cadat speciem, quxri ab insipienle nostro videri potesl et impossibile. Et cum hujuscemodi
potest, a quo sit omnis niolus hic. Nec enim inotuni multa et circa hxc induci possiut, nunqium satis
esse vel esse posse, nisi ab aliqtto immobili, a phi- fil liumanx nienii, nec quiescit donec unum om-
losophis jain pridem miillipliciter et etiam apotlei- nium principium sine principio inveniai, quasi et
ctice esse coniprobatum : adeo ut in omni eo quod tioc sit ipsi ex natura insitum, ut lunc primum de-
orbicularilermovetur, centrum semper immobile ab sinat el quiescat, cum illum ratiociuando repererit,
ipsis deinonslrniumsii. Quare el juxla pbilosopho- qui suuin et omnium sicut finis esi et principium.
runi denionstralioncm cerlissimam, necesse ut ab II NOTLLA.SEPTIMA MANIFESTATIO.
aliquo immobili oninis hic sensilis niiindi procedat Verum hic noster ralionis oculus quid tamlongc
moius. Quibus et theosophorum nostrorum tiuus lam late per xiherea el aeria, per ccelestia et ler-
de sapieniix spirilu loquendo consonat : < Est, in- resiria sicevagatur? In nobismet est quod qtixri-
quit, spirilus inlelleclus securus, stabilisct qui om- inus, innohis ipsis prx cxleris esl, unde hxc prima
nescapiat spiritus subtilis, mobilis, tetmoxsubdii: " nosira unilas nobis uiauifeslari possit, et quod est
<Oiniiihiiseuim mobilihus mobilior est sapicnlia. > et etiam ex parte aliqua quid ipsa sit. In nobis,
Ecce quod quem prius dixerat slabilem, postea di- inquam, qui prx cxleris ad ipsius sumusimaginem
cit mobilein snpienlix spirilum et eliam omnibus et siinililudinem conditi. Unde et nobis ex nobis
mobiiibus mobiliorem. Quod ego maxime ob id
ipsis et in nobis familiarior cognitio hxc. Noslrum
dictum xstimo, quod hic sapientix spiritus, qui
igitur ralionis oculum relorqueamus in nos, ipsos.
omnes capit spiritus prima et summa cnusa estsicut Ecce eniin quia mens nostra rationalis ralionis ha-
oiunis actus et omnis inotus, juxta quod scriplum betjudicium ad discernendiim, volunlalis arbilriuui
alibi quod manens immobilis dat cuncla moveri.Ut ad
eligendum, et memorix thesaurum ad reponen-
ila sit iste tain iminensus spiritus, qui omnes spiri- diim. Hoc
quodnunc dicimus rationis nostrxoculo
tus capit,a quo et moius omnis omnium coelesiium, videmus el
experimur in nobis. Nihiloniinus ciiam
terresiriuin et infernorum semovenlium, velutcen-
quod non a nobis hxc nusira nobis sunt sed ab alio.
triiui quoddam immobile omni eo quod immobile
Quid enim liabes quod non aceeperis? Unde cor-
videlur immobilius. luum etquxcqrporis? vide et spiritum tuura
pus
9 NOTULA. QUINTA HANIFESTATIO. C el qux spirilus, nihil in ulraque hac nalura tc ha-
Prxterea etsi ab xlerno nulla fucrit, ul insi- bere
quod non acccperis, et ipsa ralio lua tibi
piens asserit, futuroruiii scientia seu prxscienlia, diclat el ipsa docet certissima experientia. Vidcs
ilefiiiuris tamen vera erunl scibilia et ila sciri
ergo jam aperte quod accepisti: vide et exinde a
luncpoterantelprxseiri. Quxro igilur abinsipiente, Dices forle quod a parentibus qui
iti quo forel sciendi vel prxsciendi futura poteulia quo acceperis.Sed IIII
le genuerint. aquo?Revera in infiniialis
hxc. Tiincenim fuit potenlia hxcel ul inesselneces- nisi aliquod prinuim
sarium. Quxro igitur in quo, et quid illud lunc abyssum jam prxcipilaheris,
et suminum repereris principiuni, a quo velut
fueril, qued futura autprxscirepossei vel scire.
10 NOTULA. SEXTA MAXIFESTATIO prima summa el principalis causa elsi per gtadus
multos et descensus hxc acceperis. Vermntamen et
Prxtereo multa nunc siculphilosophica et etiam
adhuc sciscitor a quo acccperis omnia hxc, qux
theologica, splendore pariteret acumine sensuum
babes et qux te conslat accepisse. Ncc cnim prius
his, qux pro sensus mei tarditale induxi, incompa-
illud responsum luum approbo, quo lc dicis lotum
rabilitcr majora. Ilxc, inquam, prxtcreo, eo quod
a parenlibus accepisse. Nunquid enim, etsi a pro-
sint aliena magis quam nostra, qux ad manife-
,. geniioribuscarnis lux accepcris carnem, pariter ct
et
standam primam principalem unitatem nostram,
animam accepisti ? Setl esto quod ct aniroam: pro-
nuum videlicel principium sinc principio, indiici
'solent el eflieaciter possunt: qiiibns inler cxiera pler multos boc dico et magnos, qui animam cx
descendisse docuernnt. Nunquid qux in
in infiuitalis abyssum unius hujus principii contra- irailuce
sie aniina sunt rationis videlicet jiidicium, volunlatis
dictores demerguntur; juxia quod arguinemari
sine arbitrium, et memorix ihesauruni, qux crebro iu
solent, aul aliquod esl principium principio
aui nullum. Sed nullum eslprincipium sine prinei- liliis qtiam in parentibus plus vigent, aecepistisab
nihil fuil ante aliud bis ? Sed cslo quod el hxc sicul aniinam ab ;ipsis
pio; quare primum quod prius
nalurales vircsseu polenllas ani-
uon fuerit. El ita rerum seu causarum invicem prx- pariler et ipsius
sic. Si a parenli-
cedeniiuni se et suhsequenlium erit inlinilas ei sinc iiix. Scd iiunquid de gratuitis
et ab xlerno. Et ita ex prxniis- bus carnissunt dona naturx, nunquid simrlilcr cl
principio, quare
sis qtiasi duo jam tenemiis prxcedenlium et subsc- dona graiix? Ntinquid pater infidclis, fornicalor,
omnium deniquc viliorum sordibus
qiieniiiira infinitatem et ab xtemo ipsam, quare gasirimargiis,
c.uininfinitaie xiernilaiem, el cum xleroiiatu in-. pollulissimus, pio filio contulit fidei gratiam, con-
et totius
linitalem jam habemus, elila aliquod nrincipiuii: liiieniisc muiulitiam, sobrictatis mensuram,
1359 IIERBERTI DE BOSEIIAM 1360
denique honestalis et snnctilalis virlulem ? Couslal A nec aliquid eo potentius possit esse, aodo adhuc el
enim iniqui palris pium filium ba>c habere. Ut terliuni, et quxro an islo quonihil esl potentius, et
igitur dimillam nunc dona ualurx, dicas mihi; 0 quo nihil polesl esse polenlius, possit esse aliqnid
insipiens, a quo habeat piusiniqui filius hxc dona aliud quod sil adeo potens. Quod si dederit, isto
gralix? Non qaidem a parenlibus, qnia hi iniqui videlicet quo nihil est potentius, et quo nihil po-
iion a nalura propria, quia de massa iniquiialis test esse potentius, nihil etiam posse esse adeo po-
hxc, et dc radice npustatica fruclus hic; de iui- tens consequcnter mox videbitur, quod idem ipsun»
quis videlicet parentibns el avis ct proavis et adhuc sit omnipotens. Concurrunt enim tria hxc, videli-
supra iniquis si vis. Sto igilur hic el insipientem cet quod nihil sit eo potenliiis el quod nihit possit
pulso, ul me doceat unde hxc lanta gratiaruni dona esse polenliiis, et terliutn hoc uuod etiam< nibil
huic. El quia ille faleri confunditur, ego proferam. possit essc adeo potens. Quod si non dederit sed
Ab illo certe, a quo omne datum optimum, et om- asseveraverit islo quo nihil poieniius el quo nihil
nedonuin perfeclum, descendens a Palrc luminum. potest csscpoientius.aliquid aliud csse posse quoil
12 NOTULA. 0CTAVA MANIFESTATIO. sit adeo potens, jam ex opposito conseqiiciis erit
El ut noslrumrationis oculuni aperianins adliuc, quod. islo, quo ut jam detlit nihil est potentius, nec
'
quo adversus insipienlem alia nobis necessaria et csse potesl aliquid polentius sil, causa videlicet taui
proposituni nostrum juvantia doeumenla demon- potens lam valida, qux polcst cflicere poicstatem
slremus, quxro ab insipiente an aliquid sit adeo aliamisti potestati, qua nihil polesl esse polentius,
potens quo sit nihil potentius. Quod si non dederit, parem. Causa cnim qux potest cflicere potesiateus
erit jam potentium el polentiarum infinitas. Si aliam isti poteslati, qua roodo nihil est polenlius
enim cum mulla potenlia sunt, niliil est adeo po- nec esse polesl, parem illa poiestate, qux si esset
tens quo adhue non sit aliud poteniius; ergo poten- liuic par, csset major, esset et potentior. Quare ct
lium invicem se prxcedenlium et subsequentium ipsa eadem causa nunc superior esl et polcntior
eril inlinitas, ila quod nnllus eril primus, nuilus ul- polestate ista, de qua lamen jam daium quod
linuis. Quod quia manifeslissimc insipientix est, nihil sit ea potenlius nec esse possit. Uude jam
restat ul aliquid sit adeo potcns quo nihil sit po- liquet quia demonsiralo quod aliquid sit, quo
tenlius. Et cum niliil sit eo potentius, mox scisci- nihil sit potentius, el quod ipso nihil possit esse
tor an aliquid possit esse eo polentius. Quod si potentius, consequenler habebilur qtiod nihil possit
dedcril aliquid posseesse eo potentius, quo tamen esse adeo potens. Ex primo enim, vidclicet eo
nunc nihil poientius, hxc mox infeio, aliquam esse iQ quod aliquid sit quo niliil est potenlius, quod
causam lamvalidam, tam potentem, qux hoc pos- supra demonslratuin, necessario n.ox couscquitur,
sit efficere. Et ita aiiqua causa est lam potens, tam ut prxostendimus, quod illud idem sit quo nihil
valida, qux possit eflieere aliquid potentius eo quo possit esse potcntius. El ex hoc sccuudo, videJicet
nunc nihil polenlius est. Quare et ipsa causa hxc quod aliquid sit quo niliil possilesse poieniitis, ne-
fortior esl, validior et polentior, eo ipso quo tu dicis cessario mox eonsequitur et boc lerlium, videlicet
ininc nihil esse potenlius. Si enini causa esi lam quod illud idem sil adeo potens quo uihil possil
potens, quxeoquo niinc nihil potenlius esl possit csse adeo potens. Et conformis esl in Iiis ratiocina-
cflicere adhuc potentius, et ipsa procul dubio po- lionis progressus : qualis inter primuin et secun-
tenlior esl eo quo tu dicis iiunc polenlius nihil dum talis posiea inler secundum el lerlium. Cum
csse. Et ita secundum concessionem tuam, jam igilur inunoconcurranl tria hxc, videlicel quod ali-
tuum illud quod dixisti nunc, niliil essc potentius, qttid sit quo nihil est polenlius, el quod ipsuin sil quo
habebit supra se aliud eo poientius ; causani vide- nihil polesl esse poieiilius, el adbucquodidemipsuiu
ticet tam polenlem, qux possit eflicerealiquidetiam 1 sil quod nihil possilesse adeo potcns, consequens
poienliiis illo potenti luo, quo dixisli nunc nihiiI erit quod idcm ipsum sil oinnipotens poteus super
esse polentius. El ita illud polens tuum non erit D omnia, el ila velil nolit insipieus quod sil Deus.
adeo polens ul dixisli. Restat iiaque quod si ali- RREVITERRECAP1TULAND0 PR.EMISSA OSTENDIT DE-
quid est, quo nihil est potenlius, quod quidem ne- INC.EPS,
QUALITER UNITASPRIMAPERTEUTIUM CO.N-
cesse, alioquin polenlium se invicem prxcedenlium( TEMPLATIONIS OCULUM MANIFESTETUR. 13 NOTUI.A.
cl subseqiienliiim sequeretur infinitas, ut jain prx- Ex pra-missis igitur tum per primum ociilum cor-
monstralum, restal, inquam, quod si aliquid estL poris ralionis oculura excitantem, luni per.solum
quo nihil est polentius, consequenter ct illud idem et secunduni rationis oculum aliquanlisper j'am os-
esse quo etiain nihil possil esse polentius juxtai teiisum, de prima nostra el principali unitale quod
re-
proxime prxostensum ratiocinatiouis progressum. ipsa sit. El hoc quidem nuiltipliciter, primo per
Dato ilaqtie quod aliquid sit quo nihil est potenlius,, iiiin crealioncin, secundo per eartirodein guberna-
conseqnensmoxestut al quidsit quonihil possit esset lionem, el peralia quidem liinc inde indncta varie.
potenlius. Nihil eniin possel esse illud potens qno5 Resial amodo et ordo prxdisposiius exigeret sic,
nthil possel esse polenlius, nisi per illud quod jam1 si laiiien desupcr daium lioc, ut post duos illos
estet quod jam potens est, et quo nihil potenlius est. corporis et cordis oculos, quibus nientis noslra-
Cum igilnr atiqnid sil quo nihil cst potcnlius,, grcssiis dirigcniihus in priino naiurx exemphui
1361 LIBER MELORUM— MEL. III. 1362
quod nos supra dixisse meminimus niundiim esse et A logia morlnii, ctiam quid el qualiter ipsa sit. Et dc
qux in mundo, hucusqtie legimus, per qtiod et jam horum prinio, qui est per erudiiionem, maiiifesta-
aliquatenus manifestaluni quod prima nostra unitas lionis modo Proplieta noster : Decinratio, inquil,
sit, deincepsquod sit ipsa el qualiter per lerliitm sermonum tuorum illuminat (ibid.). Secundus vero
contemplationis ociilum manifestari. Ad hoc enim, sanclx manifestatinnis modits in obetlientia est
sicut nec ille corporis, nec ille qui cordis cst sufli- mandatorum, qtiando non solum sciuiuiir sed et
cit, sed solus ille qtii contemplaiionis flicitur ne- liiint niaiidala. De quo manifestationis modo ilem
cessarius. Unde el posl primum exemplar nalurx Propheta noster : A mandulis, inqiiil, tuis intellexi
ijtiod raundus est et quan in mundo, ad seciindum (ibid.). Nec enim dixit se inlellexisse mandata, sed
cxeinplar gratix, qnod snpra eloquia sacra esse se intellcxisse n mandalis, a cuslodia scilicet man-
diximus; et qux in ipsis sunt divinx cognilionis dalorum. Juxla quod el Sapiens : Concupisti, in-
mysteria procedendum. Deinum vero ad teriium, tpiit, sapienliam, serva mandata ct Domintis illam
quoil itidem supra nominavimiis exemplar viix, et prxhel libi (Eccli. l). El prior quidcm mniiifestatio-
quoein ipso sunt divinx iucomprehcnsibilia ma- tiis modus per Scriplurariim erudiiioncm a Deo,
jestalis. In duobtis quippe exemplaribus his lerlius sed mediate quia per homiiiem, per theologos vi-
iiotissiniuni, qtii ronlemplaiionis oculus dicilur, '8 delicet mysticos, qui nobis sicut Scripluras et Scri-
intuelur. De qno contemplalionis oculo ad sponsam pturarum erudilionem myslicani ministrarunl. Quo-
sponsus : Corde, inqiiii, me cepisii uno ex oculis riiin no.nnulli, qui majores, immediate ab ipso sa-
luis. Uno, inquit, ex oculis luis qtii in corde tuo picniix spirilu sacra cloquia edocti siint. Unde el
sunl me cepisti. Uterque enim oculus, sictit ille ipsi theodocli snnt appellati, quoruin uniis quod
cordis, sicel ille contemplalionis in corde. Sed non ab hnmine neque per lioiniuem evangelium
iinus dunlaxat cordis seu ralionis, aller vero etsi acceperit glorialur, sed per revelationeni JesuChri-
in cnrde, non tamen cordis scd conlemplalionis disli. Secundus vero manifestalionis modus, qui per
cittir, quo sponsus a spousa capilur, quo incompre- inspiralionem inlernam semper inunediate ab ipso
hensibilis tenctur, infinilus coinprehenditiir, et inac- Deo, iioii ab homine licque per hominem. Unde et
cessibiiis attingitur. Unde et prxexcellenter con- multo dignior, inulio sublimior et acutior sanctx
lemplalionis dicilur oculus hic. Ilic enim tanquam manifestaiionis inodus Iiic, qiianlum dislal a figura
sol nubi species ipsa fidei umbrx adjungitur, ra- veritas, ab umbra claritas, et ab imagine corpus
tione solum tanquam attoniia et stupente ad lanlain ipsum. Sacra quippe Scriptura ipsa quasi figura
visionem hanc omni ipsius in parte hac evacualo .,,J verilalis, quasi uinbra lucis, el quasi resuitantis
olficio. imaginis speculuin. Per parabolas cnim, per figuras
el xnigmata in myslicis Scripluraruin eloquiis,
QUOD DUPLEX SIT MANIFESTATIOSIS MODUS PER TER- quasi imaginibus quibusdani in speculo, veriias 110-
TIUMCONTEMPLATIONIS OCULUM DOCET.14 NOTULA. bis resullat. Unde el
lanqiiam imago in speculo,
Verumtauien j"uxta duo qux prxdistinximus exem- Deus in eloquio sacro, el ipsa sacra cloquia Scri-
plaria, duplex est sanctx manifestationis hujus mo- pturx dictinlur imaginarix, in quibus resullal nabis
dns. Quorum utroque iste quem dicimus contem- velut qtixdam veritalis iinngo inngis quam ipsa ve-
plationis oculus inluelur, uiius per sacra eloquia riias. Propterea et nobis, qui in uuibra fidei vivimus,
eruditio, et hie esl per secundum exemplar gratix; et in imagine pertraiisimus, istequi per imagiunrias.
alter vero per invisibililer illuminantem spirilum scripluras fit lrianifestaiionis modus, inullo nobia
inspiralio, et hic est per leriiuin exemplar vitx. familiarior csl, ulpote siculbonis ct etiam nialis
Si quidem duobus his ntodis primam unitateui no- communis, allero illo qui per inspiratiouein fil bo-
stram quis conteinplalur ? videlicet aul eruditus norum duntaxat non malorum.
aut inspiralus. Habenl tamen niiilta in se sacra PRIMO DEMANIFF.STATIONISMODO QUIFIT PERSCRl-
eloquia, ad qux lanqunm aperiiora capicnda solus I) PTURAM.15 N0TULA.
ralionis oculus suflicit, et esl in liis tlieologix pars Ut igilur ad istius manifestaiiouis inodtim, qui
prima qux dici polest mundana. Habet el secreiiora per Scripturas fit, a Scripturis et ab ipsis etiam
cl magis abscondila, in qiiibus capiendis mox ra- lnandalis Domini sumamus iuiliuui, a quihus iilem
lionis oculus deficil. Juxta quod Propheia noster: sanctuarium Doiiiinus hujus manifesiationis intclle-
Defecermit, inquil, oculi mei ineloquium luum(Psat. ctum nobis det : Audi, inquit Seripliira, quia Do-
cxvni). Et est in his theologix pars secunda, qux minus Deus tuus Deus unus est (Deut. vi). Ecce quia
dici potest superccelcstis vel mystica. Unde et ad cceleslium mandatorum initiuni nh uno inchoat,
Iixc is qui aculior contemplalionis oculus nobis unuiii indicnt, et iinuin nobis cominendat. Audi,
uunc necessarius. Qui, cum unus sit, duobus modis inquil, Dominus Detts tuus Dettt unus est. Et vero
contemplatur : aut per Scriplurarum eruditionem untis el ille uiiiis, quem palriarcha omniuin paler
niysticjni aut per inspirationem internam. Contem- credentium, videns tres, unum adoravit. El hio
platur dico non solum boc, quod prima et princi- etiam unus cst illud iiniim de quo a palre alius sed
palis unitas nosira est, ad hoc quippe prioris oculi unum cum patre : Ego, inquit, et Pater unum sumus.
rcvelatio sufficit, sed pro humanx condilionis ana- (Joan. x). In quo uno, etsi sint tres, non lanlum
13G3 IIERBERTIDE BOSEHAM 1304
lcrmritis quia nulltis iuiincitis, ncc enim quoties A essentia. Cujiis simililer quodvis numera, et iia
nominibtis tiliuiur niinierabilibus, consequens sla- vicissim quodlibet suoruni erit allerum, imo nec
lim ut ibi nunieriis. Queinadmoduin ipsas unitales iintim nec alicrum, sed simplicissima ci individua
iiumcramus et formas, qux lamen, quia formx unitas el non alterilas : adco eliam qtiod sicut nec
sunt, subjectx esse non possunt. Simililer ct nomina in ipsa simililcr nec cum ipsa ulla sit pluralitas,
luiineramus et vera vel falsa enunliabilia et inulia vel diversilas, seu multiplicitas ulla. Unde et vi-
in hiinc modum, quibus lamen non inest numcrus. gilanter lnagislroruiii unus : Apud quem, inquit, non
Ul igilur ab inliinis his ascendamus superius, cum est traiismuttttio nec vicissiludinis obumbratio (Jac. l).
de Deo loqueutes tres personas dicimus, non terna- Non dixil in quo, sed quod eliam apud ipsuin non
rius sed trinilas inlelligitur, el solitudo removeliir. sit, co ipso apcrtissime indicaus, quotl in ipso multo
Et est boc quod dicilur Iriuilas, lanqunm si dice- niiniis sit, cum ncc eliam apud ipsum esse possit.
rctur irium unitas. Et dicitur tres vel triiim propter Uude et in line sxculorum omnihus ad primam hanc
distinclionein soinm, non propter numerum. Unde noslram cl principalem unilatcm redactis ct mem-
et orthodoxoritm iiniis: < Hoc, iuquit, vereestquod bris adliuc dispersis quotqiiol tunc uuitis capiti et
iiniiin esl iu quo nullus numerus, nullum in eo Chrislo intcgro jam nulla penilus eril ttinc apud
aliutl prxterquam id quod est. i Neque enim sub- B " ipsum sicul ncc adversiias, nec diversitas, sed quam
jectum fieri potest, fonna enim est, formx vcro supra tertiam numeravimus, nniurx et gralix in
subjeclx esse non possunt. De qua forma Magister: xleriium intlivisa el indissolubilis unitas. Qtiod
Qiti cum, inquit, in forma Dei essel (Philip. u), nihil inelius et suo loco compeleiilius indicabunt scquen-
ergo in forma isla quod non sit ipsa. Cui nihil adsit, tia. Liquel igiiur ex prxmissis quia cum dicii.nr
iiihil absit, quia accidit nihil. Unde et personales Deus pntcns, Deus sapiens, Deus bonus el similia;
ilix proprielates, quibus intcr se disiinguuntiir per- sic ejusdem qiiidem repclitio est, non numeratio
snnx Ires, non juxta quoriimdam dogma faluum diversorniii lanquam si de una eademque armatura
divinx usix adsunt, sed magis insunt. Propter quod (iicaiur sic : Ilxc armatura est ensis, luec est gla-
et mnter noslra catholica, sicut in esseutia u:.ita- ditts, hxc est nuicro. Aut si de persona una : Isie
lem et in inajestale xqualilalem, ila et in personis homo est Simon, iste Pelrus, isle est Cephas. Ve-
proprietatem adorat. Juxla quod iu illo speciali rumlamen xieina illa natiira ct oimiipoiens sic
orationis generc, quod missa dieittir, celebriler ca- mullipliciier dicitur propier varios, quos in rebus
nil. Ut in confessione verx sempiiernxque deiiaiis visibililer osiendit eflectus, et virttttes eflectutim :
el iu personis propriclas et in essenlia unilas el in ^ sicut cum potcns dicitur propter stiorum qux cer-
niajcstate adoreiur xqualitas. Proprieias ergo in 'J nimus magnitudincni opcrum. Simililer cl miseri-
personis adoraiur, non nliqua lainen quoe sil tribus cors proplcr ca qux nobis impenilit inisericortlhe
personis communis : luiic enitn jam non esset pro- opera. Et in aliis similitcr sic : queinadiiiodum di-
prietas scd communio, sed singulariim personarum c lur sol in a>state calidior el in hieme niinus cali-
sua proprietas et dividua. Et erit hoc quod dicitur, <lus,cuni tamen in se sol in calore nec inlcnsior sii
itt in confessione ver* seinpiternxqtic deilatis in nee remissior, sed propter varios suos quos secun-
personis adoreiur proprieias, iu qualibet videlicet dum varielalem lcinporis videmus el seiuiinns efle-
personarum proprietas sua. Licet orlhodoxorum clus; similiier et uua pcrsona pleriunqiie seu res
noniiulli tottim quod dicilur inlerpretentur sic, in quxvis binomia vel trinoinia ex causis vaiiis variis
jicrsonis proprietas, et in essentia unilas, el in sic nominibus ccnsita, cum lanien non nisi un.i
inajestatc adoretur xqualiias, id est personx di- persona sit. Verum omnis comparaiio terrenoruni
Minciocessentia una et majestas xqualis : verum ad Demn impotens valde et dissimilis. Allamen lo-
nt reverlaniur ad noslra, in hac tam siiperexcclleiiti tptendi causa de ineffabilibus, ut aliquo modo fari
essentia, omne quod habet ipsa inest ipsi, nihil ad- possimus quod nullo inodo clfari possumus, ad vi-
esi, nihil abest, cujus omne quod est ipsa est :'unde Irj sibilia noslra et nobis usitata recurrere intelligen-
ei cum de ipsa participativis nomiuibtis loquimur lix noslrx nos cogil inlirmilas, ul vel liguiis el si-
snbstautive potius et essentialiter intelligenda sunl iiiiliiiidinibtts nobis notis verilalis lttx inaccessibilU
eisi panicipative quid dicatur. El qux de ipsa obumbrata nos illuminel; qiiemadmoduin infirmi
parlicipalive dicuninr ipsam esse plcnam eoruin, oculi solis lumen nube lectum liberius conspiciunt,
naluram qux de ipsa dicunlur, mox significanl. quod coruscum intueri non possent.
Ut juxla illam logicorum regulam talia sint prx- Deus itaque multipliciter dicilur. Unde et a Hieo-
dicata, qualia subjecta esse permiserini. Unde et; sophorum uno describiiur inter alia spiritus sa-
cum de hac tanta maleria loquimur, mox pro ma- pientix multiplex et lamen idem ipse simplex ,
lerix profunditale omnium dictionum noslrarum, quemadmodum ab eodem describitur iilem ipse sa-
absorbetur vis et exhauriliir proprielas. De qua, pieniix spiritus mobilis el tamen idem ipsu siabi-
ctiam semel quid dicere lotum quod ipsa est, subi lis, quod nos supra exposuisse jam memitiimus.
iino verbo dixisse est. Ulpote cujus vcritas, ipsitis; Dicilur itaque sapientix spiritus niultiplex, tuni
cst xternitas, xternitas bonilns, ctijus et bonitas, quia multiplicia sorlilur nomina, tuni quia dona
ipsius imniulabilitas, El hxc ipsius sapientia ct hocc: partitur niultiplicia, el prxscrlim quia mulia in se
13G5 LIBER MELORUM.— MEL. III. 1306
hahere dicilur, tit puta xternilalcm, bonitatem, po- ^j\ mensura consideras omnia. Haecsecundum Scriptu-
tesl.item, sapientiam et alia muila in moduni hunc; ras tuas scio te et hxc de le scio, nihilominus nihit
et laineti idem ipse simplex describilur, quia etsi tuum quod non sis lu, utpote sicul superessentia-
niulta in se hahere dicalur, non aliud lamen hahet lera essentiam et simplicissimam sine gradu, sine
ipsequam quotl cst ipsc. Deo enim non alia est es- difierenlia , absque diversilate, absque ntimero
sentia, ut sil et alia potesias, ut possit, seu alia sa- iiullo participantcm, suhjectam nulli; hxc, inqnam,
pienlia qua sapit; sed ejus essentia est quidquid sccundum Scripturarum tuariim eriidilionem san-
cjus esi ct omne quod ejus esl Deus. Unde et sicut clam scio te esse, hxc de te. Verum in prolongata
vere et ex necessitate consequitur quod sil sinipli- peregrinatione inea hac mulltim quasi dilacerataet
cissima essentia Deus, cum nihil silejus quod non dissiita hxc eliam mea qtii, etsi per Scriplnras luas
sit ipse, nullo enim participat, ecce exemplaris gra- sciain quod sis hxc, parum aut nihil inlelligo quo-
tix quam alla, quam abdita, quam humanx ratio- modo qualilerve sis liaec, imo uiiuin hoc imo do-
nis oculo incomprehensibilia divinx cognitionis inina niea cl crealrix qualitersis prima etprinci-
iaysteria ! ad qux .utcunqtie intuenda tertius et so- palis et simplicissima unitas hxc ; deficiunt eniin
lus conlemplalionis oculus necessarius : ecce in oiuli tnei in eioquium hoc quod tuum et de le est:
quam acutis, in qtiain subtilibus citharx noslrx B I atleo mirabilis facla est scientia lua ex te supra me.
chordis ctim omni sacroruui eloquiorum consonan- Verum domina mea et creatrix mihi prxdulcis et
lia moves manum, pulso citharam; ncc enim de prxclara uniias , da mihi qualiciinque citharoedo
ineo quidquam auditur hic, sed quem a mandatis puero tuo de te in hac cithara tua sic audire vocis
tnis inleltexi, Domine, tuoriim eloquiorum cl orlho- siinuin,ui elsensus vel aliquem tribuas intellectum:
doxorum tuorum sonus solum et scnsus : qui pro- lunc erit et mihi, qui proul ipsa dicere dignaris de
feclo omnes unanimiler el concordiler juxta sibi date ipsa et per te pulso nunc cilharain, melins hic
tum sacrorum eloquiorum iiitelleclum de omni crea- dulcior, imo vere dulcissimus sono vocis vel aliqtto
tricis et gubematricis omni uniiate simplicissima sensus intellectu concordanle et matri mex Eccle-
coiicinunl, quod nos de ipsa hucusque iu cilhara six,si forte.et ipsi aliquo leinpore audire placuerit,
nostra resoiiavimus. audilui suo ineliis hic et gratior erit et prxdulcior.
Verumiamen ego peccalor homuncio, etsi mo- El quidem , ut votum ineum hoc assequar, me
veam manum, pulseni citharam, et aiidiam sonuw, ipsa sacra eloquia docenl qux mihi quidam in loco
niHii ipsi tamen qui hoc loquor barbatus sum factus loquuntur sic : Fili, concupisli sapientiam, serva
velut xs sonans aul cymbalum tinniens dans sine mandata et Dominus illam prxbel libi (Eccli. i),ct
f
inenle sonum; corpus enim quod corrumpilur deeril ita non per solam el nudam Scriplurarum scien-
primit senstim el contrahit intellectum; sanctx liam, de qua jam nonnulta imluximus, sed po-
quidemfidei et sanclorum verba profero, quibus non tius per mandalorum obedienliam hxc primx ei
solum quod prima nostra el principalis unitas sit, principalis uniialis nostrx manifestatio ; verum ,
sed 'el quid el qualiter sit erudimur; sed qui in his quia videor mihi jam de exemplari ad exemplar
sanx fidei verbis sanctis et abtlilis latet intellectus procedendum, de exemplari gratix ad exemplar vi •
procul elongalur a me lanquam famelicus portans tx, in transitu repelendum quod primi simile.con-
per viam panem iiifraclum in testa nucleum et in stal enim, nifallor, et ex his qux induxiiv.us paten-
ossc medullam. tissimuin, quia perexemplar gratix nOnsolum qucd
0 gloriosa unitas, te ipsam (eslem invoco, quia prima nostra et principalis unitas sit, sed et quid
eredo, imosi peregrinus adhuc auderem in viafidem et qualiter sit, aliquatenus pro humanx condilionis
prxcedere scio deesse hxc; scio, inquam, te pote- possibiliiate erudimur, et quod adea qux inexein-
statem in se vivenleir.,qux nusquam non adsit nec plari hoe gratix conlinentur divinx commendatio-
iinquam desit : xlerniialein qux ncc ccepitnec de- nis mysteria cnpienda, sicut nec corporis nec eliam
siuit: veritalem qux nec falli poiest, nec fallit: sa- DI ralionis sufficiat oculus, sed solius conleinplaiio:.is
pientiam qiiin nec quxril nec minuit; scio le sine oculi inspectio hxc : nunc itaquedc secundo exem-
qualitale bonam, sine quantitale magnam , absque plari gratix ad terlium exemplar vitx accedendum,
situ prxsidentem, et sine motu regentem omnia et in quo, ut prxmisimus, sicut el in exemplari gTa-
continentein. Scio itein te ante omnia ut princi- tix, lertiiis et soius noster contcmplationis oculns
pitim , supra omnia ul fasligium, inlra omnia ut intuelur.
remediuin, sub ouuiihus ut fundainenlum, exlra PRIM.*ET PRINCIPALIS UNITATIS MANIFESTATIO PEB
omnia iit non habens consorlium, et post omnia ut TERTIUM CONTEMPLATIONIS OCULUM INTERTIO EXEM-
iiovissiinum , juxla illud de le sacrum eloquium PLARIV1T;£.16 NOTULA.
luum : Ego alpha et omega, ego primus et ego no- Est auleiii, ut nosjamsupra dixissememiniiniis,
vissimus (Apoc. xx). Unde et scio te sicul sine ter- exemplar vitx liber prxdestinationis xternx, in
nario trinitaiem.el sine unico incommunicabilem, quo sicut scripti quicunque sunl ad vilara pracdesii-
sine pondere incomparabilem, et sine mensura nali, de quo ipsa Veritas : Gaudeie, inqnit, inqui-
inxslimabilem; cum tamen lu sola sic sine iiu- sita, quia iiomina vestra scripla sunt in libro vitaj;
mero, pondere et uiensuia, iu numero, pondere el cl Proplicta noslcr: El in libro, inquit. tuo omntt
jcn'J««(Hr, dies formabuntur, et nemo in eis (Psal. A } lia, tantuin inter nolitias Dei has : in illa emm Dei
cxxxvm); scribentur dicit, qui lanien anle sxcula iiolitiaqux eslinexemplaii gratix per Scriplurarum
scripti sunl; tunc enim videntur quasi primo scribi scienliam sunt sapientix dicla; sed in isla qux est
cuin incipiunt operari : et exinde dies formanlur, in exemplari vitx per mandalorum obedientiam
quaudo de virlitle ad virlulem, quasi de claritate stint ipsa opera : prior iila ad ornatum sed isla ad
ad clarilatem sensim asrendentes, a sole justitix fructum est. Unde et prior illa sibi non suflicil abs-
pleneilluminanlur.etde corruplx humanx lenebris que ista sed isla sibi absque illa. Unde et mulli in
educti efliciuntur lux mundi, transformati in dies solitudinibus vere et sancle vixerunt, sine codici-
q>:i prius eranl filii tenebrarum, filii hominum, ho- bus solam habentcs charilaiem qua legis mandata
inines, de carne caro. Unde el bene sequitur: Et compleverunt, et ila quo inierius eo quidem fami-
i<etnoin eis, sic qtiippe in lihro vilxscripti, sic dies liarius Dei notitiam habuerunt, j'uxla quod ipsa in
forniati mngisjam dicendi sunt dii vel diesquamho- Evangelio Veritas : Qui diligit, inquil, me, ditigetur
inines, jtixia illutl ejusdem Prophetx noslri : Ego a Palre meo, el ego diligam eum, cl manifestabo ei
dixi:Dii estis el filii Lxcelsi omnes (Psal. LXXXI): me ipsum (Joan. xiv) : nec est enim lam videns ,
vos aulem sicul onuies moriemini : in hocergo vitx tam efficax, Ecclesix veritalis manifeslatio qunm
exemplari, in quo sunt onines scripti, quotquot ad B ' ipsius interius de corde puro et conscientia el fide
vitam prxordinali attente lcgunt, cuin salulis sux non ficta et radicala dilectio; ipsum enim diligere
operibus jugiler iniendunt, et in ipso lunc siudent, velut quidam ignis cceleslis radius de corde dili-
cum intclligere elaborant qttx sit voltinlas Dei bona, genlis ad summum illud quocl soluni vere diligen-
beneplacens etperfecta :et ila in hoc exemplari terdum est ascendil, et unil cum en quod diligil quod
tio per lerlium contemplationis oculum mauifesta- profeclo absque delectabili quadam manifestatione
tur justis priina nosira et principalis unitas per non est, juxta quod dilectus supra : Et manifeslubo,
inspiralionem inlernam , sicut edoclis in priori iiiquil, ei me ipsum, nec enim de fuliira quam ex-
exemplari gralix eodem contemplalionis oculo de- spectamus nianifeslatione hoc inlelligendum, sicut
inonstrante per eruditionem inlelleclam ; sed in nec quod prxmisit de dileclione in futuro et hanc
priori gralix excmplari fit manifeslatio hxc quasi quidem manifestaliouem factam quia est per di-
]ier solam cl nudam mandalorum scientiam, sed in lectionem inlerius dalam. Unde esl et obcdientia
lioc vilx exemplari fil manifestalio eadem per de- mandatorum per inspiraiionem internam fieri dixi-
super inspiratani niandalorum obedienliam, juxla iniis el esl manifeslatio liaec bonoruni duntnxal el
quod supra posuimus el hic repetimus, palernum „ omnium. Unicuique lamen sicut Deus divisit men-
sapienlis consilium: Concupisli, inquit, sapientiam, suram fidei, cum prior illa per Scripiuraruin eru-
serva mandata, Dominus illam prxbet tibi (Ecct.i); ditionem bonorum et malorum sil conunuiiis.
serva, tnqtiil, maudata, mtilto quippe quam per Verum tunc est primx nostrx uniialis manife-
sacrx legis scientiam per ipsius obedientiam san- stntio hxc perfecla scieutix opcratione adjuncta :
clior, dignior et familiarior cognitio hxc alia, tunc eienim atl manifeslandam hnnc duo conve-
quippe sine hac velul peregrina quxdam et remota niuut exemplaria, exemplar graiix et exemplar
notitia cst. Unde et lanquam qui remoti et qui a vitx contemplationis oculo hinc inde faclx meni;s
longe nosciinlet ipsi a longe cognoscuulur, et alta, gressus dirigente : hinc est enim scientia facia ab
inquit, a longe cognoscit, et ipsi quidem alli per exemplari gratix, inde vero operalio jusla ah ex-
sc.icntiamelsi remoti per inobedientiam. Unde et a cniplari vilx, el eril hxc lunc primx unilalis no-
longe lanquam advenx, non tanquam sanclorum sirx intclleclualis nianifestalio : jam enini primo in-
concivcs et domeslici Dei.cognoscunl: adeo etiam telligis, qitia jam primo in le legis quod uosli ma-
sine iila qux nbedientia mandalorum est peregrina gis in tuo corde quam in codice ; scientia tua lunc
nolitia lixc, ut ipsa sacra eloquia, pcr qux noscunl, primo in iniellecium transeunte, alioquin si legis
tcstcnlur etiam eos non nosse, juxtaquod inagisiro-. D in ine non iu te, non erit in te lecttis ei ita nec in-
ruin unus : Qui dicil se nosse eum et mandata ejus tellectus, Domine, timor : et inde esl quod sancii
tion custodit, mendax est (Uoan. n); etilltid: Omnis iu eloquiis sacris intellectum sihi tlari lain devole
qui peccat non vidit eum, nec cognovit eum (I Joan. desiderant, lam crebro poslulant. Unde esl illud
III), et qui non diligit non novit Deum, cum tamen Propbelx nostri in psalmo : Da mihi intellectum et
sacra eloquia Dei liaberi notiliam absque mandato- scrutabor legem luam et cuslodiam illam in loto
rttm custodia ct Dei dileclionc, crcbro et aperiei corde meo (Psal. cxvm); qnasi dicat : Daio mihi
contestenlur. Unde et Magislcr: Etsi noverim, in- intelleclu hxc duo consequar, el legis scienliam et
quit, omnia mysteria, et omnem scientiam , charita- niaiidalorum custodiain; et alibi : Da mihi inlel-
tem outem non habeam, faclus sum velut ws sonanst leclum et vivam (Psal. LXXIU),quod si in sola
aut cymbalum tinniens (1 Cor. xiu) : ecce quia po- scienlia iutellectus consisterei, non ex ipso jam
tesl quis Deutn nosse et charilatem non habere. vita esset, el ita iitrumque quia primx nnitaiis
Uude inter Dei notiliam el notitiam, de quibus3 nostrx manifcstalionem inlclleclus comprehendit,
Scriptura sic diverse el ut videtur adverse loquilur,, et illam qux ex secundo gratix cxemplari est pcr
dislingucndum : quanlum euiin dislant a fiuclu fo- scientiam, el illani alteram qux ex tertio vitx ex
emplari est per operationem juslam. Et erunl itai A . secundum quod el sponsus ipse quodam loco per-
primx et principalis unitalisnostrx, quas ab initio hibet delicias suas essecum filiis hominum et qui-
hucusque prosecuti sumus manifestationes tres : dem miro modo, sed mihi sicut inexperto et iuefla-
prima quasi corporalis ex creaturis, et lixc per bilis liis manifeslalionibus sponsa delccialur cum
primum oculum corporis secundum ralionis oculiim adfuil, sed admodum affligitur cum recedunt et ad
excilantem; secunda spiritualis ex rationibus menli volum non revertunlur. Verumtamen elsi quxvis
rationali a naltira insertis, et hxc per sccundum beata anima quantocunque sibi in via hac indulio
et solum ociiluni ralionis; lertia vero esl manife- divinx manifesiationis privilegio illustrelur, nmlio
statio intellectualis ad cognoscendum scientia et tamen sublimius, plenius et muito delectabilius,
operalione coujunciis; quod si sola scientia fueril, quia beatius in palria lucis in illa inflnita luminis
jam non eril per intelleclum mnnifestalio, sed pcr abysso islius lantx manifestationis clarilas revela-
solam Scriplurarumerudilioneniet nudam. Sin au- bitur : bujusceiuodi enitn manifeslaiionis divinas
lem sola fuerit operatio, itidem j'am noneril per in- semper per signa aliqua vel per similiiudines me-
lellectuin manifestatio, sed per solam et unicani diatc fieri existimandum : patria illa lucis sibi
inspiraiiouem inlernam. illam Dei manifestalionem qux solum immediaie fit
t
B
DE 1LLOMANIFESTATIONIS GENERE QUODTHEOPIIANIAvindicame. Undeet Magister usque ad teriium coa-
DICITUR TANGIT ET PERTRANSIT. lum raptus qui compreheudisse videri poterat :
Prxtereo iuinc de illo manifesialionis genere, Fratres, inquit, ego me arbilror comprehendisse
quod prxcicellenler theophania dicilur, nec enim (Phitip. iu), el qttid silillud quod non comprehen-
est isla bonorum omnium sed perfectorum solum derit, mox subjungit: Unum aulem; quasi dicat:
ct eliam paucoriim inter hos. Unde et infelix cgo illud quod me comprehendisse non arbitror, illml
luleam domum inhahilans, de tam suavi tam ex- est quod unum esl quasi hoc illud est, quod sicut
cellenlis manifeslationis dulcedine quod ego non singttlariler el prxexeellenler unum dicitur, prima
gustavi, aliis eruclare non possum. Verumlamen videlicet noslra et principalis unitas hxc.
de hoc manifeslationis genere ab atiis instructus Videor mihi jam quod ab initio de pritna et prin-
accepi ego phamas has animx omnino a terrenis cipali unitate nostra proposui ine exsecuVum :
6uspensx et xiernorum desiderio adeo inflammatx, primo siquidem per octtlum corporis, cordis seu
tit quasi a se deficiat sicui frequentes supervcnire ralionisoculum exciiantem demonjjira-tam est quoil
Cl- improvisas qualis erit illa perfecta anima qux ipsa est: quod qiria per facta visibilia estostensuni
per psalmos qui de charitate sunt xstuando sic con- dici potest hxc visibilis seu corporalis primx uni-
*"
queritur : Quemadmodum, inquit, desideral cervus tatis manifestatio; secundo per solum ralionis ocu-
ad fontes aquarum, ita desiderat anima mea ad lum itidem qnod ipsa est multipliciter quidem et
te, Deus. Sitivit anima mea ad Deum fonlem vivvm: varie comprobatum, quod quia de moris visibilibus
quando veniam el apparebo ante faciem Dei (Psal. rationibus solum hinc inde conquisilis est osten-
XLI)?Et in alio itidem decanlante Psalmo : Quam sum, dici polest hxc spiritualisprimx unitatis ma-
ditecla tabernacula lua , Domine virlutum ! con- nifeslatio ; prxostenso ergo de prima unilate quod
cupiscit et deficit anima mea in alria Domini ipsa est, subsequenter per lerlium contemplalionis
KPsal. LXXXIII): labum, ut didici, el solum talium oculum quatenus datum monslraviinus quid et qua-
sunt divinx islx apparitiones, qux theophanix liter ipsa sit, et hoc quidem dupliciier : primo per
dicuntur, qux animam lam vehementi desiderio Scriplurarum eruditionem, qua docemur de prima
anxiam crebro refocillant, et adeo eliam ad horam et prir.cipali unilate, non solum quod sit, sed et
illumiuanl, ut miro quodam secrelo et singulari quid et qualiter sit, et hanc primx et principalis
modo eliam quod ignolum est Dei manifestum sit unitatis nostrx manifestationi bonis et malis com-
in illa. Verum, etsi ut lalium quos diximus sil hxc munem diximus; secundo vero per inspirationein
frequens graiia sed parva mora, juxta quod in Yf JJ inlernam et manifesiationem hanc solum bonorum
Amoris cantico : Sponsa sponsum tam soliiciie, rem et omnium, sed lunc pleniorem scienlix Scri-
lam assidue quxrere inlroducilur, qux ad sponsum pturarum sancla operatione adjuncta, tunc enini
sttum quxrendum nunc de nocte surgit, nunc civi- scientiam ln intellectum transire diximus. Undeei,
latem circuit, nunc it, nunc redit, nunc quxrit de ut prxmisimus, dici potesl intelleclualis manife-
illo, nunc quxrit illum; ille vero nunc se imgerii, statio hxc : adhuc de inspiralione inlerna diximus
niiiic se subtrabit, nunc occurrit, nunc salit, nunc esseqtiasdam primx et principalis unitaiis maui-
transilit, nunc tenelur, nunc elabitur, nunc rever- festaliones prxexcellentes, qux sicut singulariter et
titur, nunc alloquitur. Islx vero inter sponsum et prxexcellenler Iheophanix dicunlur, ad teriiaiu
sponsam inquisiliones, quxsliones, alloculiones, illam manifeslationis speciem, qux inteileclualis
occursus, saltus, discursus el recursus, avolaliones, jam dicla est, recle pertinentes; et ita erunt primae
reversiones tot et elapsus, quid inter ipsos sunt el principales unilalis nostrx manifestationes tres :
nisi quxdam stiavia suavis et jucundi amoris signa prima ipsius manifestalio visibilis vel corporalis,
deleclabilia qux qtiotidie hujuscemodi, quem dixi- secunda spirilualis, terlia vero naturalis.
mus, perfecta anima deleclabiliter experitur in se Verum elsi principalis hxc unilas a nobis sic s>t
1371 IIERBERTI DE BOSEHAM 157-2
pro sensus nostri angnslia muliiplicitcr mauifcstata, A lando niodicum quid interseruerim, quod et forie
eo ut verum falear, quodammodo cogniiione niihi quis quasi ad propositum non altinens calumniabi-
incomprehensibilior facta est: illud prophctx noslri tur, sciat pro cerlo priusquam calumnietur is de
jam experlus in me quia homine accedente ad cor ipsa prxteralia, ob id maxime ex parle serinonem
altuni tanlo magis exaltalur ab homine Deus, hoc me fecisse prolixius, et de ipsa dispuiando probasse
tamcn quod fideliler cl huniiliter honio de Deo el improhasse, ul ego ipse proprius ipsius disputator
dicit, Deus loleral ttl sic de Deo lioino loquens in et probalor, elsi non errorem, quod absil! meani
Dco suo deleclciur, et gralia fidei figuras veiborinn, tamen dc ipsa et circa ipsam iguoranliain hic con-
quibus de veritatc loquiltir bomo Deus, pius ac si fiterer : nam elsi scienliam ipsam el aliqualenus
vcras acceplat, cum lamen snpra omne et extra quid sit ipsa, admodum lainen, minimum est, quod
oninc quod dicilur sil ipsc verilas et unitas Deus. n ihi datum sit scire de ipsa vel circa ipsam : fides
Vcrum, etsi lam gloriosa, tam principalis noslra quippe cuivis implicilissiino involucro similis tam
imilas hxc oniuiuni operalrix virluiiiui, fides, spes, de unitate qux commendatur in vcteri quam de
salus ct virtus oiiiiiiuiii lanien coinpreliensibiiiler unitalis Irinitate, qux in nova lege prxdicaiur,
lania sit, ad ipsius laineu muuifcslaiionem lanlam toium quasi involvit et obvolvit et operit loluin,
ct tam sauclam, parva, noslram iiiduximus caltiin- B cujus lamen beneficio omnia certe eredo, sed nibil
riaudus forle ab aliquibus quod per ipsam ntinc video nisi forte speculariier et in xnigmate, quod
hxc induxerim. Verum si placet beuigne ignoscant tamen ipsum non ego non mei similes usurpauiKs,
iii, nec enini excessisse nie arhitror : hxc quippe sed soli fone in charilate radicali et fundali sihi
iion deviant, non obviant, imo polius nieuni juvant specialiier vindicant, fide, ut ita diximus, toium
cl juvabunt proposilum, qux a nobis de hac prima operiente et involvente lotum. Unde et illud esi,
vl principali uuitaie inducta sunt; de qua ego pec- quodego supra sic planxi, ita protraxi, ila distuli,
cator homuncio, pavide quidem, sed sicut nec con- timenset trcmens in sanciuariuin Dei inlrare, quod
Ira lidem, quod absil! nec prxter rem loquens fidei involucruro toluin involvit, totum nobis legit
pvopler illas quas supra posl eam dislinximus uni- et operit, hoc quippe fidei tabernaculum circa quod
lates duas de ipsa el pro ipsa hxc induxitnus, et eKcubamus, duni in deserlo mililamus adhuc, tot
pvxserlim propler illam imperaloris et mililis uni- cst symbolicis demonstrationibus adumbratum, lot
talem tertiam.propier quam et ad primam hanc videlicet arietinis pellihus, tol liyacintliinis, tot
coinpulsus a tcrtia accedere ausus sum el ad se- saccis cilicinis, et tot cortinis opertum lotum, vc-
ciindam. Unde el ego inler lot et tantas ct lam rum, ut videtur, nunc militix nostrx immemor,
varias vix et vilx liujtis lenlationes, et iaqueos, et c quasi labernaculum militantibus non sufliciat, iu
curas dislrahenies, incola et peregrinus versans, ipsum prophetx lemplum supercceleste, in quo jam
atlliuc nihilominus lamen de ipsa prima el princi- concives sanctorum sunl, prxsumo sicut videri po-
pali unitate etsi catholice lemere lainen vereor lesl ascendere, in quo porlx lot, in quo et lot atria,
loqui prxsumpsi. Unde et ipsius hic faciens finem lot atriola, lot gazophylacia, lol veslibula, lot do-
qux infinita esl ab ipsamet vcniam deprecor, si mus, lot xdificia, lot coenaeula, lotostia, lol ostiola,
cxcessi et de reliquis duabus uniiatibus locutunis tot vix, tot platex, tot semitx, lot loca, tot san-
nilhuc ipsi lain gloriosc principali et tam principa- cluaria, et thalami tot, cujus dum recordor, ipsius
iiter gloriosx xlernx unilati, qux fides mea, salus Salvaloris in Evangelio mox efficior memor. In
mea et tota spes mea est, me commendo, et ea sa- domo , inquit, Palris mei mansiones mullw snnt
lutata nunc el adorata ipsamet si placet puerum (Joan. xivj. Quod tamen prophela in prophelici vo-
suum per vias incognitas ducat el doceat, quasi luminis sui fine, non jam jam domum vel etiam
dcinceps de sanctuario ad sancluariuin, imo quasi lemplum, sed civitatem nominat et nomen inquiens
<leipsius crealricis et imperalricis unilatis incom- civitatis ex illa die dicltis ibidem mutato sic nomiue,
pvcbensibiliter immenso palalio ad sponsi el sponsx rj lotum a se myslice dictum nobis aperiissime iudi-
llialaniuni transilurum : iiam de duabus unitalibus cans. Unde et propter templi hujus seu polius civi-
rcliquis amodo prout edocti desuper nrcii noslri no- talis qux supra distinxiinus loca cl mansiones tam
.lnlx formabunlur : de bujus quidem primx et varias, periculosus ingressus est: quod quis iutrans,
principalis unilalis trinilate nihil inprxsenliarum elsi,quod absil! nou eiret in via lidei, erraretamen
in cilhara nosira resonantes: lum quia sicut iu Te- facile potcril procedendo nimis, et perscrutando
stamento Veteri singulis fere paginis commendatur invesligans abdita sanctuarii. Unde et qui prius
uriitas, sic pene singulis Novi Teslamenli syllabis primx et principalis uuitatis investigabile inlrare
prxdicalur unilatis trinilas, luin eiiam quia inulto prxsiiinpsisancliiarium, relrahere mihi nuuc tutius,
magis quam in iiuilate, in unilatis trinilate, (idei ne quo' ulterius eo inteiius procedam incaulius,
magis implicitum involucrum est. Sed prx cxteris de cum tamen de sancluario ad sanctuarium imoquasi
unilalis, a qna certc invitus avellor, trinilale nil liic depalatio ad unum de palalii thalamis, mox iuihi
inlersero, quia neetiam per materix granditatem sil divertendum, de uniiate videlicel ad uniiateni,
tne excusem, iiullalentis prxsens propcsili mei hoc de unilale solius nalurx, qux est in Deo trino inter
mateiia exigit qui eui de unilale quasi dispu- tres, ad unilalem solius gralix qux soluin eslintcr
1373 LIBER MELORUM.— MEL. III. lorl
verbum et carnem , inter Dcum el homincm , dc A trari.a, et sic tota vita Iiominis schisma erat in ho-
ctuus tinitatis catisa ct origine prxscniis hvjtis meli niine, et miriim quidcm et inaudilum scliisma lm«
nosiri, qui terlius esl, xvn jam formabitur noiula : honiine facto non sohim Dco sed el sihi ipsi con-
ucc enim secunila unitas hxc solius gratix, ut illa iraiio, el sibimelipsi gravi, juxia illud plangeniis
prinia et principalis est xlcrna, sed ah ipsa prima lioc hominis doleulis et qncrentis : Quare, inqnii,
et principali unilatc solius nalurx in fine sxculorum posuisti me conlrarium tibi el faclns sum miliiinet-
iu plcititudinc temporis facta esl ista solius gratix, ipsi gravis? (Job\u.) Similiter et Propheia intcr-
cj hoc inter sc ipsani et primam et priucipalcin et plangcns : Cor, inquii, meHtn dereliquit tne (Psal.
liutnanilateni noslram : de ipsius iiaque causa el xxxix), eiiicm anima inea impleta esl illusionibus,
origine anlc alia cilhara noslra, prout desuper ncc hoc quitlcm mirum, si honiini sic acciderii,
daluin, rcsonabit. qui sc sic tam temere, lam fatue, tam prxsumptuosc,
a prima et principali unitale divisit : terto quippe
TERTIUSMELUSDEUNITATE SOLIUSGRATI.E 1IIC
1NC1PIT,ET PRIMODBIPSIUSCAUSA. 17 NOTUi-A. cerlius et luce clarius, (|iiod lamcn quo lamiliariiis
et melius norunl experii, nulliim corverc jucundiiii",
Homine in paradiso per lenlatoris violenliam a nullum verc qiiieluni, uullum pacificum, imo om-
prima cl/principali unitate, sicul sedilioseet lyrom- " nino dilaceraittm, (livulsuin el sibiiuet conirariuui.
nice separato et avulso, inox ipse liomo in se ipso ei schismaiicuin, ni.si fiierii ipsum huic prima:
divisus est; divisus, inquam, dilaceratus, dislracius uosirx et principali uuitali conjunciuiii : adco na-
ct sibi ipsi rebellis, quasi de uno partitus in duos, turale esl huinano cordi cssc cuin unitate natuix
uipote qui ab eo quod vere unum esl, imo sicut in bac, ad cnjus iiungincm ipsum naturaliter condi-
prxcedenti melo jam audivinius, quod vera, quod tum esl. Unde apprime cxpertus hoc et reversus a
simplex, quod ailerna iinitas est cl iudivisa, divisus; schismale : Deus, inquil, cordis mei (Psat. LXXII);
qux sola solura vere est, a qua etiam qiiod ab ea et ilerum : Mihi, inquil, adhwrere Deo bonutn est
divisum esl habet qtiidem esse, sed tale quale esse (ibid.); hoc est illud suh sole solum et iiuiciim illud
quod est, tale quale dico essc, esse vidclicet niulti- iinum in quo hahitare cui adhacrere bonuni ct ju-
plex qiiasi habcus non uniiiii esse sed niulla diversa cundiim. Vcium infelix faluus ct miser homo facius
nter se el advcrsa homine pcr spirilus sui affliciio- schismaticus, el ab ipsa prima ct principali unilaie
nes diversas el dissidentes et pei cogitationes varias, sic divisus, raox ab Ecclesia iriuiuphauie, a cougre-
vanns, assiduas et imporlunas et ilem per corporis gatione juslorum,ab angelorum consorlio est expul-
sui disposiliones multiplices et contrarias, ei per Q sus, et ita ad parles veleris illius et schismntici
tam crebras, lam continuas leniporum vicissiludi- Luciferi, qui Ecclesiam iriuniphnnlein jam pcriur-
ncs et locorum mutalioiies, quo muliiplicius et mi- baverat etin multorum ruinamjam grande schisma
scrabilius dislraclo, dilacerato et couvulso : ila ut fecerat, quasi inseparabilis et individuus schismaiis
jam non Dci imagincm, ad quam fuit conditus, sed comes ipsi adjuiicius est.
polius nescio cujus monslriiosi Protei poeticc com- 0 quam iufelix, quain inforliinatum, quam vile
mentalam efligicm homo sic se uniialis el sic mu- schisma, prius quidem in ccclo nalum inter Deuni
tabilis reprxsentaret, adcoeiiam, proh dolor! nimis et angelum, posica vero in paradiso renalum inler
prcssus, sic oppressus, el sic divisus, ut crebro Deurn el hoiuiiicin ! Sed prius a ccelo, posi a para-
nec sui esset memor, nec nosceret se. Sed quid diso expiilsum, niinc iu line ad hoc sierquiliuiuin
dico crebro? adhuc quippe admodum paucorum cst est devoiulum sxpe ei sxpius militanleni hanc tur-
nosse se, etsi forte corde, minime tamen opere re- bans ecclesiam, qtiod ab iniiio dilaceravit el con-
coicnlcs quid fuerint, quid sint el quid erunt; juxta lurbavil triitmphanlem, persxpe eliam domcsiicam
quod uuus cuidam simul el semel breviter inlerro- cujusvis privali lainiliam commovens el penurbans,
ganli quid fuisscl, quid csset, quid ftiturum essct, ubi non nisi duo sunt congregali vel Ires, ita quod
mox eleganter et simul breviter singulis singula D pace perturbata non secundum Christi Evangelium,
respondisse lcgilur : < Vile, inquit, sperma, vas sed polius secundum Luciferi immissum dissidium,
slercorum el cibus vermium, i in schisir.ale igitur duo in tres el tres iu duo dividanlur : adeo esl Lu-
hominis hoc vix est rarus qui sc nosceret; qui cifero aniicuni schisma et dissensio. 0 quam male-
ctiam ad propriam in scinelipso tinilateiii reverlc- dicia, quam profana, qtiam viperea soboles hxc,
rclur, hominc quidctn sic disiraclo el diviso, et in ciijus maler est ambitio cl Lucifer paler, cujus et
tain duro, tam diro schismatc jam non soluin inlcr inter camis opera soror pessima hxresis ! beu, lieu,
Deum el ipstim, sed ct in se ipso honiinc etiam ad- igitur iniser homo quid faccret, quo se verteret,
vcrsus sc ipsum hominein facto schisinaie in semei- quomodo ad unilatem rediret? primiim et principale
ipso, imoul dicam, nuncsic scbismaiicus sui ipsius schisma erat inter ipsani primam et principalem
factus, duro profeclo ct diro schismatc confcslim unitatem ct ipsiun, ct exiiide inier ipsum ct angeluui
ut ab uiiitate sc divisil inter animam suam pro- et etiam inter ipsum et creaiuram universam pro-
priani ct propriam carncm suain exorlo, concupi- pler ipsum condilam ct hocpropier oinniuiii creatri-
scente ista quod non illa cl illa quod non isla, scd ccm unilalem, a qua lam faluc, lam temere, tam
ct illa et isia ciiam in sc ipsis omniuo inter sc con- pracsumpluose sc sic diviseral, ct quod adhuciuau-
,-75 IIERBERTI DE BOSEHAM 1375
ditoi, tamdurum videlicct, tamdirum schisma.ct A \ rettir obstans, eo qnod homo juste sic damnatus ta
bomo in semelipso schismaticus, sicut irrevocabilis verilate uon sletisscl, cum lamen nihii in eo esset
el implacabilis ipsomet facto contrario sibi et sibi- quod ipsum a via veritaiis relraheret.
metipsi gravi. Quomodo ergo rcdire, quomodo re- DESENTENTIA LATAPROEREPTIONE HOMINIS.
verti, quis revocare ad unilatem ab unitaie sic di- At velul lertia mox justilia se interposuit pro
vi-stim vel auderel vel posset: unitas quippe ipsa
pace et reconcilialione hominis misericordix coad-
prinia et principalis Deus ipse unus el sumnitis
julrix, el quidem non jain supplicans, sed manifeste
ipsnm a consorlio justorum.ab Ecclesia triumphanle ostendens hominem n tali
schisma schisnia possessore jure omtii
prnpter expuleral, angelus propler tollendum. Undc el juslilii, ciijus nnliira sapientin,
cxpulso noii communicabai, Lucifer, ne conschi-
qtix et genilam babcl sapientiatn, in primis pacis
snialictis suus, queni ad saiellilium suum jam al-
honiiuis patrona in causa hac niox cl anle alia alli-
lexerat, reconcilialioni obstabat, nec etiam homo
gat illiini omnimodis injiislum lore hominis posses-
ipse pro reconcilialione snppiicabal, imo magis ac
eflerebaiur in lota vita sua de Luciferi sorem, qui hoininem sic dolose, sic sediiiose cir-
inagis dies,
doucc in fine extrema Iu- cumveneral el conininni, iiuiusqiic vero domino
satellilio gaudens, gaudii B servum suum sic subir.txeral. Untle et quetn ille
clus occuparel. Sic ctiani misero homine multipli-
vindicaveral sibi per iniquiialem omni jnre sibi
cato et adliiic in diescrescente super tcrram, mullis
el ipsuiii(|uondam Domiuo
sxculis per invia descrti hujus el avia currebul adimi posse per jusiitiam
\enios el et bealum debere restititi, eliam si servtts inscius el impro-
scinperpascens sequens umbram,
vidus se circiunveniri passus sit, et ne, inqiiam,
se in desideriis animx sux claniaus, donecjuxla
justiiiam rem tam patentem diuiius proiraham, non
prophetam miser hic, qui tota vita sua ventuni sc-
misericordia tanqttam paironoe
minaverai, turbinem meleret; sic et juxla illud jam supplicante
anle coruscalio etanie pacis fiingar oflicio ; sed qtiod inihi licel ulpuie
sapienlis grandinem prxibal sicul prxcise indico sic pronunlio, ut scrvo
verecuiidiain gralia, sic ct anle ruinaui exaltabatur juslilix
cor, sed post exallalionem ruina honiiitis irrevoca- injuslo pnssessori ademplo ab ipso liber el per jti-
ad quondam doiniiium sniini re-
bilis : quidquid enim de humaiio gcnere post fugi- dacium absolutus
livam et unibratilcm viiam suam Iianc sine misera- verlatur et quoniam jusiiiia et veritas sempcr
lione xtatis, sine dislinctione sexus, nec conditioue ainica sunt, judicio consensil verilas, et qux prius
misericordia impetrans.
xslimata, qttotquot sine miseralione, sine palrocinio, snpplicavcrnt applaudet
sine remedio, sine suflragio in niortis nbyssum /• Unde et ipsius juslilix judicio suhmolis omnino
C
insaliabilem prxcipitabaulur, iulroeunies hi quot- quod ad Dcum inimicitiis, qtweinter Deuni et Inuni-
nem prxcesseranl, juslilia el pax oseulalx sunt, el
quoi in progenics conschisinaticorum spiriluum an- iln illata homine senteniia, sic quatuor hxi
ubi sine (ine vita in labore pro
geloruin aposiatarum,
ei icnebiis, el ila miseruni bominum genus ad in- convenerunt, misericordia et veritas, qux prius
obviaverunt silii et et pax qttx se sunt oscu-
signis illius schisnialici Luciferi gloriamjuxta voliun lalx adinvicem. Sedjustitia lamen re indicala sic cojrita-
ejuselmandaiiim conculcabaluriu dies, cthoc ipsumi
bat mox ipsa qttx senientiam tuler.it omnipolens ct
iiuidem, sictilad crealiet seducli hominis miseriam,
sic el in ipsius crealricis unilatis injuriam eletiam xlerna jusiiiia qualiter et qtio tempore commodius
scnteutia sic lata dari possel exseculioni et niauci-
iguominiaui videri poteral redundare: cui sediliosus
iiie scbisniaticus sicut creaiurani suam sibi injusle pari effectui : adhuc euini etiam lala sentcnlia fu-
cl dolose prius sublraxeral, sic cam tunc qttasi in giebat vciiim dominum suum servus, cujus in jtidt-
creatricis ignoniiniam et conleinptum pro voio suo cio absetuiam misericordix replevil prxsentia el iu
et desiderio sxve niuiis et lyrannice conculcabat. ccclesiam, a qua propter schisma expulsus fuerai,
minime admiliebaliir, adliuc Lucifero eliam paci et
DE LMTATEMISERANTE IIOMINIS OPPRESSIONEM ET r _ reconciliaiioni obslanle, nisi quia lalam sic seiilen-
COGITANTE DEEREPTIONIS MODO. 1» NOTULA. liam et prxserlrni lala? scnteniix exseculioneni et
Prima itaque ci principaiis ct omnipoiens ipsaa exsectiiionis modum, de quo jam dicetur, petiitus
unilas misericordix fous nalivus et verus, imo re-;- ignorabat. Si enim, ul Magisler docet, eognovissei,
vera xlei num superabundans et indeliciens pielati:: niinquam Deum glorix crucifixisset; cngilabat, in-
profluvium, quod sttper oinnia opera stia non segni qiiaiu, juslilia de lalx scnlenlix exseculione elexse-
ier, sed abunde et indesinenter cinanal, videns inli ciilionis modo ; nec enini placebat illi ctsi Onmi-
seram crealurain suam sic opprcssam et iniseram,i, potens servum juste qiiidem dnmiiatum ct propter
cogitabat de ercplionis modo : verumtamen in mii scbisma a ronsortio justorum expulsum, a violemo
seranlis uniialis cogilatione hac, misericordia et !t ipsius et injusto possessore polestaiive auferre ,
veriias sibi iuvicem visx suiil obviasse, juxla quodd quod lamen, sicut polestative eliam et injuste po-
rex ille propheta : Misericordia, inquit, et veritas is luisset : cogilabat ergo vera illa et sununa justilia,
obviaverunt sibi (Psal. LXXXIV): misericordia si- i- quomodoet qua via sentenlia pro paceservi a se lata
quidcm pro boniine sic daninalo supplicabat, sed id iuslius, efficacius, servo frucltiosius, et ad majorcin
veritas obviabat pulsanli misericordix, ne cxaudii tiolenti possessoris conrusionemcxseculioui darcur.
ir>77 LIBER MELORUM.— MEL. III. 1578
PE I.ATJESENTENTI.E EXSECUTIONIS JIODOBREVITER / factum boc revelalum? Eice eniin novuin quod feeit
A
IIICTANGIT ET POSTDE IPSOEXSKCUTORE. xlerna illa et summa juslilia, prima et principalis
Vidcns autem in miro illo et incoinprehensibili unilas nostra; f»ce, inqtiam, novum quod fecit
sapientix et scieniixsux thesauro nihil sic justum, super lerram : vis audire novum et novum ina. -
nibil sic ellicax coinmoilumve sic nec per aliquid dilum imo onini virtute, omni signo et prodigio in-
tanlam fniiirain lyranno confosioneni, boc onlina- coiuparabiliier plus admirandum ? Ipsa jtislilia vera
vit, hoc disposuit, ut servus ille fugilivus schisma- et sumina ipsa prima et principalis unitns xlerna
ticus per uniiaiem ad unitatem revocaretur. Unde sic adversum, sic aversum, sic fugilivum nnivit si-
el unitaiein quamdan» novam a sxcnlis inaudilain et bimet schismaiicum hominein; et sic sibi univit
incognilam, imo. omnium sa?culoruin sxculis reve- ipsum quod fuit ipse : revera non potuit excogitari
reniissime admirandam et obstupendam, in fine dulcior pax seu confcederalior inter Deum et ho-
sxculorum inslauravit et opportune quidem et or- minem, quam ut Deus fieret homo.
dinate lunc in fine sxculorum cum temporis pleni- 0 qiiara admirabilis et vere admirabilis, inio verc
tudo advenisset, primo quidem daia lege naturx, plus qiiara adtnirabilis unilas h;ec priinx el xternx
qux ad bomiuis paceni invalida erat et inefiicax, " unitatis et fugitivi et scliismatici bominis! non qni-
quia cum legis naturalis tres paries sint, ex omni dem nalurx unilas bxc, sed solius el iiicffabiliier
parte ad hominis pacem inefticax erat, nec enim incoinprehensibilis gratix, (|ua lumen in lcsta, ver»
sufliciebat Dei Creatoris agnilio, qux esl legis naiu- bum in carne, Deus in homine et bonio Deus, in-
ralis pars prima, nec secundum Dei agnitionem viia lerverso sic ordine nattirx, ut liberior via (ieret
beneinstiluta, qux est Iegis naturalis pars sectind;:. cursui gratiae, ila utj'am rejecto illo vettistaiis can-
Untle eliam et qui secundum Dei voluntatem vitain llco qualis tcrrenus tales el terreni, canlicum no-
agebant, quotquot tamen ad inferos descendebant, viim canlicum pras bouilate caulicuin adtnirabile
nec suflicicbal etiam, cum vila bona bene vivendi canlcrousadniirabili quales ccelestes tales et terreni,
exemplum cxleris dare, qux est legis naturnlis pars quale cceluni talis et terra, quia etiam cceluni terra
tcriia ; nulla igitur naturalis legis pars nec ipsa totn Verbum caro. El vere canticum novtiin, caniicuin
atl boininis pacem sufliciens; quia nee prima qux admirabile: necenim juxta quosdain lantx unilaiis
potest dici theosebia propler unius Dei cttltum, nec incapaciuin dogm.iia a virlttto, polestaie, vel adop-
seeunda qux potest dici etliica propter vitam bonis tione, seu liabilalione, Verbuni in carne, sed quod
moribus insliiulam, ncc lertia qui* dici polesldoc- esl prx niniia admiralione obstupescibile et prx di-
triualis, propler docendi exemplum ad Dei cultuin {Q gnatione iucoinpreheusibili amplexabile, sic est
in operibus honis, et sicut lex naturx, ila et qtix Verbiimin carne, quod sicul vere et pleue el per-
postea subiniravii, pariler invalida et insufliciens fecte Verbum caro, idem ipse sicul xternus Deus
eral, per Moysen data lex lilterx : quin potius lex el teiuporalis hoino, se major el se niinor , sui do-
ista facloruin seu liuerx non solum inler Deuin el ininus el sni servus, salvis lainen super verbis his
boniiiiem non componcbat, sed eiiam magis tur- orthodoxoruin Pairuni et sanciornm coiicilioruin
babnt, imo verius, sicul docet Magistcr, accidcbat dogmalibiis. Manens eiiim quod erat factus est
Iransgrcssionem augcndo et abtintlarc faciendo quod noii erat, ideui ipsc el dominus et servus,
supra inodum peccans peccalum. Unde prinio lege qtiod profecto soli coiiunissuni est fitlei, ipsa pcr
naturx, et posiea lege lilterx, per liiulta sa>cuIoruiw iiiillam crealorum simililudinem ad boc adjuta nd
sxcuta sic curreiilihus, et utraque inier Deum et maiiifesiantlam qtiippe unilatem hane oinnis siini-
hominem ad componenduin invalida, in fiue tem- litudo delicit et impossibilis est, ubi sola domina-
poriiiu successii novissime duahus aliis lex icrlia, tur fides et ,cum omni virtule sua tola succumbit
lex solius misericordix post primam illam naluroe. ratio.
et post illam sccundain lillerx, quam iuduxit illa, DF-ILLISQUIDICUNT DEUM II0MINEM FACTUM HABITU.
de qua el propler qtiatn tolus hic noster senno csi, .p. Plerique lamen nostri lemporis hujus mentem lan-
nova et inaudita hxe solius graiix linitas, juxia IXuniialis iuter Detiin assiimplum et assiimcnteui
illud Magislii : Al ubi, inquit, venit plenitudo tcm- hominem tam huinile ct eo magis graluiium vincu-
voris, tttisitDeus Filium suum (Gal. IV): ecce pleni- lum, vciut de inorticiuio nostro calciatx divinitalis
luvio leinporis prxsiitx videlicet et prxordiuatx a corligiam conantes solvci*, sola illius hahilus ra-
Dco iiiter Deum el boininem tempus plenx recon- tione , Deuin liominem prxtlicant, de quo Magistcr
ciliationis, ct bene lcinpus plenitudinis, tcnipns dicit quod habilti inventus sit tit homo, et isli qui-
inier Dominum el boiuinein abundantix pacis, in dem non essenlialiter Deuni tradunl bominein, seil
Iioc tempore pleniiudinis cotnplelo illo longe anie juxla Magistrum habitu dunlaxat non essentia : al»
proinisso, orietur in diebus ejus jusliiia et ahun- surduin qttippe videlur hiset omnino veriiali adver-
dautia pacis, ct vere juxla prophelx iioslri sicnt sum faleri quod Deo esse hominem sit Deo essc,
desitleriuni ei valiciniuni, diebus eju.s pacis abun- cui nihil aliinl csl esse qtinm videre, quam sapere,
danlia inler Deum el hominein oria : quis enini quam posse, el quam esse. bealiim, quam esse xtcr-
audivit uiiqiinm lale, aul quis vidit simile ? iquis iiuin, el esse Dcum. liem dcleslantur hi aliquid re-
credidit auditui nostro? aut cui vere Oinnipolentis cens; faleri Deum, et in aliquid credere statu novae
el miseraiuis jusiitix pro pace lioiuiuis judicanlis legis, iu quod non credidcrunt paires vcieris, liuu
PATBOL.CX.C.
1379 HERBERTI DE BOSEIIAM
ipse Abraham, qui omnium est credenlium pater., A tia qua eriidiuiitur ad fidem non horum vel
llcc qnippe et similia his qtii Deum hominem faclum sed duntaxat scicntia sanciorum est nobis illoruni,
solo habiiu non essenlia doceut vobjiciunt illis quii pcr sanclortim vcrba minisirala. jara plene
essenlialiter Deum homineiit dogmatizant, ex quo- Sed ut ad prxmissa reveriamur, et ad
rnm asserlione videnlur necessario consequi qux novum, quoxternum Deuin opus illud
temporale hoininem ve-
prxmissa sunt. rum el perfeclura prxdicamtis, ecce cerle nova ill.i
DE ILLISQUI DICUNTDEUMHOMINEM FACTUM et inaudita a suniina el xterna justiiia anie omnia
1ESSENTIA. sxcula prxcogitata lalx scnienlix pro pace
hominis
Sed et e diverso illis qui essenlialiter Deum ho- exsecutio. Ecce exsecutor novus, sicut re et
notninc
uiiiiem iradiiul videnlur priores illi per habitusi admirabiiis. Quod profecto nomen juxta
prophetain
ralionem.qua Deum honiinein prxdicant, sicul ni- sibi cx re tanquam proprium vindicat. Et vocabitur,
mis insipitie el ininus graliose lanix uiiitatis inler inquit, nomen ejus admirabilis(Isa. ix). Revera sen-
Deum cl hominem cxlcuuare graiiam , laxare vin - tentix pro homine lalx exseculor novus et adroira-
culum, el huic Altissimi lam miraculoso operi, lam, bilis, Deus honio, homo Deus. Nam, ul audacter
adinirabilitcr singulari el tam singulariler admira- jam loquar, ne lemere averiat Dominus,stupor
quippo
hili derogare sinnnisie magni illius concionatoris B et tremorqux pro facii noviiale apprehenderunl me
. iiunlii promisso manifesle adversi iiisiitllauiis sic sic compellunt nihil in lam incomprehensibili et
virgini : Quod nascetur, inquit, ex le sanctum voca- tam iinuiensa opcrum Aliissiuii poienlia, nihil in
bitur Filius Dei (Luc. i). El adjiciuiil isti hoc esse lam arcanis , lam profnndis sapientix et scientix
illud oninihns sxculis el generalionibus admirabile sux ihesauris, sicut viderc mihi videor, posset repe-
saciamenlum el ahscondilum ad quod oinnis simili- riri, qtiod ita esset eflicax ad servum fugilivum re-
tudo indticla mox repercussa dissidet et iinpotens vocandum, quod ita comuiodumad seivum acquisi-
est. Hoc, iiiquam, illud est quod xierntis ille Deus lum relinendum, quod ita justum ad tyrannuin il-
oiiiniiini Crcalor el Dominus manens, quod erat sic lum triumphandtim, quod ita forel idoncum ad tri-
quiddam temporale , quiddam passibile , quiddaui iimphalum onmibus sxculis confundendum. Quomo-
creaium factus est, quod anle non erat ipse, ahsqne do vero boc quisquis in sacris lilteris, etiam vel
omni sui vicissitudine seu vicissiludinis obumbra- mediocriter exercitatus, si simplici et puro inspi-
tipne ulla. ciat oculo, cito videbit quod sic? Qnx lamen ego
•Verum inprxsenliarum bujusceinodi assertiones solum ntinc tangens non prosequor. Nec enim esset
varias sicul nee probo, nec improbo, cuui eadcm Q C pracsenlis operis prosequi omnia hxc qux singuia
incarnaiionis fides sil apud hos et apud illos, etsi propria et singula sua efllagitarent volumina. Unde "
ex causis fidei el circa fidem ipsam varie moveantur omissis niinc Iiis, atl illam unitatem qua prima et
forte lauli mystcrii scrutatores magis lemcrarii et piincipalisunilas schismaticuin sibi univithominem,
curiosi inagis quam necesse. Undeut omissis liis ad de qua nunc in hujus nieli parie tota noslra cithara
proposilum tam ineffabilis, tam incomprchensibilis, resonat, revertamur. Quod atiiein dico uniiuin schi-
tam incomparabilis unilalis revertamiir niysterium smaticum hominem, hoc dico sicpropter schisinatici
bujus certe laulx unilatis vinculuiiiet (ain mirx, hominis unilam primx unitaii natiir.un, in ipso qui-
tam novx lam prxclarx unilatis grnliam deridet dem homine specialiter el personaliler unito, iu
Judxus, non credit elhnicus, ncc capit philosophus. tiuione ipsa omni sedato schismaie et nulla jam in
JHicetiam periclilalur et Chrislianus, qui Scriplu- ipso spiritusel carnis rebellione. Et sic eral homini
ras perperam intelligendo crrans aut crrantem se- spiritus sui et carnis unitas in paradiso pridem per-
quens circa boc veiilatis el unitaiis gratix sacra- dila in privilegiaio lioniinehoc j'am ex parle rcsliluta.
jnenlum niale seniicndo vel in modico deviai. Qui Ei hoc qiiidem per ipsnm unitatem piincipalem ct
et si forle jiropler futidamentuinsalulem conseque- primaui qux Veieri exuto, sed necduui exstinclo,
lur stc tanien salvus erit quasi per igneni.Qualesforle rD penitus novuni liominem univil sibi sic.
illi de quibus paulo ante dicluiu. Uudeet tulissiinuni INHOMINE ASSUVJPT0 PUASDISTINGUIT UNITATES.
sicut nec ab ipsa (ide, sic ncc a vcrbis fidci, qux in Et iia in unito sic homine dttplex unilas esl, u: a
orlhoiloxnrum Patrtini iractalibtis seu sancioriim quidein inler ipsam unitatem priucipalein et unitum
cdnciliorum sanciiouibus repcritintur, recedere; (|tti sibi sic homiiiem non quidem nalurx, sed potius
lunic astruendo iiunc deslruendo verbis fidei com- contra naliiram, imo verius supra naluram, solius
peiemibus suflicienter salis el commude usi sunt. gratiae, cxtera vero unitas in unito sibi homine
Ab bis ergo recedere periculum, ne snb exquisiia iuterspiriium et carnem unili sibi sic hominis, nec
aliqua novilaic verborum aut sequ.imur veterem, spiritu adversus carnem , nec carne concupiscente
aul novuin giguainus errorem. Quid eiiiin nun in, adversus spirilum, quale fiiit hominis ante pecca-
ucriciilo, ciiin reatus hic non soluni cx rea mcnle lum idionia; et hxc quidem in novo homine novx
orialur, sed el lingua, et non scnsns, sed et sernio, glorix uiiilas; nec enim loqaor nunc de naturali illa
sit in crimine? Unum certe audeo.quia non erit in assuniplo houiine spiriius et caruis unioue cxieris
plene sancla el sana doctrina, nisi eliatu sauctis cl simililer homiuibus ex nnlura communi, setl de gra-
aulhenlicis sancloruin vcrbis fucrit ministrata crc- luiia facta jaro plena et pcrfecia pace absque omui
dertlibus, Fides quippe sicut fideliuin, ila el scien- sehisnialc absque rebellione inler carnem assum-
ptam et spiritum. In lioc ergo de genere nostro A i obstupescibilitide hoc exseculionis modo propler le
assumpto homine, lanquam nosirigenerispiivilegio, ul ad uniialefr reverlaris; audi, iuquam, qux et
pax inter Deum ct homiuem reformata et quasi in, prophctia et evangelium, duo tesles verissimi, con-
scriptum est redacla, cujus lihri est meinbranula testantur de modo hoc. Mirus vere et vere rairus
pellis ovina el mortuina, caro videlicel a nobis as- et novus exsecuiionis modus hic quo non soluni
sumpla humano sanguine quasi bolocausto, et ossi- tinum mulliplex; sed ct ipsa prima et principalis
bus et nervis quasi calamo exarala, absque schi- uniias facla esl velul misera et misere distracta,
sniate, absque conlradiclioue, sineomni rebellione dilaccrata, etr convulsa muliiplicil.ts personaliter
pacem in se hominis conlinens, scripia aulem est sibi iiniens formam scrvi el seivi miseri el despecti
hxc pax hominis in libro et etiam in ipso libri ca- nec spec.iemliabeniis nec decorem; servo quippo
pile.Unde et propheta noster ex persona servi fugi- huic juxta prophelam nec erat aspectus sed despe-
livi sed reversi : ln capite, inquit, libri scriptum cius et virorum et novissimus, vir dolorum cl sciens
esl de me ut faciam volunlatem luam, Deus : liber infirinitaiem ; quasi abscondilur nec reputatur lan-
iste est homo assiimpius; ipse enini liber est bu- guores noslros ferens, dolorcs porlans, quasi lepro-
inani generis qui hominem exemplo operis el do- sus a Deo percussus el liumiliatus et super eum
ctrina inslruit veritalis, cujus omnis sermo et omnis ' pacis nostrx disciplina livoruin sanitas el oiiini ini-
actio Christiani est tectio, caput vero libri Deus, quilas oblatus quasi voluitovis ad occisionemagnus
non solum igitur in libro, sed in libri capite scri- corain londente de angustia el dc judicio sublatus,
pium eslde me dicil geueralis homo scripium dicit, generationisinenarrabilis, abscisus de lerra, proplcr
id est firmum et fixuin sicut quod in scriplum redi- sceltts percussus, dans impios pro sepultura sua pro
gitur, et quid sit de eo scriptuin, id est lirmum et niorle divites, in cujus manu non fuit iniquiias,
(ixtim mox. subjungit ul faciam voluntateui tuam, nou dolus in ore, ciun sccleratis repulatus, el pro
Deus,quod proinde ac si diceret de me ibi est scri- transgressoribus orans : idem ipse propheiice pro
pluro idem iminulabililer stalutum ut fiat pax inter me nunc leo, iiuiic veruiis, nunc aper, nunc ovis,
me et le, o Deus, quod profecto erit tunc cunt tuam nunc taurus, nunc liircus, niinc cervus, nunc hiu-
fecero voluniatem, ac si diceret, ut fial pax inter ntilus, nunc capra , iiuiic capreolus, nunc agnus,
ine et le, Deus : idem igilur est ut iaciam voluu- nunc viiulus. nunc passer, nunc berodius, nunc
tatem tuain, Deus, quam profeclo Dei volunlatem turtur, iittiic aquita, nunc serpens, nunc columba,
tirmiter fecitet inviolabililer homo iile beatus quem niinc petra, nunc vinea, nunc liliura convallium,
Deus*elegitet assumpsil juxta quod el ipse de se : Q ( nuiic campi flos, nunc oliva, iiiinc palma, nunc
Non veui, inquit, faeere volunlatem meam, sed rosa, nunc inyrrha, ntinc candelabrnm, nunc lu-
toluntatem ejus qui misit we (Joan. v), el sic houio cerna.nunc aqua, imnc arida, nunc mons, nunc
Dei voluntatemin ipso fecit postea per ipsum auctus fons, iiunc sagitta, nunc framea , itunc panis, nunc
et|inultiplicalus super numerura: pax ilaque hominis piscis, uunc ignis, nunc unguentuin, ndnc lignuin,
niulta scripta in hoc capile libri, in libro vilx et in nunc vinuin, nunc oleum, nunc auruni, uuuc cos-
islo sicut boniinis pax multa et multiplex, quia pax lum, nuiicdies, nuncsol, nunc fnndamentum, ntinc
ltoininis ad Deum, pax ad angelum, pax ad proxi- templum, iiunc columna, nunc coroua, nunc domi-
mum, pax el ad se ipsum, ecce iterura pacis abun- nus, nunc ancillx filius.
dantis juxta prophctx noslri valiciniura et deside- Et ttt Evangeliumpropheliam contestando declaret
rium indesiderans diebus desiderati orta el in nostro quasi basi coliuuna supposita, prima hxc et princi-
novo honiine Deo lanquam novo quodara privilegio palis unitas, ul propheiia jam prxnuntiavit, vere
glorioso et insigni conftrmala : per islura inediato- sihi univil formatn servi, servi passibilis et mor-
rem Dei et homiuuin inter Deumet hoininein omni talis, decem mensium faslidia in ulero susijnentis,
contradictione, omni rebellione el onini procul et oniniiuii se principium profitenlis.
amolo imo polius exsiincto jam schismale, prxter- HX.CAP INCARNATIONEM.
quam jam inter soluni hominein el Luciferuin so- ldem ipse operarii elquxsluarix filiuset splendor
lura, a quo prius seductus ejus conschismalicus glorix el figura subslanlix Dei Patris.
fuerat; pax ilaque Itorainis, sicut multa el niulti- ldein ipse nunc in brutoruni prxsepio involutus,
plex scripta in libri capite, in libro vilx, in libro nunc per aslrorum indicia a regibus adoratus.
sapientix. idem ipse nunc parenlibus se subjiciens nunc et
*E LATJESENTENTLE EXSECUTIONIS MODO PER ventis et inari iniperans.
UNITATEM SOLIUS GKATI.E. Idem ipse nttnc quadraginta diebus et quadra-
Et quoniam latx sententix exsecutorem jani le- giuia noctibus jejunans, nunc potalor et vorax
neniiis, sicul re et nomine admirabilem, de exse- puhlicanoruni ei nteretricum conviva.
ciiliouis niodo, quod supra breviter, hic atienlius Idem ipsc ntinc tenlatusa diabqlo, nunc angelo-
audiamus, qualiier videlicet fugitivum scrvum ad rum circunivallaius obsequio.
doininum suum revocaverit, qualiter schismalicum Idem ipse miiic assumpius per diaboluin, niinc
reconciliaverit et extermiualo qualiter reformaverit dxmonum legiones milieiis in abyssum.
pacem et restituerit patriam; tti igitur, homo, audi Idem ipse iiiinc ubj c.ipttt suuni rcclinet iion
el altende prx nintix dignalionis adiniratioiiciu babens, iiunc oiunia qux Palris suiil ppssidens.
1383 HERBERTI DE BOSEIIAM 138*
ldem ipse imnc pulcalia pocula postulans, nunc A . 0 gloriosa, o beata , o principalis unilt.s! 0 Deus
sitientibtis nqux vivx roeatus percnniler largiens. bone, o impcrator magne Christe Jesu, quam mira-
Idem ipse nunc ralc fragili xquora trausiens, bilis imo juxta noinen propriutn luuin quam atlmi-
nunc eadem sicco vestigio pedes tercns. rabilis es lu in vix cl vilx liiijus pceuis tuis ! Adhuc
Idem ipse nunc quidipiam a se facere non potens, etiam multo plus qitam in sanclis tuis mirabilior,
niinc omnia quat Pater facit ct ipse faciens. nisi quia solum ul sanclifices tttos hx poenx tux; et
Idem ipse nunc duobus discipulis sedes se dare verx sicul verendx et reverendx et admirandx h»
non posse teslans, nuiic duodecim sedium cum duo- pcenx tttx. Sic quippe visum quasi non posset dari
decim judicandi polestatem iribuens. tuis gloria lua sine pugna, el poena lua lanquam si
Idem ipse nunc esuriens, nuncex paucis panibus miliium pcena cl pugua non sufficiatad oblinendam
millia hominuni saiians. jialniain, nisi in ipso campo imperaior ipse pugnel
Idem ipse ntinc sitiens, iitiuc aqtiain in vinum et sudet pro suis. Nec aliter posse schismaiicum
converlens. hominem ad unilalem revocari, et tyrannicx servi-
Idem ipse nunc Sabbalum profanans, uunc in lutis exculere jugum, nisi ipsa uniiate principali
veritaie viam Dei doccns. exinanila, in forma servi per unitatem solius gratix
Idein ipse ntiuc verax , iuinc seduclor. mediaret sic. Hoc quippe grande spcclaculum el
ldeii" ipse ninic ilicm judicii ignorans, nuiic cer- mirabile iu oculis noslris, quod ne videant synagogx
lissime judicii fuiuri argumenta deuuiiiiaus. velantur oculi eibnicoruin brula infaluaniur corda
u.tc ADPASSIONF.M. in qtto etiam pbilosophorum omnium sensus omnis
Idem ipse uunc sanans auriculam , niinc discissus oblundilur sola sponsa, cui sponsus ob amoris pri-
per lanccam. vilegiati signum de nomine suo nomcn dedit, a Chri-
Idemipsenuncuiorieiu limens, nuiicmorliilliidens. sio Chrisliana vocala, sponsum suuin imperalorem
Idcm ipse nunc inorlis timore capius, iuinc redu- pro se in campo dimicanlcm recognoscil. Sed ut
ceus captivos. de bac unitate solius gratix de hoc exsecutionis
Idem ipse nunc ciini scelcralis rcpnintns in morie, modo tam admirabili hic inlerseram quid, et uti-
nunc mortis victor. nam non de ineo, hoc quippe vercor, certe cum in-
Idem ipse nuuc in cruce pendens, iiunc in ipsa lerdum cogito admirans, el plus quam admirans,
oi^nia commovens. inler Deuui cl hominem recnnciliationis moduin
Idem ipse niinc in cruce derclicium se conque- liuiic el homiuem hoc modo liberatum el creplum
rens, niiiic in ipsa paradisuin deliciartim latroui iQ de manu fortiorum ejus, suggerere mihi mox solet
pandens. conscienlia mca aliquid esse nohis lam occullatnni
ldem ipse nunc in ciuce solaris elaritalis vitn adhuc iiiter potestaiem lucis et potestatem lenebra-
lenebrosis obducens, niinc tcncbrosa inferni plcni rum. Inter quos homo quasi liligiosa possessio iu
liiniine corusco illuniinnns. vix et vitx hujus campo ponitur et vclut monoma-
Idem ipsc iiitnc suscitator inorluorum, nunc chia inler principem cceliet principem mundi liujus
crucis nialedictum. inslauralur. llominem quasi prxdam suam vindicat
HA;CADSEPULTURAM.' hic, vindicat el ille ; acqttiril hic, acquiril et ille ;
Idem ipse nunc in inonuineulo sepultus, niiuc prolegil hic, rupit ille ; ila tit eliam iiumani generis
reserans sepulcra inoriuorum. parvuli quolquot a mundi principe lollereniur, nisi
Idem ipse nunc in luuiulo jaccns suh lapide prcs- ipse cceli princeps pro ipsis solvisset et luissel. Sed
sus, nunc inter inortuos liber n niortuis surrexisse quid dico de parvulis ? lmo etiam sub polestate le-
nunlialus. nebrarum lotum humanuni gcntis capiivum, jusiiis
H/ECAn RESURRECT10NEM. pariter sicut cl injusius, nec suis vinutibus nec vir-
Idcm ipsc iiunc iiucrsuoriun inaiius ipsis se pal- tuliim operibus liberalum, nisi per ipsius polestaiis
pabilem prtcbens, ntinc subito evanescens. .j. lticis pcenam et? ptignam. Scio lamen el iegi quid
ldem ipse nunc ad janiiam pulsans, niinc clausis orthodoxi nostri scripserint super his. Vera quiuein
januis suis inopinatus assislcns. sed si plene de his Deus uovit, ipsi viderint. Ego
110CADASCENSIONEM. quidem non arbitror sic, certissime tamen arbitraus
Idcni ipse IIIIIICvelul anunalis corporis cum suis quod vere sed miuiine tamen, quod plene, quod per-
pisce et inellis favo se reliciens, uunc velut xtherei fecte disserueriut super his. Nec enini arhitror eos
a suis elevatus, supra sidcra scandcns. Ecce ipsins comprehendisse, adeo occulta sunt hxc. Prxseriim
principalis et aclernx unilalis in homine propter cum nec in Veieris nec in Novi inslruuienli cantico
hoininem scbismalicuin ad unitalem revocauduin, horum plena causa audiatur, tam Veteris quain
quanta dislraclio, quanla dilaccraiio, intilliplicilas Novi Testanienli palribus conclamantihus universis
et divisio quauta, quanta humiliaiio, qnaula cou- cutn Magislro : 0 altiludo divitiarum sapienlice et
fusio, ct ignoiuinia quanla. Stiipcl cceluiii, terra scienliw Dei, quam incomprehensibiliasunt judicia
iniralur, quxril angelus, ofleiidiiur Judauis, non ejns et investigabites viw ejus. Quis enim cognovit
crcdil clhnicus, el rimalur phiiosopluis, ct qttalc et sentum Domini, aut quis consiliarius ejus fuit? (Rom.
qnare opus hoc et qualis et quarc pro liomine lalac xi.) 0 si nobis dcstiper daltim scirc vehenienleui
sententix exseculionis modus sil hic. illain Dei ad lioiniiicmseereli amoris vim. 0 si da-
1585 UliER MELORUM.— MEL. III. 1386
luin intelligere qux cssel illa plus quam mors fortis A . solius gralix quae inler Dcum et homincm , descen-
dileclio,qux sic vteit invincihiletnetiam ipsuin mor- dissem, me quasi de iiieomprehensibiliter immenso
tisviclorem, qux sic exinanivilOmnipotentem, tem- palatio ad sponsi el sponsx transisse thalamum.
poravitxternitatem, inlirmavit virluiein, iigavit in- Sed angustus admodutn thalamus hic ulpole in quo
superabilem , vtilneravii impassibiletn et demuin soliim Patris Verbum et sola el unica Verbi anima
occidit immortalem. 0 amor, amor, quam foriis es cum carne assumpla. Verum cum nunc tertio de
tti et qiiain vehcmens etiam inler homines, non solertia unitate nainrx et gratix deinceps lerlius
lum in Deohoniinc. Te dico vehementem et forlem, hic nosler formandus et constimmandus sit me-
tibi vere lu et non nisi lu, procedens de corde puro lus, ad ampliorem sponsi et sponsx thalainuni no-
et conscienlia bona et fide non fictn. Sed amor hic bis nunc Jivertendum. In hoc enim sponsa jam
lalis solius Deiesl et admodum paucorum hominum, plenx puberlalis cum sponso est in amplexu, re-
et horum tainen nou nisi a Deo ; scd tanlo quidem gina in veslilu suo deaurato, homintim et angelo-
in Creatore, qtiam in creatura sincerior, purior et rum varietate circumdata. De hae itaque unitate
fortior ainor iiic, qtto nihil potest illum amoris fon- naturx et gratix atnodo meli noslri scquentia for-
lem luibare quia ipse est Deus ; nisi quia ipsemet mabuntur; ut ita, quemadinodum supra polliciti sti-
ex nimia amoris vchenicniia et ex superabundaulia niiis, qux nnitatis speeies sil hxc qux non est uni-
niulla, tauquam ex superinundalionc aliqua videlur tas solius naturx nec uiiilas solius gratix, sed sicut
seraetipsum anioris fontem lurbasse, amore sic ip- conjunxinms unitas naturx et gratix, liqnido ma-
stim compellenle til non solum vellel esse xlernus nifestetur. Quod ex prxmissis de facili etiam tardos-
Deus, sed et temporalis homo, homo ciim hominibus comprehensuros non dubiio. Siquidem, ui prxosten-
propter hominem; lotinfirma, totprobrosa,lot inju- sum, prima et prineipalis illa unilas solius naturx
rias, lot lenlatioues, tot pressuras, tot angtistias, tol dignata est consors tteri naturx nostrx. Et ila nos
difliciillales propier hoininem suslinens et deiuuin et illa unius sumus jam eommnnis naiurx. Unde
ipsam ignoniiniam crucis. Hxc in honiine sibi unito cum nos illi unimur, imaginis Filii Dei conformes
prima et principalis unitas nostra propler -bominem elTecti,quod solum per ipsius est graliam, j'am cui
passa, ut iti hominem per varias pcenaruni siiaruin peris unili eramus per naluram a nobis assumptam
>pecies, quas pro iioiiiine pertulit, ad sui dilectio- postea unimur per gratiain ab ea nobis collatam. Et
nem invitans, ad illam lerliam naturx el gratiae ila erit, sicut ntinc evidcnlissimiini, hxe noslra ter-
unilalem de qua principaliter intendinius el propter tia ad primam illam et principaletn unitaiem non
qiiani de dunbus aliis inlerseruiuius, post se trahendo ,C solum unitas nalurx, sed el gratix. Et bxc est ilk
revocaret. propter quam alias duas induximus el de qna prin-
TERTIIMELINOTULA 21. cipaliier proposuiinus tenia uniiatis speciesseu uni-
TERTIUS MELUS FINITUR IIICDEUNITATE SOLIUSGRA- tas lertia.
Tl/F,,QUIETJDEINCEPS DEUNITATE NATUR.E ET GRA- 0 t|uaiila et quam palam omnibus ct angelis ct
Tl/E RESONADIT. liominibus bominis bic sicul gralia ct gloria mani-
Rcstal igilur amodo, et propositum nostrum et festaia! Qui profecto qiiondam tam iniser, tam
prnmissum exigit sic, ut de jiila unitale terliu ci- oppressus, adeo obfirinatus in schisinaie snpercce-
thara noslra Davidica resonet. Primo si quidein lesiibus angelorum spiriiibus unitur, soltim per
prxcessit^nelus hic (ertius de unilale solius nalurx. graliam, sed ipsi angelorum, imo oinniuin Crealori
Sccundo de unitaie solius gratix. Tertio vero idem spiriluum, non solum nniic per gratiam, sed etiam
ipse meltis erit deinceps de unitate nalura? et gra- iiniltir et per naturam. 0 1'elixschisma el voiivum
lix. Hoc tamen hic ntiiic prxmisso quod cuin sermo post quod aii tam gloriosam uuitalcm lioino schi-
de unilale solius nalurx prxcessissel inlra Sancta suiaticus revocari dcbuerai. 0 omnipolentis unilalis
sanclorum quasi per rimam anguslam et visu quasi quania ctiin discrelione clemeiuia el seditiosi Lti-
ilisgregalo propitiatorium super arcam vix discer- .n ciferi qtianta cum faiuilate malilia. Hoe qnippe
nere polui utpote obumbrattun. Deindeciim sermo ioium Domino sapienlcr dispouenlc sic cessit ho-
essel de unitate solius gralix inlra eadem sancla, mini ad insperatam gloriam, quod ille machinatus
ipiasi per rimam paulominus anguslani arcmn san- fuerat ad ruinain hominis irreparabilem. Et ila
ciificalionis modicum superficie tenus sum iniiii- sicut solel inenlita est iniquitas sibi, imo mentita
lus. Al vero nuuc lertio cum sermo proponatur de esl el Deo, mcnlila est et angclo, mentila esl et
(inilale nalurx et gralix intra eadem Sancta san- homini, inenlila est eliam el sibi ipsi, et quidem
ctoriim aliqiianiulum iiberius video Chcrubin hinc aperle sibi ipsi mcnlila Deo sapiente el forli ct justo
inde stantes circa propiliatorium qui sedato nunc iniquitatis semper et malilix deprehendenle la-
schismate et pace reformala inler Deum el homi- qucos, retiacula dissipante, eludente tendiculns, et
nem jam concives nostri eflecti et domestici Iiberio- machinamcnia friislranle. ila onines iniquitatis et
rcm nobis nunc quantum lamen licct, permitlunt malilix cogilationes el astnlias tam crebro vertenie
nos ad se habere accessum. Et Iioc idero est quod in contrariiim, ul merito prophela nosler hoc ip-
etsi verbis aliis supra jam dixisse me memini ctini sum crebro expcrlus dicat, quia menlita est ini-
pruno de prima ct principali onuiipolcnli et omnia quiins sibi. Quod quidem cl nos in quotidianis
contineute unitatc loqucrer, el poston ad tniilaieni operibus nostris qiiolidic cerniiniis, sed iu hoc lam
1387 IIERBERTI DE BOSEII.Uf 1388
singulariter gloridso et lam gloriose singulari et }A pnlrix uniiaiem minimc pcrvcntiirn. Cnjus ,ri hoc
tam prxclaro opcre hoc evidenlissimum. Primo militix sux agone talis ct tanta cst ejus unilas,
quippe per iniquitatem a congregalione justorum, qnalis et quanta est ejus charitas, vulnerata qtii-
nb angetornm consortio, a triumphante Ecclesia dem charitas et vulnerala el quasi dirula unitas;
propter schisma homine expulso, justitia opus ini- scmiplena charitas, semiplena et unitas, xquis pas-
quiiatis in conlrarium convertente, ipso nunc eo sihus ambulanl. El si terlium addam adhuc, non
amplius snper universos angelorum ordines gloria excedam ; nam sicut quanla charitas, tanla unitas,
et honorc coronato. Deusenim nosler et vere nostcr tanta et pax. Et vicissim converlilur inler triahxc.
nusqnam, sicut docet Magisler, angetossed semen Tria xqualia hxc« tria similia et coxva tria. Et
Abrahx qtiasi fugitivum, quia schismalicum appre- hxc quidem militaris unitas elsi triuinpliali unitali
hendit, et sicut supra salis oslendimus per sotain comparata, In prxsenti militia velut qnxdam scis-
et incomprehensibilera gratiam personaliter sibi sura sit, mirx tamen fortiludinis est et virtutis,
nniviti Vernm sictit et ex primn solius naturx, iin qux universum Ecciesinrum orbeni per tnm varios
el ex hac secunda solius gralix processit hxc tertia gradus et ordines lenet el coniinet. De qua Pro-
unilas el naturx et gratix, qua tinitnr Ecclesia phela nosler : Ponite, inquil, corda vestra in rir-
Dco et per naturam, quam ab ca assilmpsit et per lute ejus (Psal. XLVII),in unilate noslra scilicet
graliam quam ci superabunde donavit. Unde et qux civitalis Dei de |qua ibi propheta loqnilur :
sicul corpus atl capui, ita el corporis membra sin- Virtus est quam nihil vincii, nenio dissuit, tunica
gula hac eadcm naturoe cl gratix unitate unitiiitur enim est Domini inconsulilis. Quanliim enim cha-
inter se proplcr eamdem, qua comparlicipani, con- ritas, t.tntum potest ex charitatc et cura charitale
forniiiatem naturx et communionem gralix. Hxc hxc chdritatis unitas. Amicissimx quippe inler se
itaquc leriia unitas naturx et gratix uniias est suut hx dux, unitas et charitas, imo et tria hxc,
(oiius univcrsalis Ecclesix, cujus pars adhuc mi- pax, unitas, charilas. Quam feiix, quam bona,
lilat in terris, pars vcro jam iriumphal in ccelis. qtinm jucunda in via, quasi percgrinans adhuc et
Verumlamen hxc unilas nniurx et gratix, quam et stibsolaris trinitas, trinitas hxc charilalis, unitatis
niiliianlis et Iriiimplianlis Ecclesix comnuinemimo ct pacis, quoriim singula silnt in singulis, untim in
quasi iiiinm ct eamdetn dicimus in triumphante oinnibus ct uniiin omnia. Quam desiderabilis,
quideni, quo incomprehensibililer maj'orj eo melior qiiani ulilis, qtiam necessaria Trinltas hxc subso-
«l jucundior, qnia bealior cst. IIxc quippe mili- laris iu via, ad viam, ad illam silprn solnrem via
iiiniis Ecclesix unilas sibi ipsi qualis el qnnnla ipsa (2 rcciissima Trinitatem tendens, qux csl in palria,
feademin triiimphanle Ecclesia est comparala, non iibi csl xicrnn iiniins, xterna pax el charilas, sicul
jiim unilas sed verius quam iinilas, talis qualis coomnipotens etcoxlerna, Paier unitas, pnxFilius,
jiolcst appellari conjunclio, aut si unitas, diiace- charilas vero Spiritus sanclus. Et hxc sunl tria
fala qnidem unitas et convulsa. Ut sit h:ec qtiasi illa, qii:e Magister discipulisorat etexoplat:Grflli7t,
pcregriua quxdam unitns el militaris, illa vero inquit, Domini nostri Jesu Chrisli el charilas Det el
supercceleslis Ecclesix vere civis el iriimiphalis. communicaliosancti Spiritus sil semper cum omnibus
ista Jestl Christi, qtiarn
TERTHIS; MELUSHE UNITATF. NATUR/E ET GRATL*HIC nobis (II Cor. xui). Gratia
PI.ENK RKSONAT, QUAM PRIMO iilPERTITINUNITATEMprinio pouii, p.ix estqux pracexcellcnlcr gratia di-
MILITAHEM ET TRIUMPIIALEM ,ETJPRIUSDOCETDE citur. Ointiisenim inienlionis et operis linis pax est.
MILITARI 22 NUTULA. Et quia ipse proprie, sicnl ipse Magister docet, pax
Esl ilaque jam qtinsi bipcrtiln unitns hxc naturx noslra est qui fecit utraque unum. El cbaritas Dei,
el gratix, cmn amen non sit nisi velul una Ec- chntims vidclieet, qua diligamus Deum et qua? non
desixmiliiaiuis ct triumphautis. Sicut una charitas nisi a Deo. Et coinmunicatio sancli Spiritus, id est
et una unitas, latnen quasi biperlita hxc, eo quod cointniliiio qtiam facil in nobis charitas sive amor
in triumpho plus <juani in militia unitas sicut et ._. qui proprie Spiritns snnclus est. Hxc communio seu
charitas incomparabililer major, melior cl jucun- comnuinicalio uniias cst, qnam sola communiter
•lior sil. Militausenim Ecclesia hxc in hac sua mi- habila chnrilas facit, unde et Magister vigilanler
litia, ubi sic abundnt malitia inter tot labores el dicit : Commnnicatiosancli Spirilus. Alioqnin nisi
sudores, inier tam diversa el adversa pcricula, cui communiler liabeaiur charilas, ut nos diligamus
sicut poena, sic ei quotidie est et pugna cx corile, ad invieeni, non erit Spiriius sancti communicalio
c< carne, ex niiindo, cx inimico, inter impedi- vel coiitinnnio, scd polius qttasi singularitas vel so-
nieiila, iixpiam, tol, inter leiilaliones lam varias, lilutlo, isio diligenlc et non illo. Et ila in islo qui
iiiler tnt sibi carnis ignilas rehelliones, iuler tot diligil et in illo qui non diligit, jam non erit opus
sicnt carnis el mundi terrena desitlerh, qiioinodo charitnlis unitas, sed erit singularis et solilaria
potest esse itna sic divisa, sic distracta, sic dilace- charitas. Propier quod Magister inler fratres de-
rata, sic convulsa? El ut de prophela addam, pau- sitlcrans unitaicm orat cis el optal Spirilus sancti,
percula lenipeslaie convulsa absque consolalionc» id est charitas communionem. Ita verbis suis de-
quomodo potesl slare in unilaie? El tamen eo quod precatoriis tria nostra, pacem videlicet, charitatem
atl uriitatem tendal in ptlria lalem qualcm unilatcm et unilatem, comprchendens : ecce militaris noslra
lenfel in via, alioquin, sicut ipsa novit, atl illam unilas comitcs secum habcns charitatcin el pa:cni.
1389 LIBF.R MELORUM.— MEL. 111. 1390
Qux elsi snavis, bona el jucunda, semper lainen A DEPRIVATA U.MTATE PERFECTORUM MILITARI,elC.
(lum hic miliial in solliciiiidine est et pavore : jtixta Esi aiilem alia unilns miliiaris, imo verius eadein
Magistrum de hac scciinduin animalis corporis si- sed quasi allera, eo magis decora et perfectior, quo
iiiilititilinem sic loquentem : Si quid, inquit, patilur iriumphali unilali el supercoelesli, de qna in sc-
ttnum membrum cotnpatiuntur omnia membra ; sive qiienlibus tliciuri pincipaliler iutendimus, est con-
gloriatur unum membrum congaudent omnia membra formior. De quaProphela nosler: Ecce quam bonum
(I Cor. xu). Ita et in spiritualis corporis Chrisli et quam jucundum habitare, fratres, in unum (Psal.
membris hoc quotidie experientissimum. Unde et cxxxu). Sunt enini quidam imperalores mililum, qui
Magister ipse htijus corporis memiirum tam robu- omnia sua vendunt, omnia dislribuunt, omnia dese-
slum, lam forte : Quis, inquil, infirmatur el egonon runtelomni visibilium proprietati rentintiant.ila spo-
infumor? Quis scandalizalur et ego non uror? Iianies se ul nudi viix hujus viam eo lutius, qio nihit
(II Cor. xi.) Eo quippe spirilualis luijus corporis sectim portantes curranl et eo expeditius quo solaDei
ineinbrum coiupaiieus magis ct sollicilum, quo annatura induii cerlent. lnler roitites hos omtii pro-
ipsum foriius et robustius fuerii. Alioquin, ut idein prietate sublata tanta unitas, quod nihil meum vel
Magister docet, schisma eril in corpore, si non id tuum, el tamen lolum meum et totunr tuum. Vita
ipsum pro invicemsoliicita sinl tnembra (I Cor. xu). IB quippemililum hxc in via, imago est et exemplar
Unde ei jani non erit unitas membrorum in corpore, superccelestis vilx triumphalorum in patria. El uni-
nisi, quandiu ipsa hic miliiavcrit, in solliciludine las bxc miiitaris unitatis illius triuumphalis, pront
sit et pavore. Et quoniam propter teriinm banc in via potest, similiiudo est effigiatinoexpressa. Et
ualiirx el graibe uuitalein de chnrilute et pace in- hxc certe unitalis apostolicx forma<est el illoruin
tcrsertiimus, ut secundum chariialis mensuram et primitivorum inilitum, de quibus scriplum, quia
pacis et uuiiatis, mensura in hac subsolari Ecclesia muliitudinis credentium erat cor unum et auima
inonslrarelur, antodo omissis aliis solum de hac unn, nec quisquam eorum qux pessidebat suum
eadem unitate plenius prosequendum. Et postquam aliquid esse dicebat, scd erant illis omnia commii-
jam ex parte docuimus, qualis et quania si hxc nia. Nec tamen, ut jam diximus, et prxsenlis Eccle-
miilas naturx et gratix in mililanle, superest qualis six nostrx militia inter imperatorem el mililes
ipsa el quanta sit in triumphante Ecclesia demoit- duas facimus unilales, sed unam, tamen quasi
strare. Et hoc magis quam per experientiam no- biperlitam lianc, utpote ipsa a quibusdam illuslrium
stram secundum Scripturarum testimonia. Htijus niilitum eo amplius decorala ct illustraia, quo isti
qtiippe uniiaiis bonum et jucundiiin, imo et beatum ., in imperatoris acie tanquam cxteris nobiliores et
cnniem sensum noslrum excedit. De qua tamen plus insignes et prie cxteris, sicut magnifici et mu-
prout datum de super dicemlum nunc, cuin ista sit nifici.nihil dignantur habereproprium,sedcommune
illa triumphalis Ecclesi.e unitas propter quam uni- totum.
versa prxmissa inducla stinl. In hac quippe Ir-ium- Taceo inprxseniiarum de illa unitale, qiix inler
phali unitale iniles triitmphator ad cnjus laudetn et sxculi bomines csl. ll.cc quippe non semper virlutes
gloriam, oinni jam ex parte ciihara nostra resonat comiles habet, setl velul sxcularis quxdam et ler-
cum imperatore suo triuinphante est. Quorura quem- rena unitas, qua sapienles sxculi hujus domibus
admodum prxostensa est, et in pugna et in palma suis bene prxcsse norunl, habenles domum disci-
in via conformitas sic secundtiin proposiliim no- plinatam, qitietam familiam, servos doininum stium
strum et promissum, tandem dcbet vel nunc eo- sicul verentes et reverentes, ad pugnam vero para-
riiiidem in patria monslrari unilas. los vel ad jurgium, aul plngis cedunt aul si incor-
ITEMMILlTAREM UNITATEM BIPERTITIN COMMUNEM rigibiles tanquam anitnalia inquiela in junclura a
OMNIUM JUSTORUM ET 1NPRIVATAM PERFECTORUM cnrro, ita et istos a domo sua ejiciuni, ne domus
ET PIUSIO DOCET DECOMMUNI. 23 NOTULA. sux unitatis bonum ct jucundum perttirbant. Adeo
Verumlamen anlequam procedamus, hoc minime " unilas semper et ubique necessaria, sive cum virtu-
tacendum quia hxc niililiB noslrx militaris unitas libus sit in Deo cl tunc fructuusa et oplima, sive
inler nos hic quasi bipertita est. Est enini una com- eliam absque virlulihus cum quietis moribus in
muniter omnium imperatoris militum in prxsenlis sxculo et lunc etiam sicul utilis et jucunda. El hxc
vitx agone in fide, spe et charilale solidata. De qua sxculi unilas breviter tacta sic solum ut remini-
Magister : Obsecro, inquit, vos ego vinctus in Do- scerer, absque unilate sicut nec in Deonec in sxculo
mino,ut digne ambuletis vocalione quavocali estis, bonum qnid vel jucundum.
eum omnihumililate et mansuetudine, cum palientia In illa vero illuslriura mililum unilale, qtii iion
supportantes invicem in charilate, solticiti servare dignanlur babere propriura, sed sunl omnia com-
unitalem spiritus in vinculo pacis; unum corpus et munia, libenler et devote immorarer de ea, in prx-
unus Spiritus, sicut vocaliestis in una spe vocationis senli meli nolula plurima in cithara nostra resona
veslrte (Ephes.vi). Et Magislermagislrorunt : Ubi, turus adhuc, nisi quia hxc ipsa eadem naturx et
inquit, duo vel tres congregati fucrint in nomine meo, gralix unilas quaiilumcimque in prxsenii mililia
ibi sum in tnedio eorum (MaVh. xvm, 20). <£t decora sit, jucunda el perfecta in patria tamen ipsa
lixc quidcni unilas omnium lidelium est cou>- eadem incomparabililer maj'or, melior, et jitcundior,
lllllllis. ct perfectior esl. Unde et ad hauc ejus perfeclioutHn.
159; HERBERTI OE BOSEIIAM 13Pi
<?t pleniiudinem tantam ipsamet festinare me com-, A •* distincia ali angelis siiuntio regis filio sponso suo
pellit- Hanc qtiippe peregrinationis noslrx uniiatein unita sic, sicut in una carne et in uno corde, et
flemiplenamsupra jam ostendisse nie memini. Unde sicui in uiio nomine ct in una voce; omnihus san-
el quia' ipsa hic adeo imperfecla est, de ipsa hic cloruin spiritibus lunc quasi tino sancto Spiritu;
nihil plene docebitur nisi ad alia transeatur. Cum omnibus quippe ad illum vere sicut inefiabiliter ct
ctiam soliun ct totum ad hoc principalis nostra in- inexcogitabiliter grandem spirituin per incompre-
lentio fuerit, propter quotl et prxrnissa quasi inci- hensibiliter gratam, jucundam et indelicieniem na-
denter inducla sunl, ut dc hiijus tertix unitatis ple- turx et gralia: unilaiem tunc unilis. Inde jam
iiimdine, prout xterna et principalis tiniias, cujtis procul semota oTnniloci dislanlia, omni inlervallo
isia est opus nos edocere dignarctur aliquid a nohis temporis, omni objectu corporis, omni eliam sclvs-
tliceretur. Et quidcn, nisi propler mulia interpo- mate cogilalionis vel operis. Prima et priucipali
sila proposilum et promissum nostrum forte excide- unitale simile per hanc naiurx el gratix uniiatem,
rit, de hac lertia [irinmpbali unitate naturx ct gra- tunc inler capul et corpus, inter sponstim et spon-
lix nostra ccrte intentio principalis. Si enim, ut sam, Chrisluni et Ecclesiam, operante per graiiam,
snpra satis oslendimus et sic argumentando prx- quod ipsa ab xterno esl inter Patrem el Filiiim et
misimns, inter imperalorem et militem in via el viia, B Spiritnin sanclum per natitram ; ul sint quosi
hac lam varia, tam diversa, lam multiplici et in- unum lunc capul et corpus, sponsa et sponstis,
visibili pugna et invisibili pahna, tanta fuit con- Ecclesin et Christus. Huic elinm naturx et gralia
formiias in invisibili palma, quanta crit iutcr nnitaii prima illa et principalis atleo fair.ilinris,
ipsos in patria unilas. Unde et de hac mililan- atnica, et adeo eam desitlerans, qnod ut conso-
tis atl triumphantis Ecclesix unitatem, quasi de> ciaret iiane sibi, semetipsam exinanivit per illam
exleriori sanctuario ad inlerius, et eliam quasi ad| secuiulain , qnani prxoslenilimus, solius grati;<
interiorcm sponsi et sponsx ihalamtim, in quo posl, islatn in semelipsa operaiis ct per se ipsam.
peenas et pugnas, posl sudores cl labores, impera- Unde, ni fallor, forte cogitabil jam quis islam
lor et niiles conqniescunt, prout peregrinis el adve- lerliam naturx et gralix inter sponsuui el sponsam
nispermissum fuerit, amodo nobis appropinquan- tinitalem ant digniorem aut sallcm condignam se-
dum. cundx illi qux est solius gratix qua Verbum caro
Verum antequain vcrsus thaliimum inoveaniiisi faclum est, Deus in homine, et homo Deus. Cogiia-
pedcm, ne ad thalamum invcrecunde pulsanles velI bit, inquatn, sic qunndoquidein illa propter istam :
temere turpem patiamur repulsam, sponsi et sponsx>r/ illaviilelicet qux esl solius gralix propter istam qux
cubiculariam totiits amoris pra:Io cutoriani, tan- gratix est et naiune. Verum quis hoc audeat difli-
quam concionatricem oninium consciam, et nobiss nire.qtiisvedisctitere.quisaudeat prxferreauleliam
a primis annis aliqiianiulum familiarem interpelle- coxquare sponsi el sponsx unitalem ipsius Verbi
mus, prophetiam nominntam qux vix nostrx versusi Altissimi unientis et unitx sibi carnis unitali? Aut
tlialaiiium dux nostra et secrcia prxambula sit. Nii e diverso, si non prxferre, qtiis postponere audeat?
fallor, ipsa utpoieab annis familiaris mca etamica, , Quandoquidem illud; Verbi el carnis propter istam
ctsi libcrtun non possit vel audeat concedere introi- sponsi et sponsoe unitatein : ct etiam cum hoc
iiiin, tamcn prope posl se tlticendo contiguum quondI conslet, quod mystica imperatoris caro et invisibilis
licuerit, indulgebit accessuni. qux est|fidelium unitas visibili illaChristicarnegravi
et corpulenla, quam de Virgine traxit niulto sit
DE ILLA TRIUMPIIALl UNITATE NATUR.E ET GRATliE
DEQKAPRINCIPALITER INTENDIT PLENE AGITTF.RTIOJ dignior et multo cbarior ipsi imperatori. Et inler
MEI.ODK IPSAJAMCLAREET APERTE RESONANTE.causas illas hxc ut videtur potissimarum una, quia
24 NOTLLA. propler hanc carnem suam inyslicam el invisibilem
Et tit de Scripturis prophclicis unnin eligamI visibilem illani assumpsit el univit sibi. El prnpter
sponsi et sponsx familiariorem cubiculariam, sicult hanc illain probris, coiilunieliis, flagellis, spulis el
loiius amoris concionalricem et consciam, h;ec estt colaphis, et mulliplici miscrix el ignominix expo-
illa cubicularia per quam sponsus, imo propter uni- suit, per tolos triginta tres annos hanc invisibilem
latem tantani nescio sive sponsus sive sponsa sicc et propter hanc in carne sua visibili operaus el
loquilur. Sicnt sponso alligavit mihi miiram eil lahoraus. El bxc quidcm et similia his ad prxfe-
sicut sponsam ornavit me ornamenlis. Ecce quia» rentlnm nul quin prxferre forte nemo qui audent,
sptendor ille glorix et figura paternx suhsianlixe saltem ad coxquandam unilalem unitali induci pos-
el vitx xterna: candor. Hxres universorum quii siinl.
sponsus est ob prxcipui et incomprehensibilis amo- Verum neino nostrum ad hunc sponsi et sponsx
lis unilnlem se sponsum et eliani se sponsnm no- thalanuitn appropinquans, ubi spousus in lecto est,
ininat. Cni eiiam in lanlx unilalis et privileginli,i cl sponsa in tanlo uniialis amplexu; neiuo, iitqttani,
nmoris signum spnnsx sux a nomine suo imperiitt noslriiui clamet, nemo ohstrepet, nemo procaciter
nomen, a Christo vocata Christinna. Et hoc nonn pulsct. Amica illa nostra et familiaiis prxnominala
solum in via, sed el in patria in illa mille milliumn sponsi cl sponsx cubicularia vix noslrx versus tha-
nngcloriiin mnliiliidine non quidetn angclica setl d lanium huc usquc dux nostra ei prxambiila hic slare
Chrisliana, hoc lauquam noinine proprio agnita ctt jubct, llic quiesccrc nobis insusurral : Secrelum,
159$ LIBER MELORUM.— MEL. III. 1394
sibi uniens, homincm consimileni
inquit, meum mihi, secrelum meutn mihi (Isa. xxiv).. A btim Patris sic
El illud etiam quasi comminando inslillal: Qui dat,, fieri posse, el cliam nos sperare debere unitate:i»
inquit, secretorumscrulatores,quasi nonsinl,et judicess interdilecium efdilectamChrisiumdicoelEcclesiam.
terrw velut inanefecit (Isa. XL).Unde ethoc bonum ett Uude et quemadmodum plttries cum corde meo me-
decetsic, ut quisque noslrum versus thalamum len-- ditor, qui ab xiemo omnia prxscivit, talem ho-
dens linguam siiam reprimat,verbisparcat, et soltim1 minem condidit cujus nalura ut unirettir Divlnitati
inlra se cogitetquid voIueril,et qnalilerad prxmissai congrueret, et quam Divinilas ipsa non dedignare-
movealur:uiinam juxta quod principalis unilas utri- tur nec abhorreret, sed potius quasi affeclaret ad
usque amica unitatis sibi revelare digntta fueril. unieridura sibi. Quod lam tlignum, tam inaudiluni
Unum lamen est quod qnia video audeo quod interr ualurx humanx privilegium nec nalurx angelicx
verbum uniens ei unitam sihi earnem, cuin sitqux- nec alii omiiino naturx arbitror in ipsa sui cre-
dam privilegiata nova inaudiia etsingularis uniias,, atione insertura, ul Divinilas aflectaret naturx alle-
videri tamen potest quod etsi illa sui singularitate> rius prxlerquam solitis hominis unire sibi naiurani.
sit admirabilior, lertia tamen hxc pro sui commu- Uirum etiam aliani sicut nec univit an cliam unire
nione sit fructuosior, qtia universa capitismembra i sihi posset sicui nec asserere nec negare nunc prx-
capiti uniunlur, nt pereani sitCliristus integer capuil sunio. Unde et oinittenles nunc hoc ad gloriosuni
ciim membris. Sed quid sic dislinguo inter duasi illud et expressum unitalis nostrx exemplar recur-
unitateshas, illam quasiprxdicans admirabiliorem, , ramus. Talem etenim speramus nobis inler sponsum
sed istam fruciuosiorem videri posse. Nisi amicami et sponsam naturx noslrx el gralix unitatem futti-
illam meam ego versus sponsi et sponsx thalamurni ram, qtialem j'am videmus prxcessisse solius gralix
tendens vix ducem prxhaberem el prxambulam per unitaleni inler Deuin soltim et solum et unum et
tucile errare posse in invio et non in via. Prior tiiiicum bominem Chrisiiini Jesum. Talem dico nec
quippeilla Verbi el carnis unitassoliusgratix revera tanien omnino talem, sed expressissiine quidem
sicul admirabilior, sic etiam si quis velit altendere lalem. Nam quis credei fidei noslrx ? Quis nostrx
el fruciuosior est. Totius quippe isiius tertix unilalis tam novx lam inatiditx muiationi? Sed quid dico,
nosirxfruclusper illamestet ex illa.Verum etulhic mulationi: imo iransinuialioni, imo quid eliam hic de
ad superiora respondeam, qnibus videri poteram, mutatione seu transniuialione vel fiat mcntio. Tran-
islam unitatem naturx ct grnlix illi secundx solius substanlialio vidctur polius hic quam mulatio ulla
gralix unitati prxferre velle aut sallern coxquare id, vel transmutatio, boinine lunc quasi transubslan-
sicul nunc breviter dico et absolute, quia elsi se- Q ( tialo in Deum, ct liominis nalura quasi in unam
cnnda illa Verlii et carnis unilas propler hanc ter- deilnlis naturam. Primis eliam aiiimi molibus in
liamsponsietsponsxunitalem sit facta, iiuillotamen hac velul quadam transubstaniiatione absorptis,
sicut mihi visum dignior iila secunda, quam hxc beata lunc anima proc tanla graiia et gloria, per
tertia, quia sic facla est illa secunda propter hanc amoris spiritum vehementem velut in sempilernum
tertiam, ut el hxc tertia facta sil per secuudum. Et tiansubstantiata ardorem. Ardorem notnino, qtiia
ila sectiuda illa et catisa et operatrix est isiitis lerljx aniica mea el familiaris vix mex versus tbalamuin
imo cooperatrix. Priina,.siquidein et piiucipalis uni- diix el prxamhula inter viandum suggessit mihi
las operaia est secundam propter terl;am, et postea nunc sic. Qux de thalamo prxlocuta hoc ipsum ar-
eadem prima el principalis uuilas opcrala es t ler- doris nomen quodam ioco posuerat quxrens quis
tiain per secundain. De mystica tamenClirisli carne dignus foret hahitare in thalamo hoc. Quis, iri-
cl illa quidem quam traxit de Virgiue, de qua lam quiens, poterit habitare ex vobiscum igne devorante?
hac quam illa supra leiigimus secus. Longe quippe quis habitabit ex vobis cum ardoribus sempiternis ?
alia ratio hic aliam reforinal censurant. Scd de hoc (Isa. xxxin.) Ei responsum niox subjicil: Qui am-
alias. Unde, ut ad proxima redeam, etsi iinilntem butal, inquil, in justitiis el loquilur verilatem. Qui
banc nostram tertiam illi Unilati solius graiix si- r projicil avaritiam ex. calumnia et exculit manus suas
militer noslrx prxferre aul eliam coxquare, non ab otnni munere (ibid.), ecce qnia homo justus cum
audeam tamen pro lertix bujiis unilatis noslrx di- Deo, homo ciim igne devoranle, homo cum sempi-
gniiate cui elsi in morlalis viix liiijus via sic roul- teriio ardore, juxla qttod elalibi legitur quod Deus
lipliciter nunc distractus, dilaceratus sim, et con- nostcr ignis consumens est (Deul. iv). Sed ignis qui-
vulsus, saltem per mortem per incineralionem, et dem hic Detis est consumens in via, qui idem ipse
per iguem spero me adjungendum adliuc ;- pro hti- est consutiimans in pairia; in via quippe hic ignis
jtts, inqiiain, lertix noslrx unilaiis dignilate iiniini Dcus noster suos multipliciier probat et examinat,
audeo el allegabo nunc unum. Nam id profecto ve- quos ipse ii> palria vane quidem mullisque modis
rum et nemo dubilet, hoc quippe jam ostendetur, glorilicat et illuminat. Deus igitur noster; in via est
liujus lerlix unitatis nostrx secunda illa Verhi et ignis consumens, suos sic prohans et cxaminans ut
carnis unitas prxclarum gloriosum et exquisilis- vetiistx rubiginis, nec aliquid iji iis possil depre-
siiniim exemplar est. Unde et qualis nunc esl iuler liendi vesligium el denittm sic iransferantur ad rc-
Verbum et carnem, talem in rcgno illo unitatis et gniini, quemadmodum olco purissime eliqtinlo nihil
pacis iriler sponsum el sponsam unitatem exspccta- anmrcx residel et ita mitiiiur iu ccllariuni, ct iu ar-
mus. lloc signilicanle iiobis Spiritu sancto per Ver- genlo scptuiilum purgalo nihil rcnianei scorix ct sic
1395 HEUBERTI DE BOSEHAM 1396
transfcrlur in thesaurum, el siroilitcr grano pure A ille lunc quasi primo implealur, qui pcr Prophetani
eventilato avolant palex, et sic reponilur in grana- prxdiclus est : Ego dixi : Dii eslis et filii Excelsi
rium ; et hxc quidem el alia ad id qttod proposui- omnes (Psal. LXXXI).
' El
intis exempla j'uvare quidem possunt; sed vulluni quidem Magisler, qui usque ad lerlium cccluni
sufllcit: posset siquidern argentum quantumcunque raplus, cui lanquam ccelestis sponsi et sponsx pa-
purgaium iterum corrumpi per scoriam, sicut et ranympho niulta inlcriorum tbalanii ostensa sunl,
olenm purissime eliqualum per amurcam. Verum ut qui eliam ad inleriora thalami admissus andivit ar-
semel corruptihile hoc incorruptionem et morlale cana verba, qux non licet homini loqui: ipse, in-
hoc immorlalilatem induerit, minime de cxlero po- quam, pcr plura Evangelii stii loca de hac nostra
terit mori deinceps aut corrumpi. Unde et ad plene nalurx et gratix unitale non tacuit. Verum inler
ostendendum hoc creatum sub sole exemplum, etsi cxtera hoc est unum quod discemo, quod prxeligo.
juvat, nec tamen suflicit, solum illttd prxnoininalum ulpoie quod magis ad proposittim nostrum est, cum
suprasolare prxclarum gloriosura et incorruptutn aulem, inquit, subjecta illi fuerint omnia, tunc inse
ad hanc.tertiain sponsi et sponsx unilatem decla- Filius subjeclus erit iili qui sibi subjecit omnia, ul sit
randam, Dei videlicet assuraentis et humanilatis Deus omnia in omnibus (I Cor. xv), de hac quidem
assumptx unitatis exemplar valet el sufficit, et suhjeciione dubius et hxsilans pro sensus mci lar-
eliam sufficiente suflicienlius est: bomo quippe ille ditate invita solebam cogilare, pauca dicere, nihil
assumplus ciiara noslro mortali nostra corrupiibili scribere el modo prxserlim nihil de ea scribendum
pelle adhtic in via circumdaius, inter lot vix et vitx vel dicendum, quia non de subjeclione sed de uni-
Imjus vana et fallacia, quod quidem sicut dictu tate nunc agitur. Unde et Magistri verbis versiculi
mirum el grande fidei virtulis meritum cst, nec in iiltimis qux ad proposilum sunl hxreo, ut sit, inquit,
ulla vel pertransennie vani alicujus vel otiosi cogi- Deus omnia in omnibus; hxreo quidem bic, quia non
latione aut peccavit aut cliam peccare potuit, et hxsito, lianc, de qua nunc tolus sermo est, nostram
hoc profecto mngnum fidei merilum nobis ila cre- lertiam nalurx et gralix unilaiem paucis his a Ma-
dere, lalem videlicet vestrx naturx hominern, nec gislro comiiiendatam sic : Deus, inquit, omnia tit
eliam in via peccare posse,° cum sicul in nobismet omnibus, ilaque secundum Magistrum Deus omnia
experiniur impossibile sit nossimiliter homines vix ct in otnnibus Deus. Nolcmiis Magislri verbura : Qui
per momentum posse sine peccalo perlransire : atl ad thalami inleriora admissus audivil etiam arcana,
ergo hujus exemplaris formam, quid mirum, etsi quw non licel homini loqui (II Cor. xil). Unde et
mortejam absorpta in vicloria, et nobis jam noyo Q illtid nnnc quod nobis honiinibus loqui licuit, tba-
immorlali et incorruptibili schemale indtilis in pa- lami verbum notandum est, quod et eo nolandum
tria et ab omni vanitaie liberatis, et solo et puro est altenlius, quo scimus ipsum [quasi thalami pa-
post incinerationem el ignem veritniis fonle ine- ranymphum, sic lioc locutum pensemus, inquam, et
brialis, quid, iuquam, mirum, si de cxtero, sicut notemus verbum, ui ila unitalis noslrx vel per
necpeccabiinus necetiam peccarejpossimus, quid igi- xnigma aliquod magis paleat vinculurn, ct lamen
tur mirum el tamen hoc ipsum sicut miraculosum et sicut indissolubile uuitatis hujus vinculum repulo
niiruitt, miraculosa quippe Deipotenlia hxcin exem- et lioc larditati mex interprelabile verbum, nisi
plo; sed exemplaris forina multo mirahilior, adeoqui- forte si lamen et hoc desuper datuni sit, speculanter
dem mirabiliorul ad illitts collationem nechoevidea- et xnigmatice videatur et hoc et illud : Deus, in-
lurmirabile. Unde et exeraplaris forma exempli sicut quit, omnia in omnibus. Igittir per istam veslram
verissima etplenissima certitudo est.Veruinlamen hoc ineffabiliter iuventam iinitatcm secundum Magistri
in exemplo magisquam in exemplari mirabilius quod doctrinam, omiiia lunc quasi una nalura quasi unus
etsi anima tot concupiscenlias, tot tenlaliones, lol spiritus, unus Deus luiic primo quasi inlegro, cuin
illecebras, lot oliosa, lot vana sit hic experla, quin membra, qux inodo per viam quasi frustatim dis-
potius lolis carnis sux diebus ne dicam experta, _ pcrsa sunt, denuim in palria capili unita fuerint,
sed allrila per hxc, ibi lamen nec in his, quemad- hxc omnibiis niiiic in peregrinatione hac ad hanc
modum non peccabit, nec peccare volet, nec etiam palriae iinitatein leiideiilibus, in unilate tuuc imo
peccnre valebit, nam juxta eruditionem amicx et • quasi quxdaiii siinplex vera et priina et principalis
lamiliaris btijus dttcis nostrx inleriorum thalami iiuitas oiiiiiia liiuc: ciim lamen non dical Magisier
conscix crealo ccelo novo et lerra uova, jam non ul sil Deus quasi otnnia sed absque quasi iuquit
ernnt in memoria priora, ncc ascendent super cor Deus onuiia : vidctttr docere Magister qui usqtie ail
sponso sttper sponsam suam in xiernuin gaudenle lerliuin coeluin rapius thalami secretiora uoverat;
ei spirilus quidcm hominis sic slabil in xlcrnum, videtur, inqtiam, dorere ex increalo ctcrcatis spiri-
qui velit nolit homo sine peccalo vix hic stnre libus qui lamen ab xierno in Dei aiterna mente
poiesi vel per momentum. Unde si quis operose luerunt :t'ierna quaindam plenam perfeclam et con-
inspicial, revera mox intelliget pcr graliam naturx siimniaiam uuiiatcin omnibus lunc quasi transub-
et gralix unitalem hominis velul quamdam tran- slaniiaiis beatorum spiritibus el duabus unitatibits
subslautiaiionem inagis quam iransfigiiraiiouem vel nostiis tiinc ad unani, secitnda videiicelet lertia ad
trausiiiutaiionem in palria lanquain homine in ali- primam illam el principalem redaclis, proptcr quod
qiiaiu Deilalis naturain lunc converso, ila ul scrino fottc sponsus : jtemo, inquil, ascendit in cceluin
139-, LIBER MELORUM.— MEL. III. 1398
nisi qui descendilde cwlo, Filius Itominis qui esl in A qualibusctinque digilis in acutloribus et sublilioribu*
ccclo(Joan. m); el item : Egoprimus el ego novissi- chordis eam aliqtiandiu pulsans citharam defatigor,
mus,Alpha luncad Omegnreverso.etOmega ad Alpha, tit meltim cititis finiam et concordius de prxmissis
omnibus videlicet tunc ntjam dicere ceepimus, quae hoc brcviler repelam, ut quemadmodum est triiiin
primam minc tenent et ad ipsam tendunt redactis personarum Trinilas, et lamen unilas sic est et suo
unitalem. Sed qualiter redaclis audiamus; necenim modo nostrarum lamen unitalum trinitas et lamen
arbilror, nec credendum, absit hoe, quod secundum Irium prima et principalis unitas, nec enim aliud
essenliam sed secundum incomprehensibilein nobis cst, ut nos supra docuisse meminimus, trinilas quam
et ineffabilcmemphasim, ut quemadmodum est trium trium uriitas est itaque trium uuitalum trinitas, quia
pcrsonarum Triniias et tamen earumdem una prima una est trium unilas prima et principalis. Quin po-
el principalis unilas, ila sit t*t triiun unitalum no- tius isiae unilates tres sunt una hxc unitas prima et
strarurn triniias el lamen earumdem sit una prima principalis, qux in assumptb hominc operata estper
ei principalis unitas; non audeo lamen dicerc quod solam gratiam. Unde et dicla est nnilas solins gra-
illurum sit uniias secunduni essenliam sed secun- tix. In unione vero sponsi et sponsx operatur per
dnm privilegiatam quamdam emphasim nobis in- _, naturam et graliam. Unde et dicitur hxc eadem uni-
comprehensivam, cnm tamen non empbatice, sed tas naturx et gralix, ei hoc est quod Magister docel,
poiius snhstamive videalur Magisler docere Deum ut sic, inquit Deus, omnia, quia si Deus omnia jain
oinnia quasi tiinc in Deoomnia sint pertincnliara in nihil eril quod non sit Deus et sic dux nostrae uni-
patria qux ntinc in ipso per cohxrentiam sunt in tates: quia una prima et principalis unitas et sic Deus.
via, tanquam iiienlia sit privilegium patriaa quo ci- Videamus et si non sic in bomine siquidem assumpto
ves feliciter gaudeant, sicut adhxrenlia est bonum Deus, quia hic eliani Deus homo et homo Deus, et
vix quo peregrini vaiidius ambulent ne in via de- hxc est secunda unitas solius gralix el hxc Deus
licinnl, juxta quod ille Propheta Hoster : Sed pere- est sic per solam gratiam vivens. Simiiiter et in
grinus ndhttc mihi inquit adhwrere Deo bonum est corpore capili unito Deus quia etiam hic intcger
(Psal. LXXII),credo lamen ad ineffabilem et nobis Christus capul cum corpore plenus et perfectus Deus,
irtcomprehensibilem sponsi et sponsx unilntem in- et hxc est nostra terna unitas naturx et gratix, et
sumendam Magisirum locuiiim sic ut sit inquit Deus hxc quidem similiter si quis altendat, prima est et
omnia. Quasi profecto unitalem lantam, tam glo- principalis unilas, Deus sic pernnluram elgratiam
riosam, tam prxcellenten, pariler cum Magistro uniens; nec enim quod unitur sed solum id quci!
omnis Scriptura conclamat, ita ut nec velit ipsa vel C vere ct proprie unit hxc unitas est, esl tamen l^fe
possit aut intellecla legi vel lecia intelligi, nisi le- sicut in priori unitate solius gratix, ita et in hac
gatur in ea et intelligatur unitas hxc; sic sponsus unitate naturx et gratix quxdam creata unitas seit
et sponsa sicul nunc in carne una, ita etiam dum verius unio. Verum sive ibi unitas seu unio creata
ndhuc in campo necdum in lecto, similiter eliam sit modo mihi et illi nihil. Sed hoc nunc secundum
iinum sunl et in voce una, adeo ut per crebra Scri- Scripturas sicul fideliter loquor et fidenter, quod in
pturx loca sxpe el sxpius ambiguum sit an hic lo- line omnium jam consummato judicio Christus in-
qualur an haec. lloc etiam ili prxsenti per sacra tegef caput cum corpore plenus erit Deus et per-
eloquia sua significanle nobis Spirilu sanclo tanlx feclus/juxla ipsum tesiem in ccelofideleroluna tunc
ct tam exceilenlis ad quam nunc tendimus inter in xternum perfecta; necenim erit qui diffitealur
spnnsum et sponsam in fuittri amicx unitatis hujus caputcurn corpore esse Deum, eteliam plenumtunc
privilegium, nec necesse nunc atl istam inler spon- et perfectum Deum, nisi forte Velitasserere tanquam
sum et sponsam probandum in eadem voce unita- somnians quod soluin caput sil Deus, et non admit-
lem dc ScripiUra exempla subdere, utpote quibus tens quod caput cum corpore Christus videlicet in-
tatn ingens latn numerosa Scriplurarum silva co- teger sit verus et pcrfectus Deus; sed sicul non
piose referia est. D hxsiiandum nec inorandtiin in his, non quidem quod
Ni fallor, jam ex parte videmus inler sponsum el capitis corpus sit Deus, sed caput cum corpore
sponsam in ihalamo tnninm et tam amicam el tam Chrislus videlicet integer plenus sit et non nisi vertis
iiicnmprehensibilem unitatem, quam prxfata vix el perfectus Deus tunc quasi per unitaicm victorio-
noslrx dux et prxambula inter viandum primo no- sam absorpta cttm schismate omni etiam diversitaie
bis suggessit, et Magister postea quanium placuilet et differenlia, qux scliismatis semper sequelx sunt,
forte quanltim licttit sibi eo certius el fidelius, quo sic et ntimero juxta quod ipsum corporis hnjiis ca-
ipse in raptii suo empyrico interiora thalami in- put: Nemo, inquit, astendit in cwlum, nisi qui
gressus fuerat, etsi more suo paucis multa tamen descendit de cwio Filius hominis qui in ccetoesl
patefecit ex quibus nbn solum hic noster melus for- (Joan. iu). Unde et quemadmodnm adoratnr nunc
mari sed et multa et prxclara volumina, lanquam a nobis untis luimanatus Deus, quod facit secunda
ex prxclara et quasi gravida et gravi materia, sub- unitas solius gratix similiter cuni mundi linjiis
tiliier el eleganter possent confici. figura prxterit, peraclo judicio sine fine laudabitur
Et quoniam terlius hic unitalis imo Itnilalum me- idem ipse, gloriosa Ecclesia sua quam sine maciila
ltis, qtii niinc post alias ullimo de tertia unitaie noet ruga sibi exhibuii, qunsi vestitu suo dcsiinaio
stra forinatur, finem desideral, et quia eliam duni iudtilus Dcus, quod facit hxc lcrlia nostra unilas
1399 HERBERTl DE BOSEIIAM 1400
i.aiiirx et gralix Domino nostro sicul nunc hiima- A SECUNDO INTERSF.RIT DK SPONS.E »NOMINE QUOD SIMI-
LITERAD TC.Hrl.EHUJUSIJNITATIS COHMENDATIO-
nalo, ita el Itinc non solum humanato, sed et glo- NEMEST, SLDPR/ESERTIM INPATRIA.
riose iuduto, quando aslabit regina a dextris ejus
ct ipse liinc hominum et angelorum varielaie cir- Sponsx vcro nomine ad hujus unilatis noslrae
cumdabilnr, uniiale tamen hac foriius et firmius coinniendatioiiem juxta votum noslrum sieul prx-
unitala hotninem Deo qttasi Deo angelus uuiatttr misimus declarato, conlinue a duce mea et nomen
aut niiitc aut tunc, inler Deuiu quippe el angeluin sponsx sciscilalus suni, sperans qtiotl e'. hocpariter
unilas est gratix duntaxat et non naturx, sed inler proposito meo proftceret; et ipsa tnox ad ine re-
lleiitn ei hominem et naturx el gratix eo certe, ni versa : < Vides, inquii, quod hoc dominx mex et
fallor, dulcior, gralior et firmior inler Deum et ho- spousx iiumen, qnotl lu quxris, ad id qtiod inlendis
minem in palria, quod in via hac per tot labores . spectet admodum.i Verumtamen hoc quod lu nunc
el dolores, per tentationes lani varias, per tot ct qtixris sponsx nomcn, novum est quod os ipsius
tantas tribulationes et agones, et deinum per mor- sponsi nominavil et in insigne mului amoris privi-
lem ei iucarcerationem dillicillime ad ipsum sic lcgium donavit ipsi a sponso sic vocata volunlas
perveneril . mea in ea, et ego mox inlemi duci mex: < Vere,
inquieus, dux mea et dulcis vere quam novum,
INTERSERIT UICPRIMODE QUODAM SPONSlNOMINE , quani inauditum nomen hoc ; > revera nomen no-
QUODVALETADUNITATEM IIANCTERTIAM COMMEN-vum
quod satis creriibilc ipsius sponsi os nominasse
DASDAM , SEDPR.ESERTIM 1NVIA.
el ab ipso sponso sponsam vocaiam sic et revera
Scd ad Chrislum nostrum plenum, perfecium el nomen novum et nescio ctijus nomen amoris novi
inlcgruin reveriamur; qui quidem necduin plenus miro modo et slupendo el desiderntissimo privile-
(liiiu adluic nohiscum et propter nos in persecu- giali ex nomine Deus, bone Deus clemens et mise-
tione estct labore, j'uxta quod familiaris inest vix ricors, qux pritis el re et noniine deserta et dere-
mex ad thalamum pra>ambtila inier viandum de licla nuiic ab ipso Deo, ab ipso domino et sponso
nomine sponsi indicavit mihi sic quasi %secrelo in- vocatur ob inaudili amoris privilegiuni nomine suo
slillans quod ipse sponsus,'elsi non videreiur, clam proprio, voluntas mea in ea, indicans revera ex
nobiscum in via nos coinitarelur : Scis, inquiens, ipso novo nomine et quod ipsum os Domini nomi-
nomen sponsi ad cujus te duco thalamum; nomen, navitquod in re ipsa est, cujus nominis niiuimc ncc
inquil, ipsius vocalur Emmanuel (Mailh. l), el ego iota uniim nec etiam dimidium iolx vacare arbilror;
tiiox illi : Gratias libi, domina mea et amica, nunc Q . nihil quippe superfluum, niliil quod vacet a niysle-
priino indicalo nomine adverlo, nunc scio; iste rio quod careat amoris privilegio in novo nomine
quippe vere el proprie noster Einmanuel iiecdttm hoc, cujus singiilos quasi ipso amore ignitos apiccs
jugiler cum sponsa in llialamo, sed quolidie adhuc senlio. Unde dux mea sponsi et sponsoe cubicularia
nobiscum in cainpo, et vere in via hac qua ambu- familiarissiuia merilo ipsum cl oovuin ilicil et eliam
laiutis nobiscum niinc, isle quippe vere noster Ein- ipsum os Domini nominasse, quod sponsum sicut
nianuel, vcre nobiscum Deus, el Deus cl nobiscum, dictiouum numero exlerius ita el interius earuin-
Deus et vere nobiscum, sicut in nosira carne et in dem dicliouuin sigiiilicaiionihus exprcssissime in-
noslro corde, nobiscum in perseculionc, nobiscum tlieat. Ut igitur aliis iniermissis qux dici possent,
et in labore, nohiscutn in anguslia, nobiscum in id solum IIUIICdixerim quod mea nunc inlerest bec
pressura, nobiscum iu poena, nobiscuni in pugna, in primis atlendo, quod sint in hoc uno sponsx no-
iiohiscuin inleiitatione, nobiscum in peregrinatione, mine plura nomina ei hxc plura noiniua boc uiitini
noh scuni in via, nobiscum in patria, nobiscum iu nonien, nomen hoc quasi triplex et tanien unuin,
morle, nobiscnm in eonsunima'.ioiie, nobiscumjuxta lale profecto uonien illi sponsx conveniens, qux
nosirum dcsideriuin, iiobiscuin juxta suuin promis- iinius Dei el trini spousa csl ct nou solum, ul nos
siiui. Unde cl lu, doinina rnca, familinris mea et supra dixisse ineminiinus in nomine Cbrislianx quod
amica beue ct proprie vocasli cuin sic, quia, ultlixi- • D supra dixinius sponsae noincii solus Clnisius sed in
mus, noliiscuin facit sic el in miscrx pcregrinalionis isio novo noinine sponstis sicsuus plenius Deusvi-
solaiium promisil se sie facturum : Ecce, iiiquiens, delicet iiitus ilesignaiur et triiuis primoqui loijiiitur
vobiscum sum usque ad consummalionem swculi Palri sic diccns : Yolunias mea in ea ; e.cceFilinsvo-
(Mallh. XXVIII);quolidie quippe adimplel et conii- liinias Pairis, nisi forte illutl Evangelii nobis exci-
nue ea qtix desunt adhuc passionum ejus in corpoiei derit : llic est, inquit, Filius meus, in quo niihi
suo qtiod nos sumus quod est Ecclcsia, et hocqui- bene complacui (Matlh. xvn) : snhdens vero i.nea
dem terlix , hujus unilatis nostrx opus est, quxi amor expriinitiir, qui in ipsis cordis niedullis csl :
Emanuelein noslrum sic eliam nohis unit in viai ecce Spirilus sancliis. Uitde ct quod ailendendum
sic el sic Iaborautcm nobiscum usque ad consum- est IIOIIdicil: Voliintas mea ex ea vel per eain,
mationein sxculi. Unde et anic illant coiisumma- sed in ea, ut ipse amor cum omni vi sua sic vocetur
lionem sxculi Chrislus omni teinporc hoe iniper- expressius et ita ex hoc sponsa: nomine novo quod
fectusct non intcgcr. Sic etsiniiiitcr iu labore ini ipsitis sponsi os nominavil lotiis et plenus vertis et
line oinni sicut in consummatioue, sic eril ipse tune; xicritus sponsx sponsiis dcclaravit, Paler vidcliccl
in plcna el in beatissitna rcquic. ct Filitis etSpiritus sauclus el quemadnioduin spon-
1401 LIBER MELORIIM. - MEL. III. U02
sus trinus, ita el in.hoc novo nomine deelnrai.nr ei
31 A TERTIIMEI.ITRICESIMA NOTULA, QU.EET ULT1MA.
unus, siquidem tria hic nomiua tiiiuin soonsx no- )- [Uic, ul malo casu contigil, expticil codex
vum nomen. C.C.C., duobus aul eliam pluribus foliis ad /inem
QUODPRIMUM SPONSI NOMEN UN1TATEM IIANCTERTIAMM libri amissis. Eodem loco el cndex Atrabatensis im-
COMMENDET SED1NVIA: SECUNDUM VEROSPONS.E
JE perfeclus est, quocirca hiatus liic setl valde brevis in-
EAMDEM PARITERCOMMENDET, SEDIN PATRIA. lervenit.] ra proeclara magis siinl et decora, quo
Ilabemus jam duo sponsi et sponsx noinina.haiicic corporis capiti afliniora et conjunctiora sunl. Differt
noslram lerliam naturx et gratix uniiaiem com- l- eiiiin membrum a membro in decore, ut stella a
inendanlia, el prius quidem sponsx nomen, quod id stella in claritate, et in imperatoris discubitu miles
esl Emmanuel, unilatem hanc cominendal nohis inn a milite. Et similiter in unitalis regno spiritus a
via, nomen vero sponsx eamdent nobis coinmeudat,t, spiritu in unitate. 0 quantam fide certa video nunc
sed in palria, ut ila sponsa habens sponsum siium n iiiter imperalorem el niiruem in illo unitalis rcgno
in via individuum coiniiem, quod indicat uonienn unitalem, quorum in vita hac tam dilaccrata, tam
primum, facilius curral ad unitaiem illam in palriaa discissa, tani dissuta, in convcrsatione, in opere, in
quam exprimil noinen secundtim : est eniin noinenn pcena, in pugna, et in pahna taniam prius vidi con-
illud sponsi quod est Emmanuel nomen vix, nomenn " formitatem. Clanienms crgopulsando el iteruin cla-
vero sponsx, quod est volunias mea in ea, nomeii ii mando pulsemus ad imperatorem ct miliieni suiim
patrix, ila ul ipsum nomen sponsx elqualem hansc K triumphatorem; ejiilantes ct post eos clamantes, si
sponsum sibi in via indicei, et ut ad palriam siculil forte ipsi vel sie peregrinantibus nobis cl perinlitan-
fortius currat ei Detis luis inviiet et piimuni qui-
i- tibus inter tot vix ct vitx luijus tcntationcs et varie-
detn spousi nomen quasi in canipo quasi in hello, i, taies, inler lol carnis siiuiulos, lot viiiorum spiuas,
quia, ut jam diximus, hoc est nonicii vix, sed se-:- ct Irihulaiionitm aculeos, dilaceratis cl distiaclis
ciitidum sponsx quasi in Ihalaino, quasi iu leclo,>> tiiiiiatis, in qua jam ipsi suntnobis viam hic ostcu-
quia hoc noiiien esl palrix. danl elad ipsam posi se irahant, ut, quo loia mar-
DE SECUND0 SPONSINOMINE QUODNONll.VBETIX VIA s lyris bistoria impleta esi, currainus iu ipsorumodore
SEDIN PATRIAET QUANTUM CONSONET HOCSPONS£E virtiuiun; curranuis, inqi.ani, qtiousque ad illam
PATRIO NO.MI.M.
sponsi et sponsx, imperaloris ct militis unilatem
Verumianien sponsus, sicul Iiabet nomen vix,, perducamur, in quo sicul nec corporaliler dissolvi,
habct et nonicn patrix, quod miro modo sponsxe sic nec spiritualiier per operum seu eliam cogils-
novo el patrio nomini consonal, quod cum quxrc-- Q lionuin scliismala potcrimus deinceps dilacerari aul
rem, Magistcr sponsx paranympliiis mihi iiunc in[i dislrahi. Et quoniam triumphaior miles cum impe-
via hac versus ihalamuui suggcril, non tamen hocc ratore suo jam in palma est, de impcratoris sui
quasi novum, sed jam supra nominatum, et liuncc conformiiaie in via ad ipsius imperaloris prxelaris-
quia sic expedil repelendum hoc est illud -quodI simain unilatem pcrduciiis in patria, ubi jamsponsus
Magisler nos supra docuit, Deus, inquieiis, omnia in>i in Iccio csl ct ainica in amplexu, tcriius nunc, qui
oitaiibus (I Cor. xv), ut scit hoc Deus scilicet om- < cl ullimus, unilatis triplicis fiuialur hic melus. Si-
uia in omnibus, quasi unum sponsi nomcn in palrian quideui nd laudem gloriam el iinperatoris el militis
sicut ct ibidcin nomen sponsx cst voluntas mea ini in j ciihara Davidica tres utcuitque jam formavimus
ea; atiollamus igitur oculos, erigamus aurcs cl toto3 inelos.
i Pritnus quidcm melus de visibili el conformi
corde accendamus duo hxc sponsi et sponsx no- pugna ] imperaloris et militis, et hic quidem melus ad
mina in patria, quam congrua, quara consona, quami luctum.
] Secundiis meltis de visibili et conformi
concordia sinl; cl ipsa êtiam nominum composilio> palma ] imperatoris et mililis, et hic quidem melus ad
exierior,quam concors sil triuin dunlaxatdiciionum, , gaudium.
j Terlius vero melus hic, qui et ultimus, de
sicut hoc el illud endemque interponitur quasi quae-• iuvisibili
i ct cnnformi paiina imperaloris et mililis.
dam amoris proposilio, el hic et ibi hxc profeclo> El hic quidem meliis ad jubilum. Ctijus tota quidein
noniina sicul nobis inexperta et inexcogiiata, [inl " \materia est de his, qux ocnlus non vidil, nec auris
amoris expressa, quasi amore inflammata et igitila,, ;audivil, nec in cor hominis ascenderuni. Liide et
toia nobis incomprehensibilem hanc nostram na- meltis hic bcne (iiiiiur hic, ad imperatoris et miliiis
lurx et gratix unitalera commendanl, et unum sic; liriumphaloris gloriosum linem dcducius, ubi (inis
consonal alleri quod ulrumque inferl altcrum, , est t sine fine.
nam si Dcus in omnibus omnia , jam erit con- Et esl quidem melus iste tertius, eo productior,
sequens quod Dei volunias el sola u>eivoluniasi (quod cilharizanlis iiianibus corpulenlis nitnis et
in ea , proprio quippe nomine ab ipso Deo mi-- gravibus j et digitis ad lam dignam meli materiam
iiiine vocareiur, sic scilicet voluntas mea in ea. iresonaiidam minus aptis, in superioribus et aculio-
Si alia prxterquam solius Dei volitntas in eai ribus i citbarx chordis elsi non formose, ulcunque
iorel ncc jam essel Deus omnia in oinnibus, quares tamen t vel deformittr formatus sit forma quidera
si solius Dei volunlas in ea , jam nulla snntt meli i citharcedi imperitam periiiam indicante.
ejus propria ; sed omnia in ea Deus et sic Deusi Eo etiam, ul verum fatear, prolixior quod ego a
oiiinia in omnibus et vicissim ul jam ostensum , domino t meo, sive in via, sive in patria, sive iu
si Deus oiniiia in onniibus el.... \Desunt pauca]. pugua,\ sive in palma, sive in campo, sive in le.clti,
1403 IIERBERTI DE BOSEHAM. 1404
admotlum invilus avellor. Et lameu nvclli me jam A sancioeCanliiaiien.sis Ecclesix sponsis debeo revc-
oporlet. Periclilor enini ei peregrinor adhuc. Suii- reutiaiti, nou quxslionem ullam movere vel queri-
laio mihi domino ineo, sine socio, sine solatio, sine nioniam. Quid deccat norunt ipsi, et quid fecerint
adjulorio in peregrinalione mea hac etiam adeo so- ipsi viderint. Ul verum falcar, conlemplus hic niihi
lus derelictus, ut orbis Britannicus, in quo, duin quidem pro minimo ab his vel iilis seu ab humano
hanc martyris historiam scriberem, aliquaiidiu stim die. Mea quippe gloria si domino meo et magislro
moralus, mihi communicare vix velit, nescio si aut niihi sublalo et currum suum ignitum scandenle,
dignetur aut audeat. Et de pontificibus terrx mea cgo discij>ulus peregrinans adhuc adimpleam ea
prxsertim queriinonia hxc. Nescio si forte ob pri- qux desunt passionum ejus in me; cantans iilud ciun
mam in me regis nostri iram ipsi adhuc exierrili Propbeia :Parvulus sum ego et contemptus,justifica-
sint, et mihi commiuiicare aul non dignenlur aut tiones tnas non sum oblitus (Psal. cxvm). Et item
meluant; aut ilerum nescio si suam repuient iuju- illttd : Redimeme a calumniis hominum, ut custodiam
riam, quod patri meo el domino decesssri suo per mandala lua (ibid.). Siquidem dominus meus post
tot labores, per diflicultales lol, per lol dauina, per ipsius de inuiido excessum, cilo inihi in visioue ap-
tol pericula, impenderiin tara devolum, sicul muudtis parens istius versiculi tanquam cujusdam anlidoli
novit, el lam fidele obsequium. Et qtiod mirum ad- contra loxicatascalumniaiitiumlinguas injunxit me-
inodum, palris mei et domini similiter ul perhibent moriani jugem. Adjiciens etiam iuter psalniigraphi
patris sui et patroni, moriui corporis el in corru- versus hunc prxcellere. Oro igitur et iterum oro
plionem descendentis, morluas quolidie adorant ul redimat me Domintis a calumniis hominum, ut
reliquias et vivas spernunt. Mira quidem devoiio cuslodinm mandata ejus.
lixc: si fructuosa, Deus novil, ipsi viderint. Dignius B EXPLICITMELUS TERTIUS.
cerle videretur et devotius, ul per vulnera mortui Tribus vero melis juxta promissum nostrum ad
corporis super patroni sui vivas adlitic reliquias laudem el gloriam impcraloris cl mililis in cilhara
cffundercnlurviscera sux miserntionis. Veruintamen Davidica, prottl desuper edocli, jam consuinmalis,
de dtiobus jam doniini mei in sede inetropolilaua stihsequiiur juxta superius similiter proniissum no-.
successoribus quos ipse vidi, duni adhuc nmrlyris strum qunliscunque bnuiilia nostra de nalalitio tuar-
bistoriaro scriberem, nulla mihi nunc quxstio, que- lyris die, qux sic iucipit : Cantemus Dumino.
riiuonia nulla. Quibus duniaxal tanquam mairis mex
HOMILIA HERBERTI DE BOSEHAM
DISCIPULIHISTORIOGRAPHI MARTYRIS
DE NATALITIO MARTYRIS DIE.
Canlemus Domino, gtoriose enim magnificatus est, iC tertium vero jubilationis. .Primum caniatur in
equum el ascensorem projecit in mare (Exod. \\). j£gypio; secundum in deserio; icriiuui vero in
Novimus, fratres, novinuis oinnes canticuin istud regno. Priinum canliciini est in veiustale culpx ;
canlicum Hebrxorum esse; illorum profecto can- secundum in novilale viix; tertitim iu excessu tx-
ticuin qui per ignem et aquam transieruut. Veiuni tilix. Primum quasi sine spe iu miseria soeculi;
sicul Hebrxorum synagoga lunc , ila Hcbraeorum secundtiui in consolatione spei; lcrlium iu visione
ecclesia iiiinc islud sibi usurpal, imo potius niuiuat speciei. Priuii gemeudo cantant et niauus babeut
canticum : Cantemus, iuqtiiens, Domino.Nos quippe creclas supplicaiites pro venia ; secundi lahorando
qui veri Israelitx sumus ct Dei Ecclesia dicimur, cantaiu ct mautis habenl exerlas, vigilanles pro
sicutet fralres nostri Hebrxi, qui jam nos prxces- pugna ; lertii triuiiiphando cantant et manus ha-
serunt in via et prxveueruul in patriam, per igiiein bent quietas jam securi pro palma. Piiiiiuin can-
etaquam iransivimus. Sed ubi saivanlur filii, per- ticum esl redeunlium ad se et ad cursuni se prxpa-
eanl inimici, submerguutur ascensores et equi, rantium : hi jugiter dicuul laiiieniuni et vx. Secun-
pro quo est causa et de quo esl maleria canlici. duin esl jam curieiuiuin : in ore isiorum jugiter
Caiiiemus igilur et nos Domino. Verum in primis canticum iioviiin carmen Deo nosiro. Tertium vero
advertendura quod iria sint lilioruin Israei genera D canticuin est pervenictilium. Sed liujuscantici sonos
canticorum. El hoe, inquam, in priinis adverlcn- lingua adliiic moribunda non expriinil, quia in spi-
duin, ut ila liquido appareal an ad siugula an ad riiualium gaudiorum aperlione.vox huinana rau-
aliquod singuloruin trium specialiler hymnizans nos cescit, quianon sunt xlema gaudia angeloruin ut
hodic invilel Ecclesia, Cantemus, iuquiens, Domino. transiiorix islx festivitates hoiiiiiuini. ltxc enim
Est ilaque Iriplcx filiorum Israel caiuicuin. Primuin suul qux nou vidil ocultis, quia siint abscoudila,
caiuicuni caulicuin esl uieeroris,; secuudum laudis; ncc auris audivit qnia sunt in pace quielissiina, uec
1403 HOMILIAIN FESTO S. THOMJE. 140«
in cor hominis ascenderunt, quia sunt incompre- A non vultus, vutniis eum discemit. Stat emm niartyr
riensibilia. Primum cnnlicum Deum invocat et in- pro nobis el inter nos tripudians et triumphans loio
dulgentiam posiulal; secundum Deum placat et lacero capiie. Slal, inquam, martyr forlior inier
auxilium flagitat; terliuin vero Deum Ixlificat et ictus gladiorum in exsilio quam Adam inler poma
gaudium monstrai. Istud est enim caniicum suier-> deliciarum in paradiso. Slat, inquam, martyr inter
ccelesle, canticuin admirabile, caniicum prxconiale gladiatorcs, sicut inlrepidus et inviclus. Stat, in-
quod exprimi non valet el taceri non potesl. Istud quam, orans et supplicans non pro se sed proiiobis
quippe canlicum Canticum canticorum est, canti- pro his qtii sibi crediti stint.
cum cpithalamicum, qtiaudo jam sponsa in leclo est 0 pretiosa, o spectabilis hostia, quo rarior eo
et sponsus in anvdexu. Verum, fratres, forte jam speclabilior, ubi idem hostia et sacerdos. In hoc
aliqui veslrum \t nolant, quod non leganlur filii Domini sui martyrum principis titttlum gerens. Ac-
Israel in Êgypto cantasse Domino sed polius cla- cedit et spectaculo quod ibi immolatus ubi conse-
masse ad Dominum. Sed profecto clamor ille in cratus-, et adhuc quod alias penitus tam sancto
auribus Domini Sabaolh caiuicum erat. Nec solura sancti intacto corpore, in ipsa sumtnitale, in ipso
dicam jam canticum quin poirus cl saciificium. vertice capitis, in ipso Ioco pontificalis unctionis,
Quid ciiim nisisacrificiiiin, uhi lanta affliclio camis cum pcena vulneris martyrii palmam est adeplus,
etcontriiio cordis? Ciim enim absque afllictione coronamperdenssedcoronam recipiens, pro corona
carnis soluin cor conlriium et liuniiliaiuin non coronam, pro carnis corona corruplibili spiritus
dcspiciat Deus. Cor contriium , inquit, el humi- coronam immarcescibilem : imo mox , ni fallor,
liatum Deus non despicies. pro una et simplici corona rsetpiflRSduplicem, a"-
Tria jain, fralres, filiorum Israel distinximus ream videlicet et aureolam. 0 vere salularis bosiia,
cantica. Verum de primo quod mceroris esse dixi- in nalalibus Salvaloris et in Salvatoris Ecclesia pro
niuset in jEgypto cantari, advertendum quod tri- salule Ecclesixîmmolata. Et quidem immolala non
plicem habeat causam et mnteriam. Celebrem vi- inler templum et allare, nec in angulis lempli scu
delicet illam et nolissimam iriplieem illius triplicis abditis tanquam carnifices fugiens sed inter cornua
servituiis sub Pharaone inter Êgyptios oppressio- aitaris templi ante beati videlicet Benedicli abbalis
nera, luli videlicet lateris ct palex. El illi quidem aram se exponens : ita Deo ad marlyris sui gloriam
fralres nostri Hebrxi tunc corporaliter, nos vero mirabiliter dispensante, ut et tempus iinmolationis
nunc, confralres eorum etconservi, eodem sed et locus non solum salulis et benediclionis graiia,
spirilualiter spirituali spirilualis servitutis oppri- (Q sed horum etiam nomina lanquam prxclaris et se-
liiimur jugo; lanto certe nunc gravius el molestius lectis salutis elhenediclionis titulis expressissime in-
quaulo in illis tunc sola servitutis figura, in nobis signirenlur. Hicenim Saivatoris Ecclesia, hic Sal-
vero nune significalx servitutis completio est. Et vatoris natalitia. Et ne quid desit ad hostiam, hic
lioc profecto serviituis vi, servituiis jugo, pariler beati Benedicli ara. Ecce quia sicut loca el tempora
et exactore lantarum servitutumexstinclo. Pro hac salulis el beuedictionis plena, sic eliam el locorum
pace, fralres, qux in (iliorum salute cl inimicorum et leraporum nomine salutem et benediciionem
uliione consumraatur, laus est, etde hac pace se- sunt exprimeutia. 0 si videremus, et si nobis vi-
ciindi canlici, quodcanticum laudis jam sxpe di- deredatum, in iocis et temporibus his ponlificem,
xiniiis, est materia : unde et pro hac pace tola mi- hostiam vere vivam slantem inter carnifices ferro
litans Ecclesia ad hoc laudis canlicum specialiter armatis manibus circumstanles diceremus profecto
liis dictis nos invilat: Cantemus, inquiens, Dbmino, Phinees zelanlem hinc, inde vero Moysen in omni
gloriose enim magnificatus esi, equum el ascensorem mansuetudine viro Dei assistere. Stat enim ut Phi-
projecit in mare. Invitat, inqnam, et singulariter ad nees fine ponlificii sui jam appropinquante nequa-
hoc perquemdam diebus nostris singularem athle- quam se poniificeni immemor cum omni imperio
tam Chrisli, chrisluro Domini, prius quidera viri- inter gladios gladiatores ipsos pontificali arguens
liter dimicanlem sed noslris diebus feliciterUrium- auctoritate, gladio sacerdotali non se defendens,
phantem. Quin polius ipse christus Domini aihleta sed suos et se exponens pro suis sub perpeluo ana-
Chrisli totam Cbristi Ecclesiam hoc tempore ad themate sicut disirictissime et imperiosissime in-
boc laudis canlicum provocat per exemplum et in liibens ne quem suorum lxderent, ne quem lange-
laude confirmat per triumphum. Et ne cui in du- rent. Stat el ut alter Moyses orans pro populoet
bium veniat, quis iste sit, "quem iia tango sed universa sancta civitate ; stat, inquam, martyr tan-
necdum iioinino, attendite, fralres, levate manus, quam aller Moyses orans et supplicans. Orans dico
atlollite oculos, erigite aures, et ducem proprie el supplicans tanquam pastor et AnglicanxEcclesix
veslrum, athielam hunc Christi, chrislum Domini, dux specialis et palronus. Qui propler ipsam pro-
vesirum specialiter ducem cognoscatis ex nomine. posito sibi gaudio sustinuit crucem confusione con-
lste certe athleta Christi, chrislus Doraini, gloriosus templa, magis eligens affligi pro fratribus suis,
Chrisli neomartyr, Thomas Caniuariorum antistes quam lemporalis peccati habcre jucundilalem ; in
et lolius Anglix nunc absque contradictione primas hoc etiam cerle allerum se nobis Moysen exhibens.
esi, qui in medio nostrum stat, quem utinam et Cum esset quippe in regia conlubernalis Augnsio-
cognosceremus. Et ulique cognoscibilis, quia etsi rum, Vjiiin polius tanquam coaugtistus Augusto ,
«407 HERBERTI DE BOSEIIAM 1108
mox et ex insperato ut a Deo vocatus est, exuiii A i iln et diebus liis novissimis imilalioni proposita est.
purpuram, et cilicium induit. Quo quasi novusi Siquidem qui in aliis sanclis suis et mirabilhs, in
Christi liro accingitur ad spirituale cerlamen pu- .sto sancto sub admirabilis fuit, oucens istiim in
gnaturus ad beslias. Conlra qnas, sicul munduss via non soluin mirabili se.d el admirabili. Vitlcte
novit, ditnicans tam virilitcr hodie, sicut univcrsus3 si nou admirabili. Siquidem in his diebus novissi-
Ecelesiaium orhis celebrat, triumphattam poienicr. mis, in hoc tempore torporis nostri el teporis, quo
Quis enim unqtiain andivilTale aul qttis vidit si- olim prxdictum nunc impletum est quod abundaret
mile, aut cui revelaltim factum lioc? Aliquis mar- iniquitas et bomines forent semetipsos amantes,
ivrum pro persecutoribus suisexoravit seexpoiiens. cgressus Hebraei istius et aggressus admirabilis.
Sed qnis ct in siniul gladium suuin exeruit, non se; Videamus egressum. Egressus ejus a purpnra ad
scd snos lam districte tam itnperiosc intcr gladios5 ciridum.a cilicio atl exsilium, ah exsilio ad mar-
sic defensans? Vere in mariyre islo novo noslro) tyrium, a mariyrio ad regnuni. Aggressus vero ni-
novumel inaudilum hoc. Unde et univcrsum Eccle- hilominus admrriroilis. Coutra illum quippe se pro
siarum orbem ad novum el inaudituiu prxconiale3 Christo accinxil, quo jubenle et ipsi secundtts, imo
laudis canliciim lam singularis, tam novus, lami quasi comprinuisexstiierat in re"gTic-eUjuocoope-
prxclarustriumphalor inviial: Canlemus, inquiens,, rante post priiualiim obiinebat in clero. Et ta.\£it
Domino. Verum etsi hoc Iriunipliali tenipore tatis5 a Clirislo vocalus, coulra istuin se pro Chrislo
polissiiniim debealur triiiniphanii, non solum ad1 erexit fide intelligens Deo nihil pracponeiiduni.
hoc, sedad alia qtix jam supra distinxiinus canlica,, Ec.ce breviler insinuati Hebrxi noslri aggressus
istius exemplo provocaumr et utinam meritis adju- ct egressus. Aggressus quidem foriis, veruni egres-
venuir. Cantica dico qux prior ipse nobis relin- sus ejus, vix ejus, etsi admirabiles sint, elsi durx,
qiiensexcmpltim cecinit et line bealo consummavit;; pulclirae lamen. Quam pulchri, inquit, gressus tui
qux til ipsi hic aplarenius, supra distincla sunt. iu calceamentis, liiia principis. Islx tres Hebrxi
Prinuiin quod stipra ordinavimns, caiuicum fuitt nostri vix, hxc tria in viis caiuiea, per tria illa
mceruris; hoc iste cecinil in cxsilio. Seciindumii quxjain distinguere ccepimus, visibiliter figurari
laudis; hoc iste cecinit in niarlyrio. Tunc eniniii conjeclo, qux suui pluuibum, sanguis et aqua. Est
persecutor victus csi eo ipsoperquod vicisse viderii enim plunibuni, til jam dicere ceepimus, veltts
poterat. Terlium dixiinus canticum jubilaiionis : boiiio depositus in exsilio ; sanguis novus sacerdos
et hoc esl prxclarum illud et insigne canticuni,, immolalus in lemplo; aqua vero fons vilx et lor-
quod niinc canil in regno. Primuni quidem canli--Q rens voiuptatis in ceelo. Et Hebrxi quidein nosiii
cum grave; secundum lorle ; sed leriittm nuncc tres vix hoe et in viis hxc caniica, nisi quod ter-
suave est, oiiini profecto delectabili delectabilius. lium non jam llebrxus in via, sed angeloruin nuuc
El hxc tria, sicut profecio credibile est, canlicaa concivis canil in palria.
qttx prior ipse explevit iu se, peregrinorum suorumn Verum Êgyptiorum canlica, qiixinprxsenliaruni
ad ipsum ex universo ecclesiarum orbe conflucn- non sine causa vel tangere convenit, his quxjnm
lium, qux gestaut iu pcctore triumpbi sui insigniaa sxpe diximus Hebrxorum canlicis niultuin dissuua
iiotaut, plumbum scilicet, sanguis, et aqua, aquaa sunt, utpole ipsis per aiilithesim ordiualis et coin-
videliccl sanguine rubricata. Nec enim absque di- i- pnsilis. Iiichoanl quippe jEgypliorum hoec cantica
vini provisione consilii, sine qno ncc eliam folium n a voce elationis. Juxla quod ipsorum pra>centor et
cadil ab arbore, factum esse crcdendum est, ul itaa princeps : Ponam, inquit, sedem meam ab aquilone
ab omni nalione et lingua, uno inore et corde,:, et ero similis Altissimo (Isa. xtv). Desccndunt deinde
quasi eommune inter se edictum fecerint, novaa ad vocem voluplatis provocanles se iuviceui et
novi niarlyris. vexilla triuuiphalia prodeant. Ego o canlanles : Manducemuset bibamus, cras enim mo-
niysieriuin magis pulo esse quani casum, et utiiiain n riemur (I Cor. xv). Sed finiunt in voce coiiuisiouis,
vobis myslerium loquerer. Dicam vero quodsentio,>, illud in line ctim erubcscentia et confusione rcpli-
utinain qnod rcvelaverit Doniinus. Plumbum vetus is cantes : Quitl, inquiunt, profuil nobis superbia, et
honib est; de hoc est caniicum mceroris. Sanguis is jactanlia diviiiaruni quid contulit nobis? Transie-
inarlyrum esl; dc hoc esl canticum laudis. Nec >c runt omnia velul umbra. Ecce islse sunt tres il!x
tunc solum inartyriuin inteltigo, uuanao aniinain m voces, cx quibus in diaboli musica conliciunlur
posuit, sed mox ut exposuit, mox etiam ul ad mar- r- jEgypliaca caulica. Quarum prima inchoavit in
tyrium paratus fuit. Aqna fluniinis impetus est, qui ni ccelo ; secunda in paradiso; tertia vero in iuferno.
'xlilical civiiateni Dei, et du hoc est tertium can- i- Sed lixc cautica soliun hic teligissc sufliciat : ob
.iciim, eamicum jubilaiionis. Signa vero hxc vel el id solum quod dux noster hodiernus el prxcentor
vexilla, non in fronte, non in liunieio, non a tergo,
o, dulcissimus, quem tria beato fine cantica supra jam
vel a laierc, sed palam gestantur in peciore, ut vi-i- diximus cousummasse, islos /Egypliorum melos in
delicel vilam ipsius tripiicem, lanquam Uiplicem m diaboli confecios inusica virtuie mirabili, el Dei
Hebrxi nostri viam, secundum daiam nobis a Deo :o voluniaie misericordi inlerrupit: fuit quippe el ipse
sapienliam el graiiam semper habeamus prx octilis is aliquandiu inter jEgyplios adeo graiiosus Augusto
ct miremur, pront desuper datum fueril imiiantcs. s. qtiod eiiam damnabaiur in tota lerra Êgypii ; in
Ipsius qiiippe via el vila niiindo sicul admiralionini hoc lanieii niullum a Joieph distans, quod fratres
1409 HOMILIAIN FESTO S. THOM/E. utu
suos in jEgyptiorum ergnstnlo Inborantes necdum ii \ temporis aut hujtis temporis opus? Certe nec Iiujus
agnosceret. Unde nec compatiebaiur super coniri- leniporis nec moderni teporis hoc. Verunitanien
tione Joscph quin potius prxfectis operum eral ipse3 Thonias hic noster, noslri nec temporis nec
leporis
prxfectus. Ad cujtis ordinationem et nutum cuncta
i sorliius spirilum.in spirilu vehementi omnibuset
gerebantur in ^lgyplo. El tunc quidem inler JEgy- sxculi et carnis ruptis illecebraruni vincnlis, malttit
plios ad iEgyptiorum morem jEgypliorum canticis3 susiiiiere criicem et pro populo Dei sibi credito
se conformans inchoaverat in musica diaboli a vocei afiligi,quam lemporalis peccati habere
jucunditatem,
elalionis et crebro dissolvebatur ad camicum vo- in hoc, sicut jam diximus, el bic ilerare n.on di-
luptatis, quod ollas carniiim el allia sapiebat ett splicet, alterum se nobis Moysen exbibens nisi quia
pepones. plus quam Moyscs hic. Moyses quippe aulx propo-
Verum, cum miseranie Doinino audiretdemum ett sila sibi gaudia, sed iste jam babila dereliquit,
ndverleret terliam illam, qux sequitur, vocem con- elongans se et fugiens, et cuni David manens in
fusionis, interrupit mox diabolicx uiusicx meluin. soliludine. ln qua juxla prophelx consilium sedens,
Et quod dictu mirabile esl et auditu incredibile, , ut perseverans, et lacens, ut discens, levavit se
nisi qnia nos, fralres, qui nunc vobis loquimur, supra se. In hac quippe soliludine tanquam debita
quod vidimus hoc lestamtir, mox ul a Deo vocatus; B 1 sibi viriutis schola batid segniler in divinis exerce-
esl et illuminatus, ita ut mctu oculi frntres suos batur. Et inter alia divinx pietatis opera, prxser-
agnosceret et videret tempus dimicandi pro fratri- tim in lege Domini meditabatur, sacras ibi IStleras,
bus; mox, inquam, et exinsperato, ut j'am dixiraus, quas dum adhuc inter Êgyptios sxcularem duceret
el prx novilale et rarilate operis crebrius repeien- vitam, nondum didicerat, discens. Discens quidem,
dumexivit, aulicamexuitpurpuram etciliciuminduit. non tam doctore homine quam unclione magistra,
0 dextera Domini faciens virtulem tanlam, et tam illius persxpe versiculi agendo gratias recolens :
superbum peccalorem convertens, quasi de dracone Bonum mihi, Domine, quod humiliasti me, ut discam
virgam iterum faciens, et f.quam denuo in vinum justificationes tuas (Psal. cxviu). Et ipse quidem et
mulans. 0 dextera Domini faciens virtutem, ,sn- in hoc et in aliis divinx pieiatis se exercebat operi-
perbo inspirans humililaiem, quasi edticens mel de bus, et ipsum etiani alii, alieni lauien magis dicendi
petra, oleumque de saxo durissimo. 0 potentia quam alii exercebant. Filii, inquam, alieni, qui men-
Domini suscilans de Lapideisto filium Abrahx! liti sunl ei; filii, inquam, alieni qui inveteraverunl
Fratres, plus stupeo ad Thomx conversionem ei claudicaverunt a semitis luis (Psal. xvn). Claudi-
quam Thomx creaiionem. Creatus est enim Thomas r eaverunt, dico, volentes partim Mammonx deser-
ut universi. Quid igitur dico ad Thomx creatio- vire cum juxla Veritalis dictum nemo possit Deo
nem? Plus quippe stupendum et admirnlione dignior servire et Mainnionx. Verum filii isti alieni claudi-
Thomx conversio, imo multo pltts quam mundi eantes et divisi sedeniem in solitudine miris et in-
loiius creatio. Quanto forlius esl optis graiix qttain credibilibus aggressibus exercebant, sedeulis insoli-
naturx. In mundi qtiippe creatione potenlia fuit tudine et salutare Dei cum siientio prxstolanlis
naturx creanlis naiuram, et dixit et factum est. quotidie rumpentes sileniium el turbantes quietein.
Sed hic virtus gratix ne dicam imroutanlis, imo lpsoruin quippe adversus ipsitm vere miri aggressus
quodam modo transsubstantianlis naturain dicentis: et incredibiles. Quis enim digne exprimai in quan-
Vive lujain non tu.7tvo,inquitMagister,jam non ego lum ab ipsis vexatus sit, quibus sit affectus contu-
(Gal. u). El hocc qtiidem verha hic sermo gratix in meliis, quibus injuriis Iacessilus? 0 Jesu bone, 1
islo et ad istum, qtiem ntinc loquimur, vivus ftiit quanla passus est pro nomine tuo, a fi.liisalienis, a
cl efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti: fratribus sceleratis, quanla sustiuuil ab his ipsis,
quod veterem in eo bominem coneussit adeo ei ex- quibus et pro quibus laborabat et operahatur bona.
cussil, et deinnm fruslaiim et minutalim ita con- Qui etiam ciim per se non possent duriora inferre,
cidil, ut perempto veteri novus quidam boino, qui rji rj faeiebanl immissiones per angelos malos, orbem sol-
sccundum Detim creaius esl, reviviscat ex veteri, licilanies ut pelleretur ab orbe, qui propier ipsos
in tanltiin ul abnegans seinctipsam caro fiat, non pastorale subiit et sustinuil onus.
caro, sed spirilus , bonio non boino, non jam quasi Certe, fratres, ego ipse qtti nttnc loquor, alio re-
ab humo, sed a coelo, ut obliti jam et rej'ecto trilo ferente vix crederem, nisi in illo diseipulorttm et
illo vetustatis cantico: Qualis, inquit, terrenus tales et coexsuluui suoruin coinitaiu fuissem expertus ipse,
terreni (ICor. xv), canlemus in hoc solemni, in iriuin- vel ex parte, qux loquor. Uude, quia tunc fui socius
phali hac die tam mirx, tam sanctx conversionis passionis, earuindem passioiinm nunc ego lestis Siim
nieinores, canlicuni novtim, canlicum misericordix, nec repellar a teslimonio. Quod enitn vidimus, quod
canlicum gralix, canticum prxconiale, qttales cce- audivimus, quod elhm ex parie sensimus, hoc te-
lestes, lales et terreni. Nunquid enim carnis, nun- stanuir. i Et illi quidem, sicut jam diximus, filii
quid bominis fuit proposita, imo j'am tenta Augu- alieni : fralres scelerati ita. Atlamen is cum his qtii
siorum relinquere gaudia, et pro fralribus sttis ederunt i pacem pacificus erat, inslans iiiliiloininus
damnaiorum crucem sustinere confusione conlem- (opporlune et iinporlune. Deus enim, qui juxta pro-
pla? Nunquid, inqiiain, fuil hoc aul hoiiiinis liujns phetani| ipsum forliltidine accinxit, pnriier et ut
PATROL. CXC.
1411 HERBERTl DE BOSEHAM ui«
arcum xrcum brachia cjus composuit. Et istud qui- A j turx. Et his quidem et multis modis aliis varie et
detn primutn est canlicum mccroris, quod conversus mtiltiplicilcr, unde et in hoc iriuinphali manyris
nd Doniinuui Dnmiuo in exsilio in Cliristi inusica die ecclesia meriio aKil gralias : Eripuit me, in-
prxcinii illi Êgypliorum canlico, quod, sicul jain quicns, de inimicis meis forlissimis el ab liis qni otle-
supra dixitnus, inler yEgyplios cantare consueverai, runt me,cnm conforlati sunt super me (Psal. xvu).
pcr nnliihesim inchoaiuin. lliud quippe in musica Verumiamen jam pridem Ecclesia in se boc ipsutn
diaholi a voce clalionis, sed istud in Chrisli niusica expcrta cx novo novi marlyris sui triunipho novas
a gravi sono mceroris inchoal a voce humililaiis. nunc referl grntias. Nam eo ipso Ecclesia semper
Sic enim el magisler in hac inusica suos discipulos consuevil crescere, unde mundus novit deficere.
instiluil: Discite, inouiens, a me, quia mitis sum et Quo exinanitur ille, examinalur isia, et quo ille
humitis corde (Matth. xi). Ei in prxdicationis stioe succumbit h;ec triumphal. Fossa quippe plagis et
quasi primx in musica sua canlilenx inilio: Agite, pulata martyriis eo magis exiendilur taiquam cce-
inquil,pa?niten(iam, appropinqual enim rcgnum cwlo- Ieslis agricolx vinea, cl tunsa tribulalionum flagel-
rum (Matth. iv). Et ila j'uxla morem hunc Hebraeo- lis eo magis producilur, tanquam cceleslis opilicis
rum caulica a magisiro ordinala sunt et composita, tuha. Et lyrannortim persecutionibcstanqitam maris
ut prinio a cantico mceroris, a voce luimili inchoeni, BI elalionibus pulsa eo magis Ievatur in suhlime, lan-
ct ita sensira ad altiora procedant, ad cantica vide- quam refugii coelestis arca. Et hxc sunt quxjuxta
licet exsuitalioniset iaudis et demum in summo vox Psalmislam rec.tores Ecclesiarum videnl, opera Do-
allissima el acutissima jubilus. Unde et prima, qux mini el mirubilia ejus in profundo (Psat. cvi). Unde
primo Hebrxis proponuniur cantica agemiiu quidcm el inPsalmo alibi: Mirabiles, inquit, elaliones maris,
incipiunl, sed iu laude tcrminantur. Vide igilur mirabitis in allis Dominus (Psttl. xcu). Et ul evau-
uiuim, quia sitnile iu reliquis cst. Domine, inquit, gelii adjiciainus qttid, hxc quippe mater noslra Ec-
ne in furore tuo arguas me (Psal. vi), ct cxtera. Et clesia cvangelici illius grani fructus esl, quod nisi
post aliquanlis inlerposilis, qux gemitus sunt in cadens iu terram morluum fuisset ipsum solum ina-
musica bac, sensim ad sonum dulciorcm, ad vocem neret. Qualc certe granum el fructus talis. El aliis
suaviorem el sublimiorem progrcdiniur. Discedite, nunc omissis, videamus si non sii in evangeiici
inquil, a me, omnesqui operaminiiniquilatem,quoniam istius grani fruclu novo, in mariyre videlicet nostro
exaudivit Dominus vocemfletus mei (ibid.). Sic et in novo nunc sic. In quo plene iiiinc cernimus adini-
aliis Hebrxorum canticis reliquis, videlicet pceni- pleta qux de Ecclesix virlule sttnt prxmissa. Vi-
lenlialibus psalmis, qui primo Hehrxis proponun- r' vum Thoraam sola Anglia babebat, occisum vero
lur ad cantandum, in quibus omnibus a lacrymis nunc omnes gentes. Noius enim in Anglia Tliomas,
quidem. incipitur, sed in gaudio finis cst. Et ista sed nunc in orbe niagnum nomen ejus. Doiniuus
quidem Hebrxorum canlica sic cum versa vice Êgy- enim qui extendit cccluin sicut pellem, versa nunc
ptiorum canlica a voce altissima, ut supra diximus, vice pellem militis sui occisi vulneratnm el morti-
el acutissima, setl in absona valde et infiraa voce cinnm extendit, sicut cceluin in tam amplam edu-
lcrminenlur. Ante ruinam enim exaltatur cor. Iste cens eam latiludinem. Juxta auod post prxmissam
igitur Hehrxus dux nostcr et prxcenlor, dum adhuc de ereplione sua graliaruni actionem adjungit ma-
Hebrxus esset, per ignem et aquam transiens, in ter noslra Ecclesia : Et eduxit me in latitudinem,
musica Christi a canlico moeroris inchoavit el per salvum me fecit cum voluil me (Psal. xvn).
varios et mulliplices hujus meli, qui moeroris dici- Erigant se igitur ad isiud Ecclesix de ereptione
tur, modos, per tenlationes videlicet varias el roul- sua canticum Ecclesiarum rectores, ut ita spe cer-
liplices, sensim ad canticnm sublimius ductus est, lissima consolati eo ipso congralulenlur se mox
ad sccundtim videlicet quod jam sxpe nominavimus ercptos quam viderint iuimicos suos forlissimos
canlicum laudis. Ad quod in hoc triumphali die nos confortaios super se. Et desuper data Ecclesix
invitans : Cantemus, inquit, Domino. r» virlute propria non desperent. Aspiciant et in con-
El mox causam cantici subjicil: Gloriose enim fratrem suuni Ecclesix quondam rectorem Thoniam
magnificatus est. Et lam gloriosx magnificenlix bu- ut ipsi in ipso videanl opera Domini el mirabilia
jus causam mox adnectil: Quia equum et ascen- ejus in profundo. In ipso, int|uam, vidcant ipsi
sorem projecit in mare. Unde in primis slandum et opera Domini el mirabilia ejus, qui in profundo
pensandiim, quod non absolute magnificatiim vcl maris istius sacculi crediiam sibi Pelri naviculam
iragnum, scd gloriose magnificaium dicit. Nam, in tania lempeslatis procella, inier tot scopulos ct
sicut vehementer, ita et multipliciter ex operibus lam pericuiosas maris voragines, rexit lam fortiler,
suis magnificatur Dominus. Aliquando magnificalur rexil et tam prudenter; adeo etiaro forliier et vi-
per opera poientix, ul ex mundi crealione; ali- rililer adeo, ut quod inaudilum a soeculo, demum
quando per opera misericordix, ut ex mundi creati ipsomet in medium proceltx uttro se exponeni, iu
reparatione; aliquando per opera juslitix, ut ex re- proprio sanguins suo navicula sibi credila fluctuarct
muneralione bonorum et damnatione impiorum; el currerel. Ut ila sicut tutius et velocius a procella
aliqtiando magnificalur niiraculose, tit cum aliqua maris sxculi btijus quasi avolando velificaret ad
operalur motu irx seu gratix interverso ordine na- patriam.
«13 CONSUETUD.CLARENDON. MU
Et tu, Domine, igitur qtii hodie in tam glorioso A EXPLICIT HOMILIA DEMARTYRE.
martyris lui Ecclesix lux ducis el palroni exiltt ab Huic vero cantico laudis subsequiliir mox tonge
Êgyplo secundum magnitudinem brachii tui lam aliud et alterius modi caulicum, caniicum mceroris,
gloriose maguificatus es, equis et ascensoribus in caiuicum tribulaiionis et angustix: funestum videli-
mare projectis, sicut Hebrxorum Synagogam tunc, cet illttd et famosum decreti chirographum , de
ita ct fidelium luorum Ecclesiam luam nunc salva quo per totam martyris hisioriam percrebro meutio
semper et tibera; ut sit salva et libera per te sem- facla est, continens capitula sedecim.
per liberata a jugo servitutis el oppressione iribu- Quod juxta superius promissum noslrum, ideo ,n
lamis; auxiliante jugiler ipsi ipsius duce speciali omnium calce hic postponimus, ut legant sxcula
et patrono, qui ut ipsam liberaret animam suam post futura, el hinc cognoscanl, quam justa, quam
posuit, gloriosus martyr lutis Thomas, qui lectini perspicua fuerit gloriosi neomartyris nostri, primo
cum gloria ventiirus est judicare vivos et mortuos exsilii et postea manyrii causa. Quorum capitulo-
et sxciilum per ignein. Amen. rum hoj est primura. De advocalionibus etc.
CAUSA EXSILII ET MARTYRII
BEATI THOMiE
MARTYRISET PONTIFICIS CANTUARIENSIS.
rillVUMUOCDAKNAVIT SANCTA ROMANA ECCLESIA SURB dat jus suum, nec qmdquam quod inde habere de-
PAPAALEXANDRO TERTIO. beat. Et si lalcs fuerint qui culpanlur, quod non
De advocatione et prxsenlatione Ecclesiartim si velit vel non audeat eos aiiquis accusare, vicecomes
coniroversia einerserit inter laicos, vel iijier clericos requisilus ad id faciet j'urare dtiodecim legales ho-
et laicos, vcl inier clericos. in curia doinini regis miiies de visnelo seu de villa corani episcopo, quod
tracteiur et terminelur. inde veritatem sccundum conscieutiam suam mani-
SECUNDUM 1IOCTOI.EJAVIT. fcstabiint.
Ecclesix de feotlo regis non possunt in perpetuum NOTULA 7. HOCDAMNAVIT.
dari absque assensu et concessione ipsius. Nullus qui de rege teneat in capite, vel aliquis
HOCTOLERAVtT. dominicorum ministrorum ejus excommunicetur
Clerici retali et accusati de quacunque re, sub- nec lerrx alicujus eorum sub interdicio ponantur,
moniti a justilia regis venient in curiam ipsius, nisi prius rex, si iu terra fuerii, conveniatur, vel
responsuri ibidem de hoc, unde videbitnr curix justitia ejus, si extra regnuni luerit, ut reclum de
regis quid sit ibi respondeudum, ct in curia eccle- ipso faciat, et ita ut quod pertinebat ati curiam re-
siastica, unde videbitur quod sil ibi respondendum; (Q giam ibidem terminetur, et de eo quod speclabit ad
ita quod justilia regis mitlet in curiam sanclx Ec- ecclesiaslicam curiam ad eamdem miitatur ut ibi-
clesieead videndum qua ralione res ibi tractabilur. dcm termineiur.
Elsi clericus conviclus vel confessus fuerit, de cx- NOTIILA 8. HOCDAHNAVIT.
tero non debet eum Ecclesia lueri. De appellalionihus, si emerserint, ab archidia-
NOTULA i. HOCDAMNAVIT. cono debent procedere ad episcopum et ab episcopo
Archiepiscopis, episcopis et personis regni non ad archiepiscopum; et si archiepiscopus defueril in
licet exire de regno absque iiceuiia regis; et si justilia exhibenda, postiemo ad regem esl perve-
cxierint, si regi placuerit, assecurabunt quod nec niendum, ut prxcepto ipsius in curia archiepiscopi
in eundo nec in morani faciendo perquirent malum controversia terminetur, ila quod non debet ulterius
vel damnum regi vel reguo. procedere absque assensu regis.
NOTULA 5. HOCDAMNAVIT. NOTULA 9. HOCDAMNAVIT.
Excommunicati IIOIIdebent dare vadium ad re- Si calumnia emerserit inier clericmn etlaicuin,
manens, nec prxstare jiirainenliiin, sed laiitum va- vel econverso de ullo tenemento, quod dericus velit
dium etplegium standi judicio Ecciesix ut absol- ad eleemosynam altrahere, laicus vero ad laicum
vanlur. " feodum, recognitione duodecim legalium bominum
NOTDLA 6. HOCTOLERAVIT. per capitalis jusiitix regis consuetudinem termiua-
Laici non dehent acctisari, nisi per certas et le- bunt, utrura tcneraentum sil periinens ad eleerao-
gales accusatores et testes in prxsentia archiepi- synam sive ad laicum feodum, coram ipsa jusliiia
scopi vel episcopi, ita quod archidiaconus non per- regis. Etsi recogniiuni ftierit ad eleemosynainper-
1115 HERBERTI DE BOSEIIAM - 141«
linere, placilum eril in curia ecclesiastica. Si vero A faciet electus homagium et fidelilatem domioo regi,
ad liicuui feodum, nisi ambo <le eodem cpiscopo sicMl ligio domino de vita sua, et men.bris, el de
vel harone advoeaverint, in curia regis erit pto- bonore suo terreno, salvo ordine suo, prius qiinin
citiuii. Sed, si uterque advocnverit de feodo illo sit consecratus.
eumdem episcupatn vel baronem, crit placitum in NOTULA 15. noc TOLERAVIT.
curia ipsius, ita quod propler factam recognitionem Si quisqiinm de procerihus regni difforti.iverit
saisinam non nmillat, qui prius saisitus fucrat, archiepiscepo vel cpiscopo, vel archidiacono de se
donec per piacitum disraiiocinalum fueril. vel de suis justiliam exhibere, rex debet justiiiare.
NOTILA10. IIOCDAMNAVIT. Et si lorle aliquis diflbrliaret domino regi rectilu-
dinem suam, archiepiscopi et episcopi [ei aiclii-
Qui de civitale, vel casiello, vel burgo, vel domi- diacoai
nico manerio regis fuerit, si ab archidiacono vel debent eum juslitiare, ul regi saiisfacint.
de- NOTIJLA 44. HOCTOLEHAVIT.
episcopo de aliquo deliclo eitatus fuerit, unde
Caialla eorum, qui sunt in regis forisfacto, non
beat eis respondere, et ad cilaliones eortun satisfa-
ecclesia vel ccemeterium contra jusiiiiaivi
cere nolueril, bene licet eum sub interdicto ponere, detineat
sive in ecclesiis, sivb
sed non debet excommunicari, priiisqnam eapi- regis, quia ipsius regis sunt,
exlra fuerint invenla.
talis minister regis loci illius convenialur, titju-
NOTDLA 15. HOCBAMNAVIT.
stiliel eum ad salisfactionem venire. Et si tninisler
Placila de dehilis, qux fitle inlerposila debentur,
regis inde defecerit, ipse erit in misericordia regis, vel
et exindc poteril episcopus ipsum accusatura ecclc- absque interposilione fidei, sinl in curia regis.
NOTDLA 16. H0CTOLERAVIT.
siaslica justitia coercere.
Filii rusticorum non dehenl ordinari absque
NOTtJLA 1 1. HOC TOLERAVIT. assensu domini, de cujus terra nati esse digno-
Archicpiscopi, episcopi, el universx personx scuntur.
regni, qui de rege lenent in capite, habeant pos- Singulis vero damnalis his mox singulas damna-
sessiones suas de rege, sicut baroniam, et inde tionis sux causas subjecissem, nis: quia ctiivis vel
respondeant justitiis regis et rotnislris, et sequantur modieam sacrorum canomiin habenti experientiam
et faciant omnes rectitudines et consuetudiues re- slalim in primo auditu notissimx suni.
gias; et sieut cxleri barones debent interesse judi- Facta esl autem prxdietarum consueludinum et
ciis curix regis cuaa baronibus, usqucquo pervenia- dignitatum «regiarum recordatio ab archiepiscopis,
tur in judicio ad diniuintionem meiiihrorum vel ad r» episeopis, coinitibus, baronibus, nobilioribus et
mortem. • anliquioribus regni, apud Clarendunam, quarto die
NOTULA 12. HOCDAMNAVIT ante Purificalionera sanclx Marix Virginis, domino
Cum vacaverit archiepiscopalus, vel episcopatHs, Henrico filio regis cum patre sue ibidem prx-
vel ahbatia, vei prioraius de doroinio regis, debet sente.]....
esse in manu ejus et inde percipiet omnes reditus Hwc uttima, uncinis inclusa, ex quadrilogo ad-
et exitus sicut dotninicos. Et cum veulum fuerit ad didi : nam cotkx Airabalensis imperfectm est post
eonsulendum Ecclesix, dcbet dominus rei maudare voces i archiepiscopi et episcopi. > Al codcx collegii
poiiorespersonas Ecclesix, et in capelia ipsius debet Corporis Chrisli ne iibrum quidem Melomm ad ftnem
electio fieri assensu regis, et consilio personarnm perducil, sicut in inilio, ita et in fine muiilus ei ia-
regni, quas ad hoc faciendum voeaverit. Et iliidem ceratus.
EPISTOLiE
HERBERTI DE BOSEHAM
IN PERSONA S. THOMiECANTUARIENSISET ALIORUMSCRIPTiE.
EPISTOLA PUIMA [AB, ,] 1Dplicis eloquii schemate ine glorix IUX ocufis
[Deest iniliutn, uno aut pluribus foiiise cod. C.C.C. prxsuropsi mgerere, prxserliro cuin talia referan-
Cantabrig. amissis] : [dis]cretio lua, selur, qux luum sicut spero deleclnbunt audituut.
renissime consul. Delracto igilur huic epistolx so- Nam, cum sxcularium et maxime divinarum histo-
leroui illo rbetoricorum ornatu, in hoc lenui siro- riarum u<iriusque legis inuliain libi scienliarum-
1417 EPlSTOLiE. UI8
Dominus dederit peritiam, cerlus sum evangelicx A i Cieopbas, quem iili asserunl virum Annx el patrein
hislorix verilatem eo devotius te ainplexalurum Marix, juxia hanc quam Beda ponit conjecluram,
auditam, quo ipsuin Evangeliuin cxteris omnibus vir ej'usdem Marix xstknatur. Unde, si vera est
Scripturaruin scienliis prxmineat. Ego lainen re- contrarioriim assertio, non possum admirari quo-
colo, sed dubius an a pectore clariludinis lux ex- modo lanli dociores, tnnli etiam hisloriarum iiida-
ciderit, me de instiluta materia, videlicet super gatores, et qui explanandi studio supcr evangeli»
Anna qux dicitur trinuba et supernomine Salomx stasadeo desudarunt, evangelicam hisloriam, quanr
quod Marcus ponit, cum hoc anno lecuni facerem moderni sciunl, veteres ignorarint, quinimo opi-
iler, nonnutla qiiideiii, sed breviier et inlercise ut niones veritati bislorix iain absurde dissonas per-
inter viandum lieri sotet coniulisse, et quia sensum peiuis garrnlarum Iitterarum mandaverini monu-
nieuiii qiicui interloqiiebar tibi satis tunc sedere mentis : vix possem credere nos animales et car-
conjeci, ex tunc sacrarum IitterarUin iractalores, ueos super evangelica prxsertim historia didicisse,
prxcipne iilos quibus prxpositi veritas ampliuscla- quod prxcipuos illos el primos illos doctores Eccle-
rescere debuii conquisivi tegi, el ul res dubia pa- six laiuisset: qui nec eliam iegcre sufficirausquanla
tefieret teslimouiorum hinc inde carplis prout prx- illi scripserunt. Hos igitur Annne trinubx asserto-
sens epistola edocet defloravi. Et prxterea veniens B1 res velut aliquorum apocryphorum deliramenla
ad nos dileclus socius nosler magister Joannes scclantes omiltamus: el diligenlius intueamur quod
Saresberiensis, notus tibi ut arbitror, qtiamdam illi prxfali doclores Hieronymus et Beda non asse-
schediilam ex parle cujusdam fratris magistri Wil- ranl Mariam Cleophx sic cognominatam a patre,
lelirii Londoniensis viri, tit scitis, lillerali ei, ut sed ambigui scilicet et stylo verecunde parcenles,
crediiur, religiosi, qui apud Sancltim Dionysinm verebaniur rem incerlam infra certx defiiiitionis
inonacbus esi, deiulil, qttx Claudii superMatlbxum fines concludere. Mirorigitur admodum nnde lam
prxtiiulahauir; ubi continebaiur Claudium illitm invereeundus error acciderit, ul ad rei incerlx as-
jttxla Origenis suspicationem opinari illam, quam serlionem librati lanli viri dogmati; Hieronyini
Malihxus dicil mairem filioruni Zebedxi, a Marco dico, calumnia siruerelur, et ut Hispanx nenix
Salome proprio nomine vocitari, quoniam ob id auiheiiticx fianl ecclesiaslici fatso provocattir au-
schedulam dictus frater mihi facta operose exposi- ctoritas. Arbitror lamen quod his diebus erroris
lorum indagatione transmisit, quia sciens illttni iua«ime invaluerit, occasione magislri mei silavis•
aliquam in lilteris habCre virtulem, super nomine recordaiionis Petri Pariensis episcopi, qui, ciim in
Salomx lioc anno sollicitaveram. Cnra enim me episiola ad Galalas super locum illtim : Alium
r
sedulo iiilerrogante Salomxjuxia nostrorum fabu- autem apostolorum neminem vidi nisi Jacobum fra-
iam teriium fuisse Annx virum conlenderel, ego trem Domini (Ga/.i),vulgaiani illam Annulx(sic)tri-
qua id Scripiurx auctorilale defenderet sxpe et nabx edisserat historiam, seorsim in margine no-
sxpius sicut mos esi sciscitabar. El, ne inter ver- men Hieronymi minio colore signavit; al si illam
borum pngnas ad Hieronymum in epislola contra Annx historiam Hieronymus in epislola contra
lleliudiiim, ut cxteri solent, proclamarel, citius ob- Heliudium eisdem verboruni filis coulexeral, cum
slrnxi viam, reni optime experlain asseverans, quod tamen illi hislorix Hieronymus, sicut jam dixiinus
in loia episiola nulla seu Annx seu alicujns Annx et experli noviinus, nec in uno apice aucloritateni
viri eliam rneniio habcalur, nec etiani novum Sa- teslimoniiconferal; nunquid igitur magisler Petrus,
liiiue reperiri. Videiur potius in ea epistola Hiero- iii Sctiplurarum calumnialor nolatus, in causa erit
nymtis non astruere, sed adimere isiam de iribus erroris ei culpa? Non fatebor: maloinprxsentiarum
Annx viris asserlionem. Ait enim quod Maria qux tubricam scriploris mantim nolare et imperitiam
Jacolii minoris scribilur malcr, fueiit uxor Alphxi quam lanlumdociorem calumnix cnusari vel erro-
et soror Marix malris Domini, quam Mariam Cleo- ris. Verum excusatus hinc excusabitur inde, quod
plix Joannes evangelista cognoininat: A patre, in- D ] super prxfaium epislolx ad Galalas tocum cele-
quit, sive a gentiliiate famibx aul qiincnuque alia brem illam Annx historix nullam, ut videtur, Scri-
causa ei noiuen imponens. Pariter et Beda cernens pturx secutus aucloriiaiein non lardo el litubante
ubi vetulus bos sciljcel Hieronymiis allius pedem arabigui sermonis gradu, sed conslanli et concilo
figere meiuit, litubando sequens arliculalo incedit ahsque ullo lixsitationis scrupulo prosequatur:
gradu, super evangelistas in explauaiionibiis suis adeoetiain ulsi apocryphornm delirmnenta secla-
dicens Mariam illain uxorem Alpbxi ideo a Joanne retur, nec ubi sic relatum sil facile reperialur, cum
Mariam Cleopbx cognominalam, quia vel idem AI- nec eiiam in apocrypho iilo qui de infanlia Salva-
plueiis eliam Cleopbas dictus sit, vel quod ipsa Ma- toris inscribilur, ulla de tribtis Annx viris menlio
ria defuncto post natttm JaCobum Alphxo Cleophx liat nisi duntaxai Joathim. Verum nec ob id prxfalo
nupserit. Ecce quia Beda Hieronymum seculus nif doctori, qui modernis lemporihus in ecclesiaslicis
prxsuniit asserere ; alias tainen quam Hieronynuis dogmatibus parem non babuit, audeo inprxsentia-
ponens cognominis Cleopbx conjeciuras. Ei altera rum teineriiatis-vel ignorantix impingcre noiam,,
quidem qiiam subjicii opinio asseriioni de tribus nec in quoquaro accusare prxsuino; ne ouis tainen-.
illis Annx viris invenitunnultiiin adversa. Quoniam hinc xstimet me adeo in dociorum ineorum lauda-
UI9 HERBERTI DE ROSEHAM U20
procacem iiiipsorum velim sequi viiia seu peiiilus-.A filiornm Zebedxi fuisse cum rcliqnis duabus. » Mar-
ignoraiitiain tollere vel tueri erranles. Sed scio cus Salomen illam fuisse conunemorat. Nec igilur
valtle peiiciilosoni esse et non facije veniam de niirum, cumulrique eoiuni, licet tres noininaverint,
servo alterius, nediim de magistro proprio judicare, plnres fuisse insinuent, qux ftterani euni secutx a
prxserlini cum ille tania et iam studiose legeril, Galilxa elerant aspicieniesdelonge, inlerquaserani
qux nos epicura aninialia Pelusiolx et torpore istx tres, de quibus Matthxus dicit, el Marcus si-
glircs vix perfunctorie iranscurrimus, imo quorutn militer nominat, nisi quia pro nialre liliorurn Zebe-
nuilla nec eiiam vidimus. Scmoveatur igilur nunc dxi Salomen ac si alieram ponit. Poterat enim esse
ab hacprxseiiticollatione nostra tauli docloris au- ut illa essel qux de his mullis aMarco lertia pone-
ctoritas, qui profecto nec dubito, si adviveret.variis retur. Nihil enim intereslad veritatem, quas mulieres
et validis Scripturarum lestimoniis valde militix idem pariter quas singuli ex. his omnibus nomina-
sux aruiis scripta sua forlius contra xmulos suos Je- verint. Suspicattir lamen Origenes eamdem Salomen
fenderei.qui tamen inprajsentiaruiii in relationeprx- fuisse malrem filiorumZebedxi qux maier ita voca-
fata quem secutus fuerit auctorem ignoratur. Hujus tur, et post pauca idem Claudius. Uttde iiceat opi-
igitur anctoritale remota, quein in prxsenli uec nari et dicere noinen matris filiorum Zehedxi quod
penitiis excuso, nec ut jam dixi temere accusare 15 ipsa sit qtix a Marco Salome vocaiur. Quoniam
prxsitnio, certa prxponamus incertis, etnomen Sa- ulrasque prxcipuas absque dubio intcr cxleras uier-
lomx quod Marcus ponit inulieris ibi esse nomen non qnc evangelista ex nomine designavit, et ideo forte
viri,noiidispiiiaiioiieIubrica,sedfirmisScripturariim SalQinevocatur, quia Salome pacifica interpreta-
lcstwnoiuis defendamus. Accedaiprimusniaximusille lur. Unde, quia reliqux dux magni merili eranl,
et anliqtiissimus Sciiptiirarum inlerpres : Origeilera non iuunerito suspicor el hanc lertiam ipsam esse
<lico, qui sicu.l histoiianim fide celebre cst, centum. mairem (ilionini Zebedxi, qua; et apud Marcuin et
et qninquaginla annis et amplius adhuc ante Aw- ipsa lerlia Salome vocatur. Joannes eiiam Cbryso-
iirosium, Hieronyraum, Augustinum et reliquos sa- siomus in boinilia quadam de passione Domini su-
crarum liiterariim inlerpreies, die nociuqtie in di- per Matthxum nomen Salome, quod Marcus ponit,
vinaruinlegiiin explaiiationibus desudavit, et piiiaus proprium fuisse.filiorum Zebedxi, cxleris forlius
absque exeuiplo et solus sinc socio quantum litteris et expressius, non iubrico, sed roiundosermone as-
illispoluisset eilocuit, quem utinam tarn Caiholicum severat. Cujus [verba] hiiic epistolx non inserui, quia
suscepissemus dogmalisten quam fidum admirnmur inter scribendumbxcSenonis reperire non polui. Ilem
inierpretem. Hic, inquam, accedat primus, qui eo Q in mariyrologio quod in Ecclesia Dei per lotumanni
magis. verilaiem evangelicx historix et Domini in circulum legitur, in capitulo cui xi Kal. Noverab.
carue conversamis consortes cognoscere debiiil, insciibitur, sic habetur :< Apnd Adrianopolim Thr.v
qtio ct primis illis nascentis Ecclesix lemporibus cke, nalaiis sauciorum mnriyrum Philippi episcopi,
viciniorfuit : prius ilaque evangelislx yerba pona- Eusebii, Hermeiis,» el inlia : <ilem sanciie Salomx
mus : Erant aulem inquit Matlhxus, ibi mulieres qiix in Evangelio legitur circa Domini sepultiiram
videntes -a longe, quw secutw fueranl Jesum a Gali- sollicita. > Ex his. omnibus luce clariuS liquet per
Iwa miitistranles ei, inter quas erat Maria Mqgdalene noinen Salomx, quod Marcus ponit, nuilierem illam
et Maria Jacobi et Joseph maler el mater filiorum qux a Matthxo mater filiorum Zebedxi dicitur a
Zebedwi (Matth. xxvn). Ecce verba evangelistx, Marco sic tanquam nomine proprio designari.llem
super quem incommeniario sup Origenes inier alia aliunde docemur lnanifesie quod Salome notnen
sic edisserit: < Si aulem, iuquit, oportel ppinari et mutieris sit. Unde Hieronymns in iibro Hebraico-
dicere eliani nomen malris fiiiorum Zebedxi, dico runi nominum dicit qttod Salome pacifica interpre-
quoniam hxc ipsa fuerat Salome pacifica appellala. tatur et in libro anliquilatum Josephi filia Herodis
Opinalu.s sum aulem lioc videns apud Matihoeum ubique dicitur Salome utpole qux sic suo noniine
et Marcura tres prxcipuas mulieres noniinalas. D appelletur. Cum aulem, ttt jam dixi, apud Sanctum
de quihus prxsens sermo habetur; et duas quideni Dionysium essem et prxfalum magislrum Willel-
esse jirxsens evangelista exponil Mariam Magdale- inum Londoniensem non quidem procaciter, sed se-
jiam et Mariam Jacobi, teriiam autein dicil ma- dulo tamen et instanter super jain sxpediclo notnine
irem filiorum Zebedxi ; apud Marcum aulem lertia Salomx convenirem , inter modestas verborum pu-
illa Snlome appellalur. ) E.t infra : <E.t boc observa, gnas quidam alius fraler magister Willelmus no-
quoniam superius dux islx Marix et roater filiorum niine, quondam oflicio medkus, nunc vero ut spe-
Zebedxi quam xstimamus Saloinen, de longe specta- ralur sicut babituin monachi ei animtim gerens.su-
banl mirabilia qua: in passione fiebant, et corpusejus peryenit , qui ut altercaiionis causam adverlit,
suspensum in ligno. > Audivimus Origenem; cui ei audienlia positilata, aiebat se inter Syros aliquanto
super eiimdem evangelisix locum in explanatione sua tempore conversatum, el ibi esse Ecclesiam in ho-
super eunidem evaugelisiain Claudius consonat, posi nore iriuni Mariaruin dedicatam quain Syri suinma
supraposita evangelislx verba iia inquiens: < Dc venerantur devolione , adjiciens quod sicut juxta
his inulieribus magna quam sxpc ambiguilas nasci-. populi terrx tradilionem acceperal, una sil Maria,
uir, sicut in hocloco, ubi Matthxus dicit niatrem Blagdalcna, sccunda Maria Jacobi et Josepb maler,
1*21 EPISTOLiE. 1422
lenia mater filiorum Zebedxi, qux et Marin juxta A . sreperiin disptilalionis gressum. Unde et necesse
Syros sil appellala, el ttinc ad me verbum specia- fuit singula diligeniius prosequi, et non dispulatio-
liter dirigens:< Poluit, inquit, et hxc eadem, sicut nis lubrico, sed evidenlibtis el irrefragabilibus tna-
tu secnndum majorum testimonia probabiliter di- jorum leslimoniis lalsilalem convellere. Id anteiu
spulas, el Salome appellari. >—< Esto, dixi, in hac iu calce scrmonis adjicio, qtiod sicul nnne et alias
parte contenliosum funem non traho , dummodo libi de his, qux me in Scripturis*persxpe lorquenl,
ronstet nomen Salomx a Marco in designatione mu- persxpe scriberem, nisi vererer me inquieludiiieiii
lieris poni. > In boc, inquam, contentiosus non ero. magis prxstare quain oflicium, inter tam magna ct
Siquideni didici Scripttirx consuetudincm eumdcm* mulliplicia negolia qux libi rara hera deesse pos-
lioininem diversis noniinibus appellare, quod lamen sunt aul dcsiiut, ulpote cui lolum debeo modicum
in feminis multo rarius ohtinel. Verumtamen quod id quod siiiii, siqnidcm prxsenicin mei el ineorum
uiulier iila evangelica, de qua jam mtiltum sermo- iu exsilio quod adhuc tain jusle pressuram magiii-
ncin serui, nonsolum Salome sed elMaria dicta sit, fica et celebris liheralilas vestra mitigavii. Adquam
probabileiubinc sumo conjeclurain : soienl siquidem sicnl celebre est, nenio confugiens confusus abiil,
niulix Ecclesix ab antiquo per singulos auni cir- ob id etiam polissituum ascrihcnduin persxpe vix
culos in dilucuio resurrectionis Doininicx ad de- - conlineo siylum, quod non solum modernos prin-
volionis augmentum, trium Mariarum Dominum in cipes, sed et multos et nominatos hujus oflicii viros
sepulcro operose el devole cum unguenlis quxren- in amore litterarum et adepto ipsarum culmine ex-
tium, non irreligiosas osleulare prxstigias, et qux cesseris. Porro, si Pythagoras adviveret, obamorem
sunt bx tres Marix, verius, ut arbilror, non inli- istum prxcipuum et ob alias si atiendimus nalurx
inabitur, quam si una dicalur Maria Magdalena, bene institutx dotes, divx recordalionis Constan-
altera Maria Jacobi et Joseph raater, et lerlia tini iiiagui spiritum in vos descendisse proclama-
Maria qux et Salome , mater filiorum Zebedxi. ret. Sed non pergo nunc gratiarum noslrarum ulle-
Verum, ul jara diximus, in hac parte contenliosus rius dona prosequi. Suflicil qux' universi norunt
non ero; duntaxat Salome nomen mulieris fuisse in letigisse : prxseriim ne videar inprxsenliarum non
Marco oblentum fuerit. Verum ab hac assertione, prapier propositum, sed potius propter enumcran-
uon dico opinione, poterit nos aliquautisper amo- dum graliarum vestrarum calalogum cceptum in-
vere >ilud quod de his niuiieribus in quadam homi- stituisse sermonem, id in fine orans, quod si forte
lia Paschali legitur, quam vidi Gregorii inscriptam : nunlii domiiii regis Angloruin in celsiludinis lu»
Maria Magdalene , inquit Marcus evangelista , et, r, conspcclu opinionem domiui Canluariensis seu par-
Maria Jacobi emerunl aromata, ut venientesunge- vitalis mex labiis deirahentibus gravare attenlave-
rent Jetum (Marc. xvi, 1), etc. Commendat, inqnit rint, ne adhibeat lidem prudeniia tua. Nam, licet
Gregorius, lectio evangelica sanciarum miilierum dcmus poenas pro ineiiiis, collocati in obscuris sic-
devotioncm, et infra : Maria Magdalene, inqttit, ipsa ut mortui sxculi, in nos tnmen quotidie psallunt
soror Lazari, quw ttnxit Dominum unguenlo (Joan. qui vinnm bibunt, el me pcrsertim liominein exsu-
xi, 2). Msria Jacobi mater est Jacobi junioris et Jo- lein ei obscurum, quod modo inanibus nequeunt,
scph el soror mairis Domini. Maria Satome a viro linguis suis ubique conseclantur, objicicnles mihi
vel avilo dicta cst. Tradunt eniin eam duos viros quod anno prxterito domino regi Angiix nescio
babuisse , Cleopham scilicet et Salomam , ipsam qux Andegavis in superbia el in abusione locutus
quoque volunt esse, qux alihi Maria Cleophx ap- fuerim, qux lamcn illa fucrint, credo me libi (ne-
pcllalur. Ecce verba homilix qiiam Gregorii prx- scio si prudentia tua nunc recolat) fideliier relu-
scriptam legi, cujus tamcn procul dubio non est, lisse. Sed esto; David tnansuetudinem deprecabor,
polius interapocrypha computatur, quxtamen, sicel Semei non vcrebor opprobrium ; eo ipso potius
iit iniitulalur, si esset Gregorii ve) cujusvis eccle- peccalorum ineorum vulnera curabunlur, el ponens
siaslici, nec sic pro Annx trinubx nssertoribus fa- Q ; interim ori meo custodiam in necessariam iniseri-
ccrct, sed polius obviat, refert siquidem opinionem cordix vocein erumpam : Miserere mei , Domine,
sccundum quam Cleophas qttein isli novx hislorix miserere mei, quia replelus sum despectione, factus
asscrtores faciunt virum Annx et palrem Marix, opprobrium abundantibus el despectiosuperbis (Ptal.
ipsitts Marix conjux xstimatur. Sentio, domine in -xxn).
Christo mihi amantissime, dum propere Scripturns EPISTOLA 11
hinc ind<)pro viribus meis spoliaretn ul ipsarum EPISTOLA HERBERTI 1NPERSONA TIIOH/ECANTUARIENSIS
leslimoniis quomodovis proposiiis verilas magis ac ARCHIEPISCOPI EXSDLANTIS ADALEXANDRUH PAPAM
inagis oruata claresccret, nie subito sernionis im- CONTRA GILBERTDM LONDONIENSEH EPISCOPUM JAM
petu velut effreni equo evectuui, regulares cpisiohc EXCOMHDNICATDM.
nietas cxcessisse, adeo tit nec videnr epislolx nec Amantissitno sibi in Chrislo Patri et domino
multiplicibusoccupationibusluis pcpercisse. Sed ad- ALEXANDRO, Dei gratia summo ponlifici. THOHAS Can-
vertat dominus mcus, quia cum sim canis inorluus tuariorum Ecclesix eisul miserahilis, dehiiam cunu
et pulex nniis conlra inagnos ct modernos novx oinni devotione obedienliam.
hislorix iroo iuveleralx fabulx assertores rn,Qv.x
.stir Quod tam crebris et querulis vocibus tanix raa#-
jesiaiis me prxsoniix ingero, non quidem irreve- A se igitur, paler cleinens et juslejudex, consideraiio
renlia in causa est, sed et pressura qux el ntuic vcsira. Evigilet se ad tam iniqux appellationis ab-
cogil ul non lenia, sed de more luctiiosa currat ora- usionem, nead invocatioiiem tantiellam sancli no-
lio, et eo IIURCInctuosius, quo periclitor gravius a ininis tui, quasi sub alarum veslrarum umbra ex-
inalo utiquc domestico et inieslino. Ecce enim illam slinguatar obedientia et foveatur iniquilas. Excuiial
jitsiissimi ut crcditur anathematis censuram in fra- se polius excussorum fiiius, moveatur miseratio,
sreni, et utinain vere fratrem! Lqndoniensem epi- movealur etindignatio veslra : alteram quippe de-
scopiim proniutgatain, quam cxteri fratres nostri betis lxso, alteram lxdenti, ne in potestale lania
aut clemenlix pietas aut zeli recliludo.
provinciales episcopi exaudiio litterarum nostra- pericliteiur
rnrii lenore, ut vere jusiani approbarunt, solits ipse Non enim erit qnis innocens, si aul puuiat illtini
contemiiet, solus et totus in ira et disceptatione eui parcendum est, aut parcat ei qui fnerat punien-
dus. Proinde moveat vos, clemenlissime Pater, hinc
jiositus, toluiii per contentionem agens furor ei sic-
ul jam dicitur secunduin simililudinein serpentis, censura jusiiiix, inde compassio misericordix, ut
sicut aspidis surdx el obtiiranlis aures suas, ne vo- Ha in vieario Chrisli el Cluisto Domini juslilia et
cem sapientis incanianiis exaudiat. El quqd adliuc pax osculenlur se invicem. « Amanl enira se duo
D ait quidnm, ut qui facit j'us|iliam invenial pa-
plango lacrymosius quia cxleris detestabilius esl, hxc,
isto fnroris sui el inipaiieniix spiriiu rtimpil pro- cem, et non aliier. > Moveai igilur vos mea meo-
icssronis el obedienlix yincula', matris sux.iatera rumque pressura et causa pressurx et prx cxteris
concutit et se excutii foras. iiiler cxtera siquiileni naufragiuin naviculx, ili qua te jubenie ascendi in
ai infirmandum in ipstuii latani sententiam convo- allum, ut relia laxarem in capluram. Eam siquidem
calo ad id universo civitatis clero, muliis quoque vosmel meo credidistis regimini, quani tamen meis
aslantibus et audieniibus publice altestatus est se manibus sine vestris viribus prxsertim inler lanlas
sediiioiuim et disseiisionuni teinpestaies nequaquani
neque ralione personx sux neque Ecclesix nunc
sulficio. Advertat eliam miseraiio veslra
sibi creditoe, meiropoli Eccjesix seu melropolitani gubernare
ullp aut obedientix vinculo quaniis fuerit navicula hxc ab anliquis illis paren-
personx prolessionis tiun noslrorum leinporibus jactala fluclihus, tunsa
astringi. Raiionepersonoe non teneri se asseril, qtiia
quidein persxpe sed fracta nunquam, quiniinosem-
facta est translatio personx absque nova professio-
per liberara de medio petrarum dabal vocem, non
iiis vel obedientix exhibiiione. El inclinavit prout confracla sed solida.
Siquideni qux ntinc in tanta
feclo ex hoc in lioc ulinam exinanila fuisset fex cernitur Canluariensis Ecclesia, ab apo-
pressura
ejiis. » Pariier et Ecctesia ad qttam translatus est ^ slolicae sedis obedienlia, ciii vos nunc Domino Ec-
ipsum liberat penitus, inquit, quia el ipsa ab anli- clesiam suam iuiserante prxsidetis iion dico reces-
qnis ul refert paganorum temporibus, ab omni sil, scd nec etiam in inodico, elsi in corde niaris
Cantuariensis Ecclesix suhjectione libera fuit. i sita, nullo lerrenaruin pblestatum uictu seu gratia
tJiide et se de j'ure arcbiprxsulem debere fieri pu- titubavit. Pro ipsa igitur aposlolalui veslro ad hos
blice comendehat et archiprxsulatum sibi frontose dies adeo devoia et a vohismet niihi credita, totis
riiinis vindicare non erubuit. Hxc aulem non in an- aninii viribus eigenibus provolulus egq et passionis
gulo, sed iiniverso, ul j'am dixi, ad id ipsum con- mex socii supplicamus, quatenus rectore ipsiusfiiiis
vocalo civitatis clerp;, mullis qupque de populo ctiain periclilantihus ipsa saliem in singularis ve-
astantibus et audieiitibiis gesia suni. Unde, sicut stri primalus forlitudine in siatu suo et gradu pri-
jain Jiii clamavit nuindus, manifeste iiunc testan- slino inlegra conservelur. In line aulemprxsenliiini
lur opera. Prodiil enini quasi ex adipe diu ope- intimamus quod circa ipsorum finem aecepinuis,
ruin iniquitas , nec ainplius tegi poierat, ira et moveri videlicet quam plurimos plnrimum eo quod
iinpalieiitia pessimis usa consuitoribus. Accedilau- nuiitius doinini regis Anglorum Reginaldus Saresbe-
leni malorum cuinulo quod hanc lam detestan- r. riensisarchidiaconus a vobis revertens, el per no-
dam concisionem Ct (am exsecrabilia manifestoe stri exsilii civiialem transitum faciens, multa, ut
inobedientix verba sub alaruni veslrarum vcla- dicilur, in superbia et in abusione loculus esl, ad-
menlo coalitura cxistiniai. Qui ut accepit me sa- dens inier alia et de se loquens, qttod etsi ipse non
cerdolio meo posse libere fnngi, mox nescio essel Catiluariensis archiepiscopus ipse tatnen Can-
ad quod ut dicit provocalionis non refugiuni, sed luariensis archiepiscopi vincios anaihemate solveret
suffugium convolavit, necdum profeclo in u.llo gra- ct adliuc rerum Canittariensis Ecclesix invasores
valus, sed gravare inlendens, riisi quod forte suum ab oiiiiii ablatorum, tam roobilium quairi immobi-
reputabal gravamen, si non me in priora conjecto tium, resiiiuiione ex tolo liberaret, in verbi sui le-
vincula militixmex arma ademisset. Qtiin poiiiisin stinioniiim nescip qtios mercalores ser.um ductos
nullo gravatus non modicuni gravavit appellans. velut digilo oslentans, quibus vesiro noinine se pe-
Nam eo ipso pacis ecclesiasticx auram, qux etiani cuniain soluturuin divulgabat his aliis aliquid, nihil
a pacis inimicis et ipsain diu desperanlibus putaba- auiem mihi et verbis his : nec confundor enim nec
lur, staluit in procellam el fluctus aliquantisper se- inovcor, quia, velit, nolil muiidus, siquidpossem ad
datos superbix sux vwito amplius excitavit. Evigilet gloriam, veruin ad Ecclesix ignoroiniaro vel detri-
U 25 EPISTOL.E. im
menluiti miseranle Domino faclurus sum nihit, nec: A . lanicm et absentem, excidisse non arbilror. Unde
tiuqiiain res sive vasa lempli sanguine Cliristi ela- eteo solo maledici meruit
borata etdicala pauperibus ipsius etiam Chrisii de- revelare atteniavil. quod palris sui pudenda
putata obsequiis Balthasar, me assenliente, in lasci- Tertia objectio. Prxterea ine Senonis a vexatio-
vix sux usus convertet : quin poiius calamilosx et nibus ineis el
exsularis vitae mex residuum juvanle et jubente te angustiis ad cleiiienlix vestrbe siniiin
properante, nec ajain sxpe dicto fratre et uiinam
vicario Christi et chrislo Domini supeiimpendere vero fratreexspectalum idem lenipore in terram re-
paralus suin. versus una cum cxteris, nisi quia inter cxierosma-
EPISTOLA III.
EPISTOLA HERBERTI IN PERSONA jor necdum accepto stiper boe regis mantiaio spolia-
TII0M.-ECANTUARIENSIS vit ei universa Ecclesix bona fecil conliscari.
ARCHIEPISCOPI CONTRA EDMDEM.
Reverendissimo Patri et doniino ALEXANBRO, Quarta objectio. Prxterea boc nulla commenlilia
Dei el concinnaia fraude valehit,seu itt lantas majesiaiis
gratiasummo pontilici, THOMAS, miserou Caniuaiien-
sii Ecclesix niinister luunilis el miserabilisexsul, sa- oculis audebil legere : quin, sciens et prtnlens anle
liitein et omnem cumsiiininadevolioneobedientiam. propriam sui excommunicationein cx noiniue meis
Cum ego pauper etdolens tantxmajeslatisregiam 1 excoinniiinicalis cominunicaverit. Illud eiiam ana-
clamoribus qtterulis ad onmia et sxpe urgentia Ihemalis vinculum quo inprxsenliarum innodatus
certissime mei persuasum est.solvit ecclesiam
prxsenlis agonis mei pericula crebro niniis et im- est.ui
intrans ipsis eiiam missarum assisiens solenuiibus.
portune pulsaverim, nunc uo insianlius quo urgetr
Quinta objectio. Qualiler eliain sacros vestrx ex-
gravius, ad solilum prxsidium recurrimus. Pulsa
et uian-
igitur verecundia et quodammodo majestatem non cellentix apices suppresserit parvilatis mex
data contempseril, omnino auditum est.
pensans, nudum et onini ope destitulum humana
tanlx majesialis me oculis ingero, qui potius in hoc Sexla objectio. Quolies vero et ob quas causas su-
iisdem negotii articulis appellaverit, et idiotx
paupere et tenui lnembranulx scbeniate qiiolquol per
sumus coloris et migraiionis filii, pielatis lanlx pe- ei plebeii per vicos>et plateas garriunt, sperant quod
dibus advolvimur, regiam illam clementiam quadain ad invocationem sancti nominis tui quasi sub ala-
lacrymaruni nosiraruin dextr.i et diulurna jaui vitx ruin luarum regimine persequentium nos iniquitas
noslrx miseria pulsantes, ut niiserieordioe vestrx et injusiiiia coalescere potuissent.
januas miserabilis ingrediatur oralio nostra: nunc Septima objectio. Novissime etiam duro consueto
prxserlim cuin allophylus ille nunc demum revela- hoc non refugi» ulereltir sed suffugio, quod cxteris
luscorporis sui inole parvitaieui ineam despiciens C ' oinnibus longe ceelestihus judico, non clam sed co-
universuin Israeleni singtilari cerlaiiijiie provocet, ram populo, cubile patris altentavit ascendere, et
ut ita in se suinmam belli et toiius proelii pondus se de jure melropolitanum esse publice conlendere
excipiens Pliilistxa oninis victoria et ipse prx cx- iioii erubuit; adjiciens etiara quia inclinavit ex hoc
teris victorix gloria ponatur. Sed quid ? Goliam siin hoc ex Herefordia Londoniensis faclus, Caniua-
gnifico, ulinam vel solum se Goliain exhibuisset, riensi vero meiropolilano nullo astringi professionis
quin potius periculosiorest. Nam sicut clamat mun- seu obedientix vincujo, cum in sui translaiionehxc
dus, lestanlur opera, filium adversus palrem qui- exacta non fuerint. De quibus tamen meniini me
bus poiesl consiliis inslruit, ut idem sit nobis achi- alias vestrx plenius cbarilati scripsisse. Ipsa igilur
lophel in abscondito et Golias in aperto. E( allendai Canluariensis Ecclesia tam muliiplices illecebrosx
paulisper discretio veslra, si non ipsius opera tesii- arlis nexus tilira non susiinens, illius capul conlri-
niouiuin bis qux de ipso dicuniur perhibeant. vit, ciijus tolies calcaneo fuerul insidiatus. Sed non
Prima objeclio. Primo in Anglia apud Northamp- pergo nune alterius illius exagiiare excessus : suffi-
tune, cuni in lanio versarer discrimine adeo utipsi cial leligisse. Prxteriiis enini niuitis ea duntaxat
ei aliis fralribus et coepiscopis nostris a divinis di- n| recolo qux lapides et marmora clamant. Horum
slricte prxciperem cessare orDciis, si proprix mex etiani mulla ex muhorum revelatione ad vos com-
personx violenix quod uiulli tunc jusle inlueban- meantium efftigisse non arbitror. In omnibus enini
lur, mitlerentur manus, multis qui tunc aderanl his coram populo processit in campum armatus ut
coepiscopis nostrisaudientibus, clericis etiani non- Philislis bella dimicare. Veruin Golias in campo, iu
nullis, iste confeslim appellavit, quasi ex eo grava^ conclavi Achiiophel erat, adeo etiam ut nuntiis do- ,
retur, si non mibi vincitia fuissent injecta. Quam mini regis proxime a sanctitate vestra revertenli-
iniqua fuerit bxc appellatio, ei quaniam adversus bus, Ricardo videlicet Barre ct Radulfo archidia-
appellantem faciat prxsuniplionein, veslra, si pla- cono, verbmn pacis, quod lunc sedulo quidem et
ceat, consideraiio bsec. officiose traclabatur, una cum archidiabolo ilio Gal-
Secunda objeclio. Prxterea Senonisin sublimila- frido Ridel concilii sui nisibus ruperil. in cujus
lis vestrx prxsentia advocans quanlum adversus etiam spe verbi ego cum coexsulibus meis conscien*
parvilatem meatn liiiguani sitam acuerit, et nisi lia regiset voluniate Pontiseram jam usque proces-
cohibuisset miseratio vesira, (jtiantisprobris et eon- seram, apud Calvum montem cuni vencrabili fralre
tumeliis lacerasset ipsuin patrem suuui jam exsu- noslio domiiio Rotomagensi habiturus colloquium;
HERBERTI DE BOSEHAM i*«>
H27
deinde juxla eventum colloquii ad regcm qui ob id \ gius ille doctor pariter el reclor: i Amant, inquit, se
propins se nccessurum disposuerat processurus. hxc duo, > etc. elc., elc
Verum in eo arliculo jam dicli regis nunliis adven- Videar forte in suggillationem
luntibus, sicul a Chusi fiduliter accepi, omnis ille personx Londoniensis niniius, et odio potius quam
frtistratus est consilio Achitopbcl forsitan exj'udicio tam dura lam auiara scripsisse. Sed le-
apparalus
a iuuuiis aliqno in mex depressionis augmenliini ct slis esl mihi is ctti otnnis voluntas loquilur, et cui
restiitttionis sux spem certam accipiens. Scd eslo : nunc sermo in vincnlis meis quotnodo cupiam euin
Dominusmihi adjulor (Psal. cxvn), non limebo quid in visceribns Christi Jcsu , qui elsi niihi lilialem ,
nonsub-
faciat mild ettro (Psal. LV). Spero eiiam cerlissime ego lamen illi, Dominus scil, alfectnmpairis
cl iuler vinctila mea tleside-
quod, le duce, le rectore, procella mca staluclur in traxi : id magis magis
auraiii et tcmpeslas erunipens snper capttt iinpii ve- rans nt digue atnbiilasseiiitis vocatione qtta vocali
uicl. Umle cgo sictit ipsorum ininimiis ita hodic et sunius, cuni omni liumililaie et mnnsueliidine aller
iiiiserrinius ct quoquoi passionis istius socii sunt, alterius onera portanles. Adverto ine jam in lauta
snnciitaiis veslrx gcnihus provolulis et manibus ex- sermonis longitudine epistolarem oinnein brevita-
leni excessisse. Unde vereor lantx inajeslatis of-
pansis supplicamtis et quanlas audemus majeslnti B
lantx porrigimus preces : Dissipa, Doniine, conci- fendisse audilum, ad alia lam inagua ei latn mullt-
liuin Achitophel et percuie caput de domo impii. Et plicia mortalis vilx liujus negotia iiitentuin. Sed
sicut inde David vice fungeris opus id probet; sin- spero quod qui tani paierno lam materno eiiam
nffcctu compaiiiur meis ahTiclionibus, facile iudul-
giilari soleriia et fortiiudiue lua Golias alter prosler-
naii.r el rapul amiltat, quod, ul jam supra mon- gentiam tribuai verborum excessibus : prxserliw
cum hrevi non potuisset slringi sermone quod sen-
siiavinius, in lam intiltas aries vertil et fraudcs.
Nam ttt solus in mililia tanto certamiui babilis xsti- sibus et doloribus dilatalum est. Prxlerca alias
niaris. Et lunc profeeto in decein millihus juvencu- breviores, quas eliam prxter has vestrx transmillo
larum psallcntiiim testimonio iriunipliabis,, Nam pe- sanciiiati, jam scripseram litleras, cuin ecce subito
slilente pereunle alii inantis suas lavabunl in san- cursor intrarel qui profectionem Londoniensis ad
curiam et alia pleraque hic conlenta nnniiarei. Untle
gitine pcccaloris, jttxta quod unus sanclorum ait:
< Melius esse ul paucorum damnaiioiie plurimi li- laniis novis supervenientibits nova scribere neces-
bcrentur quam eorum absolulione plures pericliteii- sarium et posl priorum iilterarum finem haruin
uir. » Alioquin cerle injusta misericordia est. Con- inchoare principium. Spirittts consilii et scieniix
snliie crgn, Elix zelum ei gladius Phinees a cordis r doccal vos de omnibus, charissime mihi Pater.
veslri nc excidat manihus ; et videte quo zelo dignus EPISTOLA IV.
sii qui operatus est sic, qni paireni suiun relrusil KPISTOLA IIERBERTI 1NPERSONA STErilANIMELDENSIS
in carcercm, nudavit et adhuc tenct in vinculis, et EPISC.OPI AD ALEXANDRUM PAPAM PROTUOMA CAN-
«piodplango lacryuiosisis, quia cclcris detestahilius TUARIENSI ARCUIEPISCOrO EXSULANTE.
cst, patris sui spousam zelatus est sihi, et non in Elsi lihi, Pater sancte, omniuni sollicitudo Eccle-
conciavi hoc, sed, ui supra dixinius, publice cuhilc siaruiu de singularis primatus ttti exccllentia sit
patris violare ailenlavil, proiestans, poptilo et clero commissa, specialius tamen illi Ecclesix filii a te
civiialis sux audiente, se jure debere metropolini consolaiionein el proteclionem deniereiitur, qui ex
oblinere, nec Cantuarieiisi ullo astringi professionis adverso ascendere non metuuni et lerrenis pote-
scu obedicniix vinculo. Igittir an absolulionem seu statibus, ne quod Ecclesix est usurpeni, libere co«-
condeiiinaiioncm iueruerit laui maliiiosa operatus, iradicunl. Proinde esl quod ego episcoporum mini-
tam sttperba lociilus, singularis primaltis vesui iiius pro venerabili fralre nostro filioluoThoma Can-
eonsideralio hxc. El, si forsan secundiim ccclesia- luariensiarchiepiscopoviro, ulcredilur, Dcoamabili,
siicum niorem analheiuatis absolulionem impetra- el matri nostrx sanclx Romanx Ecclesix fideli
vii, an in hoc ipso parviiati mex, quam adco con- fgenibusprovolutus, quantas valeo et audeo maje-
lumaciicr conicinpsit, qtiin poiius an matri sux stati tantx porrigo preccs, qui pro tuo notuine et
Ecclesix, cujtis publice et tani impudentcr rupil Ecclesix luitione, sicut novil Ecclesiarum orbis, lain
professionis et ohedientix vincula, debeat rescrvari gravia passus esl, et supra spem oinnium, cum esset
auctoritas ; vcstra iiidcra consideralio hxc : et ut nulriliis iu palaliis, contubernalis et condiscipulus
tnnlx majestnti non tam teniere qttam limide bxc Augtistoruin, conteinpla principis gratia et univcrsa
loquor, singulis studiose oppressis iu hanc spein non gloria doiitus ejus, solus pastorales sudores aggres-
esset absoiuun ei pro cerio ad Ecciesix pacem fieret suscsl, etob id torcular calcavilsolus, nisi quia effu-
cxpediiior via, si qualis accedit lalis reverierelur. sus est furor juxia planctum prophelx : Super par-
Alioquin sciloie el ego certus sum, quod sicul jani vulum foris el super concilium juvenum simul. Vir
6a>peaccidii, curabitur contrilio nostra cum igno-' eliam cum uxore expulsus est et senes cum pleno
minia. Dicenl enim : Pax, pax, et nonest pax (Ezech.. dierum : transierunl domus eorum ad alteros, agri
xm). Il;cc idcireo adeo et conlideus dixerim, quod el uxores pariter (Jer. vi). Respicias igitur, aman-
cx solo juslilix melu liiiinilialio erit et ad paceui lissinie Paicr, super filios tuos, qui ciini ipso lam
accessus, qtiani sola juslilia polcrit, juxla quod egre- riiietaminhumaneproscriptisunietejecti.Respicias,.
U23 EPISTOLE. 1430
paslor bone, super oves pascux tux : exturba et A } mitmis lux se prxsentix ingeril, quin potius teeum
dissipa, jtulex sancte, luam dissipanles hxredilatem, litterarum schcmaie quotqiiotsumus migrationis fiiii
ne polestas tanla sine causa gladium porlet, niinc pedibus lux pieiaiisadvolviniur, regiam illam cle-
prxserlim cum in Chrislum Malcbus et in vasa nieiilix lux piilsantes ul ostiuin misericordix lux
tetnpli Balthasar manus extendit. Et quia Christi ingrcdialiir oralio noslra , ctijus si non audis cla-
vicarius es, opus id probet, leva manus tuas in su- inorem vocis exaudias vel clamorem sanguinis; ad
perbias eorum qui malignanlur in sancto. Increpa leenim clamal sanguis noster, niiiic prxsertim va-
fe.rasnrundinis, confringe in die irx tux regcs et in lidius quo tenlamur perieulosius. Siquidem in spe-
nationibus jndica, ut quemadmodiim es pater nii- cie peregrini absconderunt nunc superbi laqueum
sericordinrtim, sis el dominus nltionum judex jtistus nohis. Hle, ille nempe ad nos in specie peregrini
et foiiis, lerribilis et auferens spiritum principum, accessit. Peregrinus quidem accessil, sed peregri-
lerrihilisapud reges lerrx.ut sicut Christi tescimus iitts diu noii latuit. Simttlans eniin se cogilare co-
vicariuiu sic Christi ministerium impleas. gilationes pacis, pacis nostrx, admillebalur be-
Oro igitur etiterqm oro : vicarius Chrisli christus nigne loquens et ipse pariier qux pacis eranl. Unde
Doniini Christi injuriam amodo ne dissimulet. Ve- et speciem tam bonam cernentes, multorum oculi
rumtamen verbmn illud tritum jam et commune "* tenebantur, fiduciaiiter pacifica prxstolantes. Sed
nohis scriplutn esl, quod sapientibus nostris caro demum verborum aucupiis oculos suos deprxdatos
revelavit et sanguis : Exspecla, inquiunt, reex- querebantiir. Nain, cumjamab omnibus consumma
spccta, non est lempus vindictx sed sustinentix iu lionis totius finis sperarelur, peregrinus nosler per
tania, inquii, multitudine inimicorum Ecclesix. Oro, qttosdam sibi bene notos anfraclus a via recta de-
Paier, sustine paulisper, et supporta me lanlx ma- flexerat et deprehensus est dcvolus ille non quidcm
jcsiali, non tam temere quam titnide hxc loqnen- cogilationcs pncis, sed potius afflictionis cogilasse.
leni : mira cerle imo monstruosa sapientia hxcut Quippe cum prius pacem offerret, postea pacis oscu-
lunc sine causa porteltir gladius sacerdolii quia lum pernegabat. Quo audilo, Iixrent circumstantes,
multi sunt adversarii Chrisli, quasi athletis Chrisli hxsiiani roedialores, stupet populus, admirantur
ad lempus cedere, curvare genua, solvere manus, et universi, et frustranlur spes oiuiiium. Quibusdam
gladium in vaginam converlere tuiius sit adversa- proclamantibus illuni non solum ecclesiastici, sed
liorum inuliittidiue territis. 0 cxca niundi sapicn- el tolius humani moris subversorein, quin potius
lia supina niniis et crassa, enervans omnein fortilu- ipsam naturx legem offendere, qttx dilectionis si-
dineni fidei, suffocans censuram judicit et qux lu- rf gnum et pacis noscitur homines docuisse ut in ilto
cernam juslitix ponat sub modio. Pro quibus pro- prxcipue membro appareat signum concordix, unde
pheta : Aperi, Domine, oculos eorum, ut videant, rixa el jurgia oriri consueverunt. Alii non istud
quia pltires nobiscumsunt (1 VReg, vi). Non diffitevr operlx in corde seductionis manifeste speciem de-
tainen persxpe parendum tempori, inlerdum aliqaa clarare leslabanlur, diabolicameiiam excedereprx-
dissimiilanda, suslinenda inulta : dispensanda vero sumplionem, qua non dignarelur bonio communi-
nonnulla, at id quidem beue fieri si salva justilia care hoinini quod homini cxhibucril Dominus, et
(iat. Sed tit taceam tam dirura et Chrlstianorum prin- ipse enim in signum reconciliationis el pacis oscu-
cipum leinporibus inaudilum exsilium, ubi uniits laius est me osculo oris stti. Ego vero ut doniiuo
percussione lot et tanti mulclanlur ; quomodo erU meo secrelius loquar, rem tacilus considerans, xsti-
salva justitia ubi secundo vinctus ducitur Chrislus mo non siue causa, quin potius divino iiutu pacis
anie prxsidem, et Pelro adimitur sui apostolatus osculum nobis fuisse denegaium, quod vidclictt
oflicium, Angloruin vero Ecclesia siculjam omnino illius pax, quam quxrimus, et noslra jttslilia quain
audiltim est exauctorala, passim Irahuniur clerici fovemus, convenire non possint, illius regnum et
ad judicia sxculi, sacerdotes ligandi et solvendi po- sacerdoiium noslrum. Aliasquippe legiiuus paciset
lestatem exercere non audent? Age igitur, hom» D justitix osculutn : Justitia, inquit, et pax osculalw
Dei, quorum lenes hxredilalem, induere fortitudi- sunt (Psa/. LXXXiv).Uiinamlamenjuxlaquodprophcta
nem : excule te, fili excussorum, ut sis disciplina- de se optat essem vir non habeiis spirilum et meii-
loniin virga, ineruditorum baculus, superborum dacium loquerer. Prxterea scriplam domini Catt-
ninlleus et oppressorum levainen. Et quia semel tuariensis petilionem pacis nostrx formam conli-
ceepi, loquar ad dominum meum, cum sim pulvis nentem et prudentium arbilrio motlerate saiis et
et cinis. Non infirmetur in tribulatione virtus lua, dlscrele conceplam, oblalamsibi et perieciamprimo
alioquin verendum ne unasciniilla qux i.noccidente quidem videbalur admittere : sed poslea, ut mos
in corde maris exorta est, nisi cilius oppressa fue- hominis esl, nescio quibus uteus inollitis sermonibus
rit, lolum Ecclesiarum orbein populelur. Angelus scriptx petitionis variavil sententiam, iia ut juxta
inagni consilii tecum sit. quod consuevil perfidia niliil faciens, totum fecisse
EPISTOLA V. viderelur. Et sic frustrali discessiraus nihil prxler
JEPISTOLA UERBERTl EXSULANTIS ADWILLELMUK SENO,- quam nostras angustias reporlantes. Age ergo,
NENSEM ARCHIEPISCOPUM JAMROMAM PROFECTUM. homo Dei, para le, superborum baculum, tyraimo-
Quibus niinc polcsl vehiculis parvitas mea subli- rum mallcuin et oppressorum levamen, ul quorum
Ii31 ilERBERTl DE BOSEIIAM 1452
sortilus es minislerium, sortiaris et zelum, et alte- A nunc ulterius istius exagitarc ignomiiiiain : suflicit
rum nobis Matlaihiam cxhibeas adversus Antiocbi leiigisse, praeserlim cum sciain nec duhiteni, me
sacrilcgia : ignito eloquio luo frigida Israelitaroiii lacente, ex jam dictis personx circumslaiiliis per-
corda excitandosollicite provideas ne flabris lepro- sonam ipsam cum univcrsis idiomaiibus suis, menti
sorum exstinguatur. Nam quod ntinc solum resi- tux mox occurrisse : sed speramus qtiod bi et ho-
duum esi, ad le siinl ocnli noslri, quin potius tota ruin similcs nobis siue causa adversantcs lua tna-
Anglicana Ecclesia, cujus tn adhuc parvulus suxisti jestale prxsente, prxslante Domino, reverleniur
ubcra, ad le suspiralel hoslias cxspectat pacificas, confusi. lnlcr quos eliam noiinulli mulcli riiciiiilur,
iiune prxserlini ciiiu pcr tcmclipstitn introieris in ut nohis polius quani vohis obsislant cum domino
sancta. Quod prxfatus ille peregriniis noster ine- suo somnianles vos in lerra ipsoruni cismarina
Inens, miro motio conslernalus esl, qui ex solo tu:c nescio quani legaiionem petiliirum. Veruin parum
profectionis meiti, dolo et callidilate quadam ut corum somnia curantes citm universa Ecclesia el
jam dixinms, humiliiateni prxtendit et eliam pere- nos pariter inler monaclios et petrasfdelilescentes
grinum simulavii: in qua profectO percgrinalione iu nostra orannis pressura, ul veniens venias cuiii
ex tui absenlia occasione caplala Gallicanos fluvios exsultalione prosequenies, de cujus nuuiere venit
inulta jam cx parte videlur absorbuisse, adeo etiam B * quod lanti ponlificis niinislerio vis;iavil plebeui
iil Jordanis ipse in os ejus dicalur infltixisse, hac suam : qui pro liliis capiiviiatis Iegalione ftingatur,
arte et nos absorbcre attentans, ni fallor : scit quid qui ad jusliliam majorum nostrorum nohis corda
dicam prurienlia lua. Unde necesse est in brevi me- conciliel et vota iutiniet miseroruin. Angelus niagni
riicinalis occurrat virlus consilii lui, ne non solum consilii sil nobiscum, qui aplet nos iu omui bono,
parlem terrxquam peiit ctin spe certa jam obtinere ut intelligatis qux recta sunt et opere seinper com-
videiur, sed totam, quod absil, terram absorbeat. Itl plealis.
autcin in calce sermonis ego ci passionis mex socii EPISTOLA VI
provoluli liinc genibus lux stipplicamus discrelioni, EPISTOLA HERBERTl EiSULANTlS AD EDMDEM CONTRA
ne unqiiam te volenie, te assentienle damna patri- LONDONIENSEM EPISCOPUMROM.VM JAMPROFICISCENTEM.
inoiiioChrisli sanguine elaborato el vidux doli illata Revereudissimo Palri el domino suo in Christo
superiori aucioritaiecompellamur remiltere. Quippe amantissimo W. Dei gralia Senonensi archiepi-
lioc esset exemplum perniciosittn inducere et nos
scopo et apostolicx sedis legnto suns HERBERTUS
ipso de indebito contaminare consensu ; juslificare miserabilis nunc et exsul, modicum id quod nunc
etiam mauifesii sacrilegii reum, prxserlim cum
divini Q polest.
regula juris sit non remitti peccatum, nisi Etsi lania cui scribilur jusserit silere :iuciorilas,
r<siiuialur ablatuin, et iterum : Veram pceniteniiam
rupit lamen sileiitium chaiitas ; qux ul mors valida
non agi, sed simulari potius, quantliu penes furem est et pleruinque majeslalcm pensare non novit,
raploremve res ablala coustiterit, nisi forte arctatus juxla qttod etiain ail gentilis ille poeta :
exciisciur ino|iia. Prxieiea ne excommttnicati noslri Non beneconveniunl nec in una sede morantur
prxterquam prxstila juxta morem ecclesiasticum Majestas et amor :
cautioiic ahsolvaniur, vestm item solliciludo et con- unde et subjectam membranulam lotani jam cliari
sideratio hxc, ne quod semcl hisve secus actum esl, latis igne accenderem, si non ine insiunlium cura-
ad Ecclcsix loesionem possit converli. Unde ex- runi algor premerel et urgens necessilas ad alia
pressum super hoc Romani ponlificis multum acce- calamum detor(|uercl. Eccc enim draco ille iiiagnus,
ptaremus inandattim. Atidiviinus proxinie ali(|uosin serpens anliquus, gladio vcrbi Dei vulneraiiis, vel
nostri suggillationein pro persona Londoniensi scri- deinuui nunc de fovea lubrici erroris exire cogiiur.
ptis suis leslimonia in curia perhibituros, quorum Scimiis vero quod de malo ad maluin egredilur, ut
uotis cismarinus in ISoniiannia, ul dicitur, episco- qui prius fraudulenter incessil, amodo fiat mani-
pus esl, qui lamen an episcopus sit, licet in episco- D festus frairum suorum accusalor, el induet arma
pis j'am senuerit, ignoratur, imo quod verius est, calumnix inulto plus graviora quam pugnx. Undc
si quis Chrisium heiie recogitet, iion.dicoepiscopum quatn citius sive in solitudine sive in urbe sive via-
sed nec etiatn Chrisiianum vere profliebimur, nisi lorum sive siaiionariuni oppressorum clamor cle-
forle verba non opera faciaut Chrisiianum, c.iijus menlix vestrx auresatiigerit, necessecstutsubveniat
profecto omnis viritis in orc est, lingua attrea, et ltiiseraiio veslra, ul mililix vcsirx armis collidas
ferreum cor, cujus epistolarc eloquium quod prox- vasa iniqiiiiaiis bcllantia. Sic enim cougregalio hy-
me viditnus, coulra nos operosc sed viperce nimis> pocritx sierilis eril, cunt ignis vcster devoraverit
conceptum, nimio candore deformc ineiuiiiir ido- laberuacula eorum qui nninera Iibenler accipiunt.
lum, quin potius vcruin iriolumesl, qtiia falstun estt llla tamen leprosorum flahra huic sancto inimica
quod confiavit, e( spirittis non est in eo. Is esl qu.ii igni semper inihi suspecta snnt; cernuni, aomine mi,
in ore suo pacem nobiscum loquebatur et nunc oc- locutio h;ec. Ut aiilem sublimilali veslrx non tain
ctiltc ponil insidias, undc periculosior esl de qui- teinere qnain tiinide, quod negotio proficerct, elo-
bnslibel prophcla tlicit . Sagitla vulnerans lingtiai quar : si lorte nos vialoreni repcriiuus, expedil ul
eorttm : dolum loctttus cst (Jer. ix).Verum non pergo> vcsiium aliquis una cuni nostris rcmillatur, alioquiu
H33 EPISTOL/E. II?ii
profeclo nisi illi dominatores nostri vereaiitur fa- A strarum suffiigimus velamenttiin : ut si forie vos in
ciem vestrnm, veremur nos ne absorbcamur a dra- diversorio inveuerinius, Davidicam adhibealis sojer-
cone el illi repleant ventrem suum de icncriiudine5 liam cl foriiujdineiii, nc ad prxlium procedereiis
noslra. Ni fallor,. scit et nunc quid verbis prophe- contra Israelem prxvaleal iiupclus. Polius in bo-
licis significem prurieiilia veslra. Veriun, ne sancti- sleru retorquealur iotiiis plebis opprobmim. Sp>-
latis vestrx anditum insipienlix mex verbis diuiius! rilus consilii elseieulioe vobiscum sit, qni jiro ptie-
morer, id in cnlce sermonis adjicio, quantum omnis! ris nosliis huic ceriainini inintis idoneis, rioceat
Ecclesia in miscraiiouibus doniino Caniuariensi, maiius ad proeliumeldigilos uoslros ad bellum.
nunc prxsertim in hac prnfeclione noslra exbibitis, EPISTOLA VIII.
vestram supra inodum cbarilatera concelebret etI EFJSTOLA H.ECiS PERSONA TH. CANT.ARCH.AD UNI-
paeera nobis opera vestra, favente Domino, reddi- VERSOS TOTIDSANGLLE CLERICOS ETLAICOS ABSOL-
lam seu etiam juslitinm, si pacem prxcesserit, in1 VENSEOS A JURANENTO QLODCOXTRADOMINDM
miserationum vestrarum catalogo audio jani et gau- PAPAMET 1PSDM FECERANT , VIDF.LICETQUODNEC
deo numerari. Unum auletn esl, quod celarc non NDNTIOM NEC LITTERASIPSORDM RECIPEREN» Eff
possum, falsiloquos quosdam regis Anglorum nun- RECIPIENTES PRODERENT.
lios, reverlenies a curia, ventosis verbis lolam ter- Scialis, charissimi, quod ex multa iribulatione,
ram implevisse, qui causam vestrx profeelionis et ctc.
Impressa est inler epistolas S. Th. sub num. 78.
negolii intima cuicunque disseminabant et audito-
ribtis etinm sibilabant invitis. Ricardus autcin Barre EPISTOLA IX.
EPISTOLA HERIiERTI1N TERSONA TIIOM/ECANTDARI-
eratprinceps prophetix. Unuai scio quod iis si con-
silia vestra credidisiis, prodilores sunt; si vero non ENSISARCIIIEPISCOPl ADUNIVERSOS ANGLI^BEPISCO-
POSET ARBATF.S COMMOXENS NE FALSIS jNUXTIORDM
credidislis, mendaces. Vesirorum tamsn nonnulli
ad credendum leviores, ad ventum httnc moti sunt. REGISANGI.I*: RUMORIBUS CREDANT QUOSDE IPSO
Plurimi vero ut domino meo verum dicens non CIRCDMQDAQUE DISSEMINABANT ET NE NOVAREGI
EXIIIBEANT JURAMEN1A VEL OBLIGATIONEM ALIAM
paicam, jusiius conqueriinlur quod nttllam videlicet
absentix veslrx tam longe per proprios nunlies NOVAM.
vestros seu litteras consolationem inerueruni, el ut THOMAS, Dei gratia Cant. Ecc. min. hum. cl :i|i.
in hoc audeam jusla omnino queriinonia hxc. Ve- sed. leg. ven. fra. suo H. YVINTON. ep. et rcliquis
rum excessus hi veniam faeile impeirabunl, si ab- omn. confr. et coep. suis, abba. etiam per prov.
seniix desolatio ciia prxsenlix vesttx ixtiiia com- conslit. nec non et ven. fra. suo HDG.Dunel. ep.
nobis ille dux iti- C viriliter agerecl conforlari in Domino.
pensetur, qtiod prxstei magnus
neris vestri qui sicut operatur, prosperum faciet Gralias ago Domino mco cui nunc servio. Vide
vobis iler, Deus salularium nosiroruin. inter epp. S. Thomw, ep. 79.
EPISTOLA VII. EPISTOLA X.
EPISTOLA llElUiF.UTIEXSDLANTIS ADEUMDEM PRO EPISTOLA 1I.€CIN PERSONA TIIOM^:CANT.ARCII.AD
EODEM. ROGERIUM WIGORNIENSEM EPISCOPDM.
Qua verborum facundia qtiibusyelinguxprxconiis TIIOMAS, Deigraiia Cantuariensis Ecclesix minister
lot et tantas miseraliones vestras ab inilio passio- htiniilis, venerabjli Jratri suo ROGERIO Wigorniensi
num nobis exhibitas condigne efferamus, invenire episcopo, quod bene inccepit meliori fine conclu-
non possumus ; sed nunc prxserlim cum amplior dere.
miserendi prxstaretur occasio, ad noslra sananda Quid nobis de vestra transfretatione placeat cna-
vnlnera omnibus patuerunt viscera inisericordix ritati vestrx nos sxpius scripsisse meminimus et
vestrx. Omnesa minimo usque maximum cognove- rie veslra non minimum gaudemus obedientia, Ve-
runt, el aposloiicum virum prxdicani, qni onus rum, quoniam districliora crediinus lempora immi-
nostrum lanla cbnritaie supportaveril. Unde divina D ] nere, et inimicorum castigaiionem crudelem, adhuc
iniseralione liibuente merces erit operi vestro et ileramus mandauim firmiler injungentcs ct jn vir-
spes novissimis veslris. Nos aiueni non solum con- tute obedienlix prxcipientes ne ullo modo transfrc-
frntres et amici, sed ego et passionis mex socii sca- tare attenteiis, donec super Ecclesix negotio domini
bellum facli sumus pedum veslrorum. Verum peri- papx et nostrum mandalum reccperitis. Iu eadcm
clilantibus adhuc servis nccessarium est, domine ctiam virtute obcdienlix prxcipimus ne conlra ma-
mi, auxilii vestri porrigere manus, inaxime his qui tris vcslrx Cantuarieiisis Ecclesix dignitatem ad
domi inanus pessimoruin couforlavit, conversus sil filium domini regis coroiiandum ullo unquani tem-
nunc demum nd cursuni suuin, et quasi equus im- pore melu cujusquam seu gralia prxbeatis asscn-
pelu vadnt ad prxlium eaptale forte David abseniia sum. Quin potius si tantam Ecctesix lihertatem pe-
ut liberc exprobret Israci, cum non sit qui ejus riclilari seu ctiam vacillare noveriiis, sicut decel
possit vel audeat ludere impctum. Hic est Londo- lanlum filium viriliter vos opponatis. Et qttia scio
niensis, qui jam ccepil mendacii conficere iter. nuntios domini regis a curia proxime revertcnlcs,
Unde nos lconis metuentes violenliam qui draconis linguas habere latas et in' ventum multa semi-
jatn pridem experti sumus insidias, ad alarum ve- nasse, illum quem non dubito geslarum rerum vcrs-
U35 IIERBERTl DE BOSEHAM 1436
latem quam peroptime novit relalurum fidelilcr, A mino, cerlabimus agonem supernx vocationis pnl-
qui et ipse posterior a curia recessit, ari vos ricsli- mam in anleriora scctanies. Sed 1I:TChnctenus.
nare cnravimus, ul consolationes nostrx lociificent Cxterum.utcum fiduciadiligenii loquar, nonpossum
quoque animaui veslram. Prxterea dcsideramus vos salis admirari quod in faclo istorum regum ad glo-
monittim forc ul rescriptum litterarum, quas vobis riam Domini veslri mihi in Christo amanlissime et
dirigimus, confrairibus et coepiscopis nostris mil- vesiram non intendalis industrius. Nostis siqtiidem
tcre curelis, domino videlicet Winloniensi et domino omne consilium fore reprobum quod noia comi-
Exouiensi, scripto eiiam proprio consolans eos et talur vel sequitur, quam profecto jam conlra nos
hortnns, ut nobis parilcr sleni Domini prxlia slre- biiccin.1torbis et virietur non nova atieslalio operis.
liuc dimicando, el ttinc prxscrlitn ul Dominici gre- Unde vos tanquain prxdilectis dilectiorera exhor-
gis arieles se opponanl, si super cnronando regis tainur in Domino ut videalis quomodo cante ainbu-
(ilio nostra anctnritalc seclusa convcnianlur. An- letis, nec adeo uni vos prxbealis benevoluni, ut
gelus inagni consilii el nostra benedictio vobiscum glorix iiominis vestri susiinealis delrinieiitum et
sit, (ili mi charissiinc. aller vos perpetuo odiat : potitis cousiderationc
EPISTOLA XI. adhibita ambo obnoxii siul. lntelligenti dictiim est
PISTOLA IIERBERTI 1NPERSONA THOM.E CANT.ALCIII- satis. Pro causa Ecclesix etnoslrxjam sxpe roga-
F.PISCOPI AD ROBERTDH SANCTIADDOMARI PR.CPO luin rogamus adhuc, ulpole cui posl Deum debc-
SITDM. mus modicum id quod nunc scimus el quidquid un-
THOHAS, Dei gratiaCnnluariensisEcclesixminisier quam poterimus, prout expedire noveritis, dili-
biimilis, dilcclo ct dilectori amico suo R. Sancli genlein et citam adhibere vos curam. Valeat et
Audomari prxposito, sic transire per bona tempo- vigeat erga nos, charissime mi in Cliristo, veslra
ralia, ut non amittat xlerna. dilectio.
Quod nec lanta inxqualilate temporis, nec ullo EPISTOLA XII.
soriis nostrx lubrico noslrx ille charitaiis fervor EPISTOLA IlERBERTI ADNICOLADM PRIOREM INFIRMORDM
refrigtterit ipsa operum atteslaiioue novimus et le- DEMONTE ROTOMAGI.
nenuis, et loiius charitntis Inrgilori devotas gralias Dilecto sibi in Christo, N. homini Dei, H. THOM.E
agimus de cujtis id munere venit, ut ve) iinum Cantuariorum archiepiscopi miserabilis nunc et
mihi adversilalis inter tot prosperitatis amicos re- insignis exsulis 'socius, modicum id quod potest.
servaverit. Si igitur sub lanti tetnporis lapsu vobis Suscepi charitalis tux lilteras, quibus si bene
minime scripserim oblivioni nequaquam imputan- C recolo nionuisli, ut ego qtiibus possem tnodis effice-
dum est vel desidix. Ob id siquideni iniercurrens rem, ne Canluariensis ille a ccepio fervore desisle-
suspeudi niandnlum , quia super^verbo illo quod ret. Sed non est opus unguenlis balsaintim vel solem
conversus nnslerad vos destinalus delulit, vestrum facibus adjuvare nec cst necesse atl ciirsum anhelos
in dies exspeclabain responsum. Quod ut promo- urgere calcaribus. Cerno athletam Chrisii dimicare
vealis oflicio adhuc desideramus et poslulamus foriiter et quovis horiatore suo fortiorem, nec in
affectu. Quod autem litteris charitatis vestrx inse- cursu certaminis verborum slimulis indigere. Cemo,
ruistis rumores super negolio nostro non secundum inqtiam, unicum diebus noslris ac verutn athletam
cor vestrum acropisse, qnod significare volueritis Chrisli doctum ab illo, unctum de illo, venditum
nequaquam mihi admodum liquet, nam illo mise- cum illo, fugisse ul ille, sed gloriosum in iilo, ad-
lanle qui etiam in ira sua miserationes suas conti- versus quem amici sui ct proximi appropinquave-
nere non polest, pro rerum condilione et slatu runt, fremuerunt gentes , asliterunt reges cl prin-
temporis prospere erga nos universa geruntur. Ad- cipes convenerunl, per omnia illius factus imitaior
versa eteniin nostra sic inodificat medicinalis sa- qui fide et patientia hatreditavit promissiones. Umle
picnlia Dei, ut facial palienler et xquo aninio pcr- n el contra niundum in ihealro hiijus mundi spectncu-
peli per qttx promiltilur ccelcslis jauua aperiri; Itioi factus et angelis et lioininibus legilime inagntim
adeo ut ipsum reptttelur Dei medicina, qnod est sx- certat agonem el palmnm superux vocationis in an-
culi plaga cl quoil esi pcrsequeniis (lagellum sit leriora sectaliir, ad quam ut perseverando perveniat
palientis solalium. Verum, dum huc illuc evolvc- non mea hominis peccaioris cxhorlatione, sed gre-
rem quid prxlacli verbi contineret involucrum , gis lui poiius infirmi corpore et spirilu fortioris ct
suspicabar forle vos moveri pro liileris quibtisdam tux proprix oratiouis fortitudine indiget. Scripsis-
a Romano pontifice oblcnlis : quibus videtur doini- sem plurima nisi ex scripli lui brevilate tuas qttoii-
num Anglorum regem et personas regni et regnum dianas iieccssitales didicissem. Unde et ogo sollici-
a noslro eximere poutificio. Sed imendere debel tudinis lux circa plurima non immemor et scri-
prudentia vestra quod hujusmodi valeat in brevi bendi non vivendi quidem a le ipso formam acci-
exspirace mandaiuro. Unde nec nos ipsi in aliquo piens, paucis pauca respondi, inagis tainen plura
inprxsenliarum adversus dominum papam moti su- scribens tibi quam scripseris, reddens cum fenore
mus nec causamur injuriam. Verum, nolil, velii qux acccpi, sed id pro certo novcris, mi cbaris-
mundus, contra mundura magnum, tribuenle Do- sime, pars animx mex, ct altcr Nicolaus, mihi :n
1137 EPISTOLffi. U5S
prxscnlis exsilii mei naufragio, qiiod qux ntinc A lesituliiieo incedebat, vix tria verba sinnil, non
accipis volo ut lu redrias cum feuore, et quoniain, enuntiaiis, setl singulticns. Alitts Vero qtii maxinic
ut xstimo, inagnum gestas in peclore infcriorem gloriari solel rie buinanx sapientix verbis, inox ut
non seitiiam in sermone. Valeal pauper Chrisii in est locums, nec vox erat ei nec sensns, sie lo-
Doinino qucns, ut qui pucriles liitcraset primas dictionum
EPISTOLA XIII.
juncluras ignorarei. Unde quamplurimi slupebatil et
EPISTOLA HERBERTI AD PRIOREM WIBERTDM CANTDA-mirabaniui', lotuin itl illi trihuentes
RIENSIS ECCLESIÊ ET ADTOTUM CONVENTUM. qui linguns
prudenlum diserlas facit et riiseifurum infalual.
Dileclis sibi in Cbristo priori Sanctx Trinitalis neniinein nomiiiabo, arbitror elenim quia ex
el reliquis ejusriem loci frairibus Deo devotis, II. Ego
dicliseliam non dicta siiis perfacile percepluri.
TUOM.E Cani. archiepiscopi miserabilis iiuiie et in- j'am Adhuc alia el dc aliis scriberem , nisi quod singula
signis exsulis socius lacrymis el oralione pugnare. prosequi angusliain excederel
Citin ego arriperem stylum ul prxsentis paginx episiolarem et unius
lucitbrntiunculx opus. Ut brevitate servala
opus exararem, hxsilavit mox animus, tremuit omnia semel cl in stinima igilttr
dicautur, sicui, vidinuis
manus, et revocaio dolore, oculi lacrymis iinple- et sicut audiviiiius, cum
pudore el confusione re-
banlur, vestrx admodum desolationi compaiiens, I"
illud veriunturqui qtia>rcbanlanimas noslras, el qulhus,
quibus jam lugubre sponsx caulicum compeiit:
Percusserunt me et vulneraverunt me; lulerunl val- uljam riiximus, Deus suhtraxit vocem, tit vix pos-
sent audiri, exauditi non stint. Consolamini itaque,
lium meum custodes murorum (Cant. v). Palliim
cousolamiiii in verbis islis, in nullo hxsitantes, sed
iienipe decoris vesiri ablatum est el vos confiisionero scienies pro cerlo qnia inagnus ille Deus Hebrxorutn
et mcerorem induislis; lugelis Jonnm devorntuin et
qui Joseph vestrutn eduxit de carcere, adliuc mo-
Josepb venditum, nec poteslis a^qtio animo palris dirum ct
vestri miserias et matris veslrx injurias tolerare. niagnum faciei eutn in lerra.
Vos aiitem interim viriliier agite et coiiforletur
Niinc aulem contra luctum ronsolaiionis arma su-
cor veslrum pro civilate vestra lam sancta et civi-
iuenda sunl, ut spes vestra possit habere victoriam.
tatis custode lacrymis dimicate et psalniis, memo-
Igiiur intcr nascenlis mundi exorriia virieamus Abel res
in campo, Noe in dilttvio, Job in sterquilinio, qtiia ad Ezechielis lacrymas centum octoginia
Danielem in lacti, et quia longum esset singulas quinque inillia Assyrioium ah nno angelo una nocte
deleta stint. Joseph iiidem laudes concinebnt Do-
justorum generaliones percurrere, qiiorum profecto mino
tot sunt flagellati quot jusii; familiarius et attentius el Dominus pro laudante stiperabat. Moyses
Salvatoris noslri Iabores, conlmnelias, et injiirias C contra Amalech non gladio, sed oraiione piignabal.
cernimus, cujus civitatem paler hic noster indignus Vigilaie ilaque liunc et orale eo nunc instanlius
admorium regerel, si imperatoris sui sudores belli- quo gravius ipsam matrem veslram alfligi conspi-
cos et militix agones recusarel: siiminuis ilaque cilis, ab ipsis quideni domesticis ejus el filiis, pro-
nobis exeiuplum ab homine et auxilitim a polcnle : videnles prx omnibtis pauperi Jesu Chrisli paslori
exeuntes ciim eo extra casira et imperium ejtts por- dico vestro etpatri, qui ut omnis lingua testalur
ianies. Adjicitur eliam consolalioni, quia peculiare magni illius prophetx discipulus reliquit domum
veslrum est paires vestros per miserias hujusmodi suam, dimisit hcreilitaleni suam, qui amore justilix
et passiones iransire et tribulationis igne exami- postposuil graliam principum, minas eliam sprevit
el demtun exsilii aspera et paupertalis onera non
nari, exinaniri nequaquam. Unde et ego jam vobis
consolalionem super consolalionem adjiciam, el ut abborruit, potius amplexatur devotus, nec dubita-
fidenter aliquid eloquar, vocem illam vobis apiare vit humeros suos supponere virorttm oneribus et
audeo : Quia transivimus per ignem et aquam, et paslorales sustinere sudores cum fuisset ad hxc
educti sumus in refrigerium (Psat. LXV).Jonas qui- tempora in riomibtis reguni nutritus et tot et tattta-
dem devoralus j'am de visceribus bellux eductus esi, î riim ut mundus prxdicat filius deliciarum : niiiic
el Joseph a fratribus suis venditus vivil profecto et vero non habet ubi captil suum reclinet, nisi qnod
dominatur. Verumiamen tunicam polymitam cruen- in ipso.principes alieni et genies, ad quas siunus
tam palri suo ostenderunt, dicentes quia fera pes- expulsi, non hominem se puianlvenerari sed Deum.
sima devoraverit eum. Nam qui fuerant missi nostro Decet vero fainam sanctiiatis vestrx ipsius pcr
varia crimina omnia et super omnes solliciludinem gerere, ipsi
Joseph objicere attentarunt, vocanles
eum hominem ilagiiiosum, pacis regni eiEcclesix jugi riie ac nocle iu spirilualibus, in lemporalibus
lurbatorem : sed omnes in astuiia sua comprehensi vero frequenier et supra etiam possibiiitatis vestrx
moduin cum onini bilariiate providcntes. Valeant
sunt, nec est creditum verbis eortim, quorum unus
orationes vestrx.
qui absleinius esl, cum siliret sanguinem innocenlis
et domini Cantuariensis personam Ixdere adhtic in EPISTOLA XIV.
pluribus atteniaret, imperalum est a Isuinmo pa- EPISTOLA EPISCOrOROM CANTUARIENSIS PROVINCI/E ET
tmmpatre, ul parcius ageret, cujus cum lam brevii ALIARUM PERSONARUM, QCEPEREAMDEM PROVINCIAM
inlerloculione diu prxmeditata inlerciderelur nar- VARIIS LOCIS CONSTITUTiE SUNT,MISSA ADTII. CAN-T.
ralio, non currendo ut prius, sed in narrando gradui ARCIIIEPISCOPUM, CUMADHUC IN EXSII.IO PONTIMACl
,433 IIERBERTI DE BOSEHAM 1440
MORARETUR IN QDAET IPSORDM APPELLATIO 1NSE-A)galutii plurimum doleo. Nam injnriari nemo dicitnr,
IilTUR. cui non est injuriandi aninuis, nisi qtiis niinus prti-
Ven. Patri et domiuo, elc rienter injnriam interpretari velit, quoti minis qui-
Qux, Pater, in longinquo, elc. [eadein est cum bus terrebar serpenlinis suggeslionibiis et frandu-
epistola 436 inter Epistolas GU. Fol.] lentis suasionibus quihus ad renuntiantlum Cantua-
EITSTOLA XV. riensis Ecclesix aduiinistrationi callide indticehar,
EPISTOLAIIERBERTI ADDNIVERSOS CANTUABIENSIS PROVIN- iicqiiaqtiam cessi nec acquievi, quod qtiidem nec
Cl* EPISCOPOS ET RELIQUAS PF.REAMDEM TROVINCIAM debni nec potui. Sicul enim dominari ambientes
riCRSONAS VARIIS LOCISCONSTJTUTAS, F.DITA 1NPEft- temere impudenterque ad regiminis lociim prxpro-
SONATH. CANT.ARCUIEPISCOPl ET CONTINENS RE- pere feslinantes Pairum iusliiula repelluul, nrinci-
SPONSIONEM AD LIBELLUM EORLMDEM EPISCOPORUM pum quoqite etlicia severissime pnniiint, ita a Do-
APPF.LLATORtUM. niino vocalo alque canonica elcclione promoto su-
TUOMAS, Dei gralia Canluariensis Ecclesix mini- sceptuinonns recesare eoriundeni inhibentibus san-
ster huniilis, riileciis sihi in Cliristo fratribus ejus- ctionibus minime licet. Proinde, si non cessi, jiui
riem Ecciesix filiis coepiscopis suis et reliquis parui, nemini injtiriam inluli. Nemo etenim boni
ecclesiarum Dei ininistris per provinciani consti- B viri arbilralu injuriain fecisse dicelur, queni in faclo
tiitis, qux reclasunt intelligere ac novissima pro- quo super argiiilur canoiium mandalis obtetnpe-
videre. rasse, liquido clarel. In discessu qunque meo vel ex
Exspeclans exspeclavi in dies si quis de amicis eo nulli me iirjuriam inlulisse athiiror. Discessi
meis et notis super me intelligeret, hominem no- qnidem atque doclorein noslrum Chrislianx religio-
vissitnum eltanquam morli destinatum, speransme nis institutorem, cujus oinnis actio nosirx vitx
a vobis saltem, fralres, aliquam vel sero consola- debel esse inslitulio ac morum inforniatio, ejus
tionem recepiuriiin in hoc magno certajiiine pas- quoque discipulos doclores nostros imiiaius, fralri-
siontim. Et ecce mihi in eremo Poniiniaci comino- bus filiisque matris mex perseqtteniibus me fugi;
ranli scripta veslra dcmum perlala sunl qux vide- fugi, inquam, nulla animi facilitate ducltis, sed eo
bantur et amorein sonare pariter el querelam : itsetn qui inconstanlissiimim hominem caderet actus,
amorein,quia ul longiora percurrain brevius scri- iionnullis quorum consilio talia geri constabat, iu
psislis cssc solalio tne post discessum meuin fama faciem dicenlibus mihi non modicum gaudendum ,
celebri perhihenie nil altum sapere, elc. . si necdum archiepiscopus sed Thoinas remanere
possem. Horum in me debacchaiiiiiim furorem ct
Sed, ul ad appellaiionem a vobis factain revenamur, (] f atiimi domini mei regis tnolum magis stiggestuni
cxjam diclis liquido vobis conslare t1eliei,cisi nou quam uuialuin declinare volens discessi.Fuga iiaque
ore, conscienlia tainen vcslra mihi icslimonium per- inea rationabilem, juslam , urgentissimani quoque
bibenle, quam iniqua sit appellatio bxc. Prxterea, Iiabuit causam. Eapropter non ut pavidi, meticulosi,
sicut vos ipsi scribitis, jam duduin super eoileiwin fncilis, levis, et inconstaniis lioniinis , sicut Assur
facie Ecclesix appellastis, si super alio vos vidcriiis. sine causa calumniatus est, fuga mea fuit, scd ut
Sed illius appellationis prosequendx lenipus,quod constanlis et providi, elsi non conslantis et providi.
eliam noti nisi urgenlissiina ralione concedilur, jam In quo si loiius negolii circumslantia et ea qux pro-
fere exactum est. Bieiinium enim est: quare uec babiliter metuebantur, (nain prudenter limclur quod
ciun infra taniiun tempus, quod non uisi urgenli.s- facile coniingere potest,) diligenter attendaniur
sima de causa iiiduliumesi, appellationem prosecuii aileniiusqne eonaiderenttir, domini inci regis famx
non silis, appelhttio isla veltts nuiic inuovaia uuliuiu plurimum fttisse provisum luce clariits consiahat.
appellatoribus remedium pariter, prxferlim ctuu Qui sapiens est inlelligat et vos prudentes eslis ut
jtidicis copiam liaherelis, elc qttx loquor facile intelligatis. Et quidem post disces-
[Hwc ex epistola prolixa excerpla sufficiaul: numi " suin meuni ne verius dixerim ejectionem, soliludinem
nihil est nisi rlietoricus libellus a bono Heiberto no-. pelii, niensam quam Dominus in conspeclti nostro
stro concinnatus. Episloia quam revera sunclus Tho- adversus eos qui iribulaut nos paravit aiue nicpro-
mas ad episcoposAngliw remisit, jam inler episloias. posui, oralioni vacans, leciioni insisiens; si quo-
S. Thomw sub n. 75 edita est.] tnotlo deperdiia tempora reparare et diebus quibus
EPISTOLA XVI. vidi et operatus sum mala bona videre et operari
EPISTOLA LUMBARDl 1NPERSONA CANTUARlENSiS AJiCUl- valerera. Cumque de proposito in silentio et huniili-
EPISCOPI HES.P0NSALIS ADAPrELLATIONEM EPISCOPO"laie perseveranier hxe agerem, Cantuariensis Ec-
RUMANGLl/E SCRIPTO FACTAM. clesix filiorumqueejus redeniplionein sperans, iiun-
Vestrx fraternitalis lilteras benigne susccpi diii- tiatum est Job dointun ruisse, in ruina lilios oppres-
genlerque iuspexi, in qtiihus quod injuriis domiiium, sos exspirasse : nunliatum est et inilii Canluarieiisis
iiieuin rcgem affecisse, quibus rpsum el ejus reguum, Ecctesix et pauperum bona occupata atque invasa,
turbaverim dicor, me vehemenlcr turbat. Injurias3 inonachos et clericos crudelius quam prius vexari.
intulisse siquidem mihi conscius non sum, sed alro- Silui tamen palieiilibus conipatiens, pro excedenii-
ccs me pertuiisse scio ac pcr reges et regna divul- bus geinens, cxiius aquarum ubcrrinios oeulis nieis
itil EPISTOLiE. 1442
edncentibiis, quia non cuslodiebant legem inam , jA pro beneficiis collatis ac dignitale mihi concessa
Domine. Exspecians adbuc eratn.spem aliquam ha- ad ejus correctionem non ad cnnfusionem retribuo.
bens atqne consolaiionein suscipiens, virga et ba- Qux nequaquam retribuerem nisi in Chrisii visceri-
culo Doinini consolantibus me, sed qui malrem Inis eum amplecti desiderarcm. Corripit enim paier
sunm persequebanlur apposueruiitet adhuc peccare, ftliiini quem riiligit, et juxta Sapienlis eloquiuin :
passiui onuiis ordinis clericos ad sxcnlaria judicia Meliora sunt vulnera ditigentis, quam fraudulenla
trahentes. Si qtii vero fori prxscriptionem opponere osculaodienlis (Prov. xxvn). Eli sacerdos quia filios
velint, vel ad appellaiionis remedium confugcre de- iion corripuil, repente interire meruit. Si ingrati-
sidcrent, laceranliir qiixslionibus, el exquisilis sup- ludinis reus doininuin meum odirc possem, ab his
pliciis, quasi in principis animam cogilaverinl, sub- omnitio silerem, oleo peccatoris ej'ns caput perun-
jiciuntur, ecclesiaslicis etiam judicibus sicut fertur gerem. Parietem quem xdificavit, non destruerem,
id inlerdum lieri decerneulibus. His conlingenlibus sed linirem. llaque erga eum mea sincera devotio
mihi silere jam non licuit, ne in conquestionem il- et milii credita dispcnsatio efliciunt altcrum, ut einn
lam quandoqueproruuipere cogerer : Vw mxhi,quia a viis Domini declinare nolim, alterum utin decli-
tacui et silui a bonis (Isa. vi); ideoque dolor meus naniem j'udicis severiiale quandoque fungar. Sua-
renovalusest (Psal. xxxviu). Propierea dominomeo "' detis mihi, fralres, palientiam, ul in ea oblineam
regi in omni humiliiaie consilium exhibendo scripsi, quod in forli manu, sictit dicilis, oblineri non po-
quateniis ,tam enormiter deliiiqttentes coerceret. lest. Scriptum revera quoniam doctrina viri per
Suggessi qttidem suasique, sed, vx mihi, non per- patienliatn dignoseitur. Cxlerum Scripturx sacrx
suasi; coinmonitoiium emisi, seJ non admisit; judicio tacere et non pro jiersona quam quis ge-
comiiiinatorium proponendo sibi quam borrendum rit delinquentium excessus corripere, niillo pacto
sil in nianiis Dei viventis incidere edixi, sed reptt- patientia, sed pleclibilis probatur negligentia. Non
iil; in quibus salutationis officia non oniisi, sed enim carel scrupulo socielalis occultx qui mani-
cum omni devolione in viis Domini eum prosperari festo facinori desinit obviare, el error cui non rc-
desideravi. sistilur, approbalttr, veritas cum minime defensalur
In his omnibus nihil odiose, nil indevote, et om- opprimitur : formidandum est nobis, ut multis vi-
nino nihil nisi quod fidelis domino, pater filio, detur, ne palienlia hxc oflicium cceleslis prxtoris
mandavi, eo inluilu eoque.fine tlesideralo, ut ah his lerribiliter conlra nos inducat. Qux autem ad pa-
in quihtis deviare dignoscitur revocelur. Cur ergo tientiam, sicut plurimorum habet opinio, pleclen-
a spe reconciliationis mex ac douiini mei si lamen ,p dam magis quam admiliendam persuadendum va-
eam concepistis decideritis, non inlelligo : qnave lidiora inducitis, in domini mei regis confusionein
de causa extracto glatlio pugna conseri dicalur.ubi etsi diligenteradvertiiis in nolam indelehilem,apud
lidelis ad dominum tam sincera audilur dcvolio, non graves el maturos viros redundnt. Nunquid eniin
iniellligo. Sane magis erai ut me sui xmulum ani- regix majestatis vox hxc esse potest, ut apostatei,
mx sux ininiicum, atqtte mei oflicii conlemplorem a lege Dei declinet, ipsamque violet et profanet,
de silenlio conjeciaret, cum de optimo probaloque seseque schisinaticorum hxrelicorum sacrilegis cos-
consilio omnino, quod Deus averiat! fidelem suiim libus imniisceat, nisi enormiter delinquere ctom-
repelleret paslorem conleinnerelque. Enimvero si nino irreligiose excedere paiienler feratur. Quos
riominum meum ad qtiod dehui (ideliter admonui, si velut schismaticos et hxreticos, Alexandrum pa-
divinum judiciuni sibi verendum beneliciorum colla- pam in patrcm et dominum non minus devotc
loruiii conleinplatione aique pro olficiiinihi injuncli quam sponte suscipiens, prorsus abjuravit. Quos
debito proposui, jam non esl unde inihi intlignelnr oraculis suis inseclari debet severissimis edictis
polins qnain gratificetnr. In id universa sttidia mea subjugare, in eoruin prolanum collegium migrabil,
conferain, lahoribus labores addam, me quoque ipsi devole admoneatur, sijuste corripiatur. Videte
sum si oportuerit superimpendam, quatenus ad D ] quid de paticis multa conjicieniibus segregaveritis.
meliora dominus meus reformetur.! Ad bonuin ergo Consultius tacita hxcessenl qttampublicata scripto:
admonilio, a malo ut revocetur correclio, pro per- legi aique in conjecluram rei dispendiose retorqueri
linacia increpaiio, gloriam ei famam mihi in Chri- ahsit quod in menle domini mei regis illustris dis-
sto conipnrant, eadcmque a lurpi ingrnlitudinis creti ac providi principis, cui regna obediunt et
nota me pariier lucntur. A quo ne securim et regni populoruin millia obsequuntur, cuique divinilus da-
inquieiaiionem excipiant etiani si posseni frustra lum est vieloriosissime de hosiibus triumphnre !
quis limerel, ciun rie Clirisii Ecclesix staltim per Ahsii, inquain, ut hos conatus hasqne minas con-
quern reges feliciier el in pace regnant, tleformari ceperit! Prope est ul lalia prxlendere sit in hxre-
palianiur: sed in melius reformare studeal, oppor- sim Iabi fratres, nolite, quxso, nolile cum dispen-
liine et iinporiune instare. dio famx domini noslri regis, et sub prxlexlu me-
Obsecrabo igilur, argtiam, increpabo doniinnm lus, qui in virum probum venire non dcbet, pro-
inetitnseveriter, sed et cleiuenter, quatenus ipsttni in curare et q.iiidquanieontra religionem sanctamque
Cbristo magis promerear exinde sibi futuriis gralior. Ronianam Ecclesiam inairem noslram moliri: fru-
Hxc riominomeo, qui me ad diguiora erexii, stra jacilur rcle ante octtlos penuatoriiin. Abhujus-
PATROL.CXG.
modi adiiivcnlionuni suspicione alios apud nos iia }\ sisc noii parcl, sicut clbniciim ct ptiblicanum, nian
iinmuncs esse vellem, sicul aposlasix criminis si- thl haberi. Qtiod Romani pontifices sicnt Dci man-
iniliumque vos insonles fore reiigio deposcil ct ego dalum firmiler observari censuerunt, Principeui
desidero. Sin vero justus est conceplus meius, quoque ternis litleris, aut uno ediclo pro oninibus
lapsus, el prxcipue domini noslri regis, quod Dcus peremptorio cilaitiiu, suiijne prxsenliam miuiiue
sua clcmeniissima pielate averlat, occurrite ut exhibentein condemnari sanxerunt. Ejusmodi com-
amici, sed Chrisli, ut j'udices, seri Moj*i vestigiis minari qui omni jure posset condemnari non
inhxrentes, non palpantes delinquentem, sed di- est impelu ferri, sed indulgenti ratione duci. ltnque
vino jmlicio terrentes resipisce^renolenieni.Palpare salisdare satisfacereque conlemneniis coudeiinia-
enim hoc est mortificare, non animas curare. Ar- lio, nedura comminalio omni jure subnixa si pro-
guere enim et increpare, id est curnre. Hicest ia- cedat (irmissime oblinebit. Vos tainen cum sau-
bor meus, hxc est gloria, hxc est fama, cujus in cttim canibus datum, margaritas porcis expositas,
Chrislo cupidus sum, ul dominum meum arguani, lapides sancluarii in plalearuin capitibus dispersos
inrrepem, qualenus curare ac sanare ipsumque a cernalis, etiam de commiiiaiioneet quod longe mi-
proposito miniis justo revocare valeam. Quem ne- nus est de admonilione, adversus me indignaraiui.
' Fralres, nolite errare, Deus non irridelur, cujus
riumsatisfacienlein sed eiiain satisfacere volcnteni B
mater sua Cantuariensis Ecclesia expansis brachiis increpatio super me el super vos dicentis : Canes
suscipere et in sinu suo velul charissimum filiuni muti non valenteslatrare (Ita. LVI): el item pro-
fovere, parala inveniiur ct ego in ea dc cxtcro ip- phetx : Tui viderunt libi falsa el stulta, nec aperie-
sius omnes in Christo voluniaies secundum scien- banl libi iniquitatemtuam (Thren. u). Quod quain-
tiam alque possihilitatem meain scqui prompiissi- vis subdilis dicatur in prxlaiorum increpationein
musreperiar. Verum, exigeniibus peccalis meis, uec retorquetur. Amoveamus ergo sileniium; deliu-
salisfactionem obtufisse ncc saiisfacere voluisse a quentibus scelera niinticmus, ne divinum incurra-
quoquam accepi. Eteuitu satisdare aut salisfacere iiiiisjudicium et gchcnnx xlernx incidamus sup-
velle nequaquam dicilur, qui ad nulum suum ca plicium. Constiluti enim sunt sacerdotes judices
exhibere offert. Nempe satisdarc dominis sicul sa- super gentes etregna, ut evellanl et deslruant, dis-
tisfacere. Satisfacere vcro quis ei dicilur, cuju» perdant el dissipenl et leges iniquas evacuenl, qua-
ilesiderium legitinie implel. Qui ergoeorum judicio tenus xdificent et piantent, et legesaquiores inrin-
cavere atque satisfacere offert, quos jus omne ab cant. Labia siquidein sacerdolis custodiunt scien-
ejus judicio conlra snlisdaniem qui agil prorsus " liam et legem requirent.ex ore ejus (Malac. n); non
coercet aut interveniens causa jure inducta ut sus- ipsi de ore principis. Legem ulique a sacerdote re-
,picio tanlisper a judicandi oflicio suspendit minus quirunl lerrarum populi, principes Christiani. Quo-
legitime salisdare ac salisfacere idcirco quia nec rum est ecclesiaslicis insiiiulis parere, non leges
satisdare nec salisfacere desideral. Nam quoties iniquas sacerdoiibuset Dei ministris indicere. Nou
minus legilimecautum velsatisdatuniesl, non vide- his dissensit Justinianus, piissimus princeps.dicens:
lurcaiuuiu aui satisdatum ttt satisdaiio non facti Noslrx leges non dedignanlur imitari sacros cano-
duntaxat, sed et juris iiomen sit. Vos siquidcin cum ncs. VwItis qui condunl teges iniquas (Isa. x) ini-
Ecclesix Cantuarieusis et nostri liiii sitis, sancto- quis judiciis suis Deij'udicia subvertentes. Vx asse-
ruin Patrum decreta et consiliorum instituta meos clis eteorum imitatoribus. Legem nobis posu.t Do-
judices esse non patiuntur. Qux prxlatos minorum minus, legem sanctam et immaculatam, aniinus
deliberationibus submitti prxcise inhibent, eun- convertenlem,,Evangelii legem loquor, apostoloruin
dumque ad superioris judicis exaroen, querelis ad» instiluta, Roroani pontificis decreta : quibus cura
versus episcopos emergentibus decernunt. Eapro- iigandi solvendique potestatem lam reges et priu-
ter cum minus canonice objecta reverentia patri cipes quam populos universos conlulerit, condendi
debita, ,me pastorem, elsi peccalorem, prxlatum rj quoque ieges quibus arclarentur oiuues aucioriia-
quanquam indignum olim judicare prxsumpseii- tem concessit. Quaui Roinanara Ecclesiam obliuere
lis, alias eliam legiiimi judices meriiissima causa incunctaiiicr scimus. Cujus insliiulionibus his qui
facti estis suspecti. Quos omnis ralio omniaque contrarias sancit non solum ut coiitumax, sed ve-
jura lam a judicio longe faciunt: quam arbiirio lul hxreiicus si canonicis scriptis credilur, jusiis-
prscul repelli permittunt. Ex bis attenle conside- sime coercetur. Proinde ne sileulio meo prxsume-
rantibus nedum satisfacere voluisse sed coniem- relur consensus, de consensu procederel realus,
psisse, prxsertim cmn in dies manus suas coitlra consuetudines quas avitas dicitis, sanctx Roma-
Cantuariensem Ecclesiara malrem suam aggrega- nx Ecclesix matris nostrx sanclionibus contrarias
verit, perspicuum forc baud hoesiio.Porro satisdare cuin aucloribus observatoribus et defensoribus ana-
salisque faccre coiitemiieniero, sxpe sxpiusque thematizavit; quas ut anathemalizatas habealis,
adimjniluin diuliusquidem exspeciatuin, nec paren- vobis .prxcipiendo mandavi et mando ; alioquiu
tcm \£\ul contumacem universa jura condemnari iuettiendumel vobis nc Dominusacciitctus fortilu-
decrevere. Unde dominus justissimus iegislator no- dine apprehensis scuto el armis lerribilis exsurgat
4>U.reum qui lerlio adinonitus sacerdoli et Eccle- in arijulorium legis sux, j>erd:ttqueuuiversos legeiii
1445 EPISTOLJE. HIU
sibi centrariam staluentes observanles pariter et A nova scita promulgata sed in aticiorem jam prolan
defendentes. Consueltidines vero regni tegilimas excrcenda sunt : scilicet ne judex eum quasi imn
observandasoniniqtte devotione amptectendas cen- damnalum damnet, sed dainnattim pronunliet.Qu m
seo, quas velit nolit inimicus homo reverenler oh- ergo jura delicti genere damnatum el excomniuni-
servabo. Duo quidein judiciorum more solilo cano- catum declarani, nec non deponendum sanciuni,
mimet legum tramite custodiio operams sum. De hunc si excommunicatum denuniiavi et velut anaihe-
utroque me lapidare quxritis, et anlequam vobis matizatum absiineri mandare ausus sum. mirantlo
qualiter quibusve ex causis ea fecerim innotuerii succensetis. Poiius de siientio conira me jus:issime
de senlentia iniqne iata et judicio pcrverso mibi indignaremini qui de canonum observantia in ir.e
insuliasiis. Verum jusiissimo Dei judicio contra scandalizari videmini. Cavelea fermento Joannis, ne,
vos actHin existimo, ut in laqueum quem mihi pa- quod absil! de ipsius parlicipalione commaculemini,
rabalis, inciderilis. Cum enim, quo pacto et quaie- cui nostrum nullus comrounicare debet eliam si in-
IUISea fecerim, ignari essetis, sicut vestro signilica- consullo auimi calore m nie caluimiiamini ipsum
lis scripto, dicenles primo mihi fuisse de re cogno- excommunicassem. Si forte veneranda consilia no-
scendum, deinde super recognila ferendam senten- bis observare licel in quibus ei quem episcopus
"
liam, nihilominus tamen super eo quod justissime eliam iracundus cito et aspere connuoius excommu-
factum est me condemnastis, in eodem vos ipsos nicavil, anlequam legilime exaininetur et plene
condemnantes. Nam in fralrem nostrura Saresbe- cognoscatur utrum exconimunicari nieruerii, nenii-
riensem episcopum pro eo quod contra domini panem communicare debere sancitum perspicue paiei,
px mandalum et conlra noslrum prohibilionem sub forliusa Joanne cum ipsum jure iiiandanie velut ana-
excommunicationis poena emissam, Joannem de thematizatiim abslineri mandaverim vobis abstiuen-
Oxenfordia ipsoj'ure exconimunicalum in decanum dum est. Ul enim canonica decernil sanclio, excom-
promovit, potius decernenlibus canonibus depo- municalo absque sui ordinis periculo scienter nemo
nenduin, suspensionis senlenliam ejus inobedientia communicat. Hxc si qnis studiosius attendat, fra-
mihi prius eognita de ipsius confessione non post trem nostrtim Saresberiensem episcopuiu ad lempus
judiciuro cognosccnda rationabiliier tuli. Cujtts in jusie suspensum, Joannem Oxenford. anathematiza-
prxsenliarum uon prosequimur delictum, ne ipsius lum fore et ejusmodi non irrationabititer denuniia-
cogamur augere supplicium. Joannes vero de Oxen- lum esse advertet. Proplerea si appellationis obsia •
fordia pro vulgalissimo criniine, quod si vellet in- culum ne, sicul dictante juslilia et jure mandanie,
ficiari patrali sceleris flagranlisque adbuc maleficii Q in prxfaios animadverli vosaul vobisforlesubditos
evidentia ipsum convincente non auderet, excora- procaciler resistentes publice ac per.iinaciter delin-
municalum denunliavi et anathematizavi. Nolum quenies corripiam, opponitis, videritis vos ipsi utrum
est enim et netorium quomodo minister vinculi iui- appellaiio ne contra inobedientes et publice delin-
quilalisatquecolligalionisimpietatisfuerit, cujusmi- quentes judiciarius vigor exerceatur emissa sit ad-
nisterioopeet consiiioscbismafere sopitum excitaium iniltenda. Profecto ut versuti juris et appeliaiionis
mauifestissimecognoscilur. Ex quo non minus hx- subornatx prxstigia rielinquentium ultionem exclu-
reticus quam scfaisroaticusesse conviucitur. Nam dant, ac sic delinquendi libertatera inducanl, peritii-
hxretici jusiissima interpreialione probantur, qui vel quum videtur. Sin vero ne vos injuste condemnein,
levi argumenlo a trainite catholicx religionis, vel sicul illosnosirum quidam mecorripuisseopnantur,
unilate Romanx Ecclesix deviasse deleguntur. Leve quod tamen secus csse sapienli persuasum esl, ap-
autem non esl, sed validissimum argumentum h;cre- pellando inlelligitis more suo el jure optimo, procedit
seos criminis in conspeclu regis Teutonicorum et in appcllalio, eamqtie promptus exaudio. Absil a m«
populorum prxsenlia commissi. Cujus fere per uni- ut contempiis Palrum insiitutionihus in vos qtiiri-
versuin orben) distraxerunt programmala iniquilatis quam statuere prxstimam! Quod autem ne in doroi-
vinculum Joannis ministerio colligaium conlinenlia. " uum nostrum rcgem, sicut summa deposcit justitia,
Quem nec domini mandatuin a crimiiie excusat cum animadverlara appellaslis, satis mirari neqiieo.Ciini
etiam servis in his qux haheiil facinoris airociialem appellationi a me celebriter exhihitx reverenlia de-
dominis obsequium prxstantibus minirae ignoscatur. bita omnino conlempta , ipsum me exspoliasse eos-
CommisitergoJoaunespiaculareflagiliuinquod nulla que quibtis Cantuariensis Ecclesix et pauperum
pceniieniia perpetuo euni coinitanle infamia oblite- bona administranda commiseram repulisse, c!e ieis
rari potest. Lapsus est enim in hxresim et schisma meis ecclesias suas conlra omne jus et fas abstuli se,
dainnattiin, de participio el damnalorum consorlio senes cuin junioribus, laclenies cuin lactentibus
excoinmunicatusideoquelVoniani poniificissenienlia proscripsisse, nobis, et utinam non universo feic
illaquealus, a cujus vinculo quemqiiam prxler Ro- orbi, mauifcsiissime noluin sit! Non enim ignoratis,
maiium pontificem, aut cilra ejus mandalum enm fratres, eum legis beneficio indignum, qui in eam
absolvere posse, non esl mihi liquidum. Nam qui- commiliere non desisiit, prxseitim ejus legis cujus
cunque errnris vel schisraatis serac! damnali conta- obscrvantiam in allerius contempsit jacturam. Jure
giose maculaveril, principis sentenlia damnalionis siquidem gcntiuiu approhala esl xquitas in paribus
obsirictum fore canones censuerunt. In qucm non catisis, paria jtira dcsideraus. Saue indiknari neiuo
1447 HERBERTI DE BOSEHAM 1448'
riebel id in se quandoque pati, quod in alterius per- A malignari. Prxterca Doininus raihi in Iribulalioue
sona xquum fore credideril. Quare prius est uldo- hac auxilium riedii certum spei mex refngium, (u
minus meus rex ecclesiaslica jura observet, non enim solus post Deum rcfugium ineuin es a IriLula-
-
conculcet, ab Ecclesix Cantuariensis ei mea meo- lione qux circumdedit me, sed haec cursim et sui
rumque injuria desisiat, si appellationis remedium cincte pertranseo, ne in adversilate positus pro
imploraltim, si tamen iniplorel, aut sibi ab aliis prxleritx dilectionis munere tua potius quam te
implorari placeal, jusle oblinere velit. IncogniU esl videar qttxsivisse. Scias etiam, amauiissime niihi
juri jurisque peritis appeilatio ne qui ecclesiaruin in Christo, veram esse illam de Romauis senten-
el pauperum bona usurpaverunl,usur|>ata quo paclo liam quam condiximus, ciun inuluis aliquaudo <*t
voiunl consumunt, corripiantur exhibita. Appella- sccrelis fovereraur alioquiis, qui ponunl lucem te-
lionis enim beneficium non rerum ecclesiasticiirum nebras et (enebras lucem : quorum dexlra repleia
invasoribus aliosque oppriiceniibus, sed oppressis est muiieribus, et quxstum xstimanl pietalein ;
el injusle gravatis legum et canoniim clemenlia in solum qux sua suni quxrilanies, non qux Jesu
remedium coniulit. Quo jure, qui appellationisjura Chrisii, et uiinam qux sua, si ab alienis cor roa-
sitbverlit, appellat?,Quo canone, qui canbnicis sau- " nusque coutinerenl! Fralres est profecto juxta pro-
ctionibus sua proponit instiluta perversa, canonuin phetam Epbraim quasi coliunba nou babens cor,
invocai auxilia? Qua tege, qtii leges iniquas in stib- arietes non invenieutes pascua, ahierunt absque
versionem Ecclesix Dei et minislroruin ejus oppres- fortituriine, ante faciein suLseqiienlis, sapienti di-
sionem condii, legtim implorat remedium ? Fratres, ciumest saiis. Ut laroen aliquid apenius eloquar,
qux scribilis quxque ipse mecum sollicittis revolvo illi qui se faciunt sumraos Christianx mililix duces
et anxius, me adeo angunt, ne quid mihi el Can- nullatenus audent ex adverso ascendere, nuiruin se
luariensis Ecclesix magis expediat, plene discernere opponere pro domo Dei, setl jani lerga prxbuerunt
valeam. et lucernam juslitix posueriint sub modio, pltts
EPISTOLA XVII. regem illum Anglorum quain angelorum Dominum
EPISTOLACANTUAB.IENS1S THOX/EARCHIEPISCOPI EX- meiuenles, el certe nisi me augustia leinporis,
SULANTIS, RESPONSALIS ADAPPELLATIONF.M EP1SCOPO-etiara slyli verecundia prohiherenl, tanla de iis
RUMANGLl.E SCK1PT0 FACTAM ETADQUJEDAM ALIA Sllll modo ingererem, quod ne dicam brevem, sed etiam
ABIISDEH OBJECTA. omnem epislolarem excederem inodum. Atiamen de
THOMAS D. g., etc' ipsorum insuflicicntiaimo potius de consummala ma-
Fraternitatis vesirx scriplum quod tamen, etc. lilia disserens cogor finem facere ubi fiuis non esi.
S. Thomw, infra, sub nuin. EPISTOLA XIX.
[Vide Episl. "5.]
EPISTOLA BERBERTI JAMEXSDLANTIS AD GREG0R1DM
EPISTOLA XMIl ABBATEM DEMALMESBERIA.
XPISTOLA HERBERTl EXSULANTIS ADWILLELMUM CAR.N0-
Amantissimo sibi in Clnislo abbaii de Mabnesbe-
TENSEM ELECTUM.
ria, suus II., miserabiiis nunc el exsul, gaudere
Cum ergo arriperem calainum ul verborum filis cum gaudeiitibus el cuin flentibus flere.
epistolaris eloquii lalarein fulgidam et polyiniiain Quod niihi vel nunc ul lux cliarilatis scrip'a
vestem lexerein, in quo etcbariiatis mutux prxsia- destinarem, sera sed optata diu occasio ohtulu,
rein oflicium, subilo cecidil manus, obriguerunt oiiine mihi gaitdium esl. Supplicavil borum bajulus
digiti el slylus ipse quasi essel riolentis aniini cou- ut alicui de amicis meis in Anglia scriptas porri-
scius obducilur siiu ; objurgans et dehortans, ne rii- gerem preccs : ai.nui cito et arripui calamum quo
ciionuui solemnia etverhorum lenocinia quxrereiu : aptalo vix fnrmato primi characteris apice mox
nain qui quolidie cogor amara bibere, riulcia tnilii tremuil nianus, hxsitavit animus, dehorlans niihi
amantissime quanrio possum tibi propinare. Dicitsi- no scriberem, eo quo vix tinus adversiiatis amicus
quidem Scripturaquod nuisica in luclii importiina nar- cuin tam tniilli prosperilalis sinl, et ul illum Canl.
talioest; cilhara vero roea in luctum versaesl.oiga- D insignem a nobis vero elongali sunt amici et
nuinnieuiniiivocein flenlium, nam ulreliquaniexsu- proximi el tioti nostri a miseria. Scio elenim fama
lantium mulliludiiiem taceam, qux tam injusia unius celebri divulgante j'am ad aures veslras pervenisse,
percussione muttatur el exsulare compellilur, ubi de his qux his diebus facta srini, quot et quanla
nulli parcitur sexui, nulli deferturxtati, in nielamen videlicet propier-jusliiiam susiintierit opprobria
praecxleris confirinalx sunt irxel Anglorum regis Cantuariensis nosler, ctijtis passionum ego socius
irruit furor, qui me in meo jam confirmavit exsilio sum, verum sicut abtindanl passiones Chrisli iu
et eo regnum agente omnem mihi spem reversionis nobis, ita et per Jesum Chrisium abundal conso-
ademit, sed benedictus Dominus Pater misericor- latio nostra. Compaiiunlur enim nobis et reges et
diarum et Dcus totius consolalionis, qui consolatur regna, compaliuntur eiiam nec hxsito, supernx
nos in omni tribulationc nostra, eo enim ipso me illius civitatis codcives, utpote quoriim multi per
juxta Evangelii vocem beaium pronuntio, siquidem easdem passiones et miserias transierunt. Siqui-
perseculionem paliens el socitts propler jiistiliam dem ipsorum in Psalmo vox est : Transivimus per
palientis. Memor etiain quia lyraiuius oiniiis coe- ignem et aquam (Psal. LXV), cl hornni peruiulii
lestis opilicis «laileus esl et modico lenqiore sinilur iransierunl, quieamdcui Salvaloris civiiatein, sa-
1449 EPISTOLJL. 1450
crosanctam loquor Canlnariensem Ecclesiam, dutn A iirgenle principum commotione incerlo se navigio
adhtic in tabernaculo carnis mililarent, inier pe- commiserunt, sustinuerunl iujurins pelngi propter
ricula rexerunt (am prudenter, contra hostes dinii- jitsiilinm, niliil secum portnntes. Horum prxconiis
caverunl tam fortiter el triumphaveruiil lam po- cgo loius jam devotus insislerem , nisi quod riee
tenter,et ut quoddicimus certius doceaturexemplis, nova referrc ignornnli nec lania materia epislolari
inter alios quamplures ex his qui de lerra Êgypti angusiia pateretur arctari. Ut igitur morem geratn
siiiil et qui civiiatem jam diclam inler procsenlis epistolx legcntibus auribus parcam, aliquid tanien
vitx rexerunt pericula, qtiorum revcra omnium de prxfatis vigilibus addens eo quod ab ipsorum
enarraregregalim catalogumepistolaris eloquii bre- recordatione inter prxsentes angustias avellar iu-
vitatem oflenderet: suflicit inlerim tres in niediiim vitus. Nam poiissiintim hos trcs vigiles in sancla
revocare, Diuistanum videlicet, Elphegum et Ansel- summx Triuitalis eeclesia , tanquam civitaie
inum, quorum memoria in henedictione est et no- regis magni cernimus esse constitutos, qui eam
iiiina scripta in libro vilx. Jungamus ergo et lole- speramus protegant die ac nocte, id est in vita
rantiam earuindem passionum ac niiseriarum, in et morte sua. Nec enim eos tatn inhumanos fore
qtiibus nos adhuc pro tempore versamur, et in arbitranduin est ut cujus fuerunt in vita recto-
quibtis et ipsi dum adbuc in carne essent versali res ac principes, ejtis sint in niorle conlemptores,
suut, nec est ambiguuin inter quot el quanta peri- quin etiam credibilius lanlo in morle hunc ipsorum
cula hanc quam domus Salvatoris ecclesiam rexe- potenlius proicgaiit, quanto amplius post ipsam
riiit pro qua eliam usque ad sanguinem restite- coiifirmatus est principatus eoriun. Cui namquc
runt: levemus octilos et respiciamus prxnominaios posset venire in dubium ipsam, quain adhuc pere-
ires vigiles, medium si non vullus vulniis lamen griui inler pericula rexerttnt tain prudentcr, pro
riiscernil. Mediusenim eorum sial quem nos scimus qua et inter bostes mililaverunl (am foililer ct de
roseus et super dilectos ruhicundus, stat eniiu mar- hoslibus triutnphaverunt tam potenter, ntinc facti
tyr tripudians et triumphans lolo lacero corpore : cives et doniesticiDei deserant tam crurieliter, prx-
ni fallor, Elphegus est iste cujus vulnera veslra tereant tam ingralanler, pro qua lanquam boni vi-
leslnniur verba, adeo ut et in ipsius corpore vul- giles sxpe in oralionibus pernoclantes tam crebras,
nerum adhuc exslent cicalrices crudi, aspersio san- lam devotas fuderunt orationes, furiivis frequenler
guinis et vcrberum livor, iinperatoris sui chara- respersas lacryinis ct ejulaiibus interruptas, et»
cterem gerenset pro civitalesibi creditaqttx susli- magis lucidas quo tnngis absconditas et eo puriores
ntierit suiumo oinnium Palri reprxsentans, eo ipso P quo secreliores. Denique et eorum septtlcra sunt
Salvaloris sui imago et Crucifixi sequela; et puto apud nos gloriosa ; in honore corpora el in magni-
veniente die Domini bujuscemodi commililones ficentia spiritus. Quxro ergo, nihibie nobis amplius
Chrisli una ciiin Christo tali corporis schemate iniserebuntur ? qui et se per easdem passiones et
apparebunl et videbunt lunc in qucm pupugerunt, miserias transisse meminerunt quod Catiluarietisi
roseum illum martyrum chorum saucium caput cum nostro causam suam commiserunl et sedcm. Quid
membris, imperatorem cum suis, illain agnt fami- crgo, ipsi per ignem transierunt el aquam el uos in
liaui occisi ab origlne mundi. Sed iranseamus nunc mediis iguibus et fluctibus delinquunt nec sallent
sociam illain ovium occisionis mulliludinem; El- maiium apponent periclitanlibus filiis? Non esl iia,
phegtis in ore est qui foriior stelit inler ictus lapi- bene tecum agitur, o Salvatoris, o magni regis ci-
dum in exsilio, quam Adan: inter ligna deliciarum vitas! 0 mater nostra Cantuariensis Ecclesia, de
in paradiso, fortior fuit inler lapides qttam Adam ceelo el de lerra veniet auxilium tibi : qui cuslo-
iuter poma. Adam odore pomi olfaclo tnox cecidit diunl te non dormitant neque dormiunt, cuslodes
el vincitur. Al inler lapides stetit Elphegus itnmo- lui angeli sancli : vigiles lui spirilus el animx ju-
bilis. 0 quoties, ut arbitror, inter lapides pro suis storum sunl: de luo utero sunt egressi a quibus au-
exsecutoribus exorabat ut et in hoc se allerum D xilium flagitas. Vigilesetiam tui sanclum est Eccle-
nobis Slephanum exhiberet! Quoties omnis ad iclus si;e Canluariensis collegium et quotquot sacri sunt
prostralus vel genua curvans tam piis prccibus tam in ecclesia Anglorum convcntus, qui die nocluque
tlevotis pulsabat ccelos, et penetrasse non diflido psalmis et hyninis el canticis instant spirilualibus,
precibus cerle sangiiine respersis et lacrymis orans qui pro nostrx imo Salvaloris domus defensione
et ingeminans : < Pater sancte, non pro mundo frequenter in laerymis et orationibus pernoclantur.
rogo, sed pro his quos dedisti mihi, pro civitaie 1ii liis spem nostram ponentes, celebre nobis inier
tua sancta quam mihi indigno commisisti! > td mala solalium est nec absorbemur a trisiilia, potius
ipsum eliam in prxsentis vitx naufragio inler lant verttm falear lxtatur et exsulial anima mea.
bellas suas, Dunslanum pariter et Anselmuin Lxtaiur certe et exsullat, quia esl nobis auxilium
orasse non dubium est, qui, etsi caiicem non ex in palria, est el in via, habemus arma a dextris el
inlegro cum Elpliego, guttas lamen ej'usdem ama- a sinislris. Lxlamur, inquit, et exsultamus, qnia
rissimas ebiberunl, quorum uterque proscriptus cueleslis illa curia ex nobis habet quibus sil cura
bis exsulare adactns csl, lerram in corde inaris nostri, qui nos suis protegant meritis informent
sitain multa cum diflicullate egrcssi, pcrsxpe etiam exemplis et conlirinenl uiiraculis : Ixlauiur quod
M5t HEBBERTI DE BOSEIIAM 1152
\ braccatum et pannosum.prxvalere non possit, quem
angeii noslri ascenderunt ad civcs suos, qui pro liliis A
captiviialis legatione fungantur, corda nobis conci- et gravant muliiplices suortim defectus nec minus
iient beatorum, vota illis inliment miserorum. Be- sumptus quotidiani, utpnte qui in genle inculia et
nedictus Dominus Deus Isracl, qui tantorum ponti- tenui nequaquam alia valeal invenire spolia prxter-
iicnni minisleiio visilavil plebem suam, et nunc quam hostium capita. Unde el periculosa congressio
assumplus iis in sanctam civilalem nostnuii nnn ubi redemptio corporis non nisi anima est, el gran-
desinunl consolari civilalem captivam. dis sollicitudo ubi dies singuli cum morlibus quoti-
EPISTOLA XX. tlianis exspectanlur et sumpiibus. Nudius lertiusad
EPISTOLA HERBERTI ADALEXANDRUM PAPAMINPERSONAClirislianum illuin Francorum regem LudoviciiTi)
TII. CANT.ARCIIIE. 1NEXSILIO POSITI. venerabilis frater noster Roioroagensis archiepisco-
Domino et Patri suo A. Dei gratia stinuno pon- pus riestinatus venit. Qttem admonitione sedula,
tifici, ejus (ilius T. Cantuarix diclus episcopus, crebra prece el persuasione multa de conftiedera-
abundare foililudinis spiritu. lione facicnda cum Anglorum rege in aure sollici-
Omne gaudium existimo, dileete Paler, eo quod' tans, convocatis omnibus qui ttinc intererant, pa-
iribulationum vesirarum ego particeps essemerue- lain responsum tutii dicente rege quod Aiiglorum
rim, sperans quoniam sicut fui socius passionis, B g rex satis ei fuerat obligatus, et adjieiens quod de
sic ero el consolaiiouis. Iu Chrislo namque Jesu cxtero nunquam cum eo novum amicilixfcedus con-
eooperante confidoet bonam nobiscutn spem reporto, traheret, si non prius quodcunque imperatori jura-
quia eo duee perveuiemus ad bravium qui nos movit verat id tolum objuraret. Rex ila coram omnibus
ad cursum, et eo jubeiue sub regimine vestro per- quasi pro j'am faclo hominem deridens, el ad per-
venienuis ad portum qui movit procellx spiritum. iuria facilem notans ; Rolomagensis vero respondit
Dixit enim et stetit spiritus procellw el exallati sunt> Anglorum regem imperalori nil conlra Francorum
fiuclus ejtts. Ascendunt usque ad ccelos (Psal. cvi). regem seu regni ipsius coronam jurasse, elin hunc
Sed quiri ? Post usque abyssos descendunl (ibid.) ; inoduna discessit. Hxc omnia mihi ipse rex Fran-
nani fliicius maris stint, el ecce qui ecclesiasticxi eorum significavit. Inlimaium eiiam mihi est quod
pacis auram turbaverunt, turbati sunt et moti suntl jara dictus frater Rotomagensis litteras a regc Au-
sicut ebrius, el omnis sapientia eorum devorata est( gKx recepit, quibus conlineaiur regeni velle ul re-
(ibid.). Elfusa est contentio superprincipes et erra- vertar in Angliam, si lanien judicio episcoporum
verunt in invio et non in via. Nam sicut verburai terrx et aliorum quos vocaturus sit me super bis
celebre esi et litteris mihi significalum aceepi, in- qux objiciet supponere velim. Prxterea de consue-
signis ille sehismalicus qtii siiigularem quxril in1 tudinibus, imo de subversionibus illis quas redegit
mundoprincipalum,iitullos vero iu errore consorles,, in scriptum, nullam, sicut asserit, arbitralur ini-
animo inirabiliter consternatus esl, conquerens sei quam seu legi Dei adversam. Si qua tamen fucrit,
ab honiiiic, sicut dicil, iniquo et doloso deceplumi id quorumdam fratrum nostrorum coepiscoporum,
Anglorum iege, eo quod secum in veritate non ste- quos j'am ipse selegit et designat, committet exa-
terit, prxsertim cura slatuerit quod absque occa- mini, videlicet Ehoracensis archiepiscopi, Lontlo-
sione post fesium Beati Michaelis ad oclo dies venire3 niensis episcopi, Wigorniensis episcopi, Herefor-
ad colloquitim suum et j'urare faceret sexagintaI diensis, aliis citra mare adjunctis Rotomagensi ar-
episcopos amipapx ilii Guidoni Cremensi : nunc: chiepiscopo, el episcopo Baiocensi; appellationes
vero occasionera quam amovit prxtendat guerramI vero ad vos omnino difliietur inhibitas ; has eliain
videlicet quam in Waltia habet. Hinc, sicut aiunt,, regis lilleras Rolomagensi cuin suis propriis ut mihi
dissolvclur omnino amicilix fcedus quod conslat iui relalum est veslrx jam sanclitati transmisil. Quia
Cbrisii morte conlractuin. Squama siquidem squa- certe faclum prxsumitur rege conscio et volente.
mx conjuncia est, sed spiracuium vilx non ingre- Accepi etiam fratrem nostrum Loudonieiisem ilidem
dietur per eas. Nam Dorainus est qui dissipat con-- Q ] veslrx .bealiludine liiteras quasdam destinasse ,
silia gentium et reprobat consilia principum, ett quihus doceatur regem sicul dicil netiiiaquam nic
ndhue lilterx mullum constanter asserebant, quodI coegisse ut terram exirem, et potius velle nunc re-
Trevensis et Magdeburgensis et Saxeburgensis cumi dilum meum, si tamen juriicio paream super his,
quibusdam suffragaueis suis, et fitius regis Conradi,, sicut jam diximus, qux mibi objeclurus sit. td eliani
et dux Orienlis avunculus ejus, et dux Bcrlolphus dee denium in litieris supplicat, ne lerra sub interdicto
Ciringia, et duxWelphoet Fredericus fraler dominii ponalur, et ideo nunc, Pater sancte, evigilet discre-
Moguntini, el alii quam plures fautores juraveruntI lio veslra, nam singula verba hxc retia sunt, qux
<fe novo imperalore faciendo, nisi iste de parte Ec- frusira ante oculos pennalorura jaciunlur. Quale
clesix ct libertale Aletnannix ad eortim arbilriumi cst enira quod iuler prxfatos episcopos, illos ini-
sietcrit. Prxlerea ille alius, qui parvitatem meami quarum legum quxril examinatores qui fueruut au-
inio in me cclsiiudinem veslram tain pertinacii ctores, prxterea cum uon sil minorum judictim dis-
nienle et lam gravi persequitur plaga, confusionee cussio hxc, quorum super ecclesiaslicis nulla san-
duntaxal et pudore induitur, eo quod in abuudantia/i clio nullave inierpretalio, dispensatio vcro in paucis
virtutis sux adversus ineniie lioniiiiuin genns ex- coiuinissa esl. At vestra iu his singularis conside-
1433 EPlSTOLiE. 145*
rmio esl. Quod vero appellationes difiitetur itihi- A parvitatem nieam, qnanlum Deo pcrmittenle libue-
biias, lingua certe xquiiati favet, sed manus niul- rit el licuerit, includant, excludant, proseribanl :
lum adversa est. Nec est enim qui auderet ob ap- ego certe, Dei gratia inspirante et persequenle, de-
pcllaiionis suflragitim, singularis primatus lui nomen crevi pati pro iege Dei mei, nec, ullo cogenle metu
confiieri in terra. Trahuniur passim omnes ad cu- seu favore aliquo eorum, unquam ero consentaneus
riam sicut populus ita et sacerdos, et Christus a in culpa, quorum nolo esse consors in pcena. De-
Pilalo j'udicatur adhuc. Quod vero de reversione crevi etiani salius in exsilio mori, quam tribuere
mea significat, interposita conditione prxfata, hoc exemplum grassandi in dotem vidux el patri-
nculi ejus in pauperem respiciunt, sed insidiatur monium Crucifixi. Tu vero de cxtero, sancte Pater,
quasi leo in spelunca sua. Insidialur cerle ut ra- memenlo quia paler cs cujus estmiscreri semper et
piat pauperem dum atlrahit cum. Evigilet se parcere. Ncc attendas flagelium meum quia homo
igilur palris mei sapienlia ad istos qui mihi ten- valde peccator sum. Sed si manus Domini letigit
dunliir laqueos, et altendat quanta sil persecutio me et adhuc extenta esl super me, permitte me
inea violenla et fraudulenta, ubi vis el dolus com- solura ebibere calicem miserix mex. Respice super
paranlur, ubi maiilia polenfiam sociara habet. Unde filios tuos, qui mecum sine causa tam dire tam
et yereor sciens et prudens mibi injicere compedes, B inhumane proscripti sunt et ejecti, quia licet sint
iuiercipi laqueis, incidere foveam. Vereor me se- feliciter miseri, quos constat non meruisse qu:e
cunrio in flammam mittere. Transivi semel per perferunt, ipsorum lamen tribulalio meam mise-
ignem el aquam; secundo jaro opus erit ul pro in- riam cumulat, Respicias igilur, pastor bone, super
cerlo vel nullo commodo certis me opponam peri- oves pascu* lux. Veslrum enim est oves erranles
culis, prxsertim cum in illo conventu nequaquam et dissipaias per nebulas et avia deserti quxrere
liceret mihi dicere veritatem impune qui pro jani et ad pascua reducere* Quia Cluisti vicarius es,
dicta veritate et apostolicx sedis obedienlia, tantam opus id probet. Leva manus in superbias eorum
jam sentio severitalem, ut a (iliis Ephrera qtii raecum qui malignantur in sancto. iucrepa feras arundi-
prcuin iiitenderunt sed siue me in die belli cenversi nis; dissipa gentes qux bella volunt; confringc in
sunt, arguar perjnriuin incurrisse el majeslatem re- dieirxlux regesetin nationibus judica, ut qnem-
giain minuisse. Al satis iinpudenter inililem in prxlio admodum es Pater raisericordiarum, sis et do-
d'iiiicantem objurgat mulier manens in domo. Quod minus ultionum, judex juslus ct fortis, terribilis et
vero dicil dominus rex, roe niitiime coegisse ad exi- auferens spiritum principum, lerribilisapud reges
lutti, spero non esse ojms nunc qtiasi dc novo exitus r terrx, ul sicut Chrisli te scimus vicarium Christi
mei aslruere causas, allegare metus arguraenta et minislerium impieas. Oro igiiur et iterum oro, vi-
fugx mex apologelicum scribere. Nec enim reor, carius Christi, christus Dnmini, Chrisli injuriaiu
benigne Pater, a memoria vestra excidisse quot et amodo ne dissimulet. Verum verbura illud trilutu
quanta sustinuerim in profundo pericula, ex quoju- jam et commune mihi suspectum est quod sapienli-
beuie le remigavi in altuiu ut retia Iaxarem in ca- bus noslris caro revelavit el sanguis : Exspecta, in-
ptiiram, in tam gravi vitx rnex naufragio, ul relicla quit, reexspecta (Isa. xxvm), non est tempus vin-
sindoiie nudus vix evaserim, riemuin in laboribus dictx sed suslinentix in tanla, inquiuut, multitu-
plurimis, ad sinuin niiscricordix vestrx velui ad dine iniinicoruni Ecclesix. Oro, Pater, susline
portum voluntalis deductus. Quod elsi ego siluero, paulisper et supporta me tantx majestati non tani
iiiundiis clamat. Forle et diun isla recoto el qux temere quam limide hxc loquentem : mira certe,
nitindus novil loquenli veslra compatilur mihi cle- imo monstruosa sapienlia hxc ut lunc sine causa
liiens paternitas. Qui cuiii essein iiulrilus in palatio porlelur gladius sacerdolii, quia multi siuu adver-
coniiibernalis et condiscipulus Augustorum, salus sarii Chrisli, quasi alhletis Chrisli ad tempus ce-
lameii pastorales sudores aggressus suin.solus altendere, curvare genua, solvere manus^ el gladium in
tavi resislere, solus Clirisli injurias propulsare, so- 0 vnginam converlere tutius sit adversariorum mul-
Itis patris mei noinen conGleri iu lerra, el ideo tor- liiudine terrilis. 0 cxca mundi sapientia supina
cular catcavi solus. Prxterea nulla ratione nisi prius nimis et crassa, enervans omnem fortitudinem lidei,
prxstiia impunitate corporis mei reverterer ad gen- siiffocans censuram judicii et quoelucernam justitix
lem qux quxrit aiiimam mearo, facta etiam ex in- ponat sub modio. Pro quibus prophela : Aperi, Do-
legro iiiihi et spolialis pro me ablaiorum restitu- mine,oculos eorum, ut videant, quia plures nobiscum
lione. Nani recolat, quxso, discretio vestra, quanta sunt (IV Reg. vi). Non diffileor lamen persxpe pa-
rerum dainna teinpore istius rcgis suslinuerit An- rendum lempori, interdum aiiqtia dissimulanda sus-
glorum Ecclesia in episcoporum expulsionibus, tinenda mulia : dispensanda vero noiinulla, ai id
prius expulso sanctx recordalionis Joanne Wigor- quidem bene fieri si salva jusiiiia fiat. Sed ut la-
niensi episcopo posl venerabiii fratre raeo filio ve- ceam tam dirum et Christianorum principum letn-
stro Henrico Winioniensi qui sine omni reslitulione poribus inaudilum exsi/ium, nbi unius percusslone
pliis quam tria marcarum niillia perdidit. Unde et lot et lanli multantur, et niulta alia enormia qux
usquc adbuc facililas venix tribuit securitalcin dein Anglorum fiunt Ecclesia, quomodo erit salva ju-
ItiKjuendi. Sed faciant cuin douiino rcge advcrsus slilia, ubi secundo vinclus duciiur Christus anta
H35 HERBERTl DE BOSEHAM 1 i"6
prxsidem, ubi et Petro adiiniiur sui aposiolatus ofti- A, impetus suslinere, nisi ipse in primis conculcclur
cium. Nara passim trahuntur clerici ad judicia sx- qui et justitia et verilas est. Nisi fallor niillus erit
culi, sacerdotes ligandi el solvendi poleslalem libere tunc locus dissimulationis in causa liquido judicio
t xercere non aiulenl. Age igitur, homo Dei, quorum veritatis, ubi ipsa veritas judex. Dispensatio qui-
ienes lixreditalem induerefortitudinem : excute te, ilem seu dissimulatio, in cxlerisquidem utilis est si
fili excussorum, accingere gladio tuo super femur non violelur justilia, alioquin plurimum timoris ha-
luutn; exlurba el dissipa liiain hxredilatein dissipan- bel modicum fidei forlitudinis nihil. Unde et qui-
tes, nepoleslas lanta sine causa gladiumportet, tiunc dam ait : < Agnosce vocem ejus quia de parentibus
prxsei tim cuui in Clirisium Malcuset in vasa leiupli ttiis est. i Verbum Dei non est alligatum, noluit
Ballhasar inanuscxtenderit. Nam confido in Douiino dispensare, noluft dissimulare, donec carcerales
quia ul videril glariium venientein super lerrain evasisset angustias, donec solveretur a calena, sed
buccina insonante, inimicus ille converletur in fucum omni fiducia operabatur in vinculis, non dico
gam, qui eo quod ex adverso non ascenderimus glo- ne periclilaretur, sed ne etiam minus dilataretur
riatur nos lerga prxbuisse et linguas laurorum ab- jusiiiia. 0 quam felicia illa aposlolorum lempora,
scidisse, sicul prophela sutts Merlinus inter cxiera quando nec purpurati nec infulali, nec deaurali
islud longe ante de eo sicut gloriatur vaticinatus est iiicedebant, non micabant gemmis, non florebant
etlinguas, inquit, laurorum abscidet. Qui tamen nunc sericis, non pennis coronabantur, non auro argen-
ex solo melu, et tux majestatis offensa dolo et cal- tove sulfarcinali, non stipali mitratorumcorona nec
liditale quadam se humilial. Nam viri callidi et do- erant examine ministrorum. Tunc absqtte velamine
losi proprium esse solet tunc humiliialem prxten- inde se nudos contemplabanlur quod homines nati
riere, cum metus in causa esl vel uliquid obtinere essent ad laborem, non ad bonorem, ad miseriam
voluerit. Dequalibtis Scriptura dicit : Est qui hu- non ad gloriam. Memor esto, sancle Pater, liujus
miliatur nequiter el inleriora ejus sunt plena dolo tam sanctx cognalionis tux qux fuit ab inilio. Con-
(Eccli. xix). Tu igitur princeps Cbristianx niilitix sideres opera ; opera Adriani, Anastasii, Eugenii,
expergiscere, gladium luum amodo non recondas, sed prx cxteris Petii et Pauli, et aliorum in islo-
*>edexseras, prxserlim cum alter ejus iinmineat rum catalogo, a quibus tota ttia emanavit tam ge-
gladius, non verbi dico sed ferri, ut ita uterque Ec- nerosa posierilas, ut in auro iniexlisel sericis agno-
clesix serviat. Nam propterea irritavil te, Domine, scas te excussoruin (ilium et piscalorum hxredem.
quia dixil in corde suo : Non requiret (Psal. ix), imo Puto si isti parenles lui mecum adhuc in carne vi-
quod verius non audehit, inquit, requirere. Sed C ( verent, arijuvarenl et naufraganli filio apponerent
exsurge, Doinine, in iratua (Psal. vn) et relribue manum. Nec ob id ista locutus sum quin sperem te
abundanter facientibus superbiain et inurtnur uni- facturum simililer, qui libi tam uobile genus vin-
versx terrx pro sanguine meo, adversum le ultcrius dicas consllintia animi, fortitudiiie fidei el prxclara
ne dissimules, aut si murmur terrx non auriis exau- morum hxredilale. Spero quidem nec hxsito, quin
dias clamorem . sanguinis. Clamavit enim sanguis te duce, te rectore, navicula mihi credita in poriu vo-
nieus ad te de terra. Age ergo, vindica sanguinem luplatis deducalur,et procella mea slatuelur in aurani.
servorum tuorum, non unius dico sed muliorum. EPISTOLA XXI.
Memento, quia brevis est dies tuus, ideo operare, EPISTOLA IIERBERTI EXSDLANTIS AD HENRICUM BAIO-
ritun in die es, dum in via es, riuni adhuc in pugna CENSEM EPISCOPUM IN NOVITATE PROMOTIONIS EJUS:
es, non differas ultionem quia tempus juslitix est. IN QUAEPISTOLA NONNULLA SUMPTA SUNTEX TRA-
Non recondas gladium, quia leaipus belli est. Non CTATUBERNARDl CLAR/EVALtENSIS QUEM FECIJAD
abjicias sarcuiura, quia lempus pulaiionis est, ut PRECES PAPjEEUGENU.
tanquam prophetarum filius facias opus prophetx, Inter scribenduin bxc, imo priusquam scribereni,
evellas et destruas et dissipes et xdifices et plantes, uiox steti el hxsi et cum stylum et tabttlas arri-
si quo minus sanguis meus ab omnium jodice de puerim, necdum exaratis aliquibus prxsemis elo-
manibus luis requirelur. Hxc prxdico tibi et iierum quii noiis suspendi organa mea, dubius admodum
prxdico, ad jitslilix osiiutn pulsans, ne si forte ab quo dictionis genere ego loquerer nunc ad domi-
hac luce ad regniim iiium migraveris, improperettir num meuin. Nam diversos eliam et adversos scri-
libi a ccelesti niililia, quod filium tuum in profundo hendi characteres imperabant hinc claraet
gloriosa
in tam gravi naufragio ad le clamanlem dereliquc- luulatio nominis lui, inde vero dura el
aspera sors
ris, nec periclitanli pro le apposueris niaiuim. Uhi exsiliii mei
cl interrogabit te sttmmus oinniuin judex cur non [Horlatoria, quw sequuntur usque ad finem ephtotm,
posueris aiiimam luam pro me qui ipsius exemplo nec ad saneti Thomw hisloriam speclantitt, nec
meam jam semel posui pro te, ipse vero pro me et aliter unius assis wslimanda, omilto]
te. Ubi etiam interrogabit te suuimus ille omnium EPISTOLA XXII.
jtidexquarejustiiiam et veriialem tuam absconderis, EPISTOLA B. ABBATIS SANCTI CIIISPIMSUESSIONENSIS
vel atl lempus cliam conctilcari susliuueris, quasi ADIIERBERTUM.
iinpolens sit primos el gravcs adversanliuin sibi Charissimo ct prxcordiali amico suo magistro
1457 EPISTOLJL 14%
II., fraterille sanclorum ecclrsixmariyrumCrispini A i credidi. Cum ergo non venerim nunquid Jevitaie
et Crispiani minisler humilis, viain veriiatis eli- ustts sum ut sit apud me. Esi et non ? xsiimo qttia
gere. judicio beaiitiulinis tux non solumqui verum sed ct
Exspectans exspectavi promissi terminum et nihil is qui falsum dicil quod ptilat verum, liber a nien-
aecepi. Quod si libi a languescenli memoria vel dacio sit ; alioquiu aposlolus pariter arguatiir qui
proinissum vel promissi lerininus fortassis excidit, j'uxla promissum nequaquam ad Corinlhios venerit.
neuirum in nostra periisse pro cerio uoveris. De At vera ainicitia quod sentii dissimulare non debel.
syuodis et ad populum sermones lermino sialulo Proinde est quod correpiionem tuam acceplavi eo
transmitlendos vel a te ipso deferendos niilii pro- ipsoindicans, quia trahere velis ulinvilum ut veniam
misisli. Teriniiius prxieriil, promissuiii infra prx- et videam le. Spero atiletn et adhuc qnod proficiscens
teritum adhuc Ianguescil. Sine iiaque ut quod pe- in Flandriara facturus sum traiisiltun pervos el sine
nes le incliisum est el intra lerininuiii a le valeat dilatatione. Interim vero pollicilaiionis mex pignus
promissum egredi et ad tne cui promisstim debelur accipias, aliquas videlicet schedulas vel paucas
ingredi, ne videaris veritatein amplius transgredi. qnasper bunc baj'ulum desiino, quas a nobis elabo-
Si a veritatis via scienter aul ignoranier aber- ratas dignalus es postulare, qui in urbe ut videtur
I similavi fastidiens et
rasii, tibi licel adhuc ad eain regredi. Viam ergo pretiosis epulis saluraius ci-
verilatis feslinanter eligere, diun liceat, libeat, ne~ barii panis nostri et ruslicani oleris aliinenla desi-
qtie quod processit de labiis luis omnino irritum deras : quibus nunc in solitudine Ponlininci pauper
facias. Et si me ad tempus ab exspectatione niea vilnuiea ne in via deficiat sustenlatiir. lixc igititr ac-
confusum doleo, latori prxseniiuin secure poies cipe non luam sed polius lurbx discumbenlis re-
committere quori cum accepium legero, confusionis feclionem, in quibus tamen si qua forle fragmenta
dolorem penilus expellit ab animo. Voiis itaquc qux tuum quxrant refocillare spirilum repereris,
meis el precibus, magister optime, inagistroruni gralix non niihi sed palrifamilix referantur, de
inihi charissime, salisfacerefeslina, ita ul nunquam cujtis pleniludine qtix dispensatur accepla sunt.
poitilorem noslrum vacuum ad nos remitlendi oc- Scripsissem plurima nisi quia me urgebat subila et
casionem perqiiiras.' Excelleiitissimum et dilectis- inopinala profectio, ut vix tuia lucubraiiuncula exa-
simum dominum Cantuariensein archiepiscopum raverim, unde si juxa amaniis votum parvxelin-
ex parle nostra officiosissime salutare non differas, comptx sint litlcrtilx hx, ne mireris. Scis.enim
cujus ad obsequium nostra paralus sum exponere ipse non omnino bene fieri quod prxpropere vel
orania cum corpore simul ei anima. Valeas et lu r. occupato animo fiat : prxterea meinenlo quam
ipse non pro meriio, sed ut desidero. Auferet enira paucioribus luis isla reddunlur, cum lamen tti
a le salutem meritum, eamdem vero medianie totus in libris sis. Nttiicomnia super omnia, quxso,
Jesu Clirislo conferel noslrum in bonis desiderium. ut impensas ad Dominum fundas preces quo possit
Quam etiam ut desiderem affecluosius, efliciat pre- dominus Cantuariensis et qui iribulationis sux so-
cor in suo reditu prxsentium bajulus mihi sic in- cii sunt in isto cerlaniine victoriam consequi. Si-
qniens : < Hoc vobis miltit magisler Herberius muique ul omnes fralres qui lecum sunl meo no-
amicus vesier fidelis elveracissimus. >Vale iierum. niine salutenlur, impendio precor, et ut memoriam
Suppono vobis et vate lertiuni. Tu siquidem nosti tribnlationis nostrx in orationibus suis habeant»
triplicem diflicile rumpi funiculum. Cave ne alii nioveatis affccltiose.
publices quod prxsens pngella continel. EPISTOLA XXIV.
EPISTOLA XXIII. EPISTOLA HERBERTI AD ALEXANDRUM PAPAM INPER-
EPlSTOLA HERBERTI EXSULANTIS ADB. ABBATEM SAN- SONAHENRICI COMITIS TRECENSIS.
CTI CR1SPINI MAGNl SUESSIONENSIS. Unico et sununo Dei gratia Romano pontifici
Domino charissimo et honorando in Chrislo B. A., (ilius suus H. Trecarum comes Paialiuus, qtix
abbali, II., in Domiuo salulem. I vera sunt inlelligere ac novissima providere.
D
Leclus dignationis tux sermo hinc mibi prxstitit Quod in prxseniiariun aures clementix vesirx*
graliam hinc incussit timorem : incusat me binc, pulsoet filialisriilecliomonuit, et generalis quxdam
blanditur inde. Nam, ut litterx tux sonaut, xsti- Ecclesix necessitas compulit; nam gloria nominis
mas me juste arguendum lanquam promissi mei veslri qux usque ad hos dies lolo orbe admirabilis
immemorem, sed mox velut charitatis consilio tri- claruil, jam facta est subsannatio et illusio his qui.
buis indulgentiam ad illius quod promissum est in circuiiu noslro sunt mullis in opprobium versa..
solutionem invitans. Videris etiam me levitatis Quoniam ecce inimici vestri sonuerunt et qui ode-
arguere quod juxta promissum tempus non venerunt vos extulerunt capnt, nuntios riico Angloruiri
riin. Sed meminisse riebueras quia non esl bonii- regis, qui reverlenies de curia ad igiiominiatn ma-
nis via ejus nec viri est ut amhulet et riirigat gressiis gnifici viri et onuii laude digni arcbiepiscopi Can-
suos, prxsenim cum ego sim honio sub potestate tuariensis, imo verius ad sanctx Ecclesix depres-
eonslittilus, cui si dicitur : < Vade, et vado et dotni- sionem, omnes petitiones suas inipleias esse glo-
nis meis ohlempero. i Verum cum essem apud le, rianlur et circumquaque riivulgaut, videlicet quod
sperabam me in niodico reversuruin et proiuisi ut famosas illas coiisueludiiiesv hno verius Ecclesuc
1*59 HERBERTI DE BOSEIIAM lifiO
Dei subversiones, ob quas domiuus Canliiariensis jA charitas, inde vero inslans urget neccssiias. Vox
exsulare dignosrilur, susceperilis, ut sit ab omni cniin audilionis ecce venil el lerra commota est;
episcopali jurisdiclione exemptus, ipsum eliam An- periil cor regis et cor principum, sacerdoles ol>-
gloruin rcgem suis legibns cleri privilegia solvenlem sttipuerunl et dissolulx snnl omnium manus; cele-
i-U)tohonoraveriiisprivilegio, ut sil abomni episco- bris siquidem est et in ore omuium vox, quod inier
p.ili jurisdiciione exemptus, factus prxcxteris regi- tot Ecclcsix inimicos iu propria viscera convertilis
l:us specialiier vester filius qui prxcxleris vesiram nianus, quia Christi hosiilius tradilus sit unicus ille
irara et indigiialionem promeruii. Adjiciunt etiam el singtilaris diebus nostris Christi athlela ; filius
quod omnem domini Caniuariensis auctoritatem dico vesler Canttiariensis archiepiscopus, qui proplcr
suspenrieriiis quousque e laiere vestro nescio quos gloriam nominis vestri sicut omnis Ecclesiarum 01-
carriinales miseriiis, qui plenam jurisdictibnem ha- bis prxdical
sprevit gratiam principum, confusio-
bentes causam qux inter sxpe diciuro archiepisco- nera susiinuit et iinproperium, dimisit denique do-
lium et Anglorum rcgeni vertitur dirimant. Inter niiun suara, reliquit hxreililatem suam. Auget eliaui
hos ctiam vulgalissimus ille schismaticus, cujus malorum scandalum quod vulgaiissimus illc schis-
etsi nomen taceo ex perjurio ad singularis primatus maticus Joannes de Oxenforde vestra qux onmi
veslri diminutionem lain enormiter perpetrato ho- B 1 prxest aucloriiate absolutus Saresbcriensis decana-
lissimiis esl, lanio prx cxteris est elevatus, quanto lus lam facile rcstitulioncm mcruerit, quasi sit ei
amplius est exaltalus ; quia sicut jaclitat vix adhuc in jusiiliam repulatum puhlicum illud perjuriuni
absoluttis mox veslra inanu propria per annulum schismatis qtiod, sicul mundus novit clainat, taiu
aureum in decanum rcslitutus esl, et post eliam, enormiier in Alemannia perpetravit, cujus occasior.e
quod prx cxleris sluporem augel, ipsum sicul rc- insignem illum schismaiicum qui singularem quoerit
gem suuni in specialem lilitun suscepislis, nuili, siin mundo ptincipatum : multos vero in errore con-
cut gloriatur, juri episcopali subjectos. His audilis, sortes ad glorix vestrx depressionem suscitavit.
Paler sancte, commota est lerra el conturbata; rcx Quin et Joanncs isle et alii regis Anglorum nuntii a
ipse noster obslupescil, principes admirantur , cttria revertentes dilalavertint os suum et adversus
irascuntur populi, et sacerdoles confusi sunt : om- Cantuariensem nostrtun, vel ut inierpreteuiur verius
nes vero compatiuntur et condolent turo propter ad Ecclesix Dei oppressionem, cuncta se iuipetrasse
ccclcsix subversionero quam meiuunt, tum propter gloriantur, et ex hoc, ut inulti noniini vestro sancto
eliain viri amabilis De.o et Iiominihus desolulionem detrahant, uiuliam causain viri isii linguosi prx-
prxsenleni, qui cum esset in dotnibus regum nutri- bucrunt. El hinc est quod universam Eceiesix fa-
tuset tantam.sicut novit orbis, haberet gloriam sx- ciem confusio operil. Timor euini el iremor vene-
culi et favorem, non recusavit taineu humeros suos runt super nos, quoniani in audiiu hoc dii forles
virorum oneribus supponerc, el oinnia niundi pre- terrx vehementer elevali sunt, exspeclaules in dies
tiosa pro justitia Chrisli alla meiite calcare. Ego quod si in stadio prxfatus Chrisli athleta defecerit,
eiiam, qui non raodicum honorein veslruin el glo- ipsi sint bravium accepturi vestrum humiliando po-
riain et diligebam et diligo, admodum coniristatus pulum el patrum veslrorum se inuniscendo lixredi-
sur.i et coultirbatus, anceps lameti et dubius an si lali. Quia igitur semel cccpi, loquar ad doniinuiii
ut linguosi illi disseminant confracta sit virga for- inettin cum siin pulvis ct cinis. Non infirmetiir in
tis, baculus gloriosus, et terra de qua panis orie- Uihulalione virtus vestra, sed prxcipila, Doniine,
balur tam subilo igne subversa sil; necdum lanien et divide linguas eoriim, ul sciat universa lerra quia
pleue acquiesco auditis. Proinde, Paler sancte, iilii locitli suul adversus justum iniquilaiem in superbia
tui non spemntis sermonem prudentix el fidelis et in abusione, el fial inanus lua sujier uiiuni dcxterx
tuis consiliiun. Parcite glorix vestrx, parcite et fa- tux et muta fiant labia dolosa. Alioquin tanta jani
lux, parcile Ecclesix Dei, parcite athlelx Christi prxseus esi lurbatio quantam huic scripio horrui
juxta illius inclyti decessoris vestri forniain, quanto D credere, et lamen devotus vesier et (idclis vestie
inlirmidr, estoie forlior et potenlior. Exsurge igi- sanctilati non debuit penilus sublicere. Tribuat vobis
tnr, Doraine, in ira lua, et disperde linguas magni- Deus, summe Pater, seciindum cor vesiruin el oiuiie
loquas, ul labor labiorum ipsorum operiat eas. coiisiiium vesirum confirmei.
Alioquin prolecto scialis, el inbrevi cst, quod prin- EPISTOLA XXVI.
cipes terrx super populum vestrum malignabunt EriSTOLA HERBERTl AD REIMDNUUSI DIACONDM CARIU-
consiliuin et adversus eleclos vestros cogiiabunt. NALEM ROMAN^ ECCLESIiE IN PERSONA Tll. CANTUA-
EPISTOLA XXV. RlENSis.
EPiSTOLA HERBERTI ADA.PAPAM 1NPERSONA MATTILEI Ven. Palri suo el fralri in Christocharissiino ma -
PR&CENTORIS SENONENSIS. gistro REIMUNDO Romanx Ecclesix Dci gratia dia-
Uuico ei suiiiino Dei gratia sancix sedis aposto- cono cardinali de Sancta Maria inviolala, T. Cant.
liex pontifici A., filius suus M. Senonensis Ec- Ecclesix minister liuniilis miserabilis nuuc el
clesix niinimus, m omnibus subjeclionem et fidem. exsul, modicum id quod iiuiic potest.
Quia scmel coepi,loquar ad doiniiium meum, ciun Qtii quolidie cogor aniara bihere, dtilcia vobis,
siin pulvis ct cinis, iiam hinc zctaus hxc suasit sancie Pater ct aniantissinie mihi frater in Chrislo,
1401 EPISTOLiE. Itfi2
propinare non possuin. Superstitiosi potitis est inter A ita fortassis decreverit Deus, consilii et auxilii vcstr'
ejulatus et lacrymarum sordes velle sibi comparare mttniminecontra inimicos noslros roboraii fclicitalis
gloriam de specie exquisiti sermonis. El idcin est, vestrx et pacis in Christo roereamur participes fieri,
chare mihi in Christo, quod in prxsenliarum nolui pro cujiis gloria nunc opprobria, delicta onuiia stts-
tne de polestate labioriun jactare qui ln prxsentibus tineintts. Nam me tacente satis novil miindus quain
miseriis vix subsislo, nolui, inquam, meloquaciiate (ideliter, quam magnilicejam dicto Anglorum regi
extollere, quem pro facinoribus suis sicul niortuiun servierimus anle promolionem nostram, ctim adhuc
sxi uli in obscuris coiiocavit Altissimus. Venio igi- niuiido militaremus. Supplicamus igilur excellentix
tur ad vos non indoclis humanx sapienlix verbis vestrx, rex illuslris, ut nobis vestrum significetis
sed in verbo crucis, quod quideiu pereuntibus stul- beneplacitum, et his qux hic non scripsimus sed per
titia est; his aulem qui salvi fiunt, id est nobis, vir- venerabilein fratrem noslrum intimainus, aures cle-
tus Dei est, nos eteniro sumus qui Christum cruci- menlix vestrx benigtie accommodelis, et lanquam
fixum prxdicamus. Qui proposito vobis gaudio, a nobismet diclis fidem omnem adhibeatis. llle vos
elc Audivimusenim fatnam et inimici Ecclesix custodiat et augeal qui regibus salulera dal.
missi ad curiam in omni loco jaclitant, quod con-
lempserunl nos priucipes veslri, qiiiniino tradide- B EPISTOLA XXIX.
ruulnosin nianum iniraicorura nostrorum, etc EPISTOLA HERBERTI ADWILLELMUM VIZELIACENSEM AB-
oro ut pro prxseuti tribulalione nostra et BATEM CONSDLTANTEM SUPERQOIBDSDAM H.EUETICIS
Ecclesix causa precibus et exhorlationibus scriplo DEPREHENSIS QDI VDLGO DlCDNTDR DAGENEIS SEU
directis, sicut opiime nosii, apud Romanum ponli- DEONAS.
iicem et conliatres vestros intercedalis, etc Litteras charitalis veslrx gratanter suscepimus :
nunc itaque super ea quibus consuluislis, ut charis-
EPISTOLA XXVII.
simo fratri benigne consilium dare utinam tanlx
EPISTOLA HERBERTl ADCHRISTIANDM FRANCORDM RE-
foret discrelionis quanlx charilatis est I Delegavit
GEMLDDOVICDM IX PERSONA TH.CANTDARIENSIS AR- nobis
CIIIEPlSCOPI. pia mansuetudo vestra quid de his hxreticis
vos Deonas appellanlur, deprehensis et
Christianissimo et iiluslri Francoruro regi L., T. qui apud
etiam convictis agendum sil. Ad hxc nos di-
Cant. Eccles. ministcr humiiis miserabilis ntinc et palam
vinum jus consulentes in hujuscemodi hxreiicos pce-
exsul insignis, coronam vitx immarcescibiiis.
nam expressim scripto jure latam nequaquani re-
Gloria in excelsis Deo qui in islisdiebus tam for-
perirc valuimus. Siquidem inimicx potestatis soboles
tem, tam excisam columnam in domo sua constituil, (2
nuper exortx sunt el in angelis Christum lacerant et
qdi et inter tenebrosas procell.ts Ecclesix sux nau-
quos possunt labe occulta inficiunt • negolium enini
fraganiis, fecit lurainare magnum in firniamenlo in tenebris est. Verum quouiam tolum
cueli, elc....... inler cxlera qnia inemor noslri Pon- perambulans
tiuiaci in soliludine exsulantis, etc huj'uscapitis corpus, etsi diversx facies, in posterio-
ribus tamen non discrepat, scd igne corrumpente
EPISTOLA XXVTII. quem orones concordiler caudis irahunt, alienigena-
EPISTOLA HERBERTI ADWALDEMARDM REGEM UACORDHrummesses incendunt. Uinlequoruin esi vanilasuna,
INPERSONA TUOM/E CANTUARIENSIS AliCIIIEPISCOPI. pcena dispar non erit. Simiiis eaiin culpx et poenx
Noblli et illustri Dei gratia Dacorum regi WAL- individua contubernia sunt. Proindeper juris con-
DEMARO, T. eadem gratia Cani. archiepiscopus ct sequentiam quia pceua in alios prodila est oniinaria
aposlolicx sedis legatus, sic uti bonis transiloriis et canonica et in bos simiiis jtiris rigor exercendus.
frui ut mereatur xternis. De poena vero hxrelicoruin Liberius papa indistin-
Ex aliorum relatione glorix vesirx credidimus cte loquens sic ait: <Qui contra pacem Ecclesix,
iniimalum quanta et nobis et nostris rex Anglorum etc, si dignitatem aut cingulum militix habent nn-
inluleril mala ex eo lempore quo ad pontificii digni- , detur iis ; si autem privati, si quidem nobiles sunt,
tatem vocavit nos Deus, ira et inclenieniia qux ne- suaruni subslanliarura proscriplionem patianttir, si
quaquain regem decettt, pessimis usus constillori- autem ignobiles, non soluin corpore verberentur,
bus, qui etiam nos adhuc persequi non desistit, sed sed exsilio perpeluo castigentur. > Sunl ei multa
benedictus Deus quia non hahel tantas vires ad no- alia jnris vinctila, quibushujuscemodi vesanx bestix
cendum, quantos habet conattis. His siquidem in ne lerrx et mari noceanl constringuntur, ne lubrici
cujus manu corda stiut regum Christianum Franco- evolvant, rerum damnis coerciti el exsiliis. Sed
rum regem Ludovicumei principes regni sui et ma- est admodum lubricum draconcm in ancislro lenere
guates ul oniuem nobis honorem el reverentiain ne effugere valeal. Unde isli super quibus requisi-
summamexhibeant convertit. Verum quoniam nia- stis aiigulosi verilalis exsulllaiores et ipsius corpo-
gnitttrio nominis veslri et xquitas regia qua vos Rex ris quielem sibilis Suis etaculeisperturbanles liiendi
regum decoravit cx fama celebri nobis innotuit, vo- solius capitis causa reliquum forie corpus conci-
luinus quoque ut excellentix vestrx ex proprio man- sioni et injurix exponunt vcl eliam jam exposue-
dalo nostro nostra innotescat persecutio, quaieuus rttiit in rerum proscriplione, niliil damni arbitran-
majorem in octtlis veslris iiivenianius gratiam. Et si tcs polius ob hoc etsi non apostolico gaudio, apo-
U68 HERBERTl DE BOSEHAM HCl
stolorum lamen more gaurientes ea duntaxat purle A A EPISTOLA XXX.
stti a pcriculo libera qux vcnenatas in se conlinct EPISTOLA HERBERTI AD BAUTIlOLOMiEUM EXONIENSKM
liuguas. Quibus igitur stuii stringcndi vinculis, qua- EPISCOPUM.
liter serpentes isli proterendi ne balitu suo pesii- Dilecio el dilectori inagislro et patri suo Exo-
fero lemperaliim fidei nostrx inficiant aerem? Quiri niensi episcopo, suus H. miserabilis nunc et exsul,
niodicum id quod nunc polest.
juris esl? inidi siint eiexui non possunl, prxterea
Ecclesia carcerem exsilioruiu non babet, potitts lotus Qui qtiotiriie cogor amara bibere riulcia vobis,
hic mundus corpoiis Christi carcer cst exsulantis Paler sancte, propinare non possum. Supersiitiosi
adhuc, exsiliorum insulx Augiistisunt, noncrucifixi. potiusesl inter ejulatus et lacrymaruin sordes velle
Prxterea si veteris lcgis quxreremiis censurani, jus sibi gloriam comparare de specie exquisiii sermo-
nis. Inde est qtiod inprxsentiarum nolui me de po-
quxstionem non haberet, namcadunt in ore gladii.
Item si jus Romaniun accedat, et ipsuin erit in ex- testate labiorum jnclare qui in prxsenlibus miseriis
vix suhsisto; nolui, inquam, me loquacitate extol-
pedito, uam supplicium uliiiiium sequitur. Sed nos
qui novis snperveiiieiitibusprojecimusvetera, quibus lere, quem pro suis facinoribtis sicut morluum sx-
et novus rex el nova lex esl, zizania proliibenmr c.uliin obscuris collocavitAliissimus. Sed sanctilali
colligere, ne siiiml cum iis cradiceinus et trilicum, yI vestrx inde absque fucali linciione eloquii perpau-
in hos serpenles novos quosriamjuris novos aculeos cis meHtem ineam expouo. Hxsilans tnmen et du-
nnm sicui ciamalmuudus leslanturopera quod
dirigemus quibus mitis ac niansueti Douiiui mortis bius,
sacramenta dispensaniibus juriicitiin sangtiinis agi- urna^videlicetsorlis noslrx sinisira quotquol nobis
lare nnn licet, nec etiam truncationes menibroruin crani ad dextram proslrati sunt. Consideramus
cuim ad dexlram el videmus sed non coguoscimus.
quibuslihet personis aut per nos inferre aut infe-
rendas prxcipere, prxscrtim cum corporali pcenx Vcrtun pristimc charitatis non immemor, qux nec
veteris legis succcsscrit spiriiualis in novo cujus nos veiustale temporis nec sortis lubrico solet excidere,
minislri siunus, nisi quod quxriam moriicacorporalis conforlalus sum etconfirmatus. Bajulus horuni ju-
coercilio nobis eredita cst, tuodica aden ut non venis probus et discrelus, et tam dotnino meo ar-
mihi charus admorium el acce-
queat dici ultio rielicli sed disciplina magislri : hoc chiepiscopo quam
esl per verbcra sola castigaiio corporis, mortis cor- ptus, ad nos de Anglia veniens sollicitavil me ul
alicui amicorum meoruni in Anglia scri-
poralis seu cujuslibci membri truncatione semota. pro ipso
berem, cui instanii rium sxpe ct sxpius me in lerra
Igilur isti, qnia prxterquain in ipsis forle inquopu-
nianliir non habcnt restat ut velul infames cxdibus illa oblivionis amicum non habere replicarem, secus
C de vobisveslri demum recordaiusest, ciim
publicis dcpiiteniur. Verum quoniam in villa vcstra sperans
sxcnlare vos habere jurisdietionem allegalis, non omni instantia rogans ut vobis pro ipso scriberem,
arbitror vos juris orriinem convertere si jam dictos cujus tandem inisertus ul nostri aliquando mise-
vestro irariatis dcfensori, non dico ut corporaliter rcalur Deus, preces quanlas in prxsenliarum aurieo
et valeo sanciilati vestrx porrigo : quaienus ipsiim
puttiai sed ut coram se eos uudirifaciaietterininunn
cnusx legibus suis humanis conscntaneum iinponal. pictalis intuiiu el precum mearum iiiiervenltt in
Prx cxleris lamen niilii videtitr consultius ut ad vcsiro retineatis obsequio saltem ad niodicuin leni-
cleinentissimiim principem Chrisiianissimum videli- pus, vel si hoc nullo modo placet alicui de amicis
cel Francorum regem sub digua custodia dirigan- vestris ofiicioscei ctim affeciu coinmcndeiis el id
tur, prxsertim si in errore permanserint incorri- profeclo discretio vestra noverit quod ininister ofli-
ciosus est el alicujus probi obscquio vehemenier
gibiles. Ulpoie qui de communi jure ecclesiarum
omnium regni defensor sil jure et prxsummus et idoneus, cui nisi provideatis, reverletur ad nos,
nec enim noslrx essel onerosus paupertali nisi quia
prxcipuus ctistos, quod sicut recolo non negatis et
ne istud quod dico de meo afferrc videar, nudiamus' dulceriine natalis soli altrahiiur. De hisqtixgerun-
lur eirca nos islorum lator plene vos inslruere po-
quid Pelagius papa Narsx palricio scripserit. Noii,
terit. Siquidem salius judicavi celanda hinc in atire
inquit, dubitare hujuscemodi homines principali au-
ctoriiate deprimere, quia Regulx Patrum hoc spe- quam oculis in scriplura commiltere, qux quibtis-
cialiter constilueriint, ut si qua ecclcsiasiici oflicii cunque loqualur quidquid in se habuerit sub ipsa
oculorum luce manifestat.
persona cui subjectus resliterit, vel seorsum colle-
EPISTOLA XXXI.
geril aut aliud altare erexcrit seu schisma fecerit,
iste excommnnicetiir aique damnetur. Quodsiforle[' EPISTOLA IIEBERTI ADIIALDEWINUM EXONIENSEM
et hic contempscrit et permanserit divisiones et ARCHIDIACONUM.
ichismata faciendo, per potcstates publicas oppri- Dileclo sihi in Christo et, ut spero, diligenti
matur. Eccc verba patris nostri sanctx memorix ociossuo inagistro B. Exnniensi arcliidiacono sutis,
Pelagii. Quare si ecclesiaslicx personx in crrore\ H.jmiserabilis nuncet exsul, modicum id quod nuuc
permanenles et incorrigibiles, per publicas'potesta- potest.
tes debent opprimi certius et privari. Angelus ma- Charissime mihi in Christo, venio ad vos non in
gni consilii sit vobiscum ul inlelligatis qux rccla suhlimitate sermonis aul in persnasibilibus humanx
suul et opere faci.uis. sapienlix verbis, sed in verbo crucis, quod quidem
peieunlibus stultiiia esi, his autcm q.uisalvi Duut,
1465 EPlSTOLiE li6G
id esl nobis, virtus Dei. Nos eteniin sumus qui Chri-- A
j crassatus, extendit adhuc rete suum ut retiquias
sluin crucifixum prxdicamus, qui proposilo nobiss etiam interfecii patris congreget, ei incorporetur
gaudio sustinemus crucem, confusione contempin,, sibi. IIIos siquidcm qui tam fortis alhlelx pritis
malenles cum populo Dei afiligi quam lemporalis5 exsulis, nunc vero martyris in exsilio onera lani
peccaii habere j'ucundilaiem. Unde et iiiculia oralio) forliler qnidem sicut muiidus novit comportarum,
diiratn scribenlis sortem ahsque ulla elegantia ett iiunc quxrit in spirilu inierficere forte postea iu
diclionum solemnibus indicai. Saiis nan que inde- carne perempturus. Nam qui hostes repuiari nolue-
cens inier ruclus et singullus fleluttm feslivis rbe- rint, compellit ad juraiuetita, si licita, vos videritis.
loricorum membris et articulis in dictionibus iasci- juramenii vero forma hxc est: i Ego eniiii juro
vire. Vertim inier uberes et sxcularium et divina- domino regi Anglorum, tam patri quam filio, quod
ruiii lilterarum diviiias tuas, in hoc tenui schemate> pacem ipsius servabo, ei quod nullum deirimentum
amicum lutini de longinquo venieutcin excipias, vi- suorum regalium per me suslinebit el quod nou
rum certe dolorum, qui non habet decorem nec fa- egrediar rie lerra ipsius absque ipsius licenlia, ne-
ciem. Verutnlamen non ut le contristem hxc scriho,, que* litteras ultra mare inillnm. > Ei, ut cxtera
sed ne in his diebus nubis et caliginis oblivioniss laceam, qttiJ in hoc jiiramento regaliuin nomine
me umbra operial : facti enim sumus lanquatn vas! B ] intelligere velit etiam tardioribus inanifestum. Ad
perditum et oblivioni dati tanquam inortui a corde. tale juramentum plerosque jam de nosiris compu-
EPISTOLA XXXII. lit; magistrum videlicet Joannem de Saresberia,
EPISTOLA HERBERTI ADALEXANDRUM PAPAHIN dominum Gunieiium et alios. Veriini si itajurantcs
PERSONA A. SILVANECTENSIS EPISCOPI. celsiiudini vestrx in aliquo videnlur excessisse, pro-
ALEXANDRO summo Dei graiia sanctx Romanxt fecto non inodicam babcnl excusationem de pec-
Ecclesix jionlifici, A. Silvanectensis dictus epi- calo, qtii inter crudelissimas manus ct in corde
scopus, salutem in Chrisio et debitam palri obedieu- maris sunl inclusi. At certe longe aliud esset de
ijam. parviiale mea juriicium si, quod absit! proprio ductus
Etsi vohis, Pater sancle, omniiim Ecclesiarumi arbilrio ita juraturus accederent : prxsertim cum
sollicitutlo conuuissa sil, specialius tamen illiEccle- proxima ante excessum martyris die nobis nihil
six filii a vobis consolaiionem et proteclionis auxi- lam horrendum suspicari audenlibus, volente ipso
".iim demerentur, qui ex adverso ascendere noiii mariyre Dei et jubenle, una cum dilecto socio no-
ineluunt, et lerrenis poteslatibus, ne quod ecclesix: stro magislro Alexandro lerram egressus sim el ita
esl usurpent, libere conlradicunt. Proinde esl quodI favens Dominus, cujus oculi semper prospiciunt su-
ego pro lilio vestro fratre noslro T. Canluariensii per fidetn, me incontaniinatum huic negolio per
archiepiscopo, viro, sicut sciiur, religioso et matrii graliam suam reservavit, nec exsilii mei gliiriam
noslrx sanctx Romanx Ecclesix lideli, ego episco- ignominix inlici nxvo sustinuit. Scd quid nomino
porum minimus quantas audeo et valeo sanctitati, , exsilii gloriam qui martyrii palinnm videre non me-
etc, etc., etc rui ? Quin polius torcular calcavit solus et de gen-
[Cwlera hujns epistolw in epp. 24, 25, non iisdemt tibus non erat nisi cum eo. Hinc est quod quoties
verbis sed in euntdem modum expressa invenio.] ipsius ante menlis mexoculos exsilium pono, meuni
EPISTOLA XXXlli. toties exsilium plango. Vereor nempe cum forti
KPISTOLA HERBERTI IN PERSOKA WILLELMI i illo athleta frustra me in tentationibus suis labo-
SENONENSIS
ARCHIEPISCOPI AD ALEXANDRDM PAPAM CONTRA IN- rasse, perseverasse non dieo, cum consununatioui
TERFECTORES SANCTI THOMiE CANTDARIENSIS ARCIU- inleresse fuerit denegatum. Unde et mihi nunc esl
EPISCOPI ET MARTVRIS. duplex incendittm tribulalionis. Me quippe lugeo
Inier scriliendum hxc, imo priusquam, elc discessisse, decessisse illtun. Verum in discessu meo
[Vide Epistol. S. Thom.] video infirmitati mex Domino miserante prospe-
EPISTOLA XXXIV. n clum, quia in tanlo malorum metu fugissem forsi-
T
EPISTOLA MF.RBERTI EXSULANTIS POSTSANCTI TH. MAR- tan et abscondissem me ab eo. Sed nec eliam sic
TVRIDM ADALEXANDRUM PAPAMCONQUERENS QUOD consolationem recipio, quin potius ingemisco, sic-
DOMINO SUOUNGLORIAET SOCIISIN PACESOLUS > ul bomo sine adjutorio. En enim imbecillilatis mex
ESSETIN CERTAMINE. innixiis haeulo currebam ut polui, cuni Isachar
Quod laiitx niajestalis oculis parvilas mea noni illo forii pro viribus portabam onera et cum altero
mintis iinpudenter quam irreverenler se ingerit, Jeroboal communia Israelis pericula prout datitm
quxso, Pater, ne causemini prxsumptionem quiai erat propulsabam. Sed prxcessit velocior et for-
urgel pressura. Pudor sane reclainat et reverenlia, lior jam bravium apprehendit: ego vero jam sen-
sed dolor superat, cujus pierumque vis nec prxsio- sim in cursu deficio ulpote iriibecillilatis mex ba-
lari judicium nec temperare consilio, nec ptidore: culo desiitulus. Gemo nunc sub sarcina illius hu-
frenari, nec rationi subjici solet. Vim ergo patiens, meris subductis, qui totus totum porlabat, et qui
domine, ad le vocifero. Ecce enim Robertus ille ini mihi totum erat. Quxso, Pater sancte, ne indigne-
conspeclu Domini venator, qui proprium patrem tur majestas tanla, si paululum ante ipsam iribula
suum in iiioilem venalus cst et ipsius sanguine in- tionera meam pronuntio. Pudet certe prxsumptio
UTT HERBERTI DE BOSEIiAM i-i<iS
nis quam allum sapere videor el audere plus forte A auctores consolationis nostrx sini participes, quia
qiiam expediat. Audeo sane pieiatis memor, ini- aperuit Dominus manuni stian: ct implei oinne ani-
menior majestatis. Prxlerea doloris vis educil spi- mal uberlate, vulnerali cirjusdani el in sepulcio
ritum metim et allernalim nunc verborum, nunc dormienlis odore suavi ei vivifico trahens el atlra-
Iacrymarum fila exirahit ab invito. Exeat enim fo- bensuniversos. Undeet jam prxsentialiler et visibi-
ras necesse esl ignis tlainma quo inlus trisle pectus liter senienlix illius verilatem experimur, quod slul-
adurit et inleriora depascitur. Exeat sane necesse tum est Dei sapientius esl hominibus, et quia siulttis
est ad oculos lam pii palris qui sciens qttam in- factus est omnis hoino a scientia. Verum cirea hoe
justifs sit dolor meus planc.luin humanius xslimet, inimorari non oporiei,qux lu fidelius el, etc, elc...
dulcius consoletur. Recordabilur forie filii sui do- EPISTOLA XXXVII.
mini mei et mihi mullus eril ad miserandum nunc EPISTOLA1N PERSONA. VT1LLEL5U ARCHIEPISCOPI AD
prxserlim cum ipso vero Christi martyre post pu- YIZELIACENSEM ABBATEM.
gnam tam gloriose triumphante, in me, adhuc ipsurn WILLELMUS D. gra. Senon. arcb. apost. sedis
affligant in me, elc., etc. Oro igitur, clemenlissime legalus, venerabili ftairi G. Vizel. abbali et dilcclis
Paler, oro lam litleris quam Iacryinis el a lania filiis sttis ejusdem loci conventui, salutein et glo-
majestate non quidem iam lemere quam limide B riamquam dabil Doinimis.
supplico, quid liceat expediatve parvitaii uieoesigui- Nos qtti leneros hiitneros virorum oiieribus snp-
ficare non indignemini, ne si forle diutius exsulare posuinuis, pastorali sarcinx in iiullo conunodius
conligerit errori, id verius quam prudentix el su- possumus prxvidere quain si ad coinporlandam
perbix potius quam jusiiiix imputelur, elc. Super Ecclesix fabricam lales in ea insiiluamus personas,
boc ipso etiarn adjectis si placet graliarum actioni- qux scientia litterarum et niorum bouestate pra-
bus domino Scnonensi scribatis necesse. est: ipsius fulgeanl, et quarum virtutes eidem ecclesix magis
enim charilatis viscera nrilii per filii veslri vulnera videanlur conferre quam sibi de collalo beneflcio
palueruiil, etc......... Juxta quod uni ex fralri- accrevisse. Tunc enim domus Domini procul dubio
bus de Poniiiiiaco, sicut pro certo creditur lam decoralur, cuin in ordinatione illius ab eo qui prx-
affectu qunm babitu- monncho, rubris indulus et est secundum scienliam zelus Dei nccenditur, quod
crucern suam bajutans, sciscitanti quomodo se lia- non caro, atil sanguis, aut trijilex illa muneruni fa-
beret, respondit: < Dic fratribus meis quod ego mosa aeceptio aut generis nobililas, sed potius
vici miniduin, t et deinde vulncrum ei monsiravit nierita personaliier pensantur. Proinde rit quod.
cicalrices, elc. [Sequunlur vauca de virlute mira- nos inspiranle Domino personx dunlaxat causain
— ° judicaiites et dilecti (ilii vestri fralris nosiri doiniiii
-culosaS.TIiomw,inuiilia.]
EPISTOLA XXXV. G. prioris de Vilmustir scientiam commendanles
EPISTOLA IIERBERTl EXSULANTISPOSTSANCTI TnOMjE et Vitam, monasterio sanclx Columbx senis in ab-
MARTVRIUM ADJOANNEM SARESBERIE.NSEM. batem ct Palrem Domino, sicut credimus, reve-
Quoiies vel menibranula litterarum vestraruin ad Ianle fralruni quoque loci omnium unanimiter acce-
me usque pervenerit, sic est mihi ipsa in hoc tri- deniibus votis decrevimus prxferendum. El ut in-
bulai.ouis lempore quasi nubes in tejnpore sicci- vocalione isia eo sancta quo consona sancloruin
talis. Siquidem in xslu prxsenlis hujtis meoe pres- canoniun limiteinurellbrmam, rogamus te doiuiiiuin
surx grande mibi prxsiat refrigerium lilleratoria abbatem elcxborlniinir in Dominoqiialentis illuiu ad
coniabulaiio tua, ubi absenteni corpore spiritu in- nos"Cum omni celerilale iniltalis, ab omni quo nou
tneor prsesenlissinuim, etc, cic, eic. Nec enim libi teneLurprofessionis ct obediemisevinculo absolu-
sicut sciibis doininuui arcbidiaconum Canluarien- liim el liberum, ui ita emancipato lilio et converso in
sem asserere, absentia inea proprix voluntati riehel niultaruni genlium palrem primogenitorum jure be-
ascribi ut rie cxtero non debeam exsulem gerere. iiediciionem bxreditet. Unde et patri dabit gloiiam
Ciijus profecto asserlio nequaquam malevolentis 3 et cnnfralribus gratiam super graiiam cumulabii.
sicul reor caluniuiam, sed sictit certissime scio, ve- EPISTOLA XXXVJII.
ritaiis ignoranliam babei. Exsilii quippe inei causa EPISTOLA UERBERTI EXSULANTIS P0STSANCTITU0M.4J
justa csl, qux eiiam elsi in se justa non fuisset, MAKTVRIUM ADJOANNEM PiCTAVIENSEM EPISCOPUH.
justificata est superioiis auctorilatis accedente Oiiuies novimus quod oinnes vidimus, veram in
mandato. Hoc tanien in brevi scriho, non lain to- adversis chaiitaiem non deseri. Hujus veritas sen-
tiuii profe.reus qiiam ex modico oslcndens quid lentix visibililer quidem in tc et sensualiter ex-
taceam. Sic enim arbitror expedire adbuc, prx- perla est. Quod et ego inlcr adversa mea ssepe et
scrtiin cuni sapiens ex paucis mulia conjiciat. s;epius recolens calamum adhuc leprimere ;voIui,
EPISTOLA XXXVI. sed nequaquam diutius valui. Unde el telros hos
EPIST0LAIlERBERTIPOSTSANCTI TU. MARTYRIUM AD airamenii iramiies et inelytos liiteiularuin prxsen-
GUNTUARIUM QUEMDA& SOCUftlSULJI. tiuin sulcos me quodanunodo invito et reclamante
Gloria in excelsis Deo, cujus dono inenarrabili exaravit. Verebar quippe me lam inttliis occupaiioni-
tristitia vesira incredihilis in lolius mundi gau- bus tuis importunum ingerere. Verumlanien vel ntinc
«lium versa esi, adeo quod cam persecutioiiis sileniiumrumpereiiincsuasii!cliariias,indeveropra2-
1469 EPISTOL.E. 1470
seniis infirmilalisinexnecessitascompulil.Existimo A . consilii virihus solultis esl ex qtio certe omniiun
eniin lanlo ke nunc mihi affectuosius compati inimicortiin Ecclesix cornua non parum sunt exal-
• quanto nunc amplius his diligilur pro quo paiior tata, et illi prxsertim unicorni nostro omnis uec
adhuc. Quanlo eliam plaga mea crudelior. Videre dubito poenitentix excidit limor. Quis enim leneri
q.,elc, etc, etc.... Forlis ille athleta, etc... in vinculis meiuat vel vinciri cum ille iia a vinculis
astitit mihi in visu et confortavit me et consola- sil solulus? Hoc cerle opus est, unde saiujti regis
tione quidem plus quara dici queal perfecla. Multa nostri cor, sicut ipse mihi secrelo lestatus est, om-
qiiidem et alia sxpe et sxpius refemnlur, qux nino sicut dicit Roniano pontifici periit. Hoc est
si cognovisses et lu, gaudium pariler prxberent et unde obstupescunt sacerdoles, consternanttir princi-
miraculum, etc.... viri etiain inilii pacifici man- pes el dissolutse sunt omuitim nianus. Et hoccerte
dant el remandant, scribunt et consulunt ul re- est unde apud nos et niinus eslis amabiles, el in
verlar; adjiciunt falue me gerere exsulem cum mihi legationis veslrx partibus minus lerribiles cretlo.
pax regis et patrix cinis ofleralur Qualiler tauien et per quos id actnm sit exislimo
Dominos etiam cardinales, sicut spero, mullum sancii Paires prudeniiain vestram me nuillo verius
mihi benignos vivi sermonis lui horlalus faciat, si nosse. Ununi autem scio, quod ego latere vos noln.
1"
placei, benigniores. Quidam proxime a curia redicns mihi olim farnilia-
Proxime venit ad nos serviens quidam Cantia ris vir lcslinionii boni et in litteris etiam potens,
orittndus in domo domini mei aliquanto tempore inter cxtera roihi reiulit sc a faiuosissimo illo sa-
conversalus, homo certe peccati et lotius mendacii crilego parricida Willelmo videlicet de Tracy, sicut
ct riolositaiis habitaculum, qui hoc nnno et lolam dicitur pcenitenlix causa in hoc anno ad riominum
Franciam circuivit, et de sanguine gloriosi martyris papam profecto, secreiissima Iegatiouis verha acce-
uostri partem non niodicain, pileum etiam in quo pisse duntaxat domino regi Anglix inlimata. Ego
nosler passus est habere se undique disseminavit, vero horum sollicitus inringntor cum multa hinc
volens sic sibi hominum gratiam ct pecuniam com- inde, sicul mos esl, arcana scrutaniiuin volverem et
parare, cujus nomen indicabit prxsenlium porlitor, revolverem, demum a detesiando illo regi significa-
si forle ad vos veneril, quia sic se dicebat venlu- tum conjcci ne aliquo modo conlra honorein suuni
runi, talem sicut lalem excipite, et quia novi vos seu eliam animum veslris obsecundet mandatis, si-
nosiris satis benignum, volo vos esse prxraunilum gnificans dorainum papam et cardinales omnes rio-
oi ab ipsius cavere fertnento. Dominos eliam cardi- mino regi multuni et supra quam credi possit pro-
nalcs super hoc ipso prxmuniatis si placet. Scio,r pilios, adjiciens inter siguuin quod in oppido quo-
eiiim quotl ad ipsos cum plena falsitatum crumena dam Normannix qttod Argenlium dicitur, in domo
sit accessurus. rcgia pileum super caput suum rex posnerit. Sub-
jecit eiiam his qui inecum loquebalur mandatum
EPISTOLA XXXIX. hoc de aliquibus fratruni nosiroruin processisse,
EPISTOLA HERBERTI EXSULANTIS P0ST SANCTITUOM.E qui sicut jain multi buccinanl Ecclcsix negolium ut
MARTYRIUM AD DUOSCARDINALES ALBERTUM ET supra letigirous nollenl in manibus vesiris prospe-
TUEODWINUU ADCURANDAM TANTJE ECCLESI^PLA- rari. Adhuc sacrilegus ilie insignis super mandalo
GAHMISSOS, QUOTEMPORE REXANGLORUM IN HIBER- ilio flagilio regem quantum poterat excusare nii<-
NIAMPROFECTUS EST,SE UTDICEBATUR ABSENTANS.balur. Unde a multis de induslria missus et subor-
Id in primis scribo quod nocle et die in caver- natus ad curiam venisse xslimalur. Videle igitur
nula mea lalitans abundanlius oro et desidero, virie- Patres sanrti et discreti, videte quomodo caute am-
licet ut de exspeclalione veslra tam riiulina inultam buletis, inlelligentes tcmpns pessimum esse, quia
et diulinam sentiat Ecclesia commodiialem. Quotl oinnis frater frairein supplantans supplanlabitur,
taiiien, sicul videlur, nequaquam ille desiderat qui et omnis amicus fraudulentcr incedet. A niinimo
ad iiuindi exiima a facie Ecclcsix fugisse riicitur, D1 enim usque ad maximum omnes avarilix studenl, et
vestram sanciara sicut ailhuc indicio est, volenssic a propheta usque ad sacerdotem cuncti faciunl do-
fritstrare inlentionem et Ecclesix lahorantis pro- lum. Undeel sananlconlrilionem Ecclesix adigno-
telare presstiram. Nescio lamen an iaciem Dei ita miniara vivificantes animas qux non vivunl ct mor-
fugiens manus Dei omnino evaseril qui ibidem dici- tificanles qux non moriuntur. Ego vero in obscuris
lur variis et crebris angusliis subjacere, eic sicnt mortuus saculi collocaius el ea qux desunt
Sunt per vicos et plateas garrientes quod uterini passionum doinini niei Chrisli martyris in me ipso
vestri vobiscum fraudulenter incedant et multa su- adimplens, in calce serinonis oro et opio vos spi-
per dorsum veslrum fabricet, quibus causam Ec- ritu consilii et scienlix abundare in ouinibus, et
clesix quam fovcndam suscepistis, tain conientiose cum acceperitis lempus pressurx mex memores
quam invidiose omnino quxrunt exstiuguere, ul ila fore. Volo aiilein prudentiam vestram scire quod
negotium inter maiius vestras pereat, etc Uinle proxime audivi audilum a domino, cujus mandatn
el, sictit aiunt, ut iu his regionibus amplius vosodi- arctalus sum, ne regredi valeara etsi veliin, quod et
biles et in legalionis vcslrx parlibus inagis con- dilecto socio meo Gunthario nuper reverso ul veslioe
Lempiibiicsreddcrciil, Aquilonaris ille Saianas sui id indicet sanctilati injitnctum est.
1471 HERBERTI DE BOSEIIAM U72
EPISTOLA XL. A diiciani ponas, qui non riereiiuqiiil speranies in se,
PETITIO EXSULANTIS HERRERTlPOST DOMINISUI sed etpost ntihilutii facial iranquillum el cuni teuta-
SANCTI THOlliGMARTYRIUM ADALEXANDRUM PAPAM t one pro' eiitum.
POSTULANS UT ILLIUSSANCTlMARTYRIS SOLEMNl- Datuni Tusculani vut Kal. Jtilii.
TATEMOMNIECCLESIARUM ORBEMANDET CELEBRARI, EPISTOLA XLII.
C.OMI-R0BANS QUODNEQUAQUAM MARTYftlUM , SICUT EPISTOLA HERBERTI EXSULANTIS POSTSANCTI TH05J.E
A ROMANO DEBERI CANON1ZARI PONTIFICE, SEDNULLO MARTYRIUM ADHUGONEM DUNELMENSEM EPISCOPUM.
EXSPECTATO MANDATO MOXMARTYRIS PALMAM GLO- Venerabili Palri el riotnino in Ghrislo amanlis-
RIASEQUIDF.BEAT. simo II. Dei graiia Dunelmensi episcopo, HERBER-
Ego llerberlus sanctilatis veslrx servtis vinctus TUSsuus exsui adhuc miserabilis, niodicuiu id quod
Jesu Christi loiis mentis meoe genibus uiajeslalis ininc potest.
lanix pedibus advolvor, orans, etc Cogniloquod lioriiin bajttltis ad vos usquehaberct
Prxsertim cum j'am nonnulli de laiere veslro profcclionem, per lenue hoc lilterularum nuntium
revertenies veslrum super ine bene placitum varie inlerciirrens parvitalis niex meinoriain excellenlix
leslificati sint. Alia vero prxsenti scripto non inme vestrx ingerere duxi neeessarium, ne me in oli-
serla qnx pcr domiiiiim Meldensem electum sancti- B scuris sicut iiioriuuni sxculi collocaium et ea qux
tati veslrxeocommodiiis quo secrelius necessariuin desunl passionum gloriosi nunc inarlyris Christi in
duxi intiinare, etc, clc nie ipso adimplenlem, in bis diebus nuhis et cali-
EPISTOLA XLI. ginis ohlivionis verbum operiai, prxsenim cum
EPISTOLA ALEXANDRI PAP.ECONSOLATORIA ADHKRBER- noverim vos prx cxieris nosirxlam diutinx condo-
TUMPOST DOMINISUISANCTITH0U£ MARTYRIUM luissealilictioni, cl adluic ceili siunus quod queinad-
EXSULANTEM. luodum mariyris nostri gaudeiis glorix ila et cont-
ALEXANDER episcopus, scrvus sevorum Dci, dilecto patiiuini vincuJis. Vinclus esi enini adhuc, vinclus
(ilio mngislro HERBERTO, saltueni et aposlolicatn be- revera, cutn nec Ecclesia in sanguine pro ipsa fuso
nediclionem. servitutis adhuc evaserit jugum nec ulltim libertalis
Devotionis tux litleras palerna benignitate rece- redemptx consecuta sit prxmium. Unde qualiler
pimus, ct intellectis auxielalihtis el angustiis, mo- nunc licet et audet inter pressuras et suspiria novi
lestiis et pressuris,, qttas xquo niiimo toleras, libi redemploris sui gloriam praeconizal hyinnizans pa-
lanquam devolo et speciali Ecclesix filio sincera rlter et plorans; vacuis etiain adhuc sedibus qtias
meniis affeclione compaliinur et libenler in quihiis translali de sxcttlo qui prxcesserunt nos patres
possumus gratx consolaliunis solatiuin impcrlimur.^ u reliqueriinl, Balihasar omnibus lcmpli utensilibus
Sane quod sanclx recordationis Thomx, quondani abuiente. lu me ipso etiamqui loqtior, imocorporis
Cantuarieiisi archiepiscopo, iia constawii animoad- hujus membro eo miserabilins quo innocenlius allli-
bxsisli ut eum inexsilio sux pcrsecutionis nolueris cius videbitur adliuc el proscriplus, si Scriturx le-
dini'ntere,et ntinc tenaciterverboelopere tueinoii.itn stimonium et pii Palris pensenius affectum, ctc. elc.
ejus observes, gralum gerimus el acceptum, et de- EPISTOLA XLIII.
volionis luxconstanliani in hacparle prout convenit EPISTOLA CARDINALIUM MISSORUM A LATERESOMINI
dignis in Domino laudibus commendamus, firnium PAP.EADREGEMANGLI/E CONTINENS FORMAM P.ICIS
gerentes propositutn etvoluntatem tcsicui honestum 1NTERECCLESIAM ET IPSUMFACTAM POSTMORTEM
e».lilleralum virum arcliori charitate riiligere;etde SANCTITUOMyE CANTUAR1ENSIS ARCHIEPISCOPI ET
incremenloei ulililaie lua vigili.sludio et solliciiudiue MARTYIUS.
cogitarc. Unric pro sialu luo vigiles admodum et HENRICO Dei gralia illusiri Anglornm regi, riuci
sollicili exislentes, ilileciis filiis nostris Alherio liiulo Normannix et Aquitanix et comili Andegavix ,
SancuLaurentii in Lucina el Theodwino lilulo Sancli ALBERTUS dignaiionc divina tiiulo Sancti Latirciilii
Vitalis, presbyleris cardinalibus aposlolicx sedis pj iu Luciua ei Theodwinus titulo Sancti Vilalis pres-
legaiis, firmiier riedimus in manilaiis,ul libi etaliis byteri cardinales, apostolicx sedis legali, sa 'ulein
clericis ac laicis prxfati archiepiscopi gratium et in eo qui dal salulcm regibus.
pacem regis Anglorum acquiranl et nos in lerra Ne indubiuiii,elc.[Hwc epistolainterEpp.GiUFol.
faciant reduci et ibidem secure manere. Si autem No. 385 impressa esl, sed hwc pauca, quw sequun-
forte seciuidum desiderium noslrum non poiiierint lur, ad finem adjecta ItabetA
apud prxfatum proficcre regem et lii)i ejus pacem et lloc sane coram mullitiidine personarum juravistis
gratiam invenire, lua intererit nobis signifieare, vos pro divinx reverentia niajeslalis. Juravit et
quaiiter tux possimus provisioni commodiusinlendere filius vester, excepto eo quod persouam veslram
et in quo libi honesie valtiamusetuuiilerprovidere. specialiler ccnlingebat. Et juravislis anibo quod a
Nos enimnecessitalibus luislibenti animo intendere dominopapa Alexandro elcath[olicis ejus successo-
cupimus.eilibitanquani speciali et devolo Ecclesix ribus. . ..
filio efficaciter in eo quod nos decuerit et expedire [Post vocem dimidiam calh, qnw ail imam pagi-
videriinus.auctore Dominocurabimus providere. Tu nam est, videtur excidisse fotium, nam quw sequun-
ergo conforlare in Doniino et in eo spem luam et fi- lur et finem epislolw faciunl, minime cohwrent cum
ii73 EPISTOLJ:. U~4
tuperioribus.\ • A . •.. paternilalis vcslrx scripto milii nescio quo in

aure dulci susurrio instillante •
....vobisveliiisquam ciiiusexbibere, nam per ipsam quasi quodam
ah adversitatis noslrx crebiis anxietalibus procul Nil mihi rescribas, atlamen ipse veni.
ritibio nos possetis liberare. Tesie me ipso apud Super quo celsiludini veslrx geiiibus advolutis gra-
Tiirre. xxiu die Julii. lias el item gralias ago. Et quidem opusculo super
EPISTOLA XLIV. psalmos ab Hebraica verilale a Paire Hieronymo
EPISTOLA RESPONSALIS ADEUMDEM. translatos completo, in quo jam per annos desudavi,
Domino suo suus. Celsitudinis vestrx qua debuit spero me volente Domino vos visurum et vei in
devotione parvitas mea suscepit litteras. Quibus in- transitu tatn desiderato veslro colloquio frui.
speciis et peiiectis aniina mea sicut ex susceplione EPISTOLA XLV.
esl exiiilarala,ita et mox ex perleciis est perlurbata. EPtSTOLA WILLELMI ELIENSIS ADHERBERTUM.
Scrihilis enim vos non possejion miraii quoil < in WILLELMUS Dei gratia Eliensis episcopus, aposto-
jiersec.utionibusnostris litterasnostrx consolalionis» licx seriis lcgatus, et riomini rcgis cancellarius, di-
posiquam ullimam niihi rcscripsisiis non receperitis, leclissimo sao magistro H. DE BOSEHAM, saluiem ct
t qiixnosirxseveritalemforlunxdelinirenl.iltascri- absenlis amici menioria non carere.
ptum vidi, legiel relegi. Eteo ipso in meipsomagis Gralissima vestrx consulaiionis verba animogra-
ac raagis coniurbabar, suspicatus ex hoc et veritus lulanii suscepimus, qux tanio fortiorem nobis in
nullas penilus lilieras parvitatis mex nomine ad adversilatibus veslris animuin recrearunt, qiianlo
beatitudinem vestram devenisse, prxsertim ciim vos cognovimus incominoda fortunx lemporalis
nec in prioribus nec in posterioribus dignationis virilins superasse. Quis enim tain dulce sola-
vestrx lilleris ullam de receptis tneis feceriiis inen- tium in tanla sorlis tempestate nobis prxbere po-
lionem. Quod quidem necessariuin propter bajulo- tuisset, nisi qui ejusdem sorlis inodum et cxituni
ruin negligenlias qui de facili spondeni bajulandi cognovisset? Epislolaris igitur dulcedo vestrx ma-
oflicium sed âdem levitate calce averso (locci gnitudinis menlem nobis hilarem reddit, spem tri-
peudunl. Scio, ceiie scio ine oinne dignalionis vesirx buil resurgendi, et inateriam doloris el tristitix,
scriplum, nisi ibrte bajtili incuria fueril, lilierato- qux non merilis nostris sed sola malignantium in
rio oflicio prxvenisse el sicut justiim erat necduni vidia nos oppressit, pro parte maxima mnderatur.
salulatiiin saluiasse ; et sanclilali vestrx sicut in Unde gratias quantas possumus et suflicimus vestrx
hac fornia el in hxc verba scripsisse : < Dominosuo referimus dileclioni. Cxterum favente Deo noviter
suus. Inter scribendum hxc, inio priusquam scribe- C venturum esse credimus, quem exspectamus, qtieni
rem, mox steti ei hxsi, dubiusadmodum quo diciio- desiriernmus, cujtis adveutus nobis et omnibus ami-
nis genere vestramalloquerer palernilatem. Veruni cis nosiris plennni sed plenissimum gaudium pto-
si interioris lioininis vcslri staltim cognoscerem , pinabil, pro quo el tanla el lam gravia suslinuisse
nec iixsitanlis fluciuaret animus, nec scribeniis ad gloriani nostram magis quam ad riispenriium rc-
errarel calamus. i Et cxtera qttx in eodem scripto pulamus. Nec vos gravat conscientia quam sanam
continentur. Quod si scriptum iale in sanctitatis esse cognovimus, nisi taniummodo quod tania in-
veslrx manus deveneril, gaudeo. Sin autem, non humaniias, tania etiam immoderala persecutio et
uiex lardilaii seu ncgligcmix, sed bajuli culpx ascri- crudelilas, qux contra dominum regem et nos fa-
bendum; et eariiinbajuluin cbarissimi tnei Ihesauri ctx sunt, tani leulo pede debilum sibi linem sorliun-
veslri servienlem Gaufridum nomine de suppres- tur. Et prxterea noveritis quod desiderio inlimo de-
sione, quin poliusdesuffocaiioneinlerpello.Et quod sidcraviinusutopusculum superpsalmos ab Hebraica
de menlione lilterarum per longa terrarum et ntaris veritatea Patre Hieronytno translatos veslra discre-
spatia deslinatarum omissa supra leiigimus, magis lio complevisset, ut impedimcnlo nou esset quid-
quam reprehensione deinceps, correciione propter quam ullerius , quin vestra prxsenlia et oplalis
bajulorum incuriam indiget. De bis igitur haclenus. colloquiis uteremur.
Et amodo beaiiiudinis veslrx litieris respondendum. EPISTOLA XLVI.
Quibus verbum inseriuni est quod inler legendum EPISTOLA HERNULFI LUXOVIENSIS EPISCOPI AD THOMAM
pius nolavi, in quo plus steti et hxsi. Siquidem in CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM EXSULANTEM.
eo et verhum persecutionis inseriumrcperi elvesirx Magnam mihi, etc. Exstat sub num. 31 inler ept-
severiiaietn fortunx, eic, elc ilolas Arnulfi Luxoviensis mox edendi.
PATROL.CXC. 47
1475 ALANITEWKESBEfUENSlS ABRATIS U7G
GLOSSA IN PSALTERIUM.
[Glossa inprimampartem periissc videlur.
GLOSSA IN PSALTERII SECUNDAMET TEHTlAM PARTES.
TRiEFATIO IIERBF.RTlADWILI.ELMUM SENONENSEM plurium poierit lectioni prodesse huj'usceinodi in

ARCIIIEPISCOPUM. libris pnrlialis divisio. Tu igittir .bealissime prxsul,
Cum iifter Psalmorum unus sit et non pliues, ip- sectiones has quatuor simul suscipe, divisim lege;
sum tamen prxter morem quidem scd non prap.ter et si forte ad transcribendas bas librarii veslriap-
causam , in duos secavimus lomos. Iriipsum etiain posuerint manum , ut concordantix et nolulx e\-
el in libro fecimus epistolarum , quem , cum non travagantes suis decenter aptentur locis, curiose
nisi unus sil, parliti sumus in duos, hoc facienies obscrvetur : ne , ut sxpe fit, per librarionrn
in libris quod in onerihus lieri solet. Ad conti- imperitiam seu negligenliam opus emendare quari
iiendum quippe et conirectandum habiliora et ap- scribere sit diflicilius, prxsertim cum novi corruptor
liora iiunt singula , quam si simul omnia uno sint oueris non alius qttaui frater sil deslrucloris.
pressa volumine. El etiam quia simul et sa>peplus
ALANI PRIORIS CANTUARIENSIS
POSTEA ABBATIS TEWKESBERIENSIS
EPISTOLiE.
EPtSTOLA PRIMA. B sicut ipse prxcessit in spiritu mansiieltidinis ad rii-

ADPHILIPPUM REGEM FRANCIJE. rigendos sibi subditos in viam pacis et iranqnilli-
latis, ila et vestra serenilas ejus sequalur vcsiigia,
PHILIPPO, Dci gratia illuslri Francorum regi, cuni superadjiciens, quod et ipse superailjecit, hoc ad co-
aiolis iiicreincnlo augmenlum glorix elgraiix apuri ronam regix dignilalis jure hxredilario speciare
Altissitnum. prxcipuc, quod omnes afllicti, et maxime pro justi-
Pix recordationis Ludovici, patris veslri el no- tia exsulantes, ad se summuin debeant habere re-
stri henefacloris.nec riebemus nec volumus ullo tiu- fugium. In quo et nos iiidubitalain spem concepi-
quam lempore essc immeuiores; sed magis ut te- inus, si ea lamen neccssitas nobis ingruerii, quod
nemur in ncstro esl voto et aflectu, tit ejus heiieflciis debeamus ct nos in nostra parviiate inveuire apud
el honori,qux beato marlyri Thomx in suo exsilio, i cleiiieniiam vestram, quod majores nostri iu eodcm
et posl gloriosam ejus victoriam in propria persoua velconsimili casu dicunlur promeruisse. Cuni vero
Cauluarix exhibuil, possimus vel in aliqtio respou- regix celsiludini vestrx placuerit super his nos
riere. Ipsius ilaque animam, quod ntinc licei, ric- certiores fleri, lunc deiuum flriniores erimus ad
votis prosequiniur orationibus, ut qui, dura vixit, id quod quidam minantur acrius, fortius proferen-
iil apud Ecciesiam Cantuariensem plcne promeruil, " dum. Si vcro sublimilalis vestrx rescripiuin su-
jam sentiat ipsius martyris el suorum devolionem per his de gralia vestra ad nos reverterelur, in
sibi prodesse, qui eidem mariyri et suis in iribula- angiisliis ipsis quihiis nrgeinur non luoilicum , ma-
tionibus et augustiis exslitil tam devolus. In hoc ximum nobis credimus cl optamus conferii sola-
eliam excelleniix vestrx suinus ohligali , ut nuii lium
uiiiitis pro veslra saluie quam sua siinus sollicili. EPISTOLA II.
Nimirimi veslram magnificeniiam nobis, sicut el ADPR10REM W1NT0N1.E.
niultis , ad piolecluni non solum coronx ei regni, ALANUS prior Ecclesix Cluisli Canluarix pii.iii
ted eiiam lidei et devotionis reliquil hxredem, ui, Winloniic, quani sibi saluteui.
1477 EPISTOLJE. 147*
Mutiix socielalis afleclus, quo snb ipsa pauper-• A six capilulo ex anliqua coiisuetiidine Roffensis Ec-
tale sed tolerabili pridem fuimus ad invicem con- ciesix clectio solet celebrari, ibique electus con-
nexi, nos pro certo docet qualiter sub ipsis hujus suevit de manu arcbiepiscopi sui et spirilualia et
nuindi deliciis et rerum affluentia debeamus con- temporalia recipere, fidelilatem proinde jurare, quotl
vcrsari; dum patenier perpendi potest, si plenius plene observatum est usque ad lempus Walernnni,
iri iiiqitiratur, qualiter nobis illa rei familiaris in- et quod de eo secns actum fuil, eo redeunie a Nor-
opia tnncdederitnolitiam rie tcmporalium abundan- mannia ubi et consecratus esl, in melius esi rcfor-
tia, ctijus possessorescredebanuis plurimum felices, matttm. In Iiujiismodi vero dignilatis sigiium Hof-
quosjam constat denudata vanitaleet riiscussa, va- fensis Ecciesia , obeunte paslore suo, baculmn
cuos esse et inanes. Qniri libi, amice, videtur, si pastoralein debet ad Ecclesiam Canluarienseui por*
prxteritas illas scholares angiisiias cnm bis qiias lare, el super altnre Christi deponere. Htinc nutem
nunc patimur compares anxietalibus?Nunquid ama- baculum persubreptionem cum Wallerio bonoeme-
ritudinem illam amariorem dices isto melle, quod morix quondain Roflensi episcopo consepuluim, et
in ardore et xstu tribulnlionis dierum istorum nunc inrie per nianuni pix recordaiionis Ricartli lunc
riespinis et tribulis elicimtis 1 Tunc quidem aliqua- temporis arcbiepiscopi exiractum , monachi Rof-
tenus suffecil diei maliiia sua, ntinc aulem miseria- B " fenses denuo cum Waleranno episcojio sepelierunt.
rum cumulus, qui ex ipsa nascilur opulentia, suam Quocirca paternitalem vestram rogamus allenlius,
ita demum aggraval acerbilaiem , quori etiam vita ut vestra velit discretio his et aliis inentem appo-
ipsa quanrioqne verlitur in txdinni. Unde a solli- nere, el qux prxsumpta sunt ita demiun reformare,
cituriine et cura sufTocati, cum teinpornm riamno quatenus commissarum vobis ovium universitas de-
qux relrorsum non habent recurrere, omnibus mo- beat et possit pariter nobiscum in operibus vestris
riis incuiiiiTins salulis dispcndium. Nec esl aliquiri Deum gloriflcare.
iu quo reperilur solatium sine graviori discriminc. Sane de Landaviensi electo id adjicimus, quia
QHacinique enini le vcrleris , occurrit saiutis ob- primus es( per vos consecrandtis, hujus consecratio
slaciilum. His in me ipso reperlis, anxietas animi in ipsa sede cclebrari, si fieri posset, gratum esset
nioliim meiilis non sinit esse securum, rionec aspi- nobis et acceplum. Verum ubi necessitas ipsa in-
raverit dies qiiam daturusest Dominus in uiriiisque ducit dispensationem, vestrx erit discrelionis id
noslrum consolaiionem, ul possimus revera pro no- prospicere.
bisdicerequia beatipauperesspiritu,quoniam ipsorum Porro super translatione beati marlyris Thomx
est regnum ccelorum. (Matth. v) Ex mea vero ttiam r_ et ejus termino, cerlius quid determinari oporteret,.
trihulaiionem ditnetior, el idcirco libi sicut mihi ex ut nationibus universis qux iri desideranl possit
cordis affeclti bactenus hxc aggressus sum loqui, vo- innotescere, qualiter et quando ad gloriam illius so-
tum et desiderium habens non modicum de staiu lemnitatis valeant pervenire. Ad hxc quia undique
domini episcopi et tuo pleniorem habere notiliam, pulsamur et plurimis vexamnr angusliis, prxci-
quia si quid penes conscientiam tuam movetur, puumqiie ad vestram paiernilateni sperumus nos
iiiuie debeal amicus tuus pro le moveri, id sectt- habere refugium; ideirco priorem nostrum ad vc-
rius mihi tanquam libi commiltere poleris , qtio- siram henigniiaiem quaniocius Deo auctore desti-
niam tuum profecliim sictit et meum omnino affe- nabimus, obnixius supplicantes, qualenus in hisqiue
ctat anima mea. Valeat ainicus meus et vivat in ipse ex sua parte et noslra vobis suggesserit, veslra
Chrislo. velit pielas benigniorem aurem inclinare. Et pro
EPISTOLA III. certo, si in his lemporibus sub veslrn potestate co-
ADBALDWINUM ARCHIEPISCOPUM. gamur per quoscunque humiliari : his qui etiara
Reverendo Pairi et domino B. Dei gratia Canl. bona sinistre solenl inlerpretari dabitur npertior
archiepiscopo totius Anglix primali, A. prior et nobis insultandi occasio. Sed et qui capili .noslro
couvenlus Ecclesix Christi Cant., debitam et rievo- JJ p congessit coniumelias nisi invenerit obviantem, :t
lam in Domino reverentiam. Ixsione membrorum non desistet. Modicum quidem
Vobiscum quam plurimum congratulumur in Do- vos honorat qui nos spernit, nisi forie et in boc
mino, cujus misericordia regiam excitavit exciilen- crediderit se quis vobis prxstare obsequium. Et
tiam,ut pronior lieret ad ea qux vesirx novii pla- procul dubio, ut credimus, reverentix vestrx et
cuisse voluntali. Oblala itaque, si placet, utendiim honestali non modicum conferet, si manifeslis ap-
est occasione, ne si omissa fuerit qux prx manibus pareat inriiciis, quori injuria filiis illata patri omnino
est opporlunitas , sera sit puenitenlia , si alias id displiceal. Valelc.
fieri non potuerit, ctijus prxslo esl el prxsens fa- EPISTOLA IV.
cullas ad effectum. Roffensis igilur Ecclesia, si ari ADHENRICUM BEGEM.
cor rediret, utique recognosceret in quibus ofTon- HENRICO regi Anglorum, ALANUS prior Ecclesix
dit; nunc autem superest ut veslra discrelio mantitn Chrisli Cantuarix, salutem.
apponat, qualenus qtiori prxsuinplum est in Can- Quanto desiderio nobiscum universns riesidcrat
luariensis Ecclesix dispendium, in prislinum debiti orbis, IIt corpus beati martyris Thomac rfecentiori
iionoris siatum reformetur. In Csaluariensis Eccle- loco cum debilo honore colloceiur, eiiam barbarfli
147!) ALANl TEWKESRERIENSIS ABBATIS 1480
nn-iionesnon ignoi anl. Prxmalura vero mors quon- A } et qui de se nniplius quam oporluii confidebat
dam PaLris nostri Ricardi id ipsum impedivit ad rioceliir iti se biimiliari, ne amplius evagelur ; et
lempus , cum ad hoc pridem vestram proinptiorcin sic qui facius fuil indomitus et effreuis, dabil tua-
Uivenissemus voluntaiem. Nunc aulem per Dei iiiini correctioni et fiet dccibilis, qtialeniisejiissnlut.
graliam parala sunt ea , quibus res ipsa videbalur pastoralis sollicilutlo debeat congralulari, cujus per-
ninximc intligere : si lamen id sederit vestro bene- dilionem prius poluil el debuit deplorare. H;ec aci
placito, ut sequcnli anno (1) circa meriiiim Maii instanliam et postulaiionein confralrum noslroriim,
lanluni iiegoiium possil lerminari. Oporiet eiiim qui vestrum ulique affeclaiil honorem, ail vos dti-
ad cjus exseciilionein pluriina praparari. Nihiloini- ximus exarare, ut quali et pro quo in hac paiie
uus expedithis, qui longius absunt, hujus festivi- movemiir affectu, baruni tenore inspeclo plenius
laiis lempus iia denuntiari, quod ad id, sicut desi- innolescal. El si bene meminimus, veslra bonimte
deraiit, possint competeniius pervenire. Placeat docenie didicimus, prxsentium latoris excessum
itaque serenitaii vesirx domino et Pntri nosiro el recessum veslrx pielati oinnino displicuisse.
Baldwino Cantuariensi archicpiscopo et nobis vo- Valete.
luntaiem vestram significare. Id namque exspecta- EPISTOLA VI.
nius ut de consilio et auxilio vestro desiileriuni " ADBOBEIiTUM DEIIARDRES.
nostrum, imo omnium Christianoruin, in hac parie ALANUsprior Ecclesi;eClirisiiCaniuariensis,RoBF.R
possil compleri. Valeie. TOde Haidres, salutem ei iu futura sibi prospicere.
EPISTOLA V. Eo usque divina et me el te exlulit gratia, el in id
ADBENEDICTUM ABBATEM DE BURGO. xlaiis j'ani devenimus, quod de cxtero debemus, si
BENEDICTO abbali deBurgo, ALANUS prior Ecclesix sapimus, ei uberiores graliarum acliones rcferre,
Cbrisli Cantuariensis, salulcm. qui utruinque noslrum, supra quam aliquis de ge-
Licei is qui prxest ex hominibtis assumplus sit nere nosiro ausus esl e-perare, dignalus est prove-
a Domino iu correclionem subdilorum, nihilominus bere. Quocirca teneniur propensiori sludio prxca-
lameii cuiii aliorum errala corripit, habet sibi pro- vere, ne ingraliludiuis nota insigniti videamur sal-
spicere, quoniain et ipse circumdatus esl infirmi- liin velle malrem noslram aliquatenus imimgnare, u
lale : et cum innoluerit ei quoniatn et ipse cum cujus uberibus coaluimus et ianiain reccpimus sttb
coeieris infirniatur, pro certo in hoc admonelur exlrema ignominia el ultima patiperialccoiisolalio-
nliorum compati iiilinniiati, cum ipsa pcenadocenle, nem, ut lot et tanlis viris non liierilo noslro, sed
iliscat in propriis qualiler alienis debeat mederi Q ( graiia Dei id agente prxferamur, quorum si ad
vulneribus. Noluit ilaque riivina dispensatio infir- geniis vel vitam et conversationem respicias, ncc
niitalis experlem quemquam inveniii, ut in eo quod digni erimus corrigiam calceainenli solvere. Si ergo
infirmius prxfenur inlirmis nnllus glorietur, sed co admonenie qui dedit aflluetiter finem cupiditati
magis qui suo prxgravatur pondere, in se humilia- non imponiiiius, pro cerlo limendum esl ne culpis
IUSsubdiloruin sarcinas fervenliori afleciu studeat exigentibus periniilamur eaienus pervagari, donec
humililer supportare, et dum errantem respicit, dicalur : Ecce homo qui non posuit Deum adjuto-
ineminerit se ipsum quandoqtie errasse. Errans rem suum, sedsperavil in mullitudine diviliarum sua-
crravit ovis de grege veslro, et in deserlo soliludinis rum el prwvaluil in vanilale sua (Vsal. LI),qui cum in
perierat, sed invenla esl, et revertilur ad ovile; honore essel non inlellexit: idcirco comparattis est
nperite ei, si placet, ostitun, ne amplius erret, et jumentis insipientibus et similis faclusest illis (Psal.
error ejus ei iiiiputeiur, qui noltiit eam ab errore XLViuj.Menienlo insuper quia cuni iulerieris, nou
redeunlem recipere. Non excusat, sed faietur se sitnies oniiiia, tieque riescendet lecum gloria lua.
errasse; promiliit emendationem , expostiilat non Vila noslra brevis csl el ad instar puncli. Uude quod
judiciura sed misericordiam. Date veniain et re- reliquum est si perdiderimus, iiuod Detis avertat,
create dolenicni : forte cecidil ul foriior rcsurgal, quis uobis in dic illa et xtalis et lemporis dauuia
(1) In margine codicis C.C.C. adnolatum esl: rj conquesius est arcbiepiscopus de publicx poteslalis
< Sequens anntis erat 1182 : seri translaliis non esl oflicialibus ei miuistris sibi etsuis conlra Ecclesix
tisque ad aiintiui Dommi 1208 per Slephanuni sux dignitaiein niinis prxter solituni nuper inju-
Langlon. > In transcripto ejusdem codicis, quod riaiiiibus, dicens eljurans se nullatentis bxc passu-
fecil Jatnes, [Bodl. James 17, p. 134] habelur adno- rum, inanuiu quoque ad caput extendens, se prins
latio hxc : < Hic annus, inquit nola marginis, eral hoc gladiis exposituram, qnam hoc palerelur jura-
1182, sed iranslatus non est usqtie ad annum Do- inenio firmavil. Respondens aulem vir nobilis et
uiiiii 1208, per Stephauum-Langton. De festivitale inagnanimus, qui cuni aliis arivenerat, Ilugo de
aiileni ejus sic Giraldus in Vila Baldewini, ad qucm Laci. Non oportct, iiiquit, o archiepiscope, qttod
eliam super translalione Tbomx scribunt iidein caput ad hoc vel etiam pedem ponatis; secure jus
prior etconventus. Cuin, inquil, festo Beaii Thomx vesirum tueri et ecclesiasticam justitiani exercere
primo quod apud Cantua/iain pubiice celebralum poleslis : lantuin operatus est Deus pro martyre
itierat, liiennio videlicei post inartyriuni jam elapso, sancto decessore veslro, quod non invenirel rex
cjii et Deo dante intereram, multi barones regiii rihalrium aliquem in lerra sua, etiani si vellel, qui
illiififyiii devotione confluxissent, in audientia com- ausus esset in vos inanuui extendere. Finiluin cst
uiuin, cum posl prandium in cameram inlrasseiil, bellum : inanuienete si vultis, quod mariyr evicit. i
U81 EPISTOL.E U8i
restiluei? Ad haec si verilali ctiam niiereiur que-• A } procurare, cuni deimim ncccssario oportebit eidem
rela qnam proponis, ei recenter posses probare tibii consulere, et damna rerum aecrescent, et non mi-
in liac parte debitum jus compelere, citius eligeies, nuentiir damna teniporum. Denique reditus quos
me tibi fideliler consulente, hujusmodi querelne adI babel cilra auctoriiaiem vestram nemini poterit
tempus supersedere, quain tot sanclos quibus astri- obligare : quia nemo credet ei qui Jquam, et si id fe-
ctns es fidc et devoiione molestare. Nunc aiitem oc- ceril compellerelur ileralo mendicare. Sustinete igi-
casione tantum roiuloe Winloniae possessionemi tnr, si placel, vos vel semel vinci, ut idem frater
noslram antiquain ad te niteris revocare : in quoi vesler*quia jam a:lalem habet, ex abundantiori gra-
procul dubio, quanium in te est, stalum Anglicanse. lia vestra leneatur se ipsum vineere. Quid, cui et a
Ecclesiae exempli pernicie omnino subvertis, quiai quali amicodictum sit intelligenii salis innoiescei.
si oinnia jura illius anliquitaiis juxia rotulam illami Valeie.
debeant ad pristinum slalum revocari, necesseerit L EPISTOLA VIII.
niunimenla, privilegia lotius Anglicanae Ecclesias a| ADEUMDEM.
sua stabilitate turbari. Sane si nec devoiione san- BENEDICTO abbati de Burgo, ALANUS prior Ecclesue
ciorum nec dileciione convenius noslri moveris,, r Chrisli Cantuariensis, salutem et se ipsum.
saltem id tibi in mcntem subeal, ne oecasione fa-. " Ab incoeptis non duximus snbsislendum, licet desi-
miliaritatis tuse suspectus habear, quasi de consensui derio nnslro, utiiiam non honori veslro, hacienus
meo id agasquod coepisti. Id autem tibi cerlum sit, reslilerit veslrse dilectionis ut plerisque videlur mi-
quia dum vilalis spiritus in meo duraverit cor- nus benigna severitas. El pro cerlo , ubi id persuasi'-
pore, quantumin me erit, mater mea non amittet[ rii mansueia discretio : ad tutelam non solumcon-
vel passum pedis de omnibns his possessionibusi s. ienlise, sed eliam faniae conscrvandsa pluriinuni
quas inveni eo tempore quo credita est milii, quam deliahendum esl severilaii pro letnpore, ne si curam
gero, adminislratio, niaxime ubi ipsa se potest de. doinesticorum abjecerimus, quibus utiquepronalu-
jure lneri et defendere. Et cum hactenus jura illius; roe debito tenemur prospicere, videamur liominem
inlegra et iJIaesa servaverim, acriter insislam, ne exuisse et logibusnatursequanlum in nobisjabrogare
vel te ipso auctore maier niea debeat in aliqua sui vigorem. De bis aulem qui suorumel niaximedo-
. pariepati diminulionem. Valete. inesticorum curam non habent, qnse sit Aposioli sen-
EPISTOLA VII. tentia vos nec potest nec debel latere. Alias liaec
ADBENEDICTUM ABUATEM DEBURGO. scripsimus, sed eo usquenon exaudiii, quod non pro-
BENEDICTO abbati deBurgo.ALANus prior Eccle-c . £ meruimtis inde vel responsum recipere, unde satius
siae Cbristi Canluariensis, salulem et se ipsum. nobis essel subsislere pro ruBore. Sed procul dubio
Sicut vestrse plenius innotuit discrelioni Ionge, ipsum ruborem vicit affectio, qua asiringiniiir vobis
aliud est corripere, aliud deprimere. El pro certo et veslris contra omnem forlunam assistere, ne per
qui nimis emungii, ipsum aliquando elicil sangui- nosvidealur sletisse quo mihus paternilati vestra»
nem : nec bene sibi consulil, qui ex impetn vel debitus honor ubique inleger permaneat. Denique
obstinacia damna miiltiplicat. Hoc tamen non dici- vesler sed et noster in Christo fraier Ricardus iu
mus quod velimus cujusque error,em fovere, sed ne moerore elanguslia aflligiiaiiimam snam, ncc in se
eum, cui tenemini ex debilo naturae et offlcii pro- vel modicam recipit consolalionem, fateiur errorem,
spicere, immoderala castigalio debeat vel possit in promittit correctionem, inclinat se et suam ad
nltimum desperalionis vel erroris calculum delru- vestram voluntalem. Desideralis eum monachari.
dere. Castigans denique castigat Dominus quem acquiescit ipse, lanlumniodo de loco non sit con-
diligil, sed quem casligat, nunquid morti tradit vel lcntio. Cantuariensem Ecclesiam sibieligit in Iocum
errori deputat? Sane qui verbera patris babet ma- habitaiionis et requiem, quantum ad nos pertinet,
tris uberibus carere non debet. Et licet caro pro- paiel ingressus. Superest igitur, quia sic expedit,
pria nobis continuam indicat pugnam, nunquid pro- D ^ iii per vos doinini archiepiscopi requiratur assensus,
plerea polestis eam abjicere? Imo lenemini ei vel familiares et amicos veslros in ecclesia nostra con-
necessaria ministrare. Qui igitur de se bujusmodi veniaiis, si placel, ut nos quasi ignaros inde sollici-
non polest habere victoriam, non habet ultra mo- lent, et nos partes nostras interponemus, ut res
dum moleslari snperalieno excessu. Se ipsum cnim sortiatur effeclum. Reverlatur etiam prxsentium
habet exemplum qualiler debeat se habere circa lator cum litleris vestram voluntatem coiiiinentibns
proximum. Ad baecfrater ulique vester, licet incon- ante synodum noslram, ut per vos iiislruainur ct
suliius haclenus egerit, tamen in hoc aliquatenus aniici vestri quaiiter debeat res ipsa procedere. Ve-
veslram debuit gratiam promeruisse, quod studio et ruinlamen si visum vobis fuerit, per idoneum niin-
disciplinai cum familiari angustia diligentius vaca- lium ex parte vestra expediret haec fleri: vel quod
vit, ne cum damnis rerum incurreret et damna magis affectamus per vestram personam, si hujus
temporum. Non ergo totam subslanliam suam cum rei gratia seu ut visiletis dominum archiepiscopuni
niereiricibus dissipavit, qui non solum alteram, sed placet vobis ad nos usque dcscendere, et hoc ipsum
ct multo nieliorcm parlcm sibi retinuit. Verum si cred.imus, si fieri pxisset et vobis et nobis utiliter
perniiscriiis fralrem vesirum discurrere et usuras ^ profulurusn. Quo affectu, qua inlentione hsec agi-
U83 ALANI TEWKESBERIENSIS ABBATIS li84
nms qui irispector est cordium ipse novii. Valeat in A pauco (idelem servum super multa Iegimus consii-
Chrislo vesira mihi praedileetapaternilas. tuendum. Obedientiam igitur praelalis, subditis fa-
EPISTOLA IX. mulatum exhibentes; pacem cum omnibus Jiabentes.
JOANNIS PRIORIS S. SWITHINI WINTOJf.ADALANUM. studeamus insimul, domine charissime, cordis Sab-
Doinino*et amico in Christo_ charissimo ALANO batum observare, culices undecunque venientes,
Caniuariensi priori venerabili, suus JOANNES Eccle- discretionis flagello propellere, et crebris, si placet,
sise Sancli Swilhini Wintoniae dictus prior, falutem epularum consolationibus alterutrum conlortare.
in omnium salutari. Salutalus ex parte vesira dominus meus Winto-
Ad litteras consolationis veslrse revisit spirilus niensis vos per me ut suum dileciissimum resa-
auctore Deo quoad salutem
iiicns, et ex iis mihi duplex eliciens remedium di- lutat, quein noveritis
leciioni veslrse gratias retuli. Ex earum procul du- animse et corporis melioralum et confortatum ; et
bio sinceritale duo mihi humilitatis ae palientiae in summopositum desiderio, beali Thomse mariyris
vestri adeundi memoriam. Valeie semper iu Do-
promanarunt documenta. Quorum uiiiini ad cuslo-
diam, allerum ad virtulis ornalum milii veslri gra- mino.
liam procuraslis : unum a superbo Moab declinan- EPISTOLA X.
B ALANIADASINUM DE DURGO.
diim, alterum percussum Job induendum commo-
nml. Prsecipuum, ulsestimo, humilitaiis mercamen- ASINOilli Sancti Petri de Burgo, suus ille sibi in
tiKiiest prseleritse paupertatis reminisci: quod eliam agone consiinilis, salulem in tribus rasoriis, hoc
jnlcr ipsas delicias Iaudem prsecinit carum largi- est iu palienlia, discretione et charitate, quibus
sed
toii; cujus tam extollcnda quam admiranda cst radi oporlel et eradicari non solum superflua,
eiiam quse imminent omnino adversa.
dispensatio. Nihil enim prsesentium numerum lam
ellicil ingratum quam condilionem sui non agnoscere, 0 beale Asine, si tamen sub Petri indumento, id
ad crucis
prieterilorum oblivisci. Nihil interea adeo mentein est mentis puritate et operis exhibilione,
roborat quam in hujiis vitse prncellis amplecti pa- ignomiiiiain in corpore tuoChristum portaveris, ubi
tienliam; quam non immerilo prolem humililaiis siib vexillo lidei parum tibi nocere poterit Neronis
nominaverim. Et ipsa quidein optimsc genitricis iiiiiiianitas. Instirgal scilicet ad lempus invidoruin
altius iiiliimescat.
partus non deterior. Ad istarura ilaque considera- malitia et perversilalis procella
lioiiem virtutum amicum provocaslis, pignim susci- N.ivicula Pelri concutilur, sed etiam portac inferi
tastis, de communi non lam sollicitus quam pertur- iiciiiprsevalent adversus eam; mullo minus Neronis
batiis naufragio. Quidquid animo lurbulentum inse-. rc audacia, elsi innovaretur cum eo Herodis versutia.
('cral, quidquid desperalionis prseeipilinm minitave- Liquet itaque quod usque ad hiec tempora desti-
ial, sic aura consolationis vestrse fuiiditus abegit ult mivit el Judas proditorem Pilatus judicem, sed ei
wihi videretur aspirasse dies et umbra declinasse. Neto malignitalis hsredem, ita quod nnnc etiam
Quid certe serenius verborum sinceritate? Quidj iieralo postuletur Chrislus crucifigi, ut dimiltantur
«flicacius dilecti et domini consolalione? Quid ju- qtii rei sunt sedilionis et homicidii. Siinon ille :
nimlius in adversprum lorculari posilo, quam aj adkuc magicas sub Nerone edocel arles.
rioloris compendio seternitntis repromissio? Ilaque2 Stint et qui sequuntur ejus doctrinam, nec lamen
non sunt condignse passioues hujus temporis ad| Pelrus asinam synagogse vel piillum genlilium li-
Itiluram gloriam quse revelnbilur in liis qui secun- niiile reliquit, sed ctiui stiis instat fortius, ne vel sitb
diim propositnm vocati sunt sancti, ut ait Apostolusj gladio pereat liberlas spiritus qui difftmdittir iu
(Rom. vm): nullatenus igitur murmurandum si se- cordibus noslris. Igilur ul expeditius in stadiocur-
cal aut urat Dominus, quia sive morimur sive vivi- rcns ciiius et cerlius apprehendas et braviuin, no-
musDomini stunus, per queni omnia nobis coope- yactilo patientise rade penitus inconsultos auimi ca-
ranlur in bonum. Tantum fides non dormiat, susti- lores, in virga direclionis sub examine pende et prse-
lientia non deficiat. Memoria sauctorum in cordibuss "D pondera quid juris rigor dictet, quid suadeal aequi-
vestris vigeat. Ad quorum nimirum exempla caroo tas, quid indtical iniqtiitas. Dirime et dirumpe im-
cum suis desideriis, mundus cum suis illecebriss pietatjs fasciculos ; quo magis plana per te via pro-
calcanlur. Denique quidquid ingerittir eljditur. Ett grcdiatur ipsajuslilia, cujus acutnine peracuto possis
si sinl qui Sabbatuui vestrum inquielent, impossi-. radere si quid aertiginis conscieutise intriusecus
JjiJe taiiieii est ut cxlurbenl; et hoc quidem salii- adhaeseril, seu deforis in ambiguis quid contigerit
briter provisum ut nunquam desit pugnandi male- disculiendtim. F.erveniiori vero chacitatis affectu
ria ; quibus resiat evincenlibus corona. Sieinuss sicubi inveneris odium vel invidiam, zcltim el con-
igitur simul in Domino muluam observames chari- tenlionem, protinus id ipsuin erue el longius pro-
latem, majitiam dierum istorum patienter tolerau- jice : quatenus inveniaris paratus ad onera tritici,
les. Transeaul dics et dies, anni ei anui • si quando de asino dominus opus habuerit, ut cum
dabit Deus his quoque finem. educlus fueris e vinculis el castello tribulationis
Certe qtiod honoi is mihi esl oneri est, non tamenn quo delineris, auimam tuamasinain subjugalem ad
alijiciendum credo : cum inelior dicatur vir male- :- vilem ligans et pulltnn suum carnem iiidoinitam ad
faciens quam mulier domi sedeus et ueiis, et iu u viiicatn, laves cum Christo in vino slolam tuamt
U85 EPISTOLJL 148«
et in sauguine uvsepaliium luum. Tibi itaque asino) A , Inler eos quos adluic superstites fiiioseiiutrivii <t
OIIIISel virga, ut si lepescis sub onere te excilelt exaItavii,Lugdunensem archiepiscopum praecipuuu
virga comminalionis. Ne semuleris pigritiain asiuii Jiabel et reputal mater Britanniarum sancta Caii-
sed inaiisuetudinem, quia non nisi in mansueto> tuariensis Ecclesia. In suis quidem angusliis et per-
sedet ille mansuelus. 0 quam leve jugtim et onus> ttirbationibus, quibus conlinue aflligi compclliiur,
suave quod oneratum exoneral, depressum suble- htijtis filii totics expcrta fidem, devotionem et efli-
vat; trisliliam mutat et vertil in gaudium, quodI cacein industriam,de caelcro liabel certiorari lalein
nemo tollet! Libenier igitur ad.lioram susline insi- et tantum lilium immcmorem esse non posse illius
pienles, quibus ad purgalionem eorum qui hseredi- dulcedinis qtiam a maiernis diutius suxit uberibus,
latem capient filiorum Dei permissa est polestas> inter quse etiam a cunis coaluil. Absil igiiur, absit
lenebrarum, ut ambulent in circuitii non habenlesi a fide et devotione tanti alumni, qui se tolies certis
reqtiicm ; donec laelatus fuerit justus, cum viderit L objecil periculis pro defensione matris sune, itt vel
vindictam el laveril manus suas in sanguine pecca- suspicetur de eo quod velit parlem ponere cum his,
lorum. Eia, bone asine, couforlare el eslo robuslus; qui ipsa a quibus egressi sunt materna perturbant
et noli ponere flrmamenlum tuum formidinem, ues viscera, prsecipue ubi id pcrmodica suadct occasio,
timeas a facie eorum qui exsultanl in rebus pes-. g] quodetsiquoquomodolicuerit niiiius tamenexpedit,
simis, quorum gaudium quasi nebula, et. ad instar omnino autem non decet. Quamvis enim is apud,
puncti descendunt ad inferos. Vir insipiens non; quem summa rerum consislit, qnasi licite auctori-
agnoscet, et slultus non iatelliget hsec. Verumtamen tale qua praeminel. sub lilulo adhuc ignolo ct a ca-
cum cxorli fuerint peccatores et apparuerinl sicul nonum forma aliquatenus alieno possil non spluin
feiium ut iutereant in sseculum ssectili, limc demum assignare, sed poiius Iranferre benelicium Canlua-
eruclabil cor jusii verbum bonum, quia si utique• riensis Ecclesiae ad episcopum aliense provincise et
est fructus jusio, uliqtie est Deus jtidicans eos in minus egcntem, id tainen vitlerk benigna filii discre-
lerra. Iiiterim expedil sub silentio exspectare satio,utrumexpedial in matris coiifusionem ecclesiam
lutare Dei et ambulare simpliciler in semiiis justi- de Einisford tanto lempore iujiiste ablaiam et de-
tiae, quia vir ingrediens duas vias non habebil remum non sine multo labore et anguslia medianie
qiiiem. Idcirco pone stiper Domintim curam tuam justilia eviclam, a dcbilo sui statu perturbari. Quam
el ipse te enulriet, nec cum cecideris, collideris, utique ecclesiam maler veslra monacliorum deliciis
dum ipse supposueril manum suam. Ne graveris nou applicuit, scd usibus pauperum pio deputavit
ergo sub onere tibi imposito, dum ambulaveris in affeclu. In subversione itaque pauperum Chrisli
semita recta, quia in aeternum non dabil Dominus C *- quos ipsa suscepit alendos, si contigeril malrem lilii
fluclualionem juslo. Rade itaque mordaces morta- improbitale, quod Deus avertat, acerbius molestari,
lium curas cum earum matre ambilione vel avari- ex hujiismodi arboris radice qualis poterit fructus
tia, et ne dederis loctim tineae vel aerugini in arca cxoriri, perpendet citius si advertere voluerit dis-
conscientiae tuse, et paruin pertimescas ne fures creta filii devotio, cum ca sola proponitur causa,
fodiantvel furentur deposiluni libi reposilaecoronae, quare debeant pauperes Christi spoliari, qualenus
quia non accedel ad te maliim, cum apud Allissi- prsepotens filius inatrem pertransiens, cum id eve-
iiiiini fuerit refugium luuni. Haeclecum loquere et nerit, quod vix semel in isla oelale polerit contin-
ad baec te ipsum exhortare in Christo Jesu, quo gere, proprium habeal domicilium, ulii forte non
auctore el lesle in palicnlia tua possidebis aniinani plus una nocle seorsim a matre caput iiiclinel. Et
tuam. Amen. Denique suggesiionem istam non tam certe pia mater vestra iiomium eousqtie vestram
ad doctrinam quam ad mriusque nostrum consola- dileciiouera eiiiancipalam habet. Quod nec veiil
tionem spectare credideris, cum eas, quas de nec debeal eam quam admodum charam liabet el
utriusque noslrum sorle inlus palior aninii anga- acceptam, veslri reverentiam iu paraliores inalerni
stias, unico amico communicans vel ex parte pos- n pectoris sinus recipere.cum suuin sil votuin et desi-
sim securius eruclare, ne si suppressa fauce ab deriuui diem illum videre, quo vestri praeseutiaper-
lmjusmodi amaritudine amplius iniumescat, dirum- fiueusel consilio possit ab his quibus arctatur.au-
pantur ab his quibus conglutinatus esl venter gusttis aiiquateuus respirare. Sane opimonem. vc-
ineus. Idcirco tibi singulari amicoego tuus ul credo slram quid deceat non miims inspiciendu.m, cuni
siugularis amicus singulariter sum locutus, ne viid quod vir tantae auctorilalis.posteris in exemplutn
dear de uno inter locmillia vix invento vero amico reliquerit, dejure debeat ad consimilia vires resu-
plures conlingere, secundum quod adulalrix lingua mere, Uuuin v.ero. deceat Lugdunensem archj-
consuevit ad quemvis unum ctijus velil sibi favorem episcopum Canluarieusis Ecclesise liliuin et almn-
allicere, non simplicem sed pluralem sermonem num pro lanlillp bcnelicio et lali titulo vel inlen-
dirigere. Valele! tione acquirendo, seu mairi suae seu Chrisli paupe-
EPISTOLA XI. ribns et infirmis biijusmodi molesliam inferre, id
APJOANNEM ARCHIEPISCOPUM LUGDUNENSEM.. vjdeal et provideat vestrae sanctilalis prudenlia,
JOANNIDei gratia Lugdunensi archiepiscono., cujus iuterest et suam apud Deum conscientiam et
AI.ANUS prior Canl. Eocl., salulciu. apud homines famam cnnservjire ilLcsain,Plane uec
'*87 AI.ANITEWKESBERIENSIS ABBATIS EPIST. U88
id igiioramus sed plenius recognoscimus, quia e A Quam nobis admodum uiilem el necessariam in
vobis el vestris meritis exigenlibus constiluimti curia Romana consiieviinus habere vestram dile-
dehitores. El licet haec quse ad prsesens inter no; ciionem, in tribulaiioniliiis et angustiis quibus urge-
agitatur quaestio abierit in abyssum, non minui mur non modicum doluimus et dolemus nimis esse
tamen tenemur his adesse quibus et vos tenemini remolam. Et licet locorum distantia separemur ab
vel debiio naturae vel gralia obsequii. Idcirco ul ii invicem, animi tamen nostri affectus quo individue
aliquo et affectui et operi veslro respondeamus, ii vestrae adhseremus reverentise, a vobis nullatenus
proposito habemus alicui de vestris sicut vobii potesl separari. Sane pro nepote veslro in parlihus
placuerit, dare annualim de thesauraria nostra cen- noslris quoad potuimus fecimus, inde magis anxii
tum solidos, donec eidem in seque valensvelam- quod in causa sua juxta quod desideravimus, non
plius alias possimus providere. Quid aulem supei est magis profectum. Quoniam excepia etiam ea af-
hic vobis placuerit lieri, nobis significale. fectione qua vobis astringimur, idem ipse suo no-
EPJSTOLA XU. niine promeruit et in diespromerelur, ulqui viderit
ADEUMDEM. ejus vitam et conversationcm, debeal affectuosius
JOANNI Lugdunensi archiepiscopo, A. prior Can- ejus profectibus invigilare. Placeat ergo palernitati
tuariensis Ecclesise, salutem. vestrse ipsum clementiori oculo respicere, qualenus
Si charissima mihi est vestrae sanctitalis reve in stadio quo in agone coiilendil possit expeditius
reniia, id agitur apud me in quo debilor sum vobif curtere et ad ejus cui addictus est disciplinae pro-
obligatus, qui pro ea quae in vobis est sanctilaie ei vectuni debeal alacriori animo pervenire. Qtianttiin
gratia communiter cum caeteris, specialiter autem vero in nobis erit et opportunitas data fuerit, ejus
pro liberalitate illa quam apud vos egens et extra- necessitatibus propensiorem curam inpendemus.
neus non modicam inveni, teneorpro viribus fionori EPISTOLA XIV.
vestro debittim et devotum praestare obsequium. In ADCANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM.
quo quidem magis sollicitor si qno modo daretm Domino Canluariensi, suus A., salutem..
opportunilas, ut juxta illum quem gero affeetuin Iunotuit nobis vestrse placuisse paternitali lalem
possim benignitati vestrae vel in aliquo respondere. in cellerarii officium subrogari, in quem omnium
Si quo minus autem id videalur lactum qtioad ec- noslrum vota communiter concurrissenl. Unde, sic-
clesiam de Einesford, ignoscat filio si placet pater- ut lenemur, ita et affectuose vestrae bonitali ube-
nilas veslra, si tamen in bac parle debeam de jure riores
proinde agimus gratiarum actiones. Vestrse
argui negligentise, qui unus et solus sum inter mul- , ilaque si placet innotescat benignilati quod nostta
tos, qnorum sicut volunlas varia esl et diversa, ita communis esl poslulatio, ut frater Honorius vobis
et senlentia, maxime ubi jnri et rationi videtur inex sua conversalione interim notus hujus
utique
niti quod intendunl. Loquor intelligenii quid sit offlcii
insepondus suscipiat. Hujus siquidem pru-
xnullorum moribus deservire. Quid prselendunt dentiamet fidelitalem el in confratres suos compas-
quominus fieri debeat qtiod per vos ab iis repelitur, sionem aliqualentis experti scitnus, de cujus beue-
conveiilusnostiilillerartiiii lenorc inspecto, faciHus volenlia officiumillud non modicum speramus.
quoad
polerit perpendi. Si vero parvitaiis meaj consiliura Et licet ejus obsequio sine niolestia ad praesens
acceplaveril vestra prtidentia, cum saniori dixerim iiou possilis carere, experimenlo tamen didicimus
conscieiilia, salius esse el lioneslitis aul eo modo vestram prudentiam pltis velle publicae qtiam pri-
qtii vobis significattir, anl alio probatiori si inveniri vatai cousulere utilitati. Quocirca emn confidenliiis
poteril cuin coiiveiilu noslro pacifice convenire, reposcimus, id tamen adjicientes ul si irl hac parte
quam populo scandalum generari et liiatrem vestraw aliqtialenus moleste fueriintis de eo substituendo
plus quam credilur contrislari. Insuper si verbis qui huic debeat succedere, volunlati veslrse, sicut
domini regisAngli» creditur, in vita sua non susli- ita fiet. Prseseniium igitur lalorcm dile-
nebit quod Liigduiietisis arcliiepiscopus ecclesiam placuerit,
ctum in Chrisio fratrem nostrum R. eleemosyna
«leEinesford quoquo moilo possideat. Provideat igi-
rium iu id negoiii duximus destinandum, 111ejus
tur, si placet, discreiio vestra, qualiter res ipsa sub litterarum nostrarum leslimonio apud
prsesentia
planius el nielius ad debitum possit fiiiem perlin- vos impetret, quod vestra inletilis communiter
gere, ct qtiaiitum in me erit, nulla exsecutionis crit
postulare ad communem ulililatem propensius stti-
lclraclatio. Valele.
duit. Valete.
EPISTOLA XIII
Uucusnue dedi omnia quce in codiceC. C. C.tan-
ADMAGISTRUM G. CARDINALEM tab. inveniunlur, octodecim payinis comprekensa.
Jlagislro G. cardinali, A. prior Ecclesise Chrisli Ulrum plura olim [uerint [olia in isio codicequibus alim
Canl., salulem. epistolm Alani continereniur, difficile est diclu.
ALANI VITA S. THOMJE.

[Vide supra col. 191.)
TABULA EPISTOLARUM GILBERTI FOLIOT,
Secunduro lilteram initialem ordinata.
Quaein hoc tomo sub nomine Gilberli continentur Ad vestram,pa., ind., 155, D 200.
episiolw,partimipsius sunt Gilberli, partim aliaequaead Advos, dil.,62, D 73.
eannlemhistoriam,scilicet vel ad ipsum Gilberlumvel Advos, pa., 163,D 358.
ad sanctumThomam,spectant. At lectori, si recte scire Amantiumse, 180,D 135.
velit de iis quasiu his epistolis describuntur, adire ne- A mem. vest., 549, M1, 182,W.
cesse est epistolassanctiThomae,ArnulfiLexbviensiset Amicisnos., 207, D 355.
JoannisSaresberiensis.Caelerumhujus editionis Gilberli Amicitiae,An. 410, A» 41, C» 34, E 1, 152, G 326
Foliotfonset fundamentumesl eximiusille codex qui in 1192.
hibliothecaBodleianasub siglo e Mus. 249 conlinetur, Amicnselaff., 221. D 365.
qniqnecirciter440epistolashabet; qua?omnesvel in hac Anglicanae, 171, D597.
editione vel in aliis islistomisde quibus menlio stipra A nostris u(., 480,Q v, 16,p. 276, T p. 106.
factaest, continentnr.Hoc factumest qttia scriptorisin AntiquamEbor.,551, M1,183.
singulis collectionibus, non codicis, ralio habila est. Apuddom., 473, C»210,E 5, 89, G204.
(Juod iterum atque iterum lectorem monendum duximus, A te longepositi tu., 81, D1.
ne editionesnoslraeimperfectaequodammodocenseren- A tribul. raal., 96, D 514.
tar. Atlendas,240, D 579.
Tabulaquaesequitur ordinemepislolarumexplinabit. Audi, charissime,quae,D 55.
Litteraeet numeri sudixiindicantillsecodiceshi ordi- Audioin cur, 102,D 95.
nem epistolarum quae in codicibusoccurrunt. Codicum Audiote Sic, 297, D 564
ipsorumplenior notilia in tabula ad epistolasS. Thomae Auditis quaecir.,112, D 103.
inventtur. Audito,caris., 118, D 111.
Primusnumerus,nulla littera praefixa,edilionisnostrae Audivigr., 493, A' 1, A»36, C* 39, E 5, 47, G 281, I
ordinemicdicat. 166. •
A»,A»,cod. MS.Bodl.[Douce287]in 2 par. div. Audivimuset, 205, D 359.
B cod.Bodl. secundi [3091. Audivimusqu., C.c. 576,D255
C»,C>,C»,C4, cod Bodl. terlii [9571. A vestra, 390, C»219,E 5, 57, G210.
D cod. Bold. quarti a Caveodonati [e Mus.249].
E epist. S. Thomaea Lupo edit. B
F epist. J. Saresb. edit. Paris.
G cod. Lambethiani. Benevolentiae,290, D 214'
H cod.Paris [5320]. Benignitati,156,D 201.
I cod. Paris, secundi, [5372].
K cod. Paris. tertii, [8562]epist. Jo. Sarcs G
L cod. Paris. quarti, [8623] ejusdemJo. Sares. Calamitates,421,1166.
Mcod. Mus.Brit. Cott. ClandB. H.
N Arnulliepp. in cnll. S. J. Bap. Ox. serv. Capiatin, 252, D 413.
0 WhartoniAngliseSacrae. Causam,pa.. 142, D323.
PCotlon. Vesp. E IV. Causam,q. 417, F 50, L 50.
Censumdom., 272, A»30, D 361.
0 Bouquet,Hist. de France. Charitasquandoqueprsesump.,82,1) 50.
K I.ambethWo.577. Charitatives.pra?. sc. not., 89, D 59.
S. Bodl. 603. Circam. v.,448, C»320, E 5,77.
T Stapletoni, Tres Thomce. Clamatad vos,il., 239, D 122.
U Arundel, 27. Clericumhunc, 99, D 324.
Vcod. C.C..C.Cant. Coelestisal., 381, N.
W cod.Coll.Trin. C.ant.5 tom.s
Xcod. Bodl.868. Cogitnos car., 227, D 353".
Y Arund. 219. Cognitoet, 402, B 76, Ca77, E 5, 62, G 85,1212.
Z cod. Iteg. 2. D XXXII Commissse no., d. 343, D 252.
AAVesp.E, x. Communi,14, D15.
1)8Vitel. C, XII. Compellitme car., 4, D 4.
CCReg. 2 E, VII Compellitme car. ser., 58, D 69.
Conlisusde, 10, D 11.
Conquestus est, 161,D 346.
A Consensucont., 122,D. 115
Ab hum. piet., 503, C» 113, D !95, E 5,78, G 121, Constitutusol., 337,O par. 2, p. 177.
Consultationibussin., 372, D 241.
Acta nos., 474,C»205,E 5,91, G 199. Controversiasamic, 191, D 406.
Actiocau., 76, D 90. Crebrescunt,i., 452, C»168,E 4, 20, G 164, 1 125.
Ad agend., 23, D 23. Cumad, 167,D 377.
Ad aud. nos., 362 D2li et 288 CumChristus,510, D165.
Ad aures nos , 348, M 5,105.W b Cumdebitorem,93, D 311.
Adaures nos. perl., 370,D 232. Cumdeceat, 546, D235.
Adhocin be.,341,D, 249. Cumex ves., 151,D 151.
Adhuceti. dom. 58, D 40. Cumhactenus,295, D284.
Ad nos. u., 472, C»86, E 1,105,G278, H 71. Cumin m., 431,B 50, C»36, E 2, 44 G 41
Ad pacemeccl., 65, D 78. Cumin, 36, D 35.
Adpraesentiamnos., 358, D 234. Cnminst, 152, D 132
Adsynodum,64, D 77. Cumme, 284, D140.
Ad tnam, fr. car., 249,D 27 Cumlo., 255, D441.
Ad vestram,164,D 560. Cumn.,571,D235.
Ad veslram.pa. jus., 166,D576. Cumn.. 339, M 2, 10?.
Ad veslram,pa. aud., 173, A»38, D 161. Cumparvitati,8i, D52.
4i«i IND:CI:SIN EPISTOLAS S. TIIOM^:. 149-2
(.omilem,375,C»134,E 1, 25, G 1, H 15, MI, 19. Fruternitatem,161,C»358,E v, 36, G, 341.
Commissae, 289,C»22. Fraternitatis,291, X.
Considerantibus,187,Q xvi, 124. Fraternilatis,74, A«17, B 16, C 18, C 16, E I, 127,
93 E
Consolalionis,55, C» etl71, n, 57, 101,1 G 120. G 22, H 88, I 73et 258,M i, 123.
Consoletur,100,C»173, E iv, 15, G99 1122. Fralernitati,261, A»92, D 226.
Cuipl., 190,C»212, G206. Fratres, 75, A«10, B 8, C 8, D 155,E °6- G 14, H
Cumecc.,77, FFf38». 65,167, Mi, 95.
Cumap.. 349,A»89, 192. D
Cumhi, 238,A»77, C»216,D 283,E v, 71, G263. G
Cumil., 314, C»317,E i, 59, G321,H 57, Mi, 55.
C.umincel.,218,C»179,Eu. 111. Gaudendum,237,C»153,D 245, E v, 92, G 559.
Cumve. 353,C»113,E i, 166,H 113,1 97,M1,166. Gilbertus,386,E m, 55, G307.
Cumn. t., 220,C137, E m, 24.G 140el 346. Gratesus. 113,C»161,£, n, 81
Curamet, 207,C 91, E i, 114. Gratiasag. 143.
Curap.,271,C»279,Ev,32. Gratiasagi. 59, C172, Eu, 55, G 167.
Graliasaq. 188,C 89, E i, 52, G 93,139, Mi, 48.
D Grattasv. pl. 189,C 160,E n, 80.
Gratiasag. di. 107, C 245,E v, 19, G258.
Decet,243,C 12, C»114,E i, 78, G122et 237,H 52, Graliasag. dil. v. 45, C 201,E m, 81, G, 195.
f 147,Mi, 75. Graliasago D. 79, C 312, E iv, 33, G 290, 1162.
Desiderio,179, A»5, B 2, C»2, D 348, E i, 64, G 8, H Gratiasha. be. 39, C»24, E m, 74, G 502.
42,1 62, Mi, 60. Gratiasha. di. 65, B 23, C 23, E u, 11,G 29,H 125.
Desideriodes., 340,C»185,E iv, 11, G 178. Gralias,non qu. 62, C 163,G 159,I 135.
Desideriom., 101,B 22, C 22, G. 28. Gratias,q. p. 145,C 238,E ni, 14, G 229
Devolionis,286, C»515. E i, 112, G252,H 75, Mi, 107.
De v. sin., 60, C»126,C»298, E n, 13, G. 500. H
Difficile.,373.C*8. Habilar. le., 173,B 29, C 29, E m, 10, G35.
Dilectili, 507,B 53,C»34, E v, 1, G 60,1195.
Dileclionis,158,C»189,E m, 75, G. 185. Haece. f., 584,C 310,Em, 7, G511.
Dileclioni,159, C»287,E m, 97, G. 336. Hocpel., 184,A«7, A»73, D 181.
Dilectioni,387,C«174,E iv, 22, G168. Hortatur,34, C»38, E"i,20, H 13, I 3, Mi, 16.
Diltctus, 274,H i, 60, E 38, Mi, 56. Humaiiitas,150, C 178, E i, 58, G 172,H 3G,Mi, 51.
Dirigat, 140,C»219, E v, 12,G, 244, 1199.
Oiscretio,94, C 240,E IV,46, G 260,1 202. I
C3 E
Discretioni,54, 155, u, 71, G 152.
Dominum,367, C»74, E i, 87, H 59, I 22, M i, 184. ...lus dig., 244,A»71,B 48, C 49,D 179,G55.
Dcminus,383,C 147,E m, 52, G 144. Illustri FL, 232,C»235, G 292,Mlv, 61.
Duplicis,177,C 52, C*26, E. i 48 G 317.H 29, M i, lllustris r., 219,C»180,E m, 1,1, 177.
Imperatorq., 579, C 63, D 167,E i, 72,1 65, M i, 69.
E Impiorummo.,38,C 236.E m, 64, G227.
Impossibileest ut, 109,C 235, E in, 61, G221,1187.
Ecclesiaemol.,33, C*13, E m, 76, G 501. ln adm.du., 525, C*18, E m, 51, G 316et 549.
Ecclesiaepa., 15, C 218,E m,92, G209. In die a. b., 383,C 511,E m, 6, G 512.
Ecclesiaeper., 18,C163, E w, 13, G 161,1119 Indubitanter,37, C 154,E i, 136,G 151,H 95, I 83,
EcclesiamAn.,50, C»151,E i, 133, G 148, H 94, 1 81, M i, 137.
M i, 132. Infirma,196, C 250,E v, 70, G338.
Ei cons.,391,C»248,E. v, 23, G245. In f. 1. q., 368,C»27, E i, 3, Mi, 3.
Est u. r., 565, C»31, E i, 9, H 7, I 9, M9. Inspectislit., p. 154,C 204,E m, 87, G198, 1163.
Et ipsa loci,259, Ca286,D 193.E v, 83. Inter caet.511,C 142,E n, 43,1100.
Etnaturali, 301,A«66, C»109,E m, 2, G 117,1178. Inter caet.d. op. 315,E i, 61, H 59,1 52, M i, 37.
Et ra. ju., 124, C3 84, E i, 117, G 89, H 77,1 51, Mi, Inter caet.d. op. 250,Qxv, 849.
112. Interemplorum,52, 52 et 65, C»228, E III, ?6, G 2i9,
Etsi adv.,217, C»513,E u, 94, G 217,I 118. I 184.
Elsi cir, 298,A»45, B 82, C»100,D 131,E i, 42, G 108, Intermul., 230,C 211,E v, 65,1 218.
II 26, I 5, Ml, 38. Inter opt., 99, B 20, C 131,C 20, E n, 21, G 26, I 96.
Elsip. an., 198,B 49,C»50,Ei,4, G 56, H 1, I 10. M Inter scr., 330,C 524,E,v, 80,1, 227.
i, 4. Inundaverunt,49, C 39, E i, 22, H 15, Mi, 18.
Evocati,522, C*124,E m, 21, G132.
Exeellentiae,505,A«42, B 50, C»51, DJ219,E iv, 5, G. J
57, 1112.
Excessus,155,C 103,E m, 39. G 113,1133. Justispet., 318,C«21.
Ex com.,224,C 9, E lv. 43, G258. Justume.,71, B62,C»65, E v, 50, G 09.
Exhortationis,121,C 263, G295, Mv, 56. Justumest, 88, C»193,E m, 69, G 189.
Ex inj. n., 270,A»29, C 111, D 217 E i, 116, G 119, Juxta mand.,359,C»186,E iv, 10, G 179.
et 273,H 76, l 48, Mi, 111. Juxtat. 1.,366,C»53, E l, 50 Mi, 46
Ex lit., 212,E i, 148,G287.
Ex litteris, 223, C»193, C» 314, E iv, 17, G 249, M i, L
148.
Ex Ht ves., 66, B. 23, C 2S, F. n, 12, G 31, H 126. Lamentatisumus,84 et 166,E m, 54, G 213,1 190:
Exspectabam,194, B 12, C 12, E i, 54, G 18, H 21, I Lectisca., 195,C2I5, E v, 74.
57, Mi, 50. LegiturCon.,371, A18, C»30, E i, 8, H 6, I 8, Mi, 8.
Exspectansexp., 180,A«75, B 3, C»S, D 185,E i, 65, 76,Licet 1
com.,249,A»78, B 69. C 70, D 185, E v, 67, G
221.
G1I,H43, 161, Mi, 61. Licet videLeclis.
Exspeetavimus, 86,B11, C 11, E i, 98, G17, H 65, I
151,Mi,95. jl.icet f. v., 192,C 177,E i, 57, G 171,H 35, I 28. M
Experientiam,41, B 59.C 60, E v, 47, G66,1 206 i, 55.
Ex quop. 26, B 64, C 65, E v, 52, G 71, I 215. Licetin p., 288, A«95, D 599.
Ex res. lil. 215,C,8, E i, 149, G 288,177, Mi, 149 Licet st. v., 135,C 211,E m, 95,'G205.
Licetti. j., 129*,B 4, C» 4, E i, 68, G 10, H 46,1 34,
F M I, 64.
Licetv. d., 388,C 199,E iv,48, F 52.
Facti su.,334. Licetv. e., 294, E i, 82, H 56, I 80, Mi, 79
Fcrventis,580, C»1, C 22, E i, 158, G 510, H 107, Litteraecons., 1, C*57,Ei, 18, I 2, M i, 14.
J(li, 158. Littcras cel., 61, C 295,E n, 10, G305,H 124.
Feslinat ad,68, C 229,E m, 57.G 220. Litteras, q. n. s., 262,C275, E v, 26, G289.
et
Fidei de , 293,C, 70, E l, 81, H 33, I 79, M l, 78. Litteras q. n. t., 200,A»27, C 36, D 295, E i, 17, b
Formam,321,A, 72, C»3, D 180,E m, 15 G515. 6, H 11,1, 16, Mi, 15.
Fraternilatein. A, c 57,C»232.h"m, 60, G223. Longanimitatis,C 162,E iv, fi, r, i:;s, I lr.5.
U95 INDICESIN EPISTOLAS S. TIIOMX. ^94
I.oquidp., 178,A«4, B 1, C31, D 294, E i, 65, G 7, H Per ven. f., I. 225, C 6, E v, 17
41, 160, Mi, 39. Pervenit ad aud. n., 234,C 140, M u, 86.
Pervenit ad au. no., 125,C" 98, E i, 144, H'12, Mi
M 141.
Pervenit ad. a. n. re., 197,DD.
PraHeritorumca. tem., 72, EE p. 54, FF p. 5s .
Magnamde., 551,C 148,E i, 162, G 145,Mi, 162. Probabilequ. est., 193, C 91, E i, 36, G 9G, H 54,
Magnificentiae, 502,B 52, C 55, E m, 5, G 59. M 52.
Magnificentiaet. n. v., 509, A»15, C 112,D 218, G 29,Pro i,d. r., 320, C 83, E i, 102, Mi, 99*
120, 188, M", 4. Pro il. an., 242,C 35, E i, 11, G 255, M i, II.
.Magnificentiae t. p., 299, B 58, C 59, E u, 2, G65, H
119,1102, MII, 3. Froxima,581, C»123,E n, 6.
Mandatumd. p., 167,C 299,E iv, 9, G 55, M i, 121.
Mandatumv. j., 594, C 209, E v, 55, I 214. Q
Matert. Ban., 112,C»215,Mu, 25.
Medicinae, 376,A1 14, C 45,D170, E i. 29, G 4, H 18, Quaea. su., 13, C 189, E m, 66, 1186.
118, Mi, 25. Quaein c. 92, C 237,E m, 65, G 228.
Meminimus,152,C 85, E i, 122, G 89, H 82. Qualiterj. p., 216, C»124, E u, 7, H 123,1111.
Meminisse,174,C 180, E i, 174,G 175, M i, 174. Qualiterin., 328,C 175, E lv, 7, G 169, 1 138.
E
Meminit,105,C 220, m, 56, G, 211. Quamgr., 265, C 306, E v, 56, G 355, I 210.
Meritodi.. 138,C 183,E m, 15. Quamjus.,27, A»80, B 79, C81 et 95, D 187,Ev, 73.
Mirabile,319, C 272, E ir, 51. G8G,Hl, 1225.
Miramur,279,C»47, E i, 59, H 25,1 42, Mi, 53. Quampat., 306, A*46, B 51, D 162et 220, E IV,4, G
Mirandumet., 150,A' 16,B 81,C 101,D 130,E i, 108. 58 1152
Miseranda,354, A«82, D 189. Quamsit n., 128*,D 145.
C» E
Miseralionis,25, 303, v, 45, 352, G I 203. Quamvisc, 275, B 77, C» 213,C 78, E v, 68, G 84, I
C E
Miseriarum,7, 156, li, 30, G 153, 1105.
Misero,14, C 14, E n, 46, G 20, 1116. ~Quamvisc. p., 285, B 78, C 214,C 79, E v, 69, G 83.
Misimus,87, B 19, C 19, E i, 99, G 25, H 66, M i,"96. Quanta auc, 246,C 11, E iv, 41, I 146.
Missisunt ad., 36, C»231, E m, 59, G 222, 1 183. Quantasco., 346, C 55, E i, 53, I 40, M i, 49
Mittimusad v. 1. pr. p. el. q., 175, C*25, E IV,28, G Quantam., 251, C»7 et 202, E i, 90, H 60, 1117, M87.
305. Quantam., 28, C 262, G 294, M v, 76, W.
Mitlimussa.v. la. pr. fi.,10, B 24, C24, En, 47,T103. Quantislr., 345,A»86, D 191.
Mitlimussa. v. la. pr. p. co. 9, B 18, C 18, E u,'43, G Quantiscalam.,95, C»256, E v, 30, G559.
21 et 53, I 90. Quantom., 165, C 224,D 222,E m, 58, G 2*.8.
Mitlimnsv. I. d. 131,C 149, E i, 121,G 146et 274, H Quantom., 51, C 302, E n, 14, G 306, H 127,I 94.
M
81,153, i,U6. Quanlop., 245, C 10, G250.
C E
Moleste,345, 51, i, 46,1 41, i, 42. M Quantop., 303, C 82, E m, 11, G87,1 143.
Molesliaset., 263,C 280, E v, 31,1 216. Quantop., 211,C 52, E t, 10, G 233,M i, 10.
.Multam,151, C 92, E n, 56 G 97. »
Quantump., 562,C 255, E m, 65, G 226.
Quantosin., 516, C»57, E i, 35, H 35, I 21, Mi, 51
N Quantos. B., 164, C 261,E v, 59. G544.
Quantov. c, 156,B 6, C»6, E 1115, G 12, H 74,1 58,
Nil no., 30, C 296, E i, 21, H 14, I 4, M i, 17. Mi, 108.
Nobisin., 69, C 198,E m, 81, G 192. Quantumte f., 172,C 508.
D 258. Quantums. in., 590, C 247, E v, 22, G 242.
Nolig., 129, Quemfo., p. 533.
Noncred., 67, B 13, C 13, E n, 19, G 19, H 129. Querimonias, 2 03, C 68, E i, 79, G 256, H 53, M i, 76
A»
Nonre, 541, 88, Quiad., 117,C 99, E i. 143, H 105 M l, 145.
Nonipsl praesentes,etc. Vide Sanctis,etc, 552. Quiaecc, 115,C 214, G 207.
Nonoh.,199, B 54,C..55,E i, 5, G61, H 2.1 11, Mi, 5. Quia exd., 276, C 10, C 142.
Non L. 170, C 187,E n, 72, G 180. Quia n. e., 260, C 283, E v, 86.
Nos,C 94, E )i, 58, G 102, 1121. Quia tes., 582, C 118, E n, 27, G 126. . -
Noscat, 176, C 184, E m, 18, G 98. Quiav. b.,'275, C 522,E v, 94, G 561, I 256.
Nosv. al., 171, C 139,E n, 69, G 155, I 56. Quidm. g., 557, D 269.
NoveritD. q., 147,A»34. Quodc. ea q., 283,A' 8, C 99, D 148, E i, 41, G 107,
Noverit.d. v., 256,A»67, C»274, E v, 15, G 236. H 23, Mi, 37.
Noveritin. v., 240, B 38, C 58, E v, 7, G 44, 1 195. Quodiu., 209, C 93, E i, 118.H 78, I 78, M i, 115.
Noveritin. v., 264, B 40, C 40, E v, 10, G 46,'Mv, 10. Quodmi., 20i, B 47, C 48, E i, 49, G 54, H 50, I 17,
Noveritin. v. q. n., 248, B 39, C 39, E v,[8,G 45. Mi 45.
Noveritun. v., 80, C 196,E m, 68, G 190. Quodno., 142,C 216, E v, 75.
Noveritv. f. q., 120,C 132, E m, 71, G 187. Quodst. ii., 360, C 155,E m. 27, G 138,1 181.
Noveritv. p., 570,C 29, E i, 7, H 5,"Mi, 7. Quodp., 215, B 55, G»122, C 56, E u. 1, G 62, H 118,
Novitd. v. qu., 82, C 260,E v, 38. G 545. Mu, 2.
Novitfr. t., 168,C 519,E i, 157,F 156, G 357, H 96, 1101, Quodsup., 317,C 17.
K 3; Mi, 7. Quodti.,280, A»68, D 225.
Novitin c. an.,'185, B 65, C 66, E v, 54, G 72, 1224. Quomodo de., 90, C 112, E i, 165,H 112, I 93, M i,
c
Novitin. et., 191,C 208, G202. 165.
Novitv. dis, pro., 81, C 186,C 223,E m, 33, G 214. Quoniamad., 247,C 217, E iv, 42, G 264, 1208.
Nulhispr., 40. C 244, E v, 21. G 240,I 198. »
Quoniamad o. cu., 210, B 45, C 46, E i, 119,G 52, H
C
Nuntium,378, 49, i, 41,E Mi 40. 79, 149, Mi.U4.
Quoniamad o. c. p., 239, B 46, C 47,Efi, 120, G 53.
o H80, M i,U5.
Quoniamde p., 287, B 41, C 41, E v, 6, G 47.
Omnianost., 98, C 86, G 90. Quoniamde p. t., 252, B 42, C 42, E v, 2, G 48.
.-Omnino no., 290, C 273, E IV,32, G 327. Quoniamde v. d., 254,B 35, C 55, E«, 4, G39 I 191
'-Omnisq., 532,C 170,E IV,21, G 166, I 126. Quoniamdi., 202,C 4*;E I, 43, H 27,M I, 59.
Oportuerat,272, A»79, B 68, C 212, C 69, D 186,E v, Quoniamecc, 235, C 122,G 130,M-u,129.
66, G 75,1 222. Quoniamen., 229,C 282, E v, 41, G 555.
Operamom.,lA,361, C 234,E m, 62, G223. Quoniamin., 253, B 37, C»57, E v, 5, G 45.
Otiosume., 110,B 60, C 61, E v, 48, G 67. Quoniamin c, 102,C»12, E I, 47, H 28,1 30, Mi. 43
Quoniamnobilis, 281.
P QuoniamD., 555,D 283.
Quotet qu., 85, C 259,E v, 37, G 342.
Perlalumest ad., 211, C 9, E i. 142, G 286,H 100,M Quotang., 20, C«201,Eiv, 50.
142. ,Quotet qi).. 83,C 126,E ui, 17, G 154 116
Perlalum e. an\, 114,C 163,E u, 85. Quotieso. 342, C 6, E m 51. I 169
Pcr m. D., 369, C 28, E i, 6, H I, I 13, Mi, f,. Quum.Vide Cum.
1495 1NDICES1N EPISTOLAS S. TIIOMÊ. 14S6
R Si labor.,53, B 63, C 64, E v, 51, G 70,1205
Si lit. nos., 123, A' 5, B. 7, C 7, D 350, E i, 40,G13,
Receptis1.,204, C 56. E i, 34, H52,137, M i, 50. H 24. I 55, Mi, 56.
Rediensad., 89, C 65, E i, 75, H 49, M i, 72. Sinceritati158,C 206,E m, 95, G, 200.
llediit nun., 90, ( » 66, E i, 76, G 100,H 50, Mi, 73. Si quantad. et in. ec, 277, C 14, C 145,Mn, 87.
Redolet,266, C»328, D 246, E v, 93, G 560,H 2 et 5, Si qu. det. et in. ex B. ec. cl., 232,C»13, C 141.
I 235. Si v. e., 162, C»152, E u, 86, G 149.
Regiaes. c, 512, C 516, E iv, 51, G 243, 1130. Si vo., 42, C 87, E n, 73, G 91, M i, 131.
Regia, 182,C»289, E iv, 5, G 550. Sollicitide 6, B 21, C 21, E n, 22, G, 27, 193.
Relatufn,165,C, 162,E n, 82, I 57. Solliciti es., 93, C190, E m, 67, G267.
Remitlimus,11, B 26, C 26, E ii, 54, G 52, I 115. Sollicitore., 355.
Kex. p., 589, C 204, E v, 11, G268 Stylumeo., 556,C 153,E n, 100,G130.
s Super be., 296, C 58, E i, 62.H 40,1 55, M i, 58
Super his 577,C 46, E i, 56, Mi, 32.
Sacrorumcan., 106, C 194,E in, 70, G 188,1153. Super n., 344,C 50.E i, 45, M i, 41.
Sacrorumc d., 122, C 108, E iii, 45, G 116. Super pr., 149,B10, C 82, C 10, E i, 101, G 16, H 68,
C C E
Sacrosancta,208, 92, 277, i, 115, 272, 75, G H M i, 98.
I 47, M i, 110. Super rel., 236,C 71, E i, 83, H 57,1148, Mi 86.
Ssepen., 284, C 45, E i, 74, G 51, H 48, Mi, /1. SusceDtiset 185, Q xvi, 106.
Saspequ., 47, C 197,E iii, 79, G191, 1171. T
Salutire.,315, C 276, E v, 27. Tanquamex 267, B 44, C» 44, E i, 160,G 50, H 108,
Sancta Can.,56, C 250, E iii, 58, G 221. I 44.
Sanctisv. S., 352, C 27, E iv, 25, G 335,1140 Testaturv., 24, C 254,E v, 24, G n, 65,1196.
Sanctitati, 44, C»297, E i, 19, G 12,Mi, 15. Transacta392, C 207, E v, 33.
Satis su., 3, C 2, E i, 158, H 97,1 69, M i, 159. Trecensisco., 21, C 264, G 241
Satissu., 97, C 3, E i, 139,H 28. u
Scelerum,527,C 209,E m, 88, G 205, 1175. Universisop., 281, A» 28, B 43, C 43, D 216, E i, 32,
Sciatis,78, C 14, E iv, 47, G 291,1 191. G
Sciatish. e., 372,C 3, E i, 14, H 9. 49, H 20,1 50, Mi, 28.
Scimuspr., 325.C 294, E v, 16, G 257. Ut cum, 558,E m, 4, G309.
Scripseramus,119, Miii, 99, W. Utinam,51, C 245,E v, 20, G 259, I 197
Scriptume.,337, A«90. Utd. v., 564, E iii, 41, C 188, G330.
Secutus,111,C 212, E iv, 38, G252. Ut al. s., 160,C 239, E iv, 45, G 259,
Se ips., 141,A»4, C 107,D 172,E iii, 44, G 113,1156. Ut quid. VideCharissime.
Segnius i. a., 393, C»11, E v, 46, G357. V
Si eau.no., 17, C 183,E iv, 12, G176, I 136. Vehementergavisi,347, C 100, E i, 146, H 104, Mi,
Sicutad lo., 48, B61, C 62, E v, 49. G 68, I 204 146.
Sicutno. v., 104, C»4, E i, 143, H 101, I 68, M i, 145. Venerabilis,G, IL,25, C 293.
Si cu., 74, A»52, B 9, C 9, E i, 97, G 15, H, 64, 156, Venerande,3, C 67.E i, 77.G 254,H 51, M i 74.
M i, 64. Verbumevan., 55, B 30, C»50, E n, 99, G56.
Si enorm.,226, C 278,E v, 28. Veritas ob., 70, C 184,E iv, 26, G 177, 1134.
Signiticatume. n. et ex. p. t. m., 214, C 265, E i, 175, Veritatis365, C*5, E m, 50, G255.
G 397, H 115,M i, 175. Vestra de., 154, C 187, E m, 40, G 181.
n.
Signilicatume. etc re. mo., 278, C 19. Vest. dis., 157,C 225, E m, 52, G 216,1188.
Signilicatume. n. q., G, 310,C 267,E, i, 177, G 299, Vestrae,556, C 151,D196, E v, 81,1 228.
M i, 177. Vestra fr., 127,G 186, Mi, 164.
Siguificatume. n. q. q. m. t. in 3C0,C 154, E n, 75. Vestramla., 157,F m, 45.
Significavitno. v. f., 238, C 41, E i, 27, G 548,1145, Vestro apostolatui,551, C 120,E v, 82,1 251.
M l 25 Vir. ill. Ro.,155, C 251, E IV,40, G 261.
Significavitn. v. s., 324, C* 17, E m, 30, G313. Virtutiset fi., 228, C 281, E v, 34, G 269. 1208
Si gr. L, 169,B 17, C 17, E i, 155, G 23, M i, 155. Vobisd.fr., 116,118, et 128(2).
(2) Nola qu^d tres quatuorve epistolarum,quae in hac res humanaesub.jacent,ntimerns intercidit. At rertun
tahuiaoccurrunt,nullumnumerumallixum habent. Hoc est omneshas epistolas, nullis exceptis, in istis codicibus
inde factum est, quod casibus fortuilis, quibus omnes inesse.
TABULA SECUNDA IN EPIST. S. THOMJE,
Secundura editionem Lupi, quae in quinque libros distributa est. ordinata.
Primusnumerus indicatordinemepistolarumLupi, secundusordinemnostrum : ubi interserunturlitterae A. GF-

JS. intclligasepistolasArnulfi,Gil. Foliot, et Joannis Saresb.necesseest. At quoniamepistolashujus Joannis non-
dum edidimus,numerosinserere impossibileprorsus fuit. Asteriscusindicat non recte epistolamvocari, et proinde
in alio libro, quem de Vita S. Thomaeedimus,inter historicadocumentacollocatamesse.
ORDOEPISTOLARUMLIBRl I. xx, 34. — xxi,30. — xxu, 49. — xxm, 375.——xxiv, JS.~-

xxv,—GF, 464. —xxvi, 201. —xxvn, 258. xxviu,A,
i, GF, 462.— n, GF, 463. — m, 368. — IV, 19H.— y, 55. xxix,576.— xxx, 2. — xxxi, JS. —xxxn, 281. —
— —
199. vi, 369. vu, 370. — —
vm. 371. ix, 563. — x, xxxm, JS. — xxxiv, 194 — xxxv, GF. 463. — xxxvi,
241. —xi. 242, xn,'. — xm, GF, 481 — xiv, 572.— 577.—XXXVII, 282. — xxxvm,GF, 174.— xxxix,279. —
xv, GF, 482.
—xvi, '. —xvii, 200.—xviu, —xix, 4i.—
1. XL,123. — XLI,285. — xi.ii, 298. — XLIII,202. — xuv,
1497 INDICES 1N EPISTOL.VSGILBERTI FOLIOT. 1198
378.,—XLV, 344.— XLVI,345. — XLVII,102. — XLVIII, GF, 487. — xxvu,560. — xxviu, GF, 460.— xxix. GF,
177.— XLIX, 203. — L, 366.— n, GF, 397.— LII,188.— 494.— xxx, 324. — xxxi, 523.— xxxii. 585. — xxxm,
kin,546.— LIV, 2;14.—LV,5I6.—LVI,195. —LVH,192.— 81. — xxxiv,84 et 166. — xxxv, 138. — xxxvi, 105.--
LVIII,150.—LIX,514.—LX,274.—LXI,515.—LXU, 296.— xxxvn, GF, 590. —xxxvni,163 —xxxix, 133.— XL,134.
178.— LXIV, 179.— LXV, 180.— LXVI, 181.— LXVII, — XLI,364. — XLII,GF, —
268 et 276. XLIII,137. —
LXIII, 14J. XLV,122. XLVI,GF, 277. — XLVII,
— —
GF,— 565.— LXVIII, 129*.— LXIX,GF, 483.— LXX,GF, XLIV, — — — — GF,
511. LXXI, GF, 512.—LXXII, 579.— LXXIII, JS.— LXXIV. 495. — XLvm,GF, 491. \LIX,GF, 429. L, 363. u,
281.— LXXV, 89. — LXXVI, 90. — LXXVII, —
5. LXXVIII,342. LII,— 157. LIII,386. — LIV,12. — LV,46. — LVI,
—
245.— LXXIX, 205.— LXXX, 292.— LXXXI, 295.— LXXXII,32, 52, 65. LVII,68. — LVIII,56. — LIX,56. — LX,57.
294.— LXXXIII, 256.—LXXXIV, GF, 506.—LXXXV, A, 54 — — LXI, 109.— LXH, 561.— LXIII, 562.— LXIV, 38. — LXV,
LXXXVI, A,- 56. — LXXXVII, 567. — LXXXVIII, JS. — LXXXIX,92. — LXVI, 15. —LXVII, 95. — LXVIII, 80. — LXIX,88. —
GF, 459. xc, 251. — xci, 206. — xcn, 295.— — xcni, LXX,106.— LXXI, 120.—LXXII, 116, 118et 128.— LXXIII,
J S.—xcv,JS.—xcvi,73.—XCVII, 74. xcvm, 135.—LXXIV, —
39. —LXXV,14. LXXVI, 55. — LXXVII,
JS.—xciv, — — —
47. LXXX. JS. —
86. -- xcix,87. — c, 146.— ci, 149.— cn, 320, et GF, GF, 591. —LXXVIII, 526. LXXIX,
430.—ciu, JS. — civ,GF, 470.—cv, GF,472.—cvi,GF. LXXXI, 69. LXXXII, GF, 457. — LXXXUI, 58. — LXXXIV,
273.— cvn, JS. — cvm,150.—cix, JS — cx, JS. — cxi, 45 —LXXXV, GF. 413. — LXXXVI, GF. 461.— LXXXVII,
JS. — cxn, 286.— cxui, 156.— cxiv,207.— cxv, 208.— 151.— Lxxxvm, —
327. LXXXIX, GF, 473.— xc, GF.U22.
cxvi,270.— — cxvu, 124. — cxvnl, 209. — cxix, 210. — xci, GF, 474.— xcn, 15.— xcm, 138.— xciv, 159.—
cxx, 259. cxxi, 131.— cxxii, 132.— cxxm, GF, 274. xcv, 155.— xcvi, GF, 514.— xcvn, 159.— xcvm,6F,
— cxxiv, GF, 195.— cxxv, GF, 173. — cxxvi, GF, 451.
456. — cxxvii, 74. — cxxvm, GF, 437. — cxxix, 4. — LIB. IV.
cxxx, JS.— cxxxi,GF, 275.— cxxxu,GF, 410.— cxxxiu,
JS. — cxxxiv, GF, 594. — cxxxv, 50. — cxxxvi, 37. 297. — ii, 504.— III,505.— — iv, 506. — v, 182.— vi,
— GXXXVII, 168. — CXXXVIII, 5. — cxxxix,97. — CXL, 16.i, — — viu, 538. ix, 167.— x, 559. — xi,
JS. — CXLI, JS. — cxui, 211.—CXLIII, 104.— CXLIV, 125. 540.—vn, 528.
— CXLV, 117.— CXLVI, 547.— CXLVII, JS. — cxi.vni,212. 222.—xvn, xn, 17. — — xin, 18. — xiv, 19.— — xv, 100. — xvi,
— CXLIX, 213.— CL,JS.—CLI, JS. 223. xviu, GF. 303. xix, GF, 509. —
CLIl, J S.—CLIII, xx, GF, 452. — xxi, 532. — xxn, 587. — xxm, GF, 427.
JS. — CLIV,JS. CLV, 169. CLVI,JS. CLVII, JS. 426.— xxv, 552.— xxvi, 70. — xxvu, GF,
— CLVIII, 580. ^- CLIX, JS. —CLX,267. CLXI, JS. — CLXII, — xxiv,GF,
589.— xxvm,175. — xxix,JS. — xxx, 269.— xxxi, 519.
351.— CLXIII, JS. — CLXIV, GF, 466. — CLXV, 90. — —
CLXVI, 555.— CLXVII , JS. — CLXVUI, JS. — CLXIX , JS '— xxxvi,xxxn, 290. — xxxm,79. — xxxiv, JS. — xxxv,JS.—
JS. — CLXXI, JS. — CLXXII, JS. — JS. — JS.—xxxvu,G— F, 458.—xxxvni, 111.—xxxix, JS.—
CLXX, *— CLXXIU, —
155. xi.i, 246. XLII, —
247. XLIH,224. XLIV, —
CLXXIV, 174. — CLXXV, 214.— CLXXVI, CLXXVII, 510. xi, — —
160. XLVI, —
94. XLVII, 78. — XLVHI, 388.—
— CLXxvui, A, 57. — CLXXIX, JS. 76, XLV,
xnx, JS. — L, 20. — LI,312.
LIB. II. LIB V.
i, 215. — II, 299. — m, 268. — iv, GF, —
598. v, GF, — H, 252.— III, 233.— iv, 234. — v, 233. —
— —
445. vi, 581. vn, 216. vm, JS — — ix, GF, 406.— i, 307.—
x, 64. — xi, 65. — xn, 66. — xm,60. — xiv,—51. — xv,. vi, 287. vii, 240. — vm,248. — IX, 144.— x, 264. —
61. xix, 67. xx, JS,— xi, 389. —xn, 140. — xm, JS. — xiv, GF, 495. — xv,
—JS.—xvi, JS.—xvu,JS.—xviii, — xvi, 323.— xvn, 225.— xvui, JS. — xix, 107.—
xxi, 99. — xxii, 6. — xxui,GF, 551 — xxiv,GF, 407.— 256.31. — xxi, 40. — xxn, 590. — xxm,391.— xxiv, 24,
xiv. JS. — xxvi, JS. — XXVH, 582.— xxvm, GF, 404. — xx,
262.— xxvu, 515. — xxvm,226. —
— xxix,GF, 408.— xxx, 7. — xxxi, JS. — xxxn, JS. — xxv, 329. —xxvi,
— xxx, 95. — xxxi, 265.— xxxn, 271. —
xxxm,GF, 438. — xxxiv,GF, 533. — xxxv, 8. — xxxvi, xxix, 227. 592.— xxxiv, 221 — xxxv,156 et 148. — xxxvi,
JS. — xxxvii,JS.—xxxvui, JS. —xxxix, JS.— XL,JS. xxxiu,
— xti, GF, 484.— XLII,GF, 499.— XLIII,511. — XLIV, 161.— xxxvn, 85. — xxxvm, 82. — xxxix, 161. — XL
—
— XLI,229.— XLII,JS. XLIII,GF, 497. — XLIV,
GF, 451.— XLV, 9. — XLVI, 29. — XLVH, 10. — XLVIU, JS. 257.498.
xxix, JS. — L, JS.— — LI, JS. — ni, JS. — LIII,JS. — GF, — — XLV, 25. — XLVI, 393. — XLVII, 41. — XLVIII,
MV,11. — LV,59. LVI,151.— LVII,35. — LVIII, 45. — 110. XLIX, 48. — L, 71. — LI, 55. — LII, 26. — LIII,
— LX,JS. — LXI,JS. — LXII.GF, 446.— 594. — LIV,185.— LV,50. — LVI,263. — LVII , GF, 584.
LIX,GF, 502. — LVIII,GF. 401. — —
LIX,GF, 400. LX, —
GF, 593 — LXI,
LXIII, JS. — LXIV, JS. —LXV, JS. — LXVI, JS.— LXVII. JS. 392. — 402. J S. —
— LXVIII, GF, 554. —LXIX, 171.— LXX,GF, 476.— LXXI, GF, LXII,GF, LXIII,— LXIT,,1S. LXV,
54. — LXXH, 170.— LXXIII, 42. — LXXIV, GF, 447.—LXXV, 285. 250.— LXVI,272.—LXVII,249. LXVIII, 275 —LXIX,
—
196. LXXI, 258. —LXXII/IS.— LXXIII, 27.
500.— LXXVI, JS. — LXXVII, JS. — LXXVIII, JS. — LXXIX, — —LXX, —
195. LXXV, —
142. LXXVI, —
GF.500.— LXXX, 189.—LXXXI, 115.— LXXXII, 163. — LXXIV, — — — GF, 456. —LXXVII,
114.— LXXXIV, 483. — LXXXV JS. — LXXXVI,350. GF, 448. LXXVIII, *. 505. LXXIX , A, 53. LXXX,
LXXXIII, GF, , — LXXXI, —
256. LXXXII, —
551. LXXXIII, GF, 440.—
162.— LXXXVII, 105. LXXXVUI, 152.— LXXXIX, JS.— xc, —
GF. 469. LXXXV, 259.—LXXXTI, 260.— LXXXVII,
JS. — cxi, JS. — xcu, JS. — xcm, JS. — XCIY,217 — LXXXIV, \ — LXXXIX
xcv,JS. — xcvi,JS. — xcvn,GF, 405.— xcvm,GF, 596. 422. GF. 424.— LXXXVIU, , GF, 585.— xc, GF,
—xcix,53 —c, 411.—CII, JS.—cm, JS.— — — xci, 354. JS. — xcn, 257. — xcm, 266.— xciv, 275.
336,r- ci, GF, — xcvi, GF, 586.— xcvn, GF, 582. —
civ,— GF, 552. — cv, JS. — cvi, JS. — cvn, JS. — cvm, xcv, GF,
JS. cix,9l. — cx, JS. — cxi,218. xcvm, *.
In his duobustomis59 epislola?sunt, quae in edilione
LIB. III. Lupi non occurrunt: eae sunt 21, 23, 28, 62, 77, 98,
101, 112, 115, 119, 121,126, 127, 128*,129, 143, 117,
l, 219. — n, 501. — —
III, 302. — —
iv, 358. — v, JS. —— vi, 172, 184, 183, 186, 187, 190, 191, 197, 232, 235, 235,
— —
583. vii, 584. vm, GF. 486. ix, 559. x, 175. 244, 245, 230, 261, 276, 277, 278, 280, 281, 288, 289,
xi, 503.— xn, JS. — xin,— 321,et GF,—355.— xiv, 145. — 291, 509, 517, 518, 533, 334, 333, 557, 510, 511, 343 ,
xv, 158, — xvi, GF, 454. xvu, 83. xvm, 176. xix, 348, 349, 550, 353, 554, 557, 573, 374.
—
JS. — xx, GF, 490. — xxi, 322, et GF, 428. — XXII,GF, In aliis istis tomis,qui episl. Gil. Fol. conlinent, 42G
435.— XXIII, GF, 439.— xxiv,220.— xxv,221. — xxvi. epistolaenovaeinsunt, quaeapud Liipuninonhabentur.
TADULA EPISTOLARUM S. THOMÊ CANTUAR.
Secundum litteram initialem ordinata
EpistolarumsanctiThomaeCantuariensiseditioa Lupo cerpsimuset nunc in lucemdamus. Non rnultarum

vulgala,Brux.2toniis 4.1682,epistolasomnino536habet, istius codicis epislolarumnumerumdedimus, quia
inter quascirciter110sunt quaeArnulfumLexoviensemet editio nostra,jam tot codicumope innisa, novorum
JoannemSaresberiensemhabentauctores. Eas nuncom- librorumope indigerehaudadeo videbatur.
ninoab epislolissanctiThomaeseparavimus,Arnulfiqui- Q Bouquet,Hist. de France.
<lem,quia nupcromniaejusopcrain vol.35 hujuseditio- W cod. ms. Coll.S. Trin.Cant.5 tomis.
nis Patrum EcclesiaeAnglicanaeedidimus,Joannisvero X cod.Bodl.868.
Saresberiensis,quiaejusquoqueoperaomiiia quseexstant, AAVesp.F. XIII.
Dco volente,brevisumusin lucemdaturi. Restantcirci- EE GalbaA. m.
ter 426,quasdamusvel iu his qui sancti Thomaevel in FF GalbaA. iv.
illisqui GilbertiFoliot epistolascontinent.Nam in duas
partes meliusvisumest hsecdocumentapartiri, eo quod A
exstant in bibliothecaBodleianaepistolaetot ct tantae
quaeGilbertiFoliotpraese nomenferunt, ut illi locumse- Abutitur, 4, C» 130, E i, 129, G 147, H. 89,• '• 82•
paratumascribereet in sua sibi editione vulgaremclius L 129.
videretur.Ex eademcausafactumest utpro 426epislolis, Adaud. n., 293,C»78. E i, 92, II 62, Mi, 80.
quaspraeterArnulfumet Job. Saresb.editio Lupi habel, Ad au. n. f., 201, C 2, C 284, E i, 26, H. 16, I I ,
nosjam in editionehac usque ad mille (I), majorempar- M22.
tem ineditas,publicijuris .aciamus.Quodquomodofactum Adau. n. v., 268,A»36, C 264, D 215,E n, 3, G 296,
sit, quibusquepraesidiisusi simus, ex inspectionetabulae H 120,I 86, Mu, 4.
jusesequitur, lectorimanifestumfiet. Ad aud. n. c, 269, C 271, D240, E iv, 30, G 554,
Numerusqui nullamlillerampraefixamhabet ordinem I 144
designatepistolaremin hacnoslraeditioneservatum. Adaud. tu., 2, A»13,C 44,D 169,E i, 50, G 5, II 19,
A cod.ms. qui in Bibl. Bodl.servatur, subnumero287 119, Mi,26.
in colleclioneDouriana.Iste liber induaspartesdivi- Adaur n., 253,C144, G 143.
sus est, quarumprior VitamS. Thomae,auctoribus Addis tu., 222,C»270,E iv, 16, G248,I 129.
Wil.fil. Stephaniet JoanneSaresb. continet, inter- Ad hocpo., 206,C»77, E i, 91, H 61, I 6, M88.
sertis paucisepistolis,sex aut septem,fortassenon Adhuc326,C190, E m,78, G 184,1 152.
amplius,quas miiioribusnuineris(l) litteraepostpo- Adill. re., 338,C 164,E iv, 8, G 160,1139.
sitisindicavimus.Alterapars (»)codicisepistolascir- Adnos il., 76, C 252,E iv, 44, G262,I 201.
citer93habet, quarumtriginlaampliushactenusine- Adpe. ma., 12,C»226, E m, 54, G 217,1170.
ditaaaut in his tomisaut in Gil. Fol. nunc primum Adsan. gl., 159,C 207,E ui, 94, G 201, I 161.
prodeunt. Codexiste circiter annum 1200 scriptus Adtu. dis.,221,Em, 25.
fuit. Adves. cr. Gra.,108,C 138,E m,35, G 141.
B cod.ms.Bcdl.509,circiterA. D. 1200scriptus, epi- Ad v. di., 297, C 268,E iv,1, G.329,1128.
stolas80 habet, necnonalia quaeadepistolasS. Tho- Adv. se., 186,Q xvi. 106.
maenon speclant. A mem.t. n. 152.C 290, E»,88.
C cod. ms. Bodl.937, praecedentihusnon recentior, Amem. t. n., 282,A«6, C 96, E i, 57.G 101,n 22, I
libercujusvispretii, namquasi indexest libelliAlani 15, Mi, 55.
de Vita S. Thomaeet tractatus JoannisSaresberien- Animam.pa.,C169, Eiv, 14, G163, et2(8,1 114.
sisde eademre recte inter se onlinandorum.ln qua- Antecessorum,292. C 69, E i, 80, H 54,1 43, Mi, 77.
tuor partes distributasepistolashabet circiter 000: Ante dis.,91, C 177,E n, 109.
quocircanotulasaffiximus'»3Vut sciat lectorin qua Anxietate,227,C 305,E v, 29, G354,1 217.
parte voluminissingulaeepistoloerequirendaesint. Apostolica,350,A»61.
DCIKI.ms. Bodl. e Mus. 249 qui epistolas amplius Apostolicae s., 14,C191, E m, 73, G 183,1151.
400habet. Quarumnonmultasin his tomisdamus: Apostolicis,126,C»515,G208.
multomajorempartem in aliis istis tomisantediclis, Apostolo,348,A»60.
qui epistolasGilbertiFoliot habet, daturi. A reg. su., 504,C 269' E iv 2, G521,1 131
in
E indicateditionemLupi 5 librosdislributam. Audiat,sa., 529,C»233,E v, 25, G266.
F epistolasJoannisSaresberiensis,Parisiisedilasanno Auditapr , 105,C 158.E n, 87, G153.
1611. „ . , Auditoadv.,C 90, E n, 18, G.95, H 128.
Gcod.ms. Lambeth.sec xm-iv,circiter 350 epistolas Auditoet, 257, C»507,E v, 40, G356.
liabet. Audivitecc, 58.C»200,E ni 83 G194.
H cod.ms. Paris.num.5520.
I cod ms.Paris. num. 5572qui epistolashabet circ. B
270 in Vita S. Thomje(auctoreRogerioCroyland.)
inscrtss. BenedictusD.,359,C 288, E. m,9. G, 331
K cod.ms. epistol.Joan. Saresb.Paris. num.8362. BenedictusD. q , 574,C 500.
L cod. ms. epislol.Joan.Saresb.Paris. num.8625.Isti Breviloquio,181, B 27, et 51, C*27 etSI, E i, 66, G
* duo codiceseasdemhabent epistolasquaein cditis 33et 37, H 41,138, M1,62.
continentur,eodemquoqueordineservato,sedtamen
ut ubi alter termineluralter incipiat,et ita una effi- C
ciunteumdemnumerumepistolarum:quodposthac,
cumde JoanneSaresberiensiedendoagetur, clarius Calamitates,136et 148,C»257,E v, 33, F 299,G.340.
videbimus.Nam in prsesentipaucas admodumex Celebrepro. 146,A»1, B 3, C 3, D 293,E i, 100.G 9,
istiscodicibusepistolasexcerpsimus. H 67, Mi, 97.
Mcod.ms. magnificumet omnipretioaestimandum, qui Celebreprov.,28, C 28, E n, 33, G 54.
sub
in MuseoBritannico sigloCott.Claud. II, B. ser- Cliarissime,144,C 203,E v, 9, W.
vatur. Codexiste circiler 500 epistolashabet, in 5; Charissimus, 253, B 32, C 32, E v, 5, G 38, 1192.
librosdistributas.Ordo plerumqueidem est quem Clarissimi,46, C 227,E m, 55, G 218,1183.
LupusIiaVt, additispaucisemslolis,quas omnesex- Cognito,30,8, C 504,E v, 55, G.355,1209.
150- INDICES IN EPISTOLAS GILBERTI FOLIOT. 5502
Curar. s., 479,D37I. Gratummu., 57, D 68.
Cums., 476,C 160, E 2, 70, G 157. Gratum ha., 232.
Oumsin.,522, D 455. Gratunim.,31l,D425.
Cumsit,279,D 141. Gravatisu., 416, F 49.
Cumspectat, 114, D 107. Graviler ut, 521, D 433
Cumsusp.,41, D57. II
Cumven.,184, D 556.
Cnraeetlab. ves.,21,D21. Habes, fr., 329, Z f. 138°.
Curamet sollic, 344,D, 2G3,H 75. Habui,7, D 7.
Haecqu., 261, D 270.
D Herefordiensem,169, D 593.
Hoc est, 43, D 41.
De benig.ves., 316, D 429. Honorq. n., 507, C 161,M 1,180.
Decenscr. est et, 423, P p. 239. Jlonor q. n. m., D 508, C 179,M 1, 181.
Decessumca. Wa., 260,1) 552. Humililatem,31, D 31.
De nalurali bonit., 248, D 214.
Denegotio, 133, D 510. I
Den. v. g., 519,A»65.
. De vestra, dom., 519, D 431. Id modic dil. pa., 17 et 97, D 18 et 316.
De vestra erga nos, 47, D 46. Illius siq., 409, D 439.
De vestras., 494C 292, E 3, 29, G 324et 347. Illum ci„ 405, B 70, C 71, G 77.
De vestro al., 495,C»128,E 5. 14, G 136. Importunus,61, D 72.
Diemti., 223, D 266 Impudenlise.454, C 127,E 3, 16, G 153,1173.
Dignumest ap., 68, D81. InbeatiP.,'343, D 572.
Dilecltemi, 154,D 194. In colligendoden., 172, A»9, D 551-
Dileclifil. nos., 377, D234. Incolumitalives., 132, D 509.
Dilectio,dil.,500, D 409. In iis, car., quse mea, 127,D 119
Dilectionives.,8, D 8. In exsolvendis,160, D 505.
Dilectioniv. dil., 281,D 138. Infirmorum,527, D 444.
Dilectusfil.n., 555,C 25. Injunctamno., 130, D 129.
Dilectusfil. nos. lat., 231, D 558. In luce Iu.,257, D 443.
Directasa le, 258, D 282et 580. Innotuit re, 408, C 105,E 2, 29. G 111,1104.
Directis lit., 26. D 26. lnoffieiis g., 179,D 203.
Discretioni,v. q. p. i., 411, A» 22, C 32, E 2. 101 In receptione, 513,D 207.
G 525. Inspectis, 283, D581.
Diu d. j., 483, C»39 et 60, E 1, 69, G 2, 164, M65. Insperatas, 253, D 551.
Docetnos, 193,D 124. Inslahtinec, 50.D 49.
DominusCanh, 243.A»35, D 155. Instanti pa., 16, D 17.
llum.vices agim., 291, D 276. Inter c sol. 568, D 228.
Inter mer., 154, D 512.
E Invalescunt, 427, C 181, E 4, 25, G 174.
In ulteriorem,468, D 26S.
EcclesiaeR. f., 446, C 166, E 2, 62, G 162,1 125*. Ipso die, 466, C»111, E 1,164, H 111, M 1, 161.
Ecdesiaev. q. d., 383, V.
Eosvo. s., 420, F 296, K 163. J
Eramm., 501, P f. 190.
Episcoposn.n., 490, C 123,E 3, 20, G 131,1179. Jamdiu,506, C 72, E 1, 84, H 58, I 81, M81.
Esse me, 219et 295, D 281et 578. Jamdudum,511, C»61, D 166,E 1 70, I 66, M£7.
Est apud nos in, 224.D 125. Jejunanteset, 145,D 525.
Et ut conventio,310, D 422. Jucunditas, f. 289, D 215.
Etsi prop. et p., 414, F 48, L 48 Justis pos., 315, C» 21, D 426.
Etsi rem gran., 153, D 137. Justus in exor., 65, D 76.
Evangelicum,ut, 247, D 265. Juxtaill., 140. D521.
Evocatia dom..428. C 124,E Z 21, G 152. L
Ex erebris, 540, B 248. .aetamur n. 1. j., 586, C 5, C 41, E 3, 96, G 565.1
Excitatus,464,C 40, E 1, 25,17. 255.
Exemplum,350, N. Laetaturev., 245, D 261.
Ex inj. no.,256, D 273. Lsetatussum in his, 60, D 71.
Ex quo lit., 107, D 100. Lator p., 504.
Exlit. car., 146, D 142.
Experta mi., 9, D 9. Lator, 317, D 436.
Expectansexpectavijamdiu, 85, D 51. Latoremhu., 121,D 114.
Latorem pr., 524, D 457"
Expedit, 405, A*62, C>116, D 158.E 2, 97, G 124. Latores hi, 256, D442.
Ex relatioue, 241,D204. Libentiusvos, 55, D 56.
Exsultat, 471, D264.
Exsultavi,257, D 130. Licetp. n., 455, D 197.
Exsullavit,53, D 55. Licetde, 40I.B72, C71.E5, 58,G 79.
Ex ten. 1. t., 567, D 280et 571*. Licet ab., 422, C»129, E 3, 90, G 137.
Licet om., 309, D421.
Licet t. q., 406,C 291, E 2, 9, G 304, I 92
F Licetn s., 451.C 29, E 5, 98, G519.
Ferreum, 457,C199, E 5, 82, G 193. Litterasvo., 19D19".
Fidelis an., 3, D 5. Litteras dil. quas,201, D 568.
Filius re., 287, D 165. Litteras dig. Sa., 57, D 58.
Litteras s. v.,445, C20, E 2, 5, G 508. H 122, M
Formam,435, A»72, C 3, D 180,E 3,13, G345. 2,7.
Fortunamves., 1, D 82.
Fraternitatem,550, D 230. Litesamic, 187,D 582.
Fralernitali Th., 336, A»92, D 226. Loquitur s. i., 459, C, 76, E 1, 89, I 21, M 1, 86
Lux, dom. ill.,158, D297.
G M
"
Gavisuse., 384, B 71, C»72, E 5, 57, G78,1 211. Magnaqua, 217, D 349.
GratiarumDom., 200,D 362. Mandamusv., 534, C 327,E 5, 93, G 562.
Gratiarumdil., 27, D 27. Mandastis110.,141, D 522.
Gratiasago,6, D 6. Mandatumves., 174, A! 7, C97, D147, E 1, TM,G 103.
Gratiasago ben. ves. qu., 262, D 136. 146, M 1.54.
Gratias ben. ves. hab., 59, D 70. Mandatumdo. q., 271A»20.D 533.
Gratiasti. ago,j54,D65. Mandavitmi., 158,C 55, D 519, G 41
INDICES IN EPISTOLAS GlLBEUTl FOLI0T. 1504
•l03
Mandavitm. d., 499,B 35, E 2, 42. Pro litteratis et 298,D 563.
Meminimusn.,3ti9,D 229 Pro ar. (an.. 502,C 95, E 2, 59, G 103,I 123
Memor.tu., 12, D 13. Providendunino., 186,1)575.
Menlisves., 147,D 114. Q
Miramurmul., 473, P f. 205'.
Miltimusad v. H. u., 277, A«54, C 58, D o8G,h 3, Quaeadh. D., 312,1)423.
46, G 285,1160. Qua confid.,159,U 501
Moneote, fili,29, D 29. Quadev.,415, F 54, R.
Morisso.,250, D 527. Quaeadpa.,210,D 296.
Morises.,294, D 282'. Quaedon.,514,D 427.
Movelnos aliq., 32, D 52. Quaedon. Londonia,183,D 355.
Multass. v., 514,C, 28, E 3, 96, G 318 Quaedon. Strelforde,188, D405.
Mulliplicem, 1 94, A«18, D 447. Quaeinus., 230,D 402.
Multiscur.,209, A»55, D 389. Quaeli. inq., 129,D272.
Multorumpre.v., 208,D 279 Quaerel.,235, D424.
N Quaeinnos.,259,D 414.
Qusasenten.,192,D 407
Necessitati,18et 98, D 19et 317. 232. Quaesem.,190D403.
Nein d. v., 385,C 218, E 3, 89,1 Quaesint ea, 66, D 79.
QuaBSintopes,220,D 121
Netuae, dom.,212, CC. Quaeritisan, 114,D 326.
Nobilismu., 565.D500. Quaeveslro, 436, A»12, B 15, C 13, D 149,E 1,126,
Noligr. fe., 412, D 258. G2I.H 86, I 70 et 237, M1, 123.
Nonig. di., 425, F 288, K 153,M5, 92. Qualiterv. in, 380,Q v, xv,p. 841.
Nonnullis,595, D 456 Quampia. Vide Quad.
Nonpotesl m., 449, A 33, D 388. Quamsit, 145,D 145
Nonquer., 101,D 94. Quam fer., 395, 1174, C 75, D 7, E 3, 60, G 81 I
Nossa. v., 458,C, 241,E 4, 37, G231. 215.
Nossu., re, 418,F 56. Quamjac , 1o9,B 51.C 52, D 820
Nosti, car.,100, D 95. Quamviss.b., 515,211.
Nostiq.,481, E 1,15, H 8,1 26. Quamvisn. de m., 555,S fo 45.
Nostis,dom.,177,D 202. 6 Quando <l.W , 483,C 218. E 2, 84, G522.
Nolilicamus,598, C 146,E 2, 4, G 121, M 2,
Notumves., 189,D 404. Quandop.v.,592, ll75, C76, £3,61, GS2.
Quanta.do.,72, 1)86.
Notumsitcar., 198,D 128. Quaiilain.,444,M2, 82.
Notumsit t. p., 295,D 541. Quantafr., 234,D 570.
Noveritc v., 460,C 159,E 3, 28, G 142. Quanta un., 533,C»104,E 2,34, G 112,199.
Noveritdil. ves. Ia., 182, D 332 Quantismis., 11, D 12.
Noveritdi. v. q., 231, D408. Quantom., 359,D. 222.
Noveritdi. v. c, 315, D428. Quautoves., 264,I) 210.
Noveritm. v., 440, A»83, C 217,D 190.E 5, 83. Quanloerga, 86, D 54.
Novitecc Ro.,489, D 298. Qui ad c, 307, D419.
Nuntioset 1.,439,C 110, E 5, 25, G 118,I 180. Qui Domino,227, D355
Nunliumv. re., 407,E 2, 24, G 134. Quinube, 148,D. 159.
Qui a pi., 526,D 440.
0 Quiacharil.,88,D56.
Obsecrone, 119, D 112. QuiaEccles., 125, D 116.
Oftirlinos., 226,D 554et 542. Quiaforlisest ut, 59, D 42.
OfUciosum Quidin nob., 116.
mi., 69, D 85. Qui fuerintprimi.469, A».85,C326, E5.84.
Quodbeat., 124,D267.
P Quodin cau, 205,D 329.
Quofrat., 113,D 106.
Pacives. et qui., 48, D 47. Quoma..229,D. 401.
Pari ves. cong., 157,D 518. Quope.,.301,D410.
Parit et a c 1.,461,C 205, E 3, d6, G 197,1174 Quodmis. pa., 23, D 25.
Particepsmcr. ell".223, D 299et 445. Quodal., 520, D 452.
Pastoralisoir., 506,D 418. Quodad, 120, DU5.
Paternitalisv., 463,C 45, F.1, 33. Quodaprae,123,D 117.
Per aposlolicascr., 481.D 550. Quodde, 591, C»191,E 5,77.
Per Gunterium,400,B 73, C, 74, E 5, 59, G80. Quodimit., 42, D 59.
Perlato, 162,D 347. Quodlab., 155,D 513.
Perseverans in, 429, A»58, C 2, D 174, E 3, 49, G Quodpal., 34, D 34.
234, 1168. Quodv. r., 518,C»24.
Personasec. 366,D 233. Quoniamde, 361,A*2 et 26, D 143
Pervenitad nos,53, D 66. Quoniam,dil.,78. D. 92.
Pervenit ad n., 342, D 230. Quoniamdis., Ch.,3, D 5.
Pervenit ad au n. 282,D 359. Quoniamgeue., 503,D4I6
Pervenitad pat., 196,A' 55, D 277. Quoniamhab., 71, D 85.
Piume. fr., 505, D 417. Quoniamin cc, 244, D 208.
Placetn. pl., 393,A»40, C 35, G323,1 113,W. Quoniamqu., 353,D. 206,242et 504
Placuitsubl. ves., 28, D 28. Quoniam,dil.,92, D 74.
Placuit exc, 274, A«19,C 30, D 168,E 1, 125,G276, Quoniammul., 70, D 84.
II 85,1 35. Quoniame. v., 387, AAf., 258, BB.
Placuitvo. lit., 106,D99. Quoniamd. v., 588,W uol. 5, Qxvi, 486.
Postd. v. g., 551,B 56, C»57, E 2, 23, G 63, 198 Quoniams. u., 589, C«25, E 4,27, G250.
Post n. v., 455,C 125,E 3, 22, G 153. Quoniamp. m., 492,D 400.
PostquamC.oc. s., 450, A«39, D 175 Quoniamscrip.. 67, D 80.
Poteramme cohib., 2, D 2. Quoniamte, 365,A»45, C» 285, D 221,E i,C7, H 43,
Potestisre., 504,1172,Q xvi,269 M,l,63.
t.
Praecipio q , 482, E H
1,15, 10, I 27. Quorumdam,dom.,108,D. 101.
Prajsentiumla., 255, D 120. Quorumdamfra., 266,D. 203.
Praevenientenos in, 77, D 91. Quosno.,204, D257.
Praevenisset,463,C 26, E 1, 2,112, M2 Quosho., 599,D 290.
Pro amoreU., 196.A«5, A»74, D 182 Quosad me, 486,C 15, E 5,8, G 313
Pro anim.mi. res est et, 40, D57. Quosdampert., 79, D 10.
Pro d. r.. 430.C 83, E 1, 102,M1, 99. Quum.VtdeCum.
1505 INDICES IN EPISTOLAS GILBERTI FOLIOT. 1506
R Susceptam,110,D 105.
Reddils, 594, C 509, E 1,131,G 2oi, H93. Susceptislit., 128, D 260.
Be.gium,i 99, D 155,M5,100. Suspirat, 168, D. 591.
Relatum,558, M. Sustinuimus,44, D 45.
Relatom,574, D 251, M3,10i.
Kesponsumcan. de Pan. n. a., 285, D125. T
E
RexcD., 582, 5,97.
Robertusde B., 537, D 236 Talentum vo., 197, D 278et587.
Rogati,15, D 14. Tantanos.,273, A' 51, C 4, D182, E 1,151, G27S,
Rogamus,22, D 22. H91,1 54.
Rogamus,45, D.44. Te, Domine, 115,D 108.
Rogat nos, 49, D 48et 75. Tenemus, D 503, B 57, C 58, E.418, G 64 H 89.
Roeatuven. 105 D 98. Testis mi., 56, D 67.
Tua, ca., 286,D 156.
S Tutum,&., 528, D 446.
Saepe.Ficfe Spe. _ u
Saspiusnuntios.Ffde Episcopos. Ubi multa est, 104, D 97.
Salutationem.74, D 88. Universalis,D. g. p., 560, D 258.
Sancta et, 578, O par. 2, pag. 171 Umversitati,525, D 458.
Sanctitati, 170,D 594. Universitati, 185,D 554.
Sapiens,126, D 118. Universitati, 454, A«70, D 224
Sciat vest., 50, D 50. Urgetme, 55, D 64.
Sciatis quod,498, B 67, C 68, E 5,44, G74,1 219. ' Usu celeber. 206, D 415.
n Sciatis, 497, A' 6, A»76, B 66, C 67, D 184,E 3,45, Usu cel., 216, D 274
G 73,1207. Ut ost. card., 149,D 126.
Scimus,94, D 508.
Scimus pr., 452. V
Scribentes, 258, D 566.
Scriplum, 150, D 505. Venerabilem,275, As 21, C 51, D 557,E 1*106,G 282
D
Scire, 131, 507. Venerabileset, 575,D 259.
Seitis, 105, D96. Venerabilis,596, C 117, D 159,E 2,98, G123.
Scitis, car.,-242, A259, D 385. Venerabilisdo., 157, D 286 et 356.
Secundum,456, C 301, E 5.76. Venerabifis,426, C 182,E 4,24, G175,1157
Severitatem, 175, A2 32, C 37. D 584,E 1,23, G 281,' Venerabilis,347, V.
H85,1159, M 1,122. Veniensad a., 442, D 259.-
Seveuitatemves., 193, A»47, D 292et 585, E 1,124,G Veniensad nos, 218,-D326.
H
279, 84, 1,158,M 1,120. Veniensad n., 579, C 20.
Si adv., 91, D 61. Veniensad n., 288, D 212.
Si bene, 90, D 60. Veniensad nos, 117,-D110.
Sicut dig. g., 556,D 251, M 5,104. Veniensad n., 470, C 85, E 1,104, G 277,H1%
Sicut dom.,87, D 53. Venientes ad., 404, A» 24, C102, D 157, E 2.2S, G
SicutR.D., 552, D 257. 110,1107.
Sicutt. q., 517, D 209. Venientes ad., 487, C 16, E 5,26, G514.
Sicut no., 512, C 62, E 1,71 Venluris. O. T. ep:, 520, A»84.
Sicut. Vide Si ut, etc. Verbi s. Vide Vobis
Si de, 575, D 256. Verborumf. s. p., etc. Unde, etc, fid., 202, D 412.
Si de v., 302, D 411. Verburumf. s. p., etc Inde est 211,D502.
Si d. m., 488, D 198. Verborumf. s. pau., elc. De vo., 280, D 545.
Significamus,597,C 54, E 1 31. Verborumf. su. pau., etc Unde 178, D 592.
Significatum,561, D 245et 287. Verborumfa. su. pau. qu. ad, etc. Quod176,D 127.
Si unum, 445, C 202, E 3,85, G 196,1175. Vereorad.,214,D398.
Simihi, 424, C 7, E 5,87 Vrestra,dom. dig. s g. qu. in ecc. Dei, 270, D 596.
Singulis,20, D 20. Vestra fra., 265,D 569.
Sines, 109, D102. Vestra nos, 267, D 345.
Si ut, 455, D 225. Vestra;,269, D 593.
Si verba,215, D 550. Vestraama., 477A! 87.
Spe fruendae,156, D 313. Vestraep., 500, CM59, E 2,79.
Speramus,75, D 89. Vestradis., 599, C3145.
Spirat, 111, D 104. Vestraj s., 491, A»57, C°-1, D 175, E 5,48, G 255 et
Stilus. 51, D 62. 285,1 167.
Suadet, 246, D 262. Vestram, 268 et 276, A' 51, C 56, D 290,E 5,42, G
Suadet, etc Vide Verborum,D 592. 280et 551,1157.
Sublimilali,46, D 45 Veslramsp., 254,D 454.
Sublimitati,75, D 87. Vestramp. m.,457;As U,B80, C£98,D 134,E1,128,G
Sublimitati,278, D 275et 375. 106, H 71.
Sublimitati,458, As 25, C 115,D 160,E 2,53, G 125,1 Vestramsc, 441, A»57, D 160 *.
106. Vestramsc, 243,0 134.
Sublimitati, 95, D 506. Vetus e., 518.
Sublimitatis,163,D 567. Vidimusl. v., 478, D 291.
Suggestum T. C, 552, C 120, E 2,104,G128. Vigorsensuum, 447.C8 88, E 2,74, G92, H 85.
Super ap., 516, A*65,D178*. Vir hon., 508, D 420.
Super dis., 554, A»44, C121, E 2,68, G129 Viribo.,15, D 16.
Super his, 484, B 54, C 54, E 2,41, G40. Virtus et scienlia, 80, D 58.
Super his quae,52, D 65. Vixm.,462, C 23, E 1,1,11.
Supravires, 467, W...Y186. . Vobisloq.,222,D574.
Supremis,419, F 37, L 57. Vobissa3.,24, D 24.
SuscepimusW. a. e., 415, F 47, L 47. Vobissic, 309, C 167, E 4,19, G 163,1124
Susceoimus,265, D357.
PATROL. CXC. kS
1507 ORDO RF.RUM 1S08
ORDOCHRONOLOGICUS
EPISTOLARUM S. THOMJE., GILBERTI FOLIOT,
ET ALIORUM.
N. B. Plurimjesunt epislolsequas in ordinemsecundumclironologiamredigere prorsus impossibileest. Sunt etiam

pleraeque quaead hisLoriamS. Thomaeomhino-nonspeclant."Sed nec gloriari licetillas quidem quaj revera de San-
cto Thomascriptseiuerunt, epistolas ordinandome scopum semper alligisse; hoc enim eliam posl Baronium,Bou-
quet etFroudium omninodiflicilemanet. GFindicat tomosqui Gilb.Fol. epistolascontinent.
Epistolrc Theobaldi ante aumim1161,scrintaj. 1168.

GF 4-13,GF 4-14,GF 415, GF 416, GF 417, GF 418/GF 276. GF 411. GF 552. GF 407, 91, 258. GF 4-03.GF
419. S96,218. A. GF 554, 151.GF 502, 587.GF 509. GF 452,
1159vel 1160. 352, 175,11, 59, 55, 45, 504,290, 223, 204. GF 589,512,
Petri Cellensis epislola535. 297, 506, 584, 144. GF 427. GF 426, 505. GF 493,558,
1165. 167, 182,17. F. 559, 540,16. GF 486,528,70, 269, 552,
128,129,241 0. 44,54, 50, 49. GF 462, GF 46',575, 519.GF195. GF 175, 502, 155. A. 154, 586, 157, 141,
245.N. 89, 90, 5, 242. 122. 170. 80, 88,108, 120, 155, 59, 14. 55, 526, 219 M.
1164. 501, 565;542.GF 268 et 276. GF 277.'GF 495. GF 491,
J. 203, 183, 186. F. 198, 199, 206. A. 201, 571, 563. 564 GJ?429.J. 220,47, 69. GF 457, 58, 45. GF443 GF
J. GF 465, 568, 569, 570. O. 200. D. GF 481,572.GF 461,154, 527.GF 475.GF 454.GF 422. GF 474,15,158,
482, 376, 2. 159,79, 225 GF 503. GE509,35. GF 487,524,525,583,
1165. 585, 360.GF 490, 522 et GF428. GF 453. GF 459. GF,
J. 102, 177,205,-230,516,195,192,150,567, 514,274, 495,158,81, 84et 166,188,105. GF 590, 165,157, 116et
515, 75, 296, 566, 1.94.GF 485. GF 511.J. GF 512,579. 118et 128,12,46, 52 et52 et65, 28, 277.
GF 465, 577,292,282.GF 174, 285.A GF 563. 187,298, 1169.
284, 202. . O. 208. 62, 68, 36, 56,57, 557, 541,'545, 548,549,530, 355
1166. 537,559,175, 181.N. 109, 561,362, 58, 92, 13,95,159.
J. 267. GF 597,188, 546, 567. GF 459,178,180,179, GF 451.GF 591,176. GF 438,111, ' 145, 155,8.
129*,252.F. 253.A. 270. ffi.281, 231, 74.J. 168, 5, 97, 1170.
75,146, 149, 320. GF 470. GF 272, 211, 104, 125,117. J. 235,507,232,287, 253. F. 280, 240,248,264,135,
J. 547, 212, 215,123. GF.456, 457, 74. GF 194,150. GF 246,247, 224, 76, 160, 94, 19, 140, 225. 78,588, 236.
274, 286, 156, 207, 551, 279,124, 152,209,2l0,j239,151, A. 525,107, 244, 245, 51, 40,590, 591, 25, 25't. J. 589.
86, 87, 162,578, 544.GF 484.GF 500. GF 504,189,115, J\ 592,529, 262, 515, 228, 95, 158 et 148, 161. 83, 82,
165, 114,295, 294. GF 483, 293, 256. GF 506. 0.4, 42, 164.GF 497, 25,595,41, 110, 48, 71, 55, 193, 142, 50,
50, 57. GF 447, 500.GF 410, 580. GF 594, 509.GF595. 263.GF 402.GF 584. GF401. GF400. GF595. GF 592,
J). 215, 299, 26S, 311. GF 499,541, 217, 169. GF 275, 228, 238.S. 250, 272, 249.
171,172. 1171.
1167. O. 257,229, 226,265, 594. GF 402, 227,271,275, 283.
J. GF 275. F. GF 466, 90, 9, 29. 99. GF 476, 5i, 555. GF 498,196,27. GF 456. GF 448. GF 503, 550,556, 551.
GF503. M. GF 551.GF 480,135, 132. GF 598.GF445, GF 440.GF 469,239, 260. GF 583.GF 422.
61. GF 406,64, 63, 51, 6. GF 555, 66, 60. D. 7, 582,581, 1172.
et GF 455. GF 404, GF 458, 10, 62, 67, 556. GF 424,257, 261, 266.273. GF 534, GF 586.
ORHO REHUm
OILE m HOC TOMO CONTINENTOR.
SANCTUS TIWMAS .CANTUARIENSIS ARCHI- De concilioNorthanitonia?. T24

EPISCOPUS. De ingressionearcbiepiseopi 26
PrsBfatioD. J.A. Giles. 1 De commorationeSancti apudPontiniacum. 53
VITAPMMA AUCTOBE
THOMJB, EDWAKDO GWM. QuomodorexamovileumaPonliniaco. 56
Prologus. 1 Quomodorex lentavitcircumvenireSanctum. 57
Incipitvita. 5 QuomodoSalvatorbonoThomaeapparuit. S9
De visione malris SUEB. 5 Quomodorex Francias voluit reformare pacem inler
De consuetudinibusquasrexvoluitconscriberefisco.15 regem et archiepiscopum. 59
De eonspiralioneepiscoporumcontra archiepiscopum. De desiderioloquendicumTegeAnglise. 59
De reversione beali viri ad Cantuariam. 40
io09 QUJE IX IIOC TOMO CONTiXEXTUR. loift
Miraculumprimum. 49 XXIX.—Qualilersaipelahoralumest ad pacisrefornia.
ExplicitpassiosnncliThomsemartyris. 50 lionem.
—
S98
VlTATuOM.ESECUXDA,
' AUCTORE HOGEIUO DE1'OXTIXIACO. XXX. nualiter
* el quaDducia coercitio denuosecuta
Prologus. 33 est. 299
Incipk vita. _' 56 —
XXXI. Quodcanonicaet jusla coercilio. 299
VrrATn IJI.ETERTIA, AUCTOEE WILLELMO. XXXIL—Quod durior pouiisset esse de jure coercitio.
Prologus. 105 500
DescriptionobilissimajcivitatisLondonia?. 106 XXXIII.—Qualiter adversus quorumdamdetractatio-
De disposilioneurbis. 106 nes excuseturarchiepiscopus. 501
Deludis. 108 —
XXXIV. De profectuejus in diebusexsilii. 501
Ineipit vita. 111 —
X\"XV.—De afilictionepcr regem aucla. 502
De puerilia ejus. 11I XXXVI. De pacisdemum perdomiuumpapam refor-
Quomodovenit ad curam Theobaldiarchiepiscopi. 112 matioue. 502
Denobilitateclericorumcuria:. 112 —
XXXVII. De media quadaminiuria archiepiscopi.
De persecutioneRogeriiposteaarchiepiscopi. 112 502
De statura illius et moralitate. 115 — et
XXXVIII. De redilu ejus redilusnecessitale. 503
Qualiterprimumcrevitin reditibus. 115 XXXIX.— De tempore redilus c-juset de eausa nov.-e
Qualiter1'actusest cancellarius. 1\a turbationis. 504
De paceredditaAngliaj,ejectisFlandrensibus- 114 XL. — Qualiterde temerilatenotatussit. 504
De honoreelmensa domuscancellarii. 113 —
XLI. De novaturbalionc. 503
Qualiternulriebatiiliosnobilium. 116 —
XLII. De receptione ejus el s3slimatione. 503
Qualiter cancellariusregi servierit in sua guerra de —
XLIII. Excusatioejus. 503
Tolosa. 122 XLIV.— — De constantiaejus. 506
Item qualiterse babuitin guerra Francorum. 122 XLV. Qualiterreprehensasit ejus conslanliaet qua-
De electionecancellariiin archiepiscopum. 125 liler excuselur. 5;'G
l)e lentatione diaboli per malos et iujustos homines —
XLVl. De passionisejus causa et modo. 507
facla. 126 • —
XLVII. Inveclioin carnifices 510
De concilioapudClarendonehabito. 151 —
XLVIII. Deleslatiofacti. 510
De concilioapudKortbamptpnam habilo. 155 —
XLIX. Exaggeratio sceleris. 511
VLTA SAXCTI TLIOMJE QUARTAETQU1XTA, AUCTORIBUSJOAXXE L. — Quareniox debuitmartyrjudicari. 511
DECAKO SALISBURIEKSI, ET ALAKO ABUATE TEWKESBUHIEXSI. —
LI. Deconlrariomalcvolorumjudicio. 512
PrologusAlani. 193 —
LIL Quidverius judicandumfuerit. 515
PrologusJoannisSalisburiensis. 193 —
LIIl. Quomodovere martyrapparuerit. 514
Ineipit vita auctoreJoamieSansburiensi. 195 PASSIO SAKCTI THOM/E,AUCTORE AKOXVMO.
Ineipit vita aucloreAlano. 207 Incipitpassioprima. 517
VlTAS.AXCTI TliOMiESEXTA, AUCTOBE YVILLELMO CAKTUA- Passioalia secunda. 523
MEKSl. Passiotertia. 527
Incipit vita. 254 Passioquarta. 529
VlTASAXCTI TuOMiE SEPTIMA,ALXTORE E. DEEVESUAM. Passioquinta. 553
Prologus. 235 VlTAETPASSlO SAKCTl THOMJE, AUCTOBE AKOXTMO.
IncipiLtranslatiobeati Thomajmartyris. 253 Prologus. 313
VlTASAKCTI TllOMJJOCTAVA , AUCTORIBUSIIEXMCO ABBATE CAr.I. —De vita et moribusparenlumsanctiTlioma;.
ETItOGERlO MONACIIO CllOYLAXDI.Ji. 541;
HpistolaHenriciahbatisad SlephanumLangtoncantus. CAP.II. — De orlu mirabilibeati Thomse 5-10
archiep. 257 CAP.III. — De visionibusmatrisejus. 530
EpistolaRoge.rii,siveprologusin vitamS. Tbomse.259 CAP.IV. —Qualitersehabuerit in juvenlute. 530
VITASAKCTI THOM^ KOKA,AUCTORE AKOXV.MO. VlTASAKCTI TnOMJE, AUCTORE AXOXVMO.
Incipil vita. 265 Incipilvila. 531
VlTASAKCTI TnOM3i DECUMA,AUCTORE BEKEDICTO ABBATE FRAGMEXTA LAXSDOWKIAK.EVIT.5E S. TIIOM.E.
Incipit vita. 267 Prologus. 503
PASSIO SAKCTI TUOM^, AUCTORE AKOKVMO LAMBETIIIEKSI. Incipitvita. 5G5
Prologus. 277 HVMKUS DESAXCTO TIIOMA. 5G9
—
I. Qualiterortus sit. 278 DOCUMEXTA HISTOKICA UESAKCTO TlIOMA.
II. — Prasagium ortus ejus. 279 I. — Causainler Canluarieuscmarchiepiscopumet
III. —De primilivaejusnativilale. 279 cpiscopumLondoniensem. 571
—
IV. Qualiler factussit Canluariensisarchidiaconus. II. — CapitulaconciliiAlexandriLerliihabili Turonis.
279 589
—
V. Qualiterfaclussit regis cancellarius. 280 III. — JuramentummagistriGirardiPucellc et aliorum
—
VI. Quaiiterfaclussit Canluariensisarchiepiscopus. a schismateredeuntium. 591
280 IV — KarratioTJioinrearchiepiscopiCantuaricnsisdc
VII. — Fac.lireprebensio. 280 ampullaoleisancti,quo regesAnglia?ungidebenlin coro-
VIII.—Apologia ejus. 281 natione, sibi diviuitusostensa. 592
—
IX. QualilBrvixerilin episcopalu 285 V. — Colloquiuminter cardinaleset archicpiscopum.
—
X. Qualiter blanditiiscuni subvertere tenta- 593
veril diabolus. piimo 283 •—
VI. Snramacausajinterregem el Thomam. 595
XI. — QualiLerdiaboluseum injuriis posLeaagressus •—
VII. De juramenliscontra"Romanam et Cantuarien-
sil. 237 semEcclesiampubliceper Angliampneslilis. 4-01
XII. — De ortu conlentionisinler ipsumet regem. 287 •—
VIII. Fragmenlumad fiscumperlinens. 402
—
XIII. Qualiterdebtiilsedata esse contcntio. 289 IX. — De schismalisiunovalione. 405
—
XIV. Invectioin episcopos. '290 X. — Graduscognalionisinter regem el reginam. 403
XV. —Deconlenlioiiisresiiscilatione. 291 XI.—Re.vocalioarlieulorumquosrex Heuricussecun
XAL — De lapsu archiepiscopi. 292 dusvoluitEcclesiamAnglicanamobservare. 406
XVII.— De pumiteiitiaeius. 292 —
XII. Capitulapurgationisquamprat-slitilEboraecnsis
XVIII.—De causa!'ug;eejus. 293 quarta manu juratorum, quorumunus fuit magislerVa-
—
XIX. De fugaejus et excusationefuga?. 295 carius. 407
XX. —QualiLerdiaboluseum post hajcdeiicerenisus XIII. — StephaniLangtonarchiepiscopiCanluaricnsis
'Sit. 294 Iraclalusde traiislalionebealiThom;e 408
XXI..—De afflictionee.juspor regem. 293 —
XIV Tractatusde promissionebeatiThomajmarlyris
XXII.— De solalio ejuspcr Deum 293 videlicet quod lalis essel sibisuccessurus,qui Ecclesiie
XXIII.— De indulgenliadominipapa: circaeum. 296 Pontiniacensi r ecorapensarctpro liberalitatibussibi lem-
—
XXiV. Contraquorumdamrepreheusionemcjus ex- pore sui exsiliiimpensis. -523
cus-tio. 29G XV. — Excerplum e codice regio mussi Britanniie.
XXV.— De zeloejus. 29G
XXVI — De prima coercilionee.;us. 297 EPISTOL/ETHOM/E.
XXVII.—Decohibitionecoercitionisetcausa cohibitio- EPIST.I. — Adpapam Aiexandrur.i. 433
nis. r
— 297 EPIST.II. — Adeumdem. — CausaThcma?antc dom-
XXVIII. De rationecoerciliouis. 298 numpapam. 457
1511 ORDO RERUM 1512
EPIST.III. — Ad eumdem. 458 LXXrX.— Ad omnes suffraganeossuos.
EPIST. 531
EPIST.IV. — Ad eumdem. .459 EPIST.LXXX.— Ad clericos et lafcosCantiaj. 535.
EtiST.V. — Ad eumdem. 441 EPIST.LXXXI. Ad— clericos Canlia?. 555;
EPIST.VI. — Ad eumdem. 443 EPIST.LXXXII. — AddecanosCantiaj. 5541
EPIST.VII. — Ad eumdem. 445 EPIST.LXXXIII.— Ad Willelmumsubprioremet con-
EPIST.VIII — Ad eumdem. 430 ventum Canluariensem. 554
. EPIST.IX.— Ad eumdem. 431 —
EPIST.LXXXIV. Ad eosdem. 558
—
EPIST.X. Ad eumdem. 452 —
EPIST.LXXXV. Ad eosdem. 559
EPIST.XL—Ad eumdem. 454 EPIST.LXXXYI.—Ad GuafredumRidelarchidiaconum
EPIST.XII.—Ad eurndem. 433 Cantuariensem. 560
EPIST.XIII. — Ad eumdem. ~ 458 EPIST.LXXXTII.— Ad eumdem. 360
EPIST.XIV.— Adeumdem. 458 EPIST.LXXXVUI. — Ad eumdem; 360
EPIST.XV.—Ad eumdeni. 460 —
EPIST.LXXXIX. AdGuntherium. 5GI
—
EPIST.XVI. Adeumdem. 461 EPIST.XC. — Ad Joannem Cantuariense.mclericum
—
EPIST.XVII. Ad eumdem. 465 suum. 3G2
EPIST.XVIII.— Ad-eumdem. 464 EPIST.CXI. — Ad Alexandrum et Joannem fideies
EPIST.XIX. — Ad eunidem. 465 snos. 564
EPIST.XX. •—Ad eumdem. 469 EPIST.XCn. — Ad eosdem. 565
EPIST.XXI. — Ad eumdem. 470 EPIST.XCllI.— Ad e.ostlem. 5G9
EPIST.XXII.—Adeumdem. 471 EPIST.XCIV.— Ad Rogerium Eboracensemarchiepi-
EPIST.XXIII.— Ad eumdem. 472 scopum. 570
•—
EPIST.XXIV. Ad eumdem. 473 EPIST.XCV.—:Ad eumdem. 5T0
—
EPIST.XXV. Adeuradem. .474 —
EPIST.X-CVI. AdConradumMoguntinumarchiepisco-
—
EPIST.XXVI. Ad eumdem. 481 pum electum. 571
SIPIST. XXVII.— Ad eumdem. ' 484 EPIST.XCVII.— Ad eumdemetSabinum, Hyacinthum
EWST.XXVIII.— Adeumdem. 487 et Henricumcardinales. 572
Epist. XXIX.— Ad omnescardinales. 488 EPIST.XCVHI.— Adeumdem^ 373
EPIST.XXX.— Ad Albertumpresbyterum 492 EPIST.XCIX.— Adeumdem. 5ii
EPIST.XXXI.— Ad eumdem. 492 EPIST.C. — Ad eumdem. 576
EPIST.XXXII.—Adeumdem. 495 —
EPIST.CI. Ad eumdem. 377
EPIST.XXXIII.—Ad eumdemet Tbeodwinum; 494 EPIST.CII.' — Ad Eulconemdecanumet capitulumRe-
EPIST.XXXIV.— AdBemardum,Portuensem, episco- mense. 578
pnm. 493 EPIST.CIII. — Ad eumdemFulconem. 579
EPIST.XXXV.— Ad eumdem. 493 EnsT. CIV — Ad Rotrodum Rolhomagensemarchi-
EPIST.XXXVI.— Adeumdem. 496 episcopum. 580
EPIST.XXXVIL— AdBosonem. 497 EPIST.CV.— Ad eumdem. 581
EPIST.XXXVUI.— Ad Gratianumprotonolarium. 498 —
EriST.CVI. Ad eumdem .581
EPIST.XXXIX.— Ad eumdem. 499 —
EPIST.CVII. Adeumdem. 582
EPIST.XL. — Ad eumdem. 500 EPIST.CVHI.— Ad capitulumRothomagense. 585
EPIST.XLI. — Ad eumdem. 501 EPIST.CIX.— Ad Willelmum Senonensem archiepi-
EPIST.XLII. — Ad Henricum Pisanum presbyterum. scopum. 584
503 EPIST.CX.— Ad Walterum Albanensem episcopum.
EPIST.XLIII. — AdHugonem cardinalem de Bononia. : 588
504 —
EPIST.CXI. Ad GaufredumAutissiodorensemepi-
EPIST.XLIV.— AdIlumbaldum,Osliensemepiscopum. scopum. 588
• 504 EPIST.CXII.— AdDavidBangorensemarchidiaconum.
EPIST.XLV —Ad eumdemet Hyacinthum. 504 . 589
EPIST.XLVI.—Ad e.umdem. 305 EPIST.CXni. — Ad eumdem. 589
EPIST.XLVII.— Ad eumdem. 307 EPIST.CXIV.— Ad eumdem et canonieosBangoren-
. EPIST.XLVIII.— Ad eumdem. 511 ses. 590
EPIST.XLIX.— Ad Hyacinlhumdiaconum. 511 EPIST.CXV.— Ad eosdemcanonicos. 590
EPIST.L.—Adeumde.m. , 512 EPIST.CXVI.— Ad Batlioniensemclerum et nopulum.
EPIST.Ll. — Ad eumdem 515 591
EPIST.LII..-—Adeumdem. 314 EPIST.CXVII.— Ad Hilarium Cicestrensem episco-
EPIST.LllT. — Ad eumdem. 515 pum. 591
EPIST.LIV. — Ad Joannem cardinalem Joannis et EPIST.CXVIH.— Ad clerum et popuium Cicestren-
Pauli. 316 sem. 591
EWST. I.V. — Adeumdem. 517 EPIST.CXIX.— Ad Hugonem Duneimensemepisce-
EPIST.LVI. — Adeumdem. 318 pum. 594
EPIST.LVIL—Adeumdem. 319 —
EPIST.CXX. Ad Bicardum Conventrensem"eoisco-
—
EPIST.LVIII. Adeumdem. 520 pum. 594
EPIST.LIX. — Ad Mainfredum. -.521 EPIST.£XXI.— Ad OEgidiumEbroicensem electum.
EPIST.LX. — Ad Otlonemtitulo SanctiNicolaide Car- 594
cere Tuiliano-diaconum. 521 EPIST.CXXII.— Ad NigellumEliensem episcopumei
EPIST.LXI. — Adeumdem. 522 Bicumsuumarchidiaconum. 595
EPIST.LXII. — Ad eumdem 825 EPIST.CXXIll — Ad Robertum Herefordensemepi-
EPIST.LXIII. — AdTheodwinum. 524 scopum. 696
EPIST.LXIV.— Ad WillelmuniPapiensem. 524 —
EPIST.CXXIV. Ad eumdem. S98
EPIST.LXV.— Ad eumdem. 524 EPIST.CXXT.— Adeumdem. 599
EPIST.LXVI.— Ad eumdem. 523 EPIST.CXX\'I.— Ad GodeiridumLandaviensemepi-
EPIST.LXVH.— Adeumdem. 526 scopum. 600
EPIST.LXVIII.— Ad eumdem. '527 EPIST.CXXVII.— Adeumdem. 600
EPIST.LXIX.— Ad eumdem. 528 EPJST.CXXVIII.— Ad Lincolniensemclerumet popu-
EMST.LXX.— Ad eumdem. 528 lum. 601
EPIST.LXXL.— Ad eumdem. 529 —
EPIST.CXXVIII*. Ad Gilbertum Herefordiensem
—
EPIST.LXXII.— AduniversosEcclesi«filios. Charla postea Londoniensem. 601
prolectionis et libertalis EcelesiasChrisli Cantuariensi EPIST.CXXIX.— Ad GilbertumLondoniensem. 601
eoncessa. 529 EPIST.CXXIX*. — Adeumdem.' 602
EPIST.LXXIII. —Ad suflraganeosCantiseprovincise. EPIST.CXXX.— Ad eumdem. 603
551 EPIST.CXXXI.—Ad eumdem Gilbertum et alios epi-
EPIST.LXXIY.— Ad eosdem. 655 scoposAnglia?. 608
EPIST.LXXV.— Ad eosdem. 356 —
EPIST.CXXXn. Adeumdem. 608
EPIST.LXXA7.—AdomiiesepiseoposAnglia;. 548 —
EPIST.CXXXIII. Ad eumdem. 609
EPIST.LXXVH.—Adfilios Ecclesiseper Cantiamcon- EPIST.CXXXnr.— Ad eumdem. 61Q
atilutos. — Chartade libertatibusEcclesia?. 549 EPISI CXXX\r.— Adeumdem. 610
EPIST.LXXVILT. — Ad omnesqui contraD. papamju- EPIST.CXXXV-7. — Ad eumdem. 611.
faverunt. 330 EPIST.CXXXVII.— Adclerum Londoniensem, 6it
1513 QILE 1N HOC TOMO CONTINENTUR. 1314
EPIST.CXXXYIII. — Ad Stephanum Meldensem epi- ' EPIST.CCCXXin.—. Ejusdem ad ThomamCantuariea-
612 se™- -
scopum.
Erisr.- CXXXIX. — Ad eumdem. 614 EPIST.CCCXXIV.— Willelmi Senouensis.673 ad resrern
—
EPIST.CXL. —AdNivernensemepiscopum. 614 Anglia;. "674
EPIST. C XLI. Ad WillelmumNorwicenseni episco- EPIST.C CCXXY. — Ejusdem ad Gralianum et Yivia-
pum. 619 imm. 674
—
EPIST.CXLII. —Ad eumdem. 619 —
EPIST.CCCXXVI. Ejusdem ad Alexandrumpapam.
EWST.CXLIH.— Ad eumdem. 620 675
EPIST.CXLIV. Ad Joannem Pictaviensem episeo- EPIST. —
CCCXXVII. Ejusdem ad eumdem. 675
pam. 620 EPIST.CCCXXVIH — Eiusdemad eumdem. 675
EPIST.CXLV. — Ad Frogerium Sagiensem episeo- EPIST. —
CCCXXSi. I^jusdemad eumdem. 675
621 EPISI.C CCXXX. — ad eumdem. .675
pum.
EPIST.CXLYI — AdJocelium Saresberiensemepisco- EPIST.CCCXXXI. —Ejusdem
Ejusdem ad eumdem. 675
pum. 622 —
EPIST.CCCXXXII. MallhaaSenonensislliesaurariiad
—
EPIST.CXLVn. Adeumdem. 625 eumdem. 673
—
EPIST.CXLVIII. Ad eumdem. 625 JSPIST. —
CCCXXXIII. Petri Gellensis postea abbatis
• —
EPIST.CXLIX. Ad capitulumSaresberiense. 624 S. Remigii ad Thoraam cancellarium. 675
EPIST.CL. — AdRicardum Syracusanumelecturo. 624 EPIST.CCCXXXIV. — Ejusdem ad eumdem. 676
EPIST.CLI. — Adeumdem. 623 —
EPIST.CCCXXXX. Ejusdemad eumdem. 6715
•—
EPIST.CLII. Ad Rogerium Wjeornieusem episco- —
EPIST.CCCXXXYl. Ejusdemad Alexandrumpapam.
pum. 625 678
EPIST.CI.IU.—Ad eumdem. 62G —
EPIST.CCCXXXVII. C. Lantoniensis presbyteri ad
—
Ewsi. CLIV. Ad eumdem. 629 Alexandrumpapam. 678
—
EPIST.CLV. Ad eiimdem. 650 EPIST.CCCXXXVIII.—Simonis prioris de MonteDei
EPIST.CLVI.—Ad Henricum Wintoniensem episco- ctEngelberti prioris de Valle S. Petri ad Alexandrum
pum. 652 papam. 678
EPIST CLVII. — Ad enmdem. 655 EPIST.CCCXXXIX. — Eorumdemad eumdem. 678
EPIST.CLVIII.— Ad eumdem 654 EPIST.CCCXL.— Ejusdem Simonis ad Albertum- car-
—
EPIST.C.LIX. Ad eumdem. 655 dinalem. 678
EPIST.CLX.--—Ad eumaem. 657 EPIST.CCCXLI. —A. SanctasOsilhasministriadAlexan-
EPIST.CLXI. Ad eumdem. 658 drum papam. 679
EPIST.CLXII.Âd ftobertum prKpositumArcensem. EPIST. —
CCCXLII. AhbalisRamesiensisad Alexandrum
659 pajiam. - 679-
EPIST. CLXni.—Ad Clerembaldumelectum et fratres - •—
EPIST.CCCXLIII. Willelmi Ramesiensisad Alexan-
0. Augustini. 659 drum papam. 679
—
EPIST.CLXIV, Ad eosdem 640 —
EPIST.CCCXLIV. Nicolaide MonleRothomagensiad
EPIST. CLXY.—Ad Arthurum de.Burgis et complices ThomamCantuariensem. 679
ejus. 640 —
EPIST.CCCXLV. Ejusdemad eumdem. 6S0
- EPIST.CLXVI.— Ad Bicardum priorem et capituluni EPIST.CCCXLVI.—Ejusdem ad eumdem. 681
de Dovera. 641 EPIST.CCCXLYII. — Ejusdemad eumdem.. 684
—
EPIST.CLXVII. Ad Simonemprioremde MonteDei, EPIST.CCCXLYIII. — Henrici abbalis Stratfordiensis-
el Bernardumde Corilo. 641 ad Alexandrumpapam. 68Sv
EPIST.CLXVin.—Ad fralrem Nieolaumde MonleRo~ EPIST. —
CCCXLIX. S.Ecelesia?TriuitatisLondoniensis
tbomagensi. — 641 ad Alexandrumpapam, 686
EPIST. CLXIX. Ad Silvestrum Lexoviensemthesau- EPIST. —
CCCL. \VjIie]n_iecciesla)S.Trinitatis Londo-
rarium. _ _._ .. - -— - - - _
645- nieusls prioris ad eumdem.* 687
EPIST.CLXX.— Ad canonicosPanlaneiae. 644 gEriST. CCCLI.— Ernisii abbalis et R. prioris S. Victo-
EPIST.CLXXI.—Ad Gilbertumde Semplingham._6t4 ris Parisiensisad RobertumHerefordiensem. 687
EPIST.CLXXII."—Adeumdem. 643 EPIST.CCCLU:— Prioris S. Victoris Parisiensis et
EPIST.CLXXIII.—Admagislrum.Yivianum. 646 R. abbalisS. Augusliniad Alexandrumpapam. 688
—
EPIST.CLXXIV. AdK. abbatemet Willelmumprio- —
. EPIST.CCCLIIL AVillelmiRadingensis abbalisad
rem de Valle. 647 Alexandrumpapam. 688
EriST.CLXXV.—Ad magislr.umLombardum. 648 —
EriST.CCCLIV. Willelmi ad Hugonem Dunelmen-
—
EPIST.CLXXVI. Ad qusmdam amicum. 648 sem. 688
—
EPIST.CLXXVII. Ad Henricum II, regem Anglise —
EWST.CCCLY. Lumbardi ad Aiexandrum papam.
648 089
—
EPIST.CLXXVIII. Ad eumdem. 649 EPIST.CCCLVI.— Theobaldi Blesensis ad eumdem.
EPIST.CLXXIX.—Ad eumdem 651 689 '
—
EPIST.CLXXX. Ad eumdem. 633 EWST. —
CCCLVII. W. monachiep. ad Gilbertum. 689
—
EPIST.GLXXXI. Ad eumdem. 657 EPIST.CCCLYIII. — MagistriYiviani ad ThomamCan-
EPIST.CLXXXII.— Ad eumdemHenricumII. 659 tuariensem. 690
EPIST.CLXXXIII.— Ad eumdem HenricumII. 659 —
EPIST.CCCLIX. Ejusdera ad eumdem. 691
EPIST.CLXXXIV.— Adeumdem. 660 —
EPIST.CCCLX. E|usdem ad Alexandrumpapam. 691
EPIST.CLXXXY.—Ad Ludovicumregem Francorum. EPIST.CCCLXI.— Eiusdemad eumdem. 692
661 EPIST.CCCLXII.— Ejusdemad Henricnmregem. 692
—
EPIST.CLXXXVI. Ad eumdem. 661 EPIST.CCCLXHI.—Laurenlii abbatis Westmouaste-
—
EPIST.CLXXXVII. Ad eumdem. 662 riensisad Alexandrumpapam 692
—
EPIST.CLXXXYIII. Ad Malhildeni imperatricem. —
EPIST.CCCLXIV. MagistriWiilelmi ad TliomanCan-
665 tuariensem. 692
—
EPIST.CLXXXIX Ad Ovvemimregem WalliaB. 664 —
EPIST.CCCLXY. Hervei clerici ad ThomamCantua-
—
EPIST.CXC. Ad eumdem. 664 riensem. 694
EPIST.CXCI.— Ad eumdem. 663 —
EPIST.CCCLXYI. Ejusdemad eumdem. 697
EPIST. CXCII.—AdMathildemSiculorumreginam. 666 —
EPIST.CGCLXYII. Hugonis ad eumdem Thomam.
EPIST.CXCIII.— Ad Stephanum cancellarium regis 698
Sicilise. 667 EPIST.CCCLXYIII. — Nunliisui ad eumdem. 699
—
EPIST.CXCIV. Ad Robertum comitem Leicestrise. ET-IST.
CCCLXIX. — Nuntiisui ad eumdem. 701
668 EPIST.
CCCLXX. — Nuntiisui ad eumdem, 702
—
EPIST.CXCV. Ad Hugonemcomitem. 669 EPIST.
CCCLXXI. — Amicisui ad eunidem. 704
—
EHST.CXCYl. Ad dilectam filiam suam Idoneam EPISTCCCLXXII. — Amicisuiad eumdem 707
670 EPIST.CCCLXXIII. 707
EPIST.CXCVIL— Ad comitissamWarenne. 672 EPIST.CCCLXXIV. — Fratris R. ad fratres G. el R. 707'
EPISTOLiEYARIORUM AD. S.TIIOMAM ET ADALIOS. —
EPIST.CCCLXXV. Nuntiisui adThomamCanluarien-
EPIST.CXCVIII-CCCXIX. 671,672 sem. 709;
EPIST.CCCXX.— Botrodi Bothomagensisarchiepisco- EPIST.CCCLXXVI. — InimicorumThomsead papam et.
pi ad Henricum presbyterum cardinalem. 67i cardinales. 711.
—
EPIST.CCCXXI. Ejusdem ad regem Anglise. 675 EPIST.CCCLXXVII. — Amicicujusdamad ThomamCan-
EP'ST.CCCXXII. -- Ejusdemad Alexandrumpapam.675 luariensem. lii'
1513 OHDOREtiUM 1516
EPIST.CCCLXXVIII. — Amici cujusdam ad eumaem. EPIST.XXXY.— Ad G. priorem et conventumHere.
712 fordiensem. ' TiP.
—
EPIST.CCCLXXIX. Amicisui ad papam. 714 —
EPIST.XXXVI. Ad Eugenium papam.III 77?
EPIST.GCCLXXX. — Amici cujusdamad-ThomamCan- — J.
EPIST.XXXVII. Ad legatum. 775
tuariensem. 714 "(EPIST.
XXXVIII. Ad— TheobaldumCantuariensem ar-
EPIST.CCCLXXXL — Cuj'usdamfamiliarisad eumdem. cniepiscopum. 773
/15 EPIST.XXXIX.— Adeumdem. 774
—
EPIST.CCCLXXXII. Amiciad amicum. 717 —
EPIST.XL. Ad RobertumLincolniensemepiscopnm.
EPIST.CCCLXXXIII.— Cujusdamamici ad Thomam. 774
720 —
EPIST.XLI. Ad Eugeniumpapam. 775
EPIST.CCCLXXXIV. — Cujusdamamici ad"eumdem. —
EPIST.XLII. -AdJoannemde Cant. 775
725 —
EPISTXLHI. AdJocelinum Salesberiensemepisco-
EPIST.CCCLXXXV. •—Amiciad amicum. 25 pum. 777
EPIST.CCCLXXXVL — Amiciad amicum. 724 EPIST.XLIV. Ad — Theobaldum Canluariensemarchi-
EPIST.CCCLXXXVII. — Ludovici ad HumbaldUmet 777
725 episcopum.
Hyacinthum cardinalis.— EPIST.XLY. — Ad Uctredum Landaviensem episc.o-
EPIST.CCCLXXXVIII. Amici cujusdam ad Thomam pum. 778
Cantuariensem. 725 EPIST. XLYI.—Ad TheobaldumCantuariensemarchi-
EPIST.CCCLXXXIX. — Amici cujusdam ad eumdem. 779
726 episcopum. —
EPIST.XLYII. Ad Uetredum Landaviensemepisco-
EPIST.CCCXC.— CoexsulumbeatiThomaaad Albertum pum. 779
cardinalem. 728 EPIST.XLYIII.'—Ad priorem et fratresde Goldclive.
EPIST.CCCXCI.—Eorumdemad Gralianum. 731 779
—
EPIST.CCCXCII. Fidelis cujusdam ad ThomamCan- EPIST. XLIX. — Ad SimonemWigorniensem episco-
tuariensem. 755 780
EPIST.CCCXCIII. — Amicicuj'usdamad Joannem Sa- pum. EPIST. —
L. AdRobertumHerefordiensemepiscopum.
resberiensem. 734 780
EPIST.CCCXCIY. — Nunlii sui ad ThomamCanluarieu- EPIST.LI. — AdJocelinum Salesberiensem episco-
sem. 757 pum. 781
EPIST.LII.— Ad Malhildemimperal.ricem. 782
SILBERTUS FOUOT EX ABBATE EPISCOPVS " —
EPIST.LIII. Ad Jocelinum Salesberiensem episco-
PRIMUM HEllEFORDIENSIS, DEINDELONDO- pum. 782
NIENSIS. EPIST.LIY. — AdWillelmumde Cheisneia. 7^5
PraBfalio. 759 - —
EPIST.LV. Ad F. Radingensemabbalem. 784
Catalogus regum et pontificumGilberti conlempora- —
EPIST.LVI. AdUctredumLandaviensemepiscopum.
Tieorum. 745 78i
EPISTOLJEGILBERTIFOLIOT. —
EPIST.LVII'. Adeumdem. 785
—
EPIST.I. Ad B. Cerneleiensemabbatem. 745 —
EPIST.LYin. Ad Henricum AVintoniensem episco-
EPIST.II —Ad 745 pum. 786
EPIST.III. —AdHenricum Winloniensem episcopum, EPIST.LTX.— AdGaufridumpriorem Wintonias. 786
A. S. legalum. 747 EPIST.LX. — Ad ..... Cpiscopum. 786
EPIST.IV. —Ad Simonem Wigorniensemepiscoptim. EPIST.LXI. — AdUctredumLandaviensemepiscopUm.
748 787
—
Erisi. V. Ad Coeleslinum papam. 749 —
EPIST.LXII. Ad Jocelinum Salesberiensemepisco-
—
EPIST.YI. AdTheobaldumCantuariensemarchiepi- pUm. 787
scopum. 750 EPIST.LXIII. — Ad eumdem. 788
EPIST.VLT.— Ad eumdem. 730 EPIST.LXIV.— Ad RobertumHerefordiensem episco-
EPIST.YIII. — Ad Uctredum Landaviensem episcopum. 788
pum. 751 EPIST. —
LXV. SimonisWigorn. episcopusad univer-
—
EPIST.IX. AdRobertumHerefordiensemepiscopum. sos S. Mat.ecclesi» filios. 789
751 —
EPIST.LXVI. Ad Simonem Wigorniensem episco-
—
EPIST.X. Ad R. priorem et fratres MalverniEe."754 pum. 790
EPIST.XI. — Ad Luciumpapam. 755 EPIST.LXVTL— AdJocelinum Salesberiensemepisc.o-
EPIST.XII. — AdHamonemBordesleise. 756 pum. '790
EPIST.XIII. — Ad Jocelinum Salesberiensem episco- EPIST.
" LXVIII. '— AdBernardumClarasvallensem abba-
pum. .757 tem. : . 791
EPIST.XIV.—Ad eumdem Jocelinum. 757 EPIST. —
LXIX. Ad TheobaldumCanluariensemarchi-
EPIST.XV. —Ad B. Cerneliasabbalem. 758 episcopum. , 791
FPIST.XVI. — Ad J. aposlolica?sedis legatum. 759 — ad
EPIST.LXX. Simonis Wigorniensis parochianos.
—
EPIST.XVII. Ad Eugeniumpapam. 760 792
EPIST.XVIII.— Ad eumdem. 760 EPIST.LXXI.— Ad Uclredum Landaviensemepiscn-
EPIST.XIX.— Ad Joannempriorem S. Michaelis. 761 pum. _^ 792
EPIST.XX..—AdB. CerneliK;abbatem. 761 " —
EPIST.LXXII. Ad B. Exoniensemepiscopum. 795
EPIST.XXI.—Ad UclredumLandaviensemepiscopum. EPIST.LXXIII.—Ad Eugeniumpapam. 795
761 —
EPIST.LXXIV. Ad Roberlum Herefordiensem epi-
EPIST.XXII. -» AdTheobaldumCantuariensemepisco- scopum. -. 794
pum. , 762 EPIST.LXXY.— AdHienardum,Joannem el capilulum
EPIST.XXin. — Ad eumdem. 762 S. David. 794
EPIST.XXIY.— Ad Simonem Wigorniensem episco- EPIST.LXXVI.— AdRobertum Lincolniensemarcbi-
pum. 765 episcopum. 794
—;
EPIST.XXY. Ad Eugeniumpapam. 764 JipiST. —
LXXYn. AdHobertumBathoniensemepisco-
—
EPIST.XXYI. Ad Simonem Wigorniensem episcopum. 793
pum. 764 —
EPIST.LXXY1H. Adcanonicosecclesia; Herefordien-
—
EPIST.XXYII. AdTheObaldumCantuariensemarehi- sis. 793
episcopum. 765 EPIST. LXXIX.— Ad Brientiumfilinmcomilis. 798
EPIST.XXVIII. — Adeumdem. 765 EPIST.LXXX.— Ad Nigellum Eiiensem episcopum. '
EPIST.XXIX. — Ad Osbernum. 766 801
EPIST.XXX.— Ad Jocelinum Salesberiensemepisco- —
EPIST.LXXXI. Ad Radulfum decanum Herefordia3.
pum. 767 801
EPIST.XXXI.— AdTheobaldum Cantuariensemarchi- EPIST. LXXXII.'— Ad Henricum Ebcracensem archi-
episcopum 767 episcopum. 804
EPIST.XXXII. — AdR. priorem et fralres Cernelia?. EPIST. LXXXIII.— Ad TheobaldumCanluariensem * ar-
768 Chieniscopum. — 804
EPBT.XXXIIT.— AdRobertum' S. S. apostolics can- EPIST.LXXXIV. Ad Eugeniumpapam. 803
celiarium. 770 —
EPIST.LXXXV. Ad Jnaniiemde.Dinan. 806
EPIST.XXXIV.— Ad SimonemWigorniensemepisco- EriST.LXXXVI.— Ad Ro. de Burnaham. 866
pum. 771 EnsT.LXXXYII.— AdEugeniumpapam. 807
1517 QUJ; 1N HOC TOMO CONTHSENTUR. 151
EPIST.LXXXVttl.— Ad eumdem. 807 EPIST.CXLVI.— Alexandripapsead Gilbertum. 851
EPIST.LXXXIX.— Ad universas S. matris Ecclesia?fi- EPIST.CXLVII.— Henrici regis ad Gilbertum. 852
Jios. 808 EPIST.CXLVIII.— AdAlexandrumpapam. 852
—
EPIST.XC. Ad Robertum Lincolniensemepiscopum. EPIST. C XLIX. — Ad eumdem. 854
809 EPIST.CL.— Adeumdem. 8S5
EPIST. —
XCI. Ad TheobaldumCantuariensem archi- EPIST. CLI. — Ad eumdem. 856
episcopum. — 809 EPIST. C LII. — Ad eumdem. 856
EPIST.
XCII. Ad Eugeniumpapam. 810 EPIST.CLIII. — Ad eumdem. 857
—
EPIST.XCIII. Adeumdem. ,810 —
EPIST.CLIV. Ad eumdein. -57
—
EPIST.XCIV. Ad eumdem. 811 EPIST. C l.V.— Ad enmdem, posl passionem Domini
—
EPIST.XCV. Ad Eugeniumpapam. 812 Cantuariensis. 859
—
EPIST.XCVI. Ad eumdemEugenium. 815 EPIST. C LVI. — Ad eumdem. 860
—
EPIST.XCVII. Ad eumdem. 815 EPIST. C I.VJI. — Ad eumdem. 861
EPIST.XCVIII.— Ad eumdem 814 —
EPIST.CLVIII. Adeumdem. 863
—
EPIST.XCXIX. Ad eumdem. 814 —
EPIST.CLIX. Ad eumdem. 863
—
EPIST.C. AdEliamde Sai. 815 EPIST.CLX. — Ad eumdem. 863
—
EPIST.CI. Ad.. .. 815 EPIST.CLXL — Ad eumdem. 864
—
EFIST.CJI. AdPhilippumde Sarnefeld. 815 EPIST. C LXII. — Ad eumdem. 865
—
EPIST.CIII. Ad G. archidiaconum Wigorniensem. EPIST.C L.XIII. — Ad eumdem. 867
816 —
EPIST.CLXIV. Adeumdem. 868
—
EPIST.CIV. Ad RohertumExoniensem episcopum. EPIST.CLXV. — Ad eumdem. 869
816 EPIST.C LXVI. — Adeumdem. 871
EPIST.CV. — Roberti Exoniensisepiscopi ad Euge- EPIST.C LXVII. — Ad eumdem. 872
nium papamIII. 817 —
EPIST.CLXVIII. Ad eumdem. 872
EPIST.CVI.— Ad Henricum Normannorum ducem. —
EPIST.CLXIX. Ad eumdem pro Herefordiensiepi-
817 scopoeleclo. — 875
—
EPIST.CVII. Ad TheobaldumCantuariensemarchi- EPIST.CLXX. Ad eumdem. 873
episcopum. — 817 EPIST.C LXXI. — Ad eumdem. 874
EPIST.CVIII. Adeumdem. 818 EPIST.C LXXII. — Adeumdem. 875
—
EPIST.CIX. Ad RogeriumEboracensemarchiepisco- CLXXIIL—Adeumdem.
E.PIST. 876
pum.. 819 —
EPIST.CLXXIV. Ad eumdem. 877
—
EPIST.CX. RogeriiEboracensisarchiepiscopiad Gil- —
EPIST.CLXXV. Ad eumdem. 879
bertum. 820 EPIST. —
CLXXVI. Ad WillelmumPapiensem cardina-
—
EPIST.CXI. Ad Rogerium Eboracensemarchidiaco- lem. 880
num. 822 EPIST.CLXXVII. —Ad eumdem. 882
—
EPIST.CXn. AdWillelmumde Hinet. 824 EPIST.CLXXVIII.— Ad eumdem,pro Wintoniensiele-
—
EPIST.CXIII. Ad A. papam. 828 cto. 882
—
EPIST.CXIV. Adeumdem. 828 —
EPIST.CLXXIX. Ad JoannemNeapolitanumcardina-
—
EPIST.CXV. AdHenricumregem. 829 lem. 883
EPIST.CXVI.— AdB. Leicestriaearchidiaconum.830 EPIST.CLXXX.— AdJ. cardinalemdiaconum. 884
EPIST.CXVII.— AdMatthaeumarchidiaconumGloce- EPIST.CLXXXI.— Ad universos S. Mat. Ecclesiae0-
strne. 830 lios. 885
—
EPIST.CXyni. AdA. comitissamLeicestrias. 830 —
EPIST.CLXXXII. Ad eosdem. 886
—
EPIST.CXI-X. Ad Henricumregem. 831 —
EPIST.CLXXXIII. Adeosdem 886
—
EWST.CXX. Ad TheobaldumCantuariensemarchi- —
EPIST.CLXXXIV. Ad eosdem. 887
episcopum. — 852 EPIST CLXXXV. — Ad eosdem. 887
EPIST.CXXJ. Adeumdem. 852 EPIST. C LXXXVI. — Adeosdem. 887
—
EPIST.CXXII. AduniversosS. matris Ecclesiaefilios. EPIST.CLXXXVII. — Ad eosdem. 888
855 —
EPIST.CLXXXVIII. Ad eosdem. 889
—
EPIST.CXXnt. Roberti Herefordicnsis episcopi ad —
EPIST.CLXXXIX. Ad eosdem. 889
eosdem. 854 -
EPIST.CXC Ad eosdem. 889
—
EPIST.CXXIV. AdAdrianumpapam. 855 —
EPIST.CXCI. Adeosdem. 890
—
EPIST.CXXV. Ad parochianosHerefordiensiseccle- —
EPIST.CXCII. Ad eosdem. 890
siai. 855 EPIST. —
CXCIII. Ad Thomam Cantuaricnsemarchiepi-
—
EPIST.CXXVT. Adfratres Theochesberia?. 856 scopum. 891
EPIST.CXXVII.— AdR. comitemLeicestriae. 856 EPIST. C XCIV. — AdThomamCantuariensem archiepi-
EPIST.CXXVIII.— Ad Robertum Lincolniensemepi- scopum. 892
scopum. 857 —
EPIST.CXCV. Ad eumdem. 905
—
EPIST.CXXIX. Ad universosS. matris Ecclesiaefi- EPIST. C XCVI. — Ad suflraganeosCantuariensisEccle-
Jios. 857 sise. 905
EPIST.CXXX.— Ad Ricardum Londoniensemepisco- EPIST.CXCVIbis. — Ad eosdem,de eleclione Urbani
pum. 858 papse. 906
—
EPIST.CXXXl. Ad TheobaldumCantuariensemar- —
EPIST.CXCVII. Ad G. Cantuariensemarchidiaco-
cliiepiscopum — 859 num 906
EPIST.CXXXIL Ad... 840 EPIST. C XCVIII. — Ad Maurilium Parisiensem archi-
EPIST.CXXXIII.— Ad RicardumLondoniensemepi- cpiscopum. 907
scopum. 841 EPIST.C XCIX. — Ad R. Pictaviensemarchiepiscopura.
EPIST.CXXXIV. — AdRobertum comitem Glocestriae. 907
841 —
EPIST.CC. AdRolrocumRothomagensemarchiepi-
—
EPIST.CXXXV. AdR. de Wirecestria. 812 scopum. 908
EWST.CXXXVI—Ad A. Lincolniensem episcopum. EPIST.C CI. — Ad RogeriumEboracensemarcLicpjsen-.
844 pum. 909
EPIST.CXXXVII. — Ad RicardumLondoniensemepi- EPIST.CCII.— Adeumdem. 909
scqpum. 844 EPIST.C CIII.—AdJ. decanum Augiefisem. 909
—
EPIST.CXXXVIH. AdGilbertumde Laci. 845 —
EPIST.CCJV. Ad Cestrensemcpiscopum. 910
—
EPIST.CXXXIX. AdDavid Menevensemepiscopum. —
EPIST.CCV. Ad Hilarium Cicestrensemcpiscopum.
846 910
EPIST.CXL.— Ad WillelmumarchidiaconumLondo- EPIST.CCVI.— Ad Hugonem Dunelmensemepisco-
niensem. 1847 pum.1 9U
CXI.I.— Ad TheobaldumCaniuariensemarchi-
EPIST. EPIST.CCVII.— Ad BartholomaeumExonienscm epi-
episeopuiu. — |847 'scopum. 911
EPIST.CXLII. Adeumdem. EPIST.
CCVIII. — Ad Robertum Oxenfordensemarchi-
EPIST.CXLIII.— Ad R. Lincolniensem episcopum.J848 diaconum.
' 9t |
819 EPIST.CCIX. — Ad eumdem. 912
EPIST.CXLIV.— Ad W. Ceslrensemepiscopum. 850 EPIST.CCX.— AdRobertumHerefordicnseraelectum.
EPIST.CXLV. — ThomseCant.archiepiscopiad Gilber-
" 912
tum. 851 —
EPIST.CCXI. Adeumdem. 913
1519 ORDO RERUM ( *.— T520
EPIST.CCXIT.— Ad eumdem. 915 EPIST.CCLXXXI. — AdA. comitissamLeicestriae.95'
EPIST.CCXIII..—Adeumdem. 914 EPIST.CCLXXXII. — AdcomitemAlbencum. 9,.s
—
EPIST..CCX1V.Adeumdem. 914 —
EPIST.CCLXXXIII. Ad magistrumDavid. 939
—
EPIST.CCXV. Ad episcoposHerefordiensemet Wi- —
EPIST.CCLXXXIV. Ad Willelmumde MalaPalude.
gorniensem. — 915 959
EPIST.CCXVI. Ad G. decanum, et capitulumHere- EPIST.CCLXXXV. — Ad H. comitemNorfolciae. 959
fordiae. .916 EPIST.CtLXXXVI.— AdR. de SanctoWalerico. 960
EPIST.CCXVII.— Ad eosdem. 916 EPIST.CCLXXXVII. — Ad .... 961
—
EPIST.CCXVIII. Ad UclredumLanaaviensemepi- EPIST.CCLXXXVlil —
ad CCCXXX. Ad varios nonco-
scopum. 917 gnitos. a 966 ad 977
—
EPIST.CCXIX. Ad NicolaumLandaviensemepisco- EPISTOLJEVARIORUM ADGILBERTUM ET ALIOS.
pum. 917 ad
EPIST.CCCXXXI CCCLXXX.—Alexandri III papas
—
EPIST.CCXX. Ad Robertum Lincolniensemepisco- ad varios. 977
pum. 918 EPIST. CCCLXXXI. — UrbaniIII papae ad B. Cantua-
H, EPIST.CCXXI. — Ad eumdem. 918 riensem archiepiscopum, et omnes episcopos in Anglia
EPIST. —
CCXXII. Ad eumdem. 919 constilutos. 979
—
EPIST.CC.VXIII. Ad R. Lincolniensemarchidiaco- EPIST.CCCLXXXII. — HorioriiIII papaead universos
num. 920 Chrislianos de
per Angliamcow*titutos, translatioueBeati
EPIST.CCXXIV. — Ad parochianos Londoniensis
eccle- Thomae.
site. 921 EPIST.CCCLXXXIII. — Ejusdemad W. prioremet con-
EI'IST.CCXXV.— Ad eosdem. 921 ventumCantuariensem. 980
—
EPIST.CCXXVI.—Ad eosdem. 922 —
EPIST.CCCLXXXIV. Alberti cardinalisad Thomam
EPIST.CCXXVII. Ad eosdern. 922 Canluariensem. 980
EPIST.CCXXVIII.— Adeosdem. 925 EPIST.CCCLXXXV. — et
Ejusdem Theodwiniad Hen-
—
EPIST.CCXX-I-X. Adeosdem. 925 ricum rcgem. 9.1
—
EPIST.CCXX.X Adeosdem. 92i —
EPIST.CCCLXXXVI. Eorumdemad conventumCan-
—
EPIST.CCXXXI. Ad eosdem. 924 tuariae. 982
—
EPIST.CCXXXII Ad eosdem. 924 —
EPIST.CCCLXXXVII.Eorumdem ad WillclmumSe-
—
EPIST.CCXXXHI. Adeosdem. 925 none.nsemarchiepiscopum. 982
EPIST.CCXXXIV. — Adeosdem. 923 EPIST. —
CCCLXXXVllI. Eorumdem GilbertumRa-ad
EPIST.CCXXXV. — Ad eosdem. 926 venensem archiepiscopum. .984
EPIST.CCXXXVI. — Ad eosdem. 927 EPIST. C CCLXXXIX. — Bernardi Portuensis episcopi
EPIST.CCXXXVII. — Adeosdem. 927 ad ThomamCantuariensem 985
EPIST. —
CCXX-XVIII.Ad parochianosSanctiPauli. 928 —
EPIST.CCCXC. Gratiani ad Gaufredum Ridelet alios.
EPIST.CCXXXIX. — Adeosdem. 930 983
EPIST.CCX-L.— AdRobertumarchidiaconum Essexia?. 'EPIST. CCCXCI. — Ejusdem ad Thomam Cantuarien-
931 sem. 986
—
EPIST.CCXLI. Ad P. Nivernensemepiscopum. 951 EPIST. —
CCCXCII. HumbaldiOstiensisepiscopiad Tho-
KPIST. —
CCXLIL Ad Walterum Norwicensem. 952 mamCantuariensem. 986
—
EPIST.CCXLIII. Ad Jocelinum episcopumSalesbe- EPIST. —
CCCXCIII. Hyacinthi ad Thomam Cantuarien-
riensem. 952 sem. 987
EPIST.CCXLIV.— Ad eumdem. 953 —
EPIST.CCCXCIV. Joannis Neapolilani ad Thomam
—
EPIST.CCXLV. Ad eumdem. 933 Cantuariensem. — 988
—
EPIST.CCXLVI. Adeumdem. 934 EPIST.CCCXCV. Ejusdemad Henricumregem. 988
EPIST. —
CCXLVII Ad eumdem. 934 EPIST.CCCXCYI. — OltonisdiaconicardinalisS. Nieo-
EPIST.CCXLVIH. — Ad RogeriumWigorniensemepi- lai de Carcere Tulliano, ad Alexandrumpapampro Gil-
scopum,pro priore—Malverniae. 934 berto Londoniensiepiscopo. 990
EPIST.CCXLIX. Adeumdem. 955 —
EPIST.CCCXCVII. Ejusdemad ThomamCanluarien-
—
EPIST.CCL. Ad eumdem. 955 sem. 99)
—
EPIST.CCLI. Adeumdem. 956 —
EPIST.CCCXCVIII. Ejusdemad eumdem. 99J
—
EPIST.CCLII. Ad eumdem. 957 EPIST.CCCXCIX. — Petri cardinalisdiaconiad Thomam
—
EPIST.CCLIII. Ad eumdem. 957 Cantuariensem. 991
—
EPIST.CCLIV. Ad priorem et conventumCharitatis. —
EPIST.CD. Eiusdem ad enmdem. 991
958 —
EPIST.CDI. TTieodwini ad eumdcnt 992
EPIST.CCLV.—Ad A. abbatem et capituhim Cirece- —
EPIST.CDII. Ejusdemad eumdem. 992
striae. 959 —
EPIST.CDIII. WillelmiPapiensisad Alexandrumpa-
EPIST. —
CCLVI. Ad eosdem. 940 pam. 993
—
EPIST.CCLVII. Ad Stephanum Cluniacensemabba- —
EPIST.CDIV. Ejusdem et Ollonisad eumdem. 993
lem. 940 EPIST.CDV. — Ejusdem Willelmit,d TbomamCanlna-
—
EPIST.CCLVIII. Ad R. archidiaconumColecestriae. riensem. 993
941 —
EPIST.CDVI. Ejusdemad eumdem. 993
—
EPIST.CCLIX. Ad H. abbatem banctiEdmundi.941 —
EPIST.CDVII. Ejusdem el Ottonisad eumdem. 991
EPIST.CCLX.— AdH. abbatemGlocestriae. 942 EPIST. CDVIIl. — Eorumdemad eumdem. 99i
EPIST.CCLXl.— Ad MatlhaeumGlocestrensemarchi- —
EPIST.CDIX. EjusdemWillelmi ad GilbertumLon-
diaconum. 942 doniensem. 993
—
EPIST.CCLXII. Ad Willelmumabbatem Radingen- EPIST. —
CDX. Ejusdemad eumdem. 996
sem. 945 —
EPISTCDXI. Ejusdem et Ottouisad Norwicensem ct
EPIST.CCLXIII.— Ad eumdem. 944 Cicestrensemepiscopos. 996
EPIST.CCLXIV.— Ad abbatemRievallensem. 944 EPIST.CDXII.—T. Cantuariensisarchiepiscopiad Gil-
EPIST.CCLXV.— Ad F. Salmurensemabbatem. 944 bertum London. — 996
—
EPIST.CCLXVL Ad Laurentium abbatem Weslmo- EPIST.CDXIII. Tbeobaldiad... 997
nasteriensem. 946 —
EPIST.CDXIV. Ejusdemad Henricnmregem. 998
EPIST.CCLXVII.—Ad Henricumregem. 947 EPIST.CDXV.— Ejusdemad eumdero. 999
EPIST.CCLXVIII. — Ad eumdem. 948 —
EPIST.CDXYI. Ejusdemad... 1000
EPIST.CCLXIX.— Ad eumdem. —
948 ' EPIST.CDXVII. Eiusdemad... 1001
EPIST.CCLXX.— Ad eumdemHenricumregem. 949 —
EPIST.CDXVIH. Ejusdemad... 1001
EPIST.CCLXXI.— Ad eumdem. 950 —
. EPIST.CDXIX. Theobaldi Cantuariensisarchiepi-
—
EPIST.CCLXXII. Ad euradem,de censuSanctiPetri. scopi testamentum. 1002
950 —
EPIST.CDXX. Prioris et conventusCantuariensisad
EPIST.CCLXXIII. — Ad eumdem. 93t Alexaudrumpapam. 1002
—
EPIST.CCLXXIV. Ad eumdem. 951 EPIST. —
CDXXI. Odonisprieris et conventusCantuar.
EPIST.CCLXXV. — Ad euradem. 953 ad Alexandrumpapam. 1003
EPIST.CCLXXVl. — Ad eumdem. 933 EPIST.CDXXll.— Ejusdemad RicardumPiclaviensem
EPIST.CCLXXVIl. — Ad eumdem. 954 archidiaconum. 1005
EPIST.CCLXXVHI. — Ad M. regem Scotiie. 954 —
EnsT. CDXXIII. Willelmi prioris el conventusec-
EPIST.CtLXXIX.— AdRobertumcomitcmLeicestriae. clesiaeChristi Cantuariensisad universosChristi fideles.
935 1005
EWST. CCLXXX, - Ad eumdem. 936 EPIST.CDXXIV— Rogcri Eborac.archieo.ad Alexwi-
_S21 QUJE 1N HOC TOMO CONTINENTUR. 1522
drura papam. i005 et conventumS. MariaeWigorniensis. 1041
EPIST.CDXXV. —Ejusdemad HugonemDunelmensem —
EPIST.CDLXXVI. Fralrum Carthusianornmad Hen-
eoiscop.et alios — 1006 ricum regem. 1042
EPIST.CDXXVI. ArchiepiscopiReraensisad Alexan- EPIST. CDLXXVII. — A. ad
Certesiensis Alexandrum
drum papam. 1007 papam. 1042
EPIST.CDXXVII. — CanonicorumRemensiumad eum- —
EPIST.CDLXXVIII. H. Cluniacensisabbalisad Gil-
*„ dem. 1007 bertum. 1043
EPIST. —
CDXXVIH. Rotrodi Rothomagensisad eum- —
EPIST.CDLXXI-X. E.jusdemad eumdem. 1043
dempapam. 1007 — de
EPIST.CDLXXX. Philippi abbatis Eleemosynaad
EPIST. —
CDXXIX. Ejusdemad eumdem. 1007 Thomam Cantuar. 1045
EPIST.CDXXX. — Ejusdemad HenricumPisanumcar- EPIST.CDLXXXL—Henrici Ilregis Angliaeadepiscopos
dinalem. 1007 Aiigliae. 1045
EPIST. —
CDXXXI. Eiusdem ad Thomam Cantuarien- —
EPIST.CDLXXXII. Eiusdemad vicecomites. 1046
sem. 1008 EPIST. .CDLXXXIII. — Ejusdem ad ReginalduraColo-
EPIST.CDXXXH. — Ejusdemad eumdem. 10C8 niensem. 10i6
EPIST. —
CDXXXIII. Ejusdem ad clerum et p%purum EHST. C DLXXXIV. — ad
Ejusdem quemdam cardina-
Angliae. 1009 lem. 1047
EPIST. —
CDXXXD7. Ejusdemad clerum et populum —
EPIST.CDLXXXV. Ejusdemad abbatem Cistersien-
Londoniensem. 1009 sem. 1049
EPIST. —
CDXXXV.—Ejusdemad Henricum regem. 1009 EPIST. CDLXXXVL — Ejusdem ad Willelmum Seno-
EPIST.CDXXXVI. EcclesiaeAnglicanae ad Thomam nensem. 1049
Cantuariensem. 1100 EPIST.CDLXXXVIL—Ejusdem ad eumdem. 1050
—
EPIST.CDXXXVII. Eorumdemad Alexandrum III —
EPIST.CDLXXXVIII. Henrici regis ad Alexandrum
papam 1013 papam. 1051
—
EPIST.CDXXXVHI. Eorumdemad eumdem. 1015 EPIST. CDLXXXIX. — Ejusdem ad eumdem. 1051
— ad
EPIST.CDXXXIX. Cleri Normanniae eumdem. EPIST. CDXC. — Ejusdem ad eumdem. 1051
1013 EPIST.CDXCI.— Ejusdeinad eumdcm. 1051
EPIST.CDXL.— Clericorumquorumdaraad regem EPIST. CDXCII.—Ejusdem ad Gilbertum. 1051
Henricum. 1015 —
EPIST.CDXCIII. Ejusdemad eumdem. 1051
EPIST. —
CDXLI. EeclesiaeAnglicanaead ThouiamCan- —
EPIST.CDXCJV. Ejusdem ad abbales Cistercienses.
tuariensem. 1015 1052
EPIST.CDXLII. — Walteri Albanensis episcopi ad Gil- EPIST. CDXCV. —Ejusdem ad Rotrodum Rothomagen-
Bertum. 1017 sem. 1033
—
EPIST.CDXLIII. WillelmiAltissiodorensisepiscopi EPIST.CDXCVI.—Ejusdem de pace reddita Cantua-
ad Alexandrumpapam. 1017 riensi. 1053
EPIST. Thomam EPIST. CDXCVII. — ad fVium sunm. 1053
QDXLIV.—Bangorensis
antuariensem.
archidiaconijad
1017 EPIST.CDXCVIII. —Ejusdem
Ejusdem ad Thomam Cantuarien-
i EPIST.CDXLV.— Bituricensisarchidiaconiad eum- sem. 1054
dem. 1018 EPIST. —
CDXCIX. Mathildisimperatricis ad Thomam
—
EPIST.CDXLVI. Willelmi Carnotensis.electi ad Canluariensem 1054
Alcxandrumpapam. 1018 EPIST. D. — Oweni Wallensisad ThomamCantuarien-
EHST.CDXLVIL — Eiusdemad eumdem. 1018 sem. 1055
EPIST.
CDXLVIII.—OEgidii Ebroicensisad eumdem. EPIST. DI. — Anonymi ad Alexandrum papam. 1053
1018 EPIST. —
DII. LudoviciFranciaeregis ad eumdem.1055
EPIST.
CDXLIX — Roberti Herefordiensisepiscopiad EPIST.DIII. — Ejusdemad eumdem. 1055
Cilbertum. — 1019 EPIST.DIV.— Ejusdemad eumdem. 1056
EPIST.
CDL. Henricidecaniet capituliS. PauliLon- EPIST.DV. — Ejusdemad eumdem. 1056
deniensisad Alexandrum papam. 1020 —
EPIST.DVI. Ejusdem ad ThomamCantuariensem.
—
EPIST.CSLI. Stephani Meldensisad Alexandrum 1056
papam. 1020 EPIST. —
DVII. Ejusdem ad Manuelemimperatorem.
CDLII.— Ejusdemad eumdem.
EPIST. 1020 1056
CDLIfl.— Ejusdemad eumdem.
EPIST. 1020 EPIST.DVIII.— Ejusdem ad WillelmumoregemSici-
EPIST.CDLIV. — Milouis Morinorum episcopi ad liae. 1037
Alexandrumpapam. 1020 —
EPIST.DIX. A reginse Francorum ad Alexandrum
—
EPIST.CDLV. Bernardi Nivernensis episcopi ad papam. 1058
Alexandrumpapam. 1020 —
EPIST.DX. Frederici imperatoris ad Heuricumre-
EPIST.CDLVl.— Willelmi Norwicensisad Thomam gem. . 1058
Cantuariensem. 1021 EPIST. DXI. — ad
Ejusdem cuncttrspopulos. 1059
EPIST.CDLVII.— Baldwini Noviomensisad Alexan- EPIST.DXII. — Ejusdem ad Stablaunensemabbatem.
drum papam. 1021 1061
EPIST. —
CDLVIII. Ejusdemet Maurici Parisiensisad EPIST.DXIII.— RegisSiciliaead regem Angliae. 1062
eumdem. 1021 EPIST. DXIV.—PhilippicomitisFlandreusisad Alexan-
EPIST.CDLIX. — Petri Papiensis ad ThomamCan- drum papam. 1063
tuariensem. 1021 —
EPIST.DXV. Ranulfide Turri ad Gilbertum. 1063
EPIST.CDLX,— Maurici Parisiensis ad Alexandrum EPIST.DXVI.— Ad... 1064
papam. 1022 EPIST. DXVII. — ... episcopi, ad Gilbertum. 1064
EPIST.CDLXI.— Ejusdemad eumdem. 1022 EPIST.DXVIII. — R... ad ThomamCantuariensem.
EPIST.CDLXII.— Joannis Pictaviensisad Thomam 1065
Cantuariensem. 1022 EPIST.DXIX,DXX. 1067
EPIST.CDLXIII.— Ejusdemad eumdcm. DE
1025 HERBEMTUS BOSEHAMS. THOMJE CLERICI
EPIST.CDLXIV. — Ejusdemad eumdem. 1028 A SECRETIS.
EPIST.CDLXV. — ad eumdem. 1030 Epistoladedicatoria. 1068
EPIST.CDLXVI.—Ejusdem ad eumdem. 1031 PraefatioJ A. Giles.
EPIST.CDLXVII. —Ejusdem ad eumdem. 1055 VITA SANCTI THOMJE ETMARTYRIS.
1069
EriST.CDLXVIII. — Ejusdem
Ejusdem ad GilbertumLondonien- Epistola ad Baldwiuum
ARCHIEPISCOPI
archiepiscopumCantuariensem
sem. 1056 et ad ejus successores catholicos. 1073
EPIST.CDLXIX.— Ricardi Pictaviensis archidiaconi. LIBEK PRIMUS.
1056 —
I. De consuetudineecclesiasticaqua SS. Patrum
EPIST.CDLXX. — Jocelini Salesberiensisad Thomam vita describitur, etquare. 1075
Cantuariensem. 1058 II. — De Domini pietate Thoma. 1075
CDLXXI.— Ejusdemad Gilbertum.
EPIST. 1039 III. — De viri pueritia etsuper
adolescentia. 1077
EPIST.CDLXXII. — CapituliSalesberiensisad Thomam LlBER SECJJNDCS.
Cautuariensem. 1040 I. — Quod juvenis factus creverit aetate et gratia.
EPIST. —
CDLXXIII. MatthaeiTrecensisad Alexandrum 1077
papam. 1040 II. — DecontinentiaThomaecum j'uvenisesset. 1079
EPIST.CDLXXIV.— RogeriiWigorniensisadcapitulum III. — De saecularibfis quibusobsequebatur. 1080>
Cantuariense. 1040 IV. — De archiprassuleThcobaldoad quem se trans-
EP'ST.CDLXXV. — Henrici Wintoniensisad priorem tulit. 108O
(823 ORDO RERUM _324
V. — De gralia quam consecutusest in obsequio. XXVIII.— Qualiterrex et arohipraesumittunt ad, vi-
1080 rum apostolicumet de a iatere suo missis ad pacem.
—
VI. Quomodoarchilevitafactus. 1080
VII.— Qualiscumfuerit archilevita. 1082 1256
— Qualiter Anglorumrex venit in Franciara,
XXIX. et
VIII. — Quomodotranslatus et cancellariusfactus. quahter tunc pax archipraesulisstetit propacisosculone-
1083 gato.
—
IX. Qualiterpro tempore levitaraexuerit. 1083 XXX.— Qualiterarchipraesulquintoad Romanum1239 pon-
X. — Quibusgratiarumdonisregisgratiamsit adeptus. tificemmiserit. fjig
10*4 I.IBERQUIJtTUS.
XI. — Quantusin cancellariafuerit. 1084 I. — De pace inter regem et archipraesulem reformata.
—
XII. De aulicoruminvidia. 1083
LIBER TERTICS. II. — De nuntns ejus ad regem mlssis. 1232
I. —Cantuariorum archiepiscopatusa rege proponi- L — De priraoaceessu ejus post pacem ad regem.
tur. 1085 ... — ^ 1253
—
II. Qualitercancellariuselectus. 1088 IV. De secundoaccessuejns ad regem 1255
III. — Qualiterelectusad se sit reversus. 1089 V. — De praeparalioneejus ad patriam. 1254
IV. — Quammagnificefuerit consecutus. 1091 VI. — De ingressu ejus in mare. 125T
V. — Quare vereatur discipulus consecrati virtutes. VII-— De his quae in initio ingressus ejus in terram
1092 gesta. 1258
VI. — Quomodoexutoveteri novum hominemindue- vin. —De episcopisregem iterum conlra archipraesu-
rit. 1094 lem instigantibus. 1260
—
VII. De primapontiDcismensa corporali, quod est IX. — De gestis ej'usin die natalis. 1262
maniiatumnovum. 1097 X. — De recessu discipuliab eo. 1265
IX. — Qualis fuerit in auditorio. 1102 XI. — De ira regis et adventucarniDcum. 1264
XI. -r De sobrietate pontiQcis. 1108 LlBER SEXTOS.
XII. — Qualis fuerit in ordinibus. 1112 I- — De militibusin palatiumirruentibus. 1265
XIII. — Cur in describendisoperibus pontificismore- II. — De occursuathletaeDomini. 1267
tur. 1118 III. — De excusatione discipuli quod in describendo
XIV. — De praediisquaerepetebat a laicis. 1120 certaminesit prolixior. 1269
XVI.—De duobuselectis in pontifices. 1124 IV. — De martyrioet martyrii modo. 1270
XVII. — De inilio dissensionisinter regem et archi- V. — De athletaeinhibitioneimperiosa. 12T1
prasulem.— 1128 VI. — De iterata discipuliexcusatione. 1273
XVIII. Qualiter rex allegat pro populi sui pace. VII. — QuoddiscipulusDnem martyrii invitus descri-
1129 bat. 1274
—
XIX. De munitionibusqnasrex ab arcbipraesulere- VIII.— De ultimaviri consummatione. 1275
petit et—episcopiseum deserentibus. 1134 IX. — De virtute patientiaeviri. 1276
XX. De vocatione archipraesulisapud Clarendum. —
X. De spoliiset vestimentis quaepartiti suntlinter
1136 se. 1280
XXI.— De arcbipraesulismcestitiaet planctu. 1143 XI. — De martyrio cognito in Jerusalem infra dies
LIBER QUARTUS. quindecim. 1280
—
I. De fugaThomaeet quod evangelicafuerit. 1161 XII. — De convenientiamortis Chrisli, et ChrisliDo-
II. — Quodsit gestum in curia, cognita archipraesulis mini. 1282
fuga. — 1163 —
XIII. De gestispost martyrium. 1282
III. DeitinerarioThomaK fugientis. 1164 —
XIV. Deiormajam exanimiscorporis. 1283
IV. — QuomodoThomas fugieus in fractione panis ab XV. — Qualitersanctiviri corpus sit deduclumad lu-
hospite suo agnitusfuerit. 1166 mulum. 1281
—
V. Quarejam in transmarinisse adhuc absconderit. LlBER SEPTIMCS.
1167 I. — De catalogoeruditorumThomaH. 1285
—
VI. De Ioco ubi discipulus reversus est ad magi- —
II. Ne quis hanc martyrishisloriainrautiletdepreca-
slrum. 1167 tur. 1291
—
VII. Qualiternaufraganlibusadversariisarchipraesul —
III. Legentium hanc historiam orationibusse com-
applicuerit. 1168 mendat. 1292
VIII.— Quomodonuntii archiprsesulisad virum apo- LIBER MELORUM.
stolicumvenerit, et qualiter excepti. 1171 Prologus. 1293
IX. — Qualiternuntji regis in Angliamreversi, et ar- MELOS PRIMUS. —De visibiliet conformipugna militis
chipraesul a rege Francorumsit exceplus. 1173 ad cousimilem pugnam imperatoris. 1295
—
X. Qualilerexceptusarchipraesula viroapostolicoet MELUS SECCHDUS. — De consonantiavisibilispalmaemili-
de sui exsiliicausa. 1174 tis ad visibilempalmamimperatoris. 1302
XI. — Qualitercorreptus a cardinalibusquod tempore — De pcenitentiasacrilegorummilitum. 1303
schismatiscontraregem se erexerit. 1176 — De morte eorumdem. 1304
XII. — QualiterarchipraesulPontiniacumad peregri- — De chrislianissimoFrancorum rege peregre profi-
nandumelegerit. 1184 ciscentead martyrem. 1309
—
XIV. Qualiterarchipraesulcoepitarctiusvivere. 1196 — De illuslri Anglorumrege triumphato per marty-
—
XVI. Qualiler rex primo sit conventus. 1200 rem. 1310
XVII. — Qualilerarctetur archiprscsulrege adhuc in- — De ira regum. 1315
correcto. 1202 — De nuntiis ad Bomanam Ecclesiama rege missis
XVIII.— De appellationeregis ad RomanuropontiD- post martyrium. 1314
cem. 1206 — De primadissensioneortainter regempatrem et re-
—
XIX. Qualiterarchipraesulet rex ad virum apostoli- gem filium. 1313
Cummittunt. 1208 — De primaperegrinationeregis ad martyrcmei causa
XX. — Qualiter archipraesul a Pontiniaco recedens peregrinalionis. 1315
ad
Senoois peregrinandum rege a Francorura
• sit exce- — Qualiter rex peregrinus Cantuariam intraverit.
ptus. — 1212
XXI. QualiterarchipnesulSenonlsa Francissit ex- — Quodrex consuetudinesillas malasquaeexsiliief
ceptus. 1215 marlyrii causafuerunt abdicaverit. 1316
XXII.—DeBomipetisarchipraesulisreversis et adventu — Iterat hic se per historiaiiihancprosequiveritatem
cardinaliumad pacem. 1216 omnig-ratiaeassentationeet metu omnipnstposito. 1518
—
XXIII. Qualiter archipraesulmultos de aulicisana- — Qualiter rex peregrinatione revertens Cantuaria
thematizavit. 1219 exierit. 1519
—
XXIV. Qualitersecundorex et archipraesul ad virum — Dehostibusa rege post peregrinalionemsuam cito
aposlolicum mittunt. 1220 triumphatispeFmartyrern. 1519
—
XXV. Qualiter arctabalur Romanus pontifex prse — De somniomarlyriadhucexsuli prophetice ostenso
nunliis regis et archipraesulissibi adversanlibus. 1221 quasi rebellionishujus etpaeis prophelia. 1520
—
XXVI. De quodamregum colloquio,ubi pax noslra — Quodregumpoeniteutialisperseverantia rara sit et
stetit pro hocadjecto,scilicet salvohonore Dei. 1222 difficilis. 1522
XXVII.— Qualiter archipraesulconfortaveritsuos in — Praecedentismeli notulashicbreviter iterat ut ad-
vla. 1*51 jiiiat. 1323
1525 QU^ IN HOC TOMOCONTlNENTUIt. 1526
— Interserit hic addendode vexillocrucis et de vexillo 1400
vasis, quodgeslantperegrinimilitissicutillud crucispe- — Quodprimum sponsi nomenunitatemhanc terliam
regrini imperaloris. _ 1324 commendet, sed in via; secundum vero sponsaeeamdem
— Primo de crucis mysterioquodperegrini imperato- pariter commendei, s ed in palria. 1401
ris palamgestant. 1323 — De secundosponsinominequodnonhabet in viased
— AdaptareincipitmysticeSignummilitissignoimpe- iu patria, et quantumconsouethoc sponsaepatrioiiomiue.
ratoris. 1326 1401
— De vasismysterioquodmartyrisperegrini geslant. HOMILIA in festosanctiThomae. 1403
Causaexsilii et martyrii beati ThomaeCantuariensis.
— Quodmysticumsit signumet vexillummilitis sicut 1413
et imperatorismonstrat. 1329 EPISTOLJEHERBERTI.
— Quarecrux gestetur in pectore. 1331 EPIST.I. — Ad . . 1413
— Quarecrux afiigaturin humero. 1331 EPIST. —
II. In personaThomaeCantuariensisexsulan-
— Quarecrucissignumante faciem Romanipontificis tis ad AlexandrumpapamconlraGilberturaLondoniensem
similiteret metropolitanorumgesletur semper erectum. episcopumiamexcommunicatum. 1422
1331 EPIST.III. — In persoua ejusdem Thomaead Alexan-
Quarevexillarevasmilitissicut et vexillumimperato- drum papamcontra —
eumdemGilbertum. 1425
ris palamgesletur et in pectore. 1332 EPIST.IV. ln personaStephaniMeldensisepiscopiad
— Decurrit breviter quae de signorum conformitate Alexandrumpapam pro ThomaCantuariensiexsulante.
'irolixiusdictasuntnovaquaedaraadjiciens. 1554 1428
— Recapitulatbreviler praemissa,transiturus adalia. »_ EPIST.V. — Herberti exsulantisad WillelmumSeno-
1556 nensemarchiepiscopum jam Roraamprofectum. 1429
— De pixidibuspriusgestatis. 1557 EPIST.VI. — Herberti exsulantisad eumdem contra
— Modulaturcitharamad melumtertium. 1559 LondoniensemepiscopumRomam jam proliciscentem.
— De verborumprotractionese excusat. 1542 1432
MELUS —
TERTICS.Deconsonantiainvisibilispalraaemi- —
EPIST.VII. Ej'usdemad eumdempro eodem. 1433
litis ad invisibilempalmamimperatoris. 1343 EPIST.VIII. — ln persona ThomaeCantuariensisad
— Quodduplexsit coronamilitissicut et imperatoris. universosAngliaeclericoset laicos. 1454
1343 EPIST.IX. — In persona.Thomaead universos Angli»
— De primaimperatoriscorona. 1344 episcoposet abbates. 1434
— Desecundaimperatoriscorona. 1344 —
EPIST.X. In persona Thomaead Rogerium Wigor-
— De duplicicoronamilitis. 1545 niensem episcopum. 1434
— Hicprimoki superioribuscitharsecordismelus ter- EPIST.XI. — Ejusdemin persona Thomaead Robertum
tiusformariincipit. 1547 SanctiAudomaripraepositum. 1435
— Dislinguitunitatestres. 1548 —
EPIST.XII. Ejusdemad Nicolaumpriorem infirmo-
— Primohic de primaet principaliunitate agit. 1549 rum de MonteRothomagi. 1436
— Manifestatiopriina primaeet principalis unitatis. EPIST.XIII.— Ejusdemad priorem WibertumCantua-
1549 riensis ecclesiaeet ad totumconventum. 1437
— Manifestatiosecundaper Creatoris gubernationem. EPIST. —
XIV. EpiscoporumCantuariensisprovinciaeet
1554 aliarumpersonarura,quaeper eamdemprovinciamvariis
— Manifestatiotertia per solumralionis oculum. 1356 locisconstitutae sunt, missaad ThomamCantuar. cum m
— Manifestatioquarlaprimaeunitatis. 1357 exsilioPontiniacimoraretur. 1458
— Manifestatioquinta et sexta. 1337 EPIST.XV.— Herberti ad universosCantuariensispro-
— Manifestatio 1358 vinciaerpiscoposet personasvariisloclsconstitulas,edita
— Manifestatiosoeptima.
etava. 1359 in personamThomae,et conlinensresponsiouemad iibel-
— Qualiterunitasprima per tertiom contemplationis lum eorumdemappellalorium. 1439
oculunimanifestelur. 1560 —
EPIST.XVI. Lumbardiin persona ThomaeCanluar.
— Quodduplexsit manifeslationismodusper tertium archiepisc. responsalis ad appellationemepiscoporum
— Primo de omanifestatione
contemplationis culum. 1561 Angliaescriptofactam. 1439
modoqui fit per Scriptu- —
EPIST.XVII. ThomaeCantuar. archiep. exsulantis
ram. 1562 responsalisad appellationemepiscoporumAnglias,et ad
. — Primaeet principalisunitatis manifestatioper ler- quaedamalia sibiab iisdemobjecta. 1447
tium contemplationisoculumin tertio exemplari vitae. EPIST.XVIII. — Herberti exsnlantis ad Willelmum
1566 Carnotensemelectum. 1447
— De illo manifestationisgenere quod diciturTheo- —
EPIST.XIX. Ejusdemad Gregoriumabbatemde Mal-
phania. 1569 mesberia. 1448
— De unitate soliusgratiae,et primode ipsius causa. EPIST.XX.— Ejusdemad Alexandrumpapam in per-
1451
— De unitate miserantehominisoppressionemet1373 sonaThomae.
co- —
EPIST.XXI. Ejusdemad HenricumBajocensemepi-
gitante de ereptionismodo. 1575 scopum. 1456
— De sententialata pro ereptionehominis. 1576 EPIST. —
XXII. B. abbatisS. CrispiniSuessionensisad
— De lataesententiae, et
exsecutionismodo de ipso ex- Herbertum. 1456
secutore. 1577 EPIST.XXIII.— Herberti exsulantisad B. abbatem S.
— De illis qui dicunl Deum bominemfactumhabilu. CrispiniSuessionensis. 1457
1578 EPIST.XXIV.—EjusdemadAlexandrumpapamin per-
— Deillis qui dicunt Deum hominem facturaessen- sonaHenricicomitisTrecensis. 1458
tia. 1379 —
EPIST.XXV. Ejusde*ra adA. papamin persona Mattbaei
— In homineassumptoduasdistinguitunitates. 1380 Senonensis. 1439
— De lataesententiaeexsecutionismodoper unitatera praecentoris EPIST.XXVI.— EjusdemadReimundumdiaconumcar-
soliiisgratiae. 1581
— TertiusmelusGniturhic de unilate soliusgraliae, dinalem R. Ecclesiaein persona ThomaeCanluariensis. 1460
et
qui deinceps de unitate naturaeet gratiaeresonabit. —
EPIST.XXVII. Ejusdemad christianum Francorum
1385 regem Ludovicumin persona ThomaeCantuariensisar-
— Tertiusmelus de unitategratiaeet naturaehic plane chiepiscopi. 1461
resonal,quam primo bipertit in unitatemmilitaremet EPIST. XXVHI.— Ejusdemad Waldemarumregem Da-
triumpbalem,
— Militarem etprius docet de militari. 1587 corum in persona ThomaeCantuariensisarchiepiscopi.
unitatem bipertit in communemomnium 1461
justorum et iii privatamperfectorum,et primodocetde —
EPIST.XXIX. Ejusdemad WillelmumVizeliacensem
communi.
— De illa triumphaliunitate naturaeet gratisede1389 abbatemconsultantemsuperquibusdamhaereticisdepre-
qua hensisqui vulgodicunturDageneisseu Deonas. 1462
principaliterintendit plene agit tertio melode ipsa jam EPIST. XXX.—Ejusdemad Bartholomaeum Exoniensem
clara et aperte resonante. 1391 1+61
— Interserithic primode quodamsponsinomine,quod episcopum. EPIST.XXXI.— Ejusdemad BaldewinumExoniensem
valetad unitatemhanc terliamcommendandam, sed prae- archidiaconum. 1464
sertim in via. 1599 —
EPIST.XXXII. Ejusdem ad Alexandrumpapara in
— De sponsaenomine quod similiter ad tertiaehujus 1465
unitatis commendationem sed personaA. Silvanectensis
— episcopi,
esl, pra?sertim in patfia EPIST.XXXIII. Ejusdemin persona Willelmi Seno-
4527 ORDO «ERUM 15M
nensis arcbiepiscopiad Alexandrumpapam contra inter- —
EPIST.XLIV. Responsalisad eumdem.
fectoressanctiThomae. 1465 EPIST.XLV.— WillelmiEliensis M Herbertum 1473 1474
EPIST. XXXIV.— Ejusdem post S. ThomaBmartyrium EPIST.XLVI.— HernulfiLuxoviensisepiscopiad Tho-
ad Alexandrumpapam,conquerensquod dominosuo in mamCantuariensemarchiepiscopum exsulantem. 1474
gloria et sociis in pace, solusesset in certamine. 1465 GLOSSA1N PSALTERIliM.
EPIST. XXXV.— Ejusdempost S. Thomaemartyriumad PraefatioHerberti ad Willelmum Senonensem"episco-
JoannemSalesberiensem. 1467 pum. - H75
—
EPIST,XXXVI. Ejusdempost S. Thomaemartyriutn
ad Gonlbariumquemdamsociumsuum. 1467 ALANUS PRIOR CANTUARIENSIS, PdSTEA >
EPIST. XXXVII.—Ejusdem iu persona Willelmiarchi- ABBASTEWKESBERIENSIS.
episcopiad abbatemVizeliacensem. 1468
EPIST.'XXXVIII.—Ejusdem postS. ThomaB martyrium EPISTOL.EALANl.
adJoannemPiclaviensemepiscopum. 1468 EPIST.I. — Ad Philippumregem Franciae. 1475
EPIST.XXXIX.— Ejusdempost S Thomaemartyrium EPIST.II. — Ad priorem Wintoniae. 1476
ad duoscardinalesAlbertumetTbeodwinumad curandam EPIST.III. — Ad Baldwinumarchiepiscopum. 1477
tanteeEcclesiaeplagammissos,quo tempore rex Anglo- EPIST.IV. — AdHenricum regem. 1478
riim in Hiberniainprofectusest, se, ul dicebatur, absen- EPIST.V. — Ad Benedictum abbatem de Burgo. 1479
tans. 1469 EPIST.VI. — Ad Robertumde Hardres. 1480
EPIST. XL. — Petitio Herberti exsulantis domini EPIST.VII. — AdBenedictom abbatemde
post
EPIST.VIII.— Ad eumdem. Burgo. 1481
sui sancti Thomaemartyriumad Alexandrum,papampos- — 1482
tulans ut iliius sanctimarlyris solemnitatemomniEccle- EPIST.IX. Juannisprioris S. SwithiniWintonisead
siarumorbe mandetcelebrari. 1474. Alanum. 1485
EPIST. —•
XLI. Alexandripapaeconsolatoria ad Herber- EPIST.X. — Alaniad Asinum de Burgo. 1484
tum post dominisui SancliThomae martyrium exsuian- EPIST.XI. — Ad Joannem archiepiscopumLugdunen-
tem. 1471 sem. 1485
EPIST.XLII. — Herberti exsulantis post S. Thomae EPIST.Xn. — Adeumdem. 1487
martyriumad Hugonem'Dunelmensem episcopum. 1472 —
EPIST.XIII. AdraagistrumG. cardinalem. 1487
—
EPIST.XLIII. Cardinaliummissorilma latere domni EPIST.XIV.—AdCantuariensem archiepiscopum.1488
ad
papae regem Angliae, continens formam pacis inter VITASANCTI T HOM^:. 1488
Ecclesiamet ipsura ractampost mortemS. TliomaeCan- INDICES in epistolasS. Thomae. 1489
tuariensis. 1472 INDICESin epistolasGilberti Foliot. 1497
FINIS TOMICENTESIMlNONAGESIMI.
Ex lypis MIGNE,au Petit-Montrouge.

Migne. Patrologia Latina Tomus CXC.

Hochgeladen von

Dokumentinformationen

Originaltitel

Copyright

Verfügbare Formate

Dieses Dokument teilen

Dokument teilen oder einbetten

Freigabeoptionen

Stufen Sie dieses Dokument als nützlich ein?

Sind diese Inhalte unangemessen?

Copyright:

Verfügbare Formate

Migne. Patrologia Latina Tomus CXC.

Hochgeladen von

Copyright:

Verfügbare Formate

Thomas Becket (saint ; 1120-1170). S. Thomae Cantuariensis,... nec non Herberti de Boseham,... Opera omnia, juxta editionem... J. A.

Gilles ["sic"],... anno 1845 Oxonii datam.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUEfECCLESIASTICORUM

PATROLOGLE TOMUS CXC.

EXCUDEBATDR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI ET MARTYRIS

CLERICI EJUS A SECRETIS

JUXTA EDITIONEM V. CL. J. A. GILLES, LL. D., ECCLES. ANGL. PRESBYTEM

BX ABBATE GLOCESTRl^ EPISCOPI PRIMUM HEREFORDIENSIS, DEINDE LONDONlENSiS

ALANI TEWKESBERIENSIS ABBATIS

ACCURANTE J.-P. MIGNE

EXCUDEBATDR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXC CONTINENTUR.

S. THOMAS CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPUS ET MARTYR

Vita S. Thomse ab auctoribus contemporaneis scripta. Col. 1-863

GILBERTUS FOLIOT, EX ABBATE GLOCESTRIJE EPISCOPUS

HERBERTUS DE BOSEHAM, S/? THOM^E CANTUAR.

Vita S. Thomee. 1073

ALANUS TEWKESBERIENSIS ABBAS. -

Ex typis MIGNE, au Petit-Montrouge^

Viro spectatissimo et reverendo frairi Willelmo WHEWELL,collegii Sanclm Trinitatis Cantabrigier.sis

VOLUMINIEPISTOLARUMS. THOM^ CANTUARIENSISPRiEFIXA

ThomaeCaniuariensis archiepiscopi Vita ex variis coaHanorum colrigilur testimoniis, qu£^^rqh^c-

4 scilicet in Bodleiana Oxoniensi bibliofheca;

VITJE S. THOM^ TABULA CHRONOLOGICA.

CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI ET MARTYRIS

AUCTORE EDWARDO GRIM.

PROLOGUS. A Christi miles, et martyr egregius bealus Thomas

CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI ET MARTYRIS

AUCTORE ROGERIO DE PONTINIACO.

PROLOGUS. 1B exstilerat. De his el quibus post mortem Domimis

CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPl ET MARTYRIS,

AUCTORE WILLELMO FILIO STEPHANI (1).

NOBILISSIIVLE CIVITATIS LONDONI.E

(-2) Cominenia, eod. Douc.

VITA ET PASSIO SANCTI THOMJE

EDITA A MAGISTROWILLELMO FILIO STEPHANI.

De staiura illius el moralilate. El c,uni lempore rcgis Siephani regntun Angliae

(5) Se inaeral cod. Dotic. (6) Maricolw cd. Spark.

>7) Confiniiuvitcd. Spark.

(10) Pacta om. e . sparK.

(II) Verba quod s. e. i. m. d. om. e<l. Spark.

C12iAuriga cd. Spark.

(l?) E/ tine invidiu cd. Spaik.

(19) Ut tuperius fccit, «1minus cod. Dom,

(20) Convcnlused. Spark.

,(21-22) Biicrac» .ed. SnarL (25) Wig. om. ed. .Spark.

CANTTJARIENSIS ARCHIEPISCOPI ET MARTYMS,

VITA QUARTA ET QUINTA

AUCTORIBUS JOANNE DECANO SALISBURIENSI ET ALANO ABBATE

PilOLOGUS JOANNIS SALISBURIENSIS.

INCIPIT VITA SANCTI THOMTE,

AUCTORE JOANNE SALISDURIENSI.

Ita explicit tractatus Joannis Salisbxiriensis de Vita sancti Thorjaae

INCIPIT VITA EJUSDEM SANCTI

PER ALANUM,PRIOREM CANTUARIENSEM,POSTEA ABBATEMTEWKESBURiENSEM.

FRAG.I. De legaiioneaposlolica.Obtinuerat siqui- C juramenlum schismatis. Richardum etiam de Luci

CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI ET MARTYRIS

AUCTORE WILLELMO CANTUARIENSI.

CVNTUARIENSIS ARCHIEPISCOPI ET MARTYRIS