Philippe de Harvengt (abbé de Bonne Espérance). D. Philippi, abbatis Bonae Spei,...

Opera omnia, juxta editionem quam anno 1621 in urbe Duacensi prelo subjicit Nicolaus
Chamart, abbas Bonae Spei, accurante J. P. Migne,.... 1855.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

CURSUS GOMPLETUS
SIVK
BIBLIOTHKCA DNIVERSALIS, INTKGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMMUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

oni
AB MVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLOUUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQVM EXSTITERE MONUMENTORUM CATIIOLIC^ETRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESLE SJECULA,
JUXTAEDITIONES ACCURATISSIMAS,INTERSE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRirTIS COI.LATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATAJ
DISSERTATIONIBUS,COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER II.LUSTRATA;
OMNIBUS OPERIBUS FOSTAHPLISSIMAS EDITIONES QU^ TRIBUSNOVISSIMIS S.ECULIS DEIIENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA;
INDICIBUSPARTICULARIBUSANAL\TICIS,SINGULOS SIVE TOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTlSirS,DONATA ',
CAPITULIS INTRAIPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS,NECNON ET TITULISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEM
SUPERIOREM DISTINGUENTIBUSSUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADOHNATA ;
OPERIBUS CUMDUBIIS TUMAPOCRVPHIS, ALIQUA VEROAUCTORITATE )N ORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATAJ
DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET REUUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUEPATRUM INQUODLIBET TIIEMA SCRIPSERIT UNOINTUlTUCONSPICIATUR ! AI.TERO
SCIUPTUR/E SACR./E, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT ORVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUS OPF.RUMSUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBHORUM
SCRIPTURJE TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIOACCURATISSIMA, C^TERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, Sl PERPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDITAS
CIIART^E QUALITAS, 1NTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUMVARIETA
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE 1NTOTOOPERISDECUIiSU CONSTANTE
SlMILISjPRETII
EXIGUITAS,PR/ESERTIMQUEISTACOLLECTIO, UNA,METIIODICA ET CIIRONOLOGICA, /
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE IIACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM,/ 4
PRIMUM AUTEMIN NOSTRABIBLIOTBECA , EX OPERIBUS AD OMNES ^ETATES /
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES SECUNDA,
IN QUA PUODEUNTPATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI/ELATINiK
A GREGORIO MAGNOAD 1NNOCENTIUM III.

RlBLIOTHfiCS
CLERI ONIVKRBfi.
SIVE
CURSUCM IN SINGULOS
COMPLETORUM SCIENTIJSECCLESIASTICiE
RAMOSEDITORE.

PATROI.OGIA
BINAEDITIONETYPISMANDATAEST, ALIANEMPELATINA,ALIAGRJ2CO-LAT1NA.—vVIWEUNT
MILLEET TRECENTISFRANCISSEXAGINTAET DUCENTAVOLUMINA EDITIONISLATINiE;OCJTN^ENTIS
— MERELATINAUNIVERSOSAUCTOREJS
ET MILLETRECENTAGRiECO-LATINiE. TCM OCCIDEJsilSiLES,
TDMORIENTALES EOUIDEMAMPLECTITUR ; HI AUTEM,IN EA,SOLAVERSIONELATINADONAJNTUR.

PATROLOGIiE TOMUS CCIII.

D. PHILIPPUS DE HARVENG, ABBAS BON^ SPEI.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

m VIADICTAPAMBOISE, PROPE PORTAMLUTETLE PARISIORUMVULGO&ENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.

1855
 SvECULUM XII

D. PHILIPPl

ABBATIS BONiE SPEI

SACBlORDINIS PMMOSSTRATEIVSIUIB AUCTORIS DISERTISSIMI

ET

D. BERNARDO CLAR^VALLENSI CONTEMPORANEI

OPERA OMNIA

J¥XTA EDITIONEM QUAM ANNO 1621 IN URBE DUACENSI PRELO SUBJECTT NICOLABS
CHAMART, ABBAS BON^E SPEI

ACCURANTE J.-P. MIGNE

BIBLIOTIIEC^ CLERI nVIVERS^
SIVE
CUftSUCMCOMPLETORUM
IN SINGULOSSCIENTI.EECCLESIASTICJE
RAMOSEDITORE

TOMUS UNICUS

YENIT : 8 FRANCISGALLICIS

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM \

IN VIADICTAVAMBOISE, PROPE PORTAMLUTETI^I PARISIORUMVULGOVENFER NOMINAT&M
SEC PETIT-MONTROUGE

1855
 ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOD TOMO CCIII CO .TTINSNTUH.

PHILIPPUS DE HARVENG ABBAS BOK/E SPEI.

Epistolae: Col. 1
Commentarius in Cantica. 189
Moralitates in Cantica. 189
De somnio Nabuchodonosor. 585
De salute primi hominis. 593
De damnatione Salomonis. 621
De institutione clericorum. 665
Vita S. Augustini. 205
— S. Amandi. 233
Passio SS. Cyrici et Julitae. 1303
— S. Salvii martyris. 1311
Vita S. Foillani martyris. 1325
— S. Gisleni confessoris. 1337
— S. Landelini confessoris 13^9
— B. Oda? virginis. 1359
— S. Waldetrudis. 1375
Passio S. Agnetis. . 1388
Carmina varia. 1391

,'Ex lypis MIGNE,au PeiU-Monlrougo,

 EPISTOLA DEDICATORIA.

Alberto Auslrio nrchiduci, Brabantim auct, Belgarum principt serenissimoac clementissimo.

Philippum hunc nostrum, Serenissime Princeps, e tenebris (quod ei pridem promiseram) ut, quam antea
nunquam videral, lucem aspiceret, ubi primum sustuli, id fecit, ut mihi quidem' visum est, quod omnino fa-
ceret is, cui longa ac prope wlerna retro nocle damnalo ccelum semel inlueri concederetur, qui profecto non
in minorum asirorum aliquod aciem oculorum conjiceret, sed in solem ipsum innata luce minoribus illis
ignibus communicata lanlum rutilatuibus prwfulgentem. Ita noster hic, situ pene confectus licel, simul ac
neis exceplus est manibus, nocte velut cum pulvere delersa slalim ut ccepit enitere, non in aliquem e tuis
te minorem, sed iri ipsum le aspectum defixit, poslulare visus lulelarem ad hoc, ut in illa luce quam adeptns
eral posset perpeluum relineri.
Ego quidem quolies illum legi, diem qui videret, longe dignissimum tolies judicavt, verum ut sub tam au-
fiitli nominis tutela tam angustus prodiret vehemenler oplavi. Quod ergo promiseram, jam prwsto. Inqens
aliauid accipere est, quidpiam donare posse magnis, neque illi minus benejicii conferunt, si dignanlur capere,
quam si donenl. llaque summum hoc beneficium a me meisque, innumeris aliis in nos a Serenissima Cetsi-
tudine Veslra derivatis annumerabitur, quodcum ille sis princeps, quo neque domi, neque foris, neque bellicw
virtuiis, neque justiliw, pietalis, mansuetudinis gloria clariorem celas ulla viderit, parva noslra lamen,qum
dsvotis animis suppliciler ac sotemniter offerimus, non adspernere. Nobiscum equidem nostrw cammoditates,
arw, altariumque ornamenta deberi sese tibi profitenlur. lla quidquid a nobis ad te venit, eo certe nomine
suscipiendum venit, quod sil tuum, quoniam nisi tuis manibus ac humeris esset suffulla nostra Bona-Spes,
omni spe pristini decoris, fulgorisque recuperandi penitus exciderat. Siquidem posteaquam immanis perduel-
lium furor in hos noslros longe laleque, ut el vjcinorum agros calamitosissimam induxisset vastitalem,
domumque hanc atque sacram ipsam ejus mdem igni succendisset, omnis {quaquaversum qumreremus) prce-
tidii perierat exspectalio.
Ast ubi clementiwsum oculis quod fragmentorum ex ejus ruinis superat Veslra conspexit Celsiludo, lum
nos ud instaurandam illam excitavit, et ad exlremum, ut id possemus ad quod hortabalur, munificentiw
sum, quai in religiosas personas locaque pia solet esse largissima, opem contulit. Quola vero hwc est ejus in
nos portio beneficiorum? Ea omnia quoiies ipse vel recogito mente, vel cum meis usurpo sermone, vehemens
in me persentisco desiderium rationis alicujus nanciscendm, qua testata prodeat animi mei, meorumqut
omnium erga illam gralitudo.
Obseerationes equidem nostrm, invictissime Princeps, vota nostra prope continua, pro te ac tuis, pro lui
imperii tranquiUitate, pro tum forlunw prosperitate, pro vita, pro salute lua, toliusque patrice cmlum feriunt,
superosquesollicitanl, el hoc ila de tua summe admirabili humanitate fortiter spero. Mihi lux illa Uue libe-
talitalis ajfulget. Annues esse satis
Asl eslo : noslra illa pro le pietas quamvis magis magisque semper effervescet accrescendo, noois lamen
non est salis, nisi statuere possimus liaberi nos tanlo principi non ingratos. Quare in finem illum liber hic
Serenissimai VestrmCelsiludini dedicatur, ul omnes intelligant illam ipsam spei nostrw basim esse, nullo
lempore collapsuram.
Auclorem vero habet Philippum illum, B. Bernardo synchronum->, ac hujus monasterii nostri prwsulem
secundum, cujus modestia, pieias, religio, cwterwque velul non hominis, sed beati cujuspiam animi, morta-
limn inter cceluscommoranlis virlules quanlm (uerint, a me non dicenlur. Fuerunl visw nulli, cui summee
tion (uerunl admiralioni. Stylo fluit ejus scriptio leni quidem, sed quam pia, tam alla, docta, profunda sua-
viter exprimenle. In quo rarum hoc invenitur, quod auri bene lersw grala sit et dutcis, quod paribus fere
periodorum numeris deducla similiter cadat oratio. Quo genere dicendi ac scribendi delectatum ill«nesse
non admirabitur, qui noveritin ejus vita moribusque,nihilunquam dissonumexslilisse. Quominus illwi quoqite
fitmirum, eumdem, cnm essel in vivis, viros el nobililatis et doctrinm pariter lilulis perilluslres, famitiarisy
simos atque amicissimoshabuisse. Sapiunt enim vel ejus characteres singuli neseio quid, quo perceplo, legenlii
animus eum fuisse qui utrosquejure optimo sibi demererelur haud difficulter persenliscat. Ut verbo omnia
dicam, Norbertum illum inslituli nostri, nostrwque domus fundatoremubiqueredolet, eique non ordinemodo
ac gradus officiiin prwlaluram, verum eliam egregiw merito sanctitatis est vroximus, imo hinc magisquam
PATROL. CCIII. a
vi PIHLIPPUS DE HARVENG ABBASBONJl SPEI.
imle proximus. Jgilur quicunque erga primum illum magna quwpiam est animi propensi aevoiione, dubio
procul, idem eiiam in hunc benevolamentis inclinatione devohelur. Deus immortalis! quam speciosa nobili-
lis esl quw speciosa reddilur sanciiiule! Utraque in Norberto summa fuil, si prior non a genere lantum,
sed et a personw dignitale generosa singulariter allendatur. Ab eo Philippus qnin hawesutriusque sil censen-
dus, nemo dubilarit. Quocirca opusculum ab eo religionis doctrina insignitm monimentum augusto illius
uomini sacratum venio, qui quoniam Norbertum, singularem ul palronum oral alque veneraiur, Philippum
non potesl uon amare. Spem inde hanc, alque hinc inde firmissimam concepi,fulurum, ut qui nostra perculsa,
diruta, prostrata serenissimis oculis non tantum aspexeril, sed et jacentia. ea quw salva malw sorlis elusa
vi permanserunt, propriis opibus excitarit, non aliler sit adspecturus. Hanc etiam spemjuvat ipsius operis
prmcipua qumdamconsideralio, quod exparle potiori, Canticorum explicalione conlineatur. Vixerit ille qui-
dem, cui hwc dicata veviunt, patrim nunquam salis, al naturw satis aliquando; nunquam serius huic quam
iliaoptaverii. Velim ergo ul quw ipsius mens (elicissimoruminter spiriluum cohortesest aliquandvconcenlura,
Philippus prwcinuisse videatur. Eslo, sit exiguus; minus lanlo patrocinio dignus, modo quos naturw com-
munis condilio reddil necessarios, allerius vitm fauslos lulori suo prwnunliel evenlus. Tu ille eris, Serents-
sime Princeps, ed mus decantabit animns in cmlumevocatus (tarde quidem si Deus nos audiai), sed revoca
lus tamen aligaando.
Verumei ntinc is eiis ex cujus nulli alteri comparanda bonilale clemenliaque conmquar, ut cum his ali-
quot Philippi laboribus, ego meique omnes tibi devoti simus atque videamur.
Deusinlerca Opt. Max., Serenissime Princeps,Celsitudinem Vestram mullos bi annos nobis conservetinco-
iumem,a malis omnibus tam animw quam corporis cuslodiat, tandemque ad gloriw ccelestis,Norberli palro-
cinio, unicam laborum pro reip. Chrislianw defensione susceplorum mercedem perducat, quod obsecrans
perm mebU

Strenisstmw Celsiludinis vestrw ooservantissimus cliens

F. Nicolaus CHAMART,

Monaslerii Bonw-Spei humilis abbas.

 PROLEGOMENA. YH

PHILIPPI ABBATIS BON^E SPEl

VITA.

Bibliolheca Prwmonstratensis ordinis, Parisiis 1633, fol., p. 508.)

(LEPAIGE,

VpnernbilisPhilippus Harvengius, cognomento Eleemosynarins, monasterii Bonse-Spei Praemonstratensis

ordinis, Camerncensis dieeeesis, abbas secimdus, vir diseriissimos el mirifice doctus, pins et snncliis, et
snncto Bernardo Clarsevallensi familiaris, originem traxit ex mediocris fortunae parenlibus. Sie enim de
seipso epislola decima lerlia loquitnr : « Ne nobiliori plebeins videar adulari, et magis verbo quam opero
gratiam tuam aucupari, elc. > A puerilia sua lilteris admodum dedilus, quadam inlirmitate, licet per
inlervalla, correptus est; ciijus molestins ut minus priesenliret, quam propulsasset facilius, lectioni nr-
denlius insistebat. Puer grandinsciiliis episcopo suo se nltro praesentavU, a quo clericali indulus vesle, et
coronae litulo fiimmnm capitis insignittis, a condilione laicali ad clericalem professionem esl annumera-
lus. Egressus fines adolescentiac suae, dum velut interiori domo juvenlus ejus tenera versaretur, diviim
gralia, qnae potemiorest quam nniurn, colaphum limoris repenlinum ei incussit, et de manibus ejusludi-
cra prislinsc vanilatis, et spein sseculi faltacem , quam avidus amplectebatur, excussit; inovens, imo
cogens euni, nt qui gaudehat clericnm profileri, diulius 11011 differret clericalis religionis legibus cobiberi.
Giala igilur violenlia tractus, obedire monitisnon refugil. Sicque valefaciens saeculo. abjecit quidquid in
illo seductus nmbiebat, habens multa contemptui, qnae ante plurimum dilexerat. Moxad Odonem Bonae Spei
nlibatem, vitae sanclitate elasperitnte celebrem, seconinlit, ul adarclam et sublimemperfbctionis viam eo
magistroacduce uteretur.A quobabitn Praemonstralensis religionis in BonseSpei ecclesia assumpto, ibidem
rlaustrali diversorio se reclusit. Ubi cum et depraeierilis veniam postularet, et pro posse mala praesenlia decli-
narei.adhaecilli locumetexemplumsuffragari plutimum sentiebat.elinvemoporiui uon mediocrileraggau-
debat.Per annum fere iiilegrum ibidem conversalusesl.anlequam ad sacros ordinespromoverelur,etanle-
quam ad mininistrandum altari ullatenus admoveretur. Quibus postmodum inilialus, priorsiuie Bonae Spei
Ecclesiaeeligilur constituilurqiie.Quo inmunere, quamvis multa ad fratrum suorum inslructionem el con-
solationem speclantia dixisset luculenlerque scripsisset, eisque per oclodecim fere annossanclissime prae-
fuisset, quorumdam nibilominus invidia ac livore oppugnatus, gravein persecutionem summumque confli-
ctum, ut ex binis ejus subjunciis lilteris liquet, passus est. < Deploranda cerle est, inquiebat, temporum .
noslrorum injuria, ac hominum praesertim religiosorum seu Deo dedicalorum assueta, obslinataque ne-
quitia, qui status vocalionisqueoblili, livoris acinviditc spirilu excaecali, plerumque viros magis litteralos
ac idoneos, mngisque pios ac religiosos acorriino persequi odio , injuriarum procellis obruere, ac omni
qua possunt via, facta eorum el opera bona, vel lollere, vel oblitterare c;cca et audaci mente consilioque
nou verenlur. > His praeserlim rerum adversnrum conilictibus agilatus venerabilis Philippus, immobilis
perstitii, pietasque ejusac palientia inconciissu, probataque toli mundo patuit el ellulsit. Noverat quippe,
quod Tribtilatio patientiam operatur, patientia autem probdtionem, probalio vero spem; spes aulem non
confundit (Rom. v, 3, 4). Proinde quo niagis oppugnabalur, tanto humilior se jejuniis el oralionibus
exercebat, ac rerum coelestium meditalione, vim laciymaruin profundens, ffuebalur; atque palientis
animi mansueluJine omnia feliciter hilariterque sufferendo, charilalis ofiicia acmulaioribus suis, qua-
cunque ralione possel, exhibere nunquam prueierniillebat. De quibus sicut et de nonnullis ordinis pri-
matibus epislola nona, qu;e est ad Bartholomaeuui Laudunensein episcopum, ct episiola duodecima, acl
Eugenium papam lerlium, conqueritur.
vir beatus sanctitatis et dociiiuae c.laritale non solum Prceinonslratenseni ordinem iiluslravit, sed toti
Ecdesiae Dei luxit. Ea quippe divini iugenii sui monimenta posieris, magua Ecclesiae Dei utilitaie, reli-
quit, quibus fwJeicalholica; veritas et coeiiobiticaclericalisque disciplina illusiralur, vilia prolligantur,
ct piaelidelium mentes ad Dei auiorem, el cccleslis patriae desiderium mirabililer inflammaulur. Odoni
ejusdem BouaeS)>eiprimo ahbali sulTectus, nioiiasticam discipliuam ibidem fratrum discordia utcunque
collupsaiti, niirifiee resliiuil, atquesibi couimissos in spiritu lenilalis sancl.issiine ac piissime rexit. Ad
culmen tanlac erga pauperes el inopes liberalitatis et charitatis ascendit, ul Eleemosynarii uominc in-
signiri nieriierit. Tamlem sanclitaiis laude conspicuus et muliis virlulum lilulis gloriosus, cum prale
1
ciurae sua liiunus fideliler religioseque annis circiler viginli septem administrassel, illudque jani senex in
Adventu Domini anni 1182, reliquisset, in Quadragesima sequenti, sicut vilam suum ad Christi Sal-
vatoris cxemplum direxerat, sic ad ipsum, cxutocorpore, recto cursu migravit.
//.
vni PROLEGOMENA.

NOTITIA HISTORICO-LITTERARIA.

(FABRIC,Bibliolh. med. et inf. Lat., IV, 292.)

Philippus de Harveng, abbas secundus BonccSpei ordinis Praemonstratensis in Hannonia Cameracensjs

diceiesis, diclus ab Eleemosyna sive Eleeinosyuarius, cujns vita ex ejus epistolis el aliis lucubrationibiis
descripta exslat in Joannis Lepaige Biblioih. Praemoiistialcnsi, pag. 508-513, clarus ab A. 1159, el qui
inter alia epitapliium panxit Urhano III, defuncto A. 1187. Scripta ejus junclim ediia a Nicolao Cba-
mart (1) Bonai Spei ahhate, Duaci 1621, fol. Suni autem : Epistolce XXI, quarum decima objorgxtoriu
ad S. Bernardum Claraevallensem. Comnientarius myslicus in Cantica Canticorum, Moralitates in eadem
Canlica, De somnio Nabuchodonosoris, Desalute primi hominis, Dedamnalione Salomonis, De instilulione
clericorum tractalus VI: 1 de clericorum dignitale, 2 scientia, 3 juslilia, 4 conlmentia, 5 obedientin, el
Csiienlio.
Vitasancli Attguslini, Hipponensisepiscopi.
Vila sancti Amandi abbalis et episcopi Trajectensis et in Actis Sanclor., lom. I, Februar. 6, pag.
857-872.
Passio sanclorum Cyridet Julittce.
Passio sancti Salvii martyris.
Vila sancti Foillani.
Vita sancti Guleni confessoriset abbatis. Confcr Carolum Lecoinle ad A. 651, tom. Iti, pag. 303 seq.
Vitasancii Landetini abbalis Crispinettsisin Hannonia.
Vila sanctw Odm virginis cl in Aclis Sanclor., lom. II, Aprilis 20, pag. 773-780.
Vila sanctm Waldelrudis virginis.
Passio ianclw Agnetis virginis et martyris, carmine elegiaco.
Varia carmina, Epitaphia et Logogryphi. Ex cpilaphiis illud in Ivonem habelur etiam in Actis Sanctor.,
t. V, Maii20, p. 248. Csetera siinl in Anselinuni Cantuar., Pelrum Abaelardum.Wilelmun de Conchis,
Btrnardum Clarxvall., Urbanum III, etc.

(1) His addenda Epistola qua A. 1159 Alexandro terlio gralulalur eveclo ad papalem dignitatem;
edita a Dacherio lom. II Spicileg., png. 453 (tom. 111edit. novse, pag. 527).
 PHILIPPI DE HARVENG

INCLYTI MONASTERII BONiE SPEI ABBATIS

EPISTOL^.

1 EPISTOLA PRIMA. j disserenti, plerumque lamen ohscura et difficilia

•A
PHILIPPl AD WEDERICUM. vi-
dentur audienti. Hinc est quod ea de qua quaeris
Quwril de operibus sex dierum, an simul aut siicces-
sive ea Deus patraverit, et de lempore creationis senlentia, nobis satis lucida non videlur, et quod de
angelorum atque lapsus primorum purentum. ea poiissimum possimus affirrnare', cerlum nobis
Petis, et instanter pelis, nl, quia cernis apud te fixumque non habelur; quia scilicet tam obsCur»
dnos ab invicem dissentire, dum unam senlenliam est, quod eam qtioque priores nostri ad liquidum
alter allero melius aeslimat se sentire, scribam libi, non viderunt; vel polius quia eam verbis mintis
eui potissimum debeas conseritire. Miror quare hu- sufficientibus exploserunt, vel (quod verius dici
jusmodi a me judicium tam instanter inquiris, potesl) quia desidia et hebetudine opprimimur nos
quare, ut alios prsetermiltam, avnnculi lui scien- leclores, et ad capiendtim quod legimus caliganle
liam super hoc non requiris; qui et luo religioso snmus ingenio tardiores.
studio religiosius congauderet, ei tihi sciscitanti Etsi ergo illi^qui nos lempore, et scienlia pnc-
gratius et prudentius responderet. Est eiiirn ille, cesserunt, eamdem sentcntiam prout decuit pervide-
sicut religiosis moribus insignilus, sic etiam ap- run1!,et eam exponendo satis, ut eis vistim est, lu-
prime litteris eruditus, ut libi et formam proebere 1 cidam reddiderunt: gnobis tamen eorum exposilio
condignae valeat sanctitatis, et nihilominus imper- expositionealtera videtur indigere, nobis, inquam,
tire doctrinam veritalis. Sed, quia libi placuit id a 2 qui desides ad legendum, et hebe.ies ad inlelli-
me non solum sciscitari, verum instanter et humi- gendum, vix etiam levia possumus obtinere. Viden-
liter sciscilari, tandem ulcunque libi conabor re- lur enim plerisque in locis vel contraria dicere,
spondere, ne nie tui sestimes coniemplorem, si ele- vel polius tam diversa, ut a nobis non facile discer-
gero penilus reticere. naiur cujns eoruni nsserlio reciius eligatur : eum
Quseris utrum Deus cnncta simul creaverit, an uiiusquisque in suo sensu abundans recte sibi
sua post invicem opera fecerit, ul secundum moram senlire videatur, nec alter ab altero falsitatis aper-
et ordinem sex dierum, mora el ordo inielligalur lius argualur. Sic quippe divini tractatores eloquii
et operum. Et quod legitur Deus fecisse primo sensum suum niluntur approbare, ut lamen non
illud, postmodum aliud, sic recipiat iniellectus praesumanl alterius improbare : nisi forle illum a
gratiam spirilalis, ul lamen non debeat excludi fide sana cognoverint deviare, vel ei circumstan-
litteralis. liam lectionis manifestius obviare. Sciunt eniin quia
Quaestio haec nimiruhi obscura et difficilis est; divina Scriptura plerisque in loois parit varios in-
unde noniiulli prioruin certavere diu el adhuc sub P ( telleclus, quorum nullus dignus est reprobari,
judice lis esl. In Scripluris enim divinis quaedam qnamvis aller altero possil amplius approbari. Et
inveniunlur tam diversa, ut sibi invicem videantur ideo plerique sic alterutn eoruin eligunt et commen-
adversa, dum alibi Deus sua quasi post invicem dant, ut tamen eos qui aliter senserint errare rion
opera fecisse ostenditur, alibi vero simul omnia contendant. Diversis ergo modis inielligunt quod
creasse manifcslius invenitur. Sed, quia non est fas, scriplum est: « In principio creavit Deus cuelum ct
ut divina Scriplura quidquam dicere coiitrariuni terram (Gen. i), » et ctflera quae sequunlur. Quo-
asseratur, ne repugnans sibi ipsi, rea esse mendacii rtim diversitatem, et longum est in praesenti ad
eonvincatur; reslat ut per omnia verax esse et sibi medium revocare, et superfluum praesenleslillerulas
consona cognoscatur, si adjulus gratia prudens le- lalibus onerare : praesertim cum tu non petieris ut
clor inteiligenliam cousequalur. Huic autem leclori quid super hoc singuli senlianl libi per ordinem
sicut diflicileest ejusdem Scriplurae abscondila in- recenserem, sed ute duobus, quae proposuisli, quirl
tellectu congruo penelrarc; si eadem penetrala mihi videretur polissimum, responderem. Si ergo
mulio difiicilius verbis sufficientibus explnnare: scirem quid divinae scriplor bisioriae Moyses in his
quia, etsi verba sua plana satis et aperta videnlur verbis intelligi voluerit, id et ego potissimum ju ,
PATROL CCIII. 1
3 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONiE SPEI 4
dicarem, id nimirum ambiguitate postposila, prae- \ minnmus. Cum autem creala est informis illa et
ferendum caeleris affirmarem : quamvis, elsi alius confusa maleria, de qua [poslmodum facta sunl om-
aliter senserit non debeam reprobare, si tamen nia; omnia quodammodo facta sunt, quia in illa
illud consliterit a veritatis regula nequaquam de- non inconvenienter jam dicunt existere, unde ea
viare. Potest enim idem spirilus, qui famulo suo maierialiter conslat procedere.
Moysi ad scribendum verba sua diclavit, qui eorum- Quia ergo Deus in priucipio creavit ccelum et
dem verborum sensum ei congruum inspiravit, po- lerram, id est, incorpoream et corporeain crealu-
test, inquam, et alii in eisdem verbis intellectum ram , non incongrue simul omnia creasse affirma-
allcrum demonstrare, et utrumque tamen a cogni- lur, cum omne quod creatum esi, vel incorporeum
tione veri niinime defraudare. Est autem verisimi- vel corporeum habealur. Quod attendens quidam
lius ut in bis quae Moyses scripsit, quidquid posleri sapiens, cum ipsum vellet Crealorem excellenter et
cjus videve veraciler poluerunt, qui nimirum di- breviter, collaudare; hanc ejus creationem verbis
versi diversis modis ea inlellexerunt, ipse quoque satis evidenlibus visus esl conur.cndare : t Qui vi-
Moyses ad liquidum inlellexerit, ei hanc ei di- vit, inquit, in oelemum, creavit omnia simul (Eccli.
gnalus si' Deus graliam imperlire nt verbis suis xix). > Simui quippe omnia sunt creala, cum in
non adversos, sed diversos intellectus viderit con- B principio, et natura spiritalium, et materia corpo-
venire. ralium esl creala : nec deinceps aliquid vel creari
Quia vcro longum est hanc diversitalem serialim dicitur, vel oriri, cujiis, vel similitudo, in angelis,
«olligere, conabor, ut poslulas, quae poliora viden- vel origo in informi maleria non possit inveniri.
lur, eligere: quae doctores ecclesiaslicos amplius Sed, cum simul eo modo quo dictum est, creala
invenio commendasse, quos aestimo secrela Scriplu- siui omnia, tamen, sicul alibi scriplum 3 esl-
rarum diligenlius et subiilius penelrasse. i ln prin- i prior omnium creala est sapientia (1); > non ilia
cipio (ait) creavit Deus ccelum et terram (Gen. i). • quidem quoeDeo Patri coseterna est el consubstan-
Principium esl Dei Verbum, Dei sapientia, in qua lialis, sed quse creatura est non crealrix, nalura
David perhibente (Psal. cuil, fecisse Deus creditur scilicet rationalis. Quae ideo sapienlia dicitur, quia
•omnia quac nimirum creatrix esl, npn creata, per divinsejsapientise capax efficitur : et ejus est voca-
quam tam spiritalia quam corporalia sunl ureata. bulo non incongrue nominala, cui per inlellectuin
Cceli qtiidem noniine Scriplura signare voluil ifclu- similis est creala. Est aulem creata prior omnium,
ram spirilaleiii, per terram vero, creaturam signa- non temporis anliquilale; sed causa polius etdigni-
vit corporalem : quas Deus in principio, id est, pa- p lale. Non enim tempus erat quando creala est: et
ter in Filio, vel in ipso operandi creavil exordio. ideo non est prior omniiim tempore, quae non esl
Sic ennn quod diclum est, in principio, conve- creata sub lempore. Sed causa prior esl oninium,
nientcr polesl inielligi, ut exordium signetur ope- quia omnia facla sunl propler ipsam, et omnia
ea se ' referunlur ad
randi, quo scilicet Deus, .quae apud praedesli- ipsani: el secundum ipsam omnia
naverat ab aeterno, ccepitexseqni realiier operando. creata sunl quse eum ipsa in proejacenti maleria
In hoc aulem operandi exordio naluram creavit creata sunl. Quia vero ista facla est rationalis, re-
spiritalem, rationalem, intelleciualem, quam idco liqua aulem crealura facla csl irralionalis, ista, ul
coeli nomine voluil dcsignare, quia eam cceleslibus Deo, cui per ralionem siinilis facla erat, prudenter
desideriis voluit inhiare: ut terrenis affectibus li- obedirel, illa vero ul isti propier quam facta eral,
bera, Crealori suo, amoris nexibus inlwererel, et humiliter deserviret : isla procul dubio prior est
illi soli subdita, cunclis irrationabilibus superemi- omnium dignitaleconditionis, quse prselala est om-
nens proesiderel. IIujus nalurae spirilalis sive ra- nibus merito rationis.
lionalis sunl angeli, sunt et animse human*, quo- Est el aliud propter quod prior omnitim non in-
rum angeli siniul, et semel a principio sunt creaii: convenienler posse dici videtur : quia scilicel, cum
nnimse vero Jnunanse processu lemporis et crealae D ista iuvisibilis, el illa visibilium rerum materia pa-
sunl et cieantur, et usque iu iinem sa;culi crea- riler crearclur : ista quidcm formala, creata est non
hunlur.Scd, quamvis quolidie novaeanimsecrcentur, inforniis, illa vero non formala creata est,'sed in-
nova tamen fieri nalura non dicilur: quoniam ani- formis. Sic enim praejacens illa innteria facta est de
maruin spirilalis ralionalisqne esl naiura, et jam a nihilo, ut creata fere comparabilis sit niliilo : et
principio iu angelis hujus ualurae prsecessit crea- nisi ad formam poslinodmn et speciem venirelur,
lura. quid sibi vcllct inforuiis illa confusio, ncscircmr.
In hoc etiam principio, id est, in eodem operandi Natura vcro ralionalis sic creataest, ul proejaceniein
«exordio, creala esi lerra, id est, informis quaedam mate.riam non haberet, sic ab ipso creationis exordio
el confusa maleria, de qua terra facla est, id esl distincta personaliter, ut eam permisla confusio vel
quidquid corporeum est: non solum seilicet ca quam confusa permislio non tenerel : sic formam sor-
terram usilato nomine nuncupamus, sed et aqua, lita conditioni congruam, ut formari deinccps noti
aer, ccelum, quae corporea dislinctis vocabulis no- egerel, sic quidquid ad discretioncin el nuineriiui
(1) De isto ecclesiasiico loco vide B. Thomam i, p. q 41, arl. 3 ad i, ubi et de creata et dc increata
taoienlia illum accepi posse declarat.
S EPISTOLJE. 6
pertinet assecutn, ul in his nibil minus dcbilo pos- A I Si enim nihil vcllet, volunlas non esset: cum nisi a
sideret; Est quippe illi naturaliter insilum el itina- volendo volunias non dicatur, quamvis quid volen-
lum, ut haberet immalerialem snbslantiam, perso- dum sit, non hoc nomine discernatttr.
nalem disianiiam, rationalem inlelligentiam, lam Cseterumcumvoluntalis sil velle : quid nisi bonum
liberam arbitrii poleslatem, ut ad bonum vel ad vel malum econtrario polesi velle? Velle autem est
nialum posset infleciere propriam voluntalem : ad volunlatis : velle honum vel malum hoc erat liber-
bonum quidem non coaclam sedadjutam gralia prae- tatis. Et quid aliuderat vellebonum, quam ad Denm
cedenle, ad malum vero non impulsam, sed elapsam converti : velle malum, quid aliud quam ab ea
eadem gratia deserente. Esl illi naturseconcreata im- averli? Creaia igitur nalura angelica , quia liberam
inortalitas uniformis, acula subtililas, perfeclio mul-. 4 liabuit volunlaiem. Et voluniariam libertaleni,
liformis : discernendi vigor Crealori conformis, et statiui et voltiil volunlate, et quid vellet, elegit li-
ideo meriio diccnda est non inlbrmis. bertale : ct pars eoruin allera, Deum voluit, queni
Quia ergo natura angelica lormata creala est, et suum creatorem et novitel araavii, pars vero altera,
qtiod est i.liiesse , hoc est quodammodo formatam libera nihilominns volimtale, ad volendum aliud d*v
esse, dum ex quo habet esse, ex eo et sic esse; clinavit. Et illa quidem in proposilo confirmalur
oinnia vero visibilia sic conslat quasi imperfecle B gralia et merito liberse voluniatis, et ab eo quem vo-
creari; ut prius in maleria esse habeanl quam for- luil, accipit gratiam firmilalis : ut quse eral, inuta-
mari; rccle sapientia prior omnium esse creata me- bilis per naluram, pro eo scilicet quod de nibilo
moratur, cujus creatio formalione ingenita non post facla est, jam non possit inntari per graiiam, quia
addila consummalur. Verumtamen juxta aliquid ea- bono incommulabili voluniaie sponlanea conjiiiicta
dtfiri informis creata judicalur, pro eo quod sua ei est. Nec ideo lamen liberlas arbitrii diceuda est in-
creatio non quidquid est necessarium largialur : in jurias suslinere, si non polest ulterius malo, sicut
qua, cum multiplicem senserit largilatem polentioe.* primitus, adhairere : imo nunc proprius et conve-
creatricis, restabat ut acciperet grati« benelicium nientius liberum nominatur, cum dono graliae ab
ailjutricis. Erat quippe necessarium, ut ad eum quem omni tam miseria quam limore miseriae liberatur-
suuiii noveral Creaiorem, datum arbilrium conver- Pars auiein ista , quoe tiberam qtioque , ut diclum
leret per amorem : el ei cooperanle gralia eligeret> est, habuit voluntatem, aa seipsam mox conversa,
imo diligeret adhserere, in quo, et cum quo, dona, eam perdidit in qua facta fuerat dignitatem : et quia
quoe acceperat posset in xlernum feliciler possidere. sibi, non Deo, perverse voluit adhoerere , nec in eo ,
llac enim conversione et dileclione suflicienler for- „ quod erat, potuit permanere. Lapsa igilur etin pro-
(
mareiur, et liac formatione stabililer finnaretur : fiindum lenehrarum dimersa, selerno supplicio cru-
nec ultra posset ab eo, vel in modicum dissentire, ciatur, et crucianda in diem jtidicii reservatur : cum
poslqiiam seniel diligendo eligeret obedire. Haecau- adjunctis omnibus qui eam pertinaciter imitanlur,
tcm conversio (2), id est, forma in sua crealione na- illi vermi vivaci etigni inexstingiiibili pariter depu-
luroe esl aiigelicoenon collata sedoblala : ul si eam, lanlur. Sed, quia in his quse diaboli sunl non mullum
eligeret, in nieritum verteretur, si vero se averte- delectabiliter immoramur , his omissis, ad bonos
rct, aeternojuste supplicio puniretur. Eo igitur modo, angelos reverlamur.
creata est, etsi miilta percipiens, non lamen sibii Creati sunt angeli mulabiles quidem per naturam,
sufficiens sed inforriiis, conversa vero ad amandumi quia facti de nihilo muiari poiuerunt, sed non niit-
veram lucem, omnino ei prout decuit fii conformis : taii per gratiam, quia ei a quo facii sunt, adliaese-
pars autem quseaverti voluit non solum mansit velI runt: eique adhserentes manserunl et permanserunt
permansit informis, sed oblatam luceni abjieiens, a-terni, quamvis Creatori aeterno nullatenus coae-
teuebrosa facta est et deformis. Sic decuil rationa- terni. lllitis quippe aeternitas neque inilium noverat,
lem fieri creaturam nl quse habenda erant non ba- neque finem, islorum vero seternilas inilium habuit,
beret omnia per naturam : sed per inlelligenliam etl ]rj sed non finem : quia dum illi ardenti desiderio se
liberum arbilrium quse sua ei creatio conferebat, etL iinpressit, ab illius firrnitate dono graliae non reces-
videret el assequi prsevalercl quod suus ei Condilor sit. Hinc ergo dulcissimse contemplaiioni delecta-
offerebal : et ad id non sine suo merito perveniret, , bililer inhaerendo, et suam mutabiliiatem illius fn-
el ab eonon nisi Voluntale spontanea resiliret. Creatai mitate stabili cohibendo, vicissiludines variosque
igilurslatim nullo spatio medianle converlitur, etl temporum nioius nescit, sed qmdquido Iransiloriun»
eum, a quo erat, amore comDleciitur : et cuin per li- est, supergressa, in illius seternitate aelernnliter re-
berum arbitrium vel in melius vel in deterius-possett quiescit. In qua oeierniiate nunc hoc, nunc aliud
ferri, aspexit et dilexit qttod dignuni fuerat anie- quod est leinporis, non habetur, sed simul et semel
ferri, Voluntatis quippe libertas quae illi naturaliierr beata idenlitas vel eadem bealitas possidetur :.,in
adfuit, sub otio vel ad modicum vacare non potuit,, quam mutatio vel vicissitudinis obumbratio non in-
quin sine dilalione ad aliquid volendum verterelur,, currit, quae per diversa et varia , diverso modo et
alioquin nescio quomodo recte volunlas dicerelur. variabili uon discurrii. Propler hanc oeternilatem
(i) blnbilcm inlelligit, de qua paulo ante, boccst, jrratiam confirmationis , seu ul infra Ioquitur' firmi-
7 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON;E SPEI 0
qua Deoconslal ange.oseoboerere, et Denm in an A num libro xin (cap. 52) dicere videtur : i De crealn,
gelis nibilominus oelernalitcr permanere, eosdem iuquit maleria, qui ejus informitatem sine lemporis
angelos domum oeteruam Apostolitsnominavit, cum interposilione formasli, nnm, cum sil aliud cceli et
adspcrandamcoelestcni inansioncm fidelium nniinos terrsc matcries, aliud coeliet terra' species; materiem
invitavit: < Habemus, inqnil, domum non innnti qtiidcm de omnino nihilo, mundi auiem, speciem
factam, selernam in ccclis (// Cor. v). >llla quideni dc iiiformi materia simiil lamen utrumque fecisli :
domus et noslra et Dei esl, noslrn , quia ad ejus ut maleriam forma niilla niore intercapedine se-
mansionem speramus nos venire, si Deo voluerimtis qucrclur. Yides quod, sicul hic dalur inlelligi,
vel potuerimiis lcge debiia deservire : et Dei est, mundi maieriam et ejus speciem sive formainCreator
quia Deus in ea dignalur habitare, et habilans de- simul fecii, quia inler utramque nnllum spnlium
core eam venustare. Quem decorem David adhuc in tcniporis iiilerjecit : et tnnicn illn prior, ista posle-
lerra posilus jam videbal,et visum fcrvens spirilu rior esse non dtibilniur, sicut idcm Aiiguslinus in
diligebal : cl quia nulli ejusdem mansionis gaudiuin libroConfessionum xn (cap. 19) proieslntur. * Vo-
invidebat, perceplam gratiam sub silentio non pre- ruincsl, iuquit, omne quod ex informi formntur :
mebat. « Domine, inquil, dilexi decorem donius luae prins esse iuforme, deinde formaium. » Ctim ergo
et locum habiiationis gloriae ttise (Psal. xxv). > Hoc B sil, ut vides, omnis informiias anterior, formatio
csl, coelnm,sivecoeli, in quo vel quibus Deus el esse vero ejus, poslerior, ct sic ipsn niundi mntcria sil
dicitur et sedere, ct suarn volunlalem diligil adim- primscva, ut tamen ei sua forma vel species sit
plere : sicttt el in oralionc Doniiriica commendatur, cooeva: resint queri cujusmodi fuerit hsec specics
ei !a Psalmis multolics praedicatur. i Paler, inquit, qtise suoe malcriac sic dicilur iiiteparabiliter colise-
noster, qui cs in coolis(Maltli. vt), et: > Dominus in sisse, ut inicr utranique, nullam constci lemporis
i ccelo sedes ejus (Psal. x); i el: « Deus nosler in intercapediiiein iiicurrisse.
ccelooinnia quaccunquevoluit, fecit (Psal. cxm). Et Qtiidam volunt quod sic.informis illa maleria
quoninm non soluin aute boc coclum, sed nec in ipso conlinuo sit formala, ul qualtior elenicuta sint ab
ccelovicissitudo lemporis invenitur, quia et in sua inviccm separata : el sicut nunc videmus locis con-
bealiludine nilamillit nec fufurum aliquid lempora- gruis assiguaia, cl cunctisquse ineis sunt, tam ani-
liter operitur: ideo cuni fnclum legilur, silet de tcm- manliljiis quam inaiiiniantibus adomaln, quse descri--
poribus, silet de diebus Scriptura, quia omnem huiitur in Cenesi sex dierum nuniero consummala.
lemporis creaturam ista supergredittir crealura. Et Videlur enim eis, quod non satis convenial Crca-
recle in ejus creatione nulla flt meiitio lemporis vel tori, ul in operandi exordio quidquam fecerit i»i-
diei, in qua nulla invenitur varietas temporarise spe- perfeclum, et processu teinporis illud duxerit ad
ciei: quia ubl nunc hoc, nunc aliud non deprehen- perfeclum. Cum sicut potens fucrit de nihilo creare
ditur variari, tempus vel dies non debet nominari. nialeriam pra-jacenlem, sic cx ea formare potuerit
Ipsa etiam lerra cuin facta esse in principio memo- mundum sine mora temporis consequenlem.
ratur, in ejus crcaiione nullum lempus vel dies no- Est ergo illa sex dierum euumeraiio, juxta litte-
minatur : quia illa rertiin corporalitim pronjacens ram non lenenda, scd in eis mystica iiiierprctatio
niateria, qitm lcrroe nomiiic designatur, sine forma requirenda : cum sicul ex istorum inlelligimus docu-
vel specic, sine dislinctione congrua fuisse declara- menlo, oinnia quae illic describuntur, Dcus consiim-
lur. Ubi aulem forma vel species, ordo, mulntio vi- mavcrit in inomento. Ju.vla hunc sensum non solnm
cissiludo nulln eral, lempus procul clubiovel dies homo a principio cuin angelis est crealus, sed et
iiondum eral: quia mutabilium variaeformoererum, csetera oninia, quibus conditis est proelalus: et hsec
exerunt vices.teinporum vel dierum. Sed Iiaecinfor- subila et perfecta exbibitio, dicitur forina reriim,
mitas in eadem inateria non dicitur pcrmanere, jino quani dicit Scriptura consummaiam iiiiervalloeinu-
«tiain tam cito creator voluit removere : ut cuin mcro sex dicrum. Conlra hujusmodi senlenliain
ipsam crealioneni formalio sequereltir, tamen inter n quivis snpiens non prsesumit (nciem obfirmare, ne
ulramque nullum inlervallum tcmporis haherciur. videatur divinam velle polenliam iufirinare,. si boc
Prius quidem maleries est crcata, poslerius est for- noii posse fieri conteniiose perslilerit affirmare:
maln : scd illud prius, boc posletius iempore non cum non possit, quod asserit, aperlo scripitirarum
prnecessit, qnia iulcr utriimqiie nulln, ut dictum esl, tcslimonio confirmare. Verum et alitcr fieri posse,
mora lemporis intercessil. Simul ergo ulnimque Scriplura negare non videtur, inio quasi obmurmu-
faclum est quod post iuvicem fieri diclum est: quia rat, si in ea juxta litteram nil tenelur : prsesertim
unoeodemque nioincnio lemporis materies ejusque cuin propier homines se esse scriplam veracilcr
specics ad csse prodierunt, qtise lamen nequaqnam arbitrelur, ct indignum non judicet, si eorum inlel-
unum eieumdein 5ordinem vcloriginem habueruni. ligentia; condescensione congrua fainulclur.
Prior enim nialeries quam species, non lempore, Recle crgo illa dislinclio scx dicrtini ad litteram
scd origine fuil : quemadmodum sonus canlum , posse inlelligi non negatur, el sua Deus opera per-
flamma lucem, corpus umbram nullo tcmparis intcr- lecisse pcr iuiervalla teiiiponim sDsiimatiir: nec in
vallo praeedit, sedorigiuis ordiue veraciter antecc- hoc tamen omiiipoteiiti ejus potcniioe derogatur,
dit. Hocesl qtiod noster ille Auguslinus inConfcssio- quia hoc non ejus lmbecilliiali, sed voluntali po-
9 EPISTOLyE. 10
lius assignatur. Pottiil quippe alio modo Tacere si A terieni, et speciem Deum simul fecisse, non im-
voluit, sed co forte modo fncere voluil, quem pugnat id, quod ait per moras temporum perfecisse.
ralionali crealurse convenire polius prsevidebal: Aliquoties enim dicitur esse facium, quod tamen
jiropter quam mumliim et ea quse uiundi siint nondum penitusesl peractiim : llabens quanium rei
faciebat. Fecii itaque Deus iiiformem illam male- convenii incboatoe, nondum habens quidquid haben-
riain quam Scriptura inodis variis uominavil, pro- dtun est consummatse. Sic nimirum cuin nascitur
pier quasdam siniilitudines, quas inesse illi non germen de seniine, et profertur arbor de germine :
incongrue judicavil : ut cum homo audiiel ea"m staiim ut educta de tenebris in auras lumiiiis evo-
tnm diversis nominibus minciipari, scirct eam niliil calur, cutictis iiituentibus species arboris demon-
horum ftiisse propric sed pcr simililudiiiem sic stralur. Dicit qui inspicit: Non hoc est lerra, non
vocari. Yocatur eniiu terra, et lerra invisibilis et lapis, sed arbor; dicit et forte cnjus generis arbor :
incomposita : vocatur et abyssus cujus facies tene- Et lamen nondum esl illic umbrosa diffusio ramo-
tiris premebalur, vocatur et aqua snper quam spi- rum, non multiplicilas inmimerabilis foliorum :
riltis ferebalur. Vocatur lena invisibilis, propter nonduni illic flortim varietas speciosa, non dcnique
obscuritalein : incomposila, propter deformitalcin : poinorum suavilas frucluosa. Ha>c autem omuia,
invisibilis, quia luce nondum erat illiiininnla : in- ^ etsi nondti.ii ex illa vel cuin illa nova arbore viden-
composita, quia nondiim formis congruis adornatn. lur exoiiri, possunt tamen in illa non realiter, sed
Vocatur abyssus, propler occuliam profunditatem : c.iusnliter el poleniialiier inveniri : quse quamvis
aqua vero, propler facililaleu) : abyssiis, quia ejus exinde non cliciat inaiius curiosa culloiis, elic.it
profunditas non se proebet liumano pcrviam inspe- lamen vis naluraliter insita per potenliam Crealoris.
ctori aqua vcro, quoniam ad formanduin prseiiel se Sie profecto cum illa inundi materia tencbrosa, di-
facilem Creatori. Sicut. eniin ex humorc aquoso ha- cente Deo < fiat lux > facla esl luminosa : ccepit in
bent gigni oinnia quse gigmintur, sic ex illa infor- ea cceli et lerrse, imo qualuor elementorum spe-
milate Deo dicente omnia formala prodiicuntur. cies sublticere, scd nondum singula locis singulis, et
Dicente illo « fiat lux, facta est lux > (Gen. i) : qua proprietatibus pleniter eininere. Prius vero quam
lucente illitts materiaestatim inlbrtnitas cst formala, dicerel Dcus [fiat lux] illa materia sic iuformis erat,
sed non staliin rerum oinuium forma vel species itl uec visibilis ncc tractabilis haberelur, eliam si
consummata. Nec le nioveat quod noster ille Augu- esset qui id facere conaretur: sed hanc informitalem
stitius dicit, (5) quia Deus cceli et lcrrse maleriem Deus aliqualenus mox formavit, cum eam luce facta
et cceli el terrae spccicm simul fecit : et formam a p illuminans, principales mundi oartes aliquanlula
materia, nulla temporis iuierjeclio separavit, sed specie declaravil.
ulramque siue mora media velox manus ariificis Ad hoc enim lux illa facla esl, ut iliud chaos
copulsvit. Alibi quidem cum de eadem informi ma- incomposilum illustraret, ut lalenteni in eo mundum
leria disputaret et eam grano vcl semini, ex quo fulgore procvio denionsirarei: ut cum singulartini
arbor nascilttr, compararel : dixit in illa inforinitaie partium plenaria dislinclio seqtierelur, id in luca
posse cuncta invisibiliter inveniri, sed ex ea in lu- non in lenebris agcreliir. Et boc « vidit Deus quod
cem per moras temporum exoriri. « Sicul, ail (4), esset boiium (Gen. i), > seilicct ut lux fieret, quae
in ipso grano invisibiliter eiant omnia simul quse quamdam spcciem quatiior elemenlis inftinderel:
per lempora in arborem surgerenl, ila ipse mundus cujus munere quae cuique darelur proprietas cerni
cogitandus est, cuni Dcus omnia simul creavit, possel, shie qua quid invisibilis conlincret materia,
Q liabuissc simul omnia qusc in illo, cum illo fncla iiullus nosset. « Et faclum esl vespere ct mane dies
suul polentialiier nique causnliter, priusquam pcr unus (Gen. i), > id esl lux illa ab ortu vergens ad
lemportim moras ita cxorireiutir quomodo nobis oecasum, et ab occasu, circuitu mobili revertens ad
jam noia sunl. > ortum, spalium diei complevit, quae splendore suo
Vides quin illa priiiioecondilionisopera ad unguem D illius informilatem materioe, sic delevit: ut ultra
noii subilo perdiicuiiliir, sed per moras leinporuin jam informis non esset, et tamen consummata ejus
orittntur : et cum illa informilas sit omnium maler formalio nondum esset. Sectindo quippe dic, id est
rcruin, forma lamen vel species intervallo perfici- secundo lucis hujus circuitu, fccit Deus firmamen-
lur sex diertitn. Et haecquidem Auguslinus secun- ttim quodcoelum noniinavit, idesl a caeteris eum ele-
dum diversas diversorum seulenlias cst Ioculus, ne nientis dislinctione plenaria separavit : ct proprium
alteram videretur reprobare, si solam esset alleram assignaus ci locum, i*i molu etini volubili confir-
proseculus : sciens quia creatori omnium injuria mavit, et quidquid naluroe illius congruebat sic ct
iion inrerlur, si in rebus dubiis, nunc ista, niinc disposuil et disposilum voluil firmiler stnbilire, nt
allera pro captu disputaniiiini anteferlur. Et lameii illud non inveuialur a legc tunc imposita usquc in
ipse in hanc mihi videtur senlenliam polius decli- linem sseculi resilire. Tertio die, id est, tertio lucis
nare, qua dicitur .inlervallo sex dierum sua Deus praedictoe circuitu, quae sub ccelo eranl aquoe sunt
opera consuuimarc : ct quod nit cccli et terrse ma- coiigregatac, et propnis trachonibus sive alveis assi-

(5) Lib. xiu Confess., c. 52. (1) Lib. v de Gones, ad littcram, c. 2.3.
II PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON.E SPEI 12
gnalse : et arida, quse ci terra vocalur, apparuil, A ea, factum aniea judicatur. Sic mundus processu
qusc cacteris gravior ct immobilis locum inferiorem temporis est perfectus, cum ouine geuus rerum ple-
oblinuit. Intercoelum superius et inferiorem lerram, niter est adeptus; cum sexto die qtiasi excelsior vel
locum aer medius occupavil, quem eodem die ope- excellenlior faclus esl propler hominem digniorem
rosa manus arlificis screnavil : dum aquas quae ab sicut dies sexta hora gradum oblinel alliorem. Cum
ipso ccelo usquead lcrram diffusseerant spissiludine enim in crepusculo matutino noctis caligo resolva-
nebulosa, congregatas siisccperunt terrarum roce- tur, et nocte abeunte, dies sine intervallo temporis
ptncula spatiosa. Ilsec quse procdicla suut in tribtis orialur : infuso terris novosole procul dubio diluce-
primis diebus facta sunl: in quibus sic esl suflicien- scit, sed lamen stnlim dies nieridiano lumine non
ter niuiidi macbina constituta, ut singulis ejus ele- claresc.it. Nox quse fuerat, jnm recessit, et lux ali-
mcnlis locus essel proprius, ordo, forma, vel species qtiantula jam accessil: noiidiim habens qtiidquid
attributa. In bis tribus lege perpetua mundus est habitura est lumiiiis, vel caloris, cum sol pervenerit
ordinatus, in Irabus sequcnlibus, creaturis variis ad cceli medium altioris. In prima quidem hora te-
adornalus : ne quasi inutilis et superfluus haberetiir, nebrosa caligo discutititr, et quaedam rerum subob-
si faclus solummodo propler se videreiur. Ccelum scura facies aperitur, progredienle vero sole au-
igilur quod caeteris elementis prius esse conditum B gmentum accipit claritudo, landemque s.exta hora
invenitur, quarlo die, sole, luna, stellisque variis perficitur claritudinis ejusdem plenitudo. Cum eniui
insignitur : quorum sol jubelur splendore ingenito per intervalla sex horarum ad centrum meridianum
diem illumiiiare, luna vero el sidera per noctem sol ascendil, ipsaiu diem naluraliter sic iliuminal et
coruscare. Prius enim, etsi operante luce illa quam accendit: ut illa in utroque plena et perfccta suffi-
diximus, dies sine dubio fuerunl, lamcn tatili lu- cienler habealur, et ultra jam non proficere, sed
minis non fuerunl: el ad hoc novi solis major cla- defluere vnlealur. Sic informis illa mundi materia,
ritas inslauratur, ut ejus ministerio dics in posle- quasi nox fuit, cum invisibilis et incomposita facla
rum expleattir. Quinto die, aer volatilibus, aqua fuil, sed dicenle Deo : fial lux, qtiasi sol malulinus
natatilibus adornantur, sexlo die in lerris animalia, refulsit, per quem illi malerise quaedam claritas mox
Leslise, replilia, procreanlur, novissiine vero eodem illuxil: cujus prsesenlia el tenebras.nullo duhitante
sexto die Deus hominem de limo terrae plasmavit, removil, el tamen eatndem maieriam ad perfectionem
plasmato animam inspiravit : quem, quia ad imagi- debitam non promovit.Hsecaulem promotio, sensim
nem 7 suam fccil, non corporis fornia, sed excel- per intervallum facta est sex dierum, sexto verodie
lenlia rationis, mler omnia el super omnia quoein consunnnala est omniiim formarerum : cum perfcciis
numdo feceral, gradus voluit esse dignioris. Ipse esl C omnihus, qusenon dignilate, sed temporesun.ipriora,
propter quein, mundum et quoe mundi sunt Deus novissime factus est homo, ejusdem diei, ut dicilur
focil, et ideo cunctis quac ante eum et propter eum sexta hora. Sic mundus et dies videntur quodam-
feceral, sic prsefecit: qiiemadmodum fruclus arbori, niodo convenire, et ad perfectum pariter in senaric
judicio cultoris anleferlur, cum in illius cullura nisi pervenire : dum mundus, ut dictum est, sexlo die
propier ponia ejusdein cuitoris diligentia non affer- hominem accipit cseteris digniorem, et dies sexta
lur. Ilomo igitur propter quem mundus factus esl, Iiora gradum oblinet alliorem.
ipsius mundi quodammodo fructus est, causa qui- Hoecopera sex dierum qui sic inielligil, erroris
dem et uiiliiaie prior, quamvis poslerior tempore, non damnalur, nec huic iiilellectui qtiisquam snne
sicul pomum longe utilius, etsi posterius procedit ex sapiens reluclatur : quia, etsi in his quaediciasuui,
arbore. myslerium mulliplex continetur, iliud tamen litte-
Et forie non incongrue is qtti posl omnia faclus i ali sensui conlrarium non habelur. Sic enim pleris-
cst homo non arbori sed ipsi potitis coniparandus qne in locis Scnpturarum profundilas mvenilur ha-
est pomo : quia sicul arbor sexto profeclu potno gra- beri, ut constet in ea mulla et profunda mysleria
tius ouusiatur, sic mtindus sexto die quasi sextosui T\ coutineri: nec lamen ab ea litleralem inleHigentiam
profecfu faclo landein liomine venuslatur. Posl illud reinoveri, et eo gralius ad friictum intimum perve-
quidem granum vel semen quod supra diximus ar- nitur, quo non solum verbis frondosa, sed et veri-
borem iuvisibiliter coniinere, ipsa radix primuin lale fructuosa litterse superficies inveuilur.
proficiendi locum videtur obtinere : secundum vero Couvenieiiler igitur poiest credi quod homo non
truncus, lerlium rami, quartum frondes, quiulum a principio cum angelis sit creatus, sed poslmodum
flores, sextum et uliiiiium fructus. Sic niniirumposl sexta die de limo lerrse, sicul legitur, sil plasmatus.
informeiu illam mundi maleriam quoe facta primiius Et accepla anima immorlali el incorporea per naiu-
inveuilur iu crealione temporalium, scxto die ad ram, dignitate ingenilse rationis, omnem excesserit
honiinem pervenilur: ut in illo sua Deus opera inve- irrationabilem creaiui-am. Denique vir quidain nostri
niretur consummare, quem quasi fruclum omnium teniporis, religionis habitu et moribus insignilus, et
prse cseleris volebat sublimare. Usque ad hunc ergo lilteris lam divinis quam ssecularibus non mediocri-
muiidi formalio videtur accepisse profectum, in hoc ter erudilus, qui nobis ingenii sui non parva reliquit
vero adducla esl ad perfeclum: Et in ipso mundo monimenla, in quibus inveniunlur non conlempti-
novuni deincepsnil formatur, quiaquidquid fil post- bilia sanse fidei documenla : quodam loco cum de
 13 EP1ST0L,E. U
illo primo homine disputaret el corpus ejus de limo, A niinis, vel teneritudine gcrminis inchoantur, utpro-
animam vero de nihilo crealam aflirmarct, sie ait ccssu lemporis in ramos, et folia diffundantur : sed
(5): «Fides catholica hoc polius eligit, et veritati in ipsa creatione, et steriles, robore debito, ramis,
inagis consenlnneumjudicavit, ut credamus animam frondibus venuslnntur, et fertiles poinis eiiam con-
primi hominis qtiando facla est, non de prsejacenti gruis onuslantur. Denique illa paradisus quoe a prin-
aliqua maleria factam, sed de nihilo creatam, ne- cipio, planiala memoratur, ab eo, inquam, principio
que factam a principio quando angeli facli sunt, quo terra herbis, et arboribus adornalur diversorum
sed postea, cum corpus ipstim cui infundenda erat pomorum, copia replebatur; quae, etsi ex arboribus
forniatum est ab ipso creatore, siinul et faclam ct procedere videbatur, non tamen illis, intcrvenlu
'
corpori sociaiam. > Vidcs quia isto asserente fides temporis, poslerior habcbalur. Eapropter cum fieret
Ciitholica elegit, el verilati magis consenlaneum Q primushomo, in eodem pomerio positus perbibetur.
judicavit: ut credatur animam hominis non a prin- ut scilicet, illa plenitiidiuc fructuum, viclus ei sufli-
cipio cum angelis factam esse, sed poslea formato ciens conferretur : cxcepto, quod lignum scienliss
corpore, el faclam, el eidem pariter corpori junctam boni et mali, langi, summa diligentia probibetur,
esse : ut humame animse sil cosevum,et lamen sive nonquia malum essct; sed ut ejus obedientia proba-
illa, sive illud creatis a principio angelis non sequae-" retur. Non enim illum hominem Deus foniiare cce-
vum : nec moveat si dicilur quod Deus imperfeclum pit a puero, sicut ex tunc, et deinceps formatur iu
nil fecerit (Deul. n), cum tamen sua post invicem utero : iu quo necdnm pomis, vel indiget, vel proe-
opera fecerit; quia sic in suo genere singula quoeque valet sustenlari, nec adhuc est idoneus, novis man-
fecil, ul perfeclum faceret, quidquid fecit. Verbi dalorum fnscibus onerari. Sed illum Deus talem fe-
gratia cum dixit Deus: «Fiat lux, > facta est lux cit, ul siatim, et maturitatem haberel pubertatis, et
subito tam perfecta, ut non matulina, sed quasi me- ralionis capax obedire posset legibus sanclitatis : et
ridiana videretur : ut nullas in proliciendo morulas idco crescendi et multiplicandi benedictione munera-
paterelur : qtiod nec secundo, nec terlio, nec ulli tur, et a prsediclo fruclu, augendi graiia meriti rc-
deiuccps diei collalum perhihelur. Post illum enim vocaiur.
primum diem, omnis dies subobscurum ortum acci- Verum, ille angelus qui in principio creatus erat.
pitin crepusculo matulino:et perhorarum momenta qui aversus afCrealore, diabolus factus erat: cum
usque ad sextam incrementum accipiens, et exinde illum hominem in collala justilia stanlem allende-
paulalim deficiens landem clauditur vespertino. llle rei, et felicitati ejus irreparabiliter peiditus invide-
vero unus dies, etsi lenebras habuit vespertinas,non P ret: non prsevalens eum opprimere per violenliam,
tamen habuit matulinas; sed in ipso ortu tantae per- insidiis molitus est circumvenire, ne unde lapsus
fectionis lumen illius est inventum, ul nullum ei fuerat, iJluc ille posset obedientisemerito pervenire.
meridies, lucendi conferrel incrementum. Sicetiam, Nec mirum, si homo, diaboli fraudibus praeveni-
cum diciiur qttia firmamentum Deus fecit (Gen. i), tur, quorum ille iu principio; iste vero sexto die,
sciendum est quia perfectum illud fecil : non a conditus invenilur: ille fervens malilia, jam con-
summo incipiens, ut processu lemporis ad imum sueverat metioribus invidere : iste simplex et rudis
tenderet faciendo, sicut mulier telam lexit cum prius (6), necdum didicerat, hostiles insidias prsecavere.
eam inceperit ordiendo. Hoc et de coeteris elementis Si autem sex dierura opera, ut quidam volunt, nullo
seslimo sentiendum : quod eo die vel lempore con- ab invicem intervallo lemporis secernuntur, et si-
summaniur, quo facla memorantur. Similiter, cum mul creati homo et diabolus asseruntur: tamen quo-
natatilia, vel volalilia, diciiur Deus creavisse, non modo iste ab illo subverti poiuerit, cum uterque si-
corum crealionem, ab ovo credendus est iuccepisse : mul crealus sit, necesse non est quoeri: et si quae-
ul scilicet ovo, congruis foinentis animato, novello- ralur, polest facile responderi. Illa nimjrum quse-
rtim fetuum, produxerit parvitatem, et eosdem pro- stio, quam in quodam libello, te^Sicis invenisse,
cessu temporis, enulriios, tandem ad dcbilam per- D sed quis ejusdem libelli aucior exstiteril, asseris te
duxerfl grandilatem. Non sic illa facia sunt, el hunc nescisse, non est magtti pendpnda, nec debet quera-
orlum, vel profectum penitus nescierunl: sed quoe piam permovere, cum ejus tendiculas possit feslinn
cuiq,ue perfectio competebat; in ipso sui exordio, solutio removere.
protinus acceperunt. ltem, cum animalia, bestiae, re- < Quomodo, inquit, homo diabolica persuasiona
plilia in terra creala sunt, non a conceptu, vel partu, cecidii, cum in eodem momento ulerque creatus sil?>
sicut nunc agilur, inchoata sun>, sed remcta ea, El adjungit:« Diabolus simul creatus et lapsus esl;
quam novimus, nulritoria tarditalc, creala sunt, homo vero de hora sexla tisque ad horam nonam in
qualia, ntinc videmus perfecla robore, vel selaie. suaobedienlia fuit.> Si, ut iste asserit, magis con •
Frulices quoqtie el arbores, non ab inforniitate se- sonal veritati, ul homo et angelus pariter sinl creali,.
(5) Hugo de S. Victore, 1. i De sacramentis, parte, aucloris cujttsdam Latini eo posterioris : < Taiiin
vi, cap. 5. fttlgebat in ruditate, id est, in simplicilate et inex-
(6) Rudem dicit, hoc est inexpertum; quo fere pefienlia prinii hominis gratia, ut nomen illi iiii;:t>-
sensu legitur in homilia de Adamet.Eva apud Cbry-'. nerel, cl futura prophetaret.
sost. toni. I, qusc latncn nun est Chrvsoslomi. sei
 15 PHILIPPI DE IIARVENG ABBATIS BO?WGSPEl 10
et angelus slntim cccidil male secutiis propriam ve- A i re, hiijusmodi responsionem nuilliplici verborum
rilatem: homo vero a sexla usque ad nonam injun- copia, considerans indigere. Dispulanti enim
super
ctse obedienlise tenuit sanctitalem; nunquid nonI eo cuilibet, lam multa possuni
opponi, et opponen-
inira hoc spalium, videlicet a sexta usque ad no- libus tam inulta e converso reponi : ut mihi lon-
nam, diabolus potuit insidias homini machinari, ett gum et diflicile videatur, prosequendo ad unguem,
bomo Inndem per easdem insidias supplantari ?? omnia definire, el, ut verum fatear, difliculiatem
9 Major ul vidco quseslio, multoque perplexior• hujusinodi , vires meae non sufliciunt expedire :
orirelur, si quemadniodum simul crealus et la- hic igitur boec mea responsio terminetur : ne
psus angelus perhibetur, sic etiam homo creatus,, prolixitate inutili legenti fastidium generetur.
cum angelo lapsus quoque pariter dicerelttr : quia; Vale.
non csl peropicuiiiii, quomodo cuni persuasore cor- EPISTOLA II.
rtiere persuasus veraciter asseratur ; cum malu PIIILIPPI
ADHERVARDUM.
persuasor corruisse, non incongrue antea videatur. Docet tria necessaria esse
Cum vero a sexla usque ad nooam homo in suai legenti Scripturas sacras;
el
qumrit solvit quomodo Cluistus conlruxeril origi-
obedientia manserit, el angelus creatus slatim ceci- nale peccalum ab Adamo, et lamen iu eo (uerit
derit; quis dubitet, quomodo isle ab illo male sua- B conlenlus sccundum curnem.
denle subverti poliieril, cuni ille tantum spaliumj Solebas mihi liitcrulas simplices mittere, et ego
persuailcndi habuerit ? Quamvis.ex eo quod a sexta, libi simili forma rescribere, in quibus nil nisi vel
usque ad nonain, bomo in sua obedientia mansisse, dilectio mulua signabaltir, vel aliquid nullius, aut
affirnialiir, oriri niihi alia qtiaeslio videalur, quse. parvi ponderis, habeatur. Non vero longe alias milii
polesl, et ad qtiserendum quosvis parvulos permo- lilteras delegasli : quibus meam parvilalem nou
vere, et ad solvendum nonniillos forle grandiiiscuiosj mediocriter aggravasti : dum in eis qusestionem
exercere. Si eniui angelus in principio faclus esl, satis dilflcilem posuisti, cujus solulionem a me di-
quod a nullo qui recte snpiat, dubitalur, el cum, ligentiiis requisisti. Hanc auiem quoeslionem, ut
eodem angelo, sicut isti placet, homo esse couditus, ais, iu tuorum doclorum auribus, quam saepissime
yflirmatur ; quare a sexta usque ad nonam, etnoii ! disiillasti, quorum scientia pelli tuam iguoraiiliam
potius a piiina usque ad nonam, fuisse obediensi sestitnasti: ad quorum responsionem duni quasi pen-
proeilicalur, cuni sexta hora, nisi quinque prseces- deies, inientus sermo eOruin, ut ais, verboienus
serint, veraciter non dicalur ? illud autem princi- disptitans ad hujus rei enodationein, quam indignus,
piiiin quinque horae nullalenus praecesserunl : Et tam ineflicax esl invcnlus. In qtio etiam diclo vide-
hora quae omnes reliquas antecedit, non sexta, sed[ ^ ris quodaminodo ejusdein qusestionis gravedinem
prima tropice noiiiiiialur, et ideo a prima, non a, exaggerare, et meipsum ex obiiquo amplius aggra-
sexta, recle hominis obedientia commendatur. Sed, vare : dum quasi lemerilatis riie asseres arguen-
quoniam de liac hora, nibil certuni in Scripluris; dum, si quod lui doctores uon sufliciunt enodnre,
canonicis recolo me legisse, el quola hora factus; ego prsesumpsero procnciter atteniare. Sed forte
sit homo, non illas audeo definisse : hujus rei judi- boc te sensisse nec etiam dcheo suspicari, el quod
cium, illi debemus commendare, qui hominem et; simpliciter diclum cst, astutiae uon convenit inipu-
faclum cmn angelis, et faclum sexta hora niiitur tari: ne argulior inveniar ad accusanduni simplici-
alBrmare : qui niiratur, quo modo diaboli persua- latem tuaelocutionis quam ad enodandum perplexi-
sione homo dicendiis sit corruisse, ctim ille lapsus; laiem propositse quscstionis. Hoc igilnr omisso ,
slalim ceciderit : isle vero a sexta usque ad nonam sic tenlabo respondere libi diligentius iuquiren-
in sua videatur obedientia permansisse. Illud sine ti, ut tauieii non prsejudicem melius senlienti : quia
reprehcnsione potest veraciler aflirmari, quod in- eisi noii possim libi satisfaccre dubilanti, non iuvi-
venilur ScPlplu^ canonica proteslari : qttia vide- deo subtilius ei eflicacius dispulanii.
licet hoino, piopler qtiem mundus est creatus, sexto, rn Dubitas quidem et quaeris, cum Chrisli caro in
die cscteris posterior animantibus estplasmatus. Cui Iiimbis fueiit Adse, sicul et nostra : quomodo non
assertioni, ctsi inicllectus congruit spiritualis, non inde etipsa peccatum conlraxerit sicul et nostra ?
tainen est absonus Iilleralis : ut cum in ea mysii- Et ne forte verba lua libi exciderint, ea breviier
cum aliquid subliliter vesligetur : tamen juxta lil- recensebo, ct ad ea poslmodtim quod Chrislus ipse
lcram posse nccipi non negetur. dederit, respondebo. Cum diciinus, inquis, omnes
Ad id quod qtiaesisti, ulrum simul, an post invi- fuimus in Adam : hsec universitas, ila stisedictionis
cein sua Deus opcra fecerit, hsec existimavi fuisse complexu huinanoe propaginis 10 seminario deri-
respondenda , tuo prudenli cominitiens judicio, vatos homines colligil, ut et Cbristum una nohis-
utrum tenenda sint, vel forte respuenda. Ad id vero cum retineat. Cum vero dicimus, « Omnes peccavi-
q»od qnacsisli : utrum alii, quam ei cui semel com- nuis in Adam, > hoec uuiversitas jam curtali am-
misius est, quivis grave suum facinus debeat con- plexus, parcioris circuli, miuoris conlinentiae ila
literi, paratus illius judicio et digne flere quod acium ciroa humani generis fines coarctatur : ut incor-
est, el digna inposterum observantia cohiberi : ruplae naturse Christum vereatur amplecti. Constat
pace lua fraler, in praescnti superscdeo respondc- lanien et irrefragabililcr verum est: quia quam
17 EPISTOL.E. 1$
nostroe, lam et carnis Clirisli una caro Adse pec- A habctur : tamcu nisi eo danle, quoa possil acui, non
cando corrupta materies proecessit. Cum igilur caro liubeiur.
Adse peccalo inobedieniiaa suum immortalilatis de- Propler quod Apostolus cum dixisset Timotheo :
corem exuerit, aut semiplene corrupla est, aut < Inlellige quae dico, > stalim subjunxil : < Dabit
plene el lota. Quomodo autem caro Adoe, sicut enim libi Dominus intelleclum (// Tim. u), > satis
nec niea peccalo concupiscentiae semiplene potuit liquido manifestans, quia inlelligendi inensiira non
corrumpi, non legi; non inlellexi: non eliam, ut est sila in hominis voluntate, sed -iii Domini gra-
arbilror, possem doceri. Si aulem plene el tola cor- tuita largitate. Quam largitatem et Isaias procdicat,
rupta est, quomodo caro Christi quoe a lumbis pec- dicens: < Dominus Deus aperuit mihi aurem (Isa.
caloris Adse, defliixil, illausa servabitur? legi, non L). > Et Lucas evangelista : « Aperuit, inquit, illis
inlellexi : uon dico non possem, sed 11011 possum sensum, ul inlelligerent Scripluras (Luc. xxiv). »
doceri. Vides quia Dominus Tiniolheo dal inlellectum, au-
Haecest luoecontinenlia quoestionis, hoc est unde rem aperit Isaioe, sensum aposlolis, ul Scripturas
dubilas, unde nie consulis. Gaudeo crgo, quod di- intelligant ; qui, econtra, claudit eis de qiiibus
vinis studes litteris erudiri, sed in eis volo te do- Aposlolus: < Non inleHigenles ail, ncque quoelo-
cibilcm inveniri : ne vel sludium tuum crassa in- B quiinlur, neque de qtiibus affirmanl (/ Tim. l). >
faluet hebeludo, vel agililatem ingenii proepediat Ciim vero tam studium qtiaiu ingeiiium sibi quis
lumoris aegriludo. Divinartim quippe lectori Scri- viderit abundare, et occulia Scriplurarum mysteria
ptura>um tria ut seslimo valde stinl necessaria, sine cceperit penelrare, necessario etiam humilitatem
quibus earumdem Scripiurarum, non acquirilur per- adjungere fesiinabit, sine qua pro nihilo caetera
fecla scienlia, videlicet siudium, ingenium, humi- congregabil. Haec autem humiliias, non solum ne-
litas. Studium csl, ut tu eliam nosli, diligens assi- cessaria est ei, ctim secreta Scriplurarum pandun-
duilas legendi. Ingeniuin vero naluralis agililasca- tur, verum etiam cum eadem absconduntur : ne vel
piendi. Humiliias aiiiem esl animi depressio, sive iiilelligens, in se potius, quam in Dominoglorietur,
cum datttr, sive.cum noii dalur gralia intelligendi. vel non intelligens, non suam larditalem, sed seri-
Sludiiiin quidem adeo necessarium est ci qui divi- plurnin potitis reprehensibilem arhiiretur. Plerique
nas litteras opialscire, ut illas, sine illo non facile enim cum ea, qtioe legtini, inielligiinl, superbe glo-
qtieat scire : quia tam immensiini, tam profiindum riantur, cumvero non inlelligunt, superbiusstoma-
pelagus non nisi laboriosa lecloris assiduilas appre- •chantur: exlimantes digniim penitus reprehendi,
hendit, qui vel oiio ignavum et nc.gligenteni aui- quidquid viderinl httmana ralione non posse com-
mtim non iulendil, vel infrucluoso et ssecuiari nego- prehendi.
tio sludium mm impendil. Ea enim quoe necesse Cseleruniprudens Iector, cum quidjintelligil, debet
est sciri, uuo in loco, non possunt oniuia reperiri: non in se, sed in Doniino gloriari, et id quod non
el ideo necesse est legendo frequeulius multa revol- intelligil, huniiliter venerari : isciens vei^um esse
vi, ut frequenli lectione possit ignoranlise caligo quidquid- Scriptura cnnonica prolestatur, quamvis
resolvi. Denique apud Iilleras saeculares dicil qui- non nbomnibtis a>qualilercapiatur. Ob hoc aulem non-
dam : quod quis sapiens esse uou polerit, nisi mulia nulla occullantur, utdiligenlius inquirantur, invenla
legeiit. Ideo et Aposlolus cum Timotheum iiistruc- stridius leneantur: el (si forte invenfa non fuerint)
ret : « Attende, inqiiit, Ieclioni (/ jTim.iv). >El ne ea, leetor humilitate debita venerelur, magisque rion-
hrevis legendi aitenlio sufficere putaretur, subjun- nunquam repulsus humiliando proficiat, quamsinul-
gil: « 1ii liis mediiare, iu his eslo (ibid.). i Si crgo lum Jlonmino repulsam palerelur. Quia ergolibi et
Scripturas scire desideras, in his oporiel te versari, studium et ingeiiium adesse non ignoro, restat ut
iu his esse, in his assiduilale congrua, medilari ; ulrumque, hiimilitatis gralia muhialur: sicque de
quia quod faslidioso et negligenii occludiiur, slu- eo quo ihtelligis gaudeas, ttt id quod non intelligis,
dioso et instantius ptilsanti aperilur. Ingenium quo- r. non lameu libi absonum videalur, nec diflicultatem
que non mediocriler necessarium est leclori, sine inlelligcndi doclortim dispulalioni, sed luse larditali
quo fiustra quis operam litlerario dat labori : quia huniiliter impula, occlusumque ostium, noli blas-
nullam, vel parvani assequitur scieniiam assidui- phemiis lapidare ; sed debita veneralione saluta.
lale legendi, uisi adsit gralia cnpiendi. Unde ct Miraris, cuin in Adam Cbristus fuerit, siculet nos:
Paulus de quibusdam, ait : « Semper discenles et cur non inde peccalum, et ipse conlraxerit, sicut et
nuiiqiiam ad scienliain verilatis pervenientes (// nos. Cuiii enim dicilur : « Omnes in Adam fuimus,»
Tim. m). > Hoc aulem ingenium non est silum in in hac univcrsilate conlinelur et Christus : cum
arbilrio humanse voluntalls, sed divinse solius cst vero dicitur : « Omnes in Adam peccavimus, > ab
beneficium largitatis, quae sicut hominihus dat vel hac universiiale excipilur Cbrisius. Neque eiiim in
nasci, vel vivere proul vult? sic eisdem, intelligen- Adam peccavit, qui nusquam, vel nunquam pecca-
liae dona dividit prout vtilt. Orandus est ergo Deus, vit: < de quo Scriptura, Qui peccatum, inquit, non
ul compelenlem inlelligenliam larginlur, ne di- fecit. > Cum ergo, de Adam loquens, Aposlolus
scendi appetilus, obserato adilu repulsnm palialur: dicit : «In quo omnes pcccaverunl (Rom. m), > etsi
quia, elsi lima sludii neccsse est ingenium acui cum Chrislum ibidem non excipit, eum tamen debere
19 PIIILIPPI DE HARVENG ABBATIS BONM SPEl 20
excipi,alibi manifesiat, ubi de eo dicit : < Eum qui A j| cianlur, ut ad generamlum, non nisi libidine mo-
non novcrat peccatum (// Cor. v). > Unde constat veaniur. Hoc est unde Adam filios suos sic infecil,
quia non omnes in Adam peccaverunt, qui lamen in sic qitasi in radice posterilatis suoeseriem labefecil:
Adam fueriint (7). Sed illud veraciler dicilur, quia ul qiioniam in generando, non solum caro sed «t
omnes qtii peccaverunt, in Adam peccaverunl. Sicut concupiscenlia carnalisoperatur.qiiicunquegigiiiiur
cnim omues qui riascittiri eramus de Adafm,fuimus eomodo, ejiisdem realu concupiscentise teneatur.
in Adam : sic oriines qtii peccatores nasciluri era- Licetenim virum et feminani jungal non adulterina
miis de Adam peccavimus in Adam. Ubi primo copula, sed potius conjugalis, licel non luxuriandi,
videndum eslquomodo in Adam fuimus : qui eo tem- sed generandi gralia celebrelur complexus mariia-
porc rionduin fuinuis. Sicut enim nonduin snnt, qui lis; licet Abraham centenariiis.el Sara nonagenaria
post mullos annos nasciluri sunt: sic uos qui modo ad generandum promissum Isaac copulentur (Gen.
sumtis, lenipore Atlain nondtim fuiinus. Sed i' eo xvin; Luc. l); licel Zacbarias ct Elisabelh in gene-
fuisse dicimur in ilIo,quia exislendi originem snm- rando praecursorem Domini, praenunlianli angelo
psirnns ah illo : in quo fuil et creante Deo nalura qiiodammodo famulentur, lameii jusli parenlcs
semiiialis, el peccatocxigeiiteconcupiscenlia carna- justum filium non possunt generare, quia sine con-
lis : a quibiis propagatio generis liumani exorditim cupiscentia non possunt generaie. Eget ergo tam
siimpsit, quas quisque noslrum sibi tempore succ Joannes, quam Isaac medicamento circumcisidnis
conceplionis assumpsil. Facto quidem primo illo ad abolendum generalionis contagium (8), qnOniain
Jiomine, vel primis honiinibus dixil Deus:< Crescile n quibus accipiunl ul sinl homincs, ab illisaecipiunl
cl multiplicamini, et repleie lerram (Gen. i). Ex'quo ul injusti sitil honiines : cum ab illis trnhurit, uori
intelligiltir, quia factos illos Deus voluit muliiplica- solum carnis substantiam, sed et carnis concupi-
ri, el cx iis alios hoininespropagari: quos processu ecenliam. Secundum hoc aulem in parenlibus dicuu-
lemporis consummaios, virtule nierilorum fransfer- tur fuisse, quod eos a parentibus ccrium est acce-
ret ad cceleslia , imminiitum supplere niiinerum pisse : unde elinillis quodammodo peccasset judi-
nngelorum. Erat ergo jam luiic in Adam seniinarium cantur, per qtiorum concupiscentiam generamur.
posteritatis, quo gignere filios potuisset nutti liberae ldco Aposlolus, cum ad Hebrscos de Levilico sacer-
voluntalis : qui el sine impulsu libidinis se gremio dotio loqueretur, et quanlum illud a Cbrisli sacer-
uxoris maritus infudisset, et illa sine danino inle- dotio differat, ostendere conare.i»r : dixit, quia cum
grilatis concipiens, maturo tempore sine gemilu Abrahae sacerdos Melchisedech obviavii, in eodem
peperisset. El quoniam generantes, nil prseler car- _ Abraham Levi, qui in Iumbis ejus erat, quodam-
nem ad genitos transfudissent, el genili nil prauer niododecimavit (Hebr. vn). In lumbis quidem Abrahse
carnem a generantibus accepissent : secundum eam Levi erat, secundum id quod de illo erat processu
solam in parentibus fuisse filii veraciler dicerentur, leniporis acceplurus, secundum ralionem seminalem
a quihus solius ejusdem carnis originem sortireiuur. 12 quapercomplexum cpncupiscenlialem, dcmntre
Verum antequam id accideret mandatum Dei, primi erat longo post lempore nascilurus:secundum quem
honiines transgrediuntur, et praevaricaiiouis rei, lali modtim.etipse Abraham delumbisparenlum stiorum
sentenlia feriuntur : ut qni Deo superiori nolueruni fuerat propagatus, unde lam ipse, quam Levi, con-
obedienler adhaerere, inferioris sui, id est, corporis grue est a Melchisedech decimatus. Decinialio illa
conluinacem rebellionem cogerentur miserabiliter qua Melchisedech non decimalus esl, sed potitis
sustinere. Infligitur enim concupiscentia membris decimavit, medicinam illam signat, qua Christus non.
eorum quaegenilalia noniiiiantur, senliunlque in eis sanalus est, sed sanavit: qui niniirtim sumpsit a
molum, unde merito confundantur : quia, ctim anle nobis, unde nobis misericorditer mederetur, cuni
peccalum volunlalis arbitrio, sictit coelern, subde- suscipiens carnem noslram, non sibi, sed nobis
rentur, posl peccatum, velinl, nolin sii, illainslinctu polius nasceretur. Levi quippe, vel Abroham, imo
libidinis commoventur. Eadem vero membra, et ante j) nos omnes egemus salubri medicina, qui lelhalem
peccatum genitalia quidem erant, sed pudenda uon morbum in generalionis noslree coiiiraxiuius offici-
erant: qtiia nulla in eis concupiscenlia, nullus inde- na : in qua, quia concupiscenliae carnalis cfferbuit
cens appetilus, nulla repugnanlia, nulla prorsus appelitus, nullus inde prodiilqui non esseleidcm cou-
erat inquietiido, sed honesias, mundilia, tranqtiilli- cupiscenlioemaculis irretilus.
las, obedieridia, sanctitudo. Post peccatum merito> Oinnes ergo, qui eo modo tain incommodo sumus
pudenda nominantur : quoniam adco spiritu relu- nati, originalis culpoesumus vinculis obligati : imc
(7) Vidccql. 22, 23 passim.
(8) Haeccontraria vidcntur essc iis qtioe Luc. i ,, id quod legilur Lucae i, v. 41, sicut ipsa S. Eli-
v. 15, iegtininr dicla angelo ipsi Zachariae, quibus snbeth dicitur ibi replela Spiritu sancto, et Za-
])romillilur filitis qui replehilur Spirilu sanclo|, charias similiter v. 67|; .quam tamen repletionera
adhuc ex «lulero. Quibus tamen lectis, Aiiguslintis lteino dixeril intelligendam esse ipsam justificalio-
epistola 57, ad Dardanum; S.' Thoiri. III p., q. 27, nem. Est ergo repletus S. Joannes Spiritu sancto,
articnlo sexto, et beatus Bernardns episl. 174, sicut Jeremias fuit sanctificatus, id est eleclus ad
dttbii manent de sanctificatione, id est justifica- niunus propheticum quod est sanelum, imo se esse
lione sancli Joannis in utcro; uam potuit csse re- jam propbelam spiritu prophelioe donatum aoeruit
plcius Spiritu sancto, ad hoc niinirum ut faceret dum Exsuttavit infnns inuiero (Luc. l, 41).
 21 EPISTOL/E. 22
aiilequara in hanc lucem veniamus, in ipso conce- A mater nostra, in Scripturis plerttmque nomiiialur,
ptu, morti sumus miserabiliter destinali, et licet de ciijusgreniio nostracarnalitaspropngalur.< Pater,
uon actuali, lainen originali peceato condemnati. inquit, meus et matcr mea dereliquerunt me : Do-
Quodpeccatum ob hoc originale merito nominalur, minus autem assumpsit me(Psa/. xvi).>Pater nosler
quia xstu concupiscentiseper qunm generandi opera diahoius fuit, mater vero conciipisceiilia, quia illo
consttmmatur, illi primi homines, cxigente inobe- siiggerente.etistablandienle concipiniur.etiiascinmr
dienlia primilus inflammantur ; a quibus ea;teri in peccatis, et tam diu obnoxii morti sumus, donec
homines, ductaconcupisceniialileroriginepropagan- sic genitos regeneret divinoegratia pietaiis, Rcgene-
lur. Vel forte oh hocorigiuale non immeriio dicitur, rati vero, jnm originali vinculo non tenemur, scd
quia ille mottis indecens, vel prurigo, nostrae carnis in carne lamen fomes concupiscenliaercmanet, quo
quasi quoddam vitium est et origo : dum pcr com- a.l augcndum meriliim exercemur: non ul deinceps
plexum maris et feminse nullus peuiliis gcneratur, nobis ofliciat (si tanien praescriptis legibus refrene-
nisi primum caro seminanlis impulsu libidinis exci- tur) : sed ut posleros inficial, si quis tamen per
tatur. Quia ergo prius cnro concupiscit, el poslmo- eamdem coucupiscruiiain generelur. Pulchrc Mel-
dum general, recte non lam caro quam concopi- chiscdech, queni nosli Chrisli figuram lenuissc,
sceulfa ejus, nostra debel origo judicari : et ideo B « sine pntre, sine mnirc, sine genenlogia, > ab Ape
peccatum, quod per illaiii nobis dicilurirrogari, non stolo (Uebr. vu) inlrodiicitur exstilisse: quia conslat
,.iiiconvoiiienleroriginale meruit nominari. Hoc pec- Chrisium, nec eo modo geniluni,nec eo modo qtiem-
cato ab Adam usque ad Chrisliim, omnes procul piam genuisse. Neque enim iu sua genitura nosirum
dubio vinculanlur, quia omnes pcr concupisceiiliam leiitiil ordinem,neqtte a carnali concupiscenlia car-
generjntiir : et ideo necesse habent a Christo deci- riis suoeduxit origincm : quia ninlrem ejus in con-
mnri, id est, ejus sacraiuentis salularibus cxpiari ; cipiendo, libido non prsevenit, sed ut conciperet
Chrislns vero nulla expiatione indiguit, quia sic spiritalis in enm infusio supervenit. Propler qtiod
accepil camem de Virgine, ul illa complexus viriles nit : « Ecce venit princeps mundi, cl in me nihil
non sentiret, nec aliquam in concipiendo concttpi- inveniel. > Nihil ulique suum. Concepit enim
scenliam prsesenliret. Cum enim nullus noslruni,siue Virgo de Spiritu, el concepli origo ex Yerboest,'
complexumaris et feminoegeneretur,idem atilcmcom- sicut aitgelo lesianle perhibetur, et noslrae iidei
plexus, non nisiper concupiscenliam comsnmmetur; confessio profiletur : « Quod enim, inquil, in ea
oh hoc sine accessu et semine patris sumerevoluit nalum cst, de Spirilu sancto est (Matth. 1).>Meusille
Christus carnem in ulero malris, ut oinneni prorsus Augustinus(9): <Ratio,inquil, conceplioiiisejusnoiia
conciipisceiiliam relegaret, eloriginem carnissuae, ^ 13 semine virili, sed longe aliter ac desuper venit.>
originalis macula non faedaret. Traxit ergo de matre Ililarius, catholicae fidei prsetlicator orthodoxus :
non fervorem libidinis, quem illa in concipiendo , <Non cnim, inquit, Maria corpori originem delit,
nec stium, nec allerius experitur, sed carnis mate- licet ad crementa parlumque corporis omne quod
riam, quse pnra et tranquilla, ct nttllo commota sexus stii esl nalurale coutulerii. >Et infra : «Caro,
liirbine reperitur : sancli Spiritus in eam abtindan- inquit, non aliuiide origincm sumpserat, quam ex
tiore gratia descendenle,et ab ea omnem, tumultuosoe Verbo. > Et longe infra : « Cum natus sil, inquit,
libidinis iirimundiliam repcllente. < Spiritus, iuqtiil, lege hominum, non lamen lege hominum conceplus
sanclus superveniet in te, el virtus Allissimi esl: habens in se et conslilutionem humanae condi-
obumbrabit libi (Luc. i). > Superveniel quidcin, ut lionis in pariu, et ipse extra conslilutionem condi- '
tanquam rtibus inviolabiliter accendaris (Exod. m), tionis in origine. > Et ilerum : « Origo, inqnit, non
obuinbrabit vero, ne carnalis sestumconcupiscentiae hominis est: nato eo de conceptione Spiritus san-
patiaris. Superveniet, inquam, ut eflicial novo quo- cli. > Vides quia cum Dei Filius incarnalur, non
dam et mirahili genere le fecuudam ; obumbrabit carnalis illecebra, sed Dei Spirilus operalur, matris
vero, ut eamdem fecunditatem nullius reddat libi- integritas virili complexu nullntenus violalur :
dinis appetilus immundam. Voluit quidem el potuit, nulla concupiscenlia, sed sola camis subslantia
qui omnia qiiaecunquevoluilfecit, sic in ulcro Vir- ministratitr. Qui ergo non a carnalibus desideriis,
ginis incarnari, ul eadem caro, non a carnali concti- more nostro, sed desuper originem carriis traxit,
piscenlia originem ducerelsicut noslra,'sed aVerbo: profeclo in conceplione originale vitiuin non con-
ulin boc recte caro illitts a noslra differre judice- trnxil: quia non aiiunde cuilibet nascenti pecca-
lur, quod longe diversam originerti habere perhi- lum ascribitur, quam quod ei per parentum concu-
betur. Nostrueetenim carni, ut paulo anle dicttim pisccntiam, seminali ratione, transcribitur. Si eniin
est, concupiscentia carnalis originem minislravit, et ego sine parentum.concnpiscentia concipi po-
qiiae*parentes nostros cum ad gignendum accede- luissem, forte (10) originalibus vinculis obstriclus
rent, inflammavit: unde et eadem concupiscentia non fuissem : quia nil ab eis prseter carnis sub-
(9) De Genesi ad lilt., lib. x, cap. 20. arl. Gad 1(5.Sectts, si aliquis ita sine parenium
(10) Dicit forte;nam,si miraculosefierel,ut actua- conciipiscenliaconciperelur, ul materialiter taiitum
lis coricupiscentia seu libido loialiler removeretur, nnsccretur de illis, el non seminaliler D. Thom.,
coilu manenle, tamen, niliilominns proles contraherei art. 7 el l,-2, q. 8l,art. i.
peccatum originate, ait B. Thoin. q. 4, de malo.
23 PHILIPPl DE HARYENGABBATIS BON;E SPEI 24
slanliam acccpissem : per quam homo lanlum, non » oeqttari : sludeamus saliem eum, etsi a longe, se-
liouio perditus exstitissem; Sic etiam, quia Virgo quendo tamen utciinqtie imitari. Beala quippeChri-
sauCto plena Spiritu, de carnali concupiscentia non sti paupertas, quoe nostrarum divitiarum aculeos
concepit, el ex ea proeter carnein Dei Filius nil rioluil experiri : quoevoce sua clamans ad Doniinui»
acccpit: non imineriio idem Christus immuuis est meruit exaudiri. «Iste, inquit, pauper clamavil, el
a peccalo, ulpote nui nec natus, nec conceptus esl Dominus exaudivit eum (Psal. xxxni), > pauper a
in peccalo. Sive ergo Levi dicatur in Abraham crimine, pauper a vitiis, pauper non deponens, sed
deciinari (Hebr. vn), sive in Aclam ejus posleriias nunquam assumens gibbum camelorum : pauper
rcalu proevaricaliouis obligari : nihil hortiui ;nl suos semulos beans, quia « veslrum, inquit, est
Clirislum perliuere veraciler perhibclur, quamvis regiium coelorum (Matlh. v). > Beala etiam ejusdein
in lumbis illorum fuisse non negelur. Fuit enim in nudiias, qu;e nosiris non esl panniculis involula,,
illis secundum id tanluui quod traxil de illis : nibil imo ab omiiium dcliclorum maeiilis absolula : quae
aulem aliud traxit de illis, quani quod Iraxit de sibi tunicain Adse pelliceam non assumit, sed in
malre, nec aliquid praeter carnetn traxit de malre, nobis eam, sua siinplici purilate, consumil. Tuiiica
nec aliquid prseler camem traxil de malre ; Iuil pellicea, qnae fit de morluo animali, morlein pec-
ergo iu illis secunduin carnem lanluin, quoe Dei B cati siguat qua natura nostra quasi stiperinduilur,
bona est crcatura : non secundum conciipiscenliani, cum carni nosirae conrupiscenlia superinfuiiditiir :
qua noslra oniniuni iuficiiur geriilura. Qtti aiitem cum juxta Pauli vocem (Rom. vm), propler pecca-
fuil in illis sci.unduin carnem taniiim quse bona titm corpus morluum judicatur, etsi spirilus pro-
esl, non secuiidiini conciipiscentiam qua; mala esl: pter jusliliam videre videaltir. Hoc indumento
constat quia nec csl in Adam prsevaricaius, cl ideo peccati, hoc corpore mortis idem Aposlolus se ve-
nec iu Abrahain decimalus. Sicut enim non luit in sliri dolebal : et quis eum inde liberarel, lacryma-
Adam, qui nihil traxil de Adam, sic nullus fuil in bililer inquirebat: < Infelix, inquit, ego honio; quis
illo, nisi sccundum id quod traxilde illo : nec aliud me liberabit de corpore mortis lmjus? >(Rom. vn.)
quisquam dc illo traxit, quam quod in conceptione Mortis, inquit,14 liujus. Ctijus?Ejns sjciliceldequa
de pareiitibus suis traxit. Nos ergo qui de parenti- praedixerat: «Video aliam legem in tneilibris meis,
bus nostris caruem et concupisceniiam traximus, repugnanlem legi nientis niese, et caplivum me
secundum utramque in illis fuimus : et ob hoc in ducenlem in lege peccnti (ibid.). > Et aitendens quia
Adam non solum fuisse dicimur, sed et peccassc, iiullus inde sufficit liberari, nisi ei divina gralia
quando scilicel ille unus honio peccavit, a quo per velil suffragari : respondet: « Gralia Dei per Jesuni
successionem nosira omniuui origo concupiscentia- C Christuin (ibid.). > Igitttr de corpore mortis htijus,
lilcr emanavit. Sic nimirum couvenienlcr dicifur : ciijus Aposlolus involucro gravabatur, pcr Jesum
Et oimies iu Adam fuimus, lam nos scilicct, quam Christum, sive iile, sive nostrum quilibet liberatur:
Christus : et omiies iu Adam peccavimus, sed nos qtiia per ettm divina nobis gratia ministratur, ul
tantummodo, el non Clirislus: quia sicui in illo quod idem jubet Apostolus impleatur. « Morlilicale,
fuimus omnes qui fuimus, sic iu iilo peccavimus inqiiit, mcnibra veslra quoe sunt super terram : for-
omnes qui peccavimus. Tale esl illud quod dicilur: nicationem , iiiimuiidiiiam , libidinem, concupi-
i Qui illuminat oniiiem hoiiiinem venicnlein in hunc scentiam (Coloss. m). > Haec sunt membra hitjtis
munduni (Joan. i);> omnem scilicel qui illtiminalur. coiporis; hoe sunl species hujus mortis; hsec est
Et <qtii vull omnes homines salvos fieri (/ Tim. u): ipsa mors quam necesse est multo, et conlinuo la-
omnes scilicet qui salvanlur. Fiiiinus quidem in boie morlificemus, non ut in prxsentiarum penilus
Adam, fuil et Christtis, sed nos dupliei modo, sim- non sil, sed ut proevalere non possit: ut scilicet
plici vero Chrislus, quia nos secundutn carnem el cum in nobis genuinus peccandi nionelur affectus,
concupiscenliam; Chrisws vero secundum solam nullus ei relaxetur effectus. Neque enim, dum hic
carnis subsianliam. vivimus incenlivum peccati potesla nobis radicitus
Diliores ilaque nati sumus quam Christus, secun- cxstirpari; sed per divinam potesl graiiam refrc-
dnm id dunlnxnl quod.de pnrenlibtis traximus : nari : ulcjus lumulium spirilus viriliter roboralus,
quia nos duo quanlaii), Cbristus vcro uiunn.quid compescal, el illud ittculcax, velut exslinctum sub
soluuimodo traxil de malre : et vox noslra illa est: cinere delitescat. Hano peccati mortem, el hujus
< Ecce in iniquitatibus conccptus sum, etinfpeccatis mortis morlificationem Joannes Bpptisla liguralitcr
concepit me mater mea (PSO/.L), > quse nimirum a osiendehal: cum lumbos suos ron;\ pellicea prae-
Christolongeestaliena.Ulinam lalesdivitiasnonha- cingebal (Marc. 1). Qttia enim per lumborum pa-
berem! iilinam non essem lali iuvolucro proepedilus! renlalium concupisceutiain conceplus fuerat, et ab
uiinam per angtistam virtuium semitam, pauperta- illis non solum corpus, sed corpus mortuum propter
tis ei nudilalis' beneficio currerem expeditus! Pttl- peccalum coutraxerat, necesse fuit ut camdem
chre Christi paupertas et nuditas commendaiur: morlem rigorc disciplinae morlificarel : ne camalis
ad quas etiam nos invitans : <Qui mihi, ail, mini- illecebra quam parcnles in eum transfuderanl, suis
strnl, me sequatur (Joan. xn). > Ut quia non pos- cum blandiliis enervaret.
suinus, vel eum prsecederc, vel ci aliquatenus co- Aple ergo iumbos suos zona pellicea circum-
 25 EPISTOL^l. 26
cinxil, quia carnis lasciviam loro contiiienli;c sic A necessaria est, qnse, siquid ei clauditnr, non novil
aslrinxit: ut nullam illi cvngandi licenliam rcla- indignari : sed vel anipliorem graliam ad.conse-
xaret, sed in ipso fonte, capul serpeniis mortifica- quendum id quod desideral promerelur, ve.l non
tionis malleo.conquassarel. Qui ciiam cum a turbis consequcns, rea lamen pra:sunipiionis el rontuma-
Christus propter vivendi excellenliam pularetur, ciae IIOII habelur. ln hac ergo humililale el lti.i
nesuper lioc falsa diulius opinio vulgareiur : re- inquisitio, et mea rcsponsio coiisummetur : ut si quid
spondit: «Non sum, ego Chrislus (Joan. i). > Non illis deerit, imo quia dcerit, Iiiijus plenitudine eom-
sum, ail, Christus qui non solum ex carnis, sed penselur. Yale.
eliam ex peccati traduce sum conceptus, el ideo EPISTOLA III.
immmidiliis originalibus suin infcclns : iiiundaiio- pnu.ippi ADiiF.iwui.nusi.
nem quariim etsi circumcisionis benelicio sum ade- Beprehendit noinen Fortnnw. DocetChristianos non
lanien dum hic nalivoeconcit- debere immorari in ellinicorum libris, sed ad sa-
plus, vivo, proplcr cras Scripluras (eslinare. Laus Parisiensis aca-
piscentisb reliqnias veraciler jndicor imperfecliis. demiw.
Christus vero, qtii pnetcr morem noslrum sino virili Litieras quas aflecln memori rua mihi misit di-
conceptus est semine, sine concupiseeiuia natus de n leclio, ut leihargiim meum, et gravein somnoleniiam
virgine, zona pellbea non cingiltir, quia pellicea qtiodam quasi vigili curnres pulsorio, scito me et
tunica non vestilur. Qui euim in ingressn hiijus legisse diligenter 15» et lecias gralanler accepisse;
vitse niillius concupiscentia?. involucro praepedimr, quia imim discentis profectum in eis mihi videor
ct ideo in ejus lumbis lex repugiians spirittii non percepisse. Elsi eniin lesla in qiiibusdam adhucodo-
seiuilur : profeclo ntilla dislriciione cinguli com- rem serval quo aiileritis est imbiua, liqtiel tameii in
nitiniitir, quia, quod in illo constringi egcat, nihil cseleris cujiismodi neclare sit poslerius delibula :
peniliis invenilur. Quein ergo zona pellicea cinclnm qtiia cl ea nondtim laces qtiibus fuinal ethnicoruin
videtis, Chrisiiim csse miilaleniis aeslimetis : quia seductibilis officina, et ca simiil loqueris quse divinse
ctsi vobis excellere videor merito sanctiiaiis, illi leclionis tibi serenior contulil disciplina. Neque ut
tamen comparari non possim, qui nec natus, nec arbilror indigne feres si colaphum libi (idenler incu-
conceplus esl in peccatis. Sic Joannes plurimum se tinm, quo incusso, velul leiienti nuces exciitiaiu:
a Christo differre voce cl habitu declnrabat: ctim ul excussis quoe puerilia sunt et plena vanilalis,
se originalibua obstriclitm vinculis, ilhim vero solnmmodo tcneaiiir codex malurior honesloe veri-
peccata mundi lollere proclamnbnl: < Ecce, ait, latis. Cum dicis, ipiod forlunsc arridenti nonnulli
qui tollitpeccata mundi(Jorm. i).« Becteergo dicitur 2 diligunl nrridere, el cum illa quemvis irriserit, irri-
Chrislus el in Adam fuisse, el lameii ab illo nnllam sum et ipsi paritcr iiridere : Imjiismodi verhorum
maculam conlraxisse: quia sic in ulero matris superficies aures snnas aliquniitiilum verberat et
poltiil carnem sine concupisceniia sumere contra offendit, quia senstiin imo insensntnm eorum signifi-
carnis jura, sicut poluil nasci de Virgine mirabili cantinm fides ecclesinslica reprchendit. Deusquippe,
el nova geniliira. qui crenre el poluit el voluil tiniversn, pro sua
Sed, ne videar juslo amplius verbosari, respon- voliinlnle apponit et disponit nobis prospera vel
sioni meae calcem ponam, et libi forle gaudcnli adversa : et discretosic ordine ordinaloqiie regimine
breyilate leciionis divinac gravedinem non impo- oinnia moderalur, til in eis non faso, nou foriunsc
nam : qunmvis ipsum quod dicium est jam prolixi- loctis, vel efficacia rclinqualur. Quod ille ethnicus :;
latisargui mereatur, si lamen qiiseslibnis tuoeinsuf- Forlmia inquit, in omni re dominalur. El alius (11) :
ficiens judicalur. Si aiilem a veritatis regula non Si fortuna, inquil, volel, fies de rhelore consul,
defecil, el iu;e solliciludini salisfecit : faciliiis et etquidquid simile inveneris, Inm erroneiiineiincon.|
justius veniam exciirsus prolixior consequeliir, rinn sentaiieuni judicatur : ul nobis super hoc asseren'0
legendi morula, ulililatis beneficio relevetur. Quod veritatis majeslate silentiuni indicatur. Uude, etsi
si verbis mttltiplicibus, necdum salis qtiacslionis 1) quibusdam verbis licite uliinur, quibiis occultum
perplexitas expeditur, tamen necsic venia neganda quid vel diibium dicimus designari, videlicet 1'orte,
est, ubi disserentis voluiitas promplior invenilur: forluilu et hujusmodi aliis quaea forluna, vel a qtiihin
quem conslat sfudioso lectori nullaieiuis invidere, fortuna videtur derivari : eo lamen verbo quod esl,
et,siquid inlelligere poluit, ex industria non tacere. forluna (12),uli nos pari modo loqtiendi regula non
Ul aiitem veruir. falenr luse dilectioni, hujiis rei perniitlit, quia diversum el perversum ejus signifi-
veritateui sestimo expedilius me sentire, quam caluin veritas non ailmiliil. Putal enim error gcnli-
verbis praevaleam expedire : ct ideo ad exlremum lium quod forluna dea esl, et rolam volubilem cir-
exr.usandi suffugium mea impossibilitas illud pro- cumducit, et poleuli voluntale hunc dcducit nd in -
pheticum exclamabil: « Generationem ejiis quis seriam, hiinc reducit: et ciim Marius nova gaudet
cnarrabit? > (Isa. LUI.) Ejus enim generaiionem potentia, lunc ariidet, cum vero Sejanus unco duci-
non soluiri divinam, sed eliam humanam, vel iin- lur, •unc irridet. Quod quia senlire cuin illis non
possibile, vel diflicileest enarrari, el ideo humilitas est cailtolieuin,.p,rofecto et dicere cum illis, non est
(11) Juvenal, salyra 7. (12) Confer S. Aiislini, 1. l Relract., C. i.
07 PIIILIPPI DE HARVENGABBATIS BON.-E SPEl
veridicum : et cum certum habeam veriiatem Gdei A scientia quse praecurrit, si praecurrenli guslus expe-
te sentire, volo ut invenialur vera sentienti sermo rienlia non sticcurrit. Eisi cnim qnis ad hob promo-
serius consentire. Habes in Psalmo cui ceriius hoc velur, ul assumplo praeconis officio in plateis, et
et valeat 16 clamitare, et quanta sit
assigncs. « Huric.humilial, inqniit, et hunc exaltal. vicis velit,
(Psal. LXXIV.) > Quis? « Calix, inquit, in manu Do- eliquati musti jiicunditas, quse aviti meri suavitas,
itiini, el inclinavit ex hoc in hoc. > Et Anna : « Do- buccis concrepanlibiis jaclitare, quidquid tariien in
minus, inquit, deducit ad inferos, el reducit : Do- hunc niodum miscet caeteris et propinat, si non el
niinus pauperem facit, et dital (/ Reg. 1.) > Cum ipsc giislu perceperit sua propinantis inlima iion
ergo in manu sit Dei tam grala prosperitas, qttam saginal? Quorum formam lu pari aul hebcltidine,
adversitas importtina, cerluni habe quod in eis non ant negligenlia non seculus, sed meliori consilio
fnlum operatur aliquid, non forluna ; sed hoc ficti- prudenter inslituttis, sepone illius fabulosi saporem
tium errore delusa vario genliliias adinvenit, ciim aqualiciim Heliconis, cl inlroduci satage in cellam
sibi deos quoerens, Deum verum misera non invenit. veram et vinariam Salomonis: neque hoc ut de
Deniqne legisli iu lituloPsalmi, <Inlelleclus Asapli.i vino aut vinea Sorelh ubcrius et clamosiiis verlio-
et in Psalmorum litulis < Asaph > frequcnlius inve- seris, sed ut hauslu avido gustuque plenario de-
"
B
nisli, de qtio ct in tuis mihi loqui lilteris voluisli : brieris.
tenens scienlin qtiod ctim ille lorcularis angiistia sit Ob hoc atilem nolo le fieri ehriosneliujus plcnilii-
delentiis non acinum imo viuum, non amtirca, sed dinis inexpertum , quia Heliconis fecundi calices
oleum esl iuventus. Hoc est quod in tuis niibi dixi niinquam facient le disertum : sed eo potius vino
iitieris placuisse, quia s-dlicel divinselcclioui vidcris eris verae scienliac non ignarus, iino scies, quia et
operam impeiulisse : in qua Asaph et Ydithum, el scnlies, « iuebrinns calix Domini quam prooclarus
liujus formoecoeleri non mediocriler cominendanlur, (Psal. xxn). > Hic eniin dicitur verum scire, cui con-
qui suo et aliorum labore vel studio ad obtincndum ceditur ct sentire : cum id quod in Scripluris vitale
viiam jusle compositnm commendantur. Quorum, si et saluberrimum invenilur non legentis claudit uic-
commendabilem assecutus fueris iniellecliini, si moria, sed gustanlis avidilas experitur. Unde Pro-
iransire, imo si tiansilire de profectu elegeris in pheta : « Guslale (Psal. xxxm), > inquit, el alitis:
profectuni: si arte, corda, maiiu, concoidem moruiu < Amici, ait, bibite cl inebriamini (Cantic. v). >
composueris liarmoniam, profeclo coram arca foedc- Qui vero male sobrius ebrietatis hujus calicem non
ris gralam divinis auribus, cl tn concines psalmo- deguslat, cujus fauces abslemias languor e( sitis
diain. In quo velul gymnasio (ut mihi ttioe iininuunt P ^ arida coangtistat : consiat etim veram Scripturaj
lilterae) jam luclaris, et volunlario humero pressu- Scientiam non habere, ciijus etsi verba meminit,
ram sustines torcularis : forte saporem illum vele- sensum non meruit obiinere. Sensum non obtinei,
rcm sarcularis vitoe et scientioe velut acinum reli- qui, elsi cames vel corium queereiispotuit invenire,
ctiirns : el in novum lam sciendi, quam vivendi dul- nonduni tamen ad vitalem ejus spiritum pervenire :
corem agililale slrcuua transiliirus. qni spirilalem Scripluroe duleedinein nonduin senlit,
Quid cniin aliud divinae, quibus intendis perso- qui audila; leclioni affeclu merilis applicilo non con-
nant leclioncs ? ad quid aliud eluborant litlerulisi senlit : qui, etsi legendi sludio memoriter verba
hujus excrcitii tunsiones : nisi ut quem assumpse- capit, palato ejus stupido interna illius suavitas
rint, reddanl gravitereruditum, eteruditionis mallcoi nonduin sapit: ideoque, etsi apud lioiiiines magiius
ad ineiindnm iuelioris vil;e seuiilain expedituni ?> vice Apollinisjam piilnltir, ejusdem Scripluroe testi-
Nosii aliquo-s lam tanlis, tam lethargicis moribusi monio in niliilum repuialur. « Si qnis, ail, consuni-
elanguere, ul niillam vel parvam ad sciendum ve- niatus erit, inler filios hominuin, si abfuerit ab illo
liitt diligenliam adhibere: alios vero lam rudem,, sapienlia tua : in nihilum reputabitur (Sap. ix). >
imo lam hebetem habcre intellectum : ul cum sem- El infra: < Vani sunt, ail, omnes homincs, in qiiibus
per discant, nuuquam lamen veniant ad perfectum.. T) ] non est scienlia Dei (Sap. xm). > Vides quia Scri-
Sic plerique in populo, rusticana quadam hebetudine; piura quam sapientiam eamdem et scienliam dicit
adeo stinl inertes, ut quanti vinuin vendalur, exi-- esse, vel alteram alleri lam concordem, tam consi-
stanl penilus inexperles : superfluum ducenles, si ad1 inilem prorsus esse : ut quisquis hujusmodi lam
hoc perscrutandum eorum fuerit mens intenla, quae s scienlia, quam sapienlia non donalur, vanitatis
cisterna sive lacu, sive aquis practerfluenlibus estt argtti et reputari in nihilum merealur. Nam scieu-
conlenta. Alii vero melioris, ut putant, proposilii liam Dei dicil, qua Deus scitur, qua senliiur, qua
ciim inlra suum nolinl se lugurium reteulare, pla-- ejus dulcedinem.in Scripturis affectuosainens legen-
leas, fora, coinpila, et majorum conventicula dili-- tium experitur: quam devoti legcntes hauriunt de
gunt frequentare : el proetergredienles agnoscuutt cella vinarise pleniludinis inexhausta, quam ipse
in laberua significante circulo vinum esse, et fortee largitor ejtis, plusquam offerenlium
diligit holo-
prxconis testimonio sciunt idem etiam bonum esse.:. causta. «Volui, ait, scieniiam Dei plusqnam hdlo-
Coeierum cujus scienliam usu ufhlum, vel atidiiuu causia (Ose. vi). . Quod auleni scienliainDei velil
oxtrario percepcrint, non sialim et dulcorem gustuu intelligi, non quae faniaeseu veiborum cjus foli.iscst
iuiimo persenserunt : eisque nil salubre coufcitt conleiila, sed quac Deuin senticns, ei degiisians ex-
 29 EPISTOLiE. ,80
plendis ejus voluntaiibus est intenta ; consequenterr A Illa quippe spirilalis scientia, sivc, ut expressins
per oppositum innuil, dicens eos in transgressioniss dixerim, vilalis sentenlia quse in divinis litleris lunc
prsecipitium devolulos, quos vtilt inlelligi non essee sentilur, cum earumdein auctor devoto lectori.ubc-
Dei scientiam assecutos. < Volui, ait, scienliam Deii riorem gratiam imperlilur, cl panis diciiur quo ille
plusquam holocausta. Ipsi aulem sicul Adam trans- habel homo interior roborari, et vinum quo.in
grcssi sunt pactum. > Cum deberet dicere : ipsii excessum menlis proficiens debriari. Panis est, cum
atilem quam volui scientiam Dei nequaqiiam habue- inviclam ille foriitudinem concedilur adipiscij.vi-
runt, dicil, quod non habentes Dei scientiain, con- num viro, cum cceleslibus inhians lerrenorum et
sequcnter facere voluerunt : ut pcr id quod ficrii visibilium. oblivisci. Panis cum quseque adversan-
palenler perhibetur, quae cansa efficiens anlecedatt lia virililer sustiuet et retundit; vinum vero, cum,
prohabiliter intimetur. Et pulchre, < sicut Adam,, uon quserens quac stia siinl, lotus in illo Dei san-
inquit, transgressi snnt paclum, >Adam cum in pa- cluario se abscondit. Quod atlendens Zacharias,:
radiso ad tangcndum vetiium se exlendit, non natu- < Quid bonum ail, ejus, cl quid pulchrum ejus est
rae violentia, non inentis ignorantia sic oslendit, sedI nisi fruinentum electorum, et vinum germinans
enervi mollitiegerendumesse morem feminesedecer- virgines? > (Zach. ix.) Quid bonum, inquit, in
nens passioni, prudens et conscius iuobcdienjsjexstilitLB
I Scripiura, uisi panisseu fruiiienlum, a cujtis edulio
ralioni. Qui sf Deum proedicta scientia, id esl proe- canes rcniovens impudicos, eos admittit soluin qnos
se:iti experientia gustn, sensu, sententia tenuisset,, dignanter Chrisius eligil in amicos: qui abhorren-
non volunlate, non conlemptti pactum quod acce- tes porcorum siliquas et inanes paleas junientoruin,
perat, prselerisset : quia, quem eo modo quisque affeclu delicato pasci appetunl frumentea similagine
senliens gaudet scire, ei consequenler diligit etinm filiorum? Quibtis per Salomonem, « Comedite, io-
obedire. quil, amici (Cant. v). > Et quid piilchrum in Scri-
Recte crgo, qui sicut Adam prudenter peccare piura nisi vinum? quo qtii poli fuerint in quamdnm
paclumque transgredi non verenlur, scienliain non velut exstasim rapiuutur, et tuinultu vigilum rele-
habere, sed laborare inscilia perhibenlur: cum au- gato, quieie mentis placida sopiunltir, habentes quoc-
gnieiituni sciendi sit, non si qui de Scripturis intilia cunque somno huic obstrepunt sic invisa, ut eis
el veracia volubililer eloquuntur; sed si percepto valefacto, Chrislum sequantur inlegrilate spiritus
earum sensui, consensu morum affectuosius obse- indivisa. Cujus integrilalis merilo esse eliam virgi-
quunlur. Neque ideo credideris, ut divina lectio ues perhibenlur, quia scilicel affcciu vitiorum vario
digne superfliiajudicetur, quod scilicet non omnis r iion leneiilur, sed sprelis lenociniis, qtiibus carna-
ejus lector ad hunc sensum et consensum legendo lesqnique nullo corrumpi sanctilatis intuitu perli-
promovetur : nec habet in se illa vim tam vividam mescunt, in solius Christi aniplexu caslo, vel accu-
vebeffeclum, ut lectonsm quemlihel reddal necessa- hilu requiescuni. Quod pulclire adolescens ille in
riosicaffectalum.SoIa quippe gratia donat profectus Evangelio praesignavil, qui Judoeisfrementibus eum-
Imjus invisibililcr incremeiiluni, sed exterior leclio que lenere voleulibus, sintlonein re.signavil, cligens
non uiediocre adhibet adjumentiini: dum lectorem nudus fugere (Marc. xiv), et quielam puritatcni
blando sinu excipiens ad docendum, docet multifa- spirilus experiri, quam pannosa malilia tumulluan-
riam qnoniodo sit vivendiun : et quo merilis viloe tium irretiri. Quein voleutem, ut aiunl (15), tixorcm
praecedentibus veniendum. Quoe, dum sensus mysli- ducere Christus a proposilo revocavil, el supra pe-
cos et morales clausos involucro litlerali, dum te- cius suum, cum ccena fieret, reclinavil (Joan. xvm),
slam litleralem dicit esse vino proedilam spiritali: quia eos venuslat integra purilate spiritus yirgina-
tluni ejus vini quasi oslenlat colorem, dum com- lis, quos admillit fainiliaiius ad scienlise profunda
mendat saporem,dum praedicalulilitatem, ad bihen- spirilalis. Et recte is, cui dalur supra Chrisli pectus
dum illud, audiiorem, horlatur el insligat, et hoc in ccena recumbere, cui spiritalem scienliain ube-
ille horlamento, commendata curiosius pervesiigat. D rius volttil Christus iiifundere, recle, inquam, ado-
Dumque bibit commendanlis inslanlia gratanier la- lescens et virgo fuisse prsedicatur, IM hic, duplex
cessilus, acuilur inlerior hibenlis appeliius : et quod gratia gralo consortio commendabilior habeatur.
parum velnihil videbatur utile non bibenti, filjucun- Nam, cum nonnulli eo veiul aetatis gradu, spluiis
dum et salubre plenius haurienli. Gustus enim appe- pudiciliaelegibus dilignnt effrenari, prudens .qiiisqnp
tiiu.etappelilusguslu graiiim accipit incremenlum, salagit virginea verecundia refrenari, attendens quia
cl 17 proficiens mleriori homiiiiconferlsoiidius ali- illa est adolescenti utilis fortitudo, cui superducilur
nieiitum, ul hic ille velut pane robustius iuvalescat, virginalis verecundiae [lulchriludo. Denique qiiidani
vel lanquam vino primo elegunter ehrius hilarescat. comicus (14), Decet, inquil, verecundum.esse ,ador

(13) Bene dicit ul aiunl. Ita enim opinnli siint plianio rccle probal Baron. tomo I Annal,, ad ari.
quidain ex proefationein Joannem quse sub Augu- Clirisli 31. Nnptias vero Joannis cap.rii, relatas
siini liiulo circuui/eriur; eani vero Augiistini non fuisse Simonis Chananex judical Niceplioriis 1..viit,
esse, turn ex siylj diversiiate, lum ex iract. ull. in c. 5. .• ,!
Jnan. ccitumest. Sanclum autem,Joaiiiiem nunqunm '14)Plautus.
aitcutasse nuptias, ex Ignalio, Hieronimo el Kpi-
51 PHILIPH DE HARVENG ABBATIS BOTS^ SPEI 32
tescentem. Et Joannes: < Scribo, inquit, vobis, ado- A EPISTOLA IV.
lescentes, 'quia fortes eslis, et vieislis maligmim PIIILIPPIADENGELBERTUM,
(I Joan. n). >Quoniam adolescens proprio quodam Stwlium litierarum ad interiori* hominis spirilualem
impetu ad obtinendum suos vehcmeiiler aesiuat np- perfectionem esse referendum.
petitus, amore quorum tenero fortiter fuerit irre- Sicut nosli grammalicos dicere, vir dicitur a vir-
tiliis, rccle per eum veliemens fortiludo, vel fprlis tufe, eo scilicet quod animum habere debeat non
veliementia designntur, qnae huic sciati, imo huic mollem, non elumbem, non, ut ita dixerim femini-
volunlali familiarilcr assigiiniur. Ctti furliludini, niim, sed fortem et constaniem invirtoque robore
qusedam neccsse csl integrilas verecundi spirittis masculinum; qui prosperitatis arridente affluenlia
adjungatur, quse illam nou vanis et noxiis immergi innniler non grnndescal, et adversilatis urgente
desideriis paliatttr, sed a forensi negolio el slrepitu inolestia muliebritcr non facescat. Si ergo perfe-
revocans plaiearum, versari seciini facial in con- ciiim proficere vis in virum, vel polius si le recolis
clavi florido Scriplurariini. ln quo, cuni hi duo affe- csse viriim, age *viriliicr, ct robuslius confortare,
ctns indiviso foerierecopulanitir ct in modtim Joan- nec recuses dicendi gralia, quidquid grave occur-
iiis acclines in Chrisli pecloie soporanlur (Joan. reril lolerare. Sicut enim miles palinam non acci-
xiu), iitisquam legenlium tali potesl otio quidquam B pil, qui molli desidia consopitur, qui laboris im-
fructuosius inveniri, vix lali negolio quidquam sere- paliens, umbra, plumis, uxorio complexu assidue
nius quid vel jucundius experiri. De quo Isaias : delinitur, sic non nisi labore et sludio ad excelsa
i Habilabil, inquil, juvenis ciim virgine (Isa. LXII).> scienlise perveiiityr. Ideo nimirum et clericali nomi-
Cum enim ieclorem Chrisliis sua digiialur gralia ne vides passiin plurimos insigniri, et profectu
visitare, et ul legens intclligat et intellecta diligal, congruo raros admodum erudiri, sed eos difficul-
castum ejus el vehemens desiderium inllammare, fit latc qtialibet repercussos vel nianere penitus idio-
quaedamjuvenis ct virginis cohabitatio graliosa, et tas,' vel fonte labra proluere caballino, ut sic repen*c
non consensu carnaliiiin, sed profectu spiriialium prodeanl in poetas. Quod ulrumque diligenlius
fructuosa. Htijusmodi robustos el virgines, id est vitare studuerunl quicunquelillerati et dici el csse
forlem integritaiem spiritus virginalis, juxta supra- veraciter voluerunl; qui philosophioe non parvi
dicluin Zachariam, pyrit vcl gerniinul Scripturse mora temporis asseclae vel ministri, ad hoc usque
scienlia spiriialis, cum aut studiosus lcctor velut profecerunt ut aliorum fierenl et magislri. Quorum
panem comedit in sudore, aul eo proveclior vclut Plato Atheniensium civis, cmn jam Groecasad un-
vinum hauslu percipit lcniore. Quod nimirum illius guem litteras doctus essel et in auditorio Socratis
"
Asaph, el scire et seniire jam gaudet iniclleclus, qui suis longe condiscipulis mnjor essel, adliuc lamen
dono gratise ad oblinendum hoc hencficium est pro- amore sciendi exaesttians m /EgyplUiu descendit,
vecius, ul vinum eliquatum foiii praelodivinse.lectio- et inter exteras el barbaras naliones non parvnm
nis, defoecalum haurial in illius qtiieio cellario Salo- scientinm apprehendit. Audierat forte quod Moyses,
monis. Ad quod, sicut multo venisse comitatu regina qui in ^Egypto natus fueral ct nulrilus, omni sa-
legilur Sabacorum, ut quoruin famani dc longe hati- pienlia jEgyptiorum, sicut divina refert pagina,
serat, certiora sibi visu reddecel oculorum (/// Reg. fneral ernditus; et super hacsapienlia idem Plato,
x), sic et lu amore ductus scienlise Parisius adve- non mediocriler curiosus, ad irivcsiigandum eani
nisli, et a mullis expetitam optato compendio Jeru- facliis esl studiosus. Hac aulem investigalione non
salem invenisti. Hic enini David decacliordum psal- coiilenius, inde Italiam requisivit, et inier Pyihago-
lerium manu tangil, hic laclu myslico psahnos pan- ricos mitltam quoque scienliam acquisivil; lalique
gil; hic Isaia; legitur, legendo detegitur prophetia ; sludio dedilus ad^annumaetatis oclogesimum priiniiin
Iiic prophetae cseleri diversos modulos concordi pro- venit, in quo finem studii nisi cum vitse termino
ferunt melodia. Hic sapiens Salomon erudiendos non invenit.
convenas operitur; hic ejus promptuarium studiosis j) Socrates magister Flnlonis noiiaginla novem
pulsanlibus aperilur; liio ad pulsandum lanlus con- annis perhibelur vixisse, el eosdem in-assidtio la-
cursus, tanla frequenlia clericoiiim, ut contendat bore litlerario consumpsisse. Themistocles, cuin
supergredi nunierosam mulliltidinein laieornm. Fe- centum et sepiem annorum numertim explevisscl,
lix civilas, in qua sancli codices 18 lanto studio el immincre sibi vii« terminum prsesenaisset, con-
revolvuntur, el eorum perplexa mysteria, superfusi queslus est, ut niiini, quod eo tempore de vita
dono spirilus resolvunlur, in qua lanta lectorum di- egredi cogeretur in quo sibi primuin incipiens
ligenlia, lanta denique scientia Scripturarum, ul in sapere videretur. Cato censorius, ciiin aetatematura
niodum Cariat sepher merito di.ci possil civilas lit- provecuis et inler Latinos videreiur scienlia jam
terarttm. ln hac inslar Golhoniel volp te non lam perfeclus, juvenili lamen alacritate ad discenduin
lillcraliter, quam spiritaliter erudiri, sic Scripturas Graecas litleras incandescit, et Latiuoruin doctor
capere, ut inlernam illarum dulcedinem diligas ex- Graecorum discipulus fieri nullaienus erubescit,
periri; psalteriumque inusicuin sic sonare, ut inve- Cum igitur hos et hujusmodi viros noii fregerit
uiatur et assumpla cilhara consonare: < Psaltcrium laboris asperitas, non provectae revocaret setatis
venim ut legisli) jucundum cum cilhara (Psal. longsevitas, quin sludio lillerali lantain diligenliain
•LXIX).• Yale.
 35 EPISTOLJE. 34
iwpcrtirent, nt "amore sciendi occurrentia quaevis {? Ob hoc autcm proprioe diviti;c virtutes asscruntur^
iiicommoda non sentirent, non est consilii, ttt pro- qttia vere divites reddunt eos quibiis graluito con-
pter ingitienlem febrieiilam tua stremiitas emnr- feruntur, dtim iliis et in prsesenli conferunt profi-
cescnl, et, infirmnto corpore, vitilis pariter aiiinius cientem gratiam meritorum, et in futuro indeficien-
elaiiguescat. Non enim Pnrisius ftiisse, sed Parisius lein gloriam proeniiorum. Cum igitur quisque pru-
iioncsum scientiam aequisisse honesium esl. Non d^ns, quasi ad luctaiidum iri scbolari gymuasio se
ilaqtie tibi sttfficint, si mnsas, si fonieni lleliconium «Icaudal, cum vigilat vel abstineL alget eiiam vel
tu vidisli, si de illtus rivulo guUani modicam tu desudat, consideraodum est ei diligentius quo inten-
(hahsisti,'si videas iHius rore leuuissmio te perfundi, dat, vel inietitioni suse, et Jabori liiterario quid
«jus anicm adimc alflueiitiam libt pleniiis non in- pnctendal. Non enim detet ul in proesenli lahore
fundi. Detiique ipsa philasopliia quoe proponil sui- spe veirt.isa ct varua confoiietur, tanquam animal
«lentibus foutein luciilum lleliconis, 11011 satis csse ^uod venlo et aura vivere perhibetur, ne scilicet
fudical soluin htijtts beneficittm visionis; elcui acne i« ea quod studiis litler.ilibus exercetur, ap«d se
et aculum ingcnitim dal Platonis, cui fiores ei qnaiiiloque inanilcr glorietar. Quss gloriandi causa,
ornnimn elaqiieulinm Ciceronis, cui iargiltir illiiis cum scholares nriseros ad disceiiduin provoeat et
tui Socralis doctinienla, cui Arislolelis revelat ma- B inducii, eos graio lenocitiio supplaniat pcnitus et
(tiifestius arg«iiieiua, eum profeclo vull gulta vel seducil; dum illis et sciendi insatiabilem dat affe-]
rore mddico non aspergi, sed ejus fonti vivido diu- cttim, el lainen uiinqiiam eos scicnlise adihicit ad
lius incumbere vel iinmevgi. Quoe aiitem vel divitiae pcrfoctum, oeqiurjirs Apostolus^ < Semper, intruit,
tteniporales, vel delicise corporales possunt huic disrenles ei rmnqtiam ad scienliam veiitatis perve-
scientioe cornparari, eum quivis slullus, et illis nienles {// Ttm. ui). , Verilalis est scientia Deiim
alHuere nonminquam videatur, ethanc sibi acquirere scine, sciendi betieficio illum plenius et seniire, non
tiullalenus merealur? llude Scripiuradivina: « Quid sieiu tLiemones,qui scienles eum sua scientia tor-
prodesl, iflquit, slullo divilias habere, cuni snpien- quebantnr; sed sicut boni angeli, qui sciendi merilo
*iain emerenon possil? > (Prov. xvn.) Non itaque cherubim appcllairtiir. < Scimns, aiunt daemones, qni
-Jivitiae CriKsi, mui Alexandri poteutia, «on Poly- sisFilius Dei, quid venisti antelempuslorquerenos? >.
phemi horrida magnitudo, non invicta Herculis (Matth. vin.) Chemhiin aiitem inlerprelantur pleni-
lortiludo, non admiranda Nerei pulchriludo, non tudo scientim. Sciunl ergo Denm iili^ stiuiit et isti,
inijnsmodi caelera ex aequo lilicrali sciefltiaeconfe- sed Hli ut senliatit iratum punitorem, isti ut gralum
runtur, sed Ulis procitl dubio eleganles lillerse mo •et gratultum proieclorem; sciunt illi ut ab eo lu-
rito prseferunlur. £um crgo ad ilos, Deo vole«te, gere desiderenl et exposeanl, isti irt fnmiliarius se~
sanus redieris, et non lam pecutiiani qiiam liitcra- quantttr propiliiim ct cognoscanl. <Juos iinitalus
lem scicntiam tecum reluleris, cgo te, ul verum \Q Osee: * Sciemus, inquit, sequemnrque ut cognosca-
fatear, etsi iiaofraguin, non tanien pauperem exti- nuiS Dominum (Ose* vi). » Te qtioqne eo intiiits
uiabo, sed honestis mercibus ouustatura, el preliosis TOIOscire, mnliam litleris diligeiiliam imperlire, ut
«Jiviliishonestatuin recia sentenlia judicnbo, quam- iiUcrarum adminicnio Oetim scias plenius et sequa-
viseaediviiiae non primaiise, sed seeandarhe videan- ris, et sequcndi instantia tandetn facie ad faciem
iur, imo diiigentitis iiituenlL,nec divitiae vcraciler cognoscere merearis. Utinam omnes qui mancipan-
iiabeantur; si iton iilis divitiis reli.giose et hurai- tur labori lilterario sic studeretit, eo fine muItiplTces
iitcr fnmuleiUur, quse a solis vere divitibus spirila • schrdarum angnsiias suslinerenl, ut scilicctoculus
iiler ohtiuenlur. De quibus Scripiura diviua: eorum interior inftiso scieniiiecollyrio mimdarctur,
* Redemplio, inqniL, aninise viii, propriae divilise et ad vidcndum Penm ipromptior et def;eenikir red-
{Prov. xui). < PropriJB viri divUioefides, spes, cha- deretur. Vale. Eos qui leeum siinl socios tuos, ami-
ritas, el coelerocvirlutes sunl, quibus ad coeleslem cos ineos vice mea piurimum salula.
gloriam pervenitur, quibus quisquis carueril, stiillus jD EriSTOLA V.
apud Deum ct inglorius inveniuir, eum ab ipso Dco WIILIPPiADJOANNEM.
cogtiilore vere sajiientiuui reprobelur, etsi a vobis
«il Socrates, Plato, Ai istoieles approbelur. « Nonne Diefoiditlibros B. Hilarii de Trinitate el exponil duai
difficiles senlenlias illius : 1. Mariam non deduse
stullani, iiniuit Aposlolus, fecit Detis sapieiiiium originem corpori Chrisli. 2. Corpns Christi fuisse
inijus mnndi? » (/ Cor. l-) Et iterinn: « Snpientia impassibile; quorum diclorum ealliolicuin ostcndit
uuelleclum.
Jiujus inundi stultitia est aputl Oeuni (ibid.). > Et
Doinimis:« Perdain, inquil, sn^ieniiam sapienlium, Veslramerga me dilectionem, non solum nunc ex
et prudeiitiam .priidetUiiimreprobabo (iiirf.). > Nulia iilteris veslris, sed ex operibns jampridcm intelligo,
ergo prudeiUia, nulla scienlia, trnlla liUeraturse et ego, ut vcriini faicar, diligenles me diligo, et:
.afllueiuia s,aiis dignn esl fomraeadari, qtise uon stu- Qui vigilant ad diligendiim inc, (diligentem) inve-
«iet snperduclo virUilum propiignaciilo cuniulari, niunt me. Sed in hoc vestra dileclio mnjor est, quia
iirto illarum diviiiis, ut tompedibus alicuis gravitcr me prius dilcxislis, et diligens diligi meruistis, el sic
<lepriniuiitiir, qui non virlulum meritis lauquam veslra quod suum csl ngil gratttito, mea vero ut-
firopriis diviliis rediiuunlur. cusque respondet ex debilo. Scio aniem vesiram
PATHOL. CCIII. -2
:,S PIIILTPI.DE IIARYENG AIIBATIS BON/E SPEl 38
non latere prudenliam, quia dilectio niHril fidttciam i Aiigusiinus librum quem Athanasius contra haereii-
rjua dileclus ad Inqiicndum, qunnivis pulvis et cinis cos scribit, invenilur magnopere commendare(lI*);
sil, conlorlnlur, ciimdiligeiili nou deesse palientinm ct liunc esse scriplum conlra hocreiicos, el pruelatiis
nrbilratur. Loquar igitur ad dominiim meum cum liliilus, el ipsius operis proseculio videtur demon-
fiducia, et vos, quoeso,audile cum palieniia, et hanc slrare. Quod si ve.slra prudenlia islum ab illo com-
ct illani, hinc et inde dilectio iuca compleclnlur, mendabili Alhanasio scriptum essc nullatenus arbi-
ui ab ejus Intere, ncc ad niodicum deilectalur. Ne- tratur, et tam ejus tiiulus qunm noslra sestimalio
quc enini vel fidiicin, vel paticnlia commendaliilis reprobaiur, iu hoc vobis contcnliose nec volo nec
invenilur, nisi ciim dilectionis ncxu indissidubili debeo refragari, cum certiim ('ocumeiitum niihi
devincitur, imo sine dilectione et Oducia in super- snper boc ad praisens non inveniam suffragari.
biam elevalur, et per iram patientia siipplaulaiiir, Quisquis ergo eum scripserit, verba ejns sunt dili-
et sic demum pax illa laiiicitus exstirpatur, quoe geinius intuenda, et in eis inuiligcniioe compelentis
inlerservos Dei prima et proecipua coinmendatur. verilas requircnda, ut nec sciiploris auclorilas com-
Lectis litieris vesliis, quibus nieam, ut dicltis, fra- mendct vel excusel inveulum falsilniem, nec proe-
ternilatein caulioreni rcddere voluistis, fluctuantem sumpta lectorisagililasdepravel occultam veriialem.
eam el magis dubiani reddidisiis : dum ab eo quod In illo quidem libro cuin eum legerem, scio me
anlea extimabam quasi prudenlcr me senlire, com- invenisse quampliira, quoe meoeparvitati visa sur.t
pulistis aliqiianluliim dissentire. Librnm ctenim (am obscura, itl vix posscii) ad coruni iniciligeniiam
Alhanasii, qtiem, sicut rogaslis et mandastis, vobis pervenire, sensiiniipie auctoris, vel ob difficulialem
niiseram ad lcgendiini, non ptitaliam penitus respuen- sermonis, \el ob meiidosilatem codicis invenire.
tlum, 20 SCl's'c c,lm legebam, ut (itise in eo intel- Suiit et alia quoe me, ut verum fatear, permove-
ligere potcram hilariler amplexarer, quae vero non runl, et proptcr sui aliquanliilam novilatem, milii
polerani, lanqiiam secrela el abscondila humililer non satis placiiertinl, sed eam quara mihi oflensam
veuerarer. Veslram quoque scslimaham divinis in inUileriint, non siim ausus impulare prolinus falsi-
Scripturis scienliam lam prudenlem, et prudenliam tali, sed malui meor'potius ascribere tarditati. Quia
lam seicnlem, ut sicut in eis nil prseter veritalis enim esse non merui peifeclus in Scripturis, non
rcgulam sentiretis, itn et ipsius veritatis occulta prsesumo prseproperam ferre scnlenliam de Scriplu-
intellectu lynceo videretis. Quia vero prsediclum risobscuris.neie r.credamnanseain quibusmeacaec-
librum mulla loqui falsa de Christo affirmatis, et ob tas offendil, jure perdam cantera quaemeus intclle-
hoc cum hoesilatione poslposila reprobatis, hebelud» clus uicuiiqiie comprehendit. Ea ipsa igilur diligen-
Q
mea plus quani diei valeat obsiupescit, et cujus po- tius relegens, landem mihi visus sum invenire cnjus
lius asscnsum pr;cbeat, pace veslra dixerim, adhuc modi sensum videretur iilorum obscurilas operiri:
nescil. Ilactenus quidem ct illum, vel aliqua vel quem elsi verbis inuliiplicibus nitilnr expedire, mihi
laut." loqui mendaciier non putabam, et vestrara tamen nisi pulsanli uoluit aperire. Eapropter, ul jam
sciciiiium apud me non mediocriter commendabam : sestimo, auctor hujus libri non est erroris arguen-
niinc cum alier alieri tam apcrte conlrariiis habea- dus, ueque idem liber prudenli judicio respuendns,
tur, in neitlro sum securus. El cum siniululriimque si lamen et quod senlio debet coinmendabile judi-
comniendare non possim, i;eccssario sum ahcriim cari, cl hoc illum sensisse polest veraciter demon-
eleclurus. Quod si, Deo revelanle, vestram esse co- slrari. Ut cnim nlia praetermitiam quse nominatim
gnovero senicntiani per omnia verioreni, gaudebo exprimere noluislis, ea quaa dicis in decimo liujus
consecutiis scieiiliani ampliorem, veslrxque perspi- opcris libro perlinaciter ct mendaciter prsedicari,
caciae grales non modicas exhihebo, per quam hujus- qttse taiii Bedoe quam caeieris oribodoxis pluribus
modi beneficium oblineho. Si autem ceiitim habuero videntur adversari, si paulo diligentius atlendere
quod illc, non lanta de Chrislo mend.icitcr prote- vestra prtidentia voluisset, vel commodare, vcl
stelur, veslram senientiam mea per oiiinia parviias D saliem tolerare sine danuio fidei poluissel. Pra?di-
non sequeiur, et in hoc, quaiso, vestra excellentia cat qiiidein, sicul asscrilis, quia Chiislus iniiiiiu
non gravetur : si aptid qiiemciiiique veritas invcnta corporis nou sumpsil cx Maria, scd quasi ex Spiritu
fuerit, tenenda judicelur. Nimirum ctim atlendo sancio, et quia iu passior.e, nec tiislis fuit, nec
•
quia in claustro sacras abinfantia litleras didicisiis, doluii; ciijusmodi proedicutio non est, tit dicis, au
et in earum scienlia non mediocritcr profccisiis, dienda, sed ei qui hsec ex volunlate sine peccaio
approbandum in eis extimo quod probalis, et suspe- Cgil, graliariini aclio referenda.
ctum habeo quod e conlri.rio rcprobalis. Cum autem In prsedicln libro auclor ejus iiilendit ost: ndere
considero quod librura illum Albanasiits scripsisse quod caro Clirisli inirain el inexpeiiam nobis habuc-
mcmoralur, et Aihauasii sana fnles el profunda ril gemlurani, et ideo mirse el nohis inexperUe for-
sc.ientia solemnitcr commendalur, videor mihi ipsi litudinis fueril per liaturam, ut,sicut in conceptionc
arguendam incurrere levitalem, si cito credam illi conlra hiiinaiitim morem nullum peccalum exstitii,
libro liacrelicam inesse falsilatem. Dcniqne meus sed pura sancliludo, ila illum hominem concepuuu

(14') Episl. 48, ad Viiiceiiliiitn.

37 EP1S*10L,J£. 2J
«l genitum naturalis qusedam supra humanum mo- A men non terrense conceptionis suscepit elementis;»
rem obtinuerit fortitudo. lloc ostendere liber ille et infra : < Non lerrenis inchoatum corpus ele-
couutur, in hoc lotus vcrsalur, retundens quosdum inenlis. > El quid (erreua elenienla, vel terrenoe con-
Iraercticos, qui prsesiimcbant Dei Filiuin blasphe- ccplionis elemcnla velit inlelligi, paulo post videtur
niare, pro eo qtiod homo factus humanas angu- osiendere, cum nostrorum corporum initia brcviler
siias non poluit evitare. Conimeodans igitur cor- invenilur describere. < Qtiod si terrcna corpora,
pus illud qtiod Verbnm Dei legitur assumpsissc, inqiiit, id est seciinduin elenienla cominiinium cait-
tlicil illud non a peccati conlagio initium vel saruin iniliata: > Communes igilur causas, quibus
originem accepisse , dtim et Msler ejus 21 P™'- coiicurreiuibtis corpora nostra initiantur, elementa
giians carnaliler invenilur, et lamen ad conci- •dieit terrena, id est viliosa, proplcr qnoeet corpora
piendum «ulla carnis concupisoentia proeveiiiuir. noslra vocat lerrena, non materiam designans, sed
Etsi enim Maria Eva3 fiiia non negaliir, lamen sicut vitia quoe ipsorom corporum suut qunedain inilia,
Eva concepisse a n.ullo qui recie sapiat afTirmaiur, quia post peccatum Ad;r, nisi parenlcs nostn con-
quia Eva sic suo conceplui ininistrare carnis mate- cupiscentioc viiiis sestuarent, nullam profecio sobo-
riam coinprobal-ur, ut effectus miuistrnndi pracce- lem camaliler generarenl. De quibus viliis alibi
<lcntcmconcupiscenliam prosequalur. Ex quo Evn dicil: < Chrislus etiamsi vitiorum nostrorum origino
Deo per inobedientiani contrndixit, carni ejus diviua esset conceptiis.iQuod si Chrisius vitiorutn nostro-
ullio sestum libidinis sic inflixil, ul postmodum ad rum origine concepms non est, imde concepttis est?
effecium concipiendi nuliatenus perveniret, nisi car- De Spirilu saucio. Supervenit quippe Spiritus san-
«;s eoncupisceiiliani tam suae, quam allerius prse- clus in Virginem, el operatusesi conceplionis hujus
seulirel. El quouiam cum ad gignendum carnaliler originein : ad hoc rcplens Yirginem, ul in conci-
pervenitur, caro gignenlis prius carnali concupis- piendo carnis sua? nialeriam iinpertiret, ad hoe.
ccntia dclinilur, noniiicongrueeademcoiicupisccnLia obumbrans ei, ulaestum libidinis non sentiret. Cuni
potest noslroe carnis origo vel iiiilium appellari, crgo dicitur vel Virgo de Spiritu concepisse, vel
sine cujtis prsevio blandimeiilo nostra generatio non Christus, a Spirilu carnis originem accepisse, non
polest consumniari. Et hi quidem, qui ad gignen- intelligitur quod divina subslaniia incarnem transie-
<lumuos earnis suse nialerinm infuderuiU, ejusdem rit.vel conceptionis hujtiscausa malerialis exsliterit,
ctiam in nos carnis coticupiscciiliam iransfoderuiit: scd advenlus ejus in Virginem, et mira operalio
et liaectransfusiotioslram omnuiin «aiuraliler inlicit designatur, per quam Virgo generat, et Chrislus
geniluram, quia vilium qunsi conversum dicilur in „ mirabiliier generalur. Nostram quidem conceptio-
iiaturam. Propier quod Apostolus, lani nos quam nenioperauirconjunclio maiis elfeminae, illamvero
cseteros, < natura filios ira; > dicil (Ephes. u), quia Verbum Dei, vel Spirilus nianens in Virgine: et ideo
vidclicel per iliam sumus concupisceiuiani generati; hiijiis ratio de dcorsum veuire comprobalur, illius
per illani originalibus viuculis obligati. Irido etiain vero Ionge aliler ac dcsuper vcnire commendalur.
idein peccalum, quo quisque noslrum aolequnin De qua meus Augusiiuus in libro DJ Genesi ad liite-
boni quidquam vel mali faciut naturaliter obligatur, rnm (cap. 20): < Ratio, inquit, concepliouis ejus, non
«riginale non incongme iiominaltir, quia ab illo aseminevirili,sedlonge aliter ac.desttper venit. Quod
caro nostra originem quodaminodovideluraccepisse, estralionem hujus conceptionislongealileracdesuper
et ei hoc iiiitium gcneratio carnalis intulisse. Sed venissc, hoc esse aeslimo, a Verho Dei, vel Spiritii
hanc originem , sive inilium Cluislo, Maria non originemaccepisse, quiaet Verbum DeidesinuPatris
tlonavil, qu;e tamen euni carnalilcr generavit, quia veniens mansil in Yirgine, et« Spirilus, inquil, san-
ct ad gignendum eum semcnlivamcariiis suoe male- ctus supervenielin te(Luc.i). > Ideo Aihanasitis di-
riam minislravit, el inlcr niinistrandtiin nullo pr;c- cil :« Caro non aliunde originem sutnpserat quaiu
vcnlu libidinis sesluavit. Iioc esl quod Atbanasius ex Verbo. Et infra de Christo : < Ipse, iriquit, cor-
dicil: < Neque enim, ail, corpori Maria originem D poris sui origoest. > Et iterum : < Originem, inquit,
dedit, licel ad creineula partumque corporis, ornnc ejusex supervenientis in Yirginesancti Spiriiusadilu
qv.od sexus sui esl nalurale conluleril. >Dicil Ma- lestatus esl. >El infra : « Quod ex conceptu, ait, Spi-
riain corporiChrisli originem non dedisse, ctlamen riiussancti Yirgo progenuit. > Et mulla hujusmodi.
omne qttod sexus sui nalurale cst conliilisse, in Sive ergo Verbum Dci, sive Spirilus hanc origi-
quo osleiidil eam, el qtiod matris esl piopiium, id nem dicaliir operari, non debet absonum vel con-
«st carnis maleriam, inipendisse, et lamen ntillam traiiiiin oestimari, quia et <Sapicnlia xdilicaviisibi
originalis vitii maculnm iululissc. IIoc prsedicat, doniuin (Prov. ix), > idesl Filius Dci corpus suum ;
Iioo rephcat, hoc diversis modis inculcando liher et : « Quod in ea, itiqiiit, nalum esl, de Spiritu
isle mulliplic.it : quod scilicet corpus Clirisii.quam- sanclo est (Matlh. i). > Cum autcin seu Vcrbo, seu
vis IIOSIFOsimile naluraliier hahealur, a nostroriim Spirilui hscc operalio assignaiur (15), non lamen
tainen contngio vitiorum nullutenus inchoatiir. De egisse Maria quod suiim est abnegatiir, imo certiini
qno ait quod < licct sexus sui offirio geniierit, ta- estillam carnis siue 22 matcriani pncslilisse, et liujus
(i5) Explicat vcrlw S. Ililaiii cx I. x DeTriiiil.
39 PIIILIPPI DE II.VRVENGABBATISBONJE SPEI 40
conceplioiiis causam materialemexstilissc. Spirittts>A coneeplu, ei parlu honiinis exsecula est. > El ite-
vero santtus, siculvcstra optimescripsit prtidenlin, rutii : < Geimit, inquit, ex se corpus, sed quod
iu conceptione Christi non fuit niaterialiscausa.sed 1 conccptum essei ex Spiriiu. >
cflieiens. Etquid, qtiacso, causa nialerialis profuis- ln his verbis saiis aperte, et illam vere malrem,
set, si non causa efliciens ndfuisscl : quoeiniro el et ilhiin vere (ilium hominis confiletiir : quod mi-
inusilalo modo virginem sterilem feciindavil, dum nime posseldici, si non ex carne ejns veraciler
semeiilivam ejus carncm sine virili opcre in corpus nascereiur. Sed quin ille n vitiis nostrae originis,
(ilii iransformavii?'Recieergo ille Filius dici potest vei a nostris originalibus vitiis exordimn non acce-
ori"incm acccpisse a Spiritu, quia de eo conceptus pit, (liiinejns praejacentem maleriam camalis con-
est, et nihilominus originem ex Maria, quia ex cupiscentia non infecil, recle ejus origiuem Athana-
muliere faclus esl, ut ille causa clliciens, ista causa sius et mirabilem commendat, el commcndabilem
malerialis sit, el vera matcr veri hominis sit. Sieut admiralur, qttam novo genere descendens in Virgi-
euim ille verus homo, sic illa vera mater fuit, quaj nem Verbum Dei, vel Soirilus operatur. Unde et
ex curnc proprin illum progenuit, quod Eutiches et ipse, qtii sic a Verbo Dei est suscepi.us, de Spirilu
qui ctim eo ernnt negare prsesunipscruni, et eum esicoiiccptus, et si novit coeleris hominibus hu-
nil acccpisse ex carne Virginis conienderunt. Dice- inanse substaiilia; veritale.consimilem, dicit lamen
banl quippequin, elsi in uiero Yirginis fueral incar- naiurali quadam virtule longe dissimilcm, ul sicut
iiaius, noii ernt tamen ex illius semine procreaius, in conceplione nil perlttiil contrarium sanciitati,sic
forte ne illi injuriam inferre viderenlur, si ex tnli postmodum in aniuia vel corpore nil sufferrel su;e
maieria eum esse geniium falerenlur. Erroneam contruriuin volunlali. Nos nimirum quia per paren-
quorum senlenliam Beda ille venerabilis, ad quem lum conciipiscenliam generamur, el in ipsa origine
me remisislis, molilur evertere, et eos, imo eoriini peccatorum nexibus obligamur, nali quidem condi-
similes ad fidem convertere, asserens quia illecar- lioni lam miserse suhjugnmur, ut, qunmvis inviti,
ncm stimpsil non de nihilo, non aliunde, scd ex ptenarum tanien angusiias paliamur. Sic in ipso
proprio Virginisseinine(15'),f alioquin.ail, nec vere coneeptu noslra natura vilialur, sic prsevalenleculpa
(ilius hominis dicerelur, qui originem non haberet inevilnbiliter inlirmatiir, ut, velit nolit, accidcnlibiis
ex hoinine. >ln quo non exlimo eumdeniBedamAu- angusliis afffigatur,etquam in Adam anle peccalum
gr.slino, vel Alhanasio contraria dicere vel senlire, acceperal, firmitatem perdere compellatur. Et qnia
neqiic illos econverso ab hujusmodi senieniia dis- a qttoquain noslrum hocc inlirmiias, ulpoie jam
sentire, cum iste loquatur de materia corporis se- <-.ingcnila, non poltsl evitari, usurpative nalura nie-
nienliva, ille vero de operalione divina. Quia enim ruit appellari. Jam ergo naluraliter infirmi siimus,
desuper venit hujus conceplionis ralio, non incon- jam naiuraliter timore et Irislitia, fameel siti, ca-
£rue diei potest indc originem accepisse conccplio, lore et frigore, flagellis et vulneribus affligimur,
quia vero carnem traxu ex virgine, recleeloriginem ila ut hsecincommoda nec possimus penitus remo-
liabuissc perhibelur ex homine. Istud Beda conlra vere, nec possimus, cnm acciderinl, non dolere. Hic
Euticbein sluduit approbare, illud Aihanasius mul- csl ille sudor, in qno posl peccalum panem nos rum
lipliciler cominendare, nec in hoc alter alleri mihi miserabiluer maiidiicamus; hocccst illa infirmilas,
visus est repugnare, sed suos quisque adversarios in qua naturaliter lnbornmus; hsecesl natura cujus
virililer exptignare. Neque Beda ignorat, ut sestimo, ncxibus exui peropiamus, ut nostrae voluntaii tui-
dcstiper vcnisse conccplionis liujus rationem, neque dcm nii contrarium siiffcramus. Hanc naturam dicit
Aihanasius negai Mariam prsebuisse sementivam sui Athanasius in Christo non ftiisse; hujus eum infir-
corporis porlionem, sed Beda id ad probaiiduni initatis non credilexslilisse, nt scilicel iuviius quid-
suscipil quod qnasi secuiidaiium famulalur, illevero quam moleslisevel in aniuia, vel in corpore patere-
qnod primum el prsecipuiiin operalur. Loquens au- (ur, quamvis ei plurimum inferri viderelur (16).
lem ille de ratione conceplionis, quae prinia el prav D Quia eniin mater ejus viri consortium ignoravit,
cipua non iinnieriio judicaiur, non incet de Maria quia in concipiendo carnalis eam concupiscenlia
quae, remota concupiscentia, quod matrisesl reli- non foedavit; sed Spiritus superveniens, el obum-
qiium operatur, sed falelur eam et ex seipsa filium brans virtus Altissimi 23 fecundavit, illum sic
genuisse, et non nisi a Deo eumdem suscepisse. genilum, fuisse dicit naiurse lam poteniis, ut pos-
< Virgo, ail, non nisi ex sancto Spirilu genuit quod sel eviiare poenaemolestias occurrentis. Sicut euim
et ad paiiendura
genuit, et quamvis tantum ad nativitatem carnis ex noslra nos viliosa origo informavit,
se daret, quanluin ex se feminseedendorum corpo- el dolendum invitos suhjugnvit, sic et ilhini origo
rtim susceplis originibus impenderenl, > el caelera. sua carens vitio rohoravil, et ab ejus volunlaie om-
Etalibi : <Cuin prsediceinus, inquit, ut vere Dci iicm prorstts molestiam relegavit.
Filius ve.rus hominis filius natus sit. > El infra : Passioties igilursuam iu inumnon potuerunt na-
< Officio,iiiqtiil.usa inalemo sexus sui naluram in luram exercere, dum ejtts voluntati nihilpoluerunt

(15*)In Beda, I. IVin Lucam, c. 49, sic habelur: (16) Haec opiimc explicant varia loca S.«Hiliin.
sed mulerna truxil cx canie.
 41 EPISTOL/E. 43
conlrarium admovere, el cum ille cuncta viderelur A sit verus homo sicul et nos. sed quia non vitiosus
occurrentia sustiucre, tamen nihil horiim advcrsus naluraliler sicut nos. Quod aperlius in sequeniibus
eum potuil prsevalere. Tunise quippe fuerat firmita- monstrat. < llouio,, inquit, ille de Deo est, habeus
lis, ut privari non possel jure proprio volunlalis ; ad paiiendimi nuidem corptts, ct passnsest; scd nn-
nec primaium in eo naturnlis nostra infirmilas, (uram non habens ad dolendum, nalurse enim pro {
vel infirma necessiias obiineret, sed sua iu omnibus prise ac suae co.rpus est. > El paulo post: « Habuit
voluntas perin.inerei. Eapropier sicut nnlns est cuin enim corpus, sed origiuis suaeproprium, neque cx
vohiil, sic passus esl quae voluit, alflicliis ut voluit, viliis humanoc conceplionis existens. > Et infra :
non habens nnturam, ut sicul nos dolere cogeretur, « Species, inqtiii, et veritus corporis hominem
sed hnheiis voltiiitalem, ul coudolendo nostris dolo- lesletur : sed nnturas viliorum ignoret. > Naluras
ribus niederelnr (16*). Iloc liber iste, de quo nobis igilur vitiorum ignoravit, quia vilia iniirmiiaiis
sermo esi, videtiir praedicare, hoc praedieaiido mnl- liostrae non naturaliter, sed voluntarie tolernvit.
tipliciier commendare : quod scilicel Clnistus, cu- Unde el alibi : « Demonstrnti, inquit, non ambi-
jus oinni vitio caruil geniinra, ad illatas passiones guum csl in naturn ejus corporis, infirmilateni iia-
non doluerit ex nalura (17). Neque enim negat lurae corporeae non fuisse, et passionem illam, licct
quin ille noslri el corporis et animi passiones pe.r- " illala corpori sit, non lamen naiuram dolendi cor-
lulerit, perferendo dolueril, sed quia hunc dolorem pori iiitulisse, quia, quamvis forma corporis ncstri
non ei nccessilas (18) naluralis intulerit, sed ipse esset in Domino, non tamen in viliosoeiiifirmiialis
etimvolunlate susceperit. Passus est, inquil, Domi- noslrae essel corpore, qui non esset in origine,
nus Jesus Christus, dum caedilur, dum suspendiiur, quod ex conceptu Spirilus sancli Yirgo progcnuii,
dum cruciligitur, dum morilur, sed in corpus Do- quod, licel sexus sui officio genuerit, tanxm non
mini irriiens passio, necnoii fuit passio, nec ta- lerrense conceptionis suscepil elemeniis. Genuit
men naturam passionis exercuit, diiin et pceuali enim ex se corpus, sed quod conceplum esset ex
ministerio desaevil, ul virlus corporis sine sensu Spirilu, hahens quiJem in se sui corporis verita-
poense, vim pcenaein se desoevienlisexcipit. Natu- lem, scd nou habens natursc infirmilalem, dum et
ram passionis luiic passio videtnr exercere, cum pa- corpus illud corporis veritas est, quod generatur ex
tientem, velit nolil, ad dolendtim potest compellere, Virgine, et extra corporis noslri iiifirmilaiem est,
cum juxta modum vel impetum, quo isla superve- quod spiritualis conceptionis sumpsit exordium. >
niens ingravescit, illecoaclus vel animo velcorpore In his vcrhis ostendilur quod Christus cacleris
contahescit. Verum naluram passionis in Chrislo, Q hominibiis virlule nalursc prsepolleal, el ejusdem
sua passio nequaquam cxercuil, diim ejus amuriliido natursenon sit ut doleat, et causa interseritur, quia
adversus illuin proevalere non poluil, quia elsi illi scilicct vitiosa nostrse originis elementa nescivit,
tiimullus passionum, gravis el muliiplcx esl infii- quse origo nos miseros et peccato et poena peccaii
clus, ille tamen non nisi quando, quanium, qiiQ- iiaturaliter irrelivit. Illi neulrum infirmitas nalura-
modo voluil, est aiflictus. Unde el id auod sensit, lis inllixit, nec sibi qusevis molestia, vel in animo
dicil eum quodammodo non sensisse, el vim pocnoe vel in corpore contradixit, imo siculsine peccato el
saevicnlis sine sensu pcenali excepisse, quia videlur nasci potuit et natus permunere, sic pceunrum mo-
non senlire pcenamqui ea non gravatur, et videlur lestins poluil * vel non pali, vel passus, non dolere.
non gravari, qui volunlaiis imperio ejus gravedi- Maximus episcopus: < QuodChrislus, inqiiil, esurie-
nem moderalur. Virltis, ait, corporis, sine sensu bal ul homo, non erat fragilitatis corporeoc, sed
pienae vim poenaein se dessevientis cxcipit. Et quia ccelesiis gralioe sacramcnlum. > Et infra : < Video,
id fcrte plcuum scrupuli videbalur,qiiod sine sciisu inquii, illum esurire, el necessiiaiem iu eo non vi-
pcenaeexcepisse vim pcenae memoratnr, qualiter deo mandticandi. >
hoc debeat intelligi consequenler evidenlius demon- 24 QU(>dergo esuriil ve) quidquid aliud susli-
slratur, ctim illius naturai hocc quasi insensibilitas •D nuil, non contradiclio, non necessitas, non invilum
assignaiur, nisi forle prudeniiori aliter debere in- fuil vel animi vel corporis detrimeiiium, sed coelc-
telligi videntur, duui inmen coustat quod in eisdem slis gratise sacramentum. Quia eniin proposilum
verbis verilas habealtir. « Habueral, inquit, sane ejus fuit hominibiis medicinoeremedium iinp riire,
illud Domininostri corpus, doloris noslri natiiram, proui corum langtioribus noverat expedirc, sic in
si corpus noslruui id naturae habcat, ul calcet undns veritate substantioe, vel formaeconsimilis apparuil
et super flucl.us eat. > Neque nosirum corpus ejus eisdem visibilis, ul habens ab origine mirain naluroe
esse vult nalurse, cnjus corpus Christi est, neque firmitatem ad palicndum lamen quse iufirma sunt,
illud econverso cujus el nostrum est, non quia non inclinarel misericorditer volunlalem, habens ex na-

(16") Nota pro S. Hilarii sensu et mente.
(17) Confer B. Tliom., iu p.,q. 14, art. 2et 3;
Sent. d. 15, aii. 2.
(18) Nou talisnecessilas qualis est in nobis : nam
Chrisltis necessitatem, qnae in ejus humanitale ftiit,
passioncs illalas scntkndi, voltiiilarie assunipsil;
rotuilque per voluntalem suam luni divinam, tum
hiimanam, quateniis esl instrrimentum Yerbi, aver-
tere passiones, impedire dolorem, prohibere mor-
lem. Seciindum lioec inlelligendus est Philippu»
dmii explicat S. Hilariuin. Vide siellulam circa fi-
neui hiijus pngiiia:.
£5" PHiLIPPI DE HARVENGABS.VTISBON.E SPEI U
tura nl posset passionibus non gravari, habcns ex A origine propiiam, id est iialurarcm ha! tierni : quB
volunlalc ul compatiendo posset infirmantibus stif- ctsi eorporfs nosiri ernl, nostrse tnincn eonditionis
fragari. In hoc quippe corpus ejus vel anlmus a no- non erat, qtiin, sicnl uihil in origine vitiosum, sie
siro differebnt, quod sun eiim infirmitas dolere non in operc nihil silri repiignans vel contraritun s;>n-
cogebai; sed quia ejus dolor nobis necessarius exi- ticbal. Verum cirm nostram in se certi causa my-
stchat, nobis non sibi dolorcm voliintarium suffere- slerii esuriem reeepisset. gavisus est diabolus, quod
bat. Sicut enim potuit non dolere si voluit, sic po- signiim in eo natiirse passibilis invenisset, et putans-
tuit et dolcrr:cum voluil : voluit auiem quaiido vel eniii cjus esse comlitionis, cujus et corporis, lan-
quaiiluhi uobis nccessnrium vidil esse, qui non tam dem et dcceplioiiuin suanini lendicnlas procaciler
dolere venerat quam prodesse. Ille ergo non dotuit objeetavit, speransposse decipi quem esuriesverum
nisi volcirs, ego autein doleo elsi notens; et ideo csse liominemdcmonstravit. Cujtis spes el deceplioy
etsi mihi coiisiiiiilis propler assumptam htimanac nil quod speravit est adepln, imo nb eo quem decipt
subslauiioe verilntem, longe lamen fuit dissimilis, posse crcdidii, est deccptn, quia in quo invcnla esl
per natiiroe, de qua loquor, mirabilem firmitatem. affeclio esuriendi, in eo milla inventa est necessitas
Qtinni ejus firmitalem et meus Augiistinus commen- comedendi, qtiia, sieut potuit, etim voluit, esurien»
dnre videtur, cum super Joannem (19) de lurbala B sustinere, sic nd enin removendam nnllo cibo in-
ejus anima loqueretur. <Non esl, inqtiil, ullo modo ventns est indigere. Cognito itnqiie et illtim veruiit
dubitandum, non eum animi inlirmitaie, sed pote- esse hominem qni esuriebat, et non noslrae infiriui-
stale turbatum, ne nobis desperatio satutis oriatur, talis hominem qui cibo non egebat, admirnns diaho-
qnando non poiestate scd infirmilate urrbamur. > lus ei ccnftisus recessit, et ad minislrandum ei an-
Ille ergo potcsiate, nos non potestale sed infirmi- giiorum exercitus laetabiindus accessit. Eapropter
tale. Mira distantia, de qua et statim snbjiingit(20): Allianasiiis de passionihus Christi loquens, non eas
« Ineffabiti, ail, distantia, universum genus hiima- imbeeilli naiur;e vel naturali imbecillilali, sed po-
niim animi forlitudine snperabal, nunquid endem tius ascribit voluntati, sciens el firmissime te-
prorsus, qua et nos IniTrmilale corporis faborabal ? nens eum et doluisse, el non nnluruliter sed vo-
fmo, utextimo, sicutanirai, ita et corporis fonitu- luntarie tloluisse. < Pro nobis, inquit, dolet, non et
dine a nobis differebal, quam diffcrentiam sua ci doloris nostri dolet sensu, hnbens i» se doloris cor-
munda conceptio conferebat, quae sicut nova cxstr- pus, sed non habens natiiraih dolendi ; > el infra s
tit, cursum nescicns cseieris hominihus naturalem, « Non esi.tnquil, vivificaturi (lere, neTjueglorificandi
sicei novo genere (irmitalcm contulit singulurem. > r dolere, et tamen vivificat qui flevit ct doluit. > Hic
Infirmum quidem corpns ejus fuit, In co quod aperle faielur eum et flesse el doluisse, quamvis
pati potuil et dolere, quam iiifirmilatem rcsurrc- hoc ejus non fuerit, id est, quamvis cx necessilale
clionis gralia voluit abolere, sed firinutn fuil, quia vel naiura nou ei accidcril. « Ascribe, inquil, in-
carens nalura vitiosa, vel vitio nattirali, quam fir- firmilalein : si illi necessitas est ct natura et si ibi
milalcm ex concepiione traxernt spiriiali. Propter vis est (22). In Clirisii passionibus necessitalem,
illam infirmitatem, quoc tam potestalc qtiam volun- naluram, violeuiiam non vull esse, sed quidqttid
late est assumpta, et gloriosac resurreeiionis bene- suslinuit, vel doluil, voluntatein, sacramenlum, po-
llcio cst consmnpta, passibilis et morlalis fuisse lesiatem, iriiiinphum dicit esse. « Quis, rogo, ait,
veraciter proedicatur, et eum languores noslros et furor est lolu;n hoc ad conttimeliam imbecillis ra-
iRhrmitales portasse plngns haias propheta prote- pere naiurae, quod 25 el voluntas esl, et sacra-
statur (cap. 55). nieiutim, quod et potestas est et triumplius t >
Propter itlam vero (irmilalem, quae ei accidil ex Nulla jnm dubielas relinqui videtur, quin iste fa-
nntura, quam ei non concupisccntialis, sed spiritua- leaiur Christum doluisse, et ex voluntaie doluisse,
Hs contulit genilura, universum genus humanum ciiin nos naluraliter insitiini hnbcainus ut non ex
superasse ineffabili dislanlra perhibelur, ila ut su- D voluntate, sed ex necessitale pcenaliter doleamus. IQ
per en expavescens diabolus miraretur. Hanc enim quo, iit videre videor, cum cocleris sane sapieniibus
distanliam, sicul Leo papa dicil (21), el diabolus seni.it, et ab eo fules recle credentium non dissen-
vohiit explorare, cum post jejunium, Christus ausus tit : quoe dieit Chrislum « virum dolorura > juxta
est aitentare. < Expavesccns, inquit, in eo quadra- lsaiam (Isa. LIII), sicul el vos optime scribilis
ginta dierum nocliumque jejuniuni,explorare callide exsiitisse, et cum carne nostra, nestras affecliones
voluit, uirum hane continenliam donalam haberct, sine peccato ex voluntale suscepisse. Quocirca miror
an propriam : ut non metueret deceptioiiutn suartnn summopere quare bujtis Icctionem esse inulilein
opera rcsolvcnda, si Chrislus ejus essel conditionis, extimastis, imo respuendam tanquam fidei contra-
cttjus et corporis. >Contineniiniu quippe qua diehus riam indicastis : quod neqiiaquam, ulocstimo, tam
quadraginla Chrislus, nihil comederai, non sicut libere fecisseiis, si ei psulo diligeniioreni operam
Moyses et Elias doualam reccns rcceperat, scb ab dedisselis. Elsi eniin ibi nliquid invenitur quod per
H9) Tractalu 60. (22) Non sic cx naiuric humansp principiis, tjuia
(20) Ihidem. si voluisset, impcdirc potuissct.
(21) Hom. supcr Dom. I Quadrugestmx.
i5 EPISTOL^:. 46
se consideraltim debei forsitan accusari, potest, A idem 'opus fide digntim debcat judieari et ille -.
nisi fallor, considerntis praeceilentibiis vel conse- < Qnidquid , nit, in eo conliuettir digiutm est com-
qiienlibus excusari, et ad condemnandum quemvis mendnri. > Sic per illum et error meus est de ati-
lihrum, non est praeiendenda duarum vcl unius clore hujiis operis ampulatus, el inlellecttis meiis de
scrnpiilositis dictionis, sed consideranda toiius veritate ejns doginalis confirmatus. Iterum Vale.
series leclionis. Nusquam enim siinul omnia possunt
dici, el sunl nonnulla quibus singularibus potest EPISTOLA VI.
merito conlradici; sed cum omnia pariter aitendun- PHILlPPI ADJOANNF.M
tur, queevidebanlur respuenda, plerumqtie prsesidio
Ejusdem argiimenli.
circamjacenlium muniuiilur.
Quod si est iilic aliqiiam sentcntiain invenire, quae Gaudeo quod elsi aliquid mea parvitas conlra
nullo pacto possit veritatis reguloeconvenire, nun- vestram prudentiani asseverat: apud vos tamen , ut
quid propier illam liber iste est coniemiiendus, vel dicilis , iiiconcussa nostra dilectio perseverat. Scira
polius ab his qui fissam huhenl ungulam lolus, sicut vos volo milii procul duhio notum esse librum no-
scribitis, respuendus? Niinqtiid propter unam falsi- strum qucm legislis, ab Hilario scriplum esse, sicul
latem, quae vera sunt reliqua debent a lectione B audivi posimodum et a nonnullis docloribus procdi-
priideulium removeri, cum Aposlolus moneat legi c;iri, et in aliorum codicum litulis procnolaii. Super
cmnia.quod bonum esttcneri? (/ Thess. v.) Sed cujiis quae inler nos versattir qtiacstione quoddam
ncque illc,ul exlimo.lissam babel ungulum, qui cum niilii rescriptum traiismisislis, et quia illud vobis
fnlso et verum novit respuere, sed qui utrumque non sufficere vidcbalur, alierum addidistis. Qiiac
legerisab invicem novit prudenter discemere. Neque ulraque uno eodemqiie die suscipiens, cnm illud
haecdixi vel scripsi nt proesumerem vos docere, et quod primo scripsistis perlegisscm, cl in calce ser-
scabello dignior in Iiemiryclio residere, sed veslram monis illud aposlolicum invenissem : t Si quis vull
volo priideuliam humiliter conunonere, m his quoe conieuliosus esse, nos talem coiisuettidinem non
dicla sunt dignettir diligeiilinm adhibere. Et si ea habeiius(/ Cor. xi); > proposui.fateor, ad illud nihil
vcritali posse viderit convenire, digneiur affectu penitiis respondere, nc quasi contenliosus vobis
henevolo coiisenlire; si vcro cognoveril contra veri- mererer displicere. Cum vero alterum legens, inve-
latis regulam qttidpiam me sentire, segroto igno- nissem etiam in fine : < ILec, charissimi, conside-
rauti vel inscio segrolanti curet et niedicinalem rate, et quid supcr his vobis videatur, rescribile, >
siientinm, et correciionem congruam impcrtire. mulato proposilo aliquid 26 volui vobis rcseriberc,
Neque cniin sic diligo palpaiioiiis consenlaneai ne niandalum vcstrtim lacendo videier coniemneru.
blandinienla,ulrecusein secantis medici ferramenia, Miramini, ut dicitis, quod in epistola mca scripii
sciens meliora esse diligenlis vulnera vel crueulu , Apostolum dicere : < Omnin legile , quod boniiin est
qiiain odiemis oseula liauduleiila (Prov. xxvn). tenele (/ Thess. v), cum ibi sit * omnia probate
Ad haccergo quoedicla stint, volo vos non lacere, (ibid.). > Sed hoc pro miro nullatenus dnccrelis, si
sed quod dignum vobis videbitur, respondcre, quia, Uieronymi ad Pamaehium et Oceanuni cpistolam
quidquid dixeriiis, mea parvilas non laedelur, si memoria teneretis. In ea eniin > Aposlolus , inquit,
lumen illtid veiitas, veritalem dilectio comiielur. prsecipit omnia legeules, quoebonasunt reiinentes. >
Valete. Cum auteui Apostolus legi mandet oinnia, qu.n boua
Denique poslea qiiam litleras istas coniposui, ct Siuil teneri, vos lanien librum Hilarii in quo multa
quo claudi solet epislola uliimum Vnlcie apposui, diei perfecti.ssime non negaiis, respuendum penitus
tomperi a mngistro Gisleberto, Pictaviensi episcopo, hsesitalione posiposita judicalis , pro eo quod eum
quod librtim isttim, de quo nobis sermo csl, scripsil in aliquihus repreheusibilem oestimaiis. Librum
iKinAlhanasius, sicut nosler liiulus pracmitfilur, sed etiam qiiem idem Hilarius super MatthoeuDiscribit,
llilarius Piclaviensis, cujtis etiam el fides cl doclrina D propter quasdam sententias qu;e in co, ul dicilis,
commendabilis inveniliir. Nudius cnim lerlius ctiin vel falsaevel scrupulos;e siint, non probatis; cx quo
cssem Parisius, idemque niagister et episcopus Gi- daiis inlelligi quia.sicut id quod falsum est, sic illud
slebertus mihi colloqui dignarelur.inter loqtiendum quod scrtipulosum est reprobalis. Ad quod aper-
prolulil de libro illo quemdam versiculum ; « Sic, tius demonstrundum subjungitis : « Abundanl cutho-
ail, inquiens Hilurius de Triuilalc. > Quem versicu- liei simplices Iibri, ut jure serupulosi propter offen-
lum ,oplime recognoscens, statim quaesivi si operis sam debeanl evitari, cum dicat Apostolus : < Nemo
illitts, de quo ille vcrsiculus nssumplus esl, Hilarius vos sedticaiin sitblililate sermonis (Coloss. n). >
veraciter auclor erat, quia noslri codicis liiulus Patet quia simplices lihros, id est ad inlelligeiidiim
Aihanasium prseferebal. At ille, ne me error liiuli planos etfaciles, vuliis solummodo leclilari, scru-
redderel dubium, lolius principium operis memoritcr pulosos vero, id eslsubliles et dilliciles, evitari, na
duxilad mediiim, addcns et quolo Iibrorum numero scilicet in illam seduclioiiis offensani incurralur, a
clnudereltir, el in quo corinn ille, qiicm dixerat, qua sibi praecuvere Colossenses Apostolus vel jubel.
versus haherelur. Qu;e omnia cum Imjus operis ve- vel honalur. Verum Hieronynuis nec ea legi vetat
racitcr essc cognoscereni, addidi quacrere si toium in quibus esl aliquid arguendum apcrloc falsiiaiis,
*7 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONM SPF« 48
si tamen ibi pariter invcnilur titilitas veritaiis , inio A multi non capiendo, in crrorcm praecipite* sedn-
lihros eliani Origenis, quos tn mullis esse repre- caiitar, sieiu et ipse ad Corinlhios videtur intimare,
hensibilcs cognoscebal, et lrgebat frcqurnlins et ct iu sua Petrus Epislola nianifesiiu&demorjsirare.
legentcs nullalcmis argtiehnt. t Origenem, inquit (25), Ad Corinihios : « Si quis, ail, videinr prophela esse
proptcr crmJiliouem sic legendum arbitror quotnodo aul spiritalis , cognoscnt quac scriho vohis (/ Cor.
Apolliiinreni ct noiinullos ceclesinsti-cosscriplorcs, xiv). > El Pelrns : « Sieut, ait, cl cbnrissimiis frater
ul bona coriim eKgamufr, vilcintis conlraria. > Sed noster Paulus , seenndum datam sthi graliam scri-
eslo. Librt Origenis vel quilibcl luijusmodi resptiau- psit vobis, sicul el in omnibus cpistolis loquens ii»
lur, ne falsa proveris astrueudo in errorem sim- eis tfe his, in quibiis sttnl qnsedam diflicilia inlelle-
jilices inducanlur : ct qiinntuni jnverit eriulilio in- ctu , quocindccti et in&labiles depravanl ad snan>
veniae veritnlis, tanlum, imo plus nocent nou jpsorum perdiiionem (// Petr. np). > Si scrupulosat
jiUellecix seduclio fnlsilntis. Nunquid eliam debent et subtilia jtire propter offensam , ul scribitis, evi-
«juse scrupulosa et subtilia sunt eviiari, vel foiie ta-itiur, quare Paulus scribil ea quae non nisi a sa-
lecla et non inlellecta inconsullo judicio reprobari pienlibnsei spiritualibus cognoscunlur,et in quibus
eisque pro vitio ipsa scrtipttrositas et subtiKlas im- indocli et insiabiles erroris scriipuhiin pairaiilur?
putari, elnon inde nmlio polius mukoquereveren- " Ipse (|iioque DomintisJesns Cliristus in Evangelii»
tius boiiorari" Quis uiupiam hoc aposlolus, quis vir tam subtiliter loquitur, nt nec aposlolici capiant
aposlolicns vel dixil vel scripsil?ul videlicct libri sermonis ejns sublililatem, unde et nliqnaiidoasperc
simplices legantur, sccrupnlosi vero et subtllcs jure illornm increpa; tardkatem. « Adhue, inquit,ct vos
propter offeusam, nt scribitis , non legantur? Cum sine iiiielleela estrs? > (Matth. xv.) 27 Tam scru-
ia siibiiliiuie sermonis Colossenses non scduci Apo- pulose loqiiitur, ut nomiHi exliorrescanl, sermoneiii
slolus prscmonebat, nunquid cos ad lioe induccre ejus duritiae ituolerabilis arguentes, et at>cjus con-
eopicbat, ut legere scripta scrupulosa et subliiia seetatti, resiIianlob)eelnm explanarescrnpiiliim nou
recusarent, simplicia taulummodo leclitarenl? Hoc valenles. « Multi, inquit, atiriienles ex diseipntis
nimirnm non vkleltir lectionis illius series continere, ejus dixerunt: Durus est hie sermo ; el abiermii
ul iulendat cos a ieelione subtiliuin removere , imo retro : et jam cum itlo non ambulabanl (Joan. vi). >
in ea sollieilum se ©slenditAposloltis,ut Colossenses Et apud Matlhseum (cap. xv) ; « Scis, inqiiiunt,
ptcniiis inslruantur ne quasi rudes et simplices a quia Pharissei audilo-verbo seandaiizali sunl? > Li-
pseudoapostolis sublilitcr loqtieniibus seducanlur. cet atilem apostolieis- et evnngelicis liiteris tanla
t Volo, inquil. vos scire qualem solliciludiiiem hn- r subtilitas, tanlus inesse scruputus cognoscalur, non
beain pro vobis, et pro his qui sunt Laodieise, ut est tainen consilti ul propler eoruin offensam lectia
eonsolenttir corda ipsorum inslrucfi in charitale , et respuatur, imo ei neecsse est inulio ililigenlius i«>-
hi omncs divilias pleiiiludinis inlelleclus , in agni- sistatur, el qusercndo et pulsando prudens lecto»
tione mysieiii Patris Chiisli Jesu (Coloss. it). > Qui eonipetcntem itlius inleHigenliam asseqtiatur.
ergo sludel cos iu omncs divilias plenitudinis iniel- Sic et scripta Hilarii,quamvis scrupulosa, quam-
lecius instruere, ut niysterium Dci Patris, quod cst vis subtilia, non tamen, ul ae&linio, debcnt con-
t Vcrbum caro facium (Joan. 1), > possinl agnoscere, lemptibilia judicnri, eommque leciio nec a sapierc-
iioii vulteos leclione ltbrorum simplicium esse con- tibus, nec a siinpticibus penifus relegari, quia
tenlos, sed in his qui abscondiia Dei Patris mysteria utrisque profectum illa ne-nmediocriter ministrabil,
coiilincnt sic inienlos, ul hocrelicorutn possint nrgu- dum et sapiens sapienier obscura penelrabit, et
nientaiionibiis rcsisierc, ct subiiles eoruni tendiculas simplex foris remniicns hmnitUer eadem salutabit.
librorum stiblitium senlentiis forlioribus desiruere. Unde miror quod eadem scripta condemnare veslra
Propler quod subjungit: « lloc ao:em dico, tit nemo prudentia non veretur, et tfoelonim tam prseceden-
vosdccipial in subtililale sermonis (Coloss. n). > Et tium quam prsesentium jodieio non teiietur ; qui
jiaulo posl: < Videte ne quis vos decipiat per pbilo- D suecedentes llilario nutlitis eum hseresis arguerunt,
sophiam et inanem fallaciam (ibid.). >El supra : imo eum , prout decnit, digni-slaudihus exttileriint.
t Non cessamus. inquil, pro vohis oranles cl postu- IReronymus cum in libro De viris illustiibus Hila-
hnlos, ut impteamini ugnilione volunlalis ejus in rium ad medium ducerel, et quos ille scripseral
onmi sapienlia, et inieliecm spirituali (Coloss. i). > singillalim libros exprinieret, isiius de qno nobis
Vull Apostolus Colossenses in omni sapicnlia el sermo est libri videiur inler eaieros et proecaUeris
inlellectu spiritali proficcrc, legendo et intelligendo meniioncm fecisse, el ncc isli nec coeieris notam
suhtilia , suhtilibus argumentis prndcnter rcsisiere, haeresis impiessisse. « Hilarius, inquit (24), urbis
alioqiiin frustravel hanc illis, vel alias nliis epislo- Piclaviorum epistopus , Phrygiam relegatus, duo-
las scripiilarei, si non scrtipulosa ct diflicitincl lcgi decim adversus Arianos confecit libros, et alium
ctinlelligi peroptarel. Plerumqueeteuiin lam subti- librum de synodts qucm ad Galliarum episcopos
lia scribil, ut non fneile nisi a sapieniihus et spiri- scripsit, et in Psalmos commentarios; est ejus ei
talibus capiantur, plcruniqoe lam scmpulosa, til ad Conslantium lihelltis, ct alius in Constantium, et
(25) Epislola ad TraiiqitiHinum. (21) Vide epistolam jejusdem Hierou. ad Floien^
lium.
*49 EPISTOL^E. 50
liber adversus Valenlcm el Ursatium, historiam A non sicul carnalia, sic et spirilnalia opera nostra
Ariminensem et Seleuciensis synodi coniinens, et dicere vel possumus vel debenms, quoniam a uohis
liber hymnorum el niysleriorum alius, et commen- eadem non iiahemtis, imo Dci donanie spirilu, el
tarii in Malihseum, el traclatus in Job, et alius affectum et effectumspiritualium nperum obiiueintis.
ciegans iibellus contra Atixeiitium , ct noniiulloead ldeo non tam nostra quam ejus siini', cujus dono
diversos epislola?. Aiunl <|nidam scripsisse ciim in et graiia ea nos oblinere memoriter reiinemus.
Gnntica canticorum , sed a nohis hoc opus ignora- Quin igilitr a concepiione Chrisli omnis prorsus
ttir. > Tcxens Hicroiiymus calnlogtim lihrorum Hi- carnalis concupiscenlia relegalur, 2S "on iiieoii-
larii, nullum eorum prsesumpsit condemnare , qui grue Maria illius cami dedisse origiuem abnegaiur:
lamen in eodem lihro mullorum aliorum opiiscula quam dedisse lunc nimirum proprie tlicerclur, si
non timet reprehensihilia demonsirare, et isiorum ad concipiendum propria conciipiscentin duceretur.
notam forte non tacuisset, si indtiuis vcstro sensu, El qnia eamdem conceplionem superveniens in Vir-
tam detestabilcm eis iuesse pervidisset. Ilmic enim ginem Spirilus operalur, recte origo liujnseariiis
cjus libmm quem respnendum sine proejudicio jn- eidem Spiritui assignatur; et ipse non iirimerilo
dicatis, sibi ipsi quibusdam in Ioeis esse contrarium auctor bujtts originis affirmalur, ciijtis dono el opere
" virgo manens et pennanens mirahiliter fecundattir.
affirmatis, quia videticet dicit el Mariam corpori
Cliristi origiocm non dedisse, et lamen eidcm con- Sic ilii sancto corpori non Mana, sed Spirilus dedil
cipiemlo matcrnum ofBcinm impcndisse; dicit et originem, diiin et illa in concipiendo naluralem et
ipsum Christum vulnera , crucem, mortem ad ul- propriam non seusil libidinein, el istc operando,
tiniuni pertulisse, et lanien sine iialurali sensu pnriliiram venii in Virginem ; illa virmn nesciens
pesiiae vim poinse in se desscvientis excepisse. Quo- nulla cnmis perlulit inceutiva, qna* tege miserabili
rumduomedia recte lidei dicilis convenire, primum nostroruiri siint concepluum primitiva; isle Inrgi-
vero et iiltimtim veritali penitus contraire. tale mirabili sua illi contuiil donntiva, naturali
Et quoniam hocc omnia non sibi esse conlraria cessante vitio, hujiis mirabilis conceplus expletiva.
scslimavi, el quomodo verilaii conveniant in alia Nec tamen per hoc abnegat quin materiam mini-
ul pottii episiola demonstravi, dicilis quod ejns- slraverit semeutivam ex qua sibi Dei sapientia sedi-
modi denioiislratioiiem non. feci coiigruenier, sed licavit corporis ofliciiiam , ut non aliunde, non de
seripta falsiialis ad regulnm verimtis delorsi vio- nihilo illarn sibi credatur exstrnxisse, sed in utero
lenier. Maria enim, ut scribiiis, materinlem origi- et ex tilero Virginis eorpus veraciier assumpsisse.
nein corpori Christi dedil, non vilium,el quasi fi 1» qua assumptione quidam, sicut prsesens audivi ,
admirando stiiijungitis : 0 quam differunt Maria el scrupulum patiuutur, qui divinis lilleris erudili pro
vitiiim! quoruin altcriim pro altero me dicitis po- cousianti delendere inoliuiiiur quod, etsi Christtis.
suisse, dum originem, quam vilium non de.lil, in ulero, et ex uiero Virginis caruem sumpsit,
Mariam assero non dedisse. Ad haec ego : illam tamcn particulam cx qua nos aiii concipimur,
Scio quidem quia salis differunl vitium et Maria, non assumpsil. Horrent enim vel credere vel dicere
el ego nec Mariam pro vitio, nec vilium posui pro quod illam carnetn liquidam quam physici vel se-
Maria : sed, si lege nostra omnium operaretur vi- men vel sperma lioniiiianl, iu Yirgine Chrislus as-
tium iu Maria, id operari non improprie diceretur sumpserit, el non politis aliam sancliorem vel sal-
Maria. Quod euim iu carne concupiscenlia carnalis tem digniorem in eadem elegerit-; tauqiiam non
operatnr, operaii caro non iinmerilo reputatur; el couveniai corpori tnm prsecipua?sanctilalis, ut con-
quoil agit caro dum, velit nolil, homo carnalibus ceplum sit ex illa communi materia noslrae omnium
concupiscentiis inflatnmaliir, id se liomo agere ser- viliiatis. Deniqiie fides, ut putnni, non evigil ut
mone veridico protestaliir : < Non enim, inqnit ex semine Virginis Chrislus conceptus asseralur,
Aposlolus , quod yolo bonum , hoc ago; sed quod sed ex cnrne concepium Virginis necesse est eum
odi malum, illtid facio (Rom. vu). > Constans Apo- D quisque Calholicus faleutur, mulloqiie crcdibilius,
stolus ex spiriiu ei carne, sic illos diversa vidcbat niiillo esse conveiiientiiis ab illis acslimatur, nl tio»
operari, ul alterum alieri seutiret obluclari, ct illam , sed aliam assumpsisse C3rn s particulam vi-
agere earualia se dicebal propter blaiidiinentum dealur. ln qua sestimaiione quuntum Chrisio defe-
ingenitse voluptalis, fet odisse lamen illa, proplcr runt, lantum Virgini videnlur derogare, et malris
spiritalis renisum voluntatis. Quod si suum esse iujtiriain cerltim esl in filium redundare, et nen-
dicil qttodcaro camaliter deleetaiur : cui tamen de- trum eorum dignis possunl laudihus bonorare qtii
leclalioni spirilus qui melior pars est ejus relucta- alieri non verentur honores ingratos arrogare.
tur, qtianlo rectius el propritts suum esse dicerel Ex quo illam Yirginem angelus Gahriel salutavit,
luinc affeclum, si eumdem sopilo spirilu |>erduce- ex quo facla salutalione, « Virlus illi Altissimi
ret ad effeclum ! Tunc enini proprie possunl carnis obtimbravil (Luc. i), >tam eam ineffubilis gratia
opera nostra dici, cum eis non seuiimus obviante pernuindavil,„loiam permundalio niirabilis niirabi-
spirilu conlradici, cum conceplae coiicupisccntise liter honestavit. Et sicut noslra caro tam solida
sic habenis laxioribus indiilgctur, ut per carnulem quam liquida , peccali et dcdccoris accnsaiur, quia
copulam, quamvis legitimam , consumnietur. Sed legi spiritus a lege membrorum ocenaliler rcpugna-
51 PIHLIPPI DE HARVENGABBATIS BfJN^E SPEI 52
tur. stc posteaqtiam dicttini esl Virgini : < Spiriltis \ venirenon iimelis assignando neccssiiatem Chrisio
sanctus superveniet in le (ibid.), t illud Salomonis paticniis, Cjuamsic ab eo antea reniovelis. Dicitis
eomplelum est: < Tota pnlchra es, ainica mea, et enim : « Nos ergo in Cbrisii passionibus et voluuta-
maciila non esl in te (Cant. iv). > Carnem ergo tern, et sncruinentum et poleslntem, el iriuinphum,
Virginis sementivnm existimo dedecoris nil hnbere, et en quse liber vester vobiscum abiiuil, necessita-
uil niajoris decoris alleram illi proximam oblinere, lem, naluram, violenliam, sed haeceliam voltiiUaria
quin ex ea quoe ad-formandos conceplus a princi- vohimiis esse. >lllic dicitis Christum non uecessilEle,
pio esl divinilus ordinala oedificet congrue domuin sed voliinlale passum csse, hic aulem in ejus pas-
suani snpientiu humaniliis incarnata. Propler illam sionibus necessilalem vultis esse; quod qualiter sibi
quain accepil inaleriam ex Maria, dici polesl cx ea conveniat,. fnleor incognilum mihi esse, nisi forle
Chrisliis carnis originem babuisse; propier operan- inlelligilis necessiiates duas esse, et unam earum
lem n ea Spiriium, rectc dicilur non ex Mnrin, illi palienli Chrislo esse, alleram vcro ejtis pas-
sed ex Spiritu originem accepisse. Unde dictum est: sionibus non inesse. Sed nec sic videp quomodo
« Quod enim in ea natum est, de Spiritu sancle possit stare, quod in hoc versiculo viiltis irrevoca-
est (Mattli. i). » biliter nffirmare, dum non aliquam aliam quam forle
Quod aiilem in pasgione dicil eum Hilarius non inlelligere poteratis, sed eam necessilnleni quam liber
doluisse, quoinodo inlelligi debeat in eodem libro nosler nobisciim abnuii nominalis. illam quippe
mullis locis determinat : et ego salis supcrque in necessilulcin seu violentiam, de quibtis Hilnrius
alia epislola nolum feci, elsi nondiim vestra) pru- loquitur, in Chrisli pnssionibus aestimo uon fuisse,
denliae sulisfeci. Quia enim conceplio illitis nb oinni in quibus voluiilntem, potestatem tam idem Ililurius
lumtiltu lihidinis pnenta est et serena, caro ejus a qtiam vos dicitis exslilisse, quia quod libera Christus
naturoc noslrae vitiis longe est alienn; et ideo qtiod perlulit volunlate, non peiiulil uiique necessilale;
nos in peccatis concepli, nalurali patimiir neces- et ad id quod potestatis imperio liheus egii, profecto
sitalc, illc, cujiis caro nullo langiliir vilio, quia eiim violeulia non cocgit, quia el uecessitas volunlaii
vitioso carel initio, libera palitur voluntate. De et violenlia prsejudical potcstali.
qua paliendi volunlaie in primo vesirorum qttibus Passus itaque spula, colaphos, vulr.era, crucem,
utinc respomleo rescriplorum, bene prtideiilcrque doluit qtiilem voluntate, posuit animam poleslale,
sentilis, scd ab eodein sensu itl videlur in al- quia e.si bostes ei ejusmodi conliimelias inlulerunl,
tero disscniiiis, dum in illo scientioe Hilarii prout non lamen eum dolere vel mori necessario coegeriini,
jiislum est coucordalis, in altero vero, nisi fnl- -i el ad haecperagendn non pracvaluit inipelus injurins
lor, longe contrarin prseilicaiis. ln piiino eiiim iufereniis, sed poieslas volunlaria sufferentis. Sic
ine pro nihilo dicilis luborare, qudd verbis nml- eliani perlurbaiionem animse, sic esuriem corporis
tiplicibus enilor demonsirare id quod in Ecclesia poteslativn suscepit voluntate, (vel volunlaria po-
ijuivis simpiicissiiuus salis novit, el cujus asser- testnte, habens spirilalis iinuiere conceptionis inoli-
tio crudilmn quenipiam non permovit. Unde eliain lum, ut possel talibus non gravari contra morein
quasi] aliqiianluliiin vos offendo quod pcrgameiii nobis experlum el solitum, nisi id nosira exigere
plusqiiain neeessilas sil expendo, dum longis ser- inftrmitas videretur, ut verus homo humanis affeciio-
nioiiibiis hoc oslendo, quod posset intimari plu- nibus probareiur, etcuiii patientibus patiens, suluta-
rima noii loquendo. Dieitis eniin : « Quod aulem ris nobis medicus haberelur.
pcrgameiium expeudilis in doeendo, quod non ne- Quod ergo quadruginta diebus potuit jejunare,
ccssitate, sed voluntale passus sil, pro dnmno non miracttlo (25), ut scribiiis, sed proprioe virtuli
veslro doleo , ciiin qnivis simplicissimus in Ecelesia debenius assiguare, ne Moysi aut Eli;e pareni eum
hoc noverit. > Bene veslra prudenlia hoc in loco, nostra judicet hebeitido, qiioitim et conceplio longe
ct inielligit et faletiir quod Chrislus ad patiendiim dissimilis, el humanse natiiroe longe dissimilis for-
ueccssiLaic conclilia non iirgetur, sed voliintate D liiudo. Vos quidem illuin. etpost jejtinium necessario
libern sie moveliir, ul imle a niillo vel simplicissimo dieiiis csurisse, el posl esuriem, si noii eomederet,
duhiietur.Contra (|tiod si qnis scuiire pr.rsumpscrii, nccessario defccisse, nisi forle haic gravamina vellet
arguetur, sieiil coiiseqiienier eailem vcslra pruden- mirnculi bencficio reinoveii, cujiismodi niirnculum
lia confileliir. Ait cniin : < CuUcrum quictni<|ue in Moyseqiioqucel Eliael quibusdain aliis possumus
coiitru hanc fidem setisertinl, scu Aiiguslinus, seu iulueri. Dicitis enim : « Vere liomo vere doluil,
Hilarius, seu quilibet alius, aul crroreni ipsum habens naturani ulnisi manducarel, deliceret; nier-
ante niorteni correxisse credendi suni, aut iufideles geietur si super undas anibtilaret; morerelur si
permnnsisse. > cruciligcrctur, nisi miraculo id non fieri vellel,
29 Cum ig ttir in pnssioneChristi voluntns et non qiioruin quaedam iu aliis quibusdam ipse quoque
necessilas habenlur, et qtii conira hanc fidcm seu- operaius est, ut in Elia et Moyse, Petro et Mauro. >
serit sicut recle scribiiis reus erroris teneainr, miror Et iiifra : « Fortitudinem jejunandi diulii.s Cbrist'm
quare in alio rescripto coiilra hnnc nssertionem non nalura, sed miraculo dicimus habuissc; ccssaiilo
(25) Pcr virlutem Cluislo cxiraneam facio. Vi !o tiitem divinam Chrislo propriam faetum, non cst
Col. seq. Alioqtiin fuisse ii.iraciiliiin, scd pcr vir- ciir negeltir.
53 EPISTOLvE. 54
enim miraculo siatim natura esuriit. > Mirabile A illiim ambuiantcm hiatu fluido non demersit. Quia
islud miracuhmi, quo donante quadraginla diebus a enim a regula sanctiialis, illitis vcl origo vel con-
cibis Cliristus potuil abstinere, quo cessante uon ceplio non dissensit, nullum Creatoris elementiim,
potuit nntura diutius inediam stislincre; qtiin et duni hic viverct, contrarium sibi sensit, sed tale
esuriem infirmilalenecessaria paierelur,el esuriens, corpus babuii, ut esset liberae voluntatis, esset et
nisi comederet, deficere cogeretur. Si ergo cessnnle per oninia voluntariae poteslatis.Poluil ergo si voluit
miraculo stalim ul dicilis nalura esuriit, quare, tion dolere,, poluil, cum voluit, el dolere : doluit
qusesoesuriens non comedit, vel non comedens non auiem, cum nobis dolentibus voluit medicinaliter
defecit? Legitttr enim ct posl' jejunium esurisse condolere; non doluit, cum voluil suum ingenitae
(Matih. iv) : et tamen esuriens non legitur come- viriiUis privilegium obtinere.
disse, nec iiivenilur non coinedeus defecisse. Debuil Posse auleni dolere, qmedam infirmilas esl; non
autem vel posl jejiiiiium esiiriens comedere, vel non posse non dolere, mnjor infirmitas esl. Et illa
comedcns delicere; sed, ut dixi, et esuriens non quidem prima nobis cum Chrisio est communis, a
refecit, el non reficiens non defecit. Necesse esl qua ct nos et ipse post resttrreciionem esl iininunis,
igitur ut dicntis vel miraculum non cessasse, vel ciim jam infirmari noslra, sive illlus, non polest
ope miraculi Christurri nullatenus jejunasse, quia si valiludo.el hax impossibilitas non imbecillitas, sed
juvante miraculo jejnnavii, et ctini esuiirel, idem consummata esl forlitudo. Hac infirmitate, quoe est
miraculum jam cessavit.falebimini eum postesuriem posse dolere, Cln istus et poltiil el voluit humanos
nccessario defecisse, cum nusquain eum esurientem dolores susiiuere : propter quam vir dolorum, et
legatis comedisse. Sed hoc faleri nefas est. Si autera sciens infirmitatem veraci vaticinio propheiatur
lniraculum non cessavil , quomodo eum dicetis (Isa. Liii),et cruciftxusex infirmitate soleinniter ab
csuriem peiiulisse, cuni nonnisi cessanlO miraculo Apostolo procdicalur (// Cor. xin). Illa vero iolirmi-
nnturam ejus dicalis esurisse? Ad evitandum igilur tas, qtioe est non posse non dolere, nobis lantum
ea quse possmit inconvenientia sic opponi, vellem credenda est naturaliter inhoerere : qua pressus et
inihimelius miraculum hoc exponi, quia lantis mihi oppressus non polest non gravari quisquis noslrum
videlur obscuritatibus involittum, ut illud non per- super lcrram, vel uno die concedilur demorari.
videam nisi a vobis fuerit absolulum. Cluistiis autem, ut sestimo,,non debet ajslimari
Aliter quidcm, ut piilabam, Christus, aliter quod vivens in hac vila non posset non lurbari, quia-
Petrus vel Maurus super undas liquidas ambuiavit. cui eral incomparabiiis el corporis et animi sancti-
Alitcr etiam Chrislus, aliter Eiias vel Moysesjejuiia- C tudo, profeclo eorumdeni eral et incomparabilis
vil, quia illi nalura infirmi et graves nihil tale per forliludo. Unde meiis Anguslinus (26): « Ineffabili,
se facere poluerunl, et ideo virlule non sna, sed ait, dislanlia universum gentis Iiumaniini aniini
alierius hoc egerunl. Quod ut de illis uniiin accipiam, forliludine supcrabat. > Haecest illn forliludo, qua
Petrus in se, et de se vcracrtcr sentiebat, cuni viso a nohis omnibus ineffabiliter diffcrebal, quod eiim
super mare Christo, sapienler et humiliter aiebal : more noslro inevilabilis lurbandi necessiias nou
«Domine,si tu es, jubeme venire ad le snper aquas lenelinl, sed cum vigore nntttrac incolumis vilnre
(Matth. xiv).> Ac si dicat: Nonmea.sed tua virlute, possei oinnes liumauos crttciatiis, lauien voluntaria
nalura mea super mareliquidiim ambulabit, eamque poteslale pro salule nosira omiiiuni est turbatus.
non si jussero, sed si lujusseris, onus inoliium non Unde praeniiltit (27) : « Non esl, inquit, ullo modo
gravabit. Illo ergo jubenle, iste super illud intre- duhilaiidum, non eum inlirmitule auiuii, sed
pidusambulavil, el attendens quis quid ageret, cuin polestate lurbalum. >
videret veiitum validum gO trepidavit. Et inlirma- Non vult Auguslinus a quoquam (idelimn dubitari
lus fidejam ad inia nnlurali gravedine descendisset qitod Christus iiifirmitale animi non compulsus est
nisi poteutein manum Chrislus iili misericorditer perturbari, a cujus perlurbatione sic ariiini relegal
extendisset. Aliter igitur, ut dixi, Pelrus, aliter D iiifirmitalem, ut eident voluntarium altribuat po-
Chrisfus super elementiim liquidum ambulavit, quia leslatem. Vos aut.nn, ul juxta sensum veslruni possil
Petrum impropria, Christum vero virlus propria ille versiculusexpediri,|particulamquse est «lanlum »
susteutavit. Quam nimirum viiiiilem ex eo sibi vultis illic incongrne subaudiri, el quod ille dicit
conlraxeral, quod naluram humanam Yerbtim sibi « turbalum Chrisium non infirmitale anirai, sed
Deus assumpserat, conceptione quidem spirilali, in polesiate; >vos dicilisnon infirmitate tanlum, sed
utero virginali : cujusmodi assumptionem nec ante, etiam potestate. Miror quomodo Augustinus illud
nec poslea expenus est aller homo; et ideo nec < tanluin > apponi debere vel non vidil, vel forte
arile, nec postea inventus est lalis homo. viderat, sed invidit, et qui alibi ad exponcndum
Quiaenim ilia.n ejus naturam lalentum iniquilntis Evangelium in verborum copia plurimum se dif-
plumbeum non depressil, scd in ntibe lcvi de spiritu fudit, miror quare hic subtrahenoo unam particulam,
conceplus mirubiiiier hur accessit, unda maris sub scnsiiin liiteroe sic confudil.Sed si diligentins yeli-
illius vestigio a lenore continuo non reecssil, ct tis illius serierii lectionis attendere non hoc inihi

(26) Traclalu 60 iu Joaiinem. (27) Ibidem.

 t6 PHILIPPI DE HAB.VENGAIIBATI3 BON^E SPEI 58
vel antc, vel postea videlur oslendere, sed sicut; A et lurbnvil senielipsum; hicrymalus esl coram Ju-
nobis perlurbandi auferi animi poiesiaieni, et solami d:eis (Joan. xi), ridcns civiialem Jcrusnlem, flevit
inferl infirmiluleni , sic illi econverso iiilirinilate) super enm (Luc. IX), ctim jcjnnnsset quadmginia
sublaia voluntariain aliril.uit potesiaiem. Ciim enim dicbuset qtiadr.iginta noctibus postca esuriil(JI/«(i7i.
dixissel : < Non est ullo modo diibilandum, noni iv), fnligntus est ab itinere (Joun. iv), exhilaratus
euin nnimi infirmilale, sed polestale turbatum, > cst spirilii (Luc. x), trislnta csl anima ejus (Mutlh.
stibjiiuxit : « Ne nobis desper.uio saluiis orialur, xxvi), leiitus, crucifixiis, morlnus est (Joan. xvm).
quaiido non poteslale, sed infirmiiale turbamur. > Sed lia'Comnia poiestnte vohintaria, non, sicul scri-
Niinirum ctim liic diceret nos iiifirmiiate lurbari bitis, necessilute el violeniin, non quod non posset
non polesiate, non uddit « iniuum > et illic einn sine istis iler vitse pracsentis periransire, sed quia
dicerct Christum potestate luibnri noii iiifirmitutc, vidit isla nobis itinerantibus expcdire. Non quod
non etiam npposuil « lanliim. > Neipie hic igilnr, eum opprimeret nobis ingenita gravis et noxia na-
neque illic, ni fatlor, censiiit appouendum, et ideo turaliler valitudo, in quo toiius divinitnlis habiiut
ct hinc cl illinc oeslimoreinoveiidum. Quod si illic corporaliier plenitudo (Coloss. n), scd ut ei dcvin-
vultis apponi, et hic etiam apponendum videtur, el ciri arctiori dileclionis vinculo studcremus, cnni
ila noii mediocris absurdilas orictiir, ul sicut illum I* nostras eum volunlarie suseepisse nioleslias cerne-
torbaliim dicitis tam infirmitnte quam poteslate, renuis. Non qtiod a nobis ineffabili distantia, tam
ita ei nos lurbari asscrnmur tam potestalc qiiam corporis quant animi fortiludiue non diflerret, sed ne
infirmitnlc. Quod utrnmqiic ahuegui Aiignsliiius. piilarelur non misereri nostri, si nostras miserias
Quod si vobis complncerel uirnmque illam super non sufferret.
Joanneiii diligentius revoWere leclionem, ubi facil Suscepil igitur Deus hominem cum voluit, susce-
idem Aiigiistintis de Chrisii pciiiirhaiionibus men- ptus homo sustiiiuil quse voluil, ila ul iras perse-
tiuncin, videlieet cum vel dc lurbata ejus invcnitur qiieulium pleriimqiic declinaret eiim noiidmn vellet
anima dispuiare, vcl de liirbnute scnielipsmn cum pnti, quncrenlibus se offcrrel, cttm sic esset suse
disponil Laznrmn suscitarc (Joan. xi), vidcrclis, ut plncitum voliiiitnli.Quodpateiileriuveiiiiiir Origeues
asslinio, quod a niillo qui recie sapiat dubilclur, super Genesim demonslrare (28), nisi forle vultis
quin Clirisius non inlirmiialc nccessaria, sed hiijiis (eslimoiiiuin reprohare, vel potius verbis ejus
poleslaie vohinlaria perliirhetur. Iu illo eliain illud * laiitum > quod supradicltim esl subaudire,
Maximi versiculo : < Quod Chrislus esuriebnt ul et subniidiendo, tnm iu hoc, quam cscleris vcritalis
houio, iion crat fragilitaiis corporeue, sed coiesiis („ plauiiicm procpcdire. < Sapieniia, iiiquit, ipsa sibi
gralisc sncramentuin, > ad id quod dielum est, non ocdificavitdonium (Prov.ix),> cl :< lpsese htimiliavil
erat fragililatis corpore.e, suhaiidiendum dieilis usque adinorlcm (Philipp. u),>et omnia qusecunque
« lantum > ut illa csiirics 31 ii0" sit de Chrislo, non uccessiinle, sed spoute facta
fragililas cor- legeris
porea lanluiii, sed eliain coclcslis gralise sacra- reperics. Videtis.sicul ab incarnatione, siceta-pas-
meiiinm. sione Christi, vel cacieris quae de eo leguntur, ne-
Quocirca sicut de Aiigitstino, sie et de Maximo cessitatempeniuis removeri, et eis volinilaiemspon-
noii sullicit niimirnri, quia illutu subirahendo pnrii- laucam adhiberi : ut certuui sil Origeiiem llilario,
ciilnm, iiiielleciuni liilerae voluit obscurnri, et quo- Aiigtistino, Maximo consentire; vos vero lam ab islo
modo praierea contigit in hoc ambos pariterconve- qiiam ab illis pluriiiuim dissenlire.
nire, iitillam tinain eaindemquc particulaiu in his Sed jnm huic Episloke calcem pono ne vohis ejus
vellent versiculis subaudire? Sed nec isle nec ille nierealur verbositas displicere, el pro damno ex-
illtid « tailum > v.:l apposuit vel (ni fallor),censuit pensi pergameni, cempellain ileriim vos dolere,
appoiiei;dtim, et ideo nec n nobis, eisdem est versi- qunmvis nou lam dolenduui sil, si in scrikemlt»
culis iiisercndum, quia sicut Aiigusliiius dicil Chri- pergameni plurimum expendntur, quam si scriben-
siiiin iiifirmiiate aninii lurbnlum non fuisse, sic et [) ' lihus digua scribeudi periiin siihlrahnttir.
eum non fragilitate corporea dicit Mnximus esu- Hoc propter in clausula diligenter admoneo dili-
riisse ; ct qiioniam esuriit volunlaria poteslale ad geutius vos orare, ut si quid nliter vei snpio, vel
nosirae o iiim salutis adjiinieiilum , dicit illnm sapiiis, divina dignetur gratia revelnre, dans nohis
esuricni esse caiesiis grnli;e sacrameiiliiin. Teneo ct sedere siiienter super divinarum flnenta Scriplu-
autein et leiiui, et in posterum volo memoriler hoc rarum, et sitieniibus genas lurluris, oculos colum-
ti nerc, quod lameii quasi iiescium vestra niegratia barum. Est enim, fateor, necessaria, non faslidiosa
dignnlur edocere, mortcm scilicet Chrisli el cxlera satielas ad profunda lcclionis divinac, non corrupla
quae teslnnie Seriplura, vcl cgitbumanitus velvoluit facililas crudelitatis adulieriiisc, non liimeus inipor-
siislincrc, et vera csse ad liiteram et sacramenlum innitas garruliialis corvinac, sed econverso inexple-
noslrac snlutis contiiiere, ul nec littera sacramenio bilitas avidilatis cervinse, intemerala caslilas fidei
prsejudicel spiriinli, nec sacramentum spirilnle sen- Itiiiurinne, modesta humilitus simplicilatis columbi-
sui litterali. Scioigitur quia lurbataesl anima
ejus- nse. In his quidctn et jusii scicnliam, et sciendi
i (28) Homilia 8.
S7 ENSTOL.E. 58
justUiam puto sine dcbilo consummaii; sed ne dii i A ut verum fattiar, pro posse mco veslro beneficio
vos leneam, tenendo displiceam, hic eam dece ; rcspontlerem, etsi pnr pnri referre non praevalens,
epislolam lermiiiari. Vale. saltem grntins humililer exhibereni. Neque enim
EPISTOLA VII. refcrl, ut exlimo, a quo quis accipiat et percipiat
PHILIPPI Al>JOANNEM. utilem veritatem, cum illa recte intelligenti suam
Ejusdem argutnenti. per se coinmendel puritnlem, nec tum propter do-
Meas mihiepistolas, quas vobis miseram, remi- clorem veritas tcneatur, qunin propter vcritatem
sistis, sed eas primilus tam crebro glossis murgiuali doclor coinmendabilis habeatur. Itaque tam lihcnler
bus repersistis, ul qtiasi trausirein cotorem nlierun: a vobis perciperem doclrinam veritalis, ac si mibi
compellanlur.el jamnoii esse quod fuerantvidean- loqtierelnr mnjoris quispinm dignilalis, quia nec
tur. Cuin enini glossa lextuiad hoc soleat superponi, caihedra suliiniior doclrinam reddit commendahi-
ut possil idem.textus non tenebrescere, sed expoui, lcm quse meiililnr, nec inferior eani contemplibilem
veslra glossa econvcrso illasepisloias obsc.uravit, el quae verax el ulilis iuvenilur.
tam pergamenum exierius, quam sensum inleriiis Quatittim recolo, cum scholas junior disceudi
deturbavil. Vullis quidem, ut video, non solumquod gratia freqtieniarem, et vel conferri vel prseferri
coutra vos, sedeliam quod ad vosdicitur, infirmare, quibiisqtie melioribus procsuinplivomore scliolarium
et nieum infirmando, veslrum sensum lenaciler praeoptarem, ab his lamcii, qui vel aetate vel gradu
confirmare, et ideo pene cuncta corrumpitis mor- quolibet inferiores se credebant, non contempsi et
daci piperesuperfuso.sedsufferrediligenlis etdilecli audire el discere quse sciebant, nec atlco lumui
vulnera non recuso. Scio enim hoc vos iniendere, superbia, ut atlenderem quis cui Inquereiur, dum
ul qui rccte et saltihriier sapere vos ptitatis, me tanfuin qtiod audirem commendabile videretur.
pauperem et iusulsuin sapore fruclifero condialis ; Quanto magis nunc, cum religionis habilum gerens
sed 32 piper veslrum errore aliqiianlulum amare- jam vel tenuiler incanesco. contra veslram reve-
scit, el, pace veslra dixerim, falsitatis nuhilo tene- rentiam non procaciter intumesco, quani anale,
hrescit. Cui si voluero seriatim per omnia respon- scieniia, sanctiiale et scio el faleor praeeniinere ,
dere, et.a meis lilterulis qnae objecla vel injecla longe iufra cujtis pedes his tribtis gradibus video
sunt omnia removere, non potcro sufficienter per me jncere. Quod ergo vobis respondeo, scilote uon
epislolam hoc impiere, sed neccsse erit librum, vel fieri superbia, el studio contendendi, sed sciendi
libros polius adhibere. amore et gratia colioquendi, ulcum, ejus quem di-
Caclerumquia scio ad faciendum Iibros idoneum Q ligo 11011 Iruar vel audilu vel visu corporali, eum
mc nonesse, mihique necolium, necperitiainprsesto sallem el audiam cl audilo respondenm internunlio
esse, non omnibus quae in me dicilis, sed aliquibus liltcrali. Paulo infra in eadem epistola mea : < Cum
respondere tentnbo,et vel refellam ea.vel me saltem attendo, inquam, quia in clauslro sacras litleras ab
aliquatenus excusabo. Cuin enim me videam a vobis iniantia didicislis, et ineadem scienlia non medio-
graviler accusari, necesse est accusalum, vel ad criter profecistis, approbandum in eis exlimo quod
inodicum excusari, non ul per hoc majoris acquiram probatis, et suspeclum habeoquod econtrario repro-
merilum sanclitalis, scd ne vos mei causa inconsi- hatis. > Super himc versiculum vestra glossa : < In
deralum judiciutn incurratis. « Qui judical, inquit, claustro, inquit, el alibi, in scholis scilicel, didici ;
fralrem suum, judicat legem (Jac. iv). > Superbiae nec juxta quorumdam prsesumptionemipse me do-
et stullitise meam arguitis parvilalem, qui lamen cui, sed a magistro Ansello didici, quod non dico ut
cordismei occultamnon salis perspicitis veriialem, me commendein, sed utvos langam. > Pro hoc di-
etscitis quia quod lorojudicii, tam in melius qiiam clo, ut cxtimo, displicere vohis non debui, pro
in deterius, potest fiecti, ulile est et sanctum ad hoc tangi moleste non merui, cum per hoc vestras
melius potissimum id rcflecti. Dixi in epislola mea scientiaenil dedecorisinferalur, sed commeiidatiouis
(epist. v) : i Si Deo revelante veslram esse cogno- plurimum conferalur.
vero senlenliam per omnia veriorem, gaudebocon- In clauslro enim ubi locus non facile conceditur
secutus scienliain ampliorem : vesirseque perspica- vanitati, sed prnccipuedatur opera sancutali, ubi die
cise grales non modicas exhibcbo per quas hujus- et noctejusius divinse subdims jussioni.vacat hym-
modi beneficiumobiinebo. > Huic versiculo super- nis, precibns, silenlio, fletibus, leclioni; ibi.inquam,
posita glossa vestra obloquilur, dicens : '<Superha defaecata viiae sinceriias permundalintelleclum.quo
humiliias, • etc. Dico vobis, non csl in me lanta su- mundato, scientia facilins el efficacius adducilur ad
perhia ul recusem quserecla sunl, vel a vobis au- perfectum.Vobis auiem scicnlia commendabilis non
dire, velaudilis liumililer conscnlire; si lamen Deus videtur, nisi schotarum ssecularium tumullu fabri-
dignetur mihi inlelligendi gratiam imperlire, sine cetur, lanquam inier eos quos in scholis forensibus,
quo quidquam boni, nec ego, nec quispiam polesl longo temporecerlum esterudiri nullus error, nulla
scire. Si autem vel mudicam scintillam scienliae possit hteresis inveniri. Vos indignamini , quia
vestrwm mihi conferret documentum, vestroque la- dixi vos in claustro sacras litteras didicisse,
borc et merito Deus mihi prxberc*. iiicremeiitum, tanqiiani pcr hoc videar vobis conlumeliam intu-
59 PHILIPPI DE IIARVENGABBATI5BON/E SPEI 60
lisse : et commeinlabilius extimnlis quod Lnudtinum ,{ scstimavi nolitiam vos habere, et ab sestimando, ncc
discendigrntia reqnisistis, el in magistri Anselli volui nec debtii seulenlinm removere, donec audi-
celebri auditorio resedisiis. Sed bealtis homo, non rem vestram mihi prudenliam respondere. < Lex
qui mngislrum Ansellum audivlt, non qui Laiiihinum nostra, inquit Nicodemus, non judical quemquam-.
vel Parisius requisivit, sed < Benlus, iuquit, homo nisi pritts audicril ab ipso.elcognoverit quid faciat
qucm tti e.rudieris, Domine, ei de lege lun docueris (Joan. vn). Audilo igitur quid de bujiis Scriplurse
euin (Psal. xcni). > El: < Audiam, ait, quid loqua- involucro seiv.iatis, cognovi, ut arbitror, non hanc
lur in me Doininus Deus (Psal. LXXXIV). > esse regulam veriiatis, ad quod lanien confirmniidnm
Ulinam in clauslro sncrns nb infanlia litteras tnm glossas, quam epistolas fnbricaiis, el odorcm
doctns essem, ul lolo teiupore vitsc mese sacris semcl iinbibitum, ul lesta lutea, diutius reservaiis.
studiis inieressem, in domo Dei niitritus a pucroad Quibus glossis vel epistolis et respondi, et ndlmc
simililudinem Samuelis, 38 sciendi sesluans desi- forte plurima respondercm, nisi vestram quam di-
derio ad simililudinem Danielis. Quod quia milii ligo reverenliam pciiimerem : quoe, quia me intel-
commendabilc videbaiur, ut scilieet in scliola rcli- ligil senlenliac suaenullalenus asserlorem, verborum
gionis quis a puero nutriattir, ideo non pu.lavi ali- " stiorum me clnmital veiialoreni.Ctim enim de regula
quam a vobis mereri hesioncm, cum vesiram com- fidei disputaiio inter nos lmbealur, et ad reprehen-
menilans scienliam, clnuslri polius quam scholarum dendtim verba vestra, mea ut dicilis, locutio deflo-
fcci forcnsium menlionem. ctalur, non videtur vobis haccmea deflexio proposilo
In eadem epistola mea : < Vestram, inquam, sesli- convcnire, et ideo non pnrcilis, objeclo illo poetae
mabam divinis in Scripturis scientiam tam pruden- versiculo (29), me ferire :
lem, et prudenliam tam scientem, ut sicut in eis Ampltoracmpil
nil prseter verilatis regulam sentiretis, ita et ipsius Instilui; currente rola cur urceus exil?
veritatis occulta inlellectu lynceo videretis.i Ad hoc Sed quoniam vcrbis meis, et vos dignamini re-
glossa vestra respondens : < Stulta, inquit, ncslimatio spondere, oslendcndo qusequantum veritalisamato-
de aliquo hujus lempoiis honiine, nedtim de me, qtii ribus debeant displicere, non debelis, si et ego
muha adhuc habeinus a Dco audire, quoenon pos- veslris respondeo , succensere, nec mihi venatoris
sumus portare modo. > Non acstimaviquod omnia vcl figuli viliura inlorquere, ne hoc ipsum in vos
nota vobis vel cuipiam prsesenlium habeanliir, quae- videamini retorqiiere. < Beatus, ait, qui non judicat
cunqite in Scripturis sub legumento litierae mulM- semetipsum in eo quod probal (Roin. xiv). > Verum-
pticitcr occullnnliir, sciens quia niulta mulli adhuc P lamen apud me non ampliorn, sed urccus inslilui
habent audire, quoenondum in praescnti conceditur ccepit, et urceus exit, quia non alia sapiens, sed
eis scire. Non hoc, inquam acslimavi, ncque hoc liumilibiis consenliens, healtim Hilnriura non desisto
ine sesiimnsseuspiain aflirmavi, neque hoc me affir- honore debito venerari, cujus doclrinam audio a
wasse quispiam poloiit veraciter nflirinnre, si vcrba sanctis doctoribus commendari. Veslra vero am-
tnea velil altenlius relractare. Non enim dixi quod phora, tanloeconfidenliae, lanlae est granditalis, ut
omnis veritatisocculln, vel omnin verilalis occulta, cumdem Hilarium argucre non timeat haereticoe
videretis, sed ipsitts, inquam.verilatis occulia vide- pravilatis, et quia me super hoc sutim non invenit
rctis. Ipsius inqtinm, non lotius, neqtie omnia oc- assensorem, ejusdem erroris arguii defcnsorem.
culta, scd occulta. Quod si alicujus vel aliqtia videlis Mihi quippe frequenter objicitis, quia hscrcliciim
verilniisocculia, profectocon.statqtiinvidetisocculln; fucit, iion errare, sed errorem defenderc, ul scilicet
ct cum videntis verilatis occulta, r.on solum alicujus non perseverem diutius Hilarium excusnre, sed vo-
vcl aliqua, sed ut plus dicam, niultoevel multa, dici biscum seniiens,doclrinam ejus accelerem accusare.
iioi) debttil sestimaiio mca stulta. Hoc enim pie de Sed si erroris defeusio facit hoereiicum, quoerogo
vobisdebuilaeslimari, quod vhlelur rei vtrilas de- est hneresisdnmnare Caiholicum? <Dispcrdal/nquil,
iiionslraie. Si atiicm paulo ampliusde vobis oesliuiavi 0 Domintis linguani magniloquam (Psal. xi) >et apud
quam rei vcritas habealur, indignum est ut proplcr Zacharinm invenitur super amphoram iinpieias re-
hoc, sestimatio mea tam graviter argiiaiur; nec sideve, qu<cmngna fulso loquentibus dicilur prsesi-
slulia, scd forte ignnra debuil appellari, quoe, quod dcre, et in medio aniphorse paulo post eadem impie-
salis iion noveral, pie voluit arbilmri. SiclTlciiini tas esl projecla, ct ori amphorae massa plumbi pro-
de quolibet nialtim incognitum allirmare csl pr;c- tiiuis esl injccla (Zacli. v). Et recte, ne libera diu-
ceps lcmcritas, sic de justo quidquam perfcctius tius feraiur iinpielas, in amphoracprofunda projicilur,
acstimarc, pia credtiliias : qtioe,qaem veraciier no- nmle ne possit egredi, os amphoroe massa plumbi
vit vel jttstiim vel doctum, extollit amplius cl Iio.no- obslrttitur, qtiia sic intra magniloqtios pleriimque
rat, non more invidentium, dclractionis caligiue dc- setissiscrroneus debacchalur, ul os iniqua loquen-
colornt. tium olislrualtu;. Eudem vero amphora sublala de
Sciebam quidem in Scriplurarum scientin pluri- mcdio recle confiteutium Judocorum, dcferiur iu
nium vos valerc, ct hujus, de qua uobis sermo est, tcrrani Sennaar inler meditim Clinldxoruin, cuia

(29) Horalii Flacci Ars poet., vers. 21, 22.

«H EPISTOL.E. C2
eum fides nmndnveril (ines ccclesiaslicae regionis \ non mediocris niictoritatis, el bcripiurarum fuisst
lingtia magiiiloqua gralanter reqniescit in error* traclalorem, et Hdeiasseritasserlorem : quod quau-
confitssc Babylonis. Vellem ergo ut vestrn anphor; liun sestimo non fecisset, si hoc opus esse contra-
in urceuni verleretur, vesirum grande principiuu rium fidei cognovisset.
iine liumili 34 clauderetnr, ne tanta granditasqua Sed ad qusestioncm de qua nobis sermo est redea-
damnnre Hilurium non veretur, siihinota a Catho- miis, et quid inde doetores sancii seniiaiil, el quo-
licis, deputnri cnm hserelicis mereretur. modo eidein Hilario conscnlianl, videanms. Dicil
Hieronymus, de quo dicilis quia si dignum laudt llilarius necessilntem in Christo passiouibus non
librum Hilarii judicasset, qui lnudare nonmillos in- fuisse, id est euin non sicut nos necessaiio doluisse,
venitur, eum procul dubio collnudusset, non solue sed dolores nostros iia, ctnn vohiit, suscepisse, ul
veslraesententiae non consenlit, sed de Hilariolong* posset eas non solum divina, sed eliam hiimana tam
aliud proedical, aliud longe senlit. Scribens enini ac aninii quain corporis fortiludine pcenaliter non sen-
Paulinum (sub finem) : « Sanctus, inqtiil, Hilarius sisse. Quodcontra vos dicitis Christum ejusdem iu-
Gallicano cothurno niiollittir, et cum Grseciocfloribus iirinitatis, cujus et nos per oiiuiia exceplo peccaio
adornatur, longis inlerdum periodis involvitur, et a naiuraliter exstiiisse, sed passiones, vel dolorespas-
lcetione simplicium fralrum proctil est. > Cumdicil siouuni, operantedivino miraculo, differre poluisse,
enim Hieronymus el Groecise floribus adornari ei cessante autem miraculo post jejunium sicut et nos
longis periodis involuUim Gallicano colhumo subli- necessario esurisse.vulneraliim neccssario doluisse,
mari, manifesle judicat scriplis ejtis inesse et ver- crucifixum diutius vivere nequivisse. Sicut enim
borum floridam venuslatcm, et dignam reverentia operante divino miraculo quadraginta diehus Moyses
occultorum sensuum graviialem : propter quam ets jejunavil, operante miraculo super uiidas Pelrtis
leclione simplicium procul eadem dicil esse, non liquidas ambulavit; cessante antem miraculo, nee
quia tanquam reproha indigna sint legi, sed qtiis itle inediam diu ferre, nec islegrave corpuselemenio
tam diflicilia, ut a simplicibus non fucile possinl lii|uido potuil superferre: ila Chrisius, ul dicitis,
inlelligi. Neque in hoc nrguitur scripioris celsitudo, passionum molesiiis nalurali el propria infirmilate
si scripta colluirnata simpliciutn non cnpit hebetndo, credendus est necessario prsegravari, cum in eo di-
sedpolius el profunda illiusscientiacommeiulalur.el vinum miraculum deslililopernri.
istorumvel probaturliumilitas, vel stiidium excitalur. Ubi non satis diligenter perpcndilis, nattira hu-
IdenTHieronymtis ad Amandum presbyierum scri- niana quem locum in rebus hnbuisset, si, ut creata
bens, hujns libri de quo nuuc agimtis, non soluni - fuerat, sine peccati macula perinansissel, quomoiio
noii probat lecliotiem, sed eliam illius facit cum ve- humantts animus ad imaginem Dei factus, nec ange-
neraiionedcbiia mentionera, adinirans quid lani a se Iis minor vel inferior viderelur, sed eo solus Deus
exponendum inquiri, quod in illo potest exposituui majorel superior hnhereiur. Qunlem animum susce-
inveniri. < Miror, inquit, te hoc a me quscrere vo- pil Dei Filiuscumvoluit humanari, qui animusnullo
Iuisse, cutn sanclus Hilaritis Piclaviensis episcopus vilio poluil depravari, propler quem solo Deo mincr
undecimum libruin contra Arianos in bac quseslione fuisse praulicalur, propter corpus vero solum paulo
et soliilione couipleveril. > Inquisilus hujus operis minusab angelis minoruiur. llndeAugustinuscoiiiia
liber iindecimns hanc quaeslioneni, de qua illic age- Maximum (lib. iu, c. 25): « Natura, inquit, huinana,
balur, inveniiiir diligentius explicare, ad quam ite- qualem naturamChristus humanaemenlis assumpsii,
rtim ex;.licandum Hieronynius exlimat superfluum quae nullopeccato poluit deprnvari, solusDeus major
lahorarc, ex quo luce clarius innuit, et hoc opusab est. > Iste ergo animiis, qui nullo potuit vitiodepra-
Hilario scriplum esse, et idem Ililnrio dignum Inudis vari, non esl credendus humanis affectionibiis ne-
ineriium non deesse. Meus clinmAitgiislinus, ne latt- ccssario praegrnvnri; qui, elsi corpus habuil paulo
des Hilarii lanquarii invidus premeie suh sileniio mintis ab angelis minoralum, illud lamen' nullo
videaiur, in sexio de Triniiale libro (cap. 1(1),el ' etiam fuit vitio depravatum. Et quia corpus quod
ipsinsllilarii el hujtis operis laudabililer meinoralur. peccalo corrumpilur, non ejtis animam aggravavil,
< Qnidnm, ail, cnm vellet brevissime singulariim in sed tolum illuni homiiiem spiritalis conceplio levi-
Trinitaie persoiiarum insinuare propria, selernilas, gavil: idem homo noslras ut nos moleslins non cre-
inquit, in Patre, specics in imagine, usus in munere. dilur coactus perlulisse, sed imperio polesialis, et
Et quia non mediocris aucloritatis in tractatioiie beneficio voluutalis 35 Pr0 nobis misericordiicr
Scripturarum, et asseriione fidei vir exsiitit; Hih- suscepisse. Quod in quario decinio De civilate Dei
rius enim hoc in libris suis posuit, >el eaeter, in invtnire potcstis evidenler, ubi de qunluor animi
secundo bnjtis operis libro haec Ililarius vcrba ponit, affectionihus Augtisiinus salis disputat diligenter :
qusesaiiselegantia salisqnedifficilindueens, Augusti- quas inesse nohis insignis ille poeta Virgilius oslen-
nus ad medium sic exponit, ul plane paleal ea, el dil (30),brevique eas versiculo comprehendit
commendalioiic iiuelligenlium digna essc, et jtixia Hi metuunl, cupiuntque, dolenl, gaudentque, ne-
liacc
Hieronyinuin a leclione simpliciuin procul essc. [que iiurus]
Susviciunl.
awtem sibi assumens Auguslinus ipsum Hilarium
(50) jEneid. l.b. vi, vers. 733, 734.
«5 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON/E SPEl 64
Cem de his Augtisliiuis affcclionihus- dispntarcl, K buil poenae,cl hoc, qnia nulli admislus esl culpne. t
et cns etiam in Chrisio fuisse palenler atlirtnarci; Non ergo, sicul dicitis, idco tanliim poluit non
quomodo el in noliis sinl, cl in il'o ftierinl distinctc mori, si morinon vellet, quia Deus qui in illo erat,
declaravit, ct a seiisu clare inluentitim dubietatis poterat qttidquid vellet. Cttm autem sicut in Moyse
sitrciihim ampulnvit. * Vertim, inqtiit (cnp. 9), illc el Petro cessaret iu ilto divimun miraculum opcrari,
hos molus cenae dispensaliotiis gratia, ita cum vo- cogerewr ipse homo morte necessario praegravari
Itiil sttscepil animo hiimano, tit, ctim voluil, faclus sed ideo ex neccssitate nulii pcenacsuccubiiil, quia
esl homo. >Et infra : < Ilahcuius, inquil, has affe- iitilli ctilpae admislus fuil, quamvis hoc ipsum quod
ctioues ex luimanoe coiiditionis infirmilaie : nou siue culpa ille Iionio crcniur, non homiuis, sed Dei
atitem ila DomiiiusJesus Chiistus, cujus infirmitas esse beneficium non neguliir. Sicul enini quod am-
fuit cx polestate. > Quiil cvidcutius, qtiiddislinctius hulnre fortiler; quod currerc possuin velociier,
potcst dici? quis conicndal huic dicto possc uierito reclissinic aitribuilur corporis sanitali, corporis
coutradici? agiiilaii, et tainen hoc totttm esl veraciter Dei do-
Susccpil ille, ctim vohiit, nostras affocliouescertac nuin , a qtio cst omne homim, ita Christus quod
gralia dispcnsationis, habcmtiseas noscx iufirmitaie nulli ex necessitate succubuit poenac,ex eo fuit,
tniinaiioeconditionis : habeinus, inqunin, nos ex ea B quod ntilli admisttts est eulpae,qtiamvis illa mundi-
quae nobis iiaturaiiler ingcnita est iiifirmitate, non lia negetur opus esse graihe crcatricis, et eidem
autem ita DominusJcsus Christus cujus infirmitas homiui lam inseparabiliter assistricis, ut sicul po-
fuil ex poiestnle. Ilabemus itnque nos, habuit et tuit non pati ciim uondiim palerctur, sic possel et
ille, sed aliler nos, aliter ille. Ilabcinus nos, quia non mori ciim non moreretur, si vellel uon soluui
sic geniti non possmnus non haberc; habuil ille, divinitas quse iu illo suaviter ornnia disponebat, sed
quia sic gcniius, cum voluit, se habentem potuit etiam ipsc liomo qui difpoiicnti perspnaliler co-
exhibcrc. Nccsolum lias animi affeciioncs, scdeliam kerebat.
corporis passiones non ex liumanaesicut uos coud;- Quod ergo milii objicitis illud de Evangclio:
lionis infirmitate, sed ex misericordisc perltilii vo- « Non sicutego volo, sod sieut tu (Mutih. xxvt ),|»
luntate; sicut idem Attgusiinus in quarto De Triui- vox esl membroruui, vel cnpilis in persona mem-
nilate (cnp. 3) insinuat dicens : < Mors peccaloris Itrorum, qtiibus propric dicitttr : « Alius le cinget
veniens ex damnaliotiis necessilale, soluia es( per et ducet quo tu non vis (Joan. xxi). > Quod autem
mortem jnsti venientem ex misericordiocvoluntnte. t ohjiciiis iilud de prophela :« Pracvaluerunt iusidian-
Et infra in codem (cap. 13) : < Qui posscl, inquit, _ les milii (Job xxx) : > insidinntes visi stinl praeva-
non mori si nollet, procul duhio quia voluil mortuus lere.cum stiam adeffectum malitiampcrdiixere, cuni
est. > Morluus est, itiquit, uon quia cessante mi- juxta quodoptuverani, Christum occidere potucrunt,
raculo.sicut dicilis, vivere non poluit, sed quia niori et lauieii poteuiiores eo quem occidcranl non fuc-
voluit: volnii, inquam,noii solum Deusut morerelur ituil. Non legistis Jacob ad angelum invalere, ct
liomo, sed etiain mori voluit ipse homo : L't facerein abirc volenteiu tanquam invitum aliquauditi reti-
«iiquiens^volunlalemluam, Deus nieus, volui (Psal. nere? (Gen. XXXII.)El lanien quis nesciat eidem
-xxix); > et: < Voluutaric sacrilicabo tibi (Psal. L); t Jacob angelum praceinincre, et imbecilli fortiorem
«l : < Qtii dilexit me, tradidit semetipsum pro me affeciu spontaueo subjacere? Ila Chrisius, iulirmtis
(Galat.u). > Tunc aulem cxhumanse condilionis in- quidcin volunlaria poteslale et affeeius potenti vo-
firniitale, mors ejus sicut noslra rcclissimc vcnire luiuate, passioni succubuit uon nnluraliter, id esl
dicereUir, si cessante miraculo legc nostra omnium raon inlirmitate coactus naluruli, quia non conce-
tnori necessnrio cogerclur; si genitus ingenilum ptuslcgeiiostraomnium generali. Quod ciinmcnjus-
lioc uaberel, tit morli resislere non valeret. dnm nosiri lcmporis, 36ctvidil elscriplo commen-
Q*iia vcro ex hoc quod homo factusesl, hubuit ut dalur prudcns subtililas; si lamen veslrae pruden-
posset mori, cx eo aulem quod sine peccnto faclus D tiae cujtisqunm moderiiorum placct auctoritns, qui
esi, habuit ut posset et non mori, rectc dicit Atigu- cum de Christo homiite loquerelur, ex quo ait
siituis, quia ejus infirmiinsfuitex potestale, et mors conccplus et aniniaUts exstitit, per iinilionera dei-
cjus veuit ex misericordioe volunlale. Ejus quippe laiis ab omui pcccato et poena pcccaii iialuraliler
jnfiitnilns, non iuorieiuli neccssitas, sed moriendi muiidus fuit, quamvis qtinsdam pcccnli pcsnas ha-
tfuii possibilitns; qtii cutn posset, quia homo crat, bucrit suci voluutale. Vidctis illtim homincm uou
(iiori, quia bomo sine pcccalo cral, nihiionunus el solum ah onini peccato, sed etiam a peena peccati
iion mori; ciigit ui pro uostra omuium salule ino- inuiiduin naluruiiler exstitisse : quem lamen sua
rerctur, non ex neccssilatc sua, utpole qui nullo voluntalc qunsdam poenas peccnti cerlum cst ha-
viiio lenerelur. Quoilctiam iu vicesimo quatio Mo- buisse. Unde infra stibjungit : < Posiquam in uler»
raliuin oslendil (cnp.1) papa Gregorius,dicens : t llle eonceplus esl, ila divinitns eiiin onini pnrte confir-
aiiiem quia niilli adtuislusest culpoe , nulli ex necesi- iiiavil, ut omne peccalum et paenam peccati ab e«
tatesuecubuii pirnse. > Videtisnccessitatemabonxii naturaliter removerit. t Ecce nb illo houiine, et
poena ejus penilus rcmovcri, et remolionis caiisam pcccaltini et ptcna pcccnti naluraliter sunt remola*
pariter admovcri : < Nulli, ail.ex necessilatc succu- cui taracn non pcccatum, sed pccna pcccnti, cum
 C5 EPISTOLJE. 08
voluil, est admola, quia conceptus sine culpa unilo JA Etsi enim sicul duas naturas, divinam scilicet el
sibi Deo iia est confirmalus ul non nisi volunlale, liumanam, ita duas, ul dicilis, voluntates asseritur
iion nisi poteslate fueril infirmalus. hahuisse, nbn iamen Deo quidqitam contrarium
His et lioritm similibus acquiescat vestra pru- ille homo credendus est voluisse, sed sicut in uni-
dentia doctimeniis, non contendat grossis ei ineffi- tatem personse conjuncta esl bumanitas dcitaii, iia
cacibus argttmenlis, quia verilas ad hoc plernmque hujtis illius unita per omnia volunlas voluntati, el
lalet sub ciijusdam nebulse tegumentis , ut eam assumciis assumpto in assumendo contulit tale mu-
non eapiat intellectus grossior imprudentis. Quod nus, ul cum eo sicut persona, ita et voluntate ma-
pibpter nOnntilli « seiiiper discenles, et nunquam neal semper unus. Si ver6 aul illa caro spiriluisuo,
ad scipiiiiara Veriialis pervenientes (II Tini. uij, > aut ille spiri,tus Deo suo, vel ad modicum ohviavit,
nihil in Scripturis aeslimant conlineri, nisi quod quid nisi a rectitudine aliquanlnlum deviavit, et ila
videnl passim ab omnibus oblineri; el quoe latenlia falebimur Christum fuisse divisum, quem leneri
Vel volunt vel nequeunl intueri, digna putaiil a fide vult Apostolus indivisum? (I Cor. i.) Quam divisio-
recte scientium removeri. Videnl quidem Adam nem etsi omnis per peccatum genitus in se cogitur
'factum fuisse mortnleni, alioquin iiequaqtiam more- experiri, non lameh pulet eam posse eliam in Chri-
retur, el hoc facile potesl sciii quod tahta experien- B slo invcniri : ne naturam illius secundum nostram
tia retinelur; sed non vident eumdem factum et nimis carnaliter metiatur, et cum infirmari natu-
immortalem, ctim immbrtalis non niori praediceiur, ralitcret nccessario menliatur. Quem si infirmalum,
el mortalem immortnlemque simul esse consenta- passum, mortuum coiifilelttrj (quod quidem non so-
neum non videtur. Sed utrumque simul eral, non luni nullus fideliiim, sed nec infidelis quilibel diffi-
necessilas, sed poleslatis, non quod ille ad istud sive tetur) non eslsaiissi etiam nbii altendat illum esso
ilhid necessario cogeretur, ,sed quod ejtis optioni conceplum opere spiritali, et ideo naturse suse fre-
neutrum negaretur. Qui quoniam per peccatum ad tum privilegio speciali, ut nccessario non grnvelur
inortalitatem electione libera deelinavit, tanta ne- condilionis nosirae privilegio genernli. In quo et
cessitale per peccatum genitos omnes posteros illius chnrilas amplior comprobatur, el nostra cre-
«bbligavil,ut proesentis vilse molesliis quac primo il- dulilas amplius commendaltir, dum ille coguoseitur
lius meritis irrogantur, isli tam jusli quam injusli et suaemerito puritatis non pati poluisse, et affectu
necessario paliantur. Ideo Propheia, imo omnis charitalis pro nobis aegrolantibus voluisse. Quod
jostus : « De necessilatibus meis, inquit, erue ine quidem et videre et tenere non mediocris esl pro-
{Psal. xxiv) >id est non solum a peccato, sed eliam . fectus, si tamen dignum ftde perfeclorum 37 indi-
a pcana pro peccato, quam incurri, non sicul Adam G calur inlellectus : el ideo tam mibi quam vobis id
electione lihera, sed necessitate miscra. desidero plenius revelari, ul fidei praesentis merito
Quam precem miserator et misericors Dominus a mcreamur Deum revelata facie contemplari. Volo
tempore Abel primi juslorum audiens, el finesaecii- autem 111meo huic desiderio digneriiini subvenire;
culorum eflicacius landem exaudiens, filium suuta et vos vestro Philippo, qtiod Paulus snis Philippen-
voluit incarnari, incarnatum cuni hominibus con- sibus imperlire : < Deus, inquit, meus repleat oninc
versari, ita tnmen ul sine cutpn, saneli Spiiilus desiderium veslrum , secundum divitias: suas in
opere gigneretur, el ideo nullius necessitatis vin- gloria, in Chisto Jesu (Philipp. iv). > Vale.
culo stringeretur. Peccalo enim necessilas debeba- EPISTOLA VIII.
tur; ipse aulem nullo debilo tciiehalur. Liheraulem PHILlrPlAD CREGOniUM.
a debito, id esl tam pceriaquam peccato, cum possel Non debere
religiosum aliis religiosorum ordinibus
non mori, non soluiri si Deo, sed eiiam si ipsi ho- detrultere.
lnini complaceret, eligit tamen mori, ut seternaa Si quia, unns Dominus, una fides, unum bapti-
nostroe morlis debitum abolerel. Beddens quippe sma,omnium fideliUmjure essel cor unum et aniina
quod non debtier.tl, sotvens quod non rapuerat, |v una, quanto magis eorum qui conccssam vivendi
quia elegerat Adatri mori, elegit etiam ipse mori, ul lalitudinem arctiori proposito supergressi, religio-
par pari referret, sed causa utililasque differrel, nem, vel.clericafem, vel nionachicam voeeel hahilu
duni ille a vita per iriobedieniiam declinnvit, isle se sunt professi? Eosquippe etsi ab inviceui locorum
ad niortem per inobedientiam inclinnvit; ille mo- secernit loiiginquitas, sive reddit foris dissimiles
riens seternsehiorlis caligine nos involvit,: iste mo- babilus vel professionis diversilas : debet tamen
riens ah eodeni deblio nos ahsolvit. iintis eos spirilus, una dilectio sic ignire, ut inve-
Undegrates non modicie, non solum Deo qui uni- niatur spiritalis conflaiio diversortim animos cou-
lus est hoinini sed etiam ipsi referendse sunt ho- nire. Talis illa legitur Ecelesia fuisse priinitiva,
miiii, qui, ex quo Dco persoiialiler est unitus, iia quoe accipere ineruit tanla veheinentis spiritus in-
eidem est voluiiiate per oninia counitiis, ut siciit , centiva : ut ab en procul (ieret livor et conlentio
eiim homiiiem pro nobis voluit Deus pati, ita idem pracsumpiiva, et in uiium eam manipulum devin-
ipse hnmo pro riobis voluit pnli : et assumplus as- ciret dilectio rollectiva. Feliccs qui illis iu diebns
sumenti nec ad inodicum obmuliret, scd disponenli converti meruerunl, imo qui sic et couflari el con-
(Hiaviler ipse assensu sponlaneo foniler obediret. flatione mirifica uniri studueruut, qui abjecta multi-
PATROL.CCIII. 3
67 PHILIPPI DE IIARVENG ABBATIS BONM SPEI 68
plicitate pristincc mansionis, crant, sicut scriptum A Qui lenioris habentur propositi, non timent sau-
est : « Omnes unnnimiicr in porticu Salomonis clioribus derogare, et districtas cortim observatio-
(Acl. v). > Proressu vero lemporis cum ad (idem nes, tanquam supeifluns adinventiones mordaciter
convolanl noiiimlli salvnndoruni numcrum super- subsannare, quivero sibi videnlur aliquid maturius
gressi, rile piscalorium Annnins el Snphira sunt et districtius aclilare, non erubescunl illtid, tam
ingressi (ibid.), ipsntnque religionem, voee niagis a[iud seipsos quam apud cseteros jactitare, et eos
quam opere niulli Siniones sunt professi (Act. vin), qui aliud agunt, quasi rainoris meriti judicare.
quorum illi non parum sihi retinenl dc panuosa Quod ideo commemorare volui, ul laliiim mtiltilu-
prislinae consucludinis facultate, isli ve.ro appelunt dine non ducaris, nec hoc ductu a veritatis tramiie
gloriari clc oplaia exteriorum munerum sanctilatc. seducaris, sediictusqtte in errorem et proecipitium
otriqiic arguendi, utrique falcc judiciaria feriandi : inducaris : undc corde obcoecalo, vcl forle obdu-
nisi forle diviua visilanle gralia resipiscant,ui juxla rato, non facile posimodum educaris. Volo enim te
Jeremiam ( cap. xvn)noti diem hominis concu- non tam vultu ct babitu religioso exierius insiguiri,
pisennt. Cum enim sermo evangelicus perfectionis quam religiosis moribus iiiveniri, ut spiritu fervens
inttiilu ventindari et dari praecipial omnia quoeha- etsimplicitate vigeas columbina. et prudcitlia nihi-
bcniur, satis esl incongruum si frnudulenter eadcm B lominus calleas serpenlina. Nam neque religiosus
retiiienlur, si, qui perfectionem viiltu et habilu cst, qui spiritu 38 non fervescit, nec fervor per-
prolitenlur, eamdem retcnto, non tara niiramorura fecle coiumendalur, qui simpliciiate amabili non
quuin uioiuiii sacculo diditcntiir. Ncc suffieit ctii- mitescit, nec simplicitas ab insidiis adversantium
quatn perfcctionis gratia pecuniarum coiiicmnere expeditur, quse « velut columbu seducta non hnbens
facultaleni, si non etiam relinqual morum pellieeam cor (Ose. vn), > sngnci prudentia non munitur. Non
pravitatem, si non, juxia Apostolum, sic se lerretii ergo pules sufficere quod le ad juslorum consortium
liominis exunl vcluslatein ut, deponens mendacium, translulisli, quod religionis gratia eorum vullum et
loqtiatnr veritatem (Ephes. iv). Mendacium deponit habilum assumpsisli, quia parum aut nihil prodest
ct verilatcin loquitur, qui assumplam professionem cum juslis qiiempiam conversari, nisi et eorum
prohabili conversione morum exsequiiur, qui sie, justiliam diligenler satagat imitari. Denique sicut
juxta proniissum, sludel mandalis perfectioribus Lol civis Sodoniselaudis titulum promeretur, sic et
inhaererc, utuonsicut Ananias et Suphira quidquam Judas Scariotes excusabilis non habetur, co quod
sibi velit propriiim rclinere. el illum perversitas conciviuni non inflexit, elistum
llle etinin proinerctiir non mcdiocriter reprehen- coaposloloruin saitctilas ad vivendum similiter non
sibilis judicnri, qui asstimplo humilitnlis hnhilii provexit.
procsumit innniler gloriari : qtii doiia spiritualin, vel Habeto igilur similitudinem columbse.ui nulli
quoeoplnl, vel forte jam mertiit ohtinere, ad privnioe delrahas, nullum mordeas, ntilli noxins habearis,
laudis aucupium lanquam Simon Magus salagit re- sed dilatalo corde omnes affectu benevolo comple*
lorqiiere. lierique enini cum religionis ingressi claris, non solum eos in quoriim vel giege vel or-
fucrinl uflicinaui, ul in ea rcgiilarem vivcndi fahri- dine, clectione propria contineris, sed quoscunque
cenl (lisciplinam, propouiiur quidem eis velui ma- vel esse religiosos, vcl religionis praefcrre liluluin
loria inalleiis et inciulo, el a quolibet doeiiore inuieris. Sicut enim plerumque inferioris estmeriii,
desciibilur exsequendi operis piilchriludo, sed vel qui lamen in Ecclesia gradum obtinel digniorem,
pressi ignnvin, strenuitate debiia non laboraut, vel sic nonnunquam inleiior ordine, viiam habet me-
hebeics nihilaul parura opus propositum melioianl. rilis poliorem ; et jttxta modum ordiuis, vel exte-
Vidisii plerosquc cl insignilos cxlerius liittlo niili- rioris cujuspiam dignilalis, metiendum non arbilror
lari, et aninio laincn degenercs nunquam graviter interioris mcrilum sanclitntis. Quocirca ne in falui-
praeliari, et iunumerahilcs clericos in scholarum latem columbina simplicilas devolvalur, el seducia
gymnasio conveniie, el eorum tamen raros ad per- p iion babens cor ignoranliac tenebris involvaliir, ha-
feciiiin seieniioc pervenire. De qualibus Paulus : belo cl serpentis prudenliain quae discernit, quae
« Seiuper, inqiiil, discenles, nunquam ad scieniium acuio intellecttt, el eligit profutiira, etnoxia cuncta
vcritaiis pcrvenicntes (// Tim. III). > Ita cl hoc spcrnit. Hac si fueris prseditus, cum onines religiosos
tempore pcrplurcs quasi mandalis evangelieis obe- diguo huniilitatis obsequio venereris, nou laiuen ad
dimus, dum relinqucntes saeculum, cluustralcconlla- hoc male credulus indiiceris, ttl siuiplicilale fnlua
loriiim iiuroiuius ; sed quia illic corda nosira non qtiidquid omnes egerint adinireris, et admiraiione
salis digno chaiitalis incendio counimus, nimiruin, erronea iuiitandum illud, quasijustum sit, arbilre-
opus assumplum ad unguem nullalenus expolimus. ris. « Non esl homo, inquit Saloinon, qui non pec-
Hinc accidit, ut arbitror, quod ii qui in diveisis vel cet (/// Reg. vin). >El Jacobus : « In multis, ait,
Ecdesiis vel ordinibus conversanlur, rupto pacis oflendimus omnes (Jac. m;. > Sicut enim plerum-
inlernac vinculo, sibi invicem adversanlur, etcum que apud injustum quemlibct dignum laude est
dcberentin osculo sancto, amplexu muttio, confo- aliquid inveuire, sic nonriunquam justus ngit
veri, mordentes et consumentes invicem, vix pos- ipiod non poicsl ejus uierito convenire; cl sic-
siul ab invicem sustineri. ut illud bonum pro pcrsona simplicitas benevota
 69 EPISTOL^.. 70
non pervcrlit, sic et illud mnlum commenda- ^ lectabile qtiod amattir, procsenlis pondns gravedinis
tione fatua in bonum sagnx prudenlia non con- amore speratae dulccdinis levigatur. Quod aulem iri
verlit. vinea Domiai Sabaoth laborantem fructus dulcis-
Indiscreii csl hominis, et qnidquid npud irreli- siuuis prosequatur, si Iaborans proposilum stre-
giosum viderit, condemnnre, ei quidquid religiostis hne et graviier exscqiiatur, foriissimus ille'Sam-
egcril, commendare, cum et Simon Magus credide- son eleganti problemate protestaiur, qiiod non
rit, qtiod debere fieri prsedicaior ejus Philippus a Philisiaeis, sed a te luique similibus spirilaliler
asserebni (Act. viu), et Sitnon Pelrus simulnverit, 39 enodalur. < De comedente, inquit,exivil cihus;
quod intelligens Pnulus ejus conposlolus arguebnt ef de forli exivit dulcedo (Judic. xiv). i Comedit
(Gal. n). < Vaehis, inquit Isaias, qui dictint bonum quippe peccalor conversus cinerem lariqunm pa-
maium, ct malum boniim ; el ponunl dulce in amn- nc.n, cihaliir pane lacrymartim, maiiducat panem
rum, et amarum in dulce (ha. v). > Si ergo debci doloris cum excessus practerilos huniiiiler deflere,
virltis, apud quenicunqiie inventa fuerit, approban, et fletmim irriguo illos sntngit abolere. De hoc au-
viiium vcro discrelo judicio reprobari, omnes reli- tein comedentc procedit cibus, quia qui panem co-
giosos ciijiiscunque sint ordinis venerare, et affectu medii humiiium peccatorum, irieretiir pnne refici
henevolo virltiles oninium ampiexare. ln quibus si g suhlimium angelorum : < Panem, inquit, angelorum
forte imperfeclum aliquid iniellectti jync.eo depre- nianducavit homo (Psal. LXXVII).> Et : « Ego, in-
licndis, si culpam alicujus, non tam mordaci quam quit, sum panis vivus, si quis manducaveril ex hoc
veraci judicio reprehehdis, ob lioc lanien apud le, pane, vivel in scternum (Joan. vi). > Quia vero
quasi nulln sit, illitts reiigio non vilescnl, nec ndver- gravis et laboriosa est ltictuosa comestio peecaio-
susilliira luiis spiritus qunsi religiosior inltimescai. ris, dulcis et jucunda refeclio Crealoris, ctiui dixis
Etsi enim illiim ln eo quod imperfectus vel forle set Samson : « De comedcnle exivit cibus, >
reprebensibiiis est, nec vis nec debes imilnri, alia subjunxil : « Et de forti dulcedo, > quia scilicei
laineii vel nperla vel ocenlla ejus bona dehes humi- qui forliter iii prsesenti comederit panein lnctus,
Iiler venerari; eum pluris ocsiimare, le inieriorem capiet in sequenli paiiis angelici duices fructus.
nierilis arbitrari, te indignuin judicare, de allero Neque hoc libi dico utper me qunsi nescius do-
niclius suspicari. Sic nimirum vir religiosus quem cenris, qui melius et perfeclius a longe meiioribus
ad suas nupiias pater familins voluil iuvilare, inve- iiiformaris, qui procslo habes vivos codiccs non su-
nitur illius convivii parlem uiiiniam bccupare (Luc. ferscriplos delcbili alramenio, sed iuscripios el in-
xiv), et de scabcllo ad calliedram proinolibne non strucios proeclaribri sancti Spiritus docunicnto, quo-
sua, sed palrisfainilias honorifice sublimalur; ille C rum conversatioiiem, ut prudens lector assidtiani
auteni qui proesnmpiivospirilu siiblimem locum elc- lectionera, diligeniius intueris, el eorum exemplo
gerat, degradalur. Deniqite < nescit honio, ul scri- ad uniendiim similiter plentis edoceris. Non ergo lo
ptum est, iiiriim odio an amore dignus sit (Eccle. doceo, sed doetum submoneo iit diligenter recola9
ix) > : el ideo non cst cuipiam de suo vel merilo, quid egisti, quid, quare cum habitum religionis
vel ordine pracsumcudiim, nec est alteri velhomini, assumeres, iuccepisli, sciens quia si permnnere labo-
vcl ordini delralieiidum. Sicul enim de duabus in raveris, imo si lnborans permanseris in ineepto,
molendino in lumultn populari, de duobus in agro iaborantem reficiet qui Iaborein fingerevoluilinproe-
in exercitio pastorali, sie et de duobus in leeto iri cepto. Cui bono luo et prsesenti el fuiuro scias IIK?
quiete clatistrali, uiius assiimeiur et unus relinque- ndn mcdiocriter adgattdere, luo laborioso luclui spo
tur (Luc. xvn). Assurnetiir quidem, qui in suo et futuroedulcedinis arridere, eiquamvis cum fleniibus
loco el ordine elegerit poiiora, oblivisceiis quse re- nos admoneat Apostolus Pauhis flere (Rom. xn),
iro, exlendens se gnaviter ad priora : qui, juxta ego tamen, cum rideres, mngis coactus sum te de-
prophetam < noh conlendet, non cininnhit (Isa. flere. Volo ntitem ut vicem aliqiinnlulnm mihi re-
xi.n), > ct lameh juxla Evangciium servum se inu- P pendere non graveris, ei pro me lui sollicilo tu quo-
lilem pioelnniabit (Luc. xvu). Relinquclur vero, que Deum sollieiius depreceris : ut mcorum cle-
qui de exteriori hnbitti glorinns religionem sibi ver- menier immcmbr deliciorum, recipere me dignetur
bis magis quam moribus arrognbit, qui sibi fulso in nuiiierurii eiectorum. Vale.
Llundiens, coeleris derogahit : qui laboris fugitans, EPISTOLA IX.
molli se accubitu reclinnbit, qui ad excusationem PHILIPPIADBARTHOLOM^Uli.
sui, ad accusationem proximi, cor malevolum iii- De persecutione sibi injusle illala.
clinabil. Cum aeris immensilas profuiido noctis horrore
Sed ab istis perfecie desistere, el plenius illis iii- tenebrescil, si apparentis subito lucifeii radiiis
sistere, a vitiis mentem abstrahere, et i.n habiluin illucescit, intueniis aiiiiiitis non medioerilcr hilare-
virlutes traliere, non omnibus nosiii similibiis est scii, eisi adhucapud euiri pleno nuincre non diescit.
facuiias, imo quilitislibet etiam perfeciibribus, est Solus quippe Sol pracsens oinnem poiest noctis culi-
non mediocris diflieultas. Quamvis cupienti labor ginem pisopuIsnre,solus tristes animos in ginilmri
niillus difiicilis videatur, si lamen Inboranti concu- pristiiium reformare : qui inmen consolari scdenles-
pituiii prsniiiiuni proponatur, quia dura creditur de- fri tenebris nOn omittit, ctnn veiiire diiterrn':-, cis
71 PlllLIPPI DE HABVENG ABBATIS BON.E SPKI r*
liicilerum nntemittit. Yeslrn ergo consolatio vieem A ludo, ut eum non lerrerct Judaeorum adversaria
uiihi tuciferi vidctur obiincre, qu;e ctsi non procva- muliiuido, qui paralus ernt cuncla fortiler susli-
let quidquid in me tenebrostim esl removcre, lamen nere, quaeab hominihus suoegentis sibi praenover.it
lucis pletinriaemihi gralissimam spera infundil, quae imrninere. Forma simili jmndepressiim, et a princi-
spes vcslrae cliaritalis beneficio non corifundit. Cum pibus populi minus jusie plurima jarn perpessum,
vero solus jubar plene cormi lerrse dignnnter se in- eanidem cum Paulo me babere foriitiidinein inonui-
fundel, cum mihi Christiis proesens lucis suoe pleni- slis,etne litleraenon sufficcrent, munus commonito-
lodinem superfundet, jain mihi adversarius graves riuni obtulislis. Qtiod ctsi nihit in se prelii vel
iujurisc lencbras non oflundct, vel mcam palientiam myslerii conlinerel, mihi lamen propler mittentis
praevalente malilia non obtundet. Aqua pleniludine benevolentiam coniplaceret, quia ctijtis mihihabetiir
dum pro meiilis raea pnrvitas procut jacet, veslra aiictorilns gratiosa , Conscquenier munera sunt,
inlerim mihi visilulio satis placet : quoe ci verbo auclor quae facit, pretiosa. Nunc vero et muneranfis
bono, verbo consolalorio me refovit,' et ad quaiuii- suhlimis auctorilas, et mtineris oblati nioralis uti-
lamcunquc fortiludincm myslico munerc me pro- lilns, divina ordinanie sapientia pariter convene-
ntovit. Neque enim vobis sufFicerc visum est, ul riint, et ad me consolandum opportuno tribulationis
milii parvulo scriberelis, nisi nbundantiorc gralia lempore devcnerunt. Zona enim quam veslra di-
muiuis etiam mysticum milterelis : quo multo sub- gnatio mihi miitere voluit ad cingeuduin, me con-
lilius, multo frequentius compellor adnioncri, ut vcnii, me commonct, ad omnia forliter siistinenduin,
patiens quid molestum, slndeaui » palientia non til aslriclis sinibus teneris reddar virililer expcditus,
dimoveri. Quem cnim premilsupereminensaltiludo, quibus lege solulis inveniiiir quisque ad currendam
ei necessnria esl mira palicnliae forliludo, quia eisi viam forlitudinis proepcditus. Denique «iiidutus est
illa ad premendum conatu plurimo non ulnlur, isle Dominus fortitudincm et proccinxil se (Psal. xcn). *
tamen inferior iniolernbililer nggrnvatur. llinc est Et : «Accingere, inquit, super femur tuum, poten-
auod quocdani eliam mulier, cum de summo turris tissime (Psal. XLIV): J ul seilicct cum potenli cin-
eulmiiie, molaris lapidis fragmen jecit, inferius ciione fuerilgraviter insigniius, omnibus innolescat
pracliaiilcin regem Abiniclech inlerfccit (Jtulic. ix), quanla sil foiiitudine praemtinilus. Ipse lamen
et quod illa supcrior poluit conatu facili propttlsare, cujus foriitudo coniparabilis non babetur, ctijus
ille inferior non potuit viloc conslantia lolerare. velle, posse est, cujtis patientia nostris angusliis
Quod si regi praulianli ex equo nuilicrem occurrere non lenetur, illos perhibct se niulto gravius susti-
conligisset, parum quiilem, vel nihil forsilan no- iic.re, quoruni dchiierat beiievoleiiliam oblinere;
cuisset, quia par pari ocquisviribus facilc restilisset, debuerat, inquani, vel quoniam ipse Deus, el ille
imo vir feminnm regali fastidio contempsisset. Si populus ejtis crai, vel saltem quia homo, et de illo-
autem idem rex in proccelso lurris muniminc resi- rum populo natus erat. «Laboravi, inquit, suslinens
deret, quot, qtiaeso, inferiiis pusitas mulierculas (Isti. t). > Et : <Si inimicus meus maledixissel mihi,
opprimere solus praevalercl; imo si mullos sibi siistiimissein, et ubscondissem me forsitan ab eo.
reges cl principcs inibi congregaret, quomodo eis Tu vero honio unanimus, dttx nieus cl nolus nieus
adjutoribtis soliim virum irabccillilalis femine;e con- (Psal. LIV).>Et alibi: «Ilomo, inqtiii, pacis meoein
quassaret? Qui si parcentcs lapidihus, eitm spulis quo sperabam, ampliavii snper me calcaneum (Psal.
solummodo vcHeiitiiliiierc, multi unuin forles femi- XL). > Cum igiiur homines gentis meae, homines
neiiiii possent oppiinicre, nec tot spuiortim imbri- pacis meoc, in qiiibus sperabam, amplienl etiam
lius sufficeret niiser resistere, nisi valida manus super me calcaneum suum pro gratia perperam in-
Dei feslinaret dignanter assislere. ferenles, pro bono inalum indebitiim referenles, vcl'
Non ergo niiruni, si Stcphanus mariyr occubuil, qnin rei vcritalem ad liquidiim non noverunl, vel
cuin ci geniis suoemultiludo gravis incubuit ; cum foiie quia cognilam non satis dilexerunt, quid mi-
enitii immeriluin unanimo illa spirilu lapidavil, tnn- D rum si raea parviias ad lam grave piaculuni obslu-
tum Saultts non lapidnns vcsliincnla lapidanliutn pescit, ct suh lanio gravamine impar viribus elan-
cnnscrvavil (Act. vn). ldera Saulus cum Paulus gtiescil? «Nec cnini forlitudo lapidum fortitudo mea,
posien faelus esscl, excitavit eiiam adversum se sieccaro mea aeneaest (Job vi). >
genlem suam, et inimicus fnctus esl vera dicens, el Jiibet Paultis ne palres velint ad iracundiam filios
ut frnlrcs suos inviserei, Jerusalem asccnsuriis provocare,'Sed in Dei patientia et doctrina vivendi
40aiul'v' 1. (ll'ia '"ic esset iiiulta el gravia|perpessu- eis iraniilem pracnionstrare (Coloss. m), ipsi atilem
vus. Tollens cniin Agabus prophela zonani Pauli, (si dici fas sit), maiidalum aposloliciim praelor-
ct alligans sibi maims el podes: « Virum,aii,cujus gressi, me parvulum provocare concordi spirilu
est zonn bocc, sic allignbunl in Jerusnlem Judai stint aggressi.El cuin lex perMoysen dicat: < Perso-
(Act. xxt). > Et ille aeciiigens forliludine lumbos iiain hominis in judicio non accipietis (Deut. xvi), >
stios, aiuliens diclum ad Job : « Accingere sicut vir ul inagiiuiii.iia parvuma:qualilcr audielis, volcns eos
lumbos tuos (Job xxxvui), > non sotum , iuquil, pondus et pondus non hahere, sed quale rnnjoribus,
atligari, sed et mori in Jerusatem parntns sum tale et minoribus judicium exbibere, in me ve.l pro
<Acl. xxi). >Telix Paulus qucm tanla cinxerat forli- liie isli perscriptam justilia? regtilam respuemiii,
 <75 EPISTOLJE. 1i'
et personara accipientes, me parvtilumaudire nolue- A , principes populi tenebranlur, et propter qtise illud
runl. «Le\ nosira, Nieodemus ait, non judieat quem- Vx, quod prsesumit, justo judicio nierebanliir, nd
quam, nisi prius audierit etcognovcril quid facint extremum lntulit : t Et nihil pntiebnntur supcr
(Joan. vi). > Curn auiem me inaudilum congregali contriiione Joseph (ibid.), tit plane oslenderet, quia
principes judicarent, et pro imperio, poleslntis in in hoc summa lolius nequiii;e constinimntur, quod
„ roe sentenliam promulgarenl, miror quia imllus Gn- minor frnter mnjoris imperio conteralur : qood illo
nialiel inveulus est riui mutiret, q.ui Iibertaie spin- passo nulla iste misericordia moveatur, quodillo'--
tus saniim erroneis consilium impeiiiret, monens tabescente iste hilarescere videaiur. Unde cuni ma-
seilicet ut ab bomiue discederenl, quem nullius cri- jores palriarchsc graves in JEgypio niolestias pnie-
minis reiim igiiominiositis arguebant, quem ini renlur, cum ad explorandnm infirmiora lerrse ve-
modtim Stisannae ad dedecus gravis infamioe produ- nisse dicerentur; cum edticti dc carccre, unum la-
cebant (Dan. xm). Ebi enim forte aliquis ille fuit1 men in vinculis relinquere cogerentur (Gen. XLII);
cui Iiujus rei cxitus non placeret, pro eo quod cote- nulla magis causa reputant se liaecineommoda pro-
nus qiiidquam simile velut de Susannn cognitumi mereri, quam quod fiatri minimo noluerint anlea
non haberet, tamen accusantibus judicibus quos noni misereri. «Merilo, inquiuni, hiec paiimur, quin pec-
yerilas, sed accepta potestas audiri faciebat, non B I cavimus in fratrem noslrum, videnles angusliam
fiiit qui refelleret quidquid illoruin teslimonium animae illius, ciim deprecarelur nos, et non audivi-
asserebat. Caeterum quia Susannani majoris longe, nius, idcirco venit super nos istn tribulntio (ibid.).t
ineriti qunm me novernl Deus esse, molus niiseri- Quod si frnter arguilur qui conlcrit fratrem suuin
cordia ei slatim invenlus est nori deesse, mittens eii (Ualac, u), nunquid non et civitas arguenda est
Danielem, qui tesles reprobos convicit fnlsitalis, ett conterens civem suum, cum in ea quauto major sa-
errorem cseterorum reduxil ad semitani verilalis. pienlium multiludo, tanto major debeat esse jusiiliae
Ego vero tanquam Joseph in infamin sum reliclus, , rectitudo ? Si auteni civiias non Babylonia, quae
tanquam reus adullerii carceri sum addicius (Gen. confusio nominatur, sed civitas Jerusalcin, quoe/)a«.s
xxxix), et non decreto legis, sed polius ira regisi nomiiie lilulaiur, civitas, ul scriptum esl olim, plena
coaclus sura dedecus sustinere, quod verius in alte-. judicii (Isa. I), civitas sancli, civilas quam elegit
rum posset judicii aeqtnias retorqucre. Sed reginai Dominus, utei cognitio sui nominis infiindalur, ut
volens humnno rea judicio non teneri, nec in se. de Sion exeat lex, et verbum Domini de Jerusn-
pcenam salis meritam rctorqueri, prior in clamorem, lem diffundatur (Mich. iv): si hoec, inquam, civilas
prorumpere callida feslinavit, et retenlo viri pallioi indiscrete quidpiam egerit polius quam prudenter,
testes sibi servulos convocavit. Ille ergo indiciis non si non jusle. si no.n pie, sed magis pro imperio vio-
tani veris, quam verisimilibus, et horum lestimo- lenlcr, quis non stupeal, quis non lugeat, quis su-
niis reginoe plnsjusto faventibus, quod falstim erat, slincal palienter? « Videns hujusmodi civilatem Je-
verum esse rex u.xorius aeslimavit, et non lam juste. sus, flevit super cam (Luc. xix). > Etalibi : < Jeru-
quam polenter pcenali virum ignominiae destinavU. salera, Jeriisalem, ait, quae occidis prophetas, et
Sicperastuliam accusantis.et ignoranliamjudicantis ; lapidas cos qui ad le missi sunt (Luc. xiu). » Missi
Joseph immeriiiispcenassolvit. Eteam quoemeruerat, quidem suraus ad hanc Jerusalera ul salvemur, ut
prsesens rtiina non involvit, eo quidem judicio, quodI ea et docente et duceiile de Babylonia liberenutr, ut
nostrumadliquidum nullus novit,quos;Deusadhucad I cuivis educto, juxla prophetam, cum panibus oc-
41 suorum secreiorum notiiiam non promovii. currat fugienti, etcceleslium secrelorura aquas pro-
Sed non miror si rex incredulus vel jEgypiia, ferat silienti (Isa. xxi). Quaesi pro panibus tapides
mtilier sic agebat, qtiorum neuler divinac religionii ingerat, pro aquis salubribus venenum offerat,
quis
vel jusliiise serviebal: quos loco et gencre tenebrosai non exhorreat, quis non resiliat ab hujusmodi nu-
^Egyptius conlinebat, ad quosparura sive nihil virii trimento, imo tam inlolerabili, tam delestabili de-
salus lsraelitici perlinebat. Denique scriptum est. p. trimento ?.
j
< Oderant autem JEgyplii filios Israel (Exod. Kecle Paulus confusioiiem hujus experlus civiia-
i). >
Caeterumsi filii Israel alterutrum gravare dilexe- lis, quae suis infertcivibus iram pro spiritu lenilatis,
runt, si majores palriarchoe Joseph rainorem detra- in manus eihnicorura poiius vult dimilli, quam ad
xerunl (Gen. xxxvn),' Amos propheta, irao snnclus, illam confusam et detestabilem rursus miili. Con-
qtti pereuni Spiritus loquebalur, ostendil manitesle,, fusa quidem erat cuni eumdem Pauluin educlum ex-
quid quare hujusmodi honiinibus inferatur : < Voe, tra templum absque misericordia flagellaret (Act.
ail, qui upuienti estisin Sion, optimates capita po- xxi), cum in illius moriem insatiabililer anhelarct,
puiorum, qni separati estis in diem nialura, et ap- expletura propositum, nisi Lysias tribunus militum
propinquatis solio iniquifatis :.qui comeditis agnosj fesiinus advenlaret, et de percuiiciuiiim manibus
degrege, et vitulos de niedio armenli, qui caniiis: e.um cum vi mnxinia liberaret. < Nuntialum esl,
ad vocein psalierii sicut David ; putaverunt se ha- inquil, tribuno cohortis, quia tota confunditur Je-
bere vasa cantici Wbentes in phialis vinum, el niliil[ rusalem (Aci. xxi). > Post biduuni autem cum idem
paliebantur super contritione Joseph (Amos vi). > Paulus apud Coesaream leneretur, ei aslaniibus Ju-
Cum propheia isle pluira eiuimerasset, qtiorum rei daeis pro seipso corara Feslo prseside loqueretur,
 75 PhlLIPPI DE HABVENGABBATISBQSM SPEI 7d
ostendcris quia iieque in teraplum, neque in legem A concilio super me consilium Iiaberetur, qtiidam ve-
Judoeoriimquidpiam deliquisset, el cortiin flagella teiis irse non immemores lempus adepti praeopla-
ei contiimelias injusiepeiiiilissei, Feslus volens Ju- tum, melatenlem, me a nuiltis ibi praesentibus ea-
daeis accusanlibus, cornplacere, loqnenti Paulo ita lentis igiioralum, suggesserunt, coegertuit in con-
legHur responderc ••< Vis Jerosolymain ascendere, speclu omnium nominari, el suspensum ad solem
ct ibi de liis judicari apud me? (Act. xxv.) > Vis, ciinctis nolum, imo nolabilem dcmonstrari. Mira
inquii, ad civitalem regiam proficisci, ut ibi uie- res! Mea in angulo apud se pnrvilas deiiiescit, et
rcaris quod juslum oeslimas.plenius adipisci, ubi lex in eoruin concilio men ininmia omnilms innotescit :
tua viget, ubi gcntis tuae principes conversanlur, qui cuiii solula stalione ad sua singtili recesserunl,
(ini ppndus el pondns abhorrenles, examen subdo- quod de me accepernnt, longe laleque ampliato fce-
liim aversanlur, ubi fons lnisericordiae, ubi sedes nore refuderunt. Sic illis defereniibus, et sinislro
jusiiiisfirepcrilur, ubi juxla Moysensicut superior, rumore cuncla complenlibus : diim prolala in me
ita et inferior exaudiiiir ! Al ille sciens in Jerusalem senlcnlia ab eis ventilatur, ubique locoruin cognitio
lale quid non hnberi, eainque legis vinculo affeciu niei nominis divulgatur, et quse angustis finibus
niisericordise,justitiae perpendieulo non teneii, ex- eoienus fuerat circttinclusa, jam non prseconiosan-
Iiprret et recusat illius judicio praesenlari, prudeiui g ctilatis,sed artilicio falsitalis ubique genlium est dif-
consilio mngis eligens apud exteros judicari. Ad fttsa.Magnailaque orta est disceplatio in sermonibus
tribunal, inquil, Ca:saris slo, ibi me oportet judi- diversorum, propler hujus famoc vel infamiaenovi-
cari, Judoeisnon nocui, neino potest me illis dona- tatem sibi invicein adversorum : aliis dicentibus
r.e : Caesarem appello (ibid.). Non vult Paulus quia bonus esl, aliis dicenlibus : « Non, sed sedu-
ascendere Jerusalem ut ibi judicetur, ne cum judi- cil lurhas (Joan. vn). > Alii eiiim oesliinatit juste
cari debeat, potius lapidetur, quia Scribse, Pharissei, niihi dedecus hoc ilialtim, ptitantes vcrum csse
piineipes saeerdotuin, populi seniores, ad lapidan- quidquid a tanlis primatibus auditint confirmalura :
liqni quam ad recte judicandum fuerani prompiio- alii vero dicunt, quia inimicus homo zizaniam super
res. Quorum voluit, sed non prsevaluit 42 id°m triticum seminavit (Mattlt. xm), et accusator fra-
Paulus serenare confusionem, tumtilluiii compe- trum veritatem mendacio subjugavit. Quoruni qui
scere, solyere pcstiferani miionem, reddens tam illis verius senliant, qui justius eloquantur, qui zelo
quam cscteris mullipliciter rationein, quod nullara rectiori eamdeni justiliam ampleclantur; ille quem
lemplo, legi, populo intulcrit laesioneui, addensque nihil latet omnium Judcx novil, qui sincerae noli-
suani seiiteiiiiuin (ot el tantis leslimoniis commu- tiam veritalis a cunctis pciiilus non removit. Non-
nire,, ut propler mtiltam ejus et scienliam el clo- C nullis enim innoluit, et adliuc forte plurihus inno-
quenijain, J/estiif? euni proeses diceret insanire : tcscet, veslroequeprudenliae quandoque plenius elu-
t Iiisanis, inquiens, Paulg : multao litterse ad insa- ccscet, quia ob hoc illorum iram compellor susti-
niam converlunt le (Act. xxvi). > Quod si vir lanlus, nere, proplerqtiod debuernm nmplioreni graiiara
gentis suoc principes non sedavit, uon sermonibus, obtinere.
licel veris ad veritatis lincam revocavit, quis ego Si eiiim denudati Noe verenda nequaqtiam nota
s,umut ad cognitionem veri meos possim reducere feci, sed in modum Seni et Japhet eis pallium su-
^eniores, ei ad parcendum mihi reddere proniores ? perjeci, quare, quaeso, niilii maledictio Channan ir-
Quando vel quoinoio ad eorum remotas ab invicem rogatur, cum Noe benc pro merilis Som et Japhet,
domos potero pervenirc, vel eosdem illic sedentcs benedictioiiis munera lnrgiatur? (Geiu ix.) Si cum
invenire, ut reddens singulis rationem facinm eos Saut ventrem purgarel, super euni gladium, non
ajiud quid sentire,et quod eveiierevoluertint mutato cxlraxi, sed in eum irruentes revocavi mililes, et
proposito resarcire? Vel qiiando vel quomodo eos retraxi, quare idem Saul gravat el persequitur me
rursus potero congfcgare, vel forte congregatos ad pusillum, forliuin caslra cogit conlra pulicem im-
audiendum rae parvulum inclinnre, in quorum con- becilluin? (I Reg. xxiv.) Utvobis fatenr, non liquet
^
sessu, ut mulli nsserunl, vix aliquis exaudilur, nisi plane quare faclus sira odiosus, nisi quia ul poiui
p.ari vcl forle ampliori fasligiq npniinis insignilur? faclus suin quibus debtti frucltiosus, juxta quod ut
< Divesquippe, tit lcgistis, loculus est, etomnes tacue- quasi per somnium recolo, quidnm elhnicus pul-
riiit. Patiperveroluculusest.et dicunt: Quisesl hic? chre dicil, qui fructifcrnm nrboretn loqueiitem in-
(Eccli. XIII.)> Loquenti ergo diviti facije divites ac- troducit (51) :
ccsseriini, ei sure privilegio polestaiis absentem Nil egopeccavi, nisi si peccassevocetur
Annua cultori poma referre suo;
paupeiera oppresserunt, tanla animositate quod in Quia ergo pro bonis mala mihi, quanlum arbitror,
ociilis suis crut plncilum exsequentes, et me nullo inferunlur et eadem non sine forli
niunitum defensore habenis liberiorihus persequen- palientia suffe-
runtur, nequc ego Paulus esse merui, qui non so-
les, ut nec parcerent diei festo : « Ne forte lumultus lum nullis tribulalionibus enervalur, sed in eis
spe
licrel in populo (Maltlt. xxvj). »
mcrcedis, et coronae glorians gralulalur, vestram
Cum enim dies feslus eorum ageretur, el concto qtioesodignationem, mihi misericorditer occurratis,

(.31) Ovid. elcgia dc uucc, vers. 5, 6.

77 EPISTOL^. 78
et sub fnsce laboranti precum vestrnrum hiuneiis dA.liomo tantje pacis, lantae sanctitaiis, tantse-faime,
succtirratis, ul citm mea parvitas impari grnvnmine qui alias Eeclesins videtur vcrbo et opere confor-
jam facescat, ad jd sufferendum veslris nieritis re- tare, eam tumen non refugit inlolerabililer aggra-
valescat. Quseso, ut pro puero qni male lorquelur, vare, phisquam dici valeal conlristathr, et quando
bontim Domiiuim exoretis, vestroque inlervcntu, vel ubi lioc a vobis meruerit, incomprehensibililer
cenlurionis vice, in salulem prislinam reformetis, admiratur. Etsi enirii peccando meruit ut eain tri-
ut el pnrnlytieo optnlum remedium confernliir, ei bnlari perniitlal justum judicium divinoe voltiniatis,
laus digna veslrse fidei referalur. Quaeso, ul jaceu- apud vos tau;en non meruit ut ejus esse tribula
lem in lecfo anle pedes Jesu per tegulas deponntis, gaudeaiis , sed spcrabat ut , si aliunde incum-
el grala imporluiiiiate lardanicin mcdicum inflc- bens adversitas qnidquam ei molestioe mintiaret,
cfalis, ut qiiem languor ad exittun curvat, ne vel veslra qtiam diligebat plurimum sariciitudo, mini-
suslineat corpus suiirn, ille potens erigal, et am- lanii misericorditer obviaret. Ilabebat ovem par-
biilanteni jubeat tollere leclum suum (Malth. vui; vulam, quoc apud enm creverai, de pane illius co-
Luc. v). medcns, clde calice ejus bibens, eratque illi sicnt
43 Qu'a vero, juxta quemdam ethnicum dulce filin (// Reg. xn). Quoe, relicto grege suo, inobe-
toqui miseris, paulo diuliiis sum loculus, meamqne B dientiac nolam gerens, ad caulas vestras venit, ibi-
miseriam verbis, el si non siifficientibus , lamen que pulsans aperlum oslium non invcnil, quia post
pluribus proseciitus, seslimans nonnulliim mihi re- illam, pastorem suum Ecclesia nostra uiisit, et illam
mcdiuni impertiri, si a veslra dignatioue merear ad propria, vestra, prout deenit, delectio lunc
vel aridiri. Si autem ahundantiori beneficio mihi rcmisil. Parvo auiem post tempore ctim eidem ovi-
rescribere non graveiur, major et efficacior mihi culoemorlms fterum vagnbundaeIevilatis occurrit,
consolatio confereiur, quia vulnus animi quod cru- rupta dentio' rcslicula obcdientiae, illuc eiiam recu-
descit gravi tribulantiuin ferramento, non medio- currit, quia et inconstans animus iieseit stare, et
criter mitigatur verborum consolantium lenimento. ptierilis oculus gaudet tiovis plusquam veleribiis in-
Iii.hac ergo loquendi clausula dico et desidero vos hiare. Quia vero qttidam vobis Iiospes novitius
valere, el vob scum cacteros, qui mois n®n recusant supervenit, qui apud vos uon parvam graliam adin-
tribulationibus condolere. venit, ovem noslram, fralrem noslrum, conlra
EPISTOLA X. suam tandem Ecclesiam reccpislis, dum illius hospi-
PHILIPPIADBERNARDUM. - tis voluntati salis, ut aiunt, facere voluistis. Inde,
Conqueritur de Pramonslralensi a Cislerciensibus Pater reverende, nostra provincia scandalizaiur, no-
contra voluntalem Prwmonsiratensium receplo. C stra Ecclesin peiiurbatur, pusillus ille grex, quem
Mirorsi vestra sanctilas dignabitur me audire, et suo Christus in Evangelio consolatur, in hoc veslro
ad fiiiem usque sermonis audiens pervenire, el non opere ineonsolabiliter conlristatur, nec potest vi-
magis indignabitur quod audeam vel nuitire,..ve- dere quod adversus eum sic agere veslroe placuit
stramque reverentiam vir nullius meriti coiiveiiire. sanclitati, quomodo justiliac, quomodo conveniat
Verum instans necessilas maleriam milii et auda- chariinli. Novil enim bonse memorioe pnpam Iimo-
ciam datloquendi, el vestra humilitas fidueiam au- cenlium imperasse, et hoc idem imperium scripto
diendi, quia vir justus, qui se novit sapienlibus et memori comniendasse, ne sine licentia abbatis et
insipienlibus debiiorem, reddere se non gravalur capituli nostri, quisquam fratrum nostrorum a no-
patientem parvulis audilorem. Cuni video quid mo- his recedere, recedentem quisquam praesumal reti-
leslum Ecclesiolae cujus sum (iiius iraminere, et id nere. Novit etiam quod inter abbates nostri et
pac.em et silentium illius longiuscule removere, ut vestri ordinis est condiclmn, et pacis gralia conser-
vobis fatear non possuai non dolere, et in hoc ve- vandae diligentius inlerdicluin , ne aller alleritis
slrae sanctitaii nec me reor, nec mereor displicere. fralrera prssnmat retinerc, nisi ille abbaiis sui
Est enim insensibitUate stupidn male sanus, vel licenliam polucril obtinere. Sunt et alia nonnulla
n
belluina feritate non mediocriier inhumanus, qui quse inter vestram el nostram Ecelesiam servnri
cum matris viscera concuti perlurbationibus in- debuissent, si vesirae snnclitntis sicut et nostroe
tuetur, obliius decem mensium, noti.ei compassione pnrvitalis servanda plucuissent. Ad quse omnia quo-
debila miserelur. Quse sil au(eni perlurbationis modo 1'ratribiis nostris, qui ad vos ad repelendum
liujus causa, incognitum non habetis, et utinam fralrem niissi sunt, respondisiis per eosdem fratres,
incognituni penitus haheretis, quia, ut video, levius et verbo et scripio noittin facere voluistis : qui
illa vidua dolorem suura ferret, si hunc ei vestra dixerunt 44 llu'a de scandalo nostrae et provincioe
reverensia non inferret. et Ecclesioedoluislis, sed lamen ad sedandura idem
Quoeso ne displiceat si vobis refero quid apud se scaiidalum fratrem noslrum remiltere noluistis.
illa conqueritur, imo conquerendo quantum afili- Dicitis, ut aiunt, quia mandatum doinni papaeInno-
gitur, quia etsi quare doleat ab alio jam audistis, cenlii nescivistis, cum fratrcm nostrum sine capi-
tamen quanltim doleat forte nonduin ad liquidum luli sui liceniia recepistis : eo autem cognito nullum
coguovislis. Cum uilendil quia non homo inimicus, ullerius recipietis, ne mandaio, quod non licet, per
quunvis qui nostra, inquit, lollil, inimicus est, sed inobedienliam obvietis
79 PIIILIPPI DE HARVENG ABBATIS BOME SPEI 80
Sed si culpa est mandato cognilo sine abbalis et, A proximum opprimere moliatur, unde idem proxi-
capiluli nostri liceulia vos e noslris queniquain re- mus scandalum patiatur, cum elsi necesse est ut
cipere, nunquid non eliam culpa est receptum reli- scandalum oriatur, tamen ei qui vel uni de pusillis
nere, cum idem niandatum non solum recipi, sed islis credentibus scaiidaium rnachinaiur, expedit
eiiam prohibeat retineri? Sic enim habelur in magis ul ad collum ejus mola asinaria suspendaiur?
scripto : « Fratruin veslrorum qui slabilitntera Ct (Matik. xvin; Marc. ix.) «Nonne per poieniiam, ait
obcdientiam promiserunl sine proprii abbalis el Jacobus.vos opprimunt, et ipsi traiitinl vos ad jtidi-
capituli sui licentia nulltts discedere, discedentem cia? > (Jac. 11.) Immerilum proxinium opprimere,
nnlhis praesumat retinere. > Eidem ergo senieniiae et ad tribunal eum trahere poteslatis, Jacobus non
subjncebit et discedens, el qui discedentem sinc ocslimat esse justitiae, non esse chnritatis, cum liec
licentia retinebii, nec majoris culpoeest in recipiendo poienlior imoolenti, nec mnjor molestus esse debeat
/ratrem, mandatum cognitum non lenere, qiiam innocenti.
/•eceptum post acceptam mandali noliliam retinere. In hoc proposito non molestandi proximum pu-
Ad quid enim aposlolicortini vel scripta Vel privile- sillus ille grex sestimans vos manere, missis qui-
gia diceraus invalere , nisi ut eortim munimento busdam fratribus huinililer voluit vos monere , ut
cuique liceal quae sua sunl in paee debita possidere. " fratrem suiim qui contra vetitum prsestunpsil huc
El si forte ca vel per yiolcntiam, vel per ignoraii- venire, ad suam juberetis Ecclesiam, uljustumvi-
tiam alter invaserit, celerius reslituat cum aposto- debatur, redire. Quibus respondistis, ut aiunt, non
lica scripta cognoverit? Dicitis quemdam venisse ad esse vestri ordinis ul quemquam semel rccepluin
vosquidixit, « Quod abbas Prsemonslraierisis, et reddere debeatis, et ad suam Ecclesiam invitum
noster abbas et alii, nescio qui, praeUicto fratri ii- rcdire compellatis, sed hanc molcsiiain nilautur
centia concesserunt, et quem eaienus recipere re- aequo animo tolerare, et vosnilemini, si vita comes
cusastis probationi vestrae tunc primilus mancipa- fuerit, sequipollenli beneficio compensare. Simile
stis.i Sed hoc ipsum, ul noslis, abbas Prseinonstra- quid, ut nostris videtur, respondit quidam frairi suo
tensis, Laudunensis, Breiriensis, Slenveldensis, viva qui sollicite repetebat, quod repetendi jure patrio
yocc in yestri prsesentia negaverunl, et nec illi compelebat : Teneo, inquit , longumque tenebo.
licenliara se dedisse, nec islum ad vos nuntiuiri Non cst vestri ordinis, ut fratribus veslris ; si
transmisisse constanier astruxeruni, et eorum ve- tamen fratres vestros eos qui nostri sunt ordinis
ritas debuit, ut videlur, sulliciens lestimonium per- digriamini judicare, yelitisquod suttm est dileeiionis
liibere, non cujusquam nescienlis, ne dicam men- „ debito resignare, et est vestri ordinis ut eis invitis
tienlis, asserlio prsevalere. Denique cum quibusdam el contradicentibus reciperelis quod receptum ad
yestrorum suggerenlibus domnus apostolicus abba- augendum eoruin scandalum tenerelis. Non est ve-
iera noslrum faceret sibi Parisius praesentari, et stri ordinis ul pacem mutuam servaretis, ct eis
eum proesenlatum ul darel fratri licentiam dignare- etiam qui Deo utcunque servire desideranl, pelra
iur verbis satis humilibus adhortari, ahbas noster, scandali non essetis; sed esl vcstri ordinis, ut quod
sicut nostis, respondit quia si haecilli ab eo licentia vobisnon vultis inferri, eis potentialitcr inferretis,
conferretur, nosiroe provincise, noslroe Ecclesix, volenles eos ferre quodillatum ab45 a' 10non volun-
toti ctiam ordini lion parvum scandalum inferrelur, larie sufferretis? Mirus ordo. Miranlur, ut aiunt,
et ideo nullo pacto, nullo consilio, hanc ipse licen- nonntilli qui audiunl quis hunc ordinein ordinavit,
tiam largiretur, nisi forte prsecepto inevitabili quis propheta, quis aposlolus commendabilem prse-
cogeretur. dicavit, cum in Scripturis sanclis tam excellenter
Verum domnus papa misericordiler agens, ne fralerna pax et dilectio commendelur, ut sine illis
viderctur vel nostrara Ecclesiam, vel nostrum ordi- virtus alia non suflicere judicetur. Quae ergo vobis
nein aggravare, etsi commonuit, tamen noluit im- ulilitas in sanguine eorum dum descendunt in per
pernre; et cum posset oneri esse, ut Christi apo- D turbationem, quia vos existimant suam pro nibilo
stolus, acceplam potestatem noluil exercere, sciens ducere lsesionem, et sic quserere tuide vestra Ec-
illam non in desiruclionem, sed in oedificalioiiem clesia prosperelur, ut corum profectui veslra pro-
noslri ordinis se habere. Bene Deus Ecclesise consu- sperilas adverseiur? Quaerogo utilitas, si cum in-
luit, cum taiemei pontificem largiretur, qui omnibus tolerabiliter aflliguntur, illam propheiaedeprecatio-
omnia fieret, ul omnes lucraretur. Verumlamen, ut nem furidere compelluntur? « Da eis, Doraine (Ose.
dicitis, praccipiens proculdubio prsecepisset, si hoc ix). > Quiddabis eis?« Da eis vulvam sterilem ei
ei vestra reverentia consnlere voluisset, fieretque ubera arentia (ibid.), > quia scilicel eorum fecundi
velul necessarium imperio poleslatis, quod gralui- tas in luorum vertitur ruiiiam parvulorum, et im-
tum non fiebalaffeclti consenlaneae voluntalis. QuodI porluna eorum plenitudo paccra lurbare non raetuii
ideo, ut sestimo, consulere noluistis, quia 'non esse infirmorura. Et Apostolus, qui iii aliorum consuevil
consulendnm veraciter cognovistis, ne gratiam quami perturbationibus conlrislari, lurbalis compatieus si
apud eum 'arapliorem cseteris obtinetis, in noslrami mile quiddam cum eis videbitur imprecari: «Utinani
parvulorum oflehsam verteretis. Quid enim refeti abscindanlur qui vos conturbant! (Gal. v.)
ulrum per suam, an per allerius poienliam quisi Quod si eos dicilis advcrsus vos injuste coinmo.-
81 EPISTOL.K. 8-2
veri, et qtiod agere voluisiis ab eis nec deberc ncc A ut simiha jam non timeant operart. Qni cum siniilin
posse probiberi, quia in recipiendo fralrem nostriim esse quse cogitaverint, fallaciler arbitrantur, illiciia
dpmnj apostolici assensum hahuistis, cui et ipsi non fiducialiler operaniur, et cum sic majorum seienlia
ponlradicere et vos suiisfacere debuistis, sciuntpro- obscuro tramile parvulos anteibil, islorum infiniia
fecio, ut aiunl, quia et vos ad recipiendura doniniis coiiscienlia deperibil. Sic aulein ait Aposiolus:
apostolicus non impegit, etjpsos ad dandum ei licen- < Peccanlem in frntres, et perculieiiles eoiiseientiam
iinni ea discreiione, quoe siia est, non coegil, sed eorum inlirinum, in Christum peccnlis (l Cor, viu).i
qtioniam apud etim nieruistis graliam invenire, noa Si vero quod praemonslrnliir ptilnveiiiit non esse
jubendo, sed paiiendo veslrse seu vestrorum volun- penitus imilanduni, aflirmaiit procul dubio nec eiinm
lati videtur consenlire. Neque enim hanc noslris, esse a majbribiis praenionslranduni, et eoruni slafiin
ut aitinl, molesliam inferii pateretur, nisi ad palien- judicant liberlatem, non intelligentes cordis vel
dum vestris stiggerentibus urgeretur, et hoc sibi operis veritatem. Et « ut quid , nit Apostolus,
puinnt vesiri el affirmant iicere quod ita violenter libetias nica judicaltirab aliena cqnscieniia?>(/ Cor.
pisi sunt exlorquere. Sed eslo. Omnia eis liceiit, x.) El ilerum : < Cqmmendantes, inquit, nosmct-
iiunquid omnia expediunl? (/ Cor. 10.) « Non siim ipsos ad omnem conscientinm hominum (// Cor.
liber, ait Apostolus, non sum apostolus, non habeo B iv). >Itac omnia vel sua vel allerius poieril incoin-
potestatem hoc et hoc faciendi, sieui coeteri aposioli? modn reinovere, qui lam ab his qusc non licent,
Et lamen non sum iisus hnc polestate, ne fialrem quam ab his quac non expediunt elegeril nbstinere,
meiini seandnlizein : ne quem veslrum gravaremus, sjb iUis, ut seipsum iminneululiim nb lioc saecuio
rie quod offendiculum demus (/ Cor. ix). > Non vult tucalur ; ab, islis vero, ut proxiniormn infirraiialibus
Apostolus id agere ad quod sibi potcstativam videt medeatur.
licenliam sulfragnri, quia boc idem sentit charilalis Quod <ilrumqtie adeo diligenlcr condeeel ob-
legibus refragari, duin in eo inveniuir aliorum uiili- servari, ut alterum sine aliero non debent sufli-
ias impediri, quibus fraleriiilatis jure debet utilis ciens aestimari, quia non satis Deo probabilem se
jnveniri. Denique non vull occasionem dare his qui oslendit, nisi qui eliam, quantiim in se est, proxi-
pccasionem diligunt delinquendi, qui cx majortiin mum non offemlit. Ille aulern Deo placct, et honii-
Operibus assuniunt sibiquasi materiam offendeudi, nibus est probatus, 40 q"i n°o solum justitiam, sed
qui veneno maliiise molestare proxiraos non veren- et pacem fuerit ampiexatus, ut Deo stttdeat per justi-
lur, dum soliim non iiitentioiie intrinseca, sed tiaui deservire, per pacem vero proximis couvenire.
Jtclione forinseca sanclos qui sunt majoris nominis, « Kegnum Dei esl, inqtiil Aposlolus, justitia et pax
iniilentur. < Quod facio, inquit, et facium, ut anipu- (Rom. xiv), t et : < Pacein sequimini sine qua nerao
lem occasionem eoruin qui volunt occasionem ut, videbit Deum (Ilebr. xn). > El ilerum : « Sollicili
in quo glorianlur, inveniantur sicul' et nos (// Cor. servare uniiatem spiritus in vinculo pacis (Ephes.
: '
ii). > . iv). > Et Zacharias : < Yeritalem, inquit, tnutum et
Quis malevoltis audiens quod, velit nolil nosira pncem diligite (Zach. vui). > Hsec autem pax non
Ecclesia, suum recipitis fugitivum, non a vobis solum in cadem domo, vel in eodera claustro finni-
toncipial, vel conceptum adaugeat nocendi similiter lerest tenenda, sed inter reniotos etiam esl haben-
inceiiiivum : gnudens si concepiam malitiam potue- da, ad onmes qui Deo servire desideranl sic esse
rit adimplere, et glorians iu hoc actu quasi vobis debet extensa, ul eorum alt*>riab ultero nulla in-
similis appnrere ? Sunt enirii plerique religionis geratur oflensa. < Sine offensione, inquit Apostolus,
liabitum prselendentes, non tam paci fraternae quara eslote Jmlseis et Graccis, ct Ecclesiac Dei (/ Cor. x).>
turbationi studium impendentes : qui magis gau- Et iterum : < Ut silis, ait, sinceri et sine offensa
denl, si de attero inonasierio quemquain sibi altra- (Pliilipp. i). >Et illud : « Neinini dantesullani offen-
xeriiil blandiineiilo seduclum falsitalis, quam si eum sionem (/ Cor. vi). >
educant de soeculo vel exemplo justiliae, vel verho L) QuOd si nulli fidelium est offensionis qiiippiam
veritatis. Pulanl qtiidem se ad honorem maxinium inferendum, quaiido amplius clericis est a inonacliis
pervenire, si in suam coloniam elegeril quis trans- deferendum, ul qtiornm est quasi cogiiatn religio,
ire;si spreto monaslerio in quo hnusit religionis eorum cor uiiura il nnimam unain eflicial spiriialis
quasi lacieum rudinieiilum, ad ipsos transmigiave- dilectio ? An monachorum Deus iniuiim ? Nonnee!.
rit, aecepturus quasi majoris ordinis dignius incre- clericorura ? Imo et clericorum, quoruiu unus Deus
mentiim. quijustificat tatn clericos qiiam mbnachos ex (idee.l
Hujnsmodi hominibus non est ea quam desiderant per fidem, non ut invenialur juslificatos ileruus
occnsio Inrgienda, sed eorum proesumplio prudenti zelus et rontenlio demoliri, sed utaffectu muitio et •
consilio retundenda, el vir benevblus recte nianum profectutn conliuuo ad uiiguem studeant expoliri.
diligit eiiam a licitis revocare, nc, occasione acee- Cum autem lanta pax, tanta coucordia, lanla di-
pta, suam malevolus praesuinat illicilis occupare Ieciio inler eos debeat esse, qui sive clerici, sive
iiii eiiam quos consiat non profunda scieutia subli- monnchi, unius Clnisti discipuli volunl esse, qtiihus
mari, non inlelligentes quse a majoribus viderint dicii : « Pucem relinquo vobis, paeem tneam do
aciilari, quasi excmplo qtiodam se putant invilari, vobis (Joan. xiv), > et : « In hoc coguoscenl omnes
85 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^ SPEI g-i
quia mei cslisdiscipuli, si dilectionem habueritis ad A , contra Judam. Quod quid est aliud qnam monachus
invicem (Joan. xm). > monachum et simul ipsi contra clericum ? Sed Apo,-
Mirandum est, Paier reverende, quod videmus in sloltis : « Si invicem, inquit, mordelis ei. comedi-
conlrarium id converli, etjuslos pucis lerininos sic tis, videle ne nb inviccm consumamini (Galal. v). >
everli, ut plerique el religionis arcem videantur Hujusmodi morsus in noslro et vestro ordine vel-
amplccti, et tanien a pace et concordin proximorum lem nullatenus inveniri, et in assmnpla religionis
inveniantur deflecti. semila, neutrum ab nltero praepediri, sed utriitnqiie
Attendens igitur quia religio proficit, hilaresco, exemplis mutuis humililer erudiri, et non linbitu,
sed attendeiis quia dileciio delicit, contnbesco : et sed nffeclu, non loco, scd spiritu couniri, ut qui reli-
utrunique siniul considerans, ohstupesco, qiioniam gioni ciirnm pnulo caeterisampliorcmvidentiirimper-
ad videndiim qiiouiodo isla convcniani, nullaienus tire, sluderenl eliam honore et amore invicem prae-
invalesco. Ptitavi aliqiiando ut modernis temporibus venire. Sic eniin vigeret pax mtiliiaet ahuiidaret
implerelur, qtiod per Isaiam Dorainus pollicctiir charitas, profeclo refrigesceret mullortim iniquitas,
(cap. 28) : Ponam, inquiens, judicium in pnndere, ei non soliim is qni ex adverso ost, nihil hnbens mn-
ct jusiiiiani in niensura, ui scilicet inter religiosos Itiin dicere vererelur, scd et de illo ulioque sic unito
sic aller allorum judiearel, quomodo se judicari ab B I recteilludprophelicum dicerelur:» In pace et seqtti-
allero pracoplarel, et quod sibi non vellet (ieri, nec laie nmhulavit mecum, et muhos averlit ab iniquitale
etiuni fncerel nlieri. Nunc vero plcriquc qui laxiore (MuLic.2). 147M1'' 103quippe lam religiosos quam
via religionis janunin siinl ingressi, illis aiident de- sscctilares non mediocriler aiijtivaret, si uterque isle
trahere qui disirictius proposilum sunl aggressi, et ordoin pace el aeqititaleconcorditer anibularel; si cum
qui sibi videntiir paulo religiosius conversari, levioris alier alienderel posnitenliacgratiaquidquam amplius.
proposili viros inveniuiilur aliquanlulum aspernari, aliero se sufferre, non inmen ex eo proesumereisu-
nescienles vel polius non lenenles illud Apostoli : perallcrum secfferrc, ciiin non inajor corporis pas-
< Superiores sibi inviccm arbilrantes (Philip. n). > sio, sed huinilis spiritus, mnjor dileclio , acceplnbi-
Hsec pestis, haec contagio late serpit, haec gratos lis hnbea ur, si lamcn Deus ad aceepinndum quod
religionis flosculos sic decerpit, ut vjx ad fructiim ngiinns dignanter converlalttr. Quis seit, ailJonas
spirilus venialur, in cnjus catalogo pax et charitas (cap. n), si convertaliir et ignoscat, el revertalur a
iioiniiiaiiir. Quisjam ordo siue querela conversatur, furore irse suoe, et non peribiinus? Si quid ergo vo-
quis ordo esl qui non de alio ordine conqueralur, bis licilum aeslimatis, videle ne hoeclicenlia offendi-
diim alter alteruni affeclu lenero non supporlat, sed culum fial infirrais : infirinis, inqiinm, tam vestris
alter quacalterius sunt, apportat ? Alter allerius vel ^ qnam aiostris. Sictiteniin apud nos plures sunl im-
terras velaniinus [aniinum?] nililur occupare, alte- ^effeClf;sic apud vos, non omnes, pnce veslra dixe-
riusterminos angustnns, suos avidius dilatare, insli- rim, sunlperfecti, imo quidani eorum cura a vobis
tuta sua coniniendans, alterius famaevel iiomini de- id quod licilura vel est vel csse videittr, assuinunt,
rogare : quoe alterius sunt iiiiininuens, sibi paulo a scipsis pleraque superaddeudo prsesuraunt. Qtto-
amplius arrogarc. ruin illi qui missi a vobis in nostris parlibiis demo-
Nostis quaiitum veleres inonachi qui nigro habitu raiiliir, jaclilare in auribus populi glorianlur : quhd
vcsliuntur, qui juxtn praecedenliumPalruni instiluta frnter noster , cuni monachiis factus fuerit, ad eos
trilaiu religionis semiiam gradiuntur, de austera remittetur , de cujtis praesentinet eis eril gloria et
novitale Cisterciensiuin conquerunliir, augmento nostra Ecclesia rubore cunfimdelur. Quaejactatio ,
quorum ipsi, ul oes.limant,et fama et numero mi- quaeprovocatio non a Paulo npostolo esl nssumpta,
nuuntur. Nostis quantuui ipsi Cistercicnses islorura sed a seipsis procsumpla: quos idem monet Aposto-
teneriiudinem.etmollesdelicias leprehendunl, et ea- lus, ne popularein gloriam auctipenlur, ne proximis
rum [eas?|ad nionachos nullaienus pertinere conten- suis quidquam molesticemachinenlur. < Non efficia-
dunl, qui quoniam parcioris victus el habitus fasti- y mnr, inquit, inanis glorise cupidi, invicem provo-
gium apprehendunt, non satis, ut dicilur, atiorum cantcs, invicem invideiiles (Gal. v). > Cum aiitem
infirmilatibus condescendunt. Ab utrisque auteni hocc et hujusmodi plttriina inter eos qui religiosi et
clcrici regulares nonnullus, ut aiunf, niolestias videntur et stint, vel videam vcl aiidiam ventilari,
paiiuntur, qui lainen Deo utciinque servire inoliun- compellor, plusquam dici valeai, conlrislari: et cum
lur, et qui vellenl et deberenl a monachis collabo- nondum videam quid me possit super hoc consolari,
rnulibus adjuvari, conqiierunlur plurimum ab eis saiis congrue possum illttd propheticum proteslari:
resisteiilibus se gravari. < Consolatio, inquit, abscondiia est ab oculis meis,
Unde non jani niirnndum est, si jEgyplios adver- quia ipsc inter fralres dividil (Ose, xm). s Unde ct
sus iEgyptios videmtis concurrere quod per Isaiam quo infernus hic procedat non suffieitadmirari, qui
(cap. 19) Domiiius comminatur, vel si impiusjustio- dividit inler fralres , quos dicehal amicabili vinculo.
rem se dcvoral, quod prophela Habacuc (cap. 1)i colligari, maxime cum servire Deo idem non parvo
admiratur, cum in populo Israel unusquisquedevoretl siudio nioliantur, et Deo servienies iiivicem diligere
carneni brachii sui, juxla proedicluralsuinm (cap. 9),, juheanlur, et diligentes invicem non uiorsus amari-
Manasses Ephrnim, Ephraira Manassen,el simul ipsii tudinis, sed pacis osculum largianlur. Utinam hunc
«s EPlSTOLjE. 86
inrernum Chrislus noslroe saiuus avidus morderet, A-quserenlibus civibus quis, quare Iiujus inccndiiproe-
imo utinam istara mortem misericordiler ahsorbe- sumpseril auetor esse, prosiliens in medium : < Ego,
ret : quacvidelur eos in dissensionis tumulos sepe- ait, qui volui nolus esse. > Cum ergo niillalenus af-
lire, qnos deberet vivificans dileclio counire. Unde feclarera hujiisce liluliim pravitalis, mihi tamen ira-
aulem inter fratres istn divisio , vellem scire, sed pressus est, conlra propositum volunlatis, dum im-
hoe mihi magnus.labor est invenirc , quin ntmdum pius 48 amicus, nedicnm, inimic.us homo, qni me
possiun in illud Dei sanclunrium inlroire , ctijusal- vobis nbsenlem et incognilum nominavit, avcrsa
iitudo Inijiismodi absconditum videlur operire. Uti- inanu.zizaitin super Iriticum semi.navit(Matth. XIII).
nnm ergo possem vestram gratinm promereri , ul Qui quomodo id fecerit, quis sapiens, non admirans
mererer vestris responsionibus edoeeri : qui quo- veliementius obstupescat, si tamen et liquido rei
ninm in cellam Clirisli vinariam inlroistis, illie, ut veritas innoteseat, et si diligenlius considerel qtiam
seslimo, et hanc scientiarn invenistis. Ulinam mihi veram, quamsinceram, el fraui frater , et lilio pn-
parvulo dignnremini respondere, et snper hoc non ler exhibere debeant charUnlcm, maxime qni reli-
me soluni, sed et mecuni plurimos edocere ! tilinam giosam profitentur voce el liabitu snnctitnlem ? Ple-
huic responsioni vel parvam dignnremini moriilam ft rumque nulem nulliis invenitur ad noceudum, cuivis
inipertire, cujns est offieii nescienles misericorditer misero gravius iiiiniiiiere , quam qui ad subvenien-
erudire! Si apud vos esse cujusquam meriti me vi- dum debuerat proximus apparere : praeserlim , si
derem, profecto ad respondendum inslantius vos qui nocere desideral, dilior, si polentior bahealur,
urgerem, el exactor avidus silentium non tenerein, ul qui sibi credat populum habere mereatur.
donec a sanclilale veslra id sive opportunius sive Hoc nimirum tempore , imo hac tempeslate po-
importiinius extorqiier.em. Ut enim vertim fatear, tesl quis rarum admodum invcnire , qui juxta de-
non parvuni gratise conferretis, si super hoc inilii , cretum Moysi, parvum ut ningiium diligat exaudirc,
imo nobis ignorantibus aliquid dicerelis, quoniodo qui vel tacens ciigat a judicio continere vel ad fa-
scilicel el ad serviendum Deo inveniamur nonnulli ciendtim illttd, dignam diligentiam adhibere. < Par-
consentire , et lamen sic ab invicem disseniire. vum , inquit Moyses , ut magnum audielis , quia
Quod si de plenitudine veslroe scienlioe , noslra noii Doinini jtidicium cst (Deul. i). Cacterum cum apud
meretur nriditas irrigari, vestris saltem oratioiiibus, Vallem-Claram qitidam ex fralribus vestris noslram
et volumus el pelimus adjuvari, ut det nobis Dens vobis diceret veritatera , et persona poteniior suam
ct nil aliuJ sapere quam oportet, et id plenius sa- ex opposilo voluniatem, eui potius aurem credulam
pere quod oportet. Vale. C veslra palerniias inclinavil , salis rei exitus indica-
EPISTOLAXI. vit. Illo quippc tacenle, qui quandoque [salvos fnciet
PHILlrPIADBERNARDUM. filios pauperum et humiliabit calumniutoreni (Psal.
Miratnr, erescenlibus novis reformalionibus religio- 71),] taccre pariter vestra reverenlia non elegit,
lorum, non crescere mutuam inter eos cliariiatem. vel sermonepacifico cnlumniatorem a proposito non
Sicni plerosque facit claros eminentia merilo- abegit; dum nudilus ejus caliiinnias in verilateni el
runi, diim eorum hona opinio perducitur ad noti- misericordiam non redegit, sed premi et opprimi
liam plurimorum, sic nonnullos quibus non suppe- suoconsilio, suo jndicio me coegil. Suo, inquam,
til optnbilis virtulum cluritudo , nihilominus reddit nam sicut longe melius noslis, hominis et non Do-
nolos famoe reprehensibiis lurpiludo. Cui simile niini esse judicium comperitur, ubi praelata polentis
quiddam apud quemdam ethnicum recolo me Iegis- voluntatcvcrilas paupcris non auditur, cum summus
se, qui diversis juvenibus diversa hujusrao.di memi- ille judex nttllius accipiat granililaiem , sed solam
nil accidisse : vultuscjus vident aequitatera. Nec dubito quin ves-
Tam mala, Tliersiien proldbebat \ama lalere) trtim illud judicium protulerit praecipitalio potius
Quam pulchra Nereus conspiciendus erat (52). putativa quam raalilia proosumpliva,quianihil invi-
"
Ctim autem me apud vos non commendet Nerei dioe, nihil maliiioeveslra: ascribo sanclitati : cujus
florida pulchritudo , nolum quiilem efficit Thersilis simplex aestimatio non prudens obstinatio nieaeno-
horrida lurpitudo, et cujus corpoream faciem non cuit parvitati. Verumlamen ne incauta aeslimaiione,
novislis , sinistro agente susurrio , Urpem famam justus ille praeceps in aliquem et noxius Iiaberetur,
vel iufamiam cognovislis. De qua cognitione mea et tam protatae senlentiae qaam suae reus ignoran^
non magnopere parvilas hilarescit, imo , ut vobis tise teneretur': < Causam, ait, quam nesciebam di-
falenr, non mediocriter erubescil, quia non sic am- ligenter invesligabam (Job xxix). > Sed hoc mea
biebam mei notitiam vos habere , ut vestris in ocu- miseria, hoc mea meruil injuslitia snslinere, quae
lis vellem sordidus apparere. Neque enim impu- ciira deficiente gratia, noluit a prohibiiis abslinerc ;
dentem illura decreveram iraitari, qui, cum insatia- summum illum judicem ad tantam poiuit iracun-
biliter affectaret fnmam sunm largius dilatari, nec diam commovere, ul nollet a me misero lam graves
aliquid posset dignum, aliquid proecipuum operari, molestias amovere. Etsi enim in vos vel in eos qui
invento consilio leinplum civitatis succendit, et mihi graves fuerunt, nihil me recolnm deliquisse ,

(32) Ovid. lib. iv De Ponlo.epist. 13, vers. 15,16.

87 PHILIPPI DE HAUVENGABBATISBON.E SPEI 88
seio tamen In conspectu inlerni judicis, me lam A adeo lamen adversus invicem recalcitrant in jtin-
multipliciter offendisse, ut jusle permiscrit el nieain clura, ut lenenles mandatum quo ad diligentlum
graviter opprimi parvilniein, et in nieaiii miseriam Deumjtihenlur laudabililer proficisci, sccundum et
vestrnm dccipi sanctimtem. Verum, sicnl dicere vo- siniile inveniaiuiir reprehensibililcr oblivisci. Tanta
hiislis, ui stib munu cadercm oppriinenle , sic vel- quidera peslis, tanla inter eos inquiemtio jani ver-
lem, mtilato dicerelis proposito, ut liberet Deus"pau- sntttr, ut et ordo de ordine, et homo de hoinine non
perem a poleule, paiiperem , inquain , cui non est mediocriter conqiieralur, et cum alter alteri gravis
adjutor (Psal. LXXI),paitpcrem, ad qtiem yulneran- admodum habeatur, raro cuiquam amor debiius vei
duin lam gravitcr poienlium desacvit multiludo, ut revercnlia deferalur. Plttres niitem qui non pa.rvam
vix spiret vel respiret relicti seminecis lassiludo. videntur dareoperam sanrtiiati, voluntati majorum
Si aiitera cui nocere voluisiis, non vuhis eidera et potius quam pauperum defernnt verilati, leuenies
auxiliiim inipcrlire, dignamini saltem, qua:so , ejus quod Antipater Caesari legitttr respondisse, dicens
iguornntiuiii crudire , quin non soltim inllictorum non homini, sed nomirii Roinano ainicuni se fuisse.
grnvainine vuliieruin conlabesco, sed et gravi modo Quibus vero modis clerieus monacho, nionachus
imperitiae niltilominiis elangtiesco. Polesl quidein clerico, vel etiam clcrico clericus, lnonacho mo-
liuic niorho duplici, veslru, nisi fallor , mederi ma- B nachus molestus sit, quia in illa epistola diffnsius
gnitudo , et arentem inopiam veslrn dives tergere dixisse me rccolo, in praesentisupersedeo recen-
pleniludo, el nimirum vcstra non laesura, sed con- sere, proescrtiinne vcslram reverenliain verbis in-
veniens usiira videretur, si pro damiiosimpliei du- veniar prolixioribus detincre.
plex henefkium redderetur. Quod titrtimque lamen Per illum igilur vos deprecor, qui suani vobis
si non esl possihilitatis vesirae, vel polius volunta- scienliam, suam contulil sanciitalem ttt stiper hoc
tis, volo saltcra, ut dictum esl, eorum alierura mihi digneniini meam inslrttere parvilatcm. Quomodo
iuiscricorditer inipendaiis, ul videlicet si non con- scilicet religiosis adesl, et in appelilu cuulcstiuni
fertis suniptuosnm inflictis viilncribus medicinam, laiua consensio, el ab invicemlanta dissensio, quo-
convertalis vcl lcnetn calamtim ad doctrinam. modo ad tenendum religionis fastigium sic feslinnnt,
Aute liienniiim quaindam vobis epislolam allega- et a dilectione nuilua sic dcclinant, quomodo in
vi, in qua, tit recelo, vos stimmoperepostulavi , nt amorein divinum reclis possint grcssibus amhulare,
quod milii cluustimerat, dignarelur vestra sanciitns et in fralerniini tam repreliensibiliter clnudicare ?
aperire , sed, ut milii post diclum est , i n marius Et « uiinam esseni vir non habens spirilum, el men-
vestras non meruit eadern epistola pervenire. Ejus- r. daciuin potius Ioquerer(il/icft.n).> Nequehocloquor,
dem veio putei adhuc lanta mihi videtur altitudo , ut majoriim derogeni sauclilati, sed ul motus meos
ul ad eam pcriingerc haurilorii mei non possit he- veslfacindicem majeslnti, uteosdera cognitos, vesira
beludo, ciim volcnti haurire mira difficullalisnebu- scieniin, vestra henevolentiadignelur abolere, nisi
la se offtindai, cl secrclum requisiltnn profundiori forle quia scilis in vermibus pauperlalis etsterqni-
sublerfugio se abscondnt. Cujusmodi profunditnleni Iinio mc sordere, verniescenti ct sordenti dcdigua-
non dubilo vos plenius, vos limpidius atiigisse , cui raiiii respoudere. Vale.
daiuin esl in eellam vinariam ct Domini sanclua- EPISTOLA XII.
rium introissc , cui Leo de tribu Juda et solvere! FUILlrriAI)EUGENIUM 111PAPAM.
seplem siguacula el librum voluit aperire (Apoc.v),, Petit a poniifice subsidiumcontra perseculoressuos.
vcsiroque niinislerio lurbis discunibenlium alimo- Si me vobis parum loqui veslra dignatio patere-
iiiam imperiirc. tur, si loquenlem me audire veslra paiienlin digua-
Movetme quotl nostris lemporibus et reiigfonemi retttr, tribulalionis meoevobis liisloriam recenserem,
video dilalari, el dilcclioncin fraternain pluriinuin> ut vel sola mea relatione, vel vcstra pariter respon-
coarcinri : quotl plures etad bene vivendum lauda- sione solamen aliquod obtinerem. Ctun enim quis
biliier incandescuiit, el lamen a diligendo invicemi D ] fasce impari proegravatur, putat se illum ferre levius
refrigescunt. Nullis retro diebus religio lantis va- si loquatur, si auri audienli enarret vel quanla sit
rielalihus est amkia , non lot yivendi generibus , imminentis oneris magniiudo, vcl sua onerati quam
non lam mullis , ttl ita dicam , ordinibus est dis-* ,-• insuflieiens.fortiludo. ldeo Jcreniias, cuin civitalem
lincla , cum pulso cinere carhones desolalorios , Jerusalem dari videret excidio,etnon possel gravem
sinttis ille igneus niultiplicius reaccendnt, el in di- hanc snrcinam patienti ferre silentio, aggressus est
versos eaminos flamma veheraeiis ayidiiis se ex- ;- rerum miseram seriem verbis lacrymabilihusenar-
tenilat. Unde latn clericorum quam monachorum, i, rare, et lncrymosnmnarrnlionem scriplo memori
et nova iiionasteria feraci gennine coalescunt,, comniendarc. Civilati quippequam tenere diligebat t
49 et aiiiiqua, resumplo yigore piislino, reflores- i- non praevalenssubvenire, eliu cjus excidio dolorem
is grnvissiniumnon senlire, rupto sil.enltoconveiiilur
cunt, et ciim non tino liabitu, iiiHieisdem videanuis
eos instiiuiioniljus coerceri, lamen constat eos ad ,d ad lainenlum, nulluni dolori suo familiarius inve-
religionis ardu.i promoveri. Cum vero, tam in eis- s- niens leninienlum. Deniqucvulnus quod dum cluur
dem quam in diversis inonasteriis, vincli et juncli :li sum icnetur periculosius ingravescit, deopertuin
a, nonnuiiqiiam sanabililer deluincscit, quia sicut ac-<
ainore divino tciidant spretis praesetitibusad.fuiura,
 89 EPISTOL^E. 00
cliiteciiiseamquam non noveril non resarcitruinam, j^ quibus scio cl sciebam me esse imparem honore»
sie raedicusdare ncscit operio vulneri medicinain. ecclesiaslicos promovcri. Credat sanclilas veslra,
Hoc piopter omnis seger, utatlendo, fert segresilen- si majores mei parviinlcm meum nffectu lenero sus-
liuni, sed inquirilqualecunqiie loquenilo remediuin: ccpissenl, sijuxla votummeuin, sub legmine alartim
qui si forte aliuin auditorem habere non merctur, suarum a conturbaiione hoinihuni abscondissent,
ipse lameii sibi soli et relator plerumque el auditor mnhiissem placido siuu tenere diligenliam confoveri
pnriter cxhibetur. Si vero contigerit audilorem he- quam forensium ac:iinnm luinultuosis occnpationi-
lievolum invenire, qui cl vclil et noveril solnlium bus exhilieri. Quod nimirum vidil et invidil ille
mterentibus iinperlirc : lam suavi,tam condito ver- nosler omnium nequam liosiis, qtii nocendi ariifex,
borum ejiismedicaminc rcfovclur, ut ultra nullo vcl sictit vos nielius longc nostis, nihil atuat amplius
modico inflicti dolore vulneiis aggravetur. Quod- quam vel delrimenta vera fideliuramoribus irrogure,
propier Scriplura divina : « Si videris, inqiiit, vcl saltem opiuioni eorum invenlis mendacihiis
sensaiiun, evigilaad illum, el linien ostiorum illius dcrogare. Allendens crgo diligcniius in quo et mibi
exteral pes tuus (Eccli. vi). t El infra : < In verhis, polcrat plus nocere el phiribus cseleris latentius et
ail, sensnti inveniclur graiia (Eccli. xxi). >' Qtiin nocentitis imminere, cum verilas non suppcicret
ergo sensali verba lego siue gratia non liaberi, et B proposilo ejus perversoevolunlatis, prudenti nrlificio
cum cui loqtior sensalum audio perhiheri, liinencjus composiiit deceploriam similitudincm veritatis.
pes uieus aggredi el ingredi afleciat et conatur, ct Denique Caelerisin paradiso animantibus priidenlior
ingressu frequeiui extcrere nisi (quod ahsit!) rcpul- serpens fuit (Gcn. m). Isle serpens, istecoiuber lor-
sam paiiatur. Sed spcro quia hoiius ille Dei Spirilus tuosus, collecltim venenum uno siinul vomilu, tmo
Ct ori meo infundet vciilntem, el in corde vestro vomenle slrepitu non effudit, sed, elcclo vascnlo
diflundel charilalem, ut quoeniihi de me nota stint Iractu Iubricose iiiftidi(,ul,cura illud mstitin, ntcii-
sine scrupulo proferam fnlsimtis, cl vos quoe vera dncio, dolis infectum plenius redderelnr, inde longa
d:xero audire diligatis. lalcque in niiiliorum perniciem pestis efficacius fun-
3n claustro igiturnsstimplo vultu et babilu regulari, deretur. Inlellexit, ut arbUrnr, famam qtias piidem
prsemonilusdivino Spiritu elegeram conversari, ul maluernt non facile posse laedi, et imptignnnti meii-
forensi tumultu relegato el pompoefaslu vcl fasiigio dncio nullatenus salis credi, si, qiieiiiadinoduin ad
sbecularis, me tcneret ct foveret quies et ahjeciio imitandum illiid excogilala verisimilUudliiejuvarc-
salularis. In quo proposito perannos aliqnotfueram tur, non etiam congruo mendaeii perlatore ad au-
conversaius,uullius in Ecclesiam supereminens ho- gendamfallaciam uteretur. Inveiituniigittirhominem
riore magislralus, nisi quod electione horum qnibus C quem sibi tititem aestirnavit, queni assumpla foririse-
obedire decreveram evocatus, per decem fere et cus religionis species palliavit, suis eum moribus,
novem annos in eo manseram, qui dicittir prioratus. sno proposilo conformavit, etnd perngendum qnotf
Prior aulern elsi non salis coiigjuum sanetitatis disposuerat primum et praecipuum ordinavil. Ille
fasligiumapprehendi, si longe lalequefaniam nieanr aulem ca^pit, ut prsedoctus fuerat, murmurare el
virlutum merilis non extendi, tainen inler fratres sinistros de me rumores mordenli susurrio fabri-
meos vivere sic conlendi, pro posse 50 vitarem illis care ; aggressusque nonnullos quos noslros vidit
dareformam vel maleriara delinquendi. Volui quippe ordini prseeminere.in auribus eorum pro bonis mala,'
Deo, cui me obiuleram, sic placere.ut iiolleiii ho- pro veris falsa studuit suadere. Ai illi scientes posse
minilius intcr quos me contulernm, displicere; sic hominem niullis et variis lenlulionibus agilari ,
volui coram Deo dirigi viiam meam, ut aliaminari nullum esse qui non possit, si desit gratin, depra-
nollein inter homines famam ineam.iEsiimavi enim vari : qnod semel, quod iterum, quod ssepius diclum
fibneslumet utile, ciim me parvulum pauci nossent,- est, audierunt,et ul se habei huraann suspicio, veriirii
si et ipsi de me sinistrum dicerc nihil pbssent,- si esse quod videbatur verisimile crediderttnt. Qiiorum
fne ad oinnes donante gratia sic haherem, ul lam ab fi.qui rem ipsam sunldiligenlius perscrutali, et appli-
liis qui inlits qiiam ab his qui foris sunt bonum care voluerunt aurem benevolam verilati, quod quo
tcslimonium obtinerem. De quO Salomon : « Melius intuitu dicltim fuerit cognoverurit, et niihi falsis
esl, inquit, nomen bonum quam diviliaemultoe(Pioii. caluinniis impetitograiis,prout justum eis visumest,'
xii).> Quodcum in Ecclesia rnea, in vicinia inea pro ignoverunl. Quibus aulein veritas rei cito non paluit,
suo modiilo mea parvitas adepta videretur, el de vel, si dici liceat, patefacta satis nori placuit, sini-
me, ut putabam, nullus fere hominum qiiereretur, ut slris rumoribus paulo lenacius adhaeserunt, et per
verum fatear, suscepto intcr fratres prioraius aures plurimorum multiplititer drffudernnt. Sic iiv
eram honore' vel driere sic contentus ,- ut essenf brevi suas vires fnma, imo infamia, dilatavit, ei*
ad appelenda inajoris prselationis fnsligia non ex- adulierinum germen vago multiloquio fecunda-
leiitus. vit, et qusc altas verilalis radices non dederuntv
Credal sanclitas vestra et agnifciovcritatis ab omni tamen silvescere spuria viiulaniiha praesumpserunfi'
dubio vos expurget, nullusenim in praeseniiarum, ut Seddurum forte religioso videbitur audilori quod'
menliar, mc perurgct: credat, inquam.quia malebnm nimirum et mihi dururii videlur relatori, ut scilicef
siibquielo et humili proposilo reiineri quam ad eos qnisquain homo qui propositum religionis assumpse-
91 PIIILIPPI DE HABVENGABBATISBONJESPEI 58
ril, assumptumquc vultuel habitu, imo et moribus, $4 ub eis diffusius lam rcligiosis, quam sseciilaribuscs»
tenere dilexeril, hujtts mendacii primus fuisse se- relatum.
minntor vel dici dehent vel putari, cum nesciat vera Quod vero lot et tanti reialores publice procdica-
religio lurpi mandacio famuluri. Deniqtie scriptura banl, dignuni fide auditores pierique acstimabani ;
eSl: <Noli velle nientiri orane mcndacium : assi- ei cujits adliuc pltirimi faciem ignorabaiU, nonien
dtiilas enim illius non est bona (Eccli. vn). > Et meiim grnvi cum viluperio venlilahanl. De me
infra : < Poiiorfur eslquam assiduilas viri niendn- quitlem clerici, de me laici, de me ahbatcs, de me
cis : perditionem nutem ambo hocredilnhunt (Eccli. episcopi loquebantur, et rem ad piiri.m nescientes,
j). t Ciim igitnr furto incndaciiim comparetur, imo faiiiam prseducem sequebanuu' ; et quia in Ec-
furlo pejorem assiduilatein mendacii Scriptura pro- clesia mea priorem me esse fama noverant cerliore,
tcsletur, non proesumo reum mendacii religiosum ubique gentiuin vel locoruni inulla eral fabula de
hominem aflirmare.ne offendamreligiosos, qui quod priore. Prior , inquiunt , de Bona-Spe, i:equi:er
de se sentiunt el de aliis diligunl sestiuiare. lllud pro conversaiur , prior religioni ct ordini suo con-
certo dixerim (piod vestrain forle reverenliara non lumaciter adversalur : prior mercimonio fratrnm
oflendel, unde quisquam, ui arbitror, mc dignuni suoruin benevolentiam acquisivil : prior ambiiio-
argtii non contendet, quia si non fuit ille homo, fuit B I nis inluiiu suam illis gralinrn iniperlivit: prior,
snllem qunsi hoino. Sic enim sc nequain ille <Sa- inqiiiunl, violulor pacis, lilitim seminalor, prodi-
lanas in Iucis angelum transfigurat (// Cor. u), > lionisreus, auctor dissensioiiis, lemeravil jura, or-
ut quibus inliilserit, eos non illuminct, sed adurat, dineni confudit, fidcin rupit, usurpavil indehiia,
non est a fide absonuin si dicalur se, cl in hominem licilis non contentus ad incoucessa procaeiter se
transmutare, ctiin satagit zizania super iriiicuin extendit.
seminare. De quo dictum esl : < Ininiicus hoino Haecet hujusmodi de priore misero dicebantur,
hoc fecil (Malth. xni). > Iste inimicus cuni 51 et a niuliis csse verissima credebanttir, cum non
Chrisluni Deum esse nescienSj piirum hominem semper esset pracsioqui haccrcferentibus obviatet,
sestimuretj et cttm vaiiis enervare tentalionibus et audienles ad cerlam vciitatis noliliam revoca-
affeciarel, ut arbitror, in fornia illi hoininis voluil ret. Noverant quidem scriplum esse : « Non credas
apparere, sperans lioiniiiem hominis consilio faci- omni verho (Eccli. xix), > et iierum : « Anlequam
lius adhicrerc. Non itaqtie mirum si honio isle no- interroges, ne vilupercs quemquam ; el cum intcr-
slris quoque se inajoribiis praesenlavil, si me apud rogaveris, corripe juste (Eccli. n) : > El dc inceiiis
illos lictis caliininiisnccusavit, quifratrum accusator prseceplum: « Nolite judicare (Luc. vi ; Joan. vu), i'
a diehus pristinis exstitisse (Apoc. xn), et cujus de manifcslis vero': « Jiistum judicium judicale
invidia inors in orbera lerrarum legitttr introisse (Zacli. VII).i Novernnt, inquani, in Scripuiris hsec
(Sup. n). lsle quiilem a vera sanctitate, et sancla et multn similin contineri, quibus possenl n proeci-
veritate omniinodo desliluius, qui justn qtiemdnm pili judicio, ct inconsidernto viiuperio coerceri, sed
etliniciim mille nocendi artibus esl imbutus, temptts quia non coniemnendu refcrenlium acsliinabaliir au-
SU3Bmulitiof congruum assectiiiis , niultis mulla cioritas, adliibenda videhutur audieniiuin prona
nittlioties de ine iieqtiiier esl locuttis. Nam et qttse credulitas.
liiinquani egeram, nie egisse periinaciier aflirmavit, Quae omnia in meam peruiciem conciirrebanl ,
et quse bene gesscrum, in contraritim eominiituvit : diim tam illi quam isti quasi ad lapides tinaniiniier
ad hoc slndeus malitiosa figraeula coinponere, ut decurrebant; el qui freti saniori consilio lapidan-
ninculam mihi cl caeteris possel imponere. Unde libus occurrehant , nihil (anien vel pariini niihi
sciipiiim est : < Bona in mala conveiiil insidiator, misero succurrcbant. Tanla eiiim erat persequen-
el in eleclis iinponit muciilnin (/icc/i.Jxi). > littm miiliitudo, imo innin ejusdem iiiiiltUudiiiis
Isie iusidiator phirimis lidem lecit, et eos ad cre- forlitudo, ut eis veritaiem pro me quisqunm dicere
dendum procnci inslnutia sic infecil, ul apud cos P vix anderet, et aggressus id atidere, apud eos gra-
locuiii nuda veritns non finberet, sed sub specie: tinm non bnberel. < El lu, inquitiui, cx illis es:
verilnlisopertu fnlsitns proevulercl. Quse velut in- nnm el toquela tua mnnifesuim le faeit (Matth.
funs el lenern ex illius ore nequissiini prodivil, sedI xxvi). > Denique lanlus undartiin iuundanliuin eu-
eundo vires pracvalidasacquisivil, cuiictisque resi- iiiulo cumulus supervemi, et ad boc excrescenie
stemibtts vcliemens inimica, ad desticnlum finemi vcrboruin lurbine res deveuii, ul dicerent qui me
froule perlransiil impudica. Nnni cum prius inlcr: vcxnbunt pacem rebiis nullatenus posse dari, nisi de
viros noslri ordiuis scrpbns et lubriea volverelur,, Ecclesia mea ejeclus compellerer nlius conversuri.
et illic ei non inm semila quam via patula prsehe- Cujiisiuodi consilio noster episcopus assensiiiii non
retur, in his tanien orgunum male linnulum noni praehuit, imo id fieri aueloritate qua pollebai, valde
suspendil, sed ad decantandum suum inler caeleros > prohihuil, praeserlini cura Ecclesia nostra proprii
canlicum se exlendil, Non soluni enini monachos5 abhatis providentia ttitic carerel, et ad eum cura
et eos qui dicunlur clerici sseculares, sed et lur- nostri nullo medio periinerel. Sciebat quideiii et
bus rumor iste non tntuil populnres, dum quod1 dieehal me injustius diflaiiinri, el Eeclesinm no-
nosiris sacerdolum principibus fucrat iiuimalum,, stram non recto satis ordir.e tribuluri, el se illis
95 EPISTOL.E. 91
poiestalive in nos frementibus opponebat, sed eo- A matcrinm inlulisse. Fralres enim intra monasterium
rum praevnlidn modiim fremitui non ponebnt. Vo- intolerabiliter gravabantur, foris vero saeeulares
lens quippe nb iltorura cnluniniis nos nhsolvi, offe- non mcdiocriler mirabantur quod noslri principcs
rebal satis liumililer illorum pedibus se provolvi, si nos vel nosiram sic Ecclesiam perurgerent, cum
pacis iniuitu ab incepto vellent desistcre, et ei quam causarii-perurgendi nisi gravem suse voluntatis im-
sciebut veritali non ultra resistere. Eanidem veri- pelum non haberent.
talem nonnulli ahbales nostri ordinis prsedicabanl, Fratres, ctim quibusper viginti et amplius aniios
cl ea diligeniius exquisitu me innocuum jiidicahant, fueram eonversalus, nullam milii caliimninm infe-
asserenlcs quemquam abbatum me mancipata Ec- rebanl ; exleriores vero bontim satis lesiimonium
clesia non habere hnjuscemodi pOieslatern, ut edu- deferebanl, et in eos vebementius, et, ut pulabanij
cal inde frntres cpntra suam el sui capituli volun- juslius succensebant, qui mala passim de irie ficta
latcm. Yeruiniamcii nec cpiscopum 52 nosirum magis quam cognita recensebanl. Quibus vero nnn-
nec tibbates prsedictos, nec plures caeleros nostri dum displieuil qtiod egerunl , nostrse provincise
pri.ncipes aulierunl-j sed indefesso sludio in eo polentes et principes adierunl, et eis ad pa-
quod cceperanl perstiterunt, non irarum, non mi-. lienliam inffexis mnjorem noslrac Ecclesiae vio-
iiarurii tonilriia rcmitlentes, ntillam mihi, nullam ® lentium inliilerunl, el de me non tacenles, pejora
noslra; pacem Ecclesiae proniiilenies, si non ego prioribus addideriinl. Miranlibus cnim el inquiren-
cum qtiibusdam fratribus de Ecclesia festinarem libus tam majoribus quam minoribus quid egissem,
exire, cum propter nos viderelur ejusmodi tribulatio unde ab Ecclesia violenler expelli debtiissem, cum
desocvire. lale quid a nostris aliquando fralribus non atnlis-
r^oimullivero qui sc mihi forle henevolos spopon- sent, et ipsa antea niillatenus comperissent, isii utj
derunt, cum super hoc cos consulercm, benigne quod feceranl, possent credihilius excusare, stu-
responderunt: « Frater, inquititU, oppressores lui duerunt me absentem mulio gravius, multo de-
abbaiibus caeteris et illi riorainatissimo cseterorum terius accttsare. Aliusme tnlequidcomniisisseqnod
abbati de Claravulle, episcopis qUoque, insuper ar- nec debebnt dici publice praedicavil. Aliiis me com-
chiepiscopo de le el tuis absentibus sunt locuti, et buri dignissirattm in auribus saeculnrium judicavit^
prosua voluntate causam siiam iii illorum auribus intendetues eos a dileclione mei ad odium detor-
proseculi, et juxla dictura suiim qunle voluerunt quere, quds atiendebant milii melins lesiimonium
consilium assccuti, illorum auclorilate in hac sunt perbibefe. Quidam vero qtii assenlnndi slttdio pla-
pertinacia consiiliiti. Denique episcopus tuus ar- p cere nostris majoribus cupiebat, quod negabant
chiepiscopo non resislet, abbati de Claravalle quis- illi, negans, quod aiebant, pariter aiebat : quietis-
quam nostri similis non obsistet; et qnidquid op- qne impatiens per nostrnm vngus provinciam equi-
pressores lui de te asserunl, illi verissiniuiii esse tabal, et verborum prodigus audila inauditis multo
pulnnt, quidqtiid isti expelunt, ilii concedere non fenore cumulabat. Qui, cum juxta Salomoiiem ma-
refuiant. Qui si omnes oppressioni tiise decernunt lefaciens « in rebus pessimis exsultarei (Prpv. n), >
insistere, tu quis es qui lanlorum conatui possis el de iiostra ruina Conquereritibus insultarel, a
resislere?Bonum est ilaque ul isioriim ad proesens riomuillis repiehensus non se poleral eonvenientius
volunlntibus obsequaris, ne foiie resisiendo durus excusnre, quam : « Volo, inquiens, el debeo meuin
el contuiiiax videaris, cl ut Ecclesia tun, cui per- dominura adjuvare. > Dominuin suiini sacerdotura
peram inferunt le prsesente (si Deus ila disposue- principem appellabal, cujus patientin et ipse minor
rit) pncem recipiat te absenle. Simili consilio noster doininus imperabat : illique majori ininor ipse lam
episcopus landeni cessit, el egresstnfi nostrum , juslo qtinra injuslo volebat obsequio deservire,quetn
qnem anie prohibiierat, nune concessil, et quia eum ei suis voluntalibus attendehal prono saiis aninio
uti jure prnprio incumbens violeutia non permisit, conseritire.
quasi projecto clavo in mediis tluctibus nos diraisit. T) Isie viros nostri ordinis quos videbat in hoc ne-
Etsi enim velle ea bonitate, quse sua esl, non omi- gotio nolle a vero deviare, nostrisque Tnajoribus
sit, lainen pro nobis contendere fraclus adversita- verbis, licet parum proficientibus, obviare, satage-
libus intermisit, et attendens couatus «uos non pro- hat vel perseipsum, vel per suos nuntios curiosius
ilcere, quos prsemisil, de se desperans^ divinse dein- convenire, blandiens precibus, terrens minis, ne a
ceps providentise nos comraisit. Egressi ergo nos doinino suo pracsumerent dissentire. Iste et ei simi-
septem qui noniiiialim descripti fueramus, qui mn- les tot et lanla de me corivenientia praedicarunt,
jestati principuin salis aceeplabiles non eramus, taniis me calumniis, pudore seposito, diffarnnrunt,
corum claustris velut rei criminum mancipati, sub ut eliam sseculares tantum piacultim abhorrerenl,
eorum ditione aliquaiito sumus tempore conversati. admirantes quoinodo religionis homines de quovis
Nobis aulem egressis, inchoaia pridem lurbatio fratre soo lalia dicere sustinerent. Elsi enira Scri-
non quievit, sed magnus in Eeclesia, magnus in pro- pluram non iioverant dicentem : < Nolite annun-
vincia noslra lumultus excrevil, ut certum (ieret tinre iri Gelh, neque in compitis Ascalonis, ne forle'
egressum nostrum, non pacem rebus (ul dictum exsulient filiaeincircumcisorum, ne exsulteut filise
fuerat) conlulisse, sed majoris scandali causam vel Phitisihiim (// Reg. \): t etsi haec, inqitam, non
*)S PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON/E SPEl pf;
legeraut, horum tamen sensum lenere 53 vic,e"A \ pitn, per urbes et pnlatia, ir.c noniinari roprehen-
banlur, et Snul et Jonathoc ruinam nescienles, de sibiliter audiebam.
ine similia loquebanttir. < Etsi, inqnitinl, illum Sic longe laleque clamoribus liberis fnlsiias into-
religionis suaehomines noverant graviler deliquisse, nabal, verilas autem demisso adhuc vnltu rnuco
et cujusdam cxsccrandi facinoiis proecipitiuni in- hiurmure susurrabnt, ciim landem e diversis inundi
currisse, non tnmen dobtieranl in nohis sapculnribtis partibus abbales noslri ordiuis advenerunt, ct morc
propalnre, el ad iiisulianduni lapso procaces foren- solilo ad Ecclesiam Prsemonslralam colloqtiendi
siuui unimos provocare. Cum enim htiic tnnttim ab gralia convenerunt. Quoriim plures per nosiram
eis viiupcrium irrogalur, loli profecto corum or- Ecelesiam, plurcs per provinciam iransicriinl, et
dini derogaiur, et ob hoc elsi ei cxcrescente odio diffusi srandali lani ordinem qiiam originein nudie-
deferre noluissent, sibi saltcm ipsis parcere debuis- runl, clsi non salis approbantes quse nobis noslri
senl. > llsec et hujusmodi Asculonilu', Gelhsei, Phi- principcs inluierunt, rcm discretius perlraciandam
lisiluci de uoslris Israclilis ad invicem loquehan- ad Convcnarum coinriiunc judicium delulerunt. Ubi
tur, et mirnntcs cura slupore dc religionis hujus lam prioribus quam iiosteiiorihus a fundo rcvoluiis,
interitu querebnniur, addcnles cum juramcnlo ple- Cl qiitechscura et dubia videbanlur, lucidius abso-
rique illorum quin, si etiatn se iu proximo sentirent B H luiis, cogiioveruiit minus jusie nostram Ecclesiaru
inoriluros, non se tamen in islorum coloniam re- pertiirhnri, ct 11011 meo, scd alieno meriio me ve-
nicdii gratiam transiluros. Intcrea in clauslro alie- xari. Yerilate autem cogniia quahiplures eornm
110, in qno missus fiicram conversari, jusserunl de tanto scanduto doltierunl, sed in suos majorcs
principes me diligentius observari, timenles ne vel sequales ferre sententiani noluerunt, decerncn-
quid novi faccrem quod eoruin propositum infir- les sic nobis qunleciinque remeditim impertire, ut
maret, ne quis supervcnicns quidqiiam mihi uiile vellenl quse fnctn fucranl non punire.
iiuntinrcl. Nos igitur qui de riostra Ecclesia violentcr ejecti
Veriim istos clnustrnles, inter quos velul cttslodes fiieramus, suo jusserunl colloquio procsenlari, prui-
carceris conversnbar, quos niihi duriorcs fore pro- scnlatos blnnde etlmmiliter dignnti sunt adhonnri,
plcr maiidaia priiicipum primitus suspieabar, di- fjuntenus praeteritoruiii ulcunqtie immemores ad
vina inihi voltiii heiievolcntia mitigare, scienies et iiostrara Ecclesiara rediremus, conturbatos fratrum
fntentes me injustius iholestius praescntes tolerarc. animos paci redderc studeremus. Seiehnnt enirii
Qui cnin niihi ct plcriquc ulii hiinianitatis gratia nec pncem frntribus posse dari, nec forenses gra-
loqnehnnlur, ine pressuin consolari affeclu sollicilo viter excitntos, digno silenlio iranquillari, nisi quo-
"
liilcbanlur, asscrenles de meo scandalo phirimum fura egressus illis in scandnlum verteretur, re-
se dolerc, et pic adhorlanles sequo rae illud animo gressu eorumdein qunlisciinque tranquillilas red-
siistincre. < Deprime, aiiinl, cor tuiini et sustine, deretur. Et quoniam ante biennium ego pauper iu
et in hiimililute ttin pmieniinm halie (Eccli. u), > eorum colloquio absens fueram accusatus, judicari-
vcritas liberahil le. Quoc multorum exhortalio cum libtis cis me indiguuin honore prioratus, nunc iii
riiihi non siiflicere viderelfir, praeserlim citni pro- isto colloqnio me praesente dignati sunl confiteri,
iiiissura res opiata non ciio sequeretur, fateor niilii quod fulsa relatione adversuni me compulsi fuerint
frcquenlius illud occurrisse, quod de re fere siraili commoveri. Dictum est, inquiunt, nobis qnod no-
qtiidum elhnicus legiiur respondisse : < Omnes, luerit dignum majorlbus obseqtiiuni exhihere, et
fnquit, ignoscunl, nerao succurrit. > Mihi quidemi ob hoc dignus fueril iiosiram sententiani stisiiuere ;
sniis niisericorditer ignoscebaiit, qui amantes veri- sed quia nobis riunc innoluit nihil euni perperam
iatis me injuste opprimi cognoseebanl, sed affectumi tommisisse , facile remitiimus quidquid crcditus
uiansiictudinis ad cffeclum jjuvaminis non deduce- fuerat offendisse. Audifis aulein ouinibus qtiap.de
bani, dum adversns principes iiulliiin pro me de- prsesenli negotio decreverunt, quac in nos, vcl pro
fcnsionis gladiura educebaut. Ptus videbam illos. D nobis dicere voluertint, sicut his quae videbanlur
posse qui me offeniere niiebaiitur, qiiam qui mecumi convenienlia decuit adgaudere, ita nos oportuit quae
offensione indcbila gravalianliir, dum illi et miiia- graviora visa suiit, susliiiere. Nam qtiae nobis vel
citer et cfficaciier meis opprohriis insistebarit, islii Eeelesise iioslrae illata fuerant violenler, decrcve-
s"ola veraci voluntnle, non eiinm audaci liberlaleB funt pro imperio nos ferre palienter, aitendeiiics
6ppri-mciuibus resisiebatit. Ego igilur de die ifti oppressores ndslros ah eo 54 1II0L'cceperani nolle
diem in hoc amptiits aflligebar, quod inter verii flecti, exceplo dunlaxnt quod ad nostrain sustiniie-
riescios, ul dignus mille moriibus arguehar, ct qriiii runt Ecclesiam nos reverti. Quod etiam ipsiini qui-
niagnsepolenlioe, mugnoe scieriiiae, magni deniquee dam ex eis non salis lucide voliterunt, sed decrcto
ineriti non habebar , lanien fama proficiente iiin commuiii oinniiim nee- obviare, ncc resisiere volue-
pcjus ubiqtie gcntium cognoscehar. Hoc cst, ul ve-:- ruiil, ititelligenles riihilsenpud illos"honoris ncqui-
rum futeur quod solebam amplius abhorrere, add sisse, <juod ira magis quam justitin prsesumpseriul
quod eviiaudtim majus studium adhibere, el qui li nohis violenliam inlulisse. Elsi eiiim quod a pniicis
pridein in augtilo paupertnlis sine scandalo pravi-i- fnctuin fuerat raluni esse decrevit muliiludo, illud"
tntis delilescere cupiebara, nunc per vicos et com- i- tamen debsre fferi, non plane censuil eoru/m' recii-
97 EPISTOL&. 98
tudo, imo singillalim quamplures eorum super hac jA tulus non ostendit, dum nomen ntriusque juxia
injuria non mediocriter gravabantur, sed, ul dixi, morem solitum non praelendit ? Cujusmodi novi-
pares suos vel majores olfendere verebantur. Ideo latem si lectoris cujuspiam admiralio reprehendit,
pulchre scriptum est : < Dives commolus confir- causaiii rei tacitae nondum satis, ut aestimo, depre-
malur ab amicis, humilis deceptus est, insuper el hendit. Prius ergo Iegat, vel si placet perlegat
argiiilur (Eccli. xm). > Quse nimirum vel quanta quod in epistola conlinetur, ct conjicere polerit, si
per prsediclum mihi bienninm nonnulli eorum ar- tamen prudens fuerii, cur tam meum quam tuum
guentes inlulerint, quanta de me etabsente, et ne- nomen in tilulo non habetur. Mira et miranda dispo-
scio passim protulerint, si vellem seriatim omnia sitio Dei, quae uno more genilos cum in hanc lucein
receusere, vesler, ut atslimo, non posset audilus laboriosam profundil, processu lemporis largilalis
sustinere. Quamvis enim contra proposilum inulla suae diversa eis charismata sic infundit, ut alii
jnm in hoc opusculo sim Ioculus, non suni lamen par- pauperes, alii divites habeanlur ; alii timeant, alii
tem centesiraam prosecutus, sciens el eis non pla- limeantur ; alii diligaut, nec tamen diliganlur, etsi
cere, si quse prsetermisi scripto memori commen- forte quandoque dilecti fuerint, pauperlatis suae me-
dassem, et non parvum volumen conlici, si memo- rito repellantur.
riter omnia replicassem. lllud dixisse sufliciat, quia B Cum in scholis ego et lu pueri, discendi gratia
imllam pestem, nullam persecuiionem graviorem versaremur, el ne vagos intempestiva tiberlas laede-
aesiimoposse dici, quam cum il.li qui fralres vel do- ret.sub magislrali ferula tenereraur, aflectu quodain
meslici puiabnntur apparent iiiimici, cum ille me tenero grala nos dilectio colligavit, el diversoriim
pefsequitur ad quem rcfugiens in ejus debuissem animosin unuin quasi mnnipuluni religavit. Etquam-
gremio refoveri, si forte me vidisseni lapidibus fo- vis pueri levitate nativa facile moveantur, et nunc
rensium perurgeri. Nihil absurdius quam aegroium invicem diligant, nunc ab invicera repellanlur, nos
gravi manu medici deperire, ubi porlus pulabalur tamen pueros haecmobililas non urgebat, sed in-
naufragium invenire, cum, juxla prophetam, leo- choata serael dilectio fixa stabilisque nianebal. Pro-
nem qui fugerinl ursum periculosius incurrissenl: cessu vero temporis, cum annorum pueritia jam ce-
quod prudens ille Tullius sibi conquerilur accidisse derel et succedens adolescenlia grandiores et forle
(Amos. v). Qui locus, ait, quielis et (ranquillitatis discretiores ncs redderet, hujusmodi raulatio leno-
fore videbatur, in eo maximae molesiiarum, et tur- rem dileclionis muluse non inflexil, sed conflatorio
kulentissimse lempestates exstilerunt. forliori addiiigendiimampliusnosprovexil.Quoenim
Super quo vestra palernitas, vestra sanclitas, ve- de die in diern majoris intelligentiae existebam, eo
stra discretio, vestra compassio manum mihi por- tuurn erga me affectum diligentius exquirebam ; ct
rigere non gravetur, nec reliclum seminecem in quantoeum solidiofemcerliuspervidebam.tantodili-
slabulum deducere dedignetur, ut quem prseterie- gentem gratius et vehemenlius diligebam. Praeierea
runt, imo atlriverunl sacerdos et levites, vos ei 55 qusedam inesse tibi morum compositio vide-
olcum infundaiis ulbonus Samariles (Luc. x). Etsi balur, quse a sane sapientibus diligi merebatur: quse
euira vestram videre faciem, mea imprscsentiarum in cseteris adolescenlibus vix potest inveniri, qui
parvilas non merelur (quod utinam mibi favens se videnl generositale sanguinis insigniri. Solet
divina polenlia largirelur I) lamen vestra excellens quippe •adolescens de prosapia nobili superbire, et
paternilas, cum verbum bonum, verbum consola- eorum quos inferiores viderit, consortium faslidire,
toriutn respondebit, suam milii quodammodo gra- indignum judicansfamiliareminoribusobsequiuniim-
tiam praeseiiliam exhibehit. Nam si fuisseiis hic perlire, cum sibi, ut eeslimat, digniori dcheant de-
apud me, < Lazarus non esset mortuus (Joan. xi) ; > servire. Tu vero ei praepollens generis granditate
sed et nunc scio quia qusecunque decreveritis a et nil tamen de supino referens Maecenaie, non so-
Deo, dabit illi Deus (ibid.). Dicile ergo huic La- lum coaequales, verum et minores affeciu benevolo
zaro, dicite, inquam, potenler, dicite misericordiler D colligebas, et bonse indolis adolescens, omnibus te
ul resurgat, et ut adversus eum mors nefaria denuo amabilem exhibebas. Prae quibus eo lempore milii
non insurgat, quia veslrum et diclum et affeclum, unanimo spiritu jungeoaris, diligebas ut aequalem,
juslitiae, misericordise, bonitatis perducet ad effe- ul majorem etiam verebaris, el qui solo annorura
cluni adjunctse potenlia majestatis. Quod si ea quse numero infenor aliquantulum habebaris, lanq;;ara
praeterniisi vestra dignatio plenius scire curat, si et in caeleris te prseirem, me praeferre nullaienus
tainen ad haec ipsa quae dicla aurem fastidio non gravabaris. In me lua dignalio molli se accubitu
obturat, fidelis narrator voce viva longe melius reclinabat, mihi loqui, me audire non mediocriter
recensebil ; et hic niea parvilas calcera ponens afleclabal, aifectumque tuum mea nec inulilitas,
proposilo reticehit. Vale. nec imparilitas revocabat, sed ad diligendum iuo
EPISTOLA XIII. lua te gratis bonilas provocabat. '''
PHILIPPIAD*** Ilis ct mullis hujusmodi considerans le meritis
Disputat pulchre de virtuiibus prwlatorum. abundare, sic merilum, sic amanlem non poteram
< Dileetissimo dileclorum, minimus ille suorum. > rion ainare, et quem erga ine tam benevolum intue-
Quis cui pracsentem scribat eoistolam prsefixus li- bar, sincerae quoque dilectionis uluis inierioiibtis
PATROL. CCIII. 4
99 PHILIPPI DE HABVENGABBATIS BON/E SPn 100
ampleetebar : et bene dilcciiouis sincerse. Ul enim ^ giens pristinani habilalioncm exclusi, liabiiuqtie
verum fatear, non per hane ditari temporaliler ap- religionis assumpio, in claustrali diversorio me re-
peiebam, ncc a te jure amiciliae quidquam muneris clusi. Ubi cum et de prseteritis veniam postularcm,
cxpelcham, etsi niultis mca cupidilas indigehat, non et pro posse mala praeseniia declinarem, ad haecmihi
lamen te ul ea supplerelur iudigenlia diligehat. Non loctim ct exemplum suffragari plurimum sentiebam,
me libi conciliabal pecuniarise aucupalio ulililatis, et invcnlo portu non mediocriter adgaudebam. Sed
fed amandac facla significaiio prohilatis : quod in tc quia tu, qui mihi qnasi animae mese dimidiuin vide-
scilicel morum probitas relucebal, quae meaddili- baris adhtic in sseculo, et in his quse rcliqueram
gendum quodam sui pretio conducebat. Sic quippe lenebaris, prsediclus ille portus nondum mihi satis
et Tullius Cicero (5-5)veram dicit amicitiam cxoriri, sutficiens putabatur, et invenla quies leneriore tui
el cxortam fomenlis congruenlibus enuliiri, eumque niemoria lurbahatur. Prora quidem navis meae,
amicum veraciler inveniri, qui gaudel amici virtute, optaia in statione aliquantulum quiescebat, scd
non ulilitate propria deliniri. Et quoniam sicul ille fluclibiis puppis exposita gravi periculo suhjacehat :
amiciliae lineas describebat, sic nos ab invicem di- el quantum ex hac parte securitalis beneficio gra-
ligi mea conscienlia sentiebat; putabam nos rectc tulabar, lanlum fere ex alia tristi solliciludinc prae-
computari inter illa quae paria dicuntur amieorum, B gravabar. Quia enim duo amici ex eadem pendere
dequibusco lempore legebaraus pariter apttd lille- animaperhibenlur, cura uno invicem diligenti affectti
ras ethnicoruin. Et revera magnunfmihi lunc lein- fortiter colligenlur, anima mea eo se viialiler vivere
poris el commendabile videbalur, quod inler raros non credebat, quo te in hujtis saeculi pelago naufra-
ct prseclaros dileclores nostra, ulputabam, poni di- gosomorliferaSirenarum dulcedo retinebat.56^ 0"
lectio merebaiur, quod sicut Theseus et Pirithous, crgo se lola anima mea intra meipsum polerat cohi-
Pylades el Oreslcs, Tydeus et Polynices, Patroelus bere, nec a se quidquid erat in saeculopenitus re-
et Achilles, Lseliusel Scipio, sic ego el lu dilectione movere, cum tui, qui pars ejus iion contemnenda
vicaria nectebamur, el nullis causis irruenlihus ab eras, cogeretur plerumque reminisci, imo, si crcdi
eodem proposilo ileetchainur. El quia res ut erant potest, cogeretur nullalenus oblivisci. Nam sicut non
diligenlcr considerans te amplius idoneura sentie- facile potesl oblivioni iradere quis seipsum, sic ni-
ham, tibi magis quam mihi honores maximos am- hilo minus eum quem diligil ut seipsum, cum polius
biebara : quasi pro certo aeslimans quod profectus super illo vigilanti sollicitudine sic intendal, ut
luus nosirum nullatenus proposuum infirmarci, si, unione diligendi ex eo se pendere perpendal. Et hanc
me nianente in humilitate, prsecipuum qusevis digni- quidem dilectorum unionem quani in litteris eilmi-
tas sublimaret. Haec et lmjusmodi plurima, iu se- corum primo didiceram, quibns lecum in scholis,
crelo npud me senliebani versari, qusc tamcn co per aliquot annos curara impenderam, divinarum
lempore non curabam in luis auribus fabulari, ne quoque Scripturarum auctoritas praedicare commen-
jiobUiori plcbeius viderer adulari, et magis verbo dahiliter videbatur, quse prioribus relegatis jam va-
.quam qperc tuam gratiam aucupari. Sic cnim et ranii mibi frequenter legebatur.
moralis ethnicoruui leclio rae docebat, et, quod ara- Cum Judas patriarcha expressius innuerc nitere-
plius est, ipsa jara ratio suadebat, ut non verbo et lur quanto dilectionis glutino Jacob paler filio suo
lingua exterius se nostra dilectio ventilaret, sed sia- Benjamin unirelur, sic ait ad Joseph : « Si intra-
bili et veritate et opere interiorem magis animum vero ad palrem meura et puer defuerit, cum aniraa
cccuparet. In qua diligendi.verilale nostra amborum illius ex hujus anima pendeal, morieiur (Gen.
adolescentia se transegit, nullaque imporiuniias per XLIV).> Videsquod ex anima filii et anima pendct
id temporis ad dissidium nos coegit, quia ipsa dile- patris, quia scilicet erga illuin lanlo tenetur affectti
ftio cuncia sibi adversanlia sic abegit, ut consensus • charitatis, ul illius prosperilas vitale huic conferat
Jirmaretur qui m uiiam quasi animam oos redcgit. lenimenlum, et e regione adversitas intolerabile de-
Quod duin. agiiur, priorcgo fines adolesceiUi;esum r. trimentura. El ne hunc affectum hujus putetur ope-
fgressus,, etordine consuelo contiguos juvcntutis rari sola connexio propinquit.uis, non amandse et
terminos introgressus, inlra quos posleriorn dese- amatse supradicla significatio probitalis, audi alias
rens ad anleriora procedebam, et te prseleriu) se- quanta inler exlraneos dilectio repcrilur, quam
quentem ilinere praecedebam. Jamque, vehit inte- tenero, qnam sincero alter alterius amore devincitur.
riori domo juventus mea tenera versab.atur, et tua Cumjubentiregi SaulDavid adolescentulus depascuis
tenerior adhuc velui in vestibulo lenebalur, ciun eductus assisleret, el filius illius Jonalhan honae in-
mibi gui diutius vixerara, et forte plurimum offensse dolis paslorem attenderel, « Anima, inqnil, Jona-
than colligata esl animse David, et dilexit eum Jo-
produciiore vita contraxeram., divina .gratia cola-
nathan quasi animam suam (/ Reg. xvni). > Ecce
phum repenlinuni jncussit, et de manihus spem sse- animse David
culi fallacem quain avidus amplectebar excussit. anima Jonalhse colligatur, et tan-
animam suam alier alterum diligere pracdica-
Ergo valefaciens saeculo abjeci quidquid in illo se- quam
duclus ambiebam, habens multa conlemplui quae tur; in quibus non propiuquilas, non aequalilas
aiitea plurimum diligebam, et ad monaslerium fu- generis invenitur, sed alier in palatio, alter in pas-
£33) In L»Iio.
 101 EPISTOL.E. 102
cuis enutiitur. Haecantem legens vel audiens, alie- A mihi adesse videbaris, tamen cmictis mihi pro-
ntim a religione neqtiaqtiam judicavi quod te dili- prior, quia cunctis inlerior, hahebaris. Et hoc qui-
gendum tanquam meam ipsius animam aestimavi, dem beneficium meus mihi spiriltis conferebat,
cum sanctus illeDavid lanlopere Jonathan diligentein qui eum quem caeleris mea dileciio proeferebal,
diligeret, et prse cunctis adolescentibus regis filitim eisi remotum etnescium, mihi lamen frequentius
citharoedtis vel pastor eligeret. Ncque nobilitati tuae offerebat, imo ejus absenliam a me peuitus aufe-
debet etiam incongruum aeslimari quod minori ge- rehat. Potens est enim spiritus sibi eura quem
ncre diligendo dignalus es colligari, cum Jonathan 57 dilexerit, prsesentare, et lam volentem quam
regalis dignilas insigniret, nec tameu cytliurcedtim nolentem virtule quadam memori retenlare, miscere
venientein de pascuis fastidiret. colloquia, familiare obsequium exhibere, sollicilare
Cum igilur in claustrali diversorio conversarer, precibus, et ad qusevis inleriori alloquio commo-
el pro meis meorumque profectibus aliquoties de- nere. In qtto sine inlermissione cum per annos ali-
precarer, urgebat me tui prse omnibus tanta cura, quot laborarem, et luam salutem irremisso affeclu
ttt nullum miiii viderelur aliquando remedium habi- praeoptarem, ecce divinum consilium quod nullns
(ura, quandiu ad oplaium dilato esset desiderio per- sane sapiens reprehendil, cujus aliiiiidinein < non
venlura. Tui vcro solticilus, divinse pro te miseri- B sapiens, non scriba, non conquisitor liujus saeculi,
cordiae frequcnler supplicabam, leque illi die et deprehendit (/ Cor. i), > le, quein oplabam prsesenlia
nocie, prece supplici commendabam, et inter com- niundi prospera relegare, ad longe ampliores hono-
incndandum, ut verum fatear, graviter suspirabam, res ecclesiasticos voluil sublimare. Fateor, dolui,
dolorisque inconlinens, lacrymarum profluvio fa- gemui, flevi, non vel Dei subtile consilitim arguen-
ciem irrigabam. Et quamvis locorum intervallo do, vel luis prosperilaiibus invidendp : sed timui
\ cssemns longe ab invicem separali, djverso jam ne ttium sic aniraum prsecelsa, ut assolet, dignitns
proposito, diversis et ncgoliis occupali, le tamen deliniret, ut per hanc humilia religionis et sancti-
ubique locorum ncn pede, sed affectu sollicito pro- talis aspera faslidiret. Elsi cnim < omnis poteslas a
scquebar, le absenlem prsesenlialiter ampleclebar, Deo (Rom. xni), >nonnulli tamen illecti lenociniopo-
et mirum in modum cum me nec videres, nec cre- teslatis recusant incurvari ad suflerendam sarci-
deres lecum esse, tamen beneficio diligendi non- nam sanclilatis : et quo in Ecclcsia gradus obtineut
nisi poteram lccum csse. Imo, ut mihi polius vide- digniores, eo a sanclitate excursus faciunt longio-
lur, lu mecuni meo in diversorio versabaris, tu meo res. Inde anxius, inde sollicilus, non potui tuis ho-
non corpori, sed spirilui, quod est amplius, junge- noribus adgaudere, quos perfectus amator sanctita-
haris, tu mihi nullo lesle hominum loquebaris, me lis invenitur, non mediocriter abhorreie, quia scili-
ioquentem tu audire, etsi jam non ohedire sicut cet per eos el negotiis exlerioribus occupatur, et
antea, videbaris. In secrelo cordis mei sedera libi plerumque, volens nolens, vitiis collateralibus ira-
nccultam locaverara, te mihi solilario irremo- plicatur. Cum autem ad honores divino disponente
tuni illic collcgam posueram, lu aequalemillic par- consilio pervenisli, amicos libi novos et innumeros
tem obtinebas privilcgio sociali, soli Deo postpositus collegisli, quia dignitas, quse plerumque interiorem
quem sequi proposueram desiderio principali. In animum inquictat, eum quem suscipit amicis exle-
oplando salutis beneficium te mihi confereuam, dum rioribus locuplelat. Unde npnd Salomonem scriptum
quod et quantum mihi, Iiocet tanlum libi sine diffe- est: «Amici divitum mulli (Prov. XIV).JEt ilerum :
rentia cupiebam : in orando aulem, te mihi frequen- <Divitiaeaddunt amicos plurimos (Prov. xix).> Quo-
ler prseferebam, mei quasi negligens pro le precum rum cum obsequiis et frequeniia diiareris, eieoriim
hostias offerebam. In omnibus qux bene agere me explendis volunlalibus uliliter intentus habereris,
credebain, le mecum intuebar, te mihi absenlari nec aliquanlulum relaxasti, imo, ut aesiimo(pace lua di-
ad modicum patiebar : tuum volebam esse quidquid, xerim) penitus relcgasli. Nec miriiin. Humanus
si quid Deo placUum , actitabam, nec taraen quid- D ] enim animus cuin per multa sparsim dividilur, ad
quam damni per hoc incurrere formidabam. Sic cnim singula minor eflicitur; el cum exterioribiiscuram
cerlum est spiritualia beneficia se habere, ut cum eligit impertire, ab interioribus compellilur resilire.
alleri alter ea conlnleril, non se lamen per hoc vi- Non ergo mirum si novis supervenienlibus vetera
deat indigere: imo quo eis largiore animo proxi- projecisli, si multis utilibus postponere quiddam
mum fecundabit, eo eis gralius el feracius abunda- inulile voluisli, cum et si dignilatis fasligio pluribus
bit. Quidquid ergo salutis raese causa utcunque prseemineres, tamen ad oblineitdum idem fasligium
conabar operari, in profectum quoque luum opta- pluribus indigeres. Ego aulem sub silentio mihi se-
bam summopere commutari, ul cui, sicul dictum dens i.n angulo paupertatis, non tam mores gerens
est, in 'corde meo sedem conslittieram amicalem, compositos, quam exteriorem habitum sanctila-
obtinerem etcura eojucundius el felicius in ccelcsti- tis, etsi aliquid assnmpsisse mihi videor novilalis
bus seternalem. in me lainen considero residere plurimura vetusta -
In hac autem interim sede cordis mei lu mecum lis. Adhuc enim dileclione tui fateor me leneri, et
habilabas, lu ineameum consorlium, meum collo- ab ea lenerilndo mea nou potesl penitus amoveri
quium nulhitenus recusabas, tu clsi a nullo prseslo sed quanto vclustiorem, tanto eam suaviorem gu-
 103 PIHLIPPl DE HARVENG ABBATIS BON.E SPEL lOi
stns interior experitur, ut in divinis lilteris dicere A gratanler audire dignarelur, et loculioni lanta uti-
iiuidam Sapiens invenitur : < Vinum, inquil, no- litas, ut audiri congrue raercreiur; majorum lamen
vum, amicus novus, velerascet, cl cum suavilate adventatio personarum non facile repellenda, vel
bibes illud (Eccli. ix). > Vintim quippe novum non causarum discussio non sine dispendio diflercnda;
est dignum pcnilus reprobari, vinum vero vetus luam mihi diuiius vacare majeslalem nullaienus
dignum plurimum approbari, quia illtid bibi potest, paterelur, et ad eam cura lua, vellet nollet, reflecii
sed aculco novilalis raordet, exasperalque palatum, cogeretur.
Istud vero demiilcet et indulcal vetustatis beneficio Qnod propter in meipsnm reversus, in secrelo
defsecatitm. Super quo quidam elhniciis pulchre cordismei proposui tibi loqui, ubi et nullus medius
dicit (34): interesset, et brevitas lemporis non obesset, utii
<Quiproperant, nova musta bibant, mihi fundat avi- vel loquentem vel audientcm nullus obslrepens cau-
[lum saretur, ubi causae majoris incursio non interrum-
Testa merum. pera niterelur.ubi denique nec tu ipse vcl indignans
Sicut ergo avilum merum suavius et juciindius audire recusares vel benevolus occurrentem quam-
<legnstatur, sic amicus anliquior gralius cl tenacius libet molesliam accusares. Et quoniam animo cu-
rcteniaiur; et contra per anliquum Scripturse man- " pienli plerumque non salisfacit locutio illa inierior,
datum delinquit, qui eum quem commendat anli- nisi ad proferendum quod ille conceperit, sermo
«piitas, inslabili animo derelinquit. < Ne derelin- jungaturexterior; aliqua de multis nonsolum corde,
fluas, ait Scriptura, amicum antiquum, novus enim sed et stylo quo potui, sum locutus, et le ut prae-
/ non erit similis illi (Eccli. ix). >Quem enim novumpo- senlem verbo, sic et absentem scripto familiariler
tero tui similem invenire, qui tenero me affectu et nllocutus. Hoc enim ipstim est et slylus exsequi qui
. obsequiis sludeal pracvenire, in quo, etsi aliqua utcunque non refugit, et nec spalium lemporis nec
\ fortem subluceat significalio probilatis, lamen (ut loci convenieutia subterfugit, quia sicut possum
caetera proetermittam) deesl commendatio velu- nuilo lesle homiuum secrelaliter plurima cogitare,
stalis? sic nullo eorum coiiscio solus aliqua scriplilare.
Denique sedenli cuivis in angulo quem exterior Scripsi ergo hanc allocutionem meam, ignoraus
amicorutw fa- profeclo ulrum in manus luas aliquo lempore sit
prosperilas non prsecurril, profecto
cile. copia non occurrit, quia sicut plerique venlura, aut, si forte pervenerit,utrum sitplacitura,
j>raves sibi respuunt inimicos, ila nonnulli quos quia nonnunquam aut non prsesentanlur quibusque
Cum P ninjoribus profutura, aut obviante fastidio respuun-
pauperes viderint non recipiunt in amicos.
vero te suscepit amplexu graluilo dives sublimitas, lur veluti nocitura. Sed quaravis illa non conceda-
et in ea carnalibus oculis copiosa refulsit ulililas; . lur, vel ad tuam praesentiam pervenire, vcl forte
statim animo tuo amicorum nova copia se infudit, perveniens luam gratiam invenire; tamcn quia po-
cnjus grala infusio foras veterem me effudil; scd test non soli libi, sed et cseteris pluribus convenire,
licet effusus, lamen te effundentem vice reciproca non eril incongmum, si praeter te, quis alitis vo-
iion effudi. Et pridem infuso nihil oppressoriino su- luerit lianc audirc. Quod si nullus, raihi lanien
perfudi, ne videretur mihi levilas reprehensibilis proficiet quod mea, ut potest, voluntas operatur,
altributa, cum odorem lesla diu servet quo recens dum non solum desiderio, sed el scripto eum quem
cst imbuta (35). Cum igilur a dilectione tui, ut pra> diligit adhorlalur, ut juxta suscepli oflicii et inventae
dixi, non essem explicitus, sed urgenli affeclu prisli- mensuram dignilaiis hahere sibi stiideat condiguuin
lio, non modice tui sollicitus; frequens mihi volun- merilum sanctitatis. Ad quod obtinendum plurimum
tas inerat ut le familiarius compellarem, et quod valet, si seipsum unusquisque prudenter melialur,
volvebam animo, verbis libi exteriorihusintimarem. si discrete noveril cujus gradus vel ordinis habea-
Sed iiiule accessus ad tantae prseseitliam majestatis, lur; si leneat fixum memoria, quod in divinis litte-
ci prascipue quem urget repagulum paupertatis; ei, D ris per Salomonem sanctus Spiritus protesialur,
inqiiara, qui ahjeclionis ergasiulo cohibelur, ad qui desponsatae sibi animoe lerribiiitercomminatur:
eum qui niultis.circumslanlibus in palatio contine- < Si ignoras, inquit, o pulchra inler mulieres, abi
tur ? Quomodo posset tot ostia, tot ostiarios per- posl vestigia gregum.et pasce haedos luos (Caiw.i).>
transire, el ad cathedram magistralem, vel inlerius Audis verilalem in divinis litteris resonare, audis
cubiculum pervenire, yel le illic potius ad hoc va- eara parcenlem terrihiliter intonare,. ut certuin sit
cuum invenire, ut ei colloquenli vel aliquam velles eum mori potius quam dormire, qui obfirmatus du-
morulam iihperlire ? Quomodo ejus posses diutius rilia inventus fuerit koc louiiruuui audirc. Moritur
colloquium sustinere, in quo nil esse ponderis, nul- quippe qui non audit, non hac morte visibili quam
lum.libi putarescommodum immlnere, cum pleris- solara impii pertimescunt, qui invisibilia non viden-
i|iie nihil intolerabilius videatur, quara si pauper tes solis visibilibus adhaerescunl; sed illa terribili,
cum divile loquacitale inutili fabulalur? Quod si quam Deus primis parentibus proedixit, ne pecca-
iorte tibi 58 la'Ua inessel humiliias, ut loquentem renl, et inflixit pcccantibus, ut veracem ejus sen-

{M) Horatius- (35) Uoratius.

10."> EPISTOLJE. m
icntinm comprobarent. < Qua die, inquit, comederi- A propositis divino alii ordinesupponunlur, u( fidelem
tis ex eo, morle morieniini (Gen. n). > Et per pro- curain digniorcs inferioribus imperlire, el infcriores
phetam Ezechiel (cap.xvm): < Anima, inquit, quse diguioribus humilitale debila sludeant obedire. 111 i
peccaverit, ipsa morietur. > Sicut anima corpus paterna sollicitudine ministrent inferioribus doclri-
vivificat dum ci conjungitur, et ea recedente illnd nam spirilalem, isli superioribus exhibeant obe-
nccessario mori compellilur, sic profeclo aiiitna dientiam filialera, cosque tanquam patres el filios,
moritur cura dclinquit, quia eam Deus, qui vita ejus quorum nomina sunt ad invicem relativa, non car-
est, derelinquit. Derelicta vero a Deo cum jam ejus nis propagalio, sed, quod esl validius, eflicial chari-
vitalibus pascuis non fovetur, post vestigia gregum, tas conjunctiva.
id est, post suas ire concupiscenlias non arcelur ; Denique el abbas a paternilate nomen accepil.
et pascit haedos suos, id esl mundos cogilalus fo- Abba enim Hebraice, pater Laline, et episcopus
vet, diligil, amplexatur, provectuque nequissimo ad superintendens interpretalur, eo quod non domi-
effeclum operis eos perducere gratulatiir. < Abi, nandi lenocinio super caeteros sese cxtendcre, sed
inquil, posl vesligia gregum, ct pasce hscdos luos proficiendi desiderio super curam eorum jubetur
(Cant. i). > Quo judicio? Quo merito?« Si ignoras inlendere, ut super subdilos non exlentus, sed in-
te (ibid.), > inquit. B lentus episcopus habeatur, et erga eos non lyr«n-
Ne ergo post vestigia gregum abiens hsedos pa- nica regnandi lihidine, sed palerna juvandi soili-
scal,unusquisque recle sapiens se cognoscat; scial ciludine teneatur. Unde Apostolus ad Corinthios :
seipsum.et bseca se inlelligenlia non labatur, ut < Nos autem, inquit, non in immensum gloriahimur.
« noii ei|uo cl mulo, quibus inlelleclus non esi, sirai- sed secundum raensuram regulae, quam mensus cst
lis habealur (Psal. xxxi). > Scit autem seipsum qui Dcus, mensuram perlingendi usque ad vos: non
prudenter inlelligit, quid et ad quid factus sil; in enim quasi non perlingenies ad vos supercxlendi-
quo denique sit gradu vel ordine constitulus, et ei- mus nos (// Cor. x). > Qui autem senon pracsumii
dem ordini quis modus vivendi lege obedicnliae at- superextendere, ne quara Deu»mensus est videatur
tributus. Oranes quippe nos homines facti sumus et mensuram excedere, juxta nomen episcopi paterna
ad serviendum ei a quo facti sumus, ut noslrum solliciludine superiniendit, sicut paulo infra eviden-
inferius, ei obediat, quse nobis esl indita rationi, et ter ostendil: < Instantia, inquit, mea, qtioiidiana
eadem ratio diligenli solliciludine divinse dilioni. solliciludo omnium Ecclesiarum: Quis inflrmatur ci
Unde prophela Michseas(cap. vi) : « Indicabo, in- ego non infirmor? quis scandalizatur, et ego non
quit, tibi, honio, quid sil bonum; et, quidDominus uror ? >(//Cor. n.)iNescitigiturepiscopari, qui non
quaeral a te. Ulique facere judicium et diligcre mi- superintendere, sed polius diligitdominari, qui as-
sericordiam : el, sollicilum ambulnre cum Deo tuo.i sumpta prscfulget dignilale, sed eamdem injiincta
Praeler hanc aulem legem, quae cunctis hominibus non munit sanclilate. iluic quippe dignitati comcs
generaliterest indicta, et hon lenentibus eam, dam- individua sanctitas assignatur, ut ejus consortio
natio compelens est addicta quibusdam bominilius, lanquam muro inexpugnabili muniatur, cujtis pa-
quacdara quasi lex indicitur specialis, quibus ordo trocinium si invenla fuerit dignitas non habere,
superior et gradus atlribuilur spiritalis. Cum enim compelletur delrimenlo, jusloque conlemptui, sub-
omriis fidelium multitudo, in clerum et popului» jaaere. Sicut enim sanctilas clarior et celebrior
dividatur, minus quidem populo, clero autem quid- eflicilur sublimala solio dignitalis , sic nimirum
dam amplius nssignatur; neutri quidem aliud qtiain dignitas solidior et dignior niuniia patrocinio san-
Deo deservire, sed clero praecipitur raajorem servitio clitatis, quamvis sanclilus habeat gratiam, ca-
diligentiam impertire.Incleroautem sacerdoles infe- rens etiam extera dignitatc, dignilas vcro, non
rioribus praeferunlur, quorura manus sacri liquore solura non prosit, sed et plurimum obsit, si ca-
Chrismatisperunguntur, ut illud sacrosanctum Chrisli rueritsanctilate. Nam cum indignus quilibet in su-
corpuset sanguinemconsecrare,et cactera salulissa- D 1 blimi dignitatis solio coflocatur, tam ipsi quam coe-
cramenla possintjure sacerdotii dispensare.Inter ipsos teris eadem nocere dignilas comprobatur; et quae
59 vero sacerdotes dignilatis ordine principantur, debuerat salutarem omnibus proferre disciplinam,
q:ii assumpto baculo paslorali, vel abbates, vel deteslabilem econverso vertitur in ruiuam. Primo
episcopi nominantur, quorum illi rcgularem suis quidem eum quem eflicilgradu et ordine celsiorem,
clauslralibus disciplinam, isli vero lam claustralibus reddit etiara consequenter, longe laleque coeleris
quam casleris omnibus vivendi debent exemplum et notiorem; et cujus vitam indigna conversatio de-
doclrinam. Grandis honor, sed honori huic injun- primit et inceslat, incestum ejus dignitas quasi proe-
giturgravis cura.etejus species ferentem non me- lato lumine manifeslal. Quod intuens recte Sallu-
diocriter est laesura si is quem divina dispositio stius (36): <Qui in excelso. ihquit, aetalem agunt,
cseleris gradu honorifico vult praeesse, summo eorum facla cuncti mortules noverunt. > Eapropler
eisdem studio non diligit el prodesse. Ob hoc eniin non esl indigno exterior magnopere dignilas appe-
a Deo quidam in Ecctesia praaponuntur, et eisdcm tcnda, inquiela cujus garrulilas non tacet, si qw

(36) ln Cacsarisorationev
107 PHILIPPI DE HABVENG ABBATIS BON^E SPEI 108
rioyerU arguenda, sed ingerit plurimdrun notitiam A peccandi conlempserit famam suam, suhjectos suos
slifiumbra viliorum latere cupienti, indignans ta- non solum non invilat ad vilam meliorem, sed
cendo praestare colludium delinquenli. Qui quanto eisdem peccandi viam aperit largiorem. Quiaenim
alliori dignitale exlerius sublimalur, tanto magis non est sana ejus conscientia, sed aegrescit, lingua
indignus esse meritis declaralur; et dignitas non profecto ad corrigendum subditos obluriieseit: et
eum juxla hoc vocabulum digniorem, sed juxta vi- nialum quod insuisamat et muliiplicat imprudenter,
tsemerilum fumam ejus efficit turpiorera. Superquo in aliorum moribus sustinet palienter. Quod si fotie
prudens ille Boetius(37): < Collala, inquit, improbis sui oblitus in subjectorum moresprsesumil inlonare,
dignilas, non modo non efficit dignos, sed prodit po- aut exigenleloco regiminisjuslum aliquid praedicare,
tius et ostendit indignos. > praedieationem ejus.fere omnes recusant audire, vel
Nec solum famae, sed et moribus infert dignitas audientescontemnunt obedire. Sic fu ut cum praelalum
detrimenlum, quse voleati peccarc, explendi non non commendat injunctse merilum sanclitalis, con-
inedioere dat augincntum, dum ei et praesenlis lemptui habealur ipsius excellentia dignitatis; et
licentise seductibile blandiinenlum, el fuiuroe impu- quandoque proferens verbum necessariae verilatis,
nitatis gralum praetendit munimenlum. Cum enim repellil auditores suae merito pravitatis. Passim
diguilaie suffullus videt sibi cseteros suhjacere, el ul ergo subdili morum corruunl in ruinam, cum prae-
eicomplaceant suis illos voluntatihus adgaudere, vel lalus eorum vivendi non lenet disciplinam; et illius
si quid illis displicet, tamen sinc reprehensione de- occasione ad delerrima prono animo deflectuntur
bita sustinerc, ille quidqnid libueril sibi exisliraat et formamque propositam ulnisavidioribus amplectun-
licere, et hujusmodi licitum praesumptivo spiritu tur. Et qui suse solius cutpae merito condemnatur,
non timet adimplere. Multo iste felicius eareret pro subjeclorum quoque excessibus damnabililer
fastigio diguitalis, cujus patrpcinio explet nequitiam iudicalur, suoque non sufUciens, onus portare com-
miserse voluulalis, qui quo sibi videtur felicior, quia pelhlur aliorum, el de manu ejus sanguis require-
voluntati licenlia vcl possibilitas acquiescit, eo fit tur perditorum. Quidquid enim praelati exemplo
niiserior, licenler adimplendo ad quod nequiter committere subdili non verenlur, quidquid damna-
inardeseit. Quocirca Neroni Seneca (58): « Pesti- tionis, praevalenlehujusmodi commisso promerentur,
fera, inquit, vis est valere ad nocendum. > Et Ko- nimimra justus Judex dislriclius cxigit a praelaio,
manorum facundissimus itle Tullius ait de quodam : qui sic illos vel ad peccatum impulit, vel saltem non
« 0 miserum cui peccare licebat. > Sed haeclicen-' reputit a peccato. Quanlo ergo is qui praeest pr.fi
ter ab injustis polentibus usurpatur, non juslilise Q cseteris inferioribus sublimalur, tanto miiltiplicius
lcgibus conlirmatur; et quam sibi pulat licentiam tam suis quani aliorum vinculis obligalur; et cum
perversitas miserse voluntatis, negat esse licenliam pluribus peccatorum inslitis fuerit obvoiutus, pu-
lex juslitsima verilatis. Quod asserens supradictus nietur alroeius, in profundiores teuebras devo-
ille Salluslius (39):« Ita, inquit, in maxima fortuna lutus.
ininima licentia esl; >quiaenim eorum, ttt ait, facta, Sed ne videatur plus justo minaciler intonare, et
qui in excelso oetatem agunt, cuncti mortales nove- tam grave praelali judicium mendaciter affirmare,
runt: ideo 60 minimam licenliam eis dicit esse, audi Scriptura divina quam lerribilitcr comminalur,
ne scilicet qui jubenlur aliis ordine praelalionis quae, sicul minaciter, sic et veraciter hoc lesiaiur :
prodesse, perversitate operuin invenianlur obesse; < Judicium, inquit, durissimuin in his qui prsesunt,
et eo magis noceat eorum perversitas, quo eam fiet (Sap. vi); > et : < Potentes polenter lormenta
nolioreni reddit honoris sublimitas. Et revera sic patienlur (ibid.); > et: < Forlioribus fortior inslat
se habet religiosaecensura veritatis, ut qui majoris crucialio (ibid.). t Sed istorum sensus verborum
in Ecclesia sublimatur solio dignitatis, ei pariler polerit lucidius apparere, si placueril seriatim ,
injungatur perfectioris sarcina sanctitatis; et quo ipsum capilulum recensere, in quo divina Scriptura
sublimior eo esse perfectior jubeatur, et ad jusle D praelalos invenitur terribililer commonere, ul au-
vivendum, arctiorislegis vinculo leneatur. diant et caveant quod constat eis male viventihus
Vult enim divina justilia ut, cum honore debilo imminere. « Praebete, inquit, aures, vos qui conli-
ecclesiaslica dignitas enitescat, obtinentis merito netis multitudines, et placeiis vobis in lurbis natio-
noii vilescal; el cum ejus nolitia longe lateque plu- num : quoniam dala est vobis a Domino poleslas ct
riinuin se diffundat, pravse opinionis odorem, vel vlrlusabAltissimo, qui interrogabit opera vestra, et
potius fetorem pariter non effundat. Effundil autem, cogitationes scrulabitur.Quoniam,cumessetisminis-
ii is qtti amal prse cseteris honore sublimari, non triregni illius, nonreclejudicastis, ncque custodisiis
tirnet vitae merito diflamari; si quibus praeest gradu legemjuslilise, neque secundum"voluntatem Dei am-
el ordine dignilalis, non ealagit et praeesse el pro- bulastis : Horrende et cito apparebit vobis quoniam
desse splendore congruosaiictilatis. Qui cum nigre- jndicium diirissimum in his qui praesunl fiet. Exiguo
dine vitiorum atia.minaverit vitam suam, et amore cnira conceditur misericordia,potenles aulem poieii-

(37) Lib. u Oeconsol. Philosophise, prosa6 (30) In Caesnris oratione.

(38) Lib De dementia, cap. 3,
 109 EPISTOL,*:. f!0
ter tormenta patienlur. Non enim subtrabel per- A mis cvifabil, sietit apud Osee scriptum csl,(i<i/>.iv):
sonam cujusqunm Dominus, nec verebitur magni- < Non inlelligens vapulabil. > Denique ad hoc in
tiidinem cujusquam, quoniam pusillum et magnnin manu ejus virga ponilur, ut possit non latere, latet
ipse fecii,etaequaliter illicura cslde omnibus. < For- aulcin quod constat eum inlelleclu debilo non vi-
tioribus auiem fortior instat crucialio (Sap. \u). > , dere : et qui intellectum vel cor intelligens convin-
Audis quia praelatis severa Deijustitia non blandi- cimr non habere, ablalam de manibus in dorso vir-
tur, majoribusnon parcit, nec eorum perversitalihns gam cogilur suslinere. De qua Salomon : < Virga, >
assentitur, sed quia fecil omnes, et est de omnibtis inquil, < in dorso ejus qui indiget corde (Prov. x). >
illi cura, potentes polenter, et fortiores est fortius Virga ergo in manu honor el gtoria est tenentis,
punitura. Velleni hoc capitulum praelalis omnibus virga in dorso, gravis miseria suslinenlis, quia qui
tam notum haberetur ut non facile ab eorum prudcnter quod lenet intetligit, honore et gloria
memoria laberetur, imo in ore ipsorum lanla frc- coronatur, qui vero non inteltigit, ad flagelli tote-
quentia volveretur, ul non solum sensus, sed et ranliam incurvatur. Unde et David : « Obscurentur,
verborum series teneretur. Miror, si possel tam inquit, oculi eorum ne videant; et dorsum eorum
obsliualus vel durus quispiam inveniri, qui hoc semper incurva (Psat. LXVIII).> Cum enim oculus
conflatorio non cogerelur aliquanluliiiii emolliri, qui B ne videal, id esl cor ne intelligat, obscuralur, dor-
ad has minas tam veraces qtiam lerribiles non suin procul dubio ad paliendum quod meruil incur-
tiraeret, et viiiose inolila non limore percitus vatur; et contemptum volunlarium hecessariae visio-
aboleret. Sed quia. non omnes curant, vel forte nis sequitur, imo persequilur condignae sufferentia
vacanl divinas litleras leclilare, el si quas Icgerint, passionis. In manu igilur praclali virga ponitur pa-
noliint vel nequcunl cuiicla mcmoriaecommendare : storalis, ut prudenter intelligat quid in ea mysterii
provide censura ecclesiaslica voluit ordinare, ut lateat spirilalis; et quod intelleciu percepcrit, ope-
nonnulli praelali virgam velbaculum sibi ferrenl, in ribus explere non desistat, ul inlellectus myslerio,
quo velut codice suum sibi commonitorium ante- manus intelleclui non obsistat. Hujus atitem virga?
ferrent. Denique Joas cum rex lieret, in manu mysterium hoc est. Uncus ille quo virga desuper
stia Iihruin legis tenendum accepil,quem illi Joiada insignitur, qui plerumque et pulchrior et operosior
pontifex myslerialiler offerri praecepil; ut sciret invcnitur : praelati mansuetudinem videtur cxpri-
lam Joas quam caeleri, quod divinae legi rex debcat mere, qua sibi suos dehet subjectos attrahere, tti
obedire (/// Par, xxm), et ejus (estimonio manus ab eis filiali affectu diligalur, el cum dilectus fuerit,
suas, (Jl id est quidquid egerit, insignire. Sic et ii gratios et efficaeius audiatur. lltum enim subjectus
qui apud nos abbates vel cpiscopi nominantur, cum rioii facile vult audire, illius non mandalis, non
divino disponcnte consilio ad locum regiminis ordi- voluntaiibus obedire, qui nesciens affecluosseman-
nanlur, ut habeant assidue quasi praenunlium my- suetudinis perhonestum et perulile nutrimenlum, in
sterialem, accipiunt in manibus virgam vet baculum subjectos quasi Ico se nimis exhibet truculenium.
pastoralem. Cujus forma videlur non mcdiocre my- Cui divina Scriptura, si tamen audiatur, prsebel
slerium continere, per quod ipsum prselalum, velul coinmendabile documentutn, ejusque feiitatcm ad
codex apposilus, non desinit commonere, quanlas mansuetudinis revocal lenimcnlum, ne qui dehct
apud se virtutes debeal oblinere, quanta virlutum . subjeclos colligere amplexu columbiuo, repellat et
gratia foris in subjeclorum oculis eminere. Esl enim dispergat rugitu belluino. < In mansueludine, > in-
virga itla recla et plana ut in ea non lortiiudo, non quil, « opera lua perfice, ei super homiiiinii gloriam
scrupiilus habcalur, sed sine insequalilalis onmi diligeris (Eccli. m). > Et : < Quanlo mngnus cs,
offendiculolenealur, cujus pars inferior suhjuncto humilia le in omnibus (ibid.). > Et paulo infra:
aculeo terminatur, pars quae coelum respicit unco « Noli, ail, esse sicul leo in domo lua, cvertens
superposito decoratur. domesticos tuos, et opprimens subjeclos libi (Eccli.
Mira species. Quam quis intuens non mirabiliter 0 iv). > Et longe posl: < Rectorein te posueranl? noli
obsluperet,nisi ejus notitiam usus frequenlior jam exlolli : eslo in illis quasi unus ex illis (Eccli.
huheret, Sed quoniam multae liujusmodi virgae fre- xxxu). > Auctoritas divina cura praelnto hiansuetu-
qucntitis jam videntur, videndi assiduitas tollil vi- dinem hanc imponii, illum, de quo dicimus, uncum
dentibus ne mirentur: formamque mirabilem quse virgae myslicse superponit : docens quia polestas
niultis mullolies seostendit, videt qnidem plerusque, fraudatur honore principali, si, qui prscfertur caete-
sed cum stupore debito non aliendil. Verumtamen ris, Ienitale careal sociali. Quod et doclores cihnici
ejus Iator eam allente prsecipitur intueri, multoque videntur confirmare, dum eos qui praesunl, student
atlenlius quod in ea conslat myslerium contineri, ad clemenliam invitare: et eliam eis in exemplum
ne, sicut Urias (// Reg. xi) tulit litteras in quibus deos misericordes prsemillunl, qui quoties dclin
iiescientis mors ejus habebatur, sic et isle iir.provi- qiinnt homines, eisfulmina non immiilunt. < Quod c
dus ferat unde feriri mereatur. Si enim prudenter dii placabiles et sequi, ail Seneca, delicta polenlum
inielligat, principalum slabilem obtinebil, juxta illud non slalim fulminibus persequunlui. quanlo scquiug
Saloitionis : < Inlelligens gubemacula possidebit csl hominem hominibus prscposilum, miti aniino
(Prov. i); > si.vcronon intelligal, flngellum nullate- cxcrcere impcriuin? > Quo forsilan lcclo amicu/
 111 PHILIPPI DE HABVENGABBATIS BONJE SPEI 111
SenecaePaulus (40) hujusmodi lenitaiein sese osten- A nimis prona facililas indulgendi perversis moribus
dil habuisse, et ejus quasi unco Thessalonicensium incentivum suggeril delinquendi. Hecte ergo in virga
sihi animos atlraxisse prudenter intelligens subje- paslorali aculeus hastili subjiingiiur, qtii terram
ctos ad obediendumnon posse efficaciter invitari, s'i tangit, vel, quod amplius esl, eidem inligitur: in
uh eis timeri solum appeleret, non amari. < Facli quo etiara virga mystica terminatur, sicul ab uiico
sumus, inquit, parvuli in medio veslrum, tan- superiori, de quo jam praedictum est, iuchoaiur. In
q 11:1111
si nulrix foveat filios suos (/ Thess. n). > hoc aulem aculeo feriendi jsignatur asperilas, qua
Nulrix quse fovere filios suos diligenter inlendii, dclinquenlium subjeclorum terrena fcritur carnali-
Miamvel rclalem corporis, vel granditalem generis tas, ul quihus non proGcit olei aut malagmatis leni-
iioi) allendil, sed iltorum infantiae affeclu benevolo iiientum, eorum putredinem medicinale reseceii fer-
condescendii, et quibus infundere vitale satagit ali- ranienlum. Neque enim satis inter illos reclitudo
nientum ne forle respualur, apponit mansuetudinis debita conservatur, nisi eorum Culpa disciplin;e
condimenlum. Sic et isqui prssficilur ad nutriendum aculeo ferialur, nisi vuluus putridum sectionem, et
animas subjeclorum, allicere sibi debel rudes et inobedientia dignam sustineat ultionem. Unde Apo-
varios affectus animorum; el ab ejus seclatu si quos slolus Corinlhiis : • In promplu, ait, habentes
pressos faslidiovideritelongare, debetillosiincomaii- B ulcisci omnem inobedientiam (// Cor. x). > Quia
suetudinis revocare; revocatos mansuetis sibi ample- vero plerumque ira vel imperitia modum deserit
xibus (gjfccolligare.Caelerumne nimia el vitiosa invc- ulciscendi, el laxalo loro in excessum progreditur
niatur mansueiudo, quidquid enim est nimium, de- feriendi: pulchre hastili reclo aculeus praedictus ad-
clinare in vilium fixa est cerliludo : necessario ad- haeret, et manui ferienli non aculeus, scd haslilc
jungilur eidem mansuetudini recliludo, adjunctione cohocret; signanicr innuens quia peccantes sic pu-
eujus illam obtinet matura sanclitudo. In cujus lypo uire debet ullionis amariludo, ul de manu ferieniis
rei prsefalo illi unco hastile rectum supponitur, ciijus uunquam excidal reclitudo. Sive ergo producit acu-
beneficio sublimior el evidenlior uncus eflicitur: quo leum necessitate feriendi, sive extollit uncum pra>
absente, ille in terram corruens abjectione degeneri latus affectu leniendi, cum scilicel vel subjectos ap-
venebrescit, prsesente vero tanquam sutijuncto can- petil dignis verberibus cohibere, vel iu spiritu man-
delabro lumen superpositum clucescit. Quamvis suctudinis se illis amabilem exhibere: hastile me-
enim praclati mansueludo ad colligendum subditos dium non rccedit a manu, ut reclitudo ulrobiqiie
se inclinel, necesse est lamen ut ad (errena vitia teneatur, eademque tencntis manus unco magis
11011 dcclinel; sed rectiludini lanquam vasi firmiter quam aculeo vicinatur. Cum eniin pro persona qunm
innitalur, ne lapsis plus justo condescendens, et ipsa geril, et amari a subdilis debeat et timeri, neccsse
levilate inslabili collahaiur. Debet quidcm prselatus est tamen ut amari amplius appelat quam timeri, et
sic se aliis amabilem exhibere, ut eorura lamen longiuscule remolus ab aculeo feriendi, viciniorem
nolit vitiis adhserere, sic esse dilector siibdilorura, sihi habeat mansueludinem allrahendi. Sed tulem se
ul non sit etiam dilector vitiorum. Quse nimirum praelalus non potesl foris erga subdilos exhibere,
invenitur nequaquam diligere cum nullum eis assen- nisi primum suis moribus excolendis interiorcm
sum curat impendere, cuin subjectorum excessibus studuerit diligenliam adhibere, et de profectu len-
timore vel amore uoxio non blanditur, nec adulato- dens solliciius in profectum, juvanle gralia, eosdem
riis eorum obsequiis delinitur. Habet ergo hastile profectus perduxerit ad perfeclum.
rccium, cura nec illorum fallaci gralia deleclalur, Cujus rei sublilius et spirilualius mysterium
ncc, avaritia doininante, illorum pecuniam aucupa- aestimo designari, cum insignilur manus ejus baculo
lur, cum sic illos diligit ut quod vcrum et sanctum pastorali, in forma cujus mystica vel docetur, vel
csi dicere non recusel, et diligendi gralia dileclo- doctus cogilur reniinisci quo studio, quo ordine ad
riiin vilia non excusel. Habet haslile, cum id quod perfectum debeat prolicisci. Nam caeteris non dig-ne
pravum et asperuin in illorum videt moribus disso- D salis invenitur prodesse, nisi prius studuerit sibi
nare, in directum et planum salagit revocare, non ipsi bonus esse, nisi primura a seipso bouiutis tex-
solum verbis perstrepentibus salutarem doclrinam turam ordiaiur, qua veslilurus caeleros ipse primus
infercndo, sed formam sanctilatis manu, id esl ope- el prsecipuus veslialur.Unde Scriplura divina :« Qui
ribiis prseferendo. sihi, >ail, « nequam, cui bonus (Eccli. iv). > In virga
Quia vero, ut scriptum esl: < Perversi difficile igitur pastorali pasior myslerialiter admonelur. qua-
corrigunlur (Eccli. 1), > el a peccandi proposito nec lis esse debeat, qui ad pasloris excellentiam promo-
precibus, nec blanditiis retrahunlur, cum semel et velur, 111si eum convenire sermo vocalis hominum
ilerum commoniti fuerint, necessario feriunlur, et vel non vacet, vel forle verealur, eleganti silentio
eorum viae lalissiinse spinis et niaceria sepiunlur. virgae suae mysterialis eum species alloquatur. Cnjus
Cum enim perversns quilibet nolens corrigi non fe- virgae, iil dictum est, habet aculetim pars exlrema,
ritur, el ad peccandum ei via largior aperilur : et niedia vero hastile.uncus autem eminet in suprema:
(40) Hoc habet D. Philippus, non approbans eas Lini consignalis, tegitur instilutorem imperatoris
epistolas quse leguntur Senecaead Pnulujri, et Pauli fuisse Paulo inlima amicilia copulalum, rcfererile
ad Senecanv, sed quia in Actis passionis Pauli, manu Baronio ad annum Chiisii 66.
 113 EPISTOLJE. II i
et sic ejus fonna triplex triplicem videlur profectuu A gracili longiliidiiie decoratur, sic ex refrenalione
designare, ad quem ex decrelo divinac legis pasloi vohiptalum carnalium decora castitns generalur,
spiritalisjubetur aspirare. Deuique funicutus triplex quae ideo gracilis dici potest, quia ilagraniibus desi-
juxia Ecctesiasten (cap. IV), difficile rumpitur, qui: deriis expetila, abslinenlia, jejunio, vigHHset lubo-
triplex hic profectus lam tenaci connectilur lora- ribus acquisita: mulia denique frequcnlia precum
mento, ul, aul vix, aut nullatenus disrumpalur ira- usuque planius expotita. Nirairum virga materialis
pulsu violenio. Per aculeum, hiijiis virgae casligaiic ad ungttem nnllatenus expolitur, quandiu vemis
designatur, quia terrenarum colluvies voluplatiin floribus vel ingenitis frondibus redimitur, vel succosa
rationis imperio suhjugatur, cum scilicet merabra teneriludine nativi corlicis operilur; sed ciim nu-
sua prselatus mOrtificat, quae super terram vi- dala fueril fronde, flore, corlice, surculis amputatis,
vere perhibentur, quandiu male dedila libertali, politur candor ejus prseferens lypuin castilatis.
lege spirilus non teneniur. De quibus Aposlo- Talis virgula manui pastoris inseritur, cura ei re-
lus 63 ad Colossenses (cap. m): < Mortificate, gendarum animarum cura commillitur, quoe ahraso
inquit, membra vestra quaesunl super lerram : for- corlice nullum offendiculum dat lenenli, ct polilo
nicatiouem, immunditiam, libidinem, concupiscen- candore mysterium insinual intuenli.'Nam et caro
tiam malam et aVaritiam. > Ex his membris velus B quae bysso, purpura, serico delinilur, quae laboris
homo peccati conficitur, qui pulcbre non super cce- impatiens fomentis delicatoribus eniilriiur, quse
lum, sed super lerram esse asserilur: quia eum qui lerrenis immersa nalurales concupiscenlias non
affectulubrico in hujusraodi vilia se dimitlit, solis refrenat, necse a blandimentis carualibus et noxiis
data virtutibus cceleslis conversalio non adiniltil. alienat, profecto aut vix aut nunquam oblinere
Debet ergo velerem horiiinem cum actibus suis, proevalet candorera debitse castitatis, quem exiglt
cum hujusmodi membris suis sese pralalus exuere, magnopere pasloralis excellentia dignitalis. El hanc
et ad exucndum, dignam corporis casligationem castitatem eadera pastoralis excellentia prsecipitur
assnmere: ut, cumillud castigatum el redactum ad sic amplecti, ut ab ea possit non solura non excide-
debitam fueril servitutem, effeclu prospero de vir- re, sed etiam non deflecti, et lianc forliludinem
lute proficiat spiritus in virlutem. « Casligo, ait honcstet mundilix pulchriludo, et eamdem mundi-
Apostolus, corpus meum, et servituti subjicio, ne liam versa vice muniat inflexibilis forliludo. Ideo et
curn aliis prsedicaveiiin, ipse reprobus efficiar virga mysterialis non solum abraso cortice candida
(/ Cor. ix). >Si enim corpus non disciplinae aculeo vel polila, per quod signatur caslitas multo lahore
castigalur, profeclo ipse qui praedicat, reprobalur; et sludio pulsis illecebris camalibus acquisita: sed
et curn forle aliis occasione qualibet aiinunliat longa quOque el inflexibilis invenitur, quia ad perfe-
ver tatem, ipsuin Deus non respicil, cujus vita non cuim caslilatis nonnisi inflexibili longiludine per-
aspicitsequitatem. De quo Propheta : < ^Equitalem, venilur. Quod illa inflexibilis est, caslitalis signa-
ait, vidit vullusejus. (Psal. x). > Videtquidem Deus, tur forliludo; quod longiuscula, signatur iudefessa
id esl approbat sequitaiem, verbosam vero reprobat perseverantiac longitudo, ut juxta Ecclesiastera
falsituiem; et apud quem dignara corporis casliga- < Omni lempore tua sint candida vesiimenta (Eccle.
lionem iiilelligil non versari, suas ab illo justilias IX), > nec audias hoslium irruentium monita frau-
non curat enarrari. < Quare, inquit, lu enarras dulenla. < lncurvare, inquiunt per Isaiam (cap. LI),
jusiiiius meas, et assumis testamenlum meum per ut iranseamus: > Quandiu slal recta caslitatis ct
os luuin? Tu vero odisti disciplinam (Psal. XLIX).> munditise forlitudo, per eam iransire non praevalet
Ne igilur divinus eum senno tam graviter arguat et quantavis hoslium multiludo; scd si illa hlandinien-
accuset, necesse est iterum suam disciplime aculeo tis eversa carnalibus enerviter incurvalur, isla per
configere non recuset, id est assuinpta castigatione eam transiens adepta victoria gloriatur.
lerrenos in sepremat affectus, quibns non oppressis Omni ergo tempore sint pastoris candida vesti-
spirituales non evehilur ad profectus. Premit autem _ raenla, ut nulla unattam recipiat insidiantium ho-
terram suam cum ab ejus voluptalibus diligit absti- slium blandimenla ; qui si forte tenlaverint inferre
nere, vigilias, absliuentiam, jejunia sustinere: cttm lenocinium immundae pravilalis, ille resislat eis
recordatione vel excessus praeteriti vel fuiuri judicii persevcranti fortitudine castilatis. Cujusmodi casti-
frequenter lacrymatur, el in his qtiae Dei sunl con- tatem qua pastores ecclesiaslici decorantur, el
venienler assiduus occupatur. contra hoslium tentamenla forti perseverantia ro-
His qnippe et hujusmodi studiis insolens spiritus borantur, ,in Canticis canlicorum angelicae virtutcs
etnarcescit, qui camali dcdilus voluptati contu.ma- admirantur, el mirantes quac, vel quanla sit,Jnon
ciler insolescit: ipsa eliam carnis concupiscentia inimeiilo sciscitantnr. < Quae est ista, inquiuul, quse .
defetiscil, vel contra spiritum inefliCaciler concu- ascendit perdesertum sicul virgula fumi ex aroma-
piscit. Gum vero caro digne fuerit castigata, elsicul tihus myrrhae et thuris : et universi pulveris pi-
Deo spiritus, sic illa spiritui subjugala : ex ea casti- gmenlarii? (Canl. 111.)>
gatione consequenler castitas orietur, vel potius Virgulaenoniine non incongrue 64 castitas desi-
orta lougunimis et indeficiens producclur. Sicut gnatur, quae coeleslis disciplinae polila rasoiio,
enim de praedicto materiali aculeo surgit virga quae jejuniis, tt abslincntia (enuatur, ut gravi procul
 115 PHILIPPI DE IIARVENG ABBATIS BON^ SPEI 110
rcuniate libidinis ahlcgato, ascendal ad cceleslia A i Laro enim quse m praeseiili non consentu huniihaio
pnssu nulla grnvedine rctardalo. < Quae est isla, spirilui condolere, dolorem acternum compellilur
isiqniunt.qtiapasccnditsicutvirgtilafumi? > (Canl.m). suslincrc, quse atilem mcerens nflligente pcenitentia
Et hene, fumi, quia fumus in inferioribus ortum contabescit, exsiccalis viliorum noxiis humorilms
habens ad superiora progreditur; et ldnge laleque poslmodnm pcenaliler non putrescit. Thus vero in
siiiun fundil vel odorem si bonus est, vel fetorem sacrificiis divinis oflerebalur, cum posl excessus
si nialus est. Esl enim fumus malus cujus ignis vanios Deus necessario placabatur, cum devotus sa-
comburil, non illuminat: eiijus fetor corrumpit ct cerdos sese altari praesentabal, el lam pro se quara
allaminal; qui procedens de profunda fornace vi- propopulo preces Deosuppliciterallegabat (Levit. u).
tiomm offocat fauces, nares obturat, excsecat oculos Quocirca per thus, oralionis devotio convenienter
iniquorum. Cujusmodi fumus processisse lcgilur de accipilur, quao de cordis arcano sicul incensura in
incendio Sodomorum, cura vindictam Dcns expete- conspectu divino dirigilur: orans Deum ut coriferat
ret de iniquis moribus perditorum, qui eversi cor- necessarise graliam castilatis, et collatam conservet
porese lubrico voluplatis longe transgressi fuerant suaebeneficio largitatis. < Ut scivi, ait quidam sa-
legitimse lerminos caslitatis. < Inluilus esl, inquit piens, quod aliler non possum esse coniinens riisi
Abraham, Sodomam et Gomorrham, et universam B : Deus det; adii Doniimim, et deprecatus suin (Sap.
lerram regionis illius : vidilque ascendentein favil- vm). > Universus pulvis pigmenlarii, variarum vir-
tam de lerra quasi fomacis funium (Gen. xix). > tulum collcclio cst, quae in mortariolo disciplinae
Hnjtismodi lumus et in Apocalypsi de puleo abyssi sedulilatevbene viventis colligilur et altritione car-
legiiur ascendisse, et obscuritate sua solem et nis et spirilus in subtililaiem redigilur: et quo di-
aerem cormpisse, cum mtilto inconvenientius vcl strictius caro el spiritus alteruntur, el subtiliori
tnlem fumum ptiteus non haberet, vel sallem intra virluluin pulvere perfunduntur. Ex hujusmodi aulem
suas eiiin angustias retineret. « Aperuit, inquit, n-iyrrlia, thure, pulvere pigmentafii preliosum aroma
piiteuin abyssi, et ascendit fumus putei sicut fumus conficilur, unde pedes Jesu vel forle caput ipsius
fornacis magnae: et obscuratus est sol et aer de perungilur; iinpleturque illud Evangelii: < Domus
funio putei (Apoc. ix). > Puteus abyssi vel fornax replela estex odore unguenti [Joan. xti). > Odor
magna , ipsa est exusta profunditas conscientise iste quo domus repleri diciiur, fama esl et opinio
peccatricis quam excital et succendil « favus ilte castilalis, quae doinum, id est Ecclesiam, replel suse
distillans, ul scriplumest, delabiismeretricis (Prow. radio claritatis, cura non solum apud se digna fur-
v), > cura scilicet miser animo voluptatis corporese *' tiludine castilas invalescit, sed ejus eliam fortitudo
siiggesiionibus exardescit, et prorumpens in opera, longe lateque omnibus innotescit. De quo Paulus:
iion Detini, non hominem perlimescit. Fumus aiitein < Christi, ait, bonus ^odor suraus in tfmni loco
putei atit fomacis ipsa est fama, imo infamia tene- (// Cor, u). > Et Isaac patriarcha : < Ecce, inqcit,
hrosn, qua solis et aeris obscuralur species lumi- odor iilii mei, sicut odor agri pleni, cui benedixit
nosa, dum non solummodo ipsum qui praeest sui Dominus (Gen. u). > Quod aulem Paulus vel lsaac
manifeslatio scelcris inhonorat, sed el subjeclossibi, odorem nominal, hoc Scriptura in Canlicis fumitm
difftiso vel exempli vel meriti contagio, decolorat. appellat : < Quae esl ista, inquiens, quae ascendit
Sol quippe si defoecaloradio sui luminis iliucescat, sicut virgula fumi? (Cant. in.) i Virgula fumi casli-
ab eo lumen aer accipit ut diescal; si vero nubiloso tas est.boni odoris, honoeopinionis, bonocfamae,quoe
velaniine illius facies obtegatur, aer procul dubio castitas, vel cujus odor el fumus castitutis, ascendit
nocliirna caligine tenebratur. Sic et praelali tam vita el provehilur in conspeclu divinae liiajestatis, cer-
quain doetrinasi digno radiaverit lumine sanctitatis, tiimque est ipsam caslitalem Deo nequaquam displi-
subjecius pupulus opportuno perfunditur inunere cere, cum et ejus fumus, id est opinio, invenintur
claritalis; si autem ille fuino lurpitudinis denigrc- 65 non mediocriter complacere. De quali fumo
'
scit, et iste consequemer interpolalione vcl ingrala, nJonnnes in Apocalypsi : < Ascendil, inquit, fumus
vel forte placila tenebrescit. Ne igitur fumi hujus incensorum de manu Angeli coram Deo (Apoc. vui). >
illa csse in Canlicis virgula puiarelur, quae profectu Angelus in Scripturis nonnunquam sacerdos accipi-
iniiifico, de deserto ascendere perhibetur, cum lur, quia Dei nuntius in lerra sacerdos eflicifur,
dixissent admiranles: « Quae esl ista quae ascendit, dum uiissus ad liomines divinam eis annuiiliat vo-
de deserlo sicul virgula fumi (Canl. III)? > adjunxe- lunlalem, et lam verbo quam exemplo lenendam
ruiil cujusmodi fumi: « Fumi, aiunt, ex aromalibus, cis prsedicat verilatein. Unde Malachias prophcta
myrrhse et thuris, et universi pulveris pignientariii (cap. n) : < Labia, inquit, sacerdotis cuslodiunt
(ibid.). > Bonus fumus qui ex aromalibus procedil, , scientiam, et legera requirent cx ore ejus, qtiia
ex aromatibus, inquam, myniioe et ihuris et uuiversii Angelus Domini exerciluum est. Quod »i An-
pulveris pigraentarii. Myrrha mortuorum corporai gcltts , propheta perhibente, sacerdos debet dici,
condiunlur hujusque beneficio condimcnti r.ulla pu- cui lcstimonio digna refragatione non polest, con-
tredine corrumpuiitur; et ideo per illara non incon- trndici, quanlo magis ille, qui honore praela-
grue carnis casligatio designatur, merito cujns ipsa\ lipnis prsc cseteris sacerdolibus insignitur, cujus
caro ab acteriiadaiuiiationis putredinc conscrvalur. doclrinae ct impcrio a cselcris sncerdotibus disposi-
 117 EPISTOLJE. m
tione divini ordinis obeditur; percujus ministerium A tunc pulchra est, et pulchra veraciter affirmattir,
sacerdotes alii consecrantur, benedicitur chrisma , cum suae claritatis, id est debitsc charitatis velut
quo nati sub peccato adjustiliam renascunlur?Cu- diademate coronalur. Isla charitas cujus uucus ille
jusmodi Angelum profecto angelica decet vita mun- typus est et figura , clarilas est virtutum nullo tcm-
ditiae privilegio dignis virlulum meritis insignila , pore desitura ,,quia charitas nunquam excidit apo-
ne si ab illo qui eum fecil Angelum, vivendo per- stolica perhibenle Scriptura, sed hic habet iniiium,
versius avertatur, more illius prioris aposiatae, de consummalionem in coelestibus habitura (Rom. vm).
Angelo in Satanam converlalur. De manu autem Qui ergo pastoralem inanu virgam vel bacuhim vutt
Angeli secundum Apocalypsin fumus incensoruin tenere.qui htijusniodi dignitaleni vult inconfusibi-
ascendit coram Deo, cum devola conversatio sa- liter oblinere, ejusdem virgse forinutam debet dili-
cerdolis et fama ejus commendabilis placet Deo, gentius inlueri.etad ejus myslerium non soltim
cum devotionis ejus circumquaque bona opinio di- intellectu , sed eliam efleclu operum promoveri.
vulgatur, et non tam praedicatio quam laudala con- Memhra sua quoe sunt super terram aculeo casti-
versatio ad bene vivendum caeteros exhortatur. get abstinendi, corpus ei aniinum castificet ri-
Ilnjus fumi virgulam angeiicao virlules , ul diclum gore continendi : Deura sibi allicial aduncalo
est, in Canlicis admirantur, et de ejus ascensu, id B affectu diligendi. Si vero iion temierit lnijusce regtt-
est profeclu, mirantes gratulantur, cum sacerdos lam sanctilaiis, profecto privahitur ipsius nierito
insignilus pastoralis infula dignitatis, intus cordc, dignitatis; et juxta supradictum Boetium ipsa eum
foris manu lenet inflexibilem rigorem castilatis. dignilas indignum oslentabit, el ipse digiiitniem
Sed quoniamiiulla virlus obtinel meritum per- juxla Tullium deturpabii. Sicut enim Boetius (ii) :
feciae sanclitatis, nisi forlius protegalur adjunctse < Collala, inquit, improbis dignitas non modo iion
supereminenlia charilatis, recte virgae pastorali, efficit dignos, sed prodit potius et oslental indi-
quse, ut dictum est, designat castilalem, uncus gnos; > sic el Tullius de Csesare loquens : < Dum
superponitur figurans charitatem. « Adhuc superc- quosdam, ait, magis ornare voluit, non illos Iio-
ininentiorem viam, ail Apostolus, vobis demoiislro : neslavit, sed ornaraenta ipsa turpnvit. > Quo-i
< Si tradidero corpus meum ita ul ardeam, charila- utruinque velim ut devites summo studic , siimma
tejn autem non habuero, niliil inilii prodest (/ Cor. cura, ne et lu dignitati et ipsa libi sil dignitas
111).i Multa quidem carnis casligatio eliam apud nociiura, el utriusque vestrum irreparabilis sit
cihnicos invenilur, et eorum conversalio rigore jactura. Et Ecclesia conqueratur sub lali principt.
caslilalis nonnunquara inflexibililer insignitur; sed -, ruitura. Salomon dicil: « Regnantibus irapiis ruinas
quia de virlute castitalis, charitatis non proficiunt homiuuni (Prov. xxvni). > Et infra : « Cum imp.
in virtutem, eadem ipsa eastitas illis non sufficitad sumpserinl principatum, geinet populus (Prov,
salutem. Pulchre igilur virgaepaslorali superponitur xxix). > Sed qiiis ego, ut vel arguam vel doceam ,
uncus ille qui eidera virgae cohaerens aliquantisper vel saltem suggerendo commoneam pastorem ecclo-
in altum protendilur, et inflexus capite arcuato in siasticum 66 el doctorem, cum ego iitlimum con-
seipsum ita revolvilur, ut cum incurvatiorie sui deor- vivii locum, ille calhedrara obtineat,diguiorein : ego
suni ejiis summitas, adducatur, facto gyro sursum latens in angulo nihil aliud debeain quam silere, ct
versus Uerum eadem reducatur. Hscc est illa cha- sub umbra silentii me docibilem majoribus ex-
ritas quse diligens profeclo diligitur, quse Deum sibi hibere?
attrahit, et a Deo sursura retrahituf, per quam sibi Cseterum, qui multum diligit, veraciler experilur
caslitas superiorerii Deum inclinat et adducil, et quia multa dileclio, quid, velquanlura debeat, non
eahi adducentem Deus ad seelevat et reducit. Unde meiilur, et quoniam judicinm impatiens amor ne-
et ipse ait: « Egodiligenles mediligo (Prov. vm); > scit, profeclo intra metas debitas facile non quie-
hoc esl ego attrahentes me atlraho. Et per Jere- scit. Prorumpens igitur, quod aut nullatenus eflicere
remiam (cap. xxxi) : < In charitate, ait, perpetua Dpotest, sperat, et cum multo repellatur obice,
dilexi te : ideo atlraxi le miserans. > Et illa qu;e in tamen improbus perseverat, ejusque affeclus a pro-
Canlicis diligebat: dileclo suo suppliciter aiebal: posito non laxatur, quamvis eum effectus operis
< Trahe mepost te (Cant. i). > Ista dilectio caslita- non sequatur. Unde si quis praesentem forte legens
tem reduil ulilem el Iionorat, isla quidquid boni epistolam indignatur, quod tanlillus homuncio lan-
agitur ad unguem meliorat, virlutumque caetera- lam cxcellenliam sic affalur, inde frenum indigna- •
rtim catalogus non assequilur pulchritudinem de- tionis suse inoderatius 1, ut cxistimo, retinehit,
bitaesanclitatiSjSi non fuerit insignilus hujus diade- quod adversus quem evidenter succenseat non ha-
mate claritalis. Unde Scriplura divina : « 0 quam bebit. Cura enim scriptoris nomen non invenialur
pulchraest, inqnit, casta generatio cum claritate scripturae hujus titutus designare, dubius eril lector
(Sop. iv). > Casta generalio recte carnis integrilas cui eam dcbeal specialius assignare; et revera ab
nppellatur, quae de corporeae castigalionis actileo ignorante non potesl ralionabiliter conlrndici, quin
lanquam de radicc virgula generatur, quaenimirum id quod libi dico, el alter dicere ct aileri possit

(41) Libro n, De CODSOI.

Philosopliiaj, prosa 6.
110 PHILIPPI DE HAUVENG ABBATISBON^ SPEI 12!)
dici. Si aulem vcl quolibet alio revelanle, vcl A mandari scriplo diligenlius impefavit : < Seribe,
ineipso forsitan non negante id libi yeraciler esse ait, Beali raorlui qui in Domino moriunlur (Apoc.
diclum inlelligis, et intelleclum diligis, quseso, ut xiv). >ln quo dicto etsi solos marlyres noti nllemlit,
quamvis more divilum pluribus occuperis, tamen eos tamen procul dubio comprehendit; ct sic dc
cum aliquando fueris vacnus id non solum legere, illis principaliter est loquendum , ut tamen non da
sed el relegere non graveris, quia Icclio parum caeteris penitus sit tacendum. « Beali, ait, mortui
vcl nihil prodest prima sialim facie fastidila, prod- qui in Domino moriuntur. > Mortuorum alii beati;
est autem plurimum si placuerit decies repetila. alii non beati, beatorum vero alii marlyres; alii,
Sed jam forle verbosus tibi videor exstitisse, et ut quidam aiunt, non martyres. Martyr verbum
epistolse proposiium in libelli magtiiiudinem con- Graecum est, et lalino eloquio teslis inlerpretalur,
verlisse, cum epislola gratam exigat brevilalem, et cum eum qui martyr esl leslem posset usus lo-
iste vero jam libellus prolixam oblineat grandita- quentium appellare, verbum tamen Graecum lati-
lem. Super quo eiiam mihi, ut existimo, venia nitas maluil freqticnlare, ut eo verbo testis ille 67
debet dari, quia scatebat animus paulo diulius le- proprie designelur, qui Deo testimonium perhibens,
cum fabulari; et rum tuse praescntise mihi copia non pati lnortem in ipso testimonio el propter ipsum
'*
daretur, elegi ut vel absenti mea parvilas liberius teslimonium non verelur. Teslis est qui aliquid
loquerelur. Cui loculioni hoc uliimo versiculo cal- aitestalur cujus (eslimonio verum esse quod verum
cpni ponara, libique occupalo productiorem legendi est, vel falsum esse quod falsum esl, aflirniatiir;
sirciiiam non iinponam : Paralus Deo quantura et tamen non omnis, qui hoc agit, matiyr iiuer
potero gralias exhibere, si tuse majestali merealur ecclesiasticos appellatur, sed lantum qui propter
liaecallocutio complacere. Vale (42). Deura id facere, el inter faciendum, illalam morlem
EPISTOLA XIV. perpeti comprobalur.
PIIILIPPlAD IUDLLPIIUM. Nemo enim perfectius, nemo evidentius cognosci-
Proeclare e mutiiplici morte tl martyrio pltt o- tur veritaii testimonium perhibere, quam qui in per-
sophalur. hibendo, mortein cogitur sustinere, dum praesente
Nonnullorum est ut cum loqui non noverint, ta- illa, jam falsa exislimalio seductse conscienliae non
cere non vuleani. Cujnsmodi stultitiam alii perhor- blanditur, sed in secrelo cordis ipsa rei verilas in-
renles, plerumque in illius cantoris Tygellii perli- venilur, et manyr veraciter quantum velit quantura
uacern vergunl duritiam, qui nunqiiam inducebut valeal experitur. Aliquando quippe qui, afflaliis su-
rnimiiin cnntare rogalus, injussus canlabat (42*). p' perna gratia Deo satis devote famuiatur, et in cjus
Sic juxla poetam in vitium ducit culpae fuga ; et ab servitio se fortem esse et stabilem arbitralur, agit
utroque lapsu nisi prudens el foriis animus non magna, majora spondet, propositi salis promptulus
declinat, et felix ille qui ad nculriim se inclinat. exsecutor, sed quandiu pax arridet, nec adhuc im-
Ciim cgo aliquando apud le et postmodum tu apud minet persecutor. Si vero turbata serenitale vclut a
me liospitareris , rogasli, etjure hospitalitalis exe- regione deserli intonel venlus furens, si fulguraiis
gisti, ul de quovis marlyre vel de martyribus tibi ignis desaeviat, non illuminans, sed comburens : si
nliquid scribercra, tanquam et ipse non legeris secet, si urat, si ad morlem perurgeal malitia perse-
agonem illorura plenum laboribus el sudore, et quentis, non resislit, non obsistit raens invalida pa-
coronam (riumphalem gloria prseditam et honore. lientis, sed pressa et oppressa quodam carnis amore,
Quod cum prima facie recusarem, et me utpole et mollitie nalurali victa, cedit et recedit non ju-
neque sciotuin, neque ad hoc vacuum excusarem : vanle gratia spiritali. Quos igilur scrulator cordium
tu pertinaciler multiplicatis precibus institisti, et, Deus sic intelligit iofirmari, et tamen sua, quae multa
ut tandem loquendo oslcndar insipiens, precum in- est, gralia vult salvari: eos non sustinet premi gra-
siantia coegisti. Unde si ouid dixero quod dignum vius a tortore, donec reddat forliores donalos gratia
vel utile debeat judicari, non labori meo, sed tuis D largiore. Legisti (Joan. xni) quia Pelrus ocsliniavit
arbilror merilis assignari. Si autem desiderio luo el spopondit fortem et stabilem se fulurum, et pro
inventus fuero insufliciens, non mireris, el sperans Magistro suo suani animam posilurum, nec eum
forte grandia , invenire minima non graveris : sed ullo pacto, etsi mori oporteal, negaturum; el tamen
iu volenti nec valenti veniam discas dare, illud imminentepersecutore, nonest quod promiseratexse-
poeliciim tanquam propheticum memorare. culus, sicut Magister, qui raelius eum novil, fuerat
Quodqueparum novit nemo docere potest (43). prpelocutus. Aflirmante autem Petro : Simililer, a:t
De martyribus loculurus, nit in praesenli aptius evangelista IMatth. xxvi), el omnes disciputi dixe-
mihi videor inveuire, quod exordio hujus opuseuli runt, et tam de illo qnam de illis.rclicto, inquit, eo,
pnssit vel debeat convenire , quam quod Joanni vox omnes fugerunt (ibid.). > Quos Magister bcuignus,
divina ccclitus nuntiavil, el, ne forte excideret, qiioniam ad sufferendam pro eo mortem adhtic in-

(42) Eumdem Philippum hujus doclissimse epistolse Duaei, 27 Sept. 1617.

aucioiein esse, qui est et praecedentiiim , slyius el (42") Horat., 1. i, Sermonum, salyra 3, vers. 1.
cruditio manifeste loqiiimlur. Quod alteslor, qui cns (43) Ovid., lib. n Trislium.
altcnle lcgi, Franciscus Silvius S. Th. D. el prof.
 121 EPISTOLJE. 122
validos pervide.bat, et tamcn eos salvare sua graiia A besdeChrislo: < Videmus Jesum proptcr pnssionem
disponebat; eis pcrseculor, etsi liraoris colaphum, morlis, gloria et honore coronatum (Hebr. n). > Et
tamen morlis mailetim non incussit, quia illius im- de Martyribus : « Beati, ait, qui pcrsecutionem pa-
petum iste voce potentissiraa rcpercussit. < Quem tiunlur propler justiliam (Matth. v). > Quod licet
quaeritis, inqtiit? At illi: Jesum Nazarenum; Et ille: de omnibus quos in Christo vivere constat, possit
Si me quaerilis, sinile bos abire, ul impleretur ser- iulelligijuxtaillud 68 Aposloli: < Omnes qui volunt
rno quem dixit: Quos dedisli mihi non perdidi cx pie vivere in Christo Jesu, perseculionem patiuntur
cis quemquam (Joan. xviu). > Vult secretorum con- (// Tim. m); > tamen aposlolis specialiler loque-
scius Mngister, secum discipulos non leneri, non ad balnr, quos ad patiendum propler juslitiam horla-
mortem subeundam ingravcscenie malitia perurgeri, balur : et ut seipsum eis possit exemplum eflicacius
ne si tempore immaturo, mortis inslaniia depriman- cxhibere, sicut pro eis, sic eliam coram cis illalam
tur, quia nondum pro Domino, cousequenier nec in morlem voluil sustinere. At illi verbo hujtis et exem-
Dominomorianlur. plo evidentius informali, et interna spiritus gralia
Quod si in Domino non essent mortui: non essenl postmodum abundaittius roborali: omnes marjyrium
beati mortui. Nondum quippe illos divina graiia ad sunt perpessi sicut diversis locis et temporibus su-
hoc roboraverat beneficio pleniori, nt constaiiles B perna eisprovidenlia prseparavit, illo taiiiiiin exce-
spiritu, propter Christi testiinoniura vellent mori: pto, quera ab eis maligna proditio separavil. Quam-
el ideo si neganles et refugae inanu perseqLeiiliiiin vis et ille ductus pcenilenlia sibi perditus intulissct
interirent, non salvari mererentur procul dubio sed et morlem gravem, niorteni nefariam pertulisset;
perirent. Ut igitur sermo quem de illis non perden- sed quiaChrisii amoreni el testimonium nonattendit,
dis dixerat, impleretur, refrenalo perseculore, cum exosus vitae hujus praesenliam laqueo sc sus-
illorum quispiam non lenetur : sed pro salvandis pcinlit; hion marlyrium perlulisse, sed hoinieidiiiiu
illis prior elegitipse mori, ut poslmodum facli fortes perpelrasse creditur sceleratum, et reus mortis
idemreferant Salvalori.Post mortemenimejus lanta Chrisli, sui quoque, quod est nequius, incidit in
illispiritusgratia sunldonati,ulanteregeseiprsesides realum. Unde constat verum esse qtiod aiunl, quia
perhiberent lestimonium verilati: et pro luenda illa, marlyrem non pcena facit sed causa; quia videlicet
non sotura quoevisdiscrimina jam suflerrent, sed et marlyr non est omnis qiiem petivit gravis occasio,
uiente inconcussa mortem inferentibus se offerrent. sed cujus passionem sana commcndal inleniio (44):
Multis itaque et variis passionibus sunt affecti, et qui sibi ullo modo inferre morlem ultimam non
ul Magislro expressius responderent, pro eo ad ulti- prsesumit, sed illalam ab alio, lanquam levaiis iu
muin iiiterfecii: et quia non morle propria, sed vio- ccntummanibus sic assumil, ut lota sit ejus intenlio
lcnlia nialignantium intererapli, nullo jam dubilante ei solummodo complacere, quem novit manyribus
tesles verej id est maiiyres, sunt inventi. In quo salulari gratia praesidere. De qualibus Joannes :
martyrio, volunlali persequentium, non viiihus cor- < Yidi, ail, sub altare Dei animas iuterfecloram pro-
poreis, sed virtiite spirilus resliterunt, el indeflexa pler verhiira Dei el lcslimonium quod hahebanl
meiiteusque adeflundeiiduuisanguiiiem perslUerunt: (Apoc. vi). > Non omnes igitur inlerfecti, sed proptcr
quo effuso non vicli, sed viclores novo genere judi- Dei verbum et lesliraonium interfecti, martyrio vel
cantur, et merito viclorise, honore et gloria coro- martyrii praemio coronantur, et beali, quia sic in
nanlur. Nimirum ab antiquo, si betlura inter adver- Domino mortui, praedicanlur. Ad quam beatiludimiu
sarios lemporaliter inealur, qui supersles hoslem oc- Christus, ut dictum est, discipulos invilabal, cum
cideritj viclor sine dubio prsedicatur : et mamis oc- bealos eos qui paliunlur propter jusiiliam aflirma-
cisoris palma viridi venuslalur, caput vero corona bat: cosdem sciens et accepta majore gralia perse-
aurea disliucla gemmulis onustalur. E contra, in cutioncs aequanimiter perpessuros, et merilo patien-
inariyrio, qui carnem spirilui, futuris praesenlia lise ad promissoe beatiludinis gloriam pervenluros.
noii proponit*, qui, miiias minis, verberibus verbera f. Ex liis enim quos ad salvandum ei Paler dedcrat
non reponit; qui occurrente gladio, devotam patien- qttempiam non amisit; quia occidi eos immaliiro
tiara aiiteponil; qui urgente adversario, tandera ani- tcmpore non permisil: et nequam ille prodilor nou
main suam ponit: iste victor judicio sane sapientium ei procu! dubio datus erat, quod etsi primo laluit, rei
invenitur, et non palma, noii lauro, non gemmis, exitus evidentius asseverat.
aon auro, sed oeternaeglorise priemiis insignitur. Caelerum eos quos novit sibi datos, sua gratia
Qtiod ergo legis super caput maiiyris, vel Chrisli conservavit, quibus lamen amarura caticem quem
vel alterius poni coronam, vel auream, vel de lapide prior ipse biberat, postmodum propinavil: cum sci-
jnciioso, non de terrena materia, quam stercori licet ad bibendum eos processu temporis fortes vidit,
Paulus comparal odioso, sed de relributionedictum quibus sicut martyrium, sic et martyrii prsemium
esi, quse pcrfecta et integra et desideranda snper non invidil. Solus Joannes, qnem prse caeteris Chri-
aurum ellapidem avari judicio preliosum, principale stus creditur dilexisse, in pacis gremio animain di-
mcntis ejus reddit passionis merilo gloriosum. Ha- citur reddidisse, et cum omnes reliqui manum per-

(41) Augusiinus in scrin. dc 8S. Gervasio et Protasio.

125 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONJE SPEI 124
tulcrint occidenlis, hic descendens in tumulum, in- \. ram, ad sinislram alius residere, forte ut sic vide-
slar obiit dormienlis. Quod faclum arbilror, non ut renlnr velul prsecipui caelcris praesidere; ille staiim
tanquam infirmiori Deus parcens et miserans pro- quod postulaltisfiieratnon spopondil, sed imperilam
videret, vel lanquam minus grato majoris praemii juvenum relundens superbiam sic respondit: < Pn-
gloriam invideret: sed in hujns quieto fine quietem teslisbibere calicem quem ego bibiturus sum? At
conlemplantium voluit praesignari, quse morte non illi: Possumiis (Matth. xx). > Nulli dubium quin ca-
laeditur, sed felice vclut somno gaudet suaviuscon- licis nomine signet poculum passionis, quo potari
summari. Quam nimirum Christus recte prse caeteris sustinuit ad tergendas nostrae maculas luvionis;
diligere perhihetur, quia minus diligil quidquid ma- quod elsi noslra in eo visa est infirmitas abhorrere,
nere diutius prohibelur : prohibelur autem manere tamen inventus est promplus ei spiritus adgaudere.
jtisti labor el afflictio lemporalis, manet vero et De quo in Evangelio : < Paler, inqnit, si possibilc
pcrmanet menlis quies et contemplalio spiritalis. est, transeat a me calix iste (Matth. xxvi). >El ile-
Alioquin non esl credendum quod Joannes pro Chri- rum: « Pater, si non potest hic calix transire nisi bi-
slo vel nolucrit, vel non valuerit mortem pati, et in- bam illum, fiat volunlas tua: Spiritus, ait.promplus
sufliciens fueril perliibere, non tamverbo quam facto esl, caro aulem infirma (Marc. xiv). >
leslimonium verilali, quia eisi tenlo Christo relicta " Istum calicem passionis, lam Joannes quam Jaco-
sindone nudus fugit (Marc. xiv)(45), tamen post ac- bus se posse bibere responderunt, et cum Pclro
ceplum in Hnguis igneis Spirilum (Act. n), nunquam voce prompla poslmodum spoponderunl; eosque in
ininas persequenlium subterfugit; sed prompta vo- praesenti Christus evidenler non arguil ut mentitos,
Iuntate oblaliisperlulilcrucinius, feslinans admarly- sed a praesumplione revocans doctor bonus erudit
riumtanqiiamadepuIasinvitalus.Undehabes: ilhant imperilos. « Nescitis, ait, quid petalis. Sedere ad
gandentesa conspectu concilii, qiioniam digni habili dexteram, vel ad sinistram meam in regno meo nou
sunt pro noraine Jesu contumeliam pati (Act. v). > est meum dare vobis, sed quibus paralum esl a
Gavisus est quippe Joannes cum in facie principum Patre meo (Maiih. xx). > Ad obtinenduin quod po-
verhum Dei cum fiducia loqueretur (Act. iv), cum stulant adliuc eos idoneos non altendit, et ideo prsc-
pro eo lam verba dura, quam duriora verhera pate- posteros juvenum impelus reprehendit, qui anlea de
retur, cum ea quae de Chrislo audieral el viderat, percipiendo praemiocertam volunl fiduciam sibi dari,
jnra non poteral silentio praelerire, Deo magis quam quam ad illud digria lima et labore sludeant prae-
hominibus eligens ohedire (/ Joan. 1). Gavisus cst parari, cum illa regni sessio non admittat lemere
cum in ferventis olei dolium milleretur, cum in _ praesumentes, sed affliclo corpore ethumiliaiospiritu
Palhmos insula exsulandi gratia tenerelur; cum de- promerentes, de quo promerendo cum responde-
nique nulla ei passio ad fuluram gloriam condigna rent: «Possumus, > Chrisius futuri cognitor non ne-
vidcretur, et ei mors' qttam vila longe pretiosior gavit, sed illos bibituros, eura de quo sermo est
haberclur. Unde colligitur Joannem quoque a mar- calicem, aflirinavit; et sicut a bibendo non Jacobum,
lyrio nequaqunm relaxari, vexalum et afllictummar- quem Herodis gladio legimus occidisse (Act. Xu),
lyrii procmio non fraudari; qui, etsi diem ullimam sic nec Joannem exclusit, quem iu pncis gremio
igne vel gladio non finivil, lamen eum iniilla et diximus obdormisse. « Calicem, inquit, meum bihe-
varia tribnlalio sic altrivit, ut omnibus pie atlen- lis (Malth. xx). > Non dixit: Calicem meum bibes,
dentibus vera sit ccrliludo, quod ei ad complendum ut allerum eorum inieljigere nos moneret, el recepto
mariyrium, ncc forlis palientia, nec defuerit patieus Jacobo Joannem a bihendo calice removeret; sed :
fortitudo. Quem autem divina aequilas reddidit sic < Bibelis, > inquit, ut pariter Joannem et Jacobura
affectum, et dc virlule provehens in virtulcm dedu- oslenderel bibituros, el pro Chrisli nomine passionis
xil ad perfeclum ; licet manu persequenlis non no- amaritudinem perpessuros. Quem elsi constal in hoc
veriraus inierfeclum, lamen ejus promptam volun- illis asserentibus consentire, lamen^si advertas,
laiem convcrtit in effecium ; et tn secreto suse scien- D videtur in aliquo dissenlire : cum illi quando prcme-
tise quod humano inlellectui videlur inaccessum, renlur infirmitatis onerenecdum possenl, isleautem
nisi forle cum adjutus gratia, mentis rapilur iu ex- perfeclius noverit quanlum possenl. Cum igitur voce
cessum ; illum virtutis merito suum marlyrem novit prompla et corde justo amplius pracsidenti respon-
esse, et sicut Apostolis sic dedit et martyribus in- derent illi fralres, possumus, ae praesenti: Chrislus
tercsse. Quod in Evangelio (Matth. xx) ipse Chrislus subinlulit : « Calicem quidem meum bibetis, > asse-
visusesliniimare.cumJacobum etJoannemhabentes rens hoc fultirtim, et neulrum fratrera modo posse
zelum , sed non adhuc secnndiim scienliam, vo- bibere, sed polius bibilurum. Neque enim dixit :
luit informare , ul ejus magisterio fratres pru- Calicem quidem meum potestis bibere, quod eorura
dentius 69 eruditi, ad promerendum quod opta- posse sestimatio praesidebat, sed : < Bibelis, > ait,
hnni redderenlur eflicacius expedili. Petenlibus enim quod melius ejus scienlia praevidebat, quia nondum
illis ut concederentur in regno ejus, unus ad dexle- ad bibendum illis fortiludo convehiens prseslo erat,
(45) Similia habet et alias. Quidam negant ipsum 1.vi. Expos. 1.1. Regum, c. 2 ; Chrysologus ser-
adolescenlcm de quo Marcus c. xiv, v. 51, fuisse mone 78, cum Beda iu Marcum, opinanlur fuissc
Joaiincni, atlamen S. Gregorius I. xtv Moral.,c. 23 Jouniiera eva,ngelislam.
 125 EPISTOL^E. 126
qtiam Itittiram polius ipse auctor liujus muneris j jnstiliaj lempornliter tribtilaniur, parati magis niori
is A
asseverut. quam a recto proposilo deflectantnr. Quos parutos
Constat ergo illos calicem passionis bibisse, et«t quia omnes solns scrutaior cordium Deus novil,
quod nondtim polerant, processu lemporis potuisse; eoruni autem plures noster catigantium oculus non
queni, clsi qii&ndovel quomodo Joannes biberit nos is cognovit : eos prnccipue, eos quasi proprie martyrcs
nescimus, cui a perseculore inferri mortem ultimara n appellamus, quos non solnm morluos in Doniino,
non aiidimus; ille laraen cujus non verbum, nonn sed occisos pro Domino nequaqtiain dtibiiamus : a
scientia fallitur, veraciter deprehendit, adversnss qtiorinn tamen tam numero, qtiam meri.o, non
cujus tcstimoniuin, qtiisquis invenitur recte snpere,:, Mnriam, non Joannem qoisquam recte sapiens sepa-
non contendit. Sic et.Mar.iam Virginem marlyrcmn ravit, quos pcrtulisse marlyriura non lam vulgaris
esse dicil, qui non conlentiose auctorilnti Evnnge- :- asserlio, quam evangcliea lectio praedic.ivit; reliquos
licae conlradicit, cuin prsediela et scripta sit illaa autem omnes quos merilorum excellentia novimus
senlenlia Simconis, quod illius animam periransirett coruscare, et procsentem viiam in pacis gremio ter-
i minare : quia dignae confessionis qnam ultimoe pas-
gladius passionis : « El luam, inquil, ipsius aniiri:;in
pertransibit gladius (Luc. 11).> sionis titulo clariores, consueliido eeclesinsiicn dis-
Si inartyr est cujus carnem transit gladius cor-. B " cretos a martyribus norainat confessores. Qui eniin
poralis, quis negel esse marlyrem cujus aiiimum! fixa meiile qua? sunt Dei profiieiur, Deumque lau-
vcxal el quasi exnnim.it Iribulatio lemporalis, ciini) dubilera quadara vivendi excellentia confilelur : ciiin
multo sit acerhior passio, qua vexaiur animus natu- tnndem in pace Ecclesise diein ultimum claudere
raliler inunortalis, illa, quam suslinet caro cito) comperiiur, rccte confessoris tam nomine quam me-
dcficiens et mortalis ? Plerique etenim lam incon- ritis insignilur. Verunilameii sicul agonem marlyris
solabititer conlrislantur, lanlo dolore, tanta miseriaj ornat confessio, sic et confessor suo quodam non
cruci.mtiir, ut cum suo cruciatui non possint reme- caret raartyrio, dum nullus in hac vita concedit ,r
dium adhibere, magis diligant mortem carnis, qiiara) meritis clarioribus elucere, qui praesenles molcstias
prsesenlem angariam snslinere. vel non vult vel non praevalet sustinere. Ut enim de
Cuni Maria videret suum et Deum et filium injuste> aliis taceam, nunquid non cuidam mnrlyrio sunl
jiidicari, opprobriis, irrisionibus, sputis, colaphis addicti, qui profilenles vcl Auguslini eanonicnm
uagellari, manus et pedes clavis, latus lancea perfo- vel monnchicam rcgulam Benedicli: snb-pastoris
rari, exlensum in patibulo morte turpissima con- virga el baculo una velut claiiduniur officina, et ad
demnari, quis penset mater affecluosa quaniam in, Q nultini impcrantis coercentur claustrali disciplina?
animo lulcril laesionem, quo aflcclu ad cor suum, Expcrimenlo nosti quam dura clouslrales in coi,-
retulerit lilii passionem ? Adeo invenln est mater clavi obedienlise paliuntur, renuiiiiantes proprioevo-
pro fiiio doluisse, ul quod in came filius, credenda, luntali quantis molcstiis quaiiunlur, qui, elsi non
sit maler in animo pertulisse, eique non clavorum, statim violenta rnaiiu carnificis nccidunttir, tnmen
scd dolorum spicula sunt iufixa, et ipsa cum filio, quotidie pro Chrisli nomine inoriuntur. In persona
vivens cum morluo crucifixa. Exislimo quia cum qtiorum Propheta : < Propter le, ajt, morlilieaniur
in conspectu malris lilius in pnlibtilo morerelur, tota die (Psal. XLIII). > Et Paulus dicit : < Quolidie
si eidem malri optio donaretur : jnallet cito mbri- morior fratres (/ Cor. xv). > Hocattendens ccelestis
tura corpore cruciligi. quam victura diutius in animo praeco, ut diclum esl, non occisos, sed moriuos in
sic aflligi. Quis ergr dubilel eam marlyrem cxsti- Dominobeatos prsedicavit, in quo nostfis clanslia-
tissc, qtiam sic invenilur dolor inlimus afflixisse, libus oblinendsebeaiiiudinis spem donavit: qui dum
quam secuit et pertnnsiit tribulatio districtior sublato carnifice quasi vivere conceduiitiir, quotidie
omni serra vel gladio bis acuto, (ilio moriente, et morle salis misera, sed plane salutifera moriunlur.
ab omni velut ope m.iserabifiter destittilo? Qtiod Qusemors cttin a Domino raedicinaliter inferntur, et
attendens Siincon : «Tnam, inquit, ipsius animam pD ab illis aeqno animo, juvanle gralia, sufferatur :
pertransibit gladius. > sufferentes taboriosn quidem via ad aliam mortcm
Hle eliam qui per Spiritum sanclum misSsecano- ducit, quae laborem jam (erminnns ad bcaliludineiu
nein erdiuavit, et Mariain et 70 Joannem esse introdueit. Est enim non una vel eadem mors juslo-
martyres latenler aflirmavit; dum in Cainlogo san- rum, sicut nec unn vel eadem injustorum; de qun-
cloriun, uhi non nisi martyres, memoravit, et Ma- rum ad prsesens loqui distanlia alienura aproposito
riam prae caeleris, et cum cseleris 'Joannera nomi- non habetur, si tamen tibi seque scienli longum et
navit. Denique luus ille Gregorius cura de malre :superfluum non videtur. Cselerum plerique sicut li-
septem fratrum devote et meraoriter loqueretur, I
benter audiunt inaudila, sic nonnunquain reduci
qtioc filios invitasse inler manus persecutorum ad igaudent ad inenioriam et andita : nec gravat eos
constanliam fidei perhibetur : quia niorles omniura Ifrequentius id audire,quod, quia necessarium, riie-
sola in animo loleravit, eam, sicttt nosti, plusquam moriter I voluntscire. Mors, alio nomine, dici transilus
martyrem appellavit. Unde constat quia non solum potest. ) Est enim mors transitus qtiidam de nlio a I
ilti recte marlyresexistimantnr, qui nianti occisoris aliud ; ; non quod mors omnis de alio transiens a I
diem uliiinum claudere comprobanttir, sed qui nmore aliiid : judicetur, sed quia omnis moricns transire noi»
42T PHILIPPI DE HABVENG ABBATIS BON45 SPEl 128
incongrue perhihetnr. Aliquando quippe sive limen A j ve copula, iinllus nisi concupiscenlialiter gigncrctur,
ostii, sive alveiim flumiuis transimus, el lamen mori et genilus per peccatum nonnisi peccato mortuo
non dicimiir, ne cum hoino in eodem slatu nunquam nascerelur. Quod asserens Prophela: < In peccaiis,
permaneat, sed instar floris egrediens velul umbra ait, concepil me mater mea -.(Psal. L). > Proptei
lenis perlranseat : in hac vita jam non vivere, sed quod abolendum Deus tandem voluit hiimnnari,
mori poiius asseratur, et vita falso vita, vero auiem circumcidi carnem suam, aquae lavacro baptizari:
nomine mors dicalur. Quamvis hoc ipsum salis con- luso mori saiiguine, sepullus suscilari, ut poteuli
grue posse dici nonnullis videalur, ut scilicel homo sacramento mundo remedimn largiretur, et lex
non hic vivat, sed magis moriaiur, dum quidquid justa sed noxia, justiore miseiicordia solverelur :
lcmporaliter agil, conslcl procul dubio pertransire, non tamen ut nascentibus mors ingenita non incs-
cl transeundo cujusdam morlis exterminio deperire. set, sed ut nalis et salutari remedio jam renatis
Cum enim, verbi causa, de sessione ad stalionem, de deinceps non obesset. Morlem eniin quse ab Adam
statione ad anibiilationera, et sicdeotio ad actum, usque ad Moysen regnaverat habena Iaxiore, el a
vel de actu ad otium , sive de actu ad aclum tmns- Moyse usque ad Christum aliquanlulum slrictiore ;
imus : supervenienle altero alterum jam non est, et Chrisli nativilas, marlyrium, et resttrrectio sic de-
quod esse desiit, quodammodo morluum dicunt esse, B 1 lcvil, et quam ille primus ingesseral, iste potentius
cum sil mori nil aliud quam, quod fuerat, jam non abolevit, ut renatos jam illa mors origiuali vinculo
essc. Et quoniara quidquid fcre hic agitur de esse non teneret, et in eis mors secunda juris quidpiam
ad non esse transire coraperilur, juxta eorum sen- non haberet. Nam qui salutaribus sacramentis se-
tcntiam, vila praasens plena niille morlibus inveni- mel a peccatorum maculis est ablutus, et a praeva-
tur, et lioc sotum nescit mortem, quod superduclo ricationis palernse duris el diuturnis nexibus abso-
altcro non finiiur. lntiis, si juvante gralia non deinceps aclualibus
Cnm ergo tol sint moiies, ut carum sit numerus viliis subjugatur, sed victrice raanu cis el cflicaci
infiiiilus, eaiuiii tainen, quae bealos faciunt, esl fi- forliludinc reluctalur : sicut gaudet, quia priina
nilus : et, ut video, invenies quasdam morles velut morte perdilorum conlrito jam-laqueo non tenetur,
praecipuasinScripluris, quarum salvandis alia , alia sic ei gaudendum est, quia secuudo altera taedelur.
competit perituris. Sunt enim qtiatuor, quas Scri- De qua Joannes : < Qui vicerit, ail, non kedelur a
ptura recto nomine mortes dicit, quibus, si atlendas, morte secunda (Apoc.n). >Et infra : i In bis, inquit,
omnes homines sic addicit, ut nullus a principio in secnnda mors non liabet poteslatem (Apoc. xx). >
tola succedentium serie valcat inveniri, quem non Qui autein ntillo sacranieiui remedio a paternis cst
constel, vel omnes eas, vcl carura potius aliquas C maculis absolulus, vel post ahsolutionem prseceps
experiri. esl in actualia devotutus; de prima raorte ad quam
71 Prima mors est transiius ad injustiliam. cuin vel sua vel parenlum suorum iniquitas impulit
Quam mortein primo Deus homini terribililer com- subeundam, juslo satis ordine transit perditus ad
minalur, prseraonens ne in illain sensu devio col- seciindam.
labalur : ne si forle illi primae animam exposuerit Secunda mors est transilus ad pcenam injusliliae.
moribundam, malo proficiente in pejus, (andem cor- Sicut transilus ad peccatum, peccaium est, pecca-
rual in secundain. «_Deligno, inquit, scienliae boni liini autem mors csl, quo, a Deo qui vita est, anima
el mali ne comedas; in quocunque enim die come- separatur, el ulique a vita separari, mors non
dcris ex eo, morte morieris (Gen. u). > Quocunqtie immerilo judicalur: sic Iransilus ad pccnampeccati
die, inquit, de justilia ad iiijustitiain, de obedienlia pcena est, poena vero mors est, cum scilicet longe
ad inobedientiain, de mandalo ad vetilum transibis, facla requie qua oinnis vila naluraliler deleclatur,
mortc morieris; morte, inquam, peccati (46) de qua lahore et aeruini.a miserabiliter cruciatur. Vila
propheta dicit: < Anima quae peccaveril, ipsa mo- enim recle dicitur non vitalis, cui grala requies non
rietttr (Levii. iv). > El in Evangelio: < Sine, inquit, -. efficilur socialis, quae allrila molestiis lam miserum
mortuos sepelire morluos suos (Maith. vm). > Mor- habct esse ul male existenti melius sil non esse.
lui qui sepelire suos mortuos permitlunlur, non in Quod iirillo perdito aelerna veritas designavit, quein
carne, sed in spiritu moriuntur; cum scilicet ad reum matitiac pcenis durioribus assignavit. « Melius,
veliium, ad injuslUiam transitum facere non veren- inquit, illi erat ut natus non fuissel homo ilic
tur, et transitu prohihilo, ab eo qui vita est, longe (Marc. xiv). > El quidem ethnicus : « Quomodo,
iieri promerentur. Quia vero primtis Adam a juslilia inqtiit, potest esse vila vitalis, quse non comiuie-
in injustiliam sic deficit, naluram suain concupi- scit?> Vides quia vitam esse vitalem ethniciis
sccritiaecarnalis vilio sic infecit, ut ex sua siiorum- quoque nescit, q.uacnon iiitra quielis gremium dc-
(46) Non ita stint hacc intelligenda quasi verbis verba, morte morieris, Gen. n, etiam de vita cor-
illis, Gen. ii.solam animaemoriem Deus fucril com- poris esse accipienda. Unde Symniac. bene vertit,
minatus. Ex cap. enim v ad Bom. per peccatum leste S. Hieron. in Q. llebr., Morialiseris. Sed Phi-
mors, ul ex vin, corpus quidem morluum, id est lippus oslendere vult qtiod ex peccaio spirilualis
moriendi necessilali subjectura, propter peccalum : mors animaesit secuta; quod vcro ex eodempecca;o
imo ex ejusdem Domini verbis, Gen. m, quia come- secuia sit mors corporalis lunquam poeita in suh-
diiti, eic, in pulverem reverteris, certum esl liace sequeniibus docet.
 129 EPlSTOLiE. 1"0
litcscil, quaese ad amicalem requiei benevolentiam \ csetcra hujusmodi juxta Pauli monila dcponenles,
non inclinat, el in illain caput suum molli velut veterem hominem exueriini, calcem vitiis imponen-
accubitti non reciinal. Recle ergo mori Scripiura- tes; non sicut antea pcrverso proposiio jam yixe- •
nnn tcslimoniis asseruntur, qui pcccato exigente runl, sed de illo ad aliud, morle prospera irans-
ad pojnarum molestias transferunlur, quorum, etsi icrunt. Quibus idem Paulus: « Si morlui eslis, in-
manere utcunque snbsiantia non desistil, lainen quit, ab eleraenlis mundi hujus (Coloss. n). > El
grala in requie, qua vita vilalis eflicitur, non con- infra: «Morlui enim estis, et vitaveslra abscondiia
sistit. est (Cotoss. m). > Felix qui serpenlis caput veneli-
Earum autem pcenarum, ad quas peccati merito cum forii malleo jam contrivii, cujus inlerna passio,
devenilur, alia lemporalis el transitoria, alia seterna ciijus nequam aclio jam non vivit, qui exsecrans
et indeficiens invenitur, qunriira temporalis cunciis enin, quam vel prudens injusliliam appetehat, vel
in hac vita degenlibus lcge pari, sed sine dispari seduclus falso juslitiam asserehat: ad oliscquendimi
nullos ultra exerit appetitus claustis velut tu-
pariler assignalur, aelerna vero solis perditis re- eis
servatiir. Quin enim primus liomo naturam suam mulo manus et pedes inslitis compeditus. De quo
ut praedictum est reus inobedienliae viliavil, suos Dominus : < Lazarus, inquit, amicus noster dor-
omnes posleros tam inexsecrabililer obligavil, ut B mit, sed vado utasomno excitem euin (Joan. n).>
palerno merilo generali senlcntia ferirentuf, qua Ille, ait, qui mundana fugiens et eis graviler inimi-
in sudore vultus sui pane suo miseri vescereniur cus, sapieutibus, quae Dei suni, digne pro meritis
(Gcn. in); haec igilur senlentia qua sudant et la- est amicus : visitanle gralin, a peccandi nequam
borant, ita omnium esl communis, ut ab ea nec proposilo jam desivit', remotiisque a tumultu et
ipsc Virginis Filius sit immunis, qui cum natus vel amofe lemporalium obdorinivii. Sed volo eum a
conceplus non fuerit lege omnium in peccalis, lege praesenti somno potenli misericordia suscitare, hoc
tamen omnium pcenas perliilit pro peccalis (Psal. est, audiloribus meis diligentius prsedicare: quod
LXVIII).Solvit enim quae non debuil, ut debitorum hujus somni patiens sit procul dubio [surrecturus,
maculis obvolutos, polenti misericordia redderet hoc esl, peccato renuniians vitoeiet salulis prscmiura
absoiuios, ut quos lenet peccali merito mors perceplurus. Ad quod respondenles discipuli: < Do-
pcenalis, temporali purgatos non susciperet aelerna- mine, inquiunt, si dormil, salvus eril'(ibid.). t Si
lis. De qua legisti: < Justorum animse in manu Dei eum qui desivit curam vigilem perversis operibus
sunt; et non tanget illns tormentum morlis (Sap. impertire, nova loquendi formula doces vel asseris
in). > Solvit igitur quae non rapuil, ut laesosmorte c obdormire, quia non est culpae hujusce dormitio,
pririia, secunda non penilus absorberet, sed in his sed virlulis, hahet procul duhio spem salutis. Ilunc
quos elegerat utramque Deus misericorditer abole- autem somnum mortem quoque Dominus voluit
rel : et eductos de morte pessima peccalorum, appellari, quod lamen auditores iiecdum poterant
mori eos felicius72 morle faceret beatorum. arbilrari : existimantes dormienlera ad vigilandum
Habeni enini et beati raortes suas. Priuia eorura facilius surrecturum, quam ad vitam eum qui erat
mors est transilus ad juslitiam; cum scilicet re- mortuus, reversurum. « Dixerat, inquit, Jesus de
licto eo quod vel originaliter contraxerant, vel morte ejus : illi autem pulaverunt quia de dormi-
actualiter coramiserant, ad justitiam conveiiunlur: lione somni diceret (ibid.). > Qnod euni, qui non
ct ad eum quem peccati merito reliquerant, salis- peccal, Jesus dixerat obdonnisse, idem valetacsi
factione congrua reverlunlur. Vivunt enim et male eum diceret mortuum exslitisse, quia et somnus
vivunt, quorum urgent et vigilant passiones, quo- iii Scripturis mors aliquoties nominalur, et sicut
rum proficiunl dc malo in pejus actiones, quorum donnire, sic mori dici poiest quisquis a vitiis fe-
memhris lex peccati libere dominatur, et acceplo riaiur. llli autem, qui verba ejus nondum plenius
mandato carnalis animns reluctalur. Unde Paulus capiebanl, id quod erat facilius et verisimilius asse-
ad Romanos (cap. vn): < Cum essemus, inquil, Q rebanl, exisliraanles soiiino quam morli rectius
in carne, passiones peceatorum quae per legem conveuire, si peccatorum clamor concedalur ad
erant, operabantur in membris nostris, ut fructi- requiem devenire. « Tunc ergo, inquit, dixil eis
flcarent morli > Et cum easdem passiones Golos- Jesusmanifeste, Lazarus morlmis est (ibid.). > Ille,
sensihus enarraret, videlicel, fornicalionem, im- ait, quem sermone mystico prius dixeram obdor-
munditiam, libidinem, concupiseentiam malam, et misse, ut expressius el manifeslius loquar, dicitur
avaritiara, qnic est simulacrorum servitus , sub- et obisse, quia recle morilur, cujus viva olim pas-
junxit : < In qtiibus et vos ambulaslis aliquando sio jam venil ad defectum, cum ejus vel affeclio non.
cum viveretis in illis (Coloss.m). > movelur, vel non ducitur ad eflectiim; quem autein
In his igilur Colossenses aliquando passidnibus divina gratia beneficiovisilat pleniori, ut eum felici,
ambulabanl, ambulantes vivere, hoc est proficere, de peccalo, ad justiliam transitii donet mori: reclc
'
nequiler exsuttabant, cum obliti coelesliuni, solis ejusdem testimonio Domini Lazarus appellatur,
transiloriis iuhiabanl, et ad explendum [nequam cujus interprelatio acceplum beneficium protesta-
desiderium, cursu praepeli fesiinabant. Cum vero lur. Lazarus enim interpretalur adjutus, et quidem
iram, indignalionem, raalitiain, blasphemiam, et illum adjuvat, quem manu polentissima sic occidit,
PATROL, CCIII. 5
 151 PlllLIPPl DE IIARYENG ABBATIS BON^E SPEI 15-2
cujus aclus et affeclus norios Deus anipulat et A sidebat lemplo nequaquam deslilutus, juxla tionien
recidil: quem remotum a elamore et amore et Lazari contra malitiam persequenlium est adjuitis,
•negolio sseculari, clausum velul tumulo ligat tan- dum inter manus horuin, voluntati quorum iiitolc-
quam mortuum neclura salutari: < Lazarus, in- rabiliter gravis, constans et intrepidus in proposito
qttil, inortuus esl : sed eamus ad eum (ibid.). t perseveral. < Atixilio, inqtiil, adjtitus Dei usque in
Earaus, ut ego et sic inorttio prseslem graliam re- hodiernum sto (ibid.). > Slantem Pauluni vel Ln-
surgendi, et vobis inluentibus, post lalem obiium zarum qttisqne invidus tentat occidere , cum a
spemvivendi, ut altendentes in islo tam vivente divino culiu minis vcl frnudibiis studel relmhere,
quam morluo meaebenefieium Inrgitntis, et mortem cuni cn moriim ttirpitudine qtia vitnm suam pessi-
consimilem et vitam non dissimilem appetatis. mus decolorat, illutn sihi reddere siniilem clnborat.
Quod prudenter inlelligens Thomas : « Eamus, in- Sed divino adjulus auxilio dolos cassat hostium ct
quii, et nos, ut moriamur cum eo. > Eainus, ut lerrores, nec ad opera lenebrarum nianus exerit
inorle justorum nostra etiam anima morialur, ut promptiores; sic lam primam quam secundani
hujus morlis merito nobis vivere concedatur, quia mortem fugiens perditorum, ut post priniam qua
isqui suis quihnslibet largitate benevola sic dal laHatur , et sccundam Isclior appetat benlorum.
mori, dabit et vivere cornu pleno, vel magis, ple- P Denique Lazarus non ad unam lantum mortem cor-
niori. Quod per Moysen pollicens, ait: « Ego occi- poraliter devenisse, sed post unani, creditur rursus
dam, elego vivere faciam (Deut. xxxn). > EtAnna alteram invcnisse; plane signaus quemvis justtnn
deitlo : «Dominus, inquit, morlificat et. vivificat ditari miinere gratise inm fecundo, ut primo sancte
('/ Reg. n). > Cui facto perversi 'quilibel nesciunt morltius, moriutur sanclitis el secundo.
adgaudere, sed accensi malilia eligunt invidere; et Secunda ejus mors est, cum posl mortilicalionem
quo plures audiunt Lazaro similes praedicari, eo vilae veteris et externiinium vitiorum, explsto velut
73,nlnJore constat menlis eos inquieludine cru- cursu transil ad lacliiiam procinioriim; cum sopila
ciari. Ad hoc autem inveniuntur , tam processu praesenli molcslia vel labore, transit ut obtineat
temporis, quamprofectu sceleris devenire, uletiam optalam gloriam cum honore. De qua Paulus : < Cu-
in Lazarum cogitent dcsaevire; et quem pro cerlo piodissolvielesse cumChrislo (Philipp. i). >Quandiu
videnl tam verbo quam cxemplo caeleros prsevenire, in visibilibus gunfis (47) anima corpori colligulur, rt
euni magis persequuntur, et optant prae cceteris in lucla el ngone vanitati subdila conversalur, qtian-
interire. < Cogitaverunt, inquit, principes sacerdo- diu praesenli molestia, velut parturiens ingcmiscit,
tum ut Lazarum interficerent, quia multi propter P et cx Ude adhuc vivens, illa Domini alria concupi-
iilum ahihanl et credebant in Jesum (Joan. xn). > scit; una taiituin morte niorluam se lsetatur, do-
ISunquid non Paulus quasi Lazarus est, qui velut leus quod venire nondum ad alteram concedatur.
clausum lumulo cruci asseril se confixum, qui legi < Heu mihi, quia incolulus meus prolongaius esl,
niorluus, Deo vivit, in quo morlua vetustaie, novitas hnhitavi cum habitanlibus Cedar, raultum incola
Christi vivit? Galalis loquens , < Christo, ait, con- fuit anima men (Psal. cxix). > Etsi inorte prospera
flxus sum crtici (Galat. n). > Et infra : < Mihi, ait, ad jusliliam gaudeo tne transisse, et in ea secretum
mundus crucilixus est, el ego mundo (Galat. vi). i coniemplnndi , juxla verbum Job (cnp. m), velut
El supra : « Legi mortuus sum ut Deo vivam; vivo sepulcruni invcuisse, lamen, quia cum hahiianlibus
autem jam non ego, vivil vero in me Chrislus (Galat. Cedar adhuc compellor babilare, qui dulcedineiu
n). > Per quem Paulum, vel propter quem multi ad prsegiislalam veneno prsesuuiunt amaritudinis mo-
porlum fidei deducuntur, mtilti percepta fide, Cliri- leslurc : doleo quod isle, quem transire oplabam
RIIIIIIdiligunl el sequuntur, dum illius vel sermoue lege hospitum incolatus, manens niorecivium vido-
vel epistolis tanquam radio sideris perfunduntur, tur mihi misero prolongatus. Videns ilaque Paulus
dum vita et exemplo ut carbone vastatorio spirita- in lanta semiseriaconslilulum, necursura expediat
liter accenduntur. Quod cum vident et invident D tenacis vita? sinibus obvoluluni; vull prsecidi, velut
maligni principes seniorum, cum tanto profeclui telani in dimidio temporis a lexente, novos putari
nequissimi delrahuni Judaeorum : nullum suolivori pampinos carlallo citius recidenle; aestivosCancri
coiivenienlius remedium arbitrantur, quam si Pau- soles occurrenle Capricorno gralius breviari, tensos
111[ii nullo modo ullra vivere paiianlur. « Omni re- vivendi limitcs breviori lerraiiio coarclari. Conlex-
gioni Jttdeae el genlibus annmiliabam , ait Paulus, tam dierum seriem cceptocupit ilinere non evolvi, et
ut converlerentur ad Deum vivura; hac ex catisa, non conlenlus una , in mortem alteram vull dis-
Judaei, cum esscra in templo, comprehensum lenta- solvi (Philipp. i), ut cum Christo, in quem deside-
bant volcntes me interficere (Act. xxvi). > ranterprospicidnt angeli, possit esse, cuin quo esl
Vides quia Paulus cum Judaeos converlere vult jtixta Pelri lestimonium bonum esse. Quo intuitu
et genles, nounulli Judseorum veneno invidise labe- seqno salis animo voluit, et adjutus potuit siislinere
scenles, in templo eum, ubi lulior esse debuii, quidquid ei mundi adversitas vel magis perversiias
comprehendunt: volentes inlerflcere, cujus vitam volui.l intorquere, nec eum ad ainorem vivendi ne-
sibi conlrariam repreliendunl. Qui ab eo qui prae- quitcr poluil relorquere quidquid soeviente mundi
(47) rif/yof, clavus ligueus.
153 EPISTOLJE. 154
lnalitia sibi vidit poenaiitcr imminere. Nara multa A ritudinis experitur : inventa haereditate, dulcore
el varia latronuni, fluminum, niaris, ex genere, ex ejus incomparabili dclinilur. Quod innuens Sapien-
gentibus pericula, iucommoda famis, silis, nudilaiis, lia, cuni dixissel: < Transite ad me, omnes qui
frigoris est perpessus, el in perpetiendo, elsi carne, concupiscilis me (Eccli. xxiv); > paulo infra sub-
lameii spiritu non defessus (// Cor. u), ul cum in junxit : < Haercdiias mca super mel el faviun
eum lotis viribus iribulatio desaeviret, ipse mortis (ibid.). >
beneficioad coronam repositam pertransiret. Sic el Cum in omnibtis, qusc guslus nosier amat carnn-
Slephanus, quem idem Paulus imo Saulus mar- liter experiri, nihil melle cl favo possit dulcius in-
lyrem esse fecit, duni illum, cunctos expediens, veniri : ob hoc super ttiramque promissa haeredilas
expeditorum manibus interfecit: Stephanus, inquam, conunendalur, ut nihil desidcrabile et terrenum ei
munilus patienlia, lapidantibus lapides non objecit, comparabilecognoscaiur.Adquam nos facere trans-
etaraore prsesentium.fulurorum diligentiam non ab- ilum Christus, Dei virtns et Dei sapientia, non
jecitj 74 seQlconsummalo cursu ad coronain sui sohiin verbo prophetico voluit praemonere, sed posl-
nominis vult transire, lapidantibus valefaclo in Do- moduni faclo et exemplo historialiter edocere, cum
iiiino diligit obdormire. Quod aulem, sicul de eo pro nobis homo factus, mori voluit, vel transire,
scriplum esl (Act. vu), < obdorraivit, > nihil est B unde el quo Iranscanuis documentum gr.itum cl
aliud dicerc quara transivit; qui in exercilio jusli- evidens iinperlire. De quo evangelisla : « Sciens,
tiae Iabore vigili lorquebalur, solulus a corpore inquit, Jesus, quia venit bora ejus ut traiiseat de
transisse in requiein gratulatur. Quem et David in hoc mundo ad Palrem (Joan. xm). >
hoc agone sudans transilum Isetus sperat, et eo faclo Ne quis noslrum in hoc mundo speret vel diligat
se quieturum Udenter asseverat, sciens hoc benefi- remanere, quantumcunque in eo vel abundare suc-
cium a quibusque fidelibus exspeclari, et ipsos ab cessibus, vel bonis videatur operibus praeeminere :
eodem, ex peccalo, munere non fraudari. < In pacs, ipse Dei Filius,,qui labores in niundo vcneral susli-
ail, in idipsum dormiara et requiescain (Psal. iv). > nere, in eodem noluit mansionem slabilem obtinere.
lti qua aulem pace se intelligit et diligit quieturum, Moriens
igitur, do mundo ad quem venerat , est
in ea videt el praevidel impium non futurum, quia
egressus, fecundoque transitu ad Palrem a quo
eum justis non habet impius cumdem transitura processerat, est regressus, duns nobis spem et gra-
inveiiire, neque faclo transitu ad eaindem requiem tiam, ut nos illuc etiam transeamus, hoc cst de
devenire. « Vidi, ail, irapium superexaltalum et labore hujus mundi ad seiernam requiera moiie
elevatuin, et transivi, et ecce non erat (Psal. media veniamus. Bcalos autem ea morte, morluos
xxxvi). > Viili, ait, in hoc praesenli gurguslio im- negare quis audebit, et iu spe mortis liujus quis
pium exallari, et raptum veu(o superbiae, velut pa- sane sapiensnon gaudebit; cum sic moriens Christo
leam elevafi; sed cum transivi, lioc est cum prsevidi commori proedicetur, et hujus riioitisinerito eidem
inspiritu de labore ad somni graliam me venturum, convivere comprobelur? < Si niortui sumiis, aii,
et in ea salute salubri et deleclabili fruiturum : cuin Clnislo, credimus qnia siinul eliam vivcmus
novi procul dubio eumdern illic impium non adesse, cum Chrislo (Rom. vi). > Et infra : « Si compaii-
nullumque male misero cura beatis fidelibus locum mur, inquit, ut et conglorificeiiiur (Rom. vm). i
esse. Recte ergo sic morlui, id esl Clnislo eommoriiii,
Ad hunc transilum, quein nescil impius vel.mente heali asserunlur, qui el juxta divinaevocis lesliino-
perditus veluli pestem"vitat, sermone gralifico Dei nium in Domino moriuutur : in quo, id est in c ji:s
sapientia nos invital, ut quos ejus concupiscenlia beneplacilo, in cujus mori gratia non vere perjii-
mundi reddidit contemptores, transilus ad ipsam benlur, qui morte vel transilu Chrislo sirailes non
haereditalis promissaeexhibeal possessores.« Trans- habentur. Unde scire le volo, quia mortuorumalii a
ile, inquil.ad me, onines qui concupiscitis me (Eccli. Dominoet in Domino; alii a Domino, sed non iu
xxiv). > Vos, ail, quorum devotio non mundi, sed D Domino; alii nec a Domiuo, ncc in Doiniuo moriun-
Deisapieniinin concupiscil, concupiscensinsalutarc, lur. El quicunqtie in Doniino, ipsi a Doniino, se I
vel in atria Doinini defeliscit: eara morlem diligile, i:on converiilur, dum uon oniues qui a Domino,
cujusadmcbeneficioperlransiiis, aggrediraini trans- consequenter in Domino moriunlur. Qui autem uec
itum, quo explcto haeredilatem meritam invenitis. a Doinino nec in Domino moriuntur, illa morte
Ad me enim, nisi niorte vetiransitu medio non ve- utique moriunlur de qua scriplum est : < HomG
nitis, ad haerediiatem non nisi digne el salubriter auleiu occidit quidem per maliliam animam suairv
obdorinilis, quia, etsi in sudore el labore cuivis ne- (Sap. xvi). > Et illud : < Anima q'uae peccaverit,
gotioso el vigili pra<paralur, tamcn nisi transeunli, ipsa morietur (Ezech. xvui), > quia Deum constat
nisi obdormienli quies hseredilaria non donalur. peccatum non fecisse, et eum hujus mali auctorem
Unde habes : « Cura dederil dileclis suis somnum, non fuisse; qui deserti a grntia peccato moriunlur,
ecce haereditas Domini (Psal. cxxvi). > Ob hoc nimirum nec aDomino nec inDomino moriunlur.Ne-
autem, ad transeundum audilor humilis invilalur, que enim Deus, sicut habes dicenteScripturu, mor-
ul cum transierit, optata dulcedine perfrualur, qui lem fecit (Sap. l), qui peccato nec prius, angelum,
longe facicns quidquid in niorte vel iransilu ama- nec post, liouiineni jiiterfecii; sed peccati et
 155 PIHLIPPI DE HARYENGABBATISB0N/E SPEI 156
morlissuoc ipsuriiconslat esse diabolum inventorem, A non sinil impunilos. Per Micliaeam; < Ecce cgo,
75 ct hOMiineplasmalo peccandi poslmodum in- nii, cogito super familiam istam malnm ; unde non
ceniorem. Qui bonus a bono Deo conditus perver- auferetis corda veslra (Mich. n). > Et lsaias : < Fa-
silnte niisera superbivit, cl accepio non conientiis, ciens, inquil, pacem et creans maliim (Isa. XLV).>
quam non acceperat, Dei simililudinem appetivit; Et Amos : < Si est maliim in civilatc quod Dominus
niendax et pater mendacii, sicut Evangelii veriias non fecil ? > (Amosm.) Deus igitur, qni nisi bonus
prolcstatur (Joan. vm), sua solius defliicns volun- est, facere mahtm non negatur, cum eo ferienle
tale, undc et diabolus nppellatur. Lapsns vero el peccalor molesliis aggravatur, non quod malum, id
perditus cinn irrecuperabilcm sc vidcrct, cl liomini esl culpa Deo sit inferenli, sed malum, id est grave
vecens faclo proposilam beatiludincm invideret: et asperum sufferenti. Quod malum, qtiae asperitas
in serpentis eum spccie ul vetiium mariduca- sic longe laleque in humano genere pervagatur, ut
ret scduxit (48) et sic in orbem terrarum mor- omnes Adae filios compleclatnr, nec ab hoc gravi
tem quam de ccclo advexerat, introduxit. De qua jugo quisquam sc videat relaxari, qui possil velut
scriplum esl : < lnvidia diaboli mors inlroivit in albse gallinae filius glorinri. Denique aclhnici qui
orbem lcrrarnm, imitantur aulem illuin qtii stiut ex prsescniem vitam prudenlitis inspexcrunt, non vila-
parle illius (Sap. i). > Homo siinplex et incaulus B lem sedpcenalem eam esse diligentius perpenderunl;
cum audivit invidum suasorem. nec priraa staiira et cum se in ea premi pcenis el molestiis doluerunt,
facic falsum respuit proraissorem : ncgleclo Deo in niorlem quam viiam appellare eatn expressius vo-
parlem snasoris deviam declinavil, ct eum imitari luerunl. Unde ille (50) :
morlc mortuus non negavit. Quam mortein, ul prae- Vivo, ail, si vita eslmorlts hubere genus.
dictum est, Deus credilur non fecisse, necpeccan- Quia domo, palria, uxore, familia privabalur, et
tibus pcccatiim quodlibct intulisse, ne si ab atictore inter Gelas ct Sauromalas gravi exsilio lencbatur;
bono pcicatuiii cuivis inferretur, peccans non cul- et qtiod his gravius esl, nullo spei remedio foveba-
pabilis, scd jurc excusabilis haberetur. De qua tur, lalis vitn grnve genus moiiis misero videbnlur.
Scriplura : < Dcus, inquit, morlcni uon fccit, uec Sed liuie DOlhnico,vel cuivis fulso Catholico mors
laialur in pcrditionc vivoruin (ibid.). t hoccseu molestia qua punitur, qua in prsesentiarum
lla:c ilaque niors, qure sicut non in Domino, sic a iilloris manuiii gravissimum experilur, sicut juslo
Doniino non inferliir, cui juslo judicio conscquen- judicio culpae esl relribitlio prsecedeniis, sic nimi-
ter altera siibinrertiir, qttia dignum et justum est rum pcenaeest inilium, vel proelibalio subsequentis,
iit pcccaiiim, quod esse Deo conlrarium comproha- _ ut in prscsenli vita mors ejus et pcrdilio pcenaliter
lur, eodem vindicante pcena meriln suhsequatur. inchoetiir, post hnnc vitam augmenlo gravi el in-
Pccna aulcin mors est, de qua scriptum cst: < ln- lerrainahili consummetiir. Tunc enim eum excipit
justilia morlis esl acquisitio (49), > quoniam digui alta profundilasinfernorum, unda irremeabilis juxta
sunl mortc, qui cx parle illius sunt. Qui enim inju- senientiam scihnicoruin : sepulcrum pressum la-
stitinm diligit pcrpetrare, et in parlcin illitts gressu pide qiietn manus misericordiae non revolvit, iusli-
labili declinarc: dignus mortc, id est pcenartim tarum ligalura qtiam divina niissio non absolvit : et
molesliis invenilur, acqnirens eam sibi, cutn ejus transilus virgaegravis juxia Seripiune lestiinonium
illa veriiis et inanibus accersilur. Quoemors, quo- sic fundalus, ul ei sil miser ille sine (ermino, sine
niain peccanti juste'pro meritis irrogntur, ejus essc remedio mancipaitis. Et, quia vermis qui non niori-
Deus nuctor non incongrue praedieatur : cujussicut tur (Isa. xxx), et ignis ustio, sempilerna leuebra-
non peccare pcrfeclc convenil bonitali, sic punirc rum confusio, adversilas intolerabilis et scterna ; et
pcccaioreui ejus esl non inconvenieus ocquiiati. cimcla hiijusmodi,qusesepullis illic peccaloribus sunt
(Justtis quippe Dominus juslilias diligit: scquitalcm inflicla, meritorum retribulio, el justi judicis sunt
vidcl vultus cjus (Psal. x). » Punit ergo quidquid vindicla : recte mors ista esse a Domino prsedica-
eonlrajusiUiampcrpelralur, ciquc justojudici pcena D tur, qui malis cl injustis, malum juslum reddere
peccanlium assignalur; qusc, elsi mala nonnunqtiam comprobatur. < Mihi, ait, vindielam ego retri-
iiominalur, co quod voluntuti patienlium non con- buam (Deut. xxxu ; Hebr. x). > Et digne hsec dam-
cordat, Deo lamen hona csl, quouiam a juslilia non natio mortis nomine meruit appclluri, in qua
discordal. Indc cst qtiod malum Seriplurac lcslimo- quemque perdiltnn tantis constat molesiiis aggravari,
nio Deus cogitare seu fucere prsedicatur, neclamcn ut Deo, qui vita est, longe facto cogatur velut defi-
judicio sane sapientium accusatur, cum scilicet mo- ciens exspirare, et ad Iaudundum ipsum jam nec
rcsclaclus hominum infrunilos, diclanle jusliiia velit nec valeal respirare, Unde habes : i Non mor-

(48) Non contrariiim est hoc ei quod habet Apo-
sloltts I Tim. n, 14 : Adam nonest seductus, qu\a
non esl leiilalus Adam a diabolo in serpenlis specie
ul veiiium mandiicarel, sed ipsa inulier, quse vere
honio est, hiimanique gcneris una ctiin Adamo sc-
miiiaiium. Qiiunquam cl B. Ignatius murlyr in
epistola ad Trnllinuos, Hilnrius canone 3 in Matlh ,
Epiphsniusconira hscrcsiin58, Aug. inpsalin. LXVIII,
ad illa verba, quw non rapui, et alii nonnulli conce-
dant aliquo sensu Adainum fuisse sedttctuin. Ipse
quoque D. Philippus raoduin seduclionis declarat
coll. 595 seq., 606 seq.
(49) Sap. I, secundiim quosdam lihros, nam an-
liqttiores et eniendaliores codices Sap. I non ha-
bent illam seiitentiam.
(50) Ovidius.
 137 EPiSTOL/E. 138
tui latidabuiil te, Doniinc : neque orancs qui descen- A desistunt. Sic nimirum cum divina gratia de pcc-
duntin infernum (Psal. cxm). > Sicut non laudanl catorum tenebris nos educit, el baptismi vel poeni-
Deum qui peccando ncqiiiler moritinlur, sic nec lentiae lavacro nos ablutos ad justiliara inlroducit :
cliam qui poenas in inferno peccati merilo paliun- niorlui quidem siiraus, dura anliqua in nobis malilia
tur;etcum iu pcccantibus reproba sit volunlas, jam non vivit, sed tamcn nosira devotio nondum
desceudentibusiii infernuin suiieraddilur insanabilis quielis plcnarise sancttiarium introivit. Subrepunt
76 diflicultns. Iloecaulem tlillicullas cum sit a Do- enim quaedani ex latere, vclut vitoe veteris redi-
niiiio qui pcenas inferre perditis non negatur, non viva, vel novorum forsilan vitiorum nascunlur iu-
lattien esse in Doinino, hoc cst iu ejus gralia praedi- cenliva, quae laxato eis loroprorsus fierent oppres-
calur, quia poeuis infernalibus quas ejus vult seve- siva, si non Dens praeveniens inferret mala miseri-
ritas intorquere, ejusdem benevoleiuin nequaquam corditer purgaliva.
diligil adgaudere. Quod osleiidens Scriplura, cum In hoc igilur incolatu, tam justi quani injusti
dixissel : < Deus inorlem 11011fecil (Sap. i), > suh- pcenaliter aflliguntur, el pro peccatis vel suis vel
jiinxll: « Neclactaturin perditione vivorum (ibid.).t siiorum, pcenarum inolestius patiunlur, nec est quis-
Morlciu peecnlum dicit, quod, ul ssepe diclum est, qunm, licet de^Egyplo exieril, lam beatus, qui prae-
Deus non fecit: perdilionein vero vivorum, aeternas [j seniem eremum transeat non lenlalus. Sed injusli
pceuns uomiiiHiperditorum, quas nimiruin Deuscre- deserli a gratia in leiUationcra proposilam indu-
diiuroperari.sed in eis ejusbeuevolentiaiion loetari, cuntur, justi autem quasi aurum de camino purgaii
dum salvari mallet hominemquara perire, et ad ma- educunlur (Psal. xcin); dum illos proecipites di-
liiin refercnduinperditorummeriliscogiturdevenire. vina aeqtiiias non revocat ab inccepto, islis vero lu-
Sed relicta perditis morle sua quam non satis borem finail miseric.orditer in proecepto. Cum enim
novimus inexpetii, cujus experientiain nobis adesse jusli eligunl Dco jitbenli obedienliani cxhibere, et
nolumus, sed averli; ad morlern muriyrum Ioqucndi secundura mandatum cjus pracsentes molestias
serics reverlalur quani benigno consilio divina bo- oeqiianimitersustinere : nimirum labor, sine quo vita
nitas operalur. Quae cnni eos vel origiualibus vel seu via praesens miiiime perlransilur, in prseceplo
actualibus attendil vitiis deservire, quos ad saltiiis fingi mirabililer iuvenitur, cum in labore scilicet,
graliam et electorum nuraerum vult venire, quando patienlia et humililas cusloditur, sccundum quod
vull etquanlum vult, suum eis diguatur beneficium Scripturarum prseceplo vel reguta definilur. « Fili,
imperlire, eorum nffectus et effectus male vivos fa- ait, accedens ad servitutem Dei sta in juslilia et li-
ciens inierire. In cujus lypo mortis, bapiismura no- more,' et proepara animam tuam ad tenlalioncm, et
vimus consecrari, persequentes ^Egyptios aquis ve- C deprime cor luum et sustine (Eccti. n). > Et infra :
hcmentihus suflbcari (Exod. xiv) : venerando my- < In dolore, inquit, susline, et in humililate lua pa-
sterio maris profundissima transvadari, educium lieuliam hahe, quoniam in igne. prohntur aurum et
Dei populum veluslatc morlua renovari : hoc est argentuiii : homines vero receptibiles in camino Ini-
salubri lavacro nostra Ionge vitia proturbari, et milialiouis (ibid.). >
Lnhor igilur qui reprobis, utantedixi, pcenoeest
sepullis Mgypll moribus Christo morluo confor-
mari. « Consepulli sumus, ait Paulus, cum illo per initium vel praiibatio secuturae, in electis agit vicem
bnplismum in morteni (Rom. vi). > nialngmalis, olci, ligaturac, et quod illos juste pro
meritis majorem pertrahit ad ruinnm, isli seiUiunl
Cum visilanle gralia lenunliat quis jSgyptiacsc
operunte gralia mcdicinam. Hoc enim ferramciito
servltuli, cum peccalum exsccrans, operam dat spuria vitiorum vilulainina recidunlur : hoc igne,
virtuli, cura triumphatis hostibus mare Rubrum paleae leves et inutiles exurunlur : hoc nialugmaie
sicco dalur vesligio pertransire, cuni de .^Egyplond lsesavulnere sanilas reparalur, hoc oleo lumoris et
soliludincm felici lransitu pervcnire; cura pacis in- doloris inconimoditas mitigatur : hujus vi ligaturoc
tuitu relegat vitiorum clamores pristinos et itunui- distorla et fracta in inlcgrum reveriuniur, hoc lan-
tus, uova lotus gratia Chrislo pro nobis morluo vi- D dem medicamine infirma quseque ad remediuin
deliir consepultus. Quem sepultum sive lotum cxci- convertuntur. El, quod amplius est, hac fomace
pit cremi latiludo, exceptum fovet, fovcndo promo- vel camino aurum lucidius redditur et argentum, et
vct necessaria fortiludo, quia, etsi iEgypliorum justi justitia optalae puritalis accipit incremenlum ;
suhmersa est in aquis vehementibus multitudo, ta- et uhi pcrditoruin plumbea vel stannea iuiqtiilas
men deserlura incolenlibus non conceditur quielis cinerescit, illic cleclorum aurea vel argentea
plcniludo. Insurgunt enim hostes, quos constat perfectio dilueescit. Ad hoc quidem eos qui pec-
profectui bonorum invidere, qtti minas lerribiles cato mortui ad justiiiam iransieritnt ; qui raun-
illis transeunlibus praesumunt inlorquere; quos do crueifixi, lenebrarura' opera rcliquerunt : ad
cum non valeant a proposito detorquere, nilunliir hoc inquain , eos vult divina bonitas flagellari
satlcm abeisaliquas proficiendi morulas extorquere. et quandiu siint in corpore , verbcribus et mole-
In quo filii Israel digui viiuperio non habentur, sed stiis 77 castigari, ut vcl eorum maculse gravi
probi quique cl strenui commendabiliter exercen- tanquam rasorio deleanttir, vel deletis maculis, me-
lur, dum suis adversariis fideiitcr obviant et rcsi- rila liierilis amplioribus uiigcnnliir. Sicut aulem
slunt, expngiiaiit resistentes, et a ccepto itinere non pcccatoris mors pcssima de malo tn pejus accipit
 139 PIIILIPPI DE IIARVEXG ABBATIS BON^ESPEI 140
increiiienitim (Psal. xxxin), dum vcl culpns mulli- A . jusliliam provehalur, Romanis insinuans : < Non so-
plieat, vel pro eis prius grave, et post gravius in- lum autem, inquit, sed el gloriamur in tribuiaiioni-
venil dctrimentum; sic utique mors niartyris in bus, scienlcs quod tribulalio paticntiam operatur,
conspectu Domini pretiosa, profectu cominendabili palientia autem probationem, probatio vero spem;
hnhelur frticluosa, duin elin prsesentiarum freqnen- spcs aiilem non confundil (Rom. v). > Trihulationem
lins dc virtute facit transitum ad virlulera, el viritile gravem, diulinara toleranliam, quamdam innuit
consuinmala felicius transit nd salulem. Haecaiitcm nioriein esse, quam, quia profectus multiplicis con-
morsqiiainpnesenliariiinmoritur velinmorteproficit siderat causam csse; ejusdem se experientia non
tam frequeiiter, cumscilicet amore juslilise raala tam gravari, sed proliciendi avidus asserit gloriari. Qui
frcquentia suslinet patienler, cum pressus gravi cum historiam miseriae siioe Corinthiis enarraret, et
inolcsiin, non recusal pro Cliristo pcrpeti gravio- malorum illatorum, quamdum velut seriem velcata-
icm, elsic de juslilia facit transilum ad justiliam logum ordinaret : quod in eis non defeclum, sed
ampliorem : hocc, inqnnm, mors cui superni graiia profeclum acceperit, oslendit evidenter, suflerendo
niuiieris conceditur praesto esso, etim ut videtur haccoinnia nequaquara in angaria, sed libenter. < ln
mariyrem facit csse. Cum enim cnjuslibet vel in- Iaboribus, inquit, plurimis, in carceribus abundan-
terna pulsatur animus laesione, vel caro exlerior B ] tius, in plagis supra modum, in morlibus freqnen-
illata premitur passione; si exemplo Christi pugil ler (// Cor. M). > El pluribus quae sequuntur
long%
fortis permanet in agone, bonum agens transilum salis scrie numeralis, quse apponere hic omnia su-
mercedis iniuilu vel coronae : recle profecto eliam persedeo gratia brevitatis, snbjunxit:< Libenter
in procsenti crcditur marlyr esse, quem constal et gloriabor in iniirmitalibus meis
(// Cor. xui. > Et
pali gravin, et patienli graliam non deesse. Qtiae ilerum : < Plae.eo mihi, ait, in infirmitatibus, in
quoniam nisi a Domino marlyri non donatur, non contumeliis, in necessilalibtis, in persecutionibus,
incongrne marlyr mori a Domino pracdicalur, a quo in angustiis pro Chrislo (ibid.). > In oninibiis qu«
sibi propiiio meruit ohtinere, ul prDesensmartyrium pro Chrislo vidclur gravia sustinere, dilatalo sinti
velit et valeat aiquanimiter sustinere. cordis gloriari se asserit, et sibi complacere, sciens
Quia vero idcni martyrium non ira, sed Dei mise- quia quidquid pro illo, si lamen ct in illo, boc est
ratio creditur operari, quoe per illud detergi macu- in ejus gralia patielur, in profectum bonae moriis
lns, et merita facil meritis augmentari, quae fru- et augnientiim justilise convertelur. Quodpropier
menlum pnrgnns in area gaudel paleas adoleri, quac cl Corimhios curat diligentius admonere, ut in eo
aurura cxarainans ad majorem illud vult munditiam quod sufferunt niianlur stabiles permanere; aflir-
promoveri : digne morlem istam esse qtioqtie in C < mans quod labor sit non mediocriter fructuosus, qui
Domino conlitctur, quisquis cjus gratiao rebellis et merilo conslanline, Domino fuerit gratiosus. « Sta-
iticredulus non habctur. Si enim gaudium est an- biles, inquit.eslote et immobiles, abundanles in opere
gelis cum pcccator a pcccalis duelus pcenitentia se Domini semper : scientes quod lahor vester non est
nvertit (Luc. xv), et adjulus graiia novo proposito inanis in Domino(/ Cor.w). t Si stanteset iuslnnles
ad justitiam se convcrtit, quanlo magis cidem jusii- bonis operibus laboralis, si in Domino luboranles
ficato crcdendus est adgnudcre, ctijus dono ct gratia lionis operibus abundatis : scilote quod tabor, quem
juslili.tm mefuil obtinere? Qnem cum videt Domi- in ejtis bencplocito vestra constaniia patietur, ina-
ntis de peccnto ad justiliam pertransisse, hujus ve- nis vel inulilis non habetur. Unde et Thessaloui-
ritatem traesilus de se Eentiens proccssisse, qtiod censibus : « Nunc vivimus, ait, si vos stalis in Do-
cidem tranticunli novitsalubrilcr expedirc, sanandis mino (/ Tlicss. m). > Qiii eliam cum Ephesios cu-
pravis molibus, oedificandismoribus convenire : hoc raretad obedientiam inviiare, quae obedientia sit
ei prudens medicus non gravatur nec invidel im- commendabilis, voluit demonsfrare, ne errore de-
periire. Dal ergo illis multos et varios labores cor- ceplus vel imperans vel obiemperans deviaret, et
poris, anini crucialus, quibus ille graviter, sed sn- raandalum obedientiae' justiliae legibus obvinret.
lubriter educnliis : morte utili jnm gustata ejusi D 78 * Filii, a'l> obedile parenlibus vestris in Do-
irnnsit de profcclu diligenlius ad profectum, donec: mino : hoc enim justum esl (Ephes. vi). >Quia mul-
«ura et studio diligenli veniat ad perfectum. In quai los vel servos dominis, ve) pareniibus filios cerlum
inorte Patilus apostolus asserit se versari, et in eai est obedire, quorum obedieniia non meretur fru-
profeclu congruo, donante gratia prosperari : osten- ctum comniendabilem invenire : brevi salis indicio
dens so non solura urgente pcenarum molestia noni Paulus voluit definire, quse bonis obedientibus obe-
tristari, sed etinm profcctus avidum quadam men- dienlia debeat expedire. Parentibus enim ohedire
lis latitudine gloriari. Corinthiis loquens, < Sem- non semper juslum esl, sed in Domino parentibus
oer, iiiquit, moiiificntif nem Jesu in corpore vestro» obedire semper juslum est; cum in eo scilicet, quod
urcumferentes (// Cor. iv). > Et iterum : < Semperr majorura monitis ohedilur, ipse otiediens Deo pla-
nos in niorlem tradiniur propter Jesum (ibid.). t> cere veraciter invenitur. Si vero pater filio praesu-
Ct in alia Epislola : <Utquid et nos, aif, pcriclitamurr mat quidpiam imperare, quod invenialur divino
omni hora? Quolidie morior, fralres (/ Cor. xv). beneplacilo repugnare : niliil bono filio convenien-
Qua vero morte vel scmpcr vet omni hora vcl quo- tius cst agendum, quam illud ex doctrina a.posto-
lidic morialur, quo gradu vcl ordine ad ainpliorera) Jica fiducialiter rcspondendum : < Obcdire opgrtet
 141 EPISTOLJE. U2
Oeo mngisquam honiinibus (Act. v). > Cum ergo in n A ncre? Etsi enim longe abest hoslis furor, et furens
exsequendis majorum monitis, multus plerumquee gludius oceidentis, adesl tamen propius securis ei
lahor et angustia sufferalur, constat qtiod exinde e ascia succidcntis : cum scilicet gravi morbo Deus et
i- gravissima vi doloris, transire justiim facil ad re-
niillus fructus juslitise consequalur : si non, ul di-
cltun est, idera labor in Domino sufferatur, ctquid-!- mediiim glorist.plcnioris.
quiil in Domino forlis obediens suslinebil, Pnulo 0 Sed quia non csi meum omnia supernae allilndinis
Corinthiis aflirmanie, fruclu salutifero non carchil: : consilia penctrare, non debeo nec audeo qtiidquam
< Scienles, ail, quod laborvester non esl inanis in n tibi de talihus aflirmare : ad illos te remillens, qui
Doraino (/ Cor. xv; // Cor. xi). » Sciens itaqtiee mnjoris inlelligenliae.graliam assecuti, inceria eh
Paulus se eliatn in Domino duritis inborarc, ct qu;n n occulla divinas snpicnlise manifestius sunt locuii.
snlis enumerat raala in ejus beneplacilo grnvia tole- Hoc unum ctscire datum est, et mea parvitas fidti-
rare : non solum in Domino,sed etinm in laboree cialiter protcstalur, quod quisquis priiis ad jusii-
qiiem suffcrt in Doinino gloriatur, altendens quodJ liam, post ad juslitiae prsemium transire compro-
lubor el Iribulatio profecltim coiigruum gradatim1 balur : sicut non nisi a Domino, sic in Domino
. opemlur. lransilum operalur, in cujus heneplacilo
. . . ]"' utrumque
Qui aulem in hac morte vel profeclu jtislilioe sic3 utriusque perfectio consummatur. Et quia dixi
versaiur , qui lol el lanla toties indefesso patii mortes hujusmodi transiius appellari, in Domiuo
spiritu grnlulalur; nunquid lu dices eom nonduml morluos recte bealos noveris prsedicari : in qtiihtis.
recte martyrem acstimari, et cum martyrio crucie-- Dei gratia tnm benigne diligit operari, ul invenian-
uir, adhuc lamen martyrcm non vocari? Si facitt tur non solum prima, sed el secunda mortc plenius
niaiiyrem igne vel gladio vel patibulo qnolibet cito• gloriari.
mori : non est martyr qui non momentaneo, sedI Quod si noset nostri similcs, marlyrii gratia non
stippliciopremilur longiori? Si est martyr qui seniel1 donamur, ul scilicet pro Domiuo manu persequcn-
morUur, nihil lale ilerura perpessurus, non esl mar- lium occidamur :ad hoc saltera nos ope summanili
lyr quoUdie moriens, iterum et ilcriim nioriiurus?> decet, ut in Domino moriamur, ut mortui proedicata
Scd forte qui morilur morte prima, quamvis muliai bealitudine perfruamur. « Beali enim morlui qui in
el gravia palialur, et paticns de justitia amplioremi Domino moriuntur (Apoc. xiv). > Et quidem lua
ad justitiam provehatur : ob hoc lamen nondumi professio et humilis habitus quem praetendit, jam
niarlyr humano judicio proedicalur, quia fiuis, cuii prima justi morle moritium le oslendil: in cujus
dalur laus dignc commepdabilis, ignoratur. Sicut, rp exercilio si le non delicatum exhibueris et inerlem,
enim mullos vides, quorum miseria martyrio ium non te marlyrii facile dixerim inexperlem. Laborem
eonvenii, sed discordal, sic halies quamplurimos, ciijus mors secunda, elsi forte gravis, tamen longe
quoriiiii finis inilio non concordal, qui cum amore felicius consummabit, cum inus ille spiritus de
jusiilioe raulfam in advcrsis palienliam proponant praesenli nequam soeculo transmigrabit : cum ruplo
assumerc, vel assumant, eam taraen infirmitati ri- carnis vinculo quo 79 lenetur, in illud prscopia-
gore proposilo non consumraant. Hanc aulem illeel lum Dei sanctuaiiuni induceiur. Quo cum venerit,
in seipso longe cerlius experitur, el aliis deraon- doceri a me parvulo jam non poscet, sed viso Crca-
strare multo manifeslius invenitur : qui propler lore plenius jam cognoscei : quis in ijlo snnctoruni
Chrislum non solum minas et verbern tolernl per- collegio confessionis liiulo glorietur, quis ampliore
sequentis, sed consummnto cursu manum gravissi- gratia marlyrii gloria coronetur. Ad utrumlihel ho-
mam sustinet occidenlis. Qui elsi antea vel Chri- rum ille pariler nos perducnt, et in suum Domini
slum non cognovcrit, vel pro eo nihil grave perlu- •gnudiuminiroducnt, qui ea bonitale, quse sua est.
lerit; si lamen ad ullimura, propler ejus lesliino- immeritos nos vocavil, et prima morte mortuos, ad
nium occidatur, nimirura marlyr esse cunclorum secundam misericordiler invilavit. Vnle.
judicio praedicalur. Si aulem e converso prius in- D EPISTOLA XV.
venlus fuerit multam Chrislo reverenliamdetulissc, PillLIPPIADADAMLSI.
mortem primam, qua transitur ad justitiam, salis Expostulaloria.
gravem et d.iulinam perlulisse : ad obtinendam vero Apud vos erunt primi novissimi (Jonn. v) : imo,
reiribulionem, et selernum beneficium prscmii gra- ut videre videor, nec etiam novissimi. Hominem
tioris tandem quielo fine sine manu transeat occi- enim non habeo ut cum mota fuerit aqua, mitlat
soris : isle apud homines nomen vel gloriara mar- mc in piscinam. Dura eniin venire volo cgo, nlins
lyris non assumet, sed quod ita sit et apud Deum, fortior ants nie descendil : et sic spes olim vivida
aflirmare lemere quis proesumet? Quis contendel jain segrescit, et duni juslo amplius res elongnt, vi-
quod mors jusli, vel prima qua transit ad justiliam, rore perditocinerescit. Olim quidem vestra dignalio
vel qua transil ad praemium mors secunda, lam ignem cineris nescium repromisil, et, ut vobis fa-
apud Deum quam apud homines sit martyrii penitus tear, mihi credulo spes arrisit : sed quia veritatcm
infecunda, si cum in illa graves nonnunqtiam et diu< digno sulisequi tempore qtisedam velut ncris imniu-
linas cogatur molcstius Iiominum sustinere, in hac latio non permisil, in promissis confidere mcn jam
invcnianlur illi manus occulto Dei consilio conli- crcdulitasintcrmisil.Quanlum autcaiChrisloplaceat
145 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISBON^ SPEl 144
verilas, non est qui dehcat dubitare, cnm scipsum A fas conirafas penitus violalum. Promissionis ruse
voluerit verilatcm evideulius appellare, < Ego sum, misericordia videtur oblivisci, longe pulsa verilas
inquiens, verilas (Joan. xiv), > ut sciamiis ipsi vix valet misericordiae rcrainisci: interjeclis duris
Chrislo quidquid contra veritatem agitur non pla- obicibus, aniicalem jam non appetunt commealiim,
cere, et quod placitum non est illi, apud Deum glo- clamant ad invicem : < Inler nos chaos indecens est
riain non habere. Necvos lalcl quod in multis divi- firmalum. > Indignntiir verilas quod cum deheret
nse Scripturae locis misericordia et veritas copulan- occurrere, persona ditior iiitervenit, indignalur ile-
lur, et universae viaeDomini misericordia et veritas rum quod affectus carnis lencrior priorcra sibi locu-
appcllanltir; ei: « misericordiam et veritatem diligit lum adinvenil: et cura non sit qui disjunclas digne
fteus (Psn/.LXxxui); >et: « misericordia et veritas revocet ad juncturam, aures duras feriens terribili-
obviaverunt sibi (Psal. xi.vin). > Ad quid hoc? nisi ter intonat per Scripturam : < Deus personam homi-
ul inler has virlutes socialis vigere gratia dcnion- nis non accipit (Deut. x). t Et iterum : < Qui araat
strelur, grala qusedam esse cognatio quae loro in- illuin, sive illum, plusquam me non est rae dignus
dissoiubili sic lcnelur, ut in cunctis quse jubcmur (Matth. x). >
juste et salubriter operari, velinl simul assistere nec Nostis in Scriptura veridica haec et his similia
ab invicem separnri ? Ad bonuni quidem velle mise- conliueri, quibus constat, quia non vull a jusl.o pro-
ricordia nos indiicil, ad idem peragendum veritas posilo veritas prohiheri, sed privalis negoliis noslris-
nosperducil; etut digne celebretur inter easconcors que voluiilaiibus anleponi, miscricordiae certius
dilectio, pax serena, lale consoriiuin prohibetur obviare, niliil contrarium interponi. Postquam ergo
interrumpere pravilas aliena. Ncque enim fus esl dictante misericordia verbum bonura, verbum con-
ui inter misericordiam et veritaiem indeceus medium solalorium 80 protulislis, postquam solo illius in-
quid irrumpat, quod illas ohvianles sibi iuvicem stinclu benelicium promisistis : quis vos fascinavU,
interrumpat, quod inler eas proesumat locum sibi quis impedivit non acquiescere verilati, dare magis
proprium invenire, quo invenlo compellantur illae locnm injurise, aperire januam lerrenae potestati t
ab invicem resilire. Misericordia est, cura bonum Si dignitas, si propiiiquitas debuit vos movere,
agere quodliliet affectnraus, cum affectu devoto pro- quis dignior, quis Deo propinquior jure vobis dchuil
desse cuipiam proeoptamus : in quo non soluni pro, apparere, a quo vestro el omnium Crealore, quod
ximis, sed et nobis ipsis etiam miseremur, quibus nulli est dubium, cl eratis, et boc ipsum nihilomintis
piimum necesse est, tit ad boiium devoto spiriiu unde loquimur poteralis ? Legistis enim : < Ipse
provocemur. Unde legislis : < Miserere animse tuse ., fecil nos, et non ipsi nos (Psal. xcix). > Et illud :
placens Deo (Eccli. xxx). > Et illud : < Beue facit ^1 < Omnis potestas a Domino Deo esl (Rom. xin). >
aniniac suae vir inisericors (Prou. xi). > Cnm aulem Quod igitur promissum gratis, dare gralis benefi-
misericordia in nobis orta fuerit ad volendum, cium poiuisiis, ab illo qui vobis etiam esse conlttlil,
necesse est ut occurrat slatim veritas ad tenen- accepisiis: quod vero in partem declinare alteram
dum, quoe affectum misericordiae, quae devolae voluistis, non ab illo, sed conlra illum qtti vere est
proposilum voltinialis indeflexum cuslodial, et ab veritas, minus caula (iducia praesumpsistis. In quo
incursu munial noxise praviiatis. Est enim qusedam non solum veritas lsedilur dum praecedenti miseri-
pravitas quac certius et apertius falsiias appellatur, cordise non occurril, scd et pax conqueriiur, quia
quse devoto proposito semper insidias machinatur : eam justitia non praecurrit, quani dum nonj concc-
agens et salagens ut affectataebeneficiura sanclilalis, ditur simititer sibi obviam invenire, non esl cui
non perducat ad effeclum praesentia necessariae ve- gratum velit aut valeat osculum impertire.
ritalis Quia enim eidem falsilali semper est veritas Sicut enim misericordia et verilas obviare sihi
odiosa, quac praedictse misericordiae cst non medio- invicem gralulantur, sic justitia et pax cujusdara
crilergratiosa :illa nequam etsubdola bono invidens sese nexu fcederis osculanlur: el islaruin osculalio
<modmisericordia jam proponit, ne veritatis occursu p. justo quidem ordine tunc succedit, cum illarum oh-
•onsummelur, sese mediam interponit. Multisqne viatio juxla debilum anlecedit. Stalim quippe ut
modis soeviensortum semen penilus vtilt aulerre, veritas miscricordiae obvial vel occurril, el bonuin
el si non fumiiliis eradical, satagit vel differre, ul proposilum adimpletur, nec aliud conlrarium inler-
cum dilaiio eidem juncta fuerit falsitali, impugnenl currit: adesl justilia inluens el considerans diligen-
misericordiam, bellum inferant veritali. Agunl eniin ter, et quod reete factum intelligit, commendal,
ut, vel persona ditior, vel affectus carnis tenerior, approbat, attollit confidenter. Porro quidquid re-
vel alia forle peslis praesumat in medium prosilire, raota veritatc agitur, justilia prorsus nescit, nec
rcpulsans misericordiam, verilatem satagens prse- adesse vult operi in quo affectio carnalis invalescil;
venire, qua prseventa, hostis gaudel, livor tripudiat: sed adversa cuspide ferire durius elaboral, el dam-
mcesla luget verilas dum amicsevirluli non obviat. nare severius quidquid injustilia decolorat. Saeviens
Bonum quippe considerans misericorditer incboa- igitur in aclorem culpae, sentenliara dat minacem,
tum, et pestc praedicla mediantc iion veraciter con- vullu gravi, manu dura moleslias ingerit, fugat pa-
suramaium: conqucritur indivisus dividi, scparail cem; et cum nostra impatienlia a>sliinal injuslius
jnseparabilem comitatum, jus deprcssum injusiius se tractari, clamat jtistilia dignc pio mcrilis nos
143 EPISTOL.E. 116
gravari. Esl enira justitiae relinquerc nihil peuitus A timoris aculeos alicnat, dileclionem fovet, fidem.
impunilum, sed flagellando persequi quidquid irre- proinovet, spem serenal. Unde Patilus: < Iteddet
verens, quidquid reperilur infrunilura : et nonnun- mihi Doiiiinusjusiiis judex (// Tiin. iv). >Juslitia
quam eo ad vindictam festinalior vult haberi, quo igilitr et pax uno axe ilidcm conjiinguniiir, et prae-
vindicata culpa disponii quandoque misereri.Si vero cedenlium copulam pari consoriio prosequunlur:
ctilpa.dono grati;e nostroque studio fueril non com- el his rite dispositis vehiculum fit qtiadraiuni, ordo
missa, vel resumpta veritate merilo pcenilentisejam recttis agilur, 8J opus redditur consununatum.
dimissa : justilia, quse suavis non nisi bonis operi- Hujusinodi vehiculo quod prsediclo rolarum con
bus novit esse, nobis tenenlibus veriiatem diligit slal numero conquadrari, noslra omnis inniii
praeslo esse. Favensque proposilo minas lerribiles actio, noslra debet conversatio solidari, ut innixad
noslris hostibus jara intcntat, et quod juste agiraus subnixa tali prscsidiosccure provehatur, et proveciu
justo judici repraesental, postulnns ul Deus veritus salulari de imis ad superos feliciter evehalur. Sine
uoslram promoveal veritalem < oculi ejus, ul legi- hoc qtiippe vehicttlo nullius ad perfeclum operatio
slis, videant snquilatem (Psal. xvi).>Acujus prccibus polest vehi.Jsine hoc in excelsum non est raptus
aures juslus Dominus non averiit, sed audicns et Elins mngisler Elissei, sed hujus qtiadraturam in
exaudiens, spem deprecaloriam in rem vertit, et B mngislro discipulus recognoscit, ciini illius spirituin
ne forie posiulaiuera gravet rei dilaiio quain pro- dupliciler adfore sibi poscil: « Spirilus, ail, qui est
mittit, ad confirniandum fcedus slalim justitisc ob- in le duplo sit in me (IV Reg. n). > Cum attendo
viaui paeem mittii. Pacem inquum, qua nos Deo islos vehi cl evelii pnediclarum virtiituni qitadra-
reconciliatos cerliorejfiducia jamtenemns, qua culpis lura, vos econverso eadein resilire negligenlius a
jani deletis fulurus pcenas perpetiiion limenuis : qua junclura : obslnpeo et doleo quod el vobis idei.i
nos pascit et saginal refeclio conscieiitiae sanioris, jugum divina lex imponit, et eidem jugo vestra col-
leve dticens (|uidquid mundus infert minaruni vel liim negligenlia non snpponit. Vos nimirum sicut
molesliae gravioris. Unde scriptum est : < Secura illi, currus Israel, vos auriga, vos deferri debuisiis
mens, jnge convivium (Prov. xv). > Haec pax qua in quadriga : in prima cujus fronle ut jam nihilomi-
niliil laudabilius, nihit oplabilius in hac vila, sanior nus diclum cst, veritas est secunda, cujus Isesa in-
et suavior omni fraude plurimorum desideriis expe- legrilate reliqtiarum vacal series inlecunda. Hujus
lila, ul velle videatur nos solidius consolari, non rolse senliens cantos, radios, modium , nxeni frangi
solum obviare, sed etjusiiiiam diligil osculari. In fragore inopino suas durius aures langi, exclamat :
quo saiis datur intelligi qnid justitia mereatiir, quid Quisquis amal dignam operis quadraluram.quisquis
non solum in futuro, sed in praesenti quoque suo C odil odio quadraturae vitiumvel fraclurani.« Anima
cncrilo consequatur : ne quis falso consequi pacis mea conturbavit me propier quadrigas Aminadab
beiieficium arbitrelur, ciijus aut justa veritas, aut (Caut. vi). > Amiuadnb, populi tnei sponlaneus in-
vera justilia non meretur. Veracem quippe jusiiliain terpretalur, Christum significans qui pro suopopulo
differendam a prsemio pax non putat, sed occurrit sponte obtulit seinelipsum, ut ei quisque vice reci-
cilius, arridelque hilarius, et salutal : rucnsque in proea tam sua offeral quam seipsura. Iste Amiuadab
amplexum, porrigit osculum affeclu conjunctivo, quidquid sibi offerlur prsediclis virlutihus vult qua-
amorem permansumm signans fcedere fiimalivo. drari, et in fronle opefis veritatem misericordiae
Videtis quia ciim misericordise verilas, ut dignum copulari : in parle postremn vel potius suprema ju-
est, obviat vel occurrit, adesl slalim justilia, jusli- sliiiam et pacem invicem osculari, et hoc modo vcl
lioa pax occurrit: firmumque fcedhs feriimt e( sese ordine quidquid agiinus quaternario consecraru
redigunt iu quadrigam, cujus suae quadraturae Chri- Cujusmodiquaternarium vel quadrigaragravi malleo
sltim ducem constituunt vcl aurigam conquassamus , et sacruin sacramenium exsecrabi-
Prima rola est misericordia, quae in bonis sem- liter violamus : cumpraesenliam verilatis a miseri-
per operibus antecurrii; secunda esl veriias, quae IJ cordia separamus, et relegata justllia pacis gratiam
necessario mox occurrit: quse uno eodemq'ie jun- non gustamus. Ad hoc sanctus quilibet verilatis
ctae axe pariter gaudenl ferri, pari cursu procedere, fervidus aemulalor amans aequi, censor morum ,
et a se invicem non auferri. Quod si veritas niise- noster errantium casligator : aegre dolet et tabescit,
ricordise laesoconsilio subtrahatur, cadit bign, jacet fremit denlibus el irascilur, et propter qtiadrigas
ineflicax , el in nihilum reputatur: et uno carens Aminadab ejus zelanle anima couiurbaiur. Videns
pede alterique debito plus.inuixa, moveri non prse- quippe easdem quadrigas uequaquam dehilo cursu
valens, tanquam limo profundius est infixa. Pars ferri, sed nostro frangi vitio affeciusque noxios anle-
quadrigae posterior priraam juslilise ponit rotam, ferri : zelo zelans veritatem non potest non tur-
virtutum praecedentium sequacem sive comitem ir- bari, segre ferens injurias quas ipsi videt Aminadab
remolam : dum quod illae occursu mutuo diligunl irrogari. Multo magis ipse Aminadab idem Chrisius,
operari, commendat justitia dignum judicans mu- qui ut ante diclum est, veritas voluit appellari,
nerari. Ad quod remunerandum pacem continuo lacdi senliens verilalem, jiisliiiara veraciter nou
vult adesse, qusc conscienliam operantis a difli- amari : non amanli quod mandavit, nec teneiiti
denlia securam -facit esse : quse ab illa mordaces firmius legem suain iudignans iiidignaiur, negans
157 PHILIPPl DE HARVENG ABBATIS BON^ SPEI 148
male merito pacem suam. Qua negata per lsaiam l\ gruse probilatis. In hoc autcm quo pracemtncsprin-
cxprobral, dicens : < Si altendisses mandata, facta cipalti, genere, jtivenlutc, qtiisquis altenle pcrspicil
fuisset velul flumen pax tua (Isa. XLVIII).• Cui le non lam istis quara scientia praedilum el virlute :
David coiisentiens ail : < Pax multa diligentibus si odio vel invidin non lenetur, non polest non lse-
legem luam,etnonesiillisscandatum(Psa/. cxvm).> lari, non polesl hoc insolittim, ut phsenicem avem
Consint ergo quia ex contemplu veritatis ct negli- unicam non mirari. Si enim princeps nobilis, juvcnis
gcntia mandatorum, pax negalur, infcrlur scanda- passivorum scortorumlenociniis latera non inclinat,
lum, pracvaletvis mnlorum : q".ainlamen in vos nolo sed in loro lanlum legilimo el complexu non nisi li-
(quamvis ila dixerim) prscvalere; nec enim dignum cito se reclinat; si oblalis niuiieribus unca manu
judico proxiniorum malis tristihiis adgnudere. Imo, post avariliam non declinal, ardoremque famelicuin
ut veriun fatear, desiderio desidero a proesenti gra- emunclis pauperibus non saginal; res esl mira et
vamine vos levnri, vestra sopiri trislia, laua suavius miranda, nec in foro vel trivio facile reperitur, el
prosperari: ad amorem verilatis fortiorc anchora quo rara et prseclara, eo a claro principe plus am-
vos reduci, ct ad qnietis porlum et pncem pracopta- ltil.nr.
lam dulciusinlroduci. Nec soluin ab illicitis bonus prlnceps pedem revo-
EPISTOLA XVI. B cal vel aflecliim sed ampliore gratia lendil festinn-
rillLlPPIADPHII.IPPUM. lius nd perfectum : et parviducens quod ad viiiu
Commendat virlules nobilibusviris dignas. lanqtiam male vnlidus intorpescit, extensus in
Suo PHILIPPO SIIIISPIIILIPPUS. piiorn amore justiliae vehemenlius inardescit. Si
Te meum ct me luum esse prsefixus titulus insu- ergo contra leges quemquam percipit vel mulire,
surral, ettilinam lali susurrio quidqunin pereinpto- si quilibet dives in paupcrem, si raplor audel in Ec-
riiint iion occurrat! iilinnni poteus grnlin, sicut clesiam desaevire, ne serpat virus uoxiiiin si enervi-
cocpil, in te permniiens operetur, donec cursum lerlangueat discipliiia.illcinanu ngili educilglndium
compleat, cl sine leriniuo consummetur ! Haec est de vnginn. Cui, etsi obmurmurat nonnullorum car-
nimirum grniia quse voliinlale sua te fecil hominem iialimn heheludo, (scmpcr cnim aeinulos invenit, et
cuni non esses, quse inajore bonitate lavit fonle vi- est signum cui coniradicitur, lorlitudo) zelo ta-
vido, cnm jam esses : quse in annos puberlatis, et raen nceensus Phinees procedil (;YUIH.xxv), neque
florcm adolescentise tc perduxii.juventuiis ingresso revocat pugioncm,donec de prifisumploribusdignam
poriicum libi largius eievidentitis jain illuxit. Patcr referal ullionem. Sunt nonnulli qui cum audiunt
iiius vivens, eladhucsatis vnlidus non defecit, e.t zelo zelantem principem cominendari, el qnam se-
«o concedenle non homo, sed gralia comiiem te 'C vere illud, sive illud vindicaril piaculum praedicari :
prselecii, el quod longe esl amplius, principnlmn denle satyrico mordenl quod juste agitur et depra-
mnm tauquam Saulis non nbjecit, dum a polenic vanl, et velut ahhorrenles cum Pilalojudice manus
lateralem superhiam a juvene juvenilia desiderin lavant (Malth. xxvu). Fervet ille, sed amore, nec
longe fecit. Hsec et hujttsmodi meum, id cst inilii repente, sed moreconsueio.isli neqnam inlerpreics
grnlum amplectcndum, eommendabilem te fecerunt, irse el impelui Iribunnl indiscrelo : secat ille clavum
ttia fncie nondttm visa le mihi non incognitum red- cluvo, vuluus recle vulneri judicnns expedire, de-
diderunt: quia el meam ipsius faciem nccdiim novi, tractorum livor suhmurmUrans meniilur raediciim
et lamen longc melius qunm quisquam alius, mu insanire. Mendax quoruni delraclio, verax quidem
cognovi. Quia igitur scio et senlio divinam in tc retraclio vult haberi, vult principem relrahere ne
gratiam mirabiliter operari, operanli gratise te vo- ad culnien jusiilia: nitaliir promoveri, ne sub htijns
liiiilariuni eflicaciter applicari : magis amo, plus leginine pupillus el vidua gaudeani se foveri, el
gaudco tiiuiii intcriorcm aninium sic videre, quam Chrisli monasieria a raplorum morsibus prohiberi.
viiltum exlerius, qnem videris, elinra non diligenii- Quod si forie contigerit ad aures vel notitiam prin-
lius exhibere. Sic te videns nec iuvidens luae licel cipis devenire, ahsil tamen ut consentiat a juslo
excellentiae necdum nolus, ipse quoque tuus sum proposilo resilire, sed sic linguas reprohas ct iniqiia
duni luo profectui suni devotus : tuus sum, tibi fa- Iabia diligal prsevolare, ulvidealur illud ciijusdam
vcus , lihi diligens adgaudere , et ut iter hene aihnici fruslra laborantihus objeciare; principio
coeptnm dcducas ad perfecluni calcari modico sub- clivi vester anhelat equtis. Verumlanien ul is <|i:i
nionere. Etsi 82 emnl plnres doclos et dcvotos lenlat Satanas in principe quidpiam non tisurpc.i,
tibi habeas qui assistanl, qualis enim princcps esi, ttl juslilioc purilaieiu nequatn itle cl sulidoli.s
lales cl eos invenit qui minislranl, etsi recte excitn- quavis macula non deturpet : in se reversus prin-
lum illorum lc vox hortalorio proscqui non desistat, ceps Dei humiliter recordelur , eumqtte vcibo
reor tamcn quod eqno sic admisso cnlcnr Intcnier Davidico vel qnolibet simili deprecetur: < Doce me
snbdiium non obsistat. Scilo ergo qttia de mngnis: facere volunlalem luam, qttia Deus meus eslu (Psal,
essedignum laudc praecipua non hahelur, cuni ple- CXLII);> el : «Deduc me in semila mandaiorum tuo-
rumqiic in viro nohili animus prave degener ener- rum, quia ipsara volui. Inclinacor meiiin in lesti-
veiur, nec est magnum prseeminere ciijnsvis apiccs monia lua, et non in avaritiam (Psal. cxvni). > Qui
dignilalis, si non ornet dignitatcm exccllcnlia con- si forie litteras didicit, quorum scientia non cst
*M EP1ST0L.«. 150
laiitummodo clcricorum, mulii enim noveruni lit- A privatus ei in humili par inferiorihus resideres,
leras iii gradu sive ordine laicornm : nonnunquam proinissum juslis praemium nisi justitioe merilo non
ferialus a tumullu vel negotio mililari, assumplo haberes. Quod vero eadem gratia te praefecit, non
sibi codice debet lanquam in speculo se mirari. tini tanliim homini, non uni lanliim ordini, non uni
Sunt qtiidem tnm aethnicorum qtiam orlhodoxo- lantum provincise, sed potius niuliis untim , non tibi
riim traciatus expolili vel epislolae vcl commenta, soli video, sed subjectis omnibus opporluntim, cum
quse viiis nobilibus non parvae ulililatis offerunt do- pnx et Iranquilliias qiiam sihi necessariam illorum
cumenta : digiiitatem ornant, mililiam ordinanl, cxpeiit mulliiudo, lua illis enulrint, custodint, et
roborant juveniutem; mores aedificant , animos fortis diligentia et aequediligens forlitudo. Felices
acuunt, promovenl ad virtulem : torporem arguunt, illi qui defensorem habere merueriint agentem
zelum siiscilant, describunt aequitatem, iram tein- annos leneroe juvcntulis, sed habenlem mores et
pernni, commendant clementiam, suggerunt lenita- prudentiara maiurse senecluiis : virum consilii,
lem. Ilaccet horum similia legere vel audire prin- prudenlem eloquii, el charilalis erga Christi panpe-
ceps mente nobilis non fastidit, corumque menio- res copiosae, tenacem justi, eflicacem proposili, sol-
riam ad curas lemporalium peiiilus non allidit : licitudinis erga subditos fructtiosae. Quos nimirura
"
indiguum ducens aurem fabulis, aleis revocanlibus qunnlo securiores vigens eflicit disciplina, quanto
maniim dare, et non magis codicellum, saltem fur- sub alis tuis a lumiiltu libcros et rapina : lanto se
lini liora sibi congrua praesenlare. Vidi, ut recolo, ohligatoset amplitis tioverint debilores, et ad red-
cum comes Carolus divinis altaribus assislchat, re- riendam vicem digne sollicilos, et ex debito prom •
verenter et decenter legendis psalmulis insistehat, ct piiores. Debenl enim divinac majestati pro te omnes
ut limatus mucro cum sumendae tempus aderat ul- ct singuli supplicare, precesque et hostias inde-
lionis, sic decebal devotum principem libellus lem- fesso affeclu replieare, ul illius bonilas in bono 18
pore lectionis. Vidi et comilem Ayulfum, nobilem confirmet, et secundtim Apostolum (/ Tim. u) quies
genere, egregium forma, moribus informatiim, qui, et tranquillilas conservelur,et augeat quod nondiim
magnas parenlibus gratias referens quod eiini a praevales qtiod tuis forle meritis non debclur. Nec
puero fecerunt litteralum, sic mihi colloquens se solum ii qui tua gaudCnl proteclione tuoque mnni-
Lalinum exhibuit, ut non nisi clericus viderelur, sic mine sepiunlur, qui le palrocinanle optato paeis
se reddens et militem, ut paulo post ad pagnnos pu- beneficio poliiintur : sed et quique exteri vel re-
gnans pro patria morerelur. Non enim scienliae moli, si tamen Dei fuerint amatores, tibi jure
forlis mililia vel mililiae prsejudicat honesta scientia r obnoxii.tui sunt procul dtthio debitores. Quicunqtie
lilleraruni, imo in principe copola lam ulilis, tam enim fidei et dilectionis tibiqtie locorum tenentur
conveniens est duarum ul, sicut praedictns Ayulfus unilate, necesse est ul nuilua velut membra corpo-
asserebal, princcps quem non nobililal scienlia lit- risgnudeant sanilaie: et quodalier in seipso necdura
tcralis, non parum degenerans sit quasi ruslicanus merttiioblinere, vidensjam in altero non potestnon
ct quodammodo bestialis. gaudere.
Porro quia libi et pareiilum cura lilterns 83 a Quia crgo inlra fines luos jnm viget pars Eccle-
puerilia dedit nosse, el quod litleroe praedicaiit et sioe, jam quiescit, adhiic foris lahorans allera, visa
commendant, superna gratia dedil posse : fac quod lameii vcl autlila snnilalc alterius hilarcscit : et
facis, imo proficeetproficiens perfice quod ccepisti; iion solum illis quibus lanlum feliciter beneficium
eum pure diligens a quo ut hoc velis et vnlens, ac- dnri videl, sed et libi, cujus ad hoc sollicitudo invi-
cepisli. Nec enim luo merilo, sed illius beneficio et gilat, jam arridel. Omnes igitur qui filii Ecclesiae
vivere el recte vivere libi datur, neque per te, sed Deum colunt fideliler ct adornnt, cttm (etnlem nu-
per illum lua polentia cacteris principatur : qui et ditiul, fuvent lihi, te diligunl, pro le ornnt : quid-
malis plerumque in hoc dunlaxal lempore regnum quid potesl, si quid polest, imo quin potest devolus
donat, et faciens eos reges, suo tamen honore vel D eoruin intervenlus, tuum facis et acqttiris, luo so-
gloria non coronat. « Per rae, inquil, reges regnnnt lius merilo non contenlns. Sic omnes illi tui siint
(Prov. vm). > Ad hoe auieni nounullos elevans qua- quorum aflluentia dilior inveniris, el illorum suus
vispotentia dnt florere, quibus tamen, eo quod ipse es, quorum prece el henevolenlia cuslodfris : pro
novil, judicio disponit ccelcslia non praebere, ul le suo illi lui slanl, et in acie lahoranl spirilali, te
meliores qnique altendnnl et recolligant, et non susieniani laborantem principalu etnegotio lempo-
plus justo diligant bic processe, quod non bonis rali. Eofretus munimine maligriorum caslra liosijum
proprium, sed commune sibi cum reprobis vident securus penetrabis, mundi bospes non civis dediius
esse. Eos vero quibus ea bonitale, quse sua est, mnndi conlagia non amabis : accinclus latusgladio,
vcritalis regulam donat scire, et ad tenendutn enm non nuindo sed Ecclesise militnbis, Neronis, Alexan-
apponit gratiam impertire : ad hoc erigit in sublimi, dri et quoritmvis similium csecain lyrannidein igno-
el in solio dat sedere, ut acceplum beneficiiiin pos- rabis. Multorum quoque praesentium non fallax
sit caeteros non latere. Quod ergo lu justtim intelli- suggestio te seducet, ad lacerandum subdiios
gis, etdevote proseqtii diligis intellecltim, libi favct aliorum forma principum non inducel, qui habentcs
gratia, libi quidem ccisulit ad profeeliuii : qui si spcciom (idei, sed carcnies merilis et virtute, quos
15! PIIILIPPI DE HARVENG ABBATIS BONyESPEl 1"2
inunire ct leuire debucranl, prcmiitil el opprimunl ,\ el respieis dignanter saiis pauperem raiserandiiin,
^Egyptiaca servilute. A qtioruni nffeclu el cffeclu habeus cor paiiens, et niaiuim palulnm ad donan-
iuimunem le futurum divina Providentia jnm quo- dum : sciens quia devotio misericordiae et impensa
damraodo proesignavit,cum libi rcceus nato nomen elecmosyna miserentis adversus i.nceiitiva peccato-
proprium assignavit, cum de tam muliis et variis riim, aquse vieem obtinet exslinguuttis. Ades ergo
iioniinihus unum volttit segrogari, et provido salis pfopilius,piipillorum (ianioribus, vidiiarum gemiii-
consilio Philippuin slaluil appellari. bus, segris decumbeniibus et leprosis, corumqiie
liiterprctatur atilem Philippus os tampaiiis, aut, inopiam propulsas vcl allevas muneribus copiosis,
manuum. Cujusmodi inlerprelulio, ul videre videor, utjam quisnon dubitetquod haeccharitas tam dif-
tuo principatui famulalur, qui alioruin mulliludi- fusa, pntris lui t:un exemplo qunm merito in le fi-
nem principttm errore caccovel avnro oculo non lium sit transfusa. Sicul cnim peccala pntrum iisqnc
sectnlur, dum acceplam inierni Iiimiuis gratium ad tertiam et qnartam generaiionem in filiis consi-
fossa liuino, vel snperducto modio noii ahscondil, milibus puniuntur, sic non esl abs re credere quod
sed ul Iampas ore Into el palulo propinat liiinino- bona parcnlum merita eodem ordine praclendiintur;
sius et refundil. Nec dissonal ab eodem quod Phi- ct illorum justiiia prodesse filiis non mediocriter
lippus os etiam manuum proedicaltir, quia quod " invenilur, dura horiim conscienlia freqiienlerforina
Deus principem te constituerit, ore luorum operum praceedeiiliuni convenitur.
declnraiur; quod in luo principalu vel tua devo- Porro tuus ille pater quem mirn in pauperesli-
lio, vel divina dispositio cogital ct intcndil, ma- Iieralitas insignivit, cujus non aninium avaritia,non
nus lua, id est operntio evidcnter Ioquiiur et niaiium lenacilas irrelivit : te, quem suum baeredem
oslendil. dispouebat, honcsla scientia praemunivii, diira pro-
Rccte ergo libi cl os lampadis el os mauuum vi- vida sollicitiidine studiis a piiero liberalibus erudi-
delur conveniie, cl gralia regeucraus $4 iiomen vit. Et recte. Qiiem enim reddil nobilera sanguis in-
satis congruum tibi voltiitinvcnire, quia tuum com- gciiuiis, series parentehe, qucm divitem possessio,
mendal priucipnlum liberalilas animi luminosa, et doininum servitus vel obsequium clienteloe;dignuni
lua omnis aclio pressa non est silentio, sed clanio- fuil ul a vulgarium ignorantia, et brutorum homi-
sn. Qtinnlo aulem pretiosior hujiis non lam nominis nmn slolida caccitale, scientialilteralis educerel, et
qunm meriti celsitudo, lanio eam rarius aliorum clara procditum redderct libcrtate. Unde et littera-
principum oblinet muliiludo : plures quoruin subli- rum scienliam recte vocanl oelhnici liberalera, quia
ines solio cu111vitioruin voragiue deprimantur, eum qtiilaboreelstudio soiiilur graliain lillcrnlein ,
ignorautes Doininura ab codem iiibilominus igno- a confuso vulgi consortio et a muliitudiiie libernt
rantiir. De qualihus : « lpsi,ail, rcgiiaveriintct non poblicuna, ne pressuseloppressus teneaturcompeds
ex me, principes fueruni, et non cognovi (Osee et hebetudiue ruslicana. Mullum ergo debes patri
vni). >A quorura eonsectatu clemeiis Dei polenlia, luo cujus libi cura et diligenlia sic providit, qui non
et potens clemeiuia le avertat, aversumque a repro- soltiin quoestia erant, sed el quoeoblinere non mc-
his ad amorem justitise amplius et amplius le con- rueral, (ilionon invidit, ut cura le mullis popuiis
vertal, ut finilo vilac procsentis cursu, cum non disponeret comilatus excellenlia principari, vellet
principes sed justi principes nudebuiit se sumnio quoque super caeteros comites litierarum scientia
principi procscnlure, qui polcnlcs non abjicit ctim et sublimari. Multum eiinm, iino plurimum debes Dei
ipse polens sit, le polenlem in suo seciim solio di- grntioc tniuscqueboniluli, cujtts ope et opere hone-
guetur collocare. sium quid et ulile lu et pater esiis pariter operaii;
EPISTOLA XVII. paterquidem solliciludine, imperio,moiiiui,siiadeIa,
nilLIPPI AD UE.NKICUM. lu vero affeclu, sludio, moribus, obsequela. llorum
Ejusdem argumenti. concursu scholareni disciplinara per annos aliquot
Tibi mngno plures magni niunera magna n;it- D proseeutus sub magistrali ferula, liberalem es scien-
tunt, qui liinni sibi gratiam vcl jani obiinenl, vel tiam assecutus; el juxta niodum lemporis et perso-
prorailliiul; et ea quae railtuntur, vel sui pretio libi nse, luntis, ul aiunl, liileris es imbulus, ut quam-
sunt graliosa, vcl auctores foiie gruti ca faciunt plures clericos transcendas iu eorum nequaquam
preliosa. Ego vero neque ine libi gralum , imo numero consliiutus. Quamvis cnim apposilus lille-
necdum merui coguituin exhibcre, neque magnuin ris le fore clericum non praescires, sed accingendum
aliquid tuas pleiiiludini videor adliibere : et ob hoc gladiali balteo et iinplicandum negotiis mililarihus
vereor nc quasi prsesumptive brevem ad ardua ma- praesentires : adversus lamen lilteras non odio, non
num millam, dum tibi magno parvus nisi oraliuncu- fastidio torpuisti, sed labore cum gralia earmn
las el vilesschedulas non transmittam. Verum ad hoc commendabilem tibi scientiam acquisisti. Ad hoc
quorumdam relalio me mullolies animavit, quse te autem additur, quod cum in lilteris adeptus sis in-
virum nobilem nobiliore gralia pra:dilum commen- lelligendi graliam el profecliim, erga eas appticas
davit; eo quod tanto principi adsunt dona charisma- quamdam animi diligeiitiara el affectum, et miles
tum tam praeclara, ut in aliis hujusmodi priucipibus nobilis, princepsque niilitum, sic amas et honoras
invcueri vuleant salis rarn. Audis ciiim, ui aiunt, el, niililcs loricalos, ut clericali raore diligas tilleras.
 153 EPISTOL.E. 154
henigue colligas littcfatos. Aliqu.indo cnim miliiarei A oliiim, scd utile negoiitim littcris inservire, et quid
ncgolium catisas decertautinm, strepilus forensiumi rite vel delectet vel expediat, in eis frequentius in-
interniillis, teque libi vindicans, ad clericale otiumi venire, quas ad hoc in Ecclesia Deus, ut arbilror,
le remittis : et assninpio codice gaudes leclionisi voluil frsqueniari, ul earuin frequenlia ipse quem
serie revoluta, in qua lanquam in speculo lua tihii proedicaht possil corjnitus plus amari. Ctim eniin
lucet facies absolula. Nam sive oeilinicoriim 85 i plurihus el dissimilihus linguis Deus uti velil di-
sive Calholicoruni scripta relegas, codices perscru- versas homiuum nationes, et vel ab invicem dis-
leris, si preliosiira a vili prudens lector separare cerni vaiio , vel eodem confcederari labio plurimas
juxla proplietse (Jer. xv) consilium non graveris : regiones: eam linguam, nisi fallor, quodam reve-
invenis quid popuhmi, quid militcm.quid principem renliac et amoris privilegio vult praeferri, qunm ver-
deceat vel proelnluni, ad quid vel fortiina secunduin sari inter sacra ecclesinslica el ad posleros liiteris
seilinicos, vel Dei gratia juxla Cnlholicos, tibi super vult transferri. Unde etsi Hebraca el Graecaeo dalae
ca;teros dederit principntum. Invenis etinm quid suut ordinc palribus ab antiquo, lameii quia nou
majoribus, quid aequalihus, qttid minoribus lua de- usu, sed fama sola ad nos quasi veniunt de longin-
beal cclsitudo, ullra vel citra quod debitum consi- quo, eisdem valefacto, ad Lalinam praesentein no-
stere non valet rectitudo; quae nbliorrens deviam B 1 ster ulcunque se applical iiiiclleclus, et, nisi forte
tortiltidinein amnt cl amaiiduin clnmatquod naturac, duri sumus et reprobi, intelligentiam sequitur et
quotl' moribus, qtiod dignaeconvenil honestali, quod affeclus. Eam quippe liiiguam dcbel quisque afle-
Deo, quod proximo, quod religiosae dehetur san- ciuosa reverentia venerari, per quara sihi Deum
ctilaii. verum audit expressius praedicari : per quam no-
Haecet similia horum cum lcgis et frequenler stra redeinptio, cunclorum resurrectio, sancloruin
relegis in Scriplura, cuni prudeuter intelligis et glorilieatio, verius innolescit, et, ut concludam bre-
discernere diligis a qiiibnsque noxiis profutura : viter, ipsa Dei et eorum quae sunl Dei cognilio le-
non recedis a principe, nec a rcclore nobili popu- geiitihus et non negligentibus dilucescit. Recte ergo
lorum, nec ignavus degeneras, scd leipstim quasi viro nobili lillerarum plncet nobilis officina, cujus
rcgeneras aquis lilieralihus anliquoruin. Aquas Ra- exercilio cudilur salularis morum, scientiae, lidei
sin lurbidas popiilaris forensiutn propinat hebetudo, disciplina, itn ul si cuilibcl vulgares linguac praesto
aquas vero Siloe litleralis pulei conlinet allitudo : sint caeterse, non Latina, ipsius pace dixerim, he-
illae per vicos ct plateas rivis lanqnara pluvialibiis hctudo eum teneat asinina. Quod lu recte conside-
sunl cffusse, isluc horlo floritlo cl fonie peiiucido rans, Lalinam lingtiara litteralemqtie scienliara non
velul sub signactilo suiit conclusoe. lllarum diluvio ignoras, et eos quos percipis apprime litteratos,
servilis mcnle coudilio, et hesliales fori homines diligis et honoras : majores quosque reverentia,
opprimunttir, istarum rarilatein nobiles intelleclu, minores plerosque munerans donativis, eosque in-
affeclu proni, liheri animo gralius assequiintur : digenles de necessilalibus eruens oppressivis. Quod
ct cum plerique accedentes altam fonlis prsesen- propter Iivor edax qui juxlu quemdara oellini-
liam sint ndepti, qtianiura video, iil"non poti qui cuin (50*)peiere summa gaudct, et cum forle ma-
non intelligunt, sic non nisi qui diligiinl sunt rc- jorum faciem non praesuinat, mordere calcaneum
fecli. semper audet, videns quia diligis et larga manu
Sunl quidem inmuneri qui surdo lilteras trans- coHigis lilleralos,'cum non possit hoc stifferre, ap-
cunl iniellectu, suni plures qui inlelligunt.sed ara- ponit et inferre scrmones venenalos. Yideus eiinm
plecti negligunt ex affeclu : sciunt neque senliuni quia ecclesiaruin nova ponis, ut archileclus sa-
languentes fustidio non omore, ut asinus comedens piens, fundamenla, acdificas parieles, festinas su-
carduos non succo trahilur, non sapore. Sunt alii peraddere tegumenla (51) : domus Dei decorem
inter mulla prsediclorum agmina salis rari, agiles diligens congrua das ejus interiorihus ornamenta,
intellectu, sludii palientes, scienliaenon ignari, qui ^_ aurtim, argentum, lapides, libros, calices, indu-
cum invenerint littcras, in earum amore adeo sunt meuta : deniqtte quidquid senlis ecclesiastico vel
avari, ul quantumvis aut opibus aul genere, aut nsui vti ornalui convenire, tani diligenter praeparas,
dignilalis cxcellenlia sint pneclari: eas tamen con- ul videaris expensarum dispendia non seniire :
lempiu prodigo elabi non sufferant, sed unca manu videns, inquam, livor in lalibus sollicilum le haheri,
teneant et conservenl, el, ul plus dicam, solliciti non potesl non tabescere, non polest sub sileniio
frequenlius eas vel oculo vel auditu patulo coacer- conlineri. Esl el signum cui conlradiciiur, quod in
vent. Qiii etsi curis exlerioribus occupanlur, litle- eisdem ecclesiis diligis clericos congregare : quos
rarnm lamen amorem et solliciludinera non depo- propler quamdam vivendi licenliam saecularescon-
nunt, nunquam dicunl: Siiflicit, nullam in scienlia suetudo voluit appellnre : quibus ad hoc sumptus
melam ponunt; sed cum tempus et cura patitur, necessarios et assiduos amas redilus providerc, ut
revisunt litteras et freqiienlanl, et sublracti nego- illic ad serviendum 86 et ipsi voluntarios amenl et
cum
tiis, litterali olio se praesenlanl. Nec ignavum est assiduos se praebere. Quibus couvenienlihus
(50*)Ovid. lib. i De remedio amoris.
(5i) Nota fuudationcm prioralus Divi Msrlini de Carapis.
155 PH LiPPI DE HARYENG ABBATIS BON^E SPEl 156
soleranis canitur psnlmodia, cura hyiunis ct camicis A propositum iu parlcm lacvam audeat delorquere,
cl suavibus orgauis concors personat melodia: de- nejudex temerarius merealur multo juslius displi-
leclariS) ut aiiuil, velut quadam firmamenli et si- cere; quia et lua hsec operatio Deo placila, libi
derum harraonia, imo, ul dicam reclius, angelicse ulilis polcst esse, el eis, quos congregas, divini
syinphoniae,et cantuum superccelestium prophetia : propitialio non deesse. Denique sicut inter sanctos
111quihus, ul sestimo, non debes lemerc judicari, et eleclos aposlolos maliiia perdila Judas Scariotlt
et quod bonum agitur non debet malum nequiter est pracventus (Matth. xxvi), sic inler aithnicos
acstimari : cum nulli sil dubiura quin sibi Chrislus sseculares centurio Deo gralior esl invenlus (Act.
velit ecctesias dedicari, el in eis £ab anliqtio, au- x), ut nulli de assumpto religiouis pallio sit justo
cloritate apostotica, sciaraus clericos ordinari. Ab- amplius confidendum, nec dc illis qui relicla sin-
sil aulem ut quisquam sapiens sic eosdem prae- doue videntur, ambulare inconsulto prse judicio
stimat clericos accusare, ut et eos judicel qui lales diflidenduoi. Spero aulcm quia opus luum lain iu
voluerunl in «ecclesiis congregare, cuin inlentio ecclesiis construendis, quam in clericis colligendis
congreganliuni hoc proponal, ad hoc proposiluin diviua aequilas non cassabil, scd si (orte sapis
dirigaiur, ut Dco in ecclesiis clericali ministerio et quid nliler, hoc ipsum tibi ejus bonilas reveluLil :
labore litlerario serviatur. Porro a finibus usque B I el quod lam Iiberali, tam sollicila niunu priu-
ad fines orbis aniiquilas ordinera extulit clericalem, cipis esl incceptum, evacualo quod ex parle cst
ct inlcr onines reliquos auctoritas gradum ei con- ducetur Iargius ad perfeclum. Jpse euiiu qui sibi
tulit principalem : el divina disposilio quae nonnuii- voluit, volens instituit ecelesias dedicari, el cle-
qtiam vel raililem, vel rusiicum ampliori donat rau- ricis ab antiquo totius ecclesioe priraatum assi-
ncre sanclitatis, pracferre lainen voluit clericum guari, el proposilum inm soleinne ad uns usqtie
ecelesiasiicae excellentia diguitatis. Unde et Ec- longa dicrum serie dcrivari; ipse, inqiiam, non
clesia Uomana, et qu;e ab illa diversis locis et tem- suffercl his diebus iras invideiilium, aul veiha
poribus plurimae defluxerunt, longa retro serie ad detrahentiuni prosperari, sed potius clericos et
nos usquc, clericis rcfulserunt, quorutn elsi pleri- omnes qui recte auiuiit clericos, honore saluiifero
que ad iiifirnm et egcnu mundi elcmenta, ut ho- piomovebit, eorum fovens hona, malis clemciiiius
miiies, se incliiianl, ab eormii lamen et ordine et indtilgebil.
iiomine poteslas ct auciorilus non declinant. lili Quisquis vero ubique geniiuin vel locorum cle-
quidera et sedem apostolicamei caetcrosubiqiic ioco- ricns amat esse, tibi amanii clericos reiribulor et
ruin obiinenl pra-siilal'>s, Inm mililem quam plebem obnoxius debel esse : supplicare Deo devotius, of-
jtidicaui sui ineriio principalus : illi manu et ore C ' ferre precum hostias indefesse, ul te secum iiiter
bapiismi sacranienla consecrant et allaris, onuiibus illos Deus lundem clericos vclit esse, quos nieritura
leges poiiuiilet docenl viiae semiiain saluiaris. Illis cum gratia perfecios in gloria dahit esse. Nec du-
etiam qui, quouinin soliitam vivendi regulam reli- hitandiim extitna quin preces talium audiat,.. jino
gasse arctius sestimaniur, religiosi vel regulares spe- cxaudial divinoe benevoleutia majestatis, qtiae iu
ciati vocabulo praedicanlur: illis,inquam, apostolici, praesenli Ecclesia ad hoc illis conlulit superemi-
archiepiscopi, episcopi el eorum clerici pnesunl et nenliam dignilalis, ul pro sua ct aliorum igi.o-
imperant suai privilegio dignilalis, ipsi atitem vi- ranlia rogaturi, eo fidticialius, quo faniiliariiis au-
derint utruni el debilse congruenlia sanclitatis. Ni- lecedant, el proelati officio prsesumenles de bene-
mirum clericis prsesidenlibus digniiali competensi ficio pro erraiibus oinnium intercedanl. Quornm
sancti.iaiis, ex mandato omuibus esl injuncta, sedI intercessio illi prsecipue viva et vivaeius eflicax in-
non stalim qunsi comes iusepnrahilis eisdein siu- venilur, illi Deum reddil placabilem, illi optatuin
gulis esl adjuncta, quia tam in clerico quam ini beneficium imperiiiur, qui eoruni ordiiiem per
laico s*ancliias non est, nisi Dei graliae vcl amoris, quem cseteris lanta diligeniia subvenitur, 87 reci-
dignilas vero noiinunqiiam irse est cl judicii gra-. proco affeclu diligil, et par pari prono auinio re-
vioris. Scriplum est: < Judicium gravissimum ini melilur. Sic devoius laiens quod propriura est cle-
liis qui praesunt, fiet (Sap. vi).> Cum ergo super: rici dalo quasi pretio suum facit, dum. illi ad oran-
Jaicum diiigenler altollis clericum honore et reve- dura prompiissinio, iste aflectu promplulo satis-
rcntia discretiva, cum eidem largius impendis pe- faeil; ille paulo fidentior iegaiioue prsevia fungitur
eunise vel rediluum donaliva; ul arbitror, plus or- ct insistit, isle legatum diligens irremotus ei jun-
dinem quam hominem divino suscipis intelleclu,( gitur et assislil. Et revera quos iu praesentiarum
nec homini, sed nomini manum porrigis ex affectu. tanto munere grjtiarum amore tam vicario Dcus
Paulus quippe dicil: i Cui honorem, honorera.: ctiii donal, eos et ipse diligens, in regno ccelorum sus-
tribulum, tribulum (Rom. xiu). > Defers honoremi cipit ct coronat; et quos incolatus sui lempore
ordini ab anliquis patrihus inslilulum, in Ecclcsiaa fucit de alterutro graluiari, clauso mundi lermino
inililanli necessarium alimoniaedas trihulum, scicnss donat in se Domino seternaliter gloriari. Vale. Va-
quia palmes jacel, el in altum erigi non alientat,., leant el qui le bene valere oplant.
sieum ulmus prophelica, vel quodvis adminiculiim n
iioii sustenlat. Iu quo ncrao te judicct, ncmo lumu
 157 EPISTOCE. j58
EPISTOLA XVIII. A darum poli fueiint et imbuti, cum pannosam
PIIILIPPIADItlCHEIUM» aelhnicorum scientiam multis iaboribus assecuti :
Studia lilteraruin ecclesiusiicisviris esse necessaria. lioc studio non seipsos ab errore cxpediunt, a ne-
De te quidem, fraler charissime, ptures mihi postt giigentia veracitcr non excusant : cuin aquas Siloo,
invicem sunt locuti, et oinncs inaequali forte sensu,, quoevadunt ctiin silenlio, vel prorsus nesciunt vei
sed uno tamen consensu salis connnendabilia pro- recusanl. Qualibus quidain actliiiicorum ait : « Vos
secuti : sermone benevolo sibi cogniia niihi plucitai aliam poiulis nquam. > Qui si forte vclut saniore
rctulerunl, sed nondum ad videndum tuam mihii usi consilio, et applicantes animuin rationi, quan-
faciem oblulerani. Quo autem amplius atidio de le• doque apposuerinl divinae dare operam leclioni :
uno, lot et lalia recenseri, eo magis, ut assolet, plerumque lubru tantiun velut fonte proluunt ca-
tuara cupio facieni iniueri: nec absenli mandare, ballino, dum quod legunt, non sitiunl, nec aniore
sed dare praesenti verbum grnliae vel snluiis, vene- haiiriunl iiiiesiiuo. Quia vero talium invenilur plu-
ruri cnnos luos obtinentes reverenliani seneciuiis. rima liiulliludo quos iu camiiio scliolari exeieet
Quamvis meus qualiscunque aninuis videndi benefi- studii inalleus el incudo : felicein et egregiuni illum
cio non privetur, qui tuam non extrariani sed dixerim quem sic fovet et promoveidivjnae gratise
iiiternamgralius fuciem inltielur: illain, inquam, fn- B rectitudo, ut eum et sciendi amor non deserat,
ciem quaenon pnllet, non fcliricitnt, non aegrescit : et vivendi leneal snnciiludo. Nnm et sanclitudo
noii rugalur aunorum senio, sed virlulum sludio sine scieniiapleiiimqueerransdeviat, vel non plenius
malurescit : illam videns, inlciligo, et intelligeus elucescii, et stientia sine sanciiludine vitiorimi
diligo me videre, illa niihi procscntulur, illara iiiihi scaiet vennibus et sordescii, cum vero eas conslnt
senlio subridere : el cum longe sit reraota et ignota velut indivisn copula convenire, niliil uiilius, nihil
carnis facies niorituroe, elucet niibi species mculis honesiius iu humaiia vila possumus iuvenire.
nullo lermiuo desiturx. Tules illos decel essc qui Felix ergo ille qui hoc gratiae beiieficiuraest sor-
scholarein iiicolunl oflicinam, qui studeudi malleo lilus, qui lima el sltiuio ad sciendtim el vivendum
vel incude sciendi fahrieanl discipliiiaui, qualeimfida puriter expolitus: inter scholares convenus cl cou-
relatio benevolis auribus le commeiidat, nec est qui discipulos sic versntur, ul eis in uiroque forma vel
coramendantem nisi forte livor nialevolus reprehen- speculum hubcatur. ln medio quippe juvenum, juve-
dat. Ad hoc quaiiium iulelligo sluduisli, imo et uilia iion seclari, in ampla laliludiiie, babenis laxio-
sludes negoliis seholaribus iuscrvire, ud hoc araas lihtis non vagari.inter vagos et hibricos, dislriclo
esse discipulus, uon lani audiri appetens quam au- moderamine refrenari; quis non ducat dignum
dire, til audiludoclor cuutius respuas noeitura, ct ^ 88 laude, quis recte sapiens non studeat imitari?
ab his cxpeditus affecluosius diligas, et diligentius Sj vero, quod absit! convenaruiii dissolulio, si con-
eligas profulura. Agenda enim scirc cl ea diligenti fusio lanla est Bnbylonis, ul eos ad vivendura melius
affectu non sentire, non solum est inulile, sed noci- iioi)leetio excitet, non propositaespeciilura aciionis,
vum, dum quivis sciolus, si sil malevolus, exinde civis lamen Jerusalem linbet gratiam, habel ejus
peccandi colligil incenlivum : et in malevolam aui- nieriluni sanctiiudo, nec ejus propositum fleetit
mani sapienlia refugit introire (Sap. 1), qua foris circumstanlium vel forle detrahenlium muliiiudo.
posila, quod quisque scicril, convincitur non seu- Denique sicut vivenles pueriliter inoralis vel spiri-
lire. talis leclio colaphizat, sic perversos el reprohos
Cum vero scienti non sapit scientia, cum sapor honcsla quorumvis conversalio scandalizat: elunde
cjus gtisiu rathno non sentitur, cum sola quis tcnet bonus corrigilur, el virlulis accipil incremenluni,
vcrha, non duleediiiem experitur; cum bonis qu;e inde nequam nequior graviusincurrii detrinientiim.
inlelligit, non dileclionera applicat, non affectura, Sed ut nosli schola est velulager arboribus omnis
quid nisi jejuriiiiii et iuopem, el prorsus inutilem generis consitus indiscrele, aut ul forum quo omnes
eflicit iulellectum? Imo sicul scienlia inforraat el r> 1 coniluunt uec se una continent sub quicle : in illo
inslriiil, honeslat elilluraiuai diligenlein, siceadem cultor bonus quasdam provehit, quasdam arhores
inflat et destruit, accusat et arguit conscienliara ne- eradicat, in isto gaudet emptor et merces colligit,
gligentem (/ Cor. VIII); el carentem pondere, sub- lugel venditor et mendicat. lla, ut melius nosii,
traciamque solidse verilati, ut paleam vento exposi- habet se scholaris disciplina, in qua alium intelle-
lam,in praeeipitiumdatpeccuti. Unde videspluriuios clus agilior et subtililas provehit aquilina , alium
plurimum quidem vel semper discenles, el sero vel sensus rudis et hebetudo delinet asinina ; nlius ad
nunquam ad scicnliam verilatis pervenicntes (// vivendum melius leclione prolicit et doctrina, alius
Tim. III), quanto scienliae curiosius applicanl stu- more suis jacens, jacet in volutabro vel sentina. Qui
dium vel luborem, tanlo a sapienlia excursum fa- auiem studio el inlellectu prseeminet jnler desides
cere longiorem. Quorum typuni gcrens Ecclesiasles et obscuros, et quod est praeslantius fervet spiritu,
(cap, vn): <Dixi, ait, sapiens efficiar, et ipsa lon- vita etmoribus proficil inler duros, quid nisi oliva
gius recessit a ine. > Ciini eniin collegerint Arislole- est fruclifera inler ruhos steriles et spinosos, sive
lis sententias vel Platonis, Qtiinliliani colores, flores ilie carbunculus lucens inter lapides lenebrosos?
coinposilos Ciceronis: cuiii nqttaium diluvio liirbi- Unde ul viderc vldeor, schola claustrum alterum
 159 PILLIPPI DE IIARVENGABBATIS BON.dESPEI 160
dici debet, quae divcrsis convenicnlibus imitahiles A vesperam ct diem uliimum seneclulis, ad opiaium
nuiltos proebet, quae studiosius dedilos lectioni a braviuni, ad metam vilaeveniesel salutis.
forcnsibusavocat ei averlit, et eorum affeclus re- EPISTOLA XIX.
probos vel alienuat^ vel convertit. Etsi enim infe- PHILIPPIADRAYNALDUM.
riorein superior non seinpcr cxcitarc pracvalet ad Nobilemdoclumque virtim et pium ad pradatnram
ngendum, lamcn leclioni dedilus, excmplo caieros ecclesiasiicam sublimalum esse graiulutur.
provocal ad legendum : et assiimpla lectio habel Inier tol et tanla rerum negotia quibus curam
qunindnm occupationis gratiam et profeclum, quam- cogeris imperlire, vix poterit, utscslimo, proesenste
vis occupalio nulli suflicinl ad perfeclum. Verumla- pagina vacunm invenire : et ob hoc non rairandum
inen exceptis his quae induhitanter operaniur veram si occursu ejus priino feslinas prolinus prosilire, et
nienlis sapienlinin et viiitilera, qiiarum bencficio occupalus maximis, miniina quoevis et vilissima
quisqtie sibi ineriium colligens, certnm pervenit ad fasiidire. Yerum nonnunquam vir prudens intcr
snluleni : niliil aestimoconvenicniius clerico quam seria levioribus condescendU, inler 89alla negotia,
liilernriim studiis inhacrcrc, (cnere mnnu codiccm, vcl ad brcve oliuni apprehendit: inter arma fre-
leetioni frequcnliiis assidere : in hac cxercere non menlia se sibi sublrahit el furnlur, imo se sibi rcd-
soluni piieriliam, adolescenliani, juventutem, scd B dens, legil, audil, ruminnt, aliquid utile meditatur.
mulio gralius, mullo suavius, canis floridam sene- Felicesresliumanse, cum regendse cl traclandse viris
cltiiem. lalibus commitiuntur, qui forlcs et discreli liducia-
Denique quisquis lam junior quara senior amat literad omnia praemittuntur, qui sscvientcmari dti-
clericum profileri, iniror qua duritia refugil lilieras ris ct asperis non franguiilur, el serenato aere non
iniueri, quo faslu, quo fusiidio leclionis frcquenliam plus justo prosperis iniiituntiir. Qui largiente gratia
adversatur, cur avidius inler divilias, qiiana inter non solum audacia el glndio, sed prudenlia cl
liiteraruin delicias conversatur. Miror quihus inge- consilio comnicndabiliter pra-mnniti vigilanl pro
niura suppetit, mora tcmporis et facullas, cur non Ecclesia, pugnant pro patrin, resislunt ct insistuiu
eisdem adest inexplcbilesciendi desiderium et vo- hosiibus expedili, seientes quia sicut Judnm Ma-
lupias : cur non scliolas quam nundinas, nonsccrcia chabocura rcddidil commcndabilera maniis elauda-
quam coinpila diligunt frequcnlare, non exnratos ciae foiiitudo (/ Mach. 111),sic fralrem ejus Simo-
codices,quam aurntos calices, non scienliam, quarn nem profundiconsilii supercminens altiludo (/ Much.
pecuuiamoslenlare. Miror, inquam,cur non reliquis xiii). Denique jtixta Salomonem : < Sicul aqua pro-
oinnibus prgcpoiuinl excrcilium lillerale, nisi forte funda, sic consilium in corde viri (Prov. xx). > Cu-
cum silii vel proximis impendunt aliquid plus neces- jusmodi viro si disponente Deo conimiitiiur rerum
snrium, salutiferiim, spirilale : cum nulla clcricorum cura, si fortitis cjus consilio vel consuliae forliludini
vel oelas vel dignitas recle debeal accusafi, si superaddilur praefeclura : vigel iiiiperium, floret
respuens forensia, amet leciionibiis occupari. Ecclesia, lurba in populiira conquiescil, hostes
Primum ilaque ac prsccipuum locum apud clericos comprimtinlur, jacet superbia, frendet infidelilas cl
recte clauslriun obtinei regulare, in cujus reclinato- labescit.
rio celebratur oliuin, imo negolium sululare, ubi Bene a principio divhia bonitas ordinavit ejusque
rccisis propriis nclio praceminet et fructificat insi- providentia suum imperio, suum Ecclesise beiiefi-
tiva, frequeniatur divina leclio, perfcctio cudilur cium non negavit, cum libi viro nobili cl professio-
inspcctiva. Secundum vcro locuni scholaris debet neni indidil clericalem, ct manu largiore supra
sibi conversaiio vindicare, amore cujus prudens morem nobiliura, scienliam addidil lilteralem. Non-
clericus eligit laicalia relegare, ul cuni navcin nulli quippe nobiles litterali addicti sludio adeo suut
claustri naulo carens et insufliciens non asccndat, ignavi, nt sub divo plateis, gaudeant carncvelcar-
ne perdite naufragelur, vicinam scaphara sive la- nalibus in conclavi: nihilque pulant durius quam
biilum apprehendat. Qui si el illara descrens ad in- D studere diuliusel doceri, reddtinlque se indignos ad
lirraa mundi deflual tct egena, quse lilteras oblilte- culmenecclesiasiicum promoveri. Quod altendcns
raut, el a clerico probantur aliena; a dexteralonge princepsille ctijus danlur manu et imperio dignita-
faclus, iiivatescente naufragio in contrariam par- tes, clerus quoque el populus quorum est eligere
lcm vcrgit, unde vel salus vel honestas vix aut nun- sihi clericos in primates : revera non seducli, non
quam cnatat vel emergit. Quod quia prudenter iitdiuii sunt ignorantia, non errore, cum le clarum
attendisli, ad persislcndum volo le diligentius com- lilieris, moribus, gradu provehunt digniore. Ubi
monere, si prima non aggrederis, cave propositumi rnro satis genere meruisti gratiam ampliorem dtim
ad ultiina retorquere : inter utrumque volans, fac' prselntus, opus bonum, ut videtur, plus amplecterii
quod facis, tene qiiain lenes tubulara et inhoere,, quam honorem : ex re nomen habere cupiens supei
scholamni prudens incola vagari rcspuens, quami cseleros vigilas et inlendis, tuorum paci militans,
sedere. Lege imo et relege sanctos codiccs, qui com- hostem hoslibus le ostendis. Iu qua miliiia etsigla-
ponunt et proponunl lihi viriiiiiuu vehiculum vclI dium de vagina manu propria uon educis, eos tameu
quudrigam, cujus non Eliam lypicum, scd Christiimi qui educunl, regni hoslibus superducis : expensis
Jucem stutuunt el aurigam : quoeveclus, si claudasi fovcs, horlalu promoves, regis consilio, roboras pro-
lfil EPISTOL/E ».0i
bitnle, cl ne quisquatn te recie mordeal, vivendi jA proea vuli aniari, sua libi dans munera, tua postti-
praiarabulas honestale. Siculenimluamagnanimilas lal sibi dari, irao leipsum quaerens, te, 90 non tl,a
bellicis hostibusonerosum, sic le conversatio reddit suo beneplncilovultofferri, lua lamen non respuens,
rcnuilis odiosum, dum livor pessimus nullum lurpi- sed le vull tdis omnibus anleferri. Nec enim proptei
tudinis in te scrtipulum deprehendit, et ob hoc den- tua, te, sed magis tua propter te respicit et acce-
tein acuens non nisi digna laudibus reprehendil. pial, el cujus est orbis terrae, etpleniludo ejus (Psal.
Rectc ergo, ut video, libi ecciesiastica diguilas esl xxni), de offerendistauris el arietibus non disceplat:
collata, luo recte consilio sumnia rerum post prin- lui tanlum cupidus tuorum avaritia non laborai,
cipem et a principe commendala: in# qua prudens munus turpe judicans quod amor vel affeclus offe-
artifexgerendisrebusmateriain congruam invenisii, rcnlium non decorat. Ut autem te velit et requirat,
quae te reddit conspicutim, imo lu illam probitalc el teipso quam luo munere delectetur, noti tua id
conspicua prsevenisti. Neque enim tibi digniias con- nobilitas, non tua magnanimilas, non denique di-
lulii, sed invenlam exlulil probitalem, inventavero gnitas promerelur; sed illius bonitate et gratia. qua:
probilas dignam efiicil digniialem: el niiro satis sna csi, niisericordilerlepraevenit, quacte et eligi et
lnodo sicul probum te probilas, non sic dignilas fa- diligi dignum fecil vel faciet, non invenit. Inde est
cit dignum, qucenonnunquam collala improbo, non *>quod cum, exigente negotio, aciem promoves beltatri-
venuslal sed oslendat indignum. Probitas verosem- cem, et in gravi discrimine vicloriam libi invenis
per venuslal et conspicuat dignilatem, et ob hoc assistricem : el triumphanti, spolia, laurumque mi-
dignilas indivisam sibi expetit probilalem, quse si liti das victricem : tu jugo humilitatis, mira virtute
deest cxpetenti, sordens anlea plus sordcscit, el aninii, dascervicem. Sicut enim dignalus es tuis
digiiitalis luce pracarabula ejus ignominia pluribus mihi lilteris indicasse, nihil horum quse victoriose
dilucescit. gesta sunt, tibi diligis assignasse» sed quod fuga
Habet igiltir probilas graliam, carens culmine inita stralos plures a paucioribus demonstrali, non
dignitnlis, dignitas vero non nisi pcenam subtracto luum, non hominis, sed divini norainis esse opus
beneficio probitatis : el lamen cseca mullorum am- evidens aflirmasiL
bilio sitit et inexplebiliter appetil dignitatem, pau- Bene rei veritatem intellectu lincaeopervidisti, et
corum vero sana dilectio nititur, nilens adipiscilur eam instar invidentiura avaro silentio non pressisti;
probitalcm. Unde lua dignatio considerel sollicitius tenens memoriler quod polens ille David cum victo-
et atlendal, illehujus largitor gralise quid deliheret, rise titulis exsullabat, non sibi, sed Domino, dari
quid intendat: cum mauu largiore sua tibi porrigit Q gloriam postulabat. i Non nobis, ait, Domine, non
donativa, magna quippe dum magnos faciunl, sed nobis, scd nomini luo da gloriam (Psal. cxni). >
jiondum compleliva. Si jure defers principi ejusque Videlur quippe Davidquod suo non arcu, non gladio,
veneraris fidelibus obsequiis majeslatera, qui cora- non sagitta, sed robnslo Dei bracliio erat ei pax
munem cum improbis solam tibi non solus conlulit vietoriseconquisila : el cum de hostibus triumphans
dignitalem : allende quid debeas, quem amorem, non in se, scd in Domino glorielur, humilem suam
quam reverenlianij quem affectum ei qui solus tibi conscienliam mtilto victoriosius et fructuosius intue»
inores prObos, honeslam scienliam.prudenlem con- tur. Videns enim lerso vultu prospera sibi blandius
tulit intelleclum. Qui nimirum non solum isla quae arridere, dignum ducit Dominoeadem mentis con-
iuillns hominum invenlus esl homini tribuisse, sed slantia velui desuper irridere (52); el in populogravi
ct ipsam credendus est dignitaiem tibi ecclesiasti- laudans (Psal. xxxiv), nequaquam instar paleae ra-
cara contulisse, cujus prae cunclis regibus lanla pituromni venlo, sed totum Deo tribuens, humililef
est superexcellenlia vel majestas, ut per eum re- innililur erudilaeconscienlise fundamento. Bene igi-
ges rcgnenl, et ab eo omnis omnium sil potestas tur sapis, nec tuam scientiam, nec tuam dedecet
(Prov. viu). dignitatem, quod inler vana et mundana fateris ore
Jgitur quidquid boni sortitus es, ab illo noveris D proprio veritatem, cumfugalisnubibus, solemvidens
le habere, quidquid es el praevales,illi primo et prse- prosperura sublucere, non ascribis hominibus, ne
cipio te debere; ct cujus dono et gratia gaudens prac- divinis operibus videarisnequiter invidere. Bene,
senli gloria et honore, illi teipsum obliga non loro inquam,sapis cum miliiem vidensetpopulura humano
sitippeo, sed affeclu fortius et amore. Quis enim more de victoria gloriari, non apponis puri modo,
prius danli uon fial vel posterius retributor, quis non sed maturiiaie debila gratulari; ct juxla prophetam
nisi avarus spiritu, largitoris prsemii prosecutor: sic laelaris ul limeas, sic limes etiam ut Iaeleris, ut
clsi impar facultnle in mensura conlra mensuram in die bonorum, malorum uihilominus meinoreris
non potesl remetiri, quis non saltem sludeat devo- (Eccii. xi). Ideo, cum mullitudo forle non tam devtv-
tus erga illum et benevolus inveniri? Si amalor tis quam diffusis cordibus rapitur ad laelandum, tu
inanis gloriaevendilori largius et raunificus vult ha- sapiens sane sollicitas devolos humiles ad orandum :
beri: Largitori supernae gratise negahis gralus et et rerum blando risui lanquam baculo arundineo
obnoxius exhiberi? IHe prior tui ainans vice reci- non innisus, precum inslantia poslulas adjuvari, M

(52) Id est applandere.

PAfROL. CCIH. 6
1G3 PIHLIPPI DE HARYE.NGABBATIS BON.-E-SPEl 1C4,
earum efflcacia npn diffusus. Hoc rcvera volo le fa- A ignis intolerabilis crucialus (l\um. xvi;; Aaron pri-
cere, irao cl proficere sludiosius in incoeplo, et sic mus ponlifex, cujus vice (ungcris ofiicio procsulalus,
pro Ecclesia vigilare, ul laborera fingas fructuosius stans inier morluos el vivenles, oblato ihymiainalo
in prsecepto, ut quia imperialis Excellentia libi cu- Dominum depreealur, plncal iram, sedat incen-
ram imponere voluil mililarem , in eo Regi summo dium; magna parte cocsapeccanliuni, maxinia libe-
obedienliam deferas salutarem. Nequeeiiim rex ter- rutur.
renus, ul nosti longe melius, praejudicat summo Josue non armis praelinnlibus, sed clangentibiis
Rcgi, nisi forle (quod absil!) cum perversus obviat luLis verbum significanlibus ct doclrinam, et se-
summse legi, cum vero pro Ecclesia, pro palria sane pteno circuilu praeferente in spiritu moruin et ope-
inlelligitur imperare, audire debet subdiliis manda- rum commcndubilem disciplinam : concussit urbcm
tum procul dubio salulare. Ob hoc noiihullos ple- Jericho, muris ullro corruenlibus inlroivit, nulli
rumqiie in expedUionemcef nimus proficisci, qui non pnrceus prseler Raab, ct qui ejus monilis obedivit
sunguinem fundefe, sed pacem vicloria cupiunt adi- (Josue vi). Gedeon conlra Madian grave praelium
pisci, quos non furor malilise, sed lex obedienlise commissurus (Judie. vii), nec in arcu vel gladio
accingit bulleo gladiali, nec gaudetil strage hostiura, spem deprecatoriam habilurus; in trecenlis viris,
sed finc polius triumphali. Talem et teipsum in B quos prsedocuerat ad exemplum sui, buccinis per-
susceptis belli actibus decet esse, ea forma, eo in- sonare, fraciisque lagenis intromissas lampades
liiitu, negoliis ssccularibus interesse, ut cum le in propalare : innumeram liostiuih turbam miro gener*
facie superborum tam potcstas quam necessitns fe- triumphavit, tibique successuro formam vicloriffi
riim exhibet singulnrem, iutra claustrum mBnlis non contemplibilem demonstraVil. Ut vidco in lubit
composilac,scrvel limoris el araoris proesenlia re- el hydriis, et lampadibus stat pugnariiium fortiludo,
gutarein. Sic el inilUans Deo juxta Paulura (// Tim. iu quibus si attcndas, multa est sacri myslerii pul-
n) non le saeculafibus iriiplicabis, et juxta leges chriludo, qtiia in tubis figuratur vox hortatoria , et
pfincipum sagillam de pharelra, de vagina gladium sonora prsedicatio pr;clatofum, in confractis hy-
cxplicabis; sacerdos et hostia limoris frixorio le driis, carnis casligalio, cl depfessio motuum Ievio-
probahilem cxhibebis, dux vel signifer, liosles ira- rum : in ostensis lainpadihus bona opinio, et forraa
perii ab effectu praesumplivsemalitiae prohihebis. digne lucens, el illuminans oculos subjectorura. De
Morum modestia, ruminalio Scriplurarum, cir- tubis per Isninm Dominus : « Clama, inquit, ne
cumspectse niaiuiilas honeslalis, allaris diligenti», cesses, exalta ul luba voceni luam (Isa. LVIII).> De
reverciitia Ecclesise, digna tuae consideratro digni- hydriis Pautus : i Casligo, ait, corpus meum, et
latis; le clericum, te presbyterom, te re quam no- servituti subjicio, ne forle cum aliis prsedicavero,
mine nobis episcopum conservabunt, quein regis ipse reprohus Cfliciar (/ 6'or. ix), > de lampadibus
auctoiitas, rerum necessitas, inlegritas fidei non- ipse Cliristus : < Luceal, inquit, lux vestfa coiaiu
nuuquam mililiae praesenlabunl. Ad hanc aulem mi- hominibus, ut vidcanl opera vestra bona (Matih. v).»
litiam Christi miles audaciara recle sumes, dum non David rcx nabilis rebellium suonrai potenlissimus
tenebris odio, furoremque vel malitiam non prscsu- triumphator, iriumphalis compatiens et bumilisec-
mcs; sed dispensaior providus sic produces in acie rum miserator, ne in Saul chrisluin Dcniint mahum
loricalos,utmalis hosies pacis filios effici, quam per mitlant Sarviie liliis inlerdicit (/ Reg. xxiv), quo
rura devia projici bestialiter, immolaios. Sic te de- postmodum in bellis morluo siomachaius inoiilcs
fensorem Eeclesia ct pax suura senliet amatorem : Gelboe nialedicil (// Reg. i); el sic Joah duci mili-
miles ducem slrenuum, et campus Marlius bellato- lise, gaudet palmam tribui vel honorem, ut Sauli
rem: sicpater filiis, milcs raililibus, hostis hostibus negare nequeat lucluin misericordiae, vel honoreni.
apparebis, sic denique modosatis diflicili, sed tamen Postea, cum sscviret intestina seditio lotius regionis,
possibili te orania omnibus exhibebis. Potens autem ct in patrem armasset filius crudelcs animos per-
poterisadomniaprudenierinstilutus,poleris,inquam, U versse legionis : David sic suorum favet vicloriae, ut
iion luo solius brachio, sed adjutus : poleris, si econtra mortem Iugeal Absalonis (// Reg. xvin) :
fortiter Deo adhaeseris fortiori, si non homini tuum sic divinara honorat graliara, ut vix ferat justae ira-
posse, sed ascripserls verius et humilius Creatori. cundiam ultionis; Hos et horum similes non desistes
Ut autem efficacius velis el valeas quidquid dico, prudentia memori recensere, quos innuil divina
nonle pudeal sumere formam diligentius a mendico, leclio, non maliliam, sed militiam exercere, qui in
cl ut ille sollicitus slipem quaerit neccssariam ostia- gravi belli discrimine, nec ignavia degeneri lorpen-
liiii, sic transcursu Q\ indefesso patres praevios dum sub umbra legmiiiis pulaveronl, nec homiues
recole seriatim. Moyses dux populi perhibente Scri- occisos projici, sed potius deviclos subjici, miseri-
piura soper caeteros mansuetus Dei confabulator corditer alque viriliter optaverunl. Quidquid agat
(Num. xn), duris hellorum exerciliis assueius miles, vel populus, vel quilibel hujus ordinis idioia,
(Exod. xix); aciem bellieosam nunc proniovet, or- cui et divinae legis discrelio el scripturae series est
dinat eldisponit, nnnc orat, et irato Deo pro pec- ignota : vir prudeus et doctus litteris, et sede prae-
canle poptilo se opponit (Exod. xvn). Cum perdilis eminens inspectiva; tam donii quam railitiae dedi-
filiis Core ssevirct ui populum egressus a Domiao gnalur mollitie teneri deieciiva, sed robusta menle
1§1 EPISTOL/E. Iflfl
urgens, et malitiam resistentium ihipugnat durius A (nt vacuura et inanem, gemil juxla Jeremiam. ei
el persistit, et juXla legem scriptam aniare liomines, lnborans inedia quserit panem : et quod mundus
quia homines, non desistit. « Hoc fac et vives magnum putat et pretiosum quilibel animalis, dat
(Ltic. \) t imb Tacisel facies, et vicloria procul dubio ut sibi conferatur cibus et refectio spiritalis. Tamen
non carebis, quia jam tui viclor de le quam de alio qtiidquid accipiat, nondum hic ejusaniraa satiatur,
plus gaudebis , quia quisque sui lanltim juslilia di- nondum amor cceleslium optata plenitudine gloria-
clanie domitialor pluris esse legitur, quam multarum tur : et cum nullis praisentibus possit ejus fames
urbium expugnalor. Vale. vel mendicitas satiari j ea tamen et precaluret loe-
EPISTOLA XX. lalur ad refocillaiidam animam sibi dari. < Omnis,
PHILIPPIADRICHERUM. iKquit, populus gemens et quserens panem; dede-
Studium lilterarum commendat. runt preliosa quseque pro eiboi ad refocillandara
Facis qttod luum esl.<Proprium esl amantium ; id ariiniam (Threii. i). > Nonnulli vero carnalium cum
quod amant expetere : et eorum, neque visu oculus, spiritales quosque viderint sic atiritos, spirilalia
ileque auris auditu salialur, praesertim cum amori mendicantes, ad Iucra transitoria praepedilos, con-
sitna coiiscienlia copulatur. Amant quippe nonnulli templis visibilibus amore invisibilium ifretitos,
et requirunt quod amant, sed non recte requi- B spernurit eos el irrident, et abjiciunt veliili purga-
runt, quia neque recte amant. Qui vero recle menla, et eisdem plerumque inferunt, aut verbisi
amanl recte quoque requirunt quod amant, et aut verberibus delrimenta. Unde in Threnis subdi-
rcclus amor se"quitur, et digne consequitur finem lur : t Vide , Domine, et considera , quoniam facta
recttim, non lamcn deflciens, sed magis proficicns sum vilis (ibid.). > Quam ad se diligendum inspirat
ad perfectum. animam elconverlit, ab eadem suos Deus miserans
Amas ut sensi litteras, imo sacras lilteras, qua- oculos non avertit, sed amanlem introspicit el al-
rum leclio jirxta Paulum (/ Tim. iv) instruil ad sa- tenle considerat vilem foris, amorem dignepensans;
Itiiem, quarum dileclio de virtute provehil in vir- viliiatem recompensans spei beneficio melioris. Quos
luteui, qiiarum.lector et dilector non caret fructu, enim contemptus prsesenlium in oculis insipienliuiii
vel prsemio diligendi, sed reqtiirens invenit, si ta- viles fecil, hos nimirum spes collata salvos faciet<
men rectam pervenit ad viam requirendi. Verum, imo fecit, quia, dum advenas et peregrinos etsi
cuin easdem lilteras de fonte arido, de vena pau- habere, non lamen lenere poluit praesens vita, jam
pere postulas tibi fundi, non salis considerare le sanciorum civcs fecit spes, rei cerliludine prasmu-
errare, non mediocriler me confundi j quia, curi»a r< nita.
ine exigis ad quod nullatenus invalesco, et lu ue- " Quodpropter, recte in (uis te Iilleris nonnunquam,
sciens falleris, et ego insufliciens erubesco. In hoc ut attendi, nominas peregrinum; quia quisquis recte
lamen non falleris, quod non poetarum exigis fa- sapii, novil se dum hic vivitur, inquilinum : et non
bulas el flgmenta, non sophislarum laqueos, non solum Parisius ubi aliquando litterarura gratia con-
decipienlium argumenta : non denique aliud quo versaris* sed ubicunque terrarum vel Iocorum es
exsultet vanitas, lurbetur veritas et vacillet, sci vialor transiloriiis, hospitaris. Hospes vero noctis
quod luam foveat, et, ut ais, animara refocillet. Hoc unius, quia illic diulius manere nOn inlendil, non
iiiunusquovismunere tibicharius, imo preliosius92 slabilem domum fundat, sed labernaculum sibi ten-
allcstaris, hoca me posse milli, ut luae JiWeraeper- dit : mane facto solvens illud, alias pergit ire, nec
hibent, arbitraris : non altendens quod in silvam ejuspes quiescit, nisi cuni landem ad opiatam con-
ligna ferri oliosum , ne dicam frivolum judicalur, ceditur patriam pervenire. Hoc sapis, hoc recolis,
ct in agro meo nec ipsa ligna forlia, sed arundo hoc revera inlelligo le sentire, hoc non semel sed
fragilis generatur; habes quam incotis Cariath ilerum in luis gnudeo litteris invenire : nec verbo,
Sepher civitalein, ut legitur lilterarum, habes divi- sive lingua tantum, sed vila et moribus hoc ostendis,
nos codices, apolhecas uberes Scripturafum : habes D dum non retro ad ultima, sed in anle ad oplima
cellam vinariam, domum illam aromatum, porlicum dono gralise le exlendis. Ad hoc sonat el intonat
Salomonis, hahes quod ad refocillandum aniniain omnis luba vel buccina litleralis, ad hoc libri Gen-
expedire perhibet divinae series leclionis. Legis au- lilium et divinorum pagina spiritalis : ad hoc de-
tem el intelligis quod utile est doctrinse, moribus, nique nobis datur omnis leclio vel Scriplura, in
sanclilali, apponis et diligere, et intelleclum jun- qua, si pic legeris, vel faclor intelligitur vel fa-
gere charilati: et quod praedicat leclio, el capit clura. Est autem lege summa sancitum, el omni
iiuelleclus legenlis, amplexalur dilectio et affeclus firniius insilum creaturse, ut genitum consiet nihil,
interior diligenlis. Quia ergo perceptio praesenlium sed mulabilis sit naiurae : et qnidquid rerum lamr
ad obiinenda pro certo supercceleslia te perducel, corporalium quam spiriluatium, vel siratil, vel pbst
quare mea nullius monienli verba vel monita exigas, invicem esse ccepit, ul constet, incommulabile na-
iion p.lucet, nisi forte quia amor iiUemperans nihil turaliter rion accepit. Qood si quis vel humanus vel
sibi judical satisesse, quandiu sibi videt differri angelicus spiritus slare nunc immutabililer inveni-
tjuiduinui. vcl deesse. Unde recfe polultis, aui se pu lur, non coiidilionis merilo. sed gralia ejus qui
{57 rillLIPri DE HARYENG AUBATISBON.E-SPEI 188
condidit, hoc sortilur (55): et quod negal omnibus A xiv). Denique sic.nt aversus a snnctuario ignora.is
crealis ex nihilo lex naturae, prsepotens gratia Crea- ignoralur, sic sapienlia aniinalis slulta, vel stultiiia
toris conferl, cui, quando voluerit, crealurac. Ad judicatur (/ Cor. m); el licet videalur qnivis per-
hoc aulem a prudentihus isla rerum rialuralis mu- dilus multa scire, non sapit, sed desipit, dum non
tabiliias debet sciri, ul summo nisu caveanl errore curat Domini sanctuarium introire. Pete ergo,
vcl amore taliura irreliri, ul nullo modo quisqunm quaere, pulsa, ingredere Sponsi cubiculum, in quo
praesumat talibus inhaerere, quse et ipsa a seipsis pax justitiam oscutatur, aniina verbo Dei nuptiali
non valent slatu slabili permanere. Transeundiim hedere copulatur : quo, cum perveneris, et apud ie
est igitur, ct more peregrino proficisci et proflcere dixeris: < Bonum est nos hic esse (Matlh. xvu), >
non ccssabis, oiiiiiemqiie crealuram inslar taberpa- valefacto non solum vitiis, sed el raundi negoliis,
culi libi uon suflicere judicahis : nec desisles pro- gaudebis angelis inleresse. Quoeso auteni, ul, cum
gredi donec perveueris ei inveneris magnum quid- bene libi erit, mei vel ad modicum recorderis, »t
dam omni- superemiiiens creaturac, eum videlicet nssislens divino vultui, pro me affectuosius deprece-
qui mutnbilia cuncta creans, solus immulabilis esl ris; et cura tibi divina honilas infuderit munus
nnturae. llle solus essenlia, et essentiali excellenlia gratiae largioris, sic intendas gaudio, ut et me par-
naliiraliter elucescit, mutationis molum , vicissiiu- licipio dones copiae ditioris. Nimirum illa charilas,
dinis uinbram nescit, ab aeterHOvere Deus.mngnus, qua;juxiaPaulum(//om. v), in nostris per spirilum
pra-potens, immorlalis, non cujusvis majorisgratia, cordibus se diffundit, in eo plus abundal, qui ex ilb
sed nalurse privilegio specialis. Hunc proedicat, in proximum plus refundit; ol cnm pleraque caetera
hunc ntlollil, non solum doctorum praedicatio vel non possinl ei dari pariter, et a dantibus integra
Scriplura, sedoinnium rerura creatio, mulabililas, relineri, haec impensa pluribus, miro modo inveni-
el nalura, quse omnia cum judicio evidenli rautabi- lur apud eos, qui impenderint plus, hahcri. Opto
lilatis insila? crcata se ostendant, Crealorem increa- ut haec charitas tuam seienliam aediiicet, et salu-
tuin et immutabilem astruunt et commendant. tarem evehal ad profecium, ut evacuato quod ex
Cum igilur in omni Scriptura intelligere po- parte est, tandem felicius transeas ad perfectum.
teril prudens lector, in omni crealura admirnii Vale.
providus intellector, creata quaeque digne cou- EPISTOLA XXI.
siderans, quacret semper faciein Creatoris, 93 PHILIPBI ADWILLELHUK.
nihil iufra, nihil sapra satiabit animum dilecto- Commendatoria.
ris. Infra quidera nihil est qttod sufficere dc- p Bonus sernio qiiem audivi. Auditui meo gaudium
beat, aut pracponi, supra illuiii nihil est, quemcon- et heiitiain divina bonilas supurfudil, et infudit, et
stntomiiibusaeternilatisexcellentia superponi : eum < Isctatum est cor meum, et cxsullavil lingua mea,
priraum, eum novissimum sane sapicns percipit «insuper el caro mea requievit in spe (Psal. xv). >
inlelleclus, summe honum vere potissimum araor Verbum bonum, bonus ruinor aures meoe altigit
recle intelligenlium et affcclus. De quo cum bcne seneclulis, el quse diu obsurdueranl duro male vi-
Sludentium, ut ais, semulaior affectuosius nova quse- ventium strepitu saspius repercussae, novo canlu
ris, iion in me, sed in ipso invenire quod postulas melioris lauise nova respirant melodia. < Odor ille
promcreris, quia ,sicut mali quacrent et non inve- lilii mei siculodor agri pleni, cui benedixil Domi-
nienl (Joan. vu), sic se bonis offerens invenitur, et nus (Gen. xxvu), longe lateque se diffundens, qui
qui pelil accipiL, el pulsanti ejus sancluarium ape- pracsentius assistenles et araantcs eo dulcius quo
rilur (Matth. vn), et recte, quamvis bene s.tudeas plenius reficil et saginal, divitia largiente gralia
semulalurem te bene sludenlitim profiteris, in quo meam non fraudavit absentiain, et quod audire diu
et non Iates sub niodio, et prssumplronis vitio non desiderabam, audivi et gavisns sum. Obtulit quidem
leneris : memor illius aellraici qui se non sophuin milii fama illura, illum, inquani, Samuelem, qui ve-
ut priores, sed philosophum appellavit (S4), iTCcD texaao Heli loco et oflicio succedens electus est in
sapientem publice, sed amatorera sapieniiae proedi- prophelam (/ Reg. vn), ul ungat ct alios lam pro-
cavit. Nosse aulera debent, qui scholus incolunt, phetas quam reges, ul Satilem inobedienliae reum
quia nbndum satis eorum quispiam hene sludet, si fiducialiter arguat, et repellat, ut David melioreni
ad pulsandum praedictum sancluarium, sollicitudine ungal, moneat, et ad regnum provehat sempiter-
congrua non desudel : si non ad hoc Iegat, intelli- niim (I Reg. xv). Suscitavit el mihi spiritum pueri
gal et diligal hunc laborem, ut profeclu congruo, Daniolis (Dan. siu), qui ad regulam veritatis revo-
sequi el assequi velit et valeat Creatorem (/ Cor. cans judiciuni, senes condeninat impudicos. qui

55) Non negat auclor angelos et hominum ani-
tnas esse iiigenerabiles ac incorruptibiles per na-
luram, cura a Deo penitus redigi possint in nitii-
iinn, ille enim solus essentia, et caetera4 infra pau-
k), tamen (ut alias dicitur) illa angelorum Deum
nuiantiura pars in proposito confirmalur gralia el
merite liberw voluntatis utqum erat mutabilis per
iiaiurflm.... non possit mulari per gratiam, et :
angelos bene conditos, gratia melius confirmavii.
llein : quosdam angelos jam firmavit suw vo-
luntatis beneficio, non naturm. Siquidem conlirmaiio
in gralia est a gratia.
(:>i) Pythagoras.
 00 EPISTOL.E. 170
pressam et oppressam nefandorum injuriis Susan- A rilas vidcattir, cum aelhuicus ille dical (57). * ln
nam zelo jiistiliac liberat el absolvit. « Benedictus maxima fortuna minima licentia esl. > Hoecmedi-
Deus, qui respexil humilitatem ancillac suoe(Ltic.i),> tare, in his eslo, ut profectus luus manifestus sit
qui devotas preces Ecclesiae,qui viduam effunden- omuihus, ut juxla doctrinam Aposloli Timoilnuni
lem loquelam gcmitus non despexit, qui talem ci juvenemproseculusiet tcipsum salvum facias, et ecs
palreni, latem conlulit filium, qui patemo affeclii, qui leaudiunt(/ Tim.iv).i Vale, etin selernumvale,
qui amore filiali super eani vigilel et inlendat, qui EPISTOLA XXII.
eam reverenter suscipiat ut malrem, sollicite u JOANNIS AOPHILIPPCM.
filiam luealur. Benedictus, inquam, Deus qui juvcni, De dictis B. Hilarii in libro de Trinitate.
juvenilia desideria raro more fugienti canos sensus (58) Charissimo cognalo Philippo fraler Joannes.
conlulil et discretos, et vilae merilo immaculatoe salutem in Sulutari. Quin dileclio mea erga vos
thronuin venerabilem senectutis. Rara avis, juvenis magna et acterna sit, lollenda est de corde veslro
actate, genere qobilis, conspicuus scientia, praeemi- oninis duhitaiio, et de aliis loquendum.Quod librum
ncns dignitatc, solticitus Ecclcsiarum, pauperum petilum misistis, gratias ago, quem tamen cilius.
auditor, tenax jusli, rarus admodura invenilur. remisi, quia potius videtur mihi aliquem erroneum
< Quis esl hic et laudabimus eum? (Eccli. xxxi.) > ° hahuisse auctorein, quam healum Alhanasium, li-:
Non laudare talem, invidorum esl, et tanien uon cet ejus nomine falso intitulatus sit. Quia, etsi in
tam eum, quam qui talera fecil euni laudare debe- mullis hene sentit decoiisiibsluntialilaie ct persona-
mus. Vita enira hujusmodi hominis, non est opus rum discrelione divinitatis, quoniam ntilla falsa
hominis, sed Dei. lmo et Dei et horainis : Dci per dociriua est, qttse non uliqua vera interniisceal, ta--
operantem gratiam ; hominis per cooperaniem obe- men in pluribus scrupulosissime disputal, iu qui-
dicntiam. Itaque el Deus et homo laude congrua busdam etiam errorem pertinaciler prsedical, ut IIIC-.
sunt donaudi. Fac igitur quod facis, imo profice et rito propter hoc ah his qtii rtiminanl el fissam ha-
perlice quod ccepisli,ut eo juvante,qui94tibi talera bent ungulnm, loius respuendus sil. Nam praeter
contulit graliura et affeclum , ducas et perducis alia in decimo libro (circa princip.) dicit Doniinum
sanctilatem proposilum ad perfectum. Nec tua gra- . nostrum corporis iniiium non accepisse ex Maria,
velur majestas, nec proterviae depuletur, si suggero, sedquasi ex Spiritu saur.to, cura Ecclesiu calliolica
si moneo talem vel tantum taniillus bomuncio, quia icneat,quia in illa conceptione DominiJesu Spirilus
el juxta queindam aclhnicum (55) : sanclus non fuerit maleriulis causa, sed efficiens,
Non nocetadmisso subdere catcar equo. r caro atitem sacr;v, Virginis fueril cansa matcrialis,
Et absurdum non credilur si senior humiliier ul vera matcr sil. Nolate quid super hoc dical vir
excilat juniorem. Etsi enira es longe superior digni- cniholicacaucloritatisBeda super senienliam Evati-
tnte, aetate lamen longe recentior. Sieut autem juxla gelii : < Beattis venter qui (e portavil (Luc. xi). >
Pnultim (// 7itn.u) fugere expedit juveni, sic jube- Et super : < Verbum caro lacum est el hahitavit
tur senior cum panibus occurrere fiigienii. Te qui- in nobis, et vidiinus gloriam ejus, gloriam quasi
dem in specula (Jsa. xxi), te in loco posilum emi- Uriigenili a Palre, plenum gratise et veritatis
sienti omnes respiciunt, omnes curiosius intuenlur, (Joan. i). > Item contra senlentiam orihodoxoruni
et sicut benevoli quique tuis profeclibus adgaude- praedicat Dorainum noslrum in passione, nec tristem
hunt, ita perversi, quorura non esf iiuinerus, mor- fuisse, nec doluissc, cui omnino credendum non est,
dcbunt, delrahenl, devorabunt, sicuf escam panis quin potiusilli, qui cum carne noslra, eliam affe»
(Psal. xiu). Cum autem in te omnes omnium oculi ctiones nostras sine peccalo ex voluntate suscepit,
defigantur, esto circumspectus et vel juxta fabulas et secundum Isaiara (cap. LIII)vir dolorum vocatur
Jantim bifrontem vel Argum octilatum, vel potius el dolores nostros poiiasse dicittir, gratiae agendas
jtixia nostras lilteras, qttaluor animalia plena ocu- sunl. Hsec ideo scripsi, ut fralcrniiatcm vestrain
lis ante el relro sludiosius imitare (Apoc. iv), ut D cauliorem redderem. Valete et orate pro uobis.
cura vigili leipsum pervideas, teipsum disculias, EPISTOLA XXIH (59).
teipsum scias juxta illud Sapientis (56). « Scilo JOANNISAD,PHILIPPUM.
leipsum homo; > scies atitem teipsum^ si, quanto Ejusdem argumenli,
magnus es, humiliaveris te, si le non doiniiiaii- Frntri Pbilippo Jonnnes salutem in Domiuo. De
(em in clcro, sed servum servorum Dei cogno- dileclione, quin firmissima sit, tollenda esl onitfis
veris, si non homines, sed hominura excessus omiiiuo dubitalio, et dc negolio agendum. Mtiliis
congrua depresseris potestate. Scies teipsum, si occtipntus, paucis respondeo. Sicul gaudeo in Scri-
quidquid a te indecens vel noxium forte erupe- pturis vos oculum haberc, sic desidero illiuii sim-
rit, reseces velocius, severius castiges, ne iuvale- plicein esse. Pro subtilitatc siquidera ingenioruiii,
scat, ne silvescat, ne concessa tibi peccandi aucto- el pro miiltiplicitate Scripturarura, facile est. uui-
(55) L. Ovid. lib. u, de Ponlo, elegic 6. suaium epislolarum.
(50) Solonis. (59) Sequenii cpistolse respoiulet Philipo. in scxf.a
(5-7) Salustius. suaiuiii epislolnriim.
(5.8) H.uiccpistoloc rcspondcl Pliilippus in quiuU
 J71 PHILIPPI DEHARVENG AI3BATISBONyE-SPEI 17-?
pniqne dissidenlium suao senlonlise adminiculari,, ». dcbeant evilari, cura dicat Aposlotus: < Nemo vus
quja et pro sua agilitate mukos anfraclus tepus, et seducal in sublililale sermonis (Eplus. v). > Quaevero
pro silvarum opacilaie mullos recessus invenit lu- de bealo Maximo in testimonium adduxistis, nihil
pus, ut fortassis < insipiens il.le, qui dixit in corde ad rem. Scitis autem Origenem, de quo dicit Hiero-
suo : non cst Deus (Psal. xui) >, si palienter audire- nymus : < Quia ubi.bene nemo melius, tamen pro-
tur, adhue et si nu.llo modo probare posset, quo- pter qusedam reprobatum. > Cujus Origenis librum
niam falsa non probantur, tamen hoc inferre moli- quemdain sine litulo, cum in cujusdam nostralis
relur : sallem nobis dicendo : < Ubi esl Deus luus?> Ecclesiae librario inventum, a priore ipsius ecclesiae,
(Psal. XLI.) Sed nos < terminos quos posuerunl studiosissimeelaffeeluosissimelegi, quoniam in qtti-
paires, transgredi non debcmus (Prou. xxu). > husdain oplimus erat; invenissem aliqtiaudo, et
Guudeo aulem, quoniam jam apud vos quoque quosdara errores ibi demonslrans, ne deincep^ lege-
constal librum illuni non esse 950delissimi Athana- ret, monuissem, libens suscepit, et libr.um a mani-
sii.ut jara litulus ipse mdendus sit. Cseterumde cor- bus abjecit. Hsecvobis amicissitne, ul multis occu-
pore libri, quin nuilla ibi perfeclissimc dicanlur, palus, et vix spatium cogilandi, nedum scribendi
nulla apud nos dubilalio. Nulla enim, ut legitur, habens, rescripsi, adjuncta senlenlia Aposloli: < Si
falsa doclrina esl.quae non aliqua vera intermiscear. B quis vult conlentiosus esse, nos lalein consiieludi-
Nec nos i'gnoranius cur haerelicos significenl le- nem non habemus (/ Cor. xi). > Singularem mei
prosi, qui lege reprobanlur, si sallem sinl in pniie memoriam in orationibus vestris pluriino jure et
lepra profusi. Quod dicitis Apostolum dicere: « Om- multo affectu exigo. Valele.
i;ia legite, quod bonum est, tenele, > miramur cum EPISTOLA XXIV.
ibi sit: < Omnia probate (/ Thess. v). > Nec mira- ^JOANNIS AD PIULIPPUM (60^.
mur si librum illuin lcgistis, sed, si approbalis, quia Ejusdem argumenli.
«JicitAmbrosius de taiibtis: « Legimus ne leganlur. > Fralri Philippo Joannes salulem in Domino. Quo-
ll.unc ergo lihrum a sapientibus caute, a simplicibus niam ad verba epistolse vestrse non suflicienter re-
nullo modo lcgendum pulavi, etsensum meum vohis, spondi, dum porlitor illius ea pene hora qua venerat
tit charissimo intimavi. Vos aulem, cui confidenler redire feslinabat, postea aliquid addidi, videlicet
loquor juxla id quod de quihusdam scriptum cst in quia el liber ille contrarius sibi esse videlur, eA^es
descriptionibus mendacii: < Labor labicrum suortim violenter eum exponitis. Conlrarius quidem dicil :
operiet eos (Psal. cxxxix). > Ulfalsitatem operialis, < Neque ait, Maria corpori originem dedil: > Iulra
loquendo multa laboralis, < sed, si angelus de ccelo autem : < Officio, ait, usa materno, > et cauera de
cvangelizel vobis prseterquum accepislis, analheina ipso capilulo. Ilem de alio capitulo : « Passus est,
sit (Galat. i). >, Haecnon mea, sed verba Aposloli inquil, Dominus Jesus Christus, dum caeditur, dum
stint. Acccpimus auteni Dominum Jesum Chrislum suspendifur, dum crucifigilur, dum raorilur, scd iu
cz duabus naluris unam personam, secundum divi- Domini corpus irruens passio necnon fuit passio,
nam naturam ab seterno csse ex Palre; secundum nec tamen naluram passionis exeruit, duin et pce-
Iiumanum ccepisse ex malre in lempore, et passum nnli miuislerio desaevit, etvirtus corporis sine sensu
vere sensudoloris,et veremortuum.et resurrexisse, pcenae,vix pcenaein se dessevienlis excepit. > Quid
ct cscteras p.artes fidei. Quod autem pergamenura bic nisi contraria praedicantur, cum pati et non pati
cxpendilis in docendo quod conceptio ipsius Domini dicitur? Vos vero cum multa violentia boc exponere
nostri Jesu Chrisli de Spirilu sancto, et ideo altissi- laboratis, dum, quod ille dicit, sine. sensu pcenae
ma et mundissima et sanclissima fucrit, et quod passum (unde quaestio est) vos dicitis voluntale pas-
iion necessilatc, sedvoluntatepassus sit, pro damno sum, quod nec apud pueros dubium est. El quo:I
>eslrodolco, cuin quivis simplicissimus in Ecclesia liber dicit; neque Maria corpori originem dedit,
noverithoc.Ethaccquidem ludensdico. Cseterumqui- quod rcvera error est, cum Psalmus dical: < Veri-
cunque coulrahanc fidcm senseruiit, seu Auguslinus tas de terra o.rta est (Psnl. LXXXIV). > Vos exponiiis
seu Hilarius, seu quilibel alius, aut errorera ipsum sic, quod a vitiis nostrae originis non accepit, qnod
ante mortem correxisse credendi sunt, sicut vester aperla fides est. Malerialem cuim originem Maria
et nosler Auguslinus in seipso quoque niulta cor- illi corpori dedit, non vilium, et o quam differunt
rexit, aulpeccalum ipsum virlulibus purgasse, sicut Maria el vilium, quorum duum vos altcrum pro al-
henlus Cyprianus raaiiyr, teste Augustino errorera tero ponitis. In illa enim conceplione, in qtta Deus
Donalislarura yirlule passionis in seipso absolvii, de homine, juslus de massa peccatrice, azimus de
aul infideles permansisse, sicut Origenes. Habenius fermentato factus est, non lantum in nascente, sed
nos quoque apud nos expositionem super Mallhscuui etiam in conceptione, vel conceptura sanctificalio
intilulalam nomine heati Hjlarii, qui, eisi Hilarium incepta est, ul justo filio, justa mater, juslam mate-
til sanclissimum veneramur, sentenlias tameu quas- rialeni originem jusla conceplione 96 praeberet,
„ dam ibi positas, vel qu!a falsoe,vel quia scrupulosse dicente angelo : < Spirilussanctussupervenielin te,
sunt, non appiobamus. Abundaul enira siinplices cl virtus Altissimi obumbrabit libi (Luc. i). > Et
Catholici libri, ut jure scrupulosi propter offensam proplicla : < Apcriaiur lerra et germinet Salvaio-

(00) Uiiic episiolaesequcnli re-spim!et Philippus in scxta et s«ptima suarum rpislolaruiu»

 1'73 EPISTOL.E. 174
rem (Isa. XLV).» Et : « Qnomodo descendit iinher \ ciionem fuit, quamvis diviuitatc forlem se aliquando
et nix de cceto, et illuc ultra non revertitur, sed ine- in miraculis ostenderel, dicente Ecclesia in Canticis
briat lerram (Isa. LV), > id est Mariam, et infundit de co: < Venler ejus ehurneus, dislinclus sapphiris. >
eam el germinare eam facit. Ut enim non haberet lllud etiam in epistola vestra reprehendo quod
peccatum ipsa mater, Spirilus sanctus super, id dixislis : Quia si esl illic aliquam scntcnliam invc-
est dignius, veniet in le, ut aulem nec fomes pec- nire, quae nullo pacto possit verilatis regutae conye-
cali tunc, nec deinceps : < Virtus Altissimi obum- nire, non ideo librum illum respuendum essc. Aliicr
brabit tibi (Luc. i), quod utrumque signal Propheta eniin se habet veritas, uhi agitur de fide. Nos crgo
per nivem, quae est alha et frigida. Habuit ergo non in Chrisli passionibus et voir.ntatem et sacrameii-
a vitiis, sed a mundata omnino Maria corpus Christi lum, el polcstatem et triumphum, et ea quae liber
originem, sicut enim orlhodoxa Ecclesia, pracdicat vobiscum abnuit necessitatem, naluram,violeniiam,
fidelis et mngnus Athanasius, dicens : Deus est ex sed hscc etiam volunlaria voluraus esse. Nunc ad au-
subslanlia Palris ante ssecula genitus, et homo esl ctoritates sanclorum, quas opposuislis, veniendum
cx substantia matris in soecuionatus. > Et de hoc est.
quidem Capitulo oraries divini libri vobis sufficiant, Leo papa: < Diabolus explorare voluit, itirum hanc
in quibus inler alia scriplura est, quod haerelicum B continentiam donalam haberet, an propriam, cic.
non facit errare, sed errorem defendere. Hoc delerminavimus superius, ubi hanc fortiludi-
De alio secundo, in quo prsedicalur Chrislus non nem jejunandi diulius Chrislum nen nalura, sed rai-
doluisse, et cujusdam mirse forliludinis eliam se- raculo habuisse diximus. Cessante enim iniraciila,
cunduni carnem fuisse, quod per hoc quasi proba- siaiim nalura esuriit, et hinc diabolus deceptus est,
lur, quia super tindas ambulavit, dicimus quod hoc ul Deum gloriaecrucifigeret. >
contra auctoritalcs dicitur, el insufficieiiii arguraen- Auguslinus : < Non cst, inquit, ullo modo duhi-
latione comprobatur, quara argumenlalionem sic landum, non eum animi infirmilate, sed polestate
infirmamus: Si corpus Domini non habnit doloris lurbalum , subaudiendum est (lantum). Non enim
noslri naturam, quia calcavit undas, et corpus Petri infirmilale tanitim, sed eliam potestate turbatusesl,
r.on babuit doloris noslri naturam, quia catcavit ul praediximus. Infirmitate enim turbatus est da-
undas. A simili propter eamdem causam, quod fal- cente Apostoto : < Elsi crucifixus est, ex infirml-
sum est. Aucloritutes vero prsedicant inflrmum Je- tate, ele. > (// Cor. xui.) Et ipsc : < Tristis est
sum, dicente Aposlolc : < Nos autera prscdicamus anima mea usque ad mortem (Marc. xiv). >
Chrislum crucifixum (/ Cor. i). t Item : < Etsi Maximus episcopus: « Quod Chrislus, inquit,
crucifixus est, ex infirmilate (// Cor. xin). > Ilem: esuriebat ul homo, non erat fragililalis corporeae,
« Qnod iiifirmum est Dei, foiiius est hominibus sed ccelesiis gratise sacramentum, subaiidiendum
(/ Cor. i). i Et Adam ilte magnus, non coslara pro esf, non eratlragilitalis corporese lanlum. Quod qui-
costa, sed carnem pro osse accepit. liem : < In si- dem de omnibus Cliristi dicitur vel passionibus vel
inilitudine carnis peccati (Rom. viu); > non aulem operibus : verbi gratia, mors Christi sacramenlum
in carne peccati. Duo enira sicut nostis eranl in fuit, quia innobis mortem peccatorum, velpcenarum,
humano genere, id est peccatum, et piena peccati, et ipse modus modum significavit, lamen historiali-
quorum alterura, scilicet culpa, in Christo non fujt; ter morums esj. > •
alterum vero, id estpoenam assumpsit. Unde dicil : Iloec, charissime, considerale, el quid supcr his
« Qusenoh rapui, lunc exsolvebam (Psat. L.XVIII).> vobis videatur, rescribrte, et pro nobis orale. Valele.
Unde dicilur : « Virum dolorum et scientem infir- 97 EPISTOLA XXV.
niitafem (Isa. LIII). > Scienlem, iirquil, per experi- HUNALDl AD PRjErOSlTUMt
meiitum, qui niliii ignorat, cum sit ipsa snpienlia. Ejusdem argumenti,
Ilieronymus supcr: « Livore ejns sanati sumus. > Doraino Joanrii prseposilo Hunaldus fraler. m
Pcrspicuum esl, quia, sicut corpus flagellatum et p duobus, ut mihi videlur, Capitulis veslrae siimraa
laceralum, ita anima vere doluil pro nobis, ne ex controversiae consistit. Quam ego mea quidem sen-
parie vcrilas, ex parte mendacium in Cbristo creda- lentia lerminare non praesumo, sed vobiscum veri-
lur. Verus enim homo vero dolttit, habens naturam, tatera propositae qttaeslionis humililer inquirc. Pars
ut nisi manducaret, deficerel; mergerelur, si super igitur prima disceplalionis hoc continet qqod aher
undas ambularet; morerelur, si crucifigeretur, nisi altero impugnante hanc Hilarii negationem defendit,
miraculo id non fieri vellei, quorum qusedam in aliis quia Chrislus inilium corporis ex Maria non hahuil,
quibusdnm ipsa quoque operalus est, ul in Elia In hoc vcro vos non adeo divcrsa sentire conjicio,
Moyse,Petro, Mauro. Qitibusdam quoque marlyrum sed tantummodo verbo invicem refragari. Sanchnn
pcenseeranl refrigerium, ut Vincenlio lestarum as- namque Spirituin conceptionis inilium virginalis
peiilas, florum fuil suavilas. lpse quoquecuin voluit: ftiisse, consentitis, et bealam Virginem semenlivam
< Transiens per medium illorum ibat (Luc. iv). > carnem conceptuf minislrasse ulerque veslrum ni-
Scd hsec non nalurae ejus humanae, siciil vos cum hitominus confitelur. Corporis quoque Chrisli ulruin-
libro vestro dieiiis, sed niiraculo divino ascribcnda que dicilis causam esse,ac per hoc iniliura. Sed, ut
Eiiiit.Natura autcm luiinana, iiifirmis ante rcsurrc-. opinor, scqiiivocc.Nam el de quibusdam aliis rebus
175 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONJE-SPEl *7&
verbi graiia, puncto et unitate teste Boelio princi- A ler naturam et per niiraculum factum esse dicat.
piura aequivoce praedicatur, cum alterum lineae, Miram ergo homiiiis. assumpti forljludinem, per
alierum numeri principium esse aflirnielur. jEqui- quam quidquid voluil fecit, nec doluil, nisi quaudo
vocatio vero vet quaclihet mulliplicilas conlradiclio- vel quanliim voluit. Haiic ipse quidem praedicai,
nem non admittit. Quolibet igitur aUirmanle quia eamq,ue nemo fidelium difliletur. Sed differt, ex
Christus inilium habuit ex Maria, Hilario vero nalura namque humanilatis pulat illum con-
diceulc quia non habuit, verba quidem dissouant, traxisse, quod" nos ex gralia credinius euin ha-
sed inletleclus minime contradicit. Utmmque enim huisse. I.Ioc enim divini.tatis unio pcrsonalis eideai
initium Hilarius fideliler credit. Nain scrihendo: conluIU, utomni nalurae rerum imperarel, et nihif
< Virgo genuitex se corpus, > quodanimodo initium suse resisteret volunlali. llli, inquain,, voluulati
esse Mariani proedicat. Cum vero dc Spjritu sanclo ralionali, secundum quam idcm voluit homo quod
concepisse fateatiir, alio modo inilium qtioque Spi- Deus. Est namque el atia volunlas quse proprie di-
ritus declarat. < Corpus, inquit, non terrenae con- cilur appclitus, secundum quam dicilur vtile cont-
cepliouis elemcntis susccptum, non terrenis ele- edere, qui etiam jejunium celebrans, ab escis vult
mentis inchoalum. >.Quod mihi videor sic intelli- abstinerc. Vult igitur idem et non vult comedere,
gere, 15et huic quidem volunlali mulla Christp tulit con-
Elemenla rerum principia vocat, id csl causas t.raria, illi vcro nihil. Fortissimus ergo fuit homo,
illas quae divina providentia gubernante conceptio- illejuxta illud Augustini: < Ineffabili dislantia genus
nem corporum operanlur. Quaevidelicet causaesive humanum fortitudine animi sinperabal. > Tam fortis
naturae in procreandis corporihus numeros illos ftiit, lara sapiens, sicut et Verbum omnipotens fuil,
cxplicant, quos Deus, cum omnia creavit, siniul non autem per naluram, sed per gratiam. Unde
crearet, et eis atlribuit, et in ictu condendi se- cum ab humanitale Christi mortis necessilatem
minaliter eas sparsit, non lamen suam eis po- reraoveat, in hoc illi sane consentio. Qui enim 98
lcnliam alligavit. Terrenam vero concepiionem omnipotens fuit, nulli hujusmodi necessilati fuit
corporum dicit : Unde et corpora ipsa lerrena obnoxius.
nominat, id esl, fragilia el infirma, utpole corru- Hoc vero in quxstioue relinquilur, ulrum ex
ptioni obnoxia. Elementa qnoque ipsa eodem censet verbi nalura vel humanilalis, a necessilale fuerit
vocibulo, eo videlicet Iropo loquendi quo nomen absolulus. Cum vero non uno lantununodo, quod
cffcctus in causam redundal. Vir ille lamen adver- etiam vos non lalet, dicalur necessil.as, ne ad no-?
sarius vesler, sed non inimicus, exlranee, non dico men disputetur, necesse esse meo scnsu dico cur
vitiose tcrrena maluit interprelari viliosa. impossibile nou esse aequipollet. Cujusmodi necessi-
Gausaeergo illse communes, ut dicere cceperani, tas, si vobis ob hpc in Christo fuisse videalur, quia
in congignendis corporibus operaniur, velut cum modus ille redempliouis nostrse a Deo disposiius sii,
seges vel arbor ex semine suo nascunlur. In conc.e- el praevisus, ergo qusecunque cselera pracvisa sunt,
plione v.ero virginali non solitus nalurau cursus, scd .eadem ratione necessitali subjacebunt. Quod quia
alia penitus causa" priinum operaia est, licet alide de cseleris verum non est, de hoc ctiam falsum esse
sint subseculse. Alia causa non creata supervenit necesse est. Hanc ergo necesSrtalemEcclesiaedoctor
quse carnem Verbo Dci personaliler uniendam de res il.li a Christo removent, quos suselesles opinio-
carne Virginis sequeslravit, et eamdem ab originali nis asciscit Origenes : < Quoecunque, inquit,' de
peccato mundavit. De hac, ut arbitror, causa sivo Christo legeris, non necessitate iacla reperies. >
tnitio corporis Chrisli loquebatur Hilarius cum dice- Et Maximus ; < Video Chrislura esurisse, sed non
/el : < Non habuit Chrislus inilium ex Maria. > invenio manducandi necessilalem habuisse. > Au-
lllud enim revera ex malre non habuit, habuit vero gustinus quoque: < Habemus has affectiones ex
aliud. Nam Virgo ex se genuit. Hoc, utmihividelur, humanaecondilionis infirmitato. > His verbis neccs-
Hilarius fideliter intcllexil, a qua fide, qui rccle sen- D sitatem significans,undesubjungit: «Non autem ita
tiat, non dissenlit. Dc verhis ergo conlendere cum Dominus J.esusCiirislus, cujus infirmitas fuit ex po-
de rebus conslel, el disDulare ad noineii, viris non tcstale. Non ergo iniirmitalem ac(ionum a Chris(o
convenil eruditis. removet, sed eam ex necessitale venisse pernegat. >
ISunc ad secundam quseslionera transeanius. Ea El idcm alibi: « Nonest dubitandum Chrislum infir-
est hujusmodi. Taulacneinfirmiiatis fuit caro Christi, niilale animi non esse lurbalum, id esl non quia
ut quemadmoduin nos passionc illala cx necessiiate deesset ej fortitudo, turbatus est. > Ita eiiam acci-
dolemus, ilaquoquc ipse non dolercnon possclnisi piendum est illud Maximi. « Quod Chrislus esurie-
miraculo prseter naluram divinilus operanle. Et bat, non ftiit illud fragilitatis corporeae, non quod
domnus quidem Philippus, quanlum ex ipsius epi- eam non haberet cum ipse esuriret, alioquin esurira
stolis conjicere possum, tam firma complexione non possct, sed quia fragililus suscepta nou coegit,
pominicum corpus praedicat, ut quod prseler com- id est iiivitum non compulil, ui esuricm suslineret. >
mtineni hominum valeludinem jejunavit', quod Et bene subjungit hoc ccelestis gratise fuisse sacra-
fjaenla maris calcavil, naturae corporis ejus atlri- nicntum. Quidquid cnim Deus in hominc fecil vel
htiaf, quod vero doktit el dolendo moituus csl, pr;e- passus est, quariium ad sui iiatui-aiii, niirucuhuu
 ~
177 EPISTOL/E. 17,S
fuil a sseculo non audilum. Hilarius quoque, quid A nec nisi de vcrbis disceplamus. Id enim iialurale
aliud negal in Chrislo sub nomine nalurae, quam esse pulo, quod ex conccplione res conlrnhii. Quod
neressilalem dolendi? < Non hnbuil, inquit, vim, econlra id negari potest, qttin illa sacrosanetn cou-
nnturam, necessiuie dotendi. > Et nlibi : < Sine ceptio adversus omnes moleslias magnuin ei niuni-
sensu, inquii, pcenae,vim pcenaesacvieniis excepit. » men conlulerit. Nam, si Joannes, qui libidinis aestus
Sensus, non esl liic nomcn actus sicut el visus qiinn- non sensernt, olei fervorem ineruit non sentire,
doque, ut cum dicimus aliquem hnbere visura, qui qiinnto mngis eura, qui non solum virgo, sed et
acluni videndi non exereet. Sensuni ergo vocat Hi- virginisfilius fuit, a dolendi necessitate sua inundi-
larius, naturam sentiendi. Idem vero apud eum puio lia liberavit ? An credendum est idem esse Jesum ex
esse aliquid ex natura fieri, quod apud Atiguslinum, conceptionemunda, quod 99e\ Verhiunione suam
ex conditione iiasccndi, id est ex ncccssilate. Ipsnm potentiam conlraxisse. Quod si ita est, in adversani
vero.iuquit Tullius, naturam diffioicest diflinire. In iterum vereor incidero pnrtem. Res ista, fateor,
verhis aulcm modernsc aiicloritaiis, quse in medium perplexa esl, et ideo vestrae prudenliae diligcnlius
quoque proferuntiir, viderit ipse auctorquid sentiat. aitendenda. Quanlum vero nieae videtur parvilali,
Ego vero sic inielligo. < A pecCato, inquit, et poena niunda hominis conccptio quem Deus assumpsit,
naiuraliler miindiis fuit Christiis , nainraliier ab liis B nileis conlulit, prseter quam quod assumens voluit.
jnundns fuil, sine quibus nasci poluil. > Nos vero Nostrse vero infirmitatis statiim sine peccalo susci-
naturaliter liis obligali sumus, quia, sine liis nasci pere suaebenignitati complacuit, ut paulo post osten-
non possumus. Polest lamen hoc ct ad nafuram di- derelur.
vinilalis referri. Carnis ergo forlitudinem quam ille prsedicat, ex
Cum ergo his doctorum lesiimoiiiis a Clnisto humpniiaiib natura non habtiit. Non enini statiim
mortis necessitnlem nbfuisse nobis et domno phi- illum, in quo Adam anie peccalum, sibi Chrislus
I.ippoconvenial, quid hic lamen ab ipso dissenliarii, induit, ut doraino Philippo visum est, sed, cnm ires
advertite. Nonne enim hoc recte dicere possnm, luinianje nalurse sinl status, ex unoquoque illorum,
quia fuit necesse Chrislum mori, non simpliciter leste Boetio, aliquid assiirapsil. Nam quod morlale
tamen, setl cum hoc adjunclo, nisi vellet Deus prsc- corpus habuit, ex eo nimirum statu fuit, quo Deus
tcr naluram carnis operari ? Et duplicem quidcm homjnem post peccatum punivit, quod vero peccare
necessitalera esse, absolutam scilicet et delermina- non potuit, secundum illura slatura fuit, ad quem
lam, Boetio el Cicerone auctoribus instruimur. transferendus esset, si tentatori non cessuset. Ter-
Quid vero, inquit aliquis, istane videtur duplex tius resiat status, quem Boetius inedium vocat, per
ue.cessitas cseleris quibusdam hominibus similiter ^ quein homo ante peccatum potuit esurirc, accepta
convenire, vel ab eisdem removeri? Nonne tres digerere, et in sonmuni labi, quae, el sunilia in
pucri in camino ignis necessario urerentur? Moyses Chrislo ftiisse niillus negal. Quein etiam stalum si
quoque el Elias jejunanles nonne ex necessiiale pure Chrisius assumpsissel, non taraen seraper per
deficerent, uisi divinitus accepissent ul isli flainmas, naluram homiiiis jejunare valeret. Non enitn laiu
illi iuediam suslinere potuissent ? Magna vero hic pulieus Adnm fuit inediae, ut sineescis vivere potuis-
est distantia. Chrislus etiam ex'natura illa qua Deus sct. Quod Boetius ruanifesle his verbis ostendit.
erat, fecit quod voluit, caeteri vero hominum quod Neque enim in Adam tanta indigentia defuisse
fecerunt, non ex se, sed aliunde et per gratiam ha- credenda csl, ut, nisi manducasset, vivere non possel.
huerunt. Sed quid? Nonne etiam assumplus suam Non sum lanien nescitis in diversis codicibus super
potentiam per eamdem graliam habuit ? In quo ergo hoc ejusdem audoris diversas inveniri lectioncs. Si
ipsius, quain caUerorum amplior fuit perfeclio ? quis vero diligcnler attendat, quae sequuntur,
Mtiliosane amplior fuit: Omnibus enim hominir facilem hujusrei intelligentiam consequetur.Carnem
hus pleniorem homo ille graliam accepit, < de cujus igiiur naltiraliter iniirmam Deus univil, sed eam
plenitudine accepimus omnes (Joan. i). > Quidquid P pueliacfortem exhibuit. Econtra dpminus Phitippus:
enim habuit Filius Dei per naluram, hoe el filius < Fortem, inquit, naturaliter assumpsit, sed pro
hominis per graliam. Chrislus vero, qui uiius et tempore languores noslros sustinuil. > Scriplurarum
Deus naturaliter erat et homo, quid habuerat per vero teslimonia, quae super hoc adversum nos pro-
graliam, qtioesitumesl. Nunquid in hoc domnus Phi- dticil, non minus a nobis faciunt quam ab ipso. El
lippus disscutii ? An fortasse hoc dicet, quia raunda quas ad suae opinionis asseriionem violenler nobis
Chrisli conceplio ex gralia fuit, quae, ul ipse pulat, exforquet, ad noslroe defensionem fidei prompium
niirnin ci cnruis fortiludinem dedit; et ideo forli- est retorquere.
ludo illa per graliam creatricem in horaine illo di- Cbrisli enim forlitudinem prscdicant, et eum a
catur fuisse, non minus lamen per naluram. Nun- necessilate absolvunt, de quo secundum praedictse
quid hoc ei concedendum est, quod munda Chrisli expositionis lenorem, nihil internos ambigiiur. De
conceplio supra hominem illi forlitudinem liumanU hoc vero res agilur : < Quem slaiiim humanitalis
tatis assumptae natura? cum ipso proedicare vide- Chrislus assumpserit. >Hictota vis hiijus quaestionis
niiir, et quae inter nos modo grandis controversia consislit. Ad cujus solulionem nihil cflicax, quan-
yidcbalur, in niagnain coiivenicnUnm vcdacl.aesi, tum niihi vidciur, altulil. Nara conlra ralionem
170 PIIILIPPI DE 1IARVENGABBATIS BONJE SPEI J$0
illam quam inciilcat, Christuni fragilitatis ob hoc / v nniurnlem standi poteniinm iionhabuil, prseter rmtu-
naturnlis experlem fuisse, quin sine peccato con- ram ipsius, et per miraculum faclum esse dicimus
cepfus sit: Contra hoc, inquam, Boeliusiiidubitaiam quod stetil. Aniplius : Quoe, rogo, causa fuit, ut
proferl senlcntiam, cui Grcgorius- non obsistit, Christus morleni formidaret, quactnm procul ab ipso
diccns : < Quia nnlli admislus est culpae, nulli ex aberat, ut in eum cadere non posset, nisi magna in
necessitate succubuii pcenx. > Nam, cum sine pec- se caiisa virluie asciscerel. Atqui, inquiet, Cliri-
calo nascerelur, eum siatum, qui homini post pec- stum ila forinidiiiem, sicul et dolorem, ad tempus
catuni pcenaliter inflicliis esl, ex necessitate non suscepisse, ut sic inajor crga nos dileclio probnreiui-,
assumpsit. Non hoc scnlil Grcgorius, Chrislum ideo cum ipse naturaliter foriis pro nobis dignarelu,r
fragililatem non habuissenaiurnlem, quia peccatum informari, et sic noster amor major ex debito red-
lion habuit, sed ideo non necessario hahuissc. Quid deretur, cui respondeo;. Quia mediator Dei el homi-
vero? Nonne propler suam mundiliam removet ab num, cum susemedielalis interjeclu.duoextrema et
eo necessiiatem? Quod si verum csl, nonne forlitu- sibi conlraria 100 '"- concordiam vellet revocare,
dinem summam munda conceptio sibi contulit. qttac quanto fragilitali nostrae affiuior factus est, lanto
coaclionem necessitalis abslulit? Hoc posito fere m largiorem suam nobis beiiignilatein ostcndit, ct ideo
adversam pnrtem relabimur. Non est hic dis- 1B major ei dilcctio est exhibenda. Amplius quoque :
simulanda difliculias. Cum duoeinChristo naiiiracsineconfusione conjunclae
Altendat suhtililas vestra. Christi ergo niiinda sinl, qiiidqttid Chrislus fecitvel passus esl, secun-
coneeplio, nunquidomnimodam ab ip»o necessiiatem dum allerutram earum fecisse eum vel sustinuiss.c
removel? Nam in eo determinalam paulo anie eon- necesse esl. Quod ergo ex neulra carum, nec passus
cessi, et nisi ipse aliter vellet, nonne neeesse essct esl, illtid omnino, nec fccit, nec passu.s esl. Ex
ipsum mori sicut el Petrum? Tantam ergo infirmi- neulra vero nalurarum doluii, nam, si non humana,
tntem habuil naturalem caro Chrisii, quniilam et niulio mimis igiiur doluit ex divina. Restat ergp
Petri. Habuilne tantammoriis neccssilaiem quantum ut nec omnino dolueril. At hoc sentire de Chrislo
ad hominem? Haec vero verbomm involucra, ne nefas est, ipsum igilur naluram dotciidinon habuissc
tanquam puerilia vobis sinl toedio; desislo prosequi. perfalsum est. Quod si naluram velit necessitatcni
Sed opinionem illam proseqtti volo, quac carnis intelligere, sicul bealus Ililarius vim, naluram,
noslrse fragilitatem, quam homo peccando meruit, necessitalem inculcal, non nisi ad nomen erat iota
moriendi scilicet, el aifccluum omniiim Chrislum a disputaiio isla, et aut sibi ipse dissenliat necesse
eoncepiione sua negat assumpsisse, hoc unoexceplo, cst,aul in noslram pcnitus concedal partcm. Ilaque
^
quod pcccaluin in ipso cadere non pottiil. Contra jam non magis huic qtiara beaio Hilnrio erit suc-
quam ad ipsius concesso quodam sic procedo. Clni- censendum. Sed forte modus isle loquendi, et ver-
stum a conceptione sua suscepisse confitetur hanc borum quasi novilas vos offendil. Et hoc quidem
infirmitalem, ul dolere possel illata sibi pnssione, vitium novitalis in modemis non mediocriler est
el eam nobis habere communem. Quod si verum est, arguendum. Sanclum vero Hilarium, si recle sen-
nonne dolcndi iialuralem suscepit polenliam? Hoc liat, a modernis propler vcrba non seslimo judican-
enim naturale pulo, quod a Crealore rcs conlrahit. dum. Summseenim sublilitaiis est philosophus ille ;
Quomodo pracler naturnm el per miraculura doluit, el hanc sibi loquendi voluil habere libertatcm. Hac
qui dolendi polenlia carnali non caruil? Nam et lapis, super quacstione proposita nilj.il. leinere affirmandot
si dolendi a crcaiione polenliam haberel, ergo , cum sed percunctando, pteraque dicla sunl. Nunc si quid
ccderetur si doleret, prseler naluram et per mira- ad hsec domnus Philippus (si forte legeril) vobis
culum proeul dubio non dolcrct. Sol vero, quia respondeat, vellem edoceri.

Islas viginli el unam Epistolas Philippi cognomentoab Eteemosyna, abhalis olim ad monnsterium Bonw-Spei>
altenle legens depreliendi non solum fidei Catholicmesse consenlaneas, sed eliam solide doctas, ac mullm
eruditionis, qum in veteribus divinarum Scriplurarum accuratissimis lectoribus inveniri solet, plenas; ut
propterea non immerito fuerint hactenus a viris doclisdesideralm. Uiiliter ergo imprimentur. His attexuniur
el aliw tres ad ipsum Philippum scriplm, et una Hunaldi ad Joannem prwpositum, ejusdem cum quinta,
sexta el septima argumenli; quw utililer eliam excudenlur.
\, Actum Duaci 2 Novembr. ann. 1617
Franciscus SILVIUS, S. Theol. doctor et in Universitale Duacena professor,

EPISTOLA XXVI.
PlIILIPPIADALEXANDRUJI III PAPAM.
Gratulatur]Alexandro quod adlsummam dignitalem fuerit evectus; alque ul ad eius partes alliceret, reget
Angliw et Franciw convenisse significat.
(Ex Sfiicilegio D'AciiERV,edit.nov. t. III, p. 527.)
< Susceptis vestrae dignalionis apicibus, etc. > Exstat inier variorum ad Alexandrum III epistotas,
ad an. 1159.
m 'COMMENT.IN CANTICA. — LIB. 1. 182

PIIILIPPI AB HimVEM&

BONJE SPEl ABBATIS

COMMENTARIA IN CANTIGA CANTICORUM.

101 INCIPIT PROLOGUS EJUSDEM.

A.
Opus grave et arduura, et meis impar viribus qne videatur; non lam nova ctidere, quam ftirari
posttilalis; non salis allendentes quid, a quo, lam potius prseinvenla. Verumlamcn quidquid objiciam,
instanter, tam sollicite deposcatis, cum, nt verum vobis salisfacere non videtur, sed vullis ut aggre-
faiear, in me tam subtilera nullo modo sciam, vel diar, quod in niea lain scientia, quam fncundia non
sentiam intellectum, ut quod vos atfectalis, ego habelur. Et profecto humeros graviores gravat el
ducere valeari) ad effectum. Et nimirum ppeta inve- aggravat maleria spiritalis, dum spiritalia, juxla
nitur auditores suos monuisse diligenlitis (61), inler Pautum : < Homo non percipit animalis (/ Cor. u).>
quos aliquando recolo puerum me sedisse, ul qui In igneni ilaque velul prudens et conscius maiiuin
scribunl, non sint praecipites quaevis grandia temere n-.ilto, vel per alta maris discrimina cymbae fragili
praesumendo, sed magis circumspecli, tuateriam me comniitto, in eo solum fidcns, qui suos vull
suis seqtiam viribus assumendo : Inbore alleri non incassum, qui lionus elmisericors
de ipso loquentibus, pro ipso laboranlibus, dicil :
Sumile, inquit, materiamvestris, qtti scribilis, aquum < Adsum. > et vos, quseso, vestris ine
Apud quera
Viribus; et versaie diu, qnid ferre recusent, commendale, et, ut quod volo, valeaui,
humeri. precihus
Quid vateanl
ejus mihi graliam impetrate, qtiam quod justus et
Quod si virium consideratio narratoria est in car- verax, meis meritis non prsestabit, miseralor et mi-
miiiibiis aetlinicorum, multo magis in nuptiali, ac sericors vestris precibus non negabit.
spirituali Canlico canlicorum, quod non solum nm- 102 Unani vos veleres nostis lantummodo luuam,
sarum nauiias et inanes fabulas poeiarum, sed noslro- Tempoiibus noslris altera major adest.
rum eliain superat hymnos, et canlica proplielaruni, Sol pridem solus majore stupel novitate,
Denique lam raoderni quam anliqui, tot inyeniunlut Solem namque parit luna novella noviiin.
jiujus operis tractalores, ul nesciam, si quid ultra Quem, vel quae, mclius si vultis nosse, retexam,
potuerint addere lardiores; et cum plurima super Christus spl orjlur, luna Mnria pnrii.
hoc Canlicum illoruin sinl commenla, serius quis-
(61) Horalius in Arte poetiea.

PROCEMIUM IN CANTICA.

Quidam rex regum et rerum dominus (et si quid C
digiiius potest vel excellenlius nominari, quo cjus
polenlia et polens excellcnlia valcal commendari)
obtinuit quamdam mirse et inaudilse magnitudinis
regionem, in qua nulti decrevit alteri divisam face-
re portionen». Suo quidem beneplacito congruens
eral yisum, ul regnum ejus sibi maneret indivisum ;
ei eo major nullus illic vel par etiam haberelur, qui
par| poteslate rebellis et insolens in conlumeliam
raperetur. Cujus regionis pars quaedam sublimior,
lucidior, honestior habealur, quae frequentiore illiuS
praeseniia dignior videatur; pnrs altera longe infe-
rior, scrupulosior, lenebrosa ; suo ipsius Doinino
forje uon pari mciito gratiosa. In ea vero paiic cui
superius praesioepal^ ordo magnus nmltorum ei
principum assistebat; qui mandaium acceperant
cervice prona domino fnmutari, et indefesso studio
lnudesei consonas modulari. Quodproptereteos raira
et admiranda fecit praecipuos et conspicuos digni-
late, et in regrii solio quadam veltit secundaria
poteslale; ut cunctis in lolo regno degenlibus e\-
cellenlia preesiderent, suo ipsi Domino digna reve-
rentia subjacerenl. Quorum unus qui caueris sibi
lion inferior videbatur, qui decoris et honoris inven-
lo bcueficio laelabatur, alliim quid et lemerariuin
adversus dominum cogitavit; et quoerens arnpliora,
se illi fore similem sestimavil, In quo el ei de laiu
multo magnorum numero plurimi cunscnseruni; ipii
 183 PIIILIPPI DE IIARVENG ABBATIS BON.E SPEl 181
omnium altissimo senlire paria proesumpserunl; A diversis tam riationibus quam locis et tcmporibus
quos ille statim omnes collnla gloria spoliavil, spo- voluit paucis admodum revelari, quos ampliore
lintos in illius regni parlem infimnm deslinavil. In gralia videnles vel prophetas voluit appellari. Qui
suprema enim nil repugnans, nil incoiiveniens, nil deelaratomenlis oculo caeleris nescientibus volenles
molestuin, nil denique moiari sustinuit inhonestuni; mysterium aperire, illud tamen studuerunt figuris et
sed ortum semel malum severo judicio mox dejecit, aenigmatibus aperire; et praedicanles populis prse-
el malos a serena faciei suae gloria longe fecit. llli dicti regis beneficia poslfiiiura, multa quidem pro-
:-.utem longe facli, nec sic a malitia defecerunt tulerunt lingua vel calamo, sed obscura, ut et rcgis
(Sap. xn), sed illius extremoe partis incolas sni gratiam invidorum more penilus non celarent, et
veneno sceleris infecerunt, sitoque oninium domino lamen indignis mysterium sanctum incredulis non
rehelles fieri cocgerunt, et ad parem injuriam miiiis vulgarenl. jHaec autcm inlellecia et prospecla non-
et viribus, dolis et blanditiis impegerunt. Illic enira nulli eorum scrjplo memori commiserunt, et sic ad
rex ille summus, eo quod ipse novit consilio, sit- eos qui longa post venturierantserietransmiserunt;
yescere et invalescere malum susliiiuit, neque statira ut non sotum luncpraesenles, sed magissucccdentes
pialos quosque festinata pcenarum falce coercuit; vera legerentin Scripturis,quae prsevidit necinvidit
sed, cum posset nulu solo vel prohibere ne fiercnt, sensus praecedentium poslfiiluris. Quibus post invi-
vel peracla quseque noxia mox ulcisei, eoruni in cera scribenlibus, quidam se medium interponit,
pejus proficieuiium mire patiens visus est oblivisci, cnjus scienliam et doctrinam auctoritas'ecclesiaslica
Sic in brevi lam instinclu majorum, quam consensu caeteris non posiponit; qui spiritu prophetico per-
minorum tola illa regni pars inferior dcpravatur, et cipiens secreta futurorum, miro scribendi genere,
porrupta omnis caro, non timore, non amorc suum ad notiliam protutitcsclerorum. Bex ille summus do
regem et dominuni veneratur; sed quem proesentem quo sermo est, non finem habens nec principiuirt
et non videt oculo, et corde malevolo jam non sen- existendi, non gratiam, sed naturam iramutabilUcr-
til, ejus mandatis et (siiorle aliquando audial) non persistendi ; forti cujus polenlise nulli datur copia
consenlit. Aliquando quippe super eos de excelso resislendi, sed quibus vult, quomodo vult, grata pos^
prospicienSj suos eis nunlios destinavit, et multifa- sibilitas assistendi :habebal filitim ejttsdem nalursc
riam muttisque inodis loquens, ad meliora et saluti subslantise , majestatis, coaelernum, cosequalem,
proxima crrore devios revocavil; sed eorum quam- unius per omnia potestatis. Quem disposucral ad
plures duris et diulinis vitiorum nexibus irreiiii, illam hoininiim pravamet pestiferam mittere natio-
i.ionsuiil ejus raonitis, non promissionibus emollili. r nem, ut apud eos et inler eos morosam facerel mnn-
Pauci admodum, quibus lucidior et complacilior sionem, et exeis assumeret quamdam sibi virgincm
facta est doclrina spiriiajis; vel quos farle commor fcedere nupiiali,qi>£m tamen supra legem nuptiaruin
liuit ralio ct inlelligeniia naturalis, ad illum suum conservnret inlegram menle el corpore virginali,
Regem saniori consilio rospeclum humilem habue- Videbat qttippe qttod ntipliarum benefieio, ira, rixa,
runt, et inter malos boni, pro toco el tempore, od^ium,simultas longius avocantur: gaudium, sequi-
Doniinum coluerunt. Verum in lam mtiltis ct loco- las, grala socielas, pax, dileclio revocantur; et ad
rum et temporum spaliis hujusmodi homines inventi hoc non soli duo, sed multa pariter millia convo-
sunt lam raro, ut cum, juxta quod anledicttim est, cantur; qui diversi, et (quod nequius est) adversi ad
corrupta fuerit omnis caro, rex ille nominatini facile idein velleetidem nolle eflicaciler provocaniur. Vir
uhique genlium suos nosset, malorum vero mulii- debat quod diversse lingua, morihus, nationes, se-
plicilas aqiioquam hominura comprehendi nurnero junclse ab invicem terra, mari, nuilta intercapedine
jam non possel. Hoc autem non solura inultis aunis, regiones, unius sponsi et sponsse conciliatis niipiiis
sed annorum mtiltis aelalibus perduravit, quibus pariter fcederanlur, et extunc et deinceps parent in-
conlra stium regem et contra ejus legera cerviceni vicem, colunt, diligunt, venerantiir. Denique nuptia-.
populus induravit, Rei omnes et realus merito D rum benelicio acquiritur oplata soboles filiorum , et
103adcxtremumin3eiernascarceris tenebras int.ro- inter eos viget grata fraternitas animorum; mulli-
ducli,exceptis paucioribusqui anlea ejus in gratinm plicatisque tam fratribus qtiam fratruelibus, crescit
sunlreducti.Periotamverotemporumseriemquapra> in iinmensura amor et dileclio naturalis, el sic iu
dictoerrore inventusestpopulus detineri, rex ille pro- plurestenditurprimoeva utilitascopuloe nuptinlis.Hoc
posuerateisinfine temporum misereri; aetate ultima itnque modo, imo longe excellentiore modo suos ille
siiam miseris graliam abundanlius impertire, qnos revocare dispo&uitinjmicos, et asstinipta ox eis sponsa
videbal lam ignoranlia quam malilia deperire. Qui convertere voluit in. amicos, ut cum sponso suse
mirum et niirandum salis modum elegit miserendi, sororis impenderent homines jus fratcrnum, invento
causa vero. cur magis hunc cligeret, non potest gradu congruo diligenles proficercnt ad aeternum.
liquido comprejiendi, nisi quia suo eum vidit bene- Pater enim qui Filitim ad hoc milieredisponebat, et
placito graliorem, et ob hoc nullus recle sapiens esse Filius qui miilenli obedire peromnia diligebal,Deus
dubitat meliorem.Hanc autem misericordiara quam est immortalis, impassibilis, invisibilis ex natura,
crranti populo diebus erat ultimis oslensurus; et quem visibililcr ncc videre, nec lenere visibilis po-
ntodum oslcudendi, rnio id fticral esplelurus; in lcrat crealura; el ob hoc iiiter hoiniucs, ipss Dei
185 COMMENT. IN CANTICA. — LIB. 1. 1SC
Filius recipi voluit sponsae thalamo virginati, ul A thalamo plausibilifcr adgaudere, ct ad congauden-
procedens inde sponsus , videretur, tenerelur, in dum caueros convenas commonere. Ea forma vel
forma el habitu nupliali. Quod anlequam realiter exemplo noster scriba inirabiliter iiisliliiltis, liunc
ficrel, nonnulli, ut jam dictum est, in spirilu prae- insignem thalamum laude epithalamica prosecutus :
viderunl, ct in suis scriplis, alii dbseure, alii obscu- novura et inaudiiuin drama inslar composuit comr-
rius positum reliquerunt. Quorum uiuis rautUos corum, qui loquentes, introducunl personas varias
Sponsi et Sponsse affectus invenitur expressius de- scciiicorum. Quod nimirum scribendi genus anle
scripsisse, suhtilem et honeslam , spiriiualem et illum ii011novil anliquitas, sed ab illo, ut vide.ur,
liiodeslamvelut fabulam texuisse.Noveralquidam ille longe infra sumpsitposteritas : duin post sequenies
canlores et cantrices nuptiis lemporalibus adbiberi, Graecorum scholse quid de quibus myslice scribereij
el ab eis canlus modulos, latidcs varias exhiheri ; quia non saiis capcre potueruni, ipsum saliemscri-
docta eos inanu langere lyram, cithnmm, sympho- bendi modiim ad suas vanitates e.t ineptias transtu-
niam : snmbucn, fistuln, psnlierio coiicordeni tcxere lerunl.
inclodiani, ut in his onuiibus inveniantur nuptiali

TITULI CANTICI CANTICORUM

EXPLICATIO.

Titulus autem hujus operis est: Cantun canlicorum Salomonis,

lO4Qu0"'aminJloc0Puscu'0S|ionsieiSpansaenon B (/// Reg. iv). >Et infra :« Requiem, ait, dedit mihj
nisi consonas laudes scripsil, Canticum vel Cantica Deus meus per circuiium, et non esl Satan neqtie
iii ipso tilulo superscripsit, ut in ipsa statim fronle occursus malus (/// Reg. v). > Per quem signatur
prudens Jeclor eo commonitorio ad laades thalami ille qui viiinie propria utraque unum fccil, qui Ju-
pracparelur, easque diligentes, non vocis motodia, daeis el gentihus e diverso venieniibus angularem
sed morum consonantia moduletur. Quia vero miilii lapidem se objecil (Ephes. v), qui de sinu Patris
anlc et postea iiiveniimlur in suis scriplis Camica adveniens, tamen ccelestia non abjecil qui veniens ad
(lcprouipsisse, sed non tam excellenter in eis laudes injustos, salutem eis et jusliliam prope fecit. Qui
hujus thalnmi descripsisse; ad. islorum commeuda- lerreiios et ccelestcs, quos non tam loci qualiias,
tionem et distinctionera imparem cacterorum, liic quara nierilorum inaequiililasdiu ab inviceni segre-
iiou solum Cantica, sed Cantica posuit canlicoruin. gavii, in unum, velul concordiae vinculo, congre-^
Sicut eiiira et Sancia sanctorum, et Sabbala Sabba- gavit; dum in Sppnsae thalamo spirilales nuplias
torum, super Sanela el Sabbata eniinentius effo- celehravit, quibtis diviiiam humanamqiie naluram
runltir, et saccttla s;eculorum dignilate et gloria unilate personali mirabiliter sociavit. Recte ergo»
sxculis pracferuulur; ita, cum sit in veterum scri- hujus descriplor operis Salomon, id est pacificus
pluris niulla commendatio Canlicorum; amplius G appellatur, innuens quod a quovis inquieto digne
quid el longe sacralius spondent el conlinent Can- hiijusniodi cantieum non cantatur, ne quis putet
lica caiiticorum. Ne aulem hujus scriplor operis a quia sit inspectivum vel theoricum scientise fasti-
lecloribusignoretur.el scriptoreignorato, scripturac gium asseculus, qui prius non morali et nalurali
aueioritas minoretur; signanler apposuil suam au- diligenter fuerit iustitutus. Ad quod efficacius edo-
ctoris facere nienlionein , evidenter nominans in cendum, islum scripturus librum, duos alios prac-
eodem titulo Salonionem. Cantica, inquit, cantico- misisse, el in singuHs invenilur cura vigili singuk»
rumSalomonis. Salomon iste rexet regisfilius habe- descripsisse ; in primo habens eam quam dieunt
batur, el obhocrecte suinmum regem regis Filium ethicam vel moralem, in secundo physicain quam
veneratur;describciis(]uanla pacis gralia ejus nuptiis dici nsserunt naturalem. In primo docel rudes. et
illucescat, qua quieie et gloria in ejus sinu Sponsa ad morum elegantiam nos eomponit, et inter com-
iiobilis delitescal. Deniquc, ut Interpretes aiunt , poueiidum nonnunquam Patremet Filium frequen cr
Salomonis noniine pax signatur, et pacalum ej:us interponil: insuper et in lilulo regem regis filium
regnum Scripturae teslimonio designatur ; cujus se appellat, ut et patris dignitas, et timor regius nos
bello manus iHgyptiaianqua.n invalido non succur- compellal. Parabolm, inquit, Sa/onionjs filii David
rit, sed potius a Dan usque Bersabee, Satan vel regis Israel. In hoc lihro rudibus et parvulis pater-»
adversarius non occiirril. « Ilabebat, inquit, pacem nam inserit discipliiiam, eum asserens qui non audit
cx omni parte in circuilu, a Dan usquc Bersabee decidere gravius in ruinara ; eum vero qui inlelligit^
 |p,f PIIILIPPI DE HAIWENG ABBATIS BON,£-SPEI IgS
sua ipsius gubcrnacula possidere, quia vir obediens A ohedientiam praeparatur (Gen. xri;; in secuntlo lsaac
debct inagis loqui victorins quam lacere (Prov. puteos fodit, quaerit aquas, naturalia perscrulatui'
xxi). In seeundo autem virum bene composi- (Gen. xxvi); in terlio Jacob dormit in lapide, inter-
lum , aetale pracditum j.im malura docei, quia est angelis, divina speculalur (Gen, xxvm); ipsum,
oiimis sub sole vanitati subjncel crealum ; el ut ail, Deum videt facie ad faeiem el salvatur. In
in eodem statu nulla pemianel genitura, sed oninc primo, fuluram sponsam, rudera adhuc et parvu-
quod est genitum, tendit ad iiiteritum ex na- lam, praeceptis moratibus, disciplinse regulis, ncxu-
lura. 105 El quoniam ea, qusc sunt ranndi.non siut rn snlutari, pascit, arcet dislriclitts, ct obvolvit; in
gradu stabili permnnsuraj sed lege inevitahili eorum secundo jani adullam a procorum fraudibus, a de-
praeterit species ct figura ; probabililer iunuil quia cepiorum nexibus liberai etabsolvit; in iertio jain
non esl talibus iiihacrendiim, sed aliud quid amplius nubilem solam soli sibi Sponsus vindicat et con-
ct saluli viciuius inquirendum. Quia vero rarura et jungil, quorum caslo conuiiercio inccsius se qtiis-
arduuin est visibilia quodanunodo non videre, hoc piant non adjungit. Recte ergo liber ille primus
cst, nullo menlis affectu visibilibus inhscrere; in praeceptorum exsecutor, appetlntur elhicus vel mo-
liujus quoque libri tilulo se regein', regis filium ralis : secundus visibilium perseculor, physicus,
appellnvit, et veltit pro imperio concionem, id cst B naliiralis; tertius invisibilium assecutor, inspecti-
Ecclesiam compellavit. Verba, inquit, Ecctesiastm vus, theologiciis, spiritnlis, quo posterior ordine,
filii David regis Hierusalem. Voluit qtiidem ul quos eo digniore excellentia principalis. In quo vidit el.
satis non allicit doctrinafcsiiavitas oppbrtuna, con- prsevidil Salomon qiinmdara virgihem de stirpe regia
ciitial ct impellat rcgis aucloritns imporluna, eos- iiascituram, summo Regi.et ejus Filio longe prae cae-
que promoveal ad locum provectiorem scienli* leris placilUram; in qtia Dei Filius lemplura sibi^
liaturaliSj uijudicent coniempiibile qttidqiiid sciunt laberuaculum, thalamtim dedicaret, ul in eo, non-
inslabile ctirsus privilcgio temporalis. In lertio vo- nullis ante certas, sed prorsus inexperlas cunciis
liimine iiiillam facil poleslatis regice mentionem, sed nuplias celebraret. Quibus nupliis ne videntttt-
ca jain scpulta sirapliciter noiuinat Salomonem; honesium vcl conveniens quid deesse, cum Sponstf
ostendens quia illi qui digne ad hanc veniunt Iectio- ainicos Sponsi, cum Sponsn dicit adoleseentulas
nein, pace dehita soporati solius Sponsi appelunt piseslo esse; et sic quaiuor velul personis ad invi-
visionem. lste quidera lector coniemplo prorsus eo cem loquenlibus epilhalahiiuni oidinal spirilale",
quod inlelligil transitivum, et osimi diligcnii cura qiiarum frequenti accessu el recessii drama texilur
didicit oppressivum; iiberiore spirilu jam locum ob- ntipliule. Virgo nul.em qtiain videl Salonion sie a Dei
linet inspectivum, a qno Sponsi pracseniia arcet Filio diligendam, el. ad hoc niinislerium, vel (si
quidquid occurrit inconveniens et nocivum. In his placet mngis) niysteriuin specialiler eligendam, illa
ergo voluminihiis nioralera , naiuralem , inspeclivain est genere nobilis, insiguis moribus, prse filiahus
seientiam comprehendil, in ipiorum primP discipli- hoininiiin speciosa, litteris sapiens, biimiiis spirilui
iinui patris fiiius, non pecuiiia.ni apprehendit; in merilis gioriosa; illa , inquam, ut landcra eam
sccundo vana esse cuiicia siib sole iranseuiilia de- nominCm, Maria esl, post Salomonem de ejus po-
prcliendit; in lerlio quaeinfra snnt obliltis, in divina stcris oriundn, quse primam hujus dramatis partera
lolu-sct ccelcslia se extendil. In priino rudis quisque occupat laetabunda. Cum enim de hiijiismodi nupliis
patris vigilantia bonis moribus informatur, in se- plurcs anle virgihem sparsim plurima sint iocuti,
cundo mundus ei visibilis mutabilitnlis merilo de- earumque pracconia el accessus prsevios exseculi;
formatur;in terlio homo ille inferior tersa facie eorum Salomon in hoc libro ad medium quidpinm
teformatur, et in sanciuarium introductus, ei quem non adducit, sed loquentem de repente prsedietaiii
videt, grata similitudine conformaiur. In primo virginem introducit.
Abraham jubentem audit, feslinat exire, ad moralem

LIBER PUIMUS.

CArUT PRIMUM. D inVesligai ; et sicul tam Salomonera qiiam caeteros

[CANT.I.] Osculeiur nie osculooris sui. Ilic prirao constnt ftitura prsenovisse, sic istam quae de ipsa
quaereiiduin oCcurrit: Cum in hoc dramate qualuor prsedicta fiierant, coguovisse. Novit igitur quia niul-
velut personse alloqueiiies iiiviceui inducantur, tifariara niuliisque modis olim Deus in proplietis
Sponsus el sodnles Sponsi, Sponsa el qiise secum fiieratprselocutus (Hebr. i), el 1,06 qtiidqtiid con-
adolescentiilse comilantur, cur in principio Sponsa ciliandis nuptiis eral necessarium prosecutus, qui
fesiinaiior prosilit ad loquendura, cum Sponso di- a diebus Moysiet longe supra, muttis rerum figuris
giiiori vidcatur id esse muneris concedendum. Veruin et verborum a-niguiatibus pr^signaverat hoc fiitu-
per boc innuitur quia virgo ignornntia non caligat, rum, videlicet in sinum virginis nuptiarum graliase
isederttdilo spiritu verba prophclariim prsecedenliuin venlurum; vult amem virgo cuncta prxsignantisi
 *E9 CO.MMENT.IN CANTICA.— LIB. I. 490
jnni silere, figuras el aenigniatalocum, ut antea, non A gentia jam percepit, sed venluri tnntiis amor meum
habere; eum qui promitiitur suam tandeni prxsenliam exspectantis desiderium intercepil, ut quidquid pro-
exhibcre, nec ab ejus aspeetu exspectanlis desiderium missivum inlellectui vel memorisejam subrepit, ut
diutius cohibcre. Quia, inquit, amori lencro non tubas et libias, sistra el psalteria, et quidquid ad
sufliciunt promissiva , sed ingravescit languor si januara foris strepit, jam quasi fastidiam, du:n iliuni
differaniur juslo amplius completiva; cum ad Ohli- solummodo ad medium volo duei, et in meum tha-
nendum quod diligo nec deheam, nec pracvaleam lamum suavius et operosius introduci. Qui ergo
iuferre COactiva, oflerre dignura arhilror verba venlurus esl, moram diutius 11011prolendat, meum
sirnpliciter praecativa. Osculeiur me oscttlo oris sui. exspectanlis desiderium dilatione iniolerabili non
Novi scripluris rclerenlibiis, ait, ad Abraham olira suspeiidal, sed promissus ab anliqno landem iit
dici, quod genles laclarentiir se in illins semine he- vellere ros descendat, nec snhttei de longinquo, sed
nedici (Gen. xn); el lioc digiium fide in Isaac ejus oplnnli propius se oslendnt (Judic. vi). Voloeniirt
filio non haberi (Gen. xxi, xxn), sed oppoNuno tem- iiI ih siuu Patris se diulius non abscondat, ul exinde
pore, in meo efficncius ndiinpleri. lsanc quoque aures meas verbosa nuntiorum freqiienlia non ob-
pntre geniiusjnm scnili, promptiis, obediens para- tundat, sed diu sufferentem nec sufferre diutius
tiis ad vietimam aclale puerili; quid nisi mcum istud B praevalentem, ampliore gfatia me perfundat, et ilia-
gatidium designavit, qttod inihi Deus nicus, antequam psu plenario lolus meo gremio se infundat. Ad quid
fierem, assignavit? Mundo autem senescente doleo enim prodesl suspensum animum tantis promissio-
quod ille qiicm dcsidero, propius iitrn aecedit, quod nibus deliniri, et effeclu prorsus nullo, quod proniil-
inissiiro niiitcndiis cilius non obedii, quod amanti et tilur experiri, cum polius languor ducat ad exitum,
optanti meum nilhi gaudium non confertur, qttod eo si sempcr sanitas absenteiur, et dilcctus diligcnii
niagis appeto, quo ei, qoi oblinet, nOn aufertur. non tandem grato comraercio prsesentetur? Oscule-
Novi Jacob dormiturum non pulvinar capiti subdi- lur igitur me osculo oris sui. Motus ille hujus acslit
disse, sed lapide supposilo lortge suavius ohdorraisse et dcsiderio poslulaniis, licet non stalim expleat
(Gen. xxvin), in quo non mihi duhium quin illc impatienlem aninium prseslolantis; adlmc additvir-
fignraliter praesignelur, qui dato mihi osculo, de' gini nunlium mittere gratiorem, qui privalo alloquio
nionle sine manibus abscindetur. In Juda Liae filio narrel Dominum propiorem. Cum autem in mullis
quem pnier senior a frairibus Vult taudari (Gen. praeccdentium multn fuerit saucliludo, in hoc multa
XLIX),a quosatis certtim est lam genefe, quara no- inventa esl lam re quam nomine forliludo, qui nar-
inine Jiidseos derivari; alius quis illo signari mihi rans praesto esse defensorem forlissiinum Israelis,-
coiivenieniitis non vidclur, quam qui Deum Palrem C digne censeri meruil specialiier nomine Gabrielis.
esse coeli, et terrae Domirium confitclur (Luc. x). Quimissusadvirginem.niitieniisexcellentiaenonohli-'
Novi Joseph cujus gratior invenitur suis fratribtts lus, noiislatforisadjaiiuam utseivilibusviiiculisp:ae-
inors quam vita (Gen. xxxvn), ex qtio factus som- peditus; sed majore liducia interioris thalami quoiU
niaior, indulus est lunica polimila (Gen. xxxix), dam veslibnlum esl ingressus, quis, quare veniat, lant
cujus castitas legilur impudentis dominae minis vel verbo «juam facie jam professus. « Ave, inquil,
blanditiis lacessila, sed objectos laqueos menle gralia plena (Luc. 1). t Miralur angelivs sibi
juvenis transtlil expedila. Ille est, ut video, qui quoque secretum virginis inaccessum, diligen-
dato inihi oscuto, veste nova et Virlutibus Varia ter percipiens nisi suo soli Domino non con-
vesiictur, et procedens Sponsus e thalamo ptures cessum: gaudetque invenire locum thalami lam
iiividos patietur; 'qui pracsenlis Vilae lnalitiam, ut serenum, ut soli patens Deo, oranem respuat alie-
impudicam fugiet merelricem, habens suramae ca- num. 107 Ave, inquil, virgo prae cunctis virgi-
stiialis, el castae honitaiis mundiliam assistricem. nibus digne lscta , dignis muneribus tolius gra-
llle esl cui rerum Doinino genu flexo caeteri se cur- tiae jam repleta : ad quam meus et omnium Domi-
vabunt, quem siellae, sol et luna, quein reges et n nus me praemisit, imo lecum jam eum esse video
principes adorahunl; qui ^Egyptum morte magis qui iue misit. « Ave, inquit, gratia plena, Do-
quam faine laboranfem mira prudentia siislenlabil minus tecum. > Putabam mitlentis imperio prse-
(Gen. XLI),et cunclis digue petentibus vilalem ali- nuntium me venire, sed imperator nuntium mihi
moiiiam ministrabit. Quid Moysen, Aaron, Josue, visus est praevenire : for^e quia virginem solain prior
quid judicum rctexam ordinem, quid David, quid vohiit invenire, ne viderer sine ipso ipsam rudem
reges caileros,*quidprophetarum singulos iiominem, el limidam convenire. jEstimo quod angelus quem
in qtiorum calalogo^nullus penilus adnotatur, qui missum Dominus jam prsevenit, in foro vel platea,
non verbo seu faclo eum, quem desidero, prscloqua- in tumullu et chorea prsedictam virginem non in-
tur? Verum, quia omues istos velui quosdam prse- venit; non fuso, acu, pecline, lana, lino, non eam
cones et tympanislrios anle misit, in quorum prae- denique delentam reperit servili opere, non lex-
ludiis necdom suam prscsenliara dedilsed promisil; trino, seii vacantem otio, vel magis.negolio spiri-
eorum prseconia jam morse impaliens non acceplo, tali , scripluris inhaireniem intellectu vel affectu
ouinia pcndo vili, eo praesentialiler non recepto. Eum sancto penitus, non carnali. Reverelur igiiur ipse'
di-
quidem venluruni illis promitlciitibus niea inlclli- quoqiie angelus sic invenlam, remotis-aFbilris
iqi PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON^-SPEI . 105
vino sludio sic intcntam,cl admirans robustam non A . viigine millum viri commercium cognilura : paratn
annorum, sed profectuum juventutem, mandntam est Domiiio virgo hmnilis oliedire, et quod sanclum
virgini mulla cum reverentia dal salulem. < Ave, iulelligil, ja.m sperat et diligit cilius evenire. Quia,
inquit, gratia plena, Dominus tecuin, benedicta tu inquit, Dominus esl quem prsedicas , et ancillam
in mulieribus (Luc. i). > Tu, inquit, tam hohesto, Domini me cognosco, impleri verbum tutim, el se-
tain modesto, sive otio, siVe negotio sic addicta, cundum illud mihi fieri jam deposco : gaudens quod
asseri digne debes in cunclis vel prse cunclis mu- immeritam bonus ille et misericors non despexit,
lieribus benedicla : et le plenam gratia tanta bene- sed clemens et allissimus, abjectam et humilem
dictio prosequelur, utnec prima similis, nec sequens nie respexil. Peracioilaque niinisierio quod tu fide-
altera cpaequelur. < Quse cum audisset, inqtiit, tur- liler explevisti, et lide satis cerln intellecto mysterip
bata est in sermone ejus, el cogitahnt qirnlis esset quod dixisli : siispensnui magis et velut inqiiicl.iin
isla salulatio (ibid.). t Videns virgo insolilam viri hsec tua proeiiuutiatio me dimisit, nec mihi quid*
speciem, expavescit, et audiens novum quiddam, quam satis est, si non praesentem eum senlinm qui
turbala uihilominus exhorrescit, quia et spiritali te misit. Ipse igitur pro se ipso alium jam non mil-
cjus otio non est vir soiitus interesse, cl nondum tni, ct animo fesliiiauti venlura nunlius non pro-
perceperat se tanla excelleniia dignam csse. Volvil B uiittat, sed polius ipse mihi opportuno jam tempore
Igilur et revolvil hujusmodi salulalio quid portendal-, piaesenieiur, ipse praesenlem praesens praesentialiter
quid assistens angelus, vel immiliens Dominus quid osculeiur. Osculelur me, inquam, osculo oris sui.
inlendal, tum necdum nianifeste secretum inysterii Fiat, inquam, in me non labiis, sed duabus naturis
comprelrcndat, el dignum videatur pavere virginem convenieniibus haecjunctura,ut unius personae ulriw
in omnibus, ne offendal. Et ait angelus:'< Ne que mirabililer sit nalura; el quas eatenus longe
tiraeas, Mnria, invenisti enim graliam apud Deuni fecit ab invicem lam culpa quain diversitas naturnlis,
(ibid.). t Non turbet, iii([uil,iinior subitusanimum jain firma pace fcedercl indivisa unitas personalisj
ptiellnrem, quoninm apud Deum invenisti gratiara Iulelligo enim quod in meum uterum plenitudo ve-
salularem; sanclura ctijus proposilum, et in le be- niel deitatis, illaesum cuslodiens meum virgineac
hcplncitum corde pavido ne refutes, cum ilte libi sigillum castitalis : et in hoc thalaino ipse Dei ITilius
Dominus, quas ego defero nunlius, del salutes. Et suavi osculo nuptiarum, in unitate personae junget
adjungil: « Ecce concipies in uteio, el paricsfilium, tluo disparia nalurarum. Fiet quidem Deus hoiud,
et vocahis nonien ejus Jesuin (ibid.). > ln luo, in- nalurae suse excellentiam 108 non contaminans,
quit, utero miras Dei Filius nuptias cclehrabil, el non consumens, sed naluram hominis polenter pu-
ipse tuus uierus eumdum Sponsum horainem gene- rificans el assumens; assumensque assumpto mira-
rabit, quem tu vocabis Jesum, suae merilo boni- bile et incomparabile dabit munus, ut scilicet as-
tatis; ipse enim populum suum salvum faciel a sumplus et assumens conjunclione mirifica fiat
pcccalis. El ail Maria : « Quomodo fiel istud, quo- unus. Unus, inquani, non vel Deus tanlum, vel tan-
niain virum iion u^iosco? > (ibid.) Cum ego, ait. tum Iiomo, sed unus Deus homo; unus Christus.
decreverim me cai-riali conjugio non nupluram, el Noii sic quidem ut Dei substanlia eoiifundalur, sed
lu ^ere astruas me in proximo filium parituram : in Deuiii humanilas assuinatttr. Haecassumpiio, haec
pace lua dixerim, modum sine dubio volo scire, quo junciura qua Deussihi voluit homiuem persoualiler
possit competenter islud, velut inconveniens, con- counire, el naturam cum iialura fcedus pacis iu
venire. Hoc profecto mirabile fulurum scribente le- utero virginis ferire vel unire, honeslo vocabulo in
geram Isaia, sed nec ille, nec alius hoc futurum praesenti osculum appellalur, quia inter discordan-
dixeral in Maria; et quia calceamentum hoc per- lcs reversa pax osculo confirmaturi Vult fgitur virgo
plexa corrigia videtur ohvolutum; lu, cui forle ul iu suo uiero Dei el hominis concordia reparetur,
dalum est, volo mihi facias absolulum. Et respon- reparata concordia incoiivulso feedere roboretur,
dens angelus dixil ei: < Spirilus sanclus superve- „ quatenus qui Deus et Filitis eral noii nisi Dei Pa-
nlet in le, et virlus Allissimi obumbrabil libi (ibid.). t tris, novo et miro genere sponsuset tilius liat ma-
Scias, inquit, nullum le virilis copulae commercium, tris. Sponsus fial, virgiiieni sibi jungens quodain
expcrturara, sed operante sancto Spiritu possibiliter fcedere conjugnli, in ejits pausans thalamo pace fa-
quidem, sed ineffabililer conccpturam, quia ilie, ctn osculo nuptinli; in ea, vel per eani generans
quidquid indecens vel dicitur, vel sentitur, a te pe- spiriiales filios eflicacia spiritali, ul lam ille, qiiani
nitus removebit, et omnem lurpiludinis aestum sc. illa gaudcat fructu et sobole filiali. Filius fiat, car-
iuterposito, Velul quodam umbraculo, prohibebii.j nem in illius utero sumens veram, iniegrara lamen
Et cuni hanc genituram Spirilus Dei sancie ct mi-* i servans prorsus virginem et sinceram; et in ea cort-
rnbiliter operelur, sanclura eril procul dubio quodI secrans sanelos quosque Deus, Dei filios et hseredes,
iiascelur; ct ex Deo, non alius quara Dei Filius; et ex ea natus homo, suos fariens cohaeredes. Ad
orietur, cum in lc Deushomo personaliter adunclur. heneficium autem istud, antiquum quidem promis-'
El ait Maria : « Ecce ancilla Domini, fiat mihi se- sionibus, re modernum, gaudet virgo el exsuliai, et
ciindum verlium luiim (ibid.). t Audilo modo qtioi manere postulnt in aclernum ; et ailendens eo bono
aiiraljilis possit fieri genitura, quo nnscaltir Deus ex; iiialtim tam sequens posse destrui qiiam veiernuii!,
 193 COMMENT.lN CANTICA. — Llfi. I. 194
vnll ul daio sibi osculo paclum ilti feriat sem-- ^, autem fiat secundum verbum tuum, qttod non tuo,
piternum. Videl enim quia ille ducit prorsus in- sed ore Domini protulisti, dum tu non os tiium, sed
conveniens et indignum , si non sit pax in- os Domini potius exstilisli, quin nec luus Angelus,
concussa , rum quis dederit pacis signtim : ett tuus praeco, tuus nuntius reputaris, sed ejus qui per
ob hoc illtim illo quasi ligamine vult involvi, quod] te mihi Ioquitur, te suum prorsus efticit, ul loquaris.
' semel
confirmatum nec debeat, nec valeat ultrai Propier quod non libi dico : Osculare me osculo oris
solvi. tui, sed de illo polius : Osculelur me, inquam,
CAPUT II. osculo otis sui, (it suo tandem osculo dignetur me
Osculelurme osculo oris sui. Os Domini, sanctus3 beare, quod tibi ori ejus concessum est verbo nunlio
quisque dicitur vel prophela, per quem suos lionii- proedicare.
nihus cogiiatus explieat et secrela : per quein nohisi 109 CAPUT III.
et revelat praelerila, et futura prsedicit, hona jubett Oseulelur me oscuio oris sui. Audiens Virgo quod
suavius, mala severius inlerdicit. Os Dominiconstatt desponSata Dei Filio, Deum et hominem parturiret,
olim Moysen exstilisse, cui videlur Deus tantami et in concipiendo prorsus virum servato proposiio
graliam praestilisse, ut hujus secreti longe ante con- nou seuliret, sed in eam elScaci polenlia sanclus
scius haberetur, et illud poslfulurum iit fidelis nun-. B obumbrans Spiritus adveniret, certa fide, spe ro-
tius loquereiur. < Prophelam, inquit, suscilabitt busta, fervens Spiritu vel amore, audilu quidem
Deus de fratrihus vestris similem mei; ipsum an- gaudet, sed gaudere vnlt plenius effectu gratiore.
dielis (Deut. xviu). > Os Doraini David fuisse a nullo> Hlum igitur spirilum lantae graliae, tantae
pacis,
fidelium dubitatur, qni spiritu prophetali prsecogni- tam suavem, lam benignum, potenlioe tam mira-
tum hoc mysierium veneratur; et ne forte, quod] biliter efficacis; qui carnis injurias procul arcens,
prsevidel, invidere cseteris'videatur, assumplo psal- propositum roborat castitatis, qui dat fecunditatem,
rerio, laudes ei et Canlica niodulaiur. < Ipse, inquit,t salvans virgineae sigillum honestalis; illum, inquam,
lanquam Sponsus procedens de thalamo suo, ex- Spiritum optat virgo plenius sibi dari, eo velut os-
jullavit ul gigas (Psal. xvui). > Ut Isaise verbum^ culo promissa sibi munera confirmari. Cesset, in-
jigna reverenlia commendetur, el non propter lo- quit, vox angeli qui lanla beneficia mihi respon-
jueniera sermo contemptibilis judiceiur; ad popu- det, el accedal propius ipse Dei Filius qui sibi
ium durae cervicis loquens, qui ad lidem facile nonj uni virginem me despondet : me langat ore
suo,
.
movetur, ut eos alliciat vel forte perterreat, os Do- cujus tactus multa gralia me perfundet, suo
mini nonnunquam se fatetur. < Os, inquit, Domini; dignetur osculo, suO spiritu me fecundet. In osculo
locutum est haec (Isa. i); > sicut aulem os Domini; C G quidem oris non fitsola exterior junctura Iabiorum,
se esse perhibet lsaias, sic et debet credi, et dicii sed etiam percipitur, et sentitur quaedam exhala-
potest niliilomirius Jeremias, qui partum virginiss lio inlernorum, quse si munda et referla lueriiit
docenle sunt Spiritu praelocuti, et ventura mysterian sapore dulcorato, suavem quasi spiritum infundit
verbo prsenuntio prosecnti. Isaias: « Ecce, inquit, osculans osculalo. Quia ergo velut de corde et ore
virgo concipiel et pariet filium, et vocabilis nomenn Fitii Spirilus eructatur (sicut enim de Patre sic et
ejus Emmanuel (Isa. vu). > Jeremias : < Faciet, ( de Fitio procedere Spiritus praedicatur) mundiiis et
inquit, Dominus novum super terram, et feminaa dulcius quo secreto nullum esse veraciler existima-
circumdabil virum (Jer. xxxi). > Denique os Do- tur : recte a Sponso, hoc est Dei Filio virgo postu-
mini ipse angelus Gabriel invenitur, a quo virgoo lat osculari, ut inlernmn gustet bonura, allracto
jam adulta et nubilis super lanto mysterio praesen- et percepto Spiritu salulari. Opto, inqiiit, ul ve-
tialiter convenilur, quam ne suspeusam reddat ca- niat el assislat propius, in quem credidi, quem
ligo vel modica nesciendi, ille el eam parituram, ett amavi, ut ille sponsus meo admissus familiariter
modum explical pariendi. Unde virgo salis certa,t in conclavi, purificet, magnificct, laelilicet osculo
|am os Domini diutius non audire, sed amoree _ me suavi : non ui tanquam labiorum extraria, ut
sesltians, oris osculum vull senlire, ut scilicet ad- assolet, fiat conjunciio, sed Spiritus oris ejus grata
venlu Sponsi graliiico, firma pace, irremota prac- mihi et suavis qusedam infusio. Denique postquam
senlia foveatur, juxla quod a propheia vel angelo,, de Iimo lerrae primum Deus hominem figuravit, vi-
tanquam ore Domini nuntiatur. < Fiat mihi, ait,,, lae spiraculum, ut legitur, in ejus faciein inspiravit
secundum verbura lutim (Luc. \). > Fiat, ul me be-,- (Gen. u), et sicut Dei lanquam manibus faclus in-
uedictam in mulierihus reddat gratise plenitudo;; telligilur vel plasmalus, sic flatu oris ejus ad
ornet meum lhalamum advenieiitis sponsi regia pul- |- vivendum temporaliler aniiuatus. Longe infra
chritudo; meum fecundet ulerum sola Spirilus san- i- Elisapus cum vellel mortuum suscitare, inclinans
cliludo; mcus ille sit Filius Dei, salus, justitia, sa-i- se jacenli, non solum inanus manibus sed et os
pientia, forlitudo. Hoc osculo sponsus ille ad mee ori voluit applicare, ut vivenlis flatu tactus ani-
benevolus se inclinet, hoc in sinu pacifico, in am-i- mam viventem reciperet, et incumbens, IIOJIde-
plexu gratifico sponsam mairem Virginem me re-:- fectiui), profectum vero defuucius acciperet (IV
clinel: hoc me deliniat, me reficiat, rne serenet, hocc Reg. iv). Longe vero allius, multo sacratius virgo
Uiesibi vendicans a cunctis obviaulibus alienet. Iiocc sibi Dei Filium praesto esse, raulto suavius,/ionge
PATROL. CCIII. 7
195 PIIILIPPl DE HARVENGABBATIS BON^E SPEI U>6
nperosius eum in osculo vult adesse, ut scili- A dam commercium efficaciaespirilalis, ut scilicet et
cet osculum impertiat, id esl sentiri faciat Spiritum illihala maneat integrilas pudicitiac etpropositi spe-
ejus oris, langal eam spiritu gratiae et efficacise cialis, et novo genere concipiat, conceptnm panat
ptCnioris. Tu, inquit, Sponse meus, Deus meus, ulerus virginalis. Hoc munus, hoc beneficium, hanc
mam niihi praesentiam dignanter impertire, da po- sola virgo ista meruit grntinm invenire, ut enm con-
sliilanli osculiini, id est tuum mihi Spiritum da ceptttrnm invenirelur non viri cognilio, sed iiifii—
senlire, lua mihi aspiratio adeo sit utilis, feriilis, sio Spiritiis praevenire, ut solo osculo, soln virgo,
et jucunda, ut et virgo juxta volum permaneam, et sola Deum possit et hominem parturire, et in ejns
lamen concipiens sim fecunda. Aspira, inquam, partu tam diversa, lam dissona sonoro miraculo
mihi, non soliim ut cum caeteris laborem fingere va- convenire. Sentiens autem Sponsus ille devotam im-
leam in prseceptum, sed osculare virginem, ut vir- palientiam acstuanlis, aurem suam non declinat a
gini prse caeteris oscuto des conceptum : tuum in desiderio et precibus invocanlis; et eam, quae sua
me osculum mira, et mirabililer operetur, ut et est, miserieordiam, suum vetus consilium apud se
Sponsse fecunditas, et Matri virginitas singulari pri- diutius non retentat; sed aceedens propius amanti
vilegio conservetur. Vos igitur in hoc audilorio lam suavius se proesenlat (02). Praesental, inquam.etop-
cinucs quam singuli qui astatis, si de verbo audilo ^ tatum vehementer osculum dat petenti, dato osculo
digne el reverenter quidpiam cogitatis : attendite, ampliorem fiduciam dal loquenti', ut scilicet staiim
diligiie et osculum, quod porrigit Filius Dei Patris, velut explelo negotio non recedat, sed quae ccepit
et singulare merituni, et solenine miraculum tanlae semel toqui, fidncialiter jam procedat. Sic nimirum
nialris. Quse sciens el sentiens nuptialis oseuli sa- et vos, fratres, nostis aliquolies cvenire cum duo e
cramenta, nil requirens aliud, sive quovis alio non diverso videntur pariter convenire; si minor majo-
conlcota; ad oblincndum illud velut principaliter ris promerelur gratiam invenire, major in principio
est intenla ;etob hocin principiose.rmonis illud sibi dignatur minori osculum imperlire. Quo percepio
prsecipue postulat impertiri, ejus suavitatein, ejus minor longiore fiducia roboratur, ut quidquid di-
eflicaciam diligens experiri. giium ducil, exinde audenler eloqualur : el qui
CAPUT IV. sensit illius benevolenliani ad osculum porrigen-
Osculetur me osculooris sui. llle, ait, quem diligo, dum, fidentior jam et promplior redditur ad loqueii-
quem prae cunctis eligo, mihi inirabititer conjuuga- duin. Virgo itaque percepta Sponsi praesenlia, con-
lur; suo mihi osculo, suo mihi Spiritu inlerna sua- forlala oscnlo nuptiali, sciens malrem se-fuluram
vitas effundalur; ciijus ope el opere mea carnis in- Q infiisione Spiritus utero virginali, aliquanlo fidentior
legritas muniatur, et in me Verbum carni, Deus quasi a precibus se avertil, et ad praeseiilem
honiini personaliter unialur. Videte miraculuin Ma- Sponsum dignis laudibus se convertit.
tris Domini. Virgo Sponsi osculum accipit, osculan- CAPUT V.
tis Spiriliim percipil; et in oscnlojam mater con- Quia meliora sunl ubera sua vino. Reclc, inquit,
cipit, duin opcranle Spiritu conceptum recipit. Quod advenlum luum multo supra proraissum lempore
nimirum et angelus Gabriel anlea praedicavit, cum prseoptavi, luura advenientis raihi osculum dari
ei supervenire obumbrantem Spirilum nimttavit postulavi, quia novi el persensi, non carnis ducta
(Luc.\); evangelista Malthaeus (cup. i) postea con- sensu, non meo docta spirilu, sed divino, longe
tirmavit, cura factum recolens, matrem virginem esse meliora ubera tna vino. Cum in osculo Sponsi
commendavit. < Invenia est, inquit, habensinutero non ubera, sed, ut videtur, lahia persensisset, et ob
deSpiritu saucto. > El infra : < Quod enim incana- hoc commendare, consequenier labia, non ubera de-
tiiin esl.de Spiritu sancloest(U>irf.). > Hancgratiam, huissel, quid sibi vult quod hic labiorum non meino-
hanc eflicacinm virgo desiderat sibi dari, ciiin a riam faciens, non sermonem, velut simplicilate
sponso tam sigtianler poslulat osculari : optans in erronea facit uberum ineniionem ? Denfque non
osculo exieriora Sponsi osr.ula non senlire, sed in- D sponsorum, sed sponsarum solent ubera commen-
ternum illius Spiritum eiflcacera ei gratiam effu- dari, qma virorum uberibus constat pueros non
tire. In quo lypo, sicut nostis, cura altario prsesen- lnclari; et sicut ducimus digna laude ea quse novi-
tainur, etsacrantessacra mysteria, ipsi quoque Do- mus frucluosa, sic eadcin recle carent quae siue
mino consecramur, quia tanti merito HO oflicii fruclu permanent oliosa. Caelerum unicuiqne quo-
sanclo Spiritu jam replemur, dignum ducil religio ut dammodo naturaliter est inserttim, ut eo seposito
asiautes pariter osculemur. Osculemur, inquam, quod ei estpenitus inexpertniii, ad illud seconver-
non ullabia labiisconfuridamus, sed acceplam Spi- tat quod ei familiarins est coniperlum, id in exem-
rilus graliam aliis relundaraus ; et qui sacro eidem plum ducal, quod ejus est arti vel oflicio non incer-
mysterio assistunt huiniles et intenii , operante lum. Sic nauta loquens, prospera quseque rerum,
Spitilti.osculodesignantefiantpariicipessacramenii. vocat auras placidas, acquor siralum, velum forte,
Vult igitur virgo a Sponso dari sibi arrhas osculi remiges et carinam ; adversa vero, venlos rapidos,
Iiuplialis ; vult Spirilu oris ejus percipere quod- tumens fretum, aquas dcfluas in senlinam. Miles

(62) Allusio ad Malth. xiu, 52 et Caiilicorum vn, 13.

197 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. L 198
quoque in omuibus ferc quse diligit verbosari, ca d\ exemplura tenuerunl regtilam veritalis. Ilnlicut qui-
trahit in exempliim quae oflicio compelunt mililari, dem haereiici,liabenl falsi Calholici vinuin nequam,
et vix in ejus ore sonat nisi lancea, gladius, scutum, qno menle perdita, pede fracto, vel fideivel nioriiin
galca vel lorica; quse et si ad praeliandum reddit ei varios corruunt in errores; et forma simili corrum-
noniiunquam limor degener iuimica, tainen ad lo- ptiut ct abdticuni pnrvulos auditores. Hahet eiinm
qiieiidum familiari consuetudine stinl amica. Quid Judnicus poptilns, hnhel et genlilis vinum, quo uter-
etiam scholares clerici nisi libros, vel auctores que ncquiler debrialus, errore misero tenetur et
s&culariumloquunlurlillerarum ? qtiid religiosiores calignl; cl ad lapsura praecipiiem nonnunquara trahit
alier alierum ei instigat. De qualibus pulchre qui->
quique nisi testimonia proferunl divinarum? quid
denique nos pauperes ioquimur, nisi quae nobis a dain poela ail(63)i
pauperibus vel auctoribus vel lutoribus sunt im- .... occurrit digna relatu
pressa.nos, inquam, quibus el nobilium dignitas el Pompa; senem potum pota trahebat anus (64)*
copia est divitum inaccessa? Igitur quia Virgini, Judsea el gcntilitas dicuntur non immerito se-»
quse sunl mulierum familiariter innotescunt, qua- nuisse, cum utrUmque ab anliquo constet populum
rum uberibus infantes parvuli grandiuscule puere- r, exstilisse, quorum quisque invenitur contenitis
pro-
scunt: Sponso loquens,ei muliebriasimpliciler assP : priis caereraoniis rion fuisse, sed frequentcr devius
gnavit.imo feraceni illiusgraliam nobis uberihuscom- in errorem alterius pertransisse. Nunquid non vo-
paravit. In quo etnos a verborum sensu removet lit- bis gentilitas malepola Judaicum populum trahcrc
terali, innuens ea esse inlelleclu gravida spiritali, videhntur, cum ad colendos deos, rhodis illum qui-
dumSponso attribuit quod iu sponsa est eo facilius, hus poterat, horlabatur; el ille satis miser ebrietaie
qtio propius, invenire, quod prorsus novil illi coni- simili tenebalur, ducemque praccedentem ut bos
paraliouis lanlum gratia convenire. Quia meliora dtictus ad victimam sequebalur? Cujusmodi pompam
sunt uberatuavino. Noveral quidem virgo.etin libris Tidens sibi occurrenlem Elias, non potuit sustinere,
legerat anliquorum, quod jtistusiJob privatus sub- quin vet ridens succenseret, vel succensens festi-
slantia, orbalus sobole filiorum (Job 1), a ptanla pe- narel eamdem obviam deridere, ut el duces erro-
dis usque ad veriicem duro verbere sauciatus (Job neos castigatione irrisoria feriat ne prsecedant, et
11),insuper etuxorisexprobratione moleslissima fa- auditores devios verbo casligalorio, ne succedant.
ligatus : tandem salis aegre, satis misere conque- < Accedens, inquit Scriptura.EIias ad oronera popu-
rilur el revolvit, quod a tnntis eum malis opporluno liira, ail : Usquequo claudicalis in duas partes? Si
tempore mors praeveniens non absolvit. Quare, in- (C Dominus est Deus, sequimini eum; si auieni Baal,
quit Job, non in vulva miser ego mortuus exspiravi, sequimini eum (/// Reg. xvm). > Et infra : < IIIu-
egressus exuiero, curnonstaliiiidignovitampericulo debat, inquit, prophelis Baal Elias dicens : Clamala
terminavi; cur ad augmentum miserise supposilione voce raajore, Deus enim est, et forsitan loquilur,
genutimconfortalus, cur ad ejusdem cumulum tandem aul in diversorio est, aul in itinere, aut certe dor-
(111) uberibus sum laclatus (Joft m)? > Exislimo, mit, ul excitelur (ibid<). > Necsolum Jadsei suasiono
ubera quibus Job dolet et conqucrilur se lactatum, pestifera et errore Genliliuin seducuntur, sed et Gen-
longeducens meliussuper malremsuam se fuisse pri- tiles nonnunquam in Judseorum stipersiitiones et
niilus ablaclatum, non lac saluliferum, non vitalem ineplias inducunlur; et Judsea invelerata malis,
ei alimoniam infuderunt, sed venenum aspidis, seu gemilem miserum solvi a vinculo non concedit, sed
vinum, in quo est luxuria, profuderunt. De quo te- male pota potum, cseca cacciimad extremam usque
gistis : < Fel draconum vinum eorum, et venenum foveam antecedit. Qnorum porapam in Evangelio
aspidura insanabile (Deut. xxxu). > Vinum islud seu non lam risorie, quam censorie Dominus exsecra-
venenum, ipsa est persuasio et doctrina, quam dis- lur, et eis Vaefulurum eo terribililer, quo veraciter
seminat ct diffundit perversorum pravitas serpen- comminatur, ul cum aiidierint ejus duros mouitus et
"
tina, quoc suos auditores reddit ebrios el seducit, veraces, vel einendali, vel inexcusali reddantur tam
et a lide in errorem, a juslUia in injusliliam deviat duces praevii quam sequaces. « Vae vobis, ait,
et inducit. Quodpropter in jEgypio, psalmo teste Scribae et Pharisaci hypocriue, qui circuitis mare et
(Psal. LXXVII), percussit Dominus vineas iniquorum, aridam, ul faciatis unurn proselytum; et cum fuerit
et in suo Moyses cantico accusat vineam Sodomo- faclus, facitis eum filium gehennae duplo quam vos
r-um(Deut. xxxn); quia jEgyptus et Sodoma vinum (Matth. xxin). > Hujusmodi pompam ipse eliam
inisceiil suis discumbenlibus venenosum, perversi- Paulus iuluens, non ridere, sed zelo ferveus, tenax
tatis formam, doclrinam maliliae, iter injustilix lor- justi, noxse impaliens, visus esl abhorrere, ut voce
tuosum. E regione apud Jeremiam laudes filii Jo- libera, nec Petro parcerel qui prior et dignior inler
nadab meruerunl (Jer. xxxv), qui praeceplo Patris aposlolos videbatur, eo quod in hac pompa errore
audito vinum hujuscemodi non hiberunt, dum eorum limido praevius habebalur. Nolebat enim isie ut ilte
mentibus non seductorum sensu, non consensu per- vino turbido potaremr, et eum male potum lurha
dito dementatis, juxla Patris lam mandaliim quam aeque turbida sequerelur, ne ex bac pompa non so-
(65) Vide Prov. vu, 7, etc. xiv, 18. (64) Ovidius, lib. i Fastorum.
199 PIULIPPl DE HARVENG.ABBATIS BONJE SPEI 200
lum risus, sivc irrisio gigiieretur, sed el veritas A . tuentes formae Iaquco comprehendit; sinistro fffit-
Evangelii (quod fas non es!) indignum pericuhrai gna dicens, quos jam lenet, efftcit erudilos, beatos
pateretur. < Cum venisset, inquil, Cephns Antio- auditores; contemptores vero docens nullatenus
chiam, in faciem ei resliti, quin reprehensibilis impunitos. flaec ubera Sponsi meliora vino perdilo
ernl (Gal. n). > Et infra : < Cum vidissem, ait, quis non dicat? quis, nisi vino ebrius, asserenti vir-
quod non recle ainbularenl ad veritatem Evangelii, gini conlradical? cum vino damuatorum poti simul
dixi Cephse corara omnibus : Si tu, cum Judaeus sis, et polantes, non tam curranl, quam corruant obcae-
gentiliter et non judaice vivis, quomodo gentes co- cnti; poli autem Sponsi uheribus, sint beali? < Bea-
gis judaizare (ibid.). t Allendens Paulus lam prse- lus, ait, quera lu erudieris, Domine, et delege tua
viiun quam pedissequos erroris nubilo debriari, et docueris eum (Psal. xcm). >
apud eos satis pure verilalem evangelieam non CAPUT VI.
servari, grave ducens in piaculum, nec impiiniluin Quia meliora sunt ubera lua vino. Denique in
ferens, in inedium mox prorupit, et exlensa cor- peclore Sponsi thesauri sapieniise et scieniiae recon-
reclionis virga pompam reprehensibilem inlerrupil. dunlur, qui prudentibus el sapieniibus hujus saeculi
Quod eliam dignum relatu idem Apostolus judica- pcnitus abscondunlur; et qui secreta eorum lam
vit, et Galatis loquens, id inter caelera jucunde et mullis grandiusculis tempore lanio celat, procedens
memoiiler replicavii, forle ut non solum Galalse, Sponsuse Ibalamo, bonitale, quae sua est, parvulis
sed et nos ejus raagisterio cognoscamus, quid et jam revelat. Siquidem auctis relro saeculis in ipso
majores nobis, et nos quid majoribus debeainns. thesauri incomparabiles lntuerunt, sed assumpta
Debet enim minor majoris vitiis et erraiibus IIOII came virginis, velut de peclore papillae lurgenles,
consensum; sed, si in illo grave quid et intolera- mirabiliter ertiperunt, quse non arcntes guttas, sed
bile fueril deprehensum, arguat necesse esl eulpse rivos et flumina profiidernnt, et sese pleno cornu
odio, zelo juslilioe gralioris, eo diligenlius obser- quibusque digne accedentibus infuderunt. Quodpro-
vato, ne quid inlerserat lumentis procacise vel ran- pler et virgo post accepium osculum, stalim a
coris. Debet autem major minoris admoniiionem Sponso, lanquam valefaciens non declinat, sed in
non tumenti supercilio faslidire, et (Tignecorripien- ejus pectore, proficiendi gratia se reclinat; et adhi-
tera Monvelul aucloritalis privilegio referire; sed bens eo capacius, quo avidius hauritorium purae
iiure benevola monilori, vel polius 112 eJ"s mo- mentis, potatur, saliatur ubertate grata uberiim el
uiiis obedire, si lamen constiterit charitati ea vera- fluenlis. Ibi scientinm, ibi snpientiam profundo con-
ciieret humiliter deservire. Hoc nimirum vino quo Q ( silio pluribus occuliatam, alto desiderio sitit, et
vel Cephas, vel quisque deviat errabundus, el in sentit -sibi manifestius revelalam; et jam, sicui
pompa vel prsecedit vel succedit claudo vestigio nu- angelo, sic prophetis prioribus inconsultis, incum-
tabundus, ubera sponsi virgo dieit et asserit melio- bens sola soli, irahit, juxla Job (cap. xxvm), el
ra, experimento sciens non externo solum audilui, allrahit sihi sapientiam de occullis. Faltor, si non
sed interno quoque guslui gratiora. Ubera sunt et ille Sponsi discipulus quem dilexit, de ipsius pe-
Sponsi forma el doctrina, exemplum et verbum, cloremanare sapienliara et scientiara inlellexit, cui»
vila etsermo, quibusfovit et aluittanquam lacte par- in Coena posilus non lam vino et epulis malerialihus
vulosaudiiores; pavit et roboravit, ut pane et cibo acquievit, quam supra pectus Jesu inter ipsa ubera
solido grandiores. Ob hoc quippe el puer natus esl, grato accubilu requievil. Ibi Verbum vidit manens
tit parvulis congruum se praeberet, el aetate profe- in sinu secretissimo Dei Patris (Joan. i), vidit Ver-
cit, ut se virum profeclioribus exliiberet, i.i omni- bum carnem factum in virginali thalamo Sponsae
bus quacgessil et dixit, ducens et docens parvulos matris; vitlit thesauros sapientiae etscienliae clari-
aul majores, prout ad capiendum parva seu grandia tate sibi conspicua luminosos, mundi prudentibus
se reddiderint prompliores. < Procedens enim e el sapienlibtis supcrfuso qtiodani velamine lene-
thalamo foriiia prac filiis horainura speciosus (Psal. D brosos. Vidil, inqunm, nec invidit, non omnibus,
XLIV),> doctrinae salutaris incomparabili plenitudine sed fidelibus revelare, et calamus scribae vclox
copiosus; formaeprius merilo non solum Virgini, sed scripto memori commendnre, ut auditor imelligens-
et nobis voluit complacere, verho posimodiim et ad ejusdem arcana pectoris ditigat aspirare, et a sua
doctrina omnes, qui tamen dociles fueriut, edocere. meriloruin inopia, in illa thesaurorum prsesenlia re-
Nam quia ejus verbo non salis dignam volumus spirare. Ad hanc non accessit Porphyrius, Arisi«j-
obedieniiam exhibere, primam cujus faciem sui teles, Socrates, sive Plalo, non primus, non secun-
meritocogimurabhorrere, ccepit, ut legistis (Act.i), dus, non de coelo cadens lertius ille Calo; non deni-
Jesus facere el docere, ul faclorum tanqtiam ille- que quisquis abhorruit»caecalus malitia gralise novi-
cebrosa specie nos attentosetbenevolos advocet et laiem, lenens et retinens suoevel scientiac vel
sapien-
adducat, et illectos suaviter in suum audilorium lise vetustatem. Quorum scienlia non sauare, sed
fortiter introducat. Dextro velui ubere magna fa- inflare veraci judicio
prsedicalur (/ Cor. n), sapien-
tiens, commendabilem se ostcndil, diligenlius in- lia vero apud Deura gravis esse stultilia judicalur;
 COMMENT. 1N CANTICA. — LIB. I. • 202
201
in qna lamen fixi manent sensu nescio veriialis, A treni voluit virginalem. Verilas esl qua voluntatera
semetipsos seducentes quodam privilegio veiustalis. istam lelici opere consummavit, dum < Verhum caro
E quibus unus (64 *) : faclum est (Joan. i),t et Deus homo in virgine mi-
Qui properanl, inquit, nova musla bibanl; mihi rabililer habilavit. Misericordia est qua mundum
[fuhdat avilum subire pcenas merilas non coegil, sed ad delenduiti
Testa merum. eas, terapus hoc, has nuplias, virginem lianc elc-
Non mustuni novaegratiae de Sponsi pectore lucu- git. Veritas est qua tempus electum adveniu suo
lento, sed fundi sihi optaus vinum erroris velus de feliciter illuslravil, qua eleclam virginem operante
vase lutulenlo, cujus eo acceplior, eo sibi perfeclior Spiritu fecundavit. « Misericordia, inquil, et veritas
videfur suavitas, quo eam et usus conlirmavil, et obviaverunl sibi (Psal. LXXXIV;. > Ut virgo digna
avila sanxit antiquilas. Al vero miistiira novnm fieret, misericordia praecucurrit, ut vero mater fial,
quod a vasis veleribus non potest sustineri, illi bi- veritas mox occurrit; et non sicut a nobis culpse
banl qui properam, qui procedenlem e thalamo merito viriutum fit discessio vel excursus, sed iu
sponsum diiiguul intueri; qui inonili ab angelis illa fit earum grata convenienlia vel occursus. Ven-
inslar paslorum veniunt feslinantes, quem vident, turo sponso locum prsecurrens misericordia prae-
"
quem diligunt H3 non premenles silenlio, sed paravit, noxia procul arcens, virtulinn floribus tha-
feslino praconio iiuntiantes (Luc. n). Ad quem lamum adomavit; eoque adornaio sese pariter veri-
nemo prius, nemo perfectius inventus est prope- las prsesentavit, quae Deum in virgine juxta propo-
rare, quam illa quae meruit venienti suum uleri situm ineffahiliterhumanavit. Estigitur misericordia
Ihalamum pracparare, quse recumbens in ejus pe- Dei, erga Virginem volunlas promplior et affectus;
clore, liausit el sensit ejus scientiam et sapienliara est el veritas, ejus voluntatis adimpletio vel effec-
gratiorem, sensu, sententia, errore philosophico tus; cum non merila, sed raisericordia oflicit virgi-
meliorern. nera graliosam, el jam plenam gratia reddit veritas
CAPUT VII. gloriosam. Scriplum quidem et praediclum lcgisiis :
Quia meliorasunl ubera lua vino. Possunt et Sponsi « Quoninm misericordiam et veritalem diligit Deus,
ubera ejus, misericordia et veritas appellari, quse gratiam et gloriam dahil Dominus (Psal. LXXXIII). >
in Sponsa et nialre virgine constat specialius ope- In virgine Deus misericordiam et veritatem diligit
rari; quibus nec debet, nec potesl lex data per operari, cum electam gratis vult vere de gratia
Moysen coaequari, licet bona et suo lempore possit gloriari, cum eam purifical dono incomparabili gra-
necessaria judicari. < Lex enira bona est, si quis ea r tiae spirilalis, et eam laetificat singulari privilegio
legilime utatur (/ Tim. i). >At vero iu legequaedam glorise specialis. < Respexil, inquit, humitilatem
vini austeritas invenitur, qtiaeoperatur iram, gratiam ancillae suae ; el ex hoc beatam me dicent omnes
nou largilur, quae dentein pro dente, oculum pro generationes (Luc. 1). > ln respeclu humililalis mi-
oculo vult auferri (Exod. xxi), repercuti ferienlein, sericordem gratiam commendari, in prsedicalione
niaxillam alieram non offerri (Malth. v, Luc. vi) bealitudinis veracem gloriara vult signari, quia et
Lex quidem jubet multa, jubei magna, sed in lucem ancilla humilis fit, donis gratiae copiosa , et civitas
obscura non producit, si quid vitale profert, tena- regis magni de te digne dicimus , gloriosa. Recte
cem paleara superducit, mentes caecas onerat, cer- igitur virgo ubera sponsi vino dicit meliora , quia
vices duras aggravatet obtundit, gratiae lenUalem , nulli ante contulit quaevis antiquitas , non hoc se-
suavitatem Spiritus, non infundit. Lex bene pro cum atlulit censoria legis austeritas , ul veuiret in
merilo dat lemporalia vel promittit, delinquentem virginem misericordia, veritas nasceretur ut plena
cruciat, pcenas meritas non remitlit; severum judi- fieret gratia, etincomparabili gtoria Isetaretur.
cium, gravem justiiiam operatur, nescil misericor- CAPUT VIII.
dinm, gratis elsinepretio non placalur. Quis talem Quiameliorasunt ulieralua vino,fragranliaunguen-
sugat uvam, et non dentes ejus durius obstupescant? D fis oplimis. Recumbens virgo in sinu sponsi, recli-
cujus gustus et palatum non boc hauslu gravius nans se in pectore, inler ubera requiescens , a fo-
amarescanl ? ubi sine misericordia regnat ira , ju- rensihus sequestrata , internis et secrelioribus ac-
dicium exercetur, cuin digne misericordia super
quiescens; mira senlit, guslat suavia, nou palato,
iram et judicium exaltetur,? (Jacob. n.) Atlendens sed cordis experienlia laelabundi, sensu gaudet sua-
ilaque virgo mandata legis quse quodammodo popu- vium suavi fragrantia se perfundi. Habent enim
lum deceperunt, dum sine spiritu graliae dura et uhera Sponsi non potum lactis simplicem, sed un-
importabilia praeceperunt, ubera sponsi laudat, quae guenla, confectiones miras, rerum medicinalium
gratius eam et suavius exceperunt: < Me, inquiens, condimenta, quse collecla el confecla 114 preiio-
Domine, juxta Psalmum , me lua misericordia et sis admoduni speciebus , paucis erant praecognita,
veritas susceperunt (Psal. xxxix). > Misericordia nulli plene exhibita cunclis retro saeculis, vel die-
eslqua ccelorum Dominus intrare voiuit thalamum bus. Interna quorum abundantia a parvulis quibus-
liuptialem, Patrera habens ingenitum , habere ma- que et laclenlibus non hauritur, sed eam Sponsa
(64') Ovidius, lih. n Dc arte amandi.
203 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBO&E SPEl 204
virgo plenior gratia, profectu grandior pnesentiali- ^ sensisse.et doctus per Spiritum de illa mysterialiter
ter experitur, in cujus thalamo facla est ipsa un- prsedixisse,cum itli se in veslibus vnlde bonis, Jacob
guenlorum compositio velmislura, ipsi priuslonge ejus filius praesentaret, et paternis naribus odor
et amplius, minus vero et posterius nobis parvulis vestium suavissimus aspiraret: < Ecee odor, in-
profutura. Cura enim misericordia et verilas , ut quil, filii mei sicut odor agri pleui, cui benedixit
praedictiini est, sibi invicem occiirrernnl, prudenter Dominus (Gen. xvu). > Huic agro data esl novae
et sollicite quasdam velut species collegerunt, quas benedictionis incomparabilis sanciiludo, et ob hoc,
nllatas e diverso in unum fasciculum coegerunt, ex consequenter florum, et fructuum, et odorum inde*
arte pigmentarii in unguenta suavissima redege- ficiens picniludo, quam de Ionge percipiens, exsul-
runt. Inler Deum quippe et hominem antiqua tanslsaac admiralur, Virgo de prope senliens, et
discordia versahaiur , eo quod injusiilia hominis , reipsa experiens, ineffabiliter gralulalur. Ab illa
Dei justiiise nulla convenienlia jungebatur : spon- vero et per illam ejusdem fragrantiae sensus vel le-
susque adveniens justitiam attulit, dedit pacem, nuis ad nos venit,vix tandem perveniens.quia longe
gralo fccit osculo jungi praeviam et sequacem: posilosnos invenit, invenlosque reddidit suo tain
< Juslitia , inquit, et pax osculatae sunt ( Psal. felices quam hilares de advenlu, nec noslro lamen
LXXXIV).) Cum enim eum qui injustus fuerat, collala B merilo, sed ejusdem Virginis inlerventu. Elsi enim
juslitia fecit justum, cessil discordia, quae inier in virgine composila hujusmodi sunt unguenta,
justum diu inveterata fueral et injuslum , et slniim nou tamen apud cam angustis tinibus sunt detenta ,
pax succedens, quia in justificato nisi justum quid- sed ad remotiores abundaute gratia devenerunt et
piam non percepit, diu desideralum inventaejusti- tactu odorifero , el odore salutifero nos unxerunt,
tioededit osculum etaccepit. Ad Deum ergo jusium Quod aulera unguenla dicit pluraliter, non un-
pacem habuit justus homo , miraque assumptione giienluiii, innuil quod in nobis non unuin genns
faclus est Deus homo : Deus, inquam, assumens , mali siugulariler esl inventum, sed languores muU
suam jusliiiam dnns assumplo, suo tamen assu- tos,'multas infirmilales noslra sibi miseria compa-
menlis vigore justitiae non consurapto. Porro sicut ravit, quas medicus adveniens ungueutis medicina-
obyiantes sibi misericordia et veritas confeclionein libus asporlavit. < Vere, inquit lsaias, languores
faciuntvel unguenlum , sicjusliiia et pax invicem noslros ipse lulit, et infirmitates nostras ipse porla-
osculanies , quoddam niliilominus condimentum , vit (Isa. LIII). > Vere tulil et abslulit, portavit et
quo salus vel saliibre datur procul duhio lenimen- asportavit languores noslros, noslras infirmiiates ,
tum, ei quem Samarilanus suum misericorditer le- „ quaemultse et variae non unius unguenti laetum seu
vaverit in jumenlum (Luc. x). Denique in thalamo fragrantiam exigebant; sed alise et alise , aliis et
Virginis velul in mortariolo convenerunt, et con- aliis unguenlorum mcdicaminibus indigebant. Nos
ventu grnlissimo unguentum vet unguenta salis vero qui mulla acgriludine laborantes ad discendum
utilia eonfecerunl; Patris praeccplio, verbi praesen- salubria non vacamus, quos premit vel hebetudo
tia, umbramen flaminis : auris obediens , iides con- ingenii, vel lorpor faslidii, ut parvam in iltis dili-
stanlior, et caro Virginis. lstarum specierum in genliam apponamus ; nos, inqtiam, quse infirmitas,
vase ficlili, rusticana non fit confusio , sed docta quo unguento indigeat, ignoramus : et experti mor-
nianu et arte medica quaedam contusio , quibus in bos muiliplices , in curandi scientia caliganius. At
iiumero el mensura el pondere congruo distributis, iile nosler medicus intra suam solus proesidens of-
unguenta pretiosa et dutorum miligatoria et repara- ficinam, congruam unicuique parnt a-gritudini me-
loria sunt salulis. Quorum confeclio lantae nimirum dicinam, suoque artificio non vult passira languidos
ct fragranliae vel odoris, ut Sponsa, cui datur gra«- interesse, nec transire ad eos arlein vel scientiara ,
tiac beneficium amplioris , delcctetur et miretur sed prodesse. Verumtameu quanltim 115 in seipso
suavitalem odoriferam ungueuiorum , quac non so- potesl quilibetexperiri, cui sanando medicus curam
lum bona sunt, sed oplima procul dubio meliorum, t) diligit imperliri; tria post invicem unguenta ad nos
Etsi enim antelegem, et sub lege plurima siuit in- ille visus esl protulisse, ct per ea nobis aegrotanli-
venla, quae devotae fidei meriiis veriuniur inedici- bus opportunum remedium contulissc.
lialiter in unguenta, quae Deus, honoriira semper Primum quidera mordax et asperum, durius nos
amans, legilur odoratus, el creditur multo.tiessua- concussit, et yelut a foris liniens quamdam inlerio-
yiiaiis odore grntissimo delectatus, lameu ista, de ribus gravedinem mox incussit, morbumque diu
quihus seruiQ est, omnium esse oplima preceden- inolitmn turbans el removens augraentavit, ei quasi
tiuiii, experitur, quse proxi-na thalamo, v«l quse tolura siiiiul sensui et noliliaeprsesentavit. Quoprse-
magis esse llialamus inyenitur. In cujus lerram seulato fremuil et iiigemuil mens iniqua, vixscmetr
Deus ex ore proprio misit spulum (Joan. IX), el ipsam ferens , dum novissima replicat et antiqua,
itiirando satis modo nulli supra vel infra simili fecit punctaque el compuucta, duris iniquitalum recor-
liilum, cujus laclus etlinitio lumen reddit ab anti- dationibus se obvolvit, et inter spinas et iribulos
quo nativitatis tempore j.aui negaiura, et suavis fra- cogilatiorium accusantium, aut etiamdefendenliuni
grantia demulcet ineffabililer odoratum. Hanc sua- se provolvit. Sic mens lurbata ccepil t uam stalim
Vfiiu fragrauliam longe supra lsaac crcditur prac- lurpitudincm abhorrere, suse mcrito faditalis ipsa.
205 COMMENT. 1N CANTICA.— LIB. I. 206
sibi vehementius displicere; suo ipsius odio nova j\ ul carni spiritus imperans, agat el redigalhanc sub
quacdam et contraria pristinis atlestari, et quae anle eo, ipse aulem majori oblemperans, unus spirilus
placuerant, mutalo judicio detestari. Haec unguenli sil cum Deo. Quis in liujus corporis facculenlo gur-
fragrautia inslar poculi timorem horridum intro- gusiio misere constilutus, quis tantis malignorum
duxit, quo luslratis venarum mealibus ad salubrein spirituum maculis yel decipulis obvolutus; sic pro-
vomilum nos perduxit, ul libero faslu seu faslidio licisci valeat ab hoslium occursantium minis vel
respuentesvilioruni pristina blandimenla, quaepritis insidiis absolulus, si non fuerit iioc tiiigueiilo con-
lucra falso putabantur, reputaremus veraciter de- forlalricis gralise delibutus ? Quis vel ohjecto pessulo
trimenla. Hocodore tactumse ille pcenitens innue- diflicultalis nimiae non resiliat ab iiigressu, vel im-
hat, qui laborans in gemitu Iectum suum lacrymis pedimenlorum occursu multiplici non deficial in
abluebat, cujus oculus respeclu culparum a fiirore progressu; si uriguenti hujus odore tam suaviter,
Judicis turbabatur, et se inveterasse inler suos i«ii- lara eflicaciter non langatur, ul sicul incipiens, sic
micos salubri vomilu falebatur (Psal. vi). Non enim el proficiens non fraugatur? Denique novit quisquis
hene conveniunt, nec in una sede morantur odor et proficientiuin recte seriera invesligat, quia quem
felor, sed cura laxalis pergratiam naribus unguenti Paler diligiiFiliura, corripit' el castigat {Ilebr. xn);
pretiosi odoradmittitur, consorlii ejus impaliens vi- g nec vult eum bseredilalis proraissseadeplo beneficio
liorum fetor emittilur; et quo ampliore vehemenlia gloriari, qtiem non permiseril muilis ante passio-
haec potio salubris ingeritur, eo fluxu largiore et iiuni iribulalionibusflagelbri. Qtiod si vitiqrum, aut
exilu laxiore faeculentiauequaraegreditur. Estenim flagellorura imputsu juslus cedit pautulum et vacil-
odor ille « vivus et eflicax et penelrabilior omni lat, odor eum unguenti hujus occurrens cilius refo-
gladio ancipiti, et periingens usque ad divisionem , cillat: eumque lanta suavilas collidi et ruere non
animae ac spirilus, compagum quoque ac raedulla- suslinet in defeclum, scd manu supposita fovet
runi, et discretorcogitationum et inlenlionuin cor- et promovet ampliorem diligentiiis.ad profeclum.
dis(//£6r. IV). > Etobhoc, cum devola medici sol- Quodpropter eum niala iuiminentia' non retrahuht
liciludine opporlune, imporiune cuipiam est irapres- penilus ab incceplo, sedejus tabores et agones fingit
stts, cum aegroli lacsos fines tam polenter quam gratia riusericorditer in prsecepto : el queni permil-
niisericorditer est ingressus : non meatus venarum, til algere et sudare, suo miserentis consilio, pcsi
iioii medullarum latebrae vel recessus, non denique sudorem, sanitate repromissa confortat, el eflicit.
a planla pedis usque ad veriicem locus est ei aliquis fortiorem.
inaccessus. Currit ergo el discurrit, et hirundinis 116 Tertium vero unguenlum placat mare, iram
inore circuiens pervagalur, profunda quaeque et abs- C temperat, sedat ventos majestate,manu serenat motus
condita censoris vice et acumine perscrulalur, et animi lurbulenlos; complanat viam, lenel de^tram,
quidquid invenil contrarium vitae, culpae obnoxium, gressus firmat, et velut porlii jam invenlo sccurum
dedituui vanitati, forli scopa congeril, etcongestum eflicit et confirmat. lu seipso enim viator fortis
egeril, locum praeparans saniiaii. quodammodo jam serenus, ab incursu vitiorum, vel
Secundum porro tinguenlum spiral salubrius, a consensu degeneri feliciter alienus, uniius patien-
lenioris beneficii datodorem, vivendi spem reducit, lia, certam velut fiducialiter et humililer jam prae-
inducit et amorem, ut aeger se senliens fasce gravi sumit. Cui elsi qusevis adversa post tergum suh-
posilo relevari, jam melior.a speret, in spe diligat murmurant et insistunl, ei tamen in facie, efficaci
operari. Ad hune odorem languens anlea spiritus protervia non resistunt, dum oblitus quaeretro sunt
reviviscit, revertente appetitu vitales epulas con- concupiscil etdeficit in alriasola Dei (Psal. Lxxxiu),
cupiscit: refeclus cibo graliae, gaudel vires neces- conversusque ad eura toto affectu, oplal, velut jun-
sarias reparari: manusque dissalutas et genua de- gere faciera faciei. < Exquisivit te, inquit, facies
bilia roborari (Isa. xxxv). Proinde ampleclens af- mea faciem tuam, Domine, requiram (Psat. xxvi). >
fectu prono munus gratiae conforlanlis, exil ad opus _ Ilujus odore tactus adversa quaiibet, vel non seniii,
suum, gratum habens exercilium laborantis; ma- vel inania repulat, diicil pro riihilo, non corisenlit,
nusque a torpore explicitas vigilanter exerit ad tantoque desiderio ad anteriora sestuat quae jam
lahorem, audit et obaudit, ut eat, et fructum faciat sentii, ut aure surda.lranseat quidqpid dissonai et
gratiorem. Oblilus quse relro sunt, attenlius operam dissenlit. Fremant ergo el instrepant minis aut ver-
dat virluli, casligat corpus suum, et digne subjicit beribus qusevis temporaliler nocitura , blandiantur
serviluli (/ Cor. ix); et quse prius amara vel forfe fraude, mendacio, prece, pretio profiilura : quid
impossibilia videbantur, vice versa eo facilia, quo isle, nisi certum iter jucunde et foriiter ohlinebii,
salubria repulantur. Inde jejunia, vigilias, conlinen- etveltit desupercilio montis infra lalranlibus illu 1
tiam, patientiam amplexatur, majorum consilio regi Aposlolicum respondebit: < Quis hos separahit a
et subjici congruum arbitratur; carnis voluptatibus, charltate Christi? Tribulatio, au angtislia, an fames,
imo et propriis volunlatibus amore justi renuntiat, ut an nuditas, an periculum, ari glndius ? Certus sum,
sibi corpus suuin el seipsum Deo subjiciat. Hunc quia neque mors neque vita (Rom. vni). > Quia
enim in nobis Deus ordinem vult ieneri, sic inlra igitur tanta illum confirinat perseverantioc certi-
justara legehi et lerminos posilos singuta eoerceri: ludo, utnon curei quid obstrepatquasvis adversaria
207 PHILIPPI DE IIARVENG.ABBATIS BON^ SPEl £08
forlitudo: illud sibi reposilum jam videlur praemiuni A. quse fecinius nos, sed secundum suam misericor-
obtinere, quod promissum perseveranlibus conslal diam salvos nos fecit (Til. ui). > Cum salvare Deus
indeficiens permanere. < Cursum, ail, consummavi, dispouit irameriios, pust iram, hujus misericordiae
reposita esl mihi corona juslUioe(// Tim. IV). > Et recordatur, per hoc vel propler hoc nomen, sive
ilerum : < Spesalvi facli sumus(/Ioin. vui). > Hujus oleum, indignoset miseros miseralur; hujus virtute
unguenti suavitatem odoriferam quis experlus, fit norainis noslros procul abigit iniraicos, liberatos a
futurorum lanquam prsesentium non incertus, tan- viliis uos sibi redigil in amicos. Quoditle, qui diu in
tamque de virlule forliler etsuaviter prolicit in vir- via peccalorum sleterat errabundus, visitante gralia
liitem, ut speret, et speratam, quasi dalam leneat jamsperat, jam sibi promillillaelabundiis.scieiisquia
jam salutem. Primura ergo unguenlum nequitiam ex ejus pcenilenlianonsuntDeidona,vocationoncon-
fennenli veteris expurgavit, secundum novo con- fertur, sed nomenet oleum misericordiaecunclisme
spersionis munere merilorum azymos praeparavit, ritorum WJ liquoribus superfertur. < Nam dedit
tertium epulanles cerlo sanitalis reddilae privilcgio illi nomen quod est super omne nomen, ut in no-
confirmavit. Primum , gravi lersorio , hauritorio niine Jesu omne genu fleclalur; el oninis lingua
sagaci doniuin vertit, evertil et senlinam; secun- confileatur, quia Dominus est Jesus (Philip. n). >
dum, aegraementi conforlnlricem infudit niedici- —Ideo ille pcenilens : < Propter nomen tuuin, inqtiit,
nam; lertium, spem certiorein reddidit ne ultra vivificabis me (Psal. CXLII).> Et adjungit: < In mi-
casuin timeat et ruinara. Proinde priiniiin dici po- sericordia tua disperdes ininiicos nieos (ibid.). t
test purgativum , secunduni vero confortalivura , Et iu alio psalmo : K Propter iioiiien luuni, Do-
tertium aulem confirmalivum, quia primo aeger mine, propitiaberis peccato meo (Psal. xxiv). > Cui
quisque viliorum fsecibus eraundalur; secundo , spei, cui asserlioni, nec ipse Domiuus coniradicit,
grata lima et labore oplata sanitas reparatur; sed per doclura Spiritu lsaiam raisericorditer hoc
tertio, et prsusenlium munerum humili quadam lseti- pracdicit, ul hoc audilo pceniteus pracsuinnt am-
lia, et futurorum cerla fiducia mens in proposilo pliore (iducia conforlari, ct sciat in quo debeat
confirmatur. Ilis unguentis Virgo sancta Sponsi eo salubriler, quo veraciler gloriari. < Gloriabunlur
ubera senserat abundare, et eorum graiiara non cnini in te omues qui diligunl nomen luum, Do-
apud se, ad modum invidorum; clauso spiraculo mine (Psal, v). > De quo nomine per Isaiara : <Pro-
relentare; sed foras devotis et huinilibus odorem pter nomen, inquil, nieum, longe faciara furoreui
suavissimuni propinare, ejusque beneficio mentes meum (Isa. XLVIH).> Propter nomen, aul oleiim
prius aridas meritorum copia saginare. Qtiia vero r quod misericordiae fundit rorem, ab his qni me-
ad lanluni htijus odoris beneficium humanis viribus rueranl, suum longefacil judicium el furorem; qui,
lion venilur, si venions, non divina manu et adju- si non Salvalor, si non raiserator et misericors ha-
torio pracvenitur; demonstrat virgo qtio niunere ad beretur, quid miser quisque, nisi juste juslitia ejus
illud sine dubio veniatur, ut eo demonslralo, au- intolerabili premerelur? Sed quid esl quod oleum
diens el non diligens, inexcusabilis habeatur. dicitur eflusum? Quandiu oteura lenetur in vasculo,
vel nescitur, vel quanta sil ejus gralia el utilitas
CAPUT IX. non senlilur, quia, etsi omniura cognilor eam nie-
Oleum effusum nomen tuum. Nomen Sponsi est dicus ipse novit, non lamen scgrotanles, quorura
Jesus, quod vocatum est ab Angelo priusquam in adhuc sanandis vulneribus non admovit. Aliquando
utero conciperelur (Luc. \). El quis hoc noraen vel tanquain in vase signalo hujusraodi oleum teneba-
intellexil verius, vel amavil sincerius, vel conve- tur, cum Filius Dei apud se bonus quidem el mi-
nieiitius prsedicavit, quam ipsa virgo mater, rui sericors hahebatur, habens revcra miserendi pro-
primo Angelus nuntiavit: < Ecce, ail, concipies in positum in affectu, sed nondum plenarie laetificans
titero et paries lilium, et vocabis iiomen ejus Jesura miseros de effectu. In vase, ut videtur, hoc oleum
(ibid.). t Jesus, Latina lingua Salutaris dicitur, vel P voluit contineri, cum occulto judicio angetis super-
Salvator. Secundum opus suum, est et nomen suum, bientibus noluit misereri, cum eos vel a casu prae-
et ex re noraen habet, « ipse enim salvum faciet veniente gratia non avertit, vel eosdem posl lapsum
populum suum (Matih. i). > Recte ergo Jesus dicitur, subveniente misericordia non converlit. Illis autem,
qui populisalus erit, cujus < nomen quicunque invo- qui sleterunt, dedit oleura hoc senlire, quos ne
caveril, salvuserit(Joel. u), quia et devote invocanli simul caderent, dignatus est misericorditer custo-
dcxtera Domini dat virtutem, et digne confilenti, dire, augens eis et apponens lam elHcax hujus olei
exauditor faclns est in salutem (Psal. cxvu). Hoc lenimentum, ut ah eo acciperent cerlum standi et
iionien Sponsa oleum dicit, eleos autem Grscce, indectinabite firmameulum. Caeterum quia hoc su-
Latine misencordia est, quia quod ille Jesus vel pra nos, nihil ad nos perlinere forsitan diceremus,
Salvator .ohiit noster esse, non noslra hoc justitia, si non et nos ejusdem olei beneficium sentiremus;
sed illius misericordia dedit esse, dumtiongea facie imo si non largius et profusius ille ad nos vas pa-
jllius nostrum meritum nos projecit, ille vero nos lulum inclinaret, et effuso penitus oleo velut lota
revocans, ea, qute sua est, miserieordia salvos fecit. ad nos misericordia decliuaret. Hoc enim el noslra
Umle Aposlolus : i Non ex operibus, aii, jusiilix uecessilas, et illius exigere boniias videbalur, e!
209 COMMENT.IN CANTICA.— LIB. I. 210
ampliori miscriaeamplior misericordia conferalur; \ qui non prius hujus nominis fide proficit iu virtu-
el quia non esl distinclio quin Judaeos et gentile; tem. < Non esl, ait, aliud nomen sub ccelo, in quo
peccatum multiplex colliget et confundat (Rom. x), oporteat nos salvos lieri (Act. iv). > Non est ergo
ul putrescat jugum, utrisque tota hujus olei facies qiii ab hujus olei vero lumine se abscondat, cum
se cffundal. Quod Propheta in Spiritu praevidensei in lines orbis terrae potenter ejus radius se effun-
deprecans : < Deus, inquit, misereatur nostri, iltu- dat; illumineique venienlem onmem hominem in
minet vultum suum super nos, el miserealur nostri hunc mundum (Joan. i), qui tamen obstinala ma-
(Psal. LXVI).> Quid sibi vult, miserealur, et mi- lilia non reddiderit se immundum. Novit quippe
sereatur? Adjungit: « Ut cognoscainus in terra viam quisquis aures audiendi dono graliae feliciter est
luani, in oinnibus gentibus salulare tuum (ibid.).i sorlitus, uovil omnis fide hujus nominis prudenter
Quia, inquit, tam gentes quam Judaei peccavimus, eruditus, quia Chrislus iapis esl angularis Judaeo-
et non est distinclio, ad utrosque necesse cst haec rum et gentium copulator, ipse caput Ecclesiae,
olei perlingat effusio, ut digneris nos Judaeos ad unus Dei et hominum mediator; os noslrum et caro
eum, qui via est, propitius revocare, et cognosca- nostra nuptiali commercio, consortio naturali, ipse
mus pariter tuura iu oranibus gentibus salulare. unctus et ungens proximos virtute el gratia spiri-
Oleum clausuin in vasculo, vel conclavi angeloi B tali. Quod oleum sive noinen, longe laieque tara in
sanctos servat; oleum vero effusum dispersos ele- Judseis qunra genlibus sic effudit, cuin in eorum
ctoinin honiiiiti111nianipulns coacervat : el mise- cordiibus illius dilectio se diffudit: ut primo in Ju-
ricordia, quoe ad protegendum sauos intra cosli dacis Christum apostoli veraciter faterenlur, in
sancluarium se abscondit, incliualo vase ad sanan- genlibus consequenter multi eodem chrisrante lini-
dum acgrolos horaines se- effundit. < Domine, ait, renlur. Requisili quippe aposloli qiiem Filium ho-
inclina ccelos tuos et descende; lange niontes et minis homines dicant esse, respouderunt non om-
fumigabunl (Psal. CXLIII).> Qui slantibus angelis nium verbum vel seiiienliam unain esse, et snper
plenum misericordiae vas propinat, ad medendum lioc ad extremum eorum sensu diligenlius requisito,
in terra aegrotis hominibus vas inclinal; et quod in tam pro se quam pro caeteris, Pelrus sermone re-
eo teneri videbatnr, manu larga vel prodiga jam tulit erudiio : <Tu es Christus. At ille : Bealus, ait,
effundit, et mulium miserandis, multam misericor- Simon Bar-Jona, quia caroet sanguis non revelavit
diam superfundit. Cujus tactu medico lumores noxii tibi, sed Paler meus qui in ccelis est (Mallh. xvi). >
detumescunt, reprimuntur aculei, dolores vulnerum Postquam atilem hoc oleutn sive nomen fluxit mi-
lnansuescunt; instar fiiini, superbarum mentium sericorditer in Judaea, ejusdem effusionem excepit
vanitns evanescit, pulso morbo rediviva saniias in- ^ eliam Idumsea : et in ea calceamentum suum Chri-
valescit. stus adveniens sic extendil, ul amicos redderel,
CAPUT X. quos alienos erroris merilo deprehendit. Qui cum
Oleum effusum nomen tuum. Nomen Sponsi, exciperent nomen tantum fixa fide, spe procul dubio
Christus esi; Christus autem unctus dicitur, ec non inani, ab eodem Chrislo dicti siint geueraliier
quod unxit eum Deus oleo laelitiae prae consorlibus Chrisliani, et quisquis in calalogo fideliura digniis
suis (Psal. XLIV).Non solum unclus, sed et oleum exstilil contineri, sicut esse Christianus, sic nomine
dici potest, eo quod sua virtule a noxio flegmate voluit el censeri. Recte ergo noinen hoc non infu-
nos emungit, marcentesque et aridos suavi gratia sum, sed effusura potius appellatur, eo quod non
nos perungit. Nomen quippe Christi intelleclu con- Judaeo tantum, non Groeco speeialiter assignatur;
gruo definilum, docet Deum et hominem persona- sed cum illi primura hujtis fide nominis glorienlur,
liler counitura, et unum Christum eflici miranda remoliores quoque ab eadem exclusi gloria non
el incomprehensibili vi juncturae, quamvis Dei et habentur. ln omneni eiiim terram hujus nominis
bominis longe dissimiles sinl naturae. Nam sicut sonus ivit (Psal. xviu), et ad fines orbis lerrse ejus
anima rationalis et caro corruptibilis hominem - effusio pertransivit, tam remoiis quam proximis
facit unum, ila Deus assumens et assumptus homo, impeniens beueficiura salutare, qui tamen dilexe-
Chrislum nihilominus reddil unum (65): et cutn runl lidem operibus adornare. Nam quicunque fi-
utriusque naturse inconfusa diversitas habealur, in deles ab orlu ad occasum.ab aquilone usque ad me-
ipso tamen Christo personae unitas praedicatur. ridiem sunt dilfusi, iiomine Chrisliano vel Christi
Cujus fides norainis si super nos ipsius miserentis oleo sunt perfusi, nec est ab aliquibus, terra, inari
aspersorio sit effusa, si a nobis diligalur concrelio vel spatio quolibet interclusum, sed ad omnes, qui-
tialurarum, personae unitas inconfusa : quia raullo bus Deus misereri voluit, esl effusum.
chrismate et mirando cbarismate aflluit et abundat, CAPUT XI.
jucundos prorsus efficit, dum virtulum meritis nos Oleum effusum nomen tuum. Nomen Sponsi, Deus
fecundat. Hoc aulem oleum sive nomen , jam non esl. Cujnsmodi nomen Paler filio credilur infudisse,
angustis 118 Judsese finibus est inclusum, sed ad cum euin cosequalem, coaeternum sibi dicilur ge-
lines usque orbis in nalionibus est effusum, nec in nuisse, cum ingenitus genitura dedit naturalitcr
eis quispiam se venire recie existimat ad salutem, Deum esse, et huic dationi non nisi Dcum voluil iu-

(65) Afhanasius in Symbolo.

211 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONyE SPEl 212
teresse. Nam sicut quidquid Deus est, ita quidquid \ ciei suae abscondilo nos abscondat. < Vere, inquit,
stibstantialiler duclum est ab illo, huic pleuius est lii es Deus absconditus (Isa. XLV).Deus Israel Sal-
infiisiim, non principio, non fine, iion loco, 11011 vator. Absconditus esl, cum in sinu Patris ab hu-
terapore quispiam esl exclusum ; et a quo csse mano tonge iutuitu se recondit, expositus vero,
habet, ab eo sibi esseutinliier est coiicessuin, quod cura ex ulero matris in salulem Israel se effundit.
omui crealurae est naturaliter inaccessum. lpse Absconditus, cum in Deo Deus nobis faciera suam
aulem qui Deus cst, suum quodaininodo, lanquain velat; exposilus, cum venisse ut suum salvet po-
oleum, nomen fudit, cum angelos recens faclos pulum se revelat. In abscondituni semper angelt
ignoraiuiae nubilo uon confundit, sed a quo facti ardent prospicere, effusum et exposilom jam ho-
essent, lnrgienle ipso qui fecerat, perceperunt, et mines amant diligere, et quos corruplivi fasce cor-
Palrem simul et Filium Deiim esse unum insepa- poris aggravatos nondum optabilis lcnet absconsio,
rabililer acceperunt. Nec solum iu ccelestibus fusio jam ferveniesspiriiu hsccolei reddii effusio. Quod-
hoec augelos erudivit, sed in lerram quoque ad ho- propter Virgo cum dixisset: Oleum effusum nomen
ni.iies eadem eruditio pertransivil, Judaeamque in- luum, subjunxit: Ideo, elc.
signivil noliliae divinae certiludo, ei in Israel est ™ CAPUT XII.
accepla hujus lam pracclari norainis mngniludo Ideo adolescentulm dilexerunl te. Quia, Liquit,
(Psal. LXXV).<Adorate, inquil, eum, omnes augeli nomen tuum lanquam oleum effudisli, duin proce-
ejus; audivit et Isetata est Sion (Psal. xcvi). > Quem denlem e thalaino non solum te horainem, sed et
in ccelo angeli Deum el Domiuum venerantur, ejus- Deum esse veraciler docuisti: hanc doctrinam Dei
dein el in terra cives Sion audilo nomine gratu- docibites nequaquam neglexerunt, sed quem prius
lanlur, et in illo populo celebralur Dei nomen, nescierant, te innovalo spiritu dilexerunt. Quos
oleum viget fusum, etsi adhuc inler genles am- iion errore, sed prtidenter adolescenlulas nominavit,
piiore gratia non effusum. Cum vero diu desiderata in quo affecluosam diligcntium teneritudinem de-
venit temporis pieniludo, qua divini consilii nobis signavit, quia haec selas et amat lenerius, el se
iunotuit altiludo, missus a Patre Filius, in Vir- ornal curiosius, et satagil frequentius, vaga oculis,
gine, et ex Virgine voluit humanari, et sic nomen discursibus inquieia, slare sibi nesciens, duni est
quod Deus est, lam in geniihus, quam Judseis ejus aviditas inexplela. Quos ergo non deformat
plenius divulgari. «Stiaut, inquil, gentes, quia silus noxise vetustaiis, inlernaui quorura faciem
iiomen libi Deus (Psal. LXXXII). > <El adorabunt, non exarat ruga prisliuae pravitatis, quorum ocu-
iiiquii, eum oinnes reges; omnes gentes servienl r lus non caligat, non dens labilur, vox querula non
ci (Psal. LXXI).> Cui ei? Adjungit: <Ante solem rauccscit, gressus non labat tremulus, spina senio
permanet nomen ejus (ibid.). > Quae utilitas in hoc non curvescil, sed hujusmodi posilis calor viget,
nomine? < Et benediceulur in ipso omnes tribus vigor animi juvenescil; ii profeclo ad amandura
terrae (ibid).t Quod est nomen istud? < Benedictus vehemenlius inardescunt, moram ferunl gravius,
Dominus Deus lsrael (Luc. \); t et benedictum deliciunt suavius, gratius elanguescunt. Denique
nomen majeslatis ejus. Nomen humilitalis ejus, adolescenlulae dum voli finem desiderant oblinere,
Homo esl; nomcn vero iuajesiatis, Deus est eis quos diligunt sludenl curiosius complacere, et
(ibid.). > De quo Apostolus : < Qui esl super omnia ut sese reddanl illorum conspeclui gratiores, niiun-
Deus benediclus in saecula (Rom. ix).> Deus iste lur summa cura, summo studio videri pulchriores.
manens in siuu Palris el lucem liabilans inacces- Danles ergo vel conservaudse, vel acquirendae ope-
sara, ab illo, vel cura itlo aequalitatem habens, tam ram speciei, apposito sibi speculo slatum suaecon-
angelis quam hominihus inconcessam, anle par- siderant faciei, et adgaudentes bonis qtioesibi ad-
luin,119 Virginis suum inter paucos voluit no- esse perpendunt ex natura, quod illa minus conlu-
inen fundi, post partum vero ampliore impelu pas- lit, vigili supplent cura. Quo aulem pulchriores sese
Sim omnibus jara effundi. Quem enim abscondilum D oblulerini ad placendum, eo placitiores reddunlur
naibnes gentium nesciebant, pauci vero Judaeorum ad gignendum, quia quae in oculis sponsorum am-
iocii Spiritu uleuiiquo sentiebant, postquam in pliori pulchriludine jiicundantur, gratius ab eisdem
fine temporum ulero Virginis est infusus, per vicos muneranlur osculo, complexu fecundantur. Una
el plateas in aquae siinililudinem esl effusus. <Sicut qualium manu speculum sollicita anprehendens, et
aqua, inquit, effusus sura; et dispersa sunt oirinia qualis sit, in eo diligentius deprehendcns; genuit,
ossa mea (Psal. xxi). > Instar aquse ad communem quia corpus quod corrumpitur auimae speciem de-
omnium nolitiara se effudit, cuni in nostris cordibus coloral, et lerrena inlinbitnlio grnvnre sensum
ejus charitas se diffudit, cum suorura dona cha- mullis dedilum elnborat (Sap. IXJ. Quein pressum,
rismatum dispersii, dedil paupieribus, cum eum sed forle non oppressum, ut restitual tam juslitiae
qui confirmal, angelorum panem, dedit hominibus. quam saluti, castigat corpus suiim el digne subjicit
Quem ergo Isaias longe supra dicit absconditum, servituti (/ Cor. ix); amoris intuitu non pericultiin
effuso lanquam oleo jam videmus cunclis exposi- non mortem refugit suslinere, tergit quidquid ma-
lura : e.pobitum quidem ut saualivum acgrolis culosum sponso existimat displicere; frontem vult
olcuni supcrfundat, absconditum ut sanalos in fa- csse caiididain, genas tcneras subrubcre,.labia ve-
613 COMMENT.1NCANTICA. — LIB. I. 214
recundiam, verha modestiam redolere : totam pror- A vei ea mediante sponsi nolitiam pleuius assecuii.
stis faciem nova gralia reJucere, ut ei digne placeat quam apostoli qui anie et post Christi passioneui
cui vult se probabilem exhibere. Cum vero probabi- cum ea diutius conversali, ab ipsa liequentius au-
lem se el amabilem exhibuit tersa fronte, facie dierunl Verbi mysteriuni incarnati. li < omnes,
lain jucunda, iaboris hujus et amoris merito non inquil, perseverantes erant unanimiter in oralione
inansit infecunda : sed fecundante spiritu, alvo cum Maria malre Jesu (Act. i). > Unus quorum pr;e
concipiens genilali, sponso genuit filios verbo el caeleris ejusdem virginis curam egil, et ex mandato
opere spirilali. Quibus et ait: <,FiIioli mei, quos Christi in illius obsequium sedule se redegit; eique
iterum parlurio donec fornietur Christus in vobis ut matri filius obsequentem diligentiam impertivit,
(Gal. iv). >Et illud : <In Chrislo Jesu per Evange- et in sua receptoe provisoris ministerio deservivil,
lium ego vos genui (/ Cor. IV). > Altera quaedam Ipsa vero cum Joanne vel caeteris tanlo tempore
adolescentula cum fervcret, et in ipso fervore fixam conversata, quis penset quo affectu eosdera fueril
et stabilem manere se sponderel, infirmilati suae amplexala, qua eos cura sluduerit, quae prius et
digno satis judicio non intenta, rudis adlmc et in- perfeclius noverat edocere, et mirandum tam con-
sufficiens paulo fidentior est invenla : «Domine, ceplus quam paruis sui ordinem frequentius et in-
inquil Petrus, tecum paralus sum el in carcerem et B culcatius receusere? Quae enim in se alto et ineffa-
iu mortera ire (Luc. xxu). > Et ille, cujus erat, bili consitio completa pervidebat, non assisteutibus
sicut coetera, sic et ipsum Petrum melius nosse, sibi, non hujusmodi adolescentulis invidebat; sed
sciens illum velle qttidem quod dixerat, sed non in earum auribus gaudebal illorum frequenter re-
posse : « Dico libi, ait, Pelre, non cantabit hodie minisci, volens eas pariter indultae sibi graliae par-
gallus donec ler abneges me nosse (ibid.). t Et quo- ticipium adipisci. Proinde eiim dixisset: Ideo ado-
niam ad defeclum penilus deveniret negatio difli- lescentulw dilexerunt le, addidit : Trahe me, etc.
dentis, si non manum supponeret polens gratia CAPUT XIII.
miserentis; volens Pelrum non soliim a lapsu leme- Trahe me; post te curremus in odore unguenlorum
rario resilire, sed confirmalum postea spirilales tuorum. Cum ad lantam virgo excellenliam eveha-
filios parturire : < Ego, ail, rogavi pro te, ut non tur, ut dono gratiae ad Sponsi osculum proveliatur,
deficiat fides lua, et tu 120 aliquando conversus ex hoc quidem laUitiam et spiritalein fiduciam sibi
coiilirma fratres tuos (ibid.). > Infra qnidem divinse sumit, de suis tamen viribus quidpiara non prsesu-
respectu misericordiae visitalus, et spiritus insnf- mit. Sicut enim velle bonurii, suo merito non con-
flali ampliori munere roboratus, ad diligendum _ cepit, sic illud perficere, nisi ab alio, nou accepit:
forlius, ad persistendum firmius idem ipse Petrus et a quo tolum hahet quidquid utile et expelibile
incanduit; et amoris merilo fortioris ab ipso spouso sibi novil, ab ipso trnlii postiilal posl ipsuni, cujus
audire promeruit: < Simon Joannis, diligis ine plus obsequio se devovit. Non est quippej nec intendil
his? Pasce oves meas (Joan. xxi). > Aposloli ergo, sic esse agilis, ut prsecurral, ad hoc nitens solum-
virique aposlolici non immerito adolescenlulae no- modo, et hoc sibi suflicere judicans, ut postcurral;
minantur, quae in hoc dramale comitari Sponsam ad quod ipsum suo ipsius judicio non praevalet nisi
Virginem prsedicantur, quas reddit adolescenlulas, tracta, nisi fasce infirmitatis propriac non retracta;
non dierum paucitas, non aeialis, sed fides ferven- nisi in ea quae anle sunt suavi Spiritu gratiae sit
tior, amor impatiens, indullae gratia novilatis. Pulso impacta, et ad ea quse retro fJanle nequam Spirilu
eniin errore qui dispersus lale fuerat in Judoea, non redacta. Ab ipso igitur post ipsuin trahi postu-
praedicanlibus Pharisacis quia Christum non pro- lal non invila, sed carnis adhuc eorruplibilis com-
duceret Galilsea; et quia juxta ipsos credi nullale- pede praepedita, cujus etsi forlitudo jam forte
nus dignum esset, ut fabri fllius fraler Jacobi Chri- promplo in spiritu salis firma, caro tamen haturali
stus esset (Malth. xui; Marc. vi), qui magis apud quadam gravedine aliquantulum est infirma. Eum
ipsos non de bono opere, sed de blasphemia lapides Q ergo quem diligit, sequi spirilus promptus ardet,
merebalur (Joan\), et quia cum essel homo, Deumse oplans stimmopere ut eum caro justo amplius non
usurpatorie fatebalur; pulso, iiiquam, hoc errore, retardet, sed sicut Deo amal spiritus virginis ad-
adbtescentulis fidei novitas est collata, et quam haerere, sic ab eodem spirilu nihil injurium caro
sponsa prius secreto liauserat, ad apostolos deri- valeal extorquere. Nonnullos enim voluntas prom-
vala. Mihi, ait Sponsa, nomen luum Deus, luum ptior ad fortiora provocat et attollit, sed eosdem
mihi oleum se infudit, cum ros luus vcllus meum, infirmilas carnalis revocal el emollit; eosquo mol-
cuni tua divinitas me perfudil, cum in me tolum lilie gravi vel praecipitat in defectum, vel saltem
Deuin, Verbuin Patris, Dei Filium inlrospexi, et ipsa provehi nequaquam palitur ad perfectum. Cujus-
tota plena affectu plenario te dilexi. Me aulem re- modi miseros quos miseria nexu retrahit molliore,
pleta, ad eas quaejuxta sunt oleum hoc refusum, et quid nisi necesse esl trahi el atlrahi spirilu for-
ut capi valeat, adolescentulis est effusura; et quod tiore, ut pressa et oppressa mollitie nequiter relra-
infusum niihi, cum non possent capere, negtexe- henlis, tandem praevaleal inaniis miserans attra-
runt, effusum sibi fervente spiritu dilexerunl. NuIIi hentis ? < Ideo, inquil, atlraxi le miserans (Jer*
tjuippe camdcm virginein familiarius sunt secuti, xxxi.)> Est el ille tractus nou quo jam caro cogivui
215 PHILIPPI DE HARYENGABBATIS BON^i SPEI 216
obedire, sed qui polius invenilur ipstim spirilumJ \ innovatis. Virgo tracta et allracta est loroquodara
delinire; tractus, inquam, longesuavior inlernaecu- caeteris inconcesso, quo Sponso et Auclori adhacsit
jusdam voluptsjlis, ciim spiriius deleciatur gusiu corde penitus indefesso ; sursum ducta et evecla,
et amore gustatse veritalis. Cujus loco sponsa mater sancto Spiritu tam forliler, lam suaviter obum-
grato desiderio vult terieri, eoque ad ea quaespiritui branle, ut Deum concipial natura jus inolituin rele-
sapiant, suaviter promoveri; et ab eorum suavilate ganle. Qui vero concipitur, ipse est cujus velociter
nulllis leuiporalium inquietationibus abslerreri, sed sermo curril, qui saliens in montibus, colles tran-
lola a serena facie ejus quem diligit, absorbeii. Ctijus- siliens ut gigas caeleris antecurril (Cant.n), ad
roodi facies si amanti vel ad modicum ostenda- qiiem sequendum Virgo Irahi necessario se perpen-
tur, si 121 ostensae reclo judicio defaecalior ocu- dit, quem non nisi naliva tarditate posita compre-
lus intendatur , ostendens et intendens, lantae dile- hendil. Quis autein vel invenilur paratior ad tra-
ctionis vinculo colligitur, ut diligens ad dilectum liendiiin, vel agilior reddilur ad currendum, quam
nexu indissolubili perlrahatur. Trahatur, inquam, Virgo, cujus caro a peccali est prorsus onere levi-
non violentia, non molesiia, non limore, non tracti gata, tractuquc levigante Deo trahenti mirabiliter
vel (rahenlis odio, sed amore ; tractu illo, quo adiinaia ? Sic vero tracta virgo, quod nulli nlteri
alumniis trahitur post nutricem, quo vel palrem B ' novit dalum, jam currit, jam proficit, jam lendit
lilius, vel filia sequitur genilriccm, imo tractu quo festinatius ad optatum : docens et ducens fcrventes
diligens in dilectum, eo gratius, quo suavius defe- adolescentulas ad perfecluui, licel nutla quanium-
tiscit, dum oblinere desiderat, et desiderare insa- vis agilis parem veniat ad profecium. ldeo forte
liabiliter concupiscit. De quo per Osee : < Traham, Virgo trahi se singulariter poslulavit, cursuram
inquit, eos in vinculis charitatis (Ose. u). > Et vero non solam, sed una cum caeteris aflirmavit,
traclus respondel: < Adhaesit anima mea post te quia ipsara specialiler eligendo in Malrein Dei Filius
(Psal. LXIO.> Sic nostra virgo trahi oplat el po- ad se trnxit, sed ipsa sibi sola fructum hujus operis
stulnt post dileclom, ut sciticet diligendi et se- non conlraxil. Ex eo enim quod ad praerogaiivam
quendi ille sua gralia det effectum : et affectuoso matris est singulariter subiimata, sequeniibus ado-
amore post sponsum sponsa, mater posl filium in- lescentulis non parva uiilitas est collata ; dum
candescnt, el non carni caro, sed Deo anima fortius eamdem imitari digne virginem studuerunl, el ad
adhaerescat. Sicut enim gravari se cujusdam morlis diligeudum sponsum pro suo quseque modulo cucur-
recolit delrimento, cujus olim adhaeserat infelix rerunt. < Currebanl, inquit, duo simul, sed Joannes
aninia pavimento ; sic ista, qnia posl osculum prsecucurrit citius Petro (Joan. xx). > Et atius:
Sponsi non diligit nisi vitam, posl ipsum per quem " < Siccurro, ait, non quasi in incertum (//Cor. ix). »
vivni trahi se desiderat non invilam, sed affeclu Curremus, inquiunt, in odore unguentorum luorum.
alncrem, ferventem spiritu, meritis expeditam. Et Odor unguenlorum, suavilas spiritualium est dono-
quoninm sic tracta, sic adjula non expedil ul rao- rum, quam cum electi quique sagaci perceperint
retur, nimirum trahenlem claudo ista vesiigio non odoralu, non eara caeteris invidentes, sed gaudentes
sequetur, sed prompto gradu, passu agili, pcdecon- polius comitatu ; ad eam, vel magis in eam fesli-
cito cursitabit, el ad cum, cui stispirat, expedilo nant cursu alacri devenire, moram non ferentes, et
itinere feslinabit. Curremus, ait, in odore unguen- vix differentes quod prscsenserint invenire. Noslis
torum luorum. Pluraliter dicit: Curremus ; cum canibus naturaliter convenire, ul quod etiam oculis
singulariier praemiseril : Truhe me. Si me ad te non vident, concedanlur naribus prsesenlire, et si
traxeris affeclu et gratia speciali, ut me gratam usu venatorio digne fuerinl instituti, discurruut,
eflicias el beatam osculo nuptiali, ut et mundes et festinant, latrant, clamitant, donec fueriut assecuti,
fecundcs sponsam spiritu principali, ut novo et inex- qualibus Paulus dicit: < Sic currile nl coinprehen-
perlo genere partu gaudeam virginali; si ine, ait, datis (// Cor. ix).,> Quod si quis nare sagacior un-
sic traxeris, jam non sola ego munere spiritali, ctum quid seiiserit vcl unguentum, tanta aviditnle
sed mecum adolescenlulae gaudebunl quodain be- hnusli odoris sequilur blnndimenlum, ut ab eo non
ncficio geuerali, ut me scilicet praecurreutem pro promissiones, non minac, non mors denique revocet
Siiomodulo devotius imilenlur, et post te, quem ueque vila, cuncla pro damno reputet, ut solirm
diligunt, mecum una currere praedicentur. Itaque lucrifaciat concupita. Quanta vero pensatis in sua
me primani, me praecipuam dona osculo, trahe ipsorum pleniuidine sunt unguenta, ubi clave et
vinculo charitalis, da scire, da sentire mihi amplio- conclavi sub manu pigmentarii sunt delenta ; quae
rem luae gratiam bonitalis ; el hoc non mihi lantumi anlequam a remotis pracsentialiter et ptenarie sint
proderit, nec inveniar sola currere, sed curremus, invenla, eorum corda reddunt sua odoris dulcedine
omnesque diligenles, etsi non cursu pari ad le pa- sic atienla ? Quanla illorum pleniludo reficil jam
riter venicmus. Exemplo quidem et merito Virginis; prsesentes, quorum odor foris manans in lanium
qua?prius invenitur el perfectius cucurrisse, apo- eflicit haurienles, ut pedum basibus solidatis non
sioli et eorum successorcs credunt se gratiam in- solum venientes, sed gravi morse 122 omo facial
venisse : qui exuta velul tunica rugosse veluslatis,, el currentes? Quis nobis procul positis sentire donet
juvencscunt ut aquila, non plumis, sed moribus> vel ad modicum hunc odorem ? quis pedihus infir-
 217 COMMENT.IN CANTICA. —LIB. I. 21S
rnalis, quis debililatis genibus gressum trihuat for- A mulla potius quam in unum virgo se perhibet inlro-
liorem, ut miserenle gralia quandoque inveniamur ductam, innuens se abscondilos sapientiae et scien-
etiam nos currentes, vel saltem pedetenlim a longe>. tiae thesauros assecutam. In quibus non spiriium
sequamur adolescenlulas praecurrenles ? Felices illae: hujus mtindi, sed Spirilum qui ex Deo est (/ Cor.
quibus suum consorliiim Sponsa maler innuit sei n), accipere promeretur, utquse a Deo donala sunt
daturam, cum quibus in odore unguenlornm asseritt ei, sciat; et sciens veneretur, nl cum in se Verbnm
se cursuram ; quae sic revera cum eisdem currit ; Dei vidcat, ct dilignl factum carnem, sensura tamen
adotescenlulis, ul praccurrat; eisque foris adhuc Chrisli babens, eum jara non noveril juxta cnrnem.
maneiiiibus ipsa celcrius et famiiiarius iiitrocurrat, (//Cor. v). Porro divinae sapicntiae oeculta caeleriis
quod innuens suhjungit : et incerla, dono incomparabili, modo ineffabili
CAPUT XIV. Virgini fiunt certa, gaudelque se in secrelorum
Inlroduxii me rex in cellaria sua. Quae paulo ante illtid sanctuarium introduci, ad quod non cum ea
petierat ut ab eo, quem diligit, traheretur, jam tra- pari passu, sed posl eam gaudent caeterae virgines
ciam et inlroductaiu in illitis cellaria se faletur, se adduci. Illa pritis, illa perfeclius el accepil an-
inventamqiie graliam non abscondit invidia, non gelttm nunlianlem, et juxia vertium ejus, sensit
obscuro silenlio dehonestat, sed in laudera Sponsi B - Spiritum obumbrantem : novit se in conceplu nou
et gloriam adolescentulis manifesiat. Quia enim culpam, nou coitura periitlisso, non juxia Evse
ampliori flagrans desiderio, roeriiis amplioribus haec legem in parlu gemituni protulisse. Novit eum quem
refulsit, Sponsus eam velut raptim in suum sccre- fovet, quera coinplectitur juxla naluralem indigen-
larium inlroduxit ; inlroduclae oslendil miram spi- tiam parvulorura, vitam esse et vitalem aliinoniani
Titualium ubertalem, unguentorum praesentiam , angelorum, qiiem conlinet in gremio, quem laciat
promissorum munerum veritatein. Quo ingressa et ubere suo matris, Deum esse ah aeterno iu sinu abs-
tnluens apothecas incomparnbiles Salomonis, ob- condito Dei Palris : novit se novitate mirabiii Dei
stupuit, et quasi diriguil novse gralia visionis ; et et hominis genitricem, nulriioris el auctoris sui et
non habens ultra spiritum, nec se valens prse gaudio omnium, se nutricem. lia-c sunt forie cellaria in
conlinere, rccurrit foras nuntians beneflcium quod quaeSponsus Matrem virginem imroduxii, quae nisi
meruerat oblinere. Vos, ait, quibus jam divina gra- sapiens Arcliiiectus maiiu propria non construxit,
lia contulit ut curralis, videte ne inora vel labore quae construens, tanta replevil-copia pigmenloium,
defectum reprehensibilem incurratis, sed constanter ul ad cursum excilet tardos quosque odor velut
et forliler ad opes currile non incertas, ignolas suavissimus unguentorum. Unum quasi cellarium
forte vobis, sed mihi non penilus inexperlas; qui C ' est, quo descendil in hominera diviniias nou con-
aulem me in suam plenitudinem inlroduxit, el vos surapta, aliud cellarium quo in Deum humanitas
adhuc ad optatum, eo, quod ipse novit consilio, est assumpta, quae duo scilicel Verbum et caro, sic
non perduxit; vult quidera vos honis meis praesen- ad invicem miro quodam opcre suht conjuncla, ut
libus adgaudere, et exeraplo niei certiorem vestro- in Chrislo et sint diversa naturaliter, etpersonaliler
rum fiduciam vos habere, quem SpOnsa in prsesenli non disjuncla, quorum allerum si quis sine allero
non sponsum, non dileclum, sed Regem voluit no- inlelligere et suscipere videatur, si Christum vel
minare, volens, ul arbitror, polestatem Sponsi re- liominem sine Deo, velDeura sine liomine faiealur,
giam designare: opes, divilias, omnem rerum ple- tiiium lanquam cellariura regis visus est iulroire,
iiiliidinem comniendare ; qua regum prae caeteris 123 au altero autem vei ignoranlia, vel contu-
inveniunlur cellaria redundare. Porro quod potens macia resilire. Caelerum Maria virgo non alierum
sit, nullus potest recle sapiens dubilare, cum Scri- tanturn, sed utrumque pariler est ingressa, quae
piura veridica muliis invcnialur lestimoniis aflir- ipsum qiiem genuit, Deum simul et hoininem est
mare, quia et polentes non abjicit cura et ipse po- professa, super quem eo devotius quo et certius
lens sit (Job xxxvi), et: < Omnia quoacunquevoluit, T est innixa, lenens memoriter, el niemoraus sua-
fecil (Psal. cxui), > et subest ei posse cum voluerit viter, quac, quem, qttomodo sit enixa. Enixa est
(Sap. xii); quod autcni sit dives, Apostotus ail: enim non solura hominem , sed et Deum, mira
< Qui dives est eic, (Rom. x), > el Evangeliura : cujus humanitas, et humanata diviniins introdu-
< Homo quidam eral dives, qui habebat villicura ciae quidem Virgini deoperta , sed tempore ali-
(Luc. xvi); > haud dubium quin Deum significans. quanto ipsis adolescenlulis esl operta, quae cur-
Deriique quis ditior Domino, cujus « est lerra et renies in odore post ipsam matrem el virginem
pleniludo ejus, orbis lerrarum, et qui babitanl in adducenlur, el in ipsa cellaria , cum lempus
eo ? (Psal. xxiu.) > Sponsus ergo virginis non in- et merila convenerint, inducentur. Cum quibtis
corigrue Rex vocatur, quo non.ine ejus et potentia inducendis virgo se perhibet gavisuram , innuens
el abundantia commendaiur, qui etiara non cella- se per illas augmenlum gaudii percepturam, quo-
rium, sed habere cellaria memoratur, ut ejus longe niam quae apud se de perceplo est munere jam
major esse copia doceatur, quia enim in cellariis secura, cuin et illae perceperint , pro eis est am-
quam in cellaiioplura certum esl contineri, et mul- pliori gaudio fruilura. Hoc est quod addil : Exsul-
lis multa, diversa diversis copiis adimpleri; in tabimus, elc.
210 PHILIPPI DE HARVENG ABBATISBON£l SPEI , 230
CAPUT XV. A dealur, cum sicnt illa, sic isla esse interior asscia-
Exsultabimus et Iwtabimur in te, memores uberum tur. <Ad ipsiim, inqnit, ore meo cl.imavi: et exsul-
tuorum super vinum. Conversa vel raagis,reversa ad lavi sub lingua mea (Psat. LXV).> Sub lingua, dicit
adolescenlulas, suum illis gaudium nuntiavit, quo in corde, sictit infra in hoc Cnnlico : <Mel ellac sub
niintio eas ad currendum constantius invitavit: co- lingua tua. >Et Anna in suo Cantico: «Exsultavit
que hreviter explelo, mox ad sponsum tam verbum cor meuin in Domino (/ Reg. n).> Et haec ipsa virgo
qtiam faciem revocavit, quia loqui ad illtini, quam Maria in suo : « Exsullavit Spirilus meus in De-
de illo dulcius judicavit. Amans quisque lenerius, salutari meo (Luc. \).t Quod ergo dicit: Exsultabi-
cum de eo quem diligit libenter cseteris colloquatur, tnus et twtabimur, geminalo verbo cumiilalmn gau-
gratius multo habet ad ipsum loqui, si forte optio dium signat, quod inlelligit lam se quam adolescen-
concedatur : et de ipso loquens, ipsum diiigit audi- tiilas percepluras, et dono gratiae largioris lam de
luribus commendare, ad ipsum loquens, suam ipsius fulurisquam de praesentibds gavisuras* Pietati enim,
gaudet graiiam degustare. Sponsa itaque de Sponso quae introduci in eellaria prsedicla promeretnr, cel-
loquens, propter ipsas facere adolescenlulas id vide- lariorum Auclor vitae quse nunc est et futurse gau-
tur, ut scilicet eas ad diligendum eum quem diligit dium polticetiir (/ Tim. iv); et promissorura dalo,
exliorlelur, quia tantus ejus amor aemulam vel pet- 1J in re, prscsenlia; in spe, bona sequentia jam largi-
licem non verelur, nec damnum suum pulal, si lur, quibus tersa tristilise nebula cor quaerenliura
ad amandum illum qusavis altera provocetur. lmO Dominum delinitur. Porro in praesenti scientiam
vero suum gaudium quod in dileclo diligens vull ha- provehit, cQjiscienliam reficit et serenat, in futiiro
bere, majus pulat effici, si contingat et alias ejus ulramqne ab omni tam caligine quam inquietudine
participium obtinere : et proinde ad Sponsum cito penitusalienal :.et illa res, 124 el >slasPes monet
se referens, cuin quo gratum habet frequentius fa- diligere, currere dat ad ipsum, currenlem non defi-
hulari, non de suo solius, sed de illarum secuin cerc, sed magis proficere donec perveniat in idipsum.
profectu asserit se laetari. Exsultabimus, inquit, et Proinde Sponsa dicens : Exsultabimus et Iwtabimur,
Imtabimur in le. Non sufficit amanli unoverbo suum subjungit: in te ; ut cum, sive de prsesentibus, sive
gaudium praedicare, sed duplicat, ut duplicans illius de honis sequenlibus exsultatio vel laeiilia nobis de-
abundanliam possit expressius inlimare, ad quod tur, non in se quisquam nostrum, sed in Doinino
intimandum, etsi eadem vel similia verba velut diu- glorielur; oblilusque sui, cui ex se nisi mors ct
tius explicare, non lameu quanlum sentit, digne trisiilia non habelur, Wliusa quo vita, et,- ut dicam
polerit explicare. Vel forte in eo quod dicil: Exsul- melius, qui esl vita affeclu tenero memorelur. Me-
tabimus, gaudium signat quod interiusnon abscondrl, C mores, inquit, uberum tuorum super vinum. Tuis, ait,
quod foras politis voce vel quovis opere sic effundit, uberibus lactas, nulris, reflcis sitientes, dum donas,
utoculis iniuentium amorisspecies oslendatur, ut qui dum sustcntas gralis muneribus diligentes: dum eos
digne attenderit, ad amorem pariter accendalur. quidiliguntluamgraliamseadeptos, profectudeside-
<Justiliam luam, inquit, non abscondi in corde rabili fieri das perfectos. Qui relegata substanlia et
meo, verilatem et salulare latiiii dixi (Psal. xxxix).> abjecto saeculo propriaepravitalis, gaudenl retribu-
Verum quia siinuialor quisque nonnunquam facit tione ceittupla voluntariae pauperlatis : praesentique
plurima sive dicit, quorum cum sit bona species, beneficio el sinistri uberis lacte redditi forliores,
tamen interiora conscienlia contradicit, addrlVirgo: dextri jam dono uberis Hunt de percipiendo aeternae
El Iwtabimur in te; illud signans gaudium quod leste vilaeprsemio cerliores. Ctijusmodi ubera super vinum
Deo in cordis abscondito delitescit, cum juxta quod sunl, id est vino meliora, quia praesens perfectio et
foris ostenditur, cor intcrius hilarescil. Quod pro- fulurse promissio justis uiilius et gratius offeruntur,
plieta uno videlur versiculo designare, el in eo di- quam tribulaiio et anguslia quae malis quihuslibet
stinclitis velut singtila singufis assignare:eam dicens inferuntur, qui et in prsesenliarum b-.sn conscientia
laelitiam, quac inabscondilo conlinelur, exsultalio- ~ cruciantur, el in futuro pcenam irremediabilem prae-
nem vero, quae indiciis exterioribus exhibelur. siolaiilur. « Tribulatio, inquil Paulus, et anguslia in
«Propler hoc, ail, laelalura esl cor meum, et exsul- oinnera animaiu hominis operantis malum (Rom.
tavi sub lingua mea (Psal. xv). >Et alibi: <Lsetelur u). >Et Jeremias : « Duplici, ait, contritione conlere
cor quaerentium Dominum (Psal. civ). > Et illtid : eos, Domine (Jer. xvu). > Hoc vinum felle dttrins,
iLibera medesanguinibus, Deus, Deus salulismeae: gustus aniarissimi vel saporis, hunc calicem niorli-
el exsullabit lingua mea jusliiiam tuam (Psal. L). > ferum irie Doraini vel furoris, perdili quique hihunt,
Ex his locis colligilur, inier laelari et exsultare haec vitse merilo nequioris, qui Sponsi ubera non attin-
esse differentia, ut Iselari sit cordis, exsultare sit giint plena gratise et aliinonise gratioris. < Bibisli,
operis, quia et affeclu et effectu ei debet jnsius ail Isaias, de manu Domini calicem ira: ejus, usqiie
quilibet adgaudere, a quo sperat et prsesenlem gra- ad fundum calicis bihisli, et polasti usque ad f;rces
tiam, et futuram gloriam obtinere. Quamvis exsul- (Isa. LI). >El exponens quis isle sil calix, ait infrn :
talio, cordi aliquando eliam assignetur, et non laetari «Duo sunt quse occurrerunl libi, vastilas et contritio,
solum, sed exsultare quis in abscondito prsedicelur, et fames et gladius (ibid.). > Hoc vino vel calice
ut exsultalio nihil aul parum differre a laetitia vi- Sponsi longe sunt ubera meliora, quae promiitunt
 221 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. I. 2-iS
vel exhibcnt tam Sponsae quani adolescenttilis gra- A tur; et sicut idolis vcl simulacris genlium similnn-
liora, quas ab ira et -furore, quas a gravi judicio lur eadem facientes (Psal. cxiu), sic cceleslibus
nianu misericordise longefacit, quarum desiderio et conformantur, eorum recliludini cohaerentes. Coe-
prsesens perfectio, et sequens retrihutio satisfacit. lestia vero, quse et coeluni, vel coeli non incongrue
Velmemoreserimus super vinum, id esl ampliusme- nominantur, quse domus vel habitatio, locus, sedes,
inores erimus uberuin quam vini. Vinum vocat, ut solium, Domino pracparantur : ipsum revera Domi-
videlur, vilse hujus transiloriam passionem, qtiaj num, et sessorem affecluosis desideriis nmpiexan-
suspiranlibus ab oclerna inferl molesliac non medio- tur, nec possunt non diligere quera in se principari
cris laesionem, dum corpus quod corrurapitur et in- foriiier, regnare suaviler conlemplantur. « Paler,
liahitalio necessaria terrenorum aggravat animam, inqtiit, noster qui es in ccelis (Matth. vi). > Et:
sensum deprimit fasce cogilatuum plurimorum. Cti- i Dilexi, ait, decorem domus luae, et locum habi-
jusmodi aggravatio etsi juslo cuivis peremploria est lailonis gloriae luse (Psal. xxv). > Et : « Ccelienar-
vel purgatoria vitiorum, quando eum quem diligit ratit gloriam Dei (Psal. xvm). > Et : « Dorainus in
Deus uril et casligal gravi, sed utili cauierio flngel- ccelo sedes ejus (Psal. x). > Et : < Cceluni sedes
lorum, tamen quia pungit, et gusianlis in palato mea (Isa. LXVI).> Et mulla httjusmodi reperieiis,
hujusmodi poculum amarescit, vult eum longe lieri B quae in ccelo vel ccelis Deum asserunt residerc,
quisquis haurire ccelestia suavius inardescit. De quo sedi, loeo, domui grala benevolentia praesidere :
Propheta regius: « Potasli nos, ail, vino compun- scdisque et sedentis non fil aliter muiua gialitudo,
ctionis (Psal. LIX).> Pcenarum austerilas, cujns ex- quam si donauie gmlia conveuiat recliludini recli-
pers et immunis non pauper, non dilior invenilur, tudo. Rectus enim Deus sibi simiies vult habeie,
quando eliam eam gravi lege infans qnoque diei nec nisi ab his diligi qui nmanl ejus rectiludini co-
nnins experilur; molesla est punctio el poiio rou- hacrere, quos non nisi dilectio cidem rectitudini
grua medicinae, inferensodiosam, sed planc fructiio- cohaerentes, nec nisi reciitu 'o veracitcr elficil di-
sam, amariludinem disciplinae, quam suo solius re- ligenles. Quod virgo Mater senliens : Recti, ait, di-
spectu sapicnsquisque respuildiligentcr, fruclusvero lignnl te, quia qui suam intentiouem carnis deside»
seqiienlis intuitu sufferendam judicat paiicnler.Cujus rio non pervertunt, sed ad eura qui summe bonus
etsi eum prsesens coegitexperientia reminisci, monet est, corde voluntario se converlunl; viam rectam ,
lamen fructus perfeclior et spes suavior oblivisci: viam eos regiam consiat proficisci, proficieiites
gratiusque memoratur bonorum spirilualium et sa- recte Bonum quem desiderant adipisci. Denique :
bilis diutius permansurse, quam amarse potionis et < Bonus Israel Deus his qui reclo sunl corde (Psal.
"
compunctionis cilius iransiturae. Cujus gralia non LXIX).> Sequentes quippe serpentinos anfractus et
omnihus, sed paucis admvdum videtur attribui, quo- lortiiosac Mseandros pravitatis, non guslant quam
rum pes invenitur supra pelram digne constitui; ul suavis, quara jueunda sil divinae regula bonitatis,
firmiier stabilitum ad superna snbvcliat inflexibilis quia ei quse bona, quse justa , quae summe est lau-
reclitudo, et merilo recliludinis suscipiat peramplior dabilis rectiludo , non convenit, non cohaeret mali-
cl perfectior certiludo. ldeo sequiiur : Recti, etc. tiae vel injuslitiae tortitudo. At vero qui a lerra vel
CAPUT XVI. terrenis horrore libero se suspeiidit, et qtise stirsum
Recti diligunt te. Qui enim ad infima curvalo ge- sunl quaerens, ea magis ereclo corde, qiiam mani-
iiu, flexo poplite non descendit, sed ad summa et bus apprehendit; seniit quidem quia mtilia esl et
ardua ferventi desiderio se suspendit, qui non juxta mullum laudabilis magniludo, mngna acque el ma-
monila inalignorum spirituum incurvatur, ut illis gnifice comraendanda divinaedulcedinis multiiudo,
iranseundi per eum oplala facilitas pracbeatur , is cujus suavitatem elsi fama percipit, sensu tamen
profeclo rectus esl, et odisse quod respuit, jndicatur, inlimo nequaquam experitur, nisi qui bono Deo
et abhorrens prohibila, prohibitorem diligere com- cordis rectiiudine similis invenitur. Cujusmodi re-
probalur. Denique hahetis : < Qui diligilis Domnnum, fj ctitudinem profectu congruo Dotninus ordinare, ct
odite malum (Psal. xcvi). > Odit malum, qui ad ad eam aposlolos in Evangelio videtur invitare :
illud cordis Iiaurilorium non inclinat, qtii ejus in volens eos non solura ad appetendum eam eflici
profundum, vel in lcrram oculos non declinat (Dan. prompliores, sed eliam de ipsius, quae appetenda
xin); non aequo ferens animo eum qui de vitsehu- est, ordine cerliores : < Sint Iumbi, ail, veslri
jussterquilinio fumum foclidura evaporat, qui thure percincli, et lucernae ardenles in manibus vestris :
nares aflicit, csecat oculos, internam faciem decolo- et vos similes hominibus exspectaiuibns Dominum
rat. Mali auleni odio (quod in profundum lendere suum (Luc. xn). > Prudens isle artifex discretae
deprehendit) meliora et saluli congrua diligens, cor, reclitudinis ordinans f munimentiim, primo velut
manus, oculos sursum tendit; ct non solum pressus basim ponil, jacit operis fundamenlum : base autem
et oppressus fasce nequam ad infima non curve- posila columnae statuit firmamentum, capilellum
scit, sed erectus ad superna toto eis desiderio in- superponit ejusdem rectitudinis ornamenlum. I»
separabiliter adhoerescit. Quse quiastant etad 125 luinbis equidem voluntas vel affeclio intelligilur hu-
slandum inflcxa rectitudine diriguntur, reclos con- jus vitae, carnis concupisceniia, voluntalis acqui-
stat Ileri, qui ad illa proficientibus meritis erigun- silio coneupitse : et ob hoc lumbos divinsc censura
003 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS B0N.E SPEI 224
juslilise vull prsecingi, dum nos ab omnibus non ^V eique casto commercio copulatur, experilnen(o di-
solum quae non licent, sed el quae non expediunt scens quia recte diligenli ejus copula non negatur.
vult restringi. Postponere aulem noxia, et a con- Quia enim juxta prophelam : Reclus Dominus Deus
ctipiscibilibus abstincre.caniales appelitusabeffeclu noster, et in eo iniquilas non habelur (Deut. xxxn),
complelorio prohibere, motus fluxos restringere grato nimirura vullu aequitatem Virginis inluelur;
forli cinctorio castiiatis : basis quaedam esl solida, et in ea pacalum salis regnum ejus obtinet forli-
et inilium sanclitaiis. Quisquis enim appelit vivendi tudo , lanlse cujus sequitati ejtis convenit reetiludo.
recliludinem obtinere, primo curel necesse cst ab Ei quippe idem Propheta dicit: < Virga directionis
illicilis et inutilibus ahslinere, ut cum basim po- virga regni lui (Psal. XLIV).> Ipsa etiam virgo in
suerit contineniice necessario prsecedenlis, fiduciali- Scripturis ob hoc virga, ut arbitror, appellatur,
ter superponat ontis machinae subsequeiitis. Ideo cum sermone in eis myslico figuralur, ut virgac
forte itli qui duro peduni languore laborabat, qui nomine intelligatur, non solum florida Virginis pul-
ad portam lerapli sedens ab inlroennlibus eleerao- chritudo, sed et ejus munda el fecunda nihilominus
synam poslulabal, Petrus molus misericordia, non recliiudo. Nostis virgam Aarou aridam die altero
pecuniae contulit adjumentum, quia pofens gratia, fronduisse (Num. xvu), et fomenlis naturalibus non
non aurum Apostolo dederat, non argentum, sed B 1 adjutam nuces novilate mirabili protulisse : iti
potcnli verbo sanitaiem claudis pedibus restaura- qua nulli dubium quin rectiludo virginis figuretur,
vit, et ille Lasibtis solidalis lsetus el exsitiens am- quae slupente naturn , virum nesciens, ad parien-
bulavit (Act. m). Et recte Petrus primo sanitatem dum filium promovetur. Isaias quoque virgam de
pedibus imperlivit, et ille consequenler solidatis radiceJesse intuens egressuram (Isai. xxi), novit
basihus ambulans exsilivit, quia primo necesse est esse Virginem de stirpe Isa-inascituram ; eum vero
iniirmilas ducalur ad defectum , 'ct hac base posila qui de ipsa processu incomparabili flos ascendit,
surgal machina robustius ad profectum. Proinde figurare quid melius , quam ejus filium, non per-
cum dixisset in Evangelio : « Sint lumbi vestri pendil. ln hoc ipso dramate angelici Spiritus admi-
prsccincli (Luc. xn), > subjunxit : « Et lucernse ar- rantur, cum eamdem virginem asccndere per deser-
dentes in manibus veslris (ibid.). > Cum enim quis tum sicul fumi virgutam specutantur (Cant. m); eo
horrore debito abjecerit opera tenebrarum, justo scilicet quod deserens quae infra sunt virgo, in su-
satis ordine sequitur accensio lucernarum , ut sci- periora liberius se exlendat, relroque proposito
licel coram hominibus ejus luceat sancliludo, et lerrara calcans , ccelum desideriis apprehendat. Sed
ut columna ignis emineal morura el juslitiae recli- quia nisi lima et labore ad hanc reciiiudinem non
tudo. Lucerna in manibus, signat in operibus cla- venitur, nec nisi per multas tribulaliones in regnum
rilatem, cum super basim conlinentise qua ab iis Dei.ut Scriplura perhibel (Act. xiv), introitur, vult
quae non expediunl abslinelis, eminenliam operum, virgo adolescenlulas molestiis prsesentibus non lor-
morum rectitudinem adhibetis, et ad modum co- reri, sed in pressura temporaliutn , consideratione
lumnse inflexibilis stahiles sludetis et immobiles spirilualium refoveri. Possent quidem moveri ado-
permanere, el quibusque inferioi ibtis vila et mori- lescenlulse, quod ea quae videlur, ad Sponsi osculum
bus praeeminere. Quia vero non suflicil magnis ope- jam perducla, el suo ipsius leslimouio in cellaria
ribus quempiam refulgere, nisi per hscc iiifendat regis esl introducta : adhuc lamen laborat in
pres-
non hominibus, sed Domino complacere; addit: suris, fasce misero faligalur, et quac velutpulchram
< Et vos similes hominibus exspeciantibus Dominum se jactitat, ejus facies
turpiludinis accusatur. Supcr
suum ^(ibid.). > Intenlio vel exspectalio qtta non quo eas Virgo sollicila videlur
praevenire, el, nt
niercedem transiloriam affeclalis, sed cura pervi- digne singula pensent,
diligentius-crudire, quia et
xili vestrum desuper Dominum exspectatis, quod- apparens lurpitudo cursu est celeri iransitura, ct
dam est praedictserectiludinis muuimentum, et in- statu indeflexa pulchritudo
permanet secutura.
star capitelli columnsecommendabilis ornamentura. r> CAPUT XVII.
Nuda equidem et inconveniens est columna si non Nigrasum, sed (ormosa, filim Hierusalem, sicnt
126 capitelto superposito decoretur, et insuf- tabernaculu Cedar, sicut pellis Salomonis. Nigredo,
ficiens recliludo, quae exspeclatione Domini non quaevirginis hujus decorem turpat et inficit, vitaeest
tenelur; qua vetul summitate omnia quae sunt praesentis adversitas, quae invitam gravat et afficit,
mundi superat ct transcendit, et ad moduin scalse quae gaudium Spiritus, pacis gratiam
inchoatse,
Jacob ccelos desnper apprehendii. Unde Paulus : perduci non permittit ad porium pulchritudinis con-
< Nostra conversatio in coelis est, unde et salvato- summatae. Ferventi quidem Spiritu, et ad pacem
rem exspectamus (Philipp. m). > Illic se Aposlolus continuam suspiranli, sponsae sponsi inluitu ad
asserit conversari, unde suura jet omnium Salvato- perfectam pulchritudinein aspiranti occurrit limor,
rein diligil praestolari, et quidquid rectum et sta- periculum, molestia noxise Isesionis, tribulalio et
bile digno judicio prsedicatur, hac prseslolatione ve- angustia, dolor viscerum, gladius passionis,
qui ejus
lut quodam tectorio consummatur.SuperquoSponsa faciei, quara nonnunquam spiritualis jucunditas,
Mater longe plenius institula, et profeclu ampliore gratise lux perfundit, nubem tristitise, teneUrosam
eamdein rcctitudinem assecuta : Sponsum diligU, nigredinem superfundit. Nec
ipsi enim Virgini pa-
 ;>25 COMMENTIN CANTICA.— LIB. I 226
cera dedit conlinuam, gaudium indeficiens, praesens A « Vidimus eum, et non erat aspeclus (ibid.). « Cui
vita, sed doluit et geniuit, molestiis pluribus laces- auiem non est decor, non species, niger intelligitur
sita , et in suo dierum numero sic lapiltos protulit et deforrois, ut non virgo accusetur, si ei nigredine
albescenles, ut tamen inter illos non deessent plu- sit conformis, cum nigredo neulrius assignanda sit
rimi nigrescenles. Denique eilinici cum dies suos ignominise vel pudori, sed deformes eos reddat
iristes et prosperos distincle numerent et appendant, praesens vivendi status miseria?deditus et labori. A
ut qui quibus praeponderent certa scieniia compre- quibus suflerendis liberum esse Christus se noluit,
hendant, sicul lapillis candidis dierum seriem pro- sed sicut caeteris, sic et sponsse Matri exemphun se
sperorum , sic trisles et adversos signant nigredine pr:«buit, ut nigra et deformis nec ipsa videri virgo
lapillorum. Nigra esl igitur virgo, cum senlit mo- abhorreat, sed in hoc quoque sponso patienter sese
Iestiis lemporalibus se aflligi, cum eiini quem ge- conformem exhibeat. Denique infra in hoc epilha-
nuit videt ab irrisoribus crucifigi; el quem novit lamio de ipso sponsa dicit : < Comss ejus nigrae
spirilibus angelicis auctorem et Dominum interesse, quasi corvus (Cant. v). > Quia ergo ille velul corvus
in sinu Dei Patris aequali gloria Deura esse, in se et fuscatur et nigrescil, nigram quoque se faleri Virgo
ex se carnera factura, poteslati videt persequentium nullatenus erubescit, sed ne ipsam nigredinem quis
jam subesse, impiigrialores multos, defensorem " existimet eo durius quo diulius onerosam, facla ejus
ejus neminem praesto esse. Nigra est Maier, cum menlione Virgo.'statim asserit se formosam. Nigra
suam carnem quam non vitio diligit, sed natura, sum, ait, sed formosa. Elsi pcenas, inquit, patior hu-
. in filio dure premi morle conspicit immalura, ciim manae merilo pravitatis (66),quae in praesenli camino
quidquid illc mali palitur jussu Patris, naluralis vexatur et purgatur caulerio transilorise gravitatis,
fundaccircuitu redundat miserahililer in cor Malris. tamen snb hoc gravamine forma latel, nutrilur pul-
Nigra est sponsa, cum audit sponsum etiam posiquam chriludo, qiiam justiiia exhilarat, (irmat indeficiens
resurrexitamortuisaconlribulibusbhisphemari.cura longiludo. Corpus quidem mortuum est propter pee-
pracdicalores ejus videt apostolos flagellari, curn calum , spiritus aiitem vivit propter justUiam (Rom.
quidquid de illovel ipsa novit.vel eloquia sancla di- VIII).Et si viiam, ait, corporalem primi peccati me-
cur.l, 127 signum esse considerat, cui rebetles et rito pcenarum mullimoda inors alfligit,et ipiotidie
increduli contradicunt. In quibus cunclis quis pcn- morientem lanquam gravi patibulo me affigit : ille
sct quo moerore, quo trislilia ejus animus conlabe- lanieii homo interior anie Deum dives de die iu
scnt, quibus rugis contrahatur, quo pallore facies diem renovalur, vivit propter justitiam, virtutum
emaicescat: cum eam quae interius menlem gravat meritis adorualur. El quo raagis exteriorem praescns
et aflicit mcestitudo, plerumque vultus prseferat, et miseria decolorat, eo iltum ainplius futurorum dite-
ostendat carnis extera turpiludo? Quod asserens ctio provehit et decorat, cui et inpraesentiarura dili-
Salomon ail: < Spirilus trislis cxsiccat ossa (Prov. gendi superna gratia dat viriulein, et virlute con-
xvu). > Trislilia igitur ossibus exsiccatis denigrat summata spondet gloriam et salutem. i.Domine,
Virginem et deiurpal, et gaudio longe fncto, primum ait Prophela, in volunlate lua praeslitisli decori
sihi locura praeripit et usurpat, nec palitur prsesens meo virlulem (Psal. xxix). > Qui prae flliis homi-
forma gaudeat pulchriore, quam corpus quod cor- iniin forma est speciosus, suae privilegio vohintatis,
rumpilur fuco tenebrat nigriore. Nec mirum si ni- cnndor lucis aeternac,et speculum divinaemajeslalis :
gram et deformem sponsa tristior se fatetur, cum sua quoque voluntale Matri et Spons» virlutem iin-
in hoc non infrucluose sponso quem diligit simile- pertivit, cujfis ipse, qui dederat Rex et Dominus
lur, qui pro eo quod gravalur melesiiis, durn carne decorem concupivit. Cui et infra Ioquens, ail:
corruptibili delinetur, non decorem, non speciem < Oslcnde rnihi faciem luam; facies tua decora
habere Scriplurae testiinonio perhibetur. i Non esi, (Cant. u). > Quae sicut nigra dicitur et deformis,
inquit, ei species neque decor (Isa. LIII), > et : mala temporalia paliendo, sic formosa vel decora,
ID
,66) Eadem Virgo manu tergit souicila iniernw viderat apud Chrys. hom. 45 ex c. xii Matth., et
maculas speciei(col. 227). El tersm sunt itlw macuim hom. 20 ex c. l et u Joannis, ubi pro sua opinioiie
graliw beneficio dituentis ( col. 245 ). Sunt et alia nonnullos defectus ascrihit Virgini , nsus tamen
his similia, quihtis describilur bealaVirgo tanquam modo homitiaslrae. Aut, quod verisimilius est, no-
peccatis aclualibus levibus respersa. Sed in primis ster auclor respexit ad reliquias peccaii originalis,
ohservet lector aticlorem sequenlia de beatissima inter quas est obnoxietns ad pcenalitates ac aertim-
Virgine dicere col. 246 : Pede sicco, puro vestigio, nas humanae vicissitudinis subeuudns. Quae certe
mundo vita viam prwteris hujusmodi nuilo viliorum incommodorum series el calena.est veluti quaedaiu
atlaclu lacessila. Et 291: EjUs lucem floridam circum- macula seu rete ex maculis et plagis coiitextum,
fusm tenebrmnon obscuranl, inlegram ejus pulchrilu- involvens ipsam Virginein, qtioe se ab eis penitus
dinem minaces tribulm non triturant. El alias , expedire non valuit priusquam beatitudo superveni-
Solo Christo minor ipsa cmteris sanctis principalur; ret. Nam etiamsi obumbratione Altissimi sublatus
et: Tenetur invoiucro carnali non vilii sed na- fomes peccati fuerit qui in ea eousque permanserat
turm. Deinde auclor iileiu amavit mirum in mo- ligatus : S. Tli. m p., q. 27, art. 5, postea tameu
diim B. Virginem (col. 280), cnjus auxilio vicil iri- ejus animam perlransivit gladius Luc. u. v. 35.
biilaliones magnas (col. 27), ut proinde non sic lo- Vox quoqtie macula apud auciorem saepius mullo
r.tilus sit de illa, malo dolo, sed id fecilobea quac alittd siguificat quam turpitudinem aut sordes.
PATBOL. CClll. 8
pj-j PIHLIPPI DE HARVENG ABBATIS BON,E SPEI 528
atTecluose spirilualia diligendo, qiiorum dccor in- A / vinculis detinetur , multo quidem molestiarum fuco
aislimabilis sic suum aflicit amalorem, ut nigredi- vel nubilo tenebrescit, multis passionutn aculeis et
nem palientis transire faciat in candorem. ldeo punclionibus amarescii, cujus tamen odiosa et le-
Prophela : < Domine, ait, dilexi decorem domus nebrosa amaritudo stntu ninnsorio non iundatur,
luae (Psal. xxv). > Et Dominus in Evangelio diligen- sed ad inodum labernaculi transit, et insiar bospilis,
tibus : < Tfistitia , inquit , vestra verteiur in non moratiir. Quod aliirrrtansJob : « Post tenebras,
gaudium (Joan. xvi). > Sicut ergo nigram reddit inquit, spero lucem (Job xvu). > Et Dominus in
afllictio, sic eamdem formosam diiectio : el illa qui- Evangelio : « Tristilia , inquit, vertetur in gau-
dem praesentis est tempsris finem ciiius Imbitura, dium (Joan. xvi). > Quod enim Virgo' dolel, quod
hacc vcro etsi ccepit in tetnpore, lamen nullo est gemit, quod patitur vitse molestias lemporalis, prae-
lenipore desitura, Unde et virgo non se recte for- lerit et verlitur in lucem gnudii spirilnlis : nec taiu
mosnm el nigram, sed iiigram et formosam esse conquerilur de prsesemia noctis transilurae , quan-
perhibuil, quia primum apud eam nigredo lo- tum gaudet de spe certa lucis diutius permansuroe.
cinn olilinuit, dura in eam concessa esl hahenis Cnjus spei munere confortata pressuram momenta-
laxioribus tribulalio desaevire, et suo tam accessu neam parum curat, dum mentem puram et securam
quam recessu venluram piilchritudinem praevenire'. B ' supervenlurse glorise configurat : et terso, lanquam
De qun Jonnnes ail : « Mors ullra non erit, nerjue gelu vel senio, quo ad horam conlrahitur et aegre-
lnctus, neque clamor, neque dolor erit ultra, quoe scit, Iaeio refloret spiritu, instar aquilse juvenescit.
prima abicrunt (Apoc. xxi). >Haec igitur malorum De quo pulchre Salomon : « Animus , inquil, gatt-
congeries ad cor Virginis priina venit, sed in eo dens aetalem floridam facit (Prov. xvn). > Cujus
mansionem vel locum stabilein non iuvenit, imo enim inlerioris aelas hominis non florescal, cujus
sicut imporluna venturam illius pulchriludinem an- non vetuslas fracla pelrae beneficio juvenescat: in
(evenit, sic ahire coacta est, cum illa posterior ple- cujus conscientiam fides pura, spes secura, dileelio
rius supervenit. Pulchritudo Virginis esl, cum fer- mansura conveniunt, eaeomnes iu omnibus soli Deo
vente spirilu desiderans vultum Dei, nianu tergit constanierobediuni? ProindeVirgo formosa recle sic-
sollicila internoe maculas faciei, cum declarat ocu- ut pellis dicilur Salomonis, quaeabjecto carnis sensu
ltim, muudat conscientiam, cor serenat, cum severo quasi nescit moleslias transiloriac passionis : ciijus
judicio incursus obslrcpentium alienat; cum denique conscientiam jtigis obedientia, obedienliam hilaris
nienle pura et agili rapiiur in excessum, cum ad conscienlia reddit commendnbilem et serenain, or-
thronum majestalis pervenil, lardis el negligeniibus nat vultum, declaral faciem a sorde pulveris alie-
inaccessum. De quo subjungit qui sedebat in throno: ^ nnni. Pellis equidem a morluo delrahilur aniitiali,
« Ecce nova facio omnia (Apoc. xxi). > Nova facit separalur a carne, rasorio potius ferreo quain car-
Doininus cum manu misericordioe lergit nostram in- nnli: sepnratn vero, kesiones vel passiones corpo-
terioris hominis velustatem, cum pulsat ignoran- ris ulira nescit, percussn non dolet, illaia inoleslia nou
liam, sanat conscienliam, dirigit voluntatem; cum, segrescit. Denique flexibilis, iraciabilis, et in usus
errore terso mendacii, loqui dat cum. proximo veri- varios habilis exliibetur, si tamen in ea labor et
tatem, cum ejusdera veritatis infundit lenius volti- indiislria prudenlis arlificis operetur : el si curani
platem, cum denique ad confirmandam inleruoe arlifex sollicilus diligat impertire, illn promplior
gratiam speciei, a turbore nos hominuni abscondit invenitiir modis innunierabilibus obedire. Sic et
suae in abscondito faciei. Quse ergo exposita trituris Virgo ab his quoe sunl carnis.illo forti rasorio sepa-
et passionibus nigram se reputat et deformem, ea- ratur, quod aculius omni gladio ancipiti (tlebr, IV)
dem in absconso divinse fnciei abscondita gaudet usque ad divisionem perlingere spirilus et aninioe
fieri se conformem; et quara tribulationis 128 ca_ prsedicatur, cujus tracta et detracta ferrramento,
Jiiiniis sua quadam reddit vel fuligine tenebrosam, affeetiones et afllictiones corporis quasi nesciens,
contemplationis radius perfusione sua itlustrem efli- p diligit oblivisci, et in liis quae supra sunt extenla,
cit ct formosam. eorum praecipue reminisci. Quam summus ille opifex,
CAPUT XVIII. Salomonis noniine designalus, longe tamen amptio-
Sicul tabernacuta Cedar, sicul pellis Salomonis. ris benevolentiae, sapientiae, potenlaius, ab affecm
Quia se nigram et formosara dixerat, quotnodo ni- detractam corporeo, spirituali suo beneplacito sic
gra et formosa sit ostendit. Nigra, inquit, sicul: aptavit, sic perunctam oteo gralise ad omnia quae
tabernacula Cedar. formosa sicut pellis Salomonis. digna fuerant informavit, ut nulla rebellio, nulla
Cedar interpretalur lenebrm. Tabernncnla, non do- prorsus in ea conlrariclas haberetur, sed instar pellis
mus slabiles, sed casse mohiles appellaniur, quoc. ad obediendura agilis per omnia redderetur. « Ecce,
vel a pastorihus in pastura, vel in expediiione a mi- inqiiil, ancilla Domini, fial mihi secundum verbum
litibus collocantur, et ad-tempus posiloefundamento> tutnn (Luc. i). > Videtis quia, audilo nunlio, secuu-
stabili non firmanlur; sed cum fuerit opportunumi dum verbum ejus, ancilla Domino se addicit, et in
sine dispendio alias transportantur. Virgo igitur sicutt nullo plasma plasmatori, testa figulo contradicit, sed
tabernacula Cedar nigram non incongrue se fate- Salomonis ihronus imperio jsuhjicilur praesideutis,
wtr, innuens quia viisc hujus conditio cujus adhuc; imo ccelumcoelisedes iuxla libiium tendiiur insideu-
 229 COMMENT.1N CANTICA.— LIB. I. 230
tis. Ad hoc enim Deus exlendit ccelum sictu pellem, A abrasis cupiditatibus quasi colores varios, slellalam-
ut constet illud prophelicum : < Ccelum sedes mea que pulchritudinem superduxil, imo virluium me-
(Isa . LXVI); > el illud : « Domiiius in coelo sedes rita et ccelestem graliam introduxit. Quod nimirum
ejus (Psal. x). > Quis autem dignius, quis potest virgo filias Hierusalem voluit non latere, invenlani,
ccelura convenienlius appellari, quain Virgo quse graliam familiaribus nesciens invidere, ut quns
meruit lot virtutura sideribtis adornari, qnorum turbare potesl nigredo virginis si negligentius atten •
fulgor varius molestas mitigat tenebras hujus viiae, datur , eis ipsius nigredinis et caiisa dignior, et
dum ad scientiam revocat errores muliiiudinis mora hrevior ostendaiur.
imperitae? lpsa lunam prolulit quae nocie caiiganti- CAPUT XIX.
bus eluceret, cum Ecclesiam exaltavit, ut se cunciis Nigra sum, sed formosa, filim Hierusalem. Filias
lucidam exhiberel: cum forma el doctrina sanclos nominat, qtias paulo superius adolescentulas nomi-
aposlolos erudivit, quorum conversalio lumen neces- navit, in quoearum et affectum teneruni, et fervens
sarium lerrarum habitationibus* impertivit. Ipsa desiderium desigiiavit; et quia filiaead audiendum
denique Virgo, sive ccelum illud majus protulil lumi- serenius, ad videndum sludiosius animatae, atten-
nare, quod mundo languescenli remediura plenius dunt sublilius, amant tenerius laudes pulchritudinis
contulit salutare : quod quia solus Deus esl, nec ei B commendalae : Vos, ait, quas ad intelligendum
polest alius coaequari, digne Sol appellatus est quo- stolida iion tenet hebetudo, altendile et videte quam
dam privilegio singulari. Sola ilaque et non alia sit mca commendabilis pulcbritudo; quas profecto
tanlam genuit Virgo prolem, ccelum istud mirabi-le non obscurat confusa caecilas Babylonis, sed oculos
miro modo protulit solum Solem, qui sic vigilanli- vestros illuminat et revelat internae gratia visionis.
bus diem format, cum sua praesenlia noslrum illu- Unde et signanter filias Hierusalem vos appello, quo
strat aerem et perfundit, sic noctem incutit somno- noraine ad videndura diligeniius vos compello, ut
lenlis, cum interposita mole terrenorum peccaini- , cum tali nomine auditis et altendilis vos vocari,
num se abscondit. Solus autem iste Sot inler omnia, sciatis quia debet nomen npn esse vacuum, sed ex
et super 129 omnia luminosus, lumine vultus sui et re polius derivari. Estis igitur veraciter filiaeHieru-
forma prae Uliis hominum speciosus, si lerras tanto salem si videlis, si quod obscure dicitur, intelligi-
pondere suo graves sua gratia diligit fecundare, biliier oblinetis, si quod foris dure sonat velut
quanto ccelum potius doriis facit amplioribus abun- testam vet paleam aestimaiis; et quod intus suave
dare?.Quodnimirum sicut pellem Iegitur extendisse,' et vitale est, ut nucleum, granum, similain affecta-
in quoillius agilem videlur obedieniiam oslendisse, lis. Deniquc meipsam, quae ad intelligenliarii vos in-
quia Virgo qusacoelo comparabilis, imo supraccelum " vito, et ignorantia caligare, et errare caligine non
commendabilis existimatur, in nullovelad modicum permiilo : sciatis videndi merilo recte Hierusalem
iraperantis beneplacilo relucintur. Ego quidem, ul appellari,Acuiconstat divina haec mysteria et sacra-
video, ln nianu Domini non sum pellis, qui vocanti menta cceleslia revelari. Quoectuii pariendi more
et jubenti durus invenior et rebellis, qui ad ejus de tenebris ignorantise vos educo, cuui studio et la-
voces ei monita non do aures patulas, sed obturo, bore ad lucera veritatis et scieniiae vos perduco,
et si forte audire contigerit, ne audilis obediam, cor ciim perfectioribus vivendi regulis affecluosa solli-
obduro. Sivero aliquoiies visilatus corde pcenitens ciludine vos informo, quid nisi mairis vice meis
emollilo, mandatis ohediens in eisdem perseveran- visceribus vel magis morihus vos conformo? Et
tiam reproniitto.icum jam me de corrigendis vel quidem uni ex vobis Sponsus dicil : < Ecce mater
meis vel ineorunr moribus inirouiiito, ecce ventus lua (Joan. xix). > Cnjus eslis filiae benefacientes,
irruit, tonat, tentat, destruit, et quse ceeperam in- non considerantes videlicet nigredinem meam al-
termitlo. Tentalorenim pessimus lnulla sibi jacula tentionequasi perspicua, cujus causa ulilis, et finis
coacervat, quibus inflictis animum vel lerret aspe- prope jam esl in janua, ne forle curiositate nimia prse-
rius, vel demulcet lenius et enerval : evictumque Q ] sens scandalum incurralis, si lantum id quod nigra
spiritum in jus proprium caro ducit, et ut lolus caro sura, justoamplius altendatis.Proinde ail: Nolite, etc.
liam, amor carnaliuin raeseducil. Quis igiturme rai- CAPUT XX.
serum de morlis hujuscorpore )ibernbil?(Rom.vii24.) Nolile me considerare quod nigra sum, quia deco-
Quis me ab isla carneforli spiritus gladio separabit, loravil me sol. Videte, ait, ne carnales oculos meis
ut earnem perimens el resignans besliis et volatilihus gravaminibtis inligaiis.ne vobis offendiculum gignat
Bahylonis, sola pellis inveniar, et exlendar ad im- quassalse adversitas voluntalis, ne ad meas rao-
licrium Salomonis? Quod si mihi vel cuilibet simili lestias veslra consideratio pueriliter obstupescal,
nonduin id muneris est concessum, cui sponsi tanquam non sit conveniens ut mea conversatio
thalamus et sanctuarium Dei adhuc videtur inac- tribulationibus amarescat. Habete, quseso, prout
cessam : nostram tamen virginem verus Salomori decet filias Hierusalem, inlellectum, et pensate
ea gralia non fraudavit, sed eam instar pellis ad hujus rei causam potius quam effeclum; quod vide-
omne snum libilum informavit. Delractam quippe a lur ab omnibus, volo a vobis quasi penitus non vl
caruis concupiscenlia et affeetu noxio pravitatis, deri, et quod lntet insipienlesj volo vos sapieniius
i.ianu inisericordiae in sublime extulit purilatis : el 130 iiUueri. Quod nigra sum, quod moesta sum,
£51 PHILIPPI DE HARVENG ABBATISBONJE SPEI 252
quod rae circumvolat nebula momenlanese lsesionis, .\. quod dictum est: Decoloravit me sol, pro eo polest
quod usque ad animam inlrant aquse, pertransit accipi, quod est (decolorabit) praeterilum scilicet
gladius passionis : ilie fecit verus Sol, ille ad hoc pro fuluro, quia qui fecit quae ftitura sunt, id in Vir-
suo consilio me adduxil, ille faciei meae hujusmodi gine facturus quidem erat, quod eum jam fecisse
fucnm vel nigredinem superduxit. llle Sol, quo virgo certior asseverat: quod enim de sua Virgo fa-
absente nox incumbit letrior et deformis, universa turum gloria jam praenoscit, eo docta quo plena
rerttm varielas invenitur decolor el informis : prac- spirilu non praenuntiat, non deposcit, sed complendi
senle vero, splendet ccelum, lerra gaudef, ejus su- secura, gaudet el astruit jam complelum, quodfides
perficies redditur multiformis, ipsa rerum faeies et spes obtinent, sola res submurmurat inexpletum.
formoso quodammodo fit conformis; ille, inquam, Nolite, ait, dignam consideratione meam nigredi-
Sol qui respeclu vultus sui cuncta reficit et decorat, nem arbilrari, tanquam vel praesens noceat, veldiu-
sua quadam absentia me ad modicum decolorat. Ab lius valeal demorari, quia < transivi, et ecce non
his enim qui me gravant districto judicio se ahsen- erat (Psal. xxxvi) , > nec est ejus vestigium inve-
tat, mihi vero sufferenti nondum ad osculum se proe- nire, et vobis jam non erit, si velitis, modo simili
senial, forte ut el in pejus illi proficiani mala ne- perlransire. Sol enim ille verus qui Juraen suum
" conlulit huic mundo, qui ad hoe nobis ortus est, ut
quiter inferendo, et econlra ego et melius, palienter
molestias sufferendo. Denique virgo prudens ad lit- suos eruat de profundo : fucum meum, sive nigre-
teram conservandae vel augendae avida speoiei, dinem, manu grata cilius abolebit, rugam et ma-
nonnunquam superponit vittam mullipliciler faciei, ciilam, dolorem et omnem lacrymam penitus remo-
at sub velamine pulchriludo proficiat concupita, et vebit. Imo, ut melius et longe certius loqui videar,
gratiae majoris appareat, cum medicinali operlorio jam removit, segrolantem animum optato remedio
Juerit enutrita. Et nimirum ainator illius (si lamen jnm refovit, quia sua jam gralia ad lantani certilu-
cjus probitas non sit lalium inexperta) non con- dinem rae promovit, ut leneam quasi faclum quod
emnit virginem cujus est facies cooperta, sciens fiendum in proximo mea inlelligeniia prsecognovit.
juia itnde ad horamejus decor superducto velamine Sicut autem eo vobis proposito, qui me suo bene-
enebrescil, inde sublato eo postmodum complaci- ficio consolatur, objectu meae nigredinis vestra
iius elucescit. Sic el ego nigra sum, cujusdam fuco digne consideralio non gravntur; sic expedit eos
velaminis obvoluta, et dum in carne vivo, nondum nosse qui sua malitia me perurgent, quod scilicet et
a molesiiis penitus absoluta, qnia meus :lle Sol qui iler eorum peribit, el ipsi juslorum in consilio non
in liiijus adhuc noctis gurguslio vult me esse, ab r resurgenl (Psal. \). Et quis recte sapiens penset vel
cjusdem injuriis prorsus liberam non vult esse. consideret gravi cura quidquid illi inferunt, po-
Locus enim el tempus in quorum adhuc raedio rae teslas quorum cito esl transiiura? et non riiagis
videlis, lege quadam insita non sunt pacis*plenarise tam ipsosquam illatas ab ipsis molestias parvipendat,
vel quielis, quam in eis nec ipse Sponsus meus cum in eis nihil firmum, nihil stabile deprehendal?
potestatis privilegio elegit obtinere, sed, ut vobis 131 CAPUT XXI.
nolum esl, pavere polius votuit et taedere (Jt/arc. Filii matris mew pugnaverunl conlra me, posue-
xiv). El qui mullis pressus incommodis, mortein ad runt me custodem in vineis : vineam meam non custo-
ullimum voluit susiiuere, me quoque hic posilam divi. Qui parcere debueranl, et ab aliorum injuriis
cisdem vult passionibus non carere, quas in ejus Virginem defensare, occursare manaiitibus, iinpu-
memoria et amore suffero patienier, certa quidem gnanlihus repugnare, pro illa dare animam, morle
eum, non soluin velle, sed et facere consequenter. sua sororem conservare, vice versa impetunt, gau-'
Qui enitn adhuc facicm ineam colore plenario non dent perseculionibus infesInre. Et affectu conqtias-
hoiiorat, dilatione sua, eam, ut videre videor, dee.o- sato, lege laesa, penilus fracto jure, quod teneri
loral; et qui me vult denigrari gravamine cilius insiiluit et inter bellttas jus naturae; mater liliam,
transituro, quod disponit fieri, hoc idem ipsum fa- D sororem filii persequi non verentur, moleslant, Ia-
cere non abjuro. Cum igilur in hoc gymnasio mea cerant, torquent, eviscerant, in nullo miserentitr.
patientin plenius agonizet, quacsone vos, filiae,horum Judaeam vel Synagogam matrem Virginis arbitror
consideratio scandalizet, nec aitendutis quidpatiar, exstitisse, quse secundum legem carnis, eahi cre-
neveslra inlirmilas sic offendal, sed quis mevelit ditur genuisse, quam malerna solliciludine usque
pati, cujus rei cognitio vos commendat. Necest di- ad annos provectaejuvenlutis sinu fovit tenero, le-
gnum scandali quidquid pafior propter ipsum, sed galibus imbuit insiituiis. Filii vero matris lam
major passio est carere passionibus praeler ipsum, carne quam moribus sunt Judaci, cieci caecorum
quia qui male ielix a flagello conceditur hic excludi, duees, plus malilia quam scientia Pharisaei, qui
dolet niiser in poslerum eleclorum nurnero non in- oblili fraterni feederis sororem gravius atUixerunl,
cludi. Sponsus aulem meus, qui et ipse in praesenti cum filium ejus crucl linguis polius vipereis, quam
suslinuit niger esse, tam mihi quam suis omnibus, clavis ferreis affixerunt. De quibus Amos propheta :
eamdem nigredinem vull inesse; qui, cum tempus < Non sunt, ail, recordati fcederis fratrum (Atnes
congruum veneril, aufcret hunc colorem, mcerorem i). > Fcederis quippe hujus quo sorori fratres de-
in gaudium, fucum transferet in candorem. Unde bent affectuosius, colligari', venenosa aegrotantes
233 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. I. 234
perfidia iioiuerunl sanius recordari; sed tanquam A i contra Virginem debacchanlur, furiose lubicinant,
alieni a genere, longe positi a natura, uon sorori paiienliae moenibus
collUctantur; lurrim conslanlia»
exhibent, non denique homini sua jura. Et quis gravi ariete impelunt el oppugnanl, immotam qua-
sani capitis sane senliat de Judaea, quae mater est, tittnt, sed objectu graiiae non expugnanl. Et atten-
ntc diligit sicut fabulae perhibenl de Medea; cui dendum quod cum adversus Virginem tam
gentiles
malri filiorum nulla fuil dileclio, nulla cura, sed saeviant quam Judaei, ciim Pilalus
agat ct mililes,
accensa odio illos de medio morle susttilil imma- quod verbis expelunt Pharisaei : hic tamen ubi
lura? Ut Medea , sic Judaea. fnlsum illud reddere pugna spiritu prophetali, nuptiali cantico recense-
nilitur argumentum , quod natura conlexuit in tur, suos tantum Virgo commemorat, exterorum
amoris debili miinimenlum, quod venlilnl el affir- mentio non habelur. Filii, ait, matris mem. Utquid
roat non solum moderna loqiiacitas dispulantium hoc, nisi quia, sicul noslis, recto judicio plus mo-
ciericorum , sed eliam ab antiquo experta sagacitas lestat, qui cum deferre debuii, dehoneslat, qui (cum
cthnicorum. Si maler esl, inquiunt, et diligil. Quia in sinu ejus speranda fuerit requies ul amici), quem
vero Medea mater exstitit nec dilexit, naturam, ut fovere debuerat, tradit manibus inimici ? Nam cum
niunl, matris exuil potius quam neglexit, et cum inimicus maledicit, patientius 132 nialedictio sus-
cliam bellua erga fetus suos teneatur affectu natu- B 1 tinetur, cum in hostem ssevit hostis, vel argui,
rali, mater non esse convincitur, quae nec sensu vel dure argui non meretur; cum ignotus ignoto
mollitur bestiali. Caeterum Salomon cui Deus sa- larga benevolenlia non succurrit, sicut laudem non
pientiam contulit suarum sedium assistricem, hoc oblinet, sic ei multum vituperium non incurrit. Ve-
argumento matrem esse illam comprobat meretri- rum hbmo pacis, homo tinanimis, homo noius
eem, quse infantem propriura raenlienli muliercuhe (Psal. LIV)dicil injuslius ul delinquat, cum ainicus
maluit vivum dari, quam juxta verbum regis allato vel proximus adversum me durius appropinquat,
gladio dissecari. < Dixit, inquit, illa cujus filius vi- cum pro eo ut me diligeret, venenose delrahit et
vus erat, ad regem (commota quippe sunt viscera infestal, cum pro bonis mala, pro dileclione odium
ejus super filio suo): Obsecro, doinine, dale illi in- manifeslal: unde mihi ul sufferam, ut agere valeam
fantem vivum, et nolite interficere eum. Econtr3rio paiienter, et non magis conquerar insanire perfidum
illa dicebat : Nec mihi, nec tibi sit, sed dividatur. fraudulenier? Tacens ergo de' gentibus, de Judseis
Respondens rex, ail : Date huic infantem vivum, Virgo conquerilur, eorumque malitia in medium ad
et non occidatur; hsec est enim mater ejus (/// praesensdeducitur, qui, filii malris suse, tam grnviier
tieg. iu). > Et alibi scriplum esl: < Nerao carnem Virginem oflenderunt, cui pro defensione pugnam,
suam odio habuil (Ephes. iu). > Verum Judsea nec G impedimentum pro adjutorio rependerunt. Sed ut
Scripturae teslimoniis , nec nalurae imperiis diligit sciamus quia mala quae illi sludiosius perfecerunt,
obedire, sed adversus filiam duritia incredibili de- nobis longe positis disponenle Dei sapientia profe-
saevire; et excedens jura legum, furorem mentis cerunt; illorumque malignitas et illatum Virgini
pessimum dilatat et exercet, cujus seque filios re- delrimentum, nostra fuit ulilitas et graliae desidera-
spectus consideratior a malilia non coercel. Illi sunt bilis incremenlum, addit Virgo :
enim qui riiatri similes nec Deum liment, nec liomi- CAPUT XXII.
nem reverentur, qui obstinata malilia Deum esse ho- Posuerunl me cuslodemin vineis, vtneam meamnon
minem diffiienlur, nec putant ejus majeslali et pro- custodivi.Vinea potest recle quaevis anima nuncupari,
fundo consilio convenire, ut ad sufferendum noslras; quaruin alleri altera quadain videlur siniiliiudine
miserias velit el valeat devenire. Ipsi nimirum ma- comparari, quia sicut in multis, videlicel pampino,
trem Christi de Joseph asserunl concepisse, et necj botro, palrniie, constare vinea seu viiis invenitur, sic
virginem in couceplu, nec posl partum virginemi et niullis anima viribus aul virlulibus insignitiir. Non
permansisse ;, et quidquid vel de illius integritate, gtorieniur, inquil Virgo, filii malris mese, quod
vet de filii majestale venerabiliter prsedicatur, tan-. r. suam in me nequiliam expleveruut, quod in nie sae-
quam ficlum et frivolum eorum leslimoniis abdica- vientes auimam meam gravi amariludine repleverunt,
lur. Si virgo, aiunt, genuit, primum concubuit. quod non eam adversus eorum violenlias mea vigi-
Unde et ejus filium non de bono ut aiunl, opere,, lnntia custodivil, sed eam eorum gladius per-
sed de biasphemia persequuntur (Joan. x), ejusque> transivit. Unde enim mcam ipsius animani violen-
memoriam de super terram radere moliuntur: eo> lius abslulerunt, inde, nescienies quid facerenl, ad
scilicet quod inter ipsos qui puri sunt homines. j mullarum me cusfodiam transtulerunt; et cum vi-
ipse sibi atiqtiid plus assumal, et cum sit liouio, etl neae meae damnum gravius intulerunl, vobis, filiae
ipse Deum facere se praesumat. Ad nllimum in- Hierusalem, beneficium utile coniulerunt. Vinea*.
sianle malitia morti adjudicanl iiinocenlem, accu- quidem meae desiitulio vel defecius, vester procul
sanl lanquam legi et regi non digna reverentia de- dubio spiriliialium est profeciiis; el in eo quod ad
ferentem : arcenl vinculis, spulis illinunl, ingeruntt lenipus mihi, ut seslimant,- nocuerunt, vobis, ad
alapas, tradunt jtidici, judex milUi; clamor perso- quas transeo, custodem necessariain posuerunl.
nat insuavis; et eum crucifignni, isti linguis per- Possunt ct non incongrue signari nomine vinearum,
slrepenlibus, illi clavis. Et quid nisi h;ec omniaii noi) soltim aniiiirc sigillalirn, sed gregatim conveu.-
 235 PHILIPPI DE HARVErtG ABBATIS BON.E SPEI 236
lus animarum, quia sicul niulii palmiies nomen A CAPDT XXIII.
ilt'\s obtinent el provenlum, sic Jiiullaesimul ani- Indica mihi quem diligit anima mea, ubi pascas,
mse gregem faciunl vel conventum, cui lorjuens ubi cubesin meridie, ne vayari ineipiam posl greges
.Oominus: f Nolile, aii, limere, pusillus grex (Luc. sodalium tuorum. Tu, ait, quem diligo non verbo,
xn). » Et Propheia : « Vineam de JEgyplo transtu- non lingua, non soio strepitu labiorum, sed cordeet
jisii (Psal. LXXIX).> El alibi: « Vinea Domini Sa- animo, et lolis viribus imernorum; ostende ubi
baolh. domus Israel esl (Isa. v). i Filii ergo matris pascas, ubi grata tibi refectiopraepareiur.ubicibum
qui praedictas Virgini molesiias inlulerunl, de sua invenias quo lua esuries saturetur. « Esurivi enim
pulsara vinea ad plures alias traiistulerunt, quia (Matih. xxv), » inquil. Scio quia pastor prudens
tjuae a fratribus et conlribulibus neqniler est despe- non in omnibus locis, non in cunctis pascuis demo-
cla, a muliis Ecclesise vineis vel conveniibus est ratur, sed prudehter investigat quse, in quibus uti-
suscepla. Vineam vero suain Virgo sua cnsiodia non lilas habeatur: abhorrensque et tronsieiis ea quaj
inunivit, quia ejus non moniiis, non exemplis ne- vitalemsuccum Koveritnon habere, in his pascil et
quam ille populus obedivil, sed gaudens voluntali reficit quse a viia non senserit abhorrere. Ei pul-
se propriae occulto sibi judicio derelictum, ceivice chre non de cibo, sed de loco lam sollieite percun-
obdurala illud Isaise incurrit malediclum: «Vaegenti B ctalur, quia forte salis novit quo ille pabulo dele-
peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, ctatur: cerium habens illius cibum esse inundiliam,
'liliis sceleraiis! > (Isa. i.) Quos forle et ideo lani juslitiam, veritalem, et caelera hujusmodi quae ve-
propheta quam Virgo, filios, et non filias, nomina- ram operanlur elficaciler sanctitalem. Veruin ubi
vit, quia nomine masculino perversam illorum forti- hsec sauctitas veraciter et firiniter habeaiur quis
tudinem designavit, qui polenles et fortes in ani- novit, nisi qui ab ipso qui docel hominem scien-
jnam Virginis vino ebrii damnaloruin , quorum tiam docealiir,. cuni. nescial honio quid sil in ho-
gaudenl ineritis , poenas sufferent et eorum : « Vse mine, nec digne de altero judicetur (I Cor. n);
qui potenles estis, inquit, ad bibendnm vinum, et cujus, etsi apparet facies, tamen conscientia noB
fortes ad miscendam ebiielalem (Isa. v). » El illud : videtur? Vult igilur Virgo exleriori hominum facie
« Fortes quoesierunt animam meam (Psal. LIII). » non seduci, sed in ipsum veritatis velnt cubiculum
Isti fories et poientes cum a sua ipsorum custodia introduci; et ad locum in quo Sponsus gaudet
Virginem repulcrunt, ad nostrarum vinearum pascuam et requiem invenire, ipsa uon pede inaie-
transire custodiam compulerunl; el quod illis pro- riali, sed spiritali oculo pervenire.Deniqueei Jose|;li
pinquioribus digne pro meritis est ablatum, nobis ad revisendos fralres suos in pascuis patris sollici»
remolioribus divini gralia muneris esl collatum. ludine destinalur, veniensque in Sichem ihvenio
Quanti hodie per universum orbeni convenlus gau- viro, ubi pascanl illi diligenlissime sciscitatur, non
dent hujus Virginis palrocinio se muniri, et eorum inlelligens puer majoribus oneri se futurum, el de
ecclesias grata ejus sollicitudine cusiodiri; qui, elsi inveniione optata non ut speraverat gavisurum.
perditoruni maliliam liliorum, prout dignum esl, « Fratres Aieos, ait, qusero, indica mihi ubi pascanl.
exsecranlur, sibi tamen eam fuisse ulilem et nec.es- Dixilque ei vir : Recesserunt de loco islo; audivi
sariam gralulantur? Ut aulem de aliis taceam, fra- autem cos dicenles : Eamus in Dothaim. Perrexit
tres, nunquid non iste conventus Vester in honore ergo Joseph post fratres suos, et invenit eos in Do-
hujus Virginis congregaiur, et inejus nomine locus tbaim (Gen. xxxvn). > Recle fratres invidos Joseph
, iste et ecclesia dedicatur; gaudetisquc illius custo- in Dothaim legitur invenisse, ad quem locuiu nou
dia et patrocinio speciali custodem amplectentes forluitu perhibenlur, sed ex proposito devenisse,
affectu quodam et leneriludine spiritali? Quis ve- scienles forte non tam illic se vitalem pascuam in-
strum, cum ejus recolit memoriam, vel cum ejusi venturos, quam voluiilatem nequam et decrctum
eliam nomen audit, devotione non adgaudet, de- sceleris expleluros. Dolhaim inierpretalur pabulum
voto obsequio non applaudit, speraris ejus filium j) viride eorum, vel su/ficiensclefeclio. Pabulum viride
placabilem et propilium invenire-, si matrem polue- eoruin, id esl invidorum , ipsa invidia esl quam
rit digna revcrentia praevenire? Felix cuhpa, pugnai gustant, quarn ruminant, qvite in eorum mentibus
uiilis, perversitas fructuosa, qua in nostram Virgi- invalescii, qua; sapore peslifero interiiis eorum
nem ssevit fraternilas odiosa, qua, reliclis ssevien- faucibus inilulcescit: quoe pede censorio non cal-
libus, ad nos transit bcnedictio graiiosa, qua Virgo> catur, cita prjeniiemia non marcescit, sed rancore
fralres abdical, domesiicos reprobat, suosodit; no- indefesso_ usque ad stimmam sceleris viridescit.
. slras ponit vites in ordine, sepit maceria, putat,, Nihil quippe gralius perfidis quaui melioribus invi-
fodit; et(ut concludam brevi) omni diligentia nos> dere, derogare absenlibus, prxsenlibus nonnunquam
custodit. Vcruiniamen, quia in his quoque vineis5 adgaudere; vullu simulalorio (cum nocendi lacul-
possunt nonnunquam 1J$3 inveniri qui prsesumuntt tas non suppetit) arridere, cum nocendi tempus
suis malis moribuseasdem vineas demoliri; conver- effulserit, toxicatum jaculum inlorquere. Sicut ergo
su virgo ad Sponsum vull a beo qui sinl ejus plenius; apud Osce Ephraim. pascil venlum, cum , quod
edoceri, ul ab illis caveut, quos noverit in suoruml . sperat, inaniter venire desiderat ad eventum Iflsee
/Ua:ero non liaberi. Ait ilaque : Jndica miiii, elc. xn); sic invidus quisquc io Dothuim venisse non
237 COMMENT.IN CANTICA. — LIB I 258
incongrue memoratur, cum livoris toxico tanquam \ non veretur, in quo forles corrcnmt, Saul el Jona-
viridipabulo deleclatur. Sed quia Dothaim inler- than suis legibus mors addicit, super quem non ros,
Jjrelatur etiam sufficiensdefectio, unde nequam ille non pluvia veniunl, sicutDavid conquerens nialedi-
tendit malitisevehemenlius ad effectum, inde reus cil. Scio ilem quia cainpus Sennaar tuse pascusenon
sceleris ampliorem conscientise corruit in defectmn; offerlur (Gen. xi), in rjuo regnante superbia libi
ct idsolum quod inferre amat alteri detrimentum, reverenlia non defertur, in quo diversitate lingua,-
invidia laboranti plane sufQcit ad tormentum. Quod rum feritur prsesumplio multiludinis imperitae, divi-
quidam ethnicus puichre insinuans (66*):' sisque ab invicem turris, non consummatur magni-
Invidia, inquit, Sicuti non invenere tyranni tudinis infinitse. Campum quoqueMageddo noti libi
Tormenlum majus. ad pascendum existimo complacere (U Paral. m), .
Quem vero constat livorem venenosum in animo in quo Josiam jusiuin ad mortem sagiltarii percus-
sustinere, quo nullum Siculi tormentum gravius sere : de quojuslilia qusejamspe viclorise lsetaba--
invenere; is profecto convincitur a quielo mentis lur, versa vi.:e prselii prorsus mortua reporlatnr.
slatu deficere, et defectus hujusmodi ad suam defi- Sed nuuqnid vallem Tophel tuse pascuse congruam
cienlis mortem sufficere. Qui enim invidet, sibi ma- elegisti (IV Reg. xxm), quam situ aincenissiinani,
gis quara proximo nocere comperitur, etquod tentat " lurpem sacrilegio cognovisti; in qua lilii Israel
inferre alteri, sufferre primilus invenitur : el ipsius Deo non tibi, sed Moloch superstitione misera defe-
invidia quse plerumque ab altero non sentitur, rebant, eique cseco ritu per ignem filios et (ilias
ipsum, a quoprocedit, ut vestimentum tinea, de- transferebant?Non libi vallis hujus, quse nec .losiie
molilur. Fralres igitur Joseph qui, ut legislis, in placet, amoenitas, cujus ritum pesiiferum ejusdeni
Dolhaim sunt invenii, id est, defeclu quodam in- regis tulit sagacilas, dum quos ad sacrilegium in^
leslino et invidia jani prsevenli, videnles Joseph et vitabat ipsa loci facies et amcenissima pulchriludo,
mutuo prseloqnentes occurrunt venienti, non salu- ossa sparsa morluorum. et ingesta cadaverum re-
•tem, non osculum, sed offerentes odium nescienli. pulit turpitudo. Quia ergo in hujusmodi montibus,
« Ecce, inquiunt, somniator venit, venite, occida- campis, vallibus tu non pascis, rogo ut doceas, et
mus eum (Gen. xxxvn). » Locus riequam, locus diligentius indices ubi pascis; si forte alios monles,
exsecrabilis et nefandus, locus omnium judicio cahipos, valles habere p.rsediceris, in quorum gre-
(qui tamen sane sapiunl) detestandus; locus, non mio pascens vel accubans delecteris.
.refectio, sed digne defectio nominandus, ubi perit Novit quidem Virgo in Scripturis montes alios
charilas, fraternilas deficit, livor praevalet exsecran- „ commendari, in quibus non perire quisquam legilur,
dus. Quia ergo in Dothaim et aliis hujusmodi locis sed salyari, quos ipse Sponsus dUigens et affeclu
multi pascere cognoscuntur, quos quicunque secuti visitansamicali, sibi dignos efficit, et idoneos pa-
fuerint poena.qualibet feriuntnr; Virgc sollicita non scuaespeciali. Joel propheta : «In monle, inquit, Sion
de mullorum lalitudine generali, quserit quo 134 erilsalvalio (Joel. n).» El David :n Elegit monlem
Sponsus pascat loco et solitudine speciali. Novit Sion quem dilexil (Psal. LXXVII) ; > el itern : « Mons
enim locum ejus non a pluribus possideri, novit in Sion civilas Regis magni (Psal. XLVII);»el illud :
ejus pascua plures dominos non haberi; novit ilem « Diligit Dpminus portas Sion (Psal. LXXX.VI). » Quid
nou omnem pascuam Sponsi esse, et ideo quse sit autem mirum si mons isle, quem affeclu benevolo
ejus diligenlius cupit nosse. Dominus amplexatur, eidem amplesanti gratum of-
CAPUT XXIV. ferre pabulum asseratur, ul in eo quem diligit, di-
lndica mild ubi pascas, ubi cubes. Scio, ait, quia lector pascere non negetur, cui prorsus refectio,
non pascis in secreio calami, in locis humenlibus nisi ubi ejus esl dilectio, non habetur? ldeo forlc
lua iiundilia non quiescit, in quibus ille Behemolh Joannes : « Vidi, ait, supra monlem Sion Agnum
> Sianlem vero ad quid, nisi
gralasibi requie deliiescit (Job XL); in quibus fovet stantem (Apoc. xiv).
et prcmovet suas nefarias praviiates, et paslu pesti- JJ ad pascendum? Stal enim agnus, dum pascit; duui
fero ptavas in effeclum provehil volunlates. )n his vero quiescit, cubat. Virgo aulem non de altero
quiden. non complacet animae tuse, non est tibi vo- lantum, sed deutroquesollicita, locus quoeritubi Sponsus
luntas h eis, sicut Isaix vaticinio veraciter asseris pascat, et ubi cubet; tanquam alius sit pas-
de Judaeis: qui voluntali lusc, tuo beneplacito non cendi, alius nihilominus quiescendi. Sponsus
a tuo refectorio, a lua longius facie sunt quippe Agnus est. De quo enim alibi Joannes dici"
subjecti,
enim ubi necdum eligis « Qui habet sponsam sponsus est (Joan. m),» de
projeeti.Quomodo pascis,
Dei (Joan. i). >Sponsus
liabitare, ubi cogenle angustia non diligis largius ' eodem dixit : « Ecce Agnus
non illo quem
ainbulare, ubi appelitus pascendi objecta quadam itaque vel Agnus in monle pascit,
vel quem
ainariiudire referilur, dum semen nequam, dum caliginosum nominat Isaias (Cap. xiu),
domus exasjerans invenilur? Certa sum quia mons magnum el in planum deduci coram Zorobabel asse-
vi-
Gelboe luse jratus pascuse non habetur, in quo Saul rit Zacharias (Cap. iv)|; sed in monte Sion, qui
ha-
adversarius David (/ Reg. xxxr), inire prselium sionis merilo commendatur, qui ex re nomen

(66 ") Horal, ad Loltium.

 239 PHILIPPI DE HARVENGABBATlSBON.-ESPEI UO
bens, objeclis prope positis, remola longius spccu- A proximus commendat et allollii, ipse se proprio
latur. De quo monte Isaias prophetans : < Emitte, jurlicio decolorat. « Cum omnia, inquit, bona fece-
inquit, Agnum, Domine, depelra deserti ad montem ritis ; dicite, qnia servi inuliles sumus (Luc. xvn). »
filiseSion (Isa. xvi). > Denique per Ezechielem Do- El illud : c Si nosmelipsos dijudicaremus, non uti-
rninus promitlil: « Ecceego, inquiens, pascam oves que judicaremur (/ Cor. n). > li) li VJamodi monti-
meai (Ezech. xxxiv),» et ubi pascat determinans : bus, campis, vallibus Spousus pascit, quia vilse
« In montibus, ait, Israel pascam eas (ibid.). > Israel subliniitas, sequalilas morum, humilitas judicii,
videns Deum inlerpretatur. Bonos igitur el uberes grala Sponsi refectio est ; quam ut prudens opifex
dixerim monles illos, quibus Deum concediiur in- in suis ipse fidelibusoperaiur, dum in eis ad effe-
lueri, quorum pascuam inveniiur honns Paslor suis ctum voluntates suas perducerc gralulaiur. « Meus
ovibus pnlliceri, quia sancli qui virlutibus prseemi- cibus est, inquit, ut faciam voluntatem ejus qui misit
nenl, merilis atlolluiitur, qui in coeliscouversanies me (Joan. iv). »
contemplandi lumine perfunduntur : ipsi profectp CAPLT XXV.
Dei beneplaciium, Dei desiderium, Dei reficiunt vo- Indica mihi ubi patcas, tibi cubesin meridie. Qtiae-
luntatem, ipsi mandalo ejus multiplici obedienlise sito ubi Sponsus pascat, addil Sponsa quaerere ubi
spiritalis oflerunt ubertatem. < Sanctis, ait, qui in B eiiam ille cubel in meridie; pastorum consuetudi-
lerra sunt ejus, mirificavitomnes voluntates meas in nem tangens, qui cum pascuse operam dederint
cis (Psal. xv). > Mirificavit, inquit, id est pavit, fovit, prima parle diei, meridie deciinant et accubant
perduxit miiabililer ad effectum, utomnia qusecun- gratia requiei. Quia ergo vulpes foveas, nidos cceii
que voluifaceremin eis,essenlqueinagna etmirabilia volucres haberedignoscuntur (Luc. ix), in quos ple-
npera eorum exquisiia in oniiies voluntales meas(Ps<j/. rique miseri coeca fronte, pede erroneo devolvun-
r,x). Denique135'n Evangelio discipuli : « Quovis, tur.: vult Virgo nosse cerlius quo eligat Filiushomi-
inqiiiunt,eamusetparemusiibiulmanducespascha?> nis declinare, et ubi caput suum velit quietis gratia
(Marc. xiv.) Et ille : « Dominus, inquit, domus reclinare. Admonet quippe tempus, eum scstuet
demonslrabit vobis coenaculum grande siraium, illic inundus et ardeat, cum sole acriore meridianus
parate (ibid.). » Quod coenaculum dicil, altum estet axis incandeat, tit declinet in parlem Pastor provi-
eminens; quod grande, lalum et suiliciens; quod dus et quiescat, et ad ipsum fugiens grcx pusillus
slralum, pulchrum et alliciens. Ccenaculum in quo remisse delilescat. Sol sestual, seslus cadit super
Sponsi refectio esl, dignitalis altiludine commen- animos iniquorum, cum in ipsos confluit congeries
datnr, quia Coelum cceli Domino, terra filiis homi- _ iniqua vitiorum : cum avarilia, cum libido, cum eis
num assignalur (Psal. cxm); et ut magis sufficiat, ambilio dominatur, cum ardore lalium interna
grandi spalio dilatatur, quia jlle sella breviore et eorum faciesdenigratur. In hocergo meridie cnjus
avaro tripode non Isetalur ; et ut semper illum alli- asium ferre non sustinet ille mundus, ille Sanctus
ciat, lapetibus operosis, et floribus odoriferis ster- ad quem nihil immundnm aliinet, quo declinat, ubi
nitur et aptalur, quia immunda, inhonesla, lurpia pausat, ubi gratum habet cubiculum invenire, ipse
ille pulcher prae liliis hominum aspernatur. Pascit ego, si possel fieri, non lam scientia quam expe-
quoque-Sponsus el in campo, illo nimirum campo, rienlia vellem scire. Ciim enim in bonis vel naiurse
qui evulsis rudcrum molibus complanaiur, qui ex- vcl gratise superbia nos extollit, cum inflammal iri
siirpans spinas et tribulos, amcena superficie venu- tenax, lorquel invidia, libido nos emollil; cum grs-
slatur; terso gelu slerili verna temperie fecundatur, vis est oratio, divina lectio fasiiditur, ctnn serno
vireniibus herbis ridet, florum multimodo colore prsedicanlis, aure clausa instar aspidis, non audittr :
varialur. Quorum primus et praecipuus ait : « Ego limendum est ne hoc sestu ct intemperie gravstus
flos campi (Canl, 11). » Dives est campus ille, nec iinporluna, pastor ille nos deserens sub umbra
prselereundus silentio negligentcr; super cujus fugiat opportuna. Sole gravi et arido mundas in
faciem videt Ezechiel ossa mulla (Ezecli. xxxvn), D maligno posilus scsluabal, el ardore merUiano
siccaque vehementer, quse anditu ineffabili verbum jEgyptus vel jEthiopia laborabat, ciiin incorruptse
Domini perceperunt, et nervos, carnes, cuteni jun- Virgini sanctus ille Spirilus obumbravit, el in ea
ctura mirabiii receperunt, tandemque a quatuor DeoDeiFiliogralum umbraculum praeparavit(Lue.i).
ventis veniente spiritu revixerunt. Deniquein Evan- Idem ardor vel intemperies dure satis incubuerat
gelio (Luc. vi) deseendens Sponsus de monte, stelit Pharisneis, et habena laxiore diffusafueral biJudseis,
in loco campeslri, in qun quia resplendebat sanandi cum eos Christus deserens, ad paucos apos.olos de-
virlus, graliae pleniludo ; confluxit ad eum undique clinavit, et eos ut gallina sub alarum suanm umbra
copiosa plebiiim mullitudo, quam altendens Pastor et tegmine congregavit. Cum auiem usqie ad cru-
bonus audire sollicitam et sanari, larga manu reficit cem Judsei et gentiles in eum meridie desaevirent,
verbo vitse, pabulo salutari. Pascit etiam Sponsus et alii lingua, manu alii, ferventis irae veneniini
in vallibus, quas frumento David asserit abunda- effutirent, ipse non lam pede quam sffectu, plus
re (Psal. LXIV),et in valle Josaphat, quse humilitatis animo quam oculo deserens quos despexit, vidit
videtur gralia coruscare, dum quanto quisque ma- siantes juxta crucem Matrem et discpulum quem
gtius est, in omnibus se ininoral, et quem digne dilexil (Joan. xix). El 136 c,lm accefisset aceluin,
2!I COMMENT.IN CANTICA. — LIB. I. 242
quo gustato magis quam bibilo mysierium sic im- A in mortem voluntarius animam suam darel"; et quos
plevit, super istos, quibus Spirilus obumbrabat, eo tenebat sinu, a morte moriens defensaret. Post re-
gralins qtio suavius requievit; etsole foris sestuan- surreclionem vero suam cum eisdem apparensViisci-
te, cujus eum rabies implevit, inclinato ad istos pulisinsufflavit (Joan.xx), etllatu serenissimo ligan-
capite, tradens spirilum, obdormivit. Sic meridiem di et solvendi pontificium assignavit, cum paulo post
jam non ferens, et sestus Cancri rabidos vel Leonis, linguis igneis Spiritus vehemens imfiammavit (Aci.
liora sexla consummans agonem vel mysterium n), et adversus mundi minas, preces, pretia, infle-
Passionis, declinavit et amavit umbram Spiritus, xibiliter roboravit, vicem mortis quam pro eis ille
serenum accubitum monumenli, cui Japis appositus primus voluil sustinere, ipsi non avarilise funibus
nibil obstitit resurgenli. <Accubuit enimulleo(Cen. obvoluli, sed largitate jtrodiga reddidere. In quibus
XLIX). > Quem profecto, quandiu voluit, tenere et qiiorum similibuscubare Sponsum non immerito
potuit monumenlnm, sed expleta volunlate objectu debet credi, apud quos nihil invenit quo ejus re-
lapidis non detentum; imo ad surgendum mane quies possit laedi : in quibus viget devotio, fervet
divina eum virtus robuslum reddidit ut leonem, et devoiius disciplina, non carainus fumigat, sedtola
a-que ad reddendum meridie saevienlibus talionem. prorsus ardet amoris officina. Quia enim Sponsus,
Nec indigrium arbitror si et in vobis eumdem Spon- " IIt prsedictum est, amari desiderat, amor autem
sum cubare existimemus, si eum invenire et in nobis ignis est, quos amore conspicit accendi et ardere,
aliquanlulam reqniem prsedicemus : cum et ei deser- in his lanquam in lectulo, quielis gratia vult ja-
vire, et eum delinire nostra ejus dono gratiae sit cere. El hoc propler non nisi meridie cubare perlii-
voluntas, licet volenlibus nondum penitus libera sit belur, cum sol coelo vicinior a lerra longius re-
facullas. Quod si nos ipsi vel forte quilibel alii judi- movetur, cum solito fervenlior emiltit radios pu-
cent non satis convenire, ut id nobis ascribamus, riores, cum majori terret incendio campos setheris
ad quod quique majores vix valenl pervenire: largiores. El forsitan mane pascil, cura molesta
limendum esl ne econtra jtisto amplius diflidamus, caligo noclium jam recedit, cum surgentis ad opera
el diflidenlia degeneri aeqtie periculum incurramus. 1 sol necessarius antecedit;cumejusdem rota volubilis
Inler utruraque ergo non Dedalus, sed Pater spiri- equis laboranlibus sursum lendit, et loco stare ne-
tuuni doceal nos volare; iter regat incognitum, sciens, sibi proficisci, et proficere non inleudit. Per
ilinerandi graliam velit dare, ne luto et fsecibus cujus moram temporis sol diei prsebel nlile nutri-
immergamur, duin tenemus lerrse inslar carnalium mentum, quo folus et proniotus dies sensim accipit
propiora, vel ne a gloria deprimamur, dum ad for- p incrementum, donec ad cceli medium feslinans el
mam lehari slulte invadimus alliora. Cubat quippe perveniens sol figalur, ubi gradu aliior jam vel
Sponsiis innobis, si eum diligere comprobamur, si stare vel descendere compellatur. Sic nimirum cum
in ejus obsequium diligenti studio praeparamur : si vobis, fratres, sedentibus in lenebris Sol gralise lu-
quidquid obslrepit et oflendil, scopa vel rasorio cem attulit maliitinam, errore noctis posilo fesli-
tergere fesiinamus, si secretum cordis nostri amoris naslis apprehendere disciplinam; et quo plenitisille
gratia, dileclionis floribus adornamus. Nihil enim vobis expandit radios clariores, eo gralius laboratis
ille gralius, nihil oplat avidius quam amari, cum et profectus sumitis ampliores. Dum igitur vigiliis,
scilicet eum veraciter compleclimur amore singulari, jejunio, sudore, et algore corpus contrarium ca-
<um quidquid mundiis offert, ut purgamenla ionge sligatis, dum devoli et humiles veslram patientiam
ahjiciinus propter ipsum, cum in mundo vel in nobis ohedienlise funibus alligatis; et intuilu mandatorum
nihil diligimus prseter ipsum. Denique Joannes voluntatem propriam relegatis, dum operari cibum
(Cap. xui) in ejusdem Sponsi peclore se recumbere qui non perit, sed qui permanet, laboratis, et in-
perhibebal, quia eum recumbenlem ille prae cseteris defesso sludio vestrarum labores manuum mandu-
diligebal : nec alius, sicut nostis, ibidem recumbere caiis : profecto apud vos Sponsus pascit vobiscum
perhibetur, nisi is quem diligere frequenli Jesus n 137 etlaborat, sicul devote arnaloret acquisilor
lcstimonio non lacelur. Et recle hon Jesus in sinu sapientiae quidem orat : « Da mihi, ait, sapientiam
Joannis, sed Joannes in sinu Jesu legilur accubasse, ul mecum sit, et mecum laboret (Sap. ix). > In
quia non iilum nos priores, sed ille prior creditur pascendo quippe vilalisquidem fructusest, sed pro-
nos amasse : et ubi veraciter quis intelligil se amari, cul dubio cum labore, labor est aliquanlulus fruclu
ibi gaudet recumbere, suavique recubitu delectari. tolerabilis gratiore : et ob hoc, cum invitat justus
Chrislus quippc ante passionem suam infirmum esse secum patientiam ad laborem, non tam ipsum quam
Joannem sicut et caetcros intellexit, seque minus ipsius fruclum diligil meliorem. Proinde Virgo non
sufficienter diligi a discipulo quem dilexit, quia per solum ubi Sponsus pascat, sed etiam ubi cubet sol-
id temporis neque Joannes, neque Petrus mortem licitius oplat scire, ul ad ejus gratiorem slatum
pro illo aul voluit aut poluit suslinere, quod ante valeat pervenire, quia, etsi nobis, dum pascit, non
acceptum post resurrectionem illius Spiritum, isto- mediocrem dat profeclum, tamen dum cubat et
ruin nullus meruil oblinere. Caeterum Christus sic quiescit, gralius et securius provehit ad perfectuui.
inventus est eos diligere quos elegit, ipsumque dili- Cuni igitur corpore castigalo, sopilo murmure pas-
gcntem sua crga eos chariias sic coegif, ul pro eis sionum cum non prorsus dcposilo, sed ad horaiu
243 PHILIPPl DE HARVENGABBATIS BONiE SPEI 24-4
sepostto labore temporalium actionum; serenat vos ,A quia labor fingilur in praecepto (Psal. KCIII). In
imerius oratio, devotio, auditse ruminalio leclionis, ccelis verocubal Sponsus, ubidiesnon orilurlumine
et a terra suspensos rapit velut in sublime divinae subobscuro, sed velut in meridie sol profeclu ruti-
gralia visionis, cum (Wcet raptim et ad modicum) latjam maturo, cujus splendor calidus, et calor
videmini angelicis spiritibus interesse, etutcunque a-qtie splendidus nil habent imperfecti, sed immo-
gloriam Domini speculantes cum Petrodicilis : « Bo- bili axe velut quodam solslitio stant perfecti. In die
iium est nos hic esse (Matth. xvn); » cum amore ergo dies,' lux in luce, in sole sol cubat suaviter
ialium velut igne suaviler sestualis, etSol sole luci- el quiescil, quia juslus in regno Palris sui sicutsol
-iior vos perftindit suae radio claritatis ; tunc nimi- iucidus resplendescil (Matth. xm); etsol justitise
rum in vobis Sponsus pascit, etamica requie dele- Sponsus in eo cubiculum sibi et quietem accipit eo
ctatur, tali gaudet meridie, die dies, lumen lumine gratam, quo non anguslam spatio, incursu molesliie
gratuialur. Nam sicul hostis nequam,, auctor mali, iion lurbatam. Proinde sollicita Virgosibi non imme-
princeps perditse Babylonis, profundas noctis lene- rito posiulat indicari ubi pascat, ubi cubet is quem
bras et Irigus diligil aquilonis, sic Sponsus qui Deus diligil aniore singulari, ut cum fuerit indicatum, illo
esl, lux indeficiens, ardens ignis, gralam sui prae- secure sequatur laetabunda, ne (si clausum fuerit)
senliam longe faciens a dissimilibus et indignis, in 1B post greges sodalium feralur vagabunda,
his cubat et repausat, quos divini amoris face ignea CAPUT XXVI.
senlituri, quosin excessum raptos, meridiana luce Ne vagari incipiam post greges sodalium tuoruni.
lucere conspicit, non comburi. Qui oblili praeseiilium Sodalis Chrisli est, qui ejus nomine vult censeri,
solis cceleslibus sunt intenti, aiirora vel sole matu- qui se dicit ejus esse, qui fidem ejus eligit profiteri;
tino et inchoanlium operibus non conlenti, sed ad qui verbum ejus annunlial, qui viam prsedicat ve-'
perfectum diem et ferventem meridiem sunt evecti, rilalis; qui se Chrislo sociat, vel re, vet imagine
UIIIIScum Deospiriius, solocarnis adhuc contubcrnio sanctilatis. Quia vero multi sunt qui re non gaudent
non perfecti. Felix qui oblitus prseleritorum, in an- 138vcra,sed imagine colorantur.quiquod astruunt
teriora meruit sic exlendi, temperiem faslidiens verbo aul facie, affeclu el opere delestantur; eos
matutinam meridiano proveclu et fervore nimio sic Virgonongregem,sedgreges potius voluitappellare,
accendi ; sponsum lenere sinu, affeclu, velul bra- sciens quia convenientius nomen jtistis altribuilur
chio circumplecti, soli oculos infigere, ei ad hujus singulare. Unde infra in Cantico: « tapilli tui sicut
carnis cadavera non deflecti. Felix, inquam, si la- caprarum, denles lui sicut grex ovium (Cani. vi), >
men non hujus beneficii timet casum, si hujus tam Et in Evangelio : «Nolitetimere, pusillus grex (Luc.
caloris quam splendoris non vergit meridies ad oc- xn). » Greges ergo sodalitim falsa est credentium
casum; si caronon retrahit, et adhuc infirmior lex mulliludo, in quibusspecies pietatis, sed* nulla vir-
nalurae. quae nondum ferrepolest felicilatisgloriam lus, nulia est operum forliludo, in quibus religionis
permansurse. Ergo felix illa dies cujus meridies non Cbristianse paret ostenlatio, Scriplurae sonat non-
occumbit, in luce cujus ignea semper Sponsus per- nunquam praedicatio vel doclrina , sed vita non
manet etrecumbil: ad quam quisquis pervenerit, recle sapit, non morum salis redolet disciplina. Qui
in ea gradu slabiii perseverat, et invento ejus bono plerumque infirinorum Isedunt conscientias et sedu-
nil melius, nil jucundius asseverat. In qua sancti cunt, et a justitiae semita declinantes in erroris lati-
angeli tam Palris, quam Filiisemper faciem intuen- tudinem introducunt, et vel apertis colloquiis vel
tur, et ab ejus intuitu aliense sanclorum animse non occultis consiliis vel exemplis deterioribus mores
habenlur, quse a mundo nequam, et a carnis erga- bonos corrumpunl, eisque arcttim religionis iler vel
stulojam erepise, in ejusdera cum angelis qnietum auferunt penilus, vel saltem ad modicum inierrum-
Sponsi cubiculum sunl receptae.lllic plenior et per- punl. Post hujusmodi seductores Virgo prtideniis-
Jectior meridies invenitur, ubi dies non declinat, et sima non vull ferri, sed discernere sapienler, qui,
incumbenle vespera non finilur; el non nisi dies j) quibus debeant anleferri, ne si pro Stephano Nico-
-
una non proficiens non deficiens dilucescit, cujus laum, Judam accipial pro Joanne. eorum similis
non fuscalur splendor.calor splendidus noii lepescit. habeatur, vel dupto filia sit gehennse. Quod nialum
Proindc hujusmodi meridieminliac vita nullus plene instinclu malignorum spiriluum fieri Virgo novit,
accipit, sed prseguslat, illic piene satiatur, ubi mora quosde sedeccelestium longe fecil iniquitas et re-
cuin brevior non anguslat, ubi erga Deum amor movil, dumdivinam excelientiam oculo salis humili
omnium conlinuus et assiduus inardescit, el ipse non viderunt, sed inaccessam similitudinem alie-
qui amatur gratanter cubal in omnibus etquiescit. ctantes.de ccelo inslar fulguris ceciderunt. yui
In terrisitaquepascit, in eo duntaxat cui juslitiam scienles nunquam se illo unde cecideranl reditu-.
fert accepto, infundit gratiee largitatem, cujtis bonis ros, sed de luto factos homines operanle gratia et
operibus tanquam herbis el .floribus suam reficit meritis ascensuros; corrupti amalilia, dolore miro
voluntatem , cujus acceplat mores, videre diligit; invident et lorquentur, et summo nisu noCent eis,
sequilatem, cujus gaudel merilis, virlules amplecli- quibus hanc dari gratiam intuenlur; quia ergo eis
ttir, accipit sanclilatem, cui rlies malulinus et solI est indefessus animus invidendi, eisque mille artes,
lumine radial imperfecto, dum laborat et proficil, juxla quemdam ethnicum, sunt noccndi, tam tiocte
 245 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. II. 246
media quam die medio relia sua tendunt, et vel sa- A transfigural. Cnjtis opere miser iste nequaquatn
gitta in lenebris, vel incursif meridiano incaulos el cxistimatseillusum.sed quodam velutsolismeridiani
miseros comprehendunl (Psal. xc). Sagitta volans radio se perfusum, in quo solam siiperficiem lan-
in lenebris, quae ferit graviter dum nescilur, oc- quam florem conspicuum dum atlendit, fructum
eolla est suggestio, qua nosteranimusdelinitur, cum sperat cerliorem, riec in radice vilinm deprehendil.
oppanso quodam velamine, aut nullam, aut venia- Seduclus ergo isto, poslgreges sodalium jam vaga-
lem se prnmittit, et parvo lanquam vulnere ad cor tur, dum quasi bene operans, malignortim arte spi-
miserum virus mortiferum inlromittit. Incursus riltium defraudalur, quos sodales Christi et socios
vero meridianus aperta esl malignitas impugnantis, quodammodo comperitur, dum Christo placere se
cum effundit tolas vires vehemensimpudenlia ma- existimat, el placere istis niliiloniimisinveniiur.Posl
lignanlis, cnm a tlirono palienlise, ohedientiae, con- cujusmodi sodales non*vtilt Virgo prmientior eva-
tinentise graviler nos deponit, vel forte resistenti- gari, non eorum meridiana boni specie defraudari,
bus, damna.pericula, martyria mihatur evidenlius sed eorum astutias oculo deprehendere perspicaci,
etapponil. Quod si forlequemvis malignus invenerit et Christum invenirein luce propria et meridienon
spirittis forliorem, ut non minas ejus terribiles, non fallaci. Volo, inquit, lucein luam invenire veracem,
ejus limeal impelum acriorem, ponit minas, tacel utiletn, et serenaih, ne errore decepta, post lucem
pericula, nihil ingerit violenler, sed ad quamdam cursilem alienam, nc cadens Lucifer sibi falso as-
se convertil religionis speciera fraudulenter : sen- sumal simililudinem Michaelis, ne se mihi offerat
tiens quippe nonnullis, vigilias, oraliones, abslinen- Satanas in forma et specie Gabrielis. Volo, ait, me-
tiam, jejunium, laborem mannum complacere non ridiano incursu el daemonio non seduci , eoruai
resislit, sed insistit, elhorlalur in eis primum for- blaudiliisel simulalione deceptoria non abdtici, qui
lius pennanere; et ne in his praeveuiri possint, ab se luos sodales mentiuniur, qui nomine laelames
alterulro sollicilius praecavere, deinde lempore atigelorum.angelica beatitudine lionfrttunttir. 139
debito non conteutos modum regulariler posilum Ne igitur prsedicla lux istorttm el dies mihi subdole
non tenere. Dum igitur quilibet spirilu fervens, blaadialur, ostende in quo vel homine vel angelo
caeteris non inferior essetentat, etadmissumequum li&iigrata requies haheatur, quse apud temelipsum
desiderii freno moderaminis non retenlat, dum so- titvinsolum in die, sed in meridie rutilal et flamme-
leinnes vigilias prsevenit, ut oret devolius vel sua- scit, dum perfecla, nec mane inchoata, nec cnrsu
' vius
aliquid ruminel de Scripturis, dumjejunal, et dcfluo vesperascil.
abstinet, ne quasi ventrem oneret escis citius trans- n Ilactenus Sponsa Virgode ipso etad ipsum, quem
iltiris, dum adhuc vigens corpore labori manuum tenerius diligit, est Jocula, suumque amorem et de-
debito plus intendit, dum ad haec vel lioriiin similia siderium sermone conlinuo
prosecuta : niiuc assu-
habenis laxioribus se extemfit: occurrunt hinc inde itiit silentium,
Ioqui tamen penilus non omiuens,
flatus glorise, laudis amor, acstimatio praesumpliva, - sed audiendi gratia paululum inlermitiens. Et nos
contemptus aliorum, temerarium judicium, repre- ilaque hoc in Ioco assumpto paulisper silenlio quie-
hensio durior el nociva. Damnans quippe cseieros scamus, et priino huic tandem libro lerminiim im-
quos lanquam tepidos lenere modum conspicil la- ponamus, quia el iste prolixilali suae poslulat cal-
xiorem, se ferventem fortius, jam cunctis reputat cem poni, et noslra infirmilas laborem inchoaium,
meliorem ; et quo ad majora inconsiderantius inar- vel ad modicum jam sepoui. Ad id vero disseren-
descil, eo laesus vento superbise arel nequius, lur- dum, quod dignalus est Sponsus Virgini respon-
pius inanescit. Nam quem fervor agit prsecipitem, dere, si dies illuxeril, curabo quiescenlem calaraum
vanilas excipit subinducta, ejusque conscientiam
retorquere; si sanclus ille Spiriius dignanler acces-
fallit quaedamspecies introducta, quaebonum simu- serit in sileiuio me docere,
quod eidem complaceat
lans luce falsa, liiijus retundil oculos et obscurat, me loqui polius quam silere.
illo sublilius operanle qui se in lucis angelum

LIBER SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM. b Et profecto Virginem, quae ubi Sponsus cubet tam

Si ignoras le, o pulcherrima inter mulieres, egre-
ilere, et abi post vestigia gregum. Post multa verba
Virginis quibus sui seslus animi demonslravil, qui-
bus dari sibi oplatum osculuro, indicari Sponsi cu-
biculum poslulavit : non duritia, non conlemplus,
nltra deniqtie sera silenlii lenet Sponsum, sed audi-
lis diligenler iilius volis el precibus dat Ve|Donsum.
sollicite vull doceri, monet primo ut seipsam non
negligat sludiosius inlueri, ut ad sua se convertens,
suam pulchritudinem non ignoret, ne forte ignora-
lam silu vel negligentia decoloret. Non enim salig
cattie ad acqiiirendum csetera se accendit.qui prius
acqnisila dignse considerationis oculo non attendit,
et opes coiicupitas labore temerario coacervat; qtJ
 247 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BONJE SPEI 24S
pridem rcposilas diligenli solliciludine non obser- A , gratiam jam adepta, virgo manens, Dei maler mi-
vat. Poela describenle, venalor errat non modicum rabiliter es effecia, dttm quod restal non invenis,
et delinquit, qui fugientia captat, capta respuens nec adhtic pervenis ad oplatum, atiende diligentius
derelinquit; et propheta Aggseus arguendum eum quid tibi jam meo munere sit collatum. Nam cum
iiihilominus demonslravit, qtii mercedes congrega- avida fuiurorum nondum ea prsevales adipisci, si
tas in perlusum sacculum collocavit (Agg. i). acceplae jam gratisecuras humililer reminisci, per-
Proinde Sponsus Virginem ad considerandam suam ceptio prsesentium fideiv. luam solidius confinnabit,
ipsius pulchriludinem primo mitlit, eamque obli- et confirmala fides futtira lam suavius quam secu--
vioni dare praeterita non permittit: hoc ipsum ei rius exspectabit. Si vero poslponis et ignoras quse
memorans, qtiod cam commonet memorare ul illa jam velut praesenlialiter experiris, et dum captas
facilius possit aurem monitis inclinare. 0 pulchra, inexperta, experlorum negligens inveniris : Egre-
inquit, inler mulieres. Quod illa Virgo quam sibi ab dere, qtiod qitidem non consulens, non imperans libi
selerno in inatrem Dei Filius praeelegit, in qua tem- dico, sed iiiinasincutieiis, fuluri praiscius haec prsc-
pore congruo sumens carnem memhris conlractiori- dico. Egredere, ihquil, lioc esl, egredieris, et a
bus se coegit, de qua nasci voluit sepe carnis novo secrelo mereberis resilire, a sanctuario longe fies
genere non abrtipta, cujiis factus est filius ante B ' in qttod postulas inlroire, ab ipso quod libi vis
partum et post parlum castilaie peniltis incorru- ostendi' gralo ctibiculo repelleris, et videberis
pla : qttod illa, iiiquam, Virgo inter cseleras, hoc egredi,cuin non ingredi perniitteris. Sic nimirum
est prae cseleris mulieribus fuerit speciosa, exislimo deleri de libro vivenlium perliibentur, qui cum ju-
(lignuin credi, nec est fides hujtismodi vitiosa. Neque slis in selerno ascribi codice non merenlur; et ser-
«nim est credibile ul Deus, Dei Filius, matrem ele- mone usitato, nobis asserimus haec auferri, quae
geril fuscam, luscam, struma nolabilem vel gibbo- sperala vel opiala tandem nobis novimus non con-
sam : et non inagis vtiltu niveo, colore roseo, gra- ferri. Ilaque et Virgo se foras egredi conqueretur,
lis oculis, pleno corpore speciosam, ut quae ad ofll- cutn ignoranliemcritorepulsam ab introilupatielur,
cium dignius prae' caeteris mulieribus esl electa , c.um oblita suse pulchriludiiiis, turpis el decolor
csset non soluin quavis lurpitudine non infecta : apparebit, cum ex recordatioue prsesentitim cer-
sed et specie corporali cunclis pulchrior et per- lam fulurorum fiduciam non habebil. Si auiem pi-
fecta. Quamvis quod pulchra inter mulieres dici- guus Spiritus etarrhas, Virgo, memoriler considera-
tur, non tam congruat gralise.vulius, corporis ve- veris te habere, quas nullus electorum eo prorsus
nustati, quam perfectis moribuset admirandse illius modo meruit obtinere; scies profecto quia quidquid
sancliiati, quse teste angelogratia plena , quod de digne poslulas, non auferiur,necfraudalur sestuanlis
allera nusquam muliere perhibeltir, sola solius juslum desiderium, sed differtur. Quae enini lol et
Christi maler fieri promerelur. Cujtismodi pulchri- lantasupra omnes inulieres accepisti, quaesine Palre
tudincm atlenilens angelus : « Benedicla.tu, inquit, Filium operante sancto Spiritu concepisti ,quse juxla
in mulieribus (Luc. i). > Ipsa quippe in mulieribus Gabrielem apud Deum miram et ineffabilem graiiam
hoc est inter mulieres, est benedicla, quibus Evae invenisti, dum conceplum sine coitu, sine gemitu
merilo maledictio durior est inflicta, cui primo peperisli, quid libi deinceps jure existimas abuegari,
delinqiienti lege misera conformanliir, et peccatis si tamen lempus venerit quo id fuerildignum dari?
obnoxiae malerna similitudinc deronnantur. Inler Qui ergo tanta conlulit, ab eodem quod reliqtitim
quas miseras et deformes htiic Virgiui pulchriludo estexspecta, et si, ut plerumque videlur, aniino
amplior est concessa, quse malediclum velus et le- cupieiiti moram feceril, reexspecta ; et ne forle gra-
gerri hseredilariam supergressa, obumbranie Spiritu vet dilalio, quid jam acceperis recordare, el ac-
omnem a se scstum malilisc, peccati niacularn longe ceptorum memoria, ad fidem el patientiam confor-
fecit, et innocentise meriiis, ineulis f ulchriludiiie lare. Nain in co quod jam teue», omnem mu-
cunclis muheribus se prxfecit. Ad augmeuium vero rj lierum pulchritudinem excessisti, et pulchra mentis
pulchritudinis integritale corporis laetabtinda, novo facie omnes Evae filias prsecessisti, quod si cogno-
el inexperto cunctis genere fil fecunda; et partu veris, el dignas egeris gratias largitori, suspirans
inenarrabili nalum protulit virgo lalem, ul non an- ad reliqua, non dabis murmur indebiluni dilalori.
te, iion postea genuerit potissitnum altera vel Ad hoc quippe differt., ul dilalum dcsiderium fcr-
seqnalem. Proinde lanla et tam incomparabilis cel- venlius et conslantius ingemiscat, non ul quassata
situdo, quid nisi hujus Virgiuis mira est et cminens fide per impalienliam defetiscat, ul dilalionis lem-
pulchritudo, qua non solum a caeteris mulieribusi pore pulchram faciem excolas amplius et decores;
, non praevenla, sed ipsa inler omnes longe pulchrior non oblivionis pulvere et ignorantia degeneri negli-
el excellentior est inventa ? Ad quod considerandumi genlius decolores. Si ergo ignoras le, egredere a
Sponsus eara revocat 140 el reducit, eamque adI ccetu meo, a sinu meo, a me, a denique ipsius
oplatum cubicuium nondum plenius inlroducit, ut; facie quem aniasti : Et abi posl vesligia gregum,
seipsam primo sciat quanta scilicel gratia decore- quos paulo antea formidasli. Egredere, inquit, et
tur, unde, quo perveneril humililate memori recor- abi. Egressus enim quis a sancluario quod de-
detur. Tu, ail, quce majorem cunclis mulieribus» buerat introire, proficiens in pejus, jam slare non
249 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. II. 250
concediltir, sed abire; e.t quia non seipsum, non A dulcia lenere diligenti responsionis principio sic
inonenlis consilium timuit oblivisci, longease, et .minalur; cum certura sit posl prscdiclum osculuiti
a monente longius cogilur proficisci. Abit autem ab eo illam non sic egredi vel abire, et proinde
post vestigia gregum, qui praeviam eorum sequilur osculanti vel amanti non tain gravia, non superflua
pravilatem, qui errorum et sectarum amatores, fidei convenire. Elsi enim cuivis animae vel eliam Ecele-
nesciutit unitatem, vel qui more vivenles bestiali, sise polesl conveuieniius assignari, cui delinquenti
eos alliciunt et decipiunt qui sequuntur, et suis pra- frequenlius Christus utile judical nunc. promiltere,
vis moribus quos praeceduni, graviter persequuntur. nunc minari : hujus tamen specialiter constantior
CAPUT II. esse creditur pulchriludo, in qua Deus humanalur,
Et pasce hwaos uios juxta labernacula pastorum. divinitalis corporaliter habitat pleniludo. Dignuin
Cnm egressus quisque abierit, obscuralum jam igitur exislimo paulo attentiiis nos videre, quoiuodo
babens intellectum, haedos pascere perhibetur, dum Virgini, amatoria prseloqucnli Sponstts arhel paria
allecius pravos perducit ad effeclum, dum nientis respondere; et cujus preces, vota, indefessum desi-
inconstaniiam, nioium petitlanliam , immundiliam derium jam praesensil, landes laudibus referens ab
corporalem fovet et provehit, et vitam duceredi- ejus desiderio non dissensit.
ligit animalem. Agnos forte pascit, qui miserentis B CAPUT III.
graliae spiritu conforlatus, actus habet innoctios, Si ignoras le, o pulchra inter mulieres, egredere et
mundos et simplices cogitalus, qtiorum summus abi post vesiigia gregum. Nolens Sponsus gradatim
iile pastor fructum approbat, diligil et candorem , ad profectus Virginem promovere, docet eam quo-
elad pascendum cos, suum commonel dilectorem : modo merealur proficiendi gratiam obtinere, vide-
< Si diligis me, inquit, pasce agnos meos (Joan. licel, si, quse tam obtinuil, apud se, velut in abscon
xxi). > Hoedosvero pascil, qui mentecorrupia, se- dilo sic reponat, ut eis manum piceaiu vel ad modi-
ducto spiritu , perdila voluntate agit raala, gaudet cum hostis subdolus non apponat. Apponit cniin
malitia, gravatur sequilale; et ea prosequilur quse plerumque laclum noxium bonis potioribus majuris
judex juslus ponijudicat a sinislris (Mallh. xxv), gratiae sanclitatis, ciim superfundit eis cladcm, ne-
iit in eis dure desaeviatullor angclus cura minislris. quam caliginosse nebulam vanitalis, cura vel flatu
Ciijusmodi hsedos non in labernaculis paslorum gravi superbise menlem donis praeditam obruit et
pascere perhibelur, a quorura conlubernio propria obdural, vel saltem aura levi lenerae faciei pulchri-
nrgeiiie malitia prohibetur, quem illorum vita non tudinem subobscurat< Difficilequippe cuivis est Vir-
allicit, non deleclant opera, sed offendunl, nec giiii donis polioribus sese prseditain inlueri, et SIK
imiiari diligit quod illi doctrina et moribus prae- ^1 perbae vanilatis vel non quati ariete, vel flatu quan-
osiendunl. Et quia non versari paslorum in laber- lumvis modico non moveri : egregiam forma, vullu
naculis inveuilur, in quibus exsullaiionis et laudabilem se seulire, et laudanti frequentius flexo
salitlis pariter vox audilur : prope saltem re- nunquam animo consentire. Unde necesse cst, ut
manet, nec longius pascua sunt inventa , dum quse superbia non vult tangi, sibi speculum nou ap-
141 Christi nomen tenet, baplisina non aliud, coin- ponat, ne cura pulchram se viderit, forte caeieris se
niunia sacramenla. Abhorrens itaque virlutem, pie- praeponal : imo ul nec ad modicum blando consen-
tatis specie glorialur, el non lenens rem. fidei sa- tial deceptori, ignolam sibi facicm casto lanluni co-
cramenlo visibiiiter obumbratur; et ob hoc non gnoscendam praebeat amatori. Amalor itaque castus
inliis, sed juxta pastorum tabemacula pascere nie- non nisi sibi volens Virginem complacere, ipsam
moratur, qtiia, elsi foris sit quodammodo, rei tamen proprise faciei vtilt notiiiam non habere, vult ut
sua species vicinalur. Paslores sunt perfecii quili- Virgo se nesciat, suam pulchritudinem non miretur,
bet, qui fidem reclam non tam noniine quam operi- ne admirans sive laudans, in se magis' quam in
bus exsequuntur, qui regenerationis lavacro semel Domino glorielur. Felix ille angelus haberetur, si
loti, devotis ssepe lacrymis abluuntttr, qui Ecclesise j) quodammodo se uesciret, cum in deljciis paradisi
sacramenta devote suam celebrant ad salulem, dum splendore Luciferum praevenirel ; felix, inquam, si
eorum non lam forinsecus formam oblinent, quam non de his quaeacceperat superbirel, et a Deoconditus,
virlulem. In quibus tabernaculis suas in directum Deo paria non senliret. Longe satitis, longe felicius,
corrigunt pravitates, divino beneplacilo subjiciunt Abraham se nescivit, cum divinum colloqtiium, sc
proprias voluntaies; el discrelo moderamine regunt quasi nesciens, requisivit, cum oblilus quod magnus
sicul opera, sic affeclus et per dies sing.ulos am- merilis, vita clarior haberelur, prudenli consilio se
pliores transeunt ad pr.ofcctus. In bis aulem non nou nisi pulverem esse el cinerem falerelur. < Lo-
versanlur, sed eis aliquatenus appropinquant, qui quar, inquil, ad Dominum meum, cum sim pulvis
deslruunt fidem operibus, cum sacramenta fidei non et cinis (Gen. xvm). > Felix etiain rex David,' qui
reliriquant, qui virtutem non habentes, exteriori quoniam legis litteram quam didicerai non vult
ejus titulo decoranlur; et quos bonos viderint non scire, vilipendens propriam, in Domini polenliam
re, sed nomine pastores imitantur. Sed forlasse meretur introire, et suam non constiluens, Dei justi-
nonnullis durum videbitur el austcrum, quod Spon- tise cervice subdita famulalur, ct oblitus suoruui,
sus Mairem Virgiuem sic affatur, quod praeloqitenti eorum ^solummodo quai smit Domini memoratur.
 25! PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONJE SPEI 252
< Quoniam non cognovi, ait, lilteraturam, introibo Ai ferretur. Ad hoc quippe et propter hoc censebant
in potentias Domini; Domine, memorabor justitiae hominem factum esse, hoc inler hominem et pecu-
tuae solius (Psal. LXX).I Econtra miser ille Nabu- dem naturaliter interesse : quod lerrenis pecus
chodonosor qui sui a se noliliam non amovil, qui licenter inhiat, homo ad cceleslia jubetur aspirare,
divilem, praepotentem, variis successibus praedilum quod etiam os liomini sublime dalum (68; videtur
se cognovit, qui sese imperantem, qtiam eum per iudicare. Ilujus rei vult Apollo prudenler homineiu
quem reges iinperant, plus atteridit, et se magnura reminisci, scire unde venieus, quo debeat rationis
inluens, auctorem suse magniludinis parvipendit. merilo proficisci : suum infra posterius, velut somno
< Nonne hsec est, inquit, Babylon magna, quam dedilum oblivisci; ad id quod est anterius agilitate
sedificavi in rohore forlitudinis meae, et in gloria virium expergisci. Quia vero plures a tramite decli-
deeoris mei? » (Dan. IV.)Qiiod si quis objecerit quia naiil ei exorbitant rationis, qui more belluino im-
nonnulli inveniunlur praeclara sua opera revolvisse, merguntur lerrenae Sordibus actionis, qui deliclis
in quo lameri Scriptura non judieat eos repreheusi- gravibus inanus implicant et involvuiit, pedcs inji-
biles exstitisse : allendal tempus, causam 142 dis- citinl voluutariis, ab objectis criniinibus non absol-
cernat, quibus id iieri cornperilur : el scfnl quando, vunt, quorum vix aliquis qui vivat secundum lionii-
ct quare id tam licilum quam necessariura invenitur. IB neni inveniiur, imo juxia philosophiini suem vel
Cum enim sentil quis ad patiendum vel faciendum asinum vivcre comperilur; ideo vates clauial, silcre
mala gravius se compelli, si ab his prudenti consi- tripodem non permittit, sonat oraculum, docirinam
lio lanquam pedes a laqtteo vult evelli , potest, imo ccnsoria vox'emiltil : M:ignus Apollo tonat, et
et debet, bona quse jam oblinuit amabiliter recen- emisso fulgtire vull limeri, vull equum et niuluni,
sere, ut memoria melioruin mala possil imminentia suem et asinum ab errore el ignoiauiia deterreri;
removere. Inde est quod Joh cum mullo inalorum vult meliores quosque ad honestain scientiam coni-
pondere, siratil et numero qualeretur, et ulDeo tau- nioiicri, suosque audiiores ad intelligendam rationis
dem malediceret uxoris instanlia moneretur : bona excelleutiain promoveri. < Scito, ait, le ipsum,
quaejani acceperal revocat ad memoriam el revol- Jiomo. > Cujus sciileiiliic Paulus non inscius cum ad
vii, et bonorum inemorem, malorum congeries im- paliendum gravia cogeretur, cum iiifirmiiaii et
paticntiae maculis non involvit. < Cor viduae, inqtiit, scandalo Corinthiorum tenere compaliens ureretur,
consolatus sum, et jtistilia indultis stini : et vcslivi ne pliis justo aliena sarcina gravaretur, vel foite
me sicut vestimento. Oculus fui caeco, et pes ul gravalis audiri dignior videreiur : recurrii ad
ciam)& ; pater eram panperum. Cumque sederem scieiiiiain, scire se hoininem profiletur, qui nou
quasi rex circumslante excrcitu, eram tamen tnoe- C carni desetviai.sedqui coslo iuseri glorielur. < Scio,
rentium consolalor (Job xxix). Nunc aulem deri- inquil, lioniiueiii iu Clnislo raptuni usque ad ler-
dent ine juniores tempore (Job. xxx). > Et supra : lium cceltim; et scio hujusiuodi hoiiiinem, sive in
< Si bona jsuscepimus de manu Domini, quare mala corpore, sive exlra corptts, nescio, Deus scil, quo-
non sustineamits? » (Job. n.) Bona sua vir bonus niain rapius esl in paradisiim, et audivil arcaua
digna premi silcnlio non putavit, cum eum circum- verba, quse non licel honiiiii loqui (// Cor. xn). >
quaque tanla inalorum multiplicitas anguslavil, ul Et Adjunxit': < Pro liujusmodi gluriabur (ibid.). >
bonorum suavis recordalio levem reddeVetpressuroe VitlelisPaulum scirese hoininem ad cceluiu teriiinn
sarcinam incumbcntis, ut longe post admonuii sublimari, paradisum invisere, et pro taiita giatia
Scriptura cujusdam Sapicntis : « In die, iuqtiit, uia- glo.riari?Ad lioc videlicel, ne pseudoaposlolis Corin-
lorum nc immemor sis bonorum (Eccli. xi). > Ad thii plus deferrent, ejusque docirinaj et ineritis do-
hoc valcl, ut exislinio , dictmn illud, quod littcrse elores subdolos anieferienl. Alioquin si haec, vel
gentilium lam favorabiliter exlulerunl, el ul dignum huic similis eausa vel necessitas non fuisset, qnau
memoria scriplum ad posleros Iransluleruiit, qttod viriiin sapienteni ad lianc velut iusjpieiiliam co-
nonnulli asserunt unum e septem Graeciaesapienti- p egisset, profecto illud de Evangelio suis diciiim
bus protulfsse, aiii potius asseverant Apollinem coapostolis ineininisset, el digiium meuioria lam in
eleganti oraculo respondisse: < Scito, inquil, le seruione quara conscieiilia lcnuisset : < Cum omnia
, ipstim, homo. > Quia sapieutes saeculi ex aniuia ra- boua fecerilis , dicile, quia servi inuliles sumus
tionali el corpore conslare hominem cognoscebanl, (Luc. xvn). > ln quo dicto dalur intelligi quia non
quorum alterum cum diis, alterum commune haberes omnia bona quivis facere coniprobaiur, si non islud
cum belluis asserebanl, qtiorum eral doclrina sanior, dicere bonis cseteris apponalur : el bonorum conge»
rationem corpori piaeferebaiH,quo Judicio belluisi riem digna satis superficie non colorat, qui eain
detrahentes, diis (ut erat conveniemius) deferebant. vanilatis vilandae gi-atia non ignoral. Ul igilur pcr-
Volebant itaqtie ul homo ralionc praevia regereiur,, fecie sanciam et humilein noveritis Sponsam esse,
et caro bestialis rationali spiritui subderetur; ctL hanc in ea Sponsns docet igiioranliam essc, quse
evecto spiritu, hqmode inler bestiasauferretur; elsi i duni feslinal ad reliqua quae nondum dal filius, sed
iiouloco, vel (67) ineriio in deoruiiiconsortiuni.trans piomillit, ea qtiaejain obtinei, gloriuuli memoriae

(67) Pro saitem. (68) Ovid. i Melainorph.

S55 COMMENT.IN CANTICA.— LIB. II. £54
noH eommitlil. &i ignoras, inqitit, le, o pulchra. A exemplo ad raultam sanctitatem proficere non ne-
Quod eii+in dicil Si, non dtibitativa , sed aflir- gentur, tamen dum mortali viia vivunt et carnis
naaiiva coujunctio est; sicut ille poeta : < Dii, si qua ergastulo detinenlur, juxta Sponsi cousilium servos
est pietas ccelo. » Dicit itaque Sponsus : Siignoras inulilcs se falenlur, cl suam justiliam ignorantes,
te, o pnlchra, quod quidem diflicile est, sed la- peccata sua voce humili confilentur (Luc. xvn).
inen 143 'virum est, Egredere. Egredere autem, Quorum utitis : < Si dixcriimis, ail, quia peccalum
iinde et quo, nisi a- contemplatione tua ad opus non habemus, nos ipsos seducimus, el vcritas in
luum? Egrederea consideratione pulchritudinis ttiae nobis non est (I Joan. i). > El alitts : < lu mullis,
ad informandum pulchriiudinem aliorum, lui quasi inquil, offendimus omnes (Jac. m). > Quos itaque
negligens, eslo sollicita pltirimorum : informa disei- reddil agnos candor conscieniia;, innocenlise pul-
pulos, aposlolos doce, qu35'de me perfeciius cogno- chritudo, morum simplicitas, meritoruiu eminens
visli: Joanni condescende, quem ul filium mater sanctiludo : eosdem hsedos facit peccali conlessio
suscepisli. Egredere, inquam, et abi post vestigia cum limore, dum adhiic nescit homo utrum odio di-
gregum. Qui gregibus prrcsident, post eorum vesti- gnus sil an amore. Proinde cum justi quilibel appel-
gia gradiunlur, eorum sollicitudinem habere prae lanlur agni,et eorum laudes innocenlia promerelur,
oculis cognoscunlur ; ne quis errel, ne quis Iassus B quse digna commendari nisi Chrisli munere non
resideat, oculos vigiles circumducunt, adgaudent habelur : < Meos > dicit, sictil Petro longe postea
saniori, infirmum quemque reporlant in humeris designavit, cum ei diligenti curani diligenlium assi-
vel reducunt, Esl igitur insigne potestati.s gregibus gnavit. < Simon Joaunis, diligis me? pasce agnos
praesidere, et Virgini prsesidenli apostoii monentur meos (Joan. xxi). > Cum aulern eos peccali merilo
assidere, uleis Virgo imperet, el ut mater omnium hsedorum nominevult censeri.quos Jacobusel Joan-
curam gerat, et illi malrem audiant, sicut Evange- nes sihe peccalo asserunl non haberi, dicit < tuos»
lium asseverat. < Mulier, inquil, ecce filius luus ut Virgini curain illorum iiigeral ampliorem qua
(Joan. xix); > ad disciptilum aulem : < Ecce mater eisdem curandis invigilet, et ad siaiiun Virgo
lua (ibid.). > Cura enim Joannis cura matri Virgini provebat melioreni. Sicul Moysi difltim esl: < Dc-
delegatur, aliorum sollicitudo non ab ea, ul existimo, scende, peccavit populus luus (Exod. xxxu). > Vei
relegalur, sed quod cerli causa mystefii uni specia- quia sicul agni evangelico testimonio dextram sor-
liusassigiialur,omnibus gerieraliteressenecessarium liunlur, sic hsedi ad siuisiram Sponslconstitui co-
designalur. Nec enim solus Joannes Mariam susci- giioscunlur (Matth. xxv); per luedos non incoiigrue
pit, susceptam veneralur, nec solum Joannem Virgo r, omncs aclus Virginis vull signari, quidquid scilicet
affeclu devolse solliciludinis amplexalur, sed omnes u iu hac viiaVirgo temporaliter jtibeltir operari. Ca-
diIigens,omnibus sludet ulilem se praebere, doctriua sligalio eniin sui, aliorum sollicitudo, prsedicatio ve!
prsecipuam, iiniiabilem omnibtis exhibere. < Omnes, doclriua, sudores et algores vig.lia;, jejiiiiiiiin, disci-
inqnil, erant unaniiniier perseveranles in oratione plina, dona quidem Cliristi suni, sed atl sinistram
ctnn Maria matre Jesu (Act. i). » Post eoruih itaque ejus videntur perlinere, qtiia gradu non lixa siahili,
Virgo abire vestigia commonetur, ulprocessus ipso- citofinein merenluroblinere. Atlamen si pascantur,
ruiii diligenti oculo perscrutetur, quid agant, quo faciuntet proventum, non sicul apud Osee: < Suiltcs
leiulaii!, qua Iranseant sollicilius invesiiget, dignum Ephraim pascit venlum (Ose. xn),» sed juxla pasto-
laude promoveat, devium quonue non praetereat sed ruin labernacula pascere Sponsa ctirei, id esi, ut
casiiget. Gregessunl aposloli et qui eis fideet operi- praeceptis Scriplurarum etearuni auctorihus.se cou-
btis aggreganlur, qui evangelicis imbuti sacramentis figuret. Pastores sunt Abraham, Isaac, et Jacob,
ab errore iguorajitium segreganlur, qui veiieranles Moyses et David, patriarchse et prophetae, qtioiuui
Virginem el ejns credcntes auditui,adaeternam pas- nomiulli ad litleram inveniuntur in pascendis gregi,-
cuam suspirantes, qttoemundi sunt, habeut conieinp- bus laboiasse, omnes in regendis et corrigendis
tui. QuibtisperEzechielcmdicitur: <Vosaiitemgreges } moribus mullo sollicitius vigilasse. El 144 f°rle
niei, dicil Dominus (Ezech. xxxiv).» Quos ideo fbrte ideo hujusmodi paslores inlabernaculiseligunthabi-
pliiraliiiuiheru greges voluilappellare.qiiiajussi apo- tare, quia de virlute in virlutem docent el diligunt
stoli verbumEvangeliicredituris gentibiisprsedicare: feslinare; et eis praesens quidquam uon suflicit ma-
divisiabinvicemducente Spiriludiversas mundi par- jorem tendentibus ad profeclum, donec evacuato
tes elegcrunl, in quibus mullos greges et conventtis quod ex parle est, tandem venerint ad perfectum.
hominum, multas ecclesias pradicandi sludio colle- Juxla quorum tabernacula, secundum quoruin do-
gerunt. Qui,etsi loco, leinpore, virlulum merito sunt clrinam et exemplum, acltis suos regere el dirigcre
diversi, lamendiiin adfidem catholicam et doctrinam Virgopraecipitur.utsequalurregulamScripturarum,
cvangelicam veniunt universi, mulli greges in unum, quam sciendam et lencndam proposuit longa retro
in unam Ecclesiam plurimse rediguntur : omnes- series prophctarum. Elsi enim eosdem auctores
queindivisosacrainenlofideielbapiismatisuniuntur. Virgo mater speciali quadam gratia jam praecedit,
CAPUT IV. lenipore tamen eam illorura auctorilas antecedit,
Et pasce haidos tuos juxla labernacula pastorum. nec est injurium si ad eorum formam et doctrinam
Hsedosvocat aposlolos, qtii eum verba Virginis et commendabilem invitelur , ul vidilicet seqtiatur
255 PIIILIPPl DE HARVENGABBATISBON^ SPEl 2SS
exemplo, quos praecellere meriiis jam videtur. Unde A beneficio diluenlis. Exstinctls autem hoslibus, mco
autem hoc Virgini ut praevaleat facere quod mone- le servitio liberius assignatam, levi jugo et suavi,
tur, ut se ignorans exeat, ct abiens haedos pascere cervice voluntaria mancipatam: potens eques, auriga
gralulciur, ostemlil Sponsus ei, ut in solo Domino doctus per mediiim maris duco, ethinc inde remotis
glnrietur, et suse nescia faciei, solam illius faciem fluctibiis ad lerram viventium solidam te perduco.
admireiur. Ideo addit: Equilatui meo. elc. Stal a dexlris el sinislris aquarum imminens alli-
ludo, quas in modtiii)macerise fixas tenet invisibilis
CAPUT V-
foftitudo, obstupescunt et mirantur novoet insuelo
Equitatui meo in curribus Pharaonis assimilavi te, genere se leneri, quadrigae dari viam, et undas
amicamea. Amicam dicil, cujus animus auditui peni- labiles non titneri. Sic enim versans et conversans
tus concordat, cujtis conVersalio a mandatis nec ad intermedium peccatorum, hinc gentiura slultiiiam,
modiciim jam discordat, qiiae sic agere et peragere illincatlendensscandala Judoeorum(ICor. i);exeorum
siudel omnia quse mandantur, ul eum diligens qui malitia non ctilpam libicontrahis, non]ieccatum,'non
mandavit, ab ipso diligi merealur. Sicul in Evange- frangeris opprobriis, non iler deseris prsemonslra-
lio scriplum esl: < Yos amici mei estis, si feceritis tum. Nec solum capul tuum non premit vel opprimit
quae praecipio vobis (Joan. xv). » Porro hanc, ut B undaecongeries imminentis, sed nec rivus prseteriens
amica fieret, assimilavit equitatui suo in curribus pedesattaminalincedenlis, imo pede sicco, puro ve-
Pbaraonis. Alludit rei geslse, historiam tangit, quae stigio, munda vila, viam prscteris liujus mundi, nullo
deseribit filios Isnael profunda maris sicco vesligio vitiorum allactu lacessila. Tanto aulem donata mu-
prseierisse : ctirrus vero Pharaonis et omnempror- nerequomodo non amica, ciijtts in mundo tam im-
sus illius exercitum interisse. In quo autem huic muiidoconversalio tam pudica, qtiaeaniiiiimeicustos,
populo Virgo maier similis habeatur, congruum est secreti conscia spirilalis, vera inater facta es, tori
videre ; videtur enim hujusmodi simililudo dignam nesciamaritalis? Quod vero in concipiendo, torurh
satis convenientiam non habere, praeserlim cum in non noverit marilalem, imo exlunc et deinceps
illo lrai>silti non invenialur equos populus Israel attactus venereus 145 non laeserit animum virgi-
hahuisse. et nori fueril equilalus, cui conslal equos nalera.verbis sequenlibus Sponsus videturiniimare,
et equites defuisse. De Pharaone qnippe scriptum quibus illius pudiciliam evidenlius voluil commen-
esl: < Equuin et ascensorem projecit in mare darc.
(Exod. xv), >et infra : < Currus Pharaouis et exer- CAPUT VI.
ciluni ejus projecil in mare (ibid.). > Transeunlibus p Puichrm sunt genm lum sictit turturis. In genis
vero filiis lsrael, equorum vei curruum nulla fit constal Virginis pulchriludinem amplius apparere,
nienlio, minasque Pliaraonis non evadunt lali prse- in quibus invenilur color niveus subrubere; imo
sidio, ne quod sola Dei manus mirabiliter voluit candor el rubor sibi ad invicem videmur -invidere,
operari.dignumquisquamexislimetequisvelcurribus dum quisque velut certal genarum solus superficieui
assignari. Denique mare, etsi fprte naVigio, tamen obtinere. Vel, si magis placet, imo quia placet, cum
equo aut rota volubili non transitur ; in transilu toti faciei candor largo munere se infundil, et rubor
autem illo, sicut non navigium, si<;nec veliiculum se in genis aspersione lenui superfundil: arrident
populus expcrilur, sed divisis fiuctibus, et hinc alterutrum, et lit quaeuam colorum societas amicalis
inde stantibus, instar muri, pedesicco transeunl, dum ex nivali roseus, et ex roseo gratior lil nivalis.
iEgyptiorum ullra irapetus non sensuri. Non itaque Gcnseilaque decore Virginis commendabili eoloran-
ob aliud recte dicitur equitalus, nisi quia Deus ei lur, qttae non confusa sed diffusa in eis gratia de-
spirilaliler insidebat, subjectoque populo rector mi- corantur; in quibus color rubeus vel rubor sangui-
sericorditer praesidebat ; ejusque praesidenlis ille neus candori socialur, et alter alterum non fastidit,
currus exstitit vel quadriga, el quadrigse subsidenlis sed fauce semper avida satialur. Candbr Virginis
iste dux esse voluil et auriga. Cui Moyses: < Dux D est cartiis mundilia el inlegrilas virginalis, qitam
fuisli,ait,in rnisericordia tua populo quem redemisti non isedit macula, non corruplio corporalis; quse
(Exod. xv).» Et Ilabacuc: <Qui ascendis super equos munila securius violento praedonis impetu non sor-
tuos.et qtiadrigseluoesalvatio(//afcac.iii).>Cujusmodi descit, reclusa diligenlius flatu flanle durius, non
equil.aliim,sicul, inquit, in curribus Pharaonis, id est pallescil. Rubor vero qui decenler colori niveo co-
supra omnes currns Pharaonis feci meum,meoservilio pulatiir, fervor est sive calor quo mens interior ar-
mancipavl, cum ediicliim de^Egypto deintermanus dere gralulatur; qui cum velul in camino semel-
persequenlium liberavi, sic profundo mysterio mi- ipsum intus vix possit conlinere, foris in operibus
rabili cuidam minislerio te addixi, cum eleclam tanqiiam in genis videtur apparere. Quantum enim
niatrem Sponsam in mulieribus, id cst supra omnes intus Virgo ardeat amore spiritali, non ad plenum
te mulieres benedixi. Omnes quippe motus, omnes polest exprimere foris opere corporali; sed ex
impelus quos caro suggeril, quos mens congerit abundantia quam intema conscientia comprehendit,
enervala,omnes vitiorum lurbasquasemillil etim- ibris in facie qtiaedam velut scinlilla rubea se osten
mittil JEgyptus perdi le depravata, submersi et exstinxi dil. Hoc rubore el candore genas Virginis pulchras
aquaediluvio depriuienlis, tuasojtetsi maculas gralise existimo perhiberi, qtiarum pulchritudinem amator
2?n COMMENT.LN CANTICA;— LIB. II. 258
ejus diligil iirtueri ; et quam a Virgine , ut anle di-, A esse Sponsum evidenlius asseverat. «Ipsi vos, ait,
ctum est, hymilitalis gratia vult nesciri, ei ipse non leslimonium mihi perhibetis, quod dixerim, ego non
invidus laudes ainat congruas impertiri. Nec putan- sum Christus. Qui habet Sponsam Sponsus est.
dum quod aliquam eidem inferat pulchriludini lae- Amicus aulem Sponsi, qui slat et audit cum :
sionein, quod in ejus laudibus facit lurturis men- gaudio gaudet propler vocem Sponsi (Joan. ni). >
tionem, quia turlur, etsi nullius meriti, nullius esse Videlisquia Joannes digno consideralionisoculo di-
creditur sanclitalis, pudicilise lamen typum, cl mo- ligens 146 se metiri, aliis de ipso mentientibus ,
destse prsebet formulam caslilalis. Untitn quippe ipse prudens eligil non menliri; et proprias sciens
. sortilus comparem alterum ullra nescit,illi soli metas, non se Sponsum asserit, sed amicum, ne
serVans tidem nosse alt«ruin erubescit: illo forle usurpans falsitalem, se reddat poiius inimicum.
perdito, nec sic alterum vult habere, dolet lanquam NuIIus itaque Yirgini Sponsus nisi Christus, qtii in
viduus, nec in ligno viridi vult sedere. Quantus ejus utero miras el iucomparabiles nuplias celebra-
amor, quanla fides, quanlum desiderium castilaiis, vit, eamqtie non masculino coitu, sed divino Spirilu
qtiam sanclam el imitandara pudicae praefert spe- fecundavit, cujus prsesentia eidera semper' Virgini
ciem honestalis, ul praesentem , sic absentem ainat viridescit, et ad virorem ejns, virgo diligens hila-
singulariter quem elegit, in cujtts semei consorlium 8 rescit. Quandiu enim cum ea sponsus est, non po-
fide media se redegil? Cui turturi quse melius, quoe test non gaudere, in quo videt carnem suam carnis
tpotest dignius comparari, quam illa Virgo virginum maculam non habere; <jui in Ihalamo uleri secttm
in qua Deus voluil incarnari, cum ati eum singula- factus est caro una, unione quidem nullum habente
riier diligendum toto jam desidcrio raperetur, ut vilium, sed saluli omnium opportuna. Et quia tale,
abhorrens onmem virum, ad ingressiim eliam an- tam spiritale conimercium, nihil sensit contrarium
geli turbarelur? Nato autem filio nihilominus ntilla in junctura, nimirum concepto nullum iniulit \itiuin
viri concupiscenlia malrem laesit, sed genito geni- genitura; et natus Christus non sicut caeferi et irse
trix, Sponsa Sponso amore insolubili sic adhaesit, filius ex nalura, sed munda vixit carne, iiiipiil.su
ut ultra non infcrrel carnalis impelus casto spiriiui non necessario, scd volunlario moritura. Denique
delrimentum, nullum ullra vel seutiret amoris alle- morilurus : < Si in viridi ligno, ait, hsec faciunt, in
rius blandimenttim; inhaerens soli ccelo, nesciret arido quid fiet? > (Luc. xxni.) Lignum viride seip-
fragile pavimentum, carnem sic in filio, ul iu sum Sponsus dicit, cujus fadix in conccptii occtilto
Sponso amarel sacramentum. Sponso quidem fide vermiculo non mordetur, cujus stipes, id est viia,
lirma diligil adhaerere, eique uni viro virginem se „ putredine, quamvis inodica, non lenetur; sermo-
castam exhibcre, cujus nimirum et lsetalur per lcni- iiuni lanquam ramorum diffusio flalu noxio non
pus aliquod praesenlia corporali, et beala praedica- arescit, sed, ut concludam brevi, vigore ingenits»
<ur amoreet commercio spiritali. < Beala quae credi- lola maleries viridescit. Cui melius convenit quod
disli, > ail Eiisabetli {Luc. i)! Illo atitem velut per- Paultts dicit : < Quod si radix sancta, et rami
dito, cum scilicet morluus el resurgens consortium (Rom. xin). >Lignumergo aridtim recle quivis honio
humanum fastidiret, et eo unde venerat, hoc est, alius appellatur, cujtts el c.onceptio non satis dcfae-
ad Patris dexleram jara rediret: hoecabhorrens pu- cala, et conversalio viliis impugnatur; qui ex se vel
blicum , corde caslo, facie verecunda, vidua perse- per se non germinat, non juslo germine feciindalur,
verat instar turluris gemebunda. Et quia Sponsum, nisi Sponso largiente ros divinse gratiae ei desuper
cujus virens et delectabilis fuil prsescntia , non ha- infundalur. Proinde Yirgo quandiu Sponsus cum
bebat, absenti fidera scrvans in ligno non uisi arido ea est, ligno viridi jucundatur, eo vero absente
jam sedebat; qui non alter ei Sponsus pari privile- omne ligntim aridum arbitratur; nec aliud invenit
gio praesidebat, etsi forte gralia minislrandi alter in quo pes litriuris vel ad modicum requiescal, qui
ei velut filius assistebat. Quodpropter, ut aestitno, vel originali vel acluali viliorum altactu non are-
cum in crucc positus Joaniii assistenti Christus D scat. Ostendens igitur de Sponsi absenlia se dolere,
malrem Yirginem commendaret, et illius obseqttio dum nec habet quem diligil, nec alierum loco si-
discipultim sollicite manciparet; sigiianier non ait : mili vulf habere, sedet in arido, elgemens, viduani
Mulier, ecce Sponsus luus; ad discipulurn aulem : se ostentat, et tam silu quam gemitu formam lur-
ecce Sponsa lua, sed ait: < Mulier, ecce (ilius tuus; turis repraesentat. Nec ptttandum quod ex lioc sua
ad discipulum auiem: ecce mater tua (Joan. xix). > privetur gratia pulchritudo , quod sedere et gemere
ln mullis quippe filiis salva fide conjugali matiis cogit vidtiam mcestitudo, quia sicut digne in Sponsi
fecundilas commendatur, in mullis vero sponsis in- praesenlia Sponsae facies hihirescil, sic non est alie-
temperantiae castilas accusatur : et ideo ut Virgoi num a gralia si in ejus absenlia conlabesc.il. Genas
uni viro servetur vel absenli, non alter ei Sponsus, itaque Virginis pulchras rccte sicut lurturis com-
sed aller ei filius aslitit in prsesenli. Denique alius; mendavit, cui tam praesenti quam absenti fidein
Joannes, major quo inter nalos mulierum non sur- Virgo debilam conservavit, quoesciens illum homi-
rexil, ut plane cunctis indicat, hoc mysterium in- nem solum counila prseditum deilate, se totam , se
tellexit, qui cum possit credi Chrislus, qui propritisi devotam verecunda illi conlulit caslilate. Cui Spoii-
Virgini Sponsus erat, non se tamen Christum , noni sus subjungil :
PATROL. CCIII. 9
520 PIIILIPli DE HARVENG ABBATIS BON^ESPEl 260
CAPUT VII. A obedire, quoe dicbus relro qnampluriinis Deo con-
Cotlum tuum, sicut monilia. Laudans Sponsus sueveral deservire ; ila ut (ideli proposilo mansu-
Viigincm, comparalioiiibiis ulilur inauditis, et ut ram quoque Virginem se voveret, unde tamen vel
priina prailcndil facies, non salis ad exprimendam niandatum in Scripturis, vel formam in proecessori-
similitudincin cxqiiisitis, quia nec genae tiirturi, nec btis non haberel. Solo ejus docente Spiritu qtii
monili colliim videlur convenire , si non lector sol- dignanter inlerius praesidebat, ipsa suam castilatem
licilus iatenlcin studeal convenienliam inveniri. illibatain servare disponebat; meruilque a spe et
Collo innecliliir vinculum , ut qui ligatus fuerit, le- desiderio non fraudari, imo quod amplius et mira-
nealtir, lentus hinc, illuc, illinc, alias juxta tenen- bflius est, hujusmodi manenle proposilo, fetundaii.
tis liliiliim abdttcatur; et si malevolus abduclor Novo aulcm genere et Virgo permanenset fecunda,
fuerii, ahdiiclus misere captivalur, et iiberlate per- cum ante et post nec fecunda qtise Virgo, nec Virgo
dita forlioris imperio niancipalur, Quo miseralor manserit quse fecunda : de tanla prserogaliva nihil
Dominus aliquando prcssam el oppressam quamdatn altum, nihil incomposilum loqui voluit vel scnlire,
Virginem inlcllexil, quae decepla et illecta fraudu- nec ab eo quem Magislrum miiem et humilem corde
lenlas primo blaudilias non despexit; postmodum noveral, dissentire. Itaque Ieve onus, juguni suave
vero prsebcns collum ad vinctila, duci ad ignomi- B I nullus homiiium sic porlavit, obedienli Sponso non
niam se neglexit,et oblita libertalis ingenitac ad se quisqiiam sic alius conformavil; sicttt ipsa quoe
servilutem noxiam se deflexit. Iianc videns el nii- illi carnis suoe prsebuit indumentum, cujtts colltiiii
serans Dominus, ad id quod erat perditum reinvilat, obediens digne considerantibus videtttr ornameti-
•monet ut alio se leneri ulira vinctilo non permiiial, lum. Denique ipsa est quae inveniiur Christo capiti
el rptaelaxo pudoris clauslro permisit ingrcdi cor- sic subesse, ul non sit dubium reliquo eam corpoii
riipioreni, ut solvatur ab cjus vinculo, castum ct superesse; et ipsa inler caput et corpus videiur lo-
saiutiferum audiat monilorem. < Solvc, ait, vincula cum medium obtinere, nec ad Sponsum filii Sponsi
colli tui, captiva filia Sion (Isa. LII). > Tu, ail, quao p«ssunt nisi Malre media pertinere. Praesenle ipsa
olim digne Sion lilia dicebaris ,*cum Detim nieule nobis Sponsa, bonum esl adhocrere, absente vero
videns, ab eodem vice bencvola videbaris;a collo non posstint inembra capili cohaererc; nobis longe
tuo in quo non lapis prcliosus, non jatn aitriim infra positis per ipsam Dci Filius condescetidit, a-3
rutilat, non monile, sed illud delurpavit niens cur- quem nisi per ipsam nostra infirmilas non ascendif.
rupta , carnis a;slus , desiderium jnvenile; solve, Jpsaprior, ipsafelicioraccipilgrande imimis, perquo I
quaiso, vinciila, ul quod sordel inconcessse lurpHii- miilti e*tdjv-ersi facti sunl velui unus;per qtiod dui
ilini proslitulum , lerg&lur forti manu, ln.ncsiali (C parietes una fidc, uno bapiismale siuil tiniti, el :\A
reddattir absolulum. Illa sorde hnjiis noslne Virgi- Christuin concurrentes, ei personaliter couuili. Ipsa
nis, qttani habenius in inanibus, collum non sor- tlenique Sponso et filio , intervunlu medio, i.os cnin-
iluit, non cerviee obslinata, non indoniiio corde mendal, invitat nos ad precandutn, illum siibmonet
obtluriiii; sed illud voce blanda, molli manii Spon- ui atlcndal ; Sponsi maicr et ancilla, nostra oin-
sus defricuit, defricato, levigato otitis leve, et suave niiim imperairix, disjiineios jungit, junctos retinet
jiigiim imposuit. De quo et inandalum accepislis : poiens et ellieax niedialrix. Videus qiiippe nos ari-
< Tollile jugttm meom super vos, cl discite a iuc dos, vinum in nupiiis non habere, ct sciens sine
quia milis sum et humilis corde (Maf.k. xi). > Colltnii vino non digne satis nuptias complacere; sili mise-
igitur Virginis est ejus huiuililas inaiistiela, mansue- rans periluros, festinat sollicita praevenire, et pro
tudo humilis obedieniiae legibtis assueta; cujus for- defectu vini fiducialiter Filium cpnvenire. Dicit,
main vel exemplum ipse Spunstis voluit se praebcre, inqiiil, Mater Jesu ad eum : < Yiniim non habent
EutnPalri obediens, iu utero virginis Deus lioino vo- (Joan. n). >Et allendens non cassari piae precis hu-
luit apparere. Cttjus obedienliain Virgo dignam satis milem inlerventum, sed venire nobis, imo cunctis
el imitabilem iulellexit, et amalrix formae hujtis discumbentibus ad provenlum, dicit minislris:
jiollum tumide non erexit, sed atiditu audiens lulil i Quodcunque dixerit vobis, facite (ibid). > lllis au-
jiigum, noi) quod Adam super filios aggravavit,sed lem juxla verbum Virginis aurem inclinanlibus ad
quod leve et sttave lerentis collttm gralius leviga- inandatitm, aqua implentur hydrise, el viniim red-
vit. 147 Sicut enim, juxla elhnicuin, non honor dilur defsecatum : re digna miraculi noslra insi-
esl, sed onus quoe ferentem species est Isesura, sic pienlia vertitur in saporem, in ignem Irigus (orpi-
e regione nou onus est, sed hoiior species ornalura; dum, contemptus negligeniior in amorem. Collum
ct profecto Christi juguin diligentem non onerat, bonitm, bona intervenlio, bona denique medialrix,
sed honoral, collum obedieniis non dedeioral, sedI quae jtingil quos disjunxerat Eva noxia separairix;
decoral. Quanlus mcniis decnr vobis videlur in ver- qtise fitiiim ad largitatein, ad obedientiam nos invi-
bis Virginis eluccre, rpiania de collo ejus non palca- lat, agitque ut et nos deferre obsequium, et ille
ria, sed inonilia depcndere; quse ad verbuni angelii conferre benelicium non omiuat. Nec abs re esl,
rpio Deutt) parere proedoceiur, non nobilem de stirpe! qttod idcm collum Sponsus laudal sicul monilia, quse
regia, sed aneillam liumilem se fatetttr? Nec no- opulentise malronalis et honeslaj castiuitis germit
vum quidem et subitiiin eral ei divinis monitisi insignia ; quse facia ex auro cl lapidibus arte docla.
261 COMMENT.1N CANTICA.— LlB. H. H&
specie prseemincnii^ collum ornant, tegunl peclus, A propelli, gaudet tamen ad mortem impulsu aqua-
tiaudunt oram duplicem vestimenti. Aufo nostis lico non conipelli; lempeslate concussus absorberi
plefumque sensum et sapienliam designari, lapidi- non timet in profundum, caudam, ut dicitur, ponens
bus vero virtutes et opera figurari; et lapides ih 5n ore sese complicat in rotundum; captus arto
auro ponit artifex et ordinat diligenler, cum forlia piscatofia epulamium mensas ditat, et ad sui appe-
operatur, el opera disponit sapienler. Et recte col- lilum sapore gralifico nos invilat. Cujusmodi piscem
lum Virginis Sponsus comparatlone monilium in- forte Sponsus promitlere Virgini videlur, si non iu
signivil, quia mansuetudo liumiiis, qua Virgo ferre promittendo manifestius monstrarelur; quod iulel-
jugum eo dulcius, quo diutius obedivit, seu prsero- leclum ad litteram nobis penilus interdicit, cum
galiva mefiti qua vicinior capili reliqua membra eumdem piscem aureum vel argenieum esse dicit.
corporis anlecessit, qtia ad Sponsura pro filiis me- Denique non ait: Dabimus tibi; qtio.l iutelligi po-
diatrix efficax intercessil; auro sapientise rUlilat, terat ad edendum, sed : Faciemut tibi, quod intelli-
lapidibus operum solidatur, digua virlulum copula gitur ad babendum, quia el piscator dat quidem
per manum artificis adornatur. Quis enim fortius, inuraenulas, sed non facit, Sponstis vero stia non
quis sapienlius lulit jugum stiaVe diligenli, quis di- solum dat mtinera, sed et facit. Ejus quippe sunt
lexit fcrventius, quis obcdivit gratiils siiaviter orania B munera, auclor quae preiiosa facit. In liujtis itaque
disponenli, quam Vifgo in qua VCrbum Patri coae- vitse statii non stabiii sedundoso, in boc mari iiimis
lernum, Dei Sapienlia carne voluil sic vestiri, ut horribili, fide perdita naufragoso, mullis Virgo sen-
quo-d eral permanens dignaretur habilu ut homo •tit molestiis et tribulaiionibus se pulsari, sed usque
inveniri ? (Philip. n.) Virginis autem praprogativa ad defeclum et impatienliam non gravari. Sponsus
toborata hnjus munere sacrameniij tanquam rrioiiile enim in ea quamdam velul piscium fortiludinem
aureum clausil oram desuper veslimeiili; cum non operatur, qua in medio stans aquarum, illuvione
solum decorem, sed et confert Virgini munimeri- multifaria non laxatur; et invocalo eo cujtis amore
lum, ut intra sinum carnis rion seniiat prscdouem assiuat, cujus aestu inexslinguibili detineiur, dilu-
iraudulenlum. Sicut enitn a menle, sic et a carne vium non formidat, non aquis profundioribus absor-
Virgo omne noxium fepulsavii, jmo quielis ejus belur. « Salvum me fac Deus, ait, qtioniam inlra-
sinum prscdo impudens non pulsavil; videns et in- verunl aquse usque ad aniniam meain (PsaU LXVHI).>
videns mira cuin gfatia desuper prsemuniri, ne cui Et digne conseqiienler : « Non absorbeat me profun-
nialevolo ingressus posset uspiam inveniri. El ob dum (ibid.). > lnqtiiela undarum profunditas, fluxa
hoc forle Sponsus non. monile, sed nionilia nomina- tribulalionum mulliplicitas non suuiciunt admirari,
"
vit, in quo muliiplicera vel saltem duplicem praero- quod feslinant adversus Virginem faclo velut-agmine
galivam graliae designavit; qua scilicel in salufare congregari; et tamen millo assultu, nu)lo impetu
suum amore tenero Spirilus Virginis defetiscil, et frangere praevalent resistenlem, ilhrsam inter undas
qua caro jam domita nihil adversus spirilum con- instar piscium persislentera. Impellunt, non expel-
cupiscit. In 148 Paulo, sicut.ait (Rom. vn), duse lunt; convellunt, non evellunl; conctitiunt, non
sibi leges ad invicem obluclantur, cujus tam spiri- excutiunt a statu solidse Urmitatis, obslupescunt
tus quam caro, non quse volunt, plenius operantur; allendentes tantse Virginem gravitalis ; quam sicut
inente serviens legi Dei monile uniim creditur jam nova gralia, incomparabilis species, inaudita prospe-
habere, carne aulem legi peccali nondum prscvalet ritas noii extollil,sic dura tribulatio, persecutio mali-
nherum ohlinere. Quanto itaque Paulus roiserior, gnorum, aquarum iluxacongeries non emollii. Manens
qui adhuc rapitur in diversa, cujus Spirilus quse sur- enim in carne.eral spiritu non carnalisjsed aurea, id
sum siint, caro insolens vult adversa; lantoVirgo est dives auro et thesauro sapienliae spiritalis; noa
felicior, cui monile geminum jam donatur, cujus niolle quid, non fluidum, nihil in se reiinens hebe-
Spiritus hoeret Deo, caro adversus Spiritum non ludiiiis imperilae, sed solida et lucida, seusu gravi,
luctatur. Felix, inquam, quae munita monilibus non r. thesauro fortitudinis exquisitse. In camino quippe
admitlit prsedonem impudicum, quse pudicilise vir- tribulationum ad odorem iguis inslar puleaenon prae-
ginalis longe arcet a foribus inimicum, quse nec ad venta, non feno, non stjpulse, sed auro pfimo similis
januam canes improbos, carnis viiia sustiuet vel est inventa (i Cor. m); et quam prudenlem maris
latrare, a quibus suum thalamum Sponsus diligens in profundum aquarum illuvio non demersit, non
voluil serenare. Verumlamen assultus coelerosnoti lurpavit camiiius ignis fuligine sed extersit. Nullum
sic penitus ab eodem ihalamo relegavit, eisque dure quippe scrupulum, nullum ofleiKiieulumin ea tribu-
irruentibus qualemcunque aditum uon negavit;in lationum invenit magnittido, cui posset adhserere
quo, etsi digna est argui sseva malignitas infereulis, queevis noxia sive dedecens lurpitudo, sed per eam,
uon tamen sibi eulrTam seque humililas contrahit vel super eam cum fluclus et ignes cerlalim trans-
sufferenlis. Propler quod Sponsus ait: ierunt, eam nimirum et fluctus muraenulam, et ignis
CAPUT Vlil. auream invenerunt. Quod autem se facturum Spon-
Murmnulas aureas [aciemus libi, vermiculatas ar- sus non niuraenulam, sed mursenulas affnmavit,
gc.uo. Mursenula piscis est, qui nutrilus in aquis, non unam, ut aestimo, virtutem, sed pluritnas de->
uudoso cai uin diluvio lundi se multolics sustinet et siguavil, quas potentire sux docla manu bonus
263 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONJE SPEI 201
artifex fabricavit, et opere compaclas mirifico, ad A sorduit vesiinienliun; in cujus typo nostis maiidaiiiiii
ornatum et munimen Virginis praparavil. Porro antiquitus promulgari, ul pro peccatis rufa vilula
niuraenula caudam ad os refcrcns ex seipsa circiiluni debeat immolari (Num. xtx). \ilula rufa, ille est
sive annulum faccre tunc videtttr, cum virlutis bono qui dicilin Psalmo: < Ego auieiu sum vermis et
inluilu inchoatse, finis ad iiiilium rclorqueiur ; cttiii non homo ; opprobrium hominum et abjcclio plebis
patientia Virginis ejus causa quein diligit, eligit quse- (Psal. xxi). > Hujus vermis et abjecli, litijus opprobrii
vis gravia sustinero, ct nulla adversitas a proposito debet diligentius reminisci, qui promissas Virgini
eam prsevalet rcmovere. Altera vcro mursenula ejus murainulas optat perfectius adipisci, quia non aurea
obedientia polest dici, qua ex quo est ab angelo virlulum connexio dat sufliciens ornamentum, si
salutala, inveiiiliir mandalis cceleslibus sic addici non inleiserilur vermiculus rubeus ct argentum.
ut juxta Gabrielis vcrbum operante Spiritu jitncla Denique vermiculus in orbem el circultim multipli-
iideliter uni Sponso, omnem allerum respuetis, cem retorquelur, ut in eo praediciae.niemoriae digna
placere intendebal ei soli qui videt in absconso. Et peifectio figurelur; el abscissus, el in duo distanlia
quis de illa murseiiula loqtti valeat vel sentire, qttod divisus adhuc vivit, euni signans qui percussusligno
vobis videalur ejusdcm salis laudibus convenire, crueis pauluium obdormivii, sed staiiin evigilatts
cum scilicct nullo nicdianle hominuin sermo B < jam non moritur, mors illi ultra non dominabilur
angeli iit ad illam, ille benedictam in mulie- (Rom. vi). > ln ctijus fide et amoreet amanda recio
ribus, 149 i,la perhibel se ancillam; ille viro in- memoria Virgo vixit, cum in ejus non lain corpus
cognitam jam pracsenlis inalreiii Domini fore spondet qiiara animani pcrsectttor dure gladium fixil; et
(Luc. i), illa fidem adhibens, lamen humilem se cuni iisqueadcor Matris teiicrum, Filii mors devc-
respondet; iiovum hoiiiinein pariens qui apud Deum nil, morlein tamcn fides Mairis et dili ctio noninve-
in priucipio Dcus crat (Jonn. l), nihil allum, nihil nil. Aniion ille mortutis est, qui mortein negalione
luiuidtim rcfereiis abjecla et humilis perseverat ? limida sublerfugil (Marc. xiv), et ille qni tiinore
E^teliam major et exeellentior: illa n.uraenula quie concussus relicla siudone nudus fugit; et illi qtti
dileclio sive charilas noiiiiiiaiur, qttae iu llirono re- relicto eo oinnes ftigani festinantius inieruut, el nec
siilcns, sccptro quodam regio cseleris principatur, vermiculi nec argeuli significanliain leiiueiuut. Ar-
qna: fidei et spei dignitale proeeniineiis, potenlaiu gentuin quippe lucidum et sonorutn cloqnii formam
nobili superducta, procedit cfficacius, gaudet secu- lenere perhibelur, cujus caslilas in fornace, in igne
rius in ipsum Sponsi cubtculuni inlroducla. Ex exaininaiio vocent reddere non veretur; quod nihii
hujusmodimtirsciiulis velul quibusdam mactilis restis Q pltinibeiim, nibil habens slanneum, nou incendio
contexitur vel catena, auro quidcm solidior et a tencbrescil, sed ilbesuni iransi"i)S, Iueidius el sono-
sorde pulveris aliena ; in cainino iribulaiionis ritis liilarescit. Habetis quia eloquium Doinitii e!c-
docta manu aurilicis fabrcfacla, aquis in niulliiieiii, quiuiii casluui, argeuluin igne exaiiiinatum, proba-
in favillam igne fumido iion redacla. Nunquid vobis luin terroe, purgalum scptuplum (Psal. xi). El per
non videlur diversas Paulus muraenulas compegisse, lsaiisiii ; « Si trausieiis, ait, per igccni,' uon coinbu-
clcompactasiii unam reslem vcl calenulam lexuisse; icris;et fiaiiinia non nocebil iu le (!sa. XLIII).>
cui pressttra tribulationis fornax exstitit et incudo, Peiricloquium ignis non sonorum, sed instar plumbi
ex qua miro processit opere iuursenularum aurea tordidum coniperilur (Marc. xiv); Joaiuiis vero elj-
gratitudo? « Scienles, ait,quoniamliibulaliopatien- qni.iin non satis lucidum invenilur, ciim iile expro-
liatnoperalur, paticntiaptobaiionem.probaiiospem, brantibus sibi, verbuin bonum, verbum veridicuin
spes autem non confiindit, quia charitas Dei diflusa non respondit; iste fuga inita sub siletttio se abs-
esl in cordibus nostris (lloni. v). » Videtisergo quia condit; leclo sed negleclo qtiodsciiptttm est: < Ne
de camino et incude tribulationis patienlioe produci- auferas de ore mco verbum veritalis usquequaque
lur seraiiicnlntii, qtiod restis vcl caienae radix con- (Psul. cxvin). > El iteruin : < Et respoudebo expro-
slituit cl immobile fundaiiicnlum; cui siiperinnifi- D bratilibus inilii vcrbuin (ibid.). > Virgo autem pas-
lur virlulum sequenlium celsitudo, quam consum- sionetn Clirisli auipleclens uluis fidei diligenter,
mal cliarilatis auro praeeiiiiiiens pulcliritudo. Iloac dilectionein ejus non premil silentio negligenter;
estatitcm non ficla charitas, et diguecommendabilis sed quod credcns diligil, ciim tenipus exigil, proedi-
virtiiluin connexio, qtiani veruiiculal et distinguit cat evidenter, sicut vere diligens sic verbum fidei
argenti grata cominislio ; cum sic miirsenularuin proferens conlideiiler. Digue igitur niuranulariiiu
reslis operosior est consena, ul invenialur ei argcnli speciali donatur oniaineuto, quoe vertnieulatoe et
venniculatio inlerserta. Verniilio qui rubeus color disiinclae piobabili sunl argenlo, cutn pcrfectis ejus
esl, seu veriniculus qui verniilioni concolor est, virlulibus passionis sua; Sponsus diligeulem nieiiio-
Cliiisli signiitcat passionein, cujus in cunclis qtioe riam jiiterponii", quatn Yirgo etperferre in inoiibiis,
aginius, nccessc est ficri mentionem, ul cuin ei ser- ct proletre sermonibus uon poslpouii. CujtisBiodi
vire, obedirc, cuin diligere nosputamus, ea diligcu- ornatiim Sponsus non se fecisse Virgini assorit, sed
fierquoepro nobis iiuligneperlulil, reeolatnus. Ipsius facturuin, osieiidcns in bac viia nou illi csse prae-
quidem pro nobis, lsaia perbibente (Isa. LXIII),ru- sens id muneris, sed futurum, quia ilttm laboral et
buit iuduinentuin, ct vclul calcaiitiuin in lorcukui desudal et contcndii Viigo forliter iti agotie, non
 2«5 COMMENT.IN CANTICA. — L!B. II. 2GG
viandi complelio, non gaudium ci acceptio, sed pro- A dorimm non nidor carnium, sed ungiientorum odor
missio dat coronse. Hic euim lanquam in incude ma- suavissimtis adimplevit. Cum enim in hoc suo accu-
ciila lundilur, prodiicitur perfeclio promissiva, et bilu capul suum majestas illa suavius reclinaret, et
gratia prosperante recurvaiur, ut liat compleliva, ut in meo se utero ad assumendum carnem Deus Dei
cauda 150 capiti cohsereat, finis inilio conformelur, Filius inclinarct; accepil virlusmea augmentiim non
et conformatio perfectiva clavo slabili confirmelur. mediocre, profecliim gratioe largiorem, et facta est
In hujus typo Moysesofferri capul et catid.-iniproeci- velut nardtis inttis vigore fragrans, foris congruum
pil animalis, innuensut finem ad iniliiiin reiorqueal dans odorem. Nardus ad lilteram, herba est Immilis,
conversalio spiritalis, ut integretur macuia, fial an- calidae naturse, succi pinguioris, densa foliis, odore
nulus, muraenula relundatur, actio bene ccepla fine ingens, conficiendis aromalibiis congrua. Per qiiam
simili consuinmetur. Quod, quia dum hic vivil Virgo noii incongrue virlus Malris virginis figuratur, quae
nondinn plenius obtinet, sed exspectat, exspeclanti ante adventnm Sponsi parva, el soli Dco cognila
Sponsus limofem vel diflidentiam non objectat; sed videbalur; eo autem proesente longe lateque dedit
praestolantius animum spe confortat, promisso con- suavitatem odoris, effundens ad exleros nolilioe be-
fovel, dat securum; asserens quidquid ejus perfe- neficium amplioris. Accumbenle quidem Sponso in
ctioni convenil se facturum. Nec moveat quod non B utero Virginis, justus Joseph ignotum mysterium
ail: Murmnulas aureas faciam libi, sed faciemus. admiralur, sed, revelante Angelo, sacramenti ma-
Licel enim solus hic loqui vel promittere Filius vi- gnificentiam odoratur (Mallh. i); intelligens Virgi-
dealur, non lamen solus effectum promissi muneris nem non corruptam, nec deulero altero concepisse,
operatur, sed constat Patrem cum filio et sanctum sed conceptum mirabilem dono sanctiSpiritus acce-
aeque Spiritum operari, qnos certum est ab invicem pisse. Huncodorem Elisabeth nare prophetica vido-
sieut non naltira, sic necopere separari. « Pater lur niliilominus persensisse, cuin Yirgojam gravida
meiis, inquit, operatur, et ego operor (Joan. v). > ad montana legitur ascendisse, ad cujtis vocem sa-
El iterum : « QuoecunqiiePater facit, haec et Filitts lutantis in utero Joannes parvulus exsultavit (Luc.
similiter facit (ibid.), > haud dubiutn qtiin et Spiri- i); magnoque tripudio tota montis habilatio velut
tus sanclus. Quorum Filius, in Evangelio : < Ve- echo tinniila resuliavit. Sensit enim Elisabeth, sen-
niemus, ait, et mansionem apnd eum faciemns (Joan. sitet infans in ejtis uteroVerbi accubitum incarnati,
xiv). > Idem Sponsoe virgini loqnens : Murmnulas, et nardi hujus prsetiosoestiavem fragrantiam odorati;
inquit, aureas Jaciemus libi, vermiculatas argenlo. sacerdos voce, infans motu applaudunt Yirgini ve-
Et illa : nienti, attollunt salulanlem, dignuiii reddunl obse-
CAPUT IX. C quium prseferenti : « Unde hoc niihi, ait sacerdos,
Cum esset rex in accubitu suo, nardus mea dedil ut veniat mater Domini mei ad me (ibid.). >El ad-
• odorem suum. Prolatis laudibus, quibus Sponstis jungilde Filio : < Ecce enim ut facta est vox salu-
genas et collum Yirginis commendavit, facla pro- tationis tuae in auribus meis, exsttliavit in gaudio
missione muroeiiularum qua puellarem ejus animiim infans in utero meo (ibid.). > Quibus gaudentibus
conlorlavit, velul cederc el recedere a conspectu Virgo prsegnans sic diligit adgaiulere, ul (amen vclut
Virginis jam videtur, sed ab ore el amore non elon- nardusinveniatiirhtimilispermanere, ei. plenior gra-
gans, grata ejus memoria retinelur. Conversa enim lia,elmeritoditioraiiipliori,olIiciosasedulitateiiiiiii-
Virgo ad eas quse secum adolescentulas demorantur, stretjuvencula seniori. Tribus enim mensibus cura sa-
qnae sermones eorum muluos audilu sollicilo prse- cerdoie voluit demorari, congriiumduceus cum ma-
slolanlur: loqui de Sponso gaudetet ejus excellen- trona vetula per id temporis conversari, curam agere,
tiam commendare, etquid eiconlulerit excellens ejus ferre 151opem,parturieniisolIiciiiusassidere, do-
benevolenlia, praedicare. Cum essel, inquil, Rex in loribus compati, sedare geniiius, gratum solatium
accubilu suo. Sponsus meus, ait, non degener, non exbibere. Nec solum puerperae Virgo solalium
plebeitis, non impotentioe vilioris, sed summi regis _. j praebuit assistricis, sed, ut nonnulli putanl, veliit
filius, rex el ipse excellentise non minoris; de con- officiofuncta est obstelricis; non quod tali iniuislerio
sessu palrio, de sede rcgia, de absconsomagniludinis Virgo rudis fucrit assuela, sed ut erga puerperaui
inaccessse, ubi ejns faciem angeli vident et deside- pronum animum ostenderet mansueta; el ut na-
ranl indefesse; hiic ad lerras venire voluit in salu- scenlem parvulum prima lenens et intuens, redderet
tcm pcreuntium animarum, et in meo quievit tha- meliorem, quem prophclam Altissimi, quem Christi
lamo, amoredeleclabili nuptiarum: In meo, inquam, nasciluri noveral prsecursorem (ibid.), Videt Eli-
ulero Rex ille gratanler accubuit, cujusmodi accu- sabelh huniililalem Virginis et considerans admi-
bilus accumbenii satis complacuil; et cum in fo- ralur, Spiritu prophetioe, nardi hujus humilem
veis vulpium, in volucruin nidis gratam sibi requiem excellentiam odoralur : rubum illum mirabilem et
non haberet, nihil in me conqtiestus est invenisse cunclis prsedicabilein sseculis illoesdm videt uri
quod ejus accubitui displicerct. Accumbens vero sua (Exod. m), nardum natura calidam, imo ferven-
mirabiliter gralia me replevit, dum conservando letn spiritu noncomburi: seruil nardo humili succmn
virgiiiem, slerilitalem Virginis abolevit; el rae in inesse pinguiorem, in utcro Virginis scaturiro
uolocaustum ignis cjus cfficax adolevit, tolamque fontem misericordise puriorem; videt nardum hurui-
 297 PIHLIPPI DE HARVENGABBATISBON^ESPEI • 2AG
lem foliis condensari, abtindare Virginem verbis A nens (Isa. i). >Et Jeremias : « Domine, ait, dedisti;
modesiioe, doclrina salutari. Quorum omnium etsi eis sctiium cordis, laborem luum (Thren. 1111.>Cum<
iyardus Virginis efleclum nondumexhibet pleniorem, vero iter laboriosum triumphala morte moriens
scnsim tamen nonnullis nares sanas habentibus dat explevisset, et resttrgens immorlaiis ad coelos,unde
odorem, ut sensu vel inodico percipiant quanla venerat, asceudisset: sedit ad dexteram majestatis in
virtus iu Virgine, quanta gralia sit virlulis], in nardo excelsis, tanlo melior angelis jam effectus, quanlo
aromalica quanta sit inlirmantibus spes salulis. prse illis nomen boeredilarium esl adeptus(//eir. i).
Quisquis eiiiin in seipso morbuin senserit vel lan- In hac sede vcl throno regio cum Rex iste pace
guorem, si nare avida, si amore debilo perceperit debita potirelur, accumbens in consessu patrio
hunc odorem; non solum non gravari, nec se cor- coaelerna gloria Ixtaretur; nardus virginis inventa
rtiere dnlebil in defectum, sed magls mitigari ct esl copiosius et fructtiosius redolere, virginalis fe-
transire gaudebit ad profectum. Denique et ipse ciinditas eo gratius quo uberius enitere. Missoquippe
odor nardi profectuin accipere comperilur, cum Spiritu el in linguis igneis descendenie, cum de
processu lemporis Virgo majorem sui noliliam im- caio super discipulos vehemens sonilus fil repente
pertilur; cum post ortum Filii, qui sapienlia pro- (Act. n), procul ab eis caecilas iguorantiae et limoris
fecit et aetate, mater ejus esse cognoscitur incor- ^ angustia propelluntur, et tam prudenler quam fiden-
rupta Virginis castilale (Luc it). Cum enim in carne ler quse de Chrislo noverant, eloquuntur. Virgo ni»
Verbum, Deus in liomine inler homines versaretur, mirum eis longa relro serie de Sponsi osculo vel d«
cl a mulUs homi» lanliim, vel ignorantia vel ma- fcedere nuptiali, lege non facto corporis de con-
litia dicereinr; plures tamen Deum et hominem ceptu sive ortu recensuerat corporali; et quouiam
veraci eum judicio cognovcruiit, et sicut anle par- uniti fuerant assumens personaliter et assumptus,
tum, sic post partum, Matrem ejus esse Virginem ille non degenerans in assurapto, isie assumenlis
crediderimt. Ciim igitur, esset rex in accubilusuo, gtoria non consunipius: Deus honio verus, Christus
id est ctim Peus iti homine magntis ut humilem se sapienlia profecerat et oetate, suam landem ani-
praeberet, el occulliis incredulis, latens exteros, mani et ponens et resumens libera polestate. Hoee
suis tanltim cubicnlariis appareret, nardut mea dedil el iiiullo plura quse in prsesenli loco nou est facile
odorem suum, id cst, lux mea sub modio, in ob- recenseri (praesertim cum lania sint, ut vix codice
scuro virtus noti Iatuit, sed lam Pelro quam cselcris possinl contineri), per muiios retro annos virgo
veram liabenlibus fidem iimoltiit. Unde qucerenti: muliis multoties studtiit explicare, quos idem Spon-
< Quem dicuni homines esse Filiuni hominis (Matth. sus voluil sibi 152 familiarius applicare. Quoe
xvi); > et iterum : < Vos aulem quem me esse di- oamia misso de ccelis Spiritu quia plenius inlellecla,
cilis (ibid.). > Pelrus respondit : < Tu es Christus intelleclu pleniori gralius sunl accepla; et quoe
Filins Dei vivi (ibid.). > Ille de se interrogans, Fi- Sponso laborante el moriali minus placueranl coo-
lium sc meum hominis appellavit. Pctrus hausto perta, imniortali accumbente in requiem, placent-
nardi odore Dei vivi Filium allirmavil; intelligens amplius deoperta. Nardus ergo virginis suum, id est
quia Chrislus meus virginis filitis sic habetur, ut sibi congruum fidelibus dat odorem, cun» virtus
recte non et viri, sed Dei Filius praedicelur. Hunc ejus el sanclitas notitiam sui exliibet pleniorein;
od rem nare sana gentiles non percipiunt, non cum Sponso accumbente in dexlera divinae ma-
Judaei, qtii nescientes me virginem, illum negant jeslaiis, plenius innotescit, suavius indulcescit proe-
Filinm esse Dei; et derogantcs Matri, cui Pater diclae scientia verilatis. Miror si non illa mulier
prorsus defuit ad juncturam, tam gignenlis quam hoc ipsum visa est designare, quie libram unguenti
geniti non appendunt iii<jnarrabilem genituram, nardi pistici pretiosi Christo recumbenti voluit
Proinde naribus obfirmalis.cseco visu, audilu surdo, propinare (Joan. xn), quod supra pedes ejus reve-
manibus impiis me affligunt, qui odore non percepto renlia debita, super caput vero effudit gratia lar-
Clirisium. ut pttrum hominem crucifigunt, qtiorum D giore, totaque impleta esl felix iila domus Simonis
iion sano sensui recle ceniurio contradicit, cum ex odore. De quo ipse Jesus lestimonium perliibens:
viso lerracmolu Christum Dei Filittm esse dicit; < Bouum,inquit, opus operata est in me (Matth. xxi) .>
« Verc, inquit, Filius Del erat isie (Matth. xxvn). > Vere bonum opus, nec potesl facile metius inveniri,
Multo autem amplius redoluit nardus mea, virtus ciiin inter convivas suos recumbens Jesus pedes et
eiiituit, cum Rex in throno regio et in sede quietis caput suura nardo gaudel pistico deliniri; humani-
acciibuil; in qua semotus a terrenis locum reperit tatem siiam ignoranlioe non premi silentio, divini-
graliorem, etproculabinvidis non injuriam pertulii, tatis ctilmen scientise plenioris attolli prseconio.
non laborenn In hoc cnim degens mundo et in vita Quam nostra virgo studuit non tam sermonibus quam
roorli subdita coitstilutus, in qua velut adivino visus moribus commendare, lam vivendo quam loquendo
est palrocinio destitutus: tot et lanta pertulit, per commendabilem praedicare, ne videretur lanquam
angustias ambulans semitse durioris, ut recte judi- verbosus miles de bello et victoria dispulare, qui
celur non quielis haec liabitatio, sed laboris. In qua': dclicalus noluit casirorum gravamina, congressua
< Dcns Deus metis, ait, utquid dereliquisli me? talium tolerare. Ideo adjungit:
{Mattlt. xxvn.) > Etde qna; « Laboravi, ail, susli-
2C9 COM.MENT.INCANTICA.-LIB.il. 270
CAPUT X. A inundi vel corporis volupla'.es; nosqite infelices hu-
Fasciculus mirrlim dilectus meus mihi, inter ubera jusmodi sarciuam inttlio fcrimus cum lahore, dum
viea commorabilur. Mirrha species est amara, juxta alternis vicibus el spe limor, el iierum vincitur spes
senienliam medicorum, qua, si quis pcrunxerit dili- limore. Dilectum vero siium virgo tam tenere, lam
genter corpora morluorum , amaritudo ejus tam suaviler ampjexalur, sic illius amore suavis lnijns
efficacem cadaveribus dat medelam, ut in longitu- conscienlia delectatur, ut qiiidquid aniaritudiuis
diuem dierum non vennis.rion pulredinis sentiant sufferre cogitur in praesenti, ieve dttcat el minimum
crirruptelam. Mirrhse ergo nomine recte Sponsus vir- amore jllius quem jam gustal, guslalura plenius
ginis figuralur, cujus amaro fasce hujus conscientia in sequenti. Ideo dicit : Mihi dilectus, inquil,
iion gravatur; sed quod alieri non amanli grave et meus vtihi; etsi alii, inquit, fascem diirnm videntur
amarissimum reptitatur, ei salulis avidae qtio salu- 153 suslinere, qui nondum meiTieruitl concordiam
tiferum eo suavissimum judicaliir. Amariiudo mif- carnis cl Spirilus obtinere : milii lanwn dileclus
rhse verbunr Spousi est, vel mandalum, cujus pri- raeus jam se fasciculum voluit cxhibere, quoesopita
mum velul gusvura sic nonnulli inveniunlur ablior- lucla camis concessa sum coniinuis ejus amplexibus
rere, sic eis prima facies, sic illius auditio displicere; inhserere. Atlendens quippe Virgo eum qtiern diligit,
ut corde indurato non solura non eligant consentire, " Regem esse, et idco potenlem, divitem, nobilem
sed lanquam a noxio et sibi conlrario feslinent illum esse; non curat si quamlo foris obstrepant
longius resilire. Nostis cum de perfeclione cuidam qusevis dura, cum iniits in amplexu illius gandeat
juveni Christus in Evangelio loquerelur, eumque ad jam secura. Ipsum enim qtiem paulo anie Regem
cuntemplum divitiarum el paupertalem volunla- dicit: < Cum csset, inquiens, Rex in accubilu
riam horlarelur; ille oblatiini saporem ut trislem suo (Cant. i), > nunc dileclitm diligil nomiiiarc, ut
resptiit cl amarum, quod atidivil non lenuil; magis oslendal non invalidum, non iiiopem , non dcgene-
faclo quam verbo praedicans se avarum : < Cum rem se amare; in cujus amplexum affeclu fervido
audisset, inqtiil, adolescens verbum, abiit trislis; S3 suspendit, quidquid infra, vel retro est digno
eratenim habens multas possessiones(Maii7i. xix). > fastidio parvipendit. Eapropler cum dixisset: Fasci-
Alibi cum dixisset Jesus : < Qui manducat riieam culus mirrhm dileclus meus milii, adjungit: lnter
carnem et biiiit meum sanguinem, in me manet el ubera, elc.
ego in illo : niulii, ait, atidientesex disciputis ejus, CAPUT XI.
dixerunl: Durus est hic scrmo, qttis potesl eum au- Inier ubera mea commorabilur. Bonus iste Fasci-
dire? Ex lioc mulii discipulorum ejus abierunt, in- culus et oplabilis non mediocriter diligcnti, qui
qiHt, retro : et jam nori cum illo ambtilahant dorsum vel humerum non incurvat nec fastidium in-
(Joan. vi). > Yidelis istos fidem auditui non"deferre, gerit sufferenti; sed grata suavitate inter sua ubera
verbum dtirtim lanquam mirrliae amariludinem non commoralur, ubi non tam sustineri qtiain tcneri et
sufferre; cum hiijusmo.li adversario consensum astringi cerniinus quod amatiir. Non sic ille <iequo
iitilem non habere, sed meule perdila mandaltim scriptum est : < Diverlil ab onerjbus dorsum ejus
iliud salutiferum abhorrere. « Eslo, ait, consentiens (Psal. LXXX).> Et legisiis, quia ovem perditam et
adversario lito, dum cs in via cum eo (Mdtth. v). > invenlam pastor in humeris repoftat ad gregem
Virgo aulcm quam habemus in manibus, htijusmodi (Luc. xv). De qua idem conquerens ait : < Laboravi
mandalum non respttil, sed mirrhse amaritudinem sustinens (Isa. i). > Virgo autem ferens praedicltim
animolibenti sustinuit; et quam maledelicati palato mirrhoe fasciculum, non se existimat laborare, nec
laeso'reptilanl arriorein , ipsa meliori consilio con- in dorso vel humero eum dicit fasciculum se portare,
cordi Spiritu habere tliligit graliorem. Quodpropler sed, novo loquendi gehere, inlersua illum gralanter
et ejusdemmirrhae non fascem.sedfasciculum nomi- ubera commorari, ubi sedes cordis esse et dileclio
navit, in quo diviui mandati suavem, ut ita dixerim, dicitur principari. Ubera vero Virginis videntur
amariludinem designavit; quse collum vel humeros p dilectionem ejus duplicem ligiirare, qua scilicet
non premit, non aggravat sufferentis, sed in ea di- Virgo Sponsum, lanquam Deum et hominem diligit
lectionem augel, dilectio jugum levigat imponenlis. adamare :Deum nipole Creatorem et tolius Dorainuiii
Quidquid enim in hac vita sibi necessarium arbi- creaturoe, honiinem ul filium gralia mirabilis et
tratur, non tanquam Siinon.in angaria, sed amore ineffabilis geniturae. Cui recte convenit quod per
sponsi perficere vel peragere gramlatur; eoqtie Prophelam dictum est: < Deus cordis mei, et pars
fasciculo carnes suascondil, studet stalu mansorio mea Deus (Psal. LXXII).> Denique niillus esl qui
solidare, dum, quod in carne gerit, tolum dilecto nesciat, quia intersua ubera maler filium amplexa-
diligitcommendare. Noslerquidem miserorum labor, tur, quem ex eo quod mater est, naturae quadam
vel aclio misera computrescit, quoties in nobis lege amare comprobatur : et Virgo suum .Filium
Chrisli dileclio refrigescit; el si forte Spiritus prom- dilectionis gratia fasciculocomparavii, quem sermo
ptus amore illius inardescit, mirrha nobis amarus propheticus humililatis merilo puerum, sive par-
fascis est, cum vel caro infirraatur, vel adversus vulum nominavit. < Parvulus, inquii, nalusesl nobis
Spirilum insolescil. Neque enim possumus nostras (Isa. ix). » Parvulus isle inler matris ubera suaviler
prorsus frangere voluntates, non penilus rclegare commoralur, quem non nalitra, sed gratia prscva--
271 PRILIPPl DE IIARVENG ABBATISBONiE SPEl 272
leniemaler fortitcr amplcxaiur:et amore irreniisso \. potuiii, in vinum bolrus videtur quodammodo trans-
Iiinc Deum, indc homincm, imo (otum simttl fitium mulari, dnm divino quis amore invenitur lam
tenct firmins ncc dimillit, amal, et amare millo suaviter dehriari, ul obliius praesenlium, solo
impulsu amaritudinis inlermitlit. De quo infra futuroriim desiderio tencalur, et nescius trisliliae,
dicil: < Tenui euni, nec dimillam (Cant. 111).> Nec frui jam illo sui Domini gaudio videatur. Cujus
solum maler filium, sed et Sponstim Spoiisa lenerius suavitaiem cnnclis plenius Virgo bealissima prse-
amplexaltir, el sicut illa, sic ille amplexu mtttuo guslavit, cujus vino vel amore longe vehemenlius
gratulatiir, qui cum eam, ul dictum esl in principio aesttiavit; pracsertim cura posl morlem Filii (qua
dramalis, osctilatur, profccto inierhujus ubera ipse visa Mater non poluit non dolere), invenla esl caro
dulciuscommoralur. In osculoenim (si lamenavidius ejus resurrectionisbeneficioreflbrere. Quoe enjm illo
cl sincerius coiisiimmetur) sicul os ori, sic peclus niorienle cujusdam mirrhse tristem amariiudinem
pectori conjungi perliilietur; nec ad unguem pro- degustavit, eodem resurgente velul pota vino suavius
ficere amor osculaiitiiiui coinprobattir, si osculum exsultavit; el ut ejus gaudium excellentius coeteris
ore daium amplexu graiifico non firmalur. Recte liquido cognoscalur. Botrus, de quo sermo est, a loco
ergo inier iiberasua Virgo Sponsnm asseril commo- noti incougrue commendatur : Bolrus, inqnit, Cypri
rari, id csl amorein leneriim amplextis glulino con- " ditectus meits mihi. Cyprus insula est, caeteriscir-
firmari qui ne more aliorum brevis et perfunclorius cumjacentibusprior, poiius quam secunda, ut aiunt,
sestinictttr, non eum aliquando fastidire, sed in eo qui viderunt, vini peroptimi lam fecunda, ul non
Sponsus moram facereperhibetur./nter wiwa,inquil, solum sibiejtisfoeiiiidilasgralaclsufficienshabeaiur,
mea commorabilur. De quo subjungit : Bolrus, elc. sed et inde in alias regiones vinum sui meriio trans-
CAPUT XII. vchatitr. Cujus botrus ad videndum pulchrior,
Eotrus Cypri Dileciusmeus mihi.iu vineis Engaddi. gratior adedendum, ad bibendum suavior inveuittir,
Mirabilis et niiillum amabilis bic dilcctus, ctijus cnti) maturo lempore lorcularcalcanfium experitur;
exccllentiam meus vel mei similis non capit intel- et sicut visui sic et gustui videlur arridere, eique
leclus, quem ut lamen utcunqiie capiat, nunc mir- praitidenti diligenlis gaudct animus respondere.
rham, itunc bolrtim audio nominari, nihil lamen Recle ergobotrum Cypri stium virgo dilectum voluit
liornm essc, scd his eum sciens noroinibus figurari. appellare, qui sibi diligenti tantum dignalus est
Rotrus fructus est, qui processu lemporis maturitate gaudium propinare, ul mcerore terso quem intulerat
a.iepla rongruus ad edendttm, postmodum pressus passio morienlis, velut ebria redderelur guslu sua-
prcio liquorem vini eliqual ad bibendtiin. Quo vissimo resurgenlis. Qui, eisi pluribtis aliis liolrus
DOinine non immerilo Sponsus Virgiuis appellatur, exsliiitulgauderent.ut resurgentis gralia resurgendi
cujus cognitio in corde recle crcdcntium profectu carnc et spiritu spem baberent, sibi lamen nonnisi
congruo maiuraiur; eaqtie maturata ipse dilitrcnlium liolriim Cypri virgo etim asserit exstitisse, cui
alfeciti avi !o mandttcatur, ciboque spirilali vila man- ainplius et perfeclius gaudium Sponsus credilnr
diicaiilium spiritaliter vegetatur. Quod asserens in praestilisse. Noverat qtiippe virgo et mortem Filii
Evangelio : < Qui manducat, inqnit, me, ipse vivet delendis viliis profuturam, el restirrertionem ejus
jiropier me (Joan. vi). > Felix qui htinc cibum vult justificationis meritum largituram, et in ulroque
el valet siihstanlia vendita comparare, tali cdulio aliis varie diflidcntibus non diifisa, quo firmius cre-
fauces cordis avidas proeparare : gtistu ejus tam didit, amavit robuslius, eo amplius est gavisa. Digne
suavi vires inltis niarcidas reparare, el abjecla itaque eum, in quem crcdidit, qucm dilexit, botro
carnis cura diligenti sludio Spirilum roborare. Felix, Cypri quodammodo comparabilem inletlexit, ctijiis
inquani, in cnjus conscicnlia botri hujtis cognitio autor apud ipsam profectu incomparabili maturescit,
maliirescit, cujus sesluaf appetitus, cujus faucibus quo plenitis et suavius degtistalo ipsa forlius et
indulcescit, qui sapore gratifico palalum diligens jucundius hilarescit. Ut aulem botrus iste ampliore
delinire, vilalem ejus succum 154 a^ interna j, adliuc gralia comm.endeiiir, vinearum Eiigaddi
sculii vilalia peiTransire. Quo transilo caro niarcet, mentionon tacetur; et cuni Cyprus uominala vide-
spirilus impingualur, defeliscit exlerior liomo, in- relur stifliciens, salis esse, Engaddtis esl adjunctus,
leiior renovatiir: sensus carnis delumescii, spiriius ul non commendationi valeat quid deesse. Bolrus,
accipit incrementum, illo qtiasi emorttio isie tendit inquit, Cypri dileclus meus mihi, in vineis Engaddi.
fesiiiiantiiis ad proventum. Non enim jam contentus Ut videlur, botrum Cypri in Engaddi vineis esse
fauce botrtim famelica manducare, posl vilalem dicit, cui diclo ad litteram rei veritas contradicit;
cibum opial fecundum calicem epolare; neque salis quia ei Engaddus a Cypro longe remotior esse scitur,
ei siifficiensvidelur comeslio concupiia, si non vino ei transferri bolros de vineis in vineas non con-
suaviori el graliori poculo sit condita. Itai|ue prelo sueliido, non necessilas invenilur. Si cnim quis
devotionis el amoris frixorio bolruin premit fortier botros ferre de vineis in vineas moliatur, pruden-
jmi maiurum, acinos projicit, vinum colal gratius liuin judicio ineptioe cujusdam accusalur; lanquam
pl.icituruin : et qui ealenus aliquanlo velul mandu- si sensu perdito in silvam ligna portel, vel in mar&
raveral cum labore, liibit suavius, plcnius hilarcscit plcnissinmm aquas fundat, cum id ilto polius sit
d iin nil sentit ronlrarium in atnore. Cibus cnim in ferendum, ubi certissinie non abundat. Dcniqti»
273 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. II. 274"
Engaddus vincas dieiutr non habcre, sed- quasdam A Iiaplismalis saeramenlo, visibililer qttaetlam acce-
arbusculas, quas constat vineis proevalere; quse si' pinms in invisibilium monumetiio. Unginiiir jenitn
docta maiiu, opportuno tempore comptinguntur, oleo in figitra cceleslis medicinse, qua torpore procul
sudare cleum imo liquorem balsami cognoscuntur. pulso proeparamur agili
discipliine, ul divino spiritu
Cujusmodi arbusculas quia mulla diligentia excolunt perunctus nosler spiritus in lttctu fortior habealiir,
possessores, ut tanquam vinese ad producendum el de manu vei laqueo adversarii e.xpeditius elaba-
liquorem reddaniur promptiores; idco forte divinus tur. Poslmodum fonle mundo aquoe visibilis perlu-
sermo vineas appellavit, qtio el culturae subditas et stramur, itt a sorde, non tam carnis quam aiiiniae
liquore prelicso uberes designavit. Quia ergo bolrum spiritaliler abluamur; et motus hoedi asperos omui
(Jypri non est iu his vineis sive arbuscutis invenire, maiisuetudine commulemus, et in nobis nil siui-
ncque potesl, quod'dicltnn est, juxta liaeram con- slrum, nil dignum judicio reservemus. Tcrtio Itnnen
venirc, necesse est in hoc verbo spiritalis intelli- nobis accenditur, ul nosier oculus itoti caligct, ui
gentia requiratur, quse, sicut jam accepislis, in hoc cum noxia quaeqne prseviderit, vel prohibeat vel
magis dramate principatur. In ligno vel arbuscula castiget, ul Salanoe aslutias non ignorans quid vi-
iion incongrue Spoosus virginis figuralur, qni si delicet simulent, quitl intendant, sicul in die lio-
laciti et ainoredigne credeniium conipungatiir;sudal ^ neste ambulet, et non euiii lenebrse coinprebendant.
oleum, preliosi balsami dat liquorem, ainanli mitl- Sic athlelam slrentium, cum recens accingitur in
tain profert graliam, rcfundil spiritum gratiorein. agone, baptisla suiis erudit, rnagis significationibiis
< Ergo, inquit, diligentes me diligo (Prov. vm). >Et qtiam sernione; ut cum horiun quse dicta sunt, vi-
in Evangelio : « Tetigit me, inquit, aliquis : ego vacein perceperit intelleclum, summo nisu cutn
ciiini sensi virtulem de me exisse (Luc. vm). > gratiaperveniresludealad effectum. in qtiibus virgo
Sponsns isle cum tangilur afleclu placito diligentis, omnibus nulli par esse creditur non sccunda, sed
sacrum refundil balsamum, virtutem spirilus af- longe prior cseteris amore Sponsi fruiiur laitabunda;
Jlueiilis; eam, quse morbos sedai, omnem arcet sua eiqueprivilcgio spcciali digne compelil illud dicluiii,
proesentia laesionem, eam proferl qu* pulso tam quod aiihuc nobis novimus nieritis exigenlibus in-
errore quam ignoranlia docet de omnibus unctio- terdiclum. Bolrus, inquit, Cypri dilectus meus mihi,
nem. Hoc autem beneficiuin ipso Ioci nomine in vineis Engaddi. Postquam haec de dilecto virgo
videlur intimari, siquis ipsum expressius volverit adolescentulis est locuta, et quid palienliae, quid
aut valuerit perscrutari, quia Engaddus, fons in illo gaudii habeat, myslice prosecula; ille ad
hwdi, sive lemplationis oculis inlerprelatur, cujus banc se quasi referens, non differ! gralius respon»
155 interprelatio taiilse rei myslerio famulatur. dere, laudans el commendans quod intelligil, el in
llaedus in lege reprobatur, qui in desertum einiltilur eadiligil proceminere.
a ministris (Levit. xvi), et in Evangelio idem pec- CAPUT XIII.
cali merito ponitur a sinislris (Malth. xxv); et Ecce lu pulchra es, amica mea , ecce lu pulchra :
hoc propter, per eum, peccatum vel peccator non oculi tui columbarum. Tu, ait, quse prae cunclis mihi
incongrue figuralur, qui merilo sui, ab eo qui non- mulieribus es amica, totius malitioe, lolius turpitu-
nisi justiiias diligil, reprobatur. Fons autem haedi dinis inimica. Ecce, id est, non solum ctim justis
ipse est Spiritus, cujus infusio peccatum lavat, omnibus in sequenli, sed longe laiidabilius proe cse-
emundat peccatorem, carnem Ieprosi Naaman reddit teris omnibus in prsesenti : Ecce, iiiquam, tu es
puero puriorem (IV Reg. v), hsedum in agnum pulchra, pollens qtiadam pulchriliidine singulari,
mulat, dans vilaeraeritum innocenlis (Joan. IV), fit cui non prior, non posterior ulla potest mulierum
in eo qui biberil fons uber, fons aquae salientis. eomparari. Decet enim ul speciosus forma prse fiiiis
Oculiis quoque lemptationis idem Spiritus non im- honiinum habeat sibi lalem, quae singulari gralia
merilo perhibetur, luce cnjus el gratia longe lem- pulchritudinem prseferat specialem, citjus faciem
ptalio prscvidelur; qui hominem docens scientiam, ... turpiludo indigna el degenerans non obscurel, sed
sapientiam formans, dirigens inielleclum, tersa dilectam dileclio, ei a quo diligilur, configurel. Cum
noctis caligine, diei dedttcit ad perfectum. Bolrus autem dixisset: Ecce tu pulchra es, amica mea;
ilaque Cypri in vineis Engaddi, hujtis nostrae vir- quid est quod repetiit: Ecce tu pulchra? Quid sibi
ginis esl dilectus, quia amor el gaudium quo ejus- vult pulchra et pulchra? Forte ad hor. repetivit, ne
dem animus est affeclus, in ipso Christo, in ipsius quis de praedicta pulchritudine dubilarel, sed prae-
digne Spirilu solidatur, ipsum in ipso diligens, de missum testimonium sequens assertio confirniaret;
ipso et non de alio gratulatur. Ipsi quidem Iignum quia el omne verbum stare in ore duorum teslium
est fructiferum, medicinale balsamum, fons vilalis, praedicatur (// Cor. xm), et in duobus prseceptis
injiistitise lavacrum, lumen scientiae, oculus spirila- legis et propiietarum pendere auctorilas meinoratur
iis;et quidquid vel in depellendis malis, vel obti- (Mallh. xx). Nonntilli aiunl ideo eum pulchrara vir-
nendis bonis necessarium judicatur, in ipso et ab ginem bis dixtsse, ut eam designarel dnplicem pul-
ipso haberi veraciler prsedicalur. A quo beneficio chiitudinem habuisse; quse concipiens ct pariens,
ne nos alieni penitus judicemur, licet nequaquam Virgo mirabilitcr perseverat, et in lania proeroga-
uuilo liujus virginis mcrito cooeqnemur, cum sacii liva humilem sc veracitcr assevcrat, cum plcrumv
 2-S PIIILIPPI DE IIARVENG ABBATIS BONJl SPEl 278
mift invenialur quoelibet aut htimilis, sed corrupla, A perliibet coltimbirum, cominemlat in ea septem
aut aiiqiiantuliim superbior, si forle fuerit incor- munera gratiarum; non capitis lumen occiduum,
rapta. Digne igilur pulchra, quam nulla integriiaiis sed animi virlules inspectivas, jusii et injusti magis,
lacsio delurpavit, et ileruin pulchra, quam incom- qnam dienim et noctium discrctivas. Et recte laudat
parabilis humililas honcslavil, ul htimilem spiritu eam qtiam suo Spirilui sic conformem, habere cmt-
reldat virginitalis flosctilus clariorem, flore claram sideral virtutum gratiam sepliformem, a qua limgo
virgineo, spiritu humilis pttlchriorem. Ego vero faciens carnis somnolenliam, lorpores fcmiuinos;
(non pragudicans eis quos constat irreprehensibi- vigijantiam spiritalem et oculos ei coniulil cnluni-
liter hoc sensisse), aesiimo Sponsum repetendo binos. Ntilli quidem miilierum ipse quoqtie Spiritus
qtiiddam amantis proprium expressisse, qui tenere abundantius acquievit, qtiam eidem Virgini, in qua
ililigens a quo diligi gralulatur, grala dicit nec suf- septempliciter requievit, dum quod figuraliter co-
licit semel dicere 156 1"°d amatur. liabet quippe luinbse corpofales obtinent ex natura, totum ei
hnc sibi familiare et propriura vis amoris, ut cum dedit in spirilu, in veritale potius quam figura.
ali(|u;m illexerit affecttis vinculo charioris; illuin Unde gaudens et acceptis Sponsi laudibus non in-
excitet, ul de eo quod diligit loqualur gratiosa, et grata, ipstim quoque putchrum dicit, lande nibilo-
nisi repetantur, nou sibi videantur satis eadem R miuus dtiplicata; suoque laudatori vicem reddere _
fructuosa. Monet dilectio diligentem loqui libeiilius, graiulatur, et sic laude viraria dileclio mutua con-
ct ut aff,:clum cxprimat repeiere verbum frequen- forlattir.
tius; nec videlur diligenli lectio hsecjuslo amplius CAPUT XIV.
requisiia, etiainsi fuerit jtivta poetam decies repe- Ecce lu pulcher es, dilecle mi, et decorus. Quia
tita. Unde et David cum dilectionem, quam erga mundalo corde mihi pulehritudinom lua conlulit
filium habuerat, signanter vellel exprimere, et do- sanctiiiido, ex hoc novi quod ct libi mulia sil pul-
lorein morlis ejus silenlio non posset comprimcre; cliritudo, quia si deformiias terso nondum oculo me.
lugens et operto capite, dignilatis regiae oblitus in- teneret, tua mihi niillo modo iuculenta species
cedebat, et loquens de filio eumdem freqtienlius apparcret. Nunc vero inslar columbarum oculis spi-
sermonem repetebal: <Absalon fili mi, fili mi Ab- ritalibus insignita, atleiulo perspicacius quam sit
salon (J/ Reg. xvm). > ldeui in Psaltno : «Deus, libi facies expolita : videoquc adesse libi formam
, Deus meiis (Psal. xcn). >Et alibi : < Benedicat nos prae filiis hominum pnlchriorem, quem plerique
Deus, Deus noster, benedieat nos Deus (Psal. vident tantum non habenlem speciem vel decorem.
i.xvi).» Videtis, quia loqui semel quod placeat Corvina quippeacies quse turpi nigredine perurge-
amanli sufficiens non pulatur, sed affectus tenerior tur, le non nisi deformem, non nisi hominem in-
iterare quod dixerat grattilatur, quia quidquid dici luetur; et errore detenta indigno satis judicio le
p tisi, necdum satis amori deditus magnipendit, addicit, dum Joannem, aut Eliam aut unum te ex
quanttim ad id quod aniino vcrbis inexplicabile com- priorihus esse dicil (Matth. xvi). Mihi autem, cui
prehendit. Eapropter Sponsus aggrediens blandis non quassa fides, acies non corvina, sed gratia
sermonibus Virginem compellare, quod eam, ut septiformis, el species praeslo est colnmbina: tua
audsiis, secundo pulcliram voluit appellare, noi» longe morlalitas infirmilalis, longe esl turpitudo, et
tam ejus (qttsc niulla esl) repelendo nisus esl pul- suavis atlucescit utriusque nalurse incomparabilis
cliriludinem cotnmendare, qttam affeclum, quo le- pulchritudo. Tu nimiium pulcher cs mira ac prae-
nelur erga eam, audientibus inlimare. Quia vero cipua deilate, cura Palre et Spirilu, substanliuli
plurima pulchritudo iu oculis elucet puellarum, in prsedilus unilale : habens cuin illis eamdem exeel-
ejus laude habere eam asserit oculos columbarum, lentiam naturalem, magnitudinem coaelernam, re-
qnos vult inlelligi, ut exislimo, non hujus capitis, gnumet potentiam coaequalem. In quoniillus deorum
non carnales, sed illius inlerioris hominis spirita- tibi similis invenilur, nec tanla Deus aller prsero-
les. Habent columbse quasdam sibi proprietales D galiva pulchriludinis insignitur, quia, etsi Palrem
insitas a nalura, quas a prioribu» in sequaces trans- alterum, alterum el Spiritum sanclum dat intclligi
fert lege ineffabili genilura, in quo longe a caeteris distinclio personalis, unum lamen, et non alterum
differre avibus referuniur, quibus haec naluroe dona Deum reddit substanlia naturalis. Quidquid ergo
iion omnibus omnia conferunlur. Septem quippe pulcliriludinis Pater et Spiritus cognoscuiitur ha-
natiiras sive nalurae virtutes habere perhibenlur, bere, dilecte mi, fide certa, in te perspicio relu-
quibus et appelunt titilia, el a noxiis prohibenlur; cere : et hoc est quod me allicit ut diligam eteli-
qtias nominatim proferre et conferre virtulibus san- gamledileclum,ul(esequar, necdesistam, doneccom
dititis (forte dictiirus alias), nunc dillero gratia sequar etveniam ad perfectum, et quia non me latet in
bievitatis. Denique Spirilus sanctus in columba 157 prxsenti divinae tuae pulchritudinis relsitudo;
v s is est apparere (Luc. in*, nobis insinuans non placel non mediocriter humanitalis qitoqtie miranda
liarvam eiui illa similitudineni se habere, duin et ptilchritudo: qua homo inter bomines, mortalis inter
ipse septem donis principalibus insignis invcnitur, peccalo morluos sio haberis, ut cum pcenam suffe-
et ista grato naturae septenario, ut proedictum est, ras, culpa lamen morialium non graveris. Qiieiu
irisignitur. Cum ergo Sponsus oculos Virginis esse dccorcm nullus liliorum Adam obtinere meruu ex
 277 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. II. 278
nalura, quianullius conceplio, nulliuscaruilvilioge- A operalur. Ecce, inquam,ii< pulcher es, dilecte mi, et
nitiira ; sed te solum decoravit singularis munditia , decorus. Ecce, lioc est, in evidenti niihi piilchritu-
exccllcntia specialis, quein divino conceptuin Spirilui do tuoc est majestatis, revclalo fidei oculo se prse-
soluin fuditulerus virginalis.' Hocaulcm non prius, non senlal excellentia deiiatis; quae suo largo miinere
amplius cuiquam hoiiiimtm manifestas, quam mihi, inenlis mese perfundit inlelleclum, declarato intel-
iui dilecte, qtiam singulari merito sic honeslas, ut leclu amoris insolubilis dat effectum. Eccc iterum
te Deum.et liominem certa pariam verilate, mater iion nie latel humanitatis tuae dispensatio saluta-
Sponsi, Sponsa filii, mira et incomparabili casti- ris, conceptio, nalivitas, conversatio meriti singu-
tate. Mihi ergo tu pulcher es, mihi prsecipue decorus Jaris; virlus, munditia, patienlia, Jaus doctrinar,
illucescis, qui et Deus in humine, et bouio Sanctus miraculorum coruscalio, morum integritas, perfe-
super homines innotescis, quem Filium Deo Patri ctio disciplinse.ln quibus omnibus hoino supra ho-
scqualilas naturae configural, et hominem lex peccali niines decoraris, praecipuoquedecore, non prophelse,
et generalis hominum conceplio 11011 obscural. Pul- non apostolo compararis: et ideo te prse cunrtis
cher, inquam, es, quia candor lucis oeternse,specu- diligo, te solum eligo, mi dilecte, qnamvis adhuc,
lum sine macula divinse majestaiis, paternse splen- dum hic vivilur (ul videre videor) imperfecte. Cae-
dor glorise, figurasiibsiantiae, imago verilalis (Hebr. B terum ul me justo amplius imperfectio non molestet,
1); lux de luce , sol oriens, diem mundo afferens opto ut mihi propius lua se prsesentia manifestel;
inaiiitinuni, dies de die, ciibans iu meridie, occasum el ne pulchrum et decorum ad turpia videar invi-
nesciens vespertinum. Cum rapta in excessum, et lare, locum amanli congruum studui praeparare.
a visibilibus in Spiritu sublimata, lam pulchrum te CAPUT XVI.
considero mentis acie defsecata; velul oblita mei, te, Lectulus noster floridus; ligna domorum nostrarum
qtiem lalem inlueor, non possum non ainare, ardeo cedrina, laquearia nosira cypressina. Quia ptilchrum
te dilectum tuamque pulchriludiiiem commcn- el decorum Virgo nobilis reperit amatorem, non
dare. *
riisticano more illum provocat ad laborem, quia
CAPUT XV. nescit amor delicalus degeneri labore alteri vel
Ecce tu pulcher ei, dilecte tni. Nec mihi sola pla- tortnra, sed quietem amat el otium, gaudet osculo
cet deitatis tuse miranda pulchritudo, quam cum vei junctura. Hujus adhuc inexperlus 158 amJ>tor,
Patre et Spiritu cosequaiistua obtinet celsiludo; sed ille rudis videtur exslitisse, necei suusamordignam
et illo me decore non mediocriter accendisti, quo satis requiem praestitisse; qui eam, quam diligit,
abundanle gratia excelsus ad humilia descendisti. ad hoc postulal sibi dari, ut Jaborare valeanlsimul,
Neque enim parvus est decor ille qiiem, prsecingens nondum vero gandeant feriari. < Hanc amavi, et ex-
te, forliter es indulus, cum a Patre super Sion quisivi, ait, eam, et quaesivi sponsam mihi assume-
nionlem sanclum ejus es consiilulus (Psai. n); cuin re; etamalor faclus sum formse illius (Sap. vin). »
in me sumens carnem, et ei personaliter couuitus, Ei infra: < Mitle illam de sede magnitudinis tuae, ul
processisli Sponsus e thalamo (Psal. xvm), humili- uiecum sitet inecum laborel; elsciamquidacceptum
late polentialiler insignitus. In qua carne, super sit apud te, scil enim illa omnia et intelligit (Sap.
carnis legem, carnis vilia non sensisli, sed conceplus IX). » Vidit iste adhuc srbi esse congruum ut Iabo-
de Spiritu vigore ingenito floruisli; carnisquc pce- rct, el ea, quani diligit, secum Sapientia collaboret,
nam sufferens, inconspectu pcrsequentium defecisii; ul labore communi amalor adliuc minus sapiens do-
in conspectu vero fidelium, salutare mundo myste- ceatur; et cum doclus fnerit, ad quietem lectuli
riuin perfecisli. Neccsseenim erat ut in carne vivens provehatur. Denique illa mulier cujus fortitudo prse-
poenaliter nos doceres, vivendi te magislrum tam dicabilis coramendatur, manum ad collum mittere,
moribus quam sermonibus exhiberes; incude et el fusum digilis apprehendere memoralur: viroque
malleo Evangelii regulam fabricares : mortem in suo videtureffici graliosa, eoquod panem suum non
carne sufferens auctorem mortis Zabulum .trium- D ] comederit oliosa (Prov. xxxt). Virgo autem nostra
phares. Morti vero addiclus, die terlia surrexisli, longe et banc, et illum supergrediens amatorem,
el immortalis redditus, fidem roborans, spem de- quielem, non tumullum: olitim jam oblincl, non la-
disti: ad cuios unde veneras, nostrse camis sub- bprem; et non gymnasium agonislae,sed offert lectu-
stantiam evexisli, fuisque dato Spirilu eorum illuc lum amatori, quem decorare et parare ornamento
animos erexisti. Quis digne considerans, quod sic studuit cultiori. Lectulus Virginis, esl secrelum
iiasci et vivere, mori et resurgere pomisti, et haec cordis ej'us, quod excolit et emundat manu et solli-
alto consilio homo propter homincs agere voltiisti, citudine diligenti, ne quid inhonestum et indecens
non slupeat, non miretur, non diligat hunc deco- Sponso appareal venienli; et ut suavem accubilum
rem, non ampleclalur avide lam validum: lam bene- illiustantse prsebeal dignitali, fukit et implet eum
volum largitorem? Quod, etsi latel alios, quibus grata mollitie operis accurali. Et, quia praeter sub-
culpa exigente hujusinodi gratia vel aufeftur, vel slralam molliliem gaudet amator nobilis et decore;
danda in posterum occullo judicio nunc differtur; Yirgo rei non inscia, ornal leclulum grato flore;
milii tamen in praesenti hiijtis rei series declaratur, mullaque diligentia sparso flore mirandae caslitatis,
milii patei, milii placcl quod tua in houiine Dcilas eunxiom rcddit Icctuluiu tanqiiam hortulum.. volu-
£79 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON.E SPEl 280
piatis. Ne. quis cnim atidito Yirginis lectulo scgre A dem < exlensis veltil brachiis oedifieiilatitudinem am-
senliens dubilet de profeclu, et a tramite sanclitalis ipleciuiiiur; supra vero jtinclis velut capilibus, clavo
grosso et carnali deviet intcllectu ; ipsum Virgo solido i connecuinlur. Laquearia vero tignorum alli-
perhibet ornalum floribus congregalis, flores autctn ludini i sulislernunlur, el ab uno ad alterum parielem
sunt, castilas, et ejusdem opinio castitalis. Castitas strata i longitudine protcnduiilur; eosdemqtie parie-
quippe virginea secretam illius ornat scientiam in- les coercent el asltiiigunl quadam velnti ligaiuri:,
star floris, gratuin reddit lectulum, decoris fundeiis ne impulsu noxio declinenl a reclitudine vel
gratiam et odoris; quia ipsa est quae viitule et me- 159 statura. Tignorum autem nomine figuralur
rilo prseeminel excellenti, et, ut forniam se proebeat ordo non incongrue praiatorum, quosa lerrenis
fama vel nomine rutilat eminenti. In quo nil corpo- suspensos celsitudo commendat merilorum, qui per-
reum, nil intelligilur bestiale, nil peccato deditum, fcrcntes imbrium et venlorum molestias, duros vi-
sed toluni penitus spiritale, quia drama vel canticum delicet impetusperditorum, ab his legtint el pvote-
vel epitlialamium nuptiale, verbis floret myslicis, gunt mores teneros subdilorttm. Qui erecti ad su-
nil habens feneum vel carnalc. Cum aulem sic flo- perna, omnes ad inlucndum unum illud necessa-
reat el valeat, quem dilectio diligeniius prseparavit, riiim se anguslant, amoris clavo devincli fortius,
non lamen Virgo leclum, sed magis leclulum nomi- B dum vident, augusiius inhoereiii, suavius et degu-
navit; quo nomine legem illam satis sibi cognitam stanl ; cum Cbrislo esse nuiius judicanles (Philip.
ndimplcvit, qua latn verbo qtiam opere humilia le- l), dmn cjus cxccHentiam cotilemplantur, adhuc
nere consiievit. Quodpropter el eumdem, inquit, aulem in carue vivere propier fratres necessarium
lectttltim non ineunvproprie, sed communiter no- arbilrantur. Qui ergo ad sapienduni quoe sursum
slrum dico, el (quod dignum laude esi) mihi proe- sunt, subtili desiderio sesuspciidunt, ad revisendum
suniptoric non addico, quia, elsi vocanti et adjuvanli proximos bencvola solliciludine condescendunt ;
invenia sum obcdiens conscntire, illius lamen et eosque sub alas congregatos, fovent cl protegunt
pr.eveniens gratia el stibse(|ucns misericordia efli- ut g.illina, auimalos ad virtules exemplis niuniunt
caciam voluil imperlire. Non ergo meus recle, sed et doclrina. Et ii quidem ul magis digno vinuluni
noster debet Ieclulus appellari, quem utriusque no- nierilo commeiidantiir, tigna quortim vicem gerunt
strum con t:it opere et diligentia priRparari; quemi redrina perhibenlur ; quia Cedri, ut aiunl, nalura
tu manu gratioc, ego laboris et industrise screnavi, iiiipulribilcs el proceroe , odore lanto vigent, ut
lu bcncficio, ego exercitio, lu virlutum, ego morumi serpenles eom dicaniur abbonere. llli ergo digne
floribus adornavi.Cujusad hoc tam signantcr faceres inveniuntur ad praclalionis fasligium promoveri ,
volui ineniionem , ut pulchriliidine provocalus, ad'J I ^ qui excelsi merilis cceluni dcsfderro ditigunt in-
ejus dignanter venias mansionem: el longe a tumul- tueri; quorum semper opera virtute vigent stabili,
lu, cui scio te non frequenlius inleresse, gaudeami ne putrescant, quorum lanla opinio, utad eam qui-
qno nil nielius, in secreto florido tecum esse. Etsii que malevoli perhorrescant. Nec abhorret a prxlatis
cnim propter fralres et proximos loqui est necessa-- qtiod Ced.rus igne dicitur non comburi, eorum for-
rium cl cxire, lamen ut le intuear, multo esl gra- mam gerens, qui non sunt passionum iucendio pcr-
lius ad silentium iniroire; et in qtiietis olio lua prae- ituri ; mira quorum fortiludo, carnis conciipiscen-
senlia deliniri, amplexu frui miiluo, amoris fruclum,, lia frangi nescit, ncc odor suavissimus ad oilorcm
gandium Spiritus experiri. Ad quod 'etiam prome- igniuin cinerescit. Laquearia vero quae dicuntur
rrndum domus nosiroenieum stttdium vidcntur semu- eliam cypressina eos signant, quorum viget ct
lari, ct pede licet tardo quiescentem in leclulo mee prxeminet inter caeteros disciplina : forti quorum
scclari; quoe eisi nondum valent ad hoc, ut liantit opere el obedientia perfcctse voluntatis, forma datur
lcctulus, promoveri, jam lamen inveniunlur gratiamn persistendi rainoribus in Ecclesia congregalis. Cy-
iion incdiocrem promereri. Et in lioc gaudeo, sedd prcssus quidem et ipsa impulribilis et odorifera
c' gamlcho, quia non solum places, cum in lectulo o p] perhibetur, insuper enodis est et in ea scrupulus
tua pioescnliajam lenelur, sed cum juxta Propbelam n non habetur ; eum recle significans qui promptior
(Psnl. XLVH),esse in domibtis cognoscelur; quibus ts et planior divino magis muncre, quani nalura, sine
dumaxat in lignis cedrinis das imputribile firma- i- mora obediens, nunquam recalcitrat in junctura.
meiitum, in laquearibus cypressinis durabile nihilo- i- Est euiin in nonnulHs virtus obedientise lam nodosa,
niiiius ornamentum. tanto scatens murmure, lantis qnerimoniis scru-
CAPUT XVII. pttlosa ; ulinandalum advenicns viam non prseam-
Tigna domorum nostrarum cedrina; laquearia no- o- bulel planiorem, sed plerutnque in contempium vcl
slra cypressina. Domos»dicit fidelium ecclcsias, con- ii- in irani offendal graviorem. Uli autem quibus vi-
gregaiioiiesjusloruin, convcnlus claustrales, in qui- i- gere dalum est planitie cypressina, enodes et politl
bus simpliciores quiqne possunt lapides oesliniari; i; gaudenl obedienliae disciplina ; amant quidquid
majores vero cl prudenliores tigna et laqueaiia ia mandaveril praetatorum discrelio vel doctrina, nec
convenientius appcllari. Tigna serialim super oedi- li- mandato se opponit Iabes impatienlise repenlina.
fir.ium in modtim tesludinis consiiliila, et ab ejus us His ttt tignis et laquearibus domus proficiunt spi-
ulrorrue latcrc conlia inviccm distribula; infra qui-ii- riulcs, tegunlur, muniuniur, casus vitant perdilos
 281 COMMENT.1NCANTICA.— LIB. II. 282
et carnales; viget eorum sancta et mirabilis pul- A vil; non extulil luinor noxius, sed diffusa liumiliias
chritudo, quia, juxta quod diclum est, decet do- complanavit ;' ego sum flos, non utiqtie liumano
mum Domini sanclitudo (Psal. xcn). Has autem procedens studio, non cultura, sed coelesti etlitus
domos ideo Virgo nostras voltiil perhibere, ut os- muriere, iucoinparabili proeditus genitura. Ego SUKI
tendat cum Sponso cominunionem prse caeteris se flos, quo Imjus campi grala planilies decoratur, nets
habere, quia et quod Sponsi est, Sponsa nostrum floret a seipsa, sed meo munere sic beaiur ; el ideo
jure existimal nuptiali; cl ul Chrislus, sic et Virgo licel Virgo digne tanto benefnio graluleiitr, iu mc
sotlicita esl de profeclu noslro omiiitim spiriuili. lamen, et non in se, in flore, non in floritla gtorie-
Altendens ergo non solum se, sed ct suos spiri- lur. Fructuin quippe elsi slatim flos ui nascitur, nou
laliter profecisse, praelalos et subdiios ad cedri et emitlit; tamen daturus eum opportuno tempore,
cypressi siinilitudinera pcrvenisse ; exsullal ct in- jam promiiiit ; et sicut non flos alter meo, vel me
vital Sponsum, ut in his eliam graiuleliii 1, el relin- potior invenitur, sic nec fruclum meliorem in altero
quens inquielos, grata domorum requie dclcctelur. quispiam experilur. Ne atitem soli Virgini videar
Et ille : misericordiler providisse, roeamque inisericordiani
CAPUT XVIII. quibusquc minoribtis invidisse, qui flos campi fa-
[CAP.11.] Ego flos campi, et lilium convallium. Si B ctus sum, donarfs Sponsam privilegio speciali, florui
Spoiisse, inquit, leclulus vernal flore,.decore rutilat et in vallibus, niulio quidem, sed non Leneficio
virginali, si niiel el redolet ornalu et piilctiriludine oooequali.
spirilali, si dives cultu regio videtur digne couside- CAPUT XIX.
rantibus arriderc, quid habel quod ab alio veraciter Et lilium convallium. Yalles, imo convalles quse
asserat non habere ? Neque enim a seipso habet, ut hinc inde vicinis montibus obumbranlur, et, ne are-
rutilans florido sit decore, nec florel quem peiiibet scant sili, aquis ulrinque delluentibus irriganlur ;
Sponsa floridum, nisi flore ; et hoc propter in seipso cos niibi siguare videnlur luimiles el depressos,quos
non glorielur floridus, sed in flore, cum profecto non amor disciplinae sub majorum tenet'legibus inde-
habeala seipsout floreat, sed a flore. Quod si nosse fessos. Qui cum nihil alium vel tumidum de supino
cupil atlcntius unde florrat quisqtiis floret, ne de- referanl Moecenate, servos sese inuliles humili ju-
corum el floridum lurpis ignoraniia decoloret; Ego dicaul sanctitate, inclinantque aureiii Scriplurarura
Deusin Palre Filitis, lux lucem habitans inacccssam. inonitis et ulrique diligeniius tesiamento, abundare
Ego, inquam, flos campi factus sum, liabens pul- cupicntes meriiorttm magis copia qtiam frumento.
cliritiidinem indefessam. Radix Jesse germinavitet Hujusinodi coiivalliiim Cbristiis lilium sc faielur,
flos prodiil de radice, nec latere voluit in conclavi quia, elsi excelsior, liumilia tamen respiccre perlii-
sub modio, aut in Icctuto sub lodice; sed flos campi belur (Psal. cxn); necnisi super humileiu et man-
faclus est, ut cun.Tis plauius innotescal, nec sit di- stietum ejus Spiritus reqttiescit, cujus conscicniia
gnus excusari, quisquis lam conspicuum non coguo- humilitale munda et munditia huinili renitescit
scal. Qui enim ab oelerno Deus eram abscondilus ne (Isa. LXVI).El digne safis ipse lilium voluii noini-
viderer, de hoc monte descendentem campus excepit nari, signans eo quid inter valles, propler valles
ut tenerer; nec intravi portas et inuros urbium, venerit operari ; utadventtts sui causaiii rec;e al-
montein rurstim arduum non ascendi, ne vel nesciri tendentibus non obscurcl, quos cum doctos reddi-
possem, vel a sciente non facilius apprehcndi. Atl derit, sibi efficaeius configurel. Lilium foliis candi-
monlein quippe ascendcnte valido, excusatus debilis dioribus, instar vallis, cingitur in rolundo, habens
remaneret, in civitale vero civis advenani probi- inirinsecus quiddam rubctim in profundo : in foliis
berel; 160 el s'c prsevalente injuria causarcttir quidcni houestum el lucidum se osleiiians, in rubeo
aller alterum prompliorem, et me silenlii Habacuc autem sanguinrs speciein reprscsentans. Candor lilii
(cap. i) argucrel, devoranle impio justiorem. Ego assumptse carnis munditiam figuravii, quam nou
igituresse flos in canipo volui et non rure, qtiod Q prius conceptio, non poslerius conversatio denigra-
nimiruin rusticus hsereditario vindicat sibi jure; vit; sed de carne genita virus carnis proprium igno-
qttod proscintlit aralro, vomere sulcat, foditsarculo ravit, et virtuium merito, velut splendore niveo,
studiose, eo quod illud non nisi operi manuiim re- radiavit. lllud autetii rubeum giaia.n procfert me-
spondel frucluose. Campus auiem nulli proprie ho- moriam passlonis, qua ftiso diluit sanguiue cbiro-
liinuin assignatur, nescit cultoris maniim, non rupla grapbum pridem iniloe pactionis ; quam parentes
superficie seminatur ; sed sole anrmatus, perfusus piistini cum auclore peaaii niisere pepigeruni, tuia
ccelesti pluvia sive rore, intcpescit ct germinat, et ad ejus arbilrium interdiclam arbotem letigeruut.
processu temporis congruo ridet flore. Nec abhorret, Chrislus itaque lilitim esl, cum viloe merito rutilat
sl hoc canipo signaii Virgo Virginum asseralur, in innocentis, cum in carne non lenetur labe vel
qua nullus hominum, non carnale commercium opera- glutino yitii cohserentis ; cuin cum licminem malitia
tur ; sed carne integra, descendente, ut in vellus, hominum impetit et accusat; et honio propter ho-
pliivia spirilali , fecundalur et germinat , decore inines dura pali et aspera nou recusat. Lilium est
gaudel florido vel nivali. Hujus enim campi quem convalliuni, cum abjectis et humilibus exemplum
non loesit cupidus operator, manus ruslica non ara- el gratiam dal vivcndi, commendat iiinoccniiaiu,
285 PHILIPPI DE IIARVELNG ABBATIGBON^ESPEI 281
aniorem inserit contincmli, cum prior passus gra- t^.rum aspera lurpitudo. Habet ergo lilium inter
via, ad virluleni provocat paliendi, docens niagna, spinas laudis tilulum anipliorem , diim illis lene-
majora faciens, lenipus praedical faciendi. Si vero brescenlibus islud formani relinet gratiorem, quia
dicauir quod rubel iulra lilium ignis speciem obli- dtiin advcrsus Dominum., et adverstis Chrislum cjus
nere, < Detis autcm ignis est, » sicut certum est lain geules quam Judaei lingua iiificmtiiiiserpenlina
Srripturam perhibere (Deut. IV); rubor ille, ut vi- (Psat.ii),Christusflos et lilium moribtts mansuescit,
dco, spleiulorc nivco circumsepltis, Deus est in ho- .'•fulgel miraculis et docirina. Cui flori ct lilio virgo
niine mundse carnis irabea oooperliis. Cujus se studct diligeuiius similari, amans et appelens lania
involucro sapientibus elprudcntibus occullavil, scd simililudine gloriari; el sicul inler spinas lilium
fide inlueniibus parvulis el humilibus revelavit decore splendido venusiaiiir, sic Sponsa inter filias
(Lttc. x) ; qui sic foris aspiciunt assnmptae carnis virtulum merito decoralur. Filias, eos dicit, qtii
opertorium vel candorem, ut igneum occultse deita- carcntes rigore virili, spiritu masculino; mollitie
lis inlrospiciani et ruboreni. Quoruin Pclrtis: < Tu torpenl muliebri, sopore dormiunl femiuino; ad
es, ail, Clirislus Filius Dei vivi (Mailh. xvi). > Eti honeslum opus invalidi.ad molle elnoxiumellicaces,
Natlianael: « Rabbi, lu es Filius Dei, tu cs rrx ad blandiendum subdoli, ad detraheiidiim perfidi
Isracl (Joan. i).» Et cenliirio : <Yere Filius Dei 1B vel procaces. Qui videntes vel audientes Malrem filio
erai iste (Marc. xv). » Ilaruni ronvallium sic se Jseiabundam, induli sensu perdito negani aut virgi-
liliiim Chrislus fecit, cum non solum homincin, neni aut feciindam; et singtilaii praedilam inunere,
sed Deiiin se inlra homiiiem suis huinililius paie- secundum suam omnium legem camaliter metiuiw
fecil ; quibtis mundo candore iniiocens ejus est lur, dum eam peperisse non nisi modo coeteris ex-
humanitas sic ostensa, ut etiani occullam Deilalem perto mttliciibus mentiuntur. Eum vero quem gc-
fide cernerent inoffeiisa. Quos poslquam edocuil nuit, Joseph filitim arhilraiitur, habere fralres plu-
quid sil eis de ipso fidclitcr senliendum, laudes rimos (cum sit unicus) aliestanlur; nesciunt euili
repeiens Virginis, invitat eos dil gentius 161 ad hoiniiieni.de hominegeniiumsiiie Patrc.abhorrenles
videndum qualiler ipsa Sponsum inter vitsehiijtis quod aiiditinl Dcum, Dei Fllitim siue nialie. Ititcr
molcslias Imitetur, duni quies noiidum plena, non- istos cl istorum blasphcmias virgo non frangilur,
dum pax indeliciens obtiiietur. non marcescit, sed mens fide roboralur, fiorens
CAPUT XX. gaudio Spiriitis juvencscit; illum radiris florem
Sirwf lilium inter spinas, sic amica mea iitler filias. tencriiiii et imiiiarcescibilem amplexalur ejusqtie
Eisi ut audistis, liliiim mc convallium dixi esse, dccorem sttidio non tam gressuum quam profccluum
adhiic tamen noveriiis spinis nte gravioribus inter- *- iinitalur. Denit|tte jtixta Salonronem : < Animtis
esse; a quibus taugi frequenlius, pungi nielcstius gaudens aelatemfloridamfacil (Prov. xvn). > Sicut
me perinitio; setl laclusel compunctus, stattun vcl ergo lilius flosel lilitim inter spinas oriens, non ta-
candorem debilum non aniitlo. In hanc forinaiu men spinas sentit, diim earum malilise affectu si-
amica mca inier mala liujus soeculiconversaiur, et mili non consenlil; sic mater et aiuira, inler (ilias
virtule mirabili lux tucere in lenebriscoiiiprobaiur; conversans, uescil lenebras filiarum, iilia lucis
ejusque luceni floridam circumfusse tenebrse non lucet, iion liabens opera teiiebrarum. lmo, ut plus
obscurant, inlegram ejus pulchriludinem iiiinaces dicalur, non soluni spinse lilio nihil inlerunt detri-
tribulae non iriiurant. Ipsa tanquara lilium iuter menii, sed el spinis liliuin confcrt plurimum orna-
spinas orilur, el accrescit, inter obscuras lucet, menli; ct candor prsccipuus qui in lilio, naturali
iuter asperas maiisuescit; flante vento impulsa non- beneficio, sc diffundil; spinis vicinioribus non pa-
nullas videlur sentire functiones, sed candoris et rum gratise stiperfundil. Nunquid liotililiumcircuin-
odoris nullas sustinet loesiones. Spinas graves esse quaque inconiparabile beneficiura diffundebal, cum
reor curasetsollicitudines hujus vilae,quibus juslo- devotas preces Christus pro persequenlibus elfun-
rtim nientcs (dum hic vivilur) lacessitae; gemunl et n debat ? ctim nianti misericordise spinarum lurpitu-
expelunt ut ab ipsis plenius expeditse, landem ciiin dinem abradebat,ei rhamnum in florem, in frucium
Christo fructu pacis gaudeant acquisitse. Spinsesunt aculeosconvenebal? < Paler, inquit, iguosce illis,
nihiloininus Judaei pariter et genlilcs, qui grandsevi quia nesciuut quid faciunl (Luc. xxm). » Hujus
malitia, sensu perdito pueriles, qui fideiriexsecran- precis perftisa velul rore spinarum asperitas man-
les, lenebris grossioribus obvoluli, Christum et suescit, interna cedit ariditas, benevolentia viiide-
Matrem ejus gravi sunt odio perseculi. Inter quos scit; novo more germinat frondelqtie ramusculiis
Filius et Mater, inslar lilii floruerunt : illsesumque et florescit; el imitari lilium candore vel modico
pariter candorem et odorem proprium tenuerunl; flosculus hilarescit. Quisnescial nonnunquamspinas
diini nLlculpse sibi ex illorum malitia contralientes, pridein aridassestivi tlono temporis efllorere, et in
invicia paticnlia linguas respuuht delrabentcs. imo eis iioii lam aculeos veleres, quam recentesfloscii-
quu amplius vita malignantium lelra fuligine tene- los cminere; qui assistenles lilio, etsilonge impares
bresrit, eo magis istorum digne considerata sancti- magniludine vel.decore, candore tamen ulcunquc
tas enitescil, nec habet minus dccoris et gralise in- simili gaudeiit et vicinia propiore? Nobis igittir
tenierata lilii pulchritudo, si juxta videalur spina- Christo propiiiquantibus niliil turpitudinis sibi con-
 285 COMMENT. IN CANTICA. — LIB. II. m
trahit lilii pulehritudo, sed ex ea non parum gralise A cunquc occurrerint, apprehendere sensu devio non
noslra sibi acquiril lurpitudo; et dum nos sic ad- contendunt, dum ex eis fructura vitae poraa pendere
mittit lilii amoenitas, 162 velut borli consiti pleni- salutifera non allendunt. Ego omues hoinincs credo
tudo, noslra pridem arida, jam nunc tandera florida posse ligna silvestria nominari,ijui, etsi verborum
gaudet plurimum solitudo. Quod lsaias prsevidens : frondes habent, fructu carent procul dnbio salulari,
iLoelabitur, inquit, deserta el invia, et exsultabil so- quia in eis non est salus, non est vita, nou indefi-
liludo; ct germinabit quasi liliuin (Isa. xxxv). >De- ciens vis nalurae, sed virlulum qusedam stcrilitas,
serta etinvia mens nostra non immerilo noraiualur, carnis culpa vitio geniturse. Non enim sic in eis, ut
cum a Deo derelicia, non virtutum, non operum etiam ex eis quidquam vitale, coraniendabile, gra-
civibus habitatur, non in ea benevolus aticlordeam- liosun), non est quidquam in altero salulare sibi,
bulat, non amat inlueri, attendens eam viliorum caeteris frucluosum; quia quidquid in aliquo, si
flculeis tanquam spinis soliludinem obsideri. Qnam quid lamen in aliquo dignum et necessaiium in-
cum divina gralia tanqiiam vema lemperies visila- venilur, non de suo, sed de Christi novit esse quis-
bil, el intra horti plantaria candens iilium advoca- quis veraciter experitur. Christus au:era honio inti r
bit, profecto ipsa laeiabilur, ipsa novi dono muncris homities, malo non incongrue cqmparalur, qui con-
«xsuitabit, quia jtincta iilio quasi )iliuin germiitabii. " ceplus de Spirilu, non naturae sierilis accusaiur,
Abhorrens quippe rhamnum, quam spinarum erat cnjusradix innocua, cujus iinibra densior, ab oe,-lu
itsperitas paritura, quiaspinosos mores pcena iiianei noxio nos abscondit, cujus frncius salubricr, od r
aspere soevitura ; proferet suaves flosculos candore longe suavissimus se diflundil. Deniqtte tria hsec iu
lilium semulantes, et spe fructus exstillabit habcns malo possunl pariter inveniri, nec e t iu silvis al-
primitias germinanle.s. Inter hujusmodi spinas illud lera quse tribus istis pari modo se gaudealinsg ;irs
candens lilium; imo candor lucis seternoemirabiiiter sed in malo praecipue umbra, fruclus, odor, c.opu-
operatur, aspera in planiliero, in florem aculeum lanlur neclura naturali, el cx eo, qui Detis hoinoest,
vertere gralulatur; ea bonilate, quie sua est, eo proceduul abundanlia spirilali. Qiibus refrigerai,
rein quandoque perducturus, ul flos fruclum pariat, pascit, mulcel eos qui eum receperunt, qui aciepla
fruclu gaudeat fruilurus. Sic el inler filias amica pietate dici et esse filii merueruni; qui quonatn dc
recte credilur conversari, earum curam gercre, tenebris ad lumen se lidei coiiiiileiunt, felici iiiiiia-
salutem solliciliusoperari.; easpridem mente vagas, lione de lignis silveslribus, in Dei se fiiios traiisiti-
elatas oculis, lingua procaces, operum infecundas, lerunt. Quos allendens Chrislus, Dei filioselhaerede»,
suo tandein dignans consorlio reddit agiles et fecun- r fratreseosnon confunditur vocare.amare c&bxredes
das. Quas eniin inira suae exaudilionis nobile secre- (Matth. xxv), utin multis fratribus ipse prinmge-
tarium intromittit, assislentes sibi inanere steriles nitus emineal houore principali, unicts olitn iiliiis
noii permiltii; sed erudiens verbo, forma procniit- filiorum gaudeat numero jam plurali. Ipse elenim
niens, adjuvans inlerventu , invitat ad amandum, Deus de Deo, natus unictis fuit Palris, nattis auttm
ad operandum solliciiat, laetificat de provenlu. El homo de virgine,unicus item Matris; sed eleciis cou-
sic eas qttsealiquando viiae merilo filise fuerant Ba- sulens, sinum gralise largius patefecii, et qnos na-
bylonis, inlrogressas Hieiusalera reddit filias visio- lura negaveral, adoptionis beneficio fralres fecil.
nis; inler quas loelabundavidet Sponsum, diligit Cujusmodi fratres vel filios ipse Dci et lionti-
amplexari, et sicul ille Sponsam, sic illum ista di- nis Filius sic excellit, sicut ma-lus fruclifera ril-
guis laudibus venerari. Uudeait : Sicut, etc. varum arbores anlecellit, quia el illarum infecin-
CAPUT XXI. ditati 163 ma'i fecunditas aniefertur, et Cbristo
Sicut malusinter ligna silvarum, sic dilectus tneus quivis hominum (quanlumvis ju ttis fuerii) non con-
inter plios. Audiens Sponsa dignis Sponsi laudibus fertur. Quod intelligens Fclrus, cum ei juslo amplius
se laudari, a quo habet ut digna sil laudum prseco- deferrel cenlurio, et puro daret honiini quod Chri-
niis honorari; ne ingrata videalur; feslinat vicem D sto religiosa debel devolio; non sibi lemere quod
reddere laudatori; gratas esse non ignorans laudes non suum esse noverat usurpavil, sed quis essel,
reciprocas amatori. Quera recte salis malo voluit quam slerilis, quanlum malo dissimilis indicavii,
comparare, qtiam inler ligna silveslria conslat non « Procidens, ait, Cornelius ad pedes ejus, adoravit
tam excelsiusquam excellentius emicare; quia cum eum. Petrus autem levavit eum dicens : Surge, et
ligna silvarum fructum non proferant, qui humano ego ipse homosum.sicut et lu (Act. x). > Et infra :
possil esni convenire, in malo esl fruclum bonum, < Annunlians, inquit, pacem per Jesum Christum;
ivfeciioiiem oplimain invenire. Chrislusenimlignum hic est omniura Dominus (ibid.). >Videtis quia Pe-
esi, ciijus robur nihil suslineldetrimenti, cujus non trus a Comelio non vull neque sustinet adorari,
cedit folium vento durius ssevienti (Psal. i); cujus oslendens non debere sic purum homiiiem honorari;
omnia prosperantur, et in suo tempore fructum da- dans inlelligi, quia Jesu Chrislo privilegium hoc
bit, quo eos, quiesuriunt, hunc invilat, poslmodum debetur, ul ipse homo inter homines divino solus
satiabit. Christus est iignum vitse, omnibus qui eura obsequio veneretur. Reor quia nec angelns lale sibi
forliter appreheiidunt, qui ad capiendum fructutn vnlt obscquium exhiberi, et licet major homine, la-
ejus forti desideriosesuspenduni; qui caUera qua;- nicn invcnitur lioiiiinem ievcreri; in quojam per pi-
ojn PHILIPPIDEIIARVENG ABBATIS BON^E-SPEI 288
cil novum qnid ct cunctis rctro generationibus inex- A corpore; anima vero major pars hominis est, maj'or,
pertum, absconditum a sseculis, nostri pleniliidine inqiiam, non mole, sed dignitale et excellentia; eo
temporis deopertum. Unde cum Joannes gautlens quod in anima ad imagiiiem el similitudinem Dei
sibi ab angelo plurima denionslrari, et demonstraii- Iioino faclus sit. Corptis autem, minor, hoc est,
tem volcns digno, ut putabat, bumilitatis obsequio inferior pars hominis, seciiudum quam panem
venerari, ad pedes ejus cadercl, volens ei honorem Christus minor angelis invenilur, eo quod angcli
majoribus debitum exhibere, scipsum digne me- nalura moriluroe carnis involucro non vestitur;
tieus, vistis est angelus abhorrere. < Poslquam setl ille Spirilus immorlalis, inlcllectu vigens, prae-
audissem, inquit, cl vidissem, cecidi ul adorarem ditus ratione, in eo quod faclus est, sine mortis
ad pedes angeli, qui milii hsec ostendebat, et dixit perinaneal liesione. Spirilus quoque liominis ejus-
milii : Vide nc feceris (Apoc. xxn). > El stipra : dem, vcl similis naiurse perliibetur, prsediius et
< Cecidi, aii, ante pedcs cjus, ul adorarem ettm, el ipse ralione, habens initiuin, fitiis angtistia non ie-
dixil mihi : Vide ne feceris, conservus enini tuus netur; sed infusus corpori, quod oiiginali cor-
sum et fralrum luorum habentium teslimoniiim rupluni viiio generatur, lege mira, satisque mise-
Jesu, Deum adora (Apoc. xix). > Non vull Christo randa illius meritis aggravalur. Unde legistis :
angcltis, servus Domino coaequari, non ligno fru- B < Corptis quod corrumpitur aggravat animam ; et
ctuoso silvarum infccundiias comparari; sed sicul deprimit lerrena inhabitatio sensum mulia cogiian-
maluin constal intcr ligna silvestria prsepollere, sic lem (Sap. ix). > Aniina igitur, quse ejusdem cum
novil Chrisluni angelus inter filios prseeminere. angelo vel similis esl nalura-'' (sunl enim unius quasi
Denique et angcji nonnunqtiain in Scripturis filii genCris ralionis merito liujusmodi crcaturae); prius
nomiiianlur, qui semper Dei Palris videre faciem quidem ex camis consortio decolorat speciem ge-
praedicantur; el juxta Job lilii Dei ul assistcrent iniinani, postmodum vero assensti voliinlatis, viiio-
Domino leguntur advenisse, inier quos et nequam rum labitur in ruinam. Verum quia caro Christi con-
ille angelus Satan legiitir adfttisse (Job i). Moyses cepla de Spiritu, originale sibi vilium non con-
quoqtte : « Conslituit, ait, terminos populorum, Iraxit, ad culpam, quam IIOIInoverai, infiisain sibi
juxla immerum filioruin.lsrael (Deui. xxxul. > Fi- animam non altraxit; sed sictu istam tam conce-
iios Israel, angelos appellans. Quod alia translatioi plio, quam conversaiio servavit inipolliilam, sic
evidenlius insiiitial, tliccns : < Slatuit terminos; illam creatio et creaniis dignatio ab omni 164 'ane
gcnliiim, juxta numerum angelorum Dei. > Tot; reddidil absolutam. Aniiua vero cujus naluram ini-
quippe a nonnullis Dcttscrediiur salvandos ex genii- mortalitas, iniellectus, ralio sic hoiiestant, et nec
bus elegisse, quot iiiveniiinlur angeli aliis caden- ul incorporalio praevaiens, nec quapvisatlamin.-ilio de-
tibus remansissc; til ad vidcndiiiiiciiin tot ex boiui- lionestanl, qualcm Chrislus in unilatem sibi perso-
nibus ei filii praeparcnlur, quol inier angelos jaini nalem credeudus esl assumpisse, ncc assiimploe
videiiles seqtic lilii contineiilur. luler hos attleiii li- dignitalem assumcus credittir coiisiimpsisse; anima,
lios Dilectus Sponsseprseeminel qttasi maliis, quiai inquam, laii, non angelus, non quaiibel major est
sicul puro in boiuine, sic etiam in angelo non eslt crealura; solus ille major est, cui Creatori nulla par
salus; scd in Cltrislo, qui, elsi minor angelis pro- polest eflici crcalura. Secimdum quam aniinani non
pter morlis ulique passionem, lamcn longeexcclsiorc dcbel Chrislus ininor angelis exisiimari, qtiaedigni-
propler Dei et hominis unionem. Ideo ctim dixissett late polletts ingenila nullo poltiil vitio depravari;
Joauni aiigelus. < Vi.le ne feceris, > catisam additt quod non posse etsi faclor facturoe non coniulil fa-
diccns : < Conservustuus suuin, el fralrum tuoruml ciendo, huic laiuen aniuise assumens conlulit asstt-
habciiliumtestimoniuiii Jesu, Deuuiadora. >Ego.ait, , mendo. Quod enira non angelus, non anima oblinet
non solum Dci, sed Dei hominis dignc servus, luus ett condilionisprivilegio, vi naturse, Creator.cui voluit,
corum qui lidc et opere Jesu teslimonium perhibeiill cum voluil, coiilulil creaturae; el qui prius angelis
sumconservus; necdecetsefvum, ullolIatDominosuaii _ contulerat ne quis ullra posset cadere, vcl liinerel,
jura,cum potius Creatori oinnis deferre debeal crea- poslmodum animse, quam assnmpsil, dedit, ut san-
tura. Tuergo non angelum, sed Deum adora, Deum, i, cla confirmatio seque vestigio permaneref. Restat
qui non angelum, ttt salvaret angelum, apprehendil,l, crgo tit secuiidtim carnem taitium Christus miiior
sed semen Abraboe,ut eum salvum faceret, apprehen-i- angelis asserattir, quae, ut anie dictum est, allera
dit; Deum qui se exinaniens, et aecipiens formam n pars hominis miuor vcl inferior judicatur; el itlco
scrvi (Philip. n), ul homo habitu est inventiis, se- :- recte non mulio minus angelis, ne seciinduin tolum
cundtim qttem homiueni etsi minor angelis ^esl in- i- hominem videatur, sed paulo miims legitur niino-
vciitus , non lanien niulttiin minor, sed minor pau-i- rari, ut solius carnis mentio fieri cognoscaiur. Nos
luliini rcpniatitr, si qttod Scriplura perhibel sensti ii auietn miseros mullo miiiorcs angelis culpa fccit,
iion devio capiaittr. < Minnisti eiiin paulo niimis abb qiiorum et caruein conceptio, ct aiiimam iiicorpo-
augelis, ail David(Psa/. vm). > El Paulus : < Eum, i, ratio sic infecil, ul uirobique culpabiles accusciuus
ail, qui modico qiiam angeli ininoratus est propterir nostram meiito geniluram, dura dclenii lege, eo
passionem morlis (Ilebr. n). > Clirisltis nimirum cx x qttod versuni est vitiuni in ualiiram. lliule Pattlus :
Deo conslat et liominc, hoiuo aulem cx aiiima el!l < Suinus, inqitii, nalura filii irae (Ephes. w). > Quotl,
 <289 COMMENT.IN CANTICA.— LJB. H. 290
etsi bonos arigelos culpoe sarcina non gravavit, sed A nunc jiicunda, quse vero jusle sequitur aelerna dam-
eos bene condilos gralia melius confirmavjl : inler natio, mors secunda. Et illa quidera mors est, et
ipsos tamen sicut et inter homines Chrislus credendus ino.itis umbra. prsevia subsequentis, ista veroet iftors
estpraeeminere.et sicul malus inter ligna silveslria, est eLurabroeveriias prsecedentis; in quarumprimali-
sic inter hujusmodi fiiios primatum oblinere. Chri- cet csse conUgerit, non est consilii nos sedere, id est
stutn qtiidem non Deum solummodo, sed Deum ho- sine respeclu prjen-itendiquietem perditam obtinere.
minem angeli venerautur, in quo salutis fruclum, Namqui sedelin umbra, neclimetventuram morlera
umbram prolecloriam contemplantur; per quem ho- p.ra;veuire, cum illa veniens festinat torpeniem
mines pressos et oppressos fasce gravi damiiabilium 165 invenire; et quem invenerit in obscuro et in
delictorum, videnl nec invident converli et reverli proprio velutjure, ligat et in earcerem projeclum
ad salutarem excellentiarii meritorum. Qiiod non detinetinsolubilisvi necturae. Verumlaraen nonnullos
fruges, nqn aries, noii viiulus, non denique homo miseraris spiritus, vehemens terrct, et concutit
vel angelus polerant operari, nec erat nomen aliud sonilu repentino, et ex alto visitans oriens, perfun-
in quo datum fuerit nos salvari; sed sic vita tle dit lumine malutino; educlosque de somno et unibra
languore, salus conqueritur de jaclura, ul ad duri discriminis et nocturna, dies loetus excipit,
fructuin vel medelam inefflcax omnis sit crealura. B umuraque suavior et ditirna. Est autem dies fidee
Quia ergo vitam, fructiim, efficaciam potentis me- illtiminans : virtus spei, est uinbra suavior prseco-
dicinse non dabat silva sterilis, non cnjusvis artifi- giiito speciei, in qua; cum sit bonum esse, vivere
cium officinoe; et segrolanti nlundo -promissores melitts, oplimum-esl sedere, donec tandem conce-
jam diJalionis merito surit invisi, ortum est iignum datur lucem plenam plenius obiinere.. lu umbra est
vilae malus fnictifera, in medio paradisi. Cujus diurna qui non soltini proesentia, sed et seqiientia
uctbra suavior longe faciens inceriiiva , fructus novit esse, qui videt per speculum quod constat
gratis reficiens quos fames Iseserat oppressiva; non nondum visibiliter prsesto esse; qui fide non dubia
solum hominem ad amissum olim consorlium angeli intelligit invisibilem Deum esse, qui eum remunera-
retulerunl, sed et nalurain humanara supra digni- torem in sesperanliumcredilesse. Paujus: < Oportet,
latera angelicam extulerunt. Nostram quippe na- iriquit, accedentera ad Deura credere quia est; et
lurani jam Deo counitain in Christo angelus intue- inquirentibus se remunerator sit (Hebr. xi). • Sine
luf, cujus fructum considerans, digne sierilem se hac fide Deo qtiispiam non placebit, nec est digna
fatctur, quia qui non valuilvel cadentemcoangelum conscienlia, cujus Deum scientia non lenebit; quia
vel lioinineiii perditum reparare, Christo, qui potuit et ignorahs, ul legistis, legitur ignorari, et revera
cuncta quoe voluii, non se debuil co.mparar.e. Quod " qui nescitur, a nescienle non potest acceplari (/ Cor.
altendeus recle Vjrgi» : Sicnl malus, inquil, inter xiv). ldeo Propheta : < Credidil, propter qttod et
ligna silvarum, sic dilectus meus inter filios. Dequo IQCUIUS est.(Psat. cxv). > Tu es ipse Deus meus.
sulijiingit: ' Sine fide ergo non potest quispiara juslus esse,
CAPUT XXII. imo, ut plus dicam , qui non credideril, ner. dici
Sab umbra illius quem desideraveram, sedi; et fru- debet esse; qui aulem nou est, consequeiiier riec
ctus ejus dulcis gutturi meo.\ Si.meum, iiiquit, dile- in iimbra esl. De qualibus scripium esl : < Ne tra-
ctiim, ut audislis, volui commendare, sj euii) malo das regnum luum liis qui non sunl (Eslher- xiv). >
fertili inter ligna sterilia comparare, ue putelis eo- Nqn esse recte dicilur, qui Deum esse nescit, cui
runi quse vobis profero me incertam, el affluen- facto necduni is a quo factus esl,
innotescit; quj
teni verbis, rerum laudabilitiin iitexperlain ; ex- inenie obcsecata loiige a merito pellitur exisiendi,
perimento didici quia utilis, quia^bpna sit ista necdiim fidcm asseculus, qtiseest uiiibra vel iniliuiii
malus, sensi quanlum in ea refugium, quantum re- subsislentli. De qua Paulus : « Si tairicn, inquit,
frigerium, quanla salus; quia.sub ejus umbra nou iiiiliura siibstantiae ejtis usque ad finem firmuin re-
soluni esse mibidatum est, sedsedere sestus fugere irj tineamus (Hebr. ni). > Qui ergo fidem
habet, teiiens
noxios, quietis gratiam obtinefe. Bbna quies, quam finniler Deum esse.est, et in umbra esl, setl non
iion irae persequenlis, sed maiius diligenlis gratiae sufficit illic esse; imo laborandum est
ei, quem jam
/abricavil, cui noii mors lenebrosa, sed malus spa- merito fidei constat esse, ut vivens in ea, merea-
tiosa ramis et frondibus obumbravit; in'qua noti tur eliam justus esse. Infide enim esse, nondiunest
peccaior desperationis velignoranlise lumulo sepe- jusluin esse; setl fide vivere.vel in fide vivere,
liluiy sed uiens jtista suavi refrigerio. profectionis justilia reputalur, quia fides mortiia, etsi non diti-
benelicio delinitur. Miser ille popufus, qui in lene- gens, operatitf. Djlectio quippe vita estfidei.et
bris et in unibra mortis diu voluit residere oblitus itleo non qui credit, sed qui diligens credit vi-
rcelestium, lerreriis carnaliter inlioerere; vitam vi- vere comprobalur; etvivens in fuie dignus laude,
taleni nesciens, caligavitmorteeriminiimsubobsciira, jusliiia conimeinlabilis proedicaiur. Unde per Haba-
cujus umbrae eorpus est mors sine lermino secu- cuc : < Juslus, ihquit, meiis ex lide sua vivit (tla-
lura, Peccatum eniin quo, anima velut gladio per- bac.w). » Eliam non jusius erit in fide, sed nou-
transitur, efab eo, qui vita esf, fieri longjus inve- nisi juslus vivet in fide; quia et in lide est cui di-
nilur prima est inors animae , in fulufo tristior, cenli : < Doinine, Doniine (Mauh. yn), > non la-
PATHOL. CCIII, 10
 2fll nilLlPPI DE HARVENG ABBATIS BONM SPEI 292
ineii aperitur; cl in fide vivil, qui voluntaieiii Do- A est cui sanclus ille Spirilus stipervenit, in qua vir-
mini faciens, exauditur. El quia fides optalse prse- lus Altissimi graiam sibi requiem adinvenil; quam
sentia noftesl rei, sed sperandse substantia el um- tiinbrae velamento longe a culpa faciens .vel timore,
bra, ut anle dictum est, speciei (Ilebr. w); justi sessionem placidam ei solo conttilii in.amore. Sub
qiips sna nrindum merila ad earadem spcciem iutro- umbra , inquit, iW»«*quem desideraveram , sedi. Dc-
mittuiit, in umbra ejus iiileriin non lam esse , quam siderio desideraveral, ut in eam Deus Dei Filius ad-
vivere se promittunl. < In umbra, inquiuiil, ejtis venirct, ejus partum ut conceptum inexperta cun-
vivcmus in gcntibus (Thrcn. rv).. > In umbra jusii ctis gralia praeveniret; oscul.itam deosculans casli-
vivehl, cuni iri fide diligeiit operari, cum jusie, tatis sigillo prsemuniret, sicut nicniem, sic et car-
pic,sancte, dabunl operam conversari; cum cis ncm iIla'so liore virgineo custpdiret. Quo perceplo,
<|atuin ftierit (ide vjva in gentibus, hoc est iritcr jaiu culpse Virgo nescia vel timoris,-sedel velut in
-homines gratulari, quibus nonduni interangctos in- solio sub umbra refrigerii gratioris; cselerisque infra
verila datur specie gloriari. Vivenl quidem in umbra, Liboranlibus quos meritorum adliuc inopia coan-
curii eum quem in.utero ronstat Virginis incarna- gnstat, ipsa in ecenaeulo grandi slralo siiaviiatein
tum , fide firma lcnucrinl ante ssecuia Deum natuni; i.iicffabilenijam degttslat. El fructus, inquit, ejus ,
cumeum, qui homo pro hominibus iiivenlus es( B duicis gulturi meo. Fruclus umbroe vel Spirilus
dura pati, Deum esse dilexerint, palernoe cooeieriium obiiinbraniis suavitas cst selerna, quain palaliiui
el consimilem inajestati. Dcniqiie viveiil, cuni lan- jam scniit Virginis, guslal suav.ius niens iuierna;
quam relfo posilis, quse ille homo jnter hoinines setl adh.uc ille sapor laiiquam in gutlure detinelur,
indigna vpluit suslinere, intelligent, et diligenl be- venter vero inhiat, cujus avidilas non replelur.
nedictiim in soeculaDeum, super omnia proeemiiiere; In hac profeclo vila quidquid supernoe dulcedinis
cuin relicto qubd videre et lenere possunt quilibet proescnlilur, quidquid meiis carne pbsiia diviniim
animales, id maxime habebunt proe bculis quod ct incorporCum experilur; adhuc tanquam in
habere promerentnr nonnisi spiritales (ibid.). Ideo guslu est, quo gustanlis desiderium deliiiitiir,
prsemitlunt; Spiritus ante faciem nostram Christus nondum ad venlrem pervenit, quo perfecta sa-
Dominus. Cliristus Dominns ante faeiem nostram tielas invciiilur. ldeo recle Virgo, ut ostendat
spiritus lunc habetur, ctun etini nostra lides jam noii parum dulccdinis se adeptam, el quandiu
non sccunduin carnein, sed seciindiim spirilum hic vivitur omnem dulcedinem imperfectam; fru-
inluelur, cuiii illiussolam canicm quidquam inlelli- clus, inqtiil, ejus dulcis gulluri meo; nondtiin
geus noii prodesse, cum qtii vivificat, Dcuni spiri- venlri meo, quia et inprocsenliarum gaudet giisiu
tum novit esse (Joan. vi). Qusc euim de illo secttn- suavissimo deleclari, el exspeclat ad perfectum, cum
dum carncm plurima prsedicanliir, qui carnem ad- illius apparuorit gloiia , satiari. Novfl aulem quis-
iiuc sapiunt, nitnis puerililer amptexaulur; et po- quis officiuin comedcndi paulo altenlitis experilur,
steriora Ghristi, poslcfius rion reponuiit, sed fide quia cibus in gullure nondum quidem glulittis est',
Isesa ignorantes' ordinem, anieponitnt. Quorum Pe- sed glutiiur; el glutitio sic proximat, u.t non vel
trtts cutn audiret passionetn ijlius proximam proedi- vix foris ad os valeat revocari, sed ul comeslum
cari, inventus est carnem quam spiriluiti-' paulo le- repulet quod in gutlure senserit comedens jam ver-
iierius aniplexari; et ante faciem stiam Cliristum sari. Sic el Yirgo duin versatur adhuc lege niorla-
qitidem habuit, sed hominein niorilurum , non spi- lium in hac vila; amore lam suavi prae cseteris mor-
ritum suscitanlem, non Deuin vitaemortuos reddilu- lalibus est ignila, ut amoris vel amati friiclus in
rum. < Absit , inqiiit, a te (Matth. xvi), > non fiet ejus gutture jam dulcescat, et fiducia proevalenle
isttid.nou inoricfis. Et illo : « Vade, ai(, retro, non illic timor iinminens amarescat. Est enim
liqu sapis qtioeDei sunt (ibid.). > ideo Paultts ab his inpraeseniiarum illtid suminum, illud venturi sseculi
quoe sunt hoininis removens auditores, ad ea qtise bonum desiderabile sic experla, ul tendens ad per-
Dei optat eflici promptiores, iiitelligens quse sunt JJ feclum , de eodem sit reliquo non incerta : jamque
carnis reclo judicio posthabenda, Deum et ea quse tenel in gullure, quod adhuc nos lotige impares
sunlejus, anie faciein proponenda. < Ut ambuletis, esurimus , quod nos adhuc inopcs vix iu summo
(itiquil,digne Dcp(/ Thess. n). >Et alibi : < Elsi no-, .linguoe, sive labiis prseseniimus. Necdum quippe ad
vimus Clirislini) secundum carnem, sed nunc jam hoc vel nos vel nosiri similes sunl perducli, ut gau-
rion novimus (// Cor. v). > In hac umbra seu fidein deant plenius, in illud Dei sancluarium inlrodocti;
qua esse conccdilur et injuslis, vivere autem non, de quo adhuc in carne vivcns, non modicam virgo
ut ante dictura est, nisi.juslis; mullumquidem la- fiduciam sibi sumil; et quod plenius est fulurum,
boratur, dum in ea viviturcum lijnore, nescit enimi lanquam factum fidticialiter.jain prsesumit.
miser homo utrum odib dignus sit.an amore (Ecclc. CAPUT XXIII.
IX). Caelerum virgo Maler quae prse cunctis itivenit Inlroduxil merex in cellariam vinariam : ordinavil
gratiam apud Deum, in ea sabbatizat, felicemi iirme charitutem. Quem ct quare nominct regeni,
obtinet juliilaeum ; el non solttm vivit (qnod est om- supra recolo nie dixisse.cum in regis ceJlaria in-
iiiumiaborantiuin generale) scd , ut secura, 166 ; iroditctam Virgo.meniiiiit.se fuisse; quae, etsidigne
sedet, quod quiescens obtinet speciale. 1psa euiini miiltis refecta diviiiis cxistimanlur, non tamen esse
293 COMMENT. IN CANTICA. — LIB. II. 294
viitaria memoranlur. Nunc vero in cellam vinariam 1 totis viribus sine modo. Irs bac quippe dilectione
Yirgo se perhibet inlroduci, innuens ad profeclura teneri non jubetur modus aliquis, non mensura, et
conscienliac, processu temporis se perduci; in quo quantum diligatur Deus, non scriptor aliquis do-
non solumde percepio donogratiae j'amlaetalur, sed loc- cuii, non Scriplura.; sed quisquis invenitnr diligendi
liliaiucomparabiliianquaniviniabiindaniiadebriatur. modum subtilins expressisse, videtur non quanlum,
Si enim justos quoslibet quam praeclarus ille (Psal. sed ex quanto diligi debeat docuisse. < Ex toto, ait,
xxn), de quo legistis , calix inebriat, ut de ccelis corde tuo, et ex lota aninia tua, et ex omnibus vi-
cadenle Spirilu lanquam madcntcs iiiusto linguo- ribus luis (Luc. x). > Iste est modus, si tamen mo-
sos efliciai (Acl. n), cujus meriti virginem seslima- dtts quo Deum in Chrislo gaudet Virgo mater dili-
iiitis, in cujus Deus utero se abscondil, cui gratius gere, ctijus profunditatem huinanus ad liqiiiilum
iniroductsc tota cella vinaria se effundit? Quomodo sermo non potest exprimere; laiilani ctijus dttlcedi-
introdttcla mentem potuit ebriam non habere, cui nem, etsi ulcunque valet fervenlior animus expe-
non calix anguslior, non sapientia vinum miscuil riri, lanien qui verbis explicet facile 11011 valet in-
in cratere; sed cella redundans; domus vinaria veniri. Ex loto igilur quod habuit, quod potuit, in
diffusam protulit ubertatem', perfudit eam uberius filio dilexil, poienliam poliorem , iticarnaloe deitati
tanquam fluminis itnpetus civitatem? Suum enim B applicuit affeclum prompliorem; orani prorsus
proprium volens Allissimus labernaculum venustaii, creaturoe digua reverentia prselulit Creatorem,
sanclum coeleris sanclius condignis viiTuiibus ho- Deum homini counitum habuit super omnia gralio-
neslari; ad ipsifm 111111111801113" manii avara <ie suo rem. Hominem vero , quem nqveral suam Virginis
interiori sancluario non produxit, sed ipsum intra caiTiem esse, conceptum sine viro, sine suo matris
sui arcana. sancluarii gralius inlrodiixit. Ubi soli sola gemilii nattini essc, natura, naltiralique neclura
dilecla jungilur dilectori, et ex ipso vel inipso fonte proximum suum esse, dilexii ut seipsara, sicut le-
liaurit aquas gaudio pleniori (ha. xn); quilius lota geral dignum esse. Nam, cura nemo carnem suam
candidatur, quibus pota suavius hilarescit, ine- odio habeat (Ephes. v), sicut recolilis vos legisse,
briatur gaudio, lanquara vino fortiter incalescil. qtiamvis eidem carni culpam quamlibet noverit
Haccautem ebrietas non perturbat animum, menlem adfuisse ; quantum credenda est Vifgo maler Filium
v;rgineam non confundit, memoriam non obscurat, dilexisse, in quo et.culpa nihil habuil, et nalura
non aufert scientiam , sed inftindit; inalum non co- obstupuit jus inolitum perdidisse? Concipiens quippe
gilat, 11011 agit perperani, diligit seqiiiiaicm, iram Virgo, non amplexum pertulit, non junctaram,
non suscitat, "lion inferf oditim , araorem nutrit, pariens, nullum sensit dolorem corporis, non laesu-
ordinal charitaiein (/ Cor. xin) : Ordinadt, inquit, ram; originalis culpa, quoepridem quasi versa fue-
in mechariiatem. Non parvi esl merili, non parva: rat in naluram , longe pulsa doluit, nec omnino po-
denique saiictilalis, iu qua non solum chatiias, sed tuit talem comprehendere geniiuram. Solebat ah
et ordo prseeiiiinet cliarilalis; et cum in cseleris plu- anliquo lexpeccati proevenire quamlibet pariluram,
ribus dilectio sil diffusa, in ea proecipue diffusio et tam matrein quam filium impellebat velul tribu-
permanet inconfttsa. Nam plerique, etsi amant, tarios ad usuram; cunclis aeque nascentibus iriipri-
iwn lamen tenenl ordinem in amore , sed vel igno- mebat proprii numismalis percussuram, nec erat
rantia caligantes, vcl oppressi negligentia gra- quis lam felix ut evaderet hanc pressuram. Sola
viore, 167 amplius diligunt quod miinis, vel.mi- Virgo proierens miro modo priniogenitum singtila-
nus qitod fuerat aiiiplitts diligendum, vel loco po- rem, in conceptu et in partu uon experta senientiam
iiunl ultimo qtiod digne fuerat prceponendum. Virgo generalem ; gavisa est taleui proximum, imo el talem
aiiiein in his oimiibus prudenter erudita, el ad filium se habere, in quo nihil proprium originalis
explendum quoe noverat nuliis negligentiae maculis injuria poluit obtinere. Hunc ilaque proximum reete
proepedita ; amat, ul dignum esl, in Domino semet- Yirgo diligit ut seipsam, et si credi fas est, dicenda
ipsam, amat, sicut scriptum est, omnem proximum D est plus diligere quam seipsam, quia lantuin homi-
ut seipsam (Mallh. xxn). Intcr eos autem quos neai supra hominem omnem judical diligendum, et
proxiinos, fides efficit vel natura,quos aucloritas lam seipsa quam cseteris lenerius el avidius am-
legis scriptae jubet diligi cum mensiiia ; Virgo pru- plectenduin. Quod autem docente Spiritu intelligit,
tlens novit discernere, quem mintis, quem amplius intelligens diligit faciendum, eodem opefante non
diligens antplexelur, cui mintis deferat, quem ma- est impotens vel inefficax ad explendum; et ideo
jore diligentia venereitir. Deniquc et in Christo filiiim liominem quem modo inenarrabili geuuil ex
quein'de sanclo conceptum Spiritu generavit, in seipsa , sicut diligendum intelligit, sic diligere po-
quo Deuin et hominem personalis unitas copulavit; test, et ditigit plus seipsa. Nos profeclo miseri qttse
uiriniiqtie vera Mater discreto judicio sic amavit, ut perfecta et summa sunt, vel intelleclu capere non
cliarilas non erraret, quam iu ea itlem filius ordi- valemus, vel ad explendum ea , perfectam et effica-
navit. Priino enim Deum quem cceleslium el terre- cem graliam non habemus; et ideo forte Deiis no-
striuni noverat Crealorcm, el eorum quoe creavit stras itifirmitatesmiserans et nosipsos, temporaliter
ordinalissiifium dilectorem; carni verae couniluri), iinpcrat diligere quemvis hominem 111 nosipsos.
faciuinqiie honiiiiein niiro modo , dilexit ioto corde Virgo autem ptena Deo, dives douo;gratise plenioris,
295 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^ SPEI 286
ad montana provehitur, et ad gradum meriti cel- A y et adhuc cogebatur forte propter alios hic manere?
sioris; et hominem quem noverat ex se naiiim ma- Volebal, nec valebat irrefragabililer frui Deo, gravi
teriaiiler, nullis maculis originaliter praepediium, solvi a corpore, labore non atieri.gaudere jubiloeo;
carne mundum et Spirilu Deo cunclis inaccessum frui boriis invisibiiihus judicans boiiuni esse, cuni
genere couniltim; super omnes diligit quos donatos adhuc, ul videtur, lencri eam visibilibus sit necesse.
intelligit meritis et gratja parciore, dignum ducens Sic itaque volenli nec valenli sua est in carne con-
ul seipsam illi non solum non prseferat, sed nec versalio aliquanlulum onerosa, sed pro certo ado-
etiam conferat in amore. llunc diligendi ordinem lcscentulis, quae niilriendae sunl, non mediocriter
ipse qui diligitur, inapiravit, et in Matre diligenle frucliiosa ; quia sanctis aposlolis exeinplum Virginis
cbarilalem prsecipuam ordinavit, ul quam in orlu profuit et doctrina , dum per eam inter illos ordo
»uo filius esse dederal Virginem mirabililer el fe- vitae, ruoriim viguit disciplina. Quae altendens ah eo
cundam, miro satis oeque modo rcddcret, si non quod amplius diligit se differri, exspeclationi stiae
parem meritis, vel secundam. Solo quippe Christo consolationes aliquas vult conferri; et eas quse se-
inlerior reliquis omnibus luce prseeminet sanclitatis, ciini tleguni adolescenlulas invitat ad profeclum, ttt
sanclitatem vero reddil lucidam non nisi excellentia viso eo suslineal suiiiii quasi palienlius imperfe-
cbaritalis, quse quanlo sublilitis et expressius ne-' B clum. Si me, inquit, adhuc non excipit perfectse
cessarium ordinein appreliendit, laitto perfectius prsesentia requiei , si transire nondum potest fides
atque efficacius Christi proximam se oslendit. Hoc in regulam speciei; si languei impossibilitas , qui.i
in cella vinaria Christus bencficiura operatur, in nondum possibiiilas consummalur, si gemens affi-
quani Virgo inlroducla fiagrare cliarilalis incendio cior quaudiu perfectione imperfeclio non sanatur;
graiulatur; nil gralius , nil deleclabilius judicans volo sallem vos interim ad profectus congruos pro-
quam anlere, nil in praesenli salubrius, quam aestu moveri, meoque lam verbo quain exemplo eauidem
cbaritatis afflci vel languere. De quo subjungil : niecum beatiludiiieni promereri. Si rerum illc suni-
Fulcite, eic. mus et discrelus provisor vull diulius ine bic esse,
168 CAPUT XXIV. si profuiido consilio meam vobis praesentiam vult
Fulcite me floribus, stipale me malit, quta amore prodesse; si me differl a gloria, differentis bene-
langueo. Qui ainanl illicita, et eortim adhuc com- placitum non accuso, el quandiu illi placueiit, la-
potcs non habentur, segrotare et deperire dilato de- borem inipositum non recuso. Vos interim dum
sidcrio peiiiibentiir; el languoris molestias eorum lempus est, ad lectum mcse quasi aegriludinis con-
perdita inens incurril, si voluntali miseraevoti ex- venite , et dilato desiderio laborantem vernis flori-
pletio noii succurril. Unde Ammon qui Thamar so- bus , id est bonis veslris affectibus ine fulcite; ari-
rorem Absalon adamavit, cum explere nondiim ditalera piislinam, hiemis intemperiem a yobis lon-
posset quod male concupierat, aegrotavit; et despe- gius removete, et avpcameiuo florido solatioque
rans posse duci affeclatam neqiiiliam ad efleclum , vcrnali, amoris sestu languidam refovete. Erit enim
altentiatiis macie ibal per dies singulos ad defectum. •IOIIparva consolatio, non modicum refrigeriuin
< Facltiin esl, inquil, ul sororeni Absalon Thamar aesliianti, nialagina sive oleum, sive ligalura repu-
adamaret Ammon filius David , et deperirel in eani labilur oegrolanii : si pulso procul hiemali gelicidio,
valde; ita ttt scgrolarel propter aiuorem ejus. Ad vernaii decore floreatis, si post flores affectuum ,
qtiem Jonadab : Quare, inquii, sic attenuaris inacie, maturiores fructus operum proferalis. Bona eqtii-
fili regis, persingulosdies? Dixitque Anniion: <Tba- dem arbor gralo veris lempore decoris floribus ve-
mar sororera Absalou amo (// Reg. xm). > Si nustatur, venttstate non conteuta fructu operum
segrotal cl deperil qui amore illicilo proegravalur, postmodum onuslalur; quibus videns rusticanus
si affeclu pressus venereo per dies singulos inace- cultor, qui in ea laboraverat, se stipari, gaudet la-
rattir, quomodo credenda est Virgo mater Spousura borem adhibittim fecundo munere compensari. Sic
diligens a>grotare, quae non incestu VenerisJ, sed jj et Virgo eas, quse secuiii siint, adolcscenttilas bonse
scstu casli vulneris in suum deficit salutare? Amat vicem arboris vult lenere, el in hoilo Sponsi posi-
enim, et amando, vulnere velut qtiemdani iabitur in las, fide et desiderio vult florere : processuque
defeclum, dum npmium apprehendit, el lamen sic lemporis bonis operibus abundare, quibus fulla vel
itilendit mentis aciem ad perfectum , ut habitis non stipala , Sponsiim possit eo ditius, quo diutius ex-
conlenta, totum effundat desiderium in habendis, et speclare. Quo enim plures verbo ejus et exemplo
qtiasi nil obtiueal, sic inhaerere ardeat obtinendis. prolicere merebuntur, et iu ejus consortio ctira
Tendens igiiur adoptatum, et nondum senliens; Sjionsus adveneril habebunlur; eo illi venienti ipsa
consummaiuin, languei el deficit, nec potest quod[ ditior el festivior apparebit, et noti soluin pro suis ,
desiderat oblinere, affeclat et exspeclal el effectumi sed et pro illarum merilis niajorem gloriam obtine-
adhuc se conqueritur non habere. Quid boc languore; bit. Fulciri ergo floribus et stipari malis recle desi-
sanius, quid hac sanilate languidius in hac dun- derat et exposcit, ut quia Deuin adhuc facie ad fa-
laxat vita Yirgo poteral experiri, qtiae, quidquidI ciem non agnoscit; inlerira de profectu illaruin quas
terram sapil, iulra suum notens animum inveniri, , erudil, gratulelur, et cum teinpiis advenerit, de illis
votebat soti Deo indeflexis coinple.vibusadhairere, , et cum illis aniplius glorietur. Ll non solum fulciri
247 COMMENT.1N CANTICA.— Llli. II. 208
floribus, sed cl imilis postulat sc. stipari, qttia flore \ nam. <In his, >ail, porticibus<jacebat multitudo ma-
sine fruclu non potcst qtiis esuiiens saliari, quoriim gna. > Quare jacebat, exponit: < Languenlitim.Y
etsi a priore posterior necessario proevenilur, flos Quare in porlicibus, adjungil : < Exspeclanlium
lamen altudit quidem visui, sed profecto non esui aquse moliim (Joan. v). > Si ergo multiludo, si puer
sufliciens invenitur. Et revera 169 sicut sine vir- Centurionis jacere perhibenlur, eo quod scilicet lan-
ttite non est pielatis species frucluosa, sic fides sine guore vel paralysi detinenlur, non est absonum, si
opere legitur et intelligitur otiosa (Jacob n); etaf- Virgo quae amoris violentia perhibet se languere,
feclus non sufiicil, qui, si leinpus et locuin habeal, quod sttiim est langnenlis intctligitur el j"acere. Cui
non perducilur ad effectum; et inlelleclns bonus esl languenli et jacenti Sponsus se diutiusnon absentat,
oniiiibus, non habeiitibus , sed facieiuibus intelle- sed dilectoe dilectus grato beneficio se prsesentat; et
cuim (Psal. cx). Fulcite ergo me, ait, floribus, sti- ne amor dnriiis langueat, languor moram sufferat
pate me malis, ul gaudeam cum audiero vos dicere : duriorein, laevamsupponit capili, pulvino vel quovis
< Oporlel obedire Deo, niagis quam hominibus (Act. reclinatorio moUiorem.Lseva Sponsi (ut nonnullias-
v). > Et iilud : < Non possumus quse audivimus et serunt) est prosperitas temporalis, fortitudo, divi-
vidimus non loqni (Act. iv). > Gaiideam el cum sen- tise, pulchritudo, gentis, scienlia lilteralis; el qttid-
sero vos ire gaudentes a conspeclu concilii (Act. v), g quid iu hoc miindo videlur lemporaliter arridere,
quoniam digni habiti estis pro nomme Jesu conlu- quse, nisi dante Deo, nullus praevalel oblinere. Quoe
meliam pati. Fulcite me , inquam, quia amore lan- ideo Iseva satis congrue nominanlur,, quia in hac
gtteo, non capitis iiijuria, non membrorum paralysi, prsesenli vita raalis oequeut bonis talia non negantiir;
sed amore, non febris anguslia, nou corporis quavis et ea proecipuetolis illorum nisibus appeluiitur, quoe
niolestia, sed ainore; qtio iiihil ardentius, nihil ve- ad laevam distrirti Judicis in illo vero et severo ju- '
hementius potest quilibct experiri, dum gustalur dicio repoiiuniur. Qtioeomnia Sponsus praesens sub
quod amalur, e( videtur nec tcnelur, praesentari capile Spotisae ponit, cum sanclani ejus mehtera
crediltir et ardenter quseritur, nec potest inveniri. ouinihiis transiloriis superponit; et tpioeperversus
In quo aiilem el illius prsesenlia scnlialur, et do- quisque corfupto judicio summa reputat blandi-
leatur absentia , mox supponit; praesentisque bene- menta, Virgo premil et contemnit, pro Christo judi-
volenliam el dilalionem absentis imo versiculo sic cans detiimetila. Sicut enim ille talium appelitor
exponil : exsultat cl tripudial in oblenlu; sic, imo longe ali-
CAPUT XXV. ler, gaudet Virgo sapiens in contemptu : et unde
Lmvaejus sub capitemeo; et dextera illiusamplcxabi- Iiaec Sponso placcl, dum ejus inluitu velut capile
tttr me. Laeva Sponsi sub capile Sponsae indicatbtitic C superposito &etera cuncta spernit, inde ille displicet
praeseHlera, dexiera vero amplexatuia potitis quam dum eisdem transitoriis se substernit. Dextera vero
amplexans iiiiiuil htinc absentem, ul cum de illitts Sponsi esl illa suavitas gralise fructuosior el vitalis,
absenlia tristis querimonia couirahalur, de ejusdem quam obcaecatus corde homo non percipit animalis ;
qualiciinque prscsenlia non immerito gaudealtir. Di- sed ille solum novit, imo illius Spirilus immortalis,
clo enim: Lxva ejus sub capite meo, subjunxit, el cui dat inlelleClum quem docet scientiam unc.iio
dextera iilius amplexabitur me, non : amplexaturme: spiritatis. Hanc itaque Virgo in hoc adhuc posita
per boc innuens sinislrse beneficium pneseulialiter corpore jani degustat, sed ne sinu capiat dilatato,
jam leneri : prsesentem vero adhuc amplexum dex- carnis eam praesenlia coangustat; hanc percipit, et
terae non baberi. Quia vcro amoris incendio Virgo percepla gaudet pluriuium deleclari, delectalur et
dixeral se languere, ut languori congruat verbis esurit, et esuriens necdum prsevalet satiari. Hsec ni-
sequenlibus ihnuit se jacere, dum non appositam miruni delectatio hic habet initium sed non fineni,
sed suppositam Isevam capiti videtur perbibere, et amantibusse infundit, desiderantibus 170sPondet
cerltim est non slanti, sed jacenti inanuni consola- finem; donat aulem digne pefseverantibus, illum
toriam subjacere. Denique in Evangelio ptter Ceiitti- _ finem, ctijus inchoatio molesliam, coiisummatio
rionis jacere perliibetur, et si causam quaerilis, quia nescil fineni. Quod intuens Propheta : « Delectatio-
paralylicus, el torquetur; pro quo idem Centuiio nes, iuquit, in dextera tua usque in fineni (Psal.
feslinat inisso ntiulio Dominura praeveuire, orans ut LI). > Quae dexlera quoniam amanii et exspectanti
jacenii dignetur veriio poleiilissimo siibvenire. < Do- adhtic plenius non conferlur, sed vila praesens quasi
mine, inquit, puer meus jacet in domo (Matth. Isevaeo molestior, quo et longior anicferlur: isiam
vm). > Quare jacet? Paralylicus, ait, el male tor- sentitnec consenlit, sedet menlisexcellentia super-
quetur. Quid libi vis fieri? <Non sum, inquit, dignus fruiiur; illam sperat, et fuluram asseverat, quoe,elsi
ut inlres sub teclum metim; sed lanltim dic verbo, non tempore, lamen sui merito jam proefertur. Dex-
et sanabilur pucr meits (ibid.). >Alias quoque legilur lera, inquit, illius amplexabilur me. Ille, qui suam
in quinque porticibus jacere niaxima mulliludo, et niihi ex toto non negavit pracseiuiam vel adventum,
causa interserilur non nisi varia corporum segritudo; iliiin isla, quae ab ipso lemporalia donantur, atlduxit
<piiexspeclantul descendal ad movendum lavacrum in conlemplunr, niiilto mihi plenius, mulio jucundius
more solilo angeltis in pisciuam, ul qui post inotum videbitur praesentari, cum ipsius medextera, etvita
aquseprior descenderif, loto corpore sentiat medici- indeficiens dignabilur amplexari.
299 PHILIPPI DE HARVENG ABBATISBOtiM SI*EI 300
Sunt qui velinl in loeva supposila, sensum posse ,\ vocetis ad negotium vel curam temporatem, donec
alterum inveniri, signari videlicel spiritalia qnse di- ipsa viderit eamdem curam vobis fieri saiularcm.
viua Sponsae gralia vult largiri; quibus eam, dum Novit enim melius quando vacare debeat otio vei
hic vivit Sponsus, diligit insignire, etsubsole labo- negotio spiritali, quando vobis consulat verbo etpro-
rantem suavi eortim refrigerio delinire. Quia enim videntia (emporali; quando legat devolius, orel in-
illa aestu se aiuoris Ianguere fatebatur, et languore slantius, angustius meditelur, quando se ad vos re-
detenta, ut supradiclum cst, j'acere videliatur; el ferat, qtiarum inimemornonhabelur. Qusecum suum
decumbentis languor urgenle mora in toedium non redilum et proeseniiam viderit necessariam vobis
declinet, Sponsus tsevara capiti subjicit, ut super eam esse, quae profecto non lam proferri vobis diligit
latiguida se rer.linet. Dolet qtiidem Virgo visione quam prodesse; spiritali olio quamdam velut inju-
Condiloris adhuc sibi plenius non concessa, vttlt dis- riam irrogabit, et actus necessarios in volunlarios
solvi, eo quod illa est cunctis mortalibus inar.cessa; commutabil. Volo ergo vos, donec velit, suum ad
dilatione gravi languet et decumbil mens inlerior vos redilum sequaniiniler sustinere, volet enim, cum
velul fessa, supponil se firma fides, spes cerlior, viderit lemptis vobis congrtium imminere; sciens ve-
charitas indefessa. Harum virtulum grata socielas stra debere negotia peniiiis non dimilli,sua verd olia
vel gratia socialis, solliciludo praesens, fida custodia, B teneri quidem proecipue,sed lamen aliquoties intermit-
consolalio spirilalis; cum non suCDciatslipari Vir- ti. Qui in Ecclesia cseleris cura et oflicio prseponun-
gineni floribus sive malis, menli ejus languidse, ca- tur, hac doclrina, si velint altendere diligentius, in-
piti vclutfesso, explent oflicium cervicalis. Dumme, struuntur, utscilicet summo sludio dent operam otio
inquit, lemptis gravat, dtim dies mali sunt, hic ali- spiritali, nec ab illo resiliant btandiliis et lenocinio
quaniiiliiin requie6cam, dum amore langueo, dum lemporali.Plerumqueergaspiritaliaiaiiiisnegligeniise
jaceo languore, vestro in greinio delitescam; hic re- 171 funibus proepedimur, et ad ea tam lepidi vel
quies, liic iiabilatio, donec tandem non aiinorum, frigidi potius invenimur, ul raagis feslinemus dis-
sed meritorum cenlenario consenescam, quo expleto, currere, audire, videre, verbosari, nil gravius, nil
cedat langitor diutinus, sicut aquila, juvenescam. importunius judicanles, quam sedere , legere, scri-
Exlunc quippe et deineeps juxta poetam vice Ne- bere, meditari. Ad ciiniulum vero niali, si quos vi-
sloris annos dexlera compuiabo, imo ad dexleram derimus nolle negotiis saecularibus inhaerere, dis-
transiens de sinistra juxla Prophetam de mane vigi- cursus aspernari, loqui parcius, rumores abliorrere;
labo; mane aslaho vigilans, el desideratum, vel ma- dare operam leclioni, medilalioni gratius insudare,
gis meiim desiderium conlemplabor, et sub ejus dex- el, si quid inlellexeriut, scriplo memori commen-
tera, apparente ipsitts gloria saliabor (Psal. xvi). '' dare: hos contracto labio, ittica nare, adduclo su-
Jam non laevaid est praeseniittm virtiilum consolatio percilio subsannamus, ei ciim desinl Iapides, lingiia
capiti I.inguido supponetur, sed dextera et aeterna detracloria lapiilamus. Quare boc ? nisi quia Sponsi
pleuarie Dei visio conferetnr; quse me stantem et monila, qnibus adjurat lilias llierusalem, non auili-
videntem ulnis charioribus amplectetur, totam nie mus, velmagis audieutes occurreiite maliiia nulla-
circumdabit, nihil undique languidum relinqtieiur. leiius obedimns ; illius irain sine duhio nobis con-
Inlerim vero, dum futuram illius dexterae gloriam trahenles , qui Judex severior, odit el pcrsequitur
praeslolahor, non graliam jam prsesentem, non sini- detrahentes! < Delrahenicm, inquii, proxiino suo,
strae solatium aspernabpr; sed in ea delitescens, pro hunc persequebar (Ptal. c) »Verunitainen propritim
loco, pro tempore gralulabor, cum fides in speciem, csl eorum, qtii videntur in Ecclesia caeteris proesi-
el spes in rem transierit, gloriabor. Considerans dere, non dotninari clero, sed forniam subdili.s se
autem Sponsus tanto Virginem amore Iacessitam, et proehere; non curis exterioribus, non negptiis ssecu-
in niolli sinisiroe gremio sub spe dexterse consopi- laribus animum irretire , sed mente prona sitidiis
tam, sic ait: Adjuro, etc. spirilalibus inservire ; non causis foreiisium, non
CAPUT XXVI. p ssecularium contentionibus lihenler interesse, scd
Adjtiro vos, ftlim Hierusalem, ne suscitetis, neque sludio litleraii, ct spiritali otio inlentioue congrua
evigilare faciatis dilectam, quoadusque ipsa velil. prseslo esse. lllis potioribus lota eorum conferat se
Loqtiens Sponsus adolescentulis, nostris se moribus voluntas, ad haec inferiora necessilas eos reforat,
oonfigural, casque htimano more obteslatur durius non voluptas :. in illis abscondantwr, ut occulla sa-
et adjural: sciens quia infirniorum aures negligentia pienlise liaurianl diligenter, ad ista referantur, prop-
vel oblivio claudit aliquoties el oblurat, et trans- ter fratrcs et proximos patienter. Qui auleiii volunt
gressio mandalorum impunila diutius non perdurat. iltis delrahere , et a proposito spiritali retrahere,
Monens igitur eas ne ptttelur mandare negligentcr, Sponsi moiiila vcreanlur, quibus et adjuvutur Spon-
et mandalum quasi levissimum observare non curent sa ct filiae Hierusalem adjurantur ; quia et eorum
diligenter; astringil eas durius et interserit jura- studia nostro invidorum murmure non loedentiir , et
menlum, ut quibus lorporem infirmilas, tiinorein iniquos detraclores indignalio et animadversio dis-
inctitiat sacramentuni. Nolo, ait, ul dilectam cui tricti Judicis persequentur. Sed quid est quod per
laevam supposui spiritalem, cui quiescenti in gratia capreas ccrvosque camporum filise Hierusalem ad-
prastolari dedi gloriam aelernalem; nolo, inquit, re- juraiitur, qtiasi hujusmodi animalia timere vel dili-
301 COMMENT.1N CANTICA.— LIB. II. 302
gere cognoscantur, irt per islorum factam diligen- A rum profunda transire disponunt, sic in ipso trati-
tius menlionem, illaeattentiiis moveantur ad tenen- silu ordinatim invicem seprseponunt, ut praeceden-
dnm auditam jnssioneni? Mandalum vefo sic adju- lis clunibtis capul subsequens stiperponat, et idem
ranlis quis credalsollicitius observari, et non riiagis alteri stibsequenti modo simili se supponat. Is au-
inutile et prorsus frivolum aestimari, cum yix ali- lem qui se ctuictis praeposuil et nullo proeviosuf-
quem teheal cujusvis reverentia juramenti, si, per fulciiur, cum ad sufferendnm nalandi et portandi
quod adj'uratur, nullius repntatur ponderis vel mo- laborem lassitudine praepedilur; relicto eo qui sup-
menli? Verum in hoc dramate.etsi cai-nalia et con- ponitur, fesiinat ad ultimum se referre, quem novit
templihilia videntur noiiiinari, in his lamen sanior adhuc liberum et sequentem alterum non sufferre,
iiitellectiis amat spiritalia perscrutari; ei-abhbTrehs Sic sua inviceni bnera porlantes legem Cbristi sat-
quod persona.t el obstrepit superficieslilteralis, illud agunl adimplere (Galat. vi); eedificiumiraitariles in
solum magni pendit quod inquirentihus se ostendit quo lapis amal lapidem suslinere; quorum susti-
continentia spifilalis. Capreae igitur, ut aiunt, hoc nentiam operatur affectus chafilatis, 172 forli cii-
est ihsilutn a natura, ut contenta non sit campis el jus navigio, subducunttir naufragio, el ducuntur ad
valtibus in pastura; sed excelsos montium vertices porlum voluntatis. Adjuro vos, inquit, ftliw Jerusa-
appelit siinima cura, quasi nusquam alias gratani g lem, per capreas, cervosque camporum. Vos, ait,
sibi siifficientiaminvenlura. Diffusam camporum la- quas Hiertisalem, id est pacis filias'decet esse , sine
liiudinem, valles humiles et depressas, cunctis pas- qua nullo modo praesens vohis Dei visio polest essc;
sim pecoribus-rialurselegibus ab initi.o jam conces- per eas virtutes, quibus Ct calcatis. vitia, et amalis
sa»; fastu quodam proeterii, adit rupes caeterisinac- prsemia, volo vosadjurare, ne seducio concilio proe-
cessas, illic pasci delectabilitcr, fiducialiler dare sumalis saniori desiderio Virgkiis obviare. Per eas,
saltus, moras facere diligit indefessas. Per quam inquam, viftutesquae investigando et contemplando
non incongrue virlus illa potest figuraliler designari, Deum altius suspeiiduntur, per 'eas ilideni qtise in
quaebonis transitoriis non contenia , studet summa amorem proximi latius cxlendunlur; adjnro vos, ne
et coelesiia speculari; quse excedens ea in quibus quiesceniem proximammolestiis imptignare, et Drio,
communis multorum infirmilas videtur immorari , in cujus laeva recumbit, iiiveniainirii repugnare.
ardua quaedam minoribus inaccessa vult et valet Ilsec enim hujus requies quiescenli utilis est et gra-
gralius amplexari. Quae praesenlis viiae molestias la, mihi plenius cQgnoscenli qdid cui expediai, non
tanquam retro posilas obliviscens, angelorum in- ingfala; ideoque et illam , cum tempus est, quieti
serta ccetibus,' imo ultra angelos desidefio profici- volo diligeniiam adhibere, et vos infirmiores a
scens, inferioriim planitiem supergressa.ampre rapi- C murmurio vel judicio prohibere. Quis milii det, Ut
lur stipernorum, el d.esummis pendens verticibus , non solura non susciiem nec evigilare faciam quos-
suavitate pascitur aelernorum. Cervus au(em qui libet dormienles, nec mandali reus inveniar lemere
fame et avjditate congrua serpentes devorat etve- judicans quiescentes; sed et in laeva Sponsi sua
nenum, quod abhorrent et ab esu animalia csetera danlis gratia requiescam, et ab oesin et turbine et
judicanl alienum;' illam signat virlulem animi, quse pluvia in abscondito labernac.uli delilescaiii ? Felix
peccaia riioriifera diligit absorbere, et ad destruen- enim si sic mpri irierear, sic dormire, si me digne-
diitn eaedacein diligentiam adhibere. Sunt quippe lur Sponsus beneficio mortis lnijiis, sbmni grafia
iionnulli qui contemplandi quidem excellentiam non delinirej; si hoc proliibeantiir filise Hicrusaleni im-
atlingunl, sed ad destruendura vitia forli gladio pedire, ne compellar scilicet vel ad vitae mplestias,
se accingunt; qtii.sicut escain panis, plejbem devo- vel ad ciilpac vigilias resilire (Num. xxm). Felix,
rant perditonim, et salubri edulio annullant eflica- inquam, si anima mea morte jiisiorura morienset
ciain deliclorpm. Quibus cum inhseseril fraus. impu- deficiensin airia Doiiiiniconciipiscat (Psal. Lxxxiit),
gnantium ul sagilta, cogunl eam resilire arte citius si aul in laeva Sponsi, aut in Sponsoe saltem geni-
requisila; ferrumque ribxi.uin diu in vulnefe non bus obdormiscal; si addiscat experimento, somnus
suslinent doniinari, sed educto eo convalescunl nie- illeqtiam suavis fueritVirgini, quam jucundus , cu-
ilicamine salulari. Quia vero hanc virtuiem quo- jus ab osculo primus liber sumpsit exordium, in
rumvis humilium conslat esae , quos non pravilate somno finpm accipiat hic secundus. Dignum eniiii
asperos, sed planos morum benevolemia conslal judico, ut ad pfxsens, stylns meus ad prosequen:
esse; qui, etsi magna feCerinl, scrvos lameh se inu- dum coelera'non festinet, sed dorrnienie Sponsa,
tiles dicuiit esse; ideo cervos dicit camporum , qui isle paululum sereclinet; cum illa cvigilare volue-
scilicel lalum geminse dileclioiiis mandaliim fortiler rit, [el ad loquendum vigilem chariias hanccpns-
amplexaiilur, viam currunt mandalorum, cum corde tringct, stjius ad laborem intermissum potius quam
et aiiimo dilalanlur. Denique cefvi ciim per aqua- dimissum pro viribusilerum seaccingct.
305 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BOME SPEI 504

LIBER TERTIUS.

CAPUTPRIMUM. A CAPUT III.

Voa:dilecli mei. Recte Sponsus filias Hierusalem tcce iste venil saliens in monlibus, transiliens col-
sub juramenlo voluit ammonere, nedileclam, donec les. Ardel Yirgo eum, quem diligit, propitis intueri,
velit, prsesumerent a somno vel olio removere, sciens videns nec invideris inuiileni ejus praesenliam non
illam, cum opportunum lempus ftieril, convenien- haberi; el quem prior venire percipit, deniintiai cui-
tius expergisci, referre sead illas, qttarum compel- vis atulieiili, ut ad verbnni nunliaiilis accurral et
lil eam charitas reminisci. Quoe sopore degustato, occurrat andiens venienti. Nequc enitn movetiir in-
quo in lae.vameruil oba*orniire,saporem illic haus- vidia si ct aliis copia hujtis delur, si dilcctus adve-
tum non vttlt silentio proelerire; sed gratia proxi- niens prsestet sese videmlum el caeteris, ut ameiur;
morum intermittens paululnm quod inccepil, susci- cujus auior amantes concilial, ct consei.stiin eis in-
talur, evigilat, nobis renuntiat quod pcrcepit. Prius gerit spirilalem, ul signa pritis ardeat, haberc non
vero Sponsum loquenlem indicat se audisse, vpcem limeal oeniulainnon rivalem. Ideoel hic virgo dilecli
loquentis tanquam bene cognitam percepisse; qiii non abscondil prsesentiam vel adventum, sei denun-
pro ejus somno solliciius, non soluni sub dorinieii- tiatliliahus.oplansui veiiiat oiuiiibus ad provenium,
tis capite loevaniponil, sed el cum terribili jura- queni ob hoc paulo supra prsedicavil pulchritudine
menlo molestiis occurrentibiis se opponit. gratiosum, uloslenderet cotisequenier non soli sibi,
CAPUT II. sed el CJCleris fruclnostim. Ait supra : « Ecce lu
Vox dilecti mei. Vox, inquam, ista qtise sub olio pulcher es, dilecte mi, ct decorus (Can. i).> Et paulo
el suavi silenlio me serenat; qitaea screno quiescen- post : « Sicul malus inier ligna silvarum; sic dile-
tis ctibiculo forenses molestias alienat; quoe inlonat ctus meus (Can. n). > Quem vcro illic piilchrum
et adjiirat, importunosque impelus longe facit, quse denuntians plane iiinuil non absenlem, cur bic
ex parte, non ex toto dormientis desiderio satisfa- lanquam non sit praesens praedical venieniem, cmn
rit; vox, inquam, isla, illius est procul dubio qtiem illic non dixerit posl indultam eum prsesentiam re-
dilexi, quem in fovendo, dcfendendo, milii propilimn cessisse, ul dicat necessario etim iteitim accessisse?
jain frequenler inlellexi. Recognosco qnein diligo, Sed, ut experto notnm est, proprietas est amantium
vocem cjus sentio jam prsesentem, cx audiiu perci- vel amoris, ttl qui atnat et teneri desiderat affectus
pio, quia diligit et non negligit diiigentem; vox ejus vinculo suictioris; aliquando subtrahal se, ul dile-
pro me sonat, de me loquitur, milii favens tribuit ciamlraliat posf se,el sollicite requiralur, aliquando
lnunimcnlum, vobis infra posilis non inulile, non redeal, ut iliam demulceat, et avidius tenealur. Il
conleiuptibile documentuin. Vox ejus nte dilcctam aulem el redit, el iiiinc absens, nnnc praescns dici-
astruit, meam sibi palenter innuil placere voltinta- tur nobis esse, is quem nunquam, niisquani credil
lem, vos docel discipliiiam, docet el scientiam, do- fides sanior non adesse, quia qui semper et ubiqtie
cet eliam bonilalem (Psat. cxn); me in pacis gralse prsesens est incircumscriptoe privilegio maj'estaiis,
cubiculo, vcl potius , qttodam vestibulo admillit et absens laiiien dicitur cum suspendil, proescns vero
pennitlil paululum obdormire, vobis prseslolanlibus cmn impendit suae nobis gratiam bonitalis. Nuuc
173 non ,acel quod consideral inlerius expedire. igitur Virgo illuni gaudet el denuntial advenire, de-
Ego igilui'amica Sponsi sto etgaudeopropter vocem signans in advenlu non moram, illum non obstacu-
Sponsi (Joan. III), cum apparuerit qui audilur, am- litm invenire;sedin montibussalienlem.colles obvios
plius gavisura, et uiiuam morlem , donec illum transire, ut sic ad deslinalum videalur progressu
videam, non visura. Quando atiiem veniat ? Cur celeri pervenire. Sed mystice loquens Yirgo montcs
moras innectit? Putas, videbo? iUtinam disrtimpe- voluil bonos angelos appellare, qtios ceflum est pri-
ret ccelos et veniret (/sn.Lxiv). Yolo quidem j'am nisevaesanctitatis exeelleniia coruscare; qui stiblimes
praeconem non praeloqui, praeambulum non prseire; conditi, non superbise flalu , non impulsu avaritioe
sed ipsum qtti loquilur, propius advenire , ut videat defecerunl, sed merito persislendi, vel sola gralia
et gaudeat cor meum impleri verbum illius prophe- D ad firmamenliiin indeclinahile profecerunt.In quibus
lioe, quam veraci praeconio per os protulit lsaise : Deus salit, cum apud se solum occulta sui consilii
« Ego ipse, aii, qui loquebar, ecce adsum (ha. LII).I noh relentat, sed illis mirabilem in consiliis super
Yerumtaiiien quantum praesagire, imo quanlum jam filios liominum se ostenlal; ctini quod in hominibus
sentire mihi' vitleor, ecce venit, viam prudentiae, disponit processu lemporis actitare, in ccelestisolio
nioduin viandi, lempus eongrttum adinvenit; et lotum simul dignaitir angelis. revelare. Saliiiem
quem desidero, cui suspiro, quem volis ampleclor quippe hominum quam in inedio terrx Deus volnit
rontiniiis, eccc venit cum impctu,el propiorjam est operari, dislribuens [>er diversa loca et tempora
in januis. dispensalione et providentia salutari; totam simul
 505 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. III. 506
angelos incoalo voluit prius scire, quibus ministran- A complacere. Mons est ejiis dilectio, mons Immihias,
tibus sua terris beneficia postmodum impenire. mons est caslse integritas purilatis, in quibtis salit
< Nonrieomnes snnt, inquit, administratofii spiritus Sponsus, id esl monslrat se prsesentein divinee ma-
in ministerium missi propter eos qui haaredilalem gnificenlia majestalis ; qnibus lota se infundil juxta
capiunl salutis ? (Hebr. i.) i Ad Virginem ergo ve- verbiim angeli, gratise pleniludo. (Luc. l), ut in his
,niens Deus, in qna mirabile mysierium operaiur, emineatet gaudeal Sponsoeincomparabilis celsitudo.
prius salil in angelis, quibus cila plenaque notitia Qtiod autem mnlta fuerit ej'usdileclio, non cui larnen
praesenlatur; nota facit G-abrieli,quoe inslriictus ille delinquenli iridulgenlia plus diniisil, sed cui dili-
postmodum perferat ad Mariam, simul Deus angelo, genli dilecti gratia plus comraisil; ipsa in hoc dra-
seriaiim vero angelus texit Virgini prophetiam : mate paulo supra innuit, dicens : < Laeva ejus sub
« Ave, ait, gralia plena; ecce concipies et paries capite meo-; el dexlera.illius ainptexabiltir me (Cnn.
filitim (Luc. i), >etc. Salil quoque Deus in angelis, n). » El merilum prtemisil: < Quia antore langtieo
cnin non per seipsum, sed per illos nos aggredilur (ibid.) >Ejus vero humilitas, ciijns excellcntiae, cujus
cruilire, dare salulis raonila, quodvis beneficium merili sit credenda, ipsa quoqiieiudicat, et dubitatio
impertire, et cum ad nos vel docendos vel regendos nullatcnus esl habenda, ut respecttis ille Dei hanc
illi invetiiunlur progredi subito vel salire ; ille boc ° elegeril ut videret, auielectam Virgo credideril, ut
facere dici potest, cui conslat eos qtii hoc faciiint de ea fiducialius rcsponderet: < Quia respexil hit-
obedire. < Audivi, ail Daniel, vocemviri inter Ulai; mililatem anclllse suae(Luc. n). > Denique inlegrilas
et clamavit et dixit: Gabriel, fac isium intelligere puriialis ut in came, sic el corde nou lafuit Isaiain,
visionem (Dan. vm).> Et Mariae quaerenti : < Quo- et angelus longe posterior confirmavit velerem pro-
modofiet islud.quoniani virum non cognosco (Luc. phefiain ; el cum non sil anle, non postea similo
1)1 > angelus ait: < Spiritus sancltts stiperveniel in quid aiiditum, conslat illud praecipuoesanclilaiis
te (ibid.). > Si<e autem in angelis, hoc est ad ange- excelienlia proeiiitinitiim: < Ecce, inquiuui, Virgo
los, sive ad homines forle per angelos Deus saiicns coucipiel et parjei liliuin (ha. vn ; Luc. x). > Iliijus-
asserat-ur, ul suam et suorum prsesenliam eis abun- modi monles iste veniens ct salieus virgini auferre
danii munere largialur; colles lamen transilil, cuiii voluit et conferre, conferenli Yirgo eostietn refcrre
abejiisdem gratia muneriseos frusirat, sua eos no- stuiluit et oflerre: in his iste huic larga inaiiii, piena
titia beneficio simili non illustrat. Colles vero sunt gralia reddidilse prsesetitein, in eisdcm isla illi-prse
daemoncs, 174 1U0S lerrenis hominibus constal cunclis mtilieribus se placentem (Psal. XLIV).Deni-
naiurse privilegio superferri, supernis tamen spiriti- n quevultum Regis legiinliir filioeTyri iu piuneribus
bus culpse merito non conferri; qui deinler illos deprccari, el liic isle in moniibiis, hoc est, in proe-
hipsi aequali ultra culmine non grandescutil, et de- celsis vul miineribiis proesentari; el lioec inunera
lapsi ad homines, super eos nequius intumesr.uiil. A sua et dala sua quibus praecipuis Virginein subjima-
quibtis sacramenium a saeculis abscondiiuin Deus vit, referri sibi videns, eis quasi totuin saltu grati-
celat, adventus sui gratiam, pietaiis magnse mysle- fico se donavil. Colles vero quos perhibelur iste
rium non revelatjsed eis praeleritis qiiorum naluram saiiens transilire, illa sitnl Sponsi iiiuneia quoe, elsi
bonam superbia* pravitas dehonesiai, meltoribus vel magna Yirgini voluit imperlire; in his tamen reli-
angelis vel hominibus, se suamque sapienliam ma- gionis summa, vitae perfectio non consistit, sed ho-
nifesiat: < Sapientiam, ait Paulus, loquimur inter nestas elucel, quaepersonoecongrua, religioni coines
perfectos; quam nemo principum hujus saeculi co- individtia non assistit. Forma enim, gentis-, srieniia,
gnovit (/ Cor. n). > Et Michseaeverius propheianii, qusc-iu Yirgine, quadam excellentia florueruni, lio—
S "lecias filius Chanaam dixit : < Meue ergo dimisil nestali convenienlia, saluli vero sic necessaria nou
SpiritusDomini,etloculus est tibi? (/// Reg. XXH.J» fiieruni, ut sine his non inveniatur aliquoties apud
Plane est ita. Superbos et inendaces dimiliil el tran- aliquos ccena duci, necdesperat illisabseniibus cu-
silil Spirilus veritatis, liumiles vero spirilu salvat, D jusvis sanclitas in Doinini sui gaiidium inlroduci.
docet suse dono el praesenlia bonilalis ; ad istos lan- Coeteruiii Sponsus volens Virgini sie hoiiesium, ut
quam gigas exsultans festinat el senliri prsesenlius necessarium.nil deesse, sanclam bonis inlerioribus,
se permillit, illos oblivioni Jeditos saltu levi trans- eleganleni vero eam exterioribus dedit esse : ad illa.
volal, el ad sui notiliam non admitlil. Nec abhor- lotum se conferens, nec deserens gradu sfabili per-
ret a sensu congruo, si et Virgo in seipsa montes manstira, hsec aliendens in iransitu, ulpote nalurse-
et colles habere perhibetur, ut ejuscelsitudo in bouis privilegio transitura.Hoec transiens sive transilicns,
spiritalibus et temporalibus commendetur; quorum faslu vel odio non despexit, sed fiore lucentia transi-
sp.ritalia recte monlibus comparantur, collibiisvero tivo, dcfixo iiittiilu non aspexit; melioribus con-
temporalia (t|uae etsi magna) lamen spirilalibus non ferens ea quae prsesens exlulit gralia, finis lscsit, se
aiquantur. Montcsequidem in Virgine illarum prseci- potiusad illa transferens, istis finem habenlibns non
pue munera sunt virtutum, per quas, vel propter inlisesii. Finem hahel vulttts eieganlia, species cor-
quas eidem.Virgini novimus allribulum, ut coeteris poris ioro stabili non tenettir, transil parenlnm glo-
iu Ecclesia fastigio sublimidigna sit proeeminene;et ria, series generis pro magno diutius non habetur;
ei (qui nions monlium veraciter appeliatur) merilo cessahit, ul lcgislis (/ Cor. \w\), prophetia, srient'»
5fi7 PIIILIPPI DE HARVENG ABBATISBONyESPEI 308
destrtiettir, hsecet hornm similia, ipse qui ilai, non A sum et slolidum asiuina cfDcit hebeludo, tarduin
abhorret, sed quasi transiens, intiiettir. Non cniin et relrogradiim pigra boni similis segriiudo. E re-
propter isla proecipneVirgo coinmeiiilabilis proedica- gione felix ille hoiiio, ctijtis concepii de Spiritu (69)
lur, sed magis proptcr illa quoe sanctilas iucompa- nientcni carnis sarciua uon oblundil, cujus velle non
rabilis opcralur; in qiiibus tanquam in montibus nisi scinper bontira impossibililas non relundit; qui
istc veniens vult salire, isla rncriti non aequalis, in- sagoci inielleciii incerta el occulla coeterisconlem-
star collium transilire. lpse quidem siinimus largitor ptaitir, efficaci potentia, quidquid voluerit, operatur.
bonortitu, et amator oiniiiiiiii quoe largitur, iu quo Felix bonio, inqgam, qtii asini hebeludinem, pigri-
omnis oequitos,el iiulla iniqtiilas invenitur; inulla liam bovis ncscit, qui tam ad subtilia quatn remota
suis distribuens, uno cuncfa modo vel pondere non solus virlute ingcnita cflicaciler invalescit; qui ad
inetitur, sed discernit singula , el condignam cnique utraque praevalei visum habcns caprese similaium,
ililigcntiam iniperlitur. Quod propter el de eo Virgo hinnulo quoque similis qni cursu praepeti transit
siibjiingit: Similis est, etc. velocius ad opiaium, sictrt fcrnnt qui noverunt naiu-
175 CAPUT IV. ras varias bestiariiin. Est eiiim in diversis mtilta
Similis est dileclus nteus eaprete hinnuloque cervo- diversitas natiirarnm; caprea, etsi cervo lardior,
rttm. Plerique ad id quod agcinlum esl sublililate N ' acutius lamen cernil, et quae pascenli vel con-
congrtia non ducuntur, sed aul leneiiitir negligentia, gtuaiii, vcl fbrte non rongriiant, vidct sublilitis
aut ignoranlia seducunlttr, ct cum hocret pes lar- el discernit. Denique infra se liuinorem quetndom
dior, vel anleriof caligat inielleclus, digna quoeque habere perbibetitr, quo si quis ungal prtidenier ocu-
non affectant, vel prosperos non dnciint ad effectus. Iinn, ad videndiim melius acuetttr; ct sic, non so-
Qiiod gcnus peslilentise nulli apud homiiics arbilror lnni illa proevalet visus acumine promplioris, sed et
inexperluin, sed a parenle primo cuiiclis ejus postc- nobis vidcndi grati.im interni hiijus iinclio dat hu- .
ris inevitabiliter est inserluni, ui plerumque vel moris. Quis buic digne siniilis, nisi ctii oiiinis vo-
iioii videant, vel non valeanl illuc ire, ubi vitam, lunias loquitur, et abscondilum cordis palet, ille
ubi hicem tanvsuain quam siiorum gaudeant inve- Sponsus el dilectus Virginis, quem nil latel; qui
nire. Quod enim primo parcnli primitiis delinquenli dislricto el acuto examine omniuin causas judicai et
solo accidit vitio non natura, itotiis posterioribus discernit, et malos ab optimis, bonos a pessimis
longc miserioribus inesl, lam vilio qiiam naliira, et longe removel et scceruil? Jpse quidem inter liomi-
lege satis misera j"amvel iiolumus, vel non possitmus nes solus homo, eoas paries siiiml et hcsperias in-
ab hujusmoiii nos inaculis expedire, et Paulus nimis itiiTttr, ab iiilucmlo illas, non spatio, uon obsutculo
verax est: < Natura, > inquiens, i filii sumus irse (C probibelur; quem in rerutii scrutinio falsa species
(Ephes. n). • Utinam esses, Paule, vir non habens non seducit,et a vero judicio error vel oblivio non
spirilum, et meiulacium potius loqttereris (Micltm. abducit. 'Deniqtie in illo hiimor ille iucdicin.v con-
n), ulinam non comra legem spirilus lege carnis grucns invenilur, sicut nielius longe novit qui non
alia diiccieris ; quamvis jam lu rei le volens, sei tam sciens quam sentiens experitur; qtiein si vidcndi
plenius iiiiiidtim valcns nibil tlamiinlionis ocstimes avidius quis diligentiiisociilo superfiindii, coeciiasre-
libi esse, quia qtiidq.uid ita vis, ct iiondtim plcne movetiir, lippitudo aciei nebulam non offuudii.ilumor
potes, Deus compulal factum esse! Coeierum egoi estChristi Spiritus, aqua sapienlia', fonsaquse salien-
iiiiset' longe Paulo inferior, cujus oculus lenebrescit, tis, virtus de illo exiens ad medclaminulierrulsede-
cttjtts languet spiritus, languore ad exitum incurve- posccnlis (Ltic. vm); illius aqua Siloe in qua is qui,
scil, operanle natura vitiosa, prsevalenie vitio natu- utcoecus fieret, non peccavit, sputo prius illitos non
rali, carnis ligatus lcge, legi non obcdio spiritali. sine fruclu oculos suos lnvit [Joan. i\). liinnultis
Cum igilurqtiis niibi novuni legit Evangcliuin, vete- vero cervorum per camporum planitiem rapidocursu
rem ingerit proplieli.un, cum iu psallcrio decachordo> fertttr, el non solum capreis, sed el ccrvis aevoma-
David frequenlius personat psalmodiain, cuin me! lurioribus anleferlur ; et duin illi prseslo esl robur
Paulus stiniulal, urgcns nionitis tliiricribus ul pro- congruum, corpus agile, junior adliuc oetas,obices
cedam, ul proelatos digne sequens, aique suhiliios5 spernit, supcrat frulices, sepes transilil, nescit me-
anlccedam; ogo duroe cervicis, quid nisi asintis suml las. Sic ulique morsus canum, insidianlium pedicas,
ad lyram, el siiiiiulo nil agente, bos gravis ualuralii dccipulas occurrenles non cural, non formiilal, scd
pondere stans ad irain ? Sumens quippe psalinuin cll quosvis proevolat inseriuentes, et cum proesens cre-
Scripturse tam novse qtiam veteris harmoiiiam, jus- ditttr, dictitcitius sc abscnlal, cum absens [aostima-
susque dare tympanum,concordem reddere sympho- i- lur, adventu subilo se praesentat. Huic iste dilecius
niam, non novi nisi rutlere, male dulcem slrepcree Virginisnon incongrtie siinilatur; qui assumpta Dcus
melodiam, Debhoram sequi nolo (Jttdic. v), iinitarii carne carnis onere non gravalur, quin omnia qu;e
Moysen vel Mariam (Exod. xv). lnfclix cgo honio o displicenl 176 velit et valeat transilire, el ad quid-
cuj'us animae, corpus quud corriiinpitur, cauteriuraii quid voltterii, stalim cum voluerit, pervenirc. Ipse
boc unpressit, cujus sensum iiitcrilutn pluribus lcr- funes cxtcnsos in laqueum (Psal. cxxxix,),ipse po-
ieiu inhahilatio sic dcpressit (Snp. IX), quem obiu situui sibi juxia tscandalum prsctcrcurrii, ipse la-
(69) Allusio ad illud Symboli: Concepins est dc Spiritu sancto.
309 COMMENT.1N CANTICA. — LIB. III. 510
queum in via qua ambulab.1t absconditum pede A snavis est.suavitatemsiii desideranlibus manifestat.
Japso vel labili non incurrit (Psal. CXLI); patres, de Etdum pulattir velut in oculis praesto esse, in mani-
quibus secundam carnem natus est, meritis longe busjam senliri, sabtrabit se ut hinnulus et arden-
polioribtis aiitecurrit, nobis lardioribus pro sua vo- tius vult requiri; absentatur non desefens, non lan-
liintalenuncsiibtraliitur, nunc occurrit. Siibtrahitur quam pcenam inferens ; sed altendil, si amor intem-
autem, cum visn caprese simili non tam in facie perans in absenlis desiderium se suspcndit. Qui, si
qiiamin secreto conscientiae hos atlendil, et corda videril amore tenero nos teneri, a>siuare in absen-
male sancia, renes dure compositos-depreliendit; lem, niillis praesenlibus refoveri; ardere desiderio,
cum nos considerat inanes merilis, viliis graves, pncler ipsum uobis gratius nilhaberi; non suslinet
moribus imbenignos, et hoc propter sui praesentia, diutius ejus absentia nos torqueri. Quem enim non
id est sua gralia judicat nos indignos, ciijus cum intra videntes velut abiisse crcdimus in loiiginquiim, de
nos praesentem gratiam non sentinius, et, eo vigi- repente veniens rurstis exbibet se propinqtram; et
lanie, sub umbra viliorum graviter obdormimus ; qtiorum de excelso, ut caprea, jatn sanum deside-
ciim aesiimamus eum nostrorum excessuum negli- ritim inluetur, suo inslar liinniili adventu subilo
gentius oblivisci, intenlum alias, lnngius proficisci, buiniles nos tueliir. Ideo forle bic non cervus, sed
npbis non praevidenlibus inslar hinntrli subilus mox B cervoruin hinnulus meruit appellari, qtii etiam puer
orciirrit, punit vitia, vitiosos damnal, si lamen judi- el parvulus homo per Isaiatn voluit prsedicari (Isa.
r.iiim miserirordia non prsecnrrit. Plerumque etiam IX); qttia qui excelsus super omnes deos in seipso
ctim abjeclis, u.t putamus, vitiis, sludiis melioribus continens onmia se abscondit, djgnatione liuniili,
insiidamus, el pro his bealam spem et advenlum hiimilibus spiritu se infundil (Psal. xcv). Quod, quia
Domini recte propitiiim exspectamus; caligante in- nnlli quam Virgini melitis esl eomperltim, (indignus
tellectu, amarum in dulce, in lucem tenebras collo- eiiim quisque dolet se hiijtts salis niuneris non ex-
canms, et bonis cognitis juslo ainplius inboerentes, peiTura), ideo recie Virgo fiducialiter hoc testatur-,
DOIIdigne salis mala incognita casligamus. Ctim cuin esse illtim caprcoeaut binnulo similera allesta-
ilaque in pluribus offendenles, nostram ignoranliam tur. Si quis vero audiioriim curiosius oplal scire, is
non senlimus, incerli procul duhio ulrum amore an (rpii capreoc el hinnulo similis saliens et transilicms
odio digni simus (Eccle. ix),siibilo iste liiiinuliis diclus esl advenire) quo tendat lam feslinus, ubi
ruil velox, el advolal de supernis, et subtilis octilus denique gressum fixif, attdiat, ibi esse, ubi eum
capreae scrulatur noslram Hierusalem in lucernis graduin sistere Virgodixil.
(Soph. i). Scrutatur, inq^ara, mentis abscondita c CAPUTV.
qiiibiisdam ignorantiis obscuralse, lumen inferens, En ipoe slat posl parietem nostrum, respictens rer
disi-ritit gfaves tenebras dealbatae ; et videns ad li- fenestras, prospiciens per cancellos. Iste optatus dul-
quiiium, quidquid indecens nostra preniitur cseci- cius, exspectalus diutius, etsi vcnit, adhuc laincn,
tate, noslras quas putamus justitias, lanquam pan- ut videre videor, non pervenil; sed appropinquans
iuim reputat meuslruatae (ha. LXIV).Ferit ergo, et Sponsoe, cujus amorem noverat alieno remedio non
feriens quod dignum prsemio ipulabatiir, qtiitl nisi foveri, slat posl parielem, sciri votens polius qiiam
nobis subilo iste hinnulus praesentatur; qui quasi videri. Paries hoc in loco vita prsesens 177
erat absens, et longe posilns dnni parcebat, dum non immerito nominatur, quse boraruin et dieriim,
speratum falso prsemium differebat? Qui norinun- mensium et annorum, tanquani lapidibus juxla vel
ipiam errorem noslrum miserans, ultorem gladiuin supra invicera positis, fabricalur; inira cujtis angu-
retrahil in vaginam, nosqtie pie commonet saluta- slias dum temporaliler coarctanmr, vel ignoramus
rem apprehendere disciplinam (Psat. n), ut non Deum, vel ejus nonduni faciem contcmplamtir. Unde
sttilli et sedncii pro pcena praemium proestolemur, ad Moysen : < Non videbit me liomo el vivei (Exod.
setl, juxta Jeremiam, vias nostras indaginc sollicita XXXIII).» Hoc est, nemo intra liiijus carcerem lem-
perscrulemur (Thren. m). Quia vero scrutatio lor- fj poris, intra sepla positus hiijiis vilae (licet magni sit
pet in caligine, eflicacior in lucernis, adesl ipse ut nierili, mcntis diligenlius expolitse), in mea naliira,
c.iprea illuminans mirabilifer moiiiibus ab oelernis ; in mese naluroe gloria me videbil, qtiae gloria post
el liumorem illum sui spiritus nostris interioribus htinc parictem satiandis egredienlibus apparebit.
oculis superfundil, ut declarari videani quidquid Tanlae igitur visionem glorioe vitoe prsesenlis obscu-
noxium in nostra conscienlia se abscondit. Quo ritas non admitiit, intra hujns lenebras videri se
eversoet abstersb, cum de nostra rauiidilia j'am loe- illius facies non permittit : nemo carnem gerens
tamur, eum, cujus dono et gralia in nobis opus lam ergastulo leinporis obvolulam, Dei videt claritatem
magnificum operamur; amamtts diligcre, et habere a nebulis lemporalibus absoltitam. Quod intuens
deinceps volumus gratiorem, miscere colloquia, nie- Joannesait: «Deum nenio vidiluiiquam(/ Joan. iv).»
reri propitium, sentire propiorem. Qui amanles nos Unquam, lioc esl in lempore, dum scilicet siibjiciiur
sentiens, et 'amantium votis conseritiens, quamdam vauitati, id esl transilorio tenipori creatura, nou
sui copiam nobis prseslat, demulcet nos muiieribus, vidcl ipstini Deum in sua specie vel nalura; qtiani-
percussionibus non infestat; longe facto qtiidquid vis noiiiiunquam juxla scial imo el sentiat illum
grave de prseterilo nos moleslat, ul gustemiis quam essc, excitare ad precaiidum, exaudiendis precibus
511 PHILIPPI OEHARVELNGABBATIS BON/E Si El 512
piaslo csse El signanler non ait Virgo : En ipse slat A , vicloriae moriliiro, fidenti manum porrigens, parie-
inlra parielem, sed posl parielem nostrum. Isle qul- tem solverel egressuro; egredienlem susciperet,
dem noster paries temporivtis, tendens semper ad susceptum eiiperet de conversalione sseculi turbii-
occasttm , tendeuliutii pariler oppressivus; suis lenta, eo deinceps considente in pulchritudine pacis,
iuitis qiiibiisdaii) lenebris caligal iilpofe vesperlinus, in requie sessurus opulenta. Sic dtim Virgo vitse
DOIIaurora consiirgens, non sol eum excipit malu- proesenlis solo pariete detinelur, Sponsus laiiqnam
liiius. Iutra cujus posili lerniinos, Sponsi faciem, foris slare posl ipstim parietem perhibetur, ut eain-
Cbristi gloriam non videmus, sed post ipsum, id est dem exiliirain state interim super sui custodiam
postqiiam ipsius lerniinos excedemiis; cum ejus adhorfeliir, el ipsum cttstodem stii exitus, stans et
irausilo limiie nil iransiloriuin jam scieraus, liuic conslans illa virili forliludine proestoletur. lnterim
ad mane post vcsperam, ad lucem post lenebras vcro dum Virgo moram suslinel intra hunc parielem
veniemiis. Untle el David : < Mane astabo tibi et vi- constiiuta, dissolvi quidetn cupiens, sed nondum
debo (Psal. v). » Et Job : < Post tenebras, inqttit, plenius absolula; Sponsus respicere per fenestras,
spero luceiu \Job. xvu). » Pulchre item Virgo post percancellos prospicere memoralur, Virginis curani
parieleui, nun niciiiu, sed nostrum dixit. Elsi enini gerens stio eam respeclu graliae consolatur. Ne do-
Yirgo gralia plenior ampliore, iioslroruin jam rea- " mus male cseca sit, el ejus inleritis tenebrosum; per
tiitim est iiii.muiiis, isle lamen vitoeprocsenlisparies fenesliasetcancellos lumen inirnfiiniliturgraiiosuin.
nosler ouiiiiiitii cst comuiunis; in quo Virginein non Ei feneslroe el cancelli in hoc niibi videnlur ab in-
jam cttlpa, noii caro gravis culpa videndse (ut vide- vicem differentes, qnod feneslroe iu longum extensae
tur) sublrahit veritaii, sed qttod ipsa creatura proe- stinl, cancelli formain velut ocitli roiuiidam praele-
dicue esiadliuc subdita vauiiali. Nos quideni longe rentes. Per feneslras igitur oblongas Sponsus intro-
infra Virginem culparum sarcina praegravati, cama- spicere luuc videlur, cum incolatum Sponsae quo
libtts illecebris, tenebris densioribus obscurati; quot intra parietem loiigitiscule detinetur, spe louga-
niotiis, quol affectus in nobis gcrimus inlerni spiri- niuii, consfauli 178 reddil patienlia Iiiiiiinosuiii,
tns oppressores, tot iuler nos ct Deiini muros consli- sine cujus gratia luminis, nihil odio dignius,
tuiinusilivisores. Virgo vero quseplena gralia talium nihil amplitis tsediosum. Pressus David loedio :
jam inslantia non urgetur, sed praesente soliim vita, < ileu, ait, quia iiicolatus nieiis prolongalus esl
noleus quidem et invila adhuc sub tenipore detine- (Psal. cxix). » Laeto perlusus lumine : < Tu es,
lur; non jaui iiiullos parietes, sed uiiuin raagisasse- inqtiit, palieiitia mea, Domine, spes mea a juveniuic
rit inieresse, et liunc, non sihi proprium, sed com- mea (Psal. LXX).» Per cancellos vero Sponsus in-
r
imiiiem omniiim dicil esse. Quoeeienim plures a se trospicil, CIIIIIinconfusa gratia ipsius sublilius actus
iniiros vel parieles gratise excelicntia longe fecil, suos Virgo circumspicit; et non inveniens in trans-
iiiiuin lain siiiiiu quani omnium pro velle slaiim et iioriis uhi pedem requiescere patialur (Gen. vin),
desiderio non ahjecil; et quoe nobiscum vivens, menlis figil oculos in eum, quem saniori desiderio
culpas tauien nostras habere diulitis non ronsensit, prstslolalur. Per cancellos prospicil, cum a Sponsa
ipsam vitani, vclttt parietein, gravem et opposiiam longe faciens affeclus et molus animales, infundit
sibi sensil. Volebat quippe volens f»cie ad faciem ei, vel infiiiidens illuminat oculos spiritales, qtiibus
videre qiiem amahat, sed a suo eam desiderio lex circumspecta Virgo, non solura non inboerel proesen-
illa styio scripia ferreo retardabat, quoe a Deo ad lilius, non allendil cupide transilura, sed pupillis
Moysen, ad homines per Moysen mttllis ante soeculis declaratis, videl, amat avidius sine lermino per-
promulgata, el lunc et nunc et deinceps manet mansura. Quibus oculis non soluni mundaliva, sed
scriplo indelebili coiifirmata : < Non videbit me, in- et munditioeservaiiva Dei visiose infundit,etper illos
quit, homo, etvivcl (Exod. xxxm). » consequeiiter in totoquasiacdificio se diffundit, quo-
En, inquit Virgo, posl parietcm nostrum intelligo itini leresetroliiiida perfeciioaugnsliorc[sinu foriiise-
Sponsum stare, qtti qiianfumvis appropinquet, non I) cus adaperta, latiore intrinsecus cuncta reddit in-
vull se ad liqtiidum hic vivenlibus ilcmunstrare; et fuso luminc deoperta (Ezech. XLel XLI).Mirorsi hoc
ciini aliis forte quibuslibel longe sil, qiiorum mtilios ipsum sedificator prudens Ecclesite non aspexit, qtii
ronstat parielcs interponi; cn, lioc esl in proximo parlem htijits illam quam digniorem merilis inlel-
milii slat, quse nisi uniini senlio non opponi. Slat lexil, in roliiiidiim oedificanscancellum voluit nomi-
vero ut diligenti sollicitudine me attendat, exire nare, in quo poni significanlius Sanclum sancloriim
cupieuti adjtiiorem promplulum se osiendat; cou- voluit et altare. Quaepars primum suscipere divini
forlet demorantem, manura porrigat annitenli, con- respectus gratiam promerelur, primum sanclificaia
solelur proesenlibus, meliora spondeat insequenlr. morbo avariliae non lenetur; sed apcrlo et referto
Denique Slephanus cuni sustinel iapides et oppro- sinu mysteriorum lumine praecellenti, loti passim
bria Jiidacorum, non tam pro se dolens quam mali- Ecclesiaerefunditvelut oculusbeneficiiinisacramenti.
tiie contlolens pcrdiioiTim (Act. vn); instans ora- Uutle et illic praecipuc cerei sive lampades accen-
lioni, suavcin raplus esl in excessuiu, videlqtic diiniiir, r|u;c prsedicti graliam luiniiiis signare cx-
Jesuni slaiilcm, miseris lapidanlihus inconccssum. prcssius oslciiduiilur; ex quibtis i'!a Dei visio illic
Slabat quidein Jcsus, ul luclanti daict vircs, spciu priiiium iiiteHigilur pracseiilari, el ab ipsis ad reii-
315 COMMENT.IN CANTICA.— LIB. III 3U
quas, sparso quasi ltimine, dilatari. Sic ille qui A pera? Tu, ail, quse supra lsevam infra dexlerara
stans posl parietem necdum patitur se videri, per suaviter delitescis, qua; intra parietem ad respe-
fcnestras etcancellos dileclani diligil intiieri videns- clns meos non inaniter hilarescis; surge, amplexus
que et nou visus, tit lainen valeat non nesciri, suain infeciindos suavis otii paulisper iiiterinilte, exi cilo
loqtientis vocem tanquam de oraculo vtill audiri. in plaleas el vicos, claiidnsque ac debiies huc ad-
CAPUT VI. mitte (Luc. xiv). Qiiod quia vis cuin volo, et ciim
Et dileclus meus loquitur mihi. Mihiinqttam, quse nolo iton vis, meam recle dixerim te amicam, ai-
intra parielem adhuc leneor vel invita, ct, si jam tendens cunctis volunlaiibus mihi displiceniibus
non aliis, lamen vitse proesenlis maculis proepedila; iitimicam. Cui diclo uon solum pracsens veiilas
ille qui post parielera stans volehlein et nondum Canticorum, sed et verax sententia digne concinil
prsevalentem egredi ine exspectat, et interim per ellmicorum (70). ldem, inquit, velle et idem nolle,
fenesiras et cancellos misericordiae oculis inirospe- ea demum firma amicitia esl; quae autem amica es,
ctat; ad cumulum benelicii addit etiam ul loquafur, ilum iiieciini per omnia vis sentire, ineoruni con-
elsermoue graiifico suaves amoris lineas prosequa- scia secretorum, mei volunlatem animi cuslodire :
lur. Et recte dicilur visum consequenter locntio co- columba es iiihilominus, dum ad ea qtise sunl mundi
initari; quia quam dilectam viderecontigerit, slatim B prsesentia non aspiras, sed propier oeieriioitiin ab-
volmnus et affari; et ut luba prselianles, admissum sentiam gemis inconsolabililer et' suspiras. Etsi
eqiiiiin sliiuulo vel calcari, sic eam verbo gralo ad enim ad inslrueiidum proximos nonnunquam vo-
riiajorem amorisvigilaniiam adhortari. Loquiturergo ltinfaric te expouis, etiin lainen (quo in me a-stuas)
Sponsus, cf suo eam gaudet alloquio delinire, suam desiderium non postpouis (Luc. xi); el accedens ad
illi volunlaiem insinuat, docet humilem obedire; liaec pttirima, uniini illud necessarium non dimiltis,
faleri se ancillam, post audilam maxime saluiem scd paulisper solurn vacandi et contemplandi otiuro
Gabrielis, lenerememoriler illud dictum quod longe interniiili.s. Et quia discretione congrua praepolles,
anle scriptum noverat Samuelis : < Loquere, ait, oinnibiis in utraque laudein sive meritum libi con-
Domine, quia audit servus tuus (/ Reg. m). >Huic trahis ab iitroque, et in nullo eorum deformeni le
ergo ancillae Dominiis, imo dileclus Sponsaeloquitur exhibes, sed forinosam, fornije hujus merilo meam,
andienli, Sponsa diligens el pervigil aurem palulam id esl mihi non medioeriler gratiosam. Tu igimr,
dal loquenli; ilie auditui bujiis gaudium et loeiiliam amica mea, columba, formosa mea; surge, propera,
dal loqtiendo (Psal. L), humilialur isla vocem Sponsi et veni. Surge ab otio, accingere fortiler ad laborerri,
gratius audiendo. Et dignegratius, quia noxia, qtiia " propera, obedi sine mora, ne te invenial proximo-
trislia ul adversarius non loquetur, sed suavia,sed uli- rnm indigentia lardiorem; et veni', non procul a
lia ejus benevolentia prosequetur, quia qui diligit et me post vestigia gregiun, post greges sodalium abi-
diligitur, non ssevit, tiou irascilur in dileclam, sed lura, sed laborans me aslanle, sine quovis dispen-
pacem ei porrigit, quamvis adhuc, parieie.velm iuier- dio vel jactura. Ne enini cum lu surgens propera-
posilo, non perfeciam. Quam vero pacem porrigat, vel veris, desistas velut impatiens ab inccepto, adero te
ei qtiid pacificum eloquatur, ne vos diu laleal, se- conforians et lingens laborem in praecepto (Psal.
quenti versiculo declaralur. xcin); nec te, cum lua virlus defecerit tanquam
CAPUT VII. longe positus derelinquani, niihi, cum ad me venies
Surge,propera, amicamea, columbamea, formosa laborans, inveuies leprnpiuquaui (Rom. xni). Surge,
mea, ei veni. Hic primum objici potest, quare is qui quia hora est j'am le de somno surgere; propera,
paulo superius adolescentulas monuit ne lurbarenl, quia hilarem datorem diligil Deus (// Cor. IX); et
ne ipsam, donec velit, inter loevara quiescentem el veni, quia ego tecum sum, dicit Dominus. [Quod
dexleram suscilarent; nunc velut oblitus quod mo- atitem hora sit, consequenler declarat, dicens : Jam
«iierat, eam provocat ad surgendum ; instat quoque hiems, elc.
ut properel, tanquam non sit jam diulius differen- D CAPUT SVIII
dum. Vernm qui cohibens filias Hierusalcm, quarum Jam enim Itiems transiit, imber abiit [et recessit;
ad hoc non stitit oculi revelati, surgere autem Vir- flores apparuerunt interra nostra: lempus putationis
ginem, ejusdem (ut nostis) reliquit voluntati; multo advenit. Dum hiems est et dure lerra gelu frigido
amplitis novit ipse quid, quando congruat, vel expe- coarctatur, dum nive superfusa premilur ejus su-
diat sanctitaii, a quo et Virgo habet ul prudenter perficies, non vere facies colpralur; dum hahenis
vel otium vel negolium impendal verilali. Cui, cum laxioribus per hujus campos aeris gaudet aquilo
iuspiratSponsusposlquieiemoiii.negolii voluntatem desaevire, el auster non coniparet, differlque Favo-
ctim ad curara proximorum ejus excitat et suscitat nius advenire; nimirum agricola exire ad opus
charitalem; ad opus jam necessarium ejus urget suum, aralrum expouere non feslinat, domi sedct,
suavi stimulo tardilatem, ut scilicet< atidiens,dicai: vacat sibi, igne gaudet, epulis laiiliorihus se sagi-
Veni (Apvc. vi), » docla doceat veritalem; quid ei nat. Item, dum iiuber csl, pluviis diu defliientibus
dicit vel indicit, nisi, Surge et propera? hoc est ut in impoiTune, et campos pridem aridosjam quasi sia-
179 olio, sic in negotio festinanter mihi oblem- gna occtipant vel lacuuse; dum de altis moniibus
(70) Cicero, De Araiciiia.
 315 PHILIPPl DE HARVENGABBATISBONJJ SPEI 516 •
torrentcs cum furore sese praecipitant, et flumina A sis perversae voluntalis ruderibus ad profectum am-
suos excedunl alveos, et liinc inde longe exorbitant; pliorem jam desiderenl pervenire; ad occurrendum
dura obruuntur sata, domtts fliictuant, arbores et succurrendtim illis gaudenlem otio Virginem ex-
evelluntur, et aquse diluvii non repressae imperio horlatur, ostendcns quo tcmpore, qua proecedente
non obstaculo repelluntur; quis aralor exeal nt convenienlia digne el uliliter id agatur. Surge, ait,
boves movcat ad junclurain, quis coloniis apponort jam enim Itiems transiit, illa scilicet duritia, qtiae
vineae falcem noxia vel superflua rrcisnram? Cse- inentes auditorutii aliquandiu poluil pr%pedire, ne
terum cum liaec dure increpal manus polenlior et verbum Dei vel audirent, vel audito diligerent obe-
rctundit, ct serenato aere lcrris verna suaviias se dire; quse illis manu gravi duro cuin imperio se
infiindit; cuin inibris et hientis moleslior importu- injecii., indnratas frigore aquas defluas stare fecrt;
nitas jam abslersa, et absterso nubilo sua rebus nives terrse frigidas velut grave pallium superjecit,
facies est rcversa ; lunc dcnique arator hilarescit, presso diu gravamine oves teneras interfecit. llacc
reditque animus operandi, exil homo ad vineam, iiimirum durilia inventa est Pelrum gravi ungula
quia tempus congruum esl pulandi. Hiems nostra tenuisse, cum ille qtiem noverat, respondil se ho-
illa est, cum duro animi frigore deiinemur, rum minem non novisse (Marc. xiv)'; et ei, ut nec verum
Deum diligere ignoranlia vel negligenlia probibe- possel loqui, timoris colaphum servus intuiil aut
nmr; ciini spiiitus nequam ul aquilo flaln coniituto puella, ne juvaret magistrum disciptilus, mantim
iios obdurat, et mundus positus in maligno sttaenos pigcr lenuit sub axilla (Prov. xix). Meniinistis, ut
lnahlise configural. Imber vero noster est, cum arbitror, quod Evangelii verilas asseverat, quia
affecltium carnalium fluxus nostris menlibns se in- cum ncgaret, el se Pelrus calefaceret, frigus erat
fundil, et enervis corum mollities undoso passim (Joan. xvn); et ideo tunc temporisVirgo surgerc
impelu se diffundil, mullaque inundaiio inoduin . iion prsccipilur ad loqiiendura, sed miseranie gralia
excedcre, snpergredi nienstiram invenitur; dum ner negans ille priino respicilur ad ilcfleiultim. Flevit
coercetur alveo disciplinae, nec juslilioe manu obvia enim amare, duro senliens frigore se leneri (Luc.
prasvenitur. Tttnc qttippe torrenlis instar, furit xxm), et ignem, cui astat, ad repellendum illud sa-
passio, fremit illuvies viliorum, incntem mergil et lis congruum non haberi; sed eadem hienie transita
suffocat, reddilqtie nesciam mandatorum; et si respectu graliae miserentis,, Petro Maria mittitur
qtiid boni satuin concepttimque in spe fueral vel in nunliare polenliam resurgentis (Marc. xvi). Deni-
herba, rapit aqua diluvii, lollit flttmen ^Egyptiuin, que mullus imber, aquae mtiltaemalitia lemporis vel
obruit mors acerba. Denique mens j'am perdita, ad _ dici, nunquid non videnlur vobis tenuisse Joannewi
180 appctendum foris illicita se extendit, in suos Zebedoei; eum velul suffocato spiritu inflexo rigore
trahil nstis quidquid mollius el stiavius dcprehendil; caslilatis, amplecli feslinaret mollem carnis copu-
suavilate ciborum, molli laclti miilierum delinitur, lam, periturae nuplias voluptatis? Maxime vero
nec nisi catneni sapii, el qtiidqtiid carni miserae sic mulius imber, multa eum mundilia suffocavit, cum
blandilur. Qttod si divina gratia digiietur qtiando- magislrum passioni proximum Petrtis fideniior tcr
que lanlis calamitatibus raisereri, supradictam negavit (Marc. xiv); et ipse nihilominus amore
mentis dtiriliam misericordiae oculis inlueri, ut eam vilse liujiis passione territus supradicla, raplus in
geltt noxio diu pressam calore landem spirilus vetit proecipitium nudus fugit sindotie derelicla. Et rc-
solvi, el a mortis merilo indulgentioebeneficio' nos vera non mediocris est culpae, nec paruin deviat
absolvi; hiems lenax et durior miserortim eatenus vel deliiiiiuit, qui in diluvio passionum, amoreiu
oppressiva, slatu concussa perdilo, jam efficilur coelestium niundiorem sindone derelinqtiit; quo
irausiliva. Transit, inquam, et in ejus transitu redit nnllo quis honestius, nnllo potcst utilius investiri,
viror et temperies rediviva, ausler venit, spirat si tamen jtixla suam formam Christus nos in ea de-
favouius, vema suavitas sequilur, et aestiva; ridct derit sepeliri. < Involvit, inquil, eum in sindone
flortim ptilchriludo sequentium fructuum promis- rj munda, et posuit in montinienlo (Matth. xxvu). >Sed
siva, viiis lselatur falce sarmentorum inutilium pu- Joanuem amor sui, contemplus sindonis profugum
lafiva. Eadem flanie gralia serenatur aer, mnlla denudavil, Judam Magistri odium, morbus avariliae,
pHiviarum itiundatio lenualur; exsiccatur diluvium, reatus sceleris enervavil; omnes denique ttilitaqua,
inlra stios fluvius terrainos revocatur; exsultaiiti- loesit diluyium, culpa mersil, sed caeleris per gra-
bus parcimoniam, liixurianlibus conlinentiam indi- tiam evadentibus Judas perdilus non emersit. Ille
cil non inaniier disciplina, arefacto reumate vitio- quippe diflidentia suffocatus, laqueato gulture se
t iiii) boneslatur virttilibtis nienlis interior olficina. suspendit, Joannes arcem gralise, videndi fastigium
Qua mundala et inierno munere fecuiidala, non apprehendit, quia Clirislus in <Tiice patiens ciiram
solura abit imher defluus et recedit, sed el terrae Judaea sualoiigebeiievoleniiarelegavit, Joannemvero
novus decor, nova quocdam facics jam accedit; et diligens, curam ejus malri Virgini delegavil: < Mu-
uude hieins transiit, imber abiit nec comparet, illic lier, inquit, ecce lilius luiis (Joan. xix). > Poslquam
flus bonorum operum venluri scilicet spcs proemii igilur fide Christi resurgenlis, procul hiemis et
jam apparet. Ctijusmodi gratiam quia filiabus Hie- imbris raolestias voltiil amovere, ct in his quos
rusalem Sponsus voluit impertire, ut scilicet evul- elegerat, gratia liberalrix emijicnlius apparcrc,
517 COMMENT.IN CANTICA. — LIB, 111. 518
eollicite Virginem invitavit, ne surgere, properare, \ pientiam in mysterio quaeabscondita est (/ Cor. n).>
venire, pigritelur, quia lempus est jam loqiiendi, Paulus qui se noveral debilorem ul sapientibus, sic
cuin lerra scilicet praediclo imbre vel hieme non et stullis, inter perfectos loquens trahit sapientiam
lenelur. Nec solum tanta intemperies abiit el re- de occultis : el quem forensium hebetudo, vel hc-
cessit, sed el vema suavitas, florida pulchritudo, bes ignoranlia non molestat, aures aeque. habenti-
frucluum spes accessit; in lerra nostra flores obe- bus incerta et occulta sapienliae manifestat. Vox
dienlise, patientise, conlinenliae jam relucent, adhuc ilaque esl lurluris, quse abscoridens lurbis caligan-
unum modicum, et frttctum optabilem j'am prodn- tibus occulta sapientise vel incerla, paucorum ad-
cenl. Non est ergo differendum, quin proferalur modura reddit oculis sive auribus deoperta : qnae
inlerim falx et admonilio purgaliva, qtioediligenirr tegens multiiudini secretum, secretum Isaise, pro-
resecel vitulaniina negligentiae rediviva (Sap. jv); pheliam Elisabeth, vaticinium Zacharise , eis lan-
radat ignorantiam, fidem inslruat, ptilct mores, tum qui acceplo spiritu ad montana festinant, sna-
ut ad proferendum fructum digna reddat sollicilu- viler insusurrat, quorum aures audiendi aspis
dine promptiores. Cum enim lempus vindemiae, subdola non obturat. Denique vocem turiurisilla
dies fructuum illncescet, pulatio jam non erit, mulier promere videbatur, qnae se vidisse Doniiniim
lam copbiniis quam fossorium coiiquieseet; qnse B cum a mortuis surgeret, loetabauir; et quem solum
decursa hieme jam convenientitis se proesentanl, sola videral, desiderio jam compieto, nunliabat,
ciim vernat viror novus. flores in terra varii se oslen- non lurbis in platea , sed aposlolis in ^secieto:
tant. 1|81 Flores, inquit, apparueruni in lerra < Venit, imjuit, Maria Magdalena, annuntiaiis di-
nostra, tempus putalionis advenit. Et adjtingit : scipulis quia vidi Dominum, et haec dixil niilii
vox, elc, (Joan. xx). » Marcus vero : < Snrgens, mquit, Je-
CAPUT IX sus mane prima Sabbali apparuil prinio Marise
Vox lurluris audita esl in lerra nostra, ficus pro- Magdalenae, illa aulem vadens, nunliavil bis qui
tulit grossos suos : vinem florenles dederunl odorem cum eo fuerant (Marc. xvi). » llli quoque discipuli
suum. Vox' lurluris non levalur juxta musicos in in secreto excellenlise instar lurturis deinoranliir,
aculis, nec eorura auribus est amoena; non nimis qui absente Thoma Dydimo-videre Dominuni gra-
dulce canit, sicul juxla quemdam ethnicum, philo- ttilaiiitir, cui cum reverso nuntianl, icsiinianies
mena; sed versalur in gravibus presso quodam eum aeque tali nuntio gavisurum, ille difDdens aase-
gemilu luctuosa, non accepta gaudenlibus, lugerc rit non se, nisi viderii, credilurum. Nec abhorret,
voleolibus graliosa. Cujusmodi vocem videtur ille _ si enmdem Dominuin vultis etiam luiTureuiperhi-
querulus imitari, qui siiuin in lerra incolaiitm dure bere, qui resurgens a morluis, lam mulieribus
querilurprolongari; qui pra-sentibns non inhserens, qiiani discipulis voluit apparere, quem#prorsus
et in eis respuens consplari, pro absentia ftituro- ttiibis abscondilum foro gaudenlibus vel plslea,
rura gemens non desinit lameniari. <Heu niihi, ait, iion nisi suis vitlendum secrelo prscbuil Gal.lsca.
qiiiaincolatus raeus prolongatus est (Psal. cxix). > Cujiis vocem turuiris illam procul dubio reorBsse,
Et illud: * Plorans ploravit in nocle, et lacrymoe qua suis, ut crederent, se innoiuii proesto jsse,
ejus in maxillis ejus, non est qui consolelur eam quam remolam longius ab audilu maiignariium
(Thren. i). > Si merainistis hoecvox in discipulis obduralo, illis tantum intulil quos teneri comperit
est audila, cum tenera eorum dileclio, spes dilato affectu diligentium inchoalo.« Pax vobis, iniuii,
desiderio lacessila, inter.se dispulaul, et suspirant, ego suni (Luc. xxiv). > Bona isla vox turturis.vox
el iuslar turluris conqueruntur, et inter conque- de excelsis moniibus, vox secreta, quam noinapit
rentes iniilla dubitatio, sermonesque varii confe- lurha fremens, fori litibus el tumultibus assuMa :
ruiiiiir. < Qui sunt hi sermones, ait ille, quos con- quam ncsciunt nisi pauci, quorum auris digne aidit,
ferlis ail invicem, ambulantes.ei eslis trisles? (Luc. octilus perlinacia non caligat, quornm yigeni in-
xxiv.) > El illi : « Nos sperabamus, inquiuni, quod -D tellectus secreta sapienliae sollicilius invesligat, D'e
ipse esset redemplurus Israel (ibid.). > Cum ergo in qua voce scriplum est: « Noii, audiclur in plileis
terra j'am hujiis turturis vox auditur, recte ad vox ejus (ha. XLII).> Quse nimirum vox, postqiara
promovendam fidem snllicitudo virginis aceersitur, terrse insonult et a discipulis eslaudila, terra aiius
ut sciat quia no.n inanis ejus praedicatio, non ineffi- Isetos aperuit duro prius frigore prsepedita : iova
cax invenitur, quse. sic devoto gemilu sic geinenlc vernans lemperie, ul jam digna sit nostra jici,
spirilu proevenitur. Deniqtte turtur in montibus et qua? maledicla in primo homine, secundo resurjenle
in locis secretioribus diligit conversari, non loctatur meruit benedici. Cui enim pridem ne peccaret dstri-
convenlu avium, non publico, non frcquentia popu- cte Dominus interdixit, et transgressam interdbtum
lari; formam tenens illius sapientiae spiritalis, qiiam in ira el furore durius maledixil: eaindem resugens
non vaga forensitim muhiiudo, non homo percipit a mortuis respectu suo, sua gratia benedixitsuis-
animalis. De qua Job : < Traliilur, inquil, sapientia que inuneribus iunovatam uovilalis merito nostrani
<leoccullis (Job xxvm). > El David : < Incerta, in- dixil.
quit, el occulla sapienlioe tuae manifestasti mibi 182 CAPUT X.
(Psal. L). > Et Paulus: < Loquimur, ail, Dei sa- Vox turluris audtta est in ierra tioslra.Qiiaebliin,
519 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON^E SPEI 52d
cum peccarel, alieno se dominio mancipavil, et A coelestia, terreslria docere non amari: sacris im-
receiitem sibi Deum possessorenique alium usurpa- buta liileris, slatim protulil crediluros; sed in
vit: postquam novo afllala spirilu , a prsediclis verbo fidei, firmitate operum non mansuros. Qui
erralibus lilimmmiis, noslra jure dicla est, ambo- producti feslinato et assumentes speciem pielatis,
riini videlicet possessio jam conimunis. Qtiorum sed viiTuleui abiieganles et carenles pondere veri-
enim iuius esl spiritus, una caro, nil deinceps ha- tatis, ad primiim venti flatiim inunaiuro tempore
bere dicemli sunt non commiine ; sed quod sponssc cecidcruiil, vel vento necdum ;3ante suo graves
esl, sponsus sibi satis vindicat opportune, ciim et pondere dcfliixeruni. Et forte r.on imineiito grossi
id qtiod suiim est, velit lanquam non sibi proprium hiijusinodi hoiniiies appellantit/, qui grosso magis
relinere, sed cum ilta communicet, ut oiniiiacom- sensu, quam corpore arcana et suhlilia nequiler
liiuiiia simul gaudeant se habere. < Pater noster aspernanlur, qui juxta Pauli (Ephes. iv) vocem
qui est in coelis (Matth. vi). > Si Palrem, inquam, obscuralum grossiludine habentes intellecluin,
qui est iu ccelis non raeum proprie, sed communiler credunl quidem ad lerupus, sed tentationis lem-
nostriiin tlico', recte sponsa terram quoque non pore r.orruunt in defectum. Saiis, imo plus quam
luam, scd potius nostram dico, qttia, sicut dono salis grossos illos arbitror exstitisse, qui loquenli
dedi participem fieri te meorum, sic meo niagis " Christo in Evangelio leguntur aslitisse; el cum
qiiam tuo dantis munere paniceps sum tiiorum. ille de manducanda carnc, et bibendo suo sanguine
Atioquiii, si Lerra tua laiitiim, et non noslra potitis mystice disputaret, et seternam in se habere vitam,
haberetur, forle in ea prsedicli non vox iiiruiris non nisi eos qui manducaverint, affirmaret, illi de
audireiur, et ficus grossos suos, quos audilo turfure quoruin laieribus videbatur grossa nimis arvina
protulit, non proferret, eisque non prolatis, non dependere, iion capientes inyslerium, inveuti sttiil
fructus alios tardi tcmporis subinferret. Omnes fere verbum niyslicum abhorrere. « Durus est, inquiunt,
arbores quaruin diversa est species vel figura, hoc hic sernio, quis potesl eum audire? > (Joan. vi.)
velut sibi proprium, hoc sibi habent insiium a Cuiii sermonis hujiis durilia rudes illi misere
natura, ul quse fruclus suos maturo est lempore quatiiintur, el flaiuni aquilonis veritaie nen solidi
prolatura , prius quidem gaudeat quadam floruni paliiiniur, ferenles aegre ptirum in sermone scan-
sobole trausitura. De qua sciipluni est: < Mane dalum suhohscuro : evidenter velul grossi tempore
floreal et transeat (Psal. LXXXIX). > Cum autem defluiinl immaluro. < Ex hoc, ail, mulli abierunt
arbor viduala ilore fuerii trausilivo, uatiiia ope- retro; et jam non cum illo ambulahant (Joan. vi).»
ranle fecuiidaiur accessu frucluum secutivo; el lllis auiem recedenlibus, ne putetis de eodem po-
quidqtqil anlc doluil, qitidqtiid darani sustinuil de- pulo deinceps nullos esse, qui audire velinl Chri-
flu» nuda flore, novo coinpensat gaudio, mulat stum. el eum audientibus interesse; alios posl-
cojj-ia meliore. Ficus anteiu non caeieris iu lioc moduin sepluaginta duos quocunque se venturum
similis invenilur, nec uhertas in ea frucliitim flore noveral, aniemisit, quos de illo assumens populo
grolia pravenittir, sed cum florenl alise, proferre licum manere prorsus sterilem non permisil. Deni-
fruclus dicitur primitivos, processu quideni tein- que Judas proditor qui Magislrura aliquandiu inler
poiis succedenlihus aliis transilivos. Sic iiiniirtim aposlolos est secutus, ad ullimura usque ad prodi-
ficis insneto cunctis genere fit fecunda, nnllo flore tionem et odium insanabile perseculus, cura se
prsvio dives prima uberiale frucluuni et secund.a, lapsum iu profundo veluf grossum suo ipsius pon-
qiimmi grossi qtti proecedunt, non sunt ejus gratiee, tlere deprehendit, multo pejus referens se in allum
iiov saporis, qui siiccedunt quo lempore tardiores, laqueo se suspendit. Sed ne locus Aposloli diu
eosucci procul dubio metioris. Aliquando taiiien 183 vacuus haberetur, et uno corruente sacraii
inter grossos qui alios dicti sunt proevenire, esl numeri digna perfectio fraudaretur : Maihias, ut le-
nointillos quamvis raros admodum invenire, qui gislis, dala sorte in apostolum est electus, et sic nec
et proeeeduntel non cedunt loco et tempore suc- D ficus vacua , nec duodenarius exstitit imperfeclus.
ceisttris, sed aliis decidentibus stant diutius et Quod siparum el insufficiensquibuslibel atidiioribus
peimanent cum venluris. inter duos quippe rarau- hoc videtur, si diligens lector ptiiat quod hic aliquid
scilos nasci grossus aliquolies invenitur, qui velut digiium scrupulo conlinelur : transferat se ad illos
colaleralium diligenti circumstantia ciistodiiur: qui ad verbum Petri de illa plebe postmodum cre-
et -epausans in angulo hinc inde succum sibi hau- diderunl, et nunc tria millia, nunc vero quinque
rieis et fomenlum , non soltim non defluil, sed millia niimcruiii decidenlium suppleverunt. Dequi-
aiinliorem coeleris ducitur ad provenimn. Huic bus non esf dubiiiiu quin digne quo lempore tardio-
enin ei cooevi qui deflumil, pares in graiia res, eo Juda et prsedictis aposlalis dici debeant rae-
110»habeutiir, el postrenii qui succediinl, oeqnari liores : et plus longe Christo placuerit eorum suc-
prwtil dubio iion inerenlur, sed tam isfis quam cessio el conversio vespertina, quam illorum reressio
illis et odore el sapore nieretur anlefeiri, apttis et prsecipitalio malulina. Uli vero grossi qui aliis
r.ibc nobilium, digntis mcnste uisi regioe non in- cadenlibus pauci admodum resliterunt, et cumlapsis
1'err. Ficus non incongriie potest plebs Judaica non elapsi cum succedenlibus etiam perstiterunt;
noninari, quoecutu audirel Christum comniendarc aposloli recte possunl intelligi, qui a Chrislo itiler
 521 COMMENT.1N CANTICA.— LIB. III.' 525
primos et forle primilus eligunlur, et ab eo non A tenti manu Christi, stibumbra sanctiSpirilus inlcrini
prece, non pretio, non minarum impclurcpelluntur. rcquiescat. Et ut cura Virginis elaborel in eisdeni
*
Quos cum aggrederelur Magister honiis diligenlius adolesceniulispaiienteret frucltim spcretproximum,
convenire, ntriim aliis rclro alieuntibus el ipsi vcl- si persliferit diligcnier : odorem, inqnit, suum flo-
Jenl irc : Pelrus ad loquendum promplior, quid in- renles vinexjain dcderunt, uvas dabunt auturanales
lenderetnon abscondit, sed prse coeleris (ut eorum qusc j"ain primo tcmpore floriierunt. Vineas dici
prinms et prsccipuus) sic respondit : « Domine, ad oeslinioconversas jain ad fidem animas singtiloriim,
qucm ibimus? Yerba vitse selernoehabes : et noscrc- in quibus Dci vocatio miserentis operalur gratiam
ditlimus el cognovimus qma tti es Christits Filitts merilorum, quoe vernanles infusa temperie jam evi-
Dei (Joan. vi). » Pctrns ergo inter dtios vclut ra- denlcr proferunt suum florem. FIos nondum fruclu
musculos, videiiccl intcr lcgem et Evangclium deli- dives siium inlerim dat odorem. El sicut locum vi-
tescil, hincindc foinenttim sibi sumens ?d peisislen- ncaesua reddit proesenliaflosamcenum, sic etimdem
dum fortiter invalcscil; in aniborum paiisans confi- floris odor mundiorem eflicil et screnuro; dum in co
nio, snper itlrumqtie suaviier se inclinat, ditigenier non serpentem, non replile manere sustinet, non
inniiens altcri, prorsus ab altero non dcclinal. Inlci- vcnenum, scd vi quadam indivisa reddit ab his om-
ligit enim quia lex vetus novam signis et oenigmati- " nibus alienum. Bonum florcm,bonum illuni odorem,
hus pncfigurat, nova facit intelligi veterem, non dixerim, quo animam rccens conversio sic honestal,
obscural; vctus novxnon pioejndical, sed proecurrit, ut primo pcilat longius qiiidquid eam inirinscctis
nova non adversatur veteri, sed occurril.LegisIaior dehoneslat, ttt ad ejus primilias inlucnlis digne octi-
ct dalor Evangclii videntur Petro non ab invicem lus hilarescat, et odorem ejus bonum vcnenosus livor
dissidere, dum lex Christum proenuniiat, Christus non suslinens expavescat. Mali bortum nolttnt vel
legem non vull solvere, sedimplere; et in ipso tan- iiequeunt ocquanimilerinlueri, ela duobus dominis
quam in angulo velus novse legi quadam convenicn- non potest locus justior possideri; sed cum flos rc-
lia coiinitiir,cui Pelrus innilcns firmiler, munimento cens, decens odor largo muricre se diffur.dit, fugit
duplici cuslodilur. De quo et ipse ait: < Habemus eulpa, virus excluditur, procul iniquilas seabscon-
firmiorem proplieticum sermotiem, cui bencfacitis dit. Denique odor et felor sibi durc invicem adver-
attcndcnles quasi Iucernoe lucenli in obscuro [alias santur, ct non bene conveniunt, nec in uno contu-
•caliginoso] loco (// Petr. i).» Hoc dc veteri. Quid bcrnio demorantur; sed cum virtus digne florel, et
de novo? <Agile, ail, pcenileniiam et liaptizelur ej'us opinio suaviler invalescit, annullaliir viiium,
iinusquisqueveslriiminno«iineJesuChrisii(Ac/.ii).» ct quitlquid male est fetidura, evanescit. -CuniSimon
'
Pelro igitur et cj'us coapostolis, qui in Chrislus>i Pelrus sestiva 184 u"orensgratia longe latequeodo-
pfimilus credidcruni, et nonnullis recedcnlibus cum rem suum daret, et novam Jiabendi nii propriuui
illo in suis (cnlalionibus permanserunl; i<lem regulam iarga mtinificeniia promulgaret, nonnulli
'Chrislus lantam maturilatem morum, gratioe suavi- qtti odore bono pasci munda conscienfia volueruni,
talem voiuit impertire, ut certuin sit eos vivendi posscssionibus venditis ad pcdes apostoli cariim
merilo, tam coacvosquam posteros, proevenire.Huic pretia posuerunt (Act. v). Vernm Ananias elSaphyra
ordini nulltis ordo, non apostoio viralius potuit se qui vcnenosa fraude, menle perdita, laborabant, qui
conferre, ut nonnulli ocslimant, non prior, non po- morbo avaritioe tanquam inlcrnis febribus aeslua-
steriorvita et meriiis anleferre; sed odore lam sua- banl, ad fastigium apostolicse paupcrlatis nolentes
vcs, el maluritate fiuni operum lam raaluri, ut eis liberaliter aspirare, ad odorcm verbi hujus coacli
digne satis tarn pracsentes cederent quam venturi. sunt miserabiliter expirare. Sic Pelrus, sic irradiant
Quoscuin ficttsproltilit, non lammalis prseferendos, fratres qtii conveneranl novoflore ullucenlcs coram
quam bonis utique meliores, majores insiar ino«- hominibus lotam domum rrpleantex odorc; tanlus-
tium, meritorura copia grossiores : recte Sponsa que inveuilur rigor in Ecclcsia procpollere, ut nec
invitattir, ul talesreviserediutiusnon postponat,sed D velil nec valcat Simon Magus Petrum, NicolausSle-
otio speciali aliquando proximorum negolium anlc- plianum sustinerc (71). Bontc quidem vineac,quoesic
ponat. Vtill Sponsus ut non diu abscns Virgo, apo- illo tcrapore floruerunt, felices multtim animae quae
stolis adhttc adolescentulissilmolesta, sed gratauter odorem lam proevalidum protulerunt, in quarum
eis loqiiens occultis conferat manifesla ; fidem illo- consortio serpens invidia, fraus venelica non persi-
rum roboret, rudein inslruat inlellectum, affecltis stit, odori salutifero perditorum fetens malignitas
inchoatos promoveat, et ducal ad pcrfectum. Vulf, non resistit. < Non poleranl, inquit, resislere sa-
inquam, Yirginem solltcitudine vigili Jaborare, ul pienliseet Spiriiui qui loquebatur(Ac<. vi).» Nostrae
rudes apostoli, sub vite sua, sub ficu sua caput va- autem nunc vineae, cum dies mali sunt, non medio-
Icant reclinare; cldum transeat pracsens iniquitas, criler hebetescunl, virlus obscurior, amor invali-
cisqtie dies plenius illucescat, unusquisque sub po- dus, meriia ncgligenlius elanguescunt, inlra nostrae

(71) lla coll. 241,550, 561, damnabilem producit
Nicolaum, unum de sepiem primis diaconis, a quo
quidam hoerclicispurcissimi, dicti Nicolailae; fueritno
aulem talis, an non , examinari solel ab iis qtii scri-
PATEOL. CCIII.
btinl in Acla apostolorum', c. vii, v. 5; Apoc. »',
15, proescrtim videatur illusirissimus cafdinalis-
IJaronius ad aunum Domini C8.
11
Ti-23 PlilLIPPl DE IIARVENG ABBATIS BONj: SPEI 524
cmtscientioe clauslra male proficiens niorbus serpit, J , leriri, ut scilicet Sponsusgeret curam, potens impe*
fiirsum flores decolorat dtim in radice tencra nos rcl, lcgem scribaf; proeheat aurem sponsa, diclisor-
decerpit. Nobis igitur Virgo sancla nimis, ut vidco. temperel, amet imperium <usubscribat. Cttm igitit-
demoratur, nobis dormit, vacal sibi, sua requie de- audil Yirgo sponsam diligenlius se vocari, mcmo-
ieetaliir; super loevamSponsi jacens, ejus dexleram rans non tam onus quain honorem, qtio a vocanle
vel i:i
speculatur, noslri forsitan obtivisccns, suarn solius diligit obligari, inlelligii non se Sponso debere
curam agere gralulaltir. Qtiis susciiabit eam? Quis modico refragari, sed iilius beneptacitum semper
dicet ei : <Exsurge, quare obdormis? > (Psal.xuu.) suae salulis meriliim arbitrari. Non enim eam dese-
Quia enim a labore et vigilatilia languor el dcsidia rit, cum ad dandum foris excmplum cocleris
nosremisit, el noslioslisinluetis, lorporem noslrum, lianc invilat, cum suggerit ul ad horam , gra-
iioslra sabbata jam derisil, Virgo plenos foliis, scd ttim itla contcmplandi otium iiiterniitiat; non
flore etodore lenues non revisil, cl jam pridem re- invidct ejus profectibus , cum ab his qui circtim-
visere culpis exigentibus intermisil. Quaesi noslrum slant, cjus operam vult videri, sed eos vult pro-
rellorere florem viderit, senseril ct odorcm, non ne- fircre, qui bona rjus opera dilexerinl ialucri.
gabil surgcre, et impcndere diligcnliara graliorcm; 3 185 Ejus quippe sanclilaiem sic itle intueniihus
et qtisesuisadolcscentulis invcnta est misericordiler vnlt proponi, ui gaudeat illa proposilaui venlis ct
subver.ire, noliis longe miserioribus anipliorem di- lurbinibus non exponi; sic exire ad publicuin, os-
gnabitur niisericordiam impcrlire. Non enim deesl tcntliqiie vult cseieris vcl inviiam, ut lamen illa
cis, quibus el Sponsum suitm videril non deesse, seniial imperantis cura vigili se munitom. IIoc est
quibtis illitts proesenlein graiiam noveiil sic adesse, forte quod dicit : Columba mea, in foraminibtis
nl et odore non careant, ct etimilcm velint proximis petrw, in cavemis ntaceriw. Spoiisam, inquit, volo
nori negare, sed daluni sibi gratis, cseteris iiibilomi- nonnuuquam adolescentulis demonsirari, ut va-
nus gratis dare. Nam qui virtuiem non liabenles, ieanl et gaudeant exemplo ncccssario conforlari;
virluiis speciem sibi sumunt, qtti nou sludenl oliti- sed tamen eam nihilomiuus petroe foraminibiis cou-
nere bcne vivendi graliam, sed proesumunt; odorem tineri, el incursus accipilris, iioslilesque iusidias
Tion suum, sed alienum potius largiuniiir, dum virlu- longius prohiberi. Petra (satis iiotuin esl) Christtis
tis pra'sumploe,poliiis quain assumpioe formam dare dicitur in figura, qtiae ad lactum Moysi virgoe my-
«octeris nioliuntur. Qttse vero virtutis alicujusdoiium sticse percussura, reddit foiitem, aqttam funtlit,
gaudeni veraciter se habere, iJludque non abscondi largo munere dat fluenta : siii male aridus bibtt
sub modio, sed proxinioruin volunl oculis apparere, _ popttlus et jumenla. Ctijtts petrae foramina, Chrisii
si ex eo suam niagis osteniantium quam gloriam vulnera, passio, mors diciinlur, qttorum fides et
inluenlium aucupanlur, odorem siiiini non dare, sed dilectio munimen salufiferum largiunlur; in quorum
venundare verius affirmanliir. His ergo lacitis qui vel inemori diligentia, vel diligenti memoria quis-
odorem vel alienum dare, vcl suitm veniindare con- quis iu spe el silenlio deliiescel, ucc prsescntibus
vincuntur, eoruni faciens meniioitem, qui odorem oppriinetur, nec fuluras molesiias pertimescet. Nec
suum dare,ulflorenles vineac, cognoscuiilur; adeos absurdum aeslinio, si Ghristi foramina, lex et gra-
nionet surgcre Virgiiiem, cura pervigili properare, tia, misericordia et veritas, justili.a et pax, et quae-
etne lardeladmonila, hoc ipsuni diligil iterare. vis similia nominefitur, quae aperla el comperta ab
CAPUT XI. incursti malignanliurii nos tuentur : in quibus, id
isurge , inquit, amica mea, Sponsa mea , el veni, est in quorum digno si quis delituerit inlellectu, el
columba mea, in foraminibus pelrm, in cavernis mace- ad profectum evehunl, cl nocivo eum liberant a
rim. Non sufficil amanli scmel eam quam diligit defeclu. Maceria vero siniplex lapidum congeries
admonere, sed iterat et inculcat, volens eam adex- appellaiur, qtiae instar sepis exiensa caemento nie-
plendum monila non lorpere; et 111corporis nesciam dio non ligatur; sed levi quodam opere ad cuslo-
possit magis [voluntariam proinovcre, sludet eam j, diam compacta vinearum, sepit eas et liberat ab
blanditiis blandisque noininibus demulcere. Quam incursu noxio besliaruin. Hsec aulem maccria dici
igittir amicam, columbam, lbrraosani, cum primo polest illa socielas angelorum, quocjussu Creatoris
Surge diceret, nominavit, ilerum surge dicens, ordinala pridem ad custodiam electorum ; ad per-
amicam ct coltinibam.iiiliilominiistiomiiiaviljSponsae sistendum firmius non indiget legis, non Evaugelii
nomen inlerserens, quod nusqtiam eum supra recolo ligalura, cui confirmata per gratiam conditioiiis
iiominasse, cum tamen inveniatur aliteream soepius priinae sufficit quadralura. Cujus caverme et in-
appellasse. Quia Sponsse amaiui otiuni el Spousi ternae vclut iiiaiisiunctilse vel recessus, quos pa-
amplexibus inhocrere.iiil durius qtiam ab illo menlis tenles invenil quisquis digne viueas fuerit intro-
aciein ad actus ptiblicos retorqitere, cum eam Spon- gressus : cura el dilectio sunl, quas hominibus an-
sus monel el iterat ab eo quod plus amal paululum geli videntur exhihere, quos columbarum similes a
removeri, hoc illi nomen objicii qtio eam novit ad nialignis volunt incursibus prohibere. Virgini ergo
obctlieniiam plus teneri. Videntur enim Sponsus el quoe ad revisendum florenles vineas invitattir, ut ud
Sponsa <|iiodamsacrovelsacralomysterio sic vinciri, horam postponens otium, moruin forinam inluen-
-Luuc isle illi terniinum ponere quem non liceat prae- tihus largialur; ipse qui iuvitat vilse foramina el
525 COMMENT.IN CANTICA.— LIB. III. 525
cavernas niaccvioe pollicelur, ul columba tali Irela .A adjiciens, ejus sibi faciem vull ostendi, forle scire
pracsidio, fiducialibus cxpieat qtiod jtibetur. Tu, ait, curiosus, utrum possil qtiid in ea reprehensibile
cujus vacare el videre devotio mentis ardet, surge deprehendi.
el propera, nec limor aliquis te retardet, quia, elsi 186 CAPUT XII.
aniraus ttuis secrclo inhians pttblicum velttl odit, Oslende mihi faciem luam, sonet voxlui in auribus
tion esl lanien cur limeas, qiiam in suis petra fora- meis : vox enitn tua dtdcis, et facies lua decora.
niiiiibtis jam custodil. Bona pelra, quae manu sol- Posfqvam in cavernis maccria?, el in petroe forami-
licila fodienlium aperitur, quse aperta fodienti mu- nibus Virgo esse dicilur et columba, eestimo non
nimeii salutiferum impeititur, quam etr Sponsa non tam gemens, qtiam securo munimine loetabunda;
fossorio, sed desiderio meruit aperire, et inea non admonetur ut faciem tantis beneficiis enulritam,
fallacem fiduciam, sed fidam custodiam invenire. Sponso videndam offerat, decoris sui merilo concu-
Ipsa quidem laboris dcgcncris impaiiens lerram fo- pilam. Nihil enim jam irt ea Sponsus oeslimai fcsi-
dere faslidivit, faslti vigens laud-abili, non immerg1 dere, quod oblalum inluenii debeat displicere, cuin
lululeiiiis desideriis appclivif; sicul iile nequaai secura mente vclul jugi convivio facies hilareseat,
scrvus, qui acceplo Domini lalenlo nimis sollicitus ' cl iilius inlerna puritas in hujus superficie mani-
dc jaciura, fossa humo illud operuit, nec reddere D festius elucescat. Quod innuens Satomon : «Ani-
voluibcum usura. < Abicns, inquit, fodit in lerram; mus, ait, gaudens, setatem floridain facit: <spiritus
et abscondit pecuniam dotnini sui (Malth. xxv); > tristis cxsiccat ossa (Prov. xvn). > Cum ergo tri-
et infia : < Tinieiis, inquil, abii, et abscondi talcn- slilia langucl aiiimus, niens segrcscit, coiiseqticntcr
lum luum in lerra : ecce habes quod luum cst siccanlur ossa, facies conlabescit; deformitalis con-
(ibid.). « Longe iste fclicior si labori huic opcram scia exire ad publicum erubescil; ct, si forle optat,
uon dedisset, si lerram lutulentam molti ncgligentia a diligente videri periimescil. Virgo auiem cujus,
non fodisset ; si avaro domino, duplicato fenore si qua fuit antca lurpiiudo, cujus jam gaudet ani-
grafius respniidissel, el abscondi sic in pelra, non mus, floret conscicntioe pukhiitudo; attdita voce
in cxteriores niitti tencbras meruisset: « lniitilem, Sponsi, pallio se degeneris verecundiocnon obducei,
iiiqiiit, servum ejicite in tcnebras exteriores (Matlh. sed oslendet formam suam, qttse nimirum rn facie
xxv). > Denique illi qtii foderunl maiius et pcdes plus elticel (72). Adam peccaii conscius ad tristes
Cltrisli, lalusque laticea foraverunt, nonnisi lerroe• tenebras mox recessit, trisli deformis facic Dco
dediti ad pclram solidatn non vencriinl; moliioribus vocanti obviain non processit; scicns maculas sor-
inlioerenles, mersi negligentius in profundum, man- dium quas trislis culpa inlulit faciei, non placi-
tlatum primum ncscienies, non lenueriinl simile vel luras Deo qui amalor legitur speciei. Facies vero
secuiidtim. Virgo ergo, elsi ab ulero factum carnem Virginis qtiam sibi Sponsus tam sollicilc vult os-
optime Verbum novit, tamen secundum carnem, lendi, sciens eam non sordcre, non lurpitudine sor-
cjus cxcellentiam jam non novit; sed in petra exal- dida repreuendi; ejus est conscienlia polleiis qua-
talur, supra petram solidam pedcm ponit, in pclroc dam gratia singulari, cui proeferri nulla, non deni-
foraminibus columha nidificans, pullos ordinat ct que polest raulier altera cooequari. Hoec enini et
disponil. Stipra petram, vel potius in pelra; fora- olium quoerit ardentitis, ct invenlo novil suavius
tninibus consituta, rapaces vital impctus, ab insi- coetcris adgaudere, et injunctum negoiimn eo sa-
diis manet luta; stans in ore foraminis gaudet flo- nius quo patientius suslincre; nunc per istam, iitiuc
rentes vineas inttteri, et, ut magis proliciant, ab per illara semitam claudicare nescia, sic incedeus,
eisdem sustinel se videri. Digne ergo eidem Virgini ul r.urrat ad mandatum fines sibi positos non excc-
cavernae macerise non clauduntur, sed recessu pa- dens. Cujusmodi conscicnlia niliil nisi Sponso fi-
tulo ad capiendum eam lalius diffunduntur; el pro- ducialiter se osteudit, quae ad voccm imperaniis
"identem vineis, sub divo, laborare aestu rt pluvia quidquam sibi proprium non allendit; diincullalo
non permittunt, sed circumstanles angeli curara D proposila cxctisaiionis pallium non oblcndit; sed
ejus agere non omitlunt. Denique ab autiquo in hac quidquid ille imperat, isla cxlensis manibus appre-
maceria cavernae paluerunt, ex quo indeangelilapsu hcndil. Ilanc aulcra faciem signanler Sponstis os-
perdito corruerunt, quas prudens arcliilectus ex lendi sibi poscit, qnia neque Yirginem, nec alium
eisdem Japidibus noluit rcsarcire, sed loco deciden- quemvis hominem nisi per.faciem rccognoscil; et
tium, gratia et merilis homines inlroire. Et quoniam quo eam lersa fuligine viderit puriorem, eo gaudet
inlerrupla maceria exspectat per homines resarciri, se habere notitiam illius ainpliorem. Quia tibi da-
nulli quam Spousse amplitis diligit aperiri; omncs- luin est bonis mulliplicibus praeeminere, volo ex
que suos aditus, onines illi excril aperturas, ut li- perceplione proescnliura lalem fiduci^m le habere,
bere virgo inlrocal quascunque sibi viderit profutu- til mihi non formides facie ad faciem apparere,
ras. Cui in foraminibuspetrse et incavernis maceriae conspicuam meo conspectui luam conscienliara
refugium sic habenti, hoc munitse proesidio nullos exhibere. Quae cum se mihi quo purius, eo securius
nialigiiantiuiii impetus jam linienli : Sponsus ioqui osientabit, consequeiiler cl vox lua meis in auribus

(72) Respicit ad id quod dicilur Genes. xxxiv ante finem.

527 PillLIPPl DE IIARVENJSABBATIS BON/E SPEI 328
personahit; qnia praosenlala facic os tuiim nicrilo ^ lamen el facies tua oslciidittir, qni inimcra mea
jam non ciaudis, scd crumpit confidcntcr graliarum nequco non videre, el vox mcis snnal in atiribus,
actio ct vox laudis. Visa enitn facie, privilegio gra- cui eas digiium arbitror adltibere. Ut auleni proc-
tiae lani scrcna, iulra claustra silenlii jam non se seniia Virginis circiimstatitibus itoti essel oiiosa,
continet vox atiicena ; sed ul facies visui digne cou- sed digne iulucntibiisadolescenlulis fiercl fiuctnosa :
spicabilis ct dccora, sic vox audifui suavis rcddittir ab eis Sponsus voluit qnseqiie uoxia rcmovcri, ul
ct sonora. Qttoceniin Sponsum adliuc imperfcctioiiis cain reviseiilcm merercnlur fiucltiosius iiilucii.
inerilo vel timct vel offendit, ct ideo poslulanli aut Ideo addit: Capile nobis, clc.
forfc rccusauti sectiram facicm non ostendil, liiijus CAPUT XIII.
vox in illius auribus adbuc salis consona non crum- Cnpile nobis vttlpes parvutas qtta: dcmoliunlur vi-
pit, sontiin citjtis, ne dulccscat, aversa facies inler- tteas ; nam vinea nostra floruit. Quos, nisi canes
rumpit. Yocem cigo Virginis Spousus in snis au- sttos, viiletitr Sponsus ad capiendum vulpes parvu-
libtis vull sonaic, qtiani iiiinirtim iiivenilur dulcedn las iuviiarc, nc bcstiolse seduclrices inlra vineas
nimia coinnieiiilarc, quoe suavis et jiicunda soni acdeanl latilarc, quas in abscnlia cantim invenimi-
consonanliu dulciotis, inter voces sonal iiiulierum, lur rodere, laedere, demoliri, ul sit ncresse cancs
sicut inlcr sli-C[>:lnsanscrum vox oloris. Nulla B ad capieiidtim eos sollicilos inveniri ? Eos itaque
quidein jiiulicrtini sic iiianus cxerit ad proecepia, Sponsus, quos custodiendis vitibus jam pracfccil,
nullius coiiscqueiiter cxsullalio vel confessio sic ac- qttos pnclatos Ecclesiis venandi qmeqtie noxia gna-
cepla; nullius facics tanla conspicuat grafia vcl de- ros fecit ; moncl ul vigilcnl, ct imlagine sagaci fal-
corc, ct ideo vox ntillius mclodia personal dul- laccs bcstiolas pcrscquaiilur, iiisislanl, nec dcsi-
ciore. Yox, inquil, tua dulcis, el facies tua dccora. Slant donec capianl quas venantur. De qualibus per
ldco, ail, vocem tuain auris mca siitti palulo vntl Jereiniani : « Miitam, .inquit, vcnalorcs mtiltos el
audirc, quia illa istam sono invciiitur consono deli- venabuntiir cos (Jer. %\i\. > El in psalmo : « Liu-
nire; cl cujns visa facies lanlic placct mcrilo spe- gna canuiii luoruin (Psal. LXVII).> Isti cancs quiiius
ciei, vox graiiani accumulal pncvisac consona faciei. jungcrc Sponsus voluit noslii curam, inclioaulibus
Bontis ordo, ul primuin itilernsc facies coiiscicnlioe nobis asiaut, arcent dispcndium vel jaclurain ; iti-
dccorctur, ct sic vox digne souans coinmendabiiis stanl sollicitc til in orlu ipso mala nobis ininiinciv-
prscdiccttti', <;uia cujtts ob liirpitudinein adbuc os- lia jam faccscant, aiiteqiiaiu ncgligenliae vcl iguo-
tendi facies non nierelur, ejnstleiii lans vel doclriua ranlioc nostrse duiius adiucrescaul. Nonnunqiiaiii
dulce satis sonare 110:1videlur. It ftirlc cujusvis on5iiiprocscns nos conversatio s&creiioribus graval
facies in silctilio nonnullam habel gratiam cl lau- ctilpis, inollis quarum sctltictio lalcntcr se irigeril
datur, cum iltc scilicel jttslc vivii, nec facultas instar vulpis ; cl per anfracltts cxeos discurrens
suppetit, vcl necessitas cxpetit ttt loqtialnr; ciim stibdolc, vult ucseiri, cl nos ntalc providos eo licen-
Dco secrelius munda cordis facie sc praesenlal, et tius, qtio laicnliiisdeinoliri. Ciimque majores nostri
hoc ipsuiii cxlcrius vocis prneconio non oslcntat. sua coiiveiiiiinl nos doctrina, cruditiiil nescios, de-
Voruni nunqiiam proficit, el noniiunqiiam ofiicil vios argtmnl tiisciplina ; oslendunt unde lentalio
vox clamosa, si non atilecesscril vocem facies spc- veniciis quo procedat, cui siiggeslioni quae demo-
ciosa, quia ct iu ore pcccaloris non est laus, sicut liiio vel quoetleniqtie niors sticccdat: cum reccnies
legilur, pretiosa, ct cum odio disciplin.-e narralio morbos lingua ccnsoria reprehendunt, velut caues
•jusliliic esl iiihilominiis odiosa (Eccli. xv). Virgo providi vulpes in nobis parvulas dcpniientluiit.
vcro qttoe niajorcin coeteris ducilur atl profecluui, Uiide el qui jubentur hoc agere solliciiius et uou
quain Sponsus et filius duci voluit ad pcrfectum ; et curaiH, qtti vcnari pigritantes soinno snam uegli-
facie dccora floruit, miram proficiens in virtulem, genliam conligurant : pcr Isaiam veltil pcr cancni
et doclrina exeniploque insonuit, digne audientium altcruin vocanlur < canes muti (ha. LI), » dormien-
187 au"saltitem. Iiiterna cnjiis facies noliis, ho- D lcs et ainaiiies somnia, loco vigiluni constittiii. Et
diequc ostendi appciil, dum ncs amal, dutn exemplo niniiiiini nobis quoque incuinbil nitillo aiuplius ca
nos admonet, nobis loquilur, nobis claiuat: in ulro- cura, utsciliccl inveniri studcaniits eadem vigilcs
que stndiosa nobis cousulit, nobis favel, sui jara in captura j et in nobis ipsis vulpes indagine sol-
non sollicita, nobis irepidal, nobis pavet. Quod si lcita perseqiiainur, donec earumiatebras odoralu
rtoster caligal oculus, el aiiris (ul aspiduni) obsttr- vcnaiorin prtidcntcr asseiiuainur. Quo cum veiie-
descit, ct si nobis abscoiuliiur illius facies, vox riinus, raala morbi semiiia, duin nova siini, juxla
vaucescit; niliiloinimis tameii in octtlis Sponsi decor poctani (75), opprimere ; et ad petram parvulos
Yirginis el iiunc et tunc crcdilur iloruisse, vox tau- nosiros, juxia Propbetani (Psal. cxxxvi), debcmus
dans et cxsulfans in eisdem attribus dulciter so- aliiderc ; ne vcl obducetitc ignoranlia, vel ahdu-
ntiijsc. Idco fnrle sigiianier ait : Osiende mihi cenie negligenlia erroris dcvio scducaniur, el iu
(nciem tttam; sonet vox lua in auribus meis. Elsi, lapstts moiTifcros, et lentatioiiuni laqueos indttea-
ail, facicin videre volentibus non oslendis, si atires n.iii'. Noiiiuintpiam enim teiilalio sttbdola, vel
obiiirauiibus votis beiicfi.ciuinuon iiv.pcntlis, niilii liullmu vti iiiiiiimaiiise nicntiiur, aniuioque ncgli-
(75) Gvkiiuiu.
323 COMMENT.1N CANTICA. — LIB. III. 550
genti, frauduleiilo lenocinin sic blandittir, ul cum A scentulis sive aposlolis mu'ta cura, quorutu con-
aiintillcl sive attemiet quod in abscondiio concu- versatio sibi quidem esl plurimum, mullum coe-
piscibilitcr proosentilur, conlemni postmodum fa- leris profulura : a quibus angeloruni sotlicilndo.
cial quod ci aclualiler consenlilur. Cuinque meris praecipilur diligenter arcere nocilura, hoc studio.
seducia diligcnfi salis oculo non attcndil quomodo vcl rair.isterio lam Sponso quaiii Sponsce non mc-
serpil cancer, concepta nerjuilia quid intendit; vui-* diocriler placilura. Quihus loquens Sponsus ait :
peni, qtioe anie parvula, intulit se lalenter, non Capile, etc.
parum nocuisse, dcmolitio ipsa vineae indicat eyi- CAPUT XIV.
denlcr.iliijusroodi ergo vulpeculas qtioe se meiilibtis Capile nobis vulpes parmdas quce demoV.unturti-
iiostris ingcrunl fratidtilcntcr, jubcmur altendcre, neas. Vos, inquil, angeii quos non caro boiiiiiiibiis,,
venari, capere diligenler, nlquod priino latuit vclut non cttlpa malis spiritibus pares fccil, qtios a facie
in conclavi, sub pallio rjvercnler, ertimpai et pro- Cenditoris superbia vel inobedienlia non projecil ;
deat, et se landein cslendi gaudcat iiiipiulentcr. qtti inanctis, ctpermanetis mecum ab initio in per-
< Lseianttir iiontitilli, nt scripiuiii esl, cmn male peluuin ut sodalcs, accepta simililudinc gloriosi,
fecciinl : el exsultanl in rcbus pcssimis (Prov. n). > lion aderna magiiiiudine cooequales ; nobis, id est
Sed nonnulli aiunt (si tainen audiium memorioe B inihi et Sponsoenupiias cclubrantibus volo sedulos
veslra diligentia coinmendavit) quod prasens liic vos adcssc, quidquid obnili nitilur, incfiicax et in-
libellus qtiem Salomon, ul ante dicluin esl, in nio- yaliduin pcr vos esse. Koniiulii quippe ciiin aperta
diim dramatisprdinavit (74), verba in se conliiiet violenlia, plano tramite j'am non currant , coecis
nonnisi qualuor veluli personarum, quoe de anioro aiifraclibus illabenles , veueuosis fratuiibus insu-
nupliali, de spiritali loquuntur castimonia ntipiia- surrant; el iletrabentes Virgini, ejus resistere vo-
rum. Sponsa eiiim et adolescenluloe, Sponsus ct Itiiitaiibiis elaboranl; dum quod aslruit illa de Cb.ri-
sodalcs Sponsi, velul personoe qiiattior inducunlur, slo, dolo dissuasorio dccolorant. Disstiadcnt ne vel
quoe ad lexendum drama velttt de sccnts ad nie- occulfa CbiTsti dirinilas fidel oculo videalur, vel
<lium dcducttnitir , ut ab ipsis atl ipsas invLem qtiam fidcs vidcrit, ne firmitcr animo diligalur ; et
188 sernio fiat, et sermone vicario dramati cpi- iiiculiunl dtirtim ignorantioe vcl linioiis rolaplmin
llialamico satisfiat. Sponsus .ergo qui supra nunc negatiuis, vel iiiseriint aniorem visibiliiim, fidem
Sponsoe, nunc adolescentulis est loculus, et quod invisibiliuiii negiecttiris. Qtti sunl isli, nisi ncquam
Sponsoe congruit, grata diligcnlia prosecutus ; liic doeinoiiesdocii malitia, pleni fraudc, qtii itiliil san-
ad sodales suos serinoneni convertere jam videlur, ctuin diligunt, nihil appctuiil dignnm laude ; quibtis
Ut assisteiitesiiupliis, ad capturam vulpittm exlior- ^ cum deesl violentia, adest amor el pcrifia sedti-
ietur. Sodales auleiii Sponsi sanctos angelos dicuut cetidi, et juxta quemdar: eihnicum (75), niille artcs
esse, quos niinirum proescnlibus constai nuptiis ct eo amplius sunt nocendi? lsli artis mirse verstt-
interesse, sicut nostis Gabrielem ad Virginein in tia, non jure poienlioe, ncn virunis, seducunt Jti-
principio inissuin csse, el lam illum, quain cseteros datn iscariot avartim pecunise magis quam salulis;
hominum minislerio non deesse. Itt his qiiidem et ne inagistrum diligat ; dolo mul.iplici dissuadent,
nupliis Sponsiitn rion mediocris urget cura, ut pro- eumqtie reum odii proditorcm fieii persuadenl.
videal Virgini, sibique assisleniibus prorutura, ut < Cum misisset, inqtiit, diabolus in cor ut traderet
Virgo prius el cxcellentins thalamo gaudeat nu- eum Jtidas Siraonis lscarioiis (Joan. xm). > Isti.
pliali ; secuntlo, adolescentulae non careant profeclti Petrum Simonem qui pattlo ante sortem se promi-
spiritali. Adolesceiiltilarum nomine ionge supra seral ad conslandum, timoris tonitruo paulo post
dictum esl aposlolos virosque aposlolicos figurari, couciitiunt ad negandum ; et inlra besliarum fauces
qui Mairesn Sponsi Virginem afleelu pedissequo subdoias negalor subitus deperisset, si non eiMa-
videnlur specialius comitari ; dum ejtis paiTum gislri miserentis potens oratio subvenissel: < Si-
adniiralione sedula, lide solida diligunt venerari, y. uion, inquit, ecce Salanas expetivit vos, ul cribra-
ejusque fecundilaicm, pariendo quoque, non coitu, ret sicut triticum ^ cgo autcm rogavi pro te, ut
sed spiritu lilios imilari. Quos paslorcs el doctores iion deficiat fides lua (Luc. xxn). > Nec solum anie
vullSponstis supra posse nialignoruin incursu spiri- resurreclionem Chrisli apostolorum nuraerum vcr-
luura iion gravari, sed benigno aiigeloniin aifeclu sutia nialignanliuindeciiiTavit, sed et post resttrief
ct palrocinio liberari, ut in flore primi lemporis ctioncm cleclis diaconibus laqucuni proeparavit, iii
fraude vulpiuni vinese non arescani, scd bonorum <|iiem, ctsi Slephatium plenum fide et spirilu, vel
cura spiriiuum ad fructum serolinuin invalcscant. quinque reliquos non iuduxit, seplimum tanien ad-
Bonos ergo spiritus, qui in hoc epithalamio sunl vcnani Nicolaum ad novam hoeresim introduxit.
sodales, essc Sponsus monet sollicilos, ad profecttts Frauduleiilain quorttm versutiam recte Sponsus
lendere nuplialcs ; eis aslare propius, eorum agere vtilpium nominc dcsignavit, cujusmodi animalia
digne curani, qtiorum Yirgo sollicita nori vult cxfer- niultis lialura viribus non armavii, scd tanta catli-
biinimn vcl laesuram. Esl enim Virgini de adole- ditale, lanlo ea-munivil fratidium refugio divcrsa-
. (74) Yidi! supra in initio, anle explic. capit i Can- (73) Ovidium,
lieeruui.
531 PHiLIPPl DE HAHVENGABBATIS BONJE SPEI 532
vitm, ut dicantur in Evangelio mulliplices in nobis A , ore libero riequam spirilus debacchanlur, sed po-
habcre recessus fovearum : < Vulpes, inquit, foveas strema eorum insolubiliier alligantur ; et cum in
habcnt (Luc. ix). > Ilabenl doemoncs recessuS alis- fine rerum interdicilur eis possibilitas soevieniU,
rontlilos, ct Ialibula lenebrosa, habent discursus igne meriiis reddiio, urget eos labor indeficteris
invcsiigabiles et vestigia lortuosa ; adeo ut simplex paliendi. De qtio in Evangelio i i Igncm, inqtiit,
quisque ad invesligandnra ea non facile pedem mit- selcrnum, qui paralus esl diabolo el angelis cjus
lat, curn ea videre aut non possil, autsi forte vi- (Matth. xxv). > Et Paulus : < Cujus, ait, coiisum-
derit, raox amittal. Aliqtiando vutpes, r.um videmr matio in combustionem (Hebr. vi). > Interim vero
cam famis necessitas perurgere, ad rcfugiura framiis dum adhuc illa consummatio diffcrelur, dum po-
ctirrens, fingit morluam se jacere; et cum aves strema combuslio colligatis nondum vulpibus infe-
acct-sserint, speranles pastum in cadavere mortuo refnr ; sodales suos Sponstis, id est bonos angelos,
se habere, 189 '"a ral>> 1 improvidas, gaudcns vi- vult diligenliiis admonere, ut ad capiendum malos
cloriam de viventibus obtincre. Sic ille nequain vclint ditigeuliam adliiberc. Quia enim homines
spirttus qui semper invenitur nostram perniciem impiignali a dsemonibus repleli rauliis miseriis uon
esurire, cum apertis non polest rclibus pennalos subsislunt, si spirilus adininistratorii noeenliuin
qitoslibet irrctire (sicut enim Scriptura meminit B I insidiis non resistunt; accedunt boni, el malorum
(Prou. l), et aflirmal vcrilas expertorum, fruslra fraudulentias deprehendunl, deprehensas, homiui-
rele jacitur anle oculos pennatorum) fingit sese bus (ul sibi caute caveant) praeostendunt. Ad ltoe
iuoiTuiim, et adverstts jusios penitus nil valere, quippe Iioniinibus adminislratorii spirilus sunt proe-
<edit, et velut jam roncedit illos ad bona quoe vo- lati, ad hoc illorum curoe et cuslodioe tlepuiati;
luerinl proevalere. Qui cum slare se oestimant qttasi ul quod illi non praevalent iialura cl negligentia
deinceps non casuri, profeclu diutiuo congaudentes lardioies,isti,quos lam natura qitam merifum lcnge
nsii plurimo jam secttri ; accedunt nonnunquain reddidit acriores, prsevideanl, proecaveant, prsemo-
ad hoc mundi moiTicinum, appctentes paulo immo- ncanl homines, el adjuvent ad cavendum; nequando
deratius transilura, nil credcules inesse noxittm, inimici exsullent cl insullenl, et dicanl: Praevalui-
sed magis usibtis r.ecessariis profulura. At ille ue- mus ad nocendum. IIonio quidcm infirmior parare-
quam, tenens inemoriler ne tangatur moriicinum vel reparare voleus internoe mcenia sanclilatis, re-
lege pristina probiberi (Levit. n), vidcns juslos, legis staurare Hicrtisalem, resarcire interrupta olim di-
scriplae rcos vcl ad luodiciim jam lcneri ; incaulos rutsc civitatis; niultos habcl qui iinpclunl et iinpe-
tcinporaliiim appetitus esse judicans sui juris, male diunt laborem iinprobiim sic instantis; qui cuin
s-ubiio reviviscens , manuni fortem injicit avibus videnl, invideiit, et ut minus, derident vigilem in-
perilisris. Sic iiiinirum qui capere se putabanl, et Stantiam laboranlis. Qui, quando attcndunt per se
iii suk rapfa usibtis retorquere, iiiveniunlur capi, non proevalidum ad strucluram, vix iliaeso vestigio
et vivmtcs inortuis subjaceie, quia, dutn culparum evadere irrisionem hostium Vcl pressurain ; incboa-
niorli'ina vivi paulo iucaulius coucitpiscunl, in vi- tum optts desplciunt, nec posse duci assertitil ad per-
voruro perniciem , illa vclut morlua , fbrtiier el fecium, sed derisorip saltu vulpes transiluras levi-
veraciter reviviscunl. Samsou ilte prudentitts vulpes ter iiuperfectum. Uude apud Esdram Tobias Ainuia-
exsecrans fraudulentas, vivcntes apprcliendit, nec niles : « Si asceudcril, inquit, vulpes, transiliet
niinus lenuit quam trecentas ; binasque simul alli- niurum eorttm (.lapideum (// Esdr.w). > E1 sttbdi-
gans, liberis capitibus , vinctis caudis, supposito lur: « Audi, Deus noster, quia facti sttuius dcspe-
caudis igne, mysterium lexuil dignum latidis (Jiulic. cfui, ne opcrias iuiquilalem corum, el pecculuru
xv). Samson iste prudens, qui et brachio dicimr eoriiiu a facie lua non dclealur, quia irriseruut
csse fortis, qtti prudenli fortiludine ahstulisse cre- oedificantes (ibid.). » Yidetis nequain oemulos labo-
diturportas mortis; hujus.de qna sermo est, no- rem sedificantitim irridere, et illis proficienlibus de
stroe Virginis est dileclus, quem Deum et hominem ,rj fuluro saltu vulpium jam gaudere; quorum deiisui,
verax lidci praedicat intellectus. Qtti non unam, vel praesunipto jam salfui ad plenuin illorum infir-
non dnas lanlum, sed trecenlas vulpes pariter ap- mitas non resislit, si eis laborantibus angeloruiii
prehendit, quia omiiem maliliam omuitim maligno- solers custodia non assislil. Quia igitur in restau-
rum spiriluuni depreliendit; sic homo ut et Deus rando menlis aedificiojustorum seduliias ciaborat,
allendit omnia circtiinspecte, nec apparet ejus cou- ct opus inctioatum nonnutiquam irrisio vcl oppressio
speclui quidpiam imperfcctc. Centenario, sicut uo- nialigiiaiilium decolorat; sodoles sttos Sponsus mo-
Slis, qusevis perfectio figuraliir, et perfectio centena net iiistjnlius el instigal, quortim cura valentior
triplicari non incongrue iiicnioratur, cum propter fraudulentias impugnanlium pleuius investigat. Vos^
id qrtod maligni spirilus nobis vel tenuiler suggcs- ait, qui potestis invidorum spirituttm versutias visu
serint in affectum, quod verbo, qtiod opere qtialem- agili prscvenire, capite nobis vulpes, quse sc pulant
cunque iraxerint ad eflectum, omnes iltos judex iste niurum scdilicantium transilire; ne, quod illi aedifi-
severior unca manu colligit ad perfcctuin,' rt oiiini- cant, islarum saltus dedecens inhonoret, vel, quod
btis ignem parans, irahit cunctos miscrabilem ad civitas reformalur,' quxvis hostium 190 fraudu-
«Sifectum, Et quidcm nunc tanquam solulo capUe, lenlia dccolorcl.Quidicunl, aillsaias, <aiiinise mex :
S33 COV.UENT. IN CANTICA.—LIB. IIL 53i.
Inciirvare, nt irnfisi.imtis (ha. LI). » Qno contra ct A senserint angeli se pracesse,.el <le ilfis cogiioveriht
Nahum propheta : « Non adjiciel, inquit, ultra, ut Sponso veraciter curam essc; eos noliint ncc suf-
pcriranscat in le Bclial (Nahum. i). » Quis dabit ut feriint terrae deditos vuJplumparles esse (Psal. LXII),
in nobis utlra Bcliat non adjiciat pertraiisire, nec sed procnionent et adjuvanl illaruin fraudibus hoti
opus aedificii vulpcs habens contcinplui transilire; subesse. In hoc ergo terop.re vulpes non immerilo
nisi sodales Sponsi, qui maiidantur in hoc homini- parvulse pcrhibentur, dtini facile a rapiria angelo-
btis subvenire, et sallus vel assullus dcrisorios pru- rum ininislerio proliibenttir; quse, cum fiiiis tem-
denli vigilantia proevenire? Capiant igiltir nobis porum venerit, malitiosius j'am grandescent, cum
vulpes, dum parvuloe et adhuc invalidoe videnlur scilicet virihus effrenatis, ad socviendum[quo bre-
inveuiri, nc grandescant et transcanl murum, qui vius, eo liberius incandescent (Apoc. x~s). Timc
parvus polest facile transiliri; cujus si parviiatem solliciludo angelica velul non suflicicns, ad majV
nalfu Iibero conccssoefuerinl- experiri, proficicnles rem illas audientiam provocabit, et ipse noster
in pcjus, nostras festinabunt vineas demoliri. Qme Satason igne supposilo caudas omnitim alligabit; et
ctim florcnt cl ad fruclum aestiva sperant lempenie in messes allophylorum feslinabit immissio viilpium
promoveri, necessc esl vulpeculas inde longius re- ilesoevire, ut lam isiarum quam illorum opera uuo
•moveri; vel digiia prbvidenlia sic earum fraudulen- B mereaniur incendio depcrire. Ncquam enitn tunc
lias deprchendi, ne (etsi velini) valeanl habcre in spiritus igne peremplorio, sed non consuraptorio:
proficienlibus vim nocendi. dcperibunt, homines qtioque mali inorle nihilomi--
CAPUT XV. ntis inimorlali miserabilitcr interibunt; illi poste-
Nam vinea nostra floruit. Qui paulo anlc (vineas) rioribus insolubililer colligatis ad libertatem nequi-
consequenler (vineam) nominat singulareui, ctiin lise non redibunt, istorum velut allophylorum mes-
potius de numero singulari solcat iiiimerando fieri ses, lam opera qtiam cl operutn spes pcribuni. Quod
iransiliis ad pluralem; per hoc iiinueiis quod a»i- quia procul a vineis sua Sponsus benevoleniia vult
mas quibus dare Sponsus vilam voluit salulareoi, afceri, et angelos ad arceudum illud, dum lempus
iinione fidci et consensus, in cccium redigit poptt- cougruit, adhiberi; Sponsa gaudel et eo magis
larein. < Nos, inquiiiiil, populus ejus ; el oves pa- anianli Sponso modo simili ililigit respondere, qu<V
scuoeejus (Psal. xcix). » Et dicunt se (populuin) ut cum proniorem erga suas videt adolesceutulas se
videi singularitas commendelur, et (oves) se appel- habere. De quo subdil: Dilcctus, elc.
laut, ul miiltoruin divcrsitas demonslrcliir, qttia CAPUT XVI.
inullos vel in fasciculum vel in manipulum uiiilas Dilectus mettsmihi et ego illi qui pascilur inler lilia,.
colligil opportuna, unitmque reddit populum untis donecaspiretdies,et inclinenturumbrm. Quidsibi vull,
Dominus, fides una. Ul aiiiem expressius htijusmodi quod cuni de dilccto loquilur hic dilecla, ejus hscc
vidcalur unitas commendari, in eis quos aposlolos locutio vidctur aliquatituliim imperfecta ; 191 ncc
iu uiium Cbrisms votuil congrcgari (Act. iv), sic in ea sensus plenior invcnilur, si non ad invenien-
amor simul omnia possidendi longe fecit quidquid dum foris aiiquid subauditur? Quid aulem verius,
obslitit iiiiporCiiiiuin, ul anima cunctis una, et cor qiiid ccrtius velit ipsa qnsc loquilur subaudiri, fa-
csset oninibtis iinuni (Acf. u). Isla lorte vinea spe- cile, ularbilror, non potesl ad liquidum inveniri, ab
cialiter tliciltir floruisse, cui die quinquagcsimo his proccipuequos conslal mentis caligine proepediri,
6tiuiii Sponsus legilur spiriium infudisse ; qtioenovo nec sibi Sciipturartim occulta mcrentur aperivi, qnia
divcs nttincrc, novoc fcrvens amore sanclitatis, crgo leiiuis intellectu, merilis non abundo, supple-
novos et inaudiios protulil voluiilarioeflosciiiospau- nienliim verbi liujus ipse mibi el non alius sic abs-
pertalis. De qua proedictum est: « Yinea Domini condo, ui ct Ioquentem non arguani et ejiis verbuni
Sabaotli domtis Israel est (ha. v). » Recle vinca sensu dcvio non infirmein, dum si quid illic dixero,
Domini Sabaolh uiiros florcs proferens, fruclus seque magis conjiciam quain affirnieni. Paulo stipra di-
inirabitcs prolatura, domus lsrael appeilatur, caeci- rj censVirgo: Dilectusmeus milii, addidit: < loquilur, >
late procul dubio non obscura, domus spe Deuni el <Dileclus, inquit, metts loquilur mihi; » nec vi-
videns in praeseuli, postmoduii) revisura, mullum delur ca conslrucfio subaudilioiiis nubilo circum-
gaudcns ea fide, specie plurimum gavisura. Inlra venta ; quoe insliucta partibus necessariis, planu
liujus septa vineacvulpes decel parvulas non adinitti, sufliciens esl iiivenla. Nune vero dicens : Dileclus
vel, si forte admissse fuerint, manere diutius non meus mihi; non adjunxit, quod vcl facial ut loqua-
permitti; sea cum Ananiam el Sapliyrain (Act. v) lur, ut quid horum subaudiri vclit, dubium relin-
adhuc male leneros occulta fuerint avaritia demo- qtialur; et quo illud inccrtius, eo conceditur cuivis
litoe, capi eas citius, neproecdant el expleant frau- liberius inveuire, quidquid praesenti loco licenler
dis malitiam coiicupitan. Sodales enim Sponsi Pelro viderit convenire. Denique amor inlemperans sua
fideliter assistenies, et occultum morsum vulpeculse ipsius vix suffereiis incentiva, veroa sacpenon inve-
in falsis fratribus ostendentes, non permittutit in nit alTccluum suorum plenius expressiva; el ideo
reliquis venenosas illius lendiculas passiin lendi, npnminquam invenitur ejus locutio suspensiva, aui,
dolentque seductrices suuui frangi proposilum, suas ut dicam amplius, brevi supellectile defecliva. Cutii
fraudulentias depreliendi. Quibus enirn ad salulem enim ad id quo sesluat, toto desiderio se extcndit,
535 PHILIPPI DE IIAR.YENGABBATISBONJE SPEI 536
itli solilenentlo inhlans, cuncta reliqua parvipendit; tA quse, cum adhuc aresceret, emilur vel redinvilur
el si forle verbum de illo facial, tempus, nioduin, came nostra, cuui j'am florens diligilur, signanter et
ordinem non attendit, et dum modo tolum deside- dicilur esse noslra. Si palriarchae olim quosconstat
rct, verbo totum exprimere non contendil. Iiide illa post invicem uno palre, licet, sicul meminislis, non
iu Evangelio, sublalo quod amabal, nesciens nisi omnes genitos una malre (Gen, xxix, xxx); dicunt
flere, solum tenens anirao cujiis septilcrum dolebat de penullimo Josepli, < Fratcr enim et caro nostra
vacuum apparere, videns qnemdam subito, et er- est (Gen. xxxvn); > quanto magis Mater Sponsi,
rante oculoseslimans bortulanum, grammaticam 11011 Sponsa lilii polest dicerc, caro nostra? et de vinea
satis mcmorans, non limens aliquem Priscianum : qttae liac carne redimitur, item filius dicit « no-
< Domine, ait si lu sustulisli eum, dicito mihi; et stra? ">Dileclus, inquil, meus milii quod suum erat
rgo etim lollam (Joan. xx). > Qusede eo nil ante dedit, cujus bcneficiiim, ctijus in oninibus raiseri-
dixeralinconsideratius eum ponit, el ad quem euin cordia me praecedil; et ego illi quod meum erat ob-
vefcrat verbo digne praevio non exponit; audilori tuli vice digna, ul deinceps cl rerum el verborum
putans sufficere quod ipsa plcne cogilat.plene sen- nobis connnunio sit benigna. Ille quoque mihi mo-
lil.elsi plenoejusdem sensui semiplena forislocutio nila vel imperium dat surgendi, el ego illi offcro
plenius non consentit. Nec mirandum si amor abs- " aurem promptulam audiendi; ille ut snrgani et pro-
condittis, cum ad oslensioiiem sui opem exigitalic- perem hortatur, et admonet dijigenler, ego illi re-
nam, locutionem sibi satis pulat sufliccre scmiple- signans olium, laborera suffero palienter. Dilcctus
nain; qui plerumque suspirio, pleruinqtio solo eiiam meus mihi est, quid? nisi diligens vel dilectus?
«iesiderioverbosatur, audirique npn dcsperat, eisi 192 et ego illi refero, quid? nisi dona sirailis di-
pleno vcvborum slrepilu non loquatur. Hujus ergo ligenliacvel affeclus? ut ejus qui priinus el longe est
amoris graliam noslra sedule Yirgo iiensans, per- praecipuus,sit diteclio primiliva, el mea non nisi stio
ceplamque illius copiam copioso cloquio non com- munere sit reddilio seculiva. Dileclus meus mi-lii
pensans; intra cordis absconditum iniros molus dat mandatum, dat bcnedictionera, nihilominus cum
inexplicabili modo claudit, et vel tentiiter evaporaus mandalo, ego illi per viam mandaiorum corde cur-
verbis iiti paucioribus sic applaudit, ut loqueiido el sum agilcm dilatalo; illeniilii auxilium, ego illi ob-
isolutn auditori faciat hunc amorem; ctcurtata ver- sequium ; ille mihi bcnevolentiam, ego illi obcdien-
boruin supellectile suspensum dcseral auditorem. tiani; ille mihi dat quod est gralisc, quodamoris,
Dilecttts, inqnii, meus mihi,et cgoilli. llle, inquam, ego illi quod reverentioe, quotl honoris. Mihi dile-
tlat mihi quod suum est, et ego illi do quod iiieuiii r ctus, mcus munus conferl saluiiferum indigenli, ego
esl, ut et sua inea, et niea sua siut: ct sic nostra illi refero affectum voltiiitariuni exigenti; el qui
pariter habeamus, et quod exiguntjura sponsalia, Deus magnus el proepolens ex me voluit homr
nobis csse curicla communiagaudcamus. Cujusmodi nasci, mea non tam inter ubera quam inler lilia
seustis, si iu verbis istis credi polest congruentius gaudet pasci. Qui olim patriarcham Jacob a juven-
elucere, videtur Sponsa Sponso,ad id quod illedixe- lule sua pavit.qui multo recentius de qninque pani-
rat respondere; qui proccipiensvulpes capi, eo quod bus quinque inillia liominum saliavil (Matth. xtv),
vinea floruisset, cam noslram appellavit, neqtte unde sic indigens, vel potenlioe suac ncgligens ul
verbis conseqiientibtts demonstravit unde hoeccom- pascatur, cura pasci, non potenlioe, sed indigenliae
iiiunio commendabilis accidisset. Non enim dixit: videatur? Denique cum jejunasset quadraginta dic-
Yinea mea vel lua, sed : < vinea noslra floruit. > bus et qitadraginla noclibus, poslea esuriit (Matth.
Quod verbum prtidens Virgo aure sedula diligenter IV).Cui nequara ille diabolus proponcns lapides ut
advertens, Sponso veluli recedenle, ad praedictas tenlaret, non suggessit ut eos dicto in lilia trans-
ilertim adolescentulas se convertens; de illo gaudet mutarel, pulans illum non volunlario, sed necessario
loqui, verbisque paucioribus intimare tinde hsec sit dcfectu aliorum instar hominum esurire, et ob hoc
communio, quam Sponsus voluit designare. Ut non D esurienli panes magis, qtiam lilia convenire. Tu, ail,
sua, inquil, non mea, scd magis < noslra vinea > fauces cujus, ut senlio.lassante jejtinio sunl inanes,
posset dici, vicaria fecit collatio per quam duo pa- dic ul lapides isti cflicaci potentia fianl paues; quia,
viter sunl amici, quia ille dignatione sua ancillam dum esuries subtraclis panibus est jejuna, liliorum
humilcm me rcspexit, vespicientis graliam mea species (elsi forte ocutis) non csl faucibus oppov-
humililas non despexil; itle raeo forlc uon merito, tuna. Quamvisnonnunquam et oculi suam vidcantur
sed suo beneplacito mc dilex.il, mea dilectoe fides esuviem sustinere, cum scilicel pruiiunl ad vidcn-
«liligendumillum digne pro incritis iiitcllex.il. Yer- diitn, nec se proevalcnl conlinere; el cum eis coucu-
hum caro disponens ficri, mco ancilloeutero se in- pilae rei dcopcrla species indulgelur, eerum cuiio-
fudit, in me ex me carnem suiueus sua gratia me sitas pasci non incongrue perliibetur. Hoc cst forte
perfudii: ego meipsaui obtttli , conluli carncm quod Virgo asseril inlcr lilia pasci Sponsuni, co
ineam, obedienlise me addixi, jubentis bencplacito quod ejus oculis ves optata non tara verbo quaiii
inodum, metam, ordinem non prsefixi; mea carne, spccie dal rcsponsum; e.l aviditas gratiosa, aeslus-'
quam assumens ab omni vilio sic exemit, cam, quoc quc fervenlior 'amalorum, non guslu, non sapore,
lioruisse dicia est, emit sibi vincam vcl redcmit; et sed vistt vcl odore pascitur liliorum. Propter quod
 »37 COMMENT.1N CANTICA.— LIB. III. 5.18
e. slgnanler ille non p.isci liliis, sed inter lilia nic- A importunitas non conspirat; Dcus quippe dies est,
niorainr, inter qu;e versans, et conversans eofiiin dicsoccasum 193 nescicns, dies una , cujtis «t
decore odorifero gralulalur; et sicut Virgo amore nunc spiratio, cl liinc magis aspiralio non medio-
languida malis vel floribus vull fulciri, siciste inler critcr oppoiTuna. Dies qna plcnins aspirante incli-
lilia gralo corum munere deliniri. Qtiid aulem vel nantur umbroe, ccdunl lenebrae noclurnales, expel-
candet hilarius vel fragrat suavius quam in Sponsa luntur deiniersuperos. deprimunlur iisque ad inferos
matre inlegritas virginalis, fldes cor purifieans, nequam spiritus, vel nequilioe spiritales. Infelices
fecundilas pudicitise malronalis; mundilia, inno- quidcui unibrae, quea die aspiranle coguntur iucli-
centia, dilectio spiritalis, mortim suavitas, forma nari, cervice conquassata, pccnis infernalibus ag-
jtisiilioe, excellentia meriti sjtecialis? luler quoe gravari : sxvicndi perdita polcslate, non anguslia
Sponnusveltil calle gradilur spatioso, videus. ct ar- paiicndi, exsecranlur suam gravcm essentiam vcl
videns visu pascilur grafioso; decorc el odore mcri- acternara malc miseriam cxistendi. Longe feliciores,
lorum excellevitiunidelectatttr , ipse flos et lilium si adnihiluin rcdigi merercnliir, si, ut nequam po-
invciila similitudiiie gratulatur» Ipse eienim florem tenlia, sic et prorsus essenlia privarentur, quia
campi, et lilium convallium se fatetur, el in Sponsa malo vel homitii, vel angelo eril melius j'am non esse,
Yirgine Tcrnanlem quoque lilii gratiam intuelur; el B quam in tanla noii nocendi sed patiendi iniseria
sic inier ulrumqiic pasci quodam gaudio se osicniat, semper esse. Verum bujusinodi unibrse, lenebrarum
dum sublili disctirsu, nunc plenius Virgini se proe- confusio, vox obscura : raaligiiorum polestas spiri-
senial, nunc ad stia se referens, reddil se incoinpre- tiiuni quod inique gcssil landcm plenius rcceptura :
licnsibilem et abscntat, neque enim vel in-sinti pa- dici aspiranlis impatiens fascc duro gravilcr incli-
tris. nobis invidens. assidue se abscondit, vel in natur, igniquc ultorio, et vermi vivido irremedia-
iiiairisgreiiiioassidiiaquasi benevolenlia se refun- biliter depulalur. Inlerim vero dum differtur inunili
dit; sed ab illo exiens, ad islam dignatione humili consuiiinialio, ulliinus fiuis rerum, vel dum prsedi-
niinc excurrit, et ab illa se subtrahens, ad illius clse Virgini nondura proeslo suorum terminus est
llironum inaccessibilem nunc recurrit. Excursus dierum : ire sponsus et redire, nec nianere stabilis
cjns a patre, ait Ambrosius (76), recursus ejus ad invenilur, dilcclusque diligemi pleniorcm sui co-
palrcm. Hanc Sponsi voluntatcm, qua nunc absens piam non largilur. Ntinc ccelo viciuior longe tan-
Virgini, ntnic proesentior invenilur, qua nunc su- quam faclus a Yirgine vult requiri, nunc lerris
pra homiuem, nunc ullra iiominem adesse comperi- apprppinquans permitlit raplim cl ad modicum se
lur; Virgo diligens et dilccla manere illi, propriam Q scfiliri: illic pracseritiorvidetur tongitis hinc abessc;
cxperilur, dum adhuc mancnt umbrae, et ad diei illinc autem rcgredi, cum Virgini proximus vtilt ad-
sequentis graliam non venitur. esse. Ergo inler Jilia non iiicongrue dicitur conver-
CAPUT XVII. sari, excursu ct recursu instar instabilium- dele-
Qtti pascilur inler lilia, doncc aspiret dtes, el in- clari: inter duo pasci littora, ad eorum quodlibct
clinentur umbrm. Nam cum inclinata nocte nil ob- fixo vestigio non converli: nvodo absens, prsesens
sciiiTim, nil in nobis noxium jam incurref, ct ortu modo, abire r.itius, niox revcrti. Ad quem Virgo
maiuiino spirabit aura Jenior, ihdeficiens lux oc- stibinfeiT: Revertere, etc.
currel; Sponsus forle jam inler lilia, pascendi CAPUT XVIII.
gralia, non discurret, dum semel nobis visus ad Ileverlere, dilecle mi: similis esto caprece htnnu-
jiroprium abscomJendus iterum non recurret. Ex- loque cervorum, super montes Belhel. Qtiseproecedetis
lunc quippe, et deinceps inler utrumque Jilium non capilultim de Sponso adolescentulis est locuta, vel
pascetur, non vel alleruni deserens, vel se ad altc- fortesibi ipsi in secreio mentiscubiculo conslituta :
rnni referens ostendelur; sedsic in unoeril, ut as- propositum lonuendi tenoreni non est diutius pro-
siJue allcri prsesenlelur, imo sic in ulroqtie ul secula, sed ad illnm facil aposlrophen a quo sibi
neutri vcl ad niodictim absenlelur. < Ego, inquii, in D crediturdeslitula. Amor insufliciens, consequenlei'
Palre, et Paler in me (Joan. xiv); > et infra de el impaiicns invcnitur, carere non vull eo queni
Spiritu : < Apud vos, inquil, niAi\ebit, et in vobis semel gratum, semel suavissimtim experilur; et
crit (ibid.). > Igiiur Deus in Deo, Dcus in seipso quidquid vcl offeiTur vel coufertur suspiranti avide
manens, coniinens omnia scmper erit, nibilomi- praiter illum, fastu digno despicil, nec ei quidquani
iius el in omnibus oinnia Deus erit;et qui qtiando suftieil, doncc rcfcrat se ad illuin. Qtio igilur nec-
viill, quo modo vult, ct ubi vult, modo spiral, duin frui valet ejus facicm pleniiisiiituendo, ad eum
oiiiiiisdiiirno vel magis diulurno perfundens liimine apostropben frequenler facere vult loquendo; ct
lunc aspiral. Cui eiiim dum hic vivitur, sanctus ille cum de ipso loquitiir ad ipsum, ntox compellitur
spiiilus digne spirai, cui non soltim ad vilam, sed verbo prccatorio rclorqueri, ut ab eo qncin videre
ad.vitalem vitam beuigno munere se inspiral; ei desiderat, eo desiderio digna sit vel videfi. Qtiia
dies lucidior addilamento ineffabili ttinc aspirat, vero sua morlalilale obvia sentil illtini frequeniius
adversus quein anliqua nox , uiiibraiuin dcinccps recedcie vel avcrli, niliil cum sollicilitis poslutat

(70 In hrir-no De Nalali Doniini.

339 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONJ: SPEI 5M>
quam reverli, ul revertens et advertens qno amore A l vorum similis habeatur. < Similis, inqtift, csto ca-
Yirgo tenera lenealur, ille amanti graiiam et lar- preae, iiinnuloque cervorum (supra iv). » Caprea,
giorcm sui copiam largialur. Ut aiiietn ille vel ahire tit supra dicfuin noslis, lianc liabet vim in oeulis
longius vel morari ditilius non apponat, congrmim naluralem, nt cernat el discernal cilo sibi con-
ducil Virgo, ui posttilationi meritiun inlerponat, ul, grtietiiiain pascualem : el vel in cursti dijudicet quid
ctsi forte preccs ille exaudire cilius non dispoual, sibi ulile, quid coiiveiiiens ad edendum, quid vero
sua ipsius compiilsus a>quitate, postuhiniis nierilum inconvcnieits, et ob boc sui merilo respuendum.
lion poslponat. Revertere, ait, dilecle mi. Si enim, Ilitiuultis atitem cervorum, cui el aetas jtiniorel na-
ait, queiii non diligo, niagnum aliquid deprecarcr, litra poteniior suffragatur, cursu ferttir proepeti, et
rcpulsam pali ftaudarique a desidcrio non mirarer; ulii vult subito proesentattir: taiitumque sibi esse
sed cuiii preces lundo, cuin exjvando manus suppli- velocitalis privilegium gralulalur, ul inlcr feras re-
ccs ad dilectum, untle libi durilia, ulquod postulo, Iiquas tion lam jicdes quam pcnnatos pedes hahere
non ducas ad effeciitm? Quis cniin lam sevcrus,lam videatur. Cum igitur Yirgo sponsum hujiismodi
atisterus, ul si tencre diligi se perpendal, pav pari animalibtis similem rogal essc, ostendit fidentem
prompta beiicvolentia non rependai: et dilcctus di- sibi et securam conscicntiam non deesse, quam
'
B
ligenli postulaiiim beneficium non inijiendal, ul jura in pronsentiartiin tam ignorantia quam negligcntia
sivcleges amoris durior non offendal? Amor vertis HBiiaccusat, et hoc sibi volena cito relribui, videri
et siucertts aurern tlitilitis non avcrlit, danli gratitm antea non recusal. Tu, ail, cujiis proeseiiliam meus
ct oplatum iion ncgal similia, contraria nou im- d^igenlis animus roucupiscit, ad cujus retlilum mea
pertil: cjtis quoe ptire diligit, lenelur ct aflieilur nequaquam conscientia conlfemiscil: scrulare et
multa cttra , diligenlcin ampleclitur , teneroqiie perspice qtianto desiderio, qna instanlia le affeclem,
affecltii respondet cum usnra. Denique lu Scriplurse quo affecttt, quo amore postpositis proesentibus ven-
tesliuioiiio diligenlem diligcrcte dixisti (Proi'. vm), tiiruni soltimmodo te exspectem. Estosimiliscapreoc,
imo etiam iioiuiullos (ut experii pracdicanl) ante- ut intcriora mea diligcnlitis perscrutcris , el qttid
quam diligerent, dilexisti (/ Joan. iv); et qtii me- bene, quid niclius vel postponam vcl pnrpniiani
ritis non proeceilcntihus prior diligere laudabililcr discutcre, vel discernere iion graveris: el cuiii-pro
praudicaris, quis non diirum judicct, si preces bene cerlo noveris quid in me virlus singula iiicreatuf,
proincrentiiiin aspcrnaris? Ccrtum est aulem qttia ad reditendttm qtiod mcruil, lua justiiia «elox lau-
diligens diligi promerelur, ct qti;e digna est diligi, a qiiam liinntiliis, habcaiur. Ad recipiciidum quideui
juslo conseqiienlcr fiaiidari desidcrio non meretuf: prxmii bcneficitim adco stini festina, ut me noa
**
pracscilim ciim non ca quoe sua stinl, instar quo- terreat prxccdens scrutiniuin et discussiorepcniina :
riimdam carnalitim aiicupclur, sed solum le, ncc lanioquc oestu desidcro agilcm hinnuli benevolcn-
nisi piopter te, praseiilein flcri depreccliir. P.ever- liam advcnire, ui non recusem capreoe Eebtilem
lcre, dilecle tv.i. Tu, ail, cujus amore tcneor, respc- vigilantiani praesenlire. Novi eni:n quod ad taclitiaiu
citi cttjus csetera niilii sordent, ctijus gravor absenfia, pleniorem liiiinuli niihi gralia non accedaf, si od
duin me piiuguiil proesenlia, sive mordciil, qui cttni discutienduin conscicnliam inleriorem vetitas ca-
crederis praisio csse, subito le avertis, gravanieni preoe i.on proccedat : ncc metiin htijus liilaris ad-
vix fercnduni incuiiens rudibus , iuexperlis; lu, venlaiio desidcrium cousummabil, si digiium con-
qtiicso, convcrlcre, ul rcvocanli benevolura te osien- suiiiiuari non vera illius discussio priniiltis jtidici;bit.
les, i1110(ut plus dicam) revertere, ul amaiiti oplatai < Judica crgo et discerne causain meani » nou
dulcedine le prsesenles. Bedde, inqiiam, lihemius, soluni < de genle non sancta (Psal. XLU),> qna?
quod libens frcqtienlius jam dedisti, diligenti reddei milii nullalemis coiiiparaiur, sed el de genle san-
quod meruit, qtii uccduin meritara dilexisii : ilerai cla, cujiis niihi comparala sanciilas non oequatur :
194jam ex dcbilo quod antea graluito contulisti,, quocforle scrulinium reformidans sic supcrventura
vel potius rcvertere landcm confcrens quod diligen-- j) .eloria vult vcstiri, ut non antea compellatur vamiuin
tibus proiuisisli. Proinisisiiquippefinito viise cursu,,' disciissoriam experiri. Nesciens enim uirtini odio
facic ad faciem te videri (/ Cor. xm), videnles saliari digna sit an antore (Eccle. ix), liniens servit, el
plcuiiudine satiatos faslidio nori teneri: lua Isetoss exsullat Doinino cum tremore : nunc se iu illtiiu
proescnlia non deinceps absenlia nos gravari, nullai efferens spc oplali muncris hilarescit, nunc se ad
prcssos molcstia, lua semper tecum in gloria nos> se referens, eo severum quo el verum scrutiiiiutu
lsetari. Ad lioc crgo le rcverti volo et postulo, mii penitnescii. < Quis scit, ait, si convcrlalur et igno-
«iilecle, ut quod aliquantuhim gustavi et vitli per scal; et relinqiiai postsebeiiediotionein? » (Joel.w.)
s^eculiim iniperfecie : sublalo carnis obice, morta- Yirgo vero dilcclum suum procul dttbio scit con-
litate peniius rclegata, perfectius jam teneam ett verti, converstini fiducialiterpostuIatetreveiTi: sua-
videam facie revelala. Quia vero fervens desideriuml que interiora subtili reverteuiis intuitu vultadveiTi,
largilale proesenliuiii non explelur, et inexplcttis3 certum habens quovis ariele constatis meiitis tedifi-
amor ad proeslolandutn absenlia satis paliens nonl ciura non eveni. In qua igilur perspieax ocultis
hahctur; rogal Virgo ul non solum is qtteni diligitt capresc inveneiit ni! non stium, in ea consequenter
revertatur, scd revertens capre-B, hiniiuloqiie cer- dabit hinnuli benevobtitla saltuiu suum; et cujus
 31! COMMENT.IN CANTICA. — LIB. ffl. Sit
consrientiam prsecurrens judicium approbabit, ejus A Isaiam verax splritus prophetise. < Suscepisti, ait,
munditiam velox retribuenlis gratia munerabil. adulterum, dilatasti cubile lutim (ha. LVII). > Di-
Amal enim et caprea subtiiius vel discrelius iiitucfi, cens sermo proplieticus quod adulterum susccpit
el hinnulus agilitate ctirsus hilaris el bencvolus vull mulier impudica, apponit osiendere qtiod non satis
"videri; et ulrique super jtiga moiilium, virtutimi angustae soli.tiidinisit amica, quse cttbilis ampliiudi-
culmina gaudenl Terri, iste sequi jusia rcmunerans, nem in brevetn leclulum non redegil, ncc inlra fines
illa snblililer cuncta considerans anteferri. Super arctos brevialo leclulo se coegit. Dilatavil enim cu-
monlet, inquil, Bethel. Ut aiunl qtii riolitiam He- bile suiini, CIIIIImciitem perditam foras fudil, stis-
brseorumnominum seslimant seliabere.quara nos vel cepitque alterum, vel tnagis, adulterum, ciim pec-
nullam meruimus vel satis modicam obliuere (77): cati leiiocinium inlrofudil, cum enervi inollitie di-
Beth, domus; el vero Deus inter|irelalur; et Be- varicatis pcdibus dissoluta, in cubili dihilaio ctini
Ihel domtts Dei Latino eloquio nominatur. Doinns illicitis amaioiibtis est pollttla. Virgo vero nescia
autcm Dei non iiicongrue inferna Virgiuis con- praediclie Ialittiditiis in quadam mentis angustia se
scienlia jtidiealur, lbalamiis scilicet spirilalis, qui recludens, nec proeicr eutn, cum quo untis est spi-
Deo Dei Filio pra-paralur, ijiieni ad iiihahilaiiduin rilus, quemquara parilcr introeludeiis, ipsiiin qiiein
D
elcgit divinoe proescnlia majeslaiis, decorans et ho- diligebat, in hoc apud se lectulo requisivif, pnesto
norans eum miroeevcellenlia sanciilaiis. Quoeniini- euni esse spcrans.quae prorsus allerum non admisil.
fum domus vel inhabitalio, jure dicittir moniuosa, Deni<|tiein Psalmo legcral : < Prope est Domiiius
non jtigis asperis et iiiocqualibus, sed variis virtu- omnibus invocantibus eum (Psal. CXLIV),» quafiit
liiin mevilis copiosa , a qiiorufn aliiiiidine nostra ergo Virgo sponsum, sed quaerenlis aciem nox rc-
inferioruni longe planities removetur, solus inter lundil, qtiac volenti quacsitum itivenirc, lencbro.-a
liomines sponsns illi digne supcrcmincns perhibe- facie seoffundii, qua offusa ltix quoesitaplenos vudios
lur. Ipse quidein caprese similis aul cervorum hin- non effundit, sed revocato lumine, quodam velut sub
nulo superfrrtur, cujiis excellenlioe quorunivis alfi- pallio se abscondil. Nec vox una, sed pluriiuae qtioe-
tutlo inontium ndn conferliir, qtti stiper montes Yir- renfi Virgini se opponunt, quae, ne possil quxsitus
giriis, et ardua spcctabilium merilorum, ct eornm inveniii, moleslum parietem ititcrponunt, cl ob hoc,
stiblilis csl cognitor, el agilis reddilor prsemioriim. recte virgo non lam noclis facit quam nociiiim men-
Dumque adhuc Yirgini opiaia proemiovum gloria lionem, objectu quarutn adhuc sibi negari percipit
iion occurrit, qtiam novit non occurrere, si digna optionem. Nox est diflicultas qusereiidi, nox dilalio
largitoris consideralio non proecurrit: optat Virgo Q ( inveiiiendi; nox est molestia differendi, "noxmiseriu
ei postulat eum qtiem diligit dittlius non inorari, sufferendi. Nox est incxpletio dcsiderii spirilalis,
195 seJ ciiius revertentem capreoe et cervorum nox caro nioriittra, ctsi jam conversatio non car- .
hinnulo similari, ul supcr nionles mcritofum et nalis; nox dcnique est onciosa procseulialinjus vi-
virlules conscienlioe virginalis, el proecurrat inspe- tse, quantislibel laborihus vel laboranlis virtutibus
cfio, el retribuiio sequatur amicalis. Esl eiiim re- expotitoe. Per hasnocies Virgo sponsuui asseiit se
tiibulor ille cervus amiciliae et pulltis graliaruin. quaesisse, ct, quoniain in priina remaiisurus non
Qui, etsi dignanler affecluosas Yirgiuis prcces au- occurril, a proposiio non desiisse, et licet iteralo
dit, tainen statim ad effeclum ejus desidcriura non quoesieril, non tamen adliuc juxta libitura iuvenisse,
exaudil; vidensque "Yirginem, necdum facie ad experinienlo probans lttci ad has tenebras conven-
faciem vull videri, sed instar amalorum subiracius lionem plenariam non fuisse. Per noctes, aii, qum-
obsconditur, et vull qttoeri, de quo subjungit: In sivi quem diligil anima mea: quwsioi illum, et non
lectulo, elc. inveni. Ideo sponsum cum quoerercl Virgo non prae-
CAPUT XIX. valttit invenire, quia nox subobscura quacrentcm
[CAP.III.1,In leclulo meo per noctes qumsiviquem visa est praivenire, imo vclut ex condicto lurba no-
diligil anima mea. Qttwsiviillum, et non inveni. Le- D 1 ctium convenire, nitens el eiiiiens quoerentis mauiis
ctulus hic, ut arbitror, dici polesl angustia quoedam el oculos prxpedire. Etsi enim Virgo a caeterisoccu-
inentis, in qua se ijisam colligil et astringif volun- paiionibus fortiter serestringit, et arctata in lectuto
las vel intenlio diligentis, cum seilicel ei quem di- ad quocrcjidumsollicitius se accingit; ad illam ta-
ligil sunimo dcsiderio vtilt placere, cisolum colloqui, nien Sponsi luccm iuaccessibilein non attiugit,
arctis ejtts aniplexiiius inlioerere. Quo aesluans pro- qiiandiu cjus sludio proodictarum lurba noctium se
posito tlum ab bis setisibilibus rcsilire, averti a ler- impingit. Unde idem Sponsus : < Quseretis ine, aii,
renis solum invisibilem vult sentire : carnis velut et non inveitietis; et, ubi sum ego, vos non potesfis
nescia, amoie Sponsi ebria quem praegtislal, unus venire (Joan. vu). > Est liiniirum Filius in sinu, in
ctim illo spirittts brevi tanquain leclulo se angusfat. consessu, in dexlcra Dei Patris, cox-qualis gloriae,
Quo contra eam quae parise angustiae non cpmmit- unius suhstanliae, ejusdeni majestatis: coselernus
lit, quaeresoiuta merite, affectusperditosiniromiiiit: seterno, par invisibili, lucem quoque habitans inac-
;ircusal et redarguit scrmo veridicus Isaioe, imoper cessam, ncc solum cuivis nostrum, sed el Matri,
f77) Auclor aliquam notitiam habuit Hebraicoe liiujuse.
 343 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON.E SPEI Sil
dum hic.vivcret, inconcessain. Ad llirontim ciiim A visibilem necdiim pcr visibiles inveniri, qnia, ctsi
glorioe in quo ct in Palre Filius, et in Filio nianet (landoquacrendigratiam.inajusinerituiiivuliaciiuiii-;
Pater, non Joannes, non Jacobus, non dcniquc per- non vult taracn requireiilesoplatam rcquisiloe adhtie
venit Virgo niater; ct sicut illis ad conscdemlum plenitudinem experiri. Cuin ergo Isaias clamat :
non datur dexlcra vel sinistra, sic nec Matri, quav « QuaeriteDominum dum inveniri polesl (/s«. LV), »
hnmanitatis Filii lege morlalium est minislra. Etsi non videtur ul arbilror hoc senlire, quod qtixsiium
ergo liic Sponsus quoerilur sive illorum desitlerio hic quserentes ad purum valeanl invcnirc; sed potius
sive Matris, non tamon invenitiir in dextcra, sive in qui stiidcntad qiroerendum vigilem diligentiam »d-
gloria Dci Patris, qno non sublalo, scd dilaio, con- liibere, possunt iripraesentiarum non nieriti procmium
silium vidclur hoee iuisse, ct vel soli sibi loquens, scd praemii meritum oblinerc. Qui ergo adhuc ex
vcl lorlc adolcscentulis inlulisse : Surgam, etc. fitle habenl vivere, spe futiiri, Dominiim Deum quoe-
19S CAPUT XX. rnnt, non slatim eum, sed postmodtim iiiventuri;
Surgam, el circuibo civilalcm : per vicos et plaleas per noclcs diem quserunl, non slalim ejtts procseniia
qumram quem diligil anima mea. Quia in lcctulo co- fruiltiri, ncc ad plenuni gaudiuin, douec dicsilluxe-
arclaia, quera diligo non possum invenive, sttrgam; rit perventtivi. Per noctes eniin etsi dignutn in qtta;-
el aggrcdiar civitalis amplittidinem circuire; sur- " rrndo sludiiiin iinpcrljliir, non tamen lux, sed inve-
fcam ab olio ct diligcnlia conlemplandi, et accingar niendi luccm merilum invenitur; et in proesenlia
ad siudiuni et negoliiiin operandi. Ncc imitabor Di- noctium lempiis coiigruum cst quoerendi, inveiiloque
nain (Gett. xxxiv), ad videiiduin foras mulieres non meriio rcstat procmium ohtinendi. Nam quis per no-
exibo, non coinparabo villam, ad ncgotia soecuiaria, cles diem ocstimet invcnirc, cuiii nisi noctcs cesse-
non r.usibo. sed iiiuiiiiam civilalem inlra ejus am- rint, recttscl dies gralior advenire; nihilque aliud
biiiim circuibo, avoiandi el confoiTandi gratia ad noclium prxsentia quam solis abseiuia possil dici,
cor llicrusalein inlroibo. Ctilpoc non atlribuam, non ct oricnte soleconstct fugam noclibiis mox indici?
corpori, vcl olio nocles meas, sed ad dicenduinbeiic Dtimnox qtiidem procsens est, sol orbem lucidmn
cxlollam in nociibus inanus mcas (Psal. cxxxm), ct non cniittil, icncbrisque manenfibus ille suam vi-
eiiin queni diligo qiiaeram pcr vicos diligcntius ct dcri faciem nou permiltit, sed ad orlttni properans,
plaicas, qiicin non ptissum in lectulo, si forte inve- ul prieconeni liieiferuni antemillil, quo iiidicenon
nire valcam apttd cas. Aliqitando ciiim profeclum praeseiitciii, sed veniurum cilius sc promiiiit. Illo
qtteni in otio non senlimus, in loqucndi ncgoiio auleni lucifcr (quo nunlio soladveniens prscvcniiiir),
largius iuvciiiinus : el cum fralribus et proxirais („ <luninoclesadliuc prteslo siinl, a quscrcntibus inve-
ctiram debilam iiupeiTinius, adcsl ilte procsentior nitur, qtio invcnto, ipsoenoctitim lcncbroe jam rare-
cui per lioc officiuin obedimus. Vicos arbitror illos scunt, scd iioniiisi orlo sole peniltis evancscunt.
<lici, qnos rectiludo fidei speiquc longanimis dirigit Dum per uocles igitur sol abscns rcquiiilur, non-
tcrliludo, plaleas vcro quos provecioe charit.uis nunquani lucifcr se oslendit, qui soleni ostentlcre
suavior excipit lalitudo, perquos Spoiisiiin Yifgo se procscntibiis adlmc noclibtis non iutendil, sed qtuc-
.isseril (luocsiluram, quia illis curain imparlicns, reutes inslruilqiio lendaut, quo diiigant oculimi in-
Iiuic se aeslimal placilurara. Quia cnira caui supra ventttri, cx qua parte sciliccl spcrcul solis prxsen-
Sponsus invitaverat ad surgendum, < surge,inqtiiens, liam advcnluri. Qtiaudiu enini niuinlutii lciiet, ct
propera, aiuica mea, > ut scilicet revisas proximos oppriiuil nox profunda, ct noslras iniscroniiii urget.
ad docendiim : Yirgo parens inonitis, assuiiiptum conscientias focxininiuuda ; qttis novit (iiecdum viso
paiilisper olittm interraitlit, et sttrgere, ct per vi- lucifero) unde habcatsol oiiri,cnm niillo praambulo
cos et plaieas Sponsum quoercre se proniiltii. Eos nec ad illtim via valeal inveniri? Yeruiii cum is qui
quippe qui muiiiioecivilalis religioso ambitti conli- soIeniqiiocrii.pra-ceJcnteiiilucifcrtini intiietur, codo-
licnlur, qui intra sepla Ecclesiae civcs sancloruni et ctus prscminlio, quadam cerliludine jam leiieiur, quod
Dci domesiicos se falcnlur revisere ct circuire, D ab ipsoqui praentiulial longe solis procsentianoii ha-
Virgo diligil digna cura, interventu suo noxia quae- belur, scdquianoxinlerpolal, adhuc ejus facies nou
que reniovens, excmplo conferens profutura. Per videlur. Quxrens ilaque lumen per nocics, lu-
vicos aulein el plaleas in eadem ainbiilat civitatc, mcn invenit, sed nocturnum, invenliinis hoc liimi-
cutti rccloslide, spe longanimes, diifusos cliavitale ncliinirnpostea, sed diurnum; et dies isle proximus,
juvat el instruil, et ad nielius satagit proniovere, ul sol venturus qui suam proesenliam vult diflerri,
cui se probavit, merealur atnplius complacere. Sic 107 ul adillam ccrtius vcni.ilur, vult lttciferum
enim ille cl quoeriUira diligeulibus el vull quxri, anlelerri. Hoc accipil qui petit, hoc iiivenil qui qusc-
ei quoerentcs stiam ipsbis, qui quocritur, gratiam rit, hoecpulsauii janua reseratur, quoereuii solem in
promercri. Sic pcr angusios et stibtiies inlcHigeniia, prxiniuiii, prius via lanquam lucifer demonstratnr;
dilatalos scicnlia, sollicitudinem quaerciiliuin excr- prius, inquani.ex gratia dalur iiieritiim laboranti, et
ceri.etcuni ad iiiveniendiiiii necdiimsaiisproficiant, sic lanquam ex iiiento datur invodahilur sol in
ad raajus sallcin mevilum promoveii. Sir, inqiiam, prseiniuni praeslolanti. Nequc cniin ulmcrituni, sta-
pcr homincs Ecdcsioc, tanqiiam pcr vkos ctptatcas liui ct pruemium spousus donai, el&i forte ouuiis
dvilatr,, stiam iile fjcictn vull requiri, scd cain iu- Jiomo vinuni bonum ei quod cst doterius anicpona]
345 . COMMENT.FN CANTICA.— LIB. III. 546
(Joan. u), set. verus sol, qni solus supcr omnia di- A vcvccundia custodiri), cireuil civiiaiem, viros per-
ligi proincretur; et vidcn qiiidcm vull, et, nisi pr:c- anibiil.il, in medio plalcarum jam non refugil invc-
inisso lucifero, non videlur. Ideo forle ciimdixisscl niri. Tantus eam urgetamor, sestus iniempcraiis sic
Kvangeliitm: « Oinnis qui pclit accipit, el qui quoe- accendil, qui contemplorpcrsoiiarum, quid cui con-
rit inveiiii (Matth. vn), >dari signans raeriti becc- veniat non attendit, qui cura scincl exarscril, ra-
ficiuin in pncsenti : ostendilqtiod veslaret dandtira lionis judiciuni jam non curai,etquos ardere fecerit,
aliudin sequcnti:« Etpulsauti,ail,aperietur(if)i(/.). > suoeiiilemperanlise configurat. Ea virgo inlemperiu
Qtii pctcndo, ail, et quaercndogaudctsibi praecedens quo foriius eo delectabilius cxardesccns non timorc
meriiiiin impeiiiri , pulsando , hoc cst iiistamlo iiocfurno revocata, non publicum virginibus iiividum
gaudebil sibi postmoduni janiiam aperivi, qtiia qui expavesccus : quocrit qnem diligil, etsemcl qtiaercre
pcr nocles gratia ciim rarrilo taiiquain lucircro pro- iion ronlenla, dnm itcrat, et lruc illucque properat,
iuovelur, apcrta solis regia plenoe Ittcis gloria per- ah occursantibus est invenla.
fruelur. Paulo supra ciira dicerel, pefitc, quseriie, CAPUT XXII.
pulsale, verba subinferens singulis rcsponsiva, nil Invencrunt me vigiles qui cusloditint civitatem.
in proEseniicontulit, sed prolulil (ulcns futuro fem- Cuur vagabunda circuil, ct sollirita circumferttir,
. . . .
porc) promissiva : suspensos nos facicnsuiruin inira R dum cursilat et quocnlal, cl quxsiti proescnlia non
noctes, hocesl in hoc tempore, fieienl compleiiva, offcrlur; illi, quibtts comniissa est cura vcl custodia
an. siniul ad optalam aelcrni solis prxsentiam traus- civitalis, qui sttper muros cxcubant vigili sollicitu-
iliva. < Peliie, ait, el accipietis, quocrite el inve- dine charilafis; advcniitnl et inveniiint somno ram
nieiis; pulsate et aperietur vobis (ibid.). > Sed ne dcgeneri non torpcre, amantcs vigiliis, et amori
diu sit dubiuni, nihil in noclibus nostro petenlinm sollicilo Yirginis adgauderc. Ad hoc eniin soda!e9
desiderio non conferri, nihil ocqne donec dies illu- Sponsi angelica sublitiiesdigiiilatc, mira fulli gralia
ccscat ct orialur sol polius quam Iucifer non dif- el in sua stabiles sanclilate liiittuntuv in minisic-
ferri, staiim iutulii : < Oiunis eniin qui petil acci- rium, cl super nostra vigilanl civitate, ut profcclus
pil, el qui qiioeril invenit (ibid.). > Uoc de proesenti amanliura et vidcanl, ct prompla fovcant voluntatc.
tampore. Non etiim dicit, accipiet et inveuiel, seJ Inveiiiunlergo isti et invcnla Virginc graliilantur,
< incipit et invenil. Elpulsaiili, ait, apcrictur.» Hoc amantem considcrant, et amoris magiiitutli-
108
de venturo solc. Non cniiii ait,>< pulsanli > aperilur, neiu admiraiitur; ct qui pliirimos afnalorcs longa
sed < aperieiur, > ul disliiiguat inter istud quoil nobis relroserienoverani comincndari, vident necinvident
obliiiciiduiii concedilur in praesenti, et illud qttod C sponsum nunc a Virgine plus aniaii. Becciiscntes
promitlilur concedenduni niulto melius iiisequenti. quippe snrsum versus per ordinem civcs el dome-
Sic Jacob petenti et qtia>rcnli non Liara in conju- sticos iilius civitalis , quibus amasse dalimi est
gium,sed Haclielcin (Gcn. xxix), morcm sevvans gratioe largitorcin, atictoicm vcritalis perpciidmit
pairioc Liam patcr prius coiilulil quain Boclieleni; in omnibus niiuorcm diligondi gialiam rxsiilisse,
in nupliis priorcm nalu proelulil, 11011 sequalis qtti- gaiidcntquc Virgiiiein in ainando nulli parem inor-
dem pulchriludiiiis, sed fecundam, promitlens quia laliiim invenisse. Et sigiianter non vigilesa
Virgine,
juvcni darctttr iutroilus postmodum ad seciindaui. sed Yirgo a vigilibus est iiivenla', quia super civi-
Similiter el Virgo, per noctes, per vicos ct plalcas tatem ad hoc sollicituJo vigiluin cst intenia, ut qiisc-
qiitcrens quem prsecunctis noverat spcciosum, prius ral diligenlius qttis dcfeeiuin, qnis profeclum acci-
aceipil, priiis inveiiit niiintis nierili friicltiosiim, sed piat sanctitatis, cl altevi eondoteat et congaudeat
quia non tam ad meiilum qiiam ad proemiiim, at! aflectuosocbciicvolcniia cbaritatis. Virgovero, sirut
laborera quain ad vcqtiicinjam anhelat.nil iuvenisse non
hoiuiiies, sic nec angelos rrqnirebal; sed Do-
credilur, quaniliu illu suam facicm non icvclat. minum angclorum invcnirc sumiiio desiderio satagc-
ldco iteral: QiiffsH'»,etc.
bal; et ideo si quos forle sibi ohviam percipit adve-
CAPLT XXI. '* iiire.iiiYCniri seabillis quam illos perhibel iuvcnire.
Quwsivi illum, el non itiveni. Ecce nunc lerlio Quam iiivcnlam invenlorcs cum vellcnt forsitan
Yirgo ctiin qucm diligit asscrit se qusesisse, et qttse- coHvenirc, siiscilari unde, quo lenderel, quidve
siium cohqueritiir necdum juxia libitnni invcnisse : inientlerct inveiiirc; liaec oblila sexus fciniuei, lo-
eoque non invento, non lahore frangiuir, a propo- cnturos festinatprxveniie,et amoris iiiipalicnssuum
silo non dcsperat, sed in spe invenicndi, et qiueremli illis desidcrium aperire
studio perseverai. Amaiuis cst scmel, el iicruni, ct CAPUTXXIH.
multoties quxrere quod amalur, si mora iniervene- Num quem diligil anima mea vidittis ? Debuerat
»it, ab eo noii desisiere quod speraiur; et si dure Ytrgo modestior in silentio sustinere, diini priorc»
aflicitur, dum id quod requirilar, cilius non oecur- loquerentur, quos dignitaiis gradum ampliorein no-
ril, iion lamen defeeiscat, dilalo niniis desiderio verat oblinere, donecangeli occurrentes appoueieiit
spessuccurril. Quoerit igitur Yirgo ejusquem diligit feminam proemonere, eisque priuium loqiiehtibus
faeieni intueii, et qmerehti nil suflicil, quandiii se illa sic admoniia responilcre. Ca^tcruin uti liiodo v-cl
perspicil a suo desiderio prohiberi, lectuloqiie non lnodcramine iiniiioderatiov amor nescil, non sexiuir,
eeclenia' (in quo digte vhieretur pueltaris posss non ordiiicni, nonpra.Trrgredi tenninos yeilitiiescU}
S',7 PHlLirPI DE IIARVENG ABBATIS BON.-ESPEl 5i8
omitium jura lcgum quodam menlis faslu vidclur Av
199 CAPUT XXIV.
oblivisci, jtisium putans ejus quem diligit solius in-
cessabililer reininisci : « Domincinqtiit, mcinorabor Paululumcuin perlransissemeos, inveni qnem diligit
justifioe tuoe solius (Psal. LXX).» Eiiin ilaque solum anima mea. Sentit eitm qtiem diiigil non esse aliquem
iudeclinabili lenens iiiemoria,giaiiacujusinimeriios, angelorum, nec oslendi posse ab angelo manentem
et mcrilosarnal justilia, cutn ad cuslodiam civitatis longe super excellciuiam angelorum, ceiTum habcns
sentil angelos prxsio esse, monere imperfcctos, Sponsum el filitiin, suaiii Dei faciein sic velare, ut
pcrfectioribus non deesse; eoruin procsentiam non iion eam videat nisi ctti voliieiil idem filitis revelarc.
sibi oesliinat salis esse, doncc illuin invcnerit, qucni 111his ergo nolens Vtrgo ilititius immorari, neque
longe stiper angetos credit esse. Iloc propter ab eis- responsa lioruin audiiu sollicilo proeslolari; ad qttor-
dem qui super cttrani civiiun vigilanl stutliosc, con- rciidtiin Sponsttm fcstinal cilius pertransire, quem
veniri non sustinens cos potius convenit curiose ; ct iion nisi pertraitsicns, poteral invenire. Vcl forle,
ainor igne forlior snb favilla cineris nescicns conti- ut prredictitm esl, de Sponso vigiles requisili, igno-.
iicii, flamincscit cvidenlius cl. a circiimstaniibus vult rantia non lorpcnles ad respondendnm prompiius,
vidcri, Ciiinr|iie tardior ad sileiidum, ad lnquenduin cxpcdili; non laceul in stia illum gloria se vidisse,
protnptior hahcaiur, iUitni solum in ore venlilal, B I ue videaiiliir rcquircniis afleclibus vel profcctibus
ncc tle altcro vcrbosatur, iiltim, iiiquam, quein dili- invidisse. Docent crgo Viiginem, quia non apud
gii, qiicin dilcclum qtionrit ardcntius invenire, et ipsos isqucin diligit sil videndus, scd longe ullra
ciiin nondiim invenial, nova saliem de illo cttriosiiis diligenti vigilantia requircndus, et liansiliis requi-
vult aiiilire. Vos, ait, -qtiiluisdalum esl patris semper reuli (ul videre valeat) laciendus, quo facto dilectus
faciein iuturri, quosah iniuendo constat non culpn, diligenti jnxta stium oslendeniis placitum oslcndeu-
ncii caruc, iioti qtiamvis moleslia prohiberi; ctim dns. Virgo, aiunt, et videntcs cum qttefti diligis,
qucm diligo, qiiem invenire dcsidero, non vidislis , grattilaniur, et quod vidimns ct audivimus h^f
in Palre Dco Detun scque Filittin nuin vidislis? tcslamur; et (si vere desideras ut rjtts aeqtic visio
Ntim vobis sodalibus ca felicitas cst collala, qitac le confortei) non slare, non hocrere, sed potius
inilii desponsalsc lege gravi eatcnus esl negala, ut liansire le opovtet. Perspiciens mulabilem Csse na-
srilicciperspicaci oculo Sponsumiricuminsua gloria turam totius creaturoc, habeniis quidem initium etsi
possiiis intucii, qui mco matris et Sponsse nccdinn fineni non similiter habiluror, transi et invenies
susliuel sevidcri? Illuin, quacso,apud qucm lam fe- alterius et dissirailis hunc naluroe, quam nescit
licciii graliain invenistis, si placel, si videlur con- immutatio vel vicissiludinis ohurahraiio successurse.
giuuin,diciie si vidistis; mihiquc ocstuanti, velcum Hocc, vel his sirailia vigiles forle Virgini responde-
iu quern prospicerc concupiscitis, dcmonstrate, vci runt, eique inventionem cjus quem sic diligit, spo-
salicm vcsirani ipsoruinvisionciiiverbo consolatorio ponderunt; sed Virgofestinantior non tllorum dicta
luiniiatc. Eril cniin inilii non mediocrc solaliura, si per ordinem replicavit, sed quid fecerit ipsa, com-
cum nuuiiaveriiis vos vidisse, cujus videndi graliam pcndiosius explicavil : Cum pertransissem, inqtiii,
nccduniinercor invenisse, quianon sum quoedoleam eos, inveni quem ditigit animtt mea. Eorum, ail, a
feiices quosvis alios praevenisse, quo me longe lar- quihus cum diieclum qnsererem sutn invenla, verbis
diorctn nondiim gaudeo pervenisse. Dicite, inquam, consolatoriis aliquandiu sum detenla; sed ardens
ti vidisiis, imo quia vidis;is, laudabiliter nunliate, inexplehiliter, tali solalio non confenfa, ad id quod
quod de illo plcuius persensistis doclrina salutifera ultra est, habenis laxioribus suin exienia.^Videns
commendatc ; quia dignuinarbitror vobis docentibus quippe angelos meum niihi desideriam ^)on sup-
aurem dari, qui faciera illitismeruistis (nobis adhuc plere, custodes civitalis efficaceni supplendi graliam
caliganiibus) conlemplari. Vos quidera faucihusnon non habere, transivi considerans utrum cherubin et
esuric laboranlibus, sedbcalis, indefesse dcsiderau- seraphim,et spiritus excellcnfise dignioris conferrent
libus, pulso lamen longc fastidio, satialis, in illius rj oestuanti donura suflicientioe pleninris. Sicul rnim
regno , pancm vivum, incorruptibilera alimoniara sunt angeli qui, missi in miiiisterium salulis, hasre-
niandiicatis; cnjus refecli adipe omnem prorsus mo- dibus administranl, sic forle alii digniorcs, qui cum
Icstiam ignoralis (Matlh. xvm). Qui, elsi nobis in non mitlantura Domino, sed assisia.it; quanlo istis
tcrra laborantibus, consolaudi gralia, nunc adeslis, inferioribus el ministrantibus sunl prtelali, lanlo
mcnsoetanien et convivio semper illius interestis; et illi, cui gaudent incessanterassistere, siiritsubsirali.
cum per iinportunas nocles esuries urgeal nos je- Transivi ergo angelos, cum ascendi ad illos spiritus
juna, in alriis illius Domini vobis dalur plena refc- digniores. Pertransivi,cum aiiendi iieuirosineipossc
clio, dies una. lieri desiderii supplelores; cum iutellcxi cssc apud
Ad requisila Virginis non inducunlur augeli re- aiigeiosiion soium invuliduin ordinem, sed naturairi,
spondere, forte quia respondcndi moram Virgo no- meoque desiderio nuilam sufiicere penitus creaiu-
lui.l suslinere, cujiis animum sestuantem omnis di- ram. Transivi, cum atlcndi vigiles, sive angelos,
laijo jam moleslal, el ob hoc, quid impaliens morsc factos esse. Pertransivi considcrans non a seipsis,
Itcerit, manifestat. sed ab alio factos csse; et eura qui fecerat, liorum
esse, et oninium sic auclorein, ui suis prorsus ipse,
549 COMMENT.13 CANTICA,— LIB. II'. 550
r.oti seipsum, non qnemvis alium habealcre.ilorem., d csse incompreheiisibilem deprehendit, eo ama for-
T.ransivi, cum mihi veraciter dalum est istud nosse, litis, et amare prseter iltuni quidpiam non inlendit.
factos scilicet angelos, sine ipso, qui fecit, penitus Sic illum queui non pede invcsijganduni judicat,
nihil posse. Pertransivi, ronsiderans eutn qui factor sed affeclti, invesligalum non oculo, scd acttto re-
esl, posse omnia per seipsum, qui milii ad orania perit intellecln : nnn gumphis, non glutino, non te-
solus suflicit dans seipstim. Sic aulem vel iransire net vinculo, sed amore, non necliira fcrrea, sed
vigiles vel eos potius perlransire, quid est nisi etim complexu alligat foniore. Tenel, inquam, el alligat,
quem anima mea dilig.il invenire; qtti riisi transita el maims lenendi avidas non remitiil, non amorein,
creatura non polest plenius inveniri, quod non nisi non affectiim, non iniensum proficiendi sttidium
pertransiens digue proevalet experiri? Sic igitur interinitlit; diu desideratiim ad secreti cnrdis cubi-
perlransiens vigiles; euin quem diligo sic inveni, culuin inlrotnillit, intromissi gautlel procsenlia, pne-
ad rj'us qui non factus sed factor esi, exccllentiam senlern ullra recedcre non dimitlit. lllum qtiidem
sic perveni; inveni Creatorem super oinncm crea- iiivcniuniur nonnulli aliquoties lenuisse, et ad snam
liirani longius praecminere, el ideo practer ipsum, voiunlalcm quibusdam nexibiis altraxisse; setliiilra
quidqtiam diligi non dehere. Cum vero dicat Yirgo eorum videtur retinacula sic adiniiti, ul lanquani
se illum quem diligil invenisse, quid est quod prae- ]B moroeimpaiiens landem posltilel se dimilli. < Cerno,
mitlil sese paululum vigiles pertransisse; cuin non inqiiil ad Moysen, quod populus isle dttroe ccrviris
pauiuluin, sed plurimuin transisse omnia videatur, sil: dimiile me utirascalur furor meus contra eos
qtiae illtim iiivenisse (qui longe esl super omnia), et dcleam eos (Exod. xxxii). » Jtislus Doniiniis ctijus
gralulalur? Se<Jqnia dum tenetur lege morlaliuin, videl el approbaloculus oeqiiilalem.populi duritiam
carnis vinculo gravioris, quaiiltimcunque proficiat exsccralus, el pervcrsam idololalrioe pravilatetn;
scslu desidcrii purioris, non tamen Sponsum inve- contra enmdem populuin disponit graviter succen-
nii, iiisi octilo tanitim fidei vel amoris, recle dicit sere; indignari peccantihus, et in eos -vindictam
paululum, respeclu gratiseplenioris. Quoe,elsi studio celerem exercere. Vult furorein suttni adveisui
cl gralia suum iniindat et provehil intellectum, prp- idololalras durius effrenare, sed obsislit Mojses, el
vectuque mirabili supergrediens angclos, pervenil ad furentein nitiiur refrenare (Jud. x); tenct queni
dileclum: tamcn quia hacc perventio, dum hic vivi- diligil et inlelligit noniiunquam precibus diligentiniii
tur, habet aliquid imperfecium, parvo quasi Irans- obedire, compcscit irascentem, nec permillit j'nxla
itu pulal oculus fidei se Iransveciuin. Mogtius vero proposittim contra noxios desocvire : < Atit diniilfe
posset hujiis lransilus recle dici, si sibi jani per- eis, inqtiit, hanc noxam, aut si non facis, deln-me
penderet nullo carnis onere contradici; si non fide, (^ dciibro tuo queni scripsisli (Exod. xxxn). > Non
sed re, non spe, scd spccie plurimum exsuliatel, si noslro Deus more saepiusslylitm vertil, nblas scnicl
Sponsi facie frueretur, et ftneiitciii nulla perlurha- exaraias, lanquain ductits pucnilentia, non evcnil;
tio revocaret. Magnus esset transilus, si vjderet se qiiem ascriptum seternis civibus salvare sua gralia
moiTalilate ingeniia spoliari, supervcstiUm gloria jam decrevil, non abrasit postinodum el de libro vi-
digne stiper angelos exaltari; in llirono Sponsi re- vculium non delevii. Rogans ergo Moyses aiil de
gio jure iion injurio consedere, Sponsam mafrein libro qiiem Deus jam scripserat se deleri, out ipsuiti
iilio singulari quodam privilegio coboererc. Interim Deum remissa noxa populo misereri; per id qttod
vero dum 200 biijiisinodi aul res aut species ho.ii divinoe sequitali novil ntillo niodo convenirc, cain
donalur, fide etspe ipsum quem diligit amplexalur; ad boc provocal quod seslimat convrnieniius expe-
et propler quem iiiveniendum dicil se vigiles paulu- dire; tenelque firmius et quasi alligat vel invitani,
IIIm pertransissc, inventum asseril nexu firniissimo ne concepti furoris incoiuinens maiiiis excrat ad
lenuisse. vindiclain.. Qiioe vero sic teneiur ad vindictam, ut
CAPUTXXV. vidctur, idcc vult dimilli, quia nihil impiiiiitum
Tenui eum, nec dimittam donec introducam eum n iilius jtistitia vult remilli; et lain grande piaculum
in domum matris mew, et in cubiculum genilricis mew. jusla morle ouiiiiuni putal Moyses iilltim iri, si ma-
Sponsum Virgo, ut ante dictum est, iterato pro- nus ulloria lenilo vullu misericordix non sestislinct
posilo requisivit, nec invenit requisitum, donec in- prmveniri. Ne igitur in illos sic desieviat, ut omiies
lerpositos vigiles perlransivit; qtiia quandiu inler penitus deleantuv, non suis ipsorum, sed Moysi ine-
qtiacrciitem el qusesilum videlur quisquam alius rilis adjuvanlur; qui rogantern se dimilli non vult
inlerponf, requisiltis non safis sustinel reqtiirentis Dominura exaudire, sed Jirmius alligaimn suis co.git
dcsitlerio se expoui. Cum ergo illa vigiles lincseo precibns misericordiler obedire. Longe ante, cum
visa est oculo prseterire, gavisa est quem quserebat Jacoblegitur vir Iuctari, qui minc vir, nunc ang<-
perspicacius rcperire; quaiitmn dunlaxat vivenli lus, nunc invenitur etiain Dominus appellari; qui
datur homini pfaevalere, imo pnievaleiidi gratiam alteiidens colluctatorem suuin non posse facile su-
supra reliquos isla meruil lioinines oblinere. lnvenil perari : < Dimilte me, ail, jam enim ascendit au-
Virgo, quia ille ab homine vivente ad puruin rion rora (Gen. xxxn). > At ille: < Non diiniltara, inquit,
poterat inveiiiri, non videri invisibilis, insensibilis le, nisi benedixeris uiihi (jfiirf.).» Deum , cum quo
non semiii; et quo subiilius conlciuplaiido illtiiu Jacob /Valide colluctatur non vult dimitlere. uisi
351 PIIILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON/E SPEI 5S2
prelio redimatur, nisi vir.lus viclori bcncdiclionis .A incuio, si lamcii munimciitum innitntitr slatiili ftm-
graliam largialtiv, sine qua, victor ipse nulla viclo- damenlo. Arcliilcclus qttippe lignoruiii et lapidum
ria gratulatiir. <El bcucdixit, inquil, eum in eodcm congeriem colligens in structura, si digne soliicitus
loco (Gen. xxxn). >Uldimilti mcrcatur, mtinuspor- sivc timidus fucrit dc jaciura, in profundum fodicns
rigil poslulatum, suumque diraissorcm reddit gralia petrara satagit invenire, supra quam aediliciumfirmo
Dotninus ciiniulaium; cl sic landem accepla quani gradu valeat slabilire. Alioquin ipsa domus columnis
poslulavcral libciTate, dimillitur, el dimillens oplafi evcctioribus sublimala, miroque laborc el opere in
gaudci muneris novilalc. Virgo vero non jain dalis oculis iiitucnlium consuramala, quo nmjor el opero-
gaudet muncribiis, scd dalorc, non aliud vult be- sior fueril, lamen quia pelroe non inniiilur firmiori,
neficium, quam illius frui praesenlia largiore; tc- co illisione fluminum vcntorumqiie impiilsu ruinoe
nere quem diligil, ab cjusdera complexibus non siibjaccl graviori. Ut ergo Judaiaedomus, id est fides
abduci, ad dimilicndum illum qtiovis prclio non digniim capial finiiaiiieiiluni, Virgo malri providcns
induci. Nolo, inquit, rjus quem triico, milii gralia spoudcl se induccre fundamenluin ; illam sciiicet
sic accedat, ut accepto mtinere dator miinevis jam petram, quse Christus est, inlroducere se promiltil,
recedat; sic dilectse dilccti benediclio praesente- quae firmitale stti acdificium supcrpositum rucre
tur, ut i|>se quem diligo cum bencdiveril absen- U non permitlit. Deus quidcra, ut legistis, ab auliquoi
lelur. Sua ciiiiu diligo non uisi propter ipsum, el noius fueral in Jtidaea (Psal. LXXV),exieitsuin cnjus
quoecunquc dederit mihi non suflkiunt prootcr calceum necdum noveratldumaea,quia illis in diebus
201 ipsum; imo, si amanti negatis, cseteris dcl qualeincunque sui noliliani credeiilUini cordibus
seipsum, eo coutenla solo in pacc dormiam in id- impertivit, sed in eoruni oculis carno se visibiii
ipsum. Ncc soli milii cum, de quo serrao esl, tcnco personaiiter non vcstivil. Yeruin cum nova gratia,
vel lcnebo, setl ul ipsum cl csctcri niecum teiicant £iim temporis adfuil pleniludo, cum infirmis contle-
providebo; nec cnim morbo avaritioe aliorum ulili- scendens, infirmari Dei voluit fortitudo : Virgo fe-
tatihus invideho, sed quo magis proficiam, eo inagis ctinda spirifu, Dcnm pcperit incarnalum, et invisi-
coctcrisprolicientibus adgaudcbo. Tenebo igilurqiteni bilem deilale ad hotiiines prolulit calceatum. Quoe
tcneo nec tlimiltam, doncc cum in domum matris procerto intclligcns non venliiros esse dciuccps atl
mca>, inio cl in cubiculura iiilromitlam; ul bonum salulem, nisi cos qui crederenl Chrislum Dei sa-
quod prius et aniplius filia meruil jatn sentire, con- picnliam el virlulcm : Chrislum, inqtiam, anle Ittci-
scqiienter geniirix sese gaudeal invenire. Maler sive fcrum ex utero gcnitum Dei Patris, in fine vero
genitrix liiijus Yirginis Judoca est, qtioe prius carne P lemporura faclum hoininem ex ulero suac malris,
genilain uuitts dolore parienlis; ad unius Det culttira curavit summopere, ut hsec rei notitia Judoeoccon-
legalibus posltnodum gcnuil sacramci.li-s. Idco forje ferrelur, et lioc velut fundamciilo sedificium fidei
niaier ct gcnitrix pariter appellalur, ul repetito firmai-elur. IJunc igitur Virgo lenens, spondetquia
liominc duplcx genitura siguari videatur; cui gi- manus avidas uon 'laxabil, donec euin geuli suse
gnetili genila beneficiuni redderese promillit. Reddit tcnendum iirmius iutimabii; donec eum recens
aiucin, cum dilecfum in illitis doniuni vel cubiculum natura pasloribus credulis praescntabit, et poslmo-
iutromittil. Domus Judocscfides est, qua Patrem et dum grandescentem apostolis tardioribus commen-
Filium, et amborum Spirilum Deiim novit, qua iide dabil. In his quippe Judocorumfides Marisevcrbis et
ab iiilidclium meritis cl consortio se removil; deli- merilis erudilur, ne deserla domus ruat, liujus ope
tcscens et quiescens sub hnjus umbra tegminis ut el opere subfiilcitiir, ea pariente etpartum verius
secura, solis aeslus imporlunos et lurbinem sive cxponenle, Christum Judoea suscipit et honoral,
pluviam non sensura. Cujusmodi teclorio gentium hominem Deum crcdit, creditum diiigit el adorat.
infidelitas non munitur, non umbra, non culmine, Hoc cst forte quod lnijtis Viiginis signat promissio,
lion fidei tcgulis operitur; scd in campis sivc stib cum non solum domus, sed el cnbiculi graia fit
divo libera lanqttam onagcr invenitur, nescit domuin, D mentio, quia scilicet Jtidaea in apostolis el in Chri-
plaudi non suslinet, pariete vel maceria non sepi:ur. siiim credere, el ipsum diligere segaudebit, Virgi-
Cum ergo inlemperies, cutn nix, grando, glacies, nisque inlervcntu, duplex hoc beneficitim obtine-
spirilus procellarura, cum deniquc supervenit pote- bit. Domus tanquam latior multos iudiscrele suscipit
stas aliqua tenebrarum; quam vagam cl deopertam coiifluenies, remotum vero cubiculum solos sccrc-
inveiiit, slalim raperc gralulalur; ct illa inslar lius adniiuit diligcnles; et ideodoraus fideni indicat
paleoe nullo lixa pondere ventilalur. Judsea vcro quam communem esse ccrnimus plurimorum, cubi-
clausa domo, veluicaslri robore prsemunita, cxcelso cultim vero dilectionein quam nostis esse propriam
gaudcns culmine, et quibusdani propugnaculis insi- electorum. Non sufficit ergo Virgini quod Judoeoesic
gnila: minas gravcs aeris foni repulsorio longius Chrislum praedicat ut credatur, sed curat summo-
alicnat, ct in absconso fidei, rcclinato capite con- pere, ut ab ca pariter diligatur, dum illum asserit
scienliam jain serenat. Cuni enim ruunt venli, et Dcum de Deo nalum ante soecula-sine malre,
coelum inlonat, aer saevil, qui soevireminaciler, ni- et ex se recens faclum veraciter hominem sine
misquc tenaciler in nosfris panihus consuevii, nihil pairc. Ad quod ct credcndum, et diligendum cum
puiat serenius quam trgi cousianlius fidei muni- suis tam moniiis quam meritis illam ducil, Christum
355 COMMENT.1NCANTICA.— LIB. IV. 354
in illius doraum et cubiculum Inlroducil; nec cessal. A nunquam velle, apostoh quidem conlra vetitum
a studio, donec suum pauperis desiderium videat deserenfe gratia voluerunt, oum occurreuti culpae
exaudiri, el dilecium gaudeat in secreto diligentium ad unguem non resislere valuerunl; illa vero nil
inveniri. Quo invenlo non invidet, lanquam aemula tale voluit quae digne valuil culpis bceurrentibus
non labescit, sed respirat a 202 labore, ab segfi- refragari, et ob hoc invenla est non suo, sed suorum
tudine convalescil; dUm charitate flagrans bonis strepilu a quiete placita suscitari. Postmodum
proficieniitim hilarescit, et in eo velut accuhiiu, tamen recle bujtis memores adjtirantis, visitati ple-
hilari conseienlia requiescit, cujus favens quieti» nius proesenlia spirilus roborantis; secreio monim
Sponsus ait: Adjttro vos, el.c. et meritorum quasi cubiculo venustantur , quti
CAPCT XXVI. Sponsura inlfoduci ope et opere Yirginis gralulan-
Adjuro vos, filim Hierusalem, per capfeas, cervos- lur. Eo auieni inlroduclo ipsa quoque Virgo non
qite camporum, ne suscilelis neque evigilare faciatis mediocfiter hilarescit, somiioque prseoplato in illo-
dileclam, donec ipsa velil. Monet Sponsus aposlolos, rum moribus requiescil; a quo et suscitari Sponsi
et eos qui videiiiur ex Judsea pariter credidisse, diligentia prohibetiir, iieaffligaturpcena, cujus culpaC
verbo et cura Virginis Chrislum in secreto fidei conscia non liabelur. Stipr.i igitur cum eisdem.ver-
suscepisse; monet, inquam, ne susceptam semel " bis filias Hierusalem Sponsus voluil adj'urare, ut
gratiam parvipendant, el contemptu prsesentium ad Sponsam quiescentem intcr amplexus Sponsi non
priora, vel forle pejora prioribus s& extendant. Si praesumerent suscitare; in suis vcl de suis gaudere
enim fides liorum, si dilectio gravius sit conctissa, Virgo profeclibus indicalur, quos sibi acquisissej
obslrepcnl somno, Virginis aure durius repercussa ; gratia et meritis prsedicalur. Hir Vero cum ilerari
et a quietis gaudio quod ex eorum Virgo voluit mo- eadein adjuralio reperitur, de aliorura Virgo meritis
rrbus adipisci, inviia compelletur ad molestias ex- gaudere coinperitur, quorum soilicitudo Sponsi di-
pergisci. Monet igitur Sponsus ne inter aposlolos ligenlia convenilur, ne repelianl graliam, quse lam
Judaeprodilio dure tonet, ne doctrina Nicolai discof- grala desiderio Virginis invenilur. Illic inier ample-
dans a cseleris male sonel, ne audilo sermone my- xus Sponsi grata Yirgo requie delectatur, hic Spon-
Stico miilii ex discipulis scandalo feriantur, el ab- sum quiescere in proximorum cubiculo gratulatur;
euntes retrojam non cum illo rupto dure proposito illic in suis, hic in proximorum profectibus obdor-
gradianliir. Nec solum ii apostatse, vel quisquis siini- miscit, et in utroque somno Sponsum .lenens iri.
lium Chrislo veraciler non adhaesit, sed et metus ejus atria concupiscit. Quia vero illic idem uicunqug
eleciorum non mediocriter Virginis aures lsesit; „ versiculus explanatur, non duxi necessarium ut
Petri negatio, nudatio Joannis, fuga omnium gra- hic eadem explanalio repetatur; ne, si quod ante
viter slrepuerunl, et quiescentem Yirginem susci- diclura est, dicalur iterum in proesenti, superflua
tari ad vigilias coegerunt. Sponsus ergo lenere solli- repetilio fastidium ingerat audienlL Sicut ergo illie
citus Virginis quam dilexit, eos monet.quos turbari secundus liber iiujus operis sumpsit finera, ubi
melu persequenliura inlellexit; ut a forma et doc- super loevara Sponsi Yirgo fecit quietis, gratia se
trina, quam eis Virgo dederat, non faliscant, vel reclinera, ita et hic dignura extimo prsesenli libro
fatiscentes forte citius resipiscant. Filise, inquit, calcem sive terminum superduci, ubi Sponsa gaudet
llierusalem, non est conveniens ut velitis, quod Sponsum in mairis doniiim vel cubiculum inlroducij
necdum illam velle, quae vos prsemonet, invenitis, ut ubi dalur Sponsa delicatis profeclibus soporari,
iiee est vobis liberum noxium sive indecens quid- ibi slylus noster silentio lanquam soinno caudeat
quam velie, donec el ilia velit, quam constal penitus reparari.

LIBER QUARTUS,

CAPUT PRIMUM. D tium dal Ioquendi ut eis jucundius efficiatur epi-

Qum est ista qum ascendit per deserlum sicut vir- ihalamiiim nuptiale, cum in eo et ipsi pariter velut
gula (umi ex aromalibus myrrha; et Ihuris et universi symboluin dederint sociale. Sodales igitur, id cst
pulveris pigmentarii ? Hucusque in hoc dfamate angeli qUi Sponso assistere in liujtismodi nuptiis
dileclus et Virgo ad inVicem vel de invicem sunt perhibentur, qni el si hominibus adminislrant, nonta-
Joculi, et quod fuit amoris et gralioe, sermOne men ab ejus facie prohibentur, atteridentes quoaffcctu
vicario proseculi; nec alii quilibel ad loquendum Sponsus erga virginera tenealurj qua gratia, quo me-
203 videntur inlroducti quamvis ad audiendum rito supra omnes virgo mulieresproveliatur, haerent,
adolescentulae vel sodales parilcr sinl adducti. . stiipenlnequcdignesufficiuntadmirari.neciiiveniunt
Nunc vero quibus dederat locuiri et graiiam au- quibtis eatu laudibtis possinl congrue venerari. lllos
diendi, ampliori Sponsus bcneiicio sodalihus spa- . quidem affecluosa devolio commonel nl quid dicanlj
PATBOL*CCIU. 13
 355 PIJiLIPP.I DE IlAftVENG ABBATI3BON^E SPEI 35C
consideratio mirandse magriiiudinis revocat ne quid \j Ascendit cnim sicut virgula fttmi, quae cum subtilis
dicani, paruro enim sibi videturet insufliciensquid- et gracilis ab inferioribus orialur, attoilens se iti
quiddicanl, dignos tamen sepulantargui, si penitus auras lenues etipsa tenualur; sic in aluim proficiens
nihil dicanl. Mira quidem dicendi(78) copia inopes ut secreto nubium se committat, etvelut se exina-
iJlos facit, el nimirum inopia grandi nequaquam niens oculos intuentium non admiltat. Yirgo nimirtira
desiderio salisfacil; dicunt lamen ut in nohis af- quamvis de terrenis parentibus procreata , terrenis
feciuin susciten' audiendi , nobisque audiloribus tamen abrasis foccibusdisciplinaestudio lenuala ; ad
qualeiiiciinque fiduciam danl dicentti. Neque enim taniam meritorum altiludinem supra homines est
«iiiisquaiii nostrum dicere tanlai laudes Virginis progressa, ul recte asseratur capacitalem admi-
allcniarcl, si angelorum excellentra velut sibi non ranlium supergressa. Qusesicproficienslongelateque
satis conscia penitus refutarel; sed eorum qui snnt- suavissimum dat odorem, doclrinam juslilioe, dis-
administralorii spiritus forma et solliciludine com- ciplinae formulam gratiorem : largitur suiTragia,
moncmur, ut propossequalicunqueet nosYirginem gaudel benevolenliai» exhibere, quse digne conside-
Jaudibu3 veneremur. Nam et ipsi ut eis possibilitas rantibus tanquam aromata videnlur redolere. Ideo
suppeiit, non ut dignitas Virginis expetil, hnc forie fumus , ctijus virgulaeYirgo proficiens eompa-
ipsiim agere se ostendunt, qui necdum salis quanta B raiur, non de abyssi puleo, sed ex aromatibus pro-
sinl merita Virginis deprehendunt, el ideo ad un- dire memoratur: ad quorum confectionem specierum
guein ea exprimere verbi? sive laudibus non inlen- multiplicilas est collecta, et ex myrrha et thure o
dunt,sed mirantur, rairantes sciscilanlur, quse sit universo pigmentarii pulvere suni confecta, Myrrba;
ifla qtiam mirabitcm sic ailendunl. Quoe est, in- mirabileni mortuorum corporibus dat medelam, et
quitinl, ista? Bevolvimus, aiunt, mulicrum seriem vi quadara naturali a carnibus fiuxis el mollibus
prsesentium vel praecedrntium ab antiquo, ex quo removet corruplelam : thus igne concremalum Deo.
Eva qnse primum facta est consensum prsebuit ini- in sacrificiis allegalur, et odore fumifico devotio
niico, quaruni miiltis diversorum dona charismalum sacrificantium commendalur. Myrrha ergo.utvi-
sunl indulta; internoementisspecies laragratisequam detur, sirailis est virluti, qua Virgo cerpus suura
induslrise nionibuselcxculla nullaniharum huicsimi- digne subjicit servituti ut jejuniis, vigiliis, munditiis,
lempossuninsinvenire, sed hsecomnesinvenilur inef- vitiosacorruptiolongefiat.eirestrictisnalurselegibus
fabiligratiapraevenire. Quseesligiluristacuisolidatur niliil in eo molle , nihil fluidumputrefiat. Tliuve vero
cxcellentia spccialis ut mulier nulla prior, nulta eii humilis devotio vcl devota humililas Virginis figti-
posteiiorsit sequalis, ut nostro etiam videatur jam ^ ralur, qtioecum in thuribulo nienlis, 204 'Slie
patrocinio nou egere, inio ut horaiuibus itaet an- sancti Spiritus eoncrematnr; liquefacta in ainorem,
gelis non natura, sed gralia praeeminere? QIISDesl vcltit fuiuus dirigitur ad supema, imo instar vir-
ista quocdeflexo poplite inslar delicataemulieris non gulae reslringeus se in angustuin festinat inientiiis
incedit, sed robuslo et indefesso gradu viriliter ad aelerua. Pulvere auleni piginenlarii cujus velut
anibulat ei procedit : arduum agititer femineis pas- congeriessuperaddiluruiiiversa, virlutum reliqttarum
sihus inexpeiTum, et apprehensa scala quam vix universitas est expressa : qiiam ille |iigiiieiuaiius a
videre Jacob promeruit ascendil fortiter per de- quo salus medicinalis oranium esl invenla , ex-qui^i.e
serluin? Desertum ul video via est et conversatio congerenset prudenlerconterensredigitin pigmenia.
singtilaris, qtiam nescit multiludo neqne leril ungula Ex quibus omnibus salulari eo.igruentibus niedieiuoe,
jiopularis, quoeluto non tangilur, non respergitur congestis el altritis in corde Virginis tanquatii in
pulvere platearum , quam culpa non atlaminat, non mortaviolo discipliuse; in conspectu pigmeniavii
operit i|usevis superfluilas palearum. Jacob cnm fumus dirigitur, odor spirat, ad quod digne admi-
caput ejus lapis suppositus visus est sustinere , randum sodalium consideratio vix aspiral. Quae est
somno sopilus myslico hujusmodi scalam meruitvix crgo isla apud quam velul spicarum muiliplicitas iu
videre (Ce«., xxvm), quae, ut illi visura est, hu- PJ uianipulum se redegit, imo universitas specierum
mano more viventibus interdicla , solis angelis as- in ejus mortariolo se coegit cujus merita examina-
cenden tibus et descendentibusest relicla. Descendunt lionesubtilissinia inslarpulverisatterunlnr; et coram
quippe angeli favorabili gaudio profectibus Yirginis pigmenlario sicut fumus, imo fumi virgula ascensu
occurrentes. Ascendunt vero, proficientem fesiivis rairifico deferuntur? A quibtis delatis et oblatis idem
lautlibus praeccurrenles : eum qui scalse innilitur pigmenlarius non declinat, sed in ipsa offerente
festinanles Domirium convenire, sciscitanles quae Velutin lectulo grata benevolenlia se redinal; eum-
esl ista, quae angelos naiura poliores feslinat me- demqtie lecliiluni vallo fortifudinis circnmcludit,
ritisprocvenire.Quie estista, inquiunt, cui virginalis per quod ab illo longiusquidquid indecens, quidquid
fecunditas vel fecunda virginitasest concessa,cunctis noxium est excludil. De quo sodales suhjungunt :
retrosaiculis lam angelis quara hominibus inaccessa; En lectttlttm, etc.
quse yiveiisin corpore mortis necessilatibus obvo- CAPUT II.
liilo, vitam vitiisobnoxiam cursu perajrit impolluto?' En leclulttm Salomonis sexaginta forles ambiunt
(78.)Id cst, cjus quod dicendum est.
*v-j COMMENT.IN CANTICA.— LIB. IV. 35!s"
ex forlissimisIsrael. Quem pigmentariuni dixeram, .Vdispositoeordiuato ambitu circumsistunt. Quarum
eum Salomoneni videntur nominare; qui auclor et perfectio in numero sexagenario figuralur, qui ex
ainator pacis lectulum sibi voluit prseparare in quo a senario et denario mulliplicalis per invicemconsum-
conlurhatione hominum absconditus caput sutim inatur quorum senariusperfectionem indicatoperum
quietis gratia recliiiarei, el se non solum nomine, vel laborum, denarius vero perfeclamconsequentiam
sed elrepacificum veraciterdemonstraret. Lectulum prsemiorum. Quia enim sex diebus opera sua Deus
aulem ejiis , ipsatn Virginem aestimo posse dici , creator omnium adimplevit, qui, sicut nostis scrip-
quae amoris gratia invenitur Salomonis obsequio sic tum , ab operibus quae patrarat, die septimo re-
addici ut in se queriipiam alienum , qttietem capere quieVit(Gen. w), recle per senarium operandiper-
non permitlat, etintra mentisanguslaecontinentiam, feclio designatur, in qiia plenius Obtinenda loto
hoslem subdoluai vel ad modicum non admittal, dierum spatio laboratur. Stint qni volunt senarium
qiiodpropler et ipsa non lectus, sedlectulus mefuit non debere perfeclum ideo judicari, quia in eo
appellari, u'l hoc diminutivoquaedamvidealuf ipsius sua Deus voltiil opera consummari , sed ob hoc
angusiia designari, qua? ad capiendum pafiter al- 205 sex diebus primofdialia quondam opera facta
lerum non extenla, soli sponso placefe nititur, solo esse, quia perfeclum Deus hunc pritnUm niinierum
qneni legiliinediligitest contenta. Cui digne cotigriiii B novit esse, ul ex perfectione numeri sua Deus
illud vaticinium Isaiac,et diversis prolataetemporibus opera commendaret, et perfecto complela numero,
sihi conveniunt prophetise : oslendentes cuivis dili- perrecta nihilominus demonslrarel. Per denarium
genli quamdam merilis angusliam corivenire, aman- aulem ideo perfeclio praefiiiirrcte dicitur designari,
tetn , plurimos non amplecli, duobus dominis non quia ipsum paterfamilias laboranlibus in vinea jubet
scrvire. < Coangustatnm cst, inquit, stratum , ul dari; et quisquis injuncto labore inluitii obedieiiliae
alter decidat : et pallium breve utfumque operire fideliter est delentus, lioc subjuncio nuinero in fine
«on potest (ha. xxviu.) > Stratuni profecio inentis tempofis est conleritiis. Senafius igitur decies vel
commendabiliter angiislalur, cum patere elplaccre denarius sexies ducitur, et fiurit sexagiiita, eum
iionnisi legitimo meditatuf, cum in se mansioiveni, Virgo et labore diurni ponderis, et spe certa futuri
iocum, spaliitm alteri non consedil, cum cadere muneris forliter est praecincta,Cum perfectis operi-
attcr compellitur, vel forte longe teriilus non ac- bus dare gaudet operam in praesenti, et omnino nihil
eedit. Denique pallium verecundiae virginalis quod timel, riibil dubitat de sequenti. Quare aulem vel
fion texil dissolulio, superfluitas non orditur, circa senarius vel denarius secundum afithmelicos per-
Jrgiiimum secoarciat, altereo nullatenus operitur , r fecius dcbeat judicari, qua etiam perfectione sexage-
nec commiinemaccipit Sponsus cum adultero por- narius invenialur comriiendari, quia in Besponsione
lionem, nec illum secum patitur sub eotlem pallio dcObedientia (79) aggressus suni plenitis expedire,
Saceremansionem. Unde illam quaenon arclavit lec- hic brevitalis gratia silentio volui pneierife. llli
Uilumneque pallium breviavit, sed invitato adullero quippe senarium nondum videnlur plenius obtirierc,
niale omnia dilatavit; ipse sponsus per eumdem qui operantes magna, maj'ofa nequeunt atlimplere,
Isaiam invenitur gravius accusare, et tam adullerae qui si forle in cavendis nequam 'openbiis satis pro-
quam adulteri indignum consorlium feciisare. < Di- vide circumspecti, in verbo taraen adhuc minus
latasti, ait, cubile luiini , suscepisti adulierura debilo sunt pcrfecti. « Qui non peCcat, inquit, in
(Isai. LVH.) > Virgo aulera cubili coarctatocujusvis verbo, hic perfeclus est vir (Jacob. in). » Nonnulli
adnlteri maculam non admisil, breviato pallio etiam, etsi cuslodiunt vias suas ut in lingua labili
quemquam operiri subdolum non permisit, sed ab non delinqiiant, tenentesjam senafium, lamen non-
angusta meniis requie quidquidei conirarium est, dum satis ad denafium appropinqtiant, quia, ctsl
removit, et sponso fldem servans, lotam illi sin- speranlse recepturos prsemium pro labore, nondmn
gnlariier se devovit. Hanc igiluf quse studio cum tamen plfine sr.iunt utrum odio dighi siht an amorc.
gratia sese lectultim Voluil et potuit exhibere, ul D Hofum omhium hierila et profeclus, ut ita dixerim,
Jiosleset semulinecessario cogantur abhorrere; Sa- dcfectivos (ntillus quippe similium in hac vita obti-
Jomon pacis amanS, praeliorum nihilominus habens nere mefiiit complelivos;Virgo saricla proetergredi
curam, armaio muiiit mitite, forliqiie munimine imo longe supergredi lam graiia quam merilis inve-
dat securam. Qusenimirum non muris, non lurfibtts, nitur, et nobiscuni adhuc degens, sexagcnario
non propugnaculis maierialibus circumcincta , sed mystico sic ambiturt ut eani et perfectam obser-
quibusdam forlibus mysteriali nuinero sexaginta, vanlia reddalopertim et taborum, et securam faciat
inaiiet inlrepida sub manii pfovida praedicliSalo- ceiia profsns exspectalio futurorum. Et pulclire
iiionis , dum illi cuslodes conferunt, et hosles nihil ipsi qui Smbiunt, fortesex fortissimis Israel meren-
infcriint noxise laesiOnis.Custodes vero qui non nisi tur appellari, quia inter otnnes virlutes quarum
fnrtes merenlur appellari, Virltitcssunt spirilales, merila Denm appetunt conlemplari: forles illasesse
quibtis constal Virgifiem rOborafi, quse illi Cx una conslat etprxcipua fortitudine coriimendari, qtiibti»
tantum partesine altera non assislUnt, se prudenter Virgo ei ambilur, et ambita diligit conservari.
- - -
(79) Yidcinfra.
559 PIIILIPP! DE IIARYENGABBATiSBON/E SPEt SGO
CAPUT III. A sit negligens, sed eum leneat dillgcns sui cura.
Omnes tenentes gladios el ad bella doctissimi. Femur carnem significalquaede femore propagatur,
Quanla isli Virginein ambiant forlitudine, quanta caro aulem infirma est et deficere naluraliter com-
cura, sicut myslicus numerus, sic ostendit etiam probatur, et ideo per femur sive carnem, signatur
armatura, ne si ad muniendum illam veniant vel infirmitas vel defeclus, quemvelut ex natura incurrit
conveniant non armali, quanto numerosiores, lanto nosira firmitas vel profectus. Yirtus enim hominis
rcprehensihiliores jusio judicio' sint cassali. Tenet quantavis magniludinesublimetur,non habeta seipsa
ergo unusquisqtie et cxerit gladium bis acutum, :ut ut in proposito roborelur, sed si deserente graiia,
si quis forte praedo transire affeclaverit instftulum : paululum a diligeiitja relaxelur, tanquam alis per-
repercussa protinus ejus prsesumptio penilus eva- ditis gradu slabili non lenetur. Super femur ergo
nescat, vel magis viso gladio longe resiliens expa- ensem virlus ponere lunc videtur, cum verbo Domini
vescat. Gladius hic non fericus qiio ferinnlur sen- Jttcido quod penelrabilius omni gladio perhibelur:
sibiliter nequam rei,*sed gladius est spiritus, quem infirmilatem suam digne cohibet et castigat, et
csse Aposlolus asserit verbtim Dei, quia sermo-Dci rigore firmat verbi quod invalidum naluraliter inve-
vivus el eflicaxet penelrabilior omni gladio praedica- siigat. Ensem tenet super femur, cuni super sui
tur, quo rccessus animae, et interior conscientia D cttstodiani digne vigilat ct inlendit, quse non soltiui
penelrattir(Hef>.iv). Gtadiusesl teslimonium fi.lele, se infirmam, sed infirraam naturaiiler tleprehendit;
praecepium hicidum, liber legis, quem sacerdos et ob hoc sollicitior sic a defectu sibi prsecavet e-'
Joiada in manu dare voluitJoas regis (// Paral. xxm), rnina, ut et defectus causas lanquam femur verb
ut omnibus oslenderet quia divinae legis cognitio compvimal disciplina. Sic profeclo vigilans et inten-
decet regem, imo rex non tam scire quam tenere dens quaequenoxia removere, gaudet virlus Virginis
inanu, hoc est, opere debettegem. Dcdcrunt, inquil, a nocturnis limoribus non timere; et omnia quae
iri manu registenendam legem, et constiiuerunt eum machinari nililur ut hoslis subdolns vel tentatio
regem. Ideo sexaginla non habere sed lenere gladios lenebrosa, Imjus docta et lerribilis circumspectio
inemoraiitur, quia non qui habenl, mox et tenent, redtlit penims otiosa. Quod allendenles angjli qui
sed qui lenenl, habere non neganlur : et parum, amici et sodales Sponsi, ut ante diclum est, appel-
sive nibil prodesl habere gladium iu vagina, si non lantur, hunc Salomonis Icelulum et ejnsdem cusio-
illiiniexeril manus, idest operum disciplina.Omnes diam ineffabiliteradmirantur: et adhuc commendare
igitur forles qui ambire Virginem perhibentur, verbis eum aliis prosequtinlur, partim satis sesli-
lenent gladios, obediunt verbo, dignis operibus mantes quidquid in laude Virginis eloquuniur.
exerreniur, tanloque rnuniraine fortem redduut CAPUT V.
Virgincm et securam, ut a longe hoslibus reper- Ferculnm fecil sibi rex Salomonde lignis Libant,
cussis non Iscsionemilla sufferal, non jacturam. Qtii columnasejus fecilargeitleas, reclinatoriutnaureum :
auiem sic muniunt, profcclo doctissimi sunt ad ascensum purputeum, media churitate constravit
bella, quorum eruditio esl profeclu magis quam propter filias Hierusalem. Quem lectulurn dixeraut»
tempore non novelia, quia scire, necdiim facere dicttnt et ferculura, in quo inulla Salomoni ferr.ula
quae sunl recta, doctrina est simplex, rudis et ut defcruutur, et epulanii cibuin qui non perit, sed qui
novi.lemporis imperfecta. lntelleclus quippe non permanet, opponuntur. Fercnlum itaque Virgo est,
habenlibus, sed facientibus intellectum, non solum per quam Deo inveniunlur sanctorum animae com-
scientiae, sed et conscientise dal profectum; et ut mendari, ej'usqueprecibus et meriiis ad Sponsi con-
conscientia sine scientia non satis eruditur, sic et vivium sublimari, quam sibi ad hoc idem Sponsus
scientia sine conscientia rudis et imperfectior inve- voluit proeparari, ut per eam mererentur quseper se
nimr. llli ergo* non solura docti, sed et doctissimi non polerant prsesentari. Elsi enim animse sancto-
dici debent, qui ad belta peragenda obediunt verbo, rnm variis virtutibus insignitse, et inslar epularum
gladio manum praebent, quorum sollicitudo ad repel- rj sapore graliarura mullimodo sunt conditse : Jonge
lendos hostium irapetus sic procedit, ul horrori sit tatuen a convivio Salomonis jacenl tanquam penilus
omnibus, dum manus a gladio non recedit. De deslitutae, si non Yirginis inierventu velut mensa
ciijusmodi gladio subinfertur : Uniuscujusque, etc. offerloria sint adjutse. Ideo ipsa Sponsa rectc nosira
CAPKT IV. onitiiummediairix,ipsa mater non incongruedicitur
Uniuscujusqueensis super femur suum, propter ti- imperatrix, quia sponsum rogans, imperans filio,
mores nocturnos. 20<BDiligeniersodales consideranl furorera cjus in graliam, in amorem suavissimum
et aiientius admirantur, quo 1111 sexaginla modo vel iram verlit, amaros in dulcorem precis suse farinula
ordine tuilionem Yirginis operanlur : elad luendum nos converlii. Qui ergo silveslri prius amaritudine
illam quam sunt piovidi, quam sagaces, et non fuerunt odiosi, suscepti a ferculo fiunt suscipientis
solum fortitudine, sed etprudentia propositi haben- merilo graliosi, nec est qui Salomonis convivio
tur elficaces. Unusquisque enim acceplum semel placere niereatttr, nisi quem offerri sibi a Yirgine
gladium non deponens, sed queni lenerc inanii diei- velut a mensa propitiatoria gralulatur. Est enim
lur, femori supepponens; sic habetur sollicitus ad tanti nierili praedictum fercultira sive niensa, ul
debettandumforinsecus quselibctnocilura, ul sui iion qiiibuscuiiqueejiispropitialiodiligenliuseslimpeusa,
 5C1 COMMENT.INCANTICA.— LIB.IV. 3C2
Salomonis convivio fiducialiler se praesentent, alien i A advevsis non frangitur, tribulalionis mallep non fa-
vero a mensa consequenler et a convivio se absen- tiscit; et cuin Petruscrepuil, Joannes resitilt, fuge-
lent. Est enira facla de lignis Libani. Libanus morii runt omnes non ferenles malleum ssevientem, sola
est quem allollit conspicabilis altitudo, honestai Yirgo perstitit, nec amare deslitil sponsum sponsoe
superficies, veslit nemorum puichriludo, cujus intuilu morientem. Tale ergo reclinalorium iii Vir-
arbores procera subrigit magnitudo, venustat mirs gine sibi Salomon fabricavit, quod gravis et soiida
species, firmat imputribilis fortitudo; Libanus aiitetr et comparanda nulli diiectio comraendavil, iu quo
inlerpretalur candidalio, Christum significans, qti ipse fabricalor caput siiuiii a conlurbatione bomi-
candor lucis seternae, mons domus Domiui praepa- num recliuavit; et lanqiiaro refecttirus ad easdem
ralur : bona cujits arbor fruclum nonnisi boniin et nos epulas invitavit. Sed idera reclinaloriiiin non
facere comprobatur; ligna cujus plantata secu; facile a noslri sirailibus invenitur, ad qtiod nisi ctiin
aquas Siloe non arescunt, frondibus non nudantui labore, nisi conatu plurimo non venilur : ad quod
auiumno, hieme non marcescnnt, sed indefessa oblinendum (ul experlo comperlum esl) plenius non
longitudine et iraputribili fortiludine juvenescunt, pertingit, nisi qui ascensurus digna fbrtiludine se
Ex bis lignis asserunt sodales ferculum fabricari, ui prsecingii. Sunt enim gradussive scaloeper quas ad
"
recte videalur opus velut a materia commendari, reclinatoriura est ascensus, in quibus a Virgine la-
quia sanctitas Virginis ex Christi virtulibus est com- bor non mediocris esl impensus, quas quoniam recte
pacta, et ad nostros profectus oranium, in mensani considerans non obscuras fuligine, sed purpureas
el ferctilum est redacta. Quam quia polens Salomon esse novit, pcr eas usque ad siimmumhonesia simi-
ex forti et impulribili materia sic compegit, noti litudine se promovii. Anliquorum lemporibus pur-
sensit vermiculum, non admisit illa cariem, sed pura solis regibuscompelebat.quse forma vel colore
abegit; non est laesa malleo, vetustate temporis, dignitatem regiam ostendebat, ut cttin plcbes allen-
noii disrupta, sed mansit el permansit integritas derent pufpura quemquam nisi principem non vesli-
ejus foriitudinis incorrupta, Ul aulem mensa eadem tum, monerentur revereri signis regalibus insigni-
a Salomonis praesemia iioti declinel, ut nunquam lum. Quia ergo ad reclinalorium, in quo Salomoni,
sive nusquam ex parle aliquase inclinei : eam grala requies impertiiur, non saltu prsesumplorio,
iiiem Salomon inriili voluit nobili firmamenlo, sed ascensu purpureo pervenilur; Yirgo prudenlis-
supponens ei non tripodes instabiles, sed co- sima cum ad lantum venire merilum coucupivit, ut
lumnas 207 imraohiles ex argentn. Mensam quippe regina monstraretur, regali purpurase veslivii. Mun-
virgineam prsesentavit Salomoni eminens altitudo, stravil autem indiciis compcieiitihus se reginam,
irniiiolamque temiil columnarum argcnlea et infiexi- cum assumpsit avide quamdam novi generis disci-
bilis rectiiudo, cnjus morefhieidos, opinionem tin- plinam, cum virginalis contineiitisc traniitem cun-
nulam, oris lemperanliam, vim sermonisacceptavit clis retro saeculis inienlaliim, prior ausa esl ingredi
et firmavilhenevolenlia Salomonis. Argentum splen- caslo nienlis proposito coiisecralum. Monslravil se
dore conspicuans, et tactu congruo dans tinnilum, reginam, cum sibi superinduit purpuram seu virlu-
in columnas redigilur, et quod superimponiiur stal tem , qua corpori tenerrimo duram siiperintulit
munilum, cum virtule Allissimi, verbum Patris servitutem, cum suum dedil sanguinem uianu carni-
Virgo permanens est enixa, et non suoe sed illius ficis non elTusum, sed Deo soli consecrans virginei
forlitudini firmiler est innixa. In qua etiam recli- vas corporis non perlusura, reginain se siuduil non
nalorium aureum dicitur inveniri, quia nusquam femineis, sed purpureis vestibus insignire, cum ele-
nosler Saiomon graliorem sibi requiem visus est git fastu mentis lenocinia corporis non scntire, do-
experiri, ubi caput suum velitaut valeat reclinare, minari carni suae quod nulli (ut arbilror) salis est
ad assumendura carnera deilatis excellentiain incii- comperlum, qui refuga gymnasii se hujus exereilii
nare. Quod et salis congrue, non plumbeum, sed exhibuerit inexpertum. Virgo igitur moliilie raulie-
magis aureum perhibelur, quia iu omuibus metallis D bri non confusa, sed rubens et pcrlusa raartyrio re-
auro melius nil liabelur; quod et pretio carius, et gise passionis, ad hoc venit el peivenil ul reclinator
pondere gravius et sub malleo forlius constal esse. rium fieret Salomonis, per ascensum nonnisi purpur.
ut ex eo reclinalorium dicatur merito faclum esse. reum ad tam excellens meritum est progressa, ut.ia
Auro dileclionem Virginis aestimo figurari, quam ea discumbens Salomon cibum fame caperet ihde-
cerluni est cseleris ejusdem virlutibus principari, fessa. Hujus autem ferculi media non tapetibus ex.
qttia, elsi fides et spes, el alioe quamplures dignse ^Egyplo, non florum transitoria novitale, sed raeliori
sunt commendari, earum tamen nulla dileelioni-po- longe consilio stravil Salomon cliaritale, ut in eo
test raerito comparari. Quse et suo librala pondere aliquid nusquam penitus apparerel, quod honestalis
sic gravatur, ut non flexa mobililale a dextro vel avidus discumbenlis oculus abhorreret. Cunctis
sinislro laterc dilabaiur, non diseurr.it, non fluctuet, quippe virtutibus, quibus Virgo praecipua redditur
ad amandura quemlibet alium noiiproriimpal.soluiii ct insignis, supradicto congrua ferculo meritis ex-
sponsum ampleclaiiir.amplexusqueamhoruin leriius cellentibus el condignis : insertse charitaiis necessa- '
non ahruinpat. Denique spunso adhoerere tam foni rio superadditur ornameiilum, sine quo omnes reli
desiderio, lain solida forli.ludi.ne conctipiscil, quod quae liunf lanquam inulile purgamentum.Niliil cniui
565 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^ SPEI 3U
sufliciens in prsefato ferculo polest poni, cui diffusa t\ idonei quorum vila vitiis irretitur, vel intcllectus
charitas non sil necessaria superponi : imo cuncta quorum offusa caligine prsepeditur. Vos igitur, aiunt,
circumquaque posita non digrie colligantur, si cae- quas invitamus diligentius ad videndum, scilote quia
mento charitalis non illorum media suppleanlur. In in his quse sunt retro, non esl vobis diulius rema-
oranium igilur medio charitas necessario collocatur, nendum; el ob hoc de obscuro, de involucro nequam
ut exinde omnibus circumpositis qusedam velut ali- voltimus vos exire, vestros exeuntium pedes a ma-
monia diffundatur, ut cunr.ta recte facla, ne ab in- culis proepedientibus expedire. Exite ergo de gur-
vicem dissiliant, liiijusuiodi leneat loramentiiiii, etsi gustio vitse inletligentiam obscurantis, exiie de me-
perperain quid forle resederit, sulliciens habeat te- dio ignorantraecaligantis; exite de grosso et rusti-
guraenium. < Charitas enim et vincuhim perfeclio- cano populorum caliganlium inlellectu, proficile in
nis est (Col. iv); > et < operit multitudinera pecca- filias, habelole sollicitudinem de profectu. Egredr-
torum (/ Petr. iv). > Et hoc quidem non lam prop- mini et egressus merito efficimini filiae'speculantes,
ler Virginem, quam propter filias Hierusalem manu solliciia purgate o.culoslippitudine laborantes:
aestimodiclum esse, quibus datum fuerat sponso et proposito veluti speculo tergile maculas faciei, et
sponsoecolloquentibus 208 interesse, ne cum au- instar puellarum oblinendae curam impendile spe-
dirent columnas argeriteas,. reclinatorium aureum, iB ciei. Hoc egressu et progressu de inlerna negligen-
ascensuin purpureura praedicari, ad illa se pertin- tia reprehensibilis oflicinse, boc speculandi studio,
gere non prsesumerenl arbitrari : el ab illo^ibi fer- et speculo disciplinae; illara vobis necessariam ob-
culo repercussse longius viderentur, cujus nulla vel linebitis visionem, qua in suo diademate videre
modica similitudine teuerentur. Quse cum audiunt vobis dabitur Salomonem. Salomonem, inquam, re-
quod in illorum medio charitas invenitur, grato cu- gem, quem suo videre nequeunt in decore, nisi
jus velamento peccatorum mulliplicilas operitur; sancti facie quidem lota, oculo mundiore, qui ad
uon diffidunl quin et ipsoe ad illud possint ferculum pulchriludinem obtinendam feryent sollieitudine
pertinere, si diligant et eligant diligenli diligenlius puellari, qui caligantibus inaccessa defaecalovaleni
adhoerere. Etsi enim in ipso ferculo multa posita oculo speculari. Diadema Salomonis, carnis esl pas-
memorantur, quse non satis nostri similibus, sed sibilitas, qua illum coronavit intemerata malris vir-
Yirgini specialius comparanlur, lamen quod in illo- ginitas, cum novum quid Dominus fecit, et feniina
vum medio poni charilas perhibelur-, a filiahus Hie- vivum circumdedit, juxta vaticinium Jeremise (Jer,
rusalem alienum procul dubio non habettir; sed xxxi), Virgo tamen concipiens ct pariens, lesiimonio
earum mediocritati non mediocrilcr proficit et nie- nihilominus Isaiae (ha. vn), Cujusmodi caro vel
detur, quibus in boc, et facililas accedendi et pro- carnis passibilitas non immerito nomine diadematis
cedendi non incfficax spes prsebeiur. Tale quippe honoratur, quia, elsi in oculis caligantium dedecus
ferculuni Salomon, sponsus sponsam, Chrislus Vir- vel ignominia reputatur, lamen quisquis recte in-
ginem sibi voluit exhibere, quee et cunctis merere- telligit quaevisturpia non digna Salomone, et intel-
l.ur virtuium excellciitia prseeminere; et tamen a ligens diligit quis fiuis sit in hujusmodi passione;
conseclatu suo non videretur Hierusalera filias pro- in carne quanlus agon, quanla sit ulililas in agone,
hibere, qttae, etsi non prorsus per ottinia, saltem profecto nomen ei atlribuit non ignominiaesed ho-
diligendi gratia vellent ejus vestigiis adhserere. Ut noris, non dedecoris sed coronse. < Videmus, ait
aulem adhaereanl et videanlcui debeanl adgaudere, Pauius, Jesum propler passionem raortis gloria et
ipsi qui loquunlur sodales vel angeli videntur ad- honore coronaium (Hebr. n). > Huic coronoe Virgo
monere : converluntque ad cas non tam vulium mater in ulero materiam ministravii, miiiislraiam
ibrsitan quam sermonem, uteocoramoiiiisefeslineiit docta manu arlifex Spirilus fabricavil, eamque
sollicile videre Salomonera. lexuit in rolundum opere lam perfeclo, ut incompa-
CAPUT VI. rabililer superemineat auro, lapidi vel electro.
Egredimini,filiw Sion,elpidele regemSatomonemm p. Hanc Judseus inluens, nonnisi spinas seslimatet la-
dittdemale quo coronavil eum mater sua, in die de- borem, infidelis considerans, non habere putat spe-
sponsalionis ejus, et indie Imtilim cordis ejus. Quia ciem vel decorem : oculus defsecaiior speciosum
Virginem sodales, nunc lectuium, nunc ferculum forma prse liliis hominum intuelur, non solumquia
Salomonis esse praedixerant, et illutn quidem mulia Deus est, sed quia homo hominum debilis non te-
foilitudine, islud vero mulla pulchritudine ornatum nelitr, 209 Ei quidem carnis materia cum homi-
descripserant, ne in hpc sponssequara sponso vide- nibus naturaliter est coinmunis, sed eadem coiuinu-
rentur amplius conlulisse, et comraendantes Virgi- nitas a viLiis carnalibus est immunis; hujusque
nem Salomoni minus debito detulisse; invitant fi- mysterii virlute in unilatem sui personaliler nos
lias Sionadsludium inlelligentiselargioris, ulatiente admillit, semelque sibi junctos a se dividi non per-
considerent, Salomoni supradicta quid atlulerint mitlil. Quod pulchre diademalis rotunda signal per-
glorise vel honoris. Quodpropter ad egrediendum feclio, cujus iniegritalem nulla prorsus abrumpil
signanler illas satagunl praemonere, ne scilicet in divisio; uudeet diadema divisionem deinenssigiiaie
suis aut viliorum gurgusliis aut ignoranlioe velint perhibctur, quia ncscit dividi quisquis Iiujus corome
leiiebris. rcmaticrc, quia non suiil ad vidcndmii ambitu continctur. In h.ac igilur coroint, id cst iu
 3C5 COMMENT.1N CANTICA.— LIB. IV. Rfifl
cartie sua nos sibi copulal el conjungit, et agonis is A et collala coronato coronanli gloria non aufermr;
parlicipes ab honore et gloria non disjungit; quam m imo quidquid in filio carnis assumptio diginiin
gloriam Salomoni quodammodo maler dicitur iin- 1- gloria videlur operari, in Mariam refiindilur, ex
pertisse, cum Virgo Deum hominem in ulero cre- B- qua idem filius votiiil incarhari. Propler qtiod a!»
dittir concepisse. Quis Virgini laudes non deferat, t, illa suam diu Sponsus proesentiam non avertil,
qttis non dignam ejus faciat metUioiiera; quaecoro- }- sed post verba sodalium ad laudes ejus iterum se
navit non attro, non lapide, sed carne propria Salo- )- cpnverlit, ut ostendat diademate coronaium, spe-
iiionem, quoe rrgi contulit untle velit et valeat glo-
)- ciosum gloria sic se esse, ut consiet etiara coro-
viari, in quo vincat et dignus sit victoriee merito LO nanti coronse pulcliriltidinem non dcesse.
coronari? Quod nimirum in die desponsationis ejus is CAPUT VII.
niemoranl lactum esse, a quo et facto innuunf no- i- [CAP. IV.] Quam pulcltra es amica mea, quam
ctem vel caliginem procul esse, quia thalamoo pulchra es, oculi tui columbarum, absque eo quod iu-
nuptiali proesens desponsalio tenebras non induxit,,, trinsecus latel. Quia verba hoec, ut poteslis meini-
cuidies sanclificatus et sanctilicans lux illuxit. In- nisse, retro sunl posila. el in secuudo hujus operis
gresso quippe Sponso incomparabilis lux est orta,i, libro utcunque exposila ; non suiit in isto vel loco
nec alius admittilur, nullisque exterioribus patet;t B I vel lempore iterum exponenda, sed ad proediclum,
porta; sed consensu pari cuncCissupervenieniibuss Jibrum solliciludo legenlium rerailtenda. In his la-
aditura omriem claudunt, sodales vel angeli pro fo-- men verbis, ut video, mutatum aliquid invenitur, et
ribus festive tripudiant el applaudunl. Iri die ergo0 laus ista virginis alia hic particuia pr.evenitur, quia
lucida desponsatio mystica celebratur, uni viro castaa illic dictum est: Ecce tu pulcltra es, eccetu pulcltra;
Virgo spiritali commercio copulalur; circumdatt hic vero; Quam pulchra es, -quam pulchra. Illic ecce
virum femina, Salomon diademale coronatur, Deo a dicitur, nirairum ostensio confirinan.lis, hic vero
naturaliter immortali, nalura morlalium persona- quam pouiliir, exaggeralio scilicet adniira.n(is- illic
liter adunalur. In hac aulem die qua Crealor Virgi- intelligifur teslificatio tanlum pulcbriludinis oslen-
iiis factus est Sponsus ejus, quis enarret quae vel1 siva, iiic admiratio multse pulclirittidinis expressiva.
quanta fuerit Isetitia cordis ej'us; cum in ejus utero) Quam pulchra es, inquit, amica mea, quam pulchra.
nostra in Deura humanitas est assumpta, assumen- Quanlum ait, pulchra es, quanta pulchriludine decc-
tis consortio obumhraiile Spiritu non consumpta?> raris, lu quse mea es 210 amica, el secreii mei
Quanla fuerit Isetitia cordis ejus, uon est nostrumi conscia comprobaris; lingua voluhili, sono transilo-
eloqtii vel sentire, qui ad tani saerura et secreiump i rioquis effatur.vel quis auditorcaperepotestetiamsi
sancluarium non meruimus iniroire; ipsa cui ple-. dicatur? Ad quod tenacius conlirmandum valet quod
nius et perfectius Dcus illud voluil ajierire, prse- hic haheiur suppositum, qtiod necdum dirtum fue-
ceptum corde gaudium vix poluil vel ad modicumi rat, el ideo supra non est expositum; in quo innui-
effutire. < Exsultavil, iuquit, spiritus iiieus iu Deo, , tur.quod et multa est Yirginis pulchritudo, et eidein
salulari meo (Luc. i). > Quidquid ergo in Virgine pulcliritudini nulla inesl subdola turpiludo : Absque
agitur, procul dubio noclem nescil, cui regem co- eo, ait, quod inlrinsecus latet. Sunt.nonnulli qtiibus
ronanti dies infunditur, lux splendescit, splendore praesto est pulchritudo exterior, pulchra superficies,
diurno vel magis diulurno matris spiritus hilare- el ovina, intrinsecus autem lupi rapacitas, fraudu-
scit, ad quod digne capiendum nosfer infirmorum lentia serpenlina, et quod patei exterius superducta
oculus non clarescit. Neque enira vel isia est Ber- est hypocrisi speciosum, sed quod lalel inlerius ma-
sabee quani Uria nescienle David adulterio delur- litiosa lurpiludine tenehrosum. Sunl aiii, qui, etsi
pavit, sed Maria flos Yirginum quam singularem non dealbantur foris hypocrisi fraudulenta, elsi eos,
sanctus fecundare Spirilus usurpavit; nec iste est intrinsucus non inficit assiduilas virulenta • tamen,
Salomon qui a Dan usque Bersabee annis quadra- dum tenenlur in corpore, quadam peccati lege sic
ginla regnasse perhibetur, sed Chrislus cujus regni 1) p poenaliler aggravaniur, ut noununqtiam velint no-..
finis, cujus imperii terminus non habelur. Cujus lint (80), in culpam vel modicam dilabanlur, et quia
carnis gloriam, cujus digne pensare diadema, non non quidquid maii nostra cogitatio concipit, statiin
Judseus, non Gentilis, non polest quilibet analhema, potest aliis apparere, cum nos quoque plerumque
qui, efsi nomine Christianus pietalis specie deal- lateat quod in nobis dignum est sui merito displi-
bescit, ejus tameri virtutem abnegans, meriiorum cere; cum absquc eo quod inlrinsecus latet Spon-
inopia tenebrescil. Ideo Sodales vel angeli quibus sus Yirginem dicit esse, immunem eani non solum
daium fueral fehcitatis merito jam videre, ne vi- ab evidenlibus, sed a culpis quoque lalentibus pro-
deantur aliis acceptum beneficiura invidere, abscon- bat esse. Quis ille esl sanctorum qui absque eo qitod-
dentlum sub modio non pulant, non silenfio con- latet, se esse glorielur, el non magis delicta iion,
fegendum, sed invitant lilias Sion, ot fervore et intelligens, ab occultis mundari deprecetur? quis
studio sese prxparent ad videnduin. In hoc qtiipjie est, inquam, qui non sollicilus occultorum, Domino
(toii soluiu Salomoni, sed ct Virgini laus deferlur, servial in timore, tiincus, quia nesciens, utruin odio

(80) Alludit ad illud Rom. vn. v. 15, non quod vola Iwc ago, clc.
!567 PHILIPPI DE HARYENGABBATIS BONiE PPEl 5<58
dignns sit an amore ? (Eccle. IX.) Virginem igitur, A A vel furliva dissolulio non abegit, sed in gregem casla
quse nequaquam erat sibi conscia delictorum, et confcederatio sub pasloris cura et baculo sic rede-
tamen non nescia suorum fuerat occultorum; recte git, ut in eorum quemlibet irrumpere fera beslia
Sponsus pulchrain semel et ilerum asseveral, apud non auderet, sed esurie fatigante aperlis nec exper-
quam, sicul exlrinsecus, ita et intrinsecus dedecens lis faucibus obstuperet. Ut aulem hujusmodi caprse
nihil erat. Cujus nulchritudinem per parles exsequi- adhuc amplius commendenlur, non descendere sed
tur, suhjiingens Capilli lui, elc. ascendere de monle Galaath perhibentur: cum ma-
CAPUT VIII, gis, sicut de campo ad 2U niontis sublimia fit
Capilli tui sicul grex caprarum, qum ascenderunt ascensus, sic de monte ad campestria significalioite
de monte Galaalh. Dentes tui sicut grex lonsarum verborum propria sit descensus, < Descendens, ai.t,
qum uscenderiint de lavacro. Per capillos sestimo Jesus de monte slelit in loco campestri (Luc. vi). >
sensus posse corporis figurari, qui deintus prodeun-^ Et de Moyse : < Ascendit Moyses in montem, et
les, foris appeiunt dilatari, et accepia libertate in- fuit ibi quadraginta diehus (Exod. xxiv). > Et infra
veniiintur justo amplius evagari, nisi forle revocen- Dorainus ad Moysen : < Descende, inquit, peccavit
lur censura et moderamine regulari. Unde et Job : populus luus (Exod. xxxu). > Cum igitur de monte
« Pepigi fceduscum occulis meis (Job xxxi); » Et "E non ascensio, sed descensio reclius dici possil, quid
David : < Averte, ait, oculos meos ne videant vani- sibi vult qiiod prsedictse caprse de monte Galaalh
tatem (Psat. cxvui). > Et sic de reliquis. Ut autem non descendere, sed ascendere memoranlur; nisi
capilli digne ad ornamentum capitis perseverent, quod profectus magni capillorum, id est sensuum
eidem capiti infigunlur radicitus et inhaerent; alio- indicantur, ad quos relata iitteralis illa contextio
quin exslirpatis a radice grala csesaries jam non dignam convenientiam invenire, quse capris mate-
restat, decussaqne csesarie caput calvities dehone- rialibus non videtur litteraliler convenire? Neque
stat. Sic et sensus corporis, qui omnes in capile enim de ascensu caprarura cura fuit sancto Spiritui
collocantur, in eo vires obtiuent, in eo principaliter disputare, sed profectus Yirginis huj'usmodi simili-
operanlur; si lurbato capite velut a sede propria tudinibus nobis, infirmioribus demonstrare; quse de
repeilantur, non solum ipsum caput, sed el membra monte in montem, hoc est in virtutem de virtute
reliqua honore niaximo viduanlur. Si autera sano spirilalis pascuse gralia proficisci, et non juga mon-
capite velul in radice solidi stelerint et lenaces, et tium, sed excelsa profectuum satagit adipisci. Unde
ad expleudum naturale officium satis fuerint eflica- et raons iste, de quo sermo est, Galaatli noiniiiaiur,
ces ; inslar capiUorum nonnunquam longius aber- r, quem inlerpretari acervum lestimonii Haebrseorum,
ranles vaga licentia dissolvunlur, si non manu appo- sententia proteslatur, quia cum Laban sedato furore
sita, et lege superposita restrihguntur. Capillos minarum et irse contumacis, cum nepote suo Jacoh
igitur Virginis et bene radicalos reddit qusedam inire disponeret fcedus pacis; acervum lapidumpari
veluli vis naturse, et foris castigalos regularis con- manu congestis Japidibus erexerunt, quem in tesii-
vcnientia ligaturae; cum suos illa sensus sublili monium pacis. inilse superventuris generationibus
providentia reddit solidos in affeclu, et polenli cen- reliquerunt. Nullius autem excellenlia magisvide-
sttra, dissolulo cohibet ab effeclu; cttin in corde suo lur Christo leslimonium perliibere, quam dileclia
sensualibus affectibus modiim ponit, et foras pro- Virginis, quaecaeteris invenilur sui meriio proeemi-
deunlibus disciplinoerediraicula inox imponit. Capil- nere; qute de vivis et electis lapidibus congeritur,
l.os quoque suos Virgo digne redigit sub censura, et erigitur in augmentum, et tani praesenlibus quai.v
cum inlernse sensus mentis lenet diligentius sub, futuris dat indelebile raonumeiitum. Virgo igiluc
mensura; cura eos per quos debet quaespirilalia et de monte Galaalh proficiscitur et ascendit, cmu
vitalia sunt sentire, non perraitlit vaga licenlia trans-. sanclitatis culmen congeslis virlutihus apprehen-
itoriis et peremploriis consentire. Cujusmodi sen- dit; et ex eo non suam ipsius gloriam tanquara de-
sus sive cofporeos, sive nihilominus spiriules, ulLD ] scendens aucupalur, sed profectu congruo solam.
quod dicitur facilius capiamus, nos parvuli, noss Chrisli potentem misericordiam allestalur. < Fecit,
adliuc sensibus animales, Sponsus capris eomparatt inquit, mihi magna qui potens est (Luc.i). t Quod-
quac sunl animalia rusticorum, quae pascuutur ini propter et Sponsus dentes laudat-Virginis conse-
vupibus, el in ipsis veriicibus^montium supernorum. quenter, ut non solum in capillis decor ejus appa-
Et recte sensus Virginis capris Sponsus voluit coni- reat evidcnter ; sed etiam in dentibus utilitas non
parare, quia Virgo spretis inferioribus, solis amatt mediocris oslendatur, si tamen, quod dictum est,
superioribus aspirare; et ctim nobis inaccessa con- non litteraliter, sed spiritaliter altendalur. Dentes,
teinplandi el amandi saltii velocior apprehendit,,, inquit, tui sicul grex lonsarum qum ascenderunt de
more tamen rusticano humilem et degenerem see lavucro. Dentes Virginis morsu forli peslem haere-
attendit. < Respexit, inquit, humililatem ancilloe E sum eradicant, ne falsilalis gerraina veritati valen-
suae (Luc. 1). > Et signanter non capris, sed giegii ter contradicant; serraonemque durissimum de in-
caprarum capillos Virginis comparavit, in quo sedu- i- carnato Verbo congruis asserlionibus commasti*
l,um audilorem ad intelligendam colleclionem sen-i- cant, ul huic crcdulitati jam facilius parvuli se
j.uura invitavil, quia eos ab invicem vaga discursiQ, ), addicanl. Qui dcntes nou incongrue gregi oviuux
569 COMMENT.1N CANTICA. — LJB. IV. 570
coiiiparantur, non illarum quae velteris ei sudoris A nore, levi muitiloquio transeat in excessum. < Pone,
dura molestia praegravantur ; sed quse tonsis velle- inquit, Domine, ostium circumslantise labiis meis
ribus nil jam superfluum habere se ostendnnl, et (Psal. CXL).> Dominc, ait, congruentem meis labiis
quod forte videntur habuisse, confessione lavatoria da clausuram, da niliiloniinus cum lempus fueril,
reprehendunt. Yirgo igitur quae diligentis fervet aperturam, qualenus in cardine discretionis instar
araore legitimo, lanquam Sponsa,' recle de lavacro ostii sic volvantur, ul nec ctausa sint ad lacendiim,
ascendere dicilur velut lonsa, quia eo a superfluis nec ad Ioquendum lempore nisi congruo resolvan-
culparum oneribus studuit mundius expediri, fquo lur. < Vse mihi, ait Isaias, quia lacui (Isa. vi). >
ad commendandum Sppnsum credibilior voluil in- Et alius econtra : < Vir, inquit, verbosus non jusli-
veniri. De qiiibus subditur : Omnes gemellis, etc^ licabitur (Job. n). » Ad evilandum utrobique peri-
CAPUTIX culum labia Virginis efiic.iciam invenerunt, et tam
Omnes gemellis felibus, et slernts noh est inlereas. silentii, quam mulliloquii cnlpas digna custoJia
Omnes, videlicet, tam caprae quaede monte Galaath prsevenerunt; quae ne superflua loqiierenlnr, clan-
ascendcrunt, et de summo illius verlice, gressu in- sura se laudabili compresserunt, opporlunoque
trepido pependerunt, quam oves quse tonsis velleri- tempore quod honestum, quod ulile visum fuerat,
bus se laverunl, et de Javacro prodeuntes, velleriset D expresserunt. Quodpropter non immerito vittae coc-
sudoris duro gravamine cafuerunt. Omnes, inquam, ciueae comparantur, qtia capilli capitis ne licenler
pari sunt gratia lam fecundae, largo fecunditalis effluant revocantur, qtiia puellaris coma ne vagetui
beneficio tam jucundae, ul in eis et sterilitatis ali- nativa levitaie, redimitur et vincitur, et imperii
qua non damnelur, et dono ampliori unaque fetu premilur poteslale. Ad hoc enim Virgo vittara sibi
geinino gratuleiur.Resdigna miraculi, quod ingrege mnndam prseparat et sublilem, ut cum procrssu
non capra, non ovis slerilis esl inventa, quod fetu temporis comam crescere sibi senserit juvenilem,
singulari, nulla fertiliura est contenta; quod virlutes illam huic, moderamiue congruo, superpoiiat, ne
Virginis, quas capillis vel dentibus duximus figu- lisecvel lempore illicito vel modo incoinposiio se
rari, et amore fecundantur, et contentse non haben- exponat. Porro cum prudens Virgo tempus viderit
lur amore singulari. Amaut enim Deum, amanl el imminere, quo dignum sit comam suaiii liberius et
hominem, nec Deum propler hominem, nec propter manifeslius apparere; manu sedula tenuem vitiam
Deura hominem aspernantur, sed juxta Iegem no- solvit, etab ejiis tanquam impcrio ad tempus comam
vam et veterem, mandatum primura et secundum liberat et absolvil. Eo auiem illa iiilueiilium oculis
simile veneranlur; dum in eodem Christo substan- _ gratior j'am videlur, quo diulius anlea sub vitise
tiam giganlis geminam ulnis geminis amplexantur. cuslodia conlinelur; laiensque sub signaculo com-
In uno quippe Christo quem sponsumet filium Virgo ponitur et fovetur, gratamque promeretur pulcbri-
diligit se babere, duas videt substantias sibi perso- tudinem adipisci, quse honestius emicat ciim ad
naliter cohserere, quarura diversa quidem et dissi- conspectus hominum vilta seposila jara conccditur
milis (ulpole Dei el hominis est natura), quse lamen proficisci, si tamen illius seposiloe nunquam desinat
unum Christum, personam uiiam conslituunt in reminisci. Sic nimirum cum loquenlis discretio sub
jiiiictura.IItinc amare tenerius et amore tenero ju- silenlio fuerit erudita.et consertislabiis lougo tractii
cundari, lioc est esse non sterilem, et, gemellis fe- temporis expolila; eis tahdem resolulis loculio na-
tibus fecundari; quia de capris vel ovibus non esl tatem deserit oflicinam, et procedens in aures homi-
sancto Spirilui multa cura, sed magis de virlulihus num, congruentem resonat disciplinam. Unde bene
et virtulum coramendabili genilura. De quarum additur : Et etoquium tuum dutce. Nam cura labia
commendalione adhuc subjuitgit: Sicut vitta,elc. inslar vitlae inlernos affectus digne compresserint,
212 CAPUT X. et quae proferenda stiiit, malleo et, incude rilentil
Sicut vitta eoccinea labia lua; el eloqutum luum prudenter formaveriiif; luiiceoruin solutio, lanquam
dulce. Labia Virginis clausa, scienliam legis serr n vittse depositio, non reprehenditur, nou vilescit, sed
vant, el quae servanda noverunt, in cordis secretario plaeet loculio lemporiva, el eloquium audientibus
coacervant; clausura quorum infrucluosi silentii induleescit. Alioquin et sermo in vacuum obscura-
argui non meretur, cum sapiens usque ad lempus tur, et eloquium amarescit, quod sub labiis non
taceat el tacentis cor prudentiam mediletur. Deni- formatur, nec in silenlio coalescit: at quod profc-
que « Maria conservabat, inquit, omnia haec con- rendum prius labia non oblinenl vicem vitlae; sed
ferens in corde suo (Luc. n). > Quae cura ad profe- quidquid in buccam venerit, ore patulo proferunt
rendum collata et servata manu pulsanlis concutitur, imperile. Sed quid est quod labia Virginis vitlae non-
et a clausis ejus labiis pessulum vel sera tandem nisi coccineoc conferuntur, nisi quia in hoc etiam
exculilur; pulsat obediens lempusque accipiens noslris longe dissimilibus prseferuntur, quac noslra
jani loquendi, non nisi disciplinam profert aures etsi claudiet aperiri diverso lempore se osientant,
habenlibus audiendi. Adquod obtinendumpropheta, digne tamen inspicienlibus non coccum, sed forte
ostium vult habere, ut scilicet labia sua possit lege luiuin potius repraesentant? Coccus speciem ignis
congrua cohibere; ne vel iuimoderalo silenlio vi- gerens, dileclionem recle significat, quae ignita sive
dcal ct |i<je;iileat sc depress.ttm. vel eulpa non rni- ignis velut in caraino aurum purifical; emoepotiores
571 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONJE SPEI 372
auro justos, roddit fcrvidos et ardentes; quse urit A ad peiram parvulos nunc allidit, et pati oporlere
nec coniburit, sed excoquit el inundos effieit dili- omnem qui pie vivere non faslidit. Itaque ad pres-
genies. Huic cocco sive igni Virginis labia similan- suras et fracturas Virgo patiens, non aegrescit, imo
tur, quae tain silentio quam eloquio, araori tenero (si non premitur, si non frangitur) erubescit; fracla
fainiil.iiiiur, quoe lttti nescia inslar cineris non pal- vero et contrita, defeclu lurido non pallescit, sed
lescunt, sed rubore coccineo modeste subrutilantet interno decore conspicuat, el hilari conscienlia deal-
ignescunl. Clattsa quidcm et silentio dedita vacant bescit. Denique malura necdum fractum, visui pla~
Dco, iiieffabilcin uiediiantur, adliserent invisibili, citum dat ruborem, fractum vero gustui congruum
gaudent co,.ad inlerna et aeterna ferventi desiderio dal saporem ; necdum fractum mirse suavilatis palu-
se snspeniluiit, amplexn teiient avido, quem incom- lis naribus dat odorem, fractum vero non minuit,
preh*asibilcm dcpreliendutit. « Quam magna, in- sed longe porrigit ampliorem. Sic et Virgo non dc-
quiunt, niultitudo dutcediuis luae, Domine, qiiam pressa, non concussa raallco vel lortore, colore
abscoudisii timeiitibus te (Psal. xxx). > Soluta vero splendet punico, rubet desiderio vel araore; cujtis
nec lamen dissohita in exlerioribus se extendunt, conversatio est oculis inlueiilium rubicunda maltiro
aggrcdiuntiir loqui, loquendo proximis condescen- vigens aclu, modesto intuilu, facic verecunda. Si
dunl, quie intus prselibaverant, foris indigentibus B vero premat eam, frangat eam, et velut in fruslum
jatn impciuluiit, el in hoc nibilomiuus ardere vel retligal manus gravis, nec tam corpusquam animam
rubere cocciuo se ostendunt. < Propter fratres gladius vel tribulalio transeat insuavis : non nigredo
ir.eos, ait ille, et proximos meos Ioquebar pacem sordet inleriiis, sed apparet decor alius gratioe non
de te (J*sa/. cxxi). > Quia ergo labia Virginis vitUe minoris, videlicel interna puritas, hilarisque securitas
fjiiiiiliiiulinevenustantur, el cocco rubeo vel amore conscientise mundioris. Cujusmodi fragmen digne
igtteo irreprehensibililer commendaniur; sicut ejus considerans quisquis sapit, suavitalem ejus non
silenlium, sicul meditatio 213 amaritudinis um- dente, sed potius menie capil, et non solum candore
bram nescil, sic ejusdem eloquium dulcoris gralia vel rubore inlelligitoculis graliosum, sed dulcoreet
relucescit. De cujus laude adhuc subjuiigilur : sapore palalo inleriori el sano gustui frucluostim.
Sicul, etc. Cujus eliam odor vel opinio praecipue tunc fragrc-
CAPUT XI. scit, cum non solura opera, sed et discussa ejus
Sicul fragmen mali Punici, ita genm tum, absqueeo conscientia dilucescil; cum pressuris et fracturu
quod intrinsecus lalel. Quia lanla est hujus, quam pulsalur ejus patienlia, mens quassalur, el in ea
{labemus in iiianihus, Virginis piilchriludo, ut eam P nonnisi virtulum collectio et earum candor vel mun-
ad liquidum nosira non facile capiat hebetudo : in- dilia demonstralur. Hanc Virginis pulchritudinem
firmitati noslrae laudalor illius eligens miscreri, quae et ab ipsa et ab altero utcunque polest sciri, si
varias proponit siinilitudines, ut per eas illain lamen ejus cognitor quisquam potest hominura in-
ulcunquc possimus iutueri. Quarum elsi nulla sesti- veniri, laudat Sponsus genarum noraine, quoe in
niari potcsl sufliciens, aliqua tamen videtur ex parle facie se oslenlant, geminumque ruboris et candoris
conveniens; quanlum duutaxat materialia possunt decorem instar prsedicli fragminis repracsenlant. Id
spiritalibus coaptari.speciosis vilia mansoriis trans- autem quod inpraesentiarum non dat Virgini, sed
iioria similari. Inde r.st quod genae Virginis quoe
proponit, hujusmodi laudibus, sive comparalionibiis
vernanl rubore verecundo, malo Punico similanlur, non exponit: sed nos ad capiendum invalidos illud
quod nilet cortice rttbicundo, quod cum frangitur, praacipuum vult lalere, ut ostendal omnibus hic ac-
collecta granorum inlerius apparet multitudo; in ceptis longe excellentius praeeminere. Absque ea,
quibus et relucet non mii-iimacandoris pulchntudo. inquit, quod intrinsecus latel. Ex eo, ait, quod pateus.
In genis juvenculse tanquam in eminentia faciei, esl. Virgo debes laudanda prsedicari, ex muneribus
thronuin sibi collocat excellentia speciei; iilicque graliae quae ulcunque possunt rebus temporalibus
sedens, regalera obtinet principatum, innilentem D comparari, Absque eo, hoc esteo lacilo quod adhuo
gratioe, non privileglo roboralum. Intendens ergo absconditum non videtur, quod penilus incorapara-
Sponsus pulchritudinemVirginiscommendare; genas bile longe ab oculis sub signaculo continetur. Ex
illius amal malo Punico, imo et fragmini comparare; quo tibi digtie praecipua laus darelur, si vel dici
ul unius fragminis duplex'color, foris rubeus, intus posset, vel si diclutn ab hominibus caperetur; sed
niveus, Virgini laudes dicat, pari sonet praeconio,et quod octtlits non videt, auris non suslinet, in cor
neuier alleri contradicat. Color rubeus sanguinis hominis non ascendit, ad exponendum illud praesens
formam gerens typus est passionis, quam Virgo loculio non inlendit. Parcens igitur eis quos in liti-
sancta suslinet sui desiderio Salomonis; quoequid- jus dramatis audilorium inlroducam, ad proferen-
quid mundus vel promissionibus insonat vellerro- dum ea quaecapi polerunt me reducam : et eo tocito
ribus intonat, animo forli spernit, aequopropulsat quod nondum capere raorlalium proevaletintellectus,
pede, et a minoribus maxima non discernit. Ton- humano more loquens luas laudcs disseram et pro-
sionibus et pressuris opponit corlicem quasi scu- fecius.
iiim, illud commendabile Salomonis anipleclcns for- 214 CAPUT XII.
lilet' instilutuin, quo bcatum lore spondct cum qtti Sicnf turns David collitm tttitm, quw mdificata eiit
 5*3 COMMENT.IN CANTICA.— LIB. IV. 374
cnm propugnaculis.Quia in genis malo vel ejus frag-. A tavi. lllic quippe accipit unde forlior et securior ha-
inini comparatis, r.omniendala est Virginis pnlchri- bealur, undehostes repiimat, amicos fideliter tuea-
tudo, in collo consequenter commendalur ejusdem lur; quod ad suum ipsius muniinentum videlur ei
forliludo, quse se ad infirma et egena mundi trans- firmius adhserere, ad nostrum vero, etsi noti pari, la-
itoria non inflectit, suaraque reclitudinem enervi men non contemptibili ex ea beneficip dependere.
mollitie a proposito non defleclit. Ipsa quidera hujus Unde subjungilur: Mille, ete.
vilae prsesenliam, carnis sarcinam, onus grave, forti CAPUT XIII.
patientia, patienlise conslanlia suslinet ut suave; et Mille clypei pendent ex eu, omnis armalura forlium.
quidquid mundus inculit, qui omuium colla praesen- Qttam in prppugnaculis, eamdem et in clypeis vide-
tium colaplvizat; hanc a statu nonexcutit, necraore lur Scripluram figurare, eamque propler cffeclus
iiifirmanlium scandalizat. Tanto enim amore, tanlo varios nominibus variis commendare; quia.cujus ad
fervore spirilus esl repleta, ut onera pendat vili tan- adjuvaiidum efficacia multiplex invenitur, non est
quam lalibus assueia; et inslar vilulae quae docta mirum si vocabulismulliplicibus insignilur. Ex turre
cstjugum diligere vel trituram, usum gravia suffe- igitur Sponsus dicit clypeos dependere, et ne paucos
rendi, fructum sesiimat, non lsesuram. Propter qttod aestimemus, addit nuraerum non tacere; ut cum
cjus collum turri siraile perhibetur, quse suo fixa B hosles non iinpelunt, non solura ad dependcnles cly-
pondere, impulsu ventorum sive illisione fluminum peos recurramus, sed in numcro clypeorum spc non
non movelur; quse tantoe est forlituditiis, ut locum deceploria conlidamus. Millenarius qui supreuius
suum non dimitlat nequara spirituuni potestati, et habelur in ordine numerorum, quia ex perfectis con-
iuunimen inexpugnabile loti conferat civitati. Unde ficitur, perfeciissinms dicitur perfectorum, quia,
ct David dicitur, qui inlerpretatur manu fortis, Chri- sictit ex decem uniiaiibiis denarius, ex decem dcna-
stum significans, cujus manum inexpugnabilena et riis ccnleiiarius, ita ex totidem cenleiiariis millcua-
invictam'; pronam ad auxilium boni, inali sentiunt rius adiiiipleiur, quo in numeris major singularis
atl vindictara. Cujusmodi turris ad hoc iti Hierusa- alius non habetur. Quo iuiiuero commendalur
lem esl erecta, ut a longe possil hostes prsevidere fortis defensio clypeorum, perfecta utiliias, ap-
sollicitudine circumspecla : et, si forte appropiare pensio uiilis perfectorum, qui non solum ad or-
procsumpserinl, ab eorum incursibus vel assultibus inUuin vel munimcn lurris Davidicse disponunlur,
se defcndat, et quidquid intulerint, sua forliludine sed et nobis ad lurrim fugienlibus largo inu-
parvipendat. Nec solum sibi ipsi, sed et toti civilati nitnine proponuntur. Virgo quidem cujus' colluni
ejus prolicit raunimenlum, cui et necessariam dat 215 lurri, ut j'ain dictum est, coraparalur, ad
fortitudinem, et non indecens ornamenluin; ad qtiam itoslram oninium defensiouem niultiplici fortil.udiiie
civitas invalidior, si hoslis assiliat, mox recurrit, et praeparalur, qua> seriein Scripltiroe veleris nobis di-
illa poteulior repurrenti dat fiduciam et succurril. lucidat el exponit, ostendens in se faclum realiter,
Sic et Virgo instar lurris Davidicse, a longe hosiem quod fulurum mysterialiler illa poiiit. Quod eniin
prospicit, imo despicit, et non curat, ad cujtis iului- de femiita circumdatura viruni longe anle praedixii
luiii borret ille el refugii, et in proposiloconfidenlioe Jeremias (cap. xxxi), quod de Virgine couccptura
iion perdurat; et quidquid minarurn vel fraudium et paritura fitium Isaias (cap. vu), quod de portanon
prsesumpseril machinari, elidilur, et in se relidilur aperta Ezechiel (cap. XLIV)caeco satis senigmate
malitia procsumenlis, tantum horrorem incutit, tam prophetavit, quod de virga Aacon Moyses mirabilite»
polenter reperculit hoslem facies inluentis. Est praesignavit (iVum.xvu), quod mullis locis mullisquo
eniin lurris oedificatacum propugnaculis suis. Propu- modis olim perhibuit, nec exhibuit prophelia, qui
gnacula turri cohaereiilia videntur aforis prominere, attendunl, hoc perpendunt pendere nobis evidentius;
lurrim munire fortiter, graviter hostibus imrainere; ex Maria. Pendet, inquain, ex ea, ner. in ea seria
cx quibus conii, jacula, lapides et hujusmodi cactera aut veclibus esl inclusum, sed evidenti beneficio ad
jaciuntur, quibus defensa turre hosles valide qua- j) ] nosiram usque nolifiam est diffusura, ut recurrentes
tiuntur. Ipsa sunt, ut sestimo, praecepta vel monila ad Virginem gatideamus niaiiileslius invenire, quod
Scripturarum, proplieiaruni eloquia, spiritalis scien- avara nobis anliquilas mysleriali nubilo voluil ope-
lia litieraruin; qtiae stabili menioria constat forti rire. Cujus mysteria quaenobis ex Maria diciraus de-
animo Virginis inhoerere, varioque provectu operum, pendere, hoc est ab ipsa et per ipsam nobis sursuni
quoequenoxialongiusprohihere, Scripturaruinquippe aspicieutibus elucere ; recte in hoc epithalaiiiio
subtilitas et intelligenlia spiritalis, tenax meraoria sponsus clypeorum noraiiie designavit, quos propo-
mandalorum.manifeslascieiitia litteralis; redduntsui nens nobis inferioribus turri propius et specialius
prominentiam conscientiam Virginis inconcussam, assignavit. Ipsa quippe Yirgo prius el perfectius no-
et inslantiam hostium promptis operuin jacuiationi- vit mysteria Scripturarum, quse de ipsa et dicla et
bus repercussarn. Huj'usmodi propugnaculis turris praedicta sunt obscuro vaticinio prophetarum, quoi
Davidica se defendit, et ad repulsandum improbos rura oenigraatibus sublilius et excellentius instiluia,
quibusdam velul brachiis se extendit: quia indeflexa ad nos ea protuiit, et amanlibus oblulil quasi scula,
Yirginis forlitudo (quseper colltim dicta est figurari), Scuti cava planities civem prolegit et abscondit,
gaudct appusilo Seriplursc saiiclsc nairociuio coufor- iinnelcnlis maliliam ex opposilo reti.net vcl rqluudLU^
.773 PIIILIPPl DE HARVENG ABBVTIS B0NJ2 SPEI 37ft
»ic et Scriptttrarum profunda, et non hosli pervia \. lem, agit quod agere proprium est amici, qui pariter
latitudo, ope larga Virginis fit nostra civium forli- arbitralur quidquid de amica commendabile potest
tudo. Nimiruni perillam diessanctificatusnobis olim dici. Ait ergo : Duo ubera, etc.
caligantibus jam illuxil, per illam in clypeo Scrip- CAPUT XIV.
turarum noster inlelligentioe sol refulsit; per illam Duo ubera tua sicut duo hinnuli gemelli caprem
Chrislum olim promissum figuris et oenigtnatibus qui pascunlur in liliis, donec aspiret dies, el inclinen-
obvolulis, jara videmus, jam lenemus Scripturarum tur umbrm. Longe supra Virgo Sponsi ubera com-
proinissionibus absolutis. Per illam luculenta Scrip- mcndavit, etmeliora vino fragranlia unguentis216
tiirarnra perfectio nobis longe inferioribus conde- optimis affirmavit, quod Sponsus forle memorans,
scendit, apertoqne sinu, quibusque sludio et inlelli- et si inora velut leraporis inlercessii, illius item
gentia proficienlibus se ostendit, in qua est videre ubera transire sine laudibus non concessit. Post col-
perfeclOrum scriem mandatorum diligenlibus pro- lum igilur quod lurri munilissimsecomparavit, trans-
fulurara, vivendi modum, ordinem, omnem deniquc iens ad ubera, eis quoque miram simililudinem
forlium armaluram. Quisquis enim digna fortitudine coaptavit, ducens ad medium non aliquid juxia lit-
vult arinari, invenit in Scriptura, unde recte valeat teram ejusdem speciei, sed hiimulos qui pascunlur
gtoriari, in qua vitalis sedificalio sub umbra lilteroe B umbrarum polius lempore, quam diei. Ubera signant
delitescit, quoe digne requirenlibus Virginein, ejtis Virginis illam, ut videre videor, ubertatem, qua fo-
beneficio dilucescit. Quibus autem requirendi gnavi- vet el promovet nostram infirraanlium parvitalem,
ter, et proficiendi forliter non est cura, invenire qua nos lactat nec abiaclal, donec venire faciat ad
non prsevalent armaluram ntilem in Scriptura quia profeclum, donec dies adveniat, et nox landem per-
nescienlihus Virginem, Scripturae facies est obscttra; veuiat umbris rarescenlibus ad defeclum. Movct
nec est igiioraniiuin, sed fide foriium armalura. Hinc autem rae quod ducens ad raedium Virginis ubera,
estquod genliles, quosdnre stulta infidelitas coiaphi- dicit duo ciiiii cujusvis mulieris ad litlerain non sint
zat, eNudsei, quos non rainori pernicie partus Vir- ubera nisi duo: et ideo si dixissel tantum ubera,
giiiis scatulalizat; Chrislum Dei virlutam et Dei sa- lacens duo, nullus tamen recte sapiens intelligerct
pieiitiam non inveniunt in Scriptura, cujus nobis ex nisi duo. Sed in lioc forte signare voluit eam, quam
Virgine pendet cognilio non obscura. Quia enim ad prsedixi, esse geminam uberlalera, quia sirapla salis
Yirginem digna reverenlia non accedunt, non con- plenam nobis non effuuderet largilatem; dupla vero
ceplum mirabilem, non parlum lam ineffabilem di- sufiicit juncto beneficio nos nutrire, nec terliam, nec
gne credunl; reslat ut et non videant, aut videntes eo amplius quisquam sanus expelit invenire. Habet
abhorreant clypeos depeiidentes, et inermes lan- quippe Virgo affeclum quemdara benevolentise lar-
giicanl, languore depereanl, armatura fortium non gioris, erga eos quos perspicit indigere patrocinio
utenles. Quorum vero sinislra pendente gladio non forlioris, quos redemplos a filio velle consideral et
munilur, quorum prsesens conversalio Scripturarum eniti, et lamen perficere suo pressos pondere non
intelligenlia non salubriter erudilur: eorum dextera permitti. Amat ergo talibus Virgo uber tenerum
Iion salute, non fulura bealitudine glorialur, imo eo- immulgere, affectuque benevolo invalidos ad quaevis
rum aesliraatio non pertingil ad dexterara, sed frau- fortia promovere: certum habens Mater sancta re-
datur. Colluin ergo Virgiuis turri non incongrue si- deraplori Fiiio non placere, ut pereant, qnos voluit
milalur, perquod nobis lara multiplexScriplurae be- reos ori.^inalis debili noh lenere. Sed quoniam uber
neficium promulgalur : per quod nobis incarnati istud et affectusbenevolentioeinsufficiens haberetur,
Verbi myslerium divulgatur, per quod verbum Pa- si benigno affeclui non effectus valentior jungere-
tris transiens nostris auiibus imo et octilis prsesen- tur; habet Virgo a Filio el obtinel efficaciamvel cffe-
lalur. lllud quippe verbutn bonum quod ipsum cor cium, ut qualem volueiit perducal invalidos efficaci-
Dei Patris ineffabiliter eructavit, cum venire ad ho- ler ad provectum. Cui enim aflecluosa sollicitudiiie
mines et videri se ab liominibus ordinavit: assuinplo rv miseretur, huic efficaci polemia subvenit et mede-
quasi vocis vehiculo litijus collunv Virginis semilam lur; et uno quasi ubere ad compaliendmn miseris se
sihi fecit, per quam habens transilum non quaeren- inclinat, allero vero auxilium indigenlibus necessa-
libus et non inlerrogantibus se objecit. Excujus verbi rium jam propinat. Ex his ergo duobus iiberibus
transitu ipsa cjus semita tara magnifice decoratur, videlicet affectu et effeclu Virgo nobis nutritoriura
lanta forliiudine collum Virginis roboratur, ut ad lac iufundit, manuque sollicila a turbine et a pluvia
sufferendum nostra infirmorum onera non insulfi- nos abscondit; et quidquid leo inlonat, repuisal mi-
ciens habealur, et instar turris validse nos invalidos nis potentioribus et retundil, sanat lacle mediro
lueatur. Denique turrisa tuendo (ut nonnulli asse- quidquid aspis venefica superftindit. Unde et ubera
ruut) nominatur, eo quod et se et qusevis adjacentia non indecenter hinnulis conferuntur, qui noxio.
niealur, ejusque liiitione spes recurrenlium sit se- respuentes, ad ulilia libere transferuntur, qui a
cura, maxime si dependet clypeorura millena series, longe congrua cemunt et discernunt oculo perspi-
et omnis lortium armatura. Quibus quia Virgo vide- caci, et quoevisnocentia saltu vel potenlia transeuut
lur abiindaniins prsecrninere, adhuc Sponsus prose- eflicaci. Qtiod nimirtim constal a matre caprea con-
qtltlur laujcs laudibus adhibere; amansque amabi- traxisse, cui natura potens id iiumcris crediltir cou-
 517 COMMENT.1NCANTICA.— LIB. IV. S7S
ttilissc, ut videal aculius et discernat discretius quoe-. A cui, elsi flabra vcntorum faclo velul agmine hinc
Jibct profutura, et respuat solliciiius, et velociusi intle tiiinas ineiitiiiol, non tamen a gratia, non a
transeat nocitura. Sic affectus et effeclus Virginis a statu mansorio moiitem dejiciunt. Huic quippe vir-
matre gralia obtinent hanc virtutem, ut discrete per- gini sagiitas et jacula freqtienier hostes injiciunt, el
videant quos sollicile provehant ad salulem; eos iiialilia procedenle arietiim irapetus et balistas gra-
vero transeant, quos persenserint non ad graliam ves adjiciunt, quseomnia virginis monlana celsitudo,
periinere, et sonlentes ahhorreant, permiiianlque el immota firmiiiido procul rejiciunl, et cassatis ni-
reprobos plus sordere. Quod autem hinnuli non dis- sibus hostes durius repercussos ad ima dejiciiint.
pares, sed gemelli potius asseruntur, eo quod Una Nam sive prsesens, sive absensaesliinetur manus po-
nialre geniti. uno lacle pariter nulriuntur, videluf lentis adjurata, tamen tanttis amor ad virginem,
proedicloaffeclui et effectui convenire, quos una ma- tanla est de virgine sponso cura, ut illa instaf
ter gralia grato beneficio voluil parlurire. Qui nimi- monlis, linjiis pairocinio sil secura, et cassetur quid-
rum socianlur fralernilale quadam, fcedere conjtin- quid iniuleril ventorum rabies ssevilura. Cum cnini
clivo, dnm quod primus aggreditur, secundus pro- ab illavidetur sponsus recedere, itla cedere non
sequilur opere completivo, nec affeclat anterior nisi permitlit, aliquando se absentans reverli citius stf
quod poslerior prsevalet consummare, nec secundus R promitiit; et eo quod ipse novit, consilio ire se
perficit, nisi quod primura perspicit diligenlius affe- perhibet el redire, prout novit mullum sibi virgini
ctare. Qui pascuntur in liliis donec virlutibus pro- plurimum expedire. Recedens velut a virgine, amori*
ficienlium deleclanlur, qui candore morum et odore tamen macuias non evadil, paululum absenlalus
boni teslimonii prosperantur; qui et inlus non ru- ilerum illud vadit; et nec accessus, nec recessus
liore, sed amore sanius inardescunt, el foris operi- torpori militat sed amori, ut arctius vinciantur, et
bus candidatis tanquam foliis dealbescunt. Et hi qui- loro sibi cohoereant fortiori. Ad hoc sponsus s«' sub*
dem largo virginis beneficio non desinunt prospe- trahit, ut non dala sui copia jara vilescat, ad hoc
rari, eorumque pvofeclibus Yirgo seque non desinit vadit ad virginem, ut amor tenerius recrudescat, ut
gratulari: donec eorum expolitis ad ttnguem spiriti- qtii amat el vull a virgine plns amari, eo conflalorio
hus dies suavicr aspirahil, et diei hujus impaiiens illam veheraeniius facial inflammari. Vadit ergo ar)
umbrarum obscuritas exspirabit. Cum enim matu- virginem, ut illiusamor ardentius reignescat, etea
tina vesperam nesciens lux accedit, prsesenlis igno- plus amante ipse amplius hilarescat, ul cum illam
ranlise, et omnis molestisenox recedit; collectaque amplius torreri oestu senserit vel amore, proficien-
Jilia summo regi tripudialiter offerunlur, in cujus lemdiligatet araplexu foveatgratiore.
sanctuario, decore septemplici, et immarcescibili C CAPUT XVI.
perfruuntur. Ubi nulla esuries, ubi jara hiimuli non Unde alia translalio habet: Ibo mihi ad monlem
pascuntur, ubi Virginis ubera nullis proficientibus myrrhm. lbo ad Virginem, et ne fruslra ire videar,
infundunlur, ubi nulluin Yirgo jam educat, neiiii- ibo inihi, iili quidera consulere, illi quaerens satisfa-
nem erudit, nemini miseretur, quia illic infantia, cere, sed el raihi : profecto non vacuus, non super-
illic ignoranlia, illicel miseria non habetur. Hic igi- fluus illuc ibo, sed et illi conferam, et mibi multum
tur Yirgo pascit, ubi nos adhuc pascere perhibetur, afferam cum redibo. Vadam ad virginem, cujusalli-
ubi stantibus adliuc unibris diei facies non videlur, tudinem myrrba mirabililer jam usurpat, cujtis car-
ubi die jam lucida vir a proximo non doceiur, uhi nem integram nativa sanies non delurpal: integri-
juxta propheliaui (Jer. xxxi) a minore Deus usque latem ctvjus mira casligatio cunclis mulieribus ex -
ad maximum cognoscetur. Laudatis rero sponsoe cellentem, cujtts cxcellenliam reddit solidam non
uberibus, sponsus lanquam subtrahens se ab illa, lumenleni. Magnus isle mons quem constat casligali»
reddensque se sodalibus, eisdem loquitur sed deilla, actibus sic addici, ul non mollis et fluidus, sed 1110115-
quia lenere diligcnii sollicitudo adeo vehemens est myrrhae specialiter possit dicj: eo quod non virgk
de illa, ul in hoc loqui canlieo non nisi ad illam no- rj ] nem illecebrosa molliliesenervavit, sed rigorilliba-
verit, vel de illa. lus, et myrrha coniinentiaeconservavit. Quaraeliam
217 CAPUT XV. non indecenter sponsus nominat collem thuris, eo
Vadam ad montem myrrhw, et ad collem Ihuris. quod famam bonam spargat tara prsesenlibus quam
Amaiiti non sufficit ad cuni quem diligil momem futuris : et accensa carbonibus aestusque violenlia
ire, sed eliara iter suum verbo eiigit praevenire; et vel amoris, attollatur in cumulum, Deoque sacrifi-
dum illuni revisere differt potius quam omiitit, cium det odoris. Cujus devotio,cujus fervens affeclio1
verbo qnidem prsecurrente, ire postinodiim se pro- suavior omni thure, Crealori se oflerens, super-
mitiit. Si a moniis, inquil, praesentia paululum me efferenscreaturse; monSest ridiculum nesciens par-
sublraxi, ab eo (amen meraoriam vel amorem lene- lur-ire, collis vero eligens de se nisi humilia nort
rum non retraxi : mihique illius vel contempiuni, senlire. Cum reslringil et exslinguit, et non sinit
Veliram, vei odium noncontraxi, sed ejusdemerga carnis lenocinia vel mulire, cum affeclusvernies-
me amorem et desideriura forlius sic altraxi. Porro cenles myrrha sludet probatissima proevenire: cuin
iiions, est hujus nostroe virginis celsiludo, quain propriis voluntaiihus jugum adhibct, legem ponit,
reddit commendabilcm fixa el immobilis firinitcdo, cuiu quidquid sapil caro sate cobibet et componii,,
571 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON/E SPEI 5g£
utique mons est, cui pracsto est tam incomparabilis A . posito resistere salagit et obniii, et nonnunquam
altiluilo, magna virius, magna conslanlia, magna poteritiorgaudet ad victoriam se proemitti. Tola vero
snpienliic forlitudo. Cum vero a sludiis et operibus pulchra esl, quam lex vitiosa, naturoe conlutnelia,
transiloriis se absolvii, et quam dulcia iriternis fau- morhus irae, jani non premuiit, non opprimunl, noii
cibus sint ccelesiia mente volvit, cum amore igneo sufliciiint impedire quin ad repellendas culpas et
in thus Ttqiiiilumse resolvit, et iramemor lerreno- desiderio voluuiasprovocetur, et ei proecedenii digna
rnin speculandis lota superioribus se involvit; pro- possihiliiassiiffragetur.Est pulchra tola.cujus meiitis
fecto collis eflicilur, duin qtio excelsior merilis et acics vigel, spifilus non aegrescit, cujus caro quieta
devola, eo corde humiliof cl quasi a coeteris piuri- cst, nec adversusspiritiiiii insolescit; spiritus cujus
mum non remota. Quam cuin solam in conclavi nullam rebellionem sustinens a subjcclo, Deo soli
medilationi deditam angdus inveniret, eumqiie oblemperat, nec jam claudicat in proecepto. Tota
fiiluii parlus niinlium jara ipsequi miseral Dominus pulchra esl quoe rafo exempli genere ad hoc fasti-
prsevcniret; ilta ad verbum Angeli, imo ad verbum gium jam pcrvenit, cui lanta spiritus obumbranlis
Patris amore devotissimo se snspendens, nobisqtie gratia supervenit, cujus omnem maculam manus
infeiioribus necdum raagna salis cnpienlihus con- potens misericordioe sic abstersit, ut non soluni
descendens : < Ecce, inqtiit, ancilla Domini (Luc. 'B culpa, sed etculpoe limor anxius non supersit. Quod
i). > Ctim noslrain planiliem nova gratia virginis lit qtiisquam nostri similis Valeat obtinere, ilura h<ic
mens cxcessit, viditque se procventum qni tanquam teiopus volvitur, et sub eo gemit et conqtteritnr se
ViUMlius218 iniefcessil, quanta humililate Virgo manerc, ut vobis verum fatear, certara railii holi-
dcvolissima se depressil, quse jam dicla Dei mater tiam non assuino, et ideo qnod non novi, affirmare
sibi nisi nomen ancilluloenonconcessit? Admoto igne temere non proesumo. Nara et si novoegratioe lux
valido in fuini nebnlam thus liquescit, in alium nostris oculis est inftisa, cnjus orlu disperiit ealig»
fumiis tolliiiir, otloris suavitas jam fragrescit: longo parentum vitio superfusa, est lamen quoedam ma-
latcqite mtindtis monlis htijiis excellentia videiur cula nostroe velut impressa faciei, qua urgente duiu
occupari, et tamen adhuc collem cogil se Yirgo hn- hic vivimus, vel ad niodicum sUmus fei. De qua
inilis nnnciipari. Ad htinc moniem meritis, liumili- scriptum est: < Nemo mundus a sorde (Job xvi. —
late collem ire se sponsus spondet, et cilius dicto Non est homo qui non peccct (// Par. vi).» Hujiis*
proesensloquenli Virgini jam rcspondet, vei/magis modi maculam videtur lex severa nobis miseris inw
locuiiirara ipse proevenit et commendat, ut illa in pressisse, et hoc velut cauterio noslram pulchritu-
amorem cominendantis arctius seaccendat. dinem infecisse, ut qtiamvis studeamus eam uianti
CAPUT XVII. solliciludinis expolire, non tamen valeamus ab hoc
Tola pulchra es amica mea, el macula non esl in jure injurio, eam peniliis expetlire. Porro macula
te. Ex quo injunclum sibi verbum Angelus Virgini esi nevus tenacior, stigma dedecens, dissona turpi-
iiunliat et salutem, sanctusque supervenit et obum- tudo, qua se dolet infici, vel, ut plus dicam, affici
brans ci Spiritus dat viriuiem : in ea non obtinet atljacens et conterniinapnlcliriiudo, cui abstergendoe
suum privilegium lex iniqua, non peccati permanet elsi manus adhibel multam curam, non tamen eli-
reccns allaininalio vel aniiqua. Porro alia lurpis, minat quod esl jam inolilum el versum in naturam.
aiia lurpis tota, alia vero putchra, alia tota pul- In hac aulem virgine si quid ineral vitii naturalis,
chra cst. Turpis quidem illa csl quam offuscat et raundat etdem.icul.it superyeniens gralia spiritalis;
incurvat ira prislina, iex nalura?, quae sibi culpam et quod in nobis durius perseverat lege misera vel
contrahil ab inilio, et a vitio geniluraa, cujusesi lam tcnaci, in illa manusgratioe medicina diluil efficaci.
prwpolens, lam inexlricabilis difficulias, ut carere Et quia eam nostra omnium generalis iniquilas non
prorsus ea non virtus suppelat non facttllas. Tota offuscat, sed in conspectu sponsi speciali meiiiortim
vero lurpis legi pravaccorruptam subjicit volunta- excellenlia jam coruscat; recle illam sponstts tene-
lem, et consensu pestifero exsecrandam fabricat P ] rius diligit et invital, ut ad ipsum veniens, ipsi de-
uniiatem, dnm quod lex suggerit vel potins ingerit votius et altentius se commiitat.
oppressiva, voluntate prosequiluretactione Obseqni- CAPUT XVIII.
lur completiva. E regione pulchra est, quae legem Veni de Libano, Sponsa mea, venide Libano, veni.
scriptam quoe mandatorum seriem intelligil bonam Eam qtise loia pulchra est, ul nec levi macula
e>se, donanie jam spiritu diligit datam esse, atl teneatur, ne forie sine fruclu dedisse operam pul-
quain diligeiitius adiniplendam instinctu vriluntario cliriuidini videalur, monet sponsus ut veniat, de
proniovetiir, sed adhuc oblinere ut praevaleat non niagna scilicet pulchriludine ad 219 majorem ,
iiieretur. Velle qtiidem adjacet, sed luclam contra- de eo quod dattim est, docto pede transeat ad
dicloriam expe.ritur, eo quod Voluntati ner.dum dalorem. Neque enim in his quae accepit quis,
diflicultalis ostiuin aperitnr ; dum illa pulsalforti- conceditur remanere, eisque tolo desiderio et avaris
tcv, nililur perlinaciter et insistil, isla repulsat manibus inlvaerere,sedab liis non despectu vel odio,
forlius, obnilitnr conlumacius et resislit. llta manti sed profectu et consilio aci ipsum qui conlulit, raen-
diligeutioefaciera cxcolens vult eniti, tit lersa omni lis octtlos relorquere, et non ipsa, sed jam ipsum,
lliacula ad optatum valcat intromitti; ista liuic pro- dutn ipsa proptcr ipsum, charius oblinere. Libanus
 58i COMMENT.IN CANTiCA. - LIB. IV. 382
jllum mihi videtur candorem designare, cui sponsus B obtines, proficiendi graiia le avcrte, veni secundo,
virginem, imo quem potius virgini voluit designare, ad amplexus sponsales familiarius te converte. Veni
candorem videlicel continenlise et virginesepuritalis, lerlio, ut non solum honore virgineo ct sponsali
quem sponsse matri filius dono suse contulit bonita- cubiculo jiicunderis, sed ut in sede regia cura filio
tis. Suam enim nialrem sponsus in candore voluit mater in gloria coroneris. Unde subjungitur : Coro-
conversari, ut lanquam a loco mereretur ejus excel- naberis, cic.
lentia commendari, ut mons ipse Libanus, id est CAPCT XlX.
candor excellentise virginalis, fecundam sic sacraret, Coronaberis de capile Amana, de vertice Sanir, et
ul fecundilas fieref spivitalis. Quamvis, si dici polest, Hermon, de cubilibus leonum, de monlibus pardoruni.
imoforsitan quia potest, non lam locus virginem.quam Ad lioc Virgo sponsi mater venire tam sollicite
locum Virgosacrare videaiur, neque virgo a monte, sed commonetur, ul insignibus regiis digue pro meritis
mons a virginecommendabilishabealiir, nectani vir- honoretur, ut corona detur ei de auro vel argeiiioy
ginemislecandor.quamVirgoextulerithunccandorera de eleclris, vel lapidibus non compacta, sed novo
et in ocnlis digne consideranlium prorsus reddiderit quodam genere, de excelsis montibus fabrelacta*
graliorem. Namet ante virginem sicut mons Libanus, Cujus fober optimus montem Amana primurn ponil,
sic polesl et virginitas inveniri, sed honore vel parvo B monletn Sanir et Hcrmon illi superordinal et appo-
vcl nullo dicilur insigniri, riec est inventus quis- nil: leonum cubilia, juga pardorum, prudens artifcx
quam decore virgineo commendari, sive cujus me- interpouit, et sic mira prudcntia opus mirificum
rilo ipsa virginitas sese gaudeat illustrari. Nostro fabrical et componit. Sed quid est, quod de lam
quidem tempori et liuic noslrae virgini istud novimus mullis ubiqtie lerrarum monlibus tres etegit.quos
reservatum, ut hoc monle sublimala, ipsum potius nominatim exprimens, in hoc opus mirificum sic
nionlem redderet sublimatum, et mirum in modum redegit, ut Amana primum, secundum Sanir, Her-
ipsa candidior Libanum candidaret, decoremque vir- mon tenium ordinaret, et divisos loco ab inVicem
gineiini ipsa sui meriio decorarel. Magna igitur Vir- in hoc opere sociaret? Facile non occuriit in hoc
go et incoinparabiliter prsedicanda, niillis ante rau- facto quid mysterii figurelur, nisi fbrle ipsorum
lieribus, iiullis poslerioribus comparanda, qusecan- iioiiiiiitiiii interpretaiio suffragclur, quse diligeniius
dorivirgineo nultius ante merili vel bonoris, meri- discttssa caligantem declarat iniellectum, et coro-
lum allulil, munus gratioe conlulit amplioris. Qui nam Virginis ducit mysterialitcr ad perfectura.
ergo mtiltis relro saeciiliseral inter mulieres dede- Aniana interpretatur dens vigilans, nequain 220
cens elonustans, exlunc et deinceps gratus reddilur designans spirilum, quem constal quibusqtie inte-
et venustans; et quem filia Jephte negligens quasi gris mentibus invidere, qui seniper invidens amat
devovet et deplorat, virga Jesse prudenler eligens, et appelit nos mordere : mofsuque peslifero ad
attollit sacratius et honorat. Sed quia nibil gratiae, niortem vel ad vilia pcriirgere, et iionriiinquam irf
nihil habet V.irgo merili non acceplura, ab ipso qui tali gaudet se negoiio prsevalerc. Atl lanitim enim
dedil, audil et aceipit hoc prsecepium, ut de lanio facinus invenilur somno lorpido non torpere, sed
candore, cnj'us prior ipsa munere jucundatur, ad inalilia vigili constans el sollicilus permanere, t;ui,
eura se referat, quo auclore ipsa virginilas fecunda- etsi vigilantibus, el supcr ctistodiam suani stanfibu»
tur. Veni, inquit, de Libano, sponsa mea. Tu, ait, non se iraprobus manifestat, somno tamen dedilos,
quse moniemLibanum novomunere candidasli.quse et sui minus providos mordet vigilaus, et infcsiat. A
candorem virgineura merilorura excellentia sublima- quo non dissbnat el Sanir, cujus fit nienlio conse-
sii, veni, ipsum tamen virgineum decorem non de- quenler, cujus interpretalio eamdem vigilantiam ex-
poncns, sed eo non conlenla sponsi graliam ante- priinit evidenler, videturqiie et hoc nomine idcm
ponens. Yeni, non ut a virginilalis proposito j'am nequam spiritui designari,'cui constat malitiam,
desistas, sed ul mihi largitori jungaris propius et nonnisi semper vigilem assignari. Sanir quippcin-
assistas, ut quse gaudes supra solidum candore vir- ]0 terpretalur avis nocturna, sive fetor. Avis pennarum
ginali, exsultes propensius sponsseprivilegio fcedere utens remigio, alarum veiiiculo se suslenlal, cum
nupliali. Ideo dicitur: Veni de Libano sponsa. Cuin longe esse credilur, volatu praepeti se praesentat; ct
aulemrepelilur: Veni de Libano, necaddilur «ponsa, si ejus forte proposilo non favere creditur lux diurna,
illud, quantum exiirao, voluit bis monere, cui senlit avis malitioe spiritalis ad seducendum miseros lit
virginem eo tenacius quo diutius inhserere, unde cum noclurna. Fit noclurna, cum incautum el securum
sic monita non odio, sed dictante consilio se avertil, tenlalio appetit fraudulenter, cuin deprehensa forle
ad ea quaeofferunlur, faciliore transilu se converlit. sub altera specie ingerit se lalenter, cum languoris
Cum veroiterat tertio Veni, nec apjionit, de Libano et S'imnolentiaesubsannat sublatum, el deridet, cum
Sponsa, jiortatiir illam noir solum ab his quaejam ignavus instar bovis ad victimam duciiur, imo se-
obtinetproficienlibusmerilisamoveri, sive adeaquse ducilur, et non videt. Nec immerito Sanir dicitur
proponuntur sponsalia prsesenlsaliter promovcri, eliam fetor esse, quia tentalio etsi refugil prsevideri,
sed ut quidquid profecerit, et hoc, lanquam gemino tamen sensibiliter vult adesse; et cum velut coluber
sudaverit in agone, tolum amore praemii, lottira repens in silentio sludeat non audiri, rriorsu •lameii
fariat spe coronse, Veni ergo, ait, ab liis qusc jara inferens felorem vencficum, vult senliri. Tentatio
SSi PHILIPPI DE HARVENG A&BATISWXJE SPEl 384
noii proevisafanqiiam riare palula non sentilur, ctiin tA dant, tam incantis qtiam invalidis bellum inferunt
tciitatusnieiiie pressa gravem culpse sarcinam expe- noxiale, et nisi Virgo adveniat, et miserans stibve-
rilur: et quacunque se verlerit in lectulo caliginis niat, vexillum referunt triumpha-ie. CaeterumVirgo
sub lodice, fruclum feloris percipil incerlus forsilan sancla feslinat hujusmodi nequam hostibus obviare,
de ratlice. Radix plena vilio, suggeslio esl lalenter atigre ferenselectos quoslibetapropositofilii deviare;
oppressiva, fruclus autcm felidtis, r.onsensio vel et miserans quos hostilis fere malitiajam peremit;
expletio seruliva, eiijus felor ciini nares inficit et interpellat filium, eique reconciliat quos redemit.
jnternum aflicit odoralum, loliim reddil hominera Pacalo autem filioad impugnandos hostesfiducialilef
venenatis interioribus enervatum. Cui recte sub- se convertit, frangit eorum vires, nudat fraudulen-
jungiliir Hermoii, qui interprctalur exsecratio, sive tias el everlitj; et quod tumet mons Amana, quod
analhema ejus. Exliinc enim et deinceps, non so- Sanir, sive Hermon elalovertice se attollit, ut lulum
lum uihil boni isle perditus opcralur, sed ampliore platearum calcat Virgo fortiter et emollit. Ergo
inalitia, bonum, quod aure percipit, exsecraiur, quia digne, cum de illis plena vicloria reporlatur, orna-
per rimas narium lanta influit viliorum collectio vel lur inaniis lauro, auro caput Virginis coronatur ; et
sentina, ut ad ipsum cor ingredi nusquam verbi va- de ipsis eisdem monlibus dicitur 221 coronari,
leal disciplina. Excluso autem verbo, nequam ille B 1 cumde horum vicloria plenejam concediturgloriari.
miseriim.amplius cor obdurat, eoque obduralo, au- CAPUT XX.
rcm quoque, inslarclaudit aspidis et obturat, ut non
solurn recto auditui jam non credat, neque diligat Dc capile Amana, de vertice Sanir et Hermon, etc.
obedire, sed quod eliam reclum proponilur, eligat Sed non reor incongruura, si prsedicti monles inter-
postmodum nec audire. Sic nimirum exsecralnr pretalione dexlera venustentur, nec per eos maligni
quidquid morum suggerit reclitudo, ut omnem illi dsemoneSjsed conversi ad fidem liomlnes /igurenturj
aditum claudat intromissa nequitef bebeludo, solis de quorum Virgo fide gaudens, sollicila de provenlui
viliorum fetoribus g&udensnares patulas cxhibere, sua eos benevolenlia fovet,. promovet inlcrvenlu.
immundisque illuvionibus intefnorum lacus reces- Amana, ut diclum est, dens vigilans inierpretaturi
suurn adimplefe. Quia ergo menti obduratse non Dens autem vigilans, proediralor iile non incongrue
adniitiiitir,' commonilio, non Scriptura, loco ducit nominatur, cui lanquam vigili noslra infirmorum
anaibcniatis quidquid verax habet religio vel culfu- cusiodia commendatur, cui dum offertur linleunt
ra; soliusque luti raoltilie, et immundis amans fceci- Dleuumanimalibus, vel potius more vivenlibus ani»
bus detineri, nihil exsecrabilius putat quam a lalibus mali (Judm 19), maclare et manducare noh realiter,
amoveri. Unde scriptum est: < Exsecratio autem " sed mysterio mandalur spiritalL «Macta, inquit, et
peccatori sapientia [Eccli. j), > qui proficiens in pe- manduca (Act. x). » Paslor enim super gregera suum
jus, non solum sibi nequam, sed ,et cseteris vult digne vigilias non assumit, qui doctrinse commoni-
obesse, potensque malitia, horrori minoribus gau- torio illius duriliam non consumit; vigili cujus oculo
det essc, de quo procedens feritas, Uinquamleo in- cum reprehensione dignum qtiidpiam se opponit, ad
sidiar.s de cubili, omnes sibi reliquos limore succum- resecandum citius denlem mordacius non apponit.
Iiere vull servili. Noniiiilloriini enim crudelitas non Quo conira de aliis scriptum est: «Peccata populi
facile intra menlis angustias retenlatur, sed fremit mei comedent (Ose. iv).» Postraentem veroAmana,
el sesluat, ut adjiocendum coeteris extendatur; el montem Sanir Sponsus voluit nominare, cujus
cum aestu malitise fornax incanduerit vel carainus, imerpretalio avem nocturnam videtur resonare,
foris in quosquc subdilos desaevire furor expelit quia nobis lorpentibus vitiorum consueludine diutur-
leoninus. Qui si forte consideret sibi vim non sulli- na, pastor semper sollicitus avis procnl dubio fit
cere potestatis, novum quoeril aucupium, dolum vi- nocturna. Cum enim ad peccandum, imo ad persi-
delicel falsiialis, et nunc quasi leo rugiens quserit slendum caeca mollilies nos invitat, pastor bonus,
quem devoret furiosuSj nunc se pardum exhihet. Q Q.uinon dormit super noslram cuslodiam nec dormi-
dolb mulliplici maculnsus. Esl enim spirilus ille tat, instar noclurnse avis , importunus et subilus
iiequam muiiipliciler bellicosus, ad deliellandumi videtur advenire, et mores male securos verbi gladio
iuiseros nunc utens potentia, nunc dolosus, volenli- durius convenire. Denique Judas Machabaeus cum
lnis, nolcnlibiis niiiic consentaneus, nunc rebeilis, nocles premi silentio jam senliret, ejusque magnis
artihus raille nocens, etjuxta pardi speciein, versi- ausibus opportunilas lemporis consentiret, iricatitis
pellis. El signanler sponsus cubilibus leones, pardosi Iiostibus superveniens magnas fortiter strages dabat
moiitibus assignavit, in quo uialignorum spiriluumi elsecuro torporequiescenlesbellovigili triumphabat.
et fiaudulentuin robur, et robustam fraudulentiami Vir enim bellicosus sestimabal pluriinum non referre,
designavit, quorum nonnunquam de cubili vel insi- lilriini noclis an diei prsesenlia auderet hoslibus se
diis precedil effora fortiludo.nonnunquam de excelsoi inferre, dum tantUmraodo segnis et ignava hostium
poteniise peremploria nihilominus fraudium mtiltitu- incircumspeclio cederet cautiori, et vel fortitudiuC
do. Sue ergo fallaces et snbdoli ad exerccndami dolosa, vel fraude hellicosa darelur victoria bellatori
fortitudinem evideutiusse extendani, sive robusti ett Porro apud antiquos celebri est sententia proniulga-
jubliincs ad texendas fraudium maculas jam desceu- ttim, ct, ne illud delercl oblivio, apud elhnicos litie-
3G5 COMMENT.IN CANTiCA. — LIB. IV. 38«
ris esl mandalum, ul in bcllo sola viiTiUis.ptoestiiiiliaA piwuipes regioniim, cum feiiiatc postta, qua solent
non quaeratur, sed el fraus conveaiens, ul Iiosliiim uiinorcs quoslibet dcterrere, ad istos se iiiclinant,
malignilas callide conteralur. DoJus, inquit, an vir- nec recusaut rorimi incritis subjacere. Cum eiiiin
lus , quis in hoste requiraf? (Yirgil. u jEncid.) Pru- impcrator, seposilo diadelnale quo proefulget, sce-
dens ilaque princeps, cum hostilein maliliam vult piri obliviscilur, dignilali regise non itidulgcl; et
suhjicere scrviluli, prout habel necessitas, nuitc scipsum humilians Pelro obseqtiilur, Pauli monitis
dolo nvanum applicat, nunc virluli, ut si hoslis dolo acquiescit: quid nisi leo stratus in cubictiii aposto-
restiterit, virluiis malleo pressus cadat, et, si euni lico requiescit ? Isti nihilominus sunt et montes mc-
per diem sol nou usserit, noctis fraudulenliam non ritis Excelsi, solidi sanctilale, qui non lerreno fasli-
evadat. Ea forma doclor bonus nobis lorpenlihus gio, sed spirilali prseeminentdignitale, ad qiioslcvat
superveniens velutavis, iioslraesaluti consulens, ira- oculos quisquis oplal decorari farie Iiimiriosa, qni
p„7titnus volunlati, moribus insuavis ; somno graves se pardum iutelligit pelle varium iuaculosa. Qui
ciniulil, et a nohis excutil torporem exsecrandum, sub fasce niulliplicium viliorum, viiTntcpropria nou
jani vigiles, ut aquiJa pulios provocal ad volandum. securus. et de victoria non coufidens, in vaile vel
Qtia vero fitlucia sive efficacia istud potest aggredi in campo conlra spir.ilalia neqiiiliaepiignalurus : ad
vel implere, nisi quia quae leiienda prsedicat, prior B illorum excelsa transiens, qmerit sihi -venire auti-
diligit-ct tenere : nulloque desiderio proescnlis noctis lium et doclrinarn , et ne peveal, apprehcndil docto
coligineui ainplexalur, sed transvoians velul Sanir, eoriini magislerio disciplinam. < Levavi, ait, oculos
vclut Hermon quse infra prospicit exsecralur? Nam meos iu monies, unde veniel auxilium niihi (Psat.
ille nos invilat eo efficaciter quo fiducialiter ad do- cxxj.i Sic el leouum cubilia el montes pardoruni
clrinam, qui quam verbo proedicat, commendal nio- recte aposloli peiiiibtiilur, quos lam rcges qiiam
ribus disciplinam., qui seipsum non negligil propo- procsides, et qui varia viticitiin miiltitutline detinen-
ucns cseteris medicinaiu, sed quidquid muntlus olet, tur, audiunl, el audjlis, divini gratia muncris obse-
cxsecralur el relugil ut senlinam. < Quseinilii, ait, qouiilur; et posila bestiali ferocia, ordiiiaiara vi-
fueruiit lucra, hajc arbitror ut slercora (Philip. 5).» vendi regulani proseqtmnliiv. Ipsos anieni ordinato >
Hernion autem non solura exsecraiio, scd etiam res, cu^i lanquam vivos lapides Sponsus ordinet
iulerprelari dicituf anathetka et quod ejus appouiliir, el disponat, eis rile disposilis, ^mbil rrginam Vir-
liocestaiiallieiiialisanatbema, uianulhema ejus, hoc ginem et coronat; et ad lioiioreiii ejus , iHos retldit
eslseparalioseparalionis doclor merito ttiiic dicatur, meritis digniores, ut iu choro juslorum hominuiu
ciira abeo, a.quo separari docet, tola et ipse dili- ipsi Sponsaefiant speciali excellentia propiores. Quod
gentia separalur. «Non acquievi, ail Patiltis, carni' quia noii conferrc statim plcniiis invenilur, ei quam
et. sangititii (Galat. i). Esl igilur Paulus anathema diligil, promissoriam spem iavgiiur, tu promissione
rjus, hoc esl analheiiia analheinalis, separatio sepa- facta Virgo spei prsesentia j'am kcluliir, el quoil ve-
ralionis.: separans a seipso quod ab aliis nililur rius est, futurum certa liduria ptacsttiietur. Corona-
separare, vel separans a cxleris, quod prius a seipso beris, inquit. Quo aulem inei ito Virgo spei prsescn-
sluduit separare. Et mirandumhujus Virgiuis lexilur liarn digna sit atlipisci, sua Sponsus gratia videlur
inirabililer diaderaa, in quo dens vigilans, neclurna rerainisci, ut omnibus Miiiolcscalperfeetuin cuipiam.
avis, anatliematis ponilur analhema, quamvis si pr;emiuin non conferri, cujus uou iir.enilur digua
verborum seriem velil quis diligentius perscrutari, nici ittim antefervi.
e\presse non dicaturVirgo de his montibus coronari. CAPUT XXI.
Non enim diclum est: Coronaberis de Amana, de Vulnerasli cor meum,soror mea, sponsti,vi.tnerasti
Sanir, de Hermon, sed Coronaberisde capite Amana, cor meum in uno oculorum tuoritm , et in uno crine
de vtrlice Sanir et Hermon. Caput, ut cunctis notum cotli tui. Solenl hostes ab hosiibus liniove vulneruui
est, inembris reliquis, lolique corpori principatur , absierrcri, el qui forte vulnus intiilerit, inajus odiuni
vertcx vero, ipsius capilis sumraitas appeilaiur; et j3 promereri; et quanlum gaudet qui ad noceiidura
»on caput in verlice, sed vertex in capite comine- ct inferendum vulnera se intelleieril prscvalere,
tur, dum non capul pars verlicis, scJ verlex pars taniuni, imo araplius dolet qtii coar.tus fuerit susli-
superior capitis habetur. Per caput itaqtic figuratitr nere. Uic aulem Virgo vulnerat, et vulneratusodinni
ardo non incongrue praelatorum, quos pvopbeta no- non rependit, illa quasi praevaJel, isle nvanus a<lin-
minat optimates, capita populorum; per verticeni jurias non exlendit; iila compos vicloiise.IiilareBcit
vero videtur chorus ajwstoticus designari, quein in facie, manu pJaudil, istequasi pungiiur, coiiipuiicius
ordine praelalorum conslat quadam exccilenlia prin- non conqueritur, sed applatidit. Manus eniin docu
cipari. VeJ caput forle polest ipse ortlo apostolicus ad proulium, el sagitia vulnus validum infcreiuis,
iioiiiinari; 222 vertex vero, Petrus cst, qucm noii ira, non jactum, non esl loesiosiifferentis ; sed
jninium constat et proecipnuni prsedicavi, qui sicut gfaliora, sednieliora jttdicahtur vulnera sic aniantis,
in apostolis, ila et prie apostolis cccli claviger con- quiini fraudulenli oscula, etfraudesiiequiter osctilaiitis
stitiitus, inanente Sic Joamie, Chrislum specialiter (Prov. xxvn). Amal qtiippeSponsus vulnerari forliter,
est seeutus. Isli quoque apostoli Ggtirate cubilia sed amore,iransfigi non gladio, sed affectu dill-
suni leo.num in qnibus se deponunt reges, ct Excclsi geiitiuni fortiore, de profundo cnjus vulneris manat
PiTBOL CCIU. 13
337 PIIILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON/E SPEI 388
gratia , dulcitn amor sjiirat, et profuso non cruorc, A . suae voluntatis beneficio, non naturoe. Primus autcra
sed dulcorc amat vivacms, non expirat. Et rccte et proecipuus ille esl oculus spiritalis, qni seionge
stiitni, non captit, non pedem, non quidquain siuiilc, reuioveus ab intuitu faclursc lemporalis, transcen-
perhibet vulnerari, quo nonnunquara vulnerato densque angelos el omnem penilus creaturara, at-
videmns vitoe homiuem reservari, sed ror ipsum tollii se ad videndum Creatoris facieni vel nalurarn.
nominat, qnod vel ad modicum vulncratum mamim Qui quia inundum nesciens, insalulare Dei laudab-i-
medicam non admillit, sed carcns lam spalio quani liter dcfeliscil, et erga plurima non turbalur, setl
remcdio, vitalem spiritum mox cinitlit. Cmn igitur unum illttd necessarium concupiscit, unus recle <li-
cor suura, Sponsoevulnere, vclut asserit inlinnari, cilurhocest, non aniore niullipliciuin nmltiforniis,
verboque repetito vult ejusdera vulneris cerlititdineni sed unuiii unice Deum araans, et eum soltim in-
conllrmiiri: innuil lale vulnus inleltigi, non pestife- liiens uniformis. Iste ocnlus qui se foras atJ viven-
rum, non morlale, quia el cor uon corporcum ne- dii.ni plurima non effundil, sed collecto fntuitu Chri-
que morti obnoxium, sed vitale. Sed qtiia cor cor- sti sccretario se infundil; cor illius vulnerat. dnm
poris sedcs esl animx, vilae locus, doinicilium odii illic acutior gladio se recondil, ubi Christus oculum
vel amoris, cor notninans, vuit inlclligi secreltim nisi iiiiuin et simplicein non ahscondit. Nee sohirii
diligenliae gralioris. quo reccplal et acce|ital cam B ' in oculo, sed etiam in crine se Sponsns asserit vul-
quoe illuc meruit specialitcr pervcnirc , el singulari ncravi, qui verbum repetens, i|>stvmpiane vuliius
nierito gratioe sanctuariuin inlroire. Ilunc autcm indicat ilerari, quia nec Virgini salis erat unum
iiitroitum exprcssil nomine vulnciis, non crueiili , quasi jaculum intulisse, nec item salis Sponso unuin,
noii furore, scd amore, non ira, scd benevolenlia secttndo tacito, rcttilisse. Vulneralur igilttr Sponsus
violenti, qtiia illuc non penctrat ignavia degeneri in oculo Virginis, vulneraiur, utasseril, et in crine,
somnolentus, sed niutidus rorde, acer animo, co quod criniuni mulliplicilas lioncsiatis amans,
irrcmissa constanlia violcnlus. Porro huic sanctuario patiens disciplina? non venlo rapitur, non dispergi-
efficacem violcntiam non intorquet, qui pedc 223 tur per inania iioxioelibertalis, sed mature colligi-
niiiius recto ad amoreiii temporalium se relorquct, lur, ettanquam rcdigiturad ipsius veguiain unitatis.
sed qui nisu pr.cvalido studct oninia quae praetereuiit Nulla, tit reor, nnilier cunclis retro sseculis estin-
oblivisci, ct inhacrcns soli Deo, oelerna sola diligit venta, qose decisis crinibus relicto uno singularitcr
adipisci. Unde cl hoc loco iste simul sponsam nomi- sit contenla, quse unius crinis inerito sic sit digna
nat ct soioveni, ut signel his nomi.nibus affeclura cominendari, nisi cum redimila pluralitas in unum
comraunis benevolentiae lirniiorem, quia et spons*, cohibetur magislerio regulari. Sic el Virgo mnliis
quod sponsi csl, Jure matrimonii non ncgatur, el gandens criiiibus, hoc esl, virlniibus vemistari, na
divina lex exigit ul soror cum fralre paternse lisere- vanilaiis aura coinpellatur ipsa multiplicilas, venti-
tlitalis consors el comparliceps habeatur. Est auleni lari, omiics siinul aggregat, et quadani eolligal uni-
Virgo, soror Chrisli, Chrislus Virginis seque frator, lale, miroque magisterio sub una rodigii charilate.
quibus el in lerris una cognalio, el in ccelis untis Qiiidquid ciiim acquirilur multiludino sive copia
dicilur esse Palcr, qui licel non pro sexu, sed pro liicritorum, si dilcctionis vinculo non ligatur, carel
mcrilis portiotiem unam pro onmibus non concedat, gloriaprscmiorum, neque digna laus approbal qtiid-
ianicri juslc dislribucns, sicut non filium, sic nec quid niuliiplex merilis inveniliir, si non instar cri-
filiam exiiocredal. CujusPatris Virgo sicul filia, sic niumcliaritatis rediiniculocouniiur.BenedeillaPau-
et hoercs, Chrisii uon imnierito dicitur soror el cohoe- lus(/ Cor. xiii),proutdignurafuerat,oestiniavi(,qiiam
res, cujus affcctus gratior, amor sororius et spon- volens commendare, peffectionis vinculiim nomi-
Salis, fralretn cl sponsuni vulncral, non jaculi scd navil, quia licet virtulum reliquarum innumerabilis
oculi cuspide spirilalis. sitcollccla, hoc non ligala vinculo manel penilus
CAPUT XXII. imperfecla. Ligata vero inunit fidera Yirginis et ve-
Iii uno oculorum tuorum. Hoc dicto insinuat duo- D iiusl.U, et velut crinis collum ornat potius qtiam
bus Virginem oculis luiiiinosam, sed eorum altero onustat; talique ornamento, tali fides opere gloria-
amplius et suavius graliosam, quorum unum appro- lur, digne quidem glorians, cuin per dilectioiiem
bans, evidenier neqtiaquam allerum reprehendit, quod lex divina prsecipit operatur. Quos enim gravis
atterum non accusans, illum unum excelleiitius raa- ct quasi corporea moles a capite semovet et disjun-
gnipendil. Alter forle esl oculus cui visibilia datum git, fides, velul colluni, Chrislo nos continuat, nos
esl inlueri, mundum quidem el omnia qusc muiidi conjungit; sine qua impossibile est ipsam quoque
conslal ambitu contineri, qui ca quae simu), aul Deo virginera coinplacerc, interveiUu cujus illam
post irivicem ordo rertim cxplical vcl natura, atten- Elisabeth voluil beatam perbibere. < El beala, ait,
dil cl inlelligit mulalioue raobiii, vel molu mutabili quae crcdidisli quoniara perficienlur ea quae dicta
transitura. Irao quidquid est condilum, ad qualcm- sunt libi a Dominb (Luc. i). » El apostotus : < Ha-
cunque transitum considerat naturaliter festiriafe, bitare, inquit, Chrislum per fidem in cordibus ve-
ct 6icut in curporibus, sic et in spirilibus sibi quid- stris (Ephes. iu). »In hujus colli crine qui prsediclo
piam non coiistare,nisi quod auctorrcruin potens, ct dilectionis vinculo counitur, cujus, non onere, sed
dominus ereaiuroe, quosdam augclos jam firmavii, honore lides Yirginis insiguilur • cor suum vulnera-
380 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. IV. 391)
tnm IsctoSponsiis Iripudio manifcstat, innnens qnod A feclionon tempore scd odorc admirabili proevenitur.
afleclum ejns tencrum robnsliis amor Virginis po- Qnidquid enim a prijicipio subtilitas prolvilit aiitj-
lenter aflicit nec molcstat. ln cuju.Slaiidestibjiingit: quorum, quidquid de m.rJndo mire condilo appre-
Qnam pulchrw, elc. Jientlit curiosiias ctliniGorum ; qiijdqujd soplii,/sive
224 CAPUT XXJIL juxla Pyihagorani, philosophi sublilijtale scductoriji
Qitnnj putchrm sttnt mammm lum, sorpr ntca confecerunt, quo vclutaromate cornjptivo magislri
sponsa : pukhriora ubera tua vino, et odor ungtten- discipiilos infecerujit, lotum Ionge stipcrgreditiir
loritm tuorum super oinnia aromata. Mamiiias vocat proedicaiio Virginis ct docjrina, in qua veritas
Yirginis qujbus pawulos evutlil ut grantlesc.anl, principalnr, vivendi proevalet disciplina. Qiiidipi.id
fovet grandiusculos, ul processu lemporis juvene- cliam palrianhae cl propheisc freti dono intelligcii-
$cant; quas et pulchras perliihei, iil.Jndseis littcra liooprocvidentis, verborum obscuriiatibus lcxiierijnjt,
jegis glorianlibus non vilcscant, sed lam itlis, quain sive niyslerialibns sacramriuis; quidqttid pafrcs
coelefis .auditoribus gralius elucescant. Quse sive prailcriti narc prophctica prasenseiiini, qui adveu-
prius mammoe, sive posfmodum nbera nominentur, lum veroe lucis nuntiare prsecpnio vigili conseiisc-
vino Jegis comparata, majoris esse pujchriludinis runi; Virgo, rcgina virginiim supergressa esl pro--
"
perhibeiilur; dum iJlius aiislfiii.tas, Jitdaeos velut feclu speciali, qnse hominem, saluleni hominuni
cbrios et vecordes, horum autem suavitas nos Deo parlurivit utero virginali. Cujos parlus ei conce|itHS
#ratos eflicit et c.oncordes. Quia vero ubera Virgi- confccla novitas, nova confectio, primura thalamjo
nis non longe superius nostis apposita , et pfout virginali cflicax sanitas, sana relectio; atl nos post-
B-euscontulit, illic exposila; ad exponendum denuo modum certo Yirginis magisterio sic procedit, ut
moram supersedco facere longiorem, ad ea quse ipsa quse largilur, transcentjat quidquid promisso-
jam dicta sunt remillens scdulum atiditorem. Setl rium anlecedit. Veritatem epim veiituram niillus
quia hic rion solum uberibus, scd et maminis pnl- praecedentiiim sic expressit, quomodo Virgo saijcia,
chritttdo inesse perhibetur, qtiarum iljic vel sttpra cui divina honitas lioc concessit; ut supra quam al>
uspiam, mcnlio non hahetur; sublijius in.timare homine vei ab angelo dici posset, incarnati Verbl
videtur aliquid forte npvi, cui, diligcnlius expo- niyslerium cxpressius el sensibiliiis ipsa nossel. Cu-
nendo, manum sive stiidjtim non admovi. Mammse, jus nolio et suavis recordaiio notionis, lam mira cst
tit diciltir, non parvulis Jac einiitiint, sedcuni tem- confeclio, et anliquoc aholilio Isesionis, ut eis deli-
jpus fu.eril, emissuras polius sepromiituiii, delites- buta Virgo tanqnam aromatibus vel iinguenlis, vul-
"centes interim sub nmbra lemporis immaliiri, noudum r nus culpsej'.amn.csciat quam inlulit Evse malitia vel
friictucongrtio.sed tiirgcnles potius spe futiiri, Quan- scrpeniis. Quoeuiigurnla Virginis, quibus meruit me-
ditt eniin Virgo aticndit nos indociles, iuduralos, dicinalilcr delioiri, rlausa qtiodam sjgnarulo noii
et ad vilalcm vitara culpis exigenlibus necdum na- possuni noslris plene sermonibus expediri, quia sie
tos; ir.lra mammas tenet doclrinoc beneficium, "cc in Virgine dignata cst unguentaria lux oriri, ut,
producit, niitrire non proesuuiens quos ad viiam na- sicut est, ab altero non possit homine vel senliri.
tivitas congrua non educil. Novil enjm quia Christi Odor vero vel opinio ungueniortim stiaviter et
cst nobis pridem mortii.is vitam dar.e, de caligine salubriler nobis spirat, suavitate ciijtis npstcr
(lterjna a.d luci.s gratiam Jnnovare; natis vero ip- lapguenliiim animus jam r.espirat; let.ia.il tan-
siiin jam concedilur bcncficium impertire, el lUj.iin lillum illud, quod de certa pleniluiline Virgo
capacibus ubera Jargius effulire. Si elecios, inrjuit, dixit, hausto velut odore naribus, nostcr spiritus
tuos, ad eam quam proeopto iucis gratiara dares jain rcvixit. Recte ergo non iinguenia 225 Vir-
rtasci, ut te vivificante, qupyis beneficio posscnt ginis^ qtiae nobis longc inferioribus non apponit,
pasri; mammse mese ad nbertat.era uberum tlcveni- sed, quod ininus esl, odorem ungtientorum cunclii
rcnt, el vjventes spiritu, digno larte efiicacius enu- aromatibus anj,eponit, quia beneficio quotl apostolU
trirent. .Illis qujdem de luo vel cunccptu vel partu D per Yirgincm dalum csl odorari, nulla prioruni
sens.iin explicarem, et auri audiehli secrejum my-- scienlia nujla possunt aromaia comparaii. No»
sicrittm revclarem; et quod mcnle incredula non x sine causa, cum Cluistus ad Patfeii), unde venerat,
gcnliles rapiunt, non Judoei, mea sugens ubera, esl regressus, reliclisque apostolis necdum in linguis
Jiaurirct Joanncs Zebedoci. Ilnjusmodi mammas et igneis Spiritus cst concessus; dignum ducunt apo^
uhera in malre Virgine Sponsns Jaudat, quorum stoli, ut cum Maria maire Jesu iiiorationeunanimi-
laudes ul debito et .scque mystico finc claudal; ap- • ter perseverent, ut quod ab illa hauserint, et con-
pnnit commcndare non Jactis alimoniam, rion ejus stantitts, quo et cerlius, asseverent. Quibus euivn
rivulos aut flueri.ta, sed proelatum cunctis aromati- largiore copia intelligentise sol refnlsit, cis ex ipsa
btis pd.orem niaximiim clunguenla. Et odor, inqtiit, Virgine odor meljifluus sic influxit, ul si cui priorutii
tmguenlorum tttoruin super otnttia arotnaia. Ex nberi- scnsui vel auditui conferalur, suavi dulcedine sujier»
bns antedictis quibus VirgOpaflu mirabilis iiisigni- •ferri prpcul dubio mereatur. De quo subjungilur i
iur, npn lac fcmineum, sed unguentorum mancrc Favus, ctc. .
rcpia rcpcrilur; super quo si pignietilaiioriiin uni- CAPUT XXIV.
vcrsa ret.rp serics roiiyenilur, oronis illortiii) COJJ- Favus dislUlans labia lita Sponsa, mel t( \at tfjfo
XM PHILtPPI DE HARVENGABBATISBON^ SPEI 592
enim
Hngua tua ; et oaor vestimentorum luorum, sicttl Ai convenitint, redtlit atidiloribiis deoperta. Non
odor thuris. Bcnc favus dcbeiil labia Virginis nomi- ut linguosa mulier, quidqiiid in buccam veneril,
nari, quia el apis nomine ipsa Virgo dicitur figu- subito verbosalur, sed abscondila seerelonim <li-
vari, qivaeprivilegio naturali pascitur ftoribus, vivit scrclo silentio moderalur; dignum jttdicans sub
rore, nescia coiicubiliis, fetus mirabiliter legit ore ; velamenlo lingtioeqttsedam catttius retcntanda, qtise,
sobole fecundatur sine gemitu vel dolore, casla sinu cum temptis iinminei, jam commiltit labiis dislil-
Virgineo lit niater non luxuria, sed amore. Arte landa. Ideo forle sub liiigua niel el lac habere per-
vigens, callens ingenio, solliciludine non pigrcscii, hibelur. in cujus secrelario duplex scicnlia conti-
miro salis sludio suain prudenliam innoiescil; dum netur: altera quoe vidctur parvulis ct lactenlibiis
favmii sibi fabricans, distinctas in ordine rellas expedire; altera jam provectis et grandioribns con-
ponil, intra quarum angustias ore sedulo mel rcjM>- venire. Lacte rtenim parvuli necessario nuiriiintur,
nit. Huic api non incongrue Virgo similis aestima- ad comedendura vero mel grandiusculi provehuiilur;
tur, quee decore virlulum florido jiasci spiritualiler illi Christum homtncm vere nalura de Virgine
delectalur, quoc vivil in spiritu, divina desuper protestanlcs, isli cumdem Deum de Deo natum
gratia lanquam rore, virum ncsciens, concipit, ante soecula venerantes. Lac de came prodiens,
'
B
parit filium non labore. Quoc sollicito studio spiri- dici polesl Chrisli hiimanitas, mcl de flore vel rore
lales diviiias coacervans, verba sensu gravida in veniens, ejttsdem esl vera divinitas, quarum noli-
corde conferens el conservans; secrelum conscien- liam Yirgo sub lingua conlinet in secrelo, uec
liae replet dulcedine lam suavi, ut intiinsecus mel- passim, neqne statira sermone ventilat indiscrelo.
lea dici valcat, inslar favi. Hanc aulem dulcedinem, Cum aulem Cliristtis Deus et homo ad hoc 226
quam perfectius et plenius ipsa gttstat, non morbo prius homiiiem se oslendat, ul visibili cognito,
invidise non clave avaritise coangustat; sed, quod cognoscenlis, ad invisibile, cor ascendal; quid sibi
roris et dulcoris divinus ei Spiritus desuper voluit vull, quod non lac cl mel, sed rael el lac sub lingua
inslillare, sua laxans labia, permiilil nobis assi- Yirginis dicit esse, quoeprius illum honiinem Deuni
ste.itibus distillare. Attendens enim Virgo, quid poslea docet esse? Nulli dubium quin iu Clnisio,
prius, quid posterius nobis congruum sil audire, dignitate deitas anlecedat, etideo dignum ducit, ut
non cuncta simul exerit quae dignum judicat ope- in locutione, sua prior humaniias non procedal,
rire; nec lanquam vas reversatum, quidquid con- sed, si pariler de ulraque vcl aperla loculio vcl
tinet, mox effundit, sed ad cuncla minus idoneos operla mysterio couipoiialur, proccellens dignitate
tenui stiUicidio nos perfundit. Non sic Testamen- ~ in loquendi quoque ordine proeponalur. Yel polius
tum Yelus, figuraia loculto prophetarum, anliquo- duplicem volens scienliam Virginis demonsirare,
rum senigmala, obscura superficies Scripturarum; quara sub lingua in secrelo diulius illa voluii occul-
non sic, inquam favus distillans esse veldici etianv tare, quae illarum non solum diguior, sed etiam
merehanlur, quse, etsi favus eranl, elausa sub anlerior fueril, signanier cxpritnit in sermonc,
signaculo lenebantur. Favum eniin, possumus ob- mellis prius, lactis poslcrius facla iuyslerialiicr
seuritatem prsecedenlium appellarc, quse inttis mcl mentione. Prius enim adesse Virgini Dcuin angclus
tenebal, sed non uoverat dislillare, quia senstis nuntiavit, qtto preesente posiea concepluram esse
myslicos, dulcores inlimos , et profeclus nequa- filium indicavit, ut in eo quem proesentera Yirgo
quam perducebat ad nostros caligantium imelle- novit, firmius jam confidat, et perceplo j'am maj'ori,
ctus. Favus igilur ille suo quodam pondere tunc de minori raunere non diflidal. <Ave, inquit,
depressus, tenipovc multo jacuit nianu aedificantium angelus, gratia ptena, Dominus lecum (Luc.i). >
non expressus; nec accessit, qui eumdem nostri El subjungit de allero : « Ecce concipies et paries.
miserens elevaret, elevatura grala nianti in os csu- filium (ibid.). > Docet pev angetum Dominus Vir-
rientiumeliquaret. Virgo vero non tam melle quam ginl se prsesentero, infundit scientiam melle suavius
dulcedine plena menlis, dives non pecunia, sed D dulcescentem, gustata scienlia vel sapore melleo
spirilalibus documenlis; quod in iavo reconderat quem prcemitlit, per euindem nuntium conceplum
melle dulcius, jucundius omni vino, non palulo quasi lacleum repromittit. Non enim de conceptu
tanquam vase, non effudit impetu repenlino; scd posset illa salis credula prsemoneri, si non de divina
oslio circumstantise aperturam raoderans lahiorum, prsesentia gauderet certius edoceri, nisi sciret ct
id proferre maluit, prout sufferre valuit ipsa capa- sentirel sanetuin sibi Spirilura desuper advenire,
citas audilorum. Minus ergo illius labia stillave- cujus umbra, sanctum efficitur quidquid illa dici-
vntit, dum Christus adhuc inler homines homoi lur parturire. Hsecaiitem scientia de DeLprsesentia,
vixit, amplius vero cum triumphala morle, majorei Dtiide conceptu, diu sub lingua latet in ipso Virgi-
gloria jam revixil, quia et Judseos perlinaces lunc; nis intellectu, quo tamcn beneficio virginalis di-
prcmebat caecilas superfusa, el ntinc aposlolis ma- scretio penitus nos non privat, fontemque reposi-
jor cognilio dono Spiritus cst infusa. Sunt igilur• tum non subito reddil exposilum, sed giittatim
labia Virginis distillanlia tanquam favus, quae noni elicit et derivat. Cuj'us lanla discrelio, discrela
serantur pessulo, nec inseritur cis clavus; sed1 operatio ipsam quasi vesliunt et conimendanl, si
clatisa parte oris, altera pars aperta, quae lemporit qui taraen fiicrinl, qui cjus digne merila jam per-
393 COMMENT.1N CANTICA. — LIB. IV. 59-i
pendant; qui procvidcrc sciant quaJiler obscuris A sus, fons signatus. Quia in hcrlo primo pviniain
et negligentibus eligal nec nmtire, stillare verc serpens mulierem stipplanlavii, horlum sibi aliiim
diligeniibiis non prodigis manibus diligat effutirc, 227 Deus Dei Filius tunc plantavil, cum hea-
Yestimentis, ut nottim est, nostfa nuditas operitur, tam Virginem supra morem caeteris inulieribus at-
vesiimentorum gloria virginalis nobililas insigniliir; tribtuum, sua replevit gralia, multo non herbarum
nec placel forle Sponso nisi quaebysso el purpura genere sed virlnluin : in illo quippe liorto mulieris
sic vestilur, ut non soltim frigus non liineat, sed est simpiicilas circumventa, vir gustavil prohibilum,
et cultu decens appareat, duin ornala duplicibus gustato nuditas est inventa, vicluros in selernum
inveniiur. Quaravis in proesenli loco non descripse- transgressionis meritomorsprsevenil, lam illis quani
rit vestium qualitatem, non expresserit definire posteris morlalilatis malediclio supervenit. Iste au-
ipsiusnumeri quanlitatem ; hoc reservans illi mu- tem horlus arbusta non continens, herbas, flores,
lieri, quam, ul alias dictum est, qtiis invenit, cujiis Jigna densaiTim frondium, fructus transilorios et
procul prelium, el de ullimis finibus huc advenit. odores; alia quaedam habel digna taiibus ycl con-
Quoe nimirttm mulier, quoevis anima potest dici, ferri, vel, ut dicam verius, transitoriis oranibus
quoe suorum sollicila, invenilur negolio sic addici, superferri. Habet enim quod sane sapiens gusltis
ut ab aestu vel frigore et incursu 'proecavens repen- " judicat fructuosum, quod sibi odoralus reclo judicip
tino, manum miltens ad fortia, laboret, tanquain pretiosum, quod visus interior lersa caligine gratio-
sedeai in texlrino. Hie autem habetur in manihtis sum, quod abstergit omnem inopiam mira plenitu-
npn qusevis anima, inopioe tiniida generalis, sed dine copiosum. Huic enim lignuin vitse fixis vadici-
quxdam anima meriti vel excellentise specialis; bus est insertum, de quo qui comederil (sirut ex-
cuj'us non tegtinl ignomiuiam, non frigus j'am re- perienlibiis esl compertum), morte grayi non laedi-
spuunl vrslimenia, sed in consjiectu Sponsi fesli- lur, sed dicto felicius vita vivit, quam qui potuit
vam eam exhibent ornamenla. Quia vero quam obtinere, ullra vivere non desivil. Habet etiam thus
solemnis in oculis Sponsi apparueril quam fesliva, adtnirabile, vel aroma coniraendahile, vel unguen-
non permiltit nos videre mentis caecitas opprcssiva; lum, quod non in Arabia, sed in terra negata mo-
hic ille vestimentorum nobis non expressil nunie- rienlibus cst iiivenlum, cujus qui odoreni liauserit,
rum, non decorem, setl ne lolum taceat, facit felores nesciet serpentinos, nec somnolenlia prae-
transilum ad odorem. ln eo quippe quod de Chrislo valenle morsus senliet repenliiios. Habet nihilomi-
V.irgovel apud se inlus sentit, vel stillare ja*mcon- nus illum rosoe vel violae, vel etiam lilii gralum flo-
seusit, quanlum velut apis melle gaudens fuerit rem, vel si quem in floribus conslat esse visui gralio-
opcrosa, vcl tanqiiam favus stillans discreti mode- retn, quem qui digne allenderit, et illi se inlenderit
raniinis siudiosa; illi araplius tolum placei, solis oculo perspicaci, quidquid triste nox rourmurat,
cujusoculis patet totum, nobis velut odor thuris gaudio transict non transilorio, sed tenaci. Est enim
cum carbonibus est admolura. Nam cum divino in horto lignum vitae effusum oleum, flos forraosus,
igni thus virgineum se immergit, in dcfectum salu- ipse Sponsus Virginis, forina prae filiis liominuin
tarem inodo ineffabili toluin vergil: forlioiis tanieii spcciosus, quo praesente illum non lurpis inopia,
imperio damnabiliter non consumpitim, scd amoris non inops obsidet turpiludo, sed in eo habilat divi-
etdecoris merito delectabiliterestassumptum. Quan- nilatis corporaliler pleniludo (Coloss. n). Deum
lum aulem vel ardeat, vel hoc ardore placeat, non quippe in Christo, Christum autem in Virgine nou
sentimus, sed odoreni vel tenuem tanquam longe umbralilef, sed veraciler constat esse, et ob hoc
positi vix haurimus, quia lliure liquefaclo ad Sponsi ipsum horlum bonis sufficieniibus plenum esse, qiiein
latiludinem fumus lendil, pdor vel opinio ad nos ipse qui planlavit, prudenti concilio voluit sic con-
lalitudine se exlendit. Ille igilur virtules quibus cludi, ut qui videt et invidet, doleat se excludi. Et
Virgo nobilis honeslatur, honeslate nobili divino revcra sicut non obstruilur fitlcli penilus et atnico,
conspectui praesenlalur, qusedara stint vestimenta, D sic vallata fortitudine clauditur inimico : non Ju-
non operiendae necessaria nuditali, sed convenienlia dseum, non gentilem, non fide vacuum inlromiiiit,
praeferendae fiducialins honestati. Quse prseferlur et quem dignum attendit odio, forti repulsorio Ionge
cl offertur divinis conspeclibus instar lliuris, non miilit. In eo igitur, non sieul in antiquo, subdole
auro, iion veslibus, sed conspicua moribus placitu- serpens serpit, fructus ejusnon toxicat, odorem non
ris, grata ctijus suavitas placere Domino sic videtur, attaminat, flosculos non decerpil; non esuril prava
ul nos langal el otlore, dum nostri sua benevolentia raollities, ad effectura esuries non procedit, non
niiserelur. Ad nihil enim aliud foras diligil eva- scrpenli mulier, vir mulieri non obedit. Verumla-
gari, sed magis intra duo hsec vallo foiTiiudinis mcii non dcscrtum, non solitarium laedil fastidium,
coarclari, ut sciiicet sponso exhibeat suo plenius dolor non stiraulat, dum ejus ipse auclor in eodein
commendabilem se decore, el distillans lenuiiis, festivus deambulat: vullu ciijtts hilari rcs in horlo
suo repleat nos odore. Unde subjungilur. Hor- fruclificant, species vigent rerum, forma praehoini-
tus, elc. nihus specioso arridel multiplicitas specierum. Eo
CAPUT XXV. eiiini deambulanlc cujus in vultu decor, gfatia in
- Horlus conclitsussorvr mea sponsa, horlus couclu- labiis est diffusa, rcspondct horlus Yirginis lailt»
W5 PHILIPPI. DE HARVE.NGABBATJS BON.E SPEI 5$<5
spiiitu, facic nori confusa : plaeeris deainhiilaiiii A .\ signaculo noi) solulo, non fontem percipii tain secre-
Oinni prorsus lurpitudine sic exclusa, u( inltis 11011 iiini: philosopliorum argulia, niiiiidi principes sunt
nisi pulchritudo reslet forti muuiiuiiie circunifusa. jejuiii, oblatraiites non capiunt, nil proficiunt ira-
Quid aiitem sibi vull quod hoiTum conctusum scuiel portuni. Multa quidcm copia, raulta subtililas est in
sponso dicere nori esl satis, sed hoc ipsum ingemi- fonte, unda salit, saltus perpcttiat vena ex inieriori-
lial eisdem nominibus iieratis, nisi quia, ut jam bus prodcimlc; scd ctavis apposila sic videtur cun-
ificliiin esse recolo, hujus est intcmperantioe vis ctis foreiisibiis operire, ut infidcfibus nil omhiito,
amoris, ut frequentcr sermone repetito magnrtudi- parum Vefo quid dignctuf fidelibus aperirc. Ipstimi
riem exprimat affeclus gralioris? Vel forte ob lioo lamen quod parura esl, quantum ad rcsiduani uliei-
Voluit horlum dicere bis conclusum, ut oStetidat latem riobis sic exubefat, nostrani sic exsuperal
liialuni duplex ab cadein vifgine sicexclusum, ut el parvilatcm, ut iliiid nomiisi mcns collecta, nounisi
<arni tencfoc spirittts encrvi niollitie non assislat, el ainor capiat indivisus, quia serpciuem lividum non
spiriltii fortiori caro coiiluniacilcr non resiSlat. Nos admitlit hujuscemodi paradisus. Untlc subdiluv:
enitii clsi nieutc scrvimus pcr graliam lcgi Dci, Emissioncs luw, etc.
carnc tamcn per legcni insitatn aliquaiiiiiliim sumtts CAPUT XXVI.
tei, etcuin nobis videmur vigilanle spiritu circuni-I " Emissiones tuw paradisusmalontm Punicorum cum
spccli, carne somno rcsoluta invcnimur non medio- pomorum fructibus.Qux conchisusislehortus.vul mu-
cf i.ler imperfecli. Vcl ideo bis conclusus horlus iste iiiliissignaculo foiiscniiltit.qui nullosvel paurissinios
fnernit appeltari, qtifa sic invcnitiir Virgo dtiplcx ad secreta suse pleniiudinis inlromiilil, veftil qtiaedain
studitim amplexari, ttt in neutfo penitus reprebensi- paradistis vcl delectatu) suut inaloruin, iiitus colore
bilem sc oslendal, scd lneute circumspecta ab in- nivco, fotis atitein ruheo Piinicoriim. Ifoiiiis qttippe
cttrsu quorumvis hostiuin se dcfendat. Sic enini, curo' si prudemi iiianu vcl consitio sit plantatus, et irriguo
exegit necessitas,ncgoiio sese contulit acluati, ul da- aquoe vivoe lemporibus cohgruis Iiuiuectatus, quitl
lis huic maiiibus non delralietet spirltali, fufsus proferre convcnieutius asseraltir, quain quod vcl
coiueinptativo spiritalcm oculttm sic infixit, ulacli- famcs cxpctil ad edendum, vcl infirmitas judicat
vuin noii liorrcrcl, cui ad pcenam Deus pcccati ine- salubre atque eflieax ad medenduui'.' Eniissioncs
vilo malcdixii. In cxccssitm contcmplandi dulcore ilaque virginis quae liorti vcl fontis nomine ftgura-
melleo sc suspcndil, ad colligendum proximum affe- tur, ijise qui coniiiieiidat, paradiso similes attesta-
ctuiacteo condesccndit, ab utroque latere vel potius lur : imo loqiicns cxpressius paradisum malorum
in circuilu sic inuniia, ut tocuin darel ntilli, a multis < Punicorum cim pomorura fruetibus dicit esse, ct
incursantibus cxpetita. Quia vcro indigcl bortus ir- cactera quoesequunttir, quse-mctlicinaliaconstal esse,
riguo, ncarescat; scd ut abuiidcl potius plaiitaiiis Fuit pridem pavadisus scrpentinac suasoria pravitatis,
congrucrifibus, cl silvescal: IioiluS iste non lam fraudis novae conrepforia, pcrcinptoria saiictitatis,
fonte dicitiir irrigari, quam expressiore significantia in qua vir fciiiinoemolli consilio cessit foiTis, guslus
lons vocari. Fons aulcm a fundendo, Ut nonnulli pomi proliibilus, experlis inlulil fructum inortis.
asserunt, iioniiiiallir, co quod de occultis aquam vi- lsla vero paradisus quae de liorlovel fonlo virginis
\air. funderc vidcatur, el pcrenni tena cbullieus, est emlssa, rccoinpeiisat polenlius quoe in illa ctt-
iibcrtaie non forensi vivere, sed inlcrna, non lorren- rfosius sunt amissa, cxislens nialoruiii Punicoruiti,
tibus lariquam lactts, uon aquis pliivi:<libusttt ci- quoe inlra nivei, extra rubei sunt colofis; el pomo-
stcrna (Prov. v). Fons igitur et lioecVirgo salis con- rum aliorum, quoc comedeiuibus saltiberrimi suiit
prue dici debct, cujus non arcscil inlelligcntia, non saporis. Color in malis Punicis rubeus qui extcrius
seetu arido sensus habcl, scd inienii gralia mutieris se proescnlat, ainorcm passionis cl totcrantiam vc-
docelur ineffabiliter et ditescif, et mirabili jtigilale praesettlat, quam potest in Yirginis vita et moribus-
supra quam dici valcat, hilarcscil. Qtfai profecto intueri, qui ad similiier patieiiiluiii ejus magislcrio
revelalum sib! mysteriuin (anqiiaiii sub signaculo X)vult doceri. Candor inlerius flos cst conscienlioe,
<Iiucelat, ubcrtaiein vividam minivs' capacibus notii incns secura, quoe, cuni mundus soevitextrinsecus,
rcvclat : fccunditatis niodum, nupliarum formaiu, iniiiaiuivc passio sxvitura ; puritalcm amplectitur,
exccllcntian) coelibatus, clausa tenci 228 scienliai virginalcm iiiiiiidiliain nou rclinquit; injuriis nori
vcltiti foiis signatus. Nam qui lalcin illi scientiam,, iurbatur, putsata niolesliis non delinquit. Frucln*
tam singularcni coiiscieiitiam asSigiiavil, non reliquit'. Vero pomorum aiiorum qui cura malis Punicis eiuit-
e.am ul vas sine opcrculo, seJ signavit, ne audicntcs» tuntur, cjus bona suiu ,opera quae non solum grala
ct non capienlcs indigni scandalo perlurbentur, fe- visui prsernitluiilur, sed cl gustanlibus, hoc cst imi-
silneniquc inagis ad lapides quain myslcriura vene- laiuibus non mediocriler fructoosa, et non coloie
rciitur. Niiplialcm ilaquc thalanium virginis, pcne- seduclibili, scd saporc perutili preliosa.Ycrum quia
tralia secrelorura, fonlem aquse salienlis, mirami ocuto curiosius iiiiuenti grata satis una vel allera
sctenliam divinorum ; ipse auclor rauncris, claudilt spccies oon est rcrum, ad cumulandas laudcs, mulla
sciam, clave Davidica sibi signal, blaspliemo cali- subdit gcnera sjiccierum, ut cmissioncs mullimodae
gaoli, diguo carcnti pretio uon rcsiguat. Slal foris> liiiillum nos faciant admirari, dignaque multis lau-
tuiicio poptilaris, vulgtts pcrstrepit iiidiscrclum,, dibus modis congruentibus venerari.
 397 COMMENT. 1N CANTICA. — LIB. IV. 398
CAPUT XXVII. A dcvolio, prohibeat fatigaiioconsummari, ne bottuni
Cypri cum nardo, nardus et crocus, fistula et cin- propositttm, cum non frangat subitalio violenla,
namomum cum universis lignis Libani, myrrha el pedeleniim altenucl manus diulurnior et extenla.
aloe cum omnibus primis unguenlis. Cypri arbusculsci El quoniam juxta maiidatiim sua semper novissima
sunt graciles quse in niultam alliludinem dirigiinlur, sapiens nvemoratur (Eccfes.vn), adest statim cinna-
quarum grana in oleo, niedicoruiii perila sollicitu- momum , quod colore, cineri similatur : monens ul
dine decoquunlur, cujusmodi coctione commenda- in omnibus ad quscprofectu congruo mcretur sapiens
Lile fit unguentum, quo perunctis doioribus oplabiiei proficisci, quis, unde, quo pervcniat nunquam
reddilur lenimenlum. Sic el virlutcs Virginis, sub- desinat reminisci. « Terra es, inquit, ct in lerrain
liles admoduin et dircclse, in excelsum dignilatis, ibis (Gen. m). > El Job: «Ago, inqtiil, pcenilcnliam
non ramis, sed meritis sunl evecloe, quarum fru- in favilla ct cinerc (Job. XLII).> Deniquc Abraham
cluosi actus coquunlur in oleo spirilaii, cum in cum ad Joquendum Deo affeciu et effecfliprosj)ero se
niitorc sancto spolianlur huinnre noxio vel carnali. suspendil, in hoc tamcn excellenti fastigio cine-
Nardus vero quse est arbor rainuscula bujusmodi rem se atlendit, ostendens de oblalo sic bcneficia
cypris adjungitur, cum virlulum excellenlia humili- se gaudere, ut sua digne memorans, videatur «juasi
talis respectu deprimitnr: el quo magis inter mu- B dc proprio nil attderc. < Loquar, inq.ujl, ad Domi-
lieres Yirgo litulis singuiarihus est evecta, eo suis num meum , cura sira. pulvis et cinis (Gen. xviu)4jvi
in oculis plus apparet liimiilis el despecla. Bene igi- Hsec sunt arbusta aromatica saiubri proficienlia
lur Cypri cum nardo in hoc calalogo medicinalinm inediciuoe, excolendis plus apla moribns, veraci
sunl 229 prxmissse, qusc inslar paradisi de horto congrua disciplinse, ciihi cseieris quamjiltiribus qnos
Yirginis suut emissse, quia virlulum excelleniiam aspectu et effectn ah invicem stint diversa, et simul
adjiincla liumilitas sic commendat, ut secure tanta ad medelam profert Libanus universa. Christus
confectio ad noslram noliliam se exlendat. Iiem quippe, quem plerique aiunl Libani noniine figurari,
nardus et crocus. Ex sola, ut aiunl, nardo, sine vult suarum virtulum seriem ad nos per Virginem
allera specie vcl mistura, lit unguenlum laudahileel derivari; et, quod multis retro lemporibus prophe-
confectio profulura; et Maria Magdalena pcdes Do- talis dixilpfomissio, ad effectum noslris in mani-
niiiii ungere voluit hoc unguento, sicut satis.inno- hus virginalis duxit emissio. ifyrrha, inquil, et
ttiit lectionis evangelicse documento. < Sumpsir, aloe cum omnibus primis unguenlis. > Supcrioribus
inquit, libram unguenli nardi pyslici preliosi, et descriplis virtutibus sub senigmate vel figura, qui-
uuxit pedes Jesus (Joan. xu). > Nardus esl cordis bns inlernac mentis amor instruilur spiritaliler a'd-
rontrilio quam offerunl Iiumiles el devoli, qui ad C futura; ad aliorum videtur charismatum species
taotam grafiam cotilribulalo spiritu stint promoli, perlransire, quas constat corporihus medicinali
uiungant pedes Jesu, et ad capul ipsum profectu inysterio convenire. Ut enim caro, cui est a con-
venianl ampliore, el nares circumstanlium, vel po- ceptu lex imposita naluralis i ul plus minusve vi-
lius lotam domum repleanl ex odore. « Domus, ait, vens, necessario sil mortalis, cum florem maiuii-
impleta esl ex odore unguenti (ibid.). > Et supra in num occasu decusserit vesperlino, non lamen pti -
iioc epilhalamio : < Nardus, inquit, mea dedil odo- tredine, non verme defluat serpenlino : myrrha
rcm suum (Cant. i). > Hnic nardo tam arbori quam potens imperat, videtur rt imperio prauvalere,
unguenlo.crocus assidcl et assistit, quseprsesenles et in liujus proesentia non limet iUa nalurali-
febres fugal, venientibus obviat el rcsistit, quse iu bus subj'acere. Myrrha enim unguenlum est, quo
superficic prsefert decus aureum vel colorem chari- raro mortria gaudet ungi, quoperuncta, ejus inte-
latem significans, quoe llironum possidet altiorcm. gritas, lege miratur insita non disjungi, quse vigore
Quoe iiimiruin charitas devolse humilitati diligit privala vivido, sciens se j'am invalidam, jain iner-
prsesto esse, contritoque spiriiui comes individua niem, niiro tamen myrrhoe praesidio pulredinis
sic adesse, ut quem devoliore aflectu corapungi , olim Inoliloe nescit vermero. Hoc ipsum el aloe po-
noveiil cl inungi, plus amare faciat, et ab eo, quein tenlia suso fovtitudinis operatur, unde et satis
dilexerit non sej"ungi.Si qna enitn tristilioe vel acci- merilo in hoc illi epithalaraio coptilatur, ut
dioeamaritudo febricitans inlercurril delrimenluiii qtiarum divcrsarum una est operatio vel effeclus,
inferri non suslinens, pvoxima charilas mox occur- earuni innotescal socialis quoedani amiciiia vel af-
rit, quse infirmans noxia, devolum spiritum stare fectus. Cteleruin hoc habet aloe jure quodam et pri-
coinmpnet in incoepto, ne hoslis malevolus triura- vilegio speciali, quod obtinere royrrha consortio non
plium relerat a decepto. Fistula, inquit, et cinna- proevaluit generali, ut praeter id quotl unciio est
momum. Fislula quse coloris est subrubei, corticem morluorum corporum servativa, liat qtioque potio
habens durum, signat robur constantiae molestiis viventium viscerum purgaliva. Myrrha igitur eslje-
incursanlibus non cessurum , quse prsediclis virluti- junandi assiduilas, abslinendi asperitas, reslrirtio
biw lamjugem exhibere diligil coinitalum , ut pro continendi, laboris exercitium, medilandi frequen-
eis non dainnum sanguinis, non marlyrii respual tia.sludium addiscendi, quse primo quidcm gustu
crucialum. Quae nimirum constanlia proeraissis spe- niirae sunt amaritudinis prolaliva, sed usu valiiiius
ciebus vidclur ueccssario sociari, ne, quod ainat operantc carnalis putrcdinis cxpulsiya. Verum
5Q9 PIULIPPl DE IIAP.VENGABBATIS BON/E SPEI ir.ir
quia nonnisi in-morluis carnibus ad ungucii) proe- .\ prius, posiiiiodiini aloe nominaliir, co scilicet quod
valel liie effecins, necesse est ut tollaliir vivendi voluntas jam visibili opere demonslratur; ct iu
suavilas et affectus; el, ut sufficienlius prosil af- iinani misturam in oculis recte credenlium convene-
fliclio forinsecus expetita, nobis, qui carosuinus, runt,quo conveniu noslris doloribns unguentum
fial <lemedio prsesens vita. Nos enim , etsi nonnuii- ulile confeceriinl. < Oblatus est enim qnia ipse vo-
qtiam iililigiinur foris gravi qualrbet actione, male Iuit (ha. 1.111);i el < Christus pro nobis, ail,mor-
lameii vivimus, radiee ailhiic virulenta, vjvida pas- tutts est (Rom: v). » Qnod aulem misturse luijits
sione; el expedit tu prudens medicus lacla vena libras centum Nicodemus legitur allulisse , innuil
iiitcrnorum inoluuiu 230 habita notione, humores Chiislum in pondere et numero suum nobis bene-
male vividos purgaioria faciat egeri polione. Iloec ficiitm contulisse; cl qnod ante fucrat verbis et si-
aulem potio aloe cst, vel poiius amor inlimus esl gnific.alionibiis transitoriis propheialtim, tandem
virtutis, qtii boiiuni gignit odium culpoe el perem- esse cerlo pondere, pcrfecto nuniero consumma-
p:orioe serviiutis, qui a cordis finibus longe expuens tum. < Consurnmatum esl (Joan. xix), > inquit.
'turpem focculeniiani Phar.ionis, illud sane defseca- Fallor si Virgo misluram hujuscemodi non confe-
liim rcddit Chvislo porticum Salomonis. Ciijusmodi cil, si hac confeclione non vermes, non putredi-
facculeniiam et foecis inimunditiam oppressivae, et ™nem longe fecit; si in conficiendo vel pondus, vcl
amoris potioncm, et virtuiis cflicaciam expulsivse; numerum, vel ipsum ordinem prsetermisit, et non
bcne quidara elhnicus non expers vei inscius similis magis paradisum ungueutariae pleniludinis lmc eini-
roedicinoc, demonslravil non vagis el negligenlibus, sil. El, ne forle cuilibet hoc unnm insufiiciens vi-
sed in auditorio residenlibus disciplinae (.81-82).] deretur, quia mulliplex necessitas uno plerumque
Oderunt, inquil, peccare boni virtutis atnore. beneficio non suppletur, addil, cum omnibtts primis
Bonus amor, bona viitus uiliilominiis estamoris, unguentis, ut signetur emissio Yirginis op.tilenla,
quse pcrfCctocondemnai odio, sentinam immundiiioe onai cum niyrrha et aloe reliqnoruni nobis' charis-
turpioris : el districli scopa jttdicii ratlit quidquid matum dat unguenta. Prima vero et proecjpua sunt
invenil crcnulentum, sponsoque venienli slernil unguenta geminae charilalis, qnoe conclusus iste
fci-atomarmore pavimenlum. Postquam autem inte- hortus profert de promptuario sanctilatis; dignisque
riora virtulis amore tanquam pntionis eflicacia per- auditoribus dislillat Virgo monilis Saltitaribus et
inuiidiinlur, cxtiinc et dcinceps myrrlia el aloe pa- doclrina, doctrinam accumulans exemplo, moribus,
viicr opcratitur, voliiitlasqtie et operatio nobis disciplina. Qtiacquoniam non soliiin horlns conclu-
transeunl in ungucnmm , quoil adversus oeternam sus, sed et fons signalus supra nieruit appellari,
pulretudincm, non vitio , setl nalura carnalibus dat explicilisjam qusehortopossunispecialiusassignari,
suflvcicnsmunimenluin (Rom. vui; Ephes. n). Ne- ad ea conscqiienier non diffcrl Sponsus loquendo
que cnim votuntas sine opere ad obtinendum me- pertransire, quse signato quoque fonti videiilur pro-
riltira languens otio pervenirel, necepussine volmi- babilius convenire.
tale apud Deiiiii glotiani invenivei, scd aflieclusper CAPUT XXVIII.
cffeclum gaudel forinsecus latidabililcr elucere, et Font horlorum, puleus aqttarum viveiitiinn qucs
efTcctiisde affectu teslimonium evidens perhibere. fluunt iinpelu de Libano. Sicut cmissioncs luce mala
Cum igitur voluntas, sive amor virlutis, priorem snnt Punica, vel coelera qitoe sequuiilur, qitaa de
oblincre loculuiii videalur, et voluulatem proeviara horlo voluplalis, vei ad edendum vel ad raedenduni
opns sequi nulli dubitim habeatur, qtiid sibi vult congrua proferunlur, sic emissio lua, esl non horli
quod in hoc loquens epithalamio non prseraisitaloen in unius, sed polius fons horloruni, quo amant irrigari
sermone, quse,elsi non ungucnto, tamen pravenit corda fructificantia plurimorum. Quisquis enim vull
polione? Noti enim ait, aloe el myrrba : sed hortus fieri, et campo slerili se praeferre, qui de-
myrrha el alot cum omnibus primis unguentis , qtiia corem floridum et fructum ulilein vult proferre; ad
laboi o))erisrquem per myrrhara diximus figurari, n hutic foiilcm conspictium etillimem dcbel sludiosius
aiuorcni virlntis-(qui polionis vicem dictns est ope- se conferre, vel oblalae forte gratis repulsoe conlu-
rari), quasi tlucil et educit, el in puhlicum reproc- rneliam non referre; ad hoc quipjie Virginis bene-
senlal., non enim labor per amorein, setl atnor per volentia (quam inulta conslal sapienlia reduccre),
Iaborem, quasi visibilem se oslenlai, ideo myrrha nobis infirmioribus tanquam foniem voluit se prae-
pritis nomiuatur, qnae praedux et prsevia primitus bere, ne quibus suadere videlur aviditas spem biben-
vult videri, munere cujus amor merelur cognosci- di, 231 repulsam duriorem difficultas ingerat
bilis exhiberi. < A fructibus, inquit, eorura cogno- hauriendi. Nos enim quibus placel invenla suavitas
sretis eos (Matth. vu). » Recle Nicodemus in Evan- scntiendi, sed ctaudil velut adilum labor nimius
gelio ferens misturam myrrhae et aloes iibras ccn- requirendi; illius non exaspcrat, sed magis se
iiim , eodem prorsus ordine sibi confieiens hoc un- conlemperal fonti similis plenitudo, el j'am quidem
guenhim t carnenvChristi morlui ungere voluil hac avidos, sed adhuc invalidos ejus suscipit latitudo.
mistura; oslcndens quia non sil lege morlalium ad Sed quia grandioribus qui ardent plenius exaudiri,
putredincm transilura. El hic nimirum myrrha fontis plana tenuilas videlur citius exhauriri, eis-
(81-82) Horalius, Ubro cpislolaruni.
401 COMilENT. 1N CANTICA.— LIB. IV. i()2
dcm sapicnlia Virginis profttndo mystriio sc sttb- A alloqiiilur et longe removcl aquilonem, ne festimis
dticil; et eos ciiin labore ad suam plciiilmlinem proeveniat, et proeoccnpel regionem : ne per campos
iiuroducit. llti vero, quo amplius coitsiderant illttd lali aeris libere se diffundal, ct horto fructibtts di-
quod desiderant removeri, el speranl iu puteo lar- vili flalus graves sive grandinem superfundat. Tu,
giorcm aqiiariini copiam conlincri; accensi desi- ait, qui libi posuisti sedem quasi regiam ad arclu-
dcrio, instantia valida se accingunl, scientes quod rum, dispoiiens impcrare, et mtindtim tibi subdere
profunda. nisi haurilorio non attingunt. Eo igilur serviturum, surge, nec diutius teneat hoec proesum-
non conteuti quod videlur quasi palulum pltiribus ptio tesecurum, qtiem volo procul cedere, et non
cl commune, 5n profiintltim putei dimitlunl hatiri- stiper horii pulcliiitudinem socviluriim. Ptitasti si-
lorium longo fuiie; persistunlque in opere nullis milem te fore Allissimo qui tantum Lncifer dicc-
concussionihus interruplo, donec pleniim haurito- bare, cum soli, qui solus est, non sit per allertim
rium fune retr.ihant iudisrupto. Hatisliim cujtis de- luniitiare, et luie nequitiae, ipso quod profers con-
gustantes, atl tantam dulcedinein obsiupescuiii, stei nomine contradici, habens enim 'similem jam
ct ad capiendum eam non satis suis viribus inva- ncc Allisslmus potest dici. Surge igitur et lnijtis
lescunt. cujus pleni abundanlia laridem sitim ari- sessionis folles lumidos jam compesce, a sede
dam non abslerguni, scd more vel amore hydro- pulsus lumida in auraslenues evanesce, lanqtiani
pico ipsi puleo so imraergunt. Ctira aiitein, juxla pttlvis tenuior, in tui similes le disperge, vel ifiiv
qiiemdam etbnicum (85) nius inanior, superborum oculis te immerge. Inter
Capianl vitium ni moveantur aquw, nostra seria non tua ludibria, nou liidilicanliiim
iu fiindo putei non slativas, non silu degeneri, placel jocus, in horlo sanclitalis libi perdilo non
est locus, qui Evam cormpisli ndens et procvalens
non slandi vitio corruptivas, sed modo mirahiii
in ea paradiso, virgo Vel horlus virginis elaudit
rcperiunt, repericntes hauriunl, aquas vivas , lihi ostium
jam deriso. Surge ergo qiiem la>dit
sicut mullse plenitudinis sic el miroe dtilcedinis
tumor propius exinanit, dum juxta spem
ostensivas. Ad has quidquam morlicinum, quid- aestimatio,
falsariam inlra liorli hujiis lerminos non insaiiil:
quam noxium non accedit, non serpens insibilat, horliim conclusuni forliler, ne cures jam inanitcr
iion vencfico flalu lsedil; non lapsus desuper ramus
iufluens non custos earura circuire, da lociim potiori qtiem venienlcm expedit
turbal, linms succedit, inlroire. Et veni, inquil, auster. Hlo remolo longins,
Spotisus quidquam inesse turbidum non concedit.
cujus pvacsentia, cujus est vicinia recte gravis, veni
Ipsc qtti es.t Libatuis semper candens nivibus non
auslcr, veni horto sahiberrimus el suavis, quem
solulis, imo summoe lucis candor et divinse specu- C axis meridianus el sol
lnni est virlutis; ex seipso fundit aquas, el aqua- tepidior hiic transmiitit, ctijits
transmissio aquilonem frigidum non admitlit. Tu
rIIiii aflluenliam spiritalem, et occulto replel dttclu
non gaudes illius noxio comilatu, nec in
fontcm sive puteura virginalem. Cujus profuudos igilur qui
horto sanciilatis illum sinis gaudere principaiu,
lacus, ctsi largiore copia non hatirimus, qui an-
et desiderio conveni- quia eo procul facto adhuc Yirgo tali est beneficio
guslo quidem vase, incapaci non contenla, ad supplendum qnod exigit, vultu
uitis; quisquis tainen pensare praevalct qua uberlale
ei 232 placido te praesenta. De occulta sede illa
Linanus aqtias fundit, novil qtianlo inipetu earuni
in qua uil habctur caliginis, nil obsceni, pttro di-
abuiidanlia huic puteo se infundit. Ad hunc fonlein
ves litmine spirans suavius ausler veni: spira et
aquarum viventjum longe positi conveniie, et qttos iino perfla, hoc esl perage leni flatn, ut orne-
lenet mundi sapientia, ab ejus vos rompedibus ex- fla,
lur horttis iste el fixo gaudeat de ornalu. Mihi vi-
pedile : tumorem philosophiciira ileratis vomilibus
detur atistcr typum sancli Spirilus oblinere, sua-
effulite, vino draconum ebrii, veslri ruinam sludii, vem cujus flatum non polest aquilo suslinere, queni
potu aquse vivido resarcite. Bonus horlus qui 1'ontis
cum. ille venientem vel lenui prsesenlit odoratu,
vel pulei vocabulura est sorlitus, multo pomorum "
horret et de praesnmpto feslinat cedere prioratu.
genere et specierum medicinalium ihsignilus; aquse Nam illius malitise sic istius
potens benignitas ad-
dives irriguo, non silu ptuido vermescenlis, sed
fluentis de Libano el iu viiam v\-. versalur, ut deslruat sua praesenlia quidquid ille
iinpetu vigore
vido salientis. Cujus horti sponsus tenelur tanla nequiter operatur; et quos ille pressos gelu, fixos
lenet, et durum colligat in errorem; iste solvit, et
solliciludine, tanta cura, profeclus accumulaiis, tam
solulis dal currere more lorrentium in amorem.
perfecte removeiis nocitura, ut non soium conclu-
Iste conclusum hortum advenlu visilat pleniore, et
sum signaverit, ne furi vel prsedoni paleret vio-
diversos ejtis fructus aura fovct et promovel le-
lenlo, sed prolexeril et desuper, ne langeretur vel
ad modicum nequam vento. niore, ut ex cis fiant aromala medicinalibus con-
grua disciplinis, quoe fluanl imo influani curando-
CAPUT XXIX. rum iion corporibus, sed amoribus inteslinis. Et
Surge aquilo, et veni auster, perfla horlum meum: recie sponstis austrum venire vel proecipit vel hor-
el fluenl aromata illius. Pulclier ordo. Prius quidem tafur, qttia sicut Paler Spirilum, sic ct Filius miir
(85) Oviditis, Libro dc Ponip.
i03 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONiE SPEI <04
tcrc se teslatur, qui spirilus elsi ubi vttll, el quando A ttir; lu bcnigne confirma thalanunn, ut eo bcnc luio
vttlt, adcsse credilur, el prodcsse, ab eo lanicn rnil- nec incendium timeattir. Nunquid non vobis visus
litur, ciim quo liabct naturaliler uniim esse. < Ciiin est aquilo duritis des;evire, cuni Judoeos propinquos
veneril, inquil, Paracletus qticm ego niittam vobis generis in Mariam compulit insanire, ut argumeiito
(Joan. xv). > Mittil ergo spiriium (ilitis horto sive parlus inlegrilaiem virginis abnegarent, et lego
tbalamo virginali, ut vciiiens illc spircl el aspirel, et nostra oinnium, ejus el Dei Filiura geniluni allir-
Hatueumleniat spiritali, et cum dulci spiramiucmira- marent? Nunquid non dure intonat, cum eumdem
bilcm illi vinutuin infiideril stiailelant.horliis aroma- filium Judoei persequunlur, cum eorum consortes
lizans fluat, et nobis laiiquara sttpcrfliial ad mcdelam. raalitice alterius nalionis homines adjunguntur, cura
CAPUT XXX. exieros propinquorum urget furor perlinax ct cla-
Surge aquilo, et veni ausler. Vel, si cui magis pta- raor insuavis, et ulrique immeriiuni crucifigiiiit.
cel, pncdiciis verbis ipse sponsns non prorsus removet illi vocibus, isti clavis? Non est diclu faeilc qticm
aquilonem.sed volenli surgereconceditliberanioplio niairi colaphuni, iino qtiam gravera malleum lania
iicm,quia,clsiplenus ille malitioe, non taraen ad nos pcrsequentium vis incussit, et tamen horlo suoede-
vcnire praevalet, nisi missus, nec ad opns nequam ex- coretn lidci et patienlioe non excussil, quia inius
surgcre, nisi daia licentia sit permissus. Videns igilur " regnans ausler vallo illum fortitudinis circuuiclusit,
lioriumsponsus concliisione incomparabili satis for- et a fide cl palientia oinnein oppressoviaiii vini ex-
lem;nec timcfemiiiashorribiles,vibranlem gladium, clttsit. Sic affeclu vario et effeclu contraiio ausicr
vacvam mortem : assulluum vel impulsuum molesliis ct aqtulo conseruiitur, sic diversa ef adversa frontu
possenon deficere, sed probari, probationis merito iustar belligerantium colliduntur, fortiqiic funda-
dignius et gloriositts coronari; ad eum se converlit raenlo graves iinpelus Uuminis illiduntur, unde cl
rjui perseculor fieri sempcr gaudet, et, nescicns rei victrice constantia et illseso aedificio reliduntur.
ilncm, in qitosvis justos mitlere manus audet. Surge, Quo coiiflictu, qua pressura Virgo non ul cremium
ait, aquilo, erumpe de latibulo pravilatis, exere exarescit, sed oliva fructifcra medicinaliter impin-
tolas vires et perversoe uialitiam voluntatis : intona, guescit, ex qua sudat oleum quod omni preliosius
fulgura, perstrepe, ingcre lurbines, grandines et est unguenlo, digna fluuttt aromata, non auro com-
proeellas quascunque poles, congere, adde vetcri- parabilia 11011argento. Non ergo illi soli aquilonjs
Lus et novcllas. Sed ne pules adversus virginem et auslii prodest coiitenlio, quorum conlendenliura
effrcnala malitia proevalere, venit auster dans vir- lam diversa manet inleniio, sed ad nos usque per-
gini quidqtiid ingeris ocqtianimiter suslinere; per- r venit collala ulilitas, manus exlensio, assumpia
flans liortum inliinsecus el miro inebrians blandi- gnudens reddere, non ctaudere cuncta sileniio. Sed,
mento, ut vcl prorsus non senlial, vcl saltem non quoniam post laudes Virginis quas dignatus esl
dcficial in torinenlo. Tu aquilo surge el insurge, et plurimas rcccnsere, in prsesenti loco sponsus voliiit
foris persona violenler, lu auster intro spira, da jam silere; dignum duxi, ut et slylus noster pau-
quod ille personuerit sufferri patieiilcr; tu maligne lisper ori digilum superponat, et hujus operis qtiar-
doinum exaspera, ut paries proximus ardere videa- lus liber finem sibi congruum j'am iniponai.

LIBER QUINTUS.

233 CAPUT PRIMUM. D tueri. Quod enim aquilo surgere praecipiliir vel con-
JTJAP.V.] Veniat dilectusmeus in hortum sunm, ut ceditur dessevire, quod auster cx opposito manda-
totnedat fruclum pomorum suoruin. Videns Virgo et lur hlandiens advenire; fict, et horlus facluni sen-
approbans ltorti similitudinem se habere, plaiitalani tiet, et erit ulile senliculi, si dileclus veniat suara
virtutibus, meritis congrucntibus se florere, pro- exhibere prseseiuiam diligenti. Eo proesenle aquilo
fcctttque mirifico se nisi sponsi faciem nonardere, frendet malevohis, noxius non nocebit, auster sua-
non potest diulius desiderium sub silcnlio conliuere. vior et efficacior apparebit : ille tribulans, patien-
Quo eiiim eam iltc munil sollicilius nt defciidat, quo liam, patienlia probationem, spem probalio non
uiuiiilam et dcfensam oltollil diligentius clconunen- confusam, islc, operabitur cliarilalein quoe in no-
tlat: eo isla plus diligil, plus dilccli facieni vult vi- stris praebet cordibus se diffusam. Et quis dilectus
dcre, pulans paiuni si qtiid habet, dtim se dolel reli- suam diulius neget prsesentiam vel advenlum horto
quuni noii habere. llle, ait, qui hoiTuin suum manu quem plantavil, quem rigavit, cui dedit etiam iu-
poiens, verbo non invalidus radicare, radicalum crcmciiium : a ciijus coiiiineiitia, quidquid crat
voluit aquis viveniibus irrigare, qui eum concludere iioxiiim, scopa judiciaria procui jecit, clconclusuni
cl qtiibusqtie voluit claudcrc nociluais, ut ei non forti miinimine, specialiter suum fecit? Qiiem vcro
praevaleant irao tti nec habeant quidquam juris : noii nioveal, quod dilcclus est, quem venire diligcns
illc, inqtiam, veniat, cl quod stiitm csl, dignelur pro- depreralur, el non nisi suum est, ad quod tanquain
pius iiilucri, benignoquc inluitu augce graiinm el Dominus inviialur, ctiin possessotem ad possessa
 m COMJltNT 1N CANTICA. - LlB. V 406
venire dcccat ciiani non vocalnm, et ipse amor, \ dcns lcctor neqiiaqnaiii fortc solis'prscscntibus iti-
clamor sil, ut non vocare ncqueal sic amatuin? hoeicbii, sed ad superiora meiitcm ct octiliini solli-
Ergo ditcclus vcniat in hoiTuni, npn alterius, ncmin citius fctorquebil. Qnid aiitcm in horto dignalione
jns alienuin, sed in suiiin, et suo se ostendat ama- sua fudrit opcratus, ostendit, qui vcnifc lanto fue-
hilem et serenuni; cl graiutn Iiabens quod in eo rat desiderio poslulalus, ne piitciur illic lorpdre et
utile videril ct honcstum, manu carpat, imo el co- ncgligcnlia nilegissc, quauivis nccdiim omniajuxla
niedat, nisi forte senseril itiiempcslum. Poraa mea, libitum Virginis pcregisse. Messiti, ail, myrrham
ut arbilror, ad colligendum congrua se ostenduni, meam cum. aromatibus meis. Districta castigatio,
imo sua, quae maluritateiu nisi suo munere non abstineiiliae fortis austeritas, conlinciuia virginalis,
prsclcnduiii, quae non sicut nonnullorum visa pla- lam corporis quam menlis inlcgrilas : mira satis
ccnt, tacta protinus evanescunt, sed odorc sapido unctioncaboetcrna locsioncvirginiscariicni scfvant.ct
ct sapore solido malurescunl. Horum pompruir. non snpra jus naluroc, supra naiuram ira>, nicvitoruui
soJum superficiem oculis speciosam, sed potius ma- congcricm coaccrvant. Cujusmodi myrrham in hor-
tmiiatem avido gustui fruciuosam comedal illo vu- tum suum venlcns sponsus jam messuil, quia riialris
iiiens, id esl sibi assumere deleclelur, lollat de me- continentia slc filio perfectoe complacuil, uleoin-
dio, ct in suo recondere sccretario gratuletur. Elsi B carnato cum naltira miraretur incnarrahilem gcni-
cnim raanere h.icad acquirendum mcritum cst ne- tttrain, rei tamen novitas non infcrrcl cxiollcntiso
cesse, illic lamen gaudere proemio magis optimum cariem, non verinicuium, non loesuram. Fccundam
duco esse : et ideo non tarn in agro laboris, quam quippe integritatem cunctis anle ct postca virgini-
in quietis horreo yellcm esse, raetimqtie agricoliim bus inconcessam, tulit sponsus dc arca lanqiiam
pasci el rcfici sua messe. Atidit sponsus verlia in liorreum jara dcracssam, cum suo eam benepla*
sponsoe, imo desiderium, et r.espondel; el venlurum, cito el custodia voluit sic munirc, ut ud cam non
vel etiam comesurum juxla preces Yirginis non se posset agri bcslia, ilon avis alla sapicns inlroire.
spondet; sed, quod Jongc est amplius, monstrat Yoluptas etiiin carnis quoe fecuiiditaiein consucvil
diclo cilius sc venisse, nec advenlum postulaium beslialiter prxvenire, mirattir nil stitim iu couccptu
aure surda vcl ad modicum distulisse. Virginis invenire; cl in terreno campo mcssem crc-
scere lam maturam, el sublatam velut furto uil de-
CAPUTII. populatoritim pcrpessuram. Volalilia cceli qttoe hc-
Veni in hortum tneum soror mea sponsa, messui ncsltiiii aliquid vel utile saluli non scrainaiil, sed
myrrham meam cum aromalibus,meis. Sicul mittens ^ aliorum sata edaci avidilatc plerumquc extcrmi-
ad Virgiucm supradiclus cst Dominus angelum proe- nam : intliscrela prxsumplio ct inanis elatio qmc
venisse, et apud euhv Virgo dicta est gratiam inve- ex bonornm profcclibtis solenl nasci, et innala pra--
nisse : ila ct hic postulatus ut veniat, non atlven- vitale illorum defeclibus gaudenl pasci : procdiciani
tum suuni petenii pollicetur, sed venisse et fecisse myrrhoe messem dolenl quasi de medio sic subdtici,
quod visum sibi congrtitnn fucrat, se falelur. Tu, ul ad eariviion violenlia, non fraudulentia, vel ad
inquit, sotlicite pelis ut veniain, sed j"am vcni : inodicuni valeant introduci. Conqueruiiiur aviculoc
tcmpus alequasi proposilum el petili muneris spem se fuisse diutius debito somnolentas, el raclcntis
praweni; et supra quam rogares et peteres, bene- amore, sttidioquc vigili se proeventas; nunc vero atl
volus venire fcstinavi, et hortum rneum non jam rapinam manus haberc vigiles el cxtentas, scd clau-
prsearnbulo, sed mea ipsius proesentia visilavi. Nt-c sura horrei el'sera irreserabili se retcntas. Cujus-
enini dignum est ut quem manu propria coiisitum modi horreo sua quoque aromala sponsus claudit,
ordinavi, quem planlatum et rigatum ad proven- el signalis clavc Davidica voces oblatraiiljum non
tum congruum provocavi : mea nudum praesenlia exaudit, quia pudorem virgihis prseripit qiiadaiu
in manu decipieiitiuni resignarem, et priora dona vcluti mcssione, ne in agro fevis exposilo locthiiur
profectuum, novissiiuis deterioribus •infirmarem. n invido susurrone. Iuimicum hominem qui super tri-
Quem igilur hortum fcci, virlules varias inserendo, ticum zizania plerumque seminat, qui loedere vitam
eumdem ineuin reddidi, custodiam uiileni coufe- non proevalens,faraam saltem bonorum aiiaiiiinal;
rendo, quem conclusi el signavi, quocque noxia a coniaclu Virginis obviantc manu foras climiuai,
prohihendo, meum fovi et promovi, ineam illi j'u- ct lioslem pudicitiae a pudoris clauslro procul es-
gemproesentiam adii.bendo. Quomodo enim sororem, terminat. Non vult enim ut illius opinio redolentior
quam cognato affectu roihi Patcr unicus oblulil di- aromatibtis vel unguentis, deturpari valeal sophista?
ligendam, quomodo sponsam, quara severo 234 et cnjtislibel validioribus argumenlis, quin eam et Vir-
sincero coramercio suasil myslerialis unitas am- gincm et fecundam leneat fidcs cerla, et prsedicei re
jilectctidam, quomodo, iuquani, mea sollicitudine, veraci, qtiamvis cseteris inexperta. Sic myrrham cuni
mea praesciuia defraudarem, el non bona raagis aroraatibussubducens acmulo, vcllicanti falce mclit,
iniiia mcliore lcrmino collaudarem? Cujusmodi no- ct borrco tradit fidetius conservanli, dum illius ca-
ininum videlicet Sororis et Sponsoc,quia significatio stum proposilum et odorem suavissiraum casti-
nicnnque est superius expcdiia, supersedco repli- . latis, coacervat, et conservat forli patrociuio verita-
care, ue -fastidium geueret loties repctiin, ct pru- lis.
iOI PHILIPPI DE HARVE.NGABBATISBON/E SPEl 403
CiPUT III. A cerc, dileclo digne pranso viiiiim iniscuil m cratere,
Comedi fevum cmsi melie meo : bibi vinum mettm ut cttiii refecius cibo, vino pariler ftierit liilaratiis,
cttin lacte mco. Divfes anni successibus myriitsc vel largior sit ad dandum quidquid fuerit postulattts. Et
aromatum incsstcne, non addit se perfusiim juxia recte famulalui dedila non corruptibili, sed divino
litleralera conscqueiitiam unclione, scd comedit, ciim Sponsum non aquis lurbidis, sed melius et consul-
non myrrha videalur esui convenirc, et bibit, cnm lius, potat vino; ostendens in complexu el ministe-
non dicat aromala quispiam se sitire. Vertim quia rio nupliali nbn algere se defectu, sed affeclu fer-
Virginis conversnlio pressuris et tonsionibus exposi- vere spiritali. Vinum quippe non illud insanabile, ei
la, ineriioruni jierfcctio non raolli somno, sed sludiis verieno eomparabile aspidtim vel drar.onum (Deut.
v-gilibus acquisila; el quidquid dctiiqiiein proesci.ti xxxu), qtto furit et deviat crror perdilus nalionura ;
Virgo sibi congeril per laborem, Sponso danti et vinnm, inquam, amorem significat ruslicanis et
anianli niliil amariiudinis ingcril, scd dulcorem : pannosis paupcribus inconcessum, quo rapiuntur
ideo messe facta jain se perbibet comedisse, in eo se divilcs gratia, mente nobiles in excessum. Denique
osiendens profectus Virginis esurisse. Denique in sapienlia ad anvorcin provocans nos divinum, non
Evangelio : Anima, inquil ille, habes multa,bona po- aquas insipidas, sed priidenli myslerio miscel vi-
tiia in annos plurimos : requiesce, comede, bibe, epu- \tium, ul nostra parvtiloruni vel infanlium conversa-
lare (Luc. xu). Islc ergo dives, non cujiis nocte lio juvcnescat, et vino bibilo dignis profeclibus
vepelenda cst anima pro commissis, sed clauso dives malu.rr.scat. Bibite, inquit, vinum qttod miscid vo-
borreo messibus iiuromissis; non spem lendit falsam bis : retinqttite infantiam, ct vivite (Prov. ix). Yos,
in dies plurinios vel in annum, non eisdcm mcssibus ait, quos tenet infantia non annoriim, morum infir-
iriltiram adliibctneque vannum. Miro enim loquendi inilas, noti setotis, qui non defectu virium, sed m„re
gcticre, qitani myrrham vel aromala dixeral in me- canialitini affectti languido laboratis, vinum, quod
iciido, nunc fitvutn inveuit, nunc mel esse perhihei vobis miscui, bibite, non Falernum, scd amorera
comedendo, quia gustus comedentis nil raclle dul- spiritalem quo ebrii viverc merenlur in seternum.
cius cxperilur, et nulla Chrislo gratior, quam raa- Bclinqttite infanliam, qtise nequaquam ad majora
tris, inlegritas invenilur. Noslis favum quamdam sufficit aspirare, quae non amat, vel pptius, nonnisi
vclul lliccam repostoriam appellari, quain cereis carnaliler scit atnare ; quoe amantes amure incon-
distinctam ccllulis invenitur apis sagacior operari, sulto proepedil ct obscurat, obscuralos, obseuranii,
quoeoperandi callida q.iodam teclorio se abscondii, noxia hcbetudiue eonfiguiat. Cujusmodi amantes
in qtio, favuin, cl in favo, niiro sltidio mel recondit. lioii ad lucem promovet, sed a luce removet suus
3Itijtisinoilifaviiin ipse, ctijits proleclio diligit operire, amor, delectatio non sercnal, sed magis alienat a
cl cura pervigili totum in circuitu custodire : ipse, suavi reqttie dtirus ctamor; eorum corda conculit,
235 inquain, lsctlinon sustinet, arescere non per- ct coecitatem incutit amoris species deceptiva, et
initlit, sed cura melie insito ad mensain propriant, profectu pessimo, gratlu tandem ullimo morlcm
ad siium beneplacitiim intromiltil. Favus quidem ingerit oppressiva. Qualibus quidam elhnictis:
tenerior dure Joediluret arescit, et negato sibi inelle Quid vos, ail, perdiaerit,dicam : nescitis umare.
ariditate pcrditus inanescit: cum carnis integrilas Istinon vino veldraconiim forleet aspidum vino poti.
amoreChristi sapido non dulccscit, odienli(|ne pec-
longe a saltitifero sapientisc poculo sunt remoli; quod
carc virtus sui prctio non clarescit. Caro enim fra- illa suis atiditoribus inanu porrigit non avara, potos
gilis recte dicilur esse cera, qtiain in favtira redigil reficit, refeclos suavitale inebrial quaniproeclara.
convrrsatio sludiosior et attstera; cui racl inserimr Hoc viniim sapientiae, gratioecalicem et virlulis, quo
ct dulcctlo incomparabilis Ialel clatisa, cum assum-
potus efficaciauivitse consequitur el saluiis ; Yirgo
ptoc casiitati vmor Chrisli dttlcior est in causa. F«- Deiim generans biliil plenius, bibens, suaviusjucun-
vum igitur, queni inicriia siccat inanilas, etconsu- ilalur, qttoe modo inoestimabili Yivgo pcrmancns
niit; in suuni Christus c.ibum, in suam Sponsus D fccundaltir. Quoe filium ex Deo el cx s.e geniltim,
graliam non assunui;cl ei dignc reproba carnis qtiem concepit utero Virginali, cujus bponsi et
castigatio vcl inlcgiilas est pucllsc,quaeprofciri et Sponsa est, alto consilio, myslerio ntiptiali; siiiu
oflcrri proesiiniitur arida sine raelle. Illa vero suo casto continel, affectu colligit spiritali, sicut Spon-
conspccttti, stto fidenier esui procsentatur; quac sali filiuin, sic ct Sponsum atnore diligit filiati. In
nielle copioso, qttse iiiuore gratioso pleniiis impin- cujusmodi nuptiis non exhaurilur liydria, calix re-
gtiatur; cujtis piugui dulcedine, sive duki pingucdine gius aquam nescil, non princeps in triclinio mystc-
coincdcns liilarcscit, el qiio magis cpulatur eo esca rii nescius obstupcscit; non conqucrittir quispiam.
tlilior invalescil. Quia vcro romeslioni bihilio jun- limore vel prsesentia pauperlatis, non Sponsus ar-
fiilur eongruciitcr, uon solura quia biberil, scd guitur, indoclse vel proeposteroe largitalis. llle ete-
t-Tiam quid hibcrit Sponsus, inniiit consequenler, ul nim qui a suramo coelo, a secreto sinu Patris egre-
ct doctam et diviletn ostcndal Virginem quse propi- ditur, qui Ihalamuin nupiialem salvo signo firmilalis
nat, ct polum cotnmendahileni, qtii hibentcm reficit clausum ingrediltir, el inde in cclebralo iiiipliaruiii
ct saginat. liibi, nil, vinum tncuiii cum lacle meo. niystciio Sponsus r.greditur; laiiiam sectini aiiunt;
Piudcas Yirgo, sltidiosa sedulo niinisiciio compla- tanlain volttit piciiiludincm nuptiis irilercssc, ut
809 COMMENT.IN CANTICA.— LIB. V. 410
conslet eis et honcstiim et necessarium nil deesse. A jus amor lacteus vigens dnlcore naliiral), non di-
Quia igilurcelelirarijion debent nuplioe sine vino, vino derogat, non vino pra?j'udical, non semper est
maxime quoe non fitinl solius carnis inluitu, sed di- adversarius spiritali; sed meretur apud Deum gra-
vino; in istis nupliis non viiium deficit, sed abun- tiam non mcdiocrem invenire, si non solns princi-
dal, qnotl ipsos iuiptiarum celcbralores non solum pavi, sed in copula diligit subservive. Dciiique lator
reficit sed fecundal. Amor quidcm spirilalis, quem legis evangelica1, dicens : Qui amat filium vel ftliam
constal vino fortius a>stuare, taiito fcrvore spirilus plits quam me, non est me dignus (Mauh. x), naltirai
invenilurYirginein debriare, ut aqttarura obliviscens, privilegium non damnavit, sed dtiorum affeciuuii»
quarum diluvio periclitatur conlcri mundilia casti- prudenler copulam ordinavit, ul pvaelatttsamor Dei
latis, indefesso desiderio lota iu ainorcm trariseal inodo rareat vcl mensura, amor vero naiuralis se-
veriiaiis. Vevitas aittem Clivistttsest; Christus vero cunduiii locuin teneat 111jiinctura. Elsi c.iiirnnon-
Denset homo est. Amat igitur VirgoDeuin Clirisltini itttlli co anierius, quo facilius capiunt naluralem,
amore procul dubio non carnali, sed quia Dcus Spi- qui iiccdum siinl idonei vel intelligerc vel ditigere
ritus esl, amore diligit spiritali; Deum, inquam, spiritalem, illum lamen qui Dci est, primuin ct
spiiituni amat spirilu vehemenli, quidquid male sa- inaxiiniim constal csse, qui velttt in jiiuclura scctin-
pit caro, forliter et efficaciter conlerenli. Deus ft diim sibi proximum vult adcsse. Et seciindus qtii-
eniin Spirilus qui non visibiliter vult videri, gaudet <lcmsine primoin nonnullis aliquoiies inveniiur, i;i
simililiidiiie 236 el iuvisibili gluliiio vull teneri; qtiibtts vel ignorantia, vel dcgcneri negligcniia pras•
et illo amore velulavito mero prsecipite delectatur, veiiilur ; primus vero qui perfeclione vigens noii
quoeumqtiis diligens spiritaliler amplexalur. Cti- novit invidere, secundum iiilroiluccns euni seinper
jtismodi amorcm angelicis spirilibus contulit ab an- sccuin in copula vult videre. Quotl igittir Paulus
tiqito, in quo si permansissci, qui lioslis fieri voluit pritis tanquam secundum insinual, cum nonuiai
cx atiiico , non fiilleretur liomo, nec dolerel morlis cmcifixum Corinthiis praedicare Christum assidnat,
iueriluiii iiicurrisse, quoc itlius invidia in orbem p_arciiinfirmitali, profectui consulil, proiuovct (idem,
icrrarum legilur introisse (Rotn.x). Qttia vero in- ut qui necdum poteranl Chrisli capcre deilatem,
veiitus est amor iste in augelis minorari, vult eum ejus saliem erga ipsos et iiilclligercni ct tliligerent
Deus, non in illis, sed in liomiiiibus reslaurari; el cliarilalem; et quera pro ipsis, imo pro oinnibtis
anie lcgem, cl sub lege a palriarchis et proplielis gvatuilo nossent pati, ejus tantoe, vcl amando.viccm
spiritaliter ainari se deposcit, exortisque ttiebus redderent bonitali. Non judicavi, ail, scire me ali-
gratise, httnc amorem expressitts in matre Virgiue r quid inter vos nisi Jesum Cltristum el Ititnc crucifi-
recognoscit. Quera in ilia sentiens sua dantis graiia xum (I Cor. n). Et paulo infra : Tanquam parvitlis,
plenius abiindare, eo jucuiidius, quo suavius, inslsr ait, lac vobis potum dedi non escam (I Cor. 111).Qut
vini voluil acceplnre; gustuqiie avido oblatum a autern paslu lacico sic fovct ct proinovcl imperfe-
Virgine poluiii hausit, et in absconduo bcneplaciti clos, sciens quid cni tvibuat, sa|iieiiliam loquiiur
sui, co liriniler, quo irrevocabililer illuni clausit. ad perfeclos ; Chvislonique Dei Filium Deum prsedi-
Iiccte ergo vinuin suum Sponsus asserit se bibisse, cat aetertialem, natutii ante soccula,gignenti geiiili.in
hoc est, aniorem divinmn, qtiem Virg-ini coululit, coiequalen), sic Jaete parvulos, giandiusciilos vino
hatislu gratifico recepisse; amorcm quo illa loto polal, in quo profeclus varios, vel profcctuuiii gra-
rorde, tota aiiima, lotis viribus Deuin Christum dus nolal; habens docere eos, et a qitibus iiifirraio-
voluil amplexari, idem Cbrislus acceplare, et ac- ribus facilius autor capitur naliiralis; et eos, quibus
ccpto creiiittir delectari. Verum, quia Verbum caro, grandioribus jatn digne congruit spiritalis. Virgo.
Detts hotno t:x Yirgine nasci disposuit, Virgo Deum vero ex quo, novo genere genitrix esl effccta, ad
diligens, ipsum elhominem diligcre Maler appostiit; tantum perfectionis fastigium divini graiia muiieris.
sciens niandaiuin legis tion saiis utiie, non fecun- est evecla, ul Chrisiuin vere Deuni suninio diligat
dum, si jirimo cl inaxinio noii addatur siraile vel D desiderio.juslo jiue, cl cidem honiini inipertial pa-
secundiini. Amat igilttr proxiiiiuin, legi salisfaciens riter debitum jus naturoe. Atnat in Filio Deitati»
vel Scripluroe, aniat Christuui hoiuineni, iiiemor excellenliam mcnte jiura, amal cl carnem suam,
inenarrabilis geniturae ; carncm suani in lilio noii tenere vel sitaviler cx nalura ; ad diligendum illaiu
persequilur odio novercali, scd affectu niaterno oesturapitur el evehilur fortiore, ad hauc quasi re-
complectilur, el jtire diligii naiurali. Neque eniin nilitur gressuque reducitur molliore. Ad illam se
durilia lapidum ejus duriiia ; nec mens ejus aenea subrigit vehenienlius cbria, ad hanc sobria se leniits.
potest dici (Job vi), sed invenilur Mater amori inclinal : illi vinuin fortiludinis, huic teiieriiiidinis
teuero sic addici, tu attendens Cbristum facluni lac propinal, viget amor duplex in Virgiue, et alier
homiiiem cx scipsa, illuin lanquam se diligat, vel si altcri non dclrcclal, utriusque cnncordem eopulatn
ilici raleat, plus seipsa. Hsec autem dilectio, hoec Chrislus stiscipil et acccplal. Venite, ail Isaias,
malris affeclio &'\V8cura, laclis uomirie figuratur, emite ubsijiteargenlo : el absque ulla commutatione
qtiod'impeiAlitgenito gen Irix ex natura, quiaina- vinttm el lac (ha. tv). Scieiis piopheta Christmn
ter siiiu vcl gremio filiuincontinel vel rccondil, et amore solilario non placari, sed geminaegigantem
amore lenero, et affectu sollicito uic iitfundit. Ctt- substaiiiioe geininaio intiiiere dclectari : ad cmctt-
<M PIIILIPPI DE IIARVENGABBATISBON/E SPEI 412
dum vinum ct lac prudenli nos consilio voltiil cru-. A loqttere ad filios hraet (Ezech. itt). Quia itihil vcl
dirc, innuens vinum Deo, lac homini, imo vinum et partim prodest quod manusmissa librum attulit sigil-
lac Clirislo Deocthomini convenire.Cum aulcm boc lalum, si prophelam lateat quid itlem liber continet
vinuiiiet lac cmi juxla prophetoe debeal dor.umen- cxaratuiii, ad comedendum volumcn ille nccessario
lti111237 <I«i<lsibi vull quod liuic emptioni non commonetur, utscilicet, non denle, sed niente capiat
adiniltiiur ulla coinmuiatio, non argcntum, nisi qund in volrimine continetur. Comcdcns qtiippe non
quod ille duplex amor, *uo Christus Deus et liomo sola cibi conteiitus specic vel decore, ardet magis et
pariler vult amari, non auro, non argento, non appetil gtistu refici vel sapore; et qnivis recle sa-
lerreno polest prctio comparavi ? Non enim pecn- picns, non Scripturse sono tinnulo, vel affectu, sed
niarum congeric, sed spiritus paupcric emilur cl magis ad profeclnm digno pascilur intellectu. Quo
acquiritur illtid regnum, in quo omnis qui saue qttia pasci ncquit suoesolius virihns voltinlaiis, sed
Chrislus amal, cum co pcrmanct in aeiernum, cujiis donains gratia, et divinse beneficio largilatis; pro-
et amor in proesenli niliiloininus pretiiim vile nc- phcla posl anditara vocem Domini vel mandaium,
scit, nec ah co vult leucri qni abuiidantia tempora- iiecdum sibi suflicit, sed ab illo perhibel sc cibalum.
liuni intumcscit. Rectc ergo Isaias ad lianc ilfos El aperui, inquit, os meum, et cibavit me volumine
provocat cmptioncm, qui nullam in cmendo argenti B ' illo (ibid.). Provocanti, ut comedam, os meum nisus
pracferunt inenlioiiein, sed qui magis offerunt le- sum apcrirc, monenti ut intelligam, apposni stu-
nuem spirilum, n-enlis intimse puriialem, carnis dium obcdire; ct ille jam prseventum monilis
conlinentiam, relicla raolli sindone nuditatem. Hoc oblalis, iiUenlum expanso voluniine me cibavit, hoc
munilam jiretio crcdo Virginem ad nuptiales nundi- esl larga scicniia et intellcctu litterario racdonavil.
nas inlroisse, el inventum et coemplum vinum el Expandit, inqtiit, I7/HJ»Icoram me: et dixit, co-
lac Sponso parilcr miscuisse, ut Dco cl homitii mede volumen islud (ibid.). Librnm quidcm quem
Christo, gemino calicc descrviret, sciens quod al- iuiss.i niibi niaptis attulit involiuiini, ntillo mihi
lerum ille sinc allcro non silirel. Quo potus et rc- sludio nullis reddidi viribus absolulum ; scd ipsn
fecttts illc rtirsum converiiiur ad sndalcs, eosquc quae altulil, velamen abslulit sttperemiimns vel
sollicite ad epttlas invitat nuplialcs, ul qui thalamo oppansimi, et quod in voluniine claudehatur, evi-
secretorum consciovclut assecl;e fariiulantur, roen- dens rcddidit vel expansum. Nam, elsi meuin cst
soe quoquc divitis convivoeet comparlicipes lia- monenii obe.lire, darequasi niaiius conscntaneas ad
bcantur. profcctum, ejus lamen est grati* tlare niihi, vcl
CAPUT IV. ruivis, agilem intellcctum : racum esl os aperire ne
,J
Qomedile amici, bibite et inebriamini charjssiini. cx tolo a |>aslu sim dignus ahigi: illitis esl implerc,
Amicos vocat angclos, qui in cjus amicitia persti- lioc est, dare prudenler inteiligi. Dilata, inquit, os
lcrunl, CIIIIIaniare Luciler el plures ejits conscniauci luum,et egoadimpleboillud(Psal. LXXX). Et alibi: Da
dcstiieniiit: qui celebranli nuptias, pulsis longenon mihi intetlecttm ut discammandata tua (Psal. cxvm.)
amaniibus, astiterunt, etsecrela nosse mysteriadigno El rHe: Intelleptum, ait, tibi dabo, et instruam ta
minislcrio familiarius iustitcrunl. Quos aslanlcs, et (ibid.). Loquens ergo sodalibus qnos secretis niysie-
inslanlesscicntiscprofecluscapiantopporluiios,Spon- rialibtts Sponsus voluit inlcrcsse, ruslicanos atl
sus nonessc inopcs suslinet, non jejunos, sed aperto nuptias jcjunos inter noltiit eos esse, sed niensa pro-
cellario et ostensa munerum largitate, velut ad posita profundoemagnitudinis el pleniiiidinisexqul»
mcnsam provoeat medullatorum pinguium, et vin- sitae, aniicos longe fecit ab inedia mtiltitiitlinis it)i-
demiw defwcalw (ha. xxv). Comedite, inquit, amici. peritae. Comedite, inquil, amici, hpc csl intettigite
Vos ait, quos sodales ct amico proesenlibus volui myslerium mirabile, inenarrabile sacramenium,
nnptiis inleressc, remolisque non anianlihtis, araan- qnod caeleris, non amicis, ignoranlise apcrit vrla-
tiuni osculis proesto esse : in mea inecum mensa menttim : vobis aulem 238 ml''' minisiranlibtisct
coinedile quoevohis apponiiutiir, tioc esl inlelligile, n assisientibus detli," nosse quibus quod natiira noii
qtioe iiitcllccta placcre nicrebunlur. Inlelligite quid obtinet, mea solius gratia subesf posse. Nequeenim,
luipliariim solcmnitas, quid myslcrjorum profunditas ut iionnulli aiunt, ab inilio angeli naturaliler obline-
habeat graiioe vcl saporis, quid Virginis feciinditas, bant, ut sacramenta nossent, qusein Dco abscondita
qnid inatris inlcgrilas gloriaevcl honoris: inlelligite, plcniiis permanebant, quaccum venit plcniludo tem-
Verbumcaro factum esl (Joan. i), quid coiilincat sa- puris, ut Deus Dei Filius vellet nnptias celebrare,
cramenti, quid humanis divina, terrenis cooleslia illis prius et familiarius voluit revelare. Unde
conferani adjumenti. Haec autem intelligentia recle Aposlolus; Quw sil, inquit, dispensatio sacramenti
cpmestio nominalur; et cuin ad comedendum angeli ab conditi a swculis in Deo,ut innotescal principibus
vcl htijusmodi alius invitaltir : divinus*sermo non el potestalibtis in cmlestibns per Ecclesiam mulii-
iiidigcnliam inlendil pellcre corporalem, sed requi- fonnis sapientia Dei (Epltes. ui). Dei sapienlia in
rcndam innuil inlelligcntiam spiritalem. Deniquc seipsa permancns uniformis, agens foris niiiLa el
cura ad Ezechiclcm in visioue inanus Domini miltc- varia, dici meruil mulliformisj, quoe principibus et
retur, et in ea clauso liber signaculo dcferrelur: angelicis poteslatibus quasi multiplicius iiiiiolesiit,
Fili, ait, hominis comede volumen islud, el vadcns cum seerelum incarnandi Verbi mysterium cis cla-
 m COMMENT. IN CANTiCA. — LIB.V, m
rms iiiucescit. Quia vero non aiigelo, non iiomini A illuin deficicns, dcfeclnqne proficiens, sola insensi-
satis ad meritum suflicit iritelleclus, si non inlel- biiia concupiscit. Manens In corpore, ab his qu:c
lectui diligendi suavior applicel se affeclits : recte sunl corporis aliena, curarum obliviscens in exces-
post comeslionem, amici etiam libere comtvvonehliir, sum rapitur mens serena: cvecla raptu placido,
ut el docta confectio, et perfecla refeclio vilalem gaudet quidquid esl inferius ohlivisci, in his dor-
suflicientiam operentur. Bibile, inqtiit, et inebria- miens el quiescens quseproecipuediligit adipisci. Ne
mini, charisshni. Si me, inquil. donante sacfamenta vero dormitio videaitir inriiiere negligenliam ve)
recondila capitis inlelleclu, adhuc eo non conlcnti, torporem, et lioslium insidiis prsebere fiduciam,
eslote solliciti de profectu; et, ut satis prolicere, et aditum pandere laxioroin : ponil virgo vigilem qui
lanquam perficere videamini quod ccepislis, come- excubias celebret indefesse, qui a longe pracvidesl
dentes hibite, hoc cst, diligite quod intelligenlia qtiidquid obslrcpit inconcesse. Ea quippe dor-
percepislis. Nihil enim vel parum prodest intelligere mienle, et in sponsi amplexus teneros rcsoluta,
quse nvagna fuerint, quoe perfccla, si non gratia oblitaque posleriorum el a curis lemporaliiim abso-
potiore dilexerimns intellecla : et sicut populusnon luia, cor ipsius vigilai procul a somno pellens nubes
inlelligcns, Osee lesiimonio (Osee. iv), vaputabit, sic phantasmaium, inanes phantasias, graves mtindi
noii diligcns intellecta, servus ncquam, reuin se D strepilus, sirenarum seductibiles melodias.VigiI.it
negligentise condemnabit. Recle ergo sodales vel cor ipsius agens sollicitudine circumspecta ne inven-
amici non soluni inielligere, sed el diligere comrao- tam somni dulcedinem lurbet moles forensium
nentur, ut cuin profunda jucunde percepefinl, actuum superjecta, ne secrelurii cubiculi quoevis
dulcorem suavissimuni admireiilur; et qui pridem inlret moleslia vel latenter, qtise tngressa desoeviat,
quasi dolueratil de casu misero peccatoris, jara prae et somnura excutiat violenler. Den.ique vigilat cor
gaiidio strfpeaiit ad lara mirabile consiliuin redem- ipsius, ut cum oranera sollicita manu repiilerit adver-
ptoris. Cujus cum allitudinem inlelligeiidi et dili- santem, auscultet el audial sponsura lenui murmure
gendi lanqiiam manibus apprehendunt, stupore cl susurranlem:elclausovelutostiocuivisduriuSobslre-
gaiidio debriali in laiitnm velut exslasim se suspcn- pcnti, aurem sponso prsebeat dulcius ct subiilius
duiii, ul obliti vulnerura quae fraus hominibus pridem 239 alloquenti. Quo. enim illi amal jungi arctius,
iritulit serpentina, jam nonnisi de medico vel de cupidius adhoerere, eo audire gralius, et propier
prasenti cogilenl medicina. Comedunt, ctirii intelli- Vocem sponsi gaudio vult gaudere : dansque atirem
gunt vilaje mysleriuin, salutares nuplias celebrari, audilui, sese durius loedipulal. si proptcr voccm
bibunl, cum diligunt in priorem, imo in ampliorcm ejus, quidquid aliud insonueril, non refutat. llle
gratiam homiiem reformari : inebrianlur, cura stu- eienim somnura fovens, el favens desiderio dor*
pent el hoerent, et prse gaudio non sufliciuiit admi- mientis, cum siceam laclavevit, ad cor loquitur dili-
rari, quod assumpta in Detim liuuianitas mereliir genlis : ct huic sicut otio, sic et negotio, qtiam
super angelos exaliari. Hujus secreli conscios spon- voluerit, ponit nietam, sicut olim promisisse Iegilnr
sus loqueiis amicos nomiuavii, ebrios autem amore ct per prophclam : Lactabo, inquil, eam, et loquar ad
gaudio.cliarissimorum nomine cumulavit: iunuens et cor ejus (Osee. n). Laclaho, ail, ciira in sinu ineo
eos sihi gralos qui ad sciendum subtilia spiritalem ap- inclinaio capite se deponet, muluisque anijile .ib :s
plicant intellectiini, et cosdcm gratissimos, cumdili- nibil semedium interponet, cum avida silentii, sttb
gendi veniutti et perveniunt ad profecium. Quibus umbra mea delectabilur obdortnire, iiiveuiamque
rcfrctis cibo, polu ebriis gratiore, sponsa reclinans dulcedinem liattrire sitiens, hauriens et sitire. I.o-
caput in suavi conscientia vcl aniore, oblila visibi- quar vero ad cor ejus, cum eam, ut evigilet, com-
liiiin, in invisibilibus se stispendit, et quid gustel, inonebo, cum a propriis eam ulililatibiis proxiraoruin
quid senliai, nobis non invidel, scd oslcndit. inluitu coliibebo, ul paulisper seposilo haiistu dul-
cedinis prscgustatoe, a<l opus foras exeat, fraterna
CAPUT V.
0 vigilans cliarilate. Lactat ergo Yirgincm sponsus,
Ego dormio, et cor meum vigilat. Cum sodalcs et cum ad sui arcana pectoris inlroducit: loquilur ad
omici assislentes operi lam divino , aticndciiies ad- cor ej'us, cum eamdera ad nos vigilem revocat ct
miranlur, inebriati slnpore profundoemagtiilii-.linis, reducit; cum gustata somni dulcedine, in qua tem-
cl non vrno : sponsa intra cubiculum niolliore aecur. poraliuin diligitoblivisci, adamoremel curam proxi-
bilu se reclinat, cui sponsus optabilem miri saporis morum eara proecipit expergisci. Quoe, iluiii dor-
calicem jatn propinat. Amicis vigilanlibus et quasi mit et degiistal qnae sit suavitas quiesccndi, el cor
nitenlibus ad capturam, ct ad rei tam profundao mo- cjus vigtlat sollicitudine diligentiiis obseqiiendi :
dum sttiuentibiis vel mensuram : Virgo forum fo- ecce quoodam subito dulcorls interrtipiio jam per-
rense j'udicans quidquid alto silcntio non applaudii, cepti, ptilsat qiiasi manus ad oslium, aurem conciiiit
nivptiali pausal iu thalamo, et octtlos vel ad modi- vox dilecti. Cujusnvodiconcussione Yirgo se intelli-
ciim somino claudit. Pulso quippe negotio ycl ne- gens lacessitam (vocem qtiippe recognoscit, qtiia
goliisollicitudineperstrepenlis.exclusoforissirepiiu, saepiusjam auditam) soli sibi vel assistentibus sibi
clauso Veltit oslio puroe meniis : inlcr amplcxus videlur adolescenliilis respondere, et qtiam, cujus
sponsi eo avidius qtto suavius obdormiscil, cl in vocem audicrit, verbo memori recensere.
4J5 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON^ SPEl 416
CAPUT VI. 4 somno qiiietius indnlgere, agere tui curam, dare
Vox ditecti tnei pulsantis. Ctim in meo, iiiquit, inaniis otio vel silere (faleor) claudi debel thalamus,
acctihilu proeoptato somni intinerc sum detenta, ct ostium obserari, secreium virginale non vilio, uou
r.orde saiis vigili Sponsi beneplacito niliilomiiius forensi negolio reserari. Clauso enim oslio pater
sum intenta : dc occulto quoedam, ut sentio, velut ille spiriluura vult orari, suam requiri faciera, requi-
ad publicum vox erumpii, quse meuin dormiemis rcntis osculum sercnari : negoliorum turbis lam
profectum, ne, ut volo, vcniat ad perfecliun sollici- fecundum olium non turhari, sed aura ieniore et
tius inlerrumpit. Importunitas cnjus meas dtirins cursu eflicacissimo prosperari. Verum cum asto et
aures pulsat, cl ab eo quod ardebam firmius appre- pulso diligenlius ad clausurara, cutn vox mea inso-
hendere me rcpulsal: repulsamque tam validain, ut nat, ct dari sibi poslnlal aperlurain, non est cou-
verum fatear, oegre ferrein, si non meae volunlali silii, sub uinbra sileulii diitlius (e laterc, sed stare
illius digne bcncptacitiim anlefcrrcm. Novi qiiidcin ad raandalum, et ci subdilam tc pvsebere. Aperi
iltitts volunlali non ineJiorritcv complaccrc, ul ergo iiiihi somiii dulcediue inicrmissa pauliiliiiu,
sanctoemciilis oslitim invenialiir cxleris non palere, non projecta, ut quod in cubiculo percepisli, proe-
tit qiiisquis proeterierit per vias devias lenocinii dices super lecta : et oblita vclul tui, nicorum mihi
ssccularis, clausiim illud iuveniat, uon inslar paiu- B assisientium recorderis, ct pacem proeguslaianipro-
1iim Itipanaris. Ipsc quoqtie sponsus ctiin ad idetn pter fralres toqtii ct proximos tiou graveris. Neque
oslium vult vcniie, clausuin polius quam apcrtii:n eiiim luis solummodo dcbes tlesidcriis iudulgere,
diligit invenire, cjusdemqiie lam tenax, lam insolu- supcrniqiie laclis ditlccdincm tuis (anlum labiis im-
bite signaculum expcriri, ul nunquam prorstts no- mulgere, scd ellani cuin lempus cxigil aliorum uti-
verit, nisi cum ipsc pulsaverit, aperiri. Mens eiiim litalibus providcre, ne quod prius vcl amplius hau-
sancla intra spirilalein sesc cohibens oflicinam, rire valuisti, vidcaris noii valcnlibus invitlere. Deni-
sic studium conteinplandi, sic amplecti dcbet otii qtte non esl rui debeal claudere soror fratri, qui
vcl silenlii disciplinara, ul noii sibi clauslrtim ape- hoeredesiino etiam cohoercdcsuna miiilaut uiuinio
riat, non prorumpot ad oflicium proedicaniis, nisi Palri, qttos carnis coginiliri, quos jungit praepoieus
pulsata fuerit, ct vocem hauserit imperautis. Ideo vis nalurse, quos amor iinits, uiia concordia rcddil
Virgo dormiens, ct soiimo delectabili delinila, clau- iiiianiines jusio jure. Sicut igittir claudis, el rccle
stro gaudens cocrccri tanquam raaculis moilioribus claudis vecte solliciludinls inimico, sic amica dc-
irretita : non soltiin non cuivis, sed ncc sponso trahe veclem, seram excute fratri pariler ct amicc,
festinat aperire, nisi landem cuin pulsata piaecipitur ^ quae amica facla es aniiui diligcuiia, viv.dio chari-
et prsecepio cogitur obedire. Quoe iiiniirum proece- " tatis, custos fida secrcloruiu, uicacconscia veritatis.
ptorctti, nt praicipiai, non reposcit, sed pulsaulis Et, qtiia non ul pavo c.eea oculorum gaudes pulcbri
voccni vet lciiiicm, citius recognoscit: et ricttt ad ludiiic vcl turaescis, sed mca irradianle gratia inuo-
aperiendum non audit vcl exaudil quoctibct monita cenlioe spirilu inansiicscis, quoe soror ct amica es,
dcccploris, sic aurcm uou oblural cum vox insonat inca rccte diceris ct coluniba, spe fulurorum hilaris,
praeceploris. Insonal auiem et pulsat ostium, sive eisdera iiondum pletic piocscniibus gemebunda. In
oiium quiescenlis, cum his qui foris siinl consulere his ct liiijusmodi aliis uico satis inuncre circura-
bencficio vult doccntis, cum pttpilli cocciiatem el sj)ecla, iniinaculala Virgo digne diceris et pcrfecta;
inopiara niiscrans igiioranlis, lergi virgineo vult pcrfecta, inqtiam, non qttod pvoescnti nihil penilus
labore et augeri nicriliim laborantis. Quid vcro vox desil vitoe, sed quia sic loia pttlchra, ut jam macula
illa superiiitonct, vel quid dicat, quid sponsoedor- iiou sit in le. Tu igiiuv, quae hujusinodi noiiiinibus,
micnli blandiens iniperet vel indicat, ipse sponsus imo ipsa re nominutii insigniiis, quae in horum lar-
iion soltitn secrcliits vel sacralius volttil sponsam gitale munerum me lam propitium cxperiris; vocem
scire, sed etiam ad exteros vel tenuiter voluit Der- pulsanlis audi, aperi fores clausas, et ne pules
vcnire. Q otiosara pulsanlis iiislantiaiu, vide causas. Quia ca-
CAPUT VII. put meum plenum est rore : el cincinni mei gultis
Aperi mitti, toror mea, amica mea, columba mea, uoclium. Caput Christi, Paulo tcslc, Deus esl. Ros
immacitlata mea, qtiia caput meum plenum csl rore, vero quem nox lerras gelida superfundit, sol dissoi-
el cincinui mei gullis noclium. Tu, ail, quoeproedoui vit, ul nehulam cum rcbus matutiuo jubarc sc in-
malcvolo mciilis cubiculum oblirmasti, quae clau- fundit: infidelium frigus est, et subtilis malitia
slrtim virgineum, quoe ctisiodiam vigilcm adversus perfidorum, qua tenentur nationes, friget iniquitas
quaequc coiilirmasti : inibi non invido, sed cupido Judaeorum (/ Cor. n). Qui, dum Christum hoiiiiiieni
lui tuorumqiie profectus et coronse, laxa fores, pau- Deum esse, Dei Filiuin non inleHigunl, non fatenlur,
lis|it>r oiium vel sileiilium j'am sepone. Surgeiui quid nisi capttl ejus gravare et offendere nnii veveu-
cvigila, nieani pulsantis salubrius vocera attdi, excute tttr, tantisquc illud gravaiiiiuibus et niolcstiis adim-
posle sciatn mihi quippe nihil penilus dcbet claudi, plere, ul laborcm tani plenariiini quasi non valeal
quod hosti, quod mtuiilo, quod cuivis cxtero digucs sustinerc ? Unde per lsaiam Deus : <Plenr.s siim,
claudis, mihi soli aperire certius cxperire dignuiv.i inquil (ha. i). Et ilerum : Laboravi suslinens (ibid).t
incriii, sive laudis. Cum le vacare 240 paiior eit Tanlo, ail, rore, laui iiocturno frigoreme gravalis,
 U!j COMMENT,IN CANTICA.— LIB. V. 418
ut affeclusel plcnus tsediovcstraemihi videar pravi- A tottini cincinnum a capile, cui semel inhoeserat,
talis; et qui lurbari ncsciens, iranquillus raundura penitus non avuisit, unura taraen criiiem excutiens
jtidico neqiiiurem, in sufferendo vestras iniquorum iu perditionis foveam introduxit? Cum enim Judoeo-
sarcinas elaborem. Ros quidem Judaicus et malitia rum principes tenere Chrislum et occidere volue-
frigida non credcntis, loqnens in Evangelio verha runt, multis dolis, multis machinationibus studue-
profert durius oppriineiilis, qui videns Chrislum runt, ul Judam Scariolh quempraesenseruntavaritia
lioiiiinein illum esse, non aliud iiuclligil vel non maliliosius laborare, seducerent et indurerent, ut
amat, in hoc offcndcns maxime, qtiotl ille Deum suum vilivenderel Salutarc. Reliquivero omnes vento
veraciier se proclamai. De bono, inquiunt, opere quidem formidinis gravitersunt concussi, sed a base
non lapidamut le,-sed de blasphemia; el quia tu homo supposila vel a radice insita non excnssi, quos ma-
cum sis, facis leipsum Deum (Joan. x). Et supra: nus sponsi reyocans, snb regula voluit coercere, ut
Proplerea magis qumrebant eum Judmi interficere, deinccps et minas possent principum et guttas no-
quia Patrem suum dicebat Deum wqualem se faciens ctium sequaniniiiis sustinere. Unde cum post resur-
Deo (Joan. v). Yidetis caput Christi salis frigido rectionem principes sacerdolura minisetcarceribus,
premi rore, et Chrisliim digne conqueri dc malitia verbis et verberibus inlonarent, ut a proposito pra>
iicqiiiore, ctijus non solum capul, sed el cincinni dicandi, limore discipulos rcvocareni.illi : Si juslur.
frigore simili deprimuntur, dum eos infideles tidio . esl, inqniunl, vos poiius audire quam Deum, judi»
et coniiimeliis perseqiiiintur. Ciiiciiuii, capillorum cate, non enim possumus qttm lidimus el audivimus
globi, sive congeries appellanlur, qtti capili radici- non loqui (Act. iv). Et infra : Obedire oporlet Deo
lus inhoerentes. foris, qitodam propinquilalis foedere magis quam hominibus (Act. v). Huj'usmodic.incin-
soriantur, qui diini lociim singuli servant debitum nos quos neclit charilas, ainor copulal socialis,
vel tenorem, ipsi praebent capiti tegiiinenlum pariter quos adhaerere Deo interna facil fides el devotio
et hcnorem. Per quos, ut video, sancli non incon- spirilalis : nocies foris impeiuni, et maniis infide-
grue figuranlur, qui ad lidem de diversis vel locis lium tenebrosoe, gtittis frigidioribus et maliliis frc-
vel nalionibus convocanlur, quos ejtisdein firmilas qiieiilioiibus onerosae. Sicut ciiim perhibente pro-
fidei facit capiii lenacius inhaercre, el fratcrna foris pheta frigidam cisterna facit aquam (Jer. vi); sic
propinquitas instar apum sibi invicein coliaerere. frigidam fecit matitiam suam. Ul igilur conlra ho-
Quales in primiliva Ecclesia illos arbilror exslitisse, stes ethostium gravamina cinciiini lideluiii inunian-
qui leguntur ad Christum devoto spirilu convenisse, lur, et non vel ignorantia, vcl consensu volunlario
qtii vel antc passionem passurtiin breves nutnero *' nequiter opprimantur : monet sponsus Virgineni ut
sunt secuti, vel eo suscilato, resurreclionis flilem ei aperial januam secrelorum, et quoe novil edisse-
largius asseculi. De quibus Marcus : Vocavit, inquit, rens , mentes instruat proximorum. Etsi enim
ad se quos voluil ipse, et fecil ut essenl duodecim unctio spiritus juslos <le oitiiiibus Irgitur edocere
cum illo (Marc. m). Et Lucas in Actibus apostolo- (/ Joan. u), non lameo inaiiiier juhetiir Virgo tiili-
rum: Erat, inquit, lurba hominitm simul fere centum genliam adhibere, quia non oflirit, imo et proficit
viginli (Aci. i)., et repleti suni otnnes Spiritu sancto, ad gratioe spiritalis efficax iiicretnenium, si plan-
el Cmperunt loqui variis linguis, proul Spirilus san- lando et rigando, anie conveniens jacilur funda-
ctus dabat eloqui illis (Act. n). Et infra : Baptizati raentum. Sed quia dulcius est vacare ct vidcre quod
sunt, inquit, el appositmsunl in illadie animmcirciter suave est olium et j'ucunditas contemplandi, quam
triamillia(ibid.).EipsMlopoil:Faciuseslnumerusviro- laborare verbo et sollicitiidine proedicandi: Virgo
rumquinquemillia (Act. iv). Etlonge infra:Paulo proe- claudi eligens et a proposito diligens non divelli,
dicanle, baptizali sunl, inquil, in nomineDominiJesu, respondel, quasi doleat foras ad negoiia se im-
erant aulem omnes viri fere duodecim(Act. xix). ili pelli.
sunl cincinni Sponsi de quibus non mediocrem habct CAPUT VIII.
curam, 241 quorum profectus diligens, segre susli- rj Exspoliavi me tunica mea; qtwmodo induar illa ?
nel oppressuram : plerumque nocles gultis irrigan- Lavi pedes meos, qtiomodo inquinabo illos? Nudus
tibuji vel magis irrueniibiis ingravescunt, quaelonge Adam factus esi, nudo sub aere constitulus, non
faclo sole tenebris frigidioribus hebetescunt. Sicut clausura ctihiculi, non panniculis involutus, ut cce-
autem justus qnisque dies vitoe merito liuiiciipatur, lum suspiciat vultu nullo tegmine praepedito, ul ad
sic impius el peccator vivens perdite, nox vocalur, videndttm Detim, gressti transeal expedilo. Sed quia
cui quia non est ortum lumen et jusiilise sol non uxorius, voluniaii seduclse mulicris condescendil,
futsit, horridum sibi frigus ct tenebras ignoranlise et offenso Creatore, ad id quod erat velitum se ex-
superduxil. Cujusmotli nox, et obscura conversatio lendit : rcus mortis se el suos oertimniset laboribtis
peccatorum odit jtistiliam , damnat innocentiarii implicavii, et nuditate perdila, raorialitate misera
nieliorttm : eamque velul nudo sub aere mundo pro- lunicavit. Unde et pellicea post inobedientiam est
cedere gressu vetat, dtim raolestiis frequenlioribus, indulus, ut a vita simplici ct a nuda justitia desli-
tanquam guttis pluvialibus inquielat. Nonne vobis tutus, sibi noverit imminere poenoemiserabilis de-
illa nox videtur imporlunior exstilisse, quae chorum irimenlum, cujus forrnam reproesentat de nioiTiii.5
aposlolicum gavisa est dnrius opprcssissc, quse,elsi animalibtis indunieittum. Ad cujusmodi poenam vi-
PATROL. CCIII. ih
 419 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBONJS SPEI 420
dctur, sicut vidco, pertinere, labore ille sollicilus A »i gravamen, erredilicli inanum intromissam sen-
quo doceri appelinius vel docere; el, donec quod lio per foramen.
pcvfeclum est videamus vevelato pleniusoculo nien- CAPUT IX.
lis sanoe, in sudore vultus nostri, vescimur noslro Dilectusmeus misii manum suam per foramen, et
pane. A quo oestu vel sudore aliquanluluin respira- venler meus inlremuit ad lactum ejus. Voce sua mo-
mus, ctim remoto curarum onere ad invisibilia nitam haereie me ditilius non permillil, sed claiisu-
respirainus; et a paunosa laboris lunica suavi olio ram dileclus perforans, per foramen tenne maniim
denudaniur, ctnn internae qtiietis dulcedinem clauso millit; clattssemciili suhtilem iustar foraminis aperit
mentis ostio s|ieculamur. Quam quia dulcedinem iiilcllecltim, quo apcrto inserit quod mihi utile no-
sponsa gustu avido jam proesenlit,inquiciaitlispoiiso verat ad profectum. Manus sponsi illa ejus gratia
' apcrirc cititis uon consentit, sed nudam veritatem non iiicongrue nouimalur, quse intelleclmn aperii,
gaudet fugiens reiicta sindone conlueri, a tam felici aperlo ellicitciter operatur, quse aperto intelleclui
otio timcns ad negolium retorqueri. Poslquam, in- infundit siiblilius et inspirat, quo quis modo, vel
<|iiit, posita solliciiudine in qua laboriosius desu- ordine ad placendiim sponso tendit perfecliiis et
davi, a perplexa exteriorum tunica, pacis me in- aspirat. Ilujus igitur ope et opere subtilior perctjiit
tuilu denudavi, quomodo suavitalem invenlae dulce- **iiilcllecltis, quod sine sponsi bene placiio non vacan •
dinis iniermillain, ct ad forcnses curas, quas non titim, non laboraniium est profeclus : ci insisten-
diligo, me remittam? Non recuso mandaluin, obe- dum cst otio, cuni ad illud ejus benevolentia nos
dientiani non abjuro, sed limeo subdi rursura oneri invital, cl qui ad hoc desistere jussus volnerit, ejus-
gravalitro -. gusiatis inlerioribus exteriora revisere dem irain eljudicium non evitat. .Polesl enim quis
jam DOII curo; ct lamen imperanli aurem instar et in otio peninax displiccre, et in negotio, hunii-
aspidis non obluro. Deposueram quidem vetustse lis ineriiuin oblinere : el slatus neuier salis utilis
spolia gravitatis, mihique inveheram puroe gaudia invenilur, si non lanqtiam obediens Christi-benevo-
iiudiiatis, lsetabar ubi 242 fueram, imo ct quoe lenlia praevenitur. Hoc subliliter inlelleclo, noa
fueram, jam non esse, profectu satis placito, nuda contendit jam resistere violenier, sed qutxl iti se
nudis videbar angelis inlercsse. Oblila visibilium lanqiiam duruerat, molle redditur, quasi ventcr; ct
invisibilia gralius inluebar, molestias nesciebain, an- cor ejus manu grata emollilum conculitur fortiter
gustis repagulis non urgebar, nihil niihi in hac et tremiscit, timensque ne offcndat, jam non nisi
menlis laliludine resistebat, quod arao, quod cupio, sponsi bcneplaciluni concupiscit. Bona raanus gra-
mihi largius assistebal. Unde si propiia me volun- _ liae, quse valide perforat subobscur.i, dans lucem
tas relraxerit, digna stim accusari, si necessilas intelleclui ut perspicacius videal profutura .: ad sub-
presserit votunlatem, videor aggravari; el sic quod- lilera cujus tactum si quid durum fuerat, einolle-
dam quasi pericultim inuninei utrobiqtic, ctiin du- scit,et quod mollc reddiltir, tremor ad obedientiain
runi sit agere. invile quidpiain vel inique. Libera invalescit. Qnis det ul nobis iste per angustias fora-
igilur a solliciiudine pannosa, quomodo ilerum im- minis maniim miual, et aperlo intcllectii, durescere
plicabor, exuta a temporalibus, qua rursus patien- quitlpiam non permittal, sed cum intelligeniianc
lia tunicabor, quomodopedcs lotos ad liilumreferam sublilem dedcrit ad videndum, infuudat consequen-
plalearum, ut eos ve) culparum molestiis inquincm ter diligenliam agilcm ad explentlum? Felix igitur
vel curarum? Etsi enini in loquendo proximis et Virgo quse manu missa tangiiur operantis, cujus
proferendo sollicite quoejam novi, a justo pedem cor inolte trcniit ad laclum vel eflicaciamimperaiitis,
tramite, ut plerique assolenle, non dimovi, tamen quoe, audilo iinperio, in diversorium negligeiiti;nnon
quoedam inquinainenta milii videor incurrisse, sen- secedit, non caligal intellcctu, nonaffeclu r.laudicat,
liens cordi meo curarum molestias occurrisse. Nam sed obedil. Unde subjungil : Surrexi, etc.
quidquid divinara contemplanti munditiain, vel ad CAPUT X,
inodicum obviat et resislil, vel eidem contemplanti D Surrexi ut aperirem dilecto meo. Qnocpaulo supra
favcntc obsequio non assislit : si cousideratione depositam resumere luuicam exhorrescit, et qtio-
coBgrua ipsi niundilioc fuerit comparatum, quamvis modopedes lotos rtirsus inquinet, quasi nescil; jam
sancluni in suo genere, tainen recte judicabilur in- plenius percipiens in quo, cui debeat obedirc, sur-
quinatum (84). Qnomodo igilur guslata illitts dulce- git el accelerat ei, quem diligit, aperire. Apml se
tline, istam rursus amariludincm sustinebo, ettanlo- quidem grata sede vel cubiculo tcnebalur, et velut
rum gressus profecluum, ad inquinamenta defe- in conclavi, suavi otio loelabalur : raolli gautlens
cluum retorqueho, quo fruclu allerius proprio gra- accubitu, retiiuato capite quiescebat, lumultiisque
vainini nie supponam, cum ultra non aggredi cer- pervigiles , et quidquid foris obstrepit, nes.cie-
taraen desidrrem, sed coronam? Sed duin hoesilo, bat. De cujusmodi quiele otiosa, vel pacifica
dum dubilo, modura quasi nesciens invenire, quo sessione, Virgo surgens , exculitur el prxcingi-
ad id quod interniiseram velim aut valeam jam re- tur in agone : et quod apud eam sponsi iion ob-
dire, duni gaudens sileniio reveni differo solilum tinuit vox emissa , effeclu pleniore manus prse-

(84) Inquinalum pro imperfeclo.

 421 COMMENT.IN CANTICA. - LIB. V; 4-22
valet intromissa. Docet cnim agere , non dat et ti i/ntii. Mantis, acliones, myriham vero videtur
agere vox audila; et attris quoe auditui , non districlionem jiidiciariam appellare , quia Virgo
suitiin el effectui reddilur expedita , sed quod qttidquid egit, districtitts voluit judicare : sciens
243 nohis ad sciendum vox proeloquilur impe- etiin merito veiiturtim jttdiciiim non limere, qni vo-
rantis, ad explendum exscquilur taclus gratiam opc- luntate Iiumili proesens elegerit stistinere. Manus
ranlis. Uade Isaias : Domine, ait, quis credidit au- ergo virginis niyrrhae amariludidein slillaverunt,
dilui nostro (ha. LXIII)?Cimctorum passim anribus cum oniiies actus ejus disciplinaeregulara leuuerunl,
' vevba insonaiUprophclioe, sed remota manii sponsi ctim qtiidquid in hac earne laboriosa sludtiii ope-
non fidem adhihciu lsaiac, quia verbum, qtio foris rari, veslrinxit diligeniius, ne pnrsumeret negli-
aures infidelium pcrcelluuiur, fil instar cymbaii liti- gunlius evagari. Myrrha enimmolles et fluxas car-
nienlis (/ Cor. xm), si mentes gralia non langiin- nes dicitur cotifirniare, el ne lege naturali sttbja-
tur. Post vocem igilur qua sponsus Virginem nio- ceanl putredini, conscrvare; et iioslrarura manuum
nuit aperire, quia monenli monita tlisiulit obedire, opera, ne lorle naturalem veniaut ad defectum, rc-
ille operatrice gralia cor hujus apposuit emollirc gularis dislriclio firmat, el ducit ad perfectum. Et
et taclu iiiaiiuali, ad explcndum quotl pra-ceperat, quoniam non suflicit virgini si districte vivendo
expedire. Unde et alibi eumdem Dominum inveni- "• muitam proficiat in virtutem, nisi et coeleros eru-
tttr -Salomon commendare, ostendens iliiim quotl diat, et secum perlrahat ad salutem : raanus suas
crc praeloquitur, manibus consummare, dans iutel- non lenere, vel habere inyrrhain dicil, scd potius
ligi non satis suflicere, si promplus ille fueril ad dislillare, ul suoruiii profectus operum monsiret se
dioendum, nisi et benevoleniia graliore maiius ap- ad exleros derivare. Ah hocenim sttrgit, ui ejus
posuerit ad explenduin. Ore, ait, locutus es: et ma- erudilio non hsereat, uspiam non vacillet, et quid-
nibus perfecisti (III Reg. viu). Ore igitur Sponsam quid novit ulile caeleris, non clausum teneat, sed
Sponsus monuit ud laborem, tactu vero missoema- distillet, tit assislenlibus sibi non solo' prosit desi-
nus eam reddidit promptiorem : spmno vel otio dcrio voliinlalis,sedosiensaforma justiliae, etexem-
quiescettiem ore vigilem reddidit ut audiret, manu plo dislrictae sanctiiaiis. Ad aperiendum igilurvirgo
vero agilem, ut surgens vigilantius aperirel. Sur- sollicita manus lcndit, ad erudieiidum proxinios
rexi, ait, ut aperirem dilecto meo. Quoejacens iion niyrrhse stillicidium praeostendit:'raluin habenstunc
potuit, vel, forte, noluit aperire, tactu manus tre- se eflicacius erudire, cum erudilionem verborum
roefactasiirgit elaccclerat obedire; surgil, inquam, fcstinaverit moruin districlio.'proevenire.Veruin quia
ne piilsanlem videatur differensprohibere, utile sibi vivendi severa disiriclio ad pleniim sufficiensnon
ducens, quidquid tandem illi pcrcipit complacere. habetur, si inipsa discretamoderatio, vel modcrata
Inlermisso itaque silentio surgit et se proeparat ad discretio non lenetur:post manus distillantes myr-
doclrinam, ul cordibus auditorum moralein inseral vhaecoinmendabilis unctioneni, apponit consequen-
disciplinam; active reddilmanus ut formam coeteris ter digilorum facere uienlionein. Digiti, ail, mei pleni
det vivendi, el lam verbo, quam opere, sponso pan- myrrha probatissima. Digili cum sibi subtus una
dat seinitani veniendi. Tunc quippe via Christo efli- tanquam radice cohaereanlvel junnlura, foras tamen
caciler aperitur, cum docentis in verbo veritas, in discreti prodeunl inscquali inodulo vel mensura;
actti severitas inveriitur, cum animos auditorum sic eorumque discretio tam prudenti natura>artificio
instruit prsedicalio vel doclriua, ul viriulis prae- fabricalur, ut manui deserviens, tain ttlilis quam
ostensaeillos pltis sedificeldisciplina. Quod osteiidens conveniens habeatur. Per digitos igiiurvirtus recte
Yirgo subdit: Manus mem, elc. accipitur discretiva, quoesi uostris operibus coraes
CAPUTXI. adjungilur indivisa : quidquid in eis districtitis non
Manus mew dislillaverunt mtjrrham, et digiti mei afficit, angit severius vet angusiat, 244 s,l° ',,a
pleni myrrha probatissima. Cum Virgo sttrgeret, et consortio reddit perfectius el venustat. Quoenimi-
quasi pergeret aperire, sperans aperta janua Ciiri- p ruin, el si nunc brevius, nunc profusius se extendit,
stum plenius inlroire: inlcr pergendum sensil ipsara proul expedire oblato negotio pervidet el attendil :
facile jaiiuam non patere, si non manus validas ad lainen sicut iransire ulira fines debitos non conien-
lollcnduin pessulum studeat adbibere. Non enim dit, sic cilra consistere, indiscrelum et, iiijitritim
aperta esl janua slaiim, ul se perliibet surrexisse, deprehendit. Unde ipsa, quae uua et eadem dici di-
lieceam.cum surgerel, slaiimasseiil paluisse, quia, screlio non negatur, inultis, el variis negotiis lani
etsi ut aperiat, surrexisse procul dubio se faletur, multipliciter applicalur, ut non sit absonum, si non
tamen ajieriendi statim eflicacia nnn proebelur. Non tam digiti quamdigiloruniiioitiinefiguralur, eo quod
eiiira ai.t : Surrexi el aperui , sed ait : Surrexi plurima, dividcns proul vull singulis, operatur. Htt-
ut aperirem. Qtiia vero surgenli quscdam forle dif- jtismodi autem digilos volens, Virgo prudentissima
ficiiltas sese opposuit, ad reniovciidain eam con- coinmendare,myrrha probatissima eos asserit abun-
sulle Virgo manus appostiit, iiianus, iiiquam, non dare, quia sicul dislriclio niliil aul parum proficit
lorpentes otio, iton aridas, non fallaccs, sed agili indiscreia, sic discrelio non elucet, nisi duris gra-
virtute validas, ad cxplctidum digne proposituin vaminibus assuela. Lucet antem discretioet decore
efficaces. Manus, inquit, mem distillaverunt myr- roseo venuslatur, cum odjuncla dislrictio avaro li-
425 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBONJE SPEl 424
mite non arrtalur, cnm non cornu vacuo sed pleno l quidqttam proprium aucupaliir, scd sive otio con-
poliusmyrrhadigiiisesi infusa;et ejusdem plenitudo templandi, sive negotio proedicandi dare operam
digne probabilis non confusa. Probabilis vero vel videatur, eisolnm quem tliligit, dcvolo et lolo spirilti
probala illa congrue potestdici, cui nostra laboran- famulalur. Qttoe, etsi olium qiiam negotiura plus
lium sludet conversatio sic addici, ut quidquid lu- affectat, inlioerens lamen ilti, huic penittis non de-
liilcnlum sibi conirahit interruptio prseseulis offi- trectat; sed in negotio, cum ei jara se applicat,
cinoe.diligentcr excoquat superducla severitas disci- evidentitts innotescii, qua causa teiteatttr, ciim oiio
plinse. Caetcrum Virgo inyrrham qua plenos esse diligeiiliits adhaerescit. Olium quidcm saiis dignum
digilos intimavit, non probalam, sed magis, proba- laude niaxiina non habetur, si ejus suavilas causa
lissiraam nominavit : innucns forle eam, qttse pro- commendabili non tenetur, nec summus ille judex
bala est.coeleris cum gralia laboranlibus posse dari, sibi oiium tanqiiam meritum vult prsetendi, sed in
sibi vero veraciler, sibi specialiter probalissimam ejus facie causam commendabilein proeostendi. Quod
assignari. Probala est quoe corpus inquietum cas- iiitelligens Virgo sancta, non ostium aperuisse, sed
tigat, cvstigatura subjicil servituli, ue lex nienibris pessulum osiii«se fatelur, ul non pessulum oslio,
insita resist.il vilse penitus et saluti, quae motus in- sed oslium pessulo cummendetur, quia ille invisibilis
composilos el passiones corporis inceuiivas ptillti- rcrum invisibiliiiin aculissiiiiusperscrulalor, non tam
lantes reprimit, nec ellici palitur oppressivas. Pro- studii pvocedentis , quam causoe pra'cedentis avi-
batissiuia vero esl quoeomnibus viliisadilum prorsus dus esl amator, Pessulum, inquil, ostit mei aperui
negal, quae versulias hoslium obseralo mentis ostio dilecto meo. Ad lilterain, cnm pulsare ad janiiam
sic relegal, ut non solura perniitlal conceplam duci quilibet inveiiiuir,' non pessulum, sicut nostis, sed
nequitiam ad effecluni, seu profcclu forliore jatn magis oslium apefitur; el pessulum quidem re-
nec laxet januam in conceptttni. Probatissima est, tro 245 pellil, qui pulsaitii aditum vull proebere,
ctini 11011 solum maiius opus illicitum non commitiii, qttod irilro pepulerat cum clausum vellet osfium tle-
scd mens longe pttrior, quidquam reprehetisibile linere. Hic vero non ostium, sed ostii pessulura dici-
iion admiltit, cum nou solum legi carnis forlior lur aperiri, in quo non litlera, sed spiritalis inlelli-
spiritus iion consentil, sed tam raro quam spirilus gentia vult requiri, quia sicut non de ligno vel lapi-
qiiidquam dignum venia jam non sensit. Cujtismodi de habel conslrui thalamus nuptialis, sic oslitim vel
myrrha ct si a nostris finibus videlur procul esse, pessulum non admiitit grossitudinem iiiielligentise
eamiamen certum esthuic lanloevirgini nondecsse; lilteralis. Oslii ergo noinine silentium non ineongrue
sed dono excellenti sic ejus digitis prscslo esse, ui figtiratttr, sub cujus tegumento Virgo latet, rt lati-
cos non inopes, setl magis asseral pleuos esse. Ipsa hulo gratulalur : pessulum vero quod appoiiitur osiio
cst enim cujus discretio dislrictionis amariiudinein ne volvatur, amor Sponsi est, propter quem Virgo
pleniiis amplexaltir, cujus districtio discrelo mode- silenlium aniplexalur. Factis quidem retro forensi-
raiiiinc gubernatur : quae in ulroque potens, etclau- bus.cttm Virgosubsileiitiolalet clausa, amor Sponsi
sis lorihus gaudel silenlii graiam dulceditiem inve- omni vecle forlior esl in causa : et concurreniibus
nire, et non vecusal peniius.cum raanu sponsi lan- sibi causa pariter et effeclu, Virgo quietis vernula
gilur, aperire. Unde subinfert: Pessulum ostii, etc. gaudet iiieffabililer de profeclu. Quod si dilectus
C>\PUT XII. pulsat et Sponsam poslulai aperire, profecio amo-
Pessulum ostii mei aperui dileclomeo : ai ille de- rein suiim in ipso vult silentio rcperire : probatque
clinaverut, ulque transierat. Postquam Virgo nianus illutn assumpli silentii causam esse, si propler quent
et digitos niyrrha commeiidabiles demonslravit, et gaudet silentio, propler eutn Virgo siisliuel et foren-
se ad aperiendnm discrelo exercitio praeparavii : sibusinleresse. Alioqtiin si dilecto pulsaiiie Virgo
ostiuni ante clausum amolo pessulo reseravit, et obsliteril animo perlinaci, non dubium quin silenlio
quod inlus quasi absconderat, ad pulsantis impc- instel desiderio, non veraci, quia vere amans, quem
rium declaravii. Quaeenira aniea dulci silenlio loe- ) amat nesciens non audire, ul amelur amplius, amo-
tabalur, jam pulsanle sponso ad januara dignuin rem suum gaudet ei qttein diligit aperire. Pulsante
judicat ut loquutur; eidem scnliens in loquendo igilur Sponso, Sponsa non lollit, sed atlulit pessu-
nihiluininusse placere, ctijus gavisa fueralinsilcnlio luin cvidenter, id esl catisam qua gaudel otio aperit
gratiam oblinere. Ei crgo, quein diligit, acquiescit diligeiiter, dum propler Sponsi amorcm seponit
ostiutn aperire, hoc est, solvit siteiiiiuni, et aggie- otium et relegat, et propter queni vacabat otio,
dilur proximos erudire : iu novellis et rudibus fidei propler euin insiare el negotio jam non negat. Pro-
jacicns fundamcntuin, in provcclis el grandibus edi- plerquem inius claudi voluit viclorioelitulis assueta,
tioris jusliliac cumulans firiiiamcntuiii. Non sibi qui- propler eitm j'am foras exiens, ilerum fit athteta,
dem, sed dilecto aperitosliiim, reserat elclausurani, osiendeiis in negotio, quoecausa in olio teneretur,
non sibi, sed pulsanti taxal fores, proponit aperlu- cantans illud proplielicum quod in Psalmi versiculo
ram, quia latenlum Domini cum expouit caclcris ad breviter continelur : Si memor fui tui super stralum
usiiram, non suacsed illius glorioe sive nomiuis agii meum, in matulinis meditabor in te (Psal. LxiiV.Slra-
curain. Charilas quippe qua mater sponsum, Virgo lum, qttietem vocai, qua in rubiculo dclectaltir,
filiuiii amplexalur, non quoerit quoc sua sunt, non ciim clauso velul ostio a luinullu forensium seque-
 425 COMMENT.IN CANTICA.—LIB. V. 4?6
stralur; illa vero quse post quietum noclis silenlium A eidem ne facie videalur ad faciem, se abscondit:
redeunl matutina, recte satis dici possunl aclio venit, cum ad veram et siuceram visionis
opliime
lemporaliumet doclrina. Qui ergo propter Christum spem inducit; transit, cum speranti et feslinanti
veuaciter gralo sub silentio delilescit, propter eum- adbuc desiderio se subdticit. Yenit, inquam, cum
dein etiam dare operam exieiioribus acquiescil; et Virgini fontem boni iucidum dat
sitire; transit, cum
cujus super slratum memoriam teneat vel amorem, sitienti iion dat id quod expetit, 246 ptcnius inve-
ostendit, cum vocalus mane fuerit ad laborem. Sic nire. Venit, cum fldem Virginis ad sumraum donat
et Virgo cum facto velut mane mandatura accipil ut meritum pervenire ; transit, cum nondum sustinet
Joqualur, aperil Sponso pessulum, quo ejus ostium fidem in rem, spem in speciem perlransire. Venit
flrmabalur, ostcndil quo amore, quo spiritu sub si- denique, cum jubendo vel pulsando Virginem ohe-
ientio tenebaiur, dum non refugit obedire, cum ad dientise transveliit ad profectum ; transit, cum ilta
publicum egredi postulaiur. Aperit, inquam, ul ei non perveniens, quemdam velut resolvilur in de-
qui pulsaverat el proemoverat aperire, respondens fectuin ; venit, oum iri anteriora Yirgo cursu pro-
satisfaciat, el foris eum gaudeat invenire, ut quem spero se extendit; transit, cum illa currens necdura
in silentionecdum salis poleral devincere, vocata io bravium comprehendit. A quo retrahens raanum,
publicum obediendi valeat meritis irretire. Al ille B magis quam aniraum, subjtuigit: Animo mea, elc.
declinaverat alque transierat. Pulsat tlilecius Spon-
sse et sibi postulat aperiri, aperloque pessttlo non CAPUT XIII.
potesl inveniri: mirumque in modum ad illam hujus Anima mea liquefacta est, ut dilectus loculus est.
praesentiam se inciinal, et cum tanquam leneri jam Quwsivi, et non inveni illum, vocavi, el non respondit
pulalur, ad sua refugiens mox declinat. Hujus enim mihi. Miratur Virgo, et supra quam dici valeal,
sicexcellenliaincompreliensibilis estnaluroe, ut cura obsiupescii.el intra semetipsara stupore nimio con-
largo beneficio se infuderit mortali crealurae, quasi tabescil, dum illitts qttem amat tcnere jussibus sive
totiiin se offerat et amanli conferat spem tenendi, monitis diligenlius acquiescil, et tamen ad obtinen-
extensaque illius cupidine hujus immensitas nou dniii, nullis adhuc viribus, nullis merilis invalescil.
possit comprehendi. Incendil et exlendit suave desi- Ille qtiidem loquilur et ntonetVirginem aperire, illa
derium sestuantis, sesluantem provocat, spondet surgit el feslinat loqueiui diligetilius obedire; imo
prsesentiam provocantis; el cum pracsens jam puta- audilo veriio sic in affectuosam teneritudinem est
lur inter venas lenerius amplexaniis, avidas manus redacta, ut sibi videatur forii velut incendio lique-
fugit, subtraiiitur faucibus inhianlis. Fugit, inquam, facla. Illo praesente Spiritu qui stare diligit vehe-
Virginem non offensa culpabili, sed corruptibili car- menter, verbum Sponsi, ut ignis in camino aesttiaiis
ne pressam, et ab rjus oculis averlil faciem incoii- proepolenler; lolamlorret Virginem, et oinnein seo-
cessam, neque rem auferens, sed magis differens, riam longefacit, et in aniorem sui, ul materiani fu-
spem reddit indefessam, fidem illius firmat, lucem silem, liquefacit. Liquefacta nihil suum, nil videtur
habitans inaccessara. Qui ab inluitu malris avertens sihi proprium retinere, sed ad omnem velut for-
faciem prseoplalam, trahsil ad sinum Pafris, et lu- inam, Jiabilem et Iraclabilem se praebere, utsivc in-
cem nulli mortalium revelalam, cujus imniortalilas ttis lalere permiltalur et spiritalibus interesse, sive
etsi a mortalibus vult amari, nulli lamen eorum foras exire j"ubeatur, loqui proximis et prodesse:
vultad sufflcientiam praesentari. Elsi eiiim ad adju- cor ejus non turbetur, non proferat querimoniam
vandum vnlt aliis et aliis abundanter, et abundantius de prseceplo, sed jubenti assistere, et persistere
pracslo esse, semper tamen omnibus aliquid vult gaudeat in incepto. Cum igitur vei oliis vel negoliis
deesse, quandiu vel culpa tendit ad remedium, iionnisi spirilatibus gaudeat se inlentam, et poslpo-
morbus infirmior ad medelarii, vei deponere salagit sitis quae sunt relro, solummodo in anterioribus se
naturalem islud cprruplibite corruptelam. Non so- exlenlam; quasi conqueritur quod eura quem tanto
lum enimculpa, sed et corruptio nos obscurat, et, n quserit studio, quaeril acie tam purgala, necdum ta-
mundo, in quo vivimus, configurat, a quo ne libe- men invenilur, nec ad eum pervenit facie revelata.
rius evolemus, quodam non satis exstricabili nexu Illtim, inquit, toto corde, tola illum aniraa, viribus
ligat, quo Ioro npster oculus non jienitus quidem amololis; vocare non desisto, jungo precespreci-
obruitur, sed caligal. Videns ergo dileclus Yirgi- bus, vola volis: quoesiltisque slalim sublerfugit,
nem adhuc subdilam huic neclurae, leneriqueinvolu- necduni plenius dal quod spondel; vocatus etsi au-
cro carnalis non vilii, sed naluroe : eo quem vult dit, meo tamen satis desiderio non respondet. Quid
modo vel ordine illi freqtientius se praesenlat, sed a est ergo quod cum ille loquitur, id cst ejus mihi
nioriali' cito immorlalis ejus eYcellenlia se absentat. suavitas innotescit, mea degustans anima, amoie
Immortalis enim elsi sciri et senliri ulcunqiie se tota igncojara liquescit; et cum quoero avidius, ille
piomittit, tamen ad videndum se plenius, mortalem lanquam invidiis se absentat, vocanti non respon-
oculuiii non admittit, sed cum venerit etposliilave- det, id est qusesitam faciem non proesenlat ? Qui ta-
ril Virginem aperire, mox declinat el festinat ad men considerans in lanto nte desiderio constilulain,
iuvisibilia perlransire. Yenit quidcm, cum menti onini prorsus solatio non me esse patitur destitutam;
purai gratius et suavius sc irifundit ; tvansit, cum i^d nc niinis, dilato quod jictebam, mihi vidcarcir-
427 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON/E SPEI W
ciiroventa, dum qtiocro, qusesila sum, dum non in- A ciiin nvissi fuevini, enituiilur; ut tuinores quoslibel
vcnio, sum inventa. iiiformeiu ad licita , ne delinqiiaiit, majorcs vevo
CAPUT XIV. sollicilent , tti,et licita fortiori desiderio derelin-
Ittveiterunt me vigiles qui circumeunl civitatem: quant. Qui r.uni Virginem inveniunt amoris facibus
percusserunl me, et vulnerarunt me, lulerunl pallium irstuare, vulmis vulneri superponunl, studentque
menm cttstodesmurorum. Longe relro eamdem Vir- illam amptius iiifliiinmare , lolltintque ilti pallium
ginem dicti sunl vigiles invenissc (sup. 1. 111,c. 22), quo iialuraliier amicitnr, id eslciiram qua sei|isam
suosqne inventores Virgo diligenlius convenisse; qui cnrare ointiis lnortalitas inveniiur. Sic enim ettm
fidclium civilatem stttdenl sollicitius circuire, negle- qui araalur clamaiil adinirabilem , praedicant inac-
clisque reprobib, eleclis curam debilam impertire. cessitm, ul mciilem virgineam lotam rapianl in ex-
Super quo illic dixisse me recolo quoetunc temporis ccssutn, ut oblita corporis cnjus plerumque dolet
occurrerunt, nescio si leclori placere vel suflicere gravi praesentia se involvi, aestimel vel ad modictim
meruerunt; et ne fortesit oneri enrumdem expositio ;ib ejusdem onere se absolvi. Veruntlamen vigiles
repelita, ad rxponendum transeo, quae recens lan- seipsos qttoque diu Virgini non ostendunt, sed cilo
tummodo sunl aitdila. Percusserunt me, inquil, e.t subtrahuntnr ei, cui aliquolies condescendunl; IIOII
vutneraverunt me. Sodales Sponsi quibus cura fide- " penitus volunlati, sed magis sancliiali suhtili pnt-
liuin est commissa, qui super gregem suum sollici- deniia delerenies, et ad ciiram coelerorum, ad mu-
ttidine vigilant irremissa ; circumeunt Hierusalem, rorum se cuslodiam referenles. Mttrorum autem
Iaudantes nomen Domini super muros, fovcnlque noniine apostolosoestimo figurari, quorum sollicilu-
et promovent quos ad illum viderint perventuros. tline gaudet Ecclesia defensari; qui crecti et evecti,
Ncc suflicitsemel invisere, seil cl revisere non gra- non, ut assolel, lapide vel coemenlo, sed virtuliim
vantur, affectusque proficientiiim inspicere, et per- congerie et charitatis indissolubili firmamenlo;
ficere gratulaiitttr; et quos de virtute in virlulem civilatem ambiunt ad custodiara fortiter expedili,
forlius et liberitts noverint pertransire, eos frequen- si tamen a vigilibus digne fuerint custoditi. Quos
tius requisilos in proposito diligunt invcnire. Prius Yirgo devolissima evelii considerans ad profeclura ,
ergoinventam Yirginem invenire iterum referuntur, quia necdura pertingere plenarie praivalet ad dile-
illiusque amorein fervidum favore, debito prose- ciiini; ad eos sc convertit fraterno solatio volens uti,
quuntur; ct quibus cura est ut amanles excitent et non invideus, sed adgaudens illoruin gralise vel sa-
accendant, ut amelur amplius, attolltint eum qui luli.
ditigitur, el commendant. Commen'danles vero in- c CAPUTXV.
effabiletn magnificentiam Creatoris, menli Yirgineae Adjuro vos, filiw Iliernsalem, si inveneriiis dilec-
ampliorem ingerunl vim amuris: qui dum narrare lum meum, ul annuntielis ei quia amore langueo.
cupiunt, nec tamen sufliciunt, quanta sil ejus excel- Yirgo poslquam, ut relro dicluin esl, Dilecli raoni-
lenlia qui amatur. Virgo percussa fortiter, acriori lisestproeventa, eleo declinanle a vigilibus est in-
jaculo vulneratur. Est enim latts dilecti quoddam venta; ipsi quoque se subtrahentibus, ad filias Hie-
jactilum vel sagitla, qua cum mens hujus Virgi- rusalem, id est aposlolos vult redire, eosJem
nis247 digne fueril appetila, non lam pungi gra- quoque super illo, quem tanto amat desiderio, con-
vilcr, quam compungi suaviter gratulatur, nec lam venire. Vos, ait, qui instar filiarum ainoris leneri-
perfossa jaculo, quam lenila medenti 'poculo repu- tudine veheiiientius sesiuaiis , qui inlernum mentis
tatitr. Qtto velj'acu!o vel poculo in amorem dulcius cubiculum Sponso iuvisihili prseparatis ; vos admo-
resoluta, ab hisquaesunt corporis videtur sibi gra- neo, imo ne admonitio insufliciens habeatur, vos
tius deslilula; et sensu corporalium enervato , quo adjuro, volens ne quis proetereat quod tam firmiter
erat duritts involula, amat eo tenerius, quo et libe- adjuratur. Si quo igitur modo , vel ordine vobis
rius mcnte in ccelestibus conslitula. Sic nimirum fuerit idjconcessuiii, ut invisibilem invenire, attin-
gaudet Virgo pallium sibi tolli, cum mente velut D gere possitis inaccessum; nuntiale, proedicate amure
iiuda scnlil in cceleslibtis se attotli; cum sentit a tenero nie gravari, ut vistro interventu ei, qnem
vigilibus laudes Sponsi nimias proedicari, et incen- tliligo, roerear conimendari. Si dilalio vos suspcnde-
Civolaudum a cura corporalium se nudari. Quoeenim ril defxcata, si ad Sponsum pe.rduxerit prompio
corporeis, vel lcge morlalium, vel amore carnatium tlesiderio, acie permundala ; ocstus meos, amovcni
<:sl i:iserta,quodam quasi paliio laboriositis est oper- indcfcssum, laiiguorcin validuin miniiate, rogate ut
la ; unde fit vel effeclu penitus vel affeclu devoti spi- allendat chaiilatis recolens vulncral:e. Quotl si
ritus si exeria, gaudet Sponso aperire , et aperlius qiiciiiquam veslrum e corpore dies eduxerit prscop-
iiihacrerc facie deoperla. Ad quod cum vigiles mo- tata, si priits pervenerilis rejecta carnis sindono,
nilis sive laudibus Virginein exhortcritur, percutsam facie penilus denudata : quia el novissimi gaudent
vulnerare, et pallium ejus lollere perhibeniur; pleiumque fieri sc priores, et qui primi videbanlur
quorum dum pracseniisevel colloquio mens iiilen- conqiieiTinttirefficitardiores ; si divina gratia iter
dii,oblita carnis susetota in amorem spiritus se cx- vobis dederitcxpedilum,et quera simul quoeriiiius,
tcndit. Ad hoc quippe ad homines spiritus admini- prius inveneritis rcquisitum; volo, ut invenlo nuii-
stratorii transmiltunlur, adhoc multa solliciludine, lictis, quo soslu lcncar, qtto amore, quo defcctu
429 COMMENT.IN CANTICA.— LIB. V. 430
langtieam , quo deficiam desiderio vel languore. S A lius seipsum penitus non invidil; dic nobis , si qtiid
vos, inquam, regis mensa susceperit, si vos artl< hahes deejusdem Filii qualilale, de cujusnil, aul
perftulerit lux inventa, me raanente in tenebris dtiu parum vel. aiidimus vel intelligimus quaniilaie. E(
cum Joseph adhtic carcere sura detenta; mementoti quia ipsura quem diligis, nos etiam diligere non
inei quse leneor, nec in oblivionem recens prospe medioerilergratulamur, diicctionis gralia non semel
ritas vos abducat, sed potenlem rogate Doininum lanium, sed iterum sciscitamur, ut cum audis quod
iit cl foras citius me deducat. Et, ut magis poteiu atlenlsehujus inquisilio repetatur , prudenter intel-
ille celeri misericordia movealur, dicite qttia lan- ligas quo affeclu diligentium requiralur. Moveat
giteo, ct languor inlolerabiliter aggravatur; et, n< ergo te inquisitio signanter repelita, ut non differas
de pceuis meis rideat el intoleranlia graviore, ,nun- respondere ad diligcutium inquisita; et dic qttalis
liale hiinc languorem non gigni ejus bdio, set tuus ilte ditectus debeat aeslimari, qualiter Deus
amore. Languor est immodicus, qui meam ipsius lionio credi possil firmiter el ainari. llle quidem ex
aniinam febre vehemeiuiore calefacit, imo cera Deo Deus, ltimen de lumine, et excarne caro est,
similem igne potentior liquefacit; quse sestu lique- homo de virgine : et quid, cui debeamus, a te volu-
facla ad ea quae sunt mundi transitoria penitus musedoceri, cum cuique substantiae quod suum est
inlorpescit, 248 et jam loqui nisi Sponsum ne- proprium debeat exhiberi. Quodpropter ct cougrue
seiens, ad caelera Janguidius obmutescit. Quod per- praedicta inquisitio replicalur, in quo duplex dileclio
penden.les filiaeHierusalem, respondent: Qualis est, sobstanli.se duplicis explicalur; cujus quia cognilio
clc. in quotlam velut codice coniplicalur, ad solvendum
C\PUT XVI. ejus signaculum tliligensiiiquisilioiiisiaiiter applica-
Qualis est dilectus tuus ex dileclo, o pulclierrima tur. Quaerit ergo semel, quoeril et iterum sibi ma-
mulierum: quatis esl dileclus luus, quia sic adjurasli nifesliits enarrari, qualiler ille gigas subslanlioe
nvs ? Audientes filise Hierusalem a Virgine se dili- geininaevullamari, quid de se vttll seutiri, secun-
geiitius adj'urari, ut, si DHeclum invenerint, eam dum quod dileclus dicilur ex dileclo, quid, juxta
usque ad.languorem nunlient infirmari; ad eumdem qtiod dilectus appellatur, nec apponiiur ex dileclo.
iiivcniciiduiiividentur amplitts inflamniari, et qtialis Prima enim inquisitio cum dixissel: Dilectus stalim
sit, qui qtiseritur, aggrediuntur sludiosius sciscilari. ex dileclo suppoitit, secunda, dileclus repetens ex
Tu, aiuni, quae tlileclum miro dileclionis privilegio dilecto juxta qttosdani codices IIOIIapponit: per hoc
j.uii novisti, ex quo illi nova forma Sponsam nia- dans intclligi Deiim dignum diligi ex Patte esse
irem Virginem te novisti; ex hoc nobis inter om- n niliilominus diligcndo , boniinem vero elsi diligi,
nes raulieres digne pulcherrinia jara videris , quse tamen dignum esse ex hoiniiie non aequalitcr am-
nostra omnium caecitate, parique nohiscum raerito ptectendo. Deitas enim Filii amalur oequaliler el in
non teneris. Qttia nullis relro saeculis divina largitas Patre, Palrem vero nesciens illius hnmaniias non
hoc concessil, et ad placenduni ei, de quo isermo sic diligilur et in inatre, quod illa duplex iiiqtiisilio
cst, nulla mulierum sic accessil; scimus quia iiulla videlur sublililer cdmonere, quarum prirna posuit
melius nostram ignorantiam poterit erudire; et ex dilecto, secunda voltiit relicere. Quod si dixerit
ejusilem qui qusevilitr qualemcunque nobis notitiam qtiispiam quia illud et prima posuil, el secunda non
impertire. Ob hoc for e de procsettli sseculo adhuc lacuil, nolo niinis conlendere, pertinaciter rcluclari,
ille penitus non emisit, el in plena requie tuura quia mullos inveni codiccs huic tcstimonio suffra-
adhuc desidevium non admisil; sed inter nos vel gari. Nam, elsi non onuies, quos invenire potui
inviiam illius providcntia le diraisit, ut doceas quis codices, plerique lamen ex eis, sicut in prima
silille qui frequentius le revisil. Quo enira sscpius inquisilione, sic et secunda habenl dilectus ex dile-
el amarjilus illutn, quamvis per specuium, inlueris, cio; neqtie satis compertum habeo utrum ex dileclo
eoejus ampliorem obtiuere noiiliam promereris; et repciituin fuerit ab auclore, an potius scripium vilio
eo visilante et pulsanlc, ad hoc aperire procul dubio 0 vel errore. Dileoltis autem ex dilccio dici potest
coinmoneris, ut acceptarii ejus notiliam minoribus homo ex homine, quia Virgo el filium diligit quod
non refundere pigriteris. Dic igilur, qualis esl ille hbino esl, etid diligil ex quo esl; diligit quippe
qiiem a nobis pariler vis requiri, cui nunlios nos carnein suam, v.emoenimcarnem suam odio habuit
allegas, si se dederit inveniri? dicqualis est, ne in lEpltes. v). Nos quideui illum diligimus, quia homo
queerendo lemere seducamur, et errore caligantes , facltis noslric particeps esl naturoe, creator no-
pro allero super alterum inducamur. Quia enim nos ster oriiuium susccpit humilia crealuroe ; Virj?o
tam firmiler, tam amabiliier adjurasli, volumus vero iioo soltiui facluni hominem, sed faclum cx
non contemnere, sed magis attenderequod rogasti; 249 se liomineni amat illmn , et ex qua homo fa-
verbumquejuramenli revera fingimus in proeeeplo, cius csl seipsam magis diligit propter illtim. Cujiis
tantummodo dic, qualis est tuus ille dilcclus cx ciiin hiiinanaiio digne ab angelo ve! hoinine diligi
dilecto. Scinuts qnidem quia Palrcm diligis, cujns niereatur. ci lamcn amari plns competit, in ctijus
Filinm sic affectas, et genito genitorcm in diligendo utero Virginis humanatur; el quod illi liunianaio
jiingere non defecias ; sed quia Patrem nisi Filius, exhibet neccssario tolius obedicnlia crcalurae, virgo
et nisi per Eiliutu nemo vidit, libi aulein idcm Fi- ditior graiia ogil qitadam voluniaria vi naturoc. Quod
431 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONiE SPEI 432
filise Hierusalem videnltir inquirenles innuere, cum j L liurens paleas , lorrens Ititum , ad.nihiium deducens
non dicunl : Qtialis est dilectus nosler, sed : Qualis reprobos.castigatis miserieordiler dissohitum : ignis
est dilectu» ittns.danles per hoc intelligi, quia di- conclusus lesla, rubens judieiaria poteslale, quas-
lectus iile Virgini recte quasi specialiter assignatur, sans in circnitii judicando rubca potestate. Deus
cujus dilectionem nalura cum gralia polenter opera- enim quem filium sibi ante ssecula voluit substan-
lur. De quo dileclo inquisila Virgo non differt re- tialiter couniri, cuni in fine lemporum, ut hominem
spontlcre, nec videtur requirenlibus illius notiliam habilu voluit inveniri, cnjus humanatio non ab ali-
invidere : intelligens dissolvi cupientem, ad hoc quo facile potest sciri, nisi cui ad hoc suam vo-
lanien necessarium se manere, ul quod hausit in luerit gratiam impertiri. Quam nimirum sludiosoruin
ctibiculo super tecta studeat edocere. desiderio studioqtie desideranlium vult requiri, vo-
CAPUT XVII. bisque, ul intelligo , digne requirenlibus vtill lar-
Dilectusmeus candidus et rubicundus, electus ea giri, quibus non invideo, cum eadem gratia videar
millibus. Dileclus, inquit, meus cujus necdum (ut praeveniri, sed requirenles doceo el gaudeo vos effi-
videtur) noliliam acquisislis, sed acquirendi studio caciier erudiri. Est igitur ilte splendor glorioe,figura
jain sollicite requisistis; non uno tanlum, sed ge- substanliae, imago paleruoe Deitalis, lucis oelernoe
niino splendore eonspicuat, candor cujus insesti- * candor, divinse speculum maj'estatis (Ilebr. i); can-
mabilis gratum sibi ruborcm conlinuat. Candor au- didus est in Patre candido, nulla respersus macula,
tcm lux est indeficiens caliganlibus inaccessa, dies semper mundus, matrem habere sustinens, fieri
ignorans vesperam , tcncbris succedentibus non de- voluit rubicundus. Candens, inquam, ul Iux Iucis,
pressa : lux candens oeternaliter, setenioe nihilomi- rubere pariter appetivit, rubeiis vero ut nobis con-
iuis candor lucis, illuminans lam angelos quam ho- sulat, candere in seipso seternaliter non desinit:
inines, proesens lam manentibus, quam caducis. inter choros angelorum et turbas hominum vel con-
Candor est, inquam, lucis, lux prsesens omnibus venlus, non gigas polenlior, non quisquam illi
non ostensa , iucens quidem in tenehris, nec a le- similis esl inventus. Quod propter ex millibus Pater
Jiebris comprsehensa (Joan. 1) ; candor sole lucitlior, noslri sollicilius hunc elegit,quem vohintale mis-
Jux candorem iiivem supergressa , veslimenlum as- sum lex dura vel necessitas non coegit, sed sacerdos-
sirmens rubeum , vestimenti maculam non perpessa. faclus et hoslia , seipsum in sacrificium obtulil vo-
Deus euiin , Dei Verbum, Patris Unigenitus, imago luntale, assumptam ponens animam, posilamque
geniloris, servile corpus inducns, miserise lunicam simili resumens potestate. Est autem egregie prae-
et laboris ; homo cum hominibus conversalus vitara (-i dicto numero diflinilum , curri pro omni infiniio -po-
vivil adeo verecundara, ut digne intuentibus offerat nilur hoc finitum , ul ex omnibus, tam angelis
velut faciem rubicundam. Veram quippe carnem quam huminibus, qui niillo possmil iuimero com-
sumens aliorum , sic hominuui similis est effectus, prehendi, solus ille sit elcctus ad minislerium ofle-
ut in oculis caligantium, non decor illi inaneat, rendi. Non enim aliis vel liomo, vel angelus valuit
noii aspectus : inopsque et invalidus, et, jttxla Za- sic offerre, millitis oblatio potuil eflicacker hoc con-
ehariam (cap. iu) sordida prseferens indumenla, ferre; el ideo ex millibus, hoc est, ex infinite om-
aegrescil turpiludine, pallel facie lululenta»Caeterum nium nninero isle singulariler est electus, 250
ego mater cujus mens non eulig.it, non liebot intel- qui perfectius eilicit, quod non suiFicil imperfeclus.
leclus, cui meus prae cseteris partus innoluit, claruit Quod atileti) dignus sil eligi per quein beneficium
el conceplus : novi carnera filii ab omni vitio peni- hoc conferlur : lestiraonio consequenli digna lau-
tus alienam, illum naluram sumere, de culpa nii duro consequentia subinferlur.
praesumere riisi poenam. Qui ergo tanquaro refuga, CAPUT XVIII.
atl omne prorstts vitium erubescit, solam pcenam Caput ejus aurum oplimum, comtt ejus sicut elatm
illius sustinens, non sordet procul dubio, sed ru- palmarum, nigrm quasi corvus. Dileclus isteVirginis
hescit : nec est culpoe loesio, sed fuga potius laesio- D sictil iion est ttnius geniturae, sic non esse creditur
nis, cum genas perfundilur sanguineo rubore pas- unius vel substanliae, vel nalurse, quia et a Patre
sionis. Nec solum gense , sed et loiuin rubet cor- solo quod Deus est, et a sola matre habere creditur
pcris-iudumcntum, lotum veniistal passio, pcenale quod est boiuo : el sic dtiplicis subslantise vel na-
jiurpiiral ornamentum : et quod pcccauti cuilibet lurae manel Christus pariler Deus liomo. ln qua
ignoiniuiaest, et inlolerabile dctiimenlum, illinon nisi junciura, qtta in unam personam habenl duplex
gralia.et glorioecommendabilis est augmentum (85). natura convenire, est principalc aliud, atiud seeun-
Denique rubet ignis et sanguini concolor invenilur, daritim invenire; et illud quidem potest caput di-
cttjtts aestum culpa non sustinel, si non misericor- gnitalis privilegio nominari, istud vero quodlibet
dia prsevenitur-; et cuj'us Iignum, fenum , stipula, aliud, si tamen videatur, aliqua similitudine co-
non lucem, sed incendium experilur, iste aurum , apiari. Caput igilur Chrisli illa est in ipso nalura
argenttim , lapidem salvans , paria singulis remcti- principalis, quae a Palre genita gignenli creditur
lur (/ Cor. in). Est igitur dilectus meus ignis com- coxqitalis, secundum quam, sicut non majof Patre,

(85) Allusio ad Luc^ n, v. 52; Philipp. n , v. 9.

 43? COMMENT.1NCANTICA. — LIB. V. 454
sic nec eliam minor ipso (86), major autem sictit A niiltit. Quae iiiniirtini ejiisdem capilis non aufert
omni hoinine, sic veraciter el seipso. Capul autein pracsenliaiu sed proinillit, el processu congruo nos
istud auro non incongrue comparatur, atiro, in- ad eam poslniodum iiilromillil, in qua, clsi prins ct
quam , optiino quod prae caeteris approbalur, quod propius qttodam amorisgiulino.se suspendil; nobis
melallis oiiinibus digno sui prelio principalur, el in tanir.u longe sequenlihus quadam simililudine con-
lulo forte jacens, non natura lutea delurpatur. Dei- descendil. Inhiereiis eniin capili clarescil comarum
tas enim Chrisli quam cum Patre coaeternam ha- piilchriludo, noliis vero condescendens apparet ea-
bere dignoscitur el, communem, assumens carnem rum turpiludo : candenl comaeul Iilinm, cttin aureo
nosiram, custodivil a culpis carnalibus se immuneni: capiti se praesentanl, cum vero pracslo nobis sunt,
et ad nostrum qtiasi lutum alto consilio misericor- corvi nigredinem repraesetitant. Consideraiites ca-
diter inclinala , sub umhra caruis latuit, itullis put Christi qui cum Patre Deo habet nattiraliier
ej'usdem sordibus inquinata. Hoc igitur mysterio unuiii esse , elatis paliiiariim proceris el rulilanlibiis
qno se Deus inclinavit, sua permanensin nalura, sitnilis gaudenl esse. Consideranles vero qttidqtiid
jure volunlario potestatis factus mirabiliter crea- inlelligiintfaclum esse, faclori candido comparatuin,
tura : coivcurreniibus his naturis, neutris conque- videnl veluti nigrum esse. Erecli ergo angeli con-
rentibus de jiictura, Deus homo Chrislus est tali R lemplandi nisibus ad factorein, vident longe
nohis deditus ex jiinctura. In qua Deus vel deitas prseemincre creaturis omnibus Creatorem; ct ii-
irisiarcapiiis snperferlur, honio vel huraanitas instar lum quidem candere, vel, si quid potesl clarius
pedum sive corporis subinfertur. Et caput, veltit sesiiinari, istas quasi lorpesrere, et corvis nigrc-
aurum, est pretiosius omni sere, eo quod omnibus sceniibus similari. Quo eniin ad amoiiduni illuin
creaturis crcator creditur proeeminere. Pedes vero, 251 majori desiderio se stispenduut, eo non soliim
sive corpus vas est luteum vel lerrenum, quod hoiuines, nigros esse, sed el seipsos angeli depre-
ex Ixsa sumptum inaleiia, a cunclis redditur Iicndiint; et quibus excellenlia capilis auro clarius
viliis alienum, cui velut caput supereminet qui as- enitescil, eisdem sua ipsorura hutnilis considcralio
suiiiit, qui assiimptum promovct, promolum illu- denigrescit. Sic nimirum comae Christi, palinarum,
minal, non consumit. Cujusmodi caput in Chrislo ut jam diclum est, similes stint elatis, ctim attente
sibi primatum ininierito non usurpat, quod non de- coiisiderant illius altitudinem deitatis; el lamen non
calvat ttirpiludo, calvilics indecens non delurpat; incongrue instar corvi nigrescere perhibenlur, cum
sed facta procul lurpitudine onini ingenila pulchri- longe illi dispares clamore proprio se fatentur. Nam
ludine prsemunitum, ad ostensionem sui est comis cum fortiter etsingularilerselernam pulchritudinena
convenientibus iiisigniliim. Coinaeaulem ej'us virtu- ejus amant, se nigras et abjectas humili vace cla-
tes procul dubio sunt ccelorum, crealurae digniores, mant: attendenles quia id quod inilium habet al>
chorus siipereniiiiens angeloruin, qui aliis defluen- allero, nec nisi per allerum caret fine, non compa-
tilius el ruenlibus irrevocabiliter in infernum , in- ralur ei quod per seipsum manet sine principio sina
haerentes firraius capiti, fixi permanent in seternum. fine. Hxc autem consideralio qua Chrisli caput efTe-
Qtti privilegio excellentise et adeploe merito digni- runt, se autem angeli humiliant in agone, non de-
latis, non quibusvis arboribus, sed palmarum si- rogat, non detrahit corum merilis, iirin coronoe; sed
miles stiitt elatis, quas iriumphatis hostibus IIIOIUI victorise rainiiin eo expetunt sive ohiinent ronU-
deferunt bellatores, cum festivo die proefttlgidi denter, quo se nigros el humiles, vclul corvus, cla-
ostenlare ciipiunl se victores. Elatse vero illi pal- railanl evidentcr.
maruin esse ramusculi perhibenlur, qui in altum CAPUT XIX.
prse cseleris procera rectitudine promoventur, qui Oculi ej.us sicut cotumbw super rivos- aquarum,
cura promoti lirmius cacumine sleterint in excelso, qum factm sunl lotw, el resident juxta fluenta ple-
cunctis a:que' lemporibus tam rigore quam decore nissima. Habet Sponsus et oculos quibtis cuncla
permanent indeflexo. Sic virlules ccelorum in allum n circuit el perluslral, el potenli eircuilu visa pro-
prse cseleris sunt elalse, cum frui gaudent eo, a vehit el illustrat, quos ad largiendum sua nobis
quo, codentibus reliquis, sunl salvalae; ad intuen- dona diligil aperire, et, ne damnet, propter nostra
dam ruj'us faciem semper erigere se festinanl, ct nos merila festinat operire. Unde et hi oculi nott
desiderio persislenles, languenle fastidio non tle- districiioTiem habere dicunlur aquilinam, sed af-
clinant. Unde quasi iriumphantes elatam palinse fectu gratiore simplicilatem obtinent columbiiiain,
gestare gratulanlur, cuin de se jam securi viclorise quia nimiruin aquiia videt longe districtius et acu-
titulis glorianlur, cum limore longefaclo, diem ce- lius ad rapinam, columba innocenlitis signans mi-
lebranl jam fesiivum, iiianu raniuni deferentes lem et simplicem disciplinam. Cujusmodi oculi quia
adepti niuueris oslensivum. Ipsiquidem videre Deuin columbis botius quam aquilis 'siinilanlUr, non in-
qtiaercntibus se prselendunl, et caput Christi iiudum congruum sestirao si gratia et verilas appellantur,
passim quibuslibctnon ostenduiil : splcndorque quia gralia et veritale Deus fecit, facta vidit omnia
auri oculos intcndeiiliuni non admitlii, scd ut valde bona, bonosque lain angelos quam homines
possit uicunquc stistineri, cajsarics obvia se pra>.- dignatur procmiovel corona. Qui enim angelos, qui
(86j Caute legcndura.
 i:,5 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^i SPEI 4?8
non fuerant, dedit esse, eortim atiis corrucntibus, A . cvidenter scrmo isle ad spiritatem iulelUgenliam
voluit aliis permaneiitibus non deesse, et quos vidil nos remittil. Oculi era;o Sponsi, ul jam dicttim est,
gralia, nec superba caderent pravilate, ut cadere similcs columbarum, non solum supcr aquas, sed
jara non possent, fixos et stabiles reddidit veritatc. super rivulos stint aquarum, r.uin illitis gratia et
Ille aulem aiigclus, qtieni Deus oculo graliae non veriias docent nos conlihentiam Scripturarum, os-
respexil, ab ea in qua facttts fucrat rectlitidine se lendentes unde, qua, vel quo lendat prselerfluens
deflexit; et non prteventus gralia, in veritate gra- doctrina pvo|)hctarum. 1111quippe haurieiUes in
dum stabiiein non accepit, el ab utroque aversus gaudio de fontibus Satvatoris ad nos usque defe-
ocuto, wiiser irreparabiliter se dccepil. Felix igilur ruiil proinissiones multimodas Creatoris, quae non
horao ille, quem oculo gvatioe divina bonilas in- cessant nos aggredi et prastergredi murmure jiro-
tuetur, cura exigente culpa ille sub arbore j'am te- missivo, donec sitis exspeciaiiiiiun reficialur mu-
netur, cum uxoris falso consilio prselato regtilae ve- nere complelivo- Denique ad hoc super aqiiarum
rilalis, atidiiam vocem titpct, ob recentem ignomi- praiterflueiitem ahundantiam esse Sponsi oculi per-
iiiani nuilitalis. Quem euim sub ficu lenebrosum hibenlur, et nos ihidem collocant locatos gratia et
visu gratioe uiisericordiler illustravit, consequenter verilas intuenliir, nt nos doceant quidquam geni-
ad luccm veriiatis grato satis ordine rcvocavit : B limi inslar rivuli non conslare, sed fluxu nalurali,
atlrilumqiie laboribus, ul proesuinploevicem red- molnque proprio ad inlerilum festinare. Super hoe
deret pravitati: erudivit gralia ut fixum rcdderet quippe quod (igura mundi praeterii, el volvilur
vcvitati. Ut vero toli huiiiauo generi beneficium hoc cursu rerum, et nihil slare sinit inconslaniia tem-
roiilerret, et Isesa ejtis origiue, judicio misericor- porum et diertiin, nccessarius csl mundior el sim-
diam superfcrrel: jain urgente miindo ad vesperam plicior inlellccliis, ut iu his transitoriis firmior et
lux orta est subitoenovilatis, qua Verbum caro fa- solidior sit profectus. ldeo forte columbic quibtis
cliini est plcmitngratiae, plenumque verilalis. Cujiis praedicti oculi conferuiiiur, non aquis Ioloe,sed lacie
orliis lucidior cttiii nobis caiigantibus se infudit, potius leferuntur, quia lacli nivalis candor naiti-
diio isla nobis luminaria superfudil; tlignalusquc raliler assignatur, in quo gratiac columbinociniuida
est honio facius oculo duptici nos videre, id est simplicitas designatur. Quae nimirum sic nos videt,
gratise proevidciiti veviiatcm indivisam comitem sie nobis etiam dat videre, ut el nobis non noceai,
adbibere. Nam quos vidil gratia, ul immeritos me- et nos velit alteri non nocere: noslroquc in con-
ritis nos donaret.vidil et veriialc, ut jara ineritos speclu Scripturarum speculum vull lucere, ut pos-
prsemiis cumularct, qui profecto nonnisi immeritis _, siinus aliorum nocivos impeiiis praevidere. Quam
mcrila jirima donat, et iiem nisi meritos, merito- videndi munditiam in ipso domino Ilabacuc pro-
rum pracmiis uon coronat Vidit ergo nos gratia, pheta commendans : Mundi sttnt, ail, oculi lui ne
cum immeritos nos vocavil, vocatos atl jusliliam videas malum, tt respicere ad iniquitatem non po-
eljusliiise racrita provocavit, viditet veriiate, cum leris (Habac. 1). Boni qiiidem oculi, quos tanla con-
nsscnstim nobis prsebcntibus sese contulit adjuto- slat muriditia relucerc, ut nostram maliliam raise-
rcm, qui ntmnisi gvatis aule se coultileral promis- ricorditer eligant non videre, qui ad noslrain ini-
sorem. Graiia quideni fttit vocatio et promissio quitatem non possunt iiiltiilum retorquere, sed in
cotiforlaiilis, vcritas vero fuil exhibitio vel benefi- profectus nostros gaudent aciera promovcre. Umle
cium adjitvantis : ncc est salis utile si quid boni et consequeiiler juxta flueiua plenissiraa dicuntur
larga inauu gralia nobis spoudet, si sponsioni ejus residere, eo quod nos illuininani, et cisdem fluentis
comes verilas non rcspondei. Rerte ergo Sponsus faciunt assidere, cuni Scripturas evangelicas, quae
habere oculos jicrhibetur, quibus eleclos quosqus aflluunt doclrina pleniore, doceut nos aggredi el
itinoienter ct siinplicitcr inluelur, quorura alter aflectu complecli graliore. Inslar cnim aquartim
praevius non invidel, scd immeritos videt gralis, Scriplurae propheticoe nos fccundant, evangelicoe
alter quasi meritos sequitur, et oflicid fungitur ve- D vero longe fluunt plenius el abundant, quia in illis
ritatis. Qui quoiiiam durius nos non videut, sed intelligentise spiritales liguris et senigiualibus in-
siinplicitate innocua nos atlendunt, non rapinain volvunlur, in his vero plene lucent, verhisque pla-
mediiaiiiiir, sed ad salulcra noslrani oinnium se nioribus evolvunlur. Fons quidcm boni lucidus pri-
cxlcndunt : rectc illos Virgo sancta columbarum dcm nobis manciileiivulo se infundil, poslmodum
similcs dicit esse, quas nalura propria simplices et vcro largius magno fluminis iinpetu nos perfttndii,
innocuas facil csse. Qu;e super rivos aquarum et quia el Scripturis veteribus irriguum nobis ulile
fluenta plenissima convcrsanlur, ul rapaces aves propinavil, cl post evangelicis noslram silim ple-
procvidcanl quoe neqiiiter simplicioribiis adversan- niiis satiavit. Quis istos non commendcl Sponsi
lur, sicut aiunl, qui perquirunt curiosius avium de oculos similes colunibarum, qui misccnl nobis rivos
naturis, et rem ila se habere quihusdam approbanl et plr.iiissima fltienla Scriplurarum, quorum visus
conjecturis. Quod aulem columbse perhibentur, non mala nostra ncscieus, bona promovet et fecundal,
aquis, sed potius lacte lolse, innuit quod longius a secundoque profectu velut candore lacteo nos
columbis malerialibus sunt remotse; ct quia sic cmundat? Quod cnim oculi vcl columbx, quibus
lavari cohunbas usus vcl ratio non 252 aduiitiit, oculi similanlur, vel aquis assiderc, vcl lavacro
457 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. V. 438
uli Jacleo memorantur; non frivoliim, sed ulile, A cnra. Nam cum niiinduni peccato tleperire per
non superfluum, sed magis debet mysticmn oesti- nuilia Deus aiinoruin millia suslirierct, et ad illud
iuari, iu quo sattiiem nostram gratia et verilate exstirpandtim, non hoino, non angclus proevaleret:
Sponsusdiligiloperari.Dequosttbjungitur: Gewc.elc. taiidem pigmenlarii quasdam sihi areolas prudenler
CAPUT XX. elegefunl, ex quibus aromata raedicinalia, elsalutis
Genm illius sicui areolm aromalum, consitm a spenies collegerunt. Naturain enim divinam el buma.
pigmeniariis. Post lautles ocnloruni, Virgo facit nam pariler conjunxerunt, quibus allo consilio velut
transiltim et ad genas, quos a Iaudandi merito ne- quoddara medendi commercium injunxerunt, eisque
quaquain judical alienas, in quibus, ut longc retro in unam personam lanquam genis in unam faciem so-
dictum cst (supra 1. i,c. 2), pulchritudo elucct ciatis aroma confecerunt, el langiienlera refeceriint
faciei, et laudari digna est facies merito speciei. iiiunduiii gratia sanilatis. Nec atii pigmenlaiii qiiam
Laudat igittir Virgo Sponsi faciem, id est pulchri- Pater et Filius et eorum Spiritus videnlur inilii
tuditicm dcitaiis, qttoe risu quodam floret, el fiore esse, qtii praedicto commercio, communi consilio,
rutil.it honeslatis, quoe |iie intuenlibus apparet hi- dicuntur interesse, quorum, etsi recte credendus
laris el jiicuntla, el devole coleiiijbus iiivcnilur cst nonnisi Filius incarnavi, incartialioncm tamcn
ulilis el fecunda. Est qiiidem ille forma prm filiis " Pater simul et Spiritus dicuntur 0|)erari. Gcmc
hominum speciosus (Psal. XLIV) , cujus decor in- ilaqiie sppnsi, id est iduoe naluroe quoe in iiiiain
sesiimabilis, el, stipra quam dici valeat, frucluosus, personara mirabililer conveneruni, lanqiiaiii areoloc
ctii, etsi nil omiiino coiuparandum proprie judica- a pigmenlariis consilai, aromaiicas species altttlc-
vii, emn tamen Virgo areoiis, quadam loqtiendi ruut, quarum confectio et arlis exhihitio r.eregrinoev
licciitia comparavil. Arcoloe auiem sunl hortuli, optatuin beneficium saiutaris nobis contuiil medi-
non auro,- »on argento, npn hnjusmodi quidem re- cinse. Digne ergo, el propler genas sponstts diligi
bus, sed aiboribus aromaliciset multimodis diviles promeretur, in quaruin unione akiiudo fecunda
speciebus, ex quibus medicinale docla manu pi- myslerii conlinelur, quam noliis oegrolaniibus idem
gmeiitarii fit ungiientum, quo sananlur vulnera, vertit pigraentarius in unguentum, prolieieniibus
dattir doloribus lenimetiium. Sic et Sponsi, id est vero, Patre siinul et Spirilu cooperaulibus iu pi-
ejus divina pulchiitudo, in qua niliil iiiquiiiaium, gmenlum. Unde subjungiiur : Labia,elc.
nulla indecens turpiludo : flore quideiii non colore CAPUTXXI.
trausiiorio, non arte frautlulentius inquisita, sed Labia ejus lilia dislillanlia myrrham primam.
splendore ingenito formaque ilignis virtutibus iu- r Novit, ut arbitror, quisquis doclor non caret intelle-
signita. In qua piilchritiidine iiiitiuro setemitas, ctu, quod nonnunquain in Scripluris efficiens ponilur
iminortalitas liiiem nescit, lux indefessa lucet, (ixa pro effectu ; et quia nisi ore el labiis ad effectum
est iinmulalio, pax quiescil: potest potentia, sapit luquendi non venimus, os pleruinque et labia pro
sapienlia, ardet proeseutia charilatis, viget quoedam sermone posila reperimus. Per labia itaque Spvmsi
rcspublica, non rivibus, setl virtulibus fuederaiis. Virgo verba' ejus voluit figurare , quae eiiain apjio-
Quarum foederatio non invalida, non intttilis in- suil, nova loqucndi fdrmula, liliis siiuilaie, qtiia
venitur, sed poleniem ct tililem, quisquis eam di- lilia et inspecta , simplicius siguanl iniioceutiatii
iigit, experitnr, dum iingticnlum ejits aromati- per candorem ; el conlrita, prudcnlius mediciiiaui
cum.dum coufeciio vel sagina, nobis aegrotan- couferutit largiorem. Verba enini Sponsi, non
tihuS potens efficitur et sufliciens medicina. Nulla dolum, noii fallaciam, non noverunl utique falsila-
253 quippe areola manu cotiscriiur lam prudenti, tein, scd discussa diligenlius firuiam proferunt ve-
ut ditescat tanlis aromatibus, medicamine lam ritatem : ititellecia graiius docenl benevoleniiam ,
potenli.: non quisquara pigmentarius plantariis tam innoceiiiiaui, castilaiem, dilccta perfeclius veram
cflicacibus hortulum insignivit, tales in morlariolo diligenlibus coiifcruulsaucliiaiem. Quac verba, sivc
herbas sive species non contrivil. Vel certe genoe D labia, idco niyirhaiii priinam, vel proecipuam di-'
sponsi, duse sunt ejus stibstaiili» vel nalurse, uniri ctiiiiur dislillare, id est doclrinani efficaccm, et
enim voluit Creator personaliter creaturse; et in cunctis ncccssaiiam prsctlirarc, quia, etsi muiitli
uiium eumdemqne sponsum inventa est substantia sajiientes, tam scriplis qiiam verbis damnare vitia,
gemina convenire : conveiiiuque mirabili unara commeiidare virlulcs voliieriint, lameii velut ws
velul faciem insignire. Quarum convenlio tonge di- sonans aul, cymbalum tiuniens (I Cor. xiuVspirituali
visos antea Deum et hoiniiiein adunavit, inlerjeclam cflicaciacaruerunt.Labia vero Sponsi lam Vclus quain
maceriani solvens, terrcnis cceleslia sociavit; ho- Noviun proferenlia Tesiamentuiii, in ulroque audi-
iiiiiiibus condescendens, exemplum eis altulit et toribus salutare coiiferunt dociimentum, quia, cl.si
doctrinam, infudil munus gratise, salularem proe- forle in aliquo impeiiccium illud dicitur quod proe-
buit mediciiiain. Unde et hse genoeareolis, id est vetiit cum tempus noiidum graliae et audiloies
hortulis conferuntur, ex quibus herbse et species congruos iion invenit, islud contulit supplementum.
aroinatibus congrue proferunlur, quas nimirum quod accepto tempore supevvenil, cum sol vespexii
pigmcnlarii excolunl sollicitudiiic profutura, quos tenebras et in umbra scdcnlibus lux advenit. Et
raedica doclos artc sanandorum languenlium tenet nirairum .labiis qtionun altcrum alteri nccessarfo
«9 riULIPPl DE HARVENG ABBATTSBON^ SPEl 440
supcraddilttr, ut loquamur, duo congruunt Tesla- \ cujusiibet siniplieis crealurae, scd illitis ianlmn
iueiila, qiiorum recte monilis informamur, quortim esl, qui soltis de Virgine nasci voluil homo Deus,
Veltis per sc invalidum videttir, el insuflicieiis qui poluil, quaecunque voluil, non lioiuo simpli-
subjacore, Novum superveniens illiiis insuflicientiara citer, sed et Deus. Cui recte congruit qund
adimplere. In qnibus Teslamenlis, quando duobus easdera manus Yirgo aureas appellavit, qnae in
spottsi lahiis sunl prolata, et ad nostram omniura auro, ul videtur, divinain poteuiiam figuravit, quia
docirinam et salulem prudenli artifieio fabricala : sicut aurum metaltis coeleris dicitur proevalere, sic
idem sponsus audilores suos duplicem aeque provo- in Sponsi operibus divina potcntia praeeminere.
cal ad profectum, qui lamen ejtts douo spiritalcm Ut enim de aliis laceam, quod Crealor factus est,
sorliii fuerinl intelleciiim. Invilal enini eos, ut et suo ipsius opere creatura, stia Deus polcslale uti
Deuin diligant, et curani habeanl proximoriim, ut voluit non nalura (87), ct quod in lioniiite res
temporalia dispensanles, sint 11011immeinores agens mirahlles, pertulit et molcstas, in praeferendo,
aitcrnorum ul jtislus quisqiie sic maniis inserat iioii ut videbatur defcclus fuil viritim, sed pote-
studio vel negoiio lemporali, ut cougruis tempori- stas. Potestatem, inquit, habeo ponendi animam
bus iusistai. avidius otio spiritali. Quia ergo his meam (Joan. x). Et propbcta : Oblatus est, ail, quia
duobus studiis sponsi nos inslruuut dociimenta, B ipse voluit (ha. LIII). In cunclis ergo quae Deus in
vecte labia ejus duo, el dno sunt nihilominus honiine voluit operari, non plumbum, non stannum,
Testaiiienla, ut quoe rerum vel actuum qusevis dis- ut quibusdam visum est, credilur piincipari,. sed
sonantia non remordet, in his forma siraili ipse recte intuenlibus aurum conspicuat, aurum lucel,
quoque ntiincrus non discordet. Quod propter et ctsi non a lenebris comprehensa, laineu in lenebri.s
lilia liouestoe gratia similitudinis inlercedunt, qtioe lnx relucet. Divina eniin polenlia clarior el pre-
forma vel colore proedicttim binarium non excedunl, liosior omni auro, caecis hominibus non apparens,
in quorum medio parum 254 a.u>u'rubeum inve- viget laiiquam secretius in thesauro, et quoe oculis
iiitur, quod repandis foliis et candore prsefulgidis infidelitim nube carnis opposiia se abscondil. foras
circuilur. ilitbur ille raedius laboriosain indicat (llcet incognita) in ramos opertim se diffundit. Ilti
actioncm, quoe, duin in hac vila vivilnr, miiltam vero qui eaindem digne intelligere polenliam pro-
ingeiit passionem, nec est lam feli.v quispiara, ut niereniur, amore solo visibilium opertim non le-
vilare vateal proesenliam penilus uslioneni, non- neniur, sed raagis spe bonorimi invisibilium accen-
nullis pervenienlibtis ad ipsius quuque sanguinis dttntur, et in eis, amore el desiderio suspenduntur.
fusionera. Candor vero in foliis, illam beatittidinem _ ldeo maims tornaliles Virgo non solura aureas ap-
procfigurat, in qua nostra corpora suo Sponsus pellavit, sed ct hyacinthis plenas pari tesiimonio
corpori configurat, cuin candore superducto, qui praedicavit; in liyacintliis qui lapides sunt aeri si-
inerilis ciitn gratia nos conlingit, abscondens, imo miles in colore, bona superna signans quse appeti
absorhens qttod mortale fueral, immortali gloria jubeniur ex amore. Ipsa quidein opera quse Deus
nos pra>cingit. Sic uihiiruin lilia labiis convenieniia factus homo, visus est perpetrare, digne iiiiiien-
forma getnina vel culore, in brevi el rubeo signant tibus constat bonis cceleslibus abundare, dura ad
proesenlia, fuluram gloriam in candore, quorura veram eorum inlelligenliam docirina multiplici nos
species iiiyrrham primam, id est doclrinam per- inducunt, et ad sperandum ea certis proniissionibiis
niilein tiinc dislillai, cum apud nos capaces ejus nos perducunt. Nihil enim atiud incarnali Verhi
inteHigciilia non vacillat. dispensatio continet, quam hyacintlios, ad quoriim
'
CAPUT XXII. emplionein invitat qtiosque agiles et proecinclos,
Manns ejus tornatites, aurew, plcnm hyacinlhis. quia temporalis Christi operatio, quae nonnisi ad
Manus Sponsi, ut arbilror, Virgo ejus opera nomi- ceelestia bona lendit, ad eadem fidei merito coin-
navit, quoeet noiidum uatus, et jam natus de Virgine paranda promptos et vigiles ducere nos intendil. De
perpeiravil, in quibiis ipsius perpelraulis tam in- D cujus laude subditur : Venter ejus, etc.
eoinparabilis laus habelur, ut quod velle, id el CAPUT XXIH.
j)osse facili eflicacia comprobetur. Propter quod et Venter ejus eburneus, distinclus sapphiris. Quia
easdcin inaiius tornaliles dicil csse, volunlaii ope- venler in corpore, mollior et tenerior pars habe-
rantis insinuans nil obesse, quia "fabcr lignarius tur, per eum recte Sponsi caro veJ liumanitas si-
nihil torno facilius agcre coinperitur, et qtiod tomo gnari perhibelur, quia cum longe ante Deus essei,
peracluni est, rotundum penitus invenitur. In torno pro nobis landeni voluil infirmari, cselcrisque lio-
igitur facilitas inlelligitur operantis, rolutidiias vero minibus natura, non naturae vitio similari. Quia vero
laudcni oblinet consiimmanlis, quia ille quidijuid Verbum caro factum (Joan. i) culpas carnis penitus
vult, quam cito vult, dedticil ad effeciuin, et quod ignoravit, signanter Virgo ventrem ejus, non car-
volens eflicit, potens quoque perficil, relabi nesciens neum appellavit, quia modum et ordinem ejus,
in defectnm. Quse niuiiruin perfectio facilis et volti- quam si novcrat geniturie, noii beserat mollities no-
hilis tornalurae, non angeli, non horaiiiis, iion est slrac coiisuetudiuis vel naliiroe. lllud quippe vitium

(87) Vide cpisl. 5 et 7.

 441 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. V. 442
quod peccanlibus ,'primis hominibus mox inhoesit, A carnis incompositos motus ncscit, qttod adversits
nostram omnium genilurani illorum merito jam sic molles seslus inveiiiliir duvior et frigcseil; eboris
hrsit, nt liemo qui generet, ab eo se vaieat penitus virein gerens, cum, si paniio lineo supponatur, pan-
255 expedire, setl in ipsum genitum ciilpain fa- nus itlem stiperposito carbone non uralur. Datur
ciat velul naturaliler pertransire. Quod vitium quae etiam homiui, quod omnes moleslias quas pcenali-
transitio, quoevelut altera jam nalura, tam gignen- ler cogimur sustinere, ille a suo tara corpore quain
tes, qtiam geniios, cogens conqueri de loesura; ven- animo poluit nalurali tanqtiam privilegio prohi-
irein omniiiiu, id esl carnem, sic gcnilam, infirmat, bere; et easdem cuiii voluii, proul voltiit, sibi
enerviter el emollil, vitiosam cujusmoUitiem nuHius nihiloinimis adhibere, adhibitas, ne plus vel nii-
lahor vel industria sibi tollit. Quam Iegem dure insi- nus valeanl quam dispensalio exigit, cohibere.
tam. Yirgo sula concipiens creditur non sensisse, Deo aiitem datur, quod inter hoec aquam in viiuuii
eo quod vifi ncsciam de sancto eam consiat Spiritu mirabili mysterio transmutavit, quod pane raro
concepisse; et culpa quse gignentetn more noslro niulla hoininum millia satiavit; quod infirmos quos-
omnium iion prsevenit, ad Filium sine Palre, dc qtte oplalo remedio confortavit, quod denique inor-
matre genituin non pervenit. Gujus carni conceplio tuos solo vocis imperio suscitavit. Ergovenler ebur-
non solum nibil intulil detriraenti, sed operanle B neus, id est operum robusta series humanorum,
Spiritu nonparuiii aliulit firniamenti, quia sicul na- distinguitur sapphiris, id est pnlchriludine divino-
turam dignam irae nostra nobis incussit genitura, rum, ciim intcr illa qtiac, protit voluit homo, potuit
sic illius concepla <leSpiritu caro, forlior fit et so- forliler sustinere, coelestis exccllentia gaudct ali-
lidior ex natura. Ex eo enim qttod conceptioni tam qtioties in miraculis elucere. Neque enini vel lui-
vir quam culpa tlefuil contra inorera, el insuper mana semper, vel assidne divina diligilopcrari, sed
sanctus ei Spiriltts dedil eflicaciain puriorera; ipse operandi seriem dislinciionis gralia decorari; ct
qui conceplus est, caro quidem subslantia, viiio sic, plus quam Jonam vel Saloinonem eburnea forli-
non carnalis (88); novum robur obtinuil cujiisdam liidine hoiiiinem se coniiiiend.il, uteliam in lioniine,
eihhientioe naturalis. Qua naltira pfacdiltts ignora- sapphiri piilcliriliidinem , Deuni, recte credenlibus
vit pcnilus passiones corporis inceiilivas, reliqno- se osteudat.
rum lioraiiiuin in hac carne vivcnlium gcneraliter CAPUT XXIV.
ojipressivas; illas vero quse non culpae, sed culpa- Crura illius, cottimnm marmorew, qum fundalm
rum merilo sunl pcenales, fortiiudine velul ehurnea sunt super bases aureas. Crura Sponsi nominat vias
reddidil subjugales. Nam in fainera, silim, somnuin, vel itinera, quibus visihililer ad nos venit, cum
lassitudinem, et quse hujiismodi pertulisse illum invalidos el torpcnleset viandi nescios nos invenit,
Scriptura riiemoravil, non defectu virium lege no- cum aptttl se invisibilis, et liomini longe dissimilis
slra omnium necessario declinavit, sed legem nobis ex natura, hominibus condescendeus, factus appa-
insitam vi qtiadam ingenila potenlialiter supergres- ruil ct innoluit crealura. Cujus unum crus exsiitit
sus, uiliil horum, nisi quia, qnando, quantum voluit, quidquid ad incarnatioucm et conversalioiiem tera-
est perpesstis. Remora igitttr necessilale apud nos poraliler transilurain, crus vero fuil akerum quod
generalilercoacliva, sua usus esl voliinlaie polen- ad mortem perlinet, et ejus sepulturam, ut tota
tialiter effecliva; et qtti homo conceptus de Spiritu ejus aclio, et ejus tula passio quasi fuerint duo
humanas poluit non sufferre molestias, neqtie lsedi, crura, quibus ad nos venil salus, illis transeuntihus,
fCrre tamen voluit lonsiones,ui possel, ad quod ve- permansura. Quoeideo columnis marmoreis non in-
nerat, ab homiiiibus homo credi. Ad hoc enim ve- congrue comparantur, quia recia ct forlia haec ejus
nerai, ut assumpta carnis sithsiaiitia homo veraciter itinera comprobantur, dum in votcndo quod potuit
crederetur, et voliintarie paliendo, necessariis cre- justa fuerit rectitudo, in explendo quod voluit, acqua
dentium passionibus medereiur, ul venter eburneus, et sufliciens fortitudo. Et quia iiulli dubitim, qtiin
id est humanitiiiis prseosteiisae occulta el ingenita D lota congeries operum conftindalur, si, 256 1U0(1
fortitudo, in remedium verleretur quo nostra sana- bene videiur congeri, super basiin solidam non
retuf vere langtieiitiiim agriliido. Cujusmodi venter fundaiiir; columnmmarmorew super basesaureas fun-
non solum indulus est eburueam fortitudiiieiri, et datw memorantur, quibus supposilis illoestabiles et
prsocinclus, sed et sapphiris pretiosis lapidibus est coinmendabiles non neganltir. Quidquid eniin Deus
distinctus, qtiia carnem veram, quam mira fortilu- agere vel pali voluii homo facius, egisse vel lulisse
dine singularis conceplio roboravit, adj'uncta divini- creditur non coaclus, sed inniti visus est illi gemi-
tas miracttlorum excellenliam venuslavit. Lapis nse charitati, qitoe auro prctiosior, assignal cuncta
sapphirus cceloesl similis, cum serenum, cum velut sttperposita firmilati. Dilexit quippe Deum, cujus
tcrsa facie ah ohscuris videtur nubibus alienuin, per mandato voluit obedire, dilexit et homines, quibus
quein recte lapidem illa Sponsi opera figurantur; suam novit obedienliam expedire, in quorum altero
quoe longe supra hominem deitati specialiler assi- leneri raandalum primum et maxiinum intellexit,
gnnnlur. Homiui quippe dalur, quod caro esl, Ct in attero vero secundum et siniile non neglexit. Di-
(88) Vide diclas epislolas.
415 PIHLIPPI DE HARVENGABBATIS BONJE SPEI 444
lexit Patrem Filius, quia et Pater Filium diligebat, A enim quod Dcus est, sive quod honio distincte quis
dilexil homines, quos cura Patre salvare pariter atlendat; etad videnduni quod cuique est proprium,
disponebat, quorura anioreni geminum- velut quas- devoto studio se exlendai, nihil hac distinctione
Jam praejacentes' causas obiinuil, quibus hoino sublilius, nihil videt ista mirabilius unione, nil dc-
liori et tam mulla in homiue vei agere vel pati gustal suavitis lam stibtili, tam conspicua visionc.
susiiuuit. Videt enim quia divinilas assumens hominem nulla-
CAPUT XXV. tenus est consumpta : nec defecit, sed profecit hu-
Speciesejus ut Libani, clecius ul cedri. Quia velut manitas, ciiin in Deum mirabiliter est assumpta, ubi
pcrparlcs sponstim Virgo superius cominendavit, et noii confusio, non convcrsio alterius in alleram fit
» capile usqtic atl crura, Iaudcs ejus per singula naturae, sed pcrsonalis tinio, virginalis in mysterio
jincdicavii, nuiic sermone breviato quasi totum pa- genilurae. Ad quod coniem]>laiidumsi oculum gravis
iilcr comprehcudit, cl illitis speciem comparatione piluita non angustai, si secreli litijus dulcedincm
Libani magnipendit. lnter montes cseleros, quibus aperto gullure niens deguslai, qtiid hoc guslu sua-
terra Jttdseorum dicitur occupari, strata cujus plani- vius, quid isto gutlure polest frlicius inveniri, cui,
lies conqueritur frequentia montium anguslari, ut quod angeli tlesiderani, jam conceditur experiri?
aiunt, qui noverunl, Lihanus altior enitescit, arbo- B ^ Quod si angeli desideranl Detim qiieni inccssabiliter
ribus fecundior, assiduis nivibus dealbescit. Qtii coiiiemplaiiiiir.et eum faclum hoininem admiratior.e
benc sponsi lypum leneic perhibelur, eo quod nulli inexplebili venerantur : digne ct homines eumdero
sanclorum luijus excellentia comparelur, qtii virtti- totum el desiderant el niiranltir, lotoquc desiderio
lum planiariis et densitate operum fecuiidalus, ne- toliun desiderabilem amptexantur. Est enim Dcus,
sr.it uri vitiis nativo, carnis gelicidio dealbatus. necest alius praetcr ipsuin.esl homo iudutus formani
Quein nimirura Deus Paterelegit, noslram oiiiiiium hominis propter ipsuiii : dignus tliligi, nou solum
in salutein, ul per eiini juslus quisque de viitute quia Deus, non solum 257 I"' 3 homri, sed quia
proveliatur in virtuteni, ul ejusdem cxemplis, moti- mysterio salulari iinuset ideni pariter Deus liomtt :
bus el doctrina, consiruatur EccleSioe, tanquain Hoino, inquam, est, non qualis alias quivis homo,
liguis iuipulribilibtis, oflicina. Cedrus iialuioc inipu- sed per quem salvus fievivaleal oranis lioiuo, ut si-
tri bilis defcclus nesciens repentinos, otlore spavso> cul homo hominuin fuit proccipiialio vcl ruina, iia,
largius iiiciivsus reniovclserpenlinos, quam prudenti imo longe amplius, sit liono iste hoiiiinura medi-
consilio Saloinon sibi voluil adhiberc, cuin vel do- cina. Quis ergo talem non lotum desideret, non
liuiRi sibi, vcl promissum Domino lempliim studuit. p,, lotum diligal, non lolura admiretur, quis non loto
exhibere. Sic et sponsus Virginis, imputribilis csti desiderio lanquam Deum et proximum amplecii
naiuroe, ncscicns culpa hcdi a principio genituroe,, gralulctur ? quis talein non quserat sludiosius, non
ctijtisodor operuni, viiTultim opinio, laus doeirinoe,, teneat avidius, si conligeiit invenirc, et alios ad
noxia quoequeCugantprocul a iiniinibtis disciplinoe. quacrendum non studeat monilis congrueiilihiis eru-
Propter qupd eiectits esl 111in oedificiocollocetur, uil dire? Ideo Yivgo prudens quae in amore nescil se-
per eum tloimis Dei digna forliludine roboretur, utt mulam, vel pellicein non verelur, cum quem diligit
quisquam dignuin laude nihil pehitus operetur, quod1 passim praedicat ut amelur; et quem lalera videre
non hujus benevoletitia, ut cedrorum forii proesen- roeruil, non vult cseteris invidere, sed sibi assisten-
tia, coininendetur. Quidquid etiim erigi sludiis aedi- libus gamlet affectu sollicito providere. Propter qttod
ficanlium invenilur, nequit stare, si cedrino hujus5 sic concludit: Talis esl, elc.
robpre non niunitur; et incaulus operator, qui sc3 CAPUT XXYH.
digno judicio noii melilur, quidquid agit sine cedris,• Tttlis esl ditectus meus, el ipse est amicus meus,
ruinoe obnoxium experitur. Qtti vero sponsum eligitt filim Hierusalem. Talis est, inquam, ille cujus amore
stti tolius operis munimciiium, non riiinam invenit,, lenero sum detenta, et (ut videre videor) non sura
inilluin suslinet deiriraenliim, quia illius benevoleti-- rydeceplorie
| circumventa, nec amor inlempcrans, ut
tia et gralam sedificantibus palieuliam dat laborum,, nonnunqtiam assotet, me fraudavit, qttia illum ad-
el longe graliorem confcrt scdificiivim cedrorui».i. huc digne scrrao transilorius non lautlavit. Etsi
De quo el subditur : Gultur illius, etc. muiia dicta >unt, quibus conslal eum commendabi-
CAPUT XXVT. lem praedicari, atlhtic lamen insufficiensdebet hocc
Gultur iltius suavissimum, ei lotus desiderabitis. s. praetlicalio jttdieari, quia qualem illiim gaudeo mc
Quia guslusiii gulture conlinetur, el lociim obtinelH sentire, necdum lamen valeo verbis transiioriis
propiorem, in quo cl dijudicat quaeque sapida vel jl penilus effulire. Ad hoc aulem prosequi lautles ejus
saporem : guiiuris nomine gustum aestimofigurari,i, tam multiplices sum aggvessa, quanivis, quae dici
co loqueiidi gencre, quosolet pro conlento contincnsis debueruni, necdum satis congrue sunt expressa, ut
appellari. GusliiSNitaque sponsi non tam suavior ir i|ise quem diligo, vobis aliqualenus innolescat, ct
quam siiavissiinus perhibetur, ne, si minus dictum u in araorein ejus veslcr quoqite animus incalescat.
quid fuciil, decsse illi quidpiam sestimelur, quia co :o Nec enim polest diligi , si non fucrit iiiielleclus,
qttod ex illo procedit, si sano gutture degusieinr,r, ncc videtur inielligi si non fticrit et dilectus, ob
dulcedo suavior, suavitas dulcior non liabetur. Sivee hoc ipsum iutelligi, et ali oinnibtis djligi cupio, qtiem
 445 COMMENT.INCANTICA. -LIB. VI. .44S
dilexi, quem fieri et amiciim vere diligcnlibus in- A . responsa (iliaruin, considerans si forte hoc audiiu
lellexi. Vos igilur filioeHierusalem huiic aniare et perceperinl gratiam pleniorem, qua illins, qnem
amari ab illo tolis viribus laborale, qtiia nihil san- proedical, rapianlur vehementius in amorem. Seti
ciius qtiam diligere lam benevoltim, tam potentem, anteqiiam in niedium illarum responsio prsedicalur,
nihil beatius quam ab itlo diligi qui uescil non-di- dignum duxi ul labori stylus noster aliquanlulum
ligere diligentem. /130, inquil, diligenies me diligo subducalur; et, ubi Virgo siltiit, stylus eligat ei
(Prov. viu). Explicilis Sponsi laudibus lam divcrsp silere, ul hic landem liber quinlus fineni sibi gau-
genere figitrarum, Virgo paulisper silet, et cxsuectat deat oblinere.

LIBER SEXTUS.

CAPUT PRIMUM. qnetur: praedocta quo In loco, vel loci merilo de-
"
Quo abiit dilecttts luus, 0 pulcherrima mulierum,, morelur. El revera non melius quisquam alius po-
quo declinavit dilectus tuus,et qumremus eum iecum. leril nos docere, quo Sponsus abieril, vel ubi eie-
Audila laude Sponsi JiliaeHierusalem excitantur, et1 gerit praeseiiiem se praebere; quam lu, quae dono
in amorem ejus majori desiderio provocaniur; gau- graliae illius sanctuarium inlroisii : et spirilalis in-
denles quod de illo lam mnlta Virgo fnerit pra-lo- lelligentise secreta melius cognovisti. Ad hsec Virgo
cttta; et qtialitatem ejus de qua supra qusesierat respoiidet :Dilecius, eic.
prosecuta. Supra enim dixeranl: Qualis est dilectits CAPUT II.
ex dilecto, et tiunc gaudenles, gatideni eo mysticis1 [CAP. VI.J Dilcctus meus descendit in hortttm
similitudinibus Inlellerlo, sed qiiia inteiligenlibus1 suum.ad areolam aromatis, ul pascalur in hortis, et
el utciinque diligenlibus necdtim sinit ad liquidum lilia colligat. Scirc vultis ille quem diligo quo abil,
se vidcri, quseriint quo abierit, ut ab eis certius vel declinal, ciini iiecdum penitus ad veslriim desi-
possit quseri. Cui cum pessulum ostii sui festinaret deriiim sc inclinal, cum vobis quasi esurieiilibus
Virgo superius (1. iv, c. 10-12) aperire; sperans refectioncm pleuariam non apponit, qiiihus inter-
eum, cttjus vocetn pulsantis audierat in j.inuis, pro- diini locis plenius et abundanlius se exponit. Distu-
pius invenire : ltle, inqnit, declinaverat atque trttns- ' lit quidem ille spem vestrara, el desiderium non
ierat, nec obtulit Virgini se videndttm, forte, ut abjeeii, eligeiis iu hoituin descendere, qiiRin douo
sublracla visioue, magis solliciiam redderet ad quae- graiioe suum fecit ut areolam aromalis dignclur
rendr.ni. Quia igitur Sponsum Yirgo invenia est prospera visione, et inventis liliis de mattira eoruni
mitllipliciler coinmendasse, el eum lalem constal, gnudeat messione. Qtti cum aposlolos juxta libiluni
iil jam aule dictum est, declinasse, quoerunt filioe plenius 11011exaudil, eorumque precibus effcctu
Hierusalcm, ei voluiil diligenlius edoceri, ille abieus completorio 11011applaudit, forte diaconibns tan-
ct declinar.i cui lanquam loco voluit exhiberi. II- quam horto placito condescendii, in quo prae csete-
lum talem, inquiunt, cujus laudes taiu multimodas ris dignum meti Steplianum depreheiidii. Ille quippa
texuisti, cuiamorem, imo languorem luum nuntiari taitquam areola excullus diligenter, liumilis iu
tam sollicile monuisti, quomodo vel quaeremus, vel agone, instar aromalis atlrilus muliifaria passione;
qusesilum valebimus invenive, cum nesciamus lo- et innoccnlis candore animi lilia represenlat, et
cum, ad quem, cum nos subterfugit, eligil deve- venienlo falce, messioni congruuin se osleulat.
nire? Dic ergo, si ad sinislram, vel magis ad dexte- Allendens enim quid pro salvandis salvator mise-
ram festiuavii, dic, si nosti ad quod vel cujus nie- rans sit aggressus, quoe ubera, quam mortem deni-
ritum declinavic, tit qtia>venles,258 errore devio n que sit perpessus; sestuat, imo artlet imiiari quod
non feramiir, et eum, ad quem venit, imitatione ille praeostendit, dticens grave nimiiim, si priintts
meriti prosequamur. Cum enim te docente loctis vicem debitatn non rcpendit. Igilur iu suffereiido
vel toci merilum innotescet, ad festinandum illo martyrium, timens ab altero proeveniri, morse ira-
nosler niagis animus inardescet; et ad qtuerendum paliens slutlet paratior inveniri,existimaiis gloriatn
Sponsum, si non pari, saltem simili lec.utn deside- in ipso manyrio plusculam sc habere, si tempore
rio rapiemur, cujus inventione, nisi ttta coinitanie brcvialo priinus illain poterit oblincrc. Ad liiijir.ei
benevolentia, non fruemur. Scimus quidem quia huic similes, dilectus diligit declinare , 011111eos
quisquis illum quaesierit le neglecla, talis inquisi- de area vult in horrcuni iransporlare, qui se tan-
lio probabilur penitus imperfecta, nec vult Sponsus quara subtrahens cis quos in hac vila diulius vult
a nobis, vel coeleris quscrenlibus inveniri, si quae- morari, proemaluris et hine cilitis nbiluris fesiiuat
rentes non videal tuo faventis consorlio prseveniri. prsesenlari. De quo siibjungit : Ego dilecto, elr.
Tecum igilur, id est luo favente palrocinio requi- CAPUT III.
remus, quem invenire sine le, lua benevolentia non Ego dileclo meo, et dilectus meus mihi, qui pasci-
valemus, tuo benedcio nostra illum devotio prose- tur inter lilia. Scio, ait, quia dilectus meus illix
Ul PIIILIPPI DE HARVENG ABBATISBON.E SPEl 448
'
qnasi propius et manifeslius se exjionit, quos ad ,,\ rairum vigel spiritu, tam pacato, ul amari Sponsuin
messem carididos colligere lanquain lilia j'am dispo- ab omnibus gaudeat, doleat non amalo, nec alio
nit, quos tritos in arca, el exulos pannoso tegmine quovis modo suum gravari spiritum arbitralur, quam
palearum, transfcrre vult in horrea et plenariam cum is, quera amari tantopere desiderat, non ama-
requiem animartini. Ideo ego illi lolis nilor viribus tur. Videns itaqtte a filiabus Hierusalem hunc amari
coniptacere, mc horlum, mc areolam, me candens livoris nescia, magis eiigit gralulari, jucundoque
liliiim exliihere, ut cnm vcncril et invenerit cilllu spirilus studet quidquid prsevalet operari utdecorem
debito me florere, lollens rae <le medio, in scler- operum intuenles gandeant imitari. Suavis est, cum
iuiin sibi faciat adbscrere. Ego, iiiquam, dileclo Sponso filias Hierusalem vult placere, decora cum
meo graiam pracparo pasiionem , ul pascalur, et se sludet placendi fornia.ni verbis et operibus exhi-
nullani paliatur ainariliidinis Isesionem; itli paslo et bere ; suavis quidem, cum iilis eamdem quam sibi
refecto in me prseparo inansionein, ut delenlus gloriam vult atlesse, excepto forte quod unico filio
mansione, niillain deinceps fugse faciat mentionem. malrem unicam vult seesse.Quamvis el illis matruin
Et dilecius, ut sentio, mihi praeparat semeiipsum, non invideal dignilatem, sciensquoniam qui Sponsi,
til diligat et colligal, et me pertraliat ad seipsura : vel filii digne feceril voluntalem; ille fraler hujus,
collectae et allraclse nil daturus meliiis quara se- •' el soror, et maler merebilur appellari, sicul ipse
ipsiiin, uidomiiam et qtiiescain, pulsis longe solli- idein invenilur in Evangelio protestari (Matlh. xn).
ciludiuibus in idipsum. llle, inqtiam, adhtic in terra Sed quia inter malres excellenlem hsec obtinere
positam in amorem ccelestitim rae subliraal, et, ne meruit principatum, quse singulari gratia Deum de
diu terrae inhacream, falcem niessonam quasi limat; segenuit iiiearnauini :etsi aliis ineriloriiin non parva
meis gaudet pasci liliis, non solum cum lerrae ad- concedilur celsitudo, huj.us prse caeteris commenda-
htic radicitus suiii impressa, sed si raensaj propo- lur decor , suavitas, pulchritudo. Pulcbra esl, dnni
iianlur nialuro leiupore jara deraessa. Ego igilur ad in eum, qui forma est speciosus prw filiis hominum
hoc illi meipsam studco prsepararc , et speratum (Psal. XLIV)inardescit, cujus in movibus suavilas,
gatidiura volo meriiis comparare; illc mibi vicem decor in operibus relucescit, nullique homiiuim
reddere, imo snperaddere gralulalur, cujus benevo- comparanda, illi Hierusalem similatur, quae in ccelis
lcntia iircunferendo beneficia deleclalur. posita Deinn incessabiliter contemplatur. llla quippe
259 CAPUT IV. angelorum sancta et sibi consona mulliiudo quam
Pulchra es, amica mea, suavis et decora sicul instar civitatis inunil indissolubilis fonitudo, lanlo
llicrusttkm, lerribilis ut cuslrorum acies ordinala. Al- ' decore conspicuat, ul in ea nil digniim argui videa-
teudens SponsusVirginem in ejtis taudihus proinpiam tur, miro flagrans studio, ut el honio ad lioc ipsum
esse, velle dissolvi citius, el cum ipso polius semper venire merealur. Ad quod quia Yirgo Sponsi gratfa
esse, elsi cx lolo, ejus explere adhuc desideriuui noti creditur pervenisse, et in carne posita supra carnem
festinai, tameii ad consolandum affectu benevolo se meritum invenisse; recte, sicut Hicrusalem, formoso
InclinaL Tu, ait, quae tanto xstuas desiderio ine praedicatur, cujus hostis decorem intuens lerribiliter
videre, et laude mea pasceris, tlum quod speras , admiralur. Videns-quippe illam tot el lanlis viriu-
nccdimi prxvales obtincre : hoc alleclu vel studio libuspraeinuniri,et tanquam in acie caslrorum ordi-
niirain pulcliritudineni tibi formas.et ei quem diligis nata nusquain adilum iitveniri, stupel in homine
pulelira siiiiililudine te confonnas. PulChro igitttr firmitalein vigereangelorutii.et in una Yirgineaciei
siniilis, ptilchra salis coiigiue potes dici, quse simi- ordinem, vim caslrorum. in angelis enim lantus ofdo
laudi studio gaudes ct satagis sic addici, ul sollicite tanta viget firmitas aciei, ul hostis ad occiir.sitm
respuens onines fscculenlias inimici, amica in his primse resitiat faciei, et lerrore concussus validonil
gaudeas quaesalutaria, qnoedeleclabilia suut amici. in eos proesumat persequi, nil audere, quos ordine
In qno affeclu et profectu nescis coeteris invidere, fretos prseciptto, forli vidct prudetilia praevalere.
sedlbrma et doclrinaomnes amas in melius promo- D Quos cuin aliquando vidisset Jacob, ait: Caslra Dei
vere: nullius semula, nulli delrahens, nulli gravis, sunt hmc (Gen. xxxn). El Eliseus ministro suo : Noti
sed oiiiiiitim sollicila, omnes allraheus, omnibus et timere, ail, plures enim nobiscumsunl quam cumillis
suavis. Nihil enim suavius quara Deum diligendo , (l V Reg. vi). Non liraet Eliseus, et' hostilis eiira
proximum sic araplecli, ul ab utroque parilerrecte incursus non concutit, quem angelorum acies ovdi-
ainans eligal non dellecti; sic Deura tliligere et ubiis nata longe repereutit, cujus ordo fortior occurrentes
lcnerioribus amplexari, ul prorsus non invideat, imo hoslium impetus nonadmitiii, ininanteinque gladiuui
etiam gaudeat a qnibuslibet proximis liuiic amari. castrorum arabituin ingredi non permiilit. Pari ter-
Virgo auleni recte Sponsum diligens, non novit invi- rore Virginera hostis refugil attentalam, admirans
dere majusquonecSicu!i,juxta queuidain ellinicum in ea et virtulum ordinem, et forlitudiitem ordiiiy-
(88 '), tormeiiluni invcnere : non veretur semulam, tam : consideransque hominera castrorum ccelesiium
siibpicione pellicis uon lorquctur, imo omnes colligil similitudinem oblinere, occursu primo deficit, el
quas aniare ipsum.qitemdiligit inluetur.Tam suavi ni- longius resiliens, non sufficit abhorrere. Et recte
/88') Iloral. lib. i, Epist. ad LoHitim.
W COMMENT.1N CANTICA. - LIB. VI. 450
Virgo sancta et castris, et angelis comparalur, eo A stinl positon, et cinn illic ventiim est, prcitt Deus
quod iu ulroque castitatis excellentia comraeiidalur, dedit,expositoe; in prsesenliexpositioiiemsupersedeo
quia et angelos caro vel carnis copula nuiiquaiii replicare, ne leciioni moram, legeuti fastidium vi-
lsedit, el rciuoiis a complextt domestico castris, cas- dear applicare. Eas lamen laudes cura repetit, cum
litas iiomeiidedit. Ut casirorum, igilur, acies, Yirgo adducit Sponsus atl medium tam frequenter, non
terribilis inveiiilur, quoe Deum carne gignens, non otiose agit, neque loquitur negligenler, sed amanlis
carnis copulam experitur, quam hoslis proedicari est proprium (si lamen ardeat vehementer), memo-
rastain audieris iu conceptu, terrelur et refugil, nec rare quod diligit, iino et repetere diligenter.
tale myslerium percipit intellectu. CAPUT VII.
260 ^APUT V. Sexaginta sunt reginw el octoginta concubinw, et
Averleoculot luos a me, quiu ipsi me avolare fece- adolescentularum non estnumerus. Altendil Sponsus
runt. Quamvis pulchra, suavis et decora meojiidicio eos qui dono graliae fidem Catholicam assequuntiir,
praediceris,vololamen ulattiora leet inscrulabilianon et ejusdeni fidei firniitaiem vel re vel specie prose-
scruteris, neque pulesdum bic vivis ea pleniusoh- quunlur : diversa quorum merita volens figuraliter
tinere, qttsenisi posl hanc vitam nullis volo mortali- designare, diversa eis nomiua videtur mysterialiter
bus exhibere. Eos igilur oculos quibus ad invisibilia " assignare. Reginarum iioiiiine illi non incongrue
te suspeudis, quasi fevoca, quasi cohibe, dum non figurantur, qui regio septi munimine, non frattdo
posse te pertingere jam altendis; etdum in ea quoe adversarii, non violenlia supcrantur, qtti cum vias
sunt anle, spe et desiderio te extendis, scito, quia suas cuslodiunt, ut in verbo, cl opere non delin-
necduiii illa plenarie vel eflicaciter apprehendis. Sic qiianl,aeleriiiRegisioro,profeclu spirilualium appro-
nirairum videberis luos a me oculos amovere, cura pinquant. TJbiet sublimi replenlur scienlia et biimili
illos compelleris ad leipsam humiliter retorquere, conscientia jucundanlur, el in araplexu Sponsi jti-
elcumvivens adbuc murtaliter, ad tuam ineffica- cunde quiescentes, ejus beneficio feciindantur; fecun-
ciam te convertes, a mea quasi excellenlia non re- doque doclrinoeseiiiinario filiosilli generanl spirit:,-
pulsam, sed dilalionem sustinens, te avertes. Deni- les, quorum ferliligeniluradilanlur et Iselantur tha-
que per Moysen valein vefissiinum longo supra lami nttptiales. Qui recte sexagenario dicuntur
lempore sum locutus.quod vivens nullus homiiiuin numero coinprebendi, quia in denario et senario
visionera meamfuerilassecutus, sedquisquiscinctorio constat perfectionem legis et operum commendari,
carnis est inorlaliler obvoltittis, obscuralur et cali- quoriira allero per allerum multiplicalo liabei sexa-
gal, donec fueril absolulus. Nonme, inquam, vide- P genarius consummari. Sicut eniin sexies deni,
bit homo, et vivel(Exod. xxxm). llotno quandiu prsu- 261 s'c decies seni, sexaginta faciuut. Qui ergo
sentis vitse maculis obligalur, quadara velul nebula, decem praecepia legis operibus implere gratulalur,
etsi non damnabiliier, lanien prenaliter obscuralur, vel.qtti jitxta tegis formam disponit quidquid lcmpo-
neque meam, sicut est, deilatem poterit inlueri, si raliter operalur. is profecto digne in scxagcnario
non desistal vivere, el carnis contubernio coerceri. continelur, fecunda cujtis dignilas regi summo pla-
Quo igiluralientiusin liicetn figisoculos inaccessam, cere pevhibeiur. Est etiam inliocnumero quinariuin
eo illam amplius tibi percipis inconcessam ; et cum el duodenaritiin invenire, quoruni inullipticalio vi-
videre nileris, etlamen compelleris oculos revocare, detur ad sexagenarium pervenire; quia duodecitn
eisdern repercussis tibi videor avotare. Qttia eiiiin quinquies vel quinque duodecies si ducanlur, nulti
ad videndum lolis nisibus se intendunt, et tameu duhium quin ad suinmam sexagenarii numeri per-
quod affeclant necdum penilus apprehendunt, ab ducantur. Quinque atttetn recte duodecies ducere
eisdem avolo, dum se caliginosos el invalidos dcpre- praedicalur, qui, sensus quinos rorporis, eo modovel
liendunl, vel ctirn e.tiaro perspicaces me esse incom- ordine moderatur, quem aposlolorum forma vel in-
prehensibilem depreliemlunl. De quibus avertendis stitutio prudenter ordinavit, quorutn perfectionem
qnod sollicile libi dico, non repulsa esl, non impc- D duodenarius nuraerus commendavit. Et octoginta,
riuni, sed praedico, ut scias nulli hominum visionem iuquit, concubinm. Sicul illi qui Sponsum caste di-
iifeitm plenius posse dari, si non se prius gaudeat ligunt, eleigignunl filios, sunt reginae, sic etilli qui
carnis onere spoiiari. noii sincere diligunt, et lamen pr^dicanl, concubi-
CAPUT VI. nae, quortim scienlia et praedicalio gignit qtiideiu
Capilli lui ticul grex caprarum, qum apparuerunt lilios spiritales, sed loesa conscientia, ipsi qui gi-
de Galaad. Dentes lui sicut grex ovium , qum aicen- gnunt, perraanent aniniates. Qui octoginta esse non
derunt de lavacro. Omnes gemellis fetibus, et sterilis incoiigrue referunttir, quia legis denarium lenere
non esl in eis. Sicut corlex mali Punici, ila genm verbo et scientia cognoscuntur, setl amore carentes
lumabsque occultis tuis. .Ne quasi lurbet Virginem gemino, in orloiiarium relabunlur, diini ea quoe
quod Spoiisi faciem necdum prsevalet intueri, quod sunt mundi, vila el moribus ampleciuntur. Qualuor
ille cilus avolat, cum vere creditur jam teneri ; quippe anni sunt tempora, qiiatuormundi elcmenla,
festinat eam Sponsus delinire laudibns repetilis, ut qnatuor orbis ciimata, quatuor denique affectiones,
iiioram patientius ferat auribus delinilis. Cujusmodi quibus carnaliler quivis aflicitur et laborat, et, si
laudes, quia supra (I. iv, c. 8) fere verbis eisdem quid rectenovii, yolunlale perdita deeolorat. Cujus-
PATUOL. CCIIf. 15
451 PIIILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^E SPEl 151
modi affectiones prudens ille phitosophus repelli Vplenius inluendo nonnisi solo carnis onere relarde-
proecipitel horlatur, sciens errareillutn cui carnalis lur. Spe futurortim gaudens in praesentibus transi-
passio doininaiur, quam naturaliter insilam etsi toriis geniebunda,faslidiiisprseseniibtis,pro aeternis
radicitus non evellit, errat laincn, si eamdein casti- adlittc absenlibus iugemit ul columba, dum carne
gatione congrua non repcllit. delinelur, dttre sihi videtur eirabuiiila,uibil ei suf-
Caudia, inqtiit (89),pef/«, ficit, donec Sponsum videat plenius Isetabunda. Una
Petle timorem, est, dum inhaerens illi, nibil diligit practer ipsum,
Spemquefttgulo, el, si forte quidvidetur diligcre, noniiisi diligit pro-
Ncc dolor adsit. pter ipsttm; et ita, si quid agii, non refert ad aliud
Quisquis scnsti perdittis invenitui prsedictum qtia- quaiu adipsum, ipsi uni unainvigilans,doiieclandem
ternarium duplicarc, id esl affectttscarnalcs contra in pace dormiat in idipsum. Et quoniam in amo-
philosophi vetitum aflccltt superadtliio roborare : is rem ttnius eflectu esl vigili sic collecta, uniiaiis hu-
nimiruin coinplens oeioiiaritnn necdtim conceditur jus meritomea dici meruit jam perfecta, ulpote cui
ad denaritim pervcnire, quia in inalis, quoeperagil, nulla deesl,quantum viia praesens patilur.sanctitudo,
non csl forina dilecliouis geminam invcnire. Et 262 inquame inhabitante, lolius diviuitatis ha-
adolescentularum non est numerus. Cum reginae el " bilal pleniludo. Neque enim eslalia cui tanttim ve-
conciibinie prseilicant, etverbum seminant spiritale, lim muiiusgratiae polliceri, donec tamen adhuccon-
qnaiiivis illarum jnstum, istarum vero desiderium queritur carnis ergastulo se leneri, qtioe videlicet
sit carnale : nova certe progenies generatur earum sicuram adhibeal seipsam inlueii, dumvivil morla-
sltidio vel labore, qnocSponsuni fitle capil, etaffeclti liler perfectam audeat se fateri. Non quiajam acce-
seqtiitttr prompliorc. Sive enitn justi, sive injusti perim, ait quidatn, aut perfectus sim (Philip. III). Et
qni verbum praedicanl, liabeanlur, verbo eorum alius : Imperfeclum, inquit, meum videruiil oculi lui
pltires in fitle el scientia generaiitur : el sicuta bo- (Psal. cxxxvm). Quodsi Paulus et David se cogno-
nis, sic amalis proles nascitur copiosa, nulli quidem scunl veraciter imperfecios, licet litis, Deus, inocu-
liomiiium, Deo soli potius nuinerosa. De quibus di- lis merito non despectos, cui vel novorum vel vele-
cil : Dittumeraboeos, et snper arenam multiplicabun- rum tanla, vel proecipua laus deferlur, nisi forle
tur (Psal. cxxxvm). llli, qui docloribus fidemproedi- Virgini, quae recle caeteris omnibus anteferltir?
cantibus acquiescuiit, ei qtti numcrat niultiludiiiciii Hoecigitur malri suoe una est, et in hac excellenlia
slellarum peiiiltis innoiescunt, nobis vero aiienden- singularis, ad cujus singnlariiaiem obstupescit lurba
libus congregatos exomni genere piscium in sagena, „" reliqua, et conversatio popularis, qtiivis homo sic
eorum mtiltiiudo prorstisest innumerabilis ut arena. evectam, tam perfectam Virginemadmiralur, raaler
Qui, quia jam peiceperuiit audice fidei rudiiiieiita, sua pro lali, lamunica, tam singulari fitia gratula-
scd nccdum profecerunt ad annunliandiim caeteris tur. Mater autem quse lalem sibi voluit filiam enu-
ejustlein fideidocumenta : novitatis vel imperfcctio- trirc, quae fovit et promovit, et ad lantam dedit ex-
nismerito, a dolescenlulaenominanlur, qui ab ho- celleiitiam pervenire, quae tamdigne, qtioetamrecte,
niine cujus hebel adbtic sciemia, caligat octtlus, quam ipsa gratia proedicatur, cujus plenam munere
igtioranlur. Non sivc boni siinl, qui in vasa postmo- Gabriei angelus Virginem atteslatur? Ave, inquit,
duni eliguntur, sive mati qui einissi forinsecus.re- gratia ptena (Luc. i). Ipsa quidem gralia, qtieeboni-
sputintur, quandiu in sagena confuso velul ordine lale, quae sua est, nostras culparum m.ictilas ahole-
contiueulur, cuivis Iiominum nuiiierabiles non lia- vit, excellenti beneficio proedictain Virginem sic
benlur. implevil, ul una unumpariens, Virgo tamenintegra
CAPUT VIII. perinaneret, Virgo perinaiiens gratise fccundanti
Una esl columba mea, perfecta mea; una est malri nova el singulari sobole responderet. Una esl igilur
tuw, electa genitrici sttw. Mulios quidem mibi amore inatri suse, quia maler gralia, nec primam visa est
legitimo certuin est atlliaerere, miilios abnegata, so- [j liabere similem nec secundam, quae se forma pari
lam vcritatis spcciein ohlinere; verbo aiilcm el exbiberel Virginem pariter et fecutidam : non aliam
doctrina pracdicaniiiiin tam uiiilli passim in fide ge- taulis virlutum tilulis bonoravit, hanc unam vel
nerantir, ut cuivis atteiidenti sollicite, prorsus unicam singtilari privilegio decoravit. Sed ne quis
innumerabilcs videantur. Yirgo veto proe ca.aetis, putet eam liujusinodi privilegiiim meruisse; el non
liiihi placens (II Tim.w), tililis, opportuna, pluralem prius eligi, sedeam potius elegisse, sicut uua mairi
nescil numcrum, scd csluna : meo solius flagrans suoe, sic et geiiitrici electa perhibetur, ut ejusdem
desiderio, religiosa lenetur uniiate, una uni jungi- non solum perfectio,sed et preevia simul eleclio com-
tur, sitigulari sive uuica dignitate. Una esl, inquam, mendeiur. Ilanc niiiiirum gralia elegit, et quasi
eo quod in diversaelperversa desiderianott leratur; genuit cum non esset, suscepit et aluit, promovit et
ab eo quetn unicum ttnice diligit, nunquam, vel ad adjuvileadem, cum jam esset : iu eligendo vel gi-
modicum auferalur; lerrenorum illecebris vel mul- gncndo vicem oblinens genitricis, in alendo et pro-
torum affecliium vinctilis nou arclclur a Spottso niovendo fungens lnatris ollicio vel nutricis. Quse

(89) Boet. I)e consolal. Philos., lib. u, nietr. 7.

 iKS COMMENT.IN CANTICA. — LIB. VI. 454
eniin Virginem cognitione provida prseelcgit, ipsaa A Cplumba pro cantn gemit. Virgo,elsi proedictovir-
eam affectu materno suscepit misericorditer, el col- tulum senario modeste gralutatur, latnen, quia quem
legi-t: illic lanquam genitrix cum in pccullo illamn diligil, nondum revelata 263 facip' contomplalur,
venturam praeviderel, hic maler, siye nnirix, cuinii etsi in his tanqiiam sex diebus omnia valde bona
eara evidentius ad prorectitm incomparabilem pro- satagit operari, tameh, quia necdum daiur in septimo
moveret. Promovit quippe iltam, elin sua formavitl plenius feriari, adliuc tanquam indigens et columbae
oflicina, formavit desiderio, moribus, disciplina;; naturain exprimens ingemiscit, diiin quod optat,
formavitel litteris, roaturo cousilio, prudeutia ser- non prsevalet, dum tenetur, et dimitti citius concu-
peritina, formalara coiisiinimavil simplicilascl per- piscit. Qtio gemitu, nihil Virgo merilis, nibil suae
feclio columbina. Ideo Torte columba mea,elperfectaa detrahit sanctitati, nihil ei, quam pro posse supra
mea pariler nominalur, ut ci praesio esse colunibina:, coramendavimus, unitati nil subtrahit columbse ge-
perfectio cognoscaliir, utseplem illse quasi virtutess mitus, quin pro Ioco el tempore siiperfecla, imo, si
quse columbis naturaliler sunt collatae,.iii ista co- ad prsesens non gemeret', reciius dicerelur, et
gnoscanlnr pari numero spiriialiter consunnnalae. existeret inipeifecta. De qua subditur : Viderum
Sicut aitiul qtti diligenliusnaturas avitim sunt scru- illam, etc.
lali apjvonentes animum non famse erralicae, sed[8B CAPUTIX.
proecogiiiisepolius.veritali : columba quodam virlu- Viderunl illam, filim Sion, el beattssimam prmdi
luin seplenario natnraliier insignitur, in quo spiri- csverunl: reginm el concubinm,el lauddverunt eam.
laliler figurari perfeclio nostrse Virginis invenilur. FilioeSion supra filiaeHierusalem appellantur, quse
De quibus, quia loqui longe supra (1.u, r. 15) inve- Virginem, ul anle dictum est, in lioc epilhalamio
nior distulisse, cura in secundo libro priniumcolura-. comitanlur, quae praesentes nuptias fide veraciler
bas ad medium videtur bocepiilialaniium prolulisse,t iiiluenlur, et, caligantibus caeleris, errore devio vel
quod illic promiseram, uicunqtie prosequar in prae-- ignoraniia non lenentur. Quseattendentes Virginem
senti, cum jam menlio columbarum, nulla ponilurr tantis virtulibus insignitam, labore cum gralia lam
in sequenti. jierfecte, tara incoraparahiliter expolitam : obstupe-
Columba felte carel. Noslra eliam Virgo, ex qttoy scunt, admiranlur, el praedicant non beatam (quod
eara angelus Gabriel salulavii, ex quo sanctus ei,i esse videntconiniuneplurimaruni), sed magis, bea-
Spiritus superveniens obumbravil; niillani Deo vtij lissimam, boc est, omriium excellentissimam reli-
actuum vel affectuum amaritudinem propinavit, sedI quarum. Nam cum beatse non immerito plures reli-
mellilam moruin duteediiieni favo suaVius dislil-. r quaepossint dici, hanc inter omnes, lioc est super
lavit. omnes mulieres et Angelus et Elisabelh asserunt be-
Non rostro hieevat columba. Et Virgo quihuslibett nedici, quse conlra cafnis morem, contra naturae
injuriam facieniihus vicem raeritara non rependit, polentis interdictum, fructum ventris fecundati sola
sed in omni gravamine palienliam inflexibilein sic3 Virgo permanens prolulit benedictum. Quod cum
ostendit, utetiam cuin videret unicum tradi filium, vident nec pfsevalenl saiis sufficienter taniuin ray-
traditum crticifigi, converti roallet impios quain eos5 sleriuin aperire, nec possunt in mulieribus simila
juxta meritum sic affligi. quidpiam jnvenire: hanc attollunt filiae Sion, et
AJicnos pullos nulril columba Virgo quidem in! bealissimam pvaedicant confidenter, ej'usque excel-
hujus viise salo aniniura retinet lam serenum, utl lentiam sennone non invido nuntiant evidenler.
eiiam exlevis el. indignis, clemenler subvenire non, Apostoli quippeChristumnauimde Virgine intetlectu
putet alienuin : inio quibusque indigeiitibtts.ut Ju- lyhceo pervidentes, idemque beneficium non Judaeis,
dseis, sicgeiilibus; et sermouibus utilem dat doclri- non genlibus invidentes; nun soluro filium, sed et
nam, et pari bcnevolentia oslendil niQribus disci- matrem beatissimam astruxerunt, cujusmodi visione
plinara. el ipsi pro suo mbdulo bealiiudinem meruerunt.
Coluraba secus flttenta libenter habitat. Sic et rj D Beati, ail, ori</i qui videnl qum vos videtis (Luc.
Yirgo diligenter fluenlis incumbil scripturarum : x). Non splum apostoli, sed et doctores alii, loco et
amplexaturcodices.vivit juxla monita prophetarum, tempore successores, facli sunl in Ecclesia hujus
divinis assidue lectionibus est riiteiita, vacal sludio, tanlae Virginis laudalores, quorum alii fructuoso
spiritali, curis exterioribus non delenla. casti desiderii merito sunl reginse, alii non amantes,
Meliora grana eligit columba. Virgo nihilominus, . sed amorem siniulantes, dicuntur rectiusconcubinse.
dum curam vel studium adhibet in Scripturis, non, In his quippe diebus quibus in universo raundo fru-
solum quoevis ulilia praeponit omnibus nocituris, clificans fides crcscii, apud nonnullos vero abuu-
sed perspicaci oculo in bonis eligit ineliora, aniple- danle rnalitia charilas refrigescil; et mulliiaudant
clens aviditts quaecunque Sponso iioveril graliora. Virginem amore deyotissimo provocati, et multi
Columba libenler in petva nidificat. Virgo etiatni virlutem abneganles, pietatis specie cotorati. Honor
in fidefirma qtiidquid praevalet, operalur, cujus ope- enim Yirginis usque ad id lemporis sic excrevit,
ratiopetroso fidei muniminesolidatur; fides super- mundumque universum ejiis fama vel notitia sic ini-
eniinens, uridarum diluvio non lurhalur, ventosai plevit,. ul non splum veri, sed el falsi fideles videnn-
iabie non faliscit, limoris nialleo non quassatur. tur ejus laudibus exsullare, et.quos nori dcvoiio,.eo!i
 455 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONiE SPEI 456
vcloccasio faciat collaudare. Ergo mira et miranda A tur nobis caiigaiuibus elucere, el lunae pulchriiudi-
«aiis hsec Yirgo potest dici, quam Angelus et pro- nem novit nonnisi ab alio se hahere, videturque in
pheia super omnes asserunt benedici (90), quam incoepto inslar solis gradu stabili permanere, sicut
benedictam qui diligunl exattare laudibus, recte recte inluenlibus utilis esl et grata, sic liosiibtts
gaudenf, et qui amare riegligunl, cessare lamen a lerribilis ut castrorum acies ordinata. Cujusmodi
laudibus j'am rion audent. In cujus laude subdilur: vcl aciem vel lerrorem, quia supra posilum et ex-
Qumetl ista, etc. posilUm potestis, recordari, non esl necessariuro
CAPUT X. exposiliohem praecedentium ilerari.
Qum tsl ista qum progredilur quasi aurora consur- CAPUT XI.
gens, pulchra ul luna, elecla ut sol, terribilis ul ca- Descendiin Itortum nucum, ul viderem poma con-
slrqrum aciet ordinaia? Ad admifandum Sponsus vallium, ei inspicerem si floruisset vinea, et germi-
devolos provocat audilores, ut in laudem Virginis nasser.t mata Punica. Unde hoc Virgini, ut lunaeet
reddanlur meriio promptiores; et cum audierint soli, sicut prsedictuin esl, similetur, ut prselata cse-
quseri: Quw est isla quceprogredilur ut aurora, ad- teris tanta viriutam excellenlia decorelur; iion la-
mohiti de progressu magis sttipeant ad priorai Au- , let, cum ad eam. Sponsus descendere se faleiur,
rura consurgente, expavescunl tenebrse, nox rare- " pstendens quod ex sua prsesentia ilii-misericordiier
scit, dissipalurobscuritas, umbra grossior evaiiescit: hoc donelur. Denique in ^gyplo filiis Israel con-
lux novella suboritur, qusedam mundi facies eluce- ferre beneficium se ostendit, cum oppressis luto et
scil, rebus color redditur, terrse superlicies hilare- lalere, de sunimo tandein cceli solio condescendit',
scil. Nostra igilurVirgo huic similis estaUrorae, qtioe cum aflliclos miseria respectu misericordiaevisitavii,
visilat nos oppressos tenebris' profuiiiiioribus el visitatos de serviwte dura manu validissima libera-
iirobra dehsiore, quibus dum majestale manus quasi vit: Vidensvidi, inquit, uffliclionempopuli mei, et
lerrorem incuUt reperitinum , illis disparenlibus ju- descendiliberare eos (Exod. ui)..In evangeiio etiam
bar noibis invehit matutinum. Luna vero suo, ut descendere non inaniter perhihetur (Luc. vi), sed
aitnvl, non splendet lumine, sed niagis alieno, et ut turbas in campeslri loco posilas consoletur, quos
qubd a sole accipit, refundil cseteris corn.u pleno: ad cuin invadoset rerum spiritualium inopes iniellexit,
Jucendiim quidem nocii specialiter assignata, sic et tamen ad montana, eo quod novit, consilio' non
solo sole iiiinor, ut slcllis reliquis sit prsclata. Sic evexit; in plano constitulos visitare praesentialiler
ctiani Virgo, quidquid lucis obtinet, quidquid gralise noii despexil, et de thesauri sui pleiiiliidine benedi-
vel honoris a Chrislo novit esse qui est excelleutise pi ctionum proferre munera non neglexit. Quod si iti
polioris, quo solo niinor, ipsa sauclis cseleris prin- ^Egyptuni, vel in campum hujus descensio invenilur
cipa.tur, iiostras fugat teiiebras, Iucem reddere gra- litisse frucluosa, niulto rectius ad Sponsam descen-
iulaitir. pulchra itaque nobis, iriio pulchrior est sio non oestimabitur otiosa, quse noii jEgyplo lene-
quam 264 >una>Tll3elonga nocte pressos, lucc tan- brosae, non campo esl simiiis lurbulenlo, sed liorio
dem.reficit opporiuna, quse erranles et palpantes ad voluptalis pomis el nucibus opulento. Hovtus nucum
viain face proevia nos reducil, et cura pervigili ad Virgo est, in quem se descendere Sponsus dicit, eo
optalam solis proesentiariiintroducit. Est etiani ele- quod descendenli non aliqualenus diflicullas, nulla
cta ul sol. Sol faclus est, ut tam stellis quara plane- impprlunitas conlradicit, cui cum coelum cceli et
tis majus appareat luiiiinare, el quocunque se ver- habitaiio placeat angelorum, iton laiiicti nuces borti,
terit, videatur supereminens coruscafc: noclis um- non flores vineae, non malorum displicenl gennina
brarn nesciat, incursu potenlium iion caliget, cursu P.uuicorum.ln imce cprtex exterior non mediocriier
lirmo mundiim circumeat, lapsus pceiiilentia non amarescit, sub cortice testa dura, sed tamen fragilis
casligel. Ex quo auteni gratiae plenioris Yirgo san- delilescit; clausus vero sub lesta nucleus comedenti
cluariuiti est ingressa, noii soluin sanclos qiioslibet, suavius indulcesr.il. Hortus ilaque nucum Virgo est,
sed et priores aposlolos supergressa ; ardeus amore; D cumpassionum el tenlalionum amaritudine tribula-
iiimio, sanclitale rulilins itidcfessa noslrain oinnium lur, cum persequenliura malitia ejns ptio hequiler
curam agit, quidquam in se peremplorium non per- adversatur, cum quidquid mundus isle vel blandiiur,
pessa. Mundiiitt piessuiri tenebris gaudet cura per- vel intonat, ei penilus amarescit, cum ei loium sor-
vigili circuire, ruiiras frigescentes affeclu ferventis- dei quidquid male sapientibus elucescit. Hortus est,
simo resarcire: nostras culparum nebulas inlerventui cum velut tesla duriormira forlitudine prsemunitur,
lucido proltifbare, nostraruiii lerram meiitium re- cum in vigiliis, jejuniis, oralioiiibus iiideficieiis in-
spectu benignissimo fecundarc. In boc inanel etl venitur, cum Judaeorum opprobriis, cum gladiis
pennanet, ad hoc divinitus est clecla, ut affectu eti gentiliuin millalenns emollitur, cum in omni angu-
cffeclu inter sanctos reliquos sit pevfecta: instar slia, rigore indefesso, stare fortiter comperitur. Qn;e
solis splendo.re stabili viiTutum radiis insignila, suii cum ad omnia invenialur fixa el stabilispermanere,
uunquam negligens, nos longe infra positos noni frangi lamen et dissolvi, et Chrislo cupit ihanife-
oblita. Quaequoniam aurorse vicem gerens, inveni- stius apparere, scieus illiim uon testa, n.oncortice,
(i)0) Intelligilur B. Elisabeth.
457 COMMENT.IN CANTICA.— LIB. VI. 45«
non quavis amaritudine detectari, sed oblalo nticleo, A gratia nuntiaret, et nube salis lticida sanctus milii
quo suavitts eo festivius epulari. Nucleus aulem Spifitus obumbraret, antequam Dei Filius suo me
absconditus, interna est suavitas animse diligen- osculo fecundafet, et novella fecunditas virginalem
lis, quoeseduclos malilia laiel oculos per.sequenlis, conscieiilianihonestaret: nescivi lantummihi gratiae,
quoefracta tesla non auferlur, sed defertur quasi tanlnm muneris iaipertiri, posse ancillam humifem,
maiiibiis offerenlis, et prsesentatur Sponso, elejus- lam inexperla cseleris, experiri. Antequain hortum
dem niensaevel convivio prsesidentis. In htiiic hor- suum concluderet, non tamen sepe, non rivaceria,
lum nucuni, Sponsus diligens, lunc descendit, cum neque vallo, antequam signaret fontem, non tamen
dilectoelaboranti propinqnum et propitium se inten- sera ferrea, non vecte, non melallo, antequaiii. iii
dit, ciini illam de virtute in virtulem (Psaf. LXXXHI) eumdem horlum descenderet, elr.um inspiceret stto
sollicitus promovere, et in ea respeclu gratifico poma largo munere bonitalis, nescivi eum.esse laitn po-
conyallitimyult videre. Quod euim in Virgiue virtutes tentem, tam benignum, laniae divitem largitaiis.
humilessalaguntoperari.quodexsuolaborevelmerilo Cum igitur ad rae descenderet, et se riiihi utcunque
fidecerladiligunt proestolarividet Sponsus,elappro- osteuderet, sum turbata, expavi, obstupiti, tantura
bat 265 el facit omnia prosperari, et favore prospero beneficium admirata : anima mea in salufare suum
lanquam flanle favonio maturari. Poma quippe con- B defectu prospero laboravit, iabore saliitiferodefi-
vallium, virtulum humilium sunt labores, solliciia ciens, vel magis, proficiens me turbavit. Yidens
sunt studia, manus ad opera promptiores: acttts enim sponsum non inopem, non indiguni, ncn ut
sunl fructuosi in horto bene consilo gratiores, qni, quemvis de poputo descendisse, sed in equis vel
etsi ad meiendtim vel recondendum necdum penitus qiiadrigis more poleritium advenisse: non habui
sunt maturi, visui lamCn placent, ad esum cilius ullra spivilum, aiiendens qttod ille et salittctn po-
transituri. Yisis vero pomis convallium amat spon- tenter operelur, et in ipsa potenlia digne religio
sus nihilominus pervidere si digne florens vinea conservelur : Qui ascendis, ait, super equos luOs, et
cultori accelerat respondere; si virlulura series or- quadrigm lum salvalio (Habac. ui). Noslis quod ar-
dinala invenitur decore odorifefo refulgere, siodore cam Domini quam Azolii captain per dies aliquot
llorido a suis finibus omne virus noxium prohibere. tenuerunl, compulsi iaesisnatibus tandem liberam
Virginemetiiin teneram ne livor Isederet virulentus, reddiderunt, quoeimposila plaustro novo in domuni
muiiivit fattia decens, decor extulit florulenlus, quse Aminadab est relata, ubi et ctilttis ei reverenlior,
cum novo genere lumorem ad nos protulii uierinum, et religio convenieniior est delata. Amiuadab inler-
Jonge tamen illicitaesuspicionis maculam , et virus _, pretalur spontaneus (91), illiim significans qui de
protulit serpenlinum. Cujus non solum conscieriliara sinu Palris sponte voluil advenire, el in uterum
culparum proesenliaiion confiulit, sed et ruihor si- Virginis nattiram sibi lioininis counire, qui aiigelicis
nislcr rubove faciem nbn perfudit, lantoflore vinea, virtutibus instar regis p.raesidetvel aurigse, et agiti
tanlo viguit flos odore, ut ejus iniegritas el culpa concordia omnes ei suhserviunt ut quadrigoe. Cu-
careat et rubore. In hujusmodi horlo videt sponsus jusmodi ve.I iniperiiini, vel obsequium cum Virgo
et mala punica non deesse, sed in abscondito vo- diligenlius inluetur, eofum pridem nesciam lurbari
liiniatis aniuium ad palicntiam promptuin esse : quodammodo ad hanc scientiam se faletur : reco-
velle nun solum mortem, sed et niinacein gladium lens priorum nuptiis festos conventus liominum sbr
sustinere, et, si nondum in effeclu, jam lameii in htos adhiberi, quadrigas angelicas el invisibile.s.
affectu effusionein sanguinis suhrubere. Mala qui- iynipanislrios non videri. Qui ideo forte inivoc
dem Punica nondum manifeslius sc praeseniant, sed epithalaniio nomen vel speciera oblirienl quadriga-
diligentius intuenti velul in germine'se oslenlant : rum, quia niundo quadrifido concurrit et succurfit
nondum rubet passio, quia carriifex gladium. non haecsolemnilas nuptiarum : et illa quatuor aiiimalia
educit, sed volunlas Urmius radicata, germen in quoe Joanuis vel Ezecliielis valicinio describuntur,
surculo jam produeit. Ad hoc inspiciendum, sponsus D ul pracconesvel jugales eidem negolio subscribun-
iiiinliumiion praemisit, sed humili benevolentia ipse tur. Propter quadrigaSigitur Aniiiiadab Virgo prius
idera confortat Virginem et revisil : descensu gra- nescia conturbalur, cura introducta in ejus sariciua-
tilieo fovet horlum, gatidet poma convallium malu- riura ininistrantia ei raillia millium admiralur, Guni
rare, dat florere vineain , mala Punica geriniuaie. tanquatn liberatam ab hoslium linibus vel Azotis, el
CAPUT XU. regis potens cxceller.lia , el religio excipit sacerdo-
Nescivi: anima mea coniurbala est propter qua- tis. Cui loquens Antinadab suhjuugit: Revertere, eic.
drigas Aminddab. Videns Virgo in hortuin suura 266 CAPUT XIII.
sponsum mirabiliter descendisse, el descensu mira- Revertere,revertere,Sunamitis: reverlere,revertere,
bili graliam sequemirabilem atluiisse; non salis po- ut intueamur. te. Ne suis Virgo merilis in domum
test eloqui quod in se •spirilualiler inluetur, et Aminadab reverti videatur (ipsa est enim arca D.ei
proesentt gaudens scientia, priorem igtioraiiliam quse per tempus aliqiipd lege nostra oiiiniuin capti-
confitetur. Nescivi,ait, aittequamAngelus me plenam vatur), osleiidit Aiiiinadab, quia non est eflicacia
Pater
(91) Auctor legit I Regum, v, Aminadab, id est populus spontaneus, pro Abinadab, id est
i.onlaueui.
459 PIHLIPPI DE HARYENGABBATIS BONiE SPEl 4GO
remeanlis, sed magis mrseratto et potens benevo- JV tolam itlam ad luum beneplacitnm vis converti, ut
lentia revocantis. Revocat ergo sponsus eam quae et. cnlpa sui juris nil in ea valeat obtinere, et amoris
diciiur Siinamilis, ut a vinculis absoluta reverlalur privilegio digna sit nobis intuentibus complacere.
gressibus expedilis, ne inter Azolios cl carnalitim ln hac igitur Sunamite, quse toties revertilur, quid
sensuum illecebras demorelur, sed quadralae noyi- videbis, et de illa, cum fuerit oblata luo conspe-
tatis vehiculo in domum diligenlis spontanee repor- clui, quid censebis, in qua nobis consideranlibiis
tetur (91*). Sunamiiis interpretatur captiva vel de- occurrit perfeclio tanla morum, ut ei non homines,
specta , sive coccinea (92). Virgo autem , ul caeleri, sed magis caslra consonent angelorum? Angetos
naturaliler filia fuit irae, a cujtis eam mactilis non quippe castra invenitur divina lectio nriminare , eo
potuil crinversalio penilus expedire, in qua, clsi quod eorum cuneos non possil hostium violeniia
viftus ei adftiit culparum damnahilium exjvulsiva, penelrare, tanlamque fiduciara eis donat praesidcns
adhuc tamen gravatur Vinculo, el nalurse legibus imperator, ul longe repercussus omnis fugiat impu-
est capliva. Quaequoniam in peccaiis naiuraliler est gnalor. De quibus Jacob : Castra Dei sunt hmc(Gen.
concepla, ejus conversatio culpis vel levibus est in- xxxu). Qui appellari etiam non incongrue possunt
lecla ; infectionis merito mundioribus Dei oculis est chori, eo quod el concordes affeclibus, el indefessis
despecla, sed ejusdem humilitas tandem per gratiam B ' Jauilibus sunt canori, qtiorum tanla in auribus prae-
-est respecta. Respexit enim humilitatem anciilou sidentis consonal melodia, ut non cccli, non slella-
suae, eamqtte semel et ilefum revocavit, et a capti- rum , non eliam planetarum se illi comparet har-
vitaieet dcspectu, reyoratione gemina liberavit, ut monia. Quibus aulem virlulibus considerant angeli
quara culpabilem lex iroe, lex lenuerat genuina, se vigere, cisdem quoque Virginem el vident, el
prorsus a culpa liberam servaret postmodum lex non invident praeeminere; et quoniam in illa vitam
divina. Ideo.et eamdem sponsus addit semel el ite- angelicam noviiate mirabili recognoscunt, mifan-
rum revocare, et ad reyertenduiri, verbo iteralo di- ttir, et a sponso, si quid amplius noverit, j'am re-
ligenlius invilare; ct quam prius revocatio eduxit poscunl. Quid videbis, inquiunt, in hac quam revo-
a senlenlia duriore, secundo firmam facit statu sive cas, Sunamite, nisi miram concordiam laudis ct
gratia largiore. Diclo enim prius : Revertere, rever- fortitudinis exquisitse, nisi choros laudabiies, el an-
lere, Snnamitis, adjunxit, revertere, revertere ut in- liquos exercitus angelorura, nisi virtutes consonas
tueamur te. Quam reverli.volo, ait, ut capliva ct et robur indeficiens ut castrorum? Haecnimirum in
despecta non ultra teneatur, reverti volo, ut etraihi virgine, quam lantopere diligis,jam videmus, e(, si
gralior habealur, ut revocantem diligal, etardeat, quid adhuc latel, gralo satis desiderio videremus;
non ineendio, sed amore, et coccinea digna sit no- et lam ista, quam caalera quae in illa gaudemus in-
minari merilo, non colore. Coccus ignis speciem tueri, a te ipso, quem melius constat nosse, volu-
lenet, ainorem significans; ardet enira qui amat. rous recenseri. Ad hsec Sponsus : Quam pttlchri, ete.
Quia vero ignis istp, Velamor Virginis necessario 267 CAPUT xv
geminatur, dum in sponso, ut jam dicium recolo, Quam pulchri sunt gressus tui in calceamenlis filia
Deum et hominem amplexatur : eam quam proe coe- principis. Ad inquisila Sponsus non differt benigne
teris lanto muncre sponsus dilat, ut coccus sit bis respondere, sed respondens a'd virginem sermonem
tinclus, ad hunc amorera geminum bis invitat. diligit relorquere ; non aeslimansin aliquo praedictis
Quam igitur prima geminatio captivam revocat et sodalibus displicere, si eis scisr.itantibus huic affa-
despeclam, seCunda longe firmius diligentem efficit bilem eligit se praebere. Illis evgo inlerrogantibus
et dileclam; et lam ipse,. quam sodales quos huic spem silentio non prxcidil, sed converlilse ad illam,
inysterio prsesentes et conscios vult liaberi, talem cui loqui frequentius non faslidit; el cura illam
tam coccineam videre diligunt et lueri. Quam at- aggrediiur novis laudibtts convenire, paranymphos
lendcntes angeli et a culpa Iiberam contra solitum assisienles, quidquid loquitur, vult audire. Nunc
jus naturoe, et afnore coccineam, supra visibilis efli- D vero a gressibus laudes inchoal enarrare, qui supra
caciam crealurae; tanlam rei excellentiam non suf- (I. IV, c. 7 et 22) cum laudaret ab oculis voluit
liciunt admirari, el adgaudenles Sponso, de Soonsa inchoare; forte ut si repetilio laudum faslidire com-
diligunt sciscilari. monei somnolentos, ordo alter, et color varius red-
CAPUT XIV. dat vigiles et attentos. Denique supra (I. IV, c. 23)
[CAP.VII.] Quid videbis, aiunl, in Sunamile, nisi cum roultoties velut per parles laudare virginem
choros catlrorum? Invitas, inquiunt, Virginem, to- appetivit, si bene recolo, niammas ejus vel ubera
tiesque et toties vis reverti, profeeluque mirifico npn transiyit, sed a superioribus inchoans, circa ea
(91*) Allusio ad Osee, c. x.iv, v. 5. habetB. Fulgenliiis 1. Dc fide ad Peirura, c. 2 et
(92) Auctor hic itemque alihi (coil. 284, 447, 449) 26. Teiiueruniqiie sic S. Thomas III p., q. 14, ad I.
splumChrislumexcipiiapeccatooriginali.Legeratsci- Bonaventura in m, disl. 3, q. 2, et alii qui omnes
licet Aug. I. u De peccatorutn nicril. ei remiss., ita loculi sunt ut senserunl. Nobis atilem hoe die
c. 24; Ambr. in psalm. cxvni, serm. 6; Athanas. observanda? sunt consiiluliones : Cum prweccelsa,et
serm. De mysterio Incarnat. Scribebat eodem tem- Grarenimis I. m, Extravag. comm. tit. De reliquiis
pore quo B. Bernardus, idemque asserebal cum ilio, et venerationesanctorum.
epist. 174, cl I. i in Cantica. Videral eliam ea quse
4(51 COMMENT.1N CANTICA. — LIB. VI. 482
ejus lauualio sic versalur, ut a mammis deorsum, A geniturse vero abnegalio el slerilitas feminum in
de membris reliquis non loquatitr. Ipsa autem Yirgo j'unctura. Deniqtie peccatrix anima quae Deum ille-
in praecedenli libro (I. v a c. 18 ad 27) laudans eum cebris carnalihus ainaricat, sicut prophela (Isa. LI)
velul pardcularitervel nieinbratim, a capite ailcrura meminit, pedes suos quibusque Iranseuntibus diva-
et eonim bases descendit seriatirn, cui Sponsus rical, et non contenta legitimo, viros alteros, imo
vicem reddens in hoc lauditm ejtts seriem ordinavit, adulteros lege suscipit dissoluta, angustias tori non
sed varielalis gralia ipsum ordinem comniulavit. sustinet, dilato cubili lenociuiis prosliluta. Yirgo
Gressus virginis acfus ejiis aeslimo iioniinari, quos autem quae in concipiendo nulluni penitus virum
mibis longe remotioribus voluit pccullari; per quos sentil, qtioeantiquo naluroe privilegio, sicut mente,
in nostram venire voluit notionem, cujus sanclilas ita et corpore non cohsetilit, hujusinodi feminibus
nos lateret, si pigram ve! conliiiuam eligeret sessio- irresolubiii junctura copulatis, lenet exiunc et dein-
nem. Quos niniirttm gressus non, suspensa claudi- ceps firnium fcedus perfectae caslitatis. Qualis enim
calio deturpavil, non puellarislevitas vagos el insla- in conceplu, prsedicante Angelo (Luc. i), 1'egitur
biles accusavit, ad infirma et egena mundi htijus exstitisse, talis fide pia, et a vero non devia creditur
elementa morbus aridus nun reiorsit, exaclorque perstitisse ; el nec a mente corpus, necest-a corpore
improbus ab eis quidquam tributarium non exlorsit. postmpdum mens divisa, sed consensu continuo et
Tam pulchroe valetuditiis, tam validae pulchritudinis illsesisaffeclibus indivisa. Quse jutictura recte moni-
exstilerunt, et iu hac pulchritudine, tanla constan- libus debtiil compavavi, quse constat docta nianu ex
tia persliterunt, ul magis admiratio quam enarralio auro et lapidibus fabricari, quse non solum digno
convenial laudaiori, ciini non solitiii cxpressio, sed 268 su' pfetio decus afferunt ornamenti, sed ad
et praeliballo suflicere valeal auditori. Ut autem muniendum sinum virgineum superiores oras copu-
conslet quidqtiam necessarium ab eisdem gressibus lant vestimenli. Sic junctura feminum plus auro
nph excludi, incedentes per vitse hujus inoequalianon vel lapide pretiosa, carnem servans et spiritura ad
sunt nudi; sed ne vel solis ariditas, vel hieinis aspe- acquirendum raeritum operosa; munit quidem vir-
ritas quidquam inferal gravitaiis, eos velut calceat ginem, ne corruplor seductorius admiltalur, monet
qiioedam moiTificatiOvoluptatis. Si quid ergo imini- quoque ul diligat eum, cujus beneficio sic ornalur.
nel vel deleclahile vel iiiolestum, quod velil evertere A muniendo quippe vel monendo, tit nonnulli aiunl,
in illis quidquam utilevel honesliini, ad repellendum monilia nominantur, eo quod munita quaeque lali
illud qusedam palicns inseiisihiliias se pisemilijt, munere moneantur, ut lati praesidio procul pellant
quae ad pedem tenerum pervenire quidquam pesii- p invidum corruplorem, et affectu vicario benignc
ferum non penuitlil. In hiijusriiodi calceamentis, diligant largitorem. Doclus enim arlifcx manu sua
pulchriludo gressuum deliteseit, quae non satis nobis haec monilia fabricavit, quae negata pluribus, malri
patens, sponso melius innotcscit, qui eidem virgini Virgini non negavit; qttae miro Paulus drsiderio
amat in omnibus proeslo esse, eamque sibi siiuilem postulat sibi dari, nescio, dum hic viveret, si forte
tanquam filiam facit esse. Ob hoc forte in proesenti, meruit sic beari.
quod nusq.uam supra filiam iioiuinavit, quod juxta CAPUT XVII.
fortnam suam illam specialius calccavit, eamqne iu Umbitkus luus crater lornatilis, nunquam indigens
calceis fecil sibi expressius el similius convenire, poculis. Umbilicus partes venlris circumpositas co-
dum in carne posilam dedil jttra carnaliura non pulat et compingil :'et ne mollitie naiiva defluant,
sentiie. Qui praerogalivsemurieris recle dicilur piiti- vel forte pereffluant, revocat et reslringil: jn quo et
cipari, qui cum factus esset caro, carnalibus noluil mulier gignendi scminavium liabere perhibelur,
obligari, qui assumptum hominem illaesuma vitiis quod tamen apud viros in lumbis maxiine coniinelur
voluit conseryare, et electam virgincm sibi tanquam (93). Umbilicus ilaque virginis ejns stabilis est
filiam conformare. Tollens ergo de medio irse privi- doctrina, quae aposlolis defluentihus limore carneo
legiura coniuniacis, Isaiae lestimonio recte dicituv p ei mollitie feminina; litle vivita constat, neque simili
prittceps pacis (ha. ix), cujus pacem quisquis in se defluitlevitaie, sed leves, ct amplius justo vagos sua
datur veraciter experiri (dicunl enim plures pax, qnadam revocal firmitate. Videnles ettim viri a fidei
pax, in quibus pax non polesi inveniri); quisquis, se proposito levius destitisse, et concussam dolore
inquam, hujus pacis, dono gratise,.pariiceps inve- nimio illam laiiien fivmius perstitisse, cum lacia
nitur, noniine filiali recte propter siniiliiudinein resurrectio uonnuliis visionibus est ostensa, et
insignilur. Virgo studio conlemplandi, et devotis orationibus
CAPUT XVI. est suspensa: revocati ad illam humiliter dc praeler-
Junclura feminum tuorum sicut monilia, qum fa- ilis erubescunt; et deinceps ejus audilui credibilius
bricala sunt manu arlificis. Pulchro loquendi getiere el conslaniius adbaerescunt. Nam cralere lornalili
iiitegrilaleui virginiscommendavit, dum juncturam ejus est plenior et perfeclior lornatura, cui Chrisli
feniinum fabrefaclis monilibus comparavit, quia in resurgentis plenius innolueral genitura; et omnia
feminibus plerumque .figuratur canialis geniiura, quae de illo longa tcmporum serie leguutur in Scrir
(95) Aliusioad Job xv, v, il.
i;i3 PIIILIPPI DK HARVENGABBATISBON^ SPEI 401
pitira, liausitlinvcahiindaiitius, et refudii atiditorihus A pisciiiae,fontes sunt, sive iaci et aqii.irum congrua
cum mensura. Cujus crater lornatilis, vel perfectio plenitudo, quac in ptirta civilalis, rei posita veritate,
facilis disscrcndi, non aresril iuopia, ivonarctalur ipsius nrbis incolas mtiltijilici reficit largitate. Oculi
angustia capicndi, sed referla poculis vinoque ergo Sponsae non infecti fsecibiis serpenliiiis, sed,
sapientiae dehriala, cunctis longe populis, et suflicll, ul liber secundus explicat, conformali moribtis co
ct nunquam delicit propinata. lumbinis, idco in proesenli forte similes sunt pisci-
CAPUT XVIII. nis, quia lotos imbunnt, vci imhulos abluiinl saltita-
Venter luns sicut acervus iriiici, vallalus liliis. ribus disciplinis. Nam quos Virgo dignalur gratis
Venier, humanitas est, infirmitas vel conversalio oculis iiitueri, quibus dignanler eligil respeclu beiie-
temporalis, quaeindiget fomento veslium et alimonioe volentioe misercri, ab errore campestri revocans, ad
corporalis, cujus quasi mollities ita curam exigit portam titilem nos addncit, per qiiam ad cives et
lomenli naiuralis, ul in eo cumuletur profectus et domeslicos el frequenliam digne raerenlium intro-
eminentia spirilalis. Etsi enira carnem suara Vivgo ducil. Hesebon inlerpretaltif cingultim mmroris.
iion hahel odio, sed conservai, in cttra tamen cjus Respeclu quidem suo a foieiisi Virgo liceniia nos
vires spirilus non enerval, sed dum necessario fovet restringit, et ingressos portoeangtistias moeror ne-'
eam, duris laboribus se reservat, in quibus copiam B cessarius nos accingit; et a cunclis quoe foris per-
meritorum inslar trilici coacerval. Quae copia, tlum strepunt, tiltra non suslinel taetosesse, sed afflictos
in altuni quodam velut acuminc se allollit, nec miseria, dignos misericordia vult nos esse. Quos
tamcn palearum ventosa multiiudine se extollit; et cum tales Virgo miserans intuelur, ut cives el dome-
ad panem faciendum cultori habetur gratiosa, et ad sticosfilise multitudinis nos tuelur, quae filia, id esi
seuien jaciendum nihilominus frucluosa. Non soluin civilas muitos quidem ad sc convenas inlromillit,
enim Sponso conversaiio Yirginis placere compro- sed, lege salis mira, nisi nioaslos et miseros non
halur, sed in his eliam qui assistunt, laiiqiiam vim admittit. Hoc habent refugium, hoc praesidio uliiii-
eeminariam operatur, duin eosdem instruil, et ad tnr in proesenti, quod eos Virgo fovet oculorum
qiiaeqiieprovocat meliora, et non verbo, sed exemplo beneficio competenti, qnod nicerentes visilal sollici-
cos crescere et extendere comrhonel in priora. Tanta tudiiie diligenli, sic ad proesens benigne relovens,
cujus merita ne prsedones auferre praesumant vio- ut promittat longe melins in sequenli. Expertus sum
lenler, ne fures diripere, ne vel roures detrahere qtiod aio. Ctim divino perttrgeiite judicio filii malris
appetanl fraudulenter; vallanlur quidem non sudi- roeaecontra me pugnaverunt, cum exteris parcenti-
bus, non lapidibus, non caeiuento, sed liliis, hoc est bus, ii qttos raea credebam viscera, me lseserunt, bu-
mundiliae et (rralise inviolcbilis blandimenlo. jus cinis Hesebon mea ipsius mceslilia cogeret depe-
CAPUT XIX. rire, si nnn Virgo dignaretur extenta manu citius
Duo ubera lua sicut duo hinnuli gemelli caprem : subvenire. Asliiit illa mihi, cl curara mei tongius
collum luum sicul lurris eburnea. Iloec eadem dicla non ahjecil, sed lingtiis malignantiiim sese mediam
superius facit rcpetere vis amoris, sed exponenda interjecit: et attendens quod non zelo jusiilise, sed
rursus iion sunt, inorse gralia brevioris ; illud lamen faclione fremercnl inimica, forti manu misericordioe
quod inulatum potest, et lanquam differens sesli- obslruxil os loquentium lam iniqua. Cui recte con-
mari, quaeri polesl, quid sihi vult, quid in eo veuit quod sequitur : Nasus tutts, etc
debeal figtirari. Supra enim diclum cst (I. iv, c. 12): CAPUT XXI.
Collum tuum ticut turris David; hic autem sicut Nasus tuus sicul turris Libani, qum respicit contra
lurris eburnea. In turre figuralur quoedam virginis Damascum. Viri peslilentes, qui diaboli exislunt
foriiliido, in ebore, casla el sincera ejusdem forli- pugiles et alhlelse,ei, a qtio milluntur, similes, rixas
tudiiiis pulchriludo, quia, quam lurris virtulum commovent indiscrele; elcaecaii malitia ignorantjii-
objectat hostibus praemunitam : frigus innalum dicii ralionem, el, si forte noverinl, corrumpil ran-
ehori ab ignitis monstrat passionibus expolilam. D cor el invidia nolioriem. Yirgo anteni majoris pairo-
Turris itaqtie, Virgo est, cum ab liostihus forl.iter cinio videns aliquos iniligere, nescil deesse illisquos
269 se defendit, turris autem eburnea, cuni a car- injuriam noverit snslinere, oslcndcns se habere
uis aeslu liberam se ostendit; turris, inquam, cum recte consideranlibus fortem nosum, non pressum,
viriutum ejus congeriem occursus malignantium instar simiae, non enerveni mollitie, non abrasum.
perhorrcscit, cbiirnea, cum rigorc frigido, utbrumse Elsi enim velnl tacens permillil suos aliqttoties tri-
gelicidio dealbescit. bulari, forle quantum expedit eos iribulalionihus
CAPUT XX. emendari, lamen cjim invidorum maligiiiias excre-
Oculi tui sicul piscinm in Hesebon, qum sunt in scit violenlius et impugnal, fortis htijiis discretio, ut
porla filiw mullttudinis. De oculis qtioque in secundo turris Libani prominet et repugiiat. Eo aitlem prae-
lihro salis sestimo dictum esse (sup. 1. iv, c. 7, et valet et malignis efficacius adversalur, quo in Chri-
alibi), nee repeti quod dicttim est, necessarium reor slo, qui mons esl Libani, solide confiriiiatur, in quo
esse. sed quia nova comparatio videtur hic apponi, sita et superedita Damascum respicit et prospectat,
ipsa quoque novitas postulat hic exponi. Hesebon ut prospectu sollicilo illam a proposito revocet- el
•;st riiitas quam populorum itihabital mullitudo- rcflcctal. Damascus inlcvpretatur silicns sanguinem.
 465 COMMENT.1N CANTICA. — LIB. VI. 466
Nostrum yero sanguinem sitit semper c.iviias perdi- A purpurea speciali privilegio vestirentur, et hoc signo
tortim, sed ne lotum ebibal, respeclu Virgo pro- discreli a caeleris reges sine dubio raonslrarenttir.
hibet ocitlorum, qui et nobis pie peleniibus salutare Unde in Evangelio (Mallh. xxvii ; Joqn. xix), qnia
ronferuiit intininientum, et male sttienli potcnler Chrislus quasi prsesumpserat se regem atlcstari,
inferttnt delrimenium. Novit enim hitjns discrelio, Judaei persequenles visi sunl inlolerabililer indi-
injusia sufferentes, quantlo, quomodo consoleluf, gnari : et antequam occidcrenl quem super se re-
inferentes vero.qua vel poena referiat, vel patienlia guare noluerunt, eumdem irrisorie pnrpureaiii chla-
pncsloleliir; novil quos humiles et abjectos vuhu midem indiieriitil. Comae autem capilis in aiigttstis
respiciat miserente, qttos econtra Damascenos de- canalibtis disponunlur, cum cogitattis Virginisspiri-
spiciat, sic eortuii malilia promerente. In qiiihus talibus exercitiis siipponunltir, cum passionis Cbtisti
omnibus sunni sulius beneplacilum non altentlit, sed fides locum sibi pracparat iiiiindioreni, ciim in velhts
Sponsi volunlatem, cui placere desiderat, magni- descendens pluvia, lotuiii illud converlit in amnrem.
pendit, cuj'us amicos diligens, ad eofnm profectus Sanguis inarini piscisipsa esl diluclio Redemptoris,
liilarescil, super cujus inimicos, perfeclo velul odio, qni in muiuio factus liomo ex proecepto oeterni geni-
contabescit. Cui bene stihjungitnr : Caput tuum, elc. loris; Yirgini , quatn altendil includi lrixorio dis-
270 CAPUt XXII. B ciplinse, amorem sui sanguiuis supevfiiiidit et infiin-
Capul lunm ut Carmelus, et comm capiiis tui sicut dil gralia medicinoe. Ex quo puvpurea, imo purpura
purpura regisjuncla canalibus. Caput Virginis, mens fieri perhibelur, et deinceps summo rcgi tam proprie,
ejus ve! intcntio non incongrue potesl dici, ctii opera tam speciaiiter exhibeitir, ut ultra non humaiio, sed
reliqua, ul mr.iubra subdita, vidcntur sic addici, ut divino tanlum usui coaplelnr; et non virum hoini-
nec dirigi ad proficicndnm, nec ad placendum erigi nera, sed Deum et lioniiuem uosse et diligcre conv-
iiiereaniur, si proevia inlentione veltil capfle non probelur. Qui etiam Deus bomo non incongrue caput
regantur. Quse intentio. quia eam non premit ini- Virginis appellalur, qui exrelleiilia principali mon»
quilas, iiifiruiilas non emollit, sed atl superiofa sano domus Domini super verticem 1110111111111 proedicatur,
placendi desiderio se aitollit: montis emineiiliani cui nonien assigtialiir forlc non alierius, sed Carmeli,
et nomen meruil oblinere, cujus interprelaiio inve- qttia lam scieuter quam poteuler vero prseputiiira
nituv fructii mysierii non carere. Cariiielus inter- eripit Israeli. Cotiiseautera quas capiti constal radi-
pretalur scientia circumcisionis, vel, sciens circum- citus inltsevere, el tamen longius cvagari, nisi eas
cisionem. Circumcisio, ut Judaei noveruiii,, carnis est diseiplina studeal coercere : onines actus sunt Vir-
incisiira, recidens pfaeputium, id est carnale deside- ginis quos in Christo a radice firiiiius SQ.Iidavit,et a
rium in figura, qtiam datam a Moyse Judsei littera- progressu nimio, districtione judiciaria revocavit.
liter-tenuerunl, illi vero spirilualiier qui deponere Quos in canalia, id est in depressas et luimiles an-
quod caro suggerit, siuduerunt. Virgo igilur cujiis gustias voluil iitlvoduci, el passionis gaudium, til
iiilenlioncm constat desiderio praceminere, recte tincturam |iurpiireaml, superduci, ctijus tola couver-
Carnielus dicitur, camalibus nesciens subjacere, satio non novil aitum sapere, sed timere, cl rubenli
qttae corde et auribus ciinciisque sensibivs spirilali- martyrio lanquam vivens hosiia vefulgere.
lcr circumcisa, in gignendo filium, non viro, sed CAPUT XXIII.
Dro soli placuil indivisa. Illa quidem nova maier Quam pulclira es, et quum decora charissima in
miram monlis excellentiam in se vidit, cttm se deliciis? Stalura tua assimilata est palmw, et ubera-
Sponso copulans carnalitim desideria circumcidit, tua boliis. Quia laudes a grcssibus inchoalas ad capul
ctnn sic ei obumhrat Spiritus, spiritalis eam cir- vel comas recta serie devcneriinl, nihilqite non lau-
cnmcisio sic emundal, ut gignens ad genilum cul- tlabile in pvaedictis omnibus invciieriint : pulcbritu-
pam carnis haeredilariam non transfundat. Cujus dinem Virginis quodam qttasi breviculo comprelieri-
comse capilis, id est sancti el subtilissimi cogilatus, dit, eam aicens chaiissiinani, iti qua nihil rrprchen-
quibus accedil capiti decor tion niediocris vel orna- D sibile depreliendil. Quam pulchra es, inqiiit, vo-
lus; purpiirifi regis juiiclsfc canalibus similanlitr, lunlaie 271 lorporis nescia, sed vivaci, quam de-
diim fide el arriore passionis Chfisti velui quodam cora, jtistum velle manu prosequens efficaci; el
saiigtiine purptirantur. Apud eos qui in hoc opificio nl laudes roborentur fine dignius cumulato, in lam
dicunlur esse gnari, solet purpura per fasciculos in mtiltis deliciis mibi charissima delicalo. In lali, lam
anguslis canalibus alligari, cui alligalae aqua super- laudabili nihil conqueror de jaclura, quia paltnoe
fiindilur, mododebito vel mensura, qua superfusione commendabili tua similis esl slatura , qu;e in itnis
ad purpurandam lanam utilis sil tinctura. Vel, jnxla anguslior, in superioribtis spaiiosa, bono gaudcs
quosdam, apud Tyrum et Sidonem ubi praecipue hoe inilio, meliore lermino fructuosa. Denique palma
aiTificium frequenlaiur, lana subtilis el candida in sicut accinclo proponitur beltalori,. sic nimirum
canalihus angiisialur, quae sangttine piscis conchilij discincto tradilur et victori; el qitae ad laborem iu-
snperfuso in colorem purpurenm transmulatur, et duxeral et excitaverat animtim procliantis, in laudem
deiiiceps purpurea, imo purpura nominalur. Quoe erigitttr,cuin ma«iu geritur triuiiiplianlis. Ttta ergo
Uleoperhibeliir purpura regis esse, quia regum ab siatura htiic palmsesimilis invenilur, cum lahor per-
smiiquo solebat qttasi proprium ijlud esse, ul veslc ieverans tanlis laudtim lilulis insignitnr, cuni ab
407 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON^E SPEI 468
imo inchoans, processu rruciifico dilataris, cum i"i slos fidelissimus appropinquat, cum praemunit, et
nmnili viclo pngile, de jam cerlo proemiogralularis. praecavetne quid illi exponendum avibus derelin-
Slatnra lua pahnoe perhibetiir non immerilo sitni- quat, cum ipsara palmam fovet, et tanlam provehit
lari qnatii in reclo proposito siare conslal poiius, in virtutem, ut ex ipsa dependeat qitidquid mtindo
qiiatu curvari, cttjtis quia slalio ad perfectuni inrie- congruil ad saluleni. Dcpendet atitem cx ea Chrisii
flexa ronreiliitii' proficisci, palmam, id esl dignum caro,cartiis passio, lignum crticis : ctilpartim abo-
vic orioelilultim nierettir adipisci. El ubera lua qui- litio, noctis fnga, reditus verae lucis, miinili vecon-
bus lactas, sive pitscis abiindr circumslantes, id est ciliatio, viitiiluni cohslanlia, (iducia prseiiiiorum,
fonua vilae tnae qua et niovaliter et spiritaliier eru- qtiaeomnia gralanter apprehendit, qui auetor el dis-
dis igiioraiites; similis est non lierbisinulilibus, non positor est eorum. Qtiihus apprelieusis ubcra Spon-
arboiihtis iufecundis, sed butris ferlilibus vino re- sae holris vineoe similantur, quia cjtis tienefieiis
cundito laeiabundis. Qtti enim altente perspiciunl lani mentes digne considerantium debrianlur, et odores
in nioralihus quam spirilalihtis le peifeclam, et de ejus, vel odor oris ejus efliritur ul nialoriim, quia
lerraegremio ad suhliniem palmsr siiiiilitiidiiiein sic fama ejus et doctrina hene sapil in naribus audilo-
evcciam; admiraniur, obstupescunt, et inlra suos rtim. Cui subjungitttr : Gultur, elc.
lerniinos nou tenentur, dttiii inter omnes muliercs 'B CAPUT XXV.
nullam libi similem itiltienlur. Ubera ergo tua qui- Gutlur iuum sicut vinum optimum. Si nt bolri, si
busd.im coiisideralionis maiiibus exprimenies, el ex ut niala sunl quoeatl exteros fide ntintia defernntiir,
eis utriusquc perfectiunem vilocmanare plenius prse- qnaeet qnanta 272 cre(t' possuiil, quoe ab ijisa
videnles, quosilam vclut sihi bolrosvideniur expres- Virgine seniiuniur, qttae propinans larga maim esu-
sisse, slupoiisquc el admiralionis viniim incbrians vienlittin faucibiis oppOriuna, quis nisi caecns ;esli-
piolulisse. mcl quod alantiset talibus siljejuna? Ipsa quidem
CAPUT XXIV. prae cseieris, tani mulla, lam proecipuasentire gra-
Dixi: Ascepdnm inpalmam, et upprehendam fru- ttilattir, ipsa haurit prsscipitequoeiuSpoiiso, el quam
clus ejus; el erunt ubera tua sicut bolri vinew; et iiiulla suavitas habealur; quotl alii vix proclibant,
odor oris tui sicul edor malorum. Unde Virgini lanta quos lanla merilornm excellentia non veiiuslal, ipsa
pra> caeteris grniia ronfcralur, ut ubera ejus bolris, hauslu avido sentil plenius et degttslat. Cujus gu-
pallnoesialura similis liabeatiir, sequenti versiculo stum Sponsus gulluris iiomine (igtiravii, quem com-
Sponsus inuuit evidenier, oslendens quod proedixe- niendave volens, vino illud opliinocomparavil, quia
ril, et prsedictum expleverit conseqtienter. Dixi, ait: cuictiiiquegiisl.us vel guttiir Virginis innotesril, vi-
Ascendam, el erunt ubera lua bolri. Diclum ejus, pro- detur sibi polus, eoqtiod ineffabililer hilarescit.Nam
posittim csl qtiod ab relerno voluit ordinari, quod cui gustum suum non invitla Virgo nolificat, cor
apud se fixuin miineiis dititi.ssitiie voluit occultari, illiiis laiiquam viuo polum lseiifical: tatilttmque illa
tandem vero, ciim illnxit felix lemporuin pleuiiudo, in secreto cordis sui scire conceditur r.t sentire, ul
dala est liuic Virgini riicli hiijits evidens cerliludo. non gaudere nequeat, cui datum ftierit consentire,
Qui enim apud sc vel in Pairediu fuerat occultatus, Et bene vinum istttd Sponsus opiimuni prscdicavit,
misj.0 quidem Angelo, praecedens tamen Angeluin quo quiciinque poms esl, nullum inelius seslimavil:
Virgini praseiitalus; diclttm illuil mirabile qtiasi vi- non vitiea Naboth, non vinea forte Sorech siniile
sibile voluit exhihcri, dum invisibilem per naiuram, ptopitiavit, non bibil Noe nielius de. prima vinea
dedit pergratiatn se videri. Dixi, ait, et quod dixi, quam planlavit. Quia vero gustiis ille, vel guititr
ditilius noii laccbo, sed ascendam in palmam, boc Virginis nulli plcuius iiilimalur, vcl de perctplo eo
csl visibilis appaVebo: aseendain in Virgiiicin, per magis alius non laetatur, qiiamSponsus, <juiIIOII indiget
eaiii crleris me monsiraho, per asstimptam ejus car- ul verbo transiiorio doceatur (videl eiiim el ap-
nem , mundi principem iriiiniphaho. Profuiidum jirobat quidquid utilecogitaiur); scieus Virgo viiuim
quippc nieoe tlivinitatis eral hoiiiinibus inacressiira, r, illud pvoeconitlignius coiriplacere, ejus ab ore ver-
qtioiiini amore durttis asrendani in excelsuni, ut bum quasi rapiens, feslinat rcspondcre.
cuin aprofundo cl occulio invisibili fttero visibiliter CAPUT XXVI.
cxaiiatus, atl ine traham umiiia traliendi ellicacia Dignum Dileclo meo ad poiandttm, labiisque, et
noii fraudatiis. Yirgo igitur paluia est, excelsa pri- dentibus illius ad ruminandum. Coiiimenilal, ait,
vilegio nieriioruni, in quam Sponsus ascendere tan- gitllur meuin, imo quod in gullurejain dulcescil,
quam in arborcm voluil sicotnorum, cujtis asceusio, quod non satis approbat quisquis palato stitpidus
id esl camis assumplio fideli cuique licus fatua re- liebetesc.it; ipse aulem cujus dono lanta mihi gralia
puiatur, ei aulein qui tligne susjiicil, et liumiiiier dilucescit, liauslu bibil plenario, crater ejus inopia
suscijiil, friictuin salutifernm operatur. Qtiem fru- non arescil. Ego quidem vini hujiis iiiiram dulcetli-
ctnni ipseSponsus grntanler appreliendil, ciini ineo iiein sutii experla, el Sponso prsedicante illam esse
ilisplicere niliil silii peiiitus deprehciulil, cum ac- optimam, non incerta, de qua ne lacens arguar,
cc|iiai, cum a|iprobat, cum suo gaudet beueplacito liducialiter sura locufa, el quod ille recte ccepit,
conveniie, quod saliueni fidclittm 'dalur palmse fe- digno prseconio prosccuta. llle discrctus cognitor,
ciinditas parUirirc. Apprchendil. inqiiam, cum ei cu- viiium illud opliiiiiim dicit csse, et, eo diclo freia
 4t>9 COMMENT.IN CANTICA.— LIB. VI. 470
conseqtienler assero dignum esse; dignum, inqtiam, A exquisiiam exquirens mea facies speculatur, ipsam
quod eiilem ad potandum gralo calice propinetur, quasi ore ad os iamiliariier alloqttatur.
cui nimirum, quidquid indignnm ftterit, non debe- CAPUT XXVIII.
inr. Optima veroquaeque nulli dignius debent dari, Veni, dilecle mi, egrediamur in agrum, commo-
quam ei qui omnium debet opiimus seslimari, qtii remur in villis. Tu ail, quem diligo, qrii supra non
sicul nullatenus faeculento calice vult potari, sic me- negasti vocalus advenire, qucm venienlem novi lar
rttm el illi me vinum sibi postulat praesenlari. Gut- giorem mihi gratiam impertire; adlmc veni, siriie
lur igilur metim qtiod ille vinuin oplimiim nomina- promplam et paratam diligis invenire, ut tuo j'am
vit, hoc est affectum cordis mei qui de illo lanla, mandato velim et valeam consentire. Supra qtiidem
tam ineffabitia degtistavit: dignum duco ut ejusdem pedes lolos qnasi formidaveram inquinari, et gralo
conspectui diligenler reprsesenlern, et ejus siiim gaudens leclulo riirsus ad forensia provpcari, sed
expteam, potum offerens congrnentem. Sitit euim qnia j'am infelligo id mullorum nrcessitalibus expe-
ille, et nostra omnium boha sitit, qui tamen fel dire, non recuso, qnidquid luo videro beneplacilo
draconurh el vinum aspidtvm non admittit (Deut. convenire. Veni ergo/Dilecte rni, et in agrum simul
xxxti); non acetum Judaeorum, non oblatam bihit " egredi festinemus, nt nomen tuum mundo, tuam
amaritudinem, sed recusat; et iniquos longe facit, gratiam nnntiemns, ut quse pridem abscondita dispo-
quos in Evangelio sic accusat: Ite, inqnil, maledi- nis jain diulitis non laiere, innolescant otnnibiis qui
cli; sitivi enim, et non dedistis mihi bibere (Maiih. tamen digni fuerint hoc beneficium ohtinere. Non
xxv). ltaque dignum duco, ut viiniro oplimum offe- soltim in Judsea, qtioe nostra quasi civilas appella-
ram sitienti, quod non solum in primo gnstu, sed et tur, ubi noslri sunt concives et noslrae carnis gene-
iiihilominus placeat repelenti, ut avidebibens illtid, ratio propagatur, sed in villis eliam, id est Toris,
et quod biberit habens gratum, fastidium non snf- in genlibns nostram faciamus uotiliam divulgari,
ferat, sed roagis diligat ruminatiim. Labia et dentes, et ulefficacius divulgetur, non pigeat diutiiis ibiilem
qiiibtis constal munda animalia ruminare, retracla- commorari. fn agrum aulem dileclus et dilecta
lionem et in relraclatione districlionem aestimo egredi tunc videnlur, et in secreto tlialami clausa
fignrare, quibus judex ille benevohts et aculissimus janua non lenentur, ctim Verbum, carnem faclum
ad videndum quidquid in Sponsa ditigit, relraclat, mundus fide diligit amplexari, rt malrem venera-
et districle examinat ad placendum. Bibit quidem, tur, de qua Verbum voluit inrarriari. Ad eos vero
cum illius vel sensum vel affectiim gralanter am- necdnm mater el filius suni egressi, qui agresti
plexatiir, ruminat, cum relractat et districte examinat hebelmline fidem ralholicam non professi : Deum
quod amatur; etquo magis pervidet nullnm prius, simtit et hominem; perr.ussi scandalo, non adorant,
nutlum poslerius inconveniens apparere, eo magis abhorrenles fecundam Virgiuem digna eam reve-
diligit exqtiisiiis et beneplacitis adgaudere. Sicnt renlia non honnranl. Ideo Virgo videns non debrre
autem animal, quod non ruminat, lex immundiim dhuius hoc differri, occulioriim noliliam tandeni in
voluit praedicari.sic vel sensus vel affectus non satis niedium vult proferri; el (ransfeni fidem certam in
mundus est, qui non suslinet relraclari; sed quid- apostolis ad Jt]da>os,nec extorres fieri ab ejusdem
quid latet in Yirgine iteratum jtidicium non formi- gralia muneris Idumoeos.In Idumoea enim calcea-
dat, et sublilis rmninator in ea nihil invenil quotl menttim suum Christus ex(endere non negavit, et
recidat. Ideo subdit : Ego, etc. hostes in amicos,- in domeslieos alienigenas commii-
tavit, cum doctrina et gratia remolis gcniibus inli-
CAPUT XXVII. mavit, qnod noslra mortalilate ejtis se immortalilas
Ego dilecto meo, tl ad me conversioejtis. l5go, in- calCeavit. In quibtis genlibus moram facere Virgo
quam, Dileclo meo gaudeo serviens et obediens in- inonet, monilus non recusat, in qno duritiam Ju-
veniri, ei gralius adhoerere, ejusgratam dtilcedinem doeorumlatenter arguit el accttsal, qui post aposlo-
experiri; quidquid in me seniio, non verettir ei P !os Christi fidem citius deserentes, sic permaneiil,
manifestius apefiri, non abhorret ejus scriilinio mea converli usque in finem sscculi differenles. In villas
conscieniia conveniri. Ego quidem per vanos el va- vero, id est naliones qtise procul a civibus erant
rios mundi anfractus Ievilale nuiliebri non distenta, stultse, quoedocirinam proplieticam ruiles adhuc non
malura gravilate ei, quem soltim diligo.sumintenia; noverant et iiicullae : mater et filiusveniuiu, et
ab eo, non aclu, non affeciu vel ad modicum sum apud eas morosam faciunt mansionem, dum sic illae
aversa, sed ad ejus faciem devoto desiderio siim adbaerenl filio, ut et raatris gratam habeant men-
ronversa. Et ipse dileclus metis nou dormital me lionem; quarum profeciui Virgo diligens adgaudere,
273 custodiens, neque slertit, sed adest, cum cla- et boc ipsum inlelligens filio nihilominiis compla-
mavero, clamanli benevohim.se imperlil; a meis cere : adliuc inslat et apponil illtnn fiditcialiler com-
non solum precibus, sed etiam affectibus faciem non monere, ut qttod bene ccepluin est, persistal in me-
averlit, sed ad meum desiderium hilari facie se con- lius promovere.
verlit. Et quoniam inter nos npn adversio, sed con- CAPUT XXIX.
versio mulua prsedicalur, placetutad ipsum meus Mane surgamus ad vineas, videamus si floruit vi-
quoqne sermoiterum convertatur, ut cujus faciem nia, si <Iowsfruclus parturiunt, si florucrtttit mala
471 PHILJPPI DE HARVENG ABBATIS BONJE SPEI 475
Punica. Ibi dabo libi ubera tnea. Qula fideles qui- ^i ^ juxla libilum adimplere, decernunt InSusanam loluiii
que nostram benevoleniiam sibi ulilem suntexperti, pondus criminis relorquere. Fama sinistra volat, et
et de profeclu suo, si persliterit gratia, non incer- totam conculit civitatem, bbslupescunt et mifantur
li; mane surgamits, ciim in Iticera jam corapellitttr inr.ompositam novilatera; el mulier innocua falso
uox ronveni, illos reddamtis vigiles lahoreet studio prorsus judicio deperiret, nisi misso Daniele divina
non inerti. Mane quidcm ad vineas cultor sollicilus landem misericordia stibveniret. Quis istam, quis
vult exire, procurare illis ulilia, ab iniililibus ex- Marinam, et Eugeniam, el alias ejtismodi non lau-
pedirc; ampulare superflua, necessariis diligenliam dare, qtti eas prsestimpseril a marlyrio praemio de-
adliihere, gaudens si perpenderit eas sibi profcclu fraudare, quos dolus accusantiuni et impudens falsi-
congruo respondere. Et nos itaque iiiane siirgainus, tas impetivit, el earum animas, non ferri, sed mo-
id esl, fesiinemus horrorem lollere vespertinum, lesliae gladius perlransivil? Denique Deus aliquando
auroram dare vineis, Solem infundere matulinum : nonnullps decipt sustinens el perire, spiritum men-
nosira visiiatio lenebras ignorantise ptilsel bngius dacii permitlil in eorum aiiribus desaevire; et pro-
el relundat, el gratioe novum lumen Ecclesiis gen- phetae qui meientur vera et utilia non videre, pro-
tium superfundal. Scianl gentes quia Domiiius no- phelant suo spiritu quidqtiid regi npverunt compla-
men luum, sciantcl exeanl, et incipiant opussuiim; B 1 cere. Seducli ergo illi seducunt Achab, auribus
et quoe prius steriles et aridac nocturna hebetndine prurientem, falsisque valiciniis victoriam asserunt
gravabanltir, mane proficiant et floreant, el ut vi- imminenlem; Michaeasvero, qui solus verum voce
neoeferliles habeanttir. Nostra visilatio, nostra illis libera protestatur, primum caesus alapa, statim
visio conferat incremeiilum, nec permiltat plus juslo carceri mancipalur. Sunt nonnulli qui amantes lo-
iribulari, sed ciim Irihulationc facial elproveniuin : qui vana, mendacia divinare, nullo modo sibi volunl
insislamusoperi, lu polenter et misericorditer anle- quemquam veridictim ohviare; et lam propheta,
cedens, ego vero riiligcnler et fidenter pro Ecclesiis quam is cui hlande el neqiiiler prophetatur, suam
inlercedens. Videamus si floruit, id est gralum ha- iion salis proevidetis, de fratris molestia gralulalur.
lieamus quod vinea videatur floruisse, jam 274 Cujusmodi morbus vel pestileniia, hodieque serpit
uoslram proeosientat sese gratiam accepisse, jam lale, longius pervagatur, multos hsec labes occiv.tt,
viruit, jam floiuii, jam cultori gaudet sollicito spem largo spatio dilaialur; et babentnr plurimi qui dile-
dedisse, etspecie florulenla cerloriun signa profe- ctionis speciem vitllu el habitu prseferenles, malitiose
citiuin edidisse. El quia flos non suflicit, si ad fru- delrahitiit, curiose audiunt delrahenies. Caliganles
clum non datur pervenire, videamtts, approbeinus eniiii malilia scstimant suis laudibits plus conferri, si
quod flores frucltis videnlur parturire, quia genles "' perpendeiintfratiihushonoreindebiium non deferri;
<|uoedocetilitr in audilorium fidei convenire, non si aliorum famam quolibet vituperio iiovcrinl infir-
lardanl ipsam fidem dignis operibus insignirc. Yi- mari, putant suani vel stare (irinius, vel copiosius
deanuis etiam si niala Puiiica floruerunt, perpenda- cuniuhiri. Itaque Michaeam otlientes , verax ejus
mus quod in illis, lanta plures foiTiliulineviguerunt, vaticiitiiii)) non sequunitir, regique nienlientes, ejus
iit amore fervidi ad perferendum niartyrium se desideriis obsequunlur ; et cuni tam rex quam mi-
exponanl, eiiamsi carnifices niaterialem foris gla- nistri blandienle nieiulacio seducuniur, non drserun-
dium iion ajiponant. Quod aulem conjuuctio sylla- lur illi, quos injuste et neqiiiler persequunliir.
bica, id est Si toties replicatur, non est dubitatio, Adest enim Virgo, et sua eos dignalur visione, quos
scd loculio confirmatur, quia iieqiiaquam dubitun, prudenier intelltgit injusta deprimi laesione; et ne
ecil est cerittm virgini qttod praedicii, nec ejus lali loesi deficianl, sed ul magis lentali gaudeant de
diclo, rei prosecuiio contradicit. Plures enim in proventu, a prsosentibu» liberaus, ad mcliora eos
gcniibus quibus mater el filius sitain betievolentiam suo promovet intervenlu. Ideo subdit -Sponso : Ibi
coiiluleruiu, instar vitieoelabore et sludio speciem dabo, etc
floridam proiiilerunt : et processu gratioe affeclus CAPUT XXX.
D
floridos in effecius frucliferos perduxerunt, et tam Ibi dabo tibi ubera mea. Cum videro, inquit, vi- '
forma quam doctrina ad frucium cscleros adduxe- neam novis floribtts insigniri, ctim fructus secutivos
runt. Nonnulli vero qui, majoris desiderii facibus decore flortnn proevio parluriri, ciun oppressum
inardescniil, florent ut mala Punica, tribulationibus quemlibel juslo amplius tribulari, et in conspcclu
subrubescuiit, tot et tanlas molestias proposilo nostro Punica pulcbritudine colorari : Ibi, id est
perferiint in agone, ut a fructti martyrii sola morlis liiiic, hora scilicet opportuna, lempore congruenli
differunl passione. Spiritus eniin qui ab invidia et niea infundam ubera, raeum- dabo auxilium indi-
mendacio non quiescit, pleruinque adversus quos- genti. El bene se datnram non uber, sed ubera
dam effrenala maliiia sic ignescit, Ut summo sludio Yirgo spondet, quia plerique voltinl, qtiornm'vo-
vel eorum viiani saiagat infirmare, vel sallem no- lutUati actio non rcspondel; multi qiiippe videnlur
men bonum sinistris riiinoribus inquitiare. Exit corap.ili, qiiando miseros nos attendunt, seilinopia
igilur, et iiilicil quos ad maliliam inveiiit proniores, vel avaritia laboranles, manum auxilii non exlen-
armat inipudeniia, non inagisterio, sed presbyteriti dtint. De qualihus qtiidam elhnicus : Omnes, iriquit,
ieniores, qui cum suam coiicupiscenliani non valent ignusciint, neiiio succurrit. Virgo vero et noslras
475 COMMENT. 1N CANTICA. - LIB. VI. 474
mlscrlas affee,tu benevolentisrt miseratur, et manu A gentium fuerit introgressa, Jutloea, quae miiic errana
potentissima, quidquid necessarium nobis viderit, ab Ecclesisefinibus est egressa, qttaelaborans inedia,
operatur; et ne sub fasce duro fides elanguerat, nec micas de mensa suscipit domiuuruiii, lunc ad
spes vacillel, adesl cito, ul Ulroque sitj nos ubere fidem converletur, et vescetur panibus liliorum.
refocillet. Quia vero nttllius nostrum ej'us benignitas CAPUT XXXII.
miseretur, nisi propter filium, 275qtiem nobis Omniapoma nova el velera, Ditecte mi, servavi tibi.
niiserirordissiniuro intuetur, ne causam beneficii Quod ad lideni gentiles novae dono graiise convocati
referre videalur ad nos potius quam ad ipsum, qticm dignos fructus proferunlet opera congrua sanciilali:
ulique non propter nos, sed nos diligit propter raeura est desiderium, metim profecto siiidium, mea
ipsum, ideo non dixit: dabo illis nbera mea, setl, cura, quae diligenter curo quaecuuque tibi novero
dubo libi. Quidquid, ait, iiupendero eis, qni sic in- placittira. Itein quod Judoei qui raodo qttasi ruplis
digent ailjuvari, libi loiiini allribuam, cujus in liis vincttlis evaganlur, ad atiliqnaiii fidei ligaluram no-
video beneplacitttm operari,' nec illis, nec milii quo- vissimis diebus revocaiittir; mea nihilomiiius soliici-
qiie istud voto favorabililer assigttari, sed lam iilos ludo id desiderat, id exppscit, qtisc iliis devianlibus
quainme ipsam in le solojustius gloriari. Quidquid aflectuose condolel el ignoscil. llaque, mi Dilecle,
"
ergo inveniar tuis misericortliler impertire, quos poma nova et velera servo libi, cum ulriusque populi
florere ut vineas, quos opera bona videro parturire, studiosius nierita coacervo, cum geuiilis et Judaei
quos denique injusla patientes pefpendero malis non perraitto bona initia depeiire, sed illius firmare
Punicis similari, ad nos laiilum suspirare, nostrum proposilum, hujus laesum studeo resarcire. Quoerae-
palrociiiium prap.stolari: qitidquid, inquam, adju- rita', vel fructus, vel opera ideo fone Virgo poma
nienti tatibus conferam, tibi dabo, quia per te, et voluil noniinare, quia sjionso ad vesrendum gaudet
propter te, el totum atl te referens, adjuvabo. hujusmodi munera prsesentare, ut scilicet eoruro et
CAPOT XXXI specie deleclabili capiattir, et, ne ranqtiam fraudatiis
Mandragorw dederunt odoretn m porlis nostris. resiliat, re utili et commendabili teneatur. Poma
Quia villas et vineas, el mala Punica Virgo antea servat geniilium, cum eorum fovet et aniplecliiiir
nominavit, in quibus Ecclesias geiitium et profectus novitatem, cum eos gatidei inseri et insertis oleoedaii
earum varios figuravil, ad Jtidseosfacicns transilum, largius ubertatem, ctini eis laboranlibus potenlem et
sub aenigmate uihilominus et figtira, praedicit quod benevolam seprsesental.el labores eorum frucluosos
eorum quandoque conversio sil futura. Quorum con- pia devotione lilio reproesenlal. Jurioeorumvero poma
versionem naris prophetica et sagacissima sentientli Q videtur nihilominus conservare, ctim eos landeni
odoralur, et loeialur spe certissima converlendi, miserans, vult diutius non errare, cum domesticos
sciens et prsesentieris conversioriem populi Judseo- generis sui restiluere snlagii in antiqiiuin, et popu-
rum, quoe differerida quidem, in fine lainen vcuiet lum diu hostem fidei manu data converlil in ami-
sseculorum. Quod prsesignans : Odorem, inquit, in curn. Nova servat et vetera, cum geiuiles sic adjuvat
porlit noslris mandragorm"jam dederunt, nares no- ad novilatem fidei jam converti, ul a Jtidaeis vetu-
slrae non obtusse ignorantia proeseiiserunt, quod, stioribus velit penilus nun averti, cum ad lideni jani
poslquam ingredi pleniludo gentium coiicedelur, amissani vel polius 276 intermissani Judoeos diligil
lunc reliquise Judseorum, lunc omnis Israel conver- sic reverli, ut tameti non invideat quod genliles
leiur. Mandragoree, ut aiunt, herbse sunt medicinoe anlea sunl inserli. Hoecautein servavi, ait, non mihi
usibus congru.entes, humanam efligiem, exceplo ca- quaerens videlicet gloriani propiorem, sed omnia
pite, proeferenles, per quas Jutlaei prudenles et er- piorsus lihi, tuum scilicet ad bonorcni, quia, cum da
ronei salis congrue figuranlur, qui ad cultum divi- illis vel pro illis Virgo sollicila gratulatur, non in
nura lege scripta, utpote homines, infbrmantur. se, sed in Spouso, ut paulo atite dictum est, glo-
Yertim quia Christum capul fidelium nesciunt nec riatur.
adorant, truncati et turpoti lotum corpus reliqutttn D CAPUT XXXIH.
dccolorant; et qui per scientiam Scriplurarum et [CAP.YHI.IQuismihi det te fratrem meum sugentem
mandata legalia, lidelibus conformantiir, per absen- ubera matris mem, ut inveniam te foris, etr deosculer
tiam capitis, et iiifidelem ignorariliani deformantur. ^,te, etjam nemo me despiciel? Oplat Yirgo ul quse de
Qui eliara non mediocrem segrotantibus conferuht genlibus et Judaeis adhuc ahseniia jam pracnoscit,
niediciiiani, cuiu nobis iegem legunt, cum vivendi innolescanl foris mutido qui nisi evidenlia non co-
proferunt disciplinam, cum nobis servant codices, gnoscil; et ut Sponsi notitia, quoe sihi tanqtiain in
ut fornacem raoralium, ut spirilalium oflicinam, et thalamo jara palescit, foras in agrum exeal, ubi sol
quos hahenl severos judices nobis deferunl ad do- largius dilucescit, quis milii det, inquit, hoc estquis
clrinam. Et ii quidem necdtimin sedibus, necdtim in lanto suo munere me beahit, qnis depressum angu-
thalamo fruclum proferunt pleniorem, scd in portis, sliis meum sic desiderium dilatabil, ul foris le fra-
id est sensibus spiritalibus gratum virgini danl odo- tiein ineiim vaieara invetiire, et qttse mihi no;a s ni,
rem, quia.quod eis divina bonitas disponit diebus coeleris ignoraniibus expedire? Te quidem frairein
nllimis imperlire, jam a longe odoranti dalur virgini meuiri, imo el oiiiiiium, carnis eflicil genilii.ra, le
prsesentire; senlil quippe, quod jiostquam plenitudo pascil ieni|)oraIiter maler, nou ti.cessit.is, sed na-
475 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISBONyE SPEl 47«
tura : tu ejiis sngis nbera, tu ab illa sumcre parvu- A finem sseculi sit mansura, pant sibi homines suc-
lorum alimoniam non recusas, cum cibo, potu, veste, cessione ntillo tempore desitura. ln hanc doroum,
somno uleris, quihus te rsse homincm non excusas. hoc est in homines Virgo Spoiisurri ducere pollice-
Quem lalem, tam parvulum proedicat mater mea, tur, ul in eis misericorditer suam ipsorum satutem
quis niibi del ul foris inveuiam in platea; inveniam, operetur, ut in eis deambulet, et ad cubiculum
iitqtiam, non hominem lanlum, quod oculis infidelium gaude.it devenire, ubi ctibet, ubi pauset, et quielis
non iiegiitur, sed Deum faclum hominem, qtiod non- accubitum valeat invenire. In domuin 277 malris
nisi fidelibus intimalur? Volo, inquit, ut genliles et suae,el in cubiculum virgo sollicila sponsura ducit,
Judai qui cognilores nonnisi visibilium solent esse, ciim noslri pie miserens devotis illum precibus ad
te yidrant, intelligatil, tliliganl Deum esse; et qui hoc ducit, ut in nohis hahilet, in nobis deauibulel
Deus abscondilus prophctico valicinio proctlicaris, suaegratia boiiitalis, in nobis demoretur, nec inde
ab islis fide certa, revelalo cordis oculo videaris. revocetur noslrse meriio pravitatis. Ibi, a\l,medo-
Quod si dalum fuerit, ut te illic inveniam, graluta- cebis.Cum ad hoc ventuni fiieritul tead eleclos qups-
bor, et invenlum aptid homines gratanter osculabor, que gaudeam inlroduci, el ab eorum salute per-
hoc est aniore et honore lui nominis delectabor, agcnda culparum merilo non reduri, tunc me docebis,
cum scilicet le amari et laudari ab hominibus con- * et ceriam facies occuliorutn, tunc sciam et eleclos
templabor. Nec lamen osculavi Virgo, sed deoscu- illos esse, et me sollicitam elecloruni. Docebis, in-
lari polius vull iiivetUum, verbique compositio nibil quara, me, ctini spcm, quam anlea mihi dederaspro-
ininus iuiuiit, sed aiigmeiiium : el illuri deosculari, missivam, largiore gratia inreni transferes comple-
ul qtiibtisdam visum est, alliriiianiiir, quod per loca livam, cum illius gloriae, cujtis exspeclanlibus das
plurima exprinienles majtis desiderium osculamur. affecturo, cessanle promissorio meliore termino das
Vult ergo illum Virgo, si apud homines invenire, ut effeclum.
totum deosculeiur, et nihil compellatur sine gaudio CAPUTXXXV.
prseterire, ut ab illis Deum el liominem videat hono- Et dabo tibi poculum ex vino condilo : et mustutn
rari, el iiisignem honore gcinino deosculaus gaudeat malorum granalorum meorum. Cum me doctam fa-
delBclari.Cujusinodi honor cuin dignefilio deferelur, cies effcctu cognilo gralioe plenioris, dabo et ego
ipsi quoqiie. Yirgini reverentia debila non lollctttr, libi abundanlioe munera polioris : offeram libi potu-
eriique in oculis rccte qiiueieiiiiuin non despecla, luin gustu suavissimum et sapore, condilum quidein
quae ad gigtieiidum laleiu proe cunctis raulieribus vinum, amorem compositum ex labore. lllorum qtii-
esl electa. Quisquis enitn illum Deuin siinul et ho- r dem merila quos libi novero complacere, amores
miueiu inielligere el diligere segaudehil, ipsam, de scilicel et laboresquasi congeram in cratere, liioque
qua naltis est.despicabilem non habebit, nec Jttdseo- conspecttti, vcl magis, luo potui propiriabo, ut acci-
riini scamlalo, ncc sttiltilia genliuin ferietur, cutn pias gratins, devola benevolenlia commendabo. Vino
justo veritalis prsccouio, miia malris iniegritas quidem si conferanl aromalicse species condimeii-
aslrueiur. Quisquis, inquam, filio juxta ejus hene- tum, docla manu adbibila verlitur in pignienium;
placiiiim vuil deferre, apponil quoqtte malri bono- et amori si aridaiur iribulatio et angnstia passionis,
rera debiitim non auferre, quia boiius filius cnjus- oblatttsille Sponso graise vicem obtinel potionis.
qiiaiu obsequ.um non acceplal, quideferre consequen- Quod inculcans, ait : El muslum malorum grana-
ter iiiatri Virgini noii affeclat. lorum. Musium fervet et ebnllit tumuliu saeviens et
CAPUT XXXIV. lurborc, omttes a seprojiciens sordes impetu fov-
Appreltendamte, et ducttm in domum matris mew , liore : amorem illum signans, qui non curat vitae
el in cubiculum genilricis mew, ibi mc docebis. Cuiii hujus quiele deliniri; sed currens atl martyrium
prudenier iniplligi, et le recenler diligi deprehen- ardel pressuris el lunsionibus expoliri. Per mala
dam, favcns diligenlibus , dileetitiii quasi mani- vero granata, illos voluil figurari, in qttibiis, velut
btts apprchendam : lenensqiie apprehrnsum, non 0 grana, virlules constat pluriraas congregari, qnos
periuiliain retro a proposito le reduci, sed iu domum inlerna virtutum collectio eflicit pretiosos, passio-
matris tiicaefaciam largius inlroduci. Absil enim ut num facies rubicunda in oculis recte videntium
desim diligeniihiis, ut despiciam non despecla, sed . speciosos. Meorum vero forte ideo Yirgo dicit, quia
usque ari perfectum fovebo diligentius imperfecla : quisquis amans Chrisluin, Passioni et martyrio se
diligenles diligam, et ul diliganl amplius, promo- addicil: ipsa itli auxilium et curam impendere gra-
vebo, ulillos, Dilecte, adjuves, indefessis precibus lulatur, et quidquid ille proficil, lotiiin propriuui
coiiiiiioiieho.Sic in doitium nialris meaete ducere arbiiratur.-Musium ergo malorum graiialorum, fer-
vel iuducere procurabo, cum ad luiim illius introi- vor intemperans vel amor fervidus est eorum qui se
lum pia snlliciludine pra'parabo, ctim mihi sollicite, promjilos exhibenl ad sufferehdum omnia palienler,
ut matri filius, obsequeiis, nec anliqua illoruin me- quoe niundtts vel ininatur horride, vcl locialur in-
riia, sed meum riesiderium proseqiteris. Mater Vir- ferre violenler. Hujtis vini vel musti poculum virgo
ginis, ul anle dicltim est, ipsa mortalium est natura, diligit propiuare, cutii fervenies spiritu gaudel vir-
quoe nos omnes in hanc lucem profert non dissimili tutibus coruscafe, sublatosque de nied.io ad Sponsi
genilura, quse, ul haheat sibi doinuni in qua usque iu taudem mensam vel conviviuiiiiiideliciens perlrans-
 477 COMMENT.IN CANTICA. — LIB. VI. 478
ire, at epulantis gustum suavi meritonim excellen-. A 1 lita* lllud tamen dici potest, quod primo suam ipsius
lia delinire. Quod ne sibi assignare, justo ampliusi agens curam, gaudet olio spiritali, a qtto revocari
sestinieliir, imo quidqiiid de iltis gaudet divini essei prohibetur negotio vel inquietudine lemporali, ne,
muneris atiesieiur; ad eas,quse assislunt, adole- dum vacare diligit, el spirilalia contemplaiiir, re-
scentulas conversa dicit: Lmva, etc. dire, donec velit, ad proximorum sulliciliidinem
CAPUT XXXVI. compellatur. Secitndo vero citram asit, neobfirmato
Lwva ejus. sub capite meo, et dexlera ejus am- corde Jtidoeaseducatur, sed ul sponsi notitia in ejus
plexabitur me. Qttod in domuin, ait, matris meoe,et domiiin vel cubiciilum inducatur; nec sibi satis
ineleclos quoslibel sponsuin duco, quod niinistro suflicit, sponso vel filio se lieri gratartter assislri-
pociiluin, et muneribiis niiinera siiperduco, ejiis est cern, si noverit a graiia suam prorsus deseri geni-
betieficium, ejus loeva, ejus consolaiio lemporalis, tricem. A qtto eiiam tam affeclu quam effectu sjwti-
quae me reclinein excipit Ionge mollius pluniosa le- sus eam pvohibet revocari, ne scilicel apostolici
neriiudiiie cervicalis. Hoc eniin solatio meam insuf- doclores inveiiiatUur sua negligentia refragari, sed
licien iain fovet, el siisiinet iiipraeseiili, qui largiore citrent el sliirieant diligcntiara vigilem adbibere, ut
dextera me amplexabitur in sequenii, et qtti miiic profeclui stiae gentis Virgo non desinat adgaudere.
r
stc regu me, nl non tleserat usquequaqtte, quando- B Terliovero, vel laniiini de genlibtis, vel pariter de
que sic me reget, nl appouat ouinem stiflicietuiam Judoeis et geiiiibus agit curain, nialrem suam no-
circiiinqiiaqiie. In iilins ftiiclu rei, et in hiijiis itm- lninans, infirniitatem bominum. vel iialuram, in
Lra spei jam suaviiev delitesco, mulium de pnesen- cujiis tlomtim, hoc est, in oninein cafnem, sponsi
lih.us, de fttttiris amplius nilaresco, qtiotl iiimiruin notitiam vult indtici; cl ab hoc desiderio sponsus
ideo vobis assistetiiibus innotesco, ul et ipsiim dili- eam quavis molestia non abtluci. Ut implealur qucti
gatis, ctijus lantis muner.ibus jam ditesco. Hicau- scriptum est : Et videb,it omnis caro Salutare Dei
teni versicultis retro postius et expositus invenititr, (Luc. iu)
qui alio designanle languorem virginis praevenilur, CAPUT XXXVIII.
quia cnin siipari malis virgo poslulal, ftilciri flori- Quw esl isla quw ascendii de deserlo deliciis
bits se langiieiUem, slatim loevaefit meiitio quse affluens,innixa super Ditectttm stium? Spirittis ange-
susteniare intelligitur decttmbeiitem. Hic vero ubi lici sponso et sponsae colloqueiuibus assistentes,
salus in jnniia esi, et niilla meniio fii languoris, ubi sponsalium conscii secrelorum, profunda niysleria
aetas proveclior, provecttts est nieriti foriioris, de conitientes : hserent, nec salis praevalent obsttipe-
sttis jam secttra, soliicifa est de prolectibiis alio- rc scere vel mirari, quse, vel qiianla Virgo est, cnjus
ruiii, stti tanqnam ohliviscens, perfeclis gattdet vident nuplias celebrari. Perpendiint qitidem illain
rnerilis electornm. Videl illos amoris dtilcedine, niiro prsedilam intellectu, aliorum prsesenti adgau-
vino, musto, fervore spirilus conferenifos, eosqiie dere, (utiiro soliicitam de profectu : ardere hinc
niensae regiie el divino gnslui dignius offerendos; sponsi desiderio, liinc solliciludine proxiraorum,
r.blatioiiein qtiorttni expleri riesirieral lam ardetuer, iusignem virtutihtis, venustam emineiiiia merito-
ut illius inluifti stiam ipsius differri sufferat palien- ruiii. Considerant quoqne Sponsiim sic illius adgau-
ier. Consiilerans qttippe quo fructu ejus coiiceptio, dere olio vel quieti, ul omnem prorsus arceat ac-
parlus inlrgriias fiilelium cordiims innotescunt, quo cessum cujnsvis indiscreti, ut importunum qiiem-
fine ad riiligenriumspousum, plures proeessu tem- libelinlra claustra quieiis nou adinittat, el pausan-
poris inartlesnint: non potest de lalibus tam futuris lem, suscitari, douec ipsa voluerii, non permiltat,
qiiam proesentibus non loetari : ei prajvisa illorum Cum aiiieni his ei hujusmodi aiiis exccllere virginem
278 gh'ria, videtur suani laelius et qttietius deprchendunl, cum tanlam ejus graliain, tanla vix
pnestolari. Qupd iniuens sponsus, ait : Mjuro ejus meriia comprehendunl : loquunlur ad invicera
tus, etc. etserinone uiuitio scisciianiur, quse vel quanla ista
CAPUT XXXVII. D sit, cuius emiiienliam conlemplatilur.-
Adjuro vos, filim Hierusalem, ne suscilelis, neque CAPUT XXXIX.
evigilare faciatis dilectam, donec ipsa vetil. Vos, ait, Quw est ista quw ascendit de deserlo, etc. Ter-
apostoli, vos doelores ecclesiastici ile, doccte onines rena inliabitalio longa retro serie teniporurn jam
genles, et qnos Virgo salvandos propheticp praevidet deserla, bonoiiiniqiie ccelestittm culpis erai. exigen-
inlellectu, videte, ne vestra negligentia praeviso tibus inexpefia : qttam Astroea deservit, iirlicis,
relraliat a profecln, ne si minus forle stiper eorum spinis, tribulis pleniorem, el in astra se revehens
cuslodiam vigiletis, a quiete j'am invenla hujus desi- (94), iocum illic lenuit gratiorem. In qua solitu-
deriuro sttsciieiis. Ilaec aiilem adjuratio, qtta docto- dine, langttore pressa mortaliuin natura decumbe-
ruiii vigilautia tam sollicite convenitur, in secundo bat, dum corrupto vigore spirilus, carnalium Ieno-
et terlio huj'us operis libro nihilominus invenitur, ciniis incumbebat, elsubmersa gravi diluvionesciebat
ubi saiis exponendo, si tamen leclori placeat, est adilum emergendi, luto dure gravabatur, nec erat
altrita, nec exponi jam indiget in hoc ultimo repe- possibilitasabstcrgendi. lnde novo gcnere, novitate
(94) Metamorph., lib. i.
479 PIIILIPPI DE HARVENGABBATIS BON.E SPEI 480
iiicoitiparabiliter admiranda, monstruoso quasi mi- Ax lur) respexil benignius, el prae cunclis mulieribus.
rticulo, re nulli cunctis relro saeculis comparanda, hanc elegit, ut per eam redimeret, quos damnari
virgo stirgit et eminet, vitiorum jam illuvie non haereditaria fnors coegit. De ligno igiturad Iignuin
infecta, ascensuque mirifico ad meritorum excellen- electam Virginem transporlavil, cum eductam a
tiam esl evecla. Quae igitur vel quanla est ista? culpa, ad majoris culmeii graliae subliniavii, cum a
Ejus eiiiineniiam digue quis perpendit, quse de hor- naevolibevam paternoe et haeredilarioe laesionis, ad
rore pristino, de vasta soliludine sic ascendil, ut fidem et amorem futurae suae Iraiislulit passionis.
illic nianenscotpore, mentegradum leneatalliorem, Accipiens eiiim'Virgo Deum ,ex se, carne sumpta ,
eljain iiionim vitiis non efflttat, sed meritorum de- liominem nascilurum , agnovil coiisequenter juxla
liciis affluat conlra morem? Et revera nimiis vide- caruera eumdem morilurum, in qua morte, quia
mus eam deticiis afffuenlem, et ei quem diligil, vilam el salutem noslram oinnium inlellexit, ama-
dclicalartira iuslar mulierum, innitenlem, quse in vil.si non morlem , profccio inuuus graliae quod
terra deambulans, lerrani tangerevix altental, cujtis- advexit. Curn igiturde sub arbore malo, quse raor-
sursuin delicias dileclus evchit et susienlat. Quis lein iiitulit, esl erepta, sub arbore nihilominus
hanc digne consideret, quis hitjiis altitudinem non malo, quoe vitse fruciuin altulit, esl transvecta;
mireiur, cuni vel ante, vel postea nulli mulieruin E \>sub umbra cujus ad laiilum fastigitim est evecta ,
279 cohiparetur, quae in eo, quem diligit, innilens ut gratia el merilo proe cunctis nvulieribns sil pe.r—
specialiter et confisa, nosfri nihil indiget de pro- fecta. Quod aliteni dictum esl : Ibi corrupta est
feclu perseverantiae non diflisa? Quod atilem quae maler lua, si ad priinain arborem, quoe morleni
sil isla ab angelis esl tam soliicile requisitum, si intulit, referalur, natura liumana non incongrue
vultis recolere, invenietis tertio repetitum; et quis- raaler Virginis appelliuur, quse sub arbore illa, lau-
quis inducatur hujustnodi facere quaeslionein, de tam locsionem pcrlulit et jacturam, ut corrupla
profeclu Yirgitiis facil ipsa qusestio menlionem. corrumperet; et vitium nobis verteret in naturam.
Prinio quserilur : Quae est ista quse instar virgulse Si vero sub arbore crucis maicr spotisoe crediiur
tlisciplinis luultiplicibus lenuala, futnoque aromatum violata Juriaea mater ejus recte inielligiiur appel-
ct universo pulveri pigtnentarii comparata : adhuc lata.quae, ubi Sponsus Virgiuem ad singularem
in rarne tlegens sic iu altum desiderio se extemlit, gratiam fidei merito sublimavit, ibi maierSponsum
ul oriore vel exetnplo delectettir, quisquis diligen- occitli posiiilans, cor pertinacia violavit. Subiigna
lius hoc ailendil. Secundo quaeritur : Quoeesl isia, igitur crticis el fides sponsoe.viget, cl Judseoecasli-
quoe progrediens similis est aurorse, dum reliciis " tas violatnr, quse verum Sponsum abnegans, cor-
poslerioribus velul umhra noctium densiore: lunse ruptori pertinaciter copttlatur; et cui dehuerat ad-
pulchriludinein, imo el sirailitiitlinem solis oblinet heereie familiariler et configi, ipsum corrupla
veldiei; et hoslibus lerrorem ingerens castrorum meute, iteratis vocibus postttlat crucifigi. Uhi
est comparabilis aciei. Tertio quoeritur: Quae est Virgo suscitata audit spotisuiii cousequenler dicen-
isla, qtue inairoiiarum inslar nobilium delicata, lem : Pone me , etc.
ohlita oinniitiii, eo solo quem diligit delectala; sic a CAPUT XLI.
propriis rielicit, ut in eis, nec ad iiiodicuinvelil slare, Pone me ui signaculum super cor tuum, ut signa-
sic in illo proficil, ut se loiam super illum diligat culum super brachium tuum, quia fortis etl ul mors
leclinare? Quse ut scial, el recolal, tinrie, quo veue- ditectio, dura sicut inferus mmulatio. Quia de corde
vit, audil Spmisuiii diceulem : Sub arbore, etc> suo mater lua errore perdito me proj'ecit, ab ejus-
CAPUT XL. dem cordis cubiculo salutem quoque proximani
Sub arbore maio suscilavi te : ibi corrupta est longe fecil; lu vero, mi Dilecta, quoe ihideui in-
mattr lua , ibi violala est genitrix lua. Tu, ait, qtise comparabili gralia suscilaris, suscilantem dilige,
dilecto delicala leneritudine sic incumbis, quse ut diligens diligenlius diligaris. Vcrura quia in di-
pulsa procul inedia supra pectus meum in convivio j. ligendo satis appares vehemens, non iiiliriua , hoc
ja'm recumbis, ctti debes quidquid habes, quis le ad apponendum video : quod agis, age perseverantius
lioc meriitim subliiuavit, nisi ille qni laiiguentem elconlirma; el cor tuiini, in quo mea dilectio vi-
eljacenteiii sub arbore suscilavii? Prima illa mu- detur larga pleniiudine 280 contineri, apposilo
iiev.qitae poraum vetitum roale continens appetivit, clande signaculo, qnod versutia qiialibei non possit
.esuipie illicito virum male uxorium irretivil: slalira aboleri. Hoc ariteni signaculum quod velut operrulum
snbarbore, languori Vel niorti potius est addicla, cordi luo moneo superpoui ,-nulli quideni verstttioe,
et eailem mors posteris, jure tanquam hseredilario, ntilli subjacet loesioni, quia qnod ars suhtilior, non
dcrelicla. Suh hac igitur arbore quaefructu mysticoi recens excogilat, manus erudiiior non coiiipingil,
ventistiitur, tota jacens poslerilas moriis legibusi non reserat versutia , violeniia IIOIIconfringil. Me
onuslaiur, dutn in culpa quam arbor intutit, lan- igilur quein laedi vel corrumpi constat nulla penitus-
guel omiiis et ingemit creatura, quam de illis pa- factione, me, inquani, ipsum luo covtli laiiquani
reniibus profert similis genitura. Sub eadera ar- sigitaculum superpone, quo signante, ingressus vel
hore Virgo pari vinculo tenebatur, cum divinai egressus damnum inferens non palehil, iton palente,
bonihis (quod apud se mullis relro sseculis tegeba- dileclio ronstans et iiideficiens permanebit. ldeui
 481 COMMENT.IN CANTICA.— LIB. VI. 482
quoque signactilnm luo volo brachio superponas, ul, A gralam largo munere fundit lucem, et se lormam
s.cili.eetnisi ex tne, nisi per me operari quidpiam operanlibus, ambulanlibus pracbet dticem. Quem
11011 apponas; et, cum quidquid egeris, tali recie ardenlem el lucentem 11011 exslinguit aqnarum mul-
signaveris munimenlo, scias tuum brachium subja- titudo, non roinis, non blanditiis cedit ainaus, vel
cere nutli penilus delrimenlo. Ob hoc aulem moneo ejus forliludo; non denique flumina , non raajorum
utqtiodagis, quod diligis,me superposilo consi- inundatio pressurarum, 11011fames, non gladius
gnetur, quia tali frelum signaculo cor luum sive obrtient ignis exuberantiam vel flammaruiri. Chari-
hrachitim non Joedetur, sed adversus omnia incom- las enim tanta viget violentia vel vigore, ut non
parabili fortitudine proevalebit, et ipsi morli com- possit obrui parvo iribulationum impetti vel majore,
paranduin, qtisevisoccurrentia non pavebit. Sicut ul aquarum multitudinem , et vorls gullulas pitivia-
enim indifferenter omnihus fortis et intrepida niors lis, et incursus majores fluminum amore sufferat
assistit, eique assislenli quoevis potentia vel indti- prsemii spiritalis. Huic igilur charitali recte quid-
stria 11011 resislil: ita dilectio, si prsedicto vere si- quam perfunctoriura non conferlur, irao quidquid
gnaculo pramnunilur, contra quseque noxia pra;va- potest hic...liaberi, ei digne charilas antefertur :
lere fortiter invenilur. Iiem sicul iuferus, cttiii in cuicunque caput sanum et judicii veritas non au-
quosque miseros gaudet durius dessevire, duram B ferlnr, hanc eligit et diligit sttper omne quod trans-
ejus saevitiam11011 labor, non miserorum potest ge- itorium liic offertur. Unde subdit : Si dederit, etc.
mitus emollire, sic aemulatto, qua Dcttiii arriet CArUT XLIIL
virgo diligens imitari, non vult a proposito, nec Si dederit homo omnemsubstanliam domus sua pro
prece, nec prelio, nec mollitie revocari. Expedit dilectione, quasi niltil despicielenm.Qiiisquisnongau-
ergo 111haec in te dilectio, harc semulatio fortis et det sota insensibilium vel irrationabilium por-
inflexibilis habealur, ut a corde el brachio, ab amore lione, sed hunianam flguram oblincns, praepollenti
et opere.mei memoria non tollatur, quia quisquiseo 281 fungitur ratione; si dederit quidquid habet
caret signaculo, facile violalur, et vas caren.soperculo, aequirendoe iiiluilu charilaiis, nil dedisse videbilur,
iiiimuiidum legis testimonio judicalur (Num. xix). si compos liujtis factus fueril volunlaiis. Substantia
Vas vero quod amoris flagral incendio, et inaiiu nominalur quidquid in proesenli nostra vel neces-
meoe solliciludinis operitur, cor aroantis forliter, silas, vel cupidilas coacervat, et iu usus lemporales
qttod me, superposito ut signaculo, custodilur; vas vel expendit procuratio, vel conservat; substaniia,
est comraendabile, exinaniri nesciens, copiostim, inquara, n.on qua subsislimusessenlialiter ad viven-
cor est incibile [f. lucibile], cor est lampadi simile, dum, sed quoe nobis viventibus suhslare vel subsi-
11011 uiiibrosuin. Unde subdilur : Lampades ejus, etc. slere dicilur ad ulendum. Quoe ob hoc iton incou-
CAPUT XLII. g.rue substanlia dointis hominis appeltaiur, quia cjus
nccessiias lalibtis adminiculis siisleiilaiur, eisque
Lampades ejus, lampades ignis, alque flammarum; doinum suam dilal quisquis sollicilus, et honoral,
aqum mullm non polerunt exslinguere charitatem, qui lamen vel arcere pauperiem providus, vel au-
neque flumina obruent illam. Non tu, inquit, solum, gere divilias cupidus elaborat. Cujusmodi substan-
Yirgo, quae digno laudis titulo commendaris, eo tiam profligat largius el dispergit, qui profundo
quod et meritorum gratia, et amoris excelleniia acquirendae dileclionis desiderio se imniergit, qui
principaris, sed et quisquis diligil, lampas ignis cum illam dederit, et istam se persenserit accepisse,
dicitur el flainmarum , resislens quidem casui, nec datum conferens el acceplum, sibi diligentius in-
tamen reftiga pressurarum. Lampas quidem quae ad tuenti videbilur nil dedisse. Tanla enim avidilate
aniofcm obtinenduin ore palulo se extendit, et apud diligil ct ampleclitur hoc acceptum, ul ducens pro
niale cordatos divites foris coiiienipiibilera se prse- nihilo quidquid dedevat sic despeclum, et ej'us quod
tendit, digne considerantibus ostendilur, et intelli- praetevit, ad id quod non interit, nulla comparatio
gitur lampas ignis, abscondens ignem suum male •D videatur, sed ut nihil illud, occiduum, ismd vero
caligantibus et indignis. Flagrat enim et inlerno manens, ut niagnum quid el prsecipuuin babenlur,
aslu delectabiliter exardescit, et ad ea quae foris Necesl abs re, si corpus hominis lioc loco stibstan-
suut, noii videturincandescere, sed frigescil, dum, lia norainetur, cum iu eo vel ex eo homo subsis-
quidquid est bujus viloe, lanquam slcrile gelicidium tere comprobctttr; et ob hoc domus sum addit
jam uon cttrat, et seraphin ardentibus inlerno se Scripiura faccre meulioiiem, quia illjc Ihesaurus
ttesiderio coiiGgurat. Veriiintameii ut eamdein laui- animse habel tanquam in vase ferlili inansionera.
padem conslel inutiliter non accendi, nec conque- Si igitur corpus istud, cui constat animam tam len:.-
ratur proximus ex ea sibi quidquam utite non im- ciler admisceri, ut ab affectu ejus non possit facile-
pendi, quae prius lampas ignis, coiisequenlcr et coliiberi (non est enim invenire, qui velit ab hac
ilamiiiarum diciluriampas esse, ul non solum sibi, domo sive corpore spoliari, cum Poultis quoque
sed el proxiraus diligenter perpcndentibus appareat optet supervesliri potius quam nudari; et Peirura
non deesse. Nara qui amai, et amoris incendio for- ter anianlera ab isla lege carnis anior penitus non
liter concrematur, 11011 languore lorpet, iionotio, reduxit, sed Christo praedicente, quo non veilet,
scd vigilantius operatur : oculisque non lippientibus alius illuin duxit) : si corpus, inquam, istud, cui
JPATlTOL.CCIH.
483 PHILIPPI DE IIARVENGABBATISBON^ SPEI 48»
gunfis taro tenacibus anima colligatur, homo corda- A est, in respeclu el profeclu diei illius, quid conferre
us dederit, iiihil dedisse congruum arbilralur (Rom. possumus huic sorori, quo noslro vel studio, vel
VIII).Non sunt cnim ctmdignaepassiones Jnijus tem- araore eam praeparabimus' ampliori, ut ad diem
poris. Qiiam dilectioncm ob hoc atlollit Sponsus pcrveniat, pro quo velut impatiens et tam sollicila
tara iuultipliciter et commendat, ul tanlopere com- nunc habetur, quando eam amator nobilis, consum-
incndatam Virgo diligens magnipendat; el cum per- niala lege sponsalium, alloquetur? Etsi enini supe-
penderit coramendatsc culmen non iiiodicum Sponsi rius cum ea, vel de ea, mullifariam inodisque 'pluri-
muncre se adeptam, inielligat se in hujus oculis rion mis est lociilus, non laiiien niunus coinpletoritnn,
despeclam. De qua sodales suhjungiinl : Soror no- sed sludium esl meriioriuni jrroseculus; nuncrestat
tlra, elc. ut haec illum intra cubictilum cubiculi prosequaltir,
CAPUT XLIV. proseculan: eo quo novit modo ille ineffabililcr allo-
'Soror nostra parvula esl, el ubera non Itabet. Qttid quatur. Alloquendi vocabttlo mysterium legilur spi-
(ttciemussorori noslrw i» die quando alloqttendaesl ? ritale, quia figuris familiariter utitur hoc epithala-
Videmus, inquiiiiil, Virginem in amoris gratia non mium nuptiale, et hsecallocuiio qua sponsuni spon-
inediocriler profecisse, sed tamen ad optalura nec- sam optaitms el praedicimus convenire, ipsa est
tiuin plenius pervenisse, qttia, clsi antoris intuitu conjunclio, qua quaerenlis facies dalur quaesili fa-
ad coiitemplum proedicloesuiistantiae j'am pervenit, ciem itivenire. Allocutio esl, cum prsesentatae prac-
adliuc lanien, queni sic aniiti, in decore proprio non sens quidquam dici congruum non celabit, sed ca-
invcnit. Et quia soror nostra est proecelsisquidein renli corruptela suam illi faciem revelabit, nullisqtie
iner lis, non natura, unius Dei Pairis hoercditatein mediantibus alter alteri sociabitttr in secreio; et
nobiscuin postmodum perceptura, loquentesad invi- Virgo videns Verbum, amore satiabiltir j'am com-
cem de illa paululum conferamus, et, si forle nostri pleto.
qttid indiget, non jam singulariler, sed onines pavi- CAPUT XLV.
tcr affevamus. Quantum nobis visum est, quod ista Si murus esl, mdificemussuper citm propugnnculn
soror noslva, quoe, ut supra dictum est, in cubicu- argentea. Si oslium esl, conpingamus illtid tabnlit
lum meruiljam induci, adhuc tamen non se gaudet cedrinis. Quaerenlibus sodalibus quid faciaut quod
de cubiculo in cuhiculum introduci; ista quidem illi congruum sit diei, quo Virgo visura esl oplalam
causa est, quod necdum satis est sufficiens, nec diu gloriam divinse specici, ipsi lanquam sermone
adulta, sed laborans parvitale, el ad aiuios quasi vicario non differunl respondere, decernuntque Vir-
nubiles noti perducta. Solel amor inhoneslus quem Q gini sollicita benevolentia providere. Si murus esi,
proeveiiil intemperantia vel libido, qtiem usurpal el inquiunt, compactus lapidibus el coemento,imo vir-
deturpal Venus male suasoria vel cupitlo; soiet, tulibus copulalis charitalis mediseligamenlo, restat
iuquam, proeripere aetaie Yirginetn iminaiura, vo- ul super eum argentea propugnacula fabricemus, .
luptati magis obtemperans, quam parans Virgini murique fortiludinera defensione superaddila confir-
lirofutura. Sed quoniaiii amor isle quem habemus in memus. Esl Hierusalem civitas Sancti, colleclio fide-
liianibus, elsi veheraciiiior, lamen prurientior amat lium numcrosa, addicla in praeseiiti fructuosis labn-
esse, el anialor, iiunc aniorem 11011lam sibi qiiam ribus, spe inconfusibili gloriosa, qttain in uiium vclut
Virgini vutt prodesse ; exspectal, reexspectal idem raanipulura unus Dominus, una fides copulat ct
Sponsus, el habet patienliam in amore, qtianriiu conslringit, et eamdem Virgo sancla exemplo et
Virgo merilis et gratia proficit ampliore. Adliuc ergo doctrina, meritis el inlercessionibus circumcingii.
parva est, et videmus eam ubera nDnhahere, qunm- Si ergo murus est, imo quia esl, gaudens civibtts
vis supra iuil oslensura eamdem uberibus non carcre, circuinponi, expedit circumposilo defensionem, ali-
sed qtiia necdum ptcnani videnlur sufficieiiiiaiiiobti- quam superponi, ut scilicel noslra sollicitudo, no-
nere, ea dicimur non habere, quse sponso volunt stra cohorlatio desuper vigilet et intendal, ue ad
quidein, sed nonduni satis praevalenlajiparere. Non F) illum penetrandum hostis vel ad modicum se exten-
stint aplaCnupliis virgines, dum adbtic puerascunt, dat. Etsi enim laborantem Virginem, necduin, sicut
duin actas est parvula, dum adhuc ubera non turge- desideral, possumus hinc transferre, hocsaltcm la-
scnnl, quae, etsi parum promineiu, el setatis profe- boranti debemus et volumus jam conferre, ut enm
vunt specimen profulurse, adhuc lamen reliiient pri- et nostra defensio reddat conlra quaevisoccurrentia
scara leneriludinem immaiurae. Qttia igitur sic parva praeniunitam, et frequens allocutio, ul palientcr
cst, et sic eara constat ubera non liabere, quid facie- suffcrat, eruditam. Sic muro propugnacuia non la-
nius ei ? quid ultra jam poterimus adhibere; quid pidea, sed argentea praeparamus, cum virginem sol-
quod ad nos pertineal ultra poteril j'am conferfi, ut licitis defensaculis, et alloquiis confortamus, cum
iliem nuptiarum landem gaudeat non differri? 282 Jiosiium incursatilium raaliliam prohiberaus foriiter
Alloqnenda quidera esl, et in secrclioreiu thalamum ab accessu, et illis inclamamus, securam esse virgi-
itiducetida, sed aute de prscsentibits, et necdum neiii de successu. Ne aulem civilas hsecmuro videa-
sufficientibitseducenda, et ut possil liinc educi, quid lur circumposito sic inclusa, tit per eum, ab eis
ullra nobis esl faciendum, quod scilicet proficial ad quse iion a se, sed quasi deloris habet beneficiis, sit
diem tam desiderabilem oblinenduro? Iu tiic illo hoc exclusa; ipsa, quse murus e..t, ostiuni uibilymiiius
483 COMMENT.1N CANTICA..— LIB. VJ. 486
appeUalur, per quod quidquid civiiaii csl necessa- A millia Judoeorum, sed et in omncm lerram sonus
riu;ii niinislralur. Per Virginem eniin Sponsus ad exierit, et audila proedicatio sil eorum. Cujusmodi
collectionem fidelium diligit inlroire, per eam quo- vineam ad custodiendum, apostons virisque apo-
que onmibus in ea confideniibus subvenire; ipsa stolicis coinmendavil, quoruin proedicatio eam non
onmi clausa viro, soli Deo fidei clavicula reseralur, solum in Judsea, sed ct in nationibus propagavit;
ul per ipsaui ad homines Verbum caro visibiliter et Paulus cum Judoeam indurescere"ronspicit et
inferalur. Si igilur ostium est, cedriuis illud tabulis perverli, extunc et deinceps ad gentes asserit se
compingamus, lioc est proedicloeliujus gratioe uivi- converli. Qua3prosperanle gratia, parvo lempore sic
ctam rortiludinem adjungamus, ut cuivis detrahenti excrevit, sic infantioenovilalem et leneram inefiica-
occurral odorifera latiludo, et forle durius insislenti ciam abolevit, ut vir, id esl potens non lam viribus
resislat indeficiens fortiludo. Hoccinlerim dum laLio- quam virlute, pro fructu ejus mille argenteos, id est
rat, el sudat Yirgo nobilisin agone, proepareinus et sua donet omnia pro salute. Flos vineac, viloe est
conforlemus ejus patientiam spe coronse; el revera conversio; fructus, est perfectio seculura, pro cujus
iioii longe est quod sperat el poslulat sibi dari, ut cenienario quisquis cupit esse vir, projicit traus-
sentinius, jam videbit et gaudebit Sponsum nuda itura : fruclus deuique ipsa esl retributio proemii
facie rcvelari. I) spiritalis, quod vir sibi comparat contemplu pretii
CAPUT XLVI. lemporalis. Qui enim non muliebriier, sed viriliter
Ego murus, el ubera mea skut tuiris, exquo facta agere comperitur, pro fruclu ejus vinea; darequid-
sum coram eo, quasi pacem reperiens. Audiens Virgo quid poterit non metitur, sed avidus prsemii spirila-
et desides non lis, ul illud recipiat cum usura, pretii temporalis
angeloserga ipsam negligentes baberi, numero vel men-
sed sui sollicilos, suum palrocinium, vel minisierium prodigus, afferl illud sine pondere,
sura. Nam mille argenteos, id est quidquid vcl infi-
polliceri; brevi sermone monslrat quse sibi gaudeat
sunt reli- iiiluni numero, vel magnum pretio possidebat, quod
jam conferri, sperans mora longiore, quse
non et ejus oculis arridebat fallaciler, favorabiliter in au-
qua, differri. Ego, inquit, donanle gralia ribus tinniebai, ad pedes aposlolicos affeiens, proji-
operanle manus induslria jain sum iniirus congeriem el babet vice slercoris in conlsmplu, ut oelemum
vivorum lapidumcharilale liganle media non casurus, cit,
frucium recipiat, sprelorum temporalium inter-
283 cu> mea superemiiieni ubera, sicut lurris, venlu. Enarratis aulcm Virgo lam suis quam pro-
honoiem proestans muro, lerrorem iiiferens hosti-
feclibus aliorum, commendata viuea quoe magis
bus accessuris. Sicut murus virlutum congeriein el
niulliludiiie pampinorum ; non
inlernoevinculum chaiitatis, sic tibera vitse forniam viget populis quam
sed arreclis auribus
el doctrinam desiguani vcrilatis, qua3 prodeunl el C jam angelos respondentes,
sponsum audit, qui et Virginis et vineas favel laudi-
fcslinant foris omuibus apparere, ut diligentes in-
adversarios abhorrere. In bus, el applaudil.
siruant, coganl quibus, CAPUT XLVIH.
etsi nondum ad complendum prsesentes nuplias, est
Vinea mea coram me est: mille luipacifici: et da-
perfecta, ea tamen annis relro plurimis esl adepta, centi qui custodiunl fruclus ejus. Ostendil Sponstis
ex quo scilicet coram eo quasi pacem meruit repe-
alteram et in quod viuea quoe sequilur, et lemporalia dat pro
rire, cujus pacem afiectat, proximo ipso, non ambulal in tenebris, sed est in lumine co-
exspectat invenire. Ex quo enim ad concipiendum ram ipso, cui favens el approbans, quod daiis pro-
sanctus ei Spiritus obumbravil, non pacem, sed
nascilurus ei Filius priis maneat jam in ipso, non par pari retribuit,
quasi pacem apportavil, quia sed duplum, sive centuplum cum seipso. llle, ait,
pocem a vitiis, pacem in gratia, a strepitu carualis qui propier me temporalem habet substanliam iu
genituroe, non pacem visionis, non pacem mansio- despeclu, ut coofortetur amplius, meo se csse no-
nis in anerna gloria permansuroe. Ncque de suo veril in et legenti vel audienti notuni
solius profectu ostendil se gaudere, sed monstrat fial cuivisconspectu; indc
inexperlo, quod diligenlem diligens,
et coeteros profectum non mediocrem obiinere, qui
D gratam faciem non averlo. llli quippe mille argcnlei
per cam donante gralia adeo profecerunt, quod quos, juxla verbum tuum, diligit vir afferre, qui
vinea non palmilibus, sed dives populis fieri merue- secundum formam luam amat invisibilia visibililms
runt. De qua subjungit: Vinea fuit, elc. anleferre, eruntpacifici, id eslpacis praemia mere-
CAPUT XLVll. bunlur, pacem illis conferel, qui pro wlernis pro-
Vineo fuit pacifico, in ea quw habet populos. Tra- pria largiunlur. Nec
pacilici solum dici poteiunt,
didit eam cuslodibus,,vir affert pro fructu ejus mille sed ducenti, id est pacem duplicem conferenl lar-
argenleus. Ex quo operanle Spirilu, coram eo reperi gienti, quia pax sive perfeclio, quam rerum disiri-
qiiasi pacem, vinea Doinini Sabaolh profectum ha- butio promeretur, et in proesenli magna ,'est, in fu-
liuit eflicacem; et qme prius angustis Judoesefinibns luro maxima
prosequetur. Sicut in mille perfectio,
cst detenta, nunc in ea quochabet populos latius et sic intelligitur et in centum,
qui profecto duplican-
leracius esl inventa. Ea quoe habet "populos, fides, tur, cum vinea tam efficacemducitur ad
proventum,
vel uniias, vel dileclio potest dici, cui constat di- ut abjectis
superfluis, pacem mereatur duplicem
versos populos unanimo spirilu sic addici, ut npo- 284 iuvenire, quisquis illius fructusamat cura vi-
Biolis preedicanlibus non soluni multa crcdideriut gili custodirc. Qui enim
prpeesse forma, docuina
487 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BONJE SPEI i88
commcndabili vult prodesse, ei supradicli fructus / , cjlo redi, illuc tecum me advoca, ubi nullis ultra
cuslos sollicilus amat esse : bic per mille argenteos molesliis possim leedi; exue me cilius ab hujus cor-
pacem primam, sed non proecipuam inlroducit, et poris corruplela, et ubi licel, quantum licet, mihi
centum in ducentos commuiaiis, secundam melio- visibilem le revela. Et qttia capreoe binnuloquecer-
?em poslmodum superducil. Oslenso autem breviler vorum similari supra fueras assuelus, esto et nunc
quod omuibus perfectis competil gralia generali, in boc negotio velox, agilis, et discrelus, quid deceat
slatim redit ad virginem amore el solliciludine sponsam malrem digne consideralio tua cernal, ela
srpeciali; et cujus, supra omnes proedicloe vinete cunctis pure hominibus excellentiori privilegio me
palmites, babet curam, eam de pace transiloria vult discernal. Montes aromalici, supernoe sunt et ange-
transire cilius ad mansuram. licoe potestates, quoe nobis laborantibus varias et
CAPUT XLIX. necessarias afferunt sanitales, quorum minislerio
Quai kabitas in horlis, amici auscullant, fac me utilia nobis aromata.comparantur, eo lamen dispo-
midire vocem tuam. Elsi, ail, tam eos qui afferunt, nente, cujus arte pigmcnlaria temperanlur. Infra
qiiam qui afferre differunt mille argenleos pro du- istos monles angelicos nolo mihi ulterius colloqua-
reniis, ego adhuc differo, nec induci suffero ad op- * ris, sed fuge supra eos, ul longe excellentior ha-
tatum prsetnii consequenlis; te, quam prse cunctis bearis : lene sedem in Patris dexlera, lam angelis
diligo, nolo diutius a desiderio cohibere, sed op- quam hominibus inaccessam, mihi lecnni, ut vi-
tione data, volo te, quidquid elegeris, mox habere. deo, matri cum filio jam concessam. Tene ergo ma-
Tu ergo quam eduxi da habitaculo tenebrarum, de num dexteram meam, et me deduc in lua voluntaie,
%umbraculo durse mortis, et excellenti gralia habilas sequar Agnum quocunque' ierit (Apoc. xtv), nulla
non in arido, sed in hortis; elige verbum gratum, claudicans lardilate; fuge cilo, ul fugiam, quta et
vocem luam exere, dic lu ipsa, slant sodales, amici ego fugere sum parata, le prscviuin videbo fugiens
auscultant, audire cupiunl a le ipsa. Ego ipse qui super angelos exallata. Postquam autem virgo
novi melius, quidquid dicere jam disponis, audire Sponsa, maler a Filio gloriosius esl suscepta, et se-
volo vocem, el internse beneplacitutn optionis, ut dem gloriosam cum Sponso siiper angelos esl adepla,
dicendi modus non mihi sed caeleris innolescat, quo honore gaudeat, quo se gaudio videathonorari,
quos lua latet oplio, si non vocibus eluccscat. Apud silendum magis censeo, quaui de lalibus audeam
te amor vane proetereuntium et limor supervenien- verbosari. Quod enim meus vel mei similis non ca-
liiini non arescunt, sed fides, spes, dilectio, lan- pil inlellectus, quis niodus profercndi esse poterit
quam horti rore florido dilucescunt; et lam mira p vel effectus, cum etiam quod ulcunque inlellectus
islorum gratia tuum desiderium sic delectat, ul ad oestimat coiilemplari, non.tamen possit facile verbi»
ea quse infra suut, nulla concussio te inflectal. Op- congruenlibus explicari? Ulud sane dici potest, quod
tas quidem cgredi, seu transire protinus ad superna, ubi est Filius qui sumptam camem ad Patris dexte-
faslidions quidquid esl temporis, apprebendere ram collocavit (quidquid illud vere est quod Scri-
citius vis seterna, quidquid ad prsesens conluli, fu- ptura dexteram appellavit); illic est mater ejus quoe
lurorutn desiderio vis mutare, rejeclo carnis pallio illi.carnem propriam minislravit, quoe ex suo utero
meam dilecti faciem proesentialiler salutare. Et inlegritate salva Deum hominem generavit. 285
illa: Fuge, etc, lllic, inquam esl, ei bonore glorioso' vel gloria ho-
CAPUT L. norabili coronalur, et de illo, et in illo, et cum illo
Fuge, dilecte mi, assimilare capreai, hinnuloque quem genuit, compos desiderii gloriatur; eique
cervorum super monles aromatum. Mullis supra locis Spouso Sponsa veris et sinceris complexibus sic
aut vicibus dilectum Virgo diligens invitavit, eum- inhseret, ul amore satiato, irremissum anioris desi-
quc advenire modis pluribus poslulavit; et in ipso derium perseveret. Esl igitur maler cutn Filio noa
Canlici capite ejus osculum diligentius proeoptavit, solum spirilu, de quo vel lenuis dubilalio non habe-
et. per lotum hoc epitbalamium id se velle el expe- D iur, sed eliam corpore, quod nimirum incredibile
tere demonstravit. Quid ergo sibi vult, quod nunc non videlur, qiiia etsi hoc Scriplura canonica nou
repellit eum, cujus se languere desiderio supra cla- clamal evidentibns documentis, ad hou tamen pia
mat, quid causoeesse dicimus, quod monel fugere fides adducilur verisimilibus argumentis, quod, ctsi
eum, quem sic amat, nisi lorte quod amanles habent non salis probat quis in verbo et scienlia repentinus,
iras spe .concordisegralioris, quia, ul quidam (95) illud lamen dignum credi nosler ille asserit Augu-
prsedical: siinus. Nec est molestum angelis si cum Sponso
lrm amantium., redintegratio est amorisl Sponsam, niatrcm cum Filio thronum vident re-
Sed, ut vidcre videor, amor. Virginis iras nescit, sec gium oblinere, et quem prius in gremio, in ccelesli
eum quem sicamat, videre cilius inardescil: ei solio nunc tenere; si humanam carnem videnl supra
quia novit eum hoc in loco vel corpore non vidcri se in malre elFilio gloriosus honorari, el apud nos
optat i|lp secum ire, ubi eum valeat intueri. Fuge inclioalas feliciler, illic felicius nuptias consuuimari.
ail, nij.:dilecte, ad secretum Palris sanctuarium De quibus quia. ut valui, elsi non ut volui, sum
(35) Terent. in Andria.
489 MORALITATESIN CANTICA. 490
locutus, etpede satislenlo loquendi terminum asse- A intermisi, sed revocante el juvanle tua graliore me-
ciitus: qusesote, Virgo sancta.ut, cum luoin cceles- moria non dimisi. Tu igitur cujus ope, in camino
1
tibus Filio nunc assistas, ab ejus, qui luus est, cura pressurarum sub gravi malleo non defeci, sed ut-
et sollicitudinenon desistas. Tuus quidem ego sum, cunque respirando, opus cceplum in tuo nomine jam
si non satis condigno merito, affectu saliem pnulu- perfeci, nunc oblatum suscipe, offerenlem corripe
lum promptiore, tuus, libi serviens, quamvisadhuc misericorditer, el cmenda, emendatum dilige, di-
nesciens ulrum dignus odio vel amore (Eccle. ix); leclum luo Filio me commenda. Scio enim quia si
tuus, tibi desiderans obsequiis el muneribus compla- fuero lua illi benevolehtia commendatus, vel me
cere, si lamen in proposito mihi dederis eflicaciier prorsus non mordebit, vel morsu non nocebit co-
praevalere. Tu igitur, Virgo sancla, de manu mea luber venenatus; et vel linguas detrahenlium ad
suscipe parvum munus, non est aurum , non argen- modestum silentium ille tuus Filius revocabit, vel
tuni, non lapis regum donariis opporlunus ; sed in- rumores eorum venefieos in antidolum salutifcrum
cnlta verborum libatio, sensu prodita grossiorc, commutabit. Sic nimirum a cuuclis nocetilibus, tuo
parva satis oblatio, sed plena vigiliis et labore. Cu- s[*ro interventu, lua gratia liberari, liberatus per
jus exercilio tanquam rudi gymnasio poslquam me gratiam donis potioribus cumulari : cumulalo jam
conluli, mnliis molestiis sura percusstts, el occursu concedcs per le in Filio gratulari, et ut finem ponam
malignanlium velut a fronte graviter repercussus, libro, mihi tandem a malis libero vobiscum in cccle-
opusque inchoalum multoties prcssuris durioribus slibus gloriari.
Commentarius hic, quem in Canlica cdnlicorum dociissime el sensu sublimi conscrtpsit D. Philippus ab
Eliemosyna, esl verbumbonum, purgatum eloquiumel cuslum. Hoc ergo lieginw dicatnm opus, in quo illa
pulcherrimamulierum assistere describitur in varielate meriiorum tuo prm filiis hominum forma specioso
dilecto, susiice et suscipequisquis Sponsa; vis uberibus inebriari, et in celtam Sponsi vinariam ordinata
charitate introduci.
Joannes GALLEMART S. Theol. Doctor, et catecheseos professor in Universitalt Duacensi,
hac 7 Febr. 161».

PHILIPPI BE HARVENG
ABBATISBON^ESPEI

286 IN CANTICA CANTICORUM MORALITATES.

PROOEMIUM
Dominis atque per omnia merito sanctitatis re-
verendis Palribussuis, MILONI Morinensium episcopo,
IlccoNiPraemonslratensiumabbati, illeservorum Dei
pejor et ultimus, cujusnomen conlinetur in quinque
primis lilteris primarura quinoue parlium primi
tomi: discretam ungulam habere pedis Ezechielis
vituli.
Opucculumsubjectum in Canticis canlicorum divi-
na gralia. prseeunte inccepi, horlalu et animatione
cujusdam viri fidelis qui aliquando audierat me di-
sputanlem de quibusdam sententiis Divinitalis. Prse-
lcrea qusedaminiirmitasa pueritia mea, licetper in-
tcrvalla, frequenter mc lamen pulsat et pulsavit,
quse maxima ex parle me ad hoc opus incitavit.
Arbitratus sum cnim, si huic operi ardenlius insi- "
stercm, quod pulsantis infirmitalis inlerdum mole-
slias minus senlirem. Ratns sum, inquam, quod
instanlia hujus operis a me expelleret infeslationem
praefalae infirmitatis. Sane faleor omnibus rei veri-
tatem. Opus quidem Deo aspirante a me incceptuni
est, sed tam«n procdictainlirmilas parum mihi adhuc
C mitigata est. Sed forlassc erunl aliqui mei vel altc-
rius ordinis qui zeluni Dei simulantes se habere,
quamvis non secundum scienliam , dicanl: Ille quis
est,autquse est persona ejus vel vita jpsius, scu
sapientia, quia hoc prsesumpsit facere ? Quibus in-
quam : Ego quidem, sicut supra dixi, pejor el ulli-
mus sum servorum Dei, persona corporis infirma ,
sermo contemplibilis, vila satis coram Deo despi-
cabilis, sapienlia vero mea nulla est.
(96) iMagna, inquit, mullitudo dulcedinis luse, Do-
mine, quamabscondisti limentibus te (Psal. xxx). •
Vere magna ct admirabilis esl multitudo dulc<>dinis
Dei, quam abscondil Deus limenlibus et diligcntibtis
se, et hic in divinis Scripturis et in fuluro sseculo
in contemplalione sttse majestalis. Sed hanc dulce-
dinem sseculi amatores capere non possunt, quia
delectationibus vauis el concupiscenliis mortiferis
repleti ad ineffabilia gaudia ccelestis palriae nullate-
nus snspiranl (97). Hanc ergo brevem prsefationem
idcirco proemittimus^anlcquain ad librum pervenia-
tnns , qualenus audilorem nostrum ad inlelligenda
divinoc Icclionis sacramenta sludiosum et sollicituot

(9C) Desiderantur hic nonnulla qtioc legi uou poluerutil in aulographolituiis passim opplelo.
(97) Pauca desunt hic.
 491 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^ESPEI 4ff2
faciamus, ne in lioc libello quidquam corporale vel A meiui apud memelipsum revolvens, hujiis veritatis
carnale requirat. Est enim hujus libelli lillera ab figuram requircbam, si forte aliquis palriarcharum,
eo quod sonare videlur satis aliena, et nisi hanc vel prophetarum alicubi osculatus fuisset uxorem
a Spiritu sanclo per ccrto editam esse crederemus > suam; quatenus figura prsecedens, clarius nobis
indignum esse per omnia Spirilus sancti cbarisma- manifeslaret subsequentem. Verumtamen hoc de
tibus adjudicaremus. Quis enim oscula audiens, nullo alio, nisi de solo Jacob patriarcha scriptum
oculos, et genas, et labia Sponssenominari, non sta- reperi. Siquidem de eo solo scriptum est quod oscu-
tim ipso audilu merito indignarclur, eo quod lalia latus sil aliquando uxorem suam, illam videlicet
in divinis eloquiis reperirenlur, nisi Spiritu sajicto famosissimam Rachelem de qua nulli dubiura est,
diclanlc, de adventu Filii Dei ad humanum genus , quin teneat sanctse Ecclesioefiguram. Jacob vero ct
de salute animarum fideliumhsec scripta esse cre- nominis interpretatione, et virtutis operaiione, fi-
derenlur ? Veruin.qtianto durius litlera nos a carnali guram Chrlsli dignoscilur tenuisse.
et exlcriori intelleelu rcpellil, lanto nos ad interio- Scriptum est enim in libro Genesis (cap. xxix)
rem cl Deoamabilem sui intelligentiam suavius in- quod quondam idem palriarcha Jacob ad lerram
troducit. Sane in hoc creditur quod a septiformi orientalem proficiscebatur, qui veniens ad qtiemdam
gralia Spirittts sancti liber iste condilur, quia om- Bpuleum.cum pastoribus regionis illias loquebatur,
nes et singulae senlenlise, quse in eo reperiuntur, et ecce, inquil Scriptura, Rachel rum grcge suo
septem in se ad minus continere videnlur, scilicei., veniebat, nam gregem patris sui ipsa pascebat.
287 divinitatem et humanitatem Chrisli; conjunc- Quam ergo cum cognovissel Jacob esse consobri-
tionem Sponsi et Sponsoe,id csl Christi elEcclesise. nam suam, gregem illius adaquavit et osculatus est
Secundum vero rheloricos flores, unimembrem vcl eam.
bimembrem seu trimenibrem aut quadrimembrem Poslea vero flevit Jacob, et indicavit ei eo quoil
orationem. Juxta antem soeculares, disciplinas sep- csset consanguineus ejus. Quis igitur ille est, qtti ad
tem liberalium artiiiin, tres parles philosophise : lo- lerram orientalem proficiscitur, nisi Christus de
gicam, ethicam, physicam, id est ralionalem, mo- qtto propheta ait: Ecce vir, Oriens nomen ejtts
ralem, namralem, sine quibus partibus philoso- (Zach. vi). Qusevero est terra orientalis, nisi beafa
phicp.non valct libcr iste exponi. el perpelua Dei Gcnitrix Virgo Maria, de qua Chri-
Prseterea, titulus qui httic libello proeferlur, to- slus oriri dignalus est, quam Ezechiel (cap. xi) por-
tius libri sensum in se continere vidctur. Sicut enim lam orienlalem appellat? Quid puleiis ille prsefigu-
in ccelo sol posilus diffusis ubique radiis snis, et ravit, nisi myslicam et occultam Scripiuram qu;e
dilatala admirabili clarilate sua, tolum mundum Clirislum nascilurum esse prondixit?Quid denique
prsesentialiter illustrat, sic iste litulns, qui huic li- Rachelis grex significavit, quem Jacob adaquavit
bello prseponilttr, quid isle libellus velit dicere, nisi gregem prophetariim, quem Chrislus aqua fon-
maxitna ex parle jam nobis manifeslal dicens : Vox lis salienlis in vitam seternam potavit? Quid vcro
optanlis Christi advenlum. flelus Jacob insinuavil, nisi compassionem quam
Quseritui in islo primo litulo cum dua? persona?. Cbristus de nobis habuil quando pro nobis mori
inlroduci videantur, Cliristi videlicet et cujusdam disposuil? Quid est autem quod sancltis Jacob Ha-
optaniis, cur isiius oplantis proprium nomen non cheli indicat quod consanguineus ejus esl, nisi hoc
exprimilur, eum Chrisli nomen manifeste notnine- qtiod Dominus per prophetam dixit: Narrabo no-
tur?Adquod dicendum, quia si quoslibet persona men tuum fratribus meis (Psal. xxi), et in Evangc-
nominatim exprimeretur vel proprie poneretur, alise lio : lte, nuiitiale fratribus meis etc. (Mattli. xxviu.)
personae quae in isto l.ibro variis modis loquunlur, Quid vero designal osculum qttod Jacob Raclieli
fonassis exclusoe viderentur. Cbrisii vero nomen dedit, nisi hoc quod Christus naturam generis lnt-
idcirco manifeste et sine vclamine ponilur, quia de mani per incarnalionis myslerium sibi sociavil ?
nuilius alterius advenlu, nisi de solius Dei Filii ad- p] unde idem genus humanum in boc loco de eodem
ventu et incarnatione prophetia libri hujus conte- Christo dicil : Osculelur me oscnlo oris sui. Idem
xitur. Tumpraelerea possunl aliqui mirari cur Chri- illequi quondam a palriarchisprsefiguratus, eta pro-
stus, qui dignior ct excellenlior persona est, in hoc phetis prsenunliatus est, illc, inquam, veniat, el de
libro primitus non incipit loqtii. Sed ratio justa el mea naliira carnem immaculatam assumat, ct me
auctoritate subnixa hoc expostulabat, ut inferior ad paradisi gaudia, quse per Adam perdidi, mirabi-
persona in primis loqueretur, et ipsum, sine quo liler reducat. Dicat et sancla Ecclesia de Christo :
salvari non poleral, ut ad sui liberalionem veniret, Osculelur me osculooris sui, id esl Verbum caro
bumilitcr deprecaretur, et diceret: Osculetur me fiat, et sicul olim de Adam dormiente Eva fabricata
osculo oris sui (Cant. i). Bealus Paulus aposlolus est (Gen. n), ita idemVerbum caro factura (Joan. i),
nos instruit, diccns : Qttoniam quidem omnia quae scilicet, Deus homo faclus, moriens in cruce, me
contigerunt patribus noslris, in figura conligerunt sibi sponsam sanguine suo subarrhatam despondeat.
illis (/ Cor. x). Dicat et beata Maria mater Christi, dicat, inquain,
Si crgo apud illos figura fuit, apud nos veritas et ipsa de Ghristo : Osciilelur me osculo oris sui, id
csscdebct. Mullam igilur Scripturam Vetcris Testa- est sicut dudum per Isaiatn prophelam promisit
 495 MORALITATESIN CANTICA. iU
tlicens : Ecce virgo concipiel(Isa. vn), Filius Dei:i JA cimus, islam litteram u procul dubio invemmus '
in me veniat, et de mea virginea carne, corpuss eam esse trimembrem, id est tria membrn naben-
sacrosanctum accipiat, ut lanquam sponsus de tba-i- tem. Quid igilur designant tria membra in unam w
lamo suo (Psal. xvm), sic ipse carnis mese purpu- liticram sursum respicientia, nisi tres personas in
reo decoraius pallio procedat de utero meo. Dicatt unius summae Trinitalis substantia? Non.ergo casu,
eliam unaquseque anima fidelis de Christo : Oscu- sed cerlo Divinitatis myslerio Spiritus sanctus
letur me osculo oris sui, id est sic me sibi societt exordium hujus libri abu lillera inchoat, quia illun
per fidern et operationem in hoc sseculo, quatenuss liber isle per omnen lextum sui prsedicat, qui lolnn
in seierna felicitate 288 unus spirflus eflici merearr orbem de nihilo creavit, el scipsum unam esse in
cum ipso. De hoc osculo Chrisli et sanclee Eccle- Trinilate personam in Evangelio declarat, dicens :
sioe, id est Incarnalionis mysterio, David prophetse e Ego et Paler unum sumus (Joan. x). Tria igilur u
dicit: Jnslilia et pax osculalm sunt (Psal. LXXXIV). litlerae membra in ccelum respicienlia, tres perso-
Junge ergo, si tali placet, Iiliuni violoe vel rosoe, i nas, ii1 praadiximus, declarant in una Trinitaiis sub-
tale est osculum Sponsi et Sponsoe,Clirisii et Eccle- stantia. Et bene ejusdem litteroe membra surstiin
sioe, id cst conjunctio divinse et humanoe naturse. aspiciunt, et quasi de ccelo venicntia deorsum litte-
Osculelur me osculo oris sui. In isia sentenlia in-.. " ram unam'faciunl, quia cognitio sancloe Trinilalis
venies septem sacramcnla, Jacob et Rachelis, DeiI per Dominum Jesum ad nos descendil, ct in unnm
et generis bumani, Christi et sanctse Ecclesiee, Filii; sanctam Ecclesiam catholicam per fidci unitatem,
Dei et beataj Mariae, Cliristi et fidelis animoe, paciss sedem sibi collocavit. Eapropter in Evangelio ipse
el juslitise, lilii et violae. Dominus Jesus nit: Hmc est auiem vita mterna ut
cognoscant le et quem misisli Jesum Christum (Joan.
RECAPITULATIOA SUPERIORIBUS.
xvn) subaudiiur : el Spiritum sanctum, unumci ve -
Summa intentione et puro corde a nobis Detis5 rmn Deum esse. Sane neque hoc a prudeiiti lectore
cxorandus est, declaralio sermonum cujus illuminatt negligenlcr arbilror proelereunduin, quod iste liber
et spiriluale intellecltim parvulis malitia manifestatt ab osculo (quod esl signum charilalis et pacis), su-
(I Cor. xiv), qtialenus diguelur oculos cordis noslrij mit exordium. Illum namque mysticis ct apertis lo-
levelare, ut valeamus mirabilia, quoe sunt in lege, culionibus nobis iiisiiinal, in cujus nativitate ange-
ejus, considerare. Auctorem igitur hujtis libri Spi- lica multitudo clamat. Gloria in excelsis Deo, et ir
ritum sanctuin nullus sane sapiens dubitat. Salomo- terra pax hominibus bonm volunlatis (Luc. n). Est
nem vero organum fuisse Spiritus sancti, eo tem- „ proeterea aliud sacramenlum quod adhuc de osculo
pore quo librum istum edidit niillus ecclesiasticisj potest dici, quia non valet nisi a duobus osculum
litteris imbutus ignorat.Sine enim Spirilus sanctiI ficri. Duo ejusdem e divcrso dentes accedtint, iu
gralia non potuit proferre lanta ac talia Cbristi et uno pacis osculo conveniunt, sicque simul conjuiictis
Ecclesioe sacramenla. Cum ergo ralum leneamus, labiis in charilate osculum perficiunt. Duo quippe e
quod Spirilus sanctus hunc librum fecerit, quoc- diverso accedentes et in unum convenientes, divi-
rendum nobis est, quare idem Spiritus sanctus, nitas clhumanitas Christi non incongruenter debet
etiindem librum ab 0 litlera incceperit vel quid sibi intelligi, qttae valde ex divcrso accesserunt, quando
iu bac litlera, plusquam in aliis lilteris placuerit. altera de ccelo, altera de terra in unum beatoe Ma-
Verumtamen sacramenlum Iiujuslitleroe quoe est 0, riie semper Virginis uterum sitnul convenerunt, et
quantae sit auctoritalis et dignitatis, ipse dignatus quasi perfeclum osculum dedcrunt sibi invicem islse
est ostendere, qui ejusdem Iitlerae nomen sibi impo- duaenaluroe, quia sic operante gratia Spirilus sancli
stiit, dicens : Ego sum a alpha et o>(Apoc. i), id cst suiit inseparabiliter fcederatae, qualenus sine fidei
principium et finis. Principium, inquit, sum, dans periculo ulterius non debeat dici Deus sine homine
principia existendi omnibus creaturis. Finis sum, nec homo sine Deo; et hoc est quod diccr.e videtur
id est coiisummalio; quia omnibus hominibus defi- D eadem nostra natura in hoc nostro libro : Oscitlelur
cienlibus, solus remaneo, quoniam ego sum Deus me osculo oris sui; ac si diceret : Oplo ut sic me
et mulabilitati nequaquam subjaceo, unde Jacobus Deus Dei Filius in uterttm Virginis assumat, id est,
apostolus ait: Apud quem non esl transmutaiio nec Verbum caro fiat, quatenus quod erat, semper vertis
vicissitudinis obumbratio (Jacob. i). Quod aulem Deus permaneal, et me immutatam de mortalitate
Cliristus finis sil, id est consummatio, Paulus mani- ad immortalitatem secum in unam personam Dej
feslat cum dicit : Finis legis Christus ad justitiam el hominis seternaliter conslit
omni credenti (Rom. x). Denique si sacramentum Auctorilale Scripturse sacroe didicimus (Job v),
litijus litterse, quse eslO.adhuc sublilius indagare quia nihil fit in lerra siue causa, eo 289 fl1100''"
voluerimus, in nulla alia littera tantam figuram, nianu Dei sumus, et nos, et sermones nostri. Quia
non solum lolius orbis, verum etiam ipsius Dei re- ergo conslat sine dubioquodquoniam in manu ejus
periemns. Ex omni enim parle sui rotunda et per- sumus et nos et sermones nostri, profecto liquide
fecla invenilur, sicut orbis hujus sseculi a philoso- palet, qtiia non possumus quidquam bene loqui,
pbis in moJum spherse rolundus describitur. Prae- nisi aut ilto cooperante, aut ab illo permissi. Deni-
lorea si secundum Groecaelementa altenttus inspi • que, et si nih.il.sinc causa in lerra fieri diciiur, nec
495 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON;E SPEl 496
boc utique absque ratione factum esse arbitramur,. ^ Quod profeclo sanctoe Ecr.lesioeeleganter assignari
ut in princlpio expositionis hujus libelli, liliis et debel, quse filiis suis ab omnigena tentationum in-
violis et coeteris floribus uteremur. Dignum plane festatione vulneratis, piae confessionis el pamilenlise
fuit IIt expositio nosira a floribus sumeret exor- malagmala adhibet, unde et unusqnisque fidelis debet
dium.quia de illo ipso adjuvante loqui disponimus dicere ad malrem suam Ecclesiam-: Secundum mul-
qui ait: Ego flos campi et lilium eonvallium (Canl. tiludinem temationum mearum in corde meo consola
n). Siquidem ipse esl flos ille admirabilis, qui se- tiones luaz twtificaverunl aiiimam meam.
cnndum Isaiam propbetam (cap. xi) de radice Jesse SECUNDA ALLEGOUIA DE JACOB.
ascendit, id esl Christus, qui de Maria Virgine car- In memoria abundanle , in Spirilus sancti delec-
nem assumpsit, et sicut flos suaviter redolens, un- talione recordari debemus quod in superiori parte
dique suum gralissimum emanal odorem, sic ipse hujus libri de profeclione Jacob patriarchsead terram
notitiam suocdivinitatis et humanilalis in nniver- Orienlalem locuti sumus, el ( prout Spiritus sanctus
sum sparsit per orhem. Proelerea sicut flores sine eo tempore vires nobis subministravit) paupertas
bttmano cullu ex se gignunl favos et mella, sic nostri ingenii ipsum Jacob, et lerram Orientalem
Deum et hominem absque virili coiitaclu de se ge- allegorico sensu inlerprelando discussit. Restat
niiit Virgo Maria. Dicamus ergo hnnc librum, qui B igitur, ut itidem repelamus, et non, ut dignum est,
de illo ndmirabili flore loquiiur, florem esse florum, sed ut rarilas nostri sensus ulcunque capere potest,
id est florem esse aliorum librorum, praeler ipsius secundse allegoriae flores suaviter redolentes perqui-
siimmi floris, id esl Cbrisli. ramus. Ager enim quidam est redundans floribus
Omnes quippe sancli, ffores in sanclo colloquio divina pagina, in quo deleclari debet lidelis anima,
sunt appellati , unde est illttd : Juslns ut palma colligendo diversos allegorioeflores, id est meditando
sensus Unde David dicit • De-
florebk,e\c. (Psal. xci.) Jtisli florebnnt sicut liliiim spirituales. prophela
ante Dominum. Sane omnes sacrse Scripturoe libri, lectare in Domino el dabit tibi peiiliones cordis tui
flores appellari possunl, pro eo quod nos floribus , (Psal. xxxvi.) Terra igitur Orienlalis, jusle appel-
id est virttitibus spirilnalibus florere faciunl. Igitur latur cccleslis Hierusalem , scilicel habitalio super-
sicut Clnislus flos est aliorum florum , iil est honos , norum civium , de qua Psalmista ait : Portio mea in
gloria el decus stiorinn sanctorum , sic liber iste , lerra viventium (Psal. CXLI.)Ad quam profecto qui
qui appellaltir Canlicum canlicorum , sicut supra bene operando pervenirepoterit, mortem ultra non
diximus, excepto Evangelio Christi, flos est florum , gustabit, quia, lunc in Deo seterna nalivitale sanctus
id esl (los aliorum librorum. Ecce, ul audivimus , quisque renascitnr, cum ejus vila temporalis con-
Sponsus , id rst Cliristus in hoc libro liliuin se ap- C dilionali morte lerminattir. Eapropler elegans con-
pellal, el idco quia in omnilms pene sacri eloquii suetudo in sancla Ecclesia inolevit, uiluncsanciorum
locis lilium virginitatem et caslilatem mundiliamque natalitia pronuntieinus , quando illos ex hac luce
significat. El quoniam ipse virgo el Virginis filius migrasse cognoscimus. Quis ergo est ille Jacob , qui
fuit, propterea maxime in Evangelio suo , inter re- luctator interprelalur, nisi spiritus 290 noster, cui
liquas virtutes, castitatem nobis commendavit , colluclatio adversus spiriluales nequitias sine in-
dicens : Sinl tumbi nostri prmcincti (Luc. xxti.) Ac tervallo indiciiur? Proficiscatur ergo noster Jacob
si diceret: Quoniam amatorem virginitatis, casli- ad lerram Orientis, id est feslinet spiritus noster
tatis et mundiiiaj me esse non dubilalis, videte ul passibus bonoeoperalionis ad terram reproinissionis:
in cogitatione , locutione el opere , castitatem , quse ad quam repromissionis terram Paultis suspirabat,
milii proeomiiibus virtulibus grala est, custodiatis. ciun dicebat : Festinemus ingredi in illam requiem
Prselcrea deniquc et in Nazarelh quae inlerpretaiur (Ilebr. iv). Sed festinantibusnobisadccelestemHieru-
flos, sum nutriltis , quia anima illa delectabililer me salem , puteus qui grandi lapide clauditur , obviat,
pascil et nulrit piis operibus, quoe virginitatem qtiia sicul David propbela ait -.Judicia Deiabyssus
spirat, castitate flagrat, munditiam amat. p multa(Psal.xxw). Cui Salomon concordat: Omnia,
Sicut igitur per lilium Sponsus idem Christtis in inqtiiens, reservantur homini posl morlem incerta
hoc libro potest intelligi, sic etiam per violaeflorem, (Eccle. ix). Quid vero dicimus esse hunc puteum
Sponsa ejus , id est sancta Ecclesia debet interpre- qtii grandi lapideclauditur, uisi occullum et terribile
tati. El mcrilo Der hunc florein , scilicet violam , Dci consilium , quod nullateniis usque ad diem ju-
quoepurpurei velsetherei coloris est, pia Mater Ec- dicii manifestatur? Quod prophela expavescens ait:
clesia designatur, quoe filios suos incessanler ad Veniteet videte opera Dei, terribilis in consiliis super
gloriosa marlyrum certamina et ad supema per- filios hominum (Psal. LXV).Quid aulem pastores
petuoebealiludinis gaudia adhorlamr.Per purpureum illic cum gregibus suissignificant, qni circa puteum
igitur colorem accipitur gloria marlyrii, per sethe- accubant, nisi fideles animas lam praelatorum quam
reum vero felix et gloriosa evspectatio regni Dei. subdilorum , quae judicium Dei exspectant? Unde
Sed ncqne hoc sub silentio pioeiereundum videlur , bcne dicitur quod congregatis pastoribus cum gre-
quod idem flos , scilicet viola , temperalivoe na- gibus tunc lapis ab ore putei removebalur, el sic
turoe esse describitur , adeo ut illis mcderi valeat, oves adaquabanlur, quia venieiilibus omnibus ho-
qune ullra vires immoderatus ardor caruis fatigat. minibus ad judicium Dei, lerribile consilium ejus,
497 MORALITATESIN CANTICA. 4V8
quod modo occuUum . est, mhnifesiabilur. Tunc A caslitatemque, el munditiam significant. Suut pr«e-
demum oves adaquabuntur aqua pulei reserati, lerea quidam. qui virgines ei casti sunl, sed mundi
ciim unusquisque damnabitur aut salvabitur se- non sunt, quia de virginilatis seu castitatis cuslodia
ciuidunijuslum judicium occulti consilii Dei : Jte , insolcnler superbiunt. Eva enim prima parens
matedicti, in ignem mternum qui preparatus est nostra , corpore quidem, virgo et casta fuit, sed
(Matt. xxv); illis vero qui a dextris erunt : Venite, menle immu.nda exstilit, quia magis diabolo falsa
benedictiPalris mei, percipile regnum (ibid.) Sicque promitlenti, quam Deo vera comminanti obedivit.
niirabili et ineffabili modo Jacob recognoscet Eiciem Inde dicil divina Scriptura : Qui exallat cor suum ,
cognalse suse Rachelis , cum spiritus noster contem- mundus est coram Deo, nec prodesl quidquam vir-
plalivam vitam aspiciet in ccelis, ad quam diu sus- ginem et castum esse corpore , si fuerit inceslus in
piravit adhuc posilus in lerris. El inde est quod mente. Refloreant ergo in uobis lilia spirflualia ,
Rachel inlerpretatur visum principium, quia lunc scilicet virginilatis el caslilatis et mundilioe cordis
non in mnigmate neque per speculum, sed facie ad insignia , qualenus corpore et anima castificati, illa
faciem (I Cor. xm) conlemplabitur nosler spiritus evangelica benediclione mereamur insigniri, qua
ipsum Deum,. Osculum autem quod dedil Jacob Ra- nobililanlur illi quibus a Domino dicitur : Beali
clielj ppssumus sub illa Dominica sententia inter- B mundo corde, quoniam ipsi Deum 291 videbunt
prelari qua dicilur : Paler, volo ut sicut ego et tu (Matih.\.) Undemerito violaeinordine recapitulationis
umim sumus,ilaelipsi nnum sinlin nobis Uoan. xvin). sequuniur, quaa xtherea claritate refulgent, quia
Luce ei-go clarius constat quia quando alter alteri illi bene caslitatem cuslodiunt, qui per illius obser-
osculum pacis dat, sine imerposUione alicujus.rei, vantiam pervenirequoerunt adcoelestis regni gloriam.
cbaritalivo affectu , os ori consociai. Hinc est quod Flores autem coeteriqui in hac expositione speciali
bcalus Joannes dicil : Filii Dei sumus , et nondum nomine non exprimuntur, reliquas virltites decenter
apparet quid erimus, scwius aulem cum apparuerit insinuant, quibus supradictae virlutes exornantur.
similes ei erimus , quia videbimus eum sicuti est Sine enim huniililate, obedientia', cbarilate , pa-
(loan, ni). Non erit ergo inter Crealorem el crea- tientia , Ionganimilate, perseverantia, prudenlia, et
turam aliqua oppositio , alioquin uon esset vera et discri'tione, quae mater esl omnium virtutum, nullus
perfecia beaiitudo. potesl perfectionem reiinere, nec pacem , sive con-
RECAPITULATIO A SUPERIORIBUS cordiam (quse designanlur per osculum Sponsi et
SECDNDCM ETHICAM, Sponsoe) perfecte possidere.
Id est moralem inlelligenliam. PRIMA MORALITAS DE JACOB.
Ad moralilatem aceedentes, el de moralitate dis- In veleri lege divina Scriplura nos edocet (Levit.i),
serere cupienles, morigeratos nos oporlet esse, utqui de grcge arietem, vel quodlibet animal sa-
neqiie enim de moribns hominum possumtts eleganter crificiis aptum Deo. offerl, prius pellera detrahat,
quidquam loqui, nisi parte ex aliqua fuerimus mo- secundo carnem sacris ignibus admoveat, terlio
ribus inslructi vel adornali. Superius prsefati sumus adipes et ea quse adipibus velanlur, in holocauslum
(nisi forle a menle noslra exciderit) quod liber iste Domino offe.rat. Aries qnippe sive vilula, est qiiseli-
a perfeclione, hoc est ab 0 littera , quae perfec- bet senlentia, ex Veteri Testamento excepta. Cui
tionem significat, inilium sumit. Quse littera se- senlentiae quasi pellem delrahimus, cum bisioricam
cundum Latinos , ut philosophi aiunt, lotius orbis inlelligentiam pertraclanles, veram esse sancimus.
formam in seipsa insinuat, et secundum Graecos Caro autem tunc sacris ignibus traditur, cum alle-
formata sanclam Trinitatem pro modnlq suo nobis goria spiritualibus sensibus intellecta delucidalur.
repraesentat. Qui ergo istum Iibrum legis vel audis , Adipes vero, et ea quoe infra sunl, Deo offerre nos
perfeclioni slude , pcrfeclus esse salage. Audi non arbitramur, cum moralitatem, et illa quae de mori-
me, sed Dominum in Evangelio dicenlem : Perfecii bus pendent, ad utilitatem fidelium animarum, et
cslote , sicut et Patcr vester perfectus est qui in ccelis p. laudem ipsius Dei perscrutamur. Quoniam igitur in
est (Mallh.y.) Verumtamen perfectus esse nullalenus superiori tractatu hislorialem Jacob allegorico et
poleris , nisi summse pcrfectioni, quse Deus est, spirituali sensu inlerpretati sumus, quasi pelle sub-
Temota iniquitale perfecte adbseseris. Quam ulique tracta, cames sacro igne concremavinnis. Superest
perfectionem David desiderabal qui dicebat : Mihi ergo ut adipes igni divino ndmoveamus, id est ul
aulem adhmrereDeo bonumesl (Psal. LXXII.)Perfecte moralitatem morali et excelsiori intellectu in lucem
crgo perfectus esse potes , si fidem sanctae Trinitalis proferamus. Caro equidem nostra tunc terra Orien-
corde credis et retines, el eamdem fidem operibus talis eflicitur, ctim in illa vilia morlificantur, et
bonis adimples. Perfecle , inquam, perfectum te virtutes spirituales oriuntur. Quam profecto Jacob
Deo in die judicii reproesenlabis, si in hoc soeculo, spiritualis, id est Chrislus invisere dignabitur, si
quanlum vales , ab omni peccato immunem te cus- lalis fuerit, ut ejus visilalione digna habeatur. Pu-
todis. Sed quia, ul bealus Gregorius ait, bonum leus aulem ille ad quem historialis Jacob venit, cor
opus nifeilvalet sine caslitate , sicut nec r.astitas ali- nostrum signilicavit, quod si pcrfecte Deum dilexe-
quid valet sihe bono opere, ideo bene quidem in ril, et sermonem ejns servaverit, Cbristus ad illud
nostra recapitulalione sequantur lilia virginitatcm, veniet, el in illo manebil, unde ipse in Evangclio
499 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BONJE SPEI 5CC
ditil : Si quis diligit me, sermonem meum servabit, A ille quem foderunt pueri Isaac, praelcndebat, nisi
et Pater meus diligel eum, et ad eum veniemus, et Velus Teslamentum, quod, antequam exponeretur a
mansionemapud eum faciemus (Joan.xw). Lapis vero doctoribus, terra obice obslrusum manebal? Spiri-
quo puteus clauditur, recle durilia cordis nostri in- luali ergo sarculo pm.eum istum fodiamus, et sina
telligilur. Qnam nimirum duriliam Dominus se no- dtibio aqnas abundanies, id est sensus spiritjnales
bis auferre pie repromitlit, cum per Ezechielem reperiemus. In proeeedenli tractatu superius de Ja-
proplietam dicit (cap. xi et xxxvi) : Tollam a vobis cob allegoriceet moraliter locuti sumus; nunc ve-
cor lapidenm, et dabo vobis cor carneum, et faciam ro ad eumdem Jacob spiriluali itinere redeamtis, et
ut in prwceptis meh ambulelis. Tres greges ovium in eo secundam moralitalem alliori intellectu per-
cum pnstoribusstiis qni juxta puteum a Jacob re- quiramus. Quscmornlitas inlerdnm quibusdam alle-
periuniur, tria genera cogitationum sunl, quae circa goiicis floribus fit intermisla, ne a prudeiilibus ct
cor nostrum versnnlur. Recordamur enim in cogi- strenuis viris judiceiur esse inctilta. Intuere, o
tationibus noslris plerumque malorum quoefecimus, homo, lemelipsum, et le considerato, invenies intcr
proesentia Deo auxiliante prsecavemus, pro fnturis, te, per figuram, totum niundum, el ut audacius
ne nos dimersos obruant, Deum exoramus. Et bene loquar, si bene vixeris, ipsum Crealorem tuuin. Si
quidcm historia refert quod remoto lapide greges B crgo tantae dignitalisest homo, ul npn solum lolius
illi adaquabanlur, qui.a ablata cordis nostri duritia orbis, verum etiam ipsius Dei simiiittidinem quo-
procfatsecngitalioncs spiiituali compunctione et sa- dammodo leneat in seipso, ad imaginem quippe et
lubri lacryinarum irroratione debriantnr. Pastores siinililudinem Dei facius esl liomo (Gen. i), non de-
autem qui custodiunt supradiclas oves, fides, spes, belaliqttibus absurdum videri, si spirilum vcl ani-
chariias siinl. qnoe nostras simpliccs ciiulriunl co- mam noslram alternanlibtis vicibus, modo Jacob,
gitationes. Liquetergo quiaqni pro peccaiis prseter- modo lerram Orientalem volumus interprelari.
itis lugel, praesentia cavel, pro futurjs exorando Dicamus quod spirilus noster ipse sit lerra Orien-
timet, omni modo ab onini peccato immunem se lalis, et ijiterim Jacob spiritualis. Sicutenlra Jacoi»
exhibet. Sic demum ad illam virlulem qtiaa impec- histurialis cum Angelo luclalus est, et contra eum
cantia dicitur, redit, in qua Deus ad imaginem invaluit, et quomodo allegoricus Jacob, id esl Chris-
yuam priiuum hominem creavit. Eleganii denique lus mortem cl diabolum triumpbans, in ligno suse
siylo hisloria dcseribil, qnoniain quidem ibi Jacob crucis superavit; sic moralis Jacob, id est spiritus
r-nnsobriiiiiin suam Rachelem recognovit, quia sine nosler debet sibi crucifigere mundum istum, et pu-
dtibio tiincpcrfectius creatnra recognoscilur a Crea- guare contra se ipsum, ut dominans animo suo,
lore sito, quando secundtimsuum posse, homo sc fortior ttt expugnatore urbium. Crucifigere, inquam,
obscrval a peccato. Unde merilo Rachel, ovis vel debel sibi mundum homo spiritualis, ut dicere queat
visutn principium inlerprctatur, quia sic plane crea- cum aposlolo Paulo : Mihi mundus cniciftxus esi, et
ttira ad hiitium suaecreationts revertiliir, cum per ego mundo (Galat. vi). Debet, inquarn, ullra vires
simplicitatcm et impecrantiam sine nacvo peccali, laborare inlerior homo, ul vincat seipsum et mun-
suo Crealori reprocsentalur. Fletns vero quo Jacob dum, animatus exemplo Domini Jesti, qui ail: Con-
visa Racliel flevit, significat gatidium incffabile ct fidiie quia ego vici mundum (Joan. xvi). Nec minus
jubilationem incomprehensibileni, quam Deus ap- summopere sludeat ut terra Orientalis ellici queat,
panSiis fidelibus suis donabit. Plerumque enim proe de qua assidue vilia exslirpentur, et in qtta spiri-
gaudio nimio solemus flere, sicut iste Jacob agnita tuales virlutes oriantur. Viaautem spirilualis Jacoh,
consobrina sua Rachel proe exsulUlione dignoscilur id est spirims noslri, Chrisius recte debet intelligi,
flevisse. Osculum autem quod Jacob Racheli donat, qui ait : Ego sum via (Joan. xiv). Via, inquam, quoe
unilalcm illam qua uniii ipsi Deo erimus, designat. ducit ad Deum recla, ipsa est simplex obedientia.
Deqtia nimirum unilale Paulus aposlolus niihi vi- Unde el secundum bisloriam Jacob matri suae Re-
detur dicere : Qui adhmret Deo, unus spiritus ef- ry beccoeobediebal, quando viam islnm de qua loqui-
(icuur cum ipso (I Cor. vi). Praelerea hoc quod his- mur pergebat. Non esl igitur reclior via obedientia
toria non proeteriniltil, qiiia Jacob Racheli quod con- el non esl vera et recla obedientia, nisi in ipso qui
sanguineus ejus csset indicavit, non incongrue ita dixil : Ego sum verilas et vila (ibid.). Locus ille ad
inlerpretari possumns, qtiia finito judicio nostram quem Jacob venisse prima mansione perhibelur, id
substantiam in noslro Creatore recognoscemus, est domus Dei.vel Luza, hoc est nux Belh-el vel
quam diidum, nostri miserlus assumpsil, cum de amygdalum inlerprelatur. Splritus ergo noster ora-
beala Virgine Maria nasci volnit. lionibus assiduis intenlus, domusDei efficialur, quia
292 INCIPIT MORALITASSECUNDA sic Dominus dicit : Domus mea, domus oralionis
ALLEGORI.E INTERMISTA.1 vocabitur (Matth. xxi). Verumlamen qui domus Dei
,FL0R1BUS
De lsaac palriarcba textus historise ndstris auri- effici oplat, nux vel amygdalum fieri non renuat.
bus retulit, quomodo olim, ul fodercnl puleum, Neque enim potest spiritus noster r.«e babitaculum
servis suis prsecepil. Qtii allius fodientes, aquami Dei sine foniludine et patienlia, longanimitaie et
abundanler repererunt, et proplerca puleum illtimi prudenlia; quod significat horum frucluum duris-
AbiiiMlanliam appcllavcrunt. Quid namque pulcusi sima el pene indotnabilis lesta. Quod autem Jacob
 E04 MORALITATLS IN CANTICA. 502
voluit requiescere posl solis occasum, signiilcat. A spes prorsus inuliles exislunt. Sicut enim corpus
quod spiritus noster lnnc perfecte requicscit ini nostrumsine anima moritur, sic fides sine operibus,
Deum,cum in semorlificat et occidil onine quodI lestnnle Jacobo, morlua appellatur (Jacob. n). El
pertinet ad peccatum. Lnpides vero quos collegit ideo quidem bene post fidem et si>emin ordine cba-
et capiti suo supposuit, designant exempla sancto- ritas sequitur, quse in duo, hoc est dilectionem Dei
rum quae nos in capite, id est in menle nostra re- et proximi dividilur. Qui enim solummodo in Deum
condentcs, el secundum ipsa viventes, perfecte con- credit vel sperat, el nec lamen ipsum Deum diligit,
temnimus mundum. Quod autem sancti, lapides sinl nec pioximum snum pro Deo amal, el insuper quod
appellali, lestatur Pelrus apostolus qui dicit : El bomim est operari, rentiil; patet profecto qnia dae-
vos lanquam lapides vivi supemdificamini in habila- monibus similis exislil. De quibus Jacobus aposto-
culo Spiritus sancli (I Petr. n). Nec mirum sane, lus dicit: Dmmonescredunt et contremiscunt (ibid.).
cum ipse Dominus Jesus in David (Psal. cxvn) Inpis Ponamus ergo hujus scaloequoe ad ccelumducit pri-
angnlaris sjl appellatus, el in Daniele : Lapis abas- mum scalionem, humilitatem Dei el proximi dileclio-
susdemonte sine manibus (Dan. n). Jacobobdor- nem, bonas cogitaliones, meliores locutiones, Opti-
milio praelendit quod nos debemus perfecte renun- mas operationes, corporis et animsecaslilatem, cor-
linre mundo et adhserere Cbristo; vel significat B dis mundiliam, pacem fralemam, concordiam, con-
conleraplationem summa? Divinitatis et oblivionem fessionem, pcenilentiam, corporalem disciplinam,
totius soecularis vaniialis. Scala e duobus lignis con- jejunia, vigilias, orationes, corporis pro Deo exerci-
sistens quam Jacob in summis vidit, cnjiis cacumen lia, et in lcge Dei spirituales meditaliones, conlem-
cceli seerela penelravit, duo Teslamenta sunt, quse ptuin mundi, despeclnm corporis nosiri, spirituala
nos doceut et instruunt, ei ail cognitionem divinoe desideria, et in summitate htijus scalse ponatiuis
majeslalis perdiicunt. Unde bene historia dicil, obedientiam,quia ipsa eslquse nos ducil ad supernse ,
quia Jacob Dominum in summilate scalse ihnixum majestalis contemplalionem. Sic enim dicit divina
vidit. Nulla enim ralione possumus pervenire ad Scriplura de obedientia : Per obedienlam prrvc-
ipsum Dominiim, nisi pro modiilo noslro spirilua- niiinl ad occullorum Dci uoiitiam (// Cor. n). As-
liter impleverimus mauJala diiorum Testamenlo- cendat ergo noster spiritus per isiam scnlam : De
ruin. 0 quani magna esl clementia nostri Redemp- virtute in viriuiem, donec videal Deum dcorsum in
torisi Quid enini inuixio Dei in siimiriilale scalae Sion regnantem (Psal. LXXXIII).Propterea deniqne
proeliguranat , nist descensionem ipsius ad re- ct Domimis, ohedienlioe, quoc in summitalc hnjtis
demplionem generis humani , quain tunc cx eo scaloeposila est, videlur esse iimixus, quia perobe-
tempore jam quodammodo proepnrabal? Lapis ille dienliam disponebat genus liumaiium sibi reconci-
quem Jacob peraclo snmno unxit proe caeteris lapi- liare, et juxla Paulum apostolum (Coloss. l), quoc
dibus, significavilChristum prse omnibus sanclis im- in ccelo sunl et quse in lerra, spirltuali conconlia
pletum i>piriltis snncti cbarismalibiis. pacificare, unde idem Paulus dicit : Christus faclus
293 De qua unclione spirituali et incomprehen- est obediens Patri usque ad morlem (Philipp. n). Et
sibili iufusione Spirilus sancti, David propheta lo- alio in loco: Ex his qumpassus est, citmesset Filius
quilurad Filium Dei : Ottia tu justitiam dilexisli, et Deididicit obedieniiam (llebr. v). Quod autem Ja-
iniquilalem odio habuisii, idcirco unxit te Deus Pa- cob evigilans ait: Vere Dominus esl in loco isto
ter tnus oleo jubilationis prm omnibus sanciis luis (Gen. xxvm), liouido clenunliat quia tunc Deus vere
(Psal. XLIV).Lnpis vero quem Jaeob unxit et erexit babitat in corde nostro, si praefatam scnlatn spiri-
in litulum, significntquodChristus per Incarnationis tns noster iu se perfecte possederii, et mcns nostra
mysterium in sancla Ecclesia locum ponlificalis di- spretis sseculi vaniiatibus in amorem Dei dulci so-
gnitatis debebat oblinere, et peruniversum mundtim pore obdormierit. Enimvero Iapis unctus esse morn-
regise atictorilalis sceplra possidere. Unde merito liter possunius, si unctionem a Spirilu sancto su-
Jacob dicit: Quiavere Dominuseslin loco isto (Gen. sceperimus, sicut illi acceperunt quibus Joanncs
xxvm), quia exlra catholicam Ecclesiam nulius po- apostolus dicebat: Et vos unctionem a Spirilu sancio
tcst salvari, nec placere Deo. Prseterea si islam sca- accepistis, et, ut aliquis doceal vos, necessenon habe-
lain juxta mnralilalcminterprelari volumus, non in- lis, qttia unctio ejus docel vos de omnibus (II Joan.
congrue per duo ligna ipsius, fidem et spem intelli- n). Ageraulem.in qno a Jacob puleus reperilur,
gimus, quse quasi in (erra nos accipiunt, et usque non incongrue spirilus vcl anima nostra intclligitur,
ad cceli secreta nos sublevalos inlromitttint. In hoc si tamen odorifera suavitate spiriiualium 'florum
siquidein sseculofides et spes nobis necessarioesunt, fueril referlus, sicul fueral ille qui dicebal: Chrisli
quse in coelis nullum opus habebunt (llom. vm), bonus odor sumus (II Cor. n). Puteus vero in hoc
quia, sicut dicitScriptura: Deum in quem credimus loco delietintelligi Spirilus sanclus, de quo in Evan-
et speramus,,et quem per patientiam exspeclamus, gelio DominusJesus dicebal : Si quis silit, venial ad
in futuro sseculo siculi esl videbimus (I Joan. m), me el bibat, et de venlre ejus fluent aqum vivm. Hoc
et ideo ulterius fide el spe opus non habemus. Sca- aulem dicebat de Spiritu sancto quem accepturi erant
liones qui duobus lignis hujus scalseinserli stint, re- credenlesin eum (Joan. vil).
liquse virlutes inlelligi possunt, sinc quibus (idcset Ipse, inquam, Spiritus sancttiscsl fons hortorum
503 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^ESPEI 504
puleus aquarum viventium qusc fluunt impetu de A manus Domini ad salvandum, sed peccata noslrs
Libano (Cant. iv), id est sanctitas, refeclio, purifica- fecerunt murum inler vos et Deum (Isa. LIX). Seo1
lio, mundntio, gaudium ct jubilalio fidelium anima- ct hoc sub negligentia non esl proetermittenduif
ruin, quse desiderant esse cum Christo. Lnboret quod Sapientia dicit": Quia Spiritus sanctus discipli
ergo anima nostra ut possideat in se puleura islum, nm effugietfictum (Sap. i). Removealur igitur pariet
hoc est satagat bonis operibus fieri Spiriius sancti nostrorum criminum, sivelapismolaris, et ambiatur
habitaculum. Verumiainen aquae hujus pulei quoe ac teneatur a nobis disciplina spiritualis, id estcon-
fluere de Libano dicnntur, hoc designani, quod fileamiir pcccaia 294 noslra, et subdamus ncs
Spiritussanctusnon nisi corpore castoet corde pu- castigationi spiriluali, ut queamus esse sacrosancla
rificato pos'sidelur. Unde et idem mons Libanus habitalio Spiritus sancli. Sit, inquam, spiritus no-
candidatio interprelalur. Quod autem puleus ille ster ager omnigeno virtulura flore vernans: reperia-
grandi lapide referlur fuisse clausus, elegauti ser- tur in eo a Jacob pulcus salutaria fluenla emanans,
mone declarat quod t» corpore subdito peccatis nul- id est a Cbristo Spirilus sanctns inveuialur habila-
latenus habilai (Sap. i) Spirilus sanclus. Lapis enim tor existens. Cujus prxsentia liquido sic manifesta-
ingens esl moles noslrorum criminum, quse procul bitur, si in omiiibus mansueti et humiles et pacifici
dubio ne videatur, nbscondita nobis Spiritum san- fuerimus, et fructibus bonseoperationis cum casli-
rtmn. Unde et prophcla dicit: Non est invalida Q tate et sobrietale abundaverimns.

Explicit primus lomus, id esl prtmum volumenm Cantica canlicorum.

INCIPIT SECUNDUS TOMUS

Super hoc quod dicitur : Meliora sunt ubera luavino, fragrantia unguentis optimis.
Ul autem illa quoe sequuntur in hoc libro clarius storica inlelligenlia non relardat. Et bene idem An-
nobis eluceant, uecesse esl ut a nostra mcmoria gelus qui in figura allegorise ponilur, de ccelo cla-
praecedenlia bujus libri non reccdanl. Sic enim ait masse perhibelur, quia spirilualis allegoria semper
bealus Hieronymus : Iloerel namque sibi invicem C ( prsedicat ecclesiastica mysleria et sacramenla coo-
sermo divinus, et seqncniia pendent ex prseceden- leslia. Ariesaulem qui inler vepres cornibus boere-
libus. Sicul enim manna quondam quod de ccelo ad bat, non inconvenienler moralitatem, quse in aspc-
terram dcscendebat aliud quidem erat, et aliud ritate lillerse depcndel, significabat. Unde bene
significubat, sic nimirum divina cloquia alitid exle- idem aries non defixus, neque tigalus fuisse inter
rius oslenlant et aliud inlerius occultant. Manna vepres dicitur, quia moralilas inter seriem litterse,
cnim illud quod pluit Deus filiis Israel, corporalis aut raro, aut nunquatn pleuarie experitur, sed quasi
cibus fuit, sed lameu spirilualiter carnem Chrisii aries inter vepres hoerens cornibus; sic ipsa mora-
significavilqui in Evangelio dicil: Caro mea vere lilas a prudenlibtiset litleraiisviris ab ipsa historia,
etl cibus, el sanguis meus vere esi polus (Joan. vi). cui subliliter inbiercl, prudenter abstrahitur. Con-
Citjus cquidem sanguinis fignram ros lenebat, qui sideremus ergo quam ralionnbililer Sponsa aposlro-
rum manna pariler de ccelo descendebat. Quemad- phcn ad Sponsum faciat, id cst qualiter sancta Ec-
inodum ergo Israelitse inaniia colligenles (Num. xi), clesia ad Christum convertalur et dicat: ldeo optavi
illud mola conterebant, et inde panem habentes, advenlum luum. id esl osculura luum, quia meliora
omnedelectamentum et omnem suavilatem sibi prae- sunl ubera tua vino. Possumus hoc in loco, sano in-
parabant; stc filii spirilualis gratioeet inimici occi- D telleclu duo ubera Christi misericordiam ejus inlcl-
denlis litleroedebent discutere el ruminare Scriptu- ligere et clementiam, ita dunlaxat, ul misericordia
ras divinas spirilualibus sensibus, et iude spirilua- atlribuaiur ejus humaniiati, et clementia ipsius
lem cibum propinare suis auditoribus. Non igitur divinitali. Unde Jonas propbeta dicit (cap. iv) ad
simus de pueris Abrnham, qui ad radicem monlis Dominum : Scio, Domine, quia clemensel misericort
rcmanentes cuslodiunt asiniim, sed ascendamus es lii; ac si diceret: Scio pro cerlo quia lu, qui
cum Abraham et lsaac in monlem excelsum quatc- uunc Deussolummodo omnibus innotescis, fuiurum
nus Angelum videre valeamus, et arietein inter ve- cst, ul assumpla humanilale nostra, pronobishomo
pres haefenteracornibus (Gert. xxu). Qui sunt ergoi eflicieris. Praelerea per vinum quod ausierioris sa-
qui ad pedein inontis remanenles asinum custodiunt,, poris esse dignoscilur, Mosaicaelegis severa juslitia
nisi illi qui in sacro eloquio spiritualem et altioremi non immerito intelligitur. Dicat ergo Sponsa ad
sensum non requirunl? Quasi enim brutum animall Sponsum, id est Ecclesia ad Chrislum : Mcirco de-
cst juxla montem cuslodire, allegoricum el moralemi sideravi advenlumluum, auia meliora sunt ubera tua
sensum divinis lilleris nolle requircre. Angelus vero> tiitto, quod est dicere : Melior esl clemenlia et mise-
qui in monle Abrahoe apparuit postquam asjnumi ricordia lua, quam antiquse legis severa el iminise-
dimiscrat, significal allegoriam quoe plenius illis se; ricors juslitia. Denique si spirilualilerper duo ubcra
iiitiniat, quos ab asrcnsu spiiitualis ititcllcctus bi- Sponsi cjuoc sunl in divina pagina, allegoriam et
 505 MORALITATESIN CANTICA. 5(16
moralitalcm ; et per vinum, historiam inlelligimus, A ubera Jsponsi delibuta et delimta, id est propheiocel
iicquaquam a vero sensu deviamus. Dicamus et hos lcx intisto Evangelii lemperata, valde sunt fragran-
cum Sponsa ad Sponsum : Meliora sunl ubera lua tiora, id esl redolentiora, quam essent prius, effecta.
vino, id esl dulcior est moralitas et allegoria, quam Stude ergo, o auditor qui andis et legis quae sunt
dura plerumque el irrationabilis historiae inlelli- tibera Sponsi, stude, inqunm, et tti liabere ubera
gemia. Aliter : Meliora sunl ubera tua vino. Duo propria sicul habebant Petrus etPaulus quorum alter
quippe ubera Dei, lex et prophetae fuerunt, quoe la- dicebal: Lac vobis polum dedi (I Cor. III). Alter
r.tanies suos interfecerunt. Unde Paultis dicit: Lex vero aiebat: Quasi modo geniti infantes lac concu-
iram, (id est niortem) operalur, et nihil ad perfe- piscite (I Petr. n). Si igiiur quoeris quoe sunl ista
ctum adduxit lex (Rom. iv). De his uberibus Isaias ubera, respondeo : Duo sunt praecepta charilatis ,
dicil: Quem docebitZQ^scienliam, el quemintelligere amor Dei et proximi, ut super omnia ames Deum,
faciel audilum ? ablaclalos a lacte, avulsos ab uberi- et proximum sicut leipsum. Scd hoecubera non ha-
bus (Isa. xxtx); ac si diceret: Illarn Christus spiri- bent qui soeculum diligunl, quia quanto arclius ei
lunlcm scienliam et auditum sui Evangelii docebit, conjuncti sunt, lanlo longius a Deorecedunt. Isti ergo
qui carnales el insipidos sensus legis' et prophela- audiani Jacobum apostolum terribililcr clnmanleni:
runVa se penilus removebit. I Quicunquevotuerit amicus esse hujus smculi inimicus
B
: De his uberibus David ait: Ab uberibus matris consliluetur Dei(Jac. iv).
mem in teprojectus sam (Psal. xxi); quodesl dicere: RECAPITULATIOA SUPERIORIBUS.
Occidentem liiteram et Judaicum legis iiiieliecium Superius aspirante gralia Spiritus sancli, proefali
deserui, et in le, qui essumma legis veritas, illico sumus, et per aures corporis, mentibus audienliiim
deveni, Lex ergo el prdphelse in hoc ioco ubera sunt infudimus.quiamanna illud quod olim liliisIsrael Dcus
Dei, vinuni vero est Evangelium de quo Chrislus de ca;lo pluit, figuram et imaginem corporis Christi
dicit iVinum novum in utres novos (Matlh. ix),id est veraciter tentierit. Sed fortassis nunc dicluri sunt
apostolos, oportet poni. Christus ipse est botrus , aliqui quibus aul isla sententia uon placebit, aulqui
vinum est Evangelium. Sicul de botro vinum proce- spirituaii el altiori iuielligeniia sunt referti : Hsec
dit; sic Chrisius Evangeliurn condidit. Quod bene sentenlia faslidium generabil, quod admodum a di-
prsefiguralum est in liistoria quse referl, quia qaon- vino inlelleclu exorbilavimus, qui rem corruptibi-
dam diio viri attulerunl super colla sua in ligno iein, scilicet manna, rci incorruplibili, videlicet cor-
bolrum cum paimiie de lerra repromissionis (Num. pori Christi sequiparavimus. Sane si nostris verbis
xm). Duo isli viri afferentes in ligno ciini palmite ^. (idem accommodare dedignantur, videant et conside-
botrum, duo stint populi qui interfecerunt in cruce rent quid iu Exodo lextus histoiiaj nobis Ctiam
Chrisliim, Judoei clamanies : Crucifige ittum (Luc. tacenlibus eloqualur : Apparuit, inquit, insolitudi-
xxiu; Joan. xix), etgentiles qui in cruce posuerunt ne minutum el quasi pilo tusum in similiiulinem
illum. Dicat ergo Sponsa Sponso, Ecclesia Cbrislo: pruinm super lerram. Quod cum vidissent filii Israel,
Meliora sunt ubera tua vino, id est legis et propue- dixerunt adinvicem: Manhu, qttod siguificat. Quid
tarunTeloquia evangclicoe proedicationis gratia tem- est hoc ? lgnorabant enim quid essel. Quibus ait
peralaelrorata, valdesunt meliorata, id estdulciora Moyses : lste est panis quem Dominus dedit vobis ad
et meliora eflecin.Nam lex dicebat : Si quis hoc, aut vescendum (Exod. xvi). Videamus ergo si forte ali-
illud psccatum fecerit, moriatur (Exod. xxr). Evan- cubi reperire poterimus Christum panem appeilatum.
gcliuin vero clamat: Si quis peccaveril, confiteaiur, Dominus ipse in Evangelio dicit: Ego sum panis
pcenitenliam agat, el non morietur. Valde ergo sunl vivus qui de coelodescendi, si quis manducaverit ex
mcliorala.-idesldulcioraeflecta ubera tua. Fragrantia hocpane vivetinxlernum,elpanisquem ego dabo, caro
unguentis optimis. Unguenla ex diversis aromatibus mea csl pro mundi vila (Joan. vi). Ecce quam idonee
suaviter redolentibus conficiuntur. Quaeramus ergo conveniunl sibi invicem Vetus et Novum Testamen-
ista unguenta, Joaunes aposlolus dicit: Vos unctio- j) ] tura. Quod ergo Moyses manna et pancm ccelcsiem
itrm habelis a Spirilu sancto, et unctio ejus docet vos vocal, boc Dominus in Evangelio panem de ccelo
de omnibus (1 Joan.u). Vidcamus denique uiiguen- descendentem, etcarnemsuam appellat. Verumta-
tuin quod in capiteAaron fuit positum, ei in barbam men consideremus remolo a nobis paulisper tumultu
cjus descendil. Aaron Chrislum siguificavil ei barba soecularium cogilationum, quare Spiritus sanclus
cjus apostolos qui velut barba, familiarius coateris per eos Moysi prophetse dicat apparuisse minutum.
sauclis adhseserunt suo capili Christo. Unguentum Deinde cur idem mannapilo lusum (uisse describa-
ergo in capite Aaron posilum et descendeils in bar- tur, el, utuuid etiam iu simililudinem pruinae supcr
bam ejus, diversa sunt dona Spirilus sancti descen- terra jacuisse perhibeatur. Si eniin secundum gram-
dentia a Chrislo in apostolos ejus. malicae 296 arl's naiuram, partem isiam scilicel,
Hisunguentis Paulus replelus dicebat: Bonus odor minutum, subliliter inspicimus, sine dubio a verbo
, sumus Chrisli in omni loco (11 Cor. u). Et alias :,, quodest minuo,minuis, minutum dictum reperimus.
Graiias agimus Deo qui pdoreni nolitim sum per nos Non ergo casu, sed certo rationis sacramento manna
manifestavil in omniloco (ibid.). Istis ergo unguenlis, fuisse minuUim describitur, quia figuram corporis
id esl Spiritus sancli dohis el aposlolicis doclrinis, Clirisli gerebal, de quo David propheta ad Drum
507 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^ESPEI 50S
Patrem loquitur dicens : Miuuisti eum paulo minus &bevangelista dicit quia hiems erat , quando Judoci
ab angelis, gloria et honoxecoronasti eum, et consli- DomiiioJesu dixerunl : Si tu es Chrislus, dic nobis
tuisli eum super opera manuum tuarum (Psal. vm). palam. Unde bene in Exodo sequiiur, quia cum vi-
Non ergo immerilo refertur quod inanna de supernis dissenl manna filii Israel dixerunl: Manhu, quod
apparens, minulum super terram reperiitir, quia significat. Quid est hoc ? lgnorabant enim quid esset.
valde illa superna Majeslas Unigenili Filii se mino- Eccc enim patres in deserto, viso inanna dicunl :
ravit, quaudo ad perferendas noslroe mortalitatis in- Quid esl hoc ? Filii aulein iiloriim videntes illum
jurias descendit, et formam servi suscipicnsc secuh- cujus figuram illud manna tenebat, dicunl: Si lu es
dum Pauli aposloli vocem se ipsum exinanivit Cl.rislus, dic nobis palam. Quis igilur lanta admira-
(Philip. n). Multum, inquam, manna islud munilum tione pcrfusus mcrii.o non obslupescal, quando an-
erat, quando Crealor coeli et lerrae et omniuin re- liqua lex et nova Evangelii proedicalioiiniim alqne
rum, iiiter boniines sine exisiimalione alicujus idem clamat? De Judseis autem in veleri lege lextus
dignilalis latebat. Valde, inquam, apparuit munitum historioe narral, quia manna qtiid esset peuilus
islud manna, quando a creaturis suif, Cieator ge- ignorabanX.De liliis vero illorum Paultts aposlolus,
ncris liumani, tolsustinuit opprobria. UnJe in Exodi novoelegis praedicator egrcgius dicit: Si enim Jesum
libro sequitur, quia idem ccelesle nianiia quasi pilo E1 Dominum cognovissent,nunquam Regemglpnm cruci-
tusuin esse videatur. Quod ulique humauilali Christi fixissent (I Cor. n). Manet ergo usque.in hodiernum
apeilissime congruit, quoe sicut jam pracfaii sumus, diein apud perfidos Judseos ignoranlia Manhu, sed
lol dehoneslnmciiia, cl tot convicia a perlicis homi- manel aptid fideles Chrisiianos inlemerula fides et
uibus perlulil. Multum siquidcm hoc spiriluale cognilio Domini Jcsu. Interrogenl denique Judoei
matina cxistil pilo ttisuin quando corpus Cbristi fuit MovsenManhu quid sil; respondeal illisMoyses: Ilic
spulis illilum, flagellis gravilcr atlrecialuin, coroua eslpauisquem ad vesceudum Domiuus de ccelovobis
irrisorii honoiisdehonestaluni, insuper ludibrio ab dedit.
omuibus babilum. Pilo, inquam, dirse pnssionis Nos autem sopita nostra interrogatione, inlenta
spiriiale manna diverberalum fuit, quaudo lattis aure. cordis percipiamus quid Domiuusin Evangelio
Chrisli lancea mililis perforavit, el clavorum duritia dixeril Judaeis: Palres veslri manducaverunt manna
innnus pedesque illius lerebravil. Fatcudum csl in deserlo, elmorlui sunt (Joan. vi). Sed quare mor-
igitur,omni ambiguitale remola, quodClnislus veius lui sunl ? quia de illo manna niliil aliud credebant,
Deus et verus homo erat, cujus imaginem vel figuram n.isi quod corporeis oculis videbanl. Similiter vsro
illud antiqiinm manna lencbal. Homo sine dubio el filii eorum patcrna infidelitaie et cocciiateperculsi
fuit, quidolorempassionis sustinens,obiit,et inmanu 'G Cbrisluin solum homiiiem esse arbilrabantur, et
Dei Palris spiriiuni siiuin commendavit, dicens: illum verum Dcum et verum DeiFiliuin credere de-
Puter, in manus tuas commendospiritum meum(Luc. dignabanlur.
xxtu). Deus namque verus, el Dci Filius non adopli- Constat ergo pro ralo quoniam quidem patres et
vus, sed consubslantialis el coseternus erat, qui in fitii, siinili morle infideliiaiis sunl damiiali. Quibus
Evangelio dicebal: Polestatem habeo ponendi animam bene in Evangelio Dominusdicil: Dixi vobis Qiiiciin
meam,el iterum sumendi eam (Joan. x). Quod aulem \ieccato vestro moriemini (Joan. vin). Quod uliquc
siinilitudinem pruinoe idem mauna habuerit, niilla- bcne longe antc propbetaverat Ezechiel propheta
tenus nos a divino el mystico inlelleclu repellit, sed qui dixeral : El quare moriemini filii Israel ? quia
potius ad intelligendani tanlae profunditalis verita- 297 "°'° mortem peccuioris, dicit Dominus, sed ut
tem subtiliter iutroducit. Omnibus fere homiuibus convertatur etvivat (Ezech. xvin). Qui igitur non de
liquet qui ulunlur ralioue humana, quod pruina, proeseiili, sed de futuro prophclal, dicens : Morie-
iiihil est aliud, nisi aqua gelu conslricta, quse eo mini; manifeste denuntiat perfidiam Judoeorum, et
tempore inaxime apparel, quando sol a fervore sui quia in ipsum, qui pro ipsis nascilurus erat, non
ard.oris aliquanlulum tepescil, ct brumalis aura .. essenl crediti(.d.
aquam quam super terram reperit asperitate siii RECAPITULATIOA SUPERIORIBUS,
frigoris congelascil. Ideo ergo, ul arbilramur, in DELBERIBUS SPONSI.
similitudinem pruinse manna apparuit super terrain, In anteriore traclalu liujtis libri, ctiin juxla mo-
ul insinuarel nobis Judaicoe plebis duriliam sive in- dulum noslrum disputaremus de uberibus Sponsi,
lidelilalem. Unde in Evangelio scriplum esl: Facta ipsa ejus ubera secundum spirilualem intelligeniiam
sunt encmnia in Hierosolymis, et hiems erat (ibid.). interpretaii sumus clementiam et misericordiam ;
Circumdederunt crgo Judxi Cbristum dicentes : ila dunlaxat, ut ad ejus divinilatem referatur cle-
Quousque animam nostram lollis : Si tu es Chrislut, mentia, et huinanitati illius attrihualur misericor-
dic nobis palam (ibid.). Luce igilur clarius conslat, dia. Horum igitur spiriurilium uberum Sponsi, quae
quia frigus et torpor iiifidelilalis corda illorurn ob- sunt clemenlia et misericordia, plerisque in locis
linebat, qui Christum insidiis circumvenire satage- figura reperitur per sacra cloquia. Unde esl illud
banl, el in eum qui ob salulem ipsorum veneral, in leriio libro Regum (cap. vi): Fecit, inquit,
quasi ignorassentquis esset, credere recusabant. Ad Salomon in ingressu oraculi duo oslia dc lignis oli-
duritiam quippe cordiuui Judaeorum insinuandam varum ei scalpsit in eis vicluram clierubim,el palma-
 509 MORALITATES IN CANTICA. 510
ruai species, el anaglypla vatde prominenlia , et ope- A
. tis vel operibus, sed clementia et misericordia Dei
ruil tam cherubim quam pahnas et emtera auro. intrabunt. Verumlanien quid csse arbilramur, quod
Horum, inquam, spiritualium uberum Sponsi, scili- in ostiis oraculi cherubim, et palmse, anaglyia
cet clementioe el niisericordisc invenilur figtira in quoque sculpta esse dicuntiir ? Manifeste patet, quia
eodem libro Regum (cap. x) sub manuum appella- cherubim, mulliludo scienlimvel sapientim inlerpre-
tione, sicutscriplum est : Fecit, inquit, rex Sulo- lalur, et mullis notum est quoniam quidem anliqiiis
mon ihronum de ebore grundem, el vestivil eum auro temporibus viclorum manus ob insigne laudis et vic-
fulvo nimis qui habebat sex gradus, et summiius torise, pahnis adornabantur. Anaglyptuin vero
throni rolunda eratin parle posieriori, el dum manus quanlum intelligi dalur quoddam geims sculpturoe
hinc aique inde lenenies sedile, et duo leones slabant esse dicitur, cujus pars posterior intrinsecus latet ;
juxla manus singulas, et duodecim leuncuii slantes sed anterior bumani ingenii opere sculptorio defor-
super sex gradus hiuc atque inde. Poslca autem sub- mala, ultra modum prominel. Non igilur immerito
infert Regum hisloria, quia, non est faclum lale in osliis oraculi cherubiii sculpta esse reperiuntur,
opus in umversis regnis (ibid). Haec , inquam, sunt quse multiludo seienliw ve! sapientim inlerpretantur,
duo ubera spiritualia Sponsi, quoe Zacharias pro- quia nimirum juslum esse reor, ut hi qui declomen-
pheta duas olivas in libro suo (cap. rv) appellal. B J lia et misericordia Dei sperant, a vera scientia vel
Qiicniadinodum ibi scriptum est : Vidi , et ecce sapienlia nullalenus reccilant. Non enim est aliqua
candelabrum aurcum totum, el tampas ejus super major sapicntia, qttnm ut homo n malo fundittis re-
capul ipsius, el seplem lucernm ejus super illud, et cedat, et bonum, quo Deo placeat, sine inlervallo
seplem infusoria lucernis qum erant super caput il- faciat. Quam utique sapienliam Psalmista paucis
lius, et dum olivmsuper illud , una a dexttis lampa- verbis comprehendere curavil, dicens : Declina a
dis, et utia a siuistris ejus , el in sequentibus cum malo el fac bonum (Psal. xxxvi). Palmaium vero
idem propheta ab Angelo quoereret, qui ci loqueba- species recto ordine 298P0Slcne''"mmsequunlui'»
lur, quidessent duse olivx, sivc dttoespeciesj olivn- quia illorum manus victrici palma juste decoranlur,
ium quee sunt juxta duo rostra aurea, in quibus qui bonis operibus inienta devolione insudant, et a
sunt suffusoria ex auro; responsum esl ei ab Angelo malis, qunnium fas morlalibus est, sollicita inten-
sancfo : lsti sunl duo filii olei splendoris aui assis- tione sibi pnecavent. Unde bene ecclesiastica auc-
tunl dominatori universm ierrm (ibid.). Si jnin toritas e^regio usu jampridem obtinuit, ut marty-
nunc ad nostrsenarrationis ordinem redeamus, et rum Cbrisli el virginum dextrse palmis laude dignis
quomodo duo osiia de liguis olivarum in ingressu debeanliiisigniri, quoesseculumpraesens despiciendo
oraculi posita, duo ubera Sponsi clemeiuinm et mi- vicerunl, et virginitatem et caslitatem suam ser-
sericordiam significenl, ostcndamus ; verumtan:cn vando, corpora sua pro amore ccelestis regni mar-
remolo velamine litterse occidentis, prius dicendum tyrio tradere non dubilaverunt. Ingens siquidem
csl amicis gratioe spiritalis, quia qui Sponsus appcl- victoria est, integritatem menlis ct corpoiis in hoc
laiur in Canticis canlicorum, ipse oraculum templi, saeculocustodire, el seipsum cum praesenti mundo
et thronus eburneus vocalur in libro Regum.; Hiine usque ad mortem vincendo coiitemnere. Eupropter
denique et Zacharias propheta in Spiritu sanclo ipse mundi Creator, qui sseculum nequam despi-
candelabrum aureurn nominavil. Sicut igitur in ciendo calcaverat, militibus suis exhortatoria voce
corpore humano corporaliter ubera sunt infixa, sic dicebal: Confidite, quia egovici mundum (Joun. xvi).
Christo naturaliter insilsesunl isioe duoe virlutes, Nullalenus denique melius mundum vincere vale-
clemehtia scilicet et misericordia. Unde merito mus, quam ul ipsi et eis rebus, quoe ejus juris sunt,
ejus ubera appellantur, quia dulci alHuenlia harum penilus renunliemus. Qui aulera jam a malo se
virtiilum orbis lerrarum impletur, nutritur et sus- temperal, et bene operatur, qui virginitalem seu
tenlatur. De qua nimirum aflluentia David propheta castitatem servat, et mundo perfecle renuntiasse
dicit: Misericordia Domini plena est lerra (Psal, [rj videtur, expedit illi ut ab appetilu coeteraium viriu-
xxxn). Quomodo euim mundus iste posset subsis- tum babcnassui cursus non reirahat, quarum sci-
lerequi tol iniquilatibus procgravatur, aut qualiter licel virtulum liguram spiritualiler lenere dignos-
genus mortalium salutcm acquireret, si remota Dei cunlur anaglypta quaein ostiis oraculi sculpta repe-
clementia el misericordia judicarelur ? Manifestum riuntur. Anaglypta quippe, ut superius prsefati
est, quia nec mundus, nec homo, sola diei hora suinus, sculplurse sunt quse intrinseciis posteriori
valeret subsistere, si Deus ad mala quse fittnl ab parle absconduntur, sed anlerior earum pars cuuc-
hominibus in hoc mundo, el non ad suam clemen- tis cernenlibus liquido manifestaiur.
liam vellet respicere. Propterea et David propheta Qui ergo visceribus charitatis intus affluil, ct,
dicit : Domine, non secundutn peccala nostra facias ejusdem charitalis opera foris proximis largiter
nobis, neque secundum iniquitates noslras retribuas impendit, qui obedientiam servat in mente, etejus-
nobis (Psiil. cn). Bene itaque per duo ostia oraculi, dem obedientioe opera exliibet quandoque in opera-
accipiunlurubera Sponsiv quia sicut per illa ostin, lione, qui humilis et mitis esl in corde , et ejusdera
qui ingressuri eranl oraculum, ingrediebantur, sic buinilitatis et mansueludinis habet indicia in exte-
qui iegnum coelorum inlraturi sunt, non suis meri- riori exhibitione, qui reliqua virtutum in se exprimiti
511 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BQNJE SPEI 512
vesligia, ex liujus procul dubio mente et corpore 1A sonam Christi spiritualiter referri disponimus, non
prodeunt spiritualilcr anaglypla valde prominenlia. solum de ebore, verum eliam de auro clarissimo
Sic denique de rcliquis virlutibus sentiendum est. exstitisse describitur. Patet igitur et sub nulla ex
Si quis auleni caslitatem amal inlus, si carnem hoc redigimur ambiguiiate, quia per aurum, divi-
foris macerat, si jejunat, vigilat, laborat et orat; nitaiem 299 el Per ebur, ejus humanitalem de-
isle, reraota omni dubielate, anaglypta in carne sua bcamus intelligere. Quod vero aurum significatio-
exsculpla esse manifeslal. Quoniam igitur sine fide nem divinitatis Christi obtinet, difiicili iiiterprela-
impossibile esl salvari, ideo merilo historia subin- lionc non indiget, quia sicul auruin ob pretiosita-
fert,quod Salomon operuil aurocherubin el palraas tem sui, omnia inetalla anleredlt, sic nimirum di-
et anaglypla. Qui enim supradiclis virtuiibus , quae vinitas Cbrisli, non solum humanitatem ejus, sed
per cherubin et palmas et anaglypta significanitir, etiam omnes creaturas ob excellentiam suae digni-
abundaverit, sitamenCatholica lide caruerit, nequa- tatis proecellit. Unde eleganter Spirilus sanctus,
quam salvari polerit. Quod autem per aurum in postquam dixil per es historiographi, quod lecerit
Scripluris sacris fides Calholica intelligilur, beatus Salomon ihronum de ebore grandem, subsequenter
Pelrus edocet qui ak: Ut fides veslra multo pretiosior adjunxit: Et vestitvit eum auro fulvo nimis, ut ma-
sil auro quod per ignem probalur (I Petr. i). Ecce nifeslaretur quanlum proerogativa diviuitatis ex-
ostcndimus quod per duo ostia oraculi, duo ubera cellerel assumplam maleriam humanitalis. Cerlum
Sponsi, sciltcet clementia et miscricordia Dei dc- est enim, et nullus ambigit, quia res quae aliam
beanl spiritualiler inlelligi. rem vestii, ipsi rei superponilur quani superveslire
Ipse euim Christus est verum et spirituale oracu- videlur. Sicul ergo aurum splcndidissimum suo
lum, quia pcr ipsum oraliones noslroe cxaudiuntur splendore et sua clarilale thronum.queni vestiebat,
apud Deuin Patrem. Unde beatus Joannes dicit: decorabal, adornnbm et clarificabat; sic procul
Advocalumhabemus apud Palrem , Jcsum Chrislum dubio diviniiatis homiiiem illum quem assumpsit,
juslum, el ipse est propitialio pro peccalis noslris ad hoc usqtie suam glorificalionem provexit, ut ipse
(/ Joan. ii., homo participalione dlvinitatis Deus cffectus siL
RECAPITULATIOA SUPERIORIBUS Mullum igitur nostra humanitas profecit, quse ad
DETURONO EBUUNEO QCEMFECIT SALOMON, QUOMODOparlicipalionem supernae deitalis in assuniplione
REKERRI DEBEAT ADPERSONAM CURISTI. assumenlis dtvinilalis glorilicata ascendit. Deniqu»
Superiiis proefati sumus quod Dominus Jesus quanlo in primo Adam delerior exsliiit ad inferos
qui in Canlicis canlicorum appellalur Sponsus , Q ejus descensio, tanto in secundo Adam gloriosioi
ipse nimirum in libro Rcgum vocatur oraculum el excellenlior fuit ejus ad ccelos ascensio. Et sicu<
tcitipli, et llironus eburncus. Proelerea hoc adciidi- non eral quo infclicius a diabolo seducta de para
nius, quod per duo oslia oraculi cleinentia el mise- diso proecipitaretur, sic non fuerat quo felicius «
ricordia Dei, videlicet ubera Sponsi, debeanl intel- gloriosius a Chrislo sublimaretur.
ligi. Subjunximus denique suflicieniem raiioiiem, Exaltata est igilur caro noslra in Christo supet
quia sicul ingredienies oraculum per illa ostia in- omnem crealuram et supra se ipsam; supra s*
grediebanlur, sic ulique per clemenliam el miseri- ipsam dico, quia nequaquam promeruil illam digni-
cordiam Dei, qui salvandi sunt, salvabunlur. Super- latem ad quam pervenit. El hoc esl nimirum quod
est igilur ut ad throuum ex ebore condilum acceda- prophela longe, anlequam fieret, prophetaverat.
mus, et quemadmodum idera thronus in figura Consilium,tuum, Domine, anliquum verum fiat (Isa.
Christi a Salomonc sit factus, pro modulo hostro xxv). Islud sane consilium ab selerno, el ante acter-
disseramus. Tunc demum necesse eril ul allegori- num (si dici fasest!)erat in disposilione summse
zando spirituali sensu perscrulemur, qualitcr illse deilatis, ul noslra caro a Christo assumenda ct
duse manus de quibus in praecedenti loco loqueba- glorificanda celsificarelur usque ad contemplatio-
mur quoe in llirono eburneo sedile tenent, figuram D nem divinse majestalis. De hac ulique glorificalioiie
clementioeet miscricordisc, scilicet uberum Sponsi, noslrae humanitalis vel assumplione, propheta Eze-
spiritualiter leneniil. Veruinlamen pius consideran- chiel (cap. xvn) spirituali refectus contemplatione
dum nobis est, utrum in divinis eloquiis alicubi de inihi videtur dicere : Aquila magna mugno alarum
throuo aliquid dicalur, quatenus hoc quod diccre prmsidio fulla, el multa varielate plumarum deco-
volumus, ex auctoritate sacrorum eloquiorum cor- rala venit ad cedrum qum erat in Libano, el lulit
roboretur. ln Apocalypsi Joannes dicit: De throno de medulla cedri et asporlavit eam, et collocavil eam
procedunl fulgura, et voces , et tonitrua (Apoc. iv). in monte sancto el excelso. Qusc est ergo isla aqtiila,
Ac si dicat: De Christo, qui est thronus aureus, in nist 'IJa de oua dicit prophela: Stcttt aquila pro-
quo requievil plenitudo divinitatis , prodeunt ful- voeat ad volandum pullos suos et super eos volitans
gura, id est, miruculorum insignia, ct voces evan- expandit alas suas, et assumpsit eos, alque porlavit
gelicse prsedicationis, lonilrtia videlicet terrores in humeris suis? (Deul. XXXH)Et lanquam si ali-
futuri judicii et exlremac damnationis. quis qusererel ab eo, de qua aquila loquerctur,'
Prseterca hoc neminem lateat quouiam quidem illico quia bocc de Deo dixerit manifeste subjunxit;
tlironus, de quo loqui satagimus, et quem ad pcr- Dominus solus dux ejus fuit (ibid.). Isia igilur aquila
 013 MORALITATESIN CANTICA. 514
venit ad cedrum quac cral in Libano, et de medulla aA^ Noe usque ad Abraham fuit, venlurum se indicavit,
ejus sibi assumpsit; quando Verbum de conle Pa- quando filiis Noe dixit: Crescite et multtplicamini
tris eruclatum venit ad beatam Mariam, et de vir- (Gen. vni). In tertia autem oetate quoeab Abraham
ginea ejtis carne sac.rosancium el inlemeratum sibi (j usque ad Moysen decurrit, adfuturum se pracfigu-
corpus accepit. Et sicut de illa aquila dicit pro-_ ravit, quando ejusdem prophetae proli benedixit,
pheta, quod medullam illam qnam de cedro tulerat, dicens : In semine tuo benedicentur omnes gentes
in monte sancto et excelso collocavit, sic nimirumn (Gen. xxn). ln quarta vero aetate quoe erat a Moyse
Dei Filius, videlicet Verbum Patris, carnem no- usque ad David, in multiplici sacrificiorum religiono
stram quam de beala Virgine Maria assumpsit, inn adfore se insinuavit. In quinla autem setale quoe
sede majestatis suse secura ad dexteram sui Patriss eral a David usque ad nalivitatem bealoe Mariaello-
sublimavit. Quod autem beata Maria cedrus Libanij ruit, quia ipse est Rex regum et sacerdos in oeter-
appellelur, ex ecclesiastico usu polius quam ex ali- num secunduni ordinem Melchisedech (Psal. cix),
qua difficili inlerpretatione patenter dignoscitur. in regibus et sacerdotibus figuraliter se venlurum
Sic enim sancta Ecclesia dicit in cjus quoiidiano9 esse denunliavit. Sexta selas, ipsa esl quse nunc
servitio : Quasi cedrus exaltala sum in Libano (Ec- agitur ab ortu beaioe MarioeVirginis usque ad diem
cli. xkiv). El qnia Libanus, candidatio interpreta-. Bjudicii, in qna ad incarnationem suam clemenler
lur, non immerito virginitati beaioe Marioe compa- dignatus est venire Filius Dei, sicut sexlo gradu
ralur. Sicul enim materialis cedrus in Libano fuitt perveniebaiur ad illud gloriosum sedile quod erat
exaltata, sic heata Maria ob singulare privilegium _ in medio throni aurei et eburnei (III Reg. x). Quod
suae virginiialis apud Deum est glorificata et prse- ,. autem dir.iiur quia summilalis tbroni rolunda sil
electa. Sed jam nunc ad thronum aureum et ebur- in posteriori parte, nequaquam cum ignavia a pru-
neum superius revertaraur, et qualiier figuram Do- denti lectore prsetereundum est. Nullus euim fere
minici corporis tenuerit, spirilualibus oculis in-. ignorat qui aliquanto sensu abundat, quia quidquid
tueamur. Fecit, inquit, Salomon thronum de ebore e est rolundum, et umni parle sui, est perfectum. De
grandetn (III Reg. x). Ve.re thronus iste admirabili; Christo namque cujus figuram thronus ille lenuit,
celsiludine exstilit grandis, quia ul Psalmista ait: sancta Ecclesia filiis suis proedicat, dicens : Perft-
Magnus Dominus et laudabilis nimis, et magnitu- ctus Deus, perfectut homo, ex anima rationali et
dinis ejus non est firiis (Psal. CXLIV).Proeterea pauloj humana carne subsistens (98). Duae autem manus
ante declaravimus ut quid thronus isle auro prelio- quse in prsefato throno, binc atque inde sedile te-
sissimo fueril vestilus, iitinc superest ut mens no-. r nent, non incongrue clemenlia el misericordia no-
' Btra in lucem
proferal quare idem thronus sit ebur- stri Salvatoris inlelligi debenl; quae hoc egerunt,
neus, qui Dominici corporis figuram gerebat. Sicutt ul pro redemplione generis humani carnem CbrislUK
enim ante nos dixerunt qui de naturis rerurn pru- acciperet, et morlem quam penitus ignorabat, ad
denti solertia disputaverunl, ebur lam admirabilis. tempus degustaret. Unde et David prophela dicit •
virtutis, et frigiditatis est, ut si pannus lineus super De torrente in via bibet, proplerea exaltabit caput
ipsum sbur mittatur et ipsi panno lineo carbo vivus; (Psal. cix). Hsec, inquam , sunt spiritualia ubera
desuper imponalur, sua virlule ebur pannum quii Sponsi in Canlicis canticorum, duoemanus quae te-
iili adhoeret illaesum custodit, ne a supraposiloi nent sedile throni aurei et eburnei -in libro Re-
carbonc vivo consumi penilus aul cremari possil. gum, scilicet clemenlia et misericordia, quse fece-
Qui ergo mauifeste nou clarescit vel tenuiler• runl ut Deus homo fierel, et nos ad gaudia para-
scienti, quomodo ista comparatio aptari debeal cor- disi, quoe per Adam perdidimus, mirabiliter re-
pori Christi? Sicut eiiim ebur nalurali virlule su- duceret.
perpositum panuum ab ardore ignis inviolalutn con- Videamus denique quid sit quod superius texlus
scrvat, sicdivinitas quae iu corpore Cbristi adum- hislorioe nobis recitavit: Juxta, inquit, singulas ma-
brala eral, ipsuin corpus ab omni nsevo peccali; rj JJ nus duo leones stabant (III Reg.x). Manifesta quippe
iiumune custodiebat. Eapropter et beatus Petrus ratione ex prsecedenti sermone intelligimus, quia
aposlolus de DominoJesu loquens aiebat: Qui pec- non amplius ibi erant quam duoe manus, et si sin-
catum, inquit, non fecit, nec inventus est dolus in gulis manibus duo leoues deputati erant, pro certo
ore ejus (I Petr. n). Quod aulein sex gradus in lenemus quia non nisi qualuor leones lantummod^
ihrono fuisse rcferunlur quibus ad sedile throni inibi assisiebant. Quid ergo qualuor leones, qui
gradatim ascendebalur, manifesta ratioue Hisloria juxta singulas manus posili sunt, insinuant, nisi
sacra nos perdocuit quia 300 Per sex soeculi la- quatuor evangelia quse ubique clementiara et mise-
bentis setates Deus Filius se venturum ad suam in- ricordiam Dei proedicanl? Sic euim habes in Evan-
carnationem.myslicis et occultis modis nobis re- gelio scriptum: Qui crediderit et baptizatus fuerit,
promisit. In prima siquidem oelate quse Adam usque salvus erit (Marc. xvi). El alio in loco: Pmnitenliam
Noe exslitit, se veulurum spopondit quando mulieri agile, appropinquavil regnum cmlorum (Matlh. iv).
deuuntiavit, dicens : Semen luum conteret capui Duodecim leunculi quos sacra hisloria refert super ,
terpentis (Gen. m). ln secunda vero oetale quse a sex gradus exslitisse, plenitudinem et perfectionetu
(98) Alhanas. in Symbolo.
PATUOL. CCHI. 17
 515 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^E SPEI 516
donorum spiritualium significant; quoe nullus du- A Fecit, inquil, Salomon thronum de ebore grandem
bitat super Christum requievisse, el mansisse. In (III Rcg.x). Quia cnim Salomon ihtcrprelalur pttci-
Christo, ut Apostolus ait: Habital omnis pleniludo ficus, non immerito per Salomonem accipilur Domi-
divinitalis corporatiler (Coloss. n). El de plenitudine nus Jesus Christus. De quo nimirum Paulus aposlo-
ejus, inquit Joannes, nos omnes accepimus (Joan. i). lus dicit: Ipse est pax noslra qui ftcit utraque unum
Inlerim si per septem dona Spiritus sancti, quoe (Ephes. n.) Iste rex ergo pacificus noster fecil thro-
Isaias in Christo requievissenarrat, et per virtutcs nutn eburncum, quia sicut divina pagina testatur :
quas sancta Ecclesia proecipue commendat, istos .Sapientia mdificavit sibi domum (Prov. ix), et quia
duodecim leunculos volumus inlelligere, iioste.r in- sancta Ecclesia in omnibus documenlis, suis casti-
tellectus eliam apud inimicos veritatis, dignus digua tatem maxime observandam proedicat, eleganler
judicabitur laude. Sic enim dicit Isaias : Egredietur quoque thromim illum, qui sanctam Ecclesiam proe-
tirga de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet, figuravit, ex ebore condituin esse constat. Ebur
tt requiescet super eum spirilus sapientim et iniel- enim os est elephantis; quod animal lantse feriur
lectus, spiritus consilii et forlitndinis, spiritus scien- esse frigidilatis ut aut raro, aut semel in anno, ut
lim et pielatis, el replebit eum spiritus timoris Do- arbitrainur, vix acccdat ad jura persolvenda coitus
mini (Isa. xi). His igitur septem Spiritus sancti B naiuralis. Quod utique sanctoe Ecclesieusaci£uuentis
donis, si quinque virtutes, scilicet fidem, spem, decenler alludit, quoe nonnullis ex filiis suis conju-
charitatem, bonum opus, et castilalem adjunxeris, galia opera funditus interdicit, aliquibus vero ob re-.
•procul dubio duodenarium numerum adimplebis. parandam successionem humnnoe prolisj conjugalcs
Septem quippe, et quinque, quando in unum con- aclus indulgendo concedit. Est prselerea aliud sacra-
-veniunt, duodenarium numerum indubitanter efli- menium quod de elephanle et dc dracone dici
ciunt. Isli igilur spirituales leunculi, ut arbitror, solet, quod sine dubio sancloe Ecclesisc specialiler
melioris et dignioris sunt pretii, quam illi quos Sa- assignari debet : draeo quippe, ut ail beatus Au-
lomon stare fecit super sex gradus in medio throni gustinus, serpens vel aniiu-al esl duodecim cubi-
aurei et eburnei. torum longitudinis, qui idcirco elephanlera prose-
Post haec, historia quasi sub quadani admira- - quitur, quia illiu» sanguis est ei potus valde dele-
tione rcfert, quia non est factum tale opus in uni- ctabilis. Quapropler quando vult eum inlerficere ut
versis regnis 1(111 Reg. x). El bene qiudem juste- sanguinera ejus quem desiderat, delectabililer valeat
que sali» hoc bistoria retulit. Non est enim factum epotare, longiludine corporis et cautkc, elephantis
talc opus in universis regnis, quale est illud quod pedes illaqueat, ne clephas usquam aut divertere,
Verbum caro factutn est, el habilavit iti nobis aut prbcedere queat. Sicque miro modo fit, ut dum
(Joan. i). Non est, inquam, tale opus in universis elephas illaquealis pedibus super draconem coa-
regnis factum, ut Deus, homo efliceretur, et re- slrictus obruilur, ipsum draconem mole sui corporis
dimcrct suo sanguine genus humanum quod perie- deprimat ct occidat qui ei morlera inferre molie-
rat. Vere, inquam, non est factum tam gloriosum batur. Quid ergo significat iste elephas, nisi sanclam
opus in universis regnis, ut natura nnstra, prorsus Ecclesiam? Et quid draco ille, nisi diabolum qui as-
jam de salule desperala, abslraheretur ab in- siduis machinationibus persequiturearodem sanclam
feris, et in coelo coUocaretur ad dexteram Dei Ecclesiam? Unde et in Apucalypsi sua Joannes
Patris. apostolus dicit: Et draco perseculus est mutierem, et
301 RECAPITULATIOA SUPERIORIBUS. mulier fugit in soliludinem. Et misil draco fiumen
DETHR0N0AURE0ET EBURNE0 ,QUEM FECITSALOMON,postmulietcmul facereleam trahia flumine(Apoc.xu).
QU0MODO DEBEATREFERRlAD PERSONAM SANCTJSHsecest autem illa mulier, scilicet saucta Ecclesia,
ECCLESI.fi. de qua per Salomonem dicilur : Mulierem forlem quis
Omnia-fere sacramentalia verba quoein Scripturis inveniet? (Prov. xxxi.) Sciendum prselerea quia
divinitus inspiratis adumbrala reperiunlur, ali- sancta Ecclesia quoeappellatur Sponsa et columba et
quando quidem ad caput nostrum, qui est Christus, amica in Canlicis canlicorpm (cap. n), jpsa dicitur
referuntur, aliquando vero universaliter sanclse Ee- thronus eburneus, in libro Regum.,'Et quam Saloiuou
clesise quaeest corpus cjttsdem capitis noslri, debent vocat mulierem forlem, illani Joannes in Apocalypsi
assiguari, aliquando singulis quibusque fidelibus, qtii noiuinai mulierem in soliludine fugientem. Ipsa est
sunt membra prsedicti capilis al corporis, non incou- deuique domus quam sediiicavit sapienlia supcr
venienter possunt aptari. •eptem columnas subsistentem. Quod aulem dicitur,
Quod enim ita sit, sciamtis pro certo quia sicul quia thronus ille quem fecil Salqmon de ebore,
thronus eburneus, de quo ssepe jam locuti sumus, grandis exslitit; nutlalenus hoc sanctse Ecclesisecon-
Domino Jesu Christo convenit, sic consequenler trarium exislit. Ipsa est enim quse in capile suo sci-
sanctse Ecclesise, quse est corpus ipsius, congruit. licel Christo cceli altitudinem penetravit, et pedibus
Sed quia jam proul facultas ingenii nostri suppeliil, suis videlicet apostolis, subvecla usque ad ex-
supra dictum thronum capiti noslro Christo allego- treina totius mundi pervenil. Quod utique bene in
rice assignavimus, restat nunc ut eumdem corpori Daniele propheta proefiguralur, quando iinpiissimo
noslro sanctx Ecclesiae allegorico sensu ascribamus. regi Nabuchodonosor sub spccie cujusdam magnae
517 MORALITATESIN CANTICA. 518
arbons per visionem sancta Ecclesia demonstratur. A quid enim lorno eflicilur, liquido constat-quta per-
Sicut ibi scriptum est: Vidi, et ecce qumdam magna feclius humano visui exhibetur. Duse autern manus
arbor erat in medio lerrm, cujut proceritas perlingebat quse tenent sedile. divinilas et humanilas.Christi
usque ad cmtum, et rami illius dilalabanlur usque ad sunl, quoe in. sancta Ecclesia nobis sacrosaiicluin
termino» terrm (Dan. iv.) Subter eain habitabant Altare construunl. Nisi enim Deus homo fieret, ne-
bestise agri, et in ramis! ejus morabanlur volucres quaquam caro ejus in allari sanclo quotidie im-
cceli, el cibus omnium erat in arbore illa, et ex illa molaretur. El nisi ipse Deus homo fieret verus Deus,
vescebatur omnis caro. Arbor igitur in medio terro» nullaienus ciiin Patre et Spirilu sancto pari honore
sancta Ecclesiaesl, dequa dicilurquia operalus esl adorarelur. Qualuor leones qui ibi juxla manus sta-
Deus salutem tti medio terrm (Psal. LXXIII).Proce- bant, quatuor virtutes significant, scilicet justitiam,
rilas ejus quse usque ad ccelum pertingil, capul forliludinem, prudentiam, temperantiam, quse in
sanctoeEcclesise est Chrislus, de quo Paulus dicit: sancla Ecclesia triumphale signmn obtinent. Dtio-
Habemus pontiftcem magnum Chrislum Jesum qui decim leunculi qui stabant super sex gradus hinc
penetravit cmiot (llebr. iv). Rami vero illius sunt atque inde, duodecim sunt apostoli, videlicet prse-
Apostoli quibus Dominus aiebal: Ego sum vitis, vos dicatores sanclae Ecclesiae. Quia enim leones fortia
B
palmiies estis (Jaan. xv). Unde bene dicilur quod animalia sunt et regioedignitatis.et auctorilalislypum
rami illius usque ad terrainos lerrse dilatabanlur, gerunt, non immerito per leones Aposloli intelli-
quia m omnem lerram exivit sonus aposlolorum, et guntur, quorum regiadignitas, et regalis aucloritas
in ftnes orbis terrm verba eorum (Psal. xviu). Quod qualuor per cliinata mundi prsedicaiur. In condu-
aulem Propheta subjunxit, quia sub lerra habiiaut sione aulem senteniioe hujus, Regum historia
bestiae agri, el in ramis ejus morabantur 302 vo~ siibjunxit, quia tale opus non est factum in uni-
lucres coeli, per bestias, homines bestiales possuut versis reguis. Verum equidem dicit Regum historia
accipi, et per volucres, spirituales viri debent in- qiioniam opus tam admirabile alicubi non est
i enim utpote animales, infimum in sancta factum sictiti est sancla Ecclesia, quse filiis suis
lelligi. 111
Ecclesia obtineni locum • isli vero. veluti spirituales per fidein et operatiouem quodidie patefacit rcgna.
ad sublimia seipsos provehunt pennis virtutum. ccalestia.
Cibus vero omnium qui in illa arbore fuisse retertur RECAPITULATIO A SUPERIORIBUS
evangelica prsedicatio est, videlicet refectio anima- DE THR0N0EBIIRNEO, QUOMODO DEBEATREFERRI
rum fidelium, quae in Ecclesia prsedicatur. Et quo- AD MORALITEM.
niam quidem in fine Uujus visionis subnectilur quod „ Qui mores instruere vult in hominibus, debet
omnis caro ex illa arbore vescebatur, manifeste ipse esse instruclus suis moribus. Sed quia hoc
dalur inlelligi quia omnis caro quae debet in die difilcile reperitur ut aliquis ex omni nartebonismo-
judicii salvari, necesse est ut secundum Evangelium ribus adornelur, non tamen prorsus-ab sedificatione
Christi vivat, et a sancta Ecclesia nullatenus recedat. morum cessare debemus, quia hoc tex auctorilaie
Quod aulemRegum historia subinlulil, quia Salo- divinorum eloquiorum oblinemus, quod semper
mon ihronuin quem fecerat auro radiante vestierit, mens noslra debet bonis moribus et operibus in-
nequaquam a sacramentis ecclesiaslicis nos repel- tenta esse , et lingua laudes sui condiloris infaliga-
lil: Sanclaenim Ecclesia auro clarissimo est veslita, bili devotione omnibus propalare. Quicunque scri-
quia omni sapientise ornatu est decorala. Per aurum pturam illain legis vel audis quoe hoc dicit quo-
quippe sapienlia designatur, sicut per quemdam modo Salomon iliioi.um de ebore grandem fecerit,
sapienlem dicitur : Sapienlia occulta et thesaurut non attendas ad illum thronum dunlaxat materia-
abscondilus, qumulilitas esl in utrisque ? (Eccti. XL.) lem, sed respice ad tuum corpus, et ad luam ani-
Proeterea si per aurum, spirilualium virtutum orna- mam, quoniam quidem quod in illo throno actum
nienta intelligere volumus, quomodo Psalmista est malerialiler, hoc in te fipso reperire poles spi-
nostro intelleclui occurral, menle devota audiamus. D ritualiter et moraliter. Thronus quippe aureus et
Omnis gloria, inquil, filim regis ab inlus m fimbriis eburneus, spirilualiter el moraliter esse poleris, si
aureis circumamicta varielatibus (Psal. xxxxiv). veroe sapientiaa quoe per aurum designatur, operam
Sex aulein gradus qui in supradiclo thronoerant, dederis, et castilaii quse per ebur demonstratur,
sex gradus ecclesiasticos qui in sancta Ecclesia menle et corpore perfecle studueris. Sunt denique
sunl, significant; scilicel leclores, ostinrios, aco- in le sex illi gradus quibus ascendebatur ad per-
lyihos, subdiaconos, ieviias, presbyleros. Sicul fectuin sedile, scilicet sex opera misericordise,
enim per illos sex gradus usque ad sedile throni quse,quia superius jam enarrasse nos seslimamus,
ascendebatur, sic nimirum his sex gradibus cccle- hic pro fastidio lectoris devilando reticemus. Et
siasticis ad sacrosanctum altare pertingitur. Quod quoniam thronus rotuudus dicilur fuisse, mani-
vero liber Regum refert quia thronus ille rotundus feste indicat quia thronus Dei desiderat esse, omni
fuerit, hoc significat, quoniam sancta Ecclesia ascen- perleciioni sludeal, inentem et linguam corpusque
dendo de virtute in virltitem semper ad perfectio- ab omni peccato custodiat. Duaeautem manus quae
nein tendit. Unde in Canlicis canlicorum dicitur : lenent sedile, duse res sunt; scilicet voIuntasDci, et
Venter tuus sicut crater tornatitis (cap. vu). Quid- procsens vita, quee relinent animam in hoc corpore.
5lJ PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON^E SPEI 520
Quod vero anima uniuscujusque fidelis sedile appel- j t Tu es ergo thronus ille non quem fecit Salomon rex
lari queat, hoc divina pagina etiam nobis taceniibus mortalis, filius scilicel David regis, sed potius ille
clamat, dicens : Anima justi sedes est sapientim quem elegit ah oeierno, et prseelegitsibi ad babitan-
(Sap. vn). Quatuor autem leones qui juxta supra- dum Deus, Dei Filius videlicet rex immortalis. Tu
dictas manus sunt, qualuor virtutes 303 scilicet es ille thronus de quo Psalmista dicit: Thronus tuus,
timor et amor, coniemptus el dilectio recte intel- Deus, in smculum smculi, virga direclionis, virga
ligi possunt.'Debemus enim volunlalern Dei et regni tui (Psal. XLIV).TU es, inquam, mea Domina,
amare, et tiraere, vitam vero proesentem, prout omnibus charissimis charior, tbronus de auro cce-
cxpedit, et diligere, el contemnere. Duodecim vero lesti, ei ebore spirituali constitutus. Peraurum in-
leunculi qui super sex gradus stant hinc atque lelligilur Christi Filii lui divinitas, per ebur vero
inde, duodecim sunt sacramenta sanctoe Ecclesiae, quod frigidse nalurse est, sacrosancta tua virgiuitas.
scilicet trina abrenuniialio diaboli, trinaque profes- Ex auro ergo divinse majeslatis, et ex ebore perpe-
sio oalholicse lidei. susceptio sacri baptismi. com- luse virginilatis es constituta, quia et divinilas Filii
munieatio corporis et sanguinis Christi. confessio, tui cooperante Spirilu sancto in le est ineffabililer
poeniientia, in Spiritu sancto peccalorum indul- &adumbrala,et virginilas lua permanet ct permansit
genlia, et inlbonis operibus usque ad mortem perse- tibi illibala. Prseterea hoc quod de natura eboris
verantia. lsti igitur sunt spirituales leones, qui illum solenl dicere inquisilores naturarum, nequaquain
leonem, qui circuit quaercns quem devoret, ab ani- reor sub silentio praelereundum. Congruit enim
inabus fidelium Ionge facfunl; el ne in eis ulterius bealoe Mariae,tligiiitati, el ejus auxilii sublimi potes-
liabitare prsesumat, sua virtute et sanctificatione tali. Siquidem dicunl quia si ebur dolenli capiti
Tepellunt. Postea vero historiographus istam senleh- perssepe adhibilum fuerit, virtule naturali omneiu
tiam tali fine conclusit, dicens : Non est factum tale dolorem miligat capitis et expellit. Qui ergo in ca-
opus in universis regnis (III Reg. x). Qui bene est mo- pile,hocestinmente, vitiorum telis vulneratidolenl,
rigeralns, cujus mores louge lateque suavissimum isli sine dubio necesse estutauxiliumetopem sanctae
spiram odorem, qui bonis moribus assidue insistit Dei Genitricis Marioeimplbrent, et ex iniimo affectu
et iiihaeret, qui sacrificium quotidianum seipsum cordis dicant: € Sub luam protectionem coiifugimus,
Deo offerl, cujiis mores approbat Deus ellaudat, qui ubi inlirmi acceperunt virlutem, et propler hoc Dei
suis correclis moribus deanimali efiicitur spirilualis, Genitrix virgo luse dignitati referimus graliarum
kte procul dubio polest dicere de seipso quod non actionem. > Tu es, inquam, Domina domus quam
est faclum tale opus tn universis regnis. _ Sapieulia, id esl Filius sibi oedificavit (Prov. ix), et
RECAPITULATIO A SUPERIORIBUS, DETHRONO in qua septem columnas spirituales ad decorem et
EBURNEO ETADREO, QUALITER SCBALLEGORICA INTER- glorinm acterna stabililaie collocavil, scilicel virgi-
ffRETATIONE REFERRI DEBEAT ADPERSONAM BEAT^E, nitatem, castitatem, continenliam , humilitaiem,
ETGLOKIOS.E, ETPERPETU.E SEMPER VIRGINIS MARLfi. fidern, spem, charilalem. Vere in beala Maria sin-
Fecit, inquit, Salomon thronum de ebore grandem, gulare privilegium incomparabilis virginilatis, et
et vestiviteum auro clarissimo nimis (ibid.). Obsecro, fragrantia odoriferae castilalis effulsit, quia nisi
Domina mea clarissima, si ego loquar aliquid minus virgo et casta exstilisset, nequaquam illam ad habi-
dignum quam merealur dignitas lua, non mihi hoc tandum sibi Filius Dei elegissel. Deccbat namque ut
proveniat ad animoe detrimentum, sedobvenial ad virgo esset quse mundum redimebat, quia virgo ex-
meriti et glorioeccelcslis augmenlum. Scio enim, slitil illa prima parens, qusc lolum mundum perdi-
scio, quia si omnia membra mea in linguas verle- derat. Quia ergo beata Dei Genilrix Maria, vitgo
renlur, non valerem ul dignum est effari laudes fuil, consequenter casla tt conlinens exslilil. Saue
tuas, quas sublimis gloria luoe singularis virgini- deejusinenarrabilihumilitatequid possumusdignum
tatis promerelur. Scio, inquam, Dominamea, etiamsi laudibus ejus proferre? Enimvero cum haecsauctis-
orauiaesse mea possenl loqui, non tamen invenirent D sima atque millies 304 beatissima Virgo maler
in ccelo aul in lerra aliquam similem tibi. In ccelo Filii Dei ab Angelo eligeretur, ancillam ejusdern Filii
autem similistibi nullusest,quia si de Deo agimus, sui humili devotione se fatetur, dicens : Ecce an-
Deus major te est, et idcirco similis tui non est. ciilaDomini,fiatmihisecundumverbum tuum (Luc.i).
Si vero de sanclis, vcl de angelis, vel aliquibus Fidera vero maler Dei inteineratam habuil, quia
crealuris, quamvisa Deo crealis vult aliquid dicere quod mater'Dei posset fieri Angelo nunliante credi
lingua noslra, manifestum esl quod omnes creaturas dit. Spes autem in ipsa beaiissima Virgineoublimem
exccllil et proecellit dignitas lua, quia sicut scriplum arcem posuerat, quia quamvis insolitum esset et
csl. Exaltaia es suver choros angelorum ad cmlestia inauditum relro sseculis et generalionibus quod au-
regna. Obsecro iterum meaDominamilliesplusquam diebat; lamen sic fieri oportcre sicut ab Ai^elo
charissima, servulos tuos qui te libenterbonorant, el evangelizabatur, certissima fide sperabat.Chariutis
' tibi devote serviunt. el de le cruod
dignum est de- visceribus quomodo mater Dei super abundaverit,
center loquuniur, precibus cl merilis luis omnes nullus iricognilum haberepolest, qui scieiitiadiviuae
*
adjuva, et suslenta, conforla ab omni peccalo, con- legis aliquaniulum eruditus fuerit. Sicut enimFilius
seiva ct perduc illos ad itnmortalia Filii tui gaudia. ejus malediclum legis pro redemptioue generis hu-
521 MORALITATES1NCANTICA. ggfr
mani incurrit. Malediclus nempe, ait Moyses(Deut. V Quatuor ergo leones qui juxta pradjctas manus
sxi), qui in ligno pendebil, sicel ipsa nimirum ma- slaut, quatuor snnt Evangelia quoe ilidem quod duo
luil cum observalione virginilatis mnlediclo legis Testamenta, clamant. Duodecim leunculi qui super
subjncere, quam amissa virginitate, carhales filios sex gradtis fuisse dicuntur hinc alque inde, duode-
in Israel relinqnere. Sicdeniquelex Mosaicaaiebat : cim virtules sunt, quas constat bealam Mariam pro
malediclus, sivemaledictaquae non reliqnerit semen cerlo possedisse, scilicel spiritualem vitam, gaudium
in Israel. Tuesergo omni clarifaleet splendore solis in Spiritu sancto, longanimitatem, patientiam,„bo-
clariorel splendidior, omni lapide prelioso Ionge in- nitalem, benignitatem, mansuetudinem, fidem, in-
comparabililerpreiiosior, tu super omnem siellarum comparabilem modesliam, virginilalem, compassio-
fulgorem uipote stella maris fulgenlior inveniris, nem, in sancto proposito perseverantiam. Spiritua-
cnndor quippe es seleruaeclarilatis, et speculum sine lem siquidem vitam, beata Maria duxit,. quia nisi
nsevodivinse majestalis. Tu es hoereditas Domini, in vita ejus plena virlutibus refulsisset, nullalenus
le moratns esl Flius Dei. Tu potes dicere : Creator Deo placuissel. Gaudium nimirum in Spirilu sanclo
omniumqui me creavit, in tabernaculo meo requievit habitit, quoniara ipsa in hymno suo repleta spiri-
(Eccli xxiv). Tu es tabernaculum in sole positum, luali jiibilatione dixit : Exsultavit spiritus meus in
de quo utique tabernaculo Filius Dei pro^essit tan- 8 Deo salutari meo (Luc i). Longanimitas quippe illi
quamsponsus de thalamosuo(Psal. xvm). Viscera lua non defuit, quia quoeabAngelo audicbat, licet inau-
suni Iecti argentei in quo malum illud aureum esl, dita et insolita essent, lamen ul in se complerenlur
de qtio' Salomonait : Mala aurea in leclis argenleis per longanimitatem exspectabat. Virtute palientias
verbum prolalum ttt tempore suo (Prov. xxv). Non noninodicum exstilil mtinila, quia conlurnelias quas
euim potuit digniori elclanori comparatione pro- Filiu suo, imo eliain sibi a perfidis Judseis inferri
nuntiari nalivitas specialis unigenili Filii tui. Malum vidit, patienli animo loleravit. Bonilatem et benig-
quippe prolatum in lectis argenteis , Verbum est nitatem quis deneget illatn habuisse, quam procul
caro factum in visceribus Virginis. Sex autem gra dubio fatemur omni abundantia floruisse? Mansue-
dus qui deseribunlur fuisse in throno eburneo, sex luao autem in ea locum praecipuumoblinuit,quianisi
specialiter gradus Iiumiliiatis designanl, quos habuii mansueta essel, Spirilus sanctus nullatenus illam ad
bealaMaria in corde suo. Undebene Spiritussanclus liabilandum elegisset. Fides vero incomparabilis,
loquitur in Canlicis canticorum : Cum essel rex in ut supra jam memoravimus, cordis ejus intima per-
accubitu suo, nardus meadeditodoremsuum (Cant. i). luslravit, 'quia licet contra humanae nalurae jura
Nardus quippe aromalica, et brevis staturoe arbor _ esset hoc quod Virgo Maler Dei eligebalur, tamen
esse dicitur, per quam congrue humilitas bcatoe sic fieri nutu Dei posse credidil, ul ab Angelo ti
Mariseintelligilur. Qusenimirum virginnlis humilitas 305 evangelizabalur. Modestiam ipsius, id est re-
regi iii accubilu suo quiescenti complacuil, quando ligionem quibus proeconiispossumus, ut dignum cst
idein rex Filius scilicetselerni regisde ccelodesccn- attollere, quam scinius pro certo oralioni et silentio
dens, carnem sacrosanclam assumpsitinuterobeatse vacaniem ab Angelo repertain esse. Fores vero Vir-
MarioeVirginis. Sed jam nunc videamus qui sint ginilatis et insignia integerrimse castilalis ipsius,
sex gradus humililatis. Primus namque gradus hu- quibus laudibus, ul dccel, proedicabinius, quse in
niilitatis est ut bomo creatum se de lerra fnleatur, lantum dissueverat pcrfrui alloquiis hominum, ul
et ob pravitalissuse meritum in eincrenlse reversururn etiam ingressum et affatum expavesceret angeli-
confiieatur.Sccundus vero gradus est ul de accepla cum? Unde Angelus: 'Ne limeas, inquit, Maria,
qualibel gralia bomo nunquam superbiat. Tertius, invenisli gratiam apud Dominum (ibid.). Cum enim
ut de collalis sibi a Dominobeneficiis ipsi Creatori illud ave gloriosum el incffabile a Deo missum Ga-
suo indesinenter gralias referat. Quartus, ut hotno briel Angelus illi evangelizaret, quia illam tinibti:
omnibus se aestimet meritis inferiorem. Quintus, ut lem vidil, illico submonuil ne quidquam liiner»:f;
nnlli se arbitretur aequalem. Sextus, ut nullatenus D Compassionem vero et dolorem quem Bcata.Maria
screputet aliquo potiorem vel stiperiorem. Isti snnt susiiuuit in morle Filii sui, non valcl quisquarn ad
scx spirituales gradus humililatis, quibus Deus de- liquidum infundere humano audilui. Videbat enim
sccndil ad cor sese hiimilianlis, et per quos ascendil Deiitn et Dei Filium quem de Spiritu sancto Yirgo
honio ad cognilionein Dci ad se descendenlis. Post Mater conceperal, ab impiissimis Jndaeiscrucifixiim,
hoecautem nobis historia insinuavil, quod thronus cl, quasi alicujus facinoris reus esset, cum laironibus
ille rotundus in exteriori parle exslilcrit. Superiori proedamnatum. Quomodo autem possent viscera
vero traclalu dixisse me memini, quia quidquid est BeatoeMarise Virginis sine. dolor.is experientia re-
roliindum, videlur esse perfectum; quid ergo rolun- manere, cum ipsa ccrneret camem suam quam Dci
dilas et perfectio throni aureinobis innuil, nisiquod Filius in suo ulero pro salute gencris humani acce-
beata Maria virgo ante parlum fuit, el post parlum perat, in cruce pendere? Perseverantiain in sancto
virgo inviolata permansit? Quae siquidem manus proposito et in bonis operibus quam Beala Maria
quae throni ebiirnei sedile termcriint, duo Testa- babuit, facili judicio possumus ostendere, quia il-
uienla designanl quae ubiquc Christi humnnilalcni lam consial remota oiimi iiinbiguilate ab ortu suo
quam in beata Maria assumpsil, praedicaverunt. usqtie ad fincm hitjus mortalis vitoe per omnia Deo
525 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BOME SPEI 5.4
placnisse. Post haec aulem liber Regnum superio- jA sit. Non est, inquam, ab initio mundi fnctum tale
rem sentenliam tali fine conclusit dicens : Non est opus ul Virgo Maler laclaret Filium Dei virgineis
faclum tale opus in universis regnis (III Reg. x). 0 uberibus. lgiiur quoniam huic secundo throno, id
quam admirabilis est ista conclusio! Vere, lale opus est voluniini ubera Sponsi dederunt exordiom, di-
in universis regnis factum non fuit, quale esl illud gnum esl ut eidem throno nhera Sponsae Virginis et
quod Virgo de Spiritu sanclo concepit, Virgo Dei Fi- Matris finem tribuant idoneum.
lium genuit, Virgo inviolata posl partum perman-
Expticit tecundus tomus in Canlica canlicorum.

INCTPIT TERTIDS TOMUS

Super hoc quod dicitur : Oleum effusum nomen tuum, ideo adolescentulos dilexerunt te
nimis.

Cui placet nt'aliquem ingrediatur hortiim diversi B omnia Deus benediclus in ssecnla. Amen. » Non
generis arboribus consitum , vernantibus floribus polest aliquis habere digniorem intellectum, quacn
decoratum, gustu quidem friictuum gratanter refici- ui bonum quod intelligit, sciat, el inlra arcanutn
tnr ct suavi fragrantia vernanlinm floruin miro conlis sui, diaboli opus nullalenus recipiat. Tunc
rnodo dclectatur. Quid ergo dicimus esse hunc vero corpus nostrum et anima sapienti et perfecto
liormm nisi amcenissinuim lexlum divinaritm Scri- consilio utitur, quando proemissa confessione et pce-
pturaruin? Quid ve.ro arbores el flores? Utique nitenlia, corpore Chrisli el sanguine Cliristi refici-
sentcntias spirituales Scriplurarum. lngrediamur iur. Mens nutem nostra tunc fortiorem sanilalem
ergo menle et spiritu horlum istuni, et videamus conseqtiitur, quando Christum juxta possibililatem
quid sit quod loquilur Sponsa ad Sponsum: Oleum suam jniilaliir. Sane ad consorlium Christi non
efjusum nomen tuum. Sicut aiuni qni de naturis re- possuinus pervenire, nisi per veram scienliaiii.casli-
rum disserunt, oleum in se septein virlules vel latem corporis, el munditiam cordis, studeamus
naturas habere perhibelur, qiiae nomini Christi possidere. Magno charitalis fulgore tnnc resplen-
aptissime convenire viilenttir, quia jtixla Isaiam (lemns, quando pielalis vfscern circa omnes homl-
prophelani (cap. xi), seplem dona Spiritus sancli nes sincero animo geslamus. Timorem Domini san-
stiper ipsum requievisse dicunlur; scilicet, « spiri- ctum luiic revera nos fatemur hahere, quando in
tus sapientiae et inlellectus, spirilus consilii el for- uno loco bene facienles, suave redolens exemplum
litiidinis, spiritus scientioeet pieuuis, spiritus timo- longc lateqiie a nobis dimillimus emanare. Dicat
ris Domini. » Sed jam ad septein naluras olei dis- ergo Sponsa ad Sponsum : Oleum effusum nomem
«erendas veniamus, et eas Domino Jesu coaplemus. tuum, ac si dical : Sicut oleum quod in uno loeo
Omnes liquores in quibus ponilur oleum superna- effundilur, terram circa se occupare videtur, sic tu
inre fertur. Quod bene Domino Jesu congruit, quia pro me quidem in Hiernsalem crucifixus es, per
sictit Paulus dicit: i Dedit Deus ei nomen, quod esl tottim vero mundum per me praedicalus es, et ideo
super omne nomen (Philip. rr). » Et ipse Deus « est adolescentulse, id es.l fideles animse dilexerunt te.
super omnia benedictus in saecula. Amen (Rom. Quoniam quidem pro ipsis mortuus es in cruce, ideo
ix). » Oletini nullum exleruum liquorem rccipii, ipsee adolescenlulae dilexertint le in taiitum eliam
quia Chrisliim nnlla peccati macula vel conlagio ul ipsi martyres morerenlur pro te. Sludeamus
infecit, sicut Pelrus dicif: « Qui peccatum non fecit ergo, sicut Paultis clicil, compati el commori Chri-
(1 Pelv. u) > homines, reficit, el Christus nos san- sto (ftptn. vm), ut ad beatam vilam valeamus r«sur-
guine et carne sua potat el satiat. Vulnera sanal, j) gere cum ipso, quia si socii passionum fueri-
quia Chrislussicui Isaias ait: i Vttlnera noslra sa- inus, simul et resurrectionis et gaudii erimus (//
navil (Isa. LIII). » Tale est interius, qnale exterius, Cor. i).
quia nostra naliira a divinilale Christi assumpta, RECAPITULATIOA SUPERIORIBUS.
pai-licipalioue ejusdem divinilatis omniuo caruit Aurifices qni de auro et argenlo vel de lapidibus
culpa. Adhibitum igni sedcnlibus in lenebris lumen preliosis operari solent, quando aliquod vas prelio-
donat. el Cltristus omnem homiuem venientem in suin inier manus sttas fabricant, sunt fortasse ali-
liitnc mundtim illuminal (Joan. i). Si in uno loco qui homiiies qtti illud vas, quod aspiciunt, laudanl
effunditur, lerram circa se occupare videtur : Chri- et mirantur et mira varietaie fabrilis c>perisdele-
stus vcro in Belhlehem nalus est, sed siella ra- ctaniur, sed tnmen artifices vas quod in manibus
diante de ccelo magis Orientalibus denuiiliatus est. suis habent adhuc mallcis supponunt, limis exle-
Compara ergo, si libi placel, septem dona Spiritus niiant, gemmis adomant; ,el licet astanlibus hoini-
sancli sepiem naluris olei, el considerabis mirabilia nibus illud vas undique jain videatur esse perfectum,
in lege Dei. Non 306 esl major sapienlia, quam artificibus lamen videlur esse minus poliium et per-
ul eognoscal bomo suum Crealorem, <qui est super fectum. Eo itaque modo qnando nos illam sentea-
 52S- MORALITATES 1N CANTICA. 5.6-
tiam scilicet, Oleum cffusum nomcn tuum, superius A latur, ipse nimirum in Evangelio ac Unigenito Filio
tractavimus, quamvis nonntillis. forsitan placcat suo misericors dicilur, et a David propheta miseri-
quod diximus, tamen adhuc auxilianle gralia Spi- cordia prsedicatur. Hujus igilur ineffabilis alquein-
ritus sancli, possumus aliquid addere superiori comparabilis olei dilectissimo Filio quoedam vinea..
Iractalui quod legenlium pariler et audientium non charissima facta est in cornu excellentissimo,.id est
displiceat audilui. Oleum effusum nomen tuum, ideo in humanitate quam de noslra peccatrice massa
adolescentuloe dilexerunl te (Cant. i). Ista vox est assumpsil, quse bumanifasita reliquam massam, de
sancloe Ecclesioe, quse iaudat clementiam Sponsi qua assumpta est, virlule assumentis divinitatis
sui, et charitatem ineffabilem in hac oratione bi- excessit, sicut solet cornu illam carnem excedere de
membri. Nec mirum sane si Sponsa sui Sponsi lau- qua oriendo videlur procedere. De hoc aulem cornu,
dal clementiam, cum etiam ipse Sponsus non taceat id est de incarnalione Domini Jesu Zacharias im-
.iffectumel pielatem quam habuerit erga Sponsam plelus Spiritus sancli gratia dixit, < Benedictus
suam. Sic enim ipse dicit per Jeremiam prophetam: Dominus Deus Israel, quia visitavit et fecil redem-
«In chariiale perpelua dilexi te, ideo attraxi le mi- ptionem plebis suoe (Luc. i). » Et quasi s.i aliquis,
serans (cap. xxxi). De hac nimirum ineffabili chari- qusereret ab eo qnam misericordiam Deuslsrael
tale Ghrisli qua ipse sanctam Ecclesiam dilexit, ^ fecissel populo suo, protinus adjunxit, dicens:« Ere-
Joannes aposlolus dicit: < In boc perfecta est cha- xit cornu salulis in domo David pueri sui (ibid. ). »
ritas Dei in nobis, non quia r.os dilexerimus eum, Si nos aliler vellemus islud cornu interpretari quam,
sed quoniam ipse prior dilexil nos (/ Joan. iv).» reiveritas se baberet, ipsa veritas auctoritate sub-
Proeterea considerare libet si in Veleri Teslamenlo nixa, et aucloritas fldeli veritate roborata nobis con-
vel in prophelis de oleo aliquid dicluni potest repe- tradicerel. Manifeslum est enim quia regia Yirgo
riri, quod nomini sponsi congruat et in mysleriis slirpis Davidicse est elecla, de qua et in qua islud
Sponsoevidelicel sanctoe Ecclesioe decenter valeat cornu, id est nostra humanitas a Verbo Patris est
aplnri. In Exodo nempe dicit Dominus ad Moysen : assumpta, quod si non fieret, nullalenus genus hu-
« Prsecipe filiis Israel ul afferant tibi oleum de ar- manum, quod perierat, salvari posset. El hoc est
boribus olivarum purissimuin, piloque conlusum, cornu salutis quod erectum est nobis, videlicet Ver-
iil ardeat semper lucerna coram me in tabernar.ulo bum caro faclum pro salute nostra quod habitavit in
teslimonii (cap xxvn).» Isaias quoque prophela olei nobis (Joan. i). In hoc ergo cornu vinea est charis-
menlionem faciens dicit: i Vinea facta esl dilecto sima dilecto Filio olei, id est per humanitalem quam
meo in cornu filio olei, et sepivit illam, et lapides r assumpsil, sanclam Ecclesiam sibi acquisivil Filius
clegitex illa.et plantavil illara electam, et oedificavit omnipotenlis Dei. Quod autem ipse Fi'ius, dilectus
turrim in medio ejus.torcular e*struxit in ea et ex- appellelur, Sponsa ejus in Canlicis canticorum pro-
spectavit ut faceretuvas et fecit labruscas (cup.y).» teslatur: « Dilectus, inquit, meus candidus et rubi-
In Zacharia vero prophela de oleo sic scribitur: cundus (Cqnt. v). » Rubicundus propler sanguinis
« Isli sunt duo filii olei splendoris, qui assislunt in cruce effusionem, candidus ob virginilatis etea-
dominalori universoe terroe (cap. iv). » Quia enim stitalisproerogalivam. Item in eodem libello charis-
in superiori traclatu ope divinilatis Christi adjuti, sima ejus Sponsa sicut de eodem Sponso suo Ioqui-
cl rore spiritunlis inlclligentioe aliquantulum fecun- lur:« Dilectus, inquit, meus inter ubera mea com-
dali, non tamen ut dignum est, sed pro modulo in- morabiiur (Cattt. i). » Sancta ergo Ecclesia quoB iu
genii nostri de septem naluris olei disserttimus,';ct lsaia appellatur vinea, ipsa in Canticis canlicorum
casdem naturas septem donis Spiritus sancti.qua; dicitur Sponsa. Isla vinea quidem effecta esl in deli-
in Chrislo. plenarise sunt, assignavimus; superest ciis charissima dileclo Filio olei, ex quo ex ea car-
niodo, ut adhuc de oleb aliquid sub allegorico sensu nem accepit, quia sicut dicil Paulus: « Nemo un-
Ioquamnr, quod et Chrislo et sanctoe Eeclesia: con- quam cnrnem suam odio habuil (Ephes. v). > Et alio
gruat, et singulis quibusque fidelibus moraliler con- D in loco idem Paulus manifeslius insinuat quam dile-
veniat. Videamus ergo quid sit quod Isaias egregius clionem Sponsus erga Sponsamsuamhabeal: «Viri,
prophela dicit: «Vinea, inquil, facta esl dileclo meo inquit, diligite uxores veslras sicul Chrislus dile.vit
in coinu filio olei.» 0 lu, Domiue Jesu Chrisle, qui sanclam Ecclesiam et tradidit semelipsum proplcr
cs filius sttmmi olei, revela oculos spirilalcs cordis illam (Col. III). » Unde idem Sponsus in Canticis
mei, ut valeara considerare mirabilia sacramenta, canticorum de Sponsa sua dicit: < Quam pnlchra
quae sunt ab aeterno abscondita in sancla ac bealis- cs, amica mea, quam pulchra es, oculi tui columbar
sima lege lua. Eleos siquidem Graece, misericordia rum! (Cant. I.) » Pulchritudinem vero Sponsa&suse,
Latine dicitur. Dominus quippe in Evangelio dicit: ideo Sponsus repetendo duplicat, quia virginem et
« Estote misericordes sicut et Pater vester miseri- castam in anima el in corpore eam prsesciebat. Qcu-
cors esl (Luc. vi).> David quoqne propheta refeclus los autem ejuscolumbis comparavit, quia simplicita-
Spirilus sancli superabundanli fgratia, de Deo sic tem fidei qua hsereiici carenl, illaro habere praevidit.
loquilur: «Deus meus, misericordia mea (Psal. Vertimtamen quid esse arbitramur hoc quod propheta
LVIH).»Deus ergo omnipotens, ineffabiliter pius, ac dicil, quia Deus vineam suam, ideslsanclam Eccle*
307 specialiter clemens, qui in Isaia oleum appel- siam sepivil? vinea nempe vocalur sancla Ecclesia,
527 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBONiE SPEI 528
ncn somm in Isaia, verum in libro jEvangeliorum et A- Viros iiaqtie Juda et habitalores Jerusalern, specia-
in Canticis canlicoruiu : in Evangelin autem ubi pa- liter aposlolos et cseterossanclos inteUigere debemus,
terfamilias operarios in vinenm suam conduxit quos sine dubio illius ccelestisJerusalemquse sursum
(Matth. xx); in Canlicis vero canticorum ubi scri- est mater nostra, cives el habitatores esse scimus.
ptum est: « Vinea fuit pacifico,» et, «Vinea noslra Quibus itaque remola omni ambiguilate Dominus in
floruit (Cant. n). » Hanc ergo Dominusvineam sepe Evangelio suo repromittit dicens: « Vos qui secuti
cirrumdedit, quando eam eloquiis prophetarum mu- estis me. sedebitis super sedes duodecim. judicanles
nivit, et, ne conculcari et dilacerari queat ab hre- Subdecim tribus Israel (Matth. xrx). > Et Paulus
reticis, quasi forti prsesidio, apostolicis erudivit aposlolus: < Nescilis, inquit, quoniam sancli de
documentis. Unde bene quidem sequilur in eodem mundo judicabunl? (J Cor. vi.) > Et alio in loco de
propheta, quia « lapides elegit ex illa (Isa. v). » oronibus sanctis scriptum esl: « Judicabunt sancti
Lapides enim idcirco in vinea ab hominibus eligun- nationes, et dominabuntur populis (Sap. ui). » De
lur, ut de ea vinea quasi noxii projicianlur. Hsere- istis videlicct apostolis et cseleris sanclis coram
tici itaque qui in Evangelio zizania vocanlur (Mattlt. majestate Dei in seterna jam prsedeslinatione subli-
xni), ipsi in lsaia prophela lapides appellantur, et matis, Zacharias propheta gloriam eorum conlem-
in Canlicis canticorum eleganli sermone sub nomine * platns prophetavit, dicens: < lsti sunlduofilii olei
vulpium dcscribuntur, sictit scriptum est: < Capite splendoris qui assistant Domiuaiori nniversoe lerrse
Hobis vulpes parvulas, quoe demoliuniur vineas no- (Zachar. iv). » Per binarium quippe numerum, ideo
stras (Cant. n). » Quod autem Prophela dicit: [Et propheta apostolos caeterosque sauctos designavit,
planlavit illam eleclam],hocest nimirum, quod Do- quia duo sunlproecepta charitatis, quorumobservatio
iitinus in Evangelio ait: < Ergo vos elegi de mundo et implelio sanctos et amicos Dei efficit. Quis autem
iit eatis et fruciiim afferalis et fiuclus vester ma- sit ille qni per oleum drsignelur, stiperius jam prae-
neai (Joan. xv). » El Paulus aposlolus in Epislolis libavimus, cum illa sententia de Isaia a nobis expo-
stiis: <Ego, inqiiil, plantavi,»el Dei: <agriculturaeslis neretur. Sciendum praeterea qnod in Zacharia pro-
(/ Cor. XIII). > De apostolis vero dicitur: < lsli pheta amplius aliquid dicilur quam in Isaia. Deus
viventes in carne plantaverunt Ecclesiam sanguine namque omnipotens, quia ipse et vere misericors
suo. » Turris quoque quam propheta Isaias in medio el vera misericordia esl, in Isaia simpliciter oleum
vineoe sedificatam lestalur fuisse, ipsa siquidem est appellatur, in Zacharia verocum additamento.splen-
nomen Domini, de quo per Salomonem dicitur: doris oleum nominatur. Nec immerito Deus Pater
« Turris forlissima nomen Domini, ad eam confu-(C omnipotens dicitur esse oleum splendoris, quia ejns
giet justus, et salvabitur (Prov. xvm). > Homines Unigenitus filius ab Apostolo vocatur splendor et
namqtie ideo ad lurrimconliigiunlut ab infestatione figura substantiae ipsius (Hebr. i). Splendor esl igi-
hostium liberari queant. Bene itaque nomen Domi- lur Pater, splendor est Filius, splendor est nihil-
ni turri comparalur in qua homines salvantur, qtiia omintis Spiritus sanclus, non lamen tres splendores
sicut ail Petrus aposlolus: < Non enim est allnd sunt, sed splendor unus. Siquidem simili modo in
nomen datum sub ccelo in quo oporleat salvari, nisi catholica fide credimus et pronuntiamus, Deus est
in nomine Domini nostri Jesu Chrisli (Act. iv). > Pater, Deus est Filius, Deus esl Spirilus sanclus ;
Torcular autem quod in vinea supradicla constru- nec tamen tres dii sunt. sed unus Deus (99). Quia
ctum fuit, sacrosancli altaris figurain et imngincm igitur, sicut superius diximus, eleosGraecemisericort
nobis repraesentavit, qnia sicut in torculari vel vel misericordia Latine dicilur, consequenter per
pralo uva exprimitur, et expressa in vinum dulcis- oleum ipse qui est misericors, et Pater misericor-
simnm eliquatur, sic gloriose alque mirabiliter qno- diarum Deus inlelligitur. Si ergo per oleum accipi-
lidie corpus Christi etsangnisin altari consecralur inusDeumPatrem.dalur nobis intelligi ut ejus Filium
et litatur. llltid vero quod sequitur in Isaia, quia interpretemur olei splendorem. Oleum igitur splen-
exspectavit Dominus vineam suam ut faceret uvas, ^ doris, et splendor olei ingenilus genitor est, et uni-
elecce, fecit labruscas; dictum de hoereticisel falsis genilus Genitoris Dei.
Christianis inlelligamus. Hsereticis enim qui sacra- RECAPITULATIO A SUPERIORIBUS.
inenlis ecclesiasticis 308 non consenliunt, imo QUALITER REFERRl DEBEAT ADSVNAGOCAM ISTASENTEN-
perversis dogmalibus obviant et repugnani, et falsi TIAVINEdJ.
christiani qui confitentur se nosse Denm, factis « Vinea, inquit, facla est dileclo meo m cornu
autem negant, isti procul dubio pro uvis spinas et filio olei (Isa v). » Quae sit autem vinea idem pro-
labruscas, id est imuiles fruclus et noxios Domino pheta manifestius declarat cum dicit: « Vinea Do-
generant et apportant. Verumtamen quid de talibus mini exercituum, domus Israel esl, et viri Juda,
in die judicii fieri debeat. propbeta in subsequenlibus germen delectabile ejus (ibid.). > De hac quoque
suse narrationis manifestat, dicens: « Nunc ergo vinea loquilur David prophela : < Vineam, inquiens
viri Juda et habitalores Jerusalem, judicate inler de /Egypto traiistulisti, ejecisti gentes, et plantasti,
me et vineam meam, id est de vinea mea (Isa. v). > eam (Psal. LXXIX) ; > et cjetera qu» sequuntur in
(99) Albanas. In Symbolo
 f_9 MORALITATES1N CANTICA. 530
Ipso psalmo de eadem vinea quoe facile possunt in A riorem sentcnliam redeamus, de qua sub lypo Syna"
telligi sine interprelatione aliqua. Hoecest, inquam gogaeloqui disposueramus. « Vinea, inquit Isaias,
illa vinea scilicet plebs Judaica, de qtia Salvator ii facla est dilecto meo, in cornu filio olei. » Quoniam
Evangelio ait: « Homo quidam palerfamilias planla quidem de vinea aliquanlulum, licetmiiiussuflicien-
vit vineam, et locavit eam agricolis. Et factum es ler, diximus, restat nunc ut ubi Deus Filiusdilectus
cum appropinquasset lempus vindemiarum misi appellalur, insinuemus. In Evangelio siquidem scri-
servos suos ad agricolas, ut reciperenl friiclum vi- plum est quia descendit Spiritus sanctus snper Do-
neoc ab agricolis. Agricolee autem videntes servoi minum Jesum in columbse specie, et vox Palris
pairisfamilias apprelienderunteos.eimjliiscontiime- audila est, dicens : Ilic est filius meus dileclus in
liis affcctos inlerfecerunt. Audiens vero palerfamilia! quo mihi complacuit, ipsum sudite (Luc.ix). > De
qttoil accidisset, ait: Millam unigenilum filimr islo namque dileclo ipso charissimoloquitur Sponsa
meum charissimum adeos, forsitan verebuntur eum, in eodem dc quo loquimur libro : < Dileclus, inquit,
At illi viso filio Domini sni dixerunt adinvicem; meus mihi, et ego illt, qui pascitur in liliis, donec
Ecce hic est haores: Iste igitur occidatur, et sic aspiret dies, et inclinentur umbrac (Cant. it).» Acsi
ad nos hoereditas transferetur (Luc. xx). » Quis dicat : Dileclus meus mihi fcederabitur fide, et ergo
ergo isle paterfamilias rectius polest intelligi quam fcederabor illi fide et operatione, qui pascitur in li-
Deus Pater omnipotens Domini nostri Jesu Christi? liis, hoc est, delectntur operibus castis, piis et ju-
Ipse enim est verus paterfamilias, qui universum stis, donec aspiret dies, et umbrse inclinentur, id
mundum clementi pietate gubernat et regil, et se- est donec appareal dies judicii, el peccalorum ima-
cundurn suam irreprehensibilem sapientiam Chrislia- ginesad nihilum redigantur. Huic ergo dilectovinea
nos, Judaeos, paganos, hoereticos disponit. Haenam- contraria in cornu exsiitit, id est valde Synagoga
que suiit familioe, quarum paler iste paterfamilias contradixilhtimanilati quam Christus assumpsit; in
esse .dicitur, et quarum providentiam ipse habere lanlum ut nunquam in eum vellet credere, quem
non dedignatur.Providet eniin iilem piissimus paler- quasi hominem solummodo et non Deum vidcbat vi-
familiasChrislianis,vidcIicet filiissuis ea condilione, sui humano subjacere. Vinea.inquam, ista factaest
ut si ejus voluerint obsequi prseceptis poenas inferni nirnis amara huic dilecto, quando Synagoga Domi-
valeanl devilare, et gaudia paradisi indeficientia num Jesum inhumanitate qua indutus erat potavit
possint invenire. JudoeorumIdenique curam idem felle et aceto. Recordari debes, qui hoec audis.qnia
paterfamilias se habere demonslrat, quia, ut ad superius dixi per comu debere intelligi Filii Dei
ipsum revertanlur, clemenli bonitate exspeclat. Pa- P htimanitatera, et ex auctoritate sacri eloquii demon-
ganos et hsereticos a sua providentia niillaienus stravi satis rationem suflicientem. Quare autem Fi-
repellil, quia licet beneficiis ipsius, sicut mali lius Dei vocetur per Isaiam filius olei, brevi ratione
servi, ingrati existant, tamen patienli longani- replicare debemus, quia hoc jam superius satis
mitale adbuc Dominus exspectat, ul reliclis hse- idonee perdocuimus. Oleosenim Groece, misericordia
resibus cl idolis ad se redeanl. Isle igitur pater- Latine dicitur. Quia igitur Pater misericors el mi-
familias vineam plantavit, quando Israeliticum sericordia est, conslat pro cerlo Christum esse Fi-
309 populum de /Egypto in nianu poienli et bra- lium Dei olei, quoniam ipse est Filius misericordis
chio excelsoeduxil, eteum in terram repromissionis Dei. Hic igitur dileclus filius olei, id est Christus
expulsis alienigenis gentibus habitare fecit. Et Io- Filius Dei suam vineam, scilicet Synagogam sepi-
caviteam agricolis, quando praecepit summis sacer- vit.qnando eam patriarcharumexemplis et institutis
dotibus ei scribis el Pbarisseis, ul eumdem populum edocuit, et prophelarum libris munivil, ne videlicet
secuiidum legem Moysi erudirent, et ab appetitu to- alium Dominunvtpraeter ipsum admilteret, et ne
tius mali, quantum fas est mortalibus, cohiberent. singularis ille ferus de quo Psalmisla conqueritur
Servos autcmsuos misit idem paterfamilias ad su- (Psal. LXXIX),scilicel diabolus, illam devaslarel.
pradictam vineam quando prophelas deslinavit ad D Idcirco enim vinea sepitur ut Domino ipsius vineae
erudiendarn eamdem Israeliticam genlem. Agrieolsc fruclus ejus illaesusconservetur, et hostibus, et ani-
vero cognoscentes servos Domini sui, nonnullos ex malibus claustra ipsius non facile reserentur. Quoa
ex illa
ipsis contumeliis affecerunt, aliquibus morlem im- autem dicitur : « Elegit Dominus lapides
meritam intulerunt. Si eniru sacroe Scriplursepaginis (Isa. v); > constat quiapost electionem apostolomm
sludiosius intenli esse volumus, paucos admodum expulsa sil ipsa Synagoga a Deo el abjecta. De nua
clectorum reperire poterimus, qui ab impiis aul utique abjectione bene in lsaia scriptum r.eperityr,
contumeliis non sunt affecli, aut crudelissimaemorli ubi Dominus de Sobna Scriba et praeposito templi
injuste traditi. Manifesluin vero est quod impiissimi loquitur : < Ecce, inquit Isaias, o lu Sobna; ecce,
JudseiIsaiam, et Jeremiam crudeli morte damnave- inquit, Dominus expellet te destatione lua,et aspor-
runt, reliquos prophetas fere omiies mullis conlu- tari te facietsicul asportalur gallus gallinaceus (Isa.
meliis et convitiis dehbnestaverunt. Filius auteno xxii). > Simili quoquemodo deabjectioneSynagogae
< Si fuerii
palrisfamilias qui ab agricolis interlicilur Dominus sub persona Jeconioeregis scriptum est:
Jesus Cbristus est, qui a summis sacerdotibus ei Jeconias rex Juda sicut annulus aureus in manu
scribis ct oharisaeis cruciGgilur. Sed jam ad supc- mea, dicit Dominus, inde cvellam eum cl projiciaro
551 PIIILIPPI DE HARVENGABBATIS B0N,E-SPE1 338
(Jer. xxn). » Qunsi cnim Sponsa expulsa est de j L vitse morti tradidistis, qnem Deus suscitavil a mor-
stalione sua, qiiando Synngoga nb illa prislini sui luis lAcl. iiiV » Nonne Jud;i:i sceleratissimi labru-
status gloria'ob mcritum suaeiniquilalis esl dejecta, scas Domino fecerunl pro uvis, quando dixerunt
et quasi gallus gallinaceus eadem Synagoga aspor- Pilato : « Crucifigeeum ; » El:« Si bunc dimitlis,
lata csl, quando propter infructuositalein ct imper- non es amicus jCsesaris (Joan. xix). > Propterea
fcctionem suam ab exteriort inlellectu et Judaica illud quod Isaias dicit in subseqnentibus : < Nunc,
Ktiperstitioneremotaesl. Gallum quippe gallinaceum viri Juda el habitatores Jerusalem, judicate inter me
novimus csse animal rastratum el infructuosum, et vineam meam (Isa. v), > pertinere ad generalem
cui bcne antiqua lex cnmparatur, quse sicut dicil resurreclionem nullus ignorat, in qua sancli apo-
beatus Paulus, nihii au perfectum adduxil, unde stoli islam vineam judicabunl et condemnabunt.
merito sequitur in Isaia prophela de eodem Sobna : IIoc denique Dominus iu Evangelio ipsis Jtidseissibi
< Quid lu hic, aut quasi quis bic? (lsa. xxn).i Sine detrahentibus, leslalirr cum dicit: < Si ego, ut di-
dubio enim, o-iid lu agis hic, illi diccre solemus citis, in principe daemoniorum ejicio dsemones, filii
cujus opus minime approbnmus. El quasi quis, non vestri in quo ejiciunt? (Matth. xn.) > Ideo ipsi veslri
revera ut aliquis perfer.tus locuin aliquem oblinel, judices erunl. Quod etiam iste lsaias propheta de-
sed lamen opus dignum merilis sui officiivcl loci B clarat, cum de advenlu Domini el sanclorum apo-
non exercet. Possumus sane illnm electionem lapi- siolorum ad diem judicii prophetavil, dicens : <Do-
diim, de qun superius proefati sttmiis referread re- minus ad judicium cum senioribus populi sui veniet
ges cl prophetas quos a Deo in Synngoga eleclos (Isa. III). » Salomon quoque Chrislum, et sanctam
csse non dubitamus. Quod aiiteni dicit propbeta Ecclesiam, et sanctos aposlolos.el diem judicii brevi
Isaias, quia Dominus illam vineameleclamplanlavit; sermone curavil comprehendere cum dicit: < Nobi-
manifeste datur inlelligi quoniam quidcm reges et lis in porlis vir sanclse Ecclesiae, cum sederit cum
prophetae totaque gens Israelilica desiirpeAbrnham, senaloribus populi sui (Prov. xxxi). » Apostoli ita-
310 1U' elcclus est a Deo originem duxil. Enim- que qui in Evangelio duodecim judices, et filii Ju-
vero multtim ista plantalio degeneravit ab illa glo- daeorumsecundum carnem appellanlur,ipsi nimirum
riosa et palerna vita, de cnjus radice videbalur pro- in lsaia viri Juda et habilalores Jerusalem senesque
paginem duccre. Quam uiique degenerationem Do- populivocantur, et a Salomone senatores populi
ininiis in Evnngr.lio, beuignissima improperatione nominanlur. Isti sunt nimirum duo filii olei splen-
Judoeis exprobrabal, dicens : < Si semen Abrahae doris quos Zacharias propheta (Cap. iv) in spirilu
eslis, opera Abraha? facite, el utquid vultis mc in- Q prophelioedicit assistereDominaloriuniversce terrac.
lerficere? boc Abraham non fecit (Joan. viti). » Quod ideo per binarium numerum descripsit, quia
Admodum namque Judsei degeneraveranl ab illa eos prophelico spiritu divinilatem et humanitatem
gloria sanguinis Abrahoepalriarcha: patrissni. Abra- Christi prsedicare prsevidit. Porro illud quod idem
ham cnim Deum dilexit, bonoravit et adoravit; gens propheta dicit : <Isti sunl qui assistunt Dominalori
vero Israelitica Deum odio babuit, dehonestavit, et universse terroe, » non solum de apostolis, verum
in cruce crudelissima damnavit. Turrisaulem quae etiam de omnibus sanctis dictum esse inlelligamus.
inmcdio vinese per prophetam a Doraino sedificata Unde Domiuus ipse in Evangelio suo ait: < Pater
fuisse dicitur, significat lemplum anliquis tempori- volo ut ubi ego sum, illic sitet minisler meus (Joan.
bus, pro dignilate sui famosissimum, quod nullus xu). > Quodeliambeatus Augustinus doctor egregius
ignorat in medio gentis Judaicoe, praacepio Dei esse (100), et calholicse fidei defensor fidelissimus testa-
coiislruclum. Torcular vero quod iu supra memo- tur cum dicit: < Sciamus pro cerlo, quia post asccn-
rata vinea exslitit, altare nobis insinuat quod gcns sionem Domini ad coelos, omnes sanclorum animee
Israelilica in medio sui in magna veneratione habe- rum Christo sunt, el exeunles de corpore ad Chri-
bat. Quod nimirum altare bene comparatur torcu- stum vadunt, sicut scriptum est : Juslorum animm
lari, quia sicul in lorculari mullseuvse cxpressse in D in manu Dei sunt (Sap. ni), exspectantes resurre-
vini liquorem redigunlur, sic diversse multseque vi- ctionem corporis sui, ul integraet perpetua beatitu-
rlimoe qusein allari posilsecremabantur, ad unum dine cum Christo pariter perfruantur. Similiter
sacrificium, per significationem, id est ad Christum quoqueet peccatorum aniroseininferno sunl positoe,
referebanlur. Quod autem dicil prophela, quia ex- sub timore exspectantes resurreclionem sui corpo-
spectavit Dominus vineam suam.ut faceret uvas, et ris,ut cum diaboloconverlantur ad poenamoeternam.
fecil labrtiscas; manifeslis indiciis denuntiat, quo- RECAPITULATIOA SUPERIORIBUS
- niam quidem ista sententia ad Judseos maximc per- SECUNDCM MORALITATEM.
lineat. Nonne ipsi Judaii pro uvis labruscas altule- Quamvis gravesit admodum, atque periculosum,
runl, qtiando Creatorem suum anle faciem Pilati ul bomo imperitus et male morigeralus disputet de
ncgaverunt? (Joan. xix.) Quod utique beatus Pe- bonis moribus hominum, lamen nequaquam sopitis
trus eis improperat, dicens : « Vos aulem virum sensibus negligere debemus, quod semper et sine
liomicidam donare vobis petiislis, auclorem vero intervallobenedicere et laudare.Deum jubemur, sic-
• (10.0)Lib. dc ccclcsiaslicU dogmalib. .cap. 79.
 W5 MORAi,a..Ai£S IN CANTICA. 531
ui Psalmisla ait: < Benedicam Dominum in omni A los facere (Luc. vi). > Oleum harum arborum est
tempore,seinperlausejus in oremeo (Psat. xxxm).» omne opus bonum, pium , modeslum, castum, re-
Enimvero si landiu volnmus exspectare loqui de ligiosum , et sanclum. Qtiod autem per oleum, opns
bono, doriec simusboni; vel si tandiu de perfeclione bonum inlelligi debeat, Evangelinm sectindum Mat-
tacemus donec perfecti simus. Et si rursum usque thseum manifestissime declnrat : « Simile est in-
adeo silemus a iaudibus Dei, quoadusque laudare quii, regnum ccelorum decem virginibus, et coeiera
Deumdigni fuerimus, paiet profeclo quia nusquam quoe ibi sequuntur (Matth. xxv). » Cui sentenlioe
Deum laudabimus, quonisinsicut necesse est,nullate- Salomon concordare satis videlur, qui inter coetera
nus iti hacvitaunquam boni et perfectiatquelaudibus verba sua sic loquitur : « Omni lempore vestimenta
Deierimus digni.Nonergo dcfieiat nobis bona voluntas, tua sint candida, el oleum de capite tuo non defi-
licet desil ellicnx potestas, sicque tandem poterimus ciat (Eccle. ix). > Vestimenta igitur noslra , corpo-
311 Deo ampliante adipisci, tit simus boni et per- ris nostri sunt membra, quibus nostra anima in-
fecti, laudibusque Dei idonei. Sed jam nunc discu- duitur, dum in hoc corpusculo secundum Dei dispo-
liamus sententiam islam stib morali interprelatione sitioneni demoratur. Quoe ulique membra semper
scilicel: < Oleum. effusum noinen luum, ideo ado- debenl candida esse, quia non debent alicui peccalo
lescentulae dilexeruot te (Cant. i). » Beatus ille homo B' subjacere. Sic eniin dicil Isaias propheta : < Vesli-
licet mortalis sit, cujus nomen ob merilum bonae menluin, inquil , mistum sanguine erit in combu-
viisE.tantam praerogativam jam oblinuit, ut illi ve- slionem ignis (Isa. ix). > Denique el Apostolus di-
raciler dici possit: < Oleum effusum nomen tuum, > cit : < Non regnet peccatum in vestro morlali cor-
ideo adolescentuloe dilexerunl t*. Sane talis homo pore, ut obedialis ejus concupiscentiis (Rom. vO. »
valde quaerendus est, dumque inventus fneril, non Et iterum : < Sicut, inquit, exhibuistis membra
mediocriter diligendus est. Qui enim in saecnlobene vestra servire immundiliae ad iniquitatem, ita nunc
el reiigiose vivit, et de substantia sua pro Deo largas exhibere membra vestra servire justitisc in sanciili-
facil eleemosynas, et ea quae sibi non vult lieri, calionem (ibid.). >Olcum autem nunquam deficil de
alteri non facit, et qui in omnibus operibus suis capite noslro, quando mens nostra semper pio opere
qnseril til Deus laudetur, et qui talem se exhibet abundat.el bono desiderio. El aroplius, si fier1
mabomnibushominibusprosancliiatesuaveriereiur, posset, vult assidue facere, quam iinquam valeat
isii nimirum dici polest : < Olenm effusiim nomen ad perfectum perducere, unde .Psalmisla dicit .
luum, > ideo adolescenluloe dilcxerunt le, id esl fi- < Coucupivit anima mea desiderare justifieationos
deles animoe. Simili modo qui ad conversionem va- tuas in omni lempore (Psat. cxvm). > Oleum ergo
dit et in claiistro brne, et sancte, et religiose con- de arboribus olivarum Deo offerimus, cmn per
versatur, el qui bona fama irreprehensibilis vitse, opera pietatis et jtislitise ipsi placere studemus, per
alios aniinat el aitrahil, ul ad Dominum convertan- quse quoudam patres nostros placuisse non dubila-
lur, et insuper qui columbina pace el fraterna di- inus. Prselerea hoc quod oleum illud quod Deo offe-
lectione animis fralrum suorum amabilem se reddit, rebatur purissiraum exstilil, non sine cansa hoc ita
adeo, ut ab oiiinibus pura mentis intentione diliga- Moyses expressit, quod usque ad nostram noliliam
lur, huic sine dubio dici debet: < Oleum effusum pervenire proescivit; Polerat namque idem propheta
nomen tuum, ideo adolescentulae, > id est fratrum purum vel purius oleum dicere, sed maluit purissi-
aninrse, < dilexerunt te. > Praeterea hoc quod in mura ponere, ut videlicet nobis tacite insinuaret,
prima recapitulnlione superius posuimtis, quia proe• qualiter opus noslruin exaininare debereiiius, quo
cepit Dominus Moysi, ut diceret liliis Israel ul af- ipsi Deo , qui est summa puritas, placere intendi-
feirent oleum de arboribus olivarum , si nos stuniis mus. Oleum enim tunc est purum quando in exle-
veri Isrnelilae, in quibus dolus' non est, et nobis r.iori exhibitione , peccato caret opus noslrum. Tunc
similiter proecipit noster spiritualis Moyses(Exod. vero purius eflicitur, cum nec in locutione nostra
xxvn), videlicet Dominus Jesus Christus, ut nos peccatum aliquod repetitur. Si aiileni mens nostra
afferanius ei oleum de arboribus olivarum, id est quando ad bonum opus perageudum sc accingit,
ut nos sequamur et imitemur exempla , et acliones vanam gloriam intus devitare valet profecto oleum
sanctorum Patrum, qui per opera misericordise Deo est purissimum quod Deo in sacrificio sni cordis
dignoscuntur priscis lemporibus placuisse; verum- offeret. Sane quod idem oleum refertur fuisse pilo
tamen quia obscuritas in divina pagina non est bona, tusum, minime sub negligenlia arbitror esse proe-
imo valde minus capacibus est noxfa, dignum ar- tereundum. Tunsio enim pili, significat tribulaliones
bitror de arboribus olivaruin et de oleo aliquantu- et pressuras hujus mundi. Quid ergo per oleum pilo
lum disserere latius, quatenus clariori sensu respon- diverberatum nobis insinual, nisi quia illorum pa-
deat quod dieere volumus. Arbores ergo olivarum trutn actiones et exempla debemus imitari, quos
sancti Patres nostri sunt, de quibus dicit beatusPau- per multas tribulationes juxla Aposlolum (Rebr. xi)
Ins : Isti sunt viri misericordiae, quorum justitise obli- scimus introisse in regnum Dei? Quod anteni proe-
vioneni ante Deum non acceperunt. Istoe siquidem cipitur ut ardeat semper lucerna coram Deo inta-
sunt arbores olivarum de quibus in Evangelio Do- bernaculo tcstimonii (Exod. xxvu), hoc significat
inimis dicil : « Non polest nrbor bona fruclus ma- nimjrum , quia inlonlio 312 cordis nostri nun-
M5 v PHILIPPI DE IIARVRNG ABBATIS BON^ESPEl S5G
quam debel removeri a considcratione et contcm- A vel saeculo exterius, unde ait Psalmisla : < Omnis
platione mnjcstatis Dei, sicut illiuscora Deo nun- gloria ejus filix regis ab intus (Psal. XLIV).>Hinc
quam recedebat, qui dicebat : < Medilntio cordis etiam Paulus dicit: < Gloria nostra hsec est testi-
inei in conspectu tuo semper (Psal. xvm). » Lu- monium conscienlise nostrae (// Cor. i). > Potest
cerna quippc corporis tuii, ut ait Dominus in Evan- adhuc hujusmodi sacramentum in vite considerari,'
gelio (Marc. vi), est oculus luus. Quem utique ocu- quse contra morem aliarum arborum, succum trajicit
lum sancli Patres noslri interpretali sunt animi in medulla interiori, quo paulatim postmodum ri-
intentionem, vel sinceruin rnentis affeclum. Taber- gat raroos exleriores naturali ortu ex se prodeuntcs.
naculum vero tcstimonii, corpus nostrum non im- Sancti namque viri, charismata Spirilus sancli,
merito potest inlelligi, unde beatus Petrusdicit : quse occulta Dei largitione in arcano suscipiunt
< Scio, fralres, quod velox sit deposilio labernaculi cordis sui, religiosis hominibus per boni operis ex-
mei, sccundum quod Dominus Jesus Christus di- bibitionem el ccelestis verbi procdicalionem infun-
gnatus est revelare mihi (/•/ Petr. i). » In hoc ergo dnnl, el more bonsevitis quod in eis invisibilitcr
tabemaculo , id est in corpore noslro, debet semper agimr, exlerius visibiliter deroonstratur. Estpraeter-
ardere Incerna coram Domino, quia simplex elpura en aliud, quod de vile rationabili auctorilale valet
mentis inteutio assidue debet dominari corpori dici, quodque a prudenti solcrtia illustrium clerico-
nosiro, et nunquam debemus pati aliquid dominari rum in diviniseloquiis reperiri potest. Esl enim hsec
nostrae menti, quod sciamus displicere in conspectu arbor, scilicet vitis humilisin sua slalura, et quan-
judicis noslri. Vel lucerna relucet assidue in laber- diu vivit foliis adornala, floribus odorifera, gemroatis
nacnlo nostro, cum fervor charitalis nunquam te- fructibiis omnium oculis grata. Si vero abscissa
pescit in rordc nostro. Sic quippe ista lucerna chn- fuerit quanto prius exstitit charior, pretiosior, ac-
ritalis in corde Pauli renilebat fulgore miroe clari- ccptior atque amabilior, lanto postea exstal vilior,
tatis.ila ut idem Paulus dicerct : < Chariias Dei degenerior atque inulilior. Quod utiqne Domimis
diffiisa cst in cordibus nostris per inhabitanlem perprophetam Ezechielem manifestat, cum dicit:
Spiritum, qui dalus est nobis (Rom. v). > Vel lu- « Fili hominis, quid fiel de ligno vilis, quod pretio-
cerna sme deieclu claritatis fulget in labernaculo sum esl prse cseteris lignis silvarum? (Euclt. xv.) >
teglimonii, cum cor nostrum per infusionem Spi- Nunquid si abscisum fuerit fiet de eo quidquam ope-
ritus sancli assidtie cogitat', quse sunt Dei. Sicut ris? Nunquid fabricalur de eo paxillus ut dependeat
crgo capitulum in lihro Exodi sccundum moralila- in eo quodounque vas? Ad nihil vero utile est, nisi
tcm discussimns : sic deccns cst, ut illam senten- fj ut in ignem mitlalur.El quid isla significarenl mani-
tiam de lsaia assumpiam moraliter disseramus. festius aperitur, cum de Filiis Israel in subsequen-
• Vinea , inquil, facta est dilecto mco in cornu filio tibus seriro habitus invenitur. Ipsi vero filii Israel
olei. » 0 quam beata est illa animn, qune veraciter qtiandiu mandatis Dei obseculi sunt, et a cullura
ct pie operando eflicitur Dei vinea! Sed jam nunc ejtis non recesserunt, quasi bona vitis flore et fructu
consideremus quid sit vinea, et unde constet vinea, in decore suo perstilerunt. Postquam aulem ejus
ct ejus lerrenam operalionem Iransferamus in mo- proeceptiscontradicere cceperunt, et insuper ei qnt
ralem et spiritualem aedificalionem. Vinea siquidem auctor est viloe, crucis supplicium intulerunt, quasi
ex vilibus constare videtur, el vitis dicitur, eo quod vitis inutilis el ampulala igni scterno deputali sunt.
vi se teneat in loco ubi plantalur. Quictinqiie ergo Similiter quoque et Christiani qui sacramentis ec-
vilis seu vinea esse desiderat, necesse est, ul pro~ clesiasticis imbuli sunt, qui fide et opere, ab Ec-
posilum sanctilatis et religionis quod pro Deo arri- clesioe docloribus instructi sunt, quandiu infra
puil, nullatcnus dimittat, prosperilalibus non dis- gremium ejusdem Ecclesise fidem suam operi-
solvalur, adversitalibus non frangalur, sciens quia bus bonis exercent, landiu velut vilis fructifera
regnum coelorumvim patitur et violenti rnpiunt il- in vinea Dei virore udei vigent. Si vero,
lud (Matth. xi). Sed et hoc quod vilis contra con- D qnod absil! ad aliquam hoeresim labantur, re-
suetudinem aliarum arborum, humorem , quem de licla gratia cui jampridem traditi erant, pravis
terra trahit per medullam ad fastigia suorum ramo- dogmalibus sponlanei inficianlur, nonne isti me-
rum transmillil, neqtia.quam sine admiratione in- rilo 313 Sl,3e iniquitalis se tradunt nllricibus
genlis sacramenti considerandum est. Caelerseeniin flammis velut vitis ampulaia et inulilis? Quibus
arbores humorem inter corticem el robur sui ligni procul dubio elegantissime illud congruil, quod
a terra suscipiunt, et eumdem humorem ramusculis Moyses prophela in suo canlico dicit: < De vinea
cx se procedentibus, ut fruclificare queanl, infun- Sodomoruin vinea eorum, usque ad illum locum,
dunt. Quid ergo significal hoc quod vitis in medulla, ubi ex persona Dei ait: Mea est ullio, et ego re-
id est, in interiori parte sui humorcraconcipil, quem tribuam eis, subauditur, in die judicii quod me-
postca per ramos exleriores ubertim diffundit? Ni- rentur (Deut. xxxu). » Sed quid dicam de conversis
iniriim uniuscujusque fidelisviri perfectam animam, et religiosis viris, qui sicul Dominus in Evangelio
cujus corpus elsi coram hominibus apparet publico, declarat (Luc. vtu), ad lempus credunt, et in
tamcn in prscscntia Dci manet in occullo, quia ma- tempore tenlationis recedunt? Nonnnllos enim
gis placcre Deo studet intcrius,'qua:n hotninibus magtiEereligionis et salis ardui propositi novi viros,
837 MORALITATESIN CANTICA. 558
quos utinam non novissem, qui, quandiu licet eis in A Dilectus itaque est, ad quem sponsa in Canticis
claustris suam propriam voluntatem exercere, vel canticorum legatos suos mittit, dicens : < Nuntiale
per clauslri oflicinas, seu el per univcrsura mun- dileclo meo, quia aroore ejus langueo (Cant. vj. >
dum, et per parentes vagari el discurrere, tandiu 0 quam felix, et quam beata est anima quselanguet
sub specie qualiscunque religionis infra monasterii amore Dei! In ea sine dubio funditus jnin iuteriit
septa, nomine tenus retinentur, quamvis, ut supe- amor deceptoris hujus mundi. el ad nihilum redacta
rius dixi, universum per orbem perdita mente, et est fallax gloria fluentis sseculi. Huic siquidem
animo volatili evagantur. Quibus nimiruro bene dilccto sponso suo adhuc lnquitur eadem sponsa
convenit illud quod Dominus per prophetani dicit: sua charissima in deliciis in eodem libello. « Veni,
< Factus est Ephraim quasi columba seducta non Dilecte nii, egrediamur in agrum, videainus si floruit
habens cor; alieni comederunt robur ejus, et ipse vinea, si flores fructus charitaiisel bonoeoperationis
nescivit (Osee. vn). > Alieni namquesunt daemones: parturiunt (Cant. vn). > Sed certe, inquii, facta
et vilia repugnanlia , cogitationesque maloe, et est vinea ista charissima, id est anima uosira liuic
concupiscentioe carnales, quse nos a Deo alienant, dilecto filio olei scilicet omnipotentis Dei, in cornu
si in nobis per nostram ignaviam principatum ob- videlicel. Omnibus liquel vel qui sallem raro sensu
lineanl. De his siquidem alienis David conqueritur, B et intclligentia illustrantur,quia omnecornu carnera
dicens : < Quoniam quidem alieni insurrexerunt ad- excedit de qua egreditur; et ideo non immerilo
versum me, et fortes qusesierunt animam meam (Psal. per cornu omnis virtus spiritualis accipitur. Unde
LIII).>Salomon quoque ail: <Ne des alienis honorero et Moyses propliela, ob excelientiam merilorum, ct
tuuin (Prov. v). > Et quasi nos quserereinus a siiigularein prserogalivam spiritualium virlulum
Salomone qui essenl isli alieni, illico subjunxit: qttibus tolus eflloruit, solus inter mortales ex
< et annos tuos crudeli (ibid.), > scilicet, diabolo, cousorlio collocutionis Dei cornulus apparuit; sicul
de quo Dominus testatur: < Quia ipse homicida scriptum esl: Cum descendisset Moyses de monle
. erat ab inilio (Joan. viu).» Qui enim supradictis Siuai, ignorabat quod coruula essel (Exod. xxxiv),
alienis, id est daimonibus et vitiis coiicupiscenliisque id esl gloriosa et admirabilis facies ejus, ex
male deditus fuerit, dum vivit in stadio hujus proe- familiaritale colloquii Dei. Sed et Dominus quidem
sentis vilse, ipse post hanc vilam procul dubio Jesus, qui ante Moysenimo anlequam mundus fieret,
l/adelur in potestalem Satanse, id est bujus cru- Deus exslilit, posl Moyscn vero novissimis tempo-
delis. Iste namque est ille crudelis qui in Isaia ribus homo morlalis huic mundo per lncnrnaiionis
(cap. xix) scribitur homines persequi crudeliter. mysterium appartul, ab Habacuch propheta (Habac.
Hi igitur religiosi, si lamen dicendi sunt religiosi iu) cornua in raanibus habere perhibelur, in quibus
qui ita se liabent sicut modo depinxiinus, vel etiam, Mimirum maxima ejus forlitudo fuisse dignoscitur.
quod pudet dicere, adhuc pejus, si aliquando a Sic quippe in Canlico ejusdem prophetse scriptum
magislris suis pro salule sua corriguntur, aut si esl : < Cornun in manibus ejus (ibid.), > scilicct
ul in claustro suo sedeant, el ordinem suum lencanl, Christi, el in sequentibus : «Ibi, inquit, abscondita
constringuntur, protinus abjecto limore Dei et est fortitudo ejus, ibi corruel mors in conspectu
reliclo proposilo religionis et ordinis sui, sub ob- ejus (ibid.). » tProeterea si nos vellemus modo ad
tentu arctioris religionis de clauslro suo inordinate medium ducere, quidquid de istis spirilualibus
prosilientes, diversas parles orbis lerrarum girovagi cornibus divina eloquia solent eloqui, facilius 314
peragranlur, vel, proh dolor ! quod infamius est, nos dies desereret quam copia dicendi. Sed neque
ad sseculum reverlunlur. Quibus nimirum decenter ex tolo silebimus.«Exaltabunlur, inquit Psalmista,
illud convenit, quod bealus Pelrus aposlolus in sua cornua jusli (Psal. LXXIV).» Quis esl lam hebes et
epistola ait: < Canis reversus ad voroitum suum, lam stolidus, qui dicere audeat quod jusius cornua
et sus lota in volutabro luti (// Pelr. n). > Et: babeal? Sed virtutes jusli cornua ejus sunt, quibuv
< Melius illis esset viam veritatis non cognovisse, D ipse pugnat contra diabolum, el quibus sublimatur
quam post cognilionem ejus, relrorsum abire el exaltalur anle Deum. Dicat ergo Isaias quod
(ibid.). > Isti ergo conversi quandiu in sancto vinea farta est charissima dilecto lilio olei, id est
proposito manserunt, tandiu quasi vitis Sorech, id anima nostra propter virtutes quas habel, diligitur
est electa, in vinea Dei, in charilate*radicati et et in magno honore habetur ab Unigenito FilioDei,
fundati, exstiterunt. Nunc aulem retrorsuro sunt et hoc est quod per prophetam dicitur : < Si pre-
alienati, in sensuro rcprobuni conversi, et juxta tiosum a vili separaveris, quasi os meum er-is (Jer.
prophelam Ezcchiel, inutiles el degeneres penitus xv). > Pretiosum a vili quippe separare, est virtutes
effecli ad nihil aliud ulterius valent, nisi ul in a vitiis discernere. iQuis est autem filius olei?
ignem projicianlur et ardeant. Longius ab ordine quia persoepe jam dictum est toties idem rcpetere
iiaque nostrse narrationis digressi suinus, dura de valde laediosuro est. Quod vero;dicit Prophela, quia
natura vitis et vinese disputavimus, verumtainen Doininus vineam sepivit, de noslra utique aiiima,
jam idoneum esl tempus ut revertamur ad id quod quoe esl spirilualis vinea Dei, istam sepitioneiu
cceperamus. « Vinea, iuquit, Isaias (cap. v), facta intclligere nos convenit. 0 quam gloriosa el quam
esl cltarissima diieclo meo in cornu filio olei. > virtulibus proeclara est auiina illa, de qua latita
 S59 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BONiE SPEI 5i0
est cura Dco, ut pia diligentia sepialur ab ipso! i L tudinem ipsius (Gen. i). > Salis nimirum ista pian-
Sic enim ipse Dominus dicit perprophelam : < Ego tatio electa exslitit, quse ad simililudinem et ima-
in libro Sapientise
sepiam vias tuas, et ibis post amatores tuos, et nou ginem Dei creata fuil. Praeterea
: < Deus fecit hominem simpli-
apprehendes eos, et lunc dices : Revertar ad virum scriptum reperitur
meum prislinum, quia melius inibi erat quam modo cem el rectum, sed ipse immiscuit se infinitis quoe-
sit (Oseen). > Praeterea huic rei paulisper inimo- slionibus (Eccle. vii), > Posthiec, inquit Isaias,
rantes considerare libel, qualiler hi qui hortos sedificavit Deus lurrim in medio vinese suae. > Si
concludunt, sepes (facianl. Horius enim conclusus igilur anima noslra vinea Dei desiderat esse, opor-
moraliter appellalur a Dco beatissima anima. Noium tet iliam sine dubio turrim a Deo aedificalam in
siquidem est omnibus, quia sepes ex palis et virgis medio sui habere. Turris namque quando cnn-
liunt, ita duntnxat ul pali inferius defixi terrse struitur in quadrangulari forma ab imo sursuin
inhoereant, ex una parte, ex alia vero parte ereclis erigitur. .-Edifica ergo, Domine Deus, in vinea mea
capitibus sursum in ccelo respiciant. Postea auieui lurrim quadrangularem, id est funda et radicari
viigse ex transverso interserunlur, lalique modo fac in anima nostra qualuor istas virlules, scilicet
sepis munieus horlum Dei perficitur. Veruintamen prudentiam, fortitudinem, jusiiiiam, teroperanliam,
quod reclius possumus appellare palos hujus spiri- B et in noslro corpore nihilominus abstinentiam,
lualis srpis nisi sauctos Dei, qui quarovis adhuc sobrielatem, castitaiem, veram pcenitentiam. Reli-
morenlur in terra pro iiifirmitale camis, assidue quse aulem virlulcs sint hujus spiritualis sedificii
lamen cmn Chrislo sunt in ccelo, et ei hserent lapides. Ccemenlum vero quod lapides ligat et
spirilalibus desideriis ? unde iiiius ex hujusmodi compleclilur, ipsa sit chariias sine qua liullum
spirilalibus palis in terra degens aiebat: <Noslra opus bonuin esse dicilur, et in qua oinne epus
anlein conversatio esl in coelis (Philipp. m). > Et bonuro solidalur effundatur; sic enim dicit Pau-
quid virgse, nisi exempla el opera bona, et calholica lus : <In charilate radicati et fundati eslote (Ephet.
dogmaia eorum sunt? Islis ergo palis et hujusmodi m). > < Torcular, inquil Isaias, exslruxit Dominus
virgis sepi 1 Deus vineam suam, quia exemplis el in vinea sua. > Nolura est omnibus opus quod in
doclrinis saiir.lornm suorum quolidie excolit, docel, lorculari agitur. In torculari quippe uvoe exprimuu-
inslruit, et monel animas fidelium suorum. Hinc lur et expressoe liquefiunt, ul in vinuin dulcissi-
esl quod David dixil: <Immiltet Angelum Dominus mum convertantur. Quamvis ergo Dominus de
in circuilu limentium se, et cuslodiet eos (Psal. passione sua dicat per prophetam : < Torcular cal-
xxxui). > Alius quoqiic prophela nihilominus ex cavi solus, et de gentibus rion est vir niecuro (Isa.
persona Dei lcslalur, diceus : < Qui langit vos, C LXIII),> lamen adhuc est aliud torcular spirituale,
tangit pupillam oculi mei (Zuclt. n), > Iiquido 315 °.ll°d ulinam Dominus Jesus dignelur in vinea
constat quod inter omnia membra qusehomo habet, nostri corporis exstruere. Sancta naniqiiecompunctio,
pupilla oculi teuerior el delicatior apparet. Si ergo et bealarum lacrymarum pro Chrisli amore effusio,
tanioe auctoritntis sumus, ut pupillae oculi Dei non incongrue lorcular animse appeliari debet. Hoc
acquiparemur, non debemus ejus esse beneficii lorcular spiriluale, exstruclum in se habebat, illa
ingrati, sed necesse esl sic nos vivere, quatenus charissima sponsa in deliciis quse in Canlicis canti-
ab ipso mercamur sicul bona vinea custodiri et corum suspirans de Sponso suo dicebat : « Anima
sepiri. Ultid quoque quod lsaias propheta lanlopere mea liquefacta ,est, ut Dilectus meus mihi locutus
exprimil, ul asserat quod Deus ex vinea sua lapides esl (Canl. v). > Oslenditur ergo in bac senlentiu
elegerit. De nostra aniina diclum non dubitemus, insestimabilis atque incomparabilis affectus Sponsoe
si lamen ut superius iain probavirnus, vinea Dei erga sponsum suuni, quoein lantum sincero amore
spirilualiter vivendo fuerimus. Lapides euim qui diligebal illum, ut eliam lofa liquefieret ad illius
in vinea Dei sunt, vitia et concupiscenlioe etiam verbum. Vcrumtamen niulto ampliori affeclu, ct
imrounda desideria intelligi possunt, quse sicut
p aliiori chanlate eamdem sponsam suam idein spon-
lapides vineam, ita hsec omnia faciunt slerilem sus diligit, qui pro amore illius non solum paulo-
auimam nostram. Sed nunc orandus est Deus, ut roinus ab angelis minoratus de coelo descendit, sed
ipse dignetur lapides ex ista vinea eligere el eliam usque ad ignominiosoemortis supplicium per-
projicere, id est ab anima nostra omnia vilia quse venil. Quod equidem Jeremias prophela in suis
ei displicent exslirpare; qualenus anima. nostra lamentationibus protestalur , dicens: « Torcular
veluli bonus palmes in ipso qui esl vera vitis ma- calcavit Dominus virgini filiseJudae(77iren. 1). > lpsa
nens curo aposlolis audiat; < Sine me nihil potestis nempe beatissinia anima, quse in Caniicis canlico-
facere, et sicul palmes non valet fruclificare, nisi rum dicilur Sponsa, in Jeremia appellatur virgo
•, inanserit in vile, sic nec vos nisi in nie inanserilis filia Juda. Virgo aulem nuncupatur nupla Deo aniuu
, (Jean. xv). > Quod aulem in sequenlibus suse nar- propter fidei inlegrilatem, et corporis quo induitur
i ralionis dicil Isaias, quia «.planlavit Deus vineam caslilatem. Filia vero Juda ob humilem peccalorum
* suam electam, > ad nostrum corpus hsec sciamus confessionem et
gloriosam in laudibus Dei perse-
pertinere moraliter et ad nostram animam. « Ad veranliam. Juda quippe confessio inlerprelatur,
iniaginem quippe Dei factus est Uomo, et ad simili- qtiod ad delictoruro confessionem et ad laudem Dei
3« MORALITATESIN CANTICA. 5i_
refertur. Licet adhuc inulla supersint quse de lorcu- A sancta conversione, et a scrvilio Dei recedis, sius
lari dici valeant, tamen ista sufficere posse arbilror dubio (si dici polest) plus qiiam proh dolor! labru-
modernis audiloribus qui libenler audientesbrevitaii scas Domino Deo tuo facis pro uvis.- Verumlamen
student, et ne volumen longius-protensum menies illi beati et felices sunt, qui versa vice pro labruscis-
aggravet Isediosorum audientium. Sane nunquid Deo se exspectanti ad saliitcm pretiosas uvas affe-
adeo vereri debemus ne offendanius pigros et tse- rnnt. Isti' sunt niniiruni qui aliquando huic fallaci
diosos, ul proetermillainus agere id quod potcsl ad- soeculonimio amore inhoeserunt, sed postea sesen-
juvare et instruere, et sedificare slrenuos viros, et licnles errasse, toto cordis affectu ad religionem
meditatione legis Dei exercitatos? nullo modo. Vi- sanclam conversi sunt, et sprela saeculi vanitate to-
deannus ergo quid est quod sequitur in Isaia pro- tis'viribus servitio Dei se mancipaverunt. De quibus
pheta. El exspectavit, inquit Jsaias, vineam suam Zachniins prophela mihi videtur dicere : < Isti sunt
Dominus ut faceret uvas, et ecce, prohdolor! fecit filii olei splendoris qui assislunt Dominalori uni-
Inbruscas. Quoe nimirum sentenlia potius est ti- versoe terroe (Zach. iv). Quia vero perssepe jam
menda quam exponenda. < Ecce enim, ait Jacobus sttperius prscfati sumus quod oleum significet mise-
apostolus, agricola exspectat preliosum fructum ricordiam, et misericordia designet illum, de quo
lerrse patienter ferens, donec accipiat tempora- dicit Psalmista : « Deus meus misericordia mea
neum et serolinum. Palienles et vos estote, cl con- (Psal. LVHI), > hoc iterum replicare devilamus, ne
firmale corda vestra in servitio Dei quoadusque ipse fastidium auditoribus pariarous. Sed hoc constat
Dominus veniat (Jacob. v). > Preelerea ne prorsus pro cerlo quoniam quidem si Deus oleum dicitur, hi
indiscussum relinquamus quod superius dicluin est, qui sunt filii olei, oeque possunt dici et filii Dei. Cui
quia exspectavit Dominus vineam suam ut faceret siquidem senlenlioe consona voce concordal beatus
uvas, et fecil labruscas, dicendum paucis verbis Joannes aposlolus, dicens : « Fratres, filii Dei
quoniam quidem v;e illis qui a Crealore suo in tola suinus, et nondum apparet quid erimus. Scimus
vita sua exspeclanlur ut fructilicent, laudernque quoniam cum apparuerit similes ei erimus, quia
finito sladio vilae prsesentis infructuosi apparent. videbimus eum siculi est (Joan. m). > Conside-
Generaliler quippe omnes Chrisliani qui fidem sus- remus ergo quis sit ille qui loquitur. Conversus
ceperunt, el operibus fidei imbuti sunt, si male nempe erat, apostolus et Evangelista erat, mundo
vivunt, si extremum diem sinefidei operatione clau- abrenuntiaverat, ideoque; audacler aiebal : < Filii
dunt, procul dubio pro uvisjlabruscas afferunt. Sed Dei sumus. > Manifeslum esl igilur, quia qui perfe-
et lu quicunque conversus diceris, licet infra am- r ctius renuntial saeculo, el faniiliarius inore aposlo-
bitum monasterii vel clauslri esse ad tempus vi- lorum adhoeret Deo, filius Dei esl, et dici veraciler
tlearis, si antequatn extremus dies tibi adveniat a potest.
Explicil lerlius lomus.

INCIPIT QUARTUS TOMUS

Super hoc quod dicitur : Trahe me post te, curremus in odorem unguentorum tuorum.'

Ad quarlum tomum exponendum hujus libri ar,-
cedenles, ipsum qui quarlo die faciendo luminaria
cceli mundum illuminavit pura menle et summa
intenlione 316 invocare nos convenil, quatenus
velamcn lilterse Veteris Testamenti dignetur nobis
inferre, ut secundum volunlaiem ejus sensum spiri-
liialem in litteris peplo obscuriori coopertis, valea-
mus reperire. Et enim velamen maguum super istam
sententiam positum, (scilicel: < Trahe me post te.
Sicut in oclonario opere Dei in libro Genesis, el iu
oclo senlenliis Amos prophetoe.ubi dicitur: < Super
tribus sceleribus Dainasci etsuper quatuor non con-
verlani (Amos i),v » el octonaria visione Zacharioe
prophetoe. Verumlameu istis sentenliis paululuro
proelibatis, ad ea quse superius prstfati sumus
siylum noslrum dirigamus, et cujus sit hoec vox
quse dicit: Trahe me posl le, vel cni loquatur spiri-
luali indagiue perquiramus. Sanclse Ecclesioe linnc
vocem esse, quoe dicit : Trahe me post te, nullus
sapiens dubitat: ipsuin vero sponsum ejus esse
Christum Filiura Dei, cui ipsa loquilur, omnis au-
ctoritas lam Novi quam Veteris 'festamenli con-
sonn voce proedicat. Sed mirandum valde est, qua
ratione sancla Eeclesia a Filio Dei, id est a Sponso
suo trahi se poslulat, quandoquidero ista spiritalis
attractio ad Patrem inaximeex aucloritale Filii ejus
peitineat. Sic enim idem Filius Dei de eodem cha-
rissimo Patre suo dicit in Evangelio : « Nemo venit
ad me, nisi Pater meus allraxerit eum (Joan. vi). »
Denique idem piissimus Paler de eadem prseclara et
praeelecta Filii sui Sponsa, id est saricta Ecclesia,
per Jeremiam prophetam ait : « In charitate per-
pelua dilexi te, uieo allraxi te rniserans tui (Jere.
xxxi). > Fatendum est igitur, quia Deus Paterabun-
dantia suavitatis suae, in invisibili amore charilQtis
internoe, ad hoc atlraxit mentem Sponsse Filii sui,
ut ipsa eadem charissima Sponsa poslularet atlrahi
ab eodera Sponso suo, videlicet FilioDei. Sed certe,
o tu auditor, noli credere istam Uractionem violen-
tam, quain exoptat sibi fieri Sponsa a Sponso suo.
543 PHILIPPI DE HARVENG ABBATISBONvESPEI 544
Non eniro est violenta , sea est omnibus modis ,A luplates hujus sseculi, semulemur cum Paulo (/ Cor.
charitaliva ct voluntaria. Hinc est namque quod xn) charismala meliora, quse sunl unguenta redo-
Psalroista spirituali desiderio inflammatiis, ut lau- lentia, idestdona Spirilussancti, quatenus de lacu
des Dci digne pronuntiare valeat, attrahit gratiam miseriae, el de luto fsecisabslracli, pervenire valea-
Spiritus sancti, sicut scriptum est : « Os meum mus ad gaudia perpetua paradisi.
aperui, et atlraxi Spiritum (Psal. cxvnt), > subau- RECAPITULATIOA SUPERIORIBUS
ditur sancluin, el in quid allraxisset euro manifeste SECUNDUM ALLEGOHICUM ET MVSTICUM SENSUM.
subjunxil, diccns : < quia mandata tun desidera- 317 Ips0 auxilianie qui ait: < Si exaltalus fuero
liam (i&id.). > Datur ergo nobis inlelligi, quoniam a lerra, omnia Iraham ad me (Joan. xu), > superius
quidera in dcsiderio mandatorum Dei attrahiiur loculi sumus de illa sententia quse est in Caulicis
gratia Spiritus sancti. Est proeterea alia valde lau- caulicorum , scilicet trahe me post te. Super esl
dabilis et approbabilis tractio cum quemlibet in ali- inodo ut eodem opitulante de septenario vel octo-
qua anxietate posituni conslat, cui compatiens et nario opere Dei, ad laudem ipsius eloquamur, et qua
condolens amicus ejus eamdem anxietalem curo illo ralione oclo setatibus hujus soeculi unumquodque
condolcndo supportat, quatenus illum ab eadem opus congrual, ir. Iucem proferamus, verumlainen
anxictate libcrare valeat. Tali quoque modo fit, ut B prius necesse est, ut soeculum octo pcr oetales di-
ille qui ope et coropassione amici sui ab illa anxie- stinguamus sic demum singulis setatum distinclio-
tate liberalur, amplius solito euindem amicum suum nibus unumquodque opus sigillalim rectius assigua-
diligcrc cogatur, et miro alque inoeslimabili chari- bimus. Prima igilur oetas hujus soeculi exstilil ab
talisaffeciu ad dilcctionem trahiiurillius. llocigitur Adam usque ad Noe. Secunda vero a Noe usque ad
piissimo modo sancta Ecclcsia divino cbaritalis Abraham. Terlia autein ab Abraham usque ad
amore succcnsa, ineflabilis pictatis compassione Moysen. Quarla exstilit a Moyse usque ad David.
considcrula, quam Chrislus dc ca habuit, quando Quinia a David usque ad adventum Chnsti. ln sexta
pro ea lnortem subiit, dicil: Tralte me post te; ac si selalc venil Dominus Jesus Chrislus, quoe oetasdu-
dical: Sicut tu mortuus cs pro me, sic da mihi ut ravil usque ad lempus illud quo perseculio in sancla
ego valeain mori pro te. Vel certe trahe me pott te, Ecclesia cessavit. Septiina oelas ipsa esl quse nunc
id est fac mc ad luse majeslatis cognilionem per- agilur usque ad diem judicii. Oclava erit ootas pe-
venire, ut.non jam pcr speculuin el in oenigmate, racto judicii die, quse carebit fine. Sane illud admo-
sed facie ad faciem (/ Cor. xiu) possirn vidcrc quo- dum est mirabile, quia quoelegitur Deus fecisse in
modo tu cs in Palre, ct Pater in te, et quomodo iliis seplein dicbus, ea nimirum eleganti ordine et
"
Spirilus sanclus procedit a te et a Patre. Curremtis sapientissima ratione congruunt istis septem vel
in odorem unguentoium luorum, hoec vox vidclur octo aUalibus pracfatis. lgitur ad opus primi diei
esse adolcsccnlularum, id cst lidelium aiiiniarum disserendum properemus, et freti sacrosancia aspi-
dicenliuro ad Sponsum. Malcr nostra sancta Ec- rationc ipsius qui primuin diem fecit, quid sacra-
clcsia de exccllenlia meritorum suorum in membris menti ipsum opus in se conlineat, salva sanctorum
forlioribus, id csl aposlolis et marlyribus confisa, 1« Palrum omnimoda expositioue, mens noslra in lu-
deprccalur, ul ad tuoe majestalis noliliam pcrvenire ccm proferre non pertimescat. < In priucipio, iu-
mereatur, sed nos adolescenlulse, id esl infirmiorcs quit Moyses, fecil Deus ccelum et terrain (Gen. i). >
et debiliores lamen fideles animsc nondum pro te 0 Moyses Dei inquilinus. 0 secrelorum divinorum
tantum laboraviraus, ut ad lucero inaccessibilem in rcscralor arcanus! Quis libi intimavit quod Deus
qua lu habitas suspirare audeamus, sed curremus in in principio fecit ccelum et terram, nisi ipse idem
odorem unguentorum luorum, hoc est in lioc soeculo qui hoecomnia ad laudero et honorem, et gloriam
bene vivendo sequemur exempla sanciorum luo- nominis sui condidil? Sed in quo principio? ln eo
rum, qualenus post morlem pcrvenire valeamus ad nimirum qui ait in Evangelio : < Ego principiuin qui
consortium ipsorum. Vel ccrle curremus in odorein ~ loquor vobis (Joan. viu). >In eo, iuquain, de quo
unguentorum tuorum, id est gradiemus viam mauda- Joannes evangelista teslalur : < ln principio crat
torum tuoriim, qualeuus charilate tua dilalati rcci- Verbum et omnia per ipsum facla siinl (Joan. i). >
pere valeamus infra armaliolum cordis nostri, cha- In eo, inquam, de quo Psalmista ad Patrcm dicil :
rismata Spiritus sancti. Curramus ergo, fralres <Et lu in principio, DoniineDeus Pater, hoc in luo
cbarissiiui in odorem unguenlorum Dei, ul dicatur Filio lerram fundasti et opera manuum tuaruni
de nobis ; <Beali immaculati in via qui ainbulanl in stint cccli (Psal. ci). > Considera, o benignissime
lege Domini (Psal. cxvm). > Currarous, inquain, auditor, et cloquiorum spiritualium placidissime
cum apostolo Paulo (Philip. III) sic ut comprelien- amator, quoniam quidem duac res dunlaxal iu
damus cum ipso scilicet perpetuain vilam; ille opere primi diei resplendent: Crealor scilicet qui
eiiiin bene currit, quipie et juste vivendo, ullimum crealuram condidil, et creafura quae a Deo suo
(lieinviloesuse religioso fine concludit. Denique qui facla est, quae modo illi servit. Nihil ergo aliud iu
curril, locuin iu quo crat dcserit, el ad locuiu in ipso opcre prorsus reperire poteris si ipsum opus
Iquo non crat lendit. Sic ergo nos deserauius glo- primi dici mille per annos scrutatus fueris. Crea-
[riani hujus liitindi, fugiainus coiicupiscentias el vo- tura ncmpe a Deo Palre per Filium facla iLi dc-
545 MORALITATESl.N CANTICA. »«
claralur, Spiritus sanclus super aqnas, uteas nobis A trationem peccati cceliim potesl appellari, quia sino
sanclificaret ad gratiam baplismi sui deferri siini- dtibio, ul ail sanctus Augnstinus, nisi illum misera-
liter inibi pnwiicatur. El sicul sancta Trinitas in bilem reatum inctirrisset, ad coeleslemgloriam sine
Patre et Filio et Spiritu sanclo ostendiiur per ef- gustu mortis pervenisset. Potest adbuc Adam alio
fectum operis, sic ipsnni opus quod factum esl quo- modo ccelum et lerra nuncupari, quia ipse animain
dammodo ih se repraisentai .similitudiiiem sacro- de ccelesti nalura habuit, el corpus ejus de lerra
sanctaj et individuoeTrinitatis. Onine cnim quod a originem duxil. Sic cnim Scriptura dicit: « Fecit
Deq crealum esl, ex quo creatum exstitil esse Iia- Deus hominem de limo lerroe , et inspiravit in
buit, quanlitati subjacuit, qualilali illam subesse faciem ejus spiraculum vitoe(G«it. «i).>Estproelerea
vporluit. Dilucidemus ergo qood diximus, ne forte el alia ralionabilis intelligrnlia, qua primus parens
simplicisaudiloris seiisum obscuritate obsessum re- iioster debeat vocari ccelum el lerrn. De eo namque
linqiiamus. Manifestuin est quia quidquid esl, aut Eva facta esl; sicut scriplum est : « Imuiisit Deus
per se, autcum alio, aut per nlium, aul niillo modo soporcm in Adam el unain de coslis ejus tulit, et
Jiabel esse. Dens solus per se solummodo est, sed sedificavit costam illatn in mulierem (ibid.). > Si
quo.I ab, eo creatuin esl, ut per ipstim consislaiqui igilur per cceluin accipiraus Adain, et per lerram
creavil, necesseest per se esse, et sine alio esse» B accipimus Evam, noster intellcclus directo tramite
iiiiuni dignoscilur essc, quod ad Deum proprie per- jncedil per ecclesiaslicam regulam. Dicamus aliter:
tinet. Peraliura esse et sine alio esse non posse, Non imiiierito coelum el lerram in Adam possuinus
creaturoe proprium comprobatur esse, quse absque inicrpretari, quia de ejus propagine sancia Ecclesia
Creatore suo non valet esse, etiani si aliquo modo debebat egredi, quoein electos, coelum, et in repro-
videatnr esse. Quantilali vero subjacet quod crea- bos quos conlinet, terra potest appcllari. Vel certe
tiiin est, quia aut parvum, aut magnum, aui me- ideo Adam ecelum el lerra non incongrue dici va-
diocre esl. Qualilatis legibus necessario subest let, quia fuiurum erat ut ille de cjus slirpe per
creatura, quoniam, aul est alba, aut nigra, aul me- lineas generationum origiiiem duceret, qui cceleslia
dio colore colorala. Ecce paucis verbis Deo inspi- siraul et lerrena per sanguinem suum pacificando
ranle nosler slylus elucidal quam raiionabiliter 0111- conjungerct; et damnum quod illa rcelestis cuiia in
nis creatura sanclse individuse Triuilalis imaginem lapsu Sathaelis socioruinque ejus pertulerat, ex filiis
in se reproesenlat. Praclerea si adhuc subtilius in- ejusdem Adoe,licet salulari fonte regeneraiis, redin-
ternis oculjs ipsam superficiemhujus sacroepaginae tegraret. Quod autem dicitur quia lerra inanis et
perscrulati fuerimus, oronrs leges illarum seplem (_1 vacua eral, sic iiilclligi oporlet, quoninm quidem
arlium, qua? secundum philosopbiam liberalesvo- Adam el Eva postqiiain diabolo magis quam Deo
cantnr, reperiemus. Ut enim ad rheioiicam artem peccando conseuserunt, sialim inancs et vacui a
aicedamus, juxta loculionis modos qui floresdicun- gratia Spiiilus sancti et reliquis virlutibus, quibus
tur, prinia oratip scilicet : < In principio creavit aiitea reliilgebant, remaiiseruui. Pari quoque seu-
Deus ccelum et lerrarn, > iinimeinbris esse digno- lentia accipiendum est quod sequitur: < Tenebrae
scilur. Secuiidam vero oraiionein videlicet < terrat eranl super abyssum (Gen. i). > Abyssus, ut ail san-
erat inanis el vacua , el lehebraeeranl snper faciem, ctus Augusiinus, esl quoedanlprofunditas quoefundo
abyssi et spiritus Dei fercbatur super aquas, > tri- carel;quae nimirum quanlo est prolundior, tant.o
inenibrem esse clara voce fatebuuiur, qui in illius; remcta ambiguilaie esl tenebrosior. Nonnesatis tibi
artis perilia vel prairogaliva glorianlur. Sane hoc. videntur esse tenebrosi, qui putiibanl se posse lalere
liullaienus sub silenlio praeterire debemus, quod1 a facie Dei? Sic nenipe posi iransgressionem ipse
illa prima oratio quse est unimembris, umun Deum, aiiproseelprosuaconjuge. t Audivi.Doiuine,voccm
nobis proedicat1;secunda auteni quaeest trimeinbris, tuam £l abscondi me (Gen. ui). i Tenebrae ergo
ipsuxn Deum verum .esse, qui ex una substaiitia eti eranl super faciein abyssi, quia obscuritas peccati,
ex tribus personis conslal, iiihilominus nobis con-- n et defensionisaudacia, ct involucrum mendaciiobsi-
(irmat atque denuntiat. Ad nostrsefidei firmamenlumi debat corda eorum, qui illum >fallere verbis nite-
confirmandum, quae de Palre et Filio et Spirilu^ bantur, cui Salomon ail : < Tu solus nosti corda
sanclo procedit , quoe non solum in hoc Iibro, filiorum hominuin (// Par. n). » |IIud vero quod
318 verum etiam in omnibus divinis voluminibus s Spirilus Dei super aquas ferebalur, sic nos oportet
repetilur, ista dixisse sufikial. Bealus Auguslinus s inlerpretari, ut intelligamus jam nunc ex eo tem-
super ceeloet lerra talem profert intcrpretaiionem : pore gratiam baptismi per virtutem Spirilus sancti
« Fecil, iiiquit, Deusin principio coeluinet lerraro, ,> consecrnri, quo bapllsmo progenies Adse ab hac
id est angelicam vel ccelestem ei lerrenam creatu-i- transgressione debebat piniiicari. Sed cl illud quotl
lnni. Nos quoque possumus saivo sensu ecclesia- ,. Deus dixit : « Fial lux et facta est lux (Gen. i), »
sticae reguloe, coeluinel terram ad personam prinii ,j saiis decenler ipsi Adoeaptari valet. Ipse euiin quasi
pairis noslri Adaeallegorice referre. Ipse enim an- ,. lux proe coeteris creaturis, quibus pr_tlalus erat,
lequam peccaret velut cceliim exstilil, sed posl sl emicuit, ideoque participalione sapieiitissiinseIucis,
peccatum a Deoaudivil: « Teria es el iil lerramn quoein eo latebat, onmibus rebus nomiua iniposuit.
iMs(Gen. m). > Et bene quidem Adam anle perpe- :- < El vidil Deus luceiii quod essel bona (ibid.) >
riTHoi.. ccni. 18
ZSrl PlllLlPPl DE HARVENGABBATISBOJUESPEI 518
Placuissel Dco utiquesi Adain permansisset in eo- j id est ex anima et corpore factfis esl nomo unus.
tlem stalu, in quo ab eo condilus fueral. Sed quia Vel certe si per manequod pertinet ad lucem, volu-
ipse peccavil, magna divisio fuil inter illum sialum, iiius inlerprelari illud esse gloriosum, in quo Deus
tpjern ante lapsum habuil, et illum in quo post liba- creavil Adaiu, et si per vesperam quoe lenebras
iiien peccali remansit, et haec est divisio « lucis a respicil iuierprelamurinfclicem reatum queuiAdam
lenebris. Appellavitque lucem diem , et tenebras incurrit, possumus dicere, quoniam quideiu Adatti,
noctein (ibid.), > quod est dicere : Aitte transgres- quem Deusjuslum condidit, licel ipse peccatorein se
-tonem Adam justus, id esl lux et dies exslitil; post fecerit, tamen idem ipse permansit, cxceplo quod
transgressionis reatum, nox et lenebroe, id est peccati nsevonon caruil.Noslra igiiur intentio ad hoc
peccator permansit. « Etfaclum esl vespere et mane lendit; quateiuis eo suppeditante qui priinum diem
dies unus (ibid.). >Si per mnne animam Adse qnoe fecil, illud quod actuin esl in ipso primo die, refe-
«tcelestisnaturoe eral, et per corpus ejus vesperam ramus per allcgoriam ad ea quse gesla sunt in priina
volumus intelligere, potesl talis solulio haberi htijus sxculi oetate.
sententia?: < Vespere clmnne lactum cst dics uuus, >
Explicit quarlus lomus in Canlica canlicorum.

INCIPIT QUINTUS TOMUS

Suner hoc quod dicilur : Introduxtt me rex in cellaria sua, exsullabimus et Iwtabimur in tt
memares uberum tuorum : super vinum recti diligunt le (Cant. i).

319 Sicut sacra historia Veleris Testamenti cum 13Synagogam, scilicet matrem suarn carnalem, trade-
legeieiiirineiiiibusaudienliuinspirituali modulatione ret oblivioni. Denique ipsa Rebecca interprelaiur
intimavit, lsaac sanclus patriarcha filius illius nobi- patieniia, quam Isaac in suum tabernaculum intro-
lissiroi el egregii patriarchas Abrahoeolim advespe- duxil, quod iiliquemysteiiis sanctae Ecclesite elegan-
rascente jam die exierat ad medilandum in agrum ter alludit; quam Dominus noster Jesus Chrisius
(Gen. xxiv) : el factum duni deambiilaret medilans finito certamine liujus sacculiititroducel ad ccelestis
levavit oculos suos, el vidit Rebeccam sponsam glorioemansiones seternas, cujus equidem Ecclesioe
suam venienlem, etocctiriii ei ob\iam, et duxit eam fundaioribus, scilicet sanctis aposlolis, ipse dicil :
in tabcrnnciilo malris stioeSaroc, et in lanlum dile- « In palieiilia veslra possidebilis animas vcstras
xit illam, iil eliam dolorero qui ex morte ejusdem (Luc. xxi).> Hanc igitur beatissimam acfelicissiniam
ninlris suoesibi accidcrat, inaxima ex parte tempe- inlroduciionein in hoc libello consiilerans Christi
raret. Quia enim Isaac interf.retaltir risus vel gau- Sponsa, et quasi jam fncla sit quae adhuc posl diein
dium, non immerilo per ilhini spirilualiter intelligi- judicii est fiilura, gaudio inenarrabili et jubilalionc
nius Dominum noslrum Jesum Chrislum qui est incomprehensibili exsultans adolescenlulas sic allo-
giitidium el lselilia, jubilntio et cxsultalio, et jucuu- quitur, dicens : Introduxit me rex in cellaria sua
dilas indeficiens sauctoruin suorum. Quod atitem C (Canl. i). Sane quis est iste rex a quo isia Sponsa
ipse Doiniiius Jcsus lilitis sil Abrabae secundiim se dicit inlroduclain csse in cellaria ? !IJe iiimirum
cnriiem, lcstaliir Matthoens evangelista cum dicit : de quo propheta David ait: « Deus, judiciiim tuum
< Liber gcnerntionis Jesu Christi filii David, lilii regi da et'jusliliam tuaro filio regis (Psal. LXXI).>
Abrahnm (Mattli. i).> Illud vero quod sancliis Isaac Qtiod utique ideui rex siimmi regis filius in Evan-
advesperascentejam die egressus fuerat ad meditan- gelio nianifeslat clarius cum dicit: « Pater non ju-
dum in agrum, sigiiifical quod DominusJesus Chri- dical quemquain, sed omne judicium dedit Filio
stus appropinquanle hujiis saeculi fine, vcnil in hunc (Joan. v). > Quae vero siinl isla cellnria, nisi illa
niiindum ad hoc, ut implerel sacrosanctoesuoeincar- tabemacula vel atria de quibus David propheta ce-
nationis myslerium. Deainbiilaiio quippe sancti Isaac cinit: i Quam dilecla labernacula lun, Doiuine vir-
in agrum insinuat nobis advenlum Domini noslri tiiluin, concupiscit et desideral niiima mea in atria
Jesu Christi in hunc munduin. Cnde cl Sponsa sua Domini? » (Psal. LXXXIII.) Ilaicsiquidem labernacula
charissima eidem Doniiiio Jesti dicit in Canticis vcl atria Dominus Jesus in Evangelio mansioncs
caiiticoruin : < Veui, dilei le mi, coimnoremiir iu sil- appellal, ubi ail: < In domo Patris mei mansiones
vis, egrediamur in agruin (Cant. vn), > Iicet beaius _. multae sunt (Jomi. xiv). > Sancta igilur Ecclesia,
Ambrosius ipsum ngrum iiilcrpreietur castelliiin. Christi Spousa, islas mansiones sive tabernacula
Proelerca hoc quod Isuac in labernnculum inalris vel alria spirilualiter considcrans, ct ad ea poslposito
suoeintroduxil Rebcccam.et proamorc ejus malernae sseculi amore tolo desidcrio animi anlielans, qtiasi.
inorlis leinperavit dolorem, significal quod Dominus jam ea prsesentialilcr possideat, quae peracto die
Jesus Chrislus spirilualibus niipliis et epilbalamicis judicii posscssuram se esse non dubitut, dicit : /n-
Canticis sibi sociavit sanctam Ecclesinm. Quani troduxit me rex in cellaria sua. Vere, inquit sancta
niinirum adeo dilexil amorc spirituali, ul etiam Ecclesia, iitirodiixitme rex in cellarh sua, quia « quod
 549 MORALITATESIN CANTICA. 550
oculus non vidit, nec auris audivit, uec in cor ho- A tiain juste dauiiiaiiouis, quam priino homini olim
liiinis ascendit (/ Cor. n), > sicul mihi promiserat, inlulisli, quando illum iniquilale sua exigenle a pa-
lideliter donavil. Unde lsaias propheta ait: < Oculus radisi gaudiis.exclusisti, et in hanc convallem lacry-
non vidit, Deus, absque te quae proeparasti diligen- marum et miseriarum expulisli. Cunsideralis igitur
libus le (Isa. LXIV).> Ilnjus igitur iueffabilis gaudii islis beneficiis a le sibi clemenler proerogatis, recti
charitale, jubilalionis iiicompreliensibilis affectii, diligunt te, quia nec in ccelo, nec in terra inveniunt
contemplalione summoe et inenarrabilis Trinitaiis, quidquam charius vel dignius te. Tu enim totuni
adoleseenlulae,id est fidelesaiiiinse accensse dicunt: niundum, cum non essel, de nihilo creasti, horoi-
Exsultabimus et tmiabimurin le. Tunc siquidein coin- nemque de limo lerroe admirabili poleiilia plasmasli,
plelo resurrcctiouis el judicii gcneralis sacramenlo, eunulemque quem diabolus sna fraude seduxii et
qtiando fidelibus suis dicel Filius Dei : < Venile, perdidit, tua pietas beniguissima ad paradisi gaudia
benedicti Pulris niei, percipile regnuin quod vobis reduxil et salvavil; el ideo recti diligunl te, quia
paratum esl ab origine muudi (Mattlt. xxv), > et aliqtiid quod melius et jtistitis amenl, non reperiunt
quando corpus quod corrumpitur ultra non aggra- quaro le. Introducamus ergo etnos, fratres, Chrisluiii
vabit auiniam , nec terrena inhabitalio deprimet in cellnria uostra. Cellaria vero nostra sunl corpus
sensum multa cogitantem, sed anima videus Deum B et anima noslra, in quibus lniraturum se Dominus
siculi est lacie ad faciem (/ Cor. xni), participatione reproniittit, si exclusis omnibus malis ea sibi parata
visioiiissuinmoeel incomprebensibilisTrinitatis, car- et munda invenerit sicul ipse ait: < Ecce ego sto ad
nem suam faciel ex tolo spirilualem; tunc, inqiiam, ostium et pulso, si quis aperueril milii januam, in-
320 verius dicent isloeadolescentuloe,id est fideles troibo ad illum, et ccenabo cum illo, el ipse mecum
aninioe, exsullabimus et tmtabimur in te. ln terra (Apoc. III). > Sed quid putamus, quid gaudii, quid
eniin nobis degentibus et proeceptis tuis fideliter jubilalionis, quid laelitia;vel exsullalionis, adoie-
obedienlibus, niagna'quideni proroisisti, sed iu coelo scentuloe, id est omnes virlules aiiiimenoslroe, lunc
inajora reddidisti. ldcirco exsultabimus el Uelabimur possidebunt, quando Christum in cellaria sua adesse
in te. Memoresuberum tuorum, id esl praeceptoruin videbunt ? Tunc proelerea dicel Sponsus' adolescen-
tuoiiim, per qtiorum obscrvanliam el Spirilns sancli tulis istis : « Gaudium veslrum nemo tollet a vobis
graliam, pervenimus ad conlemplaiidain tuoe maje- (Joan. xvi) >
siatisclaiiiatem ; vel ccrteexsultabimus el Imtabimur RECAPITULATIOA SUPERIORIBUS
in le, memores uberum luorum super vinum, id est SECUNDUM MVSTICUM ET ALLEGORICUM SENSUM 1NILLA
rloijuiorum tuoruin, quae cloquia clulcinel uielliflua SENTENTIA: « INTR0DUX1T MEREXINCELLARIA SUA.»
facta suni nobis supcr vinum, hoc est plus quam C Iioinines pigmcularii, qui redolentia aromala ev
doclriiia Mosaicx legis, quoemeriio propler austeri- diversis speciebus conliciunt, el qui balsarna vcl
taleni praxeplorum vino comparalur: quod viuiiin raclera hujusmodi aroniaiizuiitia ssepiusconlinguiil;
parvulos necare dicitur, quia, sicut dicit Paulus, ipsi quidem prius qunsi pro munere sui laboiis
< Lcx irain (id est roortem) operatur (Rotn. IV). > eorumdem aromatum sive balsumi miro odore po-
Ergo, rex Christe, quia lot beneficia contulisli tiiinlur, deinde superveiiientcs el propius accedentes
Sponsoe tuoe, idco (ilii ejusdem Sponsoe,id csl, recli gratissima fragranlia perfundiiniur el perfruunlur.
diligunt le. Recli cogilatione, recli locutione, recti Porro hoc cerlissiiue conslat, quia quanlo amplius
operalione diligunl te. Rccli merilo appellanlur, qui supradicti pigmentarii aromala sua'conimiiiuuiit,
posl coiifessionem el poeiiilcnliam ad peccatum nou vel niiniiutim conterunl seu balsama effundunl, el
revcrlunlur. Possumus sane istam seiiteuliam re- de vase in vas transponuut, tanto procul dubio suis
ferre ad Cliristi personam, ila ut dicat Christus: naribus inferunl recenliorem el cminus assislenlibus
Introduxil me rex in celtaria sua, quod est dicere : propinaut graliorein odorero. Quae sunl igitur isla
Pater meus, qui esl Rex regum, prsocepil inibi ul aromata sivebalsama preliosa, nisi divinorum libro-
cariiein sumerem inlra viscera beutse Marioesemper n rum sacralissima eloquia ? Unde Sponsa in Canticis
virgiuis. Quoe viscera sacrosanctoe Virginis meriio canticoruindicil:«Dileclusmftusdescendiiadareolani
appcllanlurcellaria Dei Palris, quia abipso ab setcrno aromatum ut lilia colligat (Canl. vi). > Qiiaenamest
sunt praedestinata, el ab eodem in liiie saeciilorum ergo areola aroinaluin, nisi Ecclesia calholica, in
nalivitati F.lii sui proeparala et consccrala. Quaiii qua continetur ingens copia divinorum. librorum ?
naiivitaiem adolesceutuloecognoscentes, id esl an- Pigmentarios vcro nullos alios arbitror reclius posse
gelicse et ccelestes viriules, gloriam Deo canunl in inlelligi, quam reclores el proedicatores Ecclesioe
excelsis et in lerra pacem anniinlianl hominibus Dei, qui more aromaium Scripluras divinitus in-
bouse voluutalis (Luc. u), quasi dicant ad Patrem : spiratas exponeudo conlertinl et per minutias divi-
Merito exsultubimus el tmtabimur in le, quia iiiime- dunt, el sicut balsania cum de vase in vas transfuu-
riiin nostruni qui ininoralus fueral diabolo cndente, diiniur, suavissimum spiranl odorem: sic ipsi ratin-
per iiicarnaiionein Filii lui dispouis reparare. Me- nnbiles et gratos seusus proferunt, duin de historia
mores uberum tuorum super vinum, uc si dicat: ad allegoriam, el de allegoria transeunt ad moralita-
Reiordamur misericonlioe tuaeel pietatis luoe admi- lem. 321 Si igilur, sicul diximus, aromala sunt
rabilis, quibus niudo lu lempeias ausleram scnien- sacra cloquia, et si eo amplius rcdolent quanlo am-
551 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BONJE SPEI 552
plius fuerint contrita, videamus quid redoleat vel i. operutione peccasse? Ccrlurn est enim quia David
quid frngranlioe in se coniineat ista sententia. /tt- cogilaudo peccavit, quando de straiu suo incaute
troduxit me rex in celluria sua. Cellarin siquidero respiciens Bethsabee uxorem Urioe Ethei vidit la-
secundum allegoriam islius regis stinl omnes libri vantem et concupivil. Veruin quia cogiialionem il-
generaliter divin;« legis, in qnibus tunc spiritualiter licitam in se miiiime repressit, usque ad locutionis
et niystice a Domino inlroducimiir, cuiii ad inielli- realum descendit, cum per internunlios quaenam
gendos occultos el mysticos sensus ab ipso inslrui- essel illa niulier inquisivit. Et quis nescial illun»
mur et doceiiiur. Sic denique besili illi discipnli a niiserabili lapsu in opere corruisse, qunndo cum ea-
Domino Jesu infra cellaria isla irilroducebaniur de dem Beihsabee adulterium perpetravit (// Reg. u),
quibus in Evangelio dicilur : « Tunc aperuit illis et postea viruin rjus ne adulteiium omnibus pateret
sensum ul inielligerent Sr.ripliiras (Luc. xxiv). » gladiis filiortim Aiiimon occideiulum trudidit? Qua
Cellarium nempe quoddam secretunj, et omnibus ergo bealiludine David douabilur, qtii in cogila-
uivinis charisinalilnis el diviliis spintualibus ailluens lione, locutione el opere reus esse comprobatur?
tst Evangelium. Unde Sponsa proclamat e.vsultans Et quis audebit David beatum virum dir.ere, qtii
in Cnnlicis canticorum : «Introduxit me rex in cel- ailulleriumlam leviler coiniuisit, ct eidem adullerio,
lam vinariam, el ordinavil in me cliarilaiein (Cant. 1B quod pejus est, homiridiuni copulavil? Scd serun-
n). > Evangelium quippe docendo declaral quomodo durn apostoli Patili (/ Cor. vi) vocem ablulus est,
cbaritas inler Chrislianos haberi el possideri debeai, jii-tificatus est, saiiciilicalus csl in nomine Domiui
ul scilicel principaliler proe oninibus creaturis, et nostri et in Spiritu Dei nostri. Juslificaius est, in-
super orniies creaturas, et antc omnia diligaiur qunm, per coiifessioneni quando ail ad Nathan pro-
Deus; deinde secundo loco, siucero charitatis affeciu pbelaiii : < Peccavi Domino, ora pro nie; » et Na-
anietur proximus. Haeceslnnnique beatissima et sa- ihan propheta ad euro : « Noli, inquil, limere, ne-
crntissinia puroe charilalis ordinatio, quain reperire quaquam morle morieris, quia Doininus transtulit
potest unusquisque lidelis in Evangelii Christi cel- peccalum tiium a le (// Reg. xn). Ecce quam velo-
lario. Suiii proelerea cl alia cellaria istius magni et citer isle homo per coiifessiouem ablutus esi, justi-
(lilissitni regis : liber scilicet Genesis, Exodus, ficulus est, sunctilicalus est. Praeterea audiamiis
Leviticus, liber Numeri liberque Deuterononiii, quid Dominus de eo: < Inveni, inquil, David servum
Isaias, Jeremias, Ezecbiel, Danicl, cl duodecim metim liliuro Jesse , qui facit ouines voluntales meas
propheiae aliique perpltires divinsc legis libri, cel- (Act. xin). » Et in alio loco : «. Inveni David servum
Inria sunl Christi; sed quid dicaro de praecipuo et nieum, oleo sancio meo unxi euin (Psal. LXXXVHI). >
cximio proplietarum David , qui ctijus cellarium sit' u Mea, inquil, maiius auxiliabitur ei (ibid.) >,et caetera
in prima parle sui libii luce clarius manifestat curo qiioesequuiiiiirineodem psalmo, quaeadlaudein ipsius
dicil : « Bealus vir qui non abiil in consilio impio- David dicta manilcsla comprobat orulio. Quis igitur
rum, el in via peccalormn iion sletit, el iu cathcdia isluiii condeinnare audeal quem Deus verbis liujus-
peslilenliae non sedit? > (Psat. i.) Non ilaquearbitra- cemodi abluit, j"ustificai et sanctificat? Sed certe
inur modo leiupus esse, qtiOper oiimes lVbrossiyil- quoeramus si forte nobis occurrerit, quod alicubi
laiim discurramus, et qualiter unusquisque liber David iu consilio impiorum non abieril, el iu via
cellarium sit islius summi regis exponamus, quia peccatoruiu non sleterit, el in cathedra iniquitatis
ad id peragenduro ncqunquani obtinemus sensus non sederil. Neqtie eiiini decet Dei majestalein, ul
idoneos, et boc plenius peregisse cognoscimus anti- iinpium jiistifiret, sicut nec hoc ul justum condeni-
quitus sanclos Palres nostros. Verumiamen ne quis net. Nequaquam vero Deus jusiuni David justifica-
sub silentio lenli corporis vells latere nos auttimet, - ret, vel laudurel, nisi aliquod bonum opus in eo in-
iugrediaiiiur illud cellarium de quo pncfati sumus veniretur quod ipsi Deo placeret. Nota cst siquidem
superius, el quid in se abscoiidittiiti coiitiueat historia libri Regum, quoe refcrt quod aliquando
quidve redoleal, ipso largienle cujus est cellarium, -. Saul, iiupiissimus rex, David injusic persequcrelur,
in palam proferamus. « Bealus vir qui non abiit in et accidil qua.lani die ul idem 322 ^au' quauidam
ronsilio iropiorum, etc. > In divina pagina, o spiri- speluncam ad requisita nalurse iiigrederetur, et ecce
lualis legis perscrutalor, tria subjacent inquisilioni in eadem spelunca David ciim sociissuisa facie ipsius
tuae, scilicel hisloria, allegoria, ct moraliias, quae Suul fugiens, latitabat. Dixerunt ergo socii ejus ad
semper obarabulai et inseparabiliter adhoeret nosliae eum : « Ecce dies de qua lor.utus esl Domiuus ad
conditioni. Sane in reruin namra sunt isla tria , et te, dicens : Ego tradam tibi iuiniicum luum, ut fa-
non facile reperiunlur, msi a priidenti lectore solli- r.ias in etim quidquid volueris. Surge igitur et iu-
citjus rcquirantur. Ilistorica igitur intclligeiitia hujus terfice euro. Et confregil David verba viroruin qui
versus, sciliccl, < Beatus vir, > rcferatttr nd petso- cutn eo eraiil, et non permisil ul iiilerficerenl euni,
nam lerreni regis David, allcgoria Doroino Jesa sed dixit : Vivil Dominus, quia nisi Dominus per-
Chrislo ascribatur, rooralitas nostris aclibus rorri- cusserit eum, aut dies ejus venerit ut moriatur, aut
gendis assignetur. Sed quomodo posstimus ad David descendens in proelioperierit, non miitam inanum
hisloricc istum versum videlicet, « Beatus vir, > elc, meain in chrisluui Doiuini (/ Reg. xxiv). > Ecce
leferre, qucm cognosciaius cogilalione, loctitione et quomodo David uoii abiit iu consilio impiorum.
 553 MORALITATES IN CANTICA. 5B4
Qnamvisenim Iex dicerel : < Diliges amicum tuum, A modi super Saul, et super Jonathan filium ejus :
etodio habebisinimicum tuum (Levit. xix); > lamen Filioelsrael, snper Sanl flete, qui praebebat orna-
iste despiciens anliqiise legis inslituta , jam trans- menta aurea cnltui veslro, et vestiebat vos in deli-
ilum faciebal ad novse legis sacramenta. In nova ciis. 0 Saul el Jouatha, qiiam amabiles el decori
eniin Jege dicitur : « Diligile inimicos vestros, be- fuistis in viia vestra! aquilis eratis velociores, et
nefacite his qui oderunl vos (Matth. v). » Posiquam Ieonibus fortiores. Montes Gelboe, nec ros nec
nutem, Deo adjuvante, oslendimus quomodo David pluvia veniant super vos, nec sinl agri primitiarum
in consiiio impiorum non abiit, restat ut ipso opi- in vobis, quia ibi abjectus esl clypeus fortium ,
liilantc demoiistremus qualiier in via peccatorum clypeus Saul quasi non esset unctus oleo. Sngittn
non steterit. In eodem namque libro Regum similiter Joiiaihse imnquam abiit reirorsum, et glndius Saul
reperitur, qtioniam quidem alia vice idem rex flagi- non est reversus inanis. 0 quomodo ceciderunl ro-
liosissimus Sanl sanciuin David invidia stimulaule busli et nobiles et egregii viri, et perierunt arma
persequebatnr. Et fucttim est dtun sol ad occasum bellira! » (// Reg. i.) Sed et hoc quod David illtiro
lenderel, et vcspera superveniens diei terminum iiilerfici jussit qui anmiiiliabal ei, diceus : « Ego
jam imponere vellel, Snul in loco in quo erat ex- interfeci Saul in moiitem Gelboe, > valde congruit
pansis tenioriis et pnpilionibusstiis requiescere dis- B operibus pielalis et misericordiae. Ecce sicut dixi-
ponebat. Cumque omniuin membra quiettis sopor mus, David in cathedra pcstilentise el iniquitalis
oblinerel, Dnvid notalo loco in quo Snul dormiebat non sedit, qui pro morte iiiimici stii non solum
ail ad socios suos : < Quis descendet mecum ad Saul plancius lamentabiles effudil, sed etiam alios ad hoc.
in castrn? > (/ Reg. xxvi.) Et descendernnt cum eo utsecum plangerent, piissimis verbis incilavit. Supe-
nonnulli ex sociis illius. Cum aulem veiiisset ad lo- riiisigiturpraefali sumus, quod historia istius versus,
cuin in quo Saul donniebat, dixit unus quispiam ex scilicet < Bcalus vir, > debeat referriad David, allego-
liis qui cinn eo eranl : < Ecce dedil Doniinus iiiimi- ria ad Christum, moralitas ad unumqiiemqiie no-
cum luuin in manu tua. Nunc ergo dimitte me, et strum. Verurotamen facile allegoria istius versus po-
perfodiam eum lancea semel in lerra, et secundo test DominoJesu cooplari, quoniam quidem qui pec-
opus iion eril. Et ait David : Non facias ei quid- catum non fecil, ipse quidem in consilio impiorum
quam niali,nec exlendas manum luam in eum. non abiil, et in via peccatorum non stetit, el in
Quiseniiii mitlens manum suam inchristum Domini calhedra peslilentiae el iniquitatis nullatenus rese-
iimoceiis erit? > (Ibid.) Hoc sciat Dominus quia nisi dil. Consideremus ergo subtili indngatione qualiter
ipse Dominus percusserit eum, aut dies ejus venerit ad unumquemque nostrtim moralitas liujus versus
ut moriatur, aut descendens in proelio perierit, C pertineat. et quomodo in interiori actione nos un-
4 fion miliam inanum menm in christum Domini dique circumveniat. Tria quippe genera lapsuum
(ibid,). > Ecce qpomodo David in via peccatorum liiimaiioefragilitatis, o lu amator vel audilor divini
non stetit, quia consiliura eorum qui ei homicidium verbi, in hoc versu, videlicet« Beatus vir.»le oporlet
persuadebant audire recusavit. Ostensis igilur qui- 323 considerare el diligenli inluitu quibus modis
busdam argumenlis ex operibus sancti David, qtii- peccato subjaceal nostra natura perpendite. Sicut
bus illum manifesta auctoritate comprobavimus ali- enim in hoc versu ista tria, videlicet deambulatio,
qtiando, nec in consilio impiorum abiisse, nec iii via statio, sessio denotantur, sic oiiine peccatum cui
peccaloruro sletisse; incumbit nobis adhuc vigilanli obnoxii sumus tribus modis a nobis perpetratur.
niiimo illum ostendere in cathedra pestilentioe non Sed certe qui sunt isli tres modi plus experimento
sedisse. Posiquam autem Saul vilam istam lempo- quotidiano, quod sine gravi mcerore dicere non pos-
rnlera cum filiis Israel sub sorte proelii in monle surous , quam alicujus sententiae traclatu indicante
Gelboaefinivil (/ Reg. xxxi), scriplum est quia do- cognoscimus. Cogitatione quippe, aul locutione, seti
nius Juda in Ebron David sibi in regem unxerit, et operatione difficile est, ut non labalur humana con-
euin more regio in cathedra regali collocaverit. ,_ ditio. Quasi enim in consilio impiorum deambulare
Ecce, inquit hisloria, venerunt quidam, et annun- videtur, quando vanis cogitalionibus malignorum
liaverunt David quod viri Jabes Galaath honorifice spirituurn mens nostra dedila liuc alque illuc eva-
sepelissenl Saul inimicum ejus, et mandavil eis, di- galur; stat namque in via peccalorum, quando ill*
cens : « Benedicli vos a Doinino, qui fecistis hanc quse Deo sunt contraria loquitur. Sedel vero in ca-
misericordiam cum Saule domino veslro. Sed et thedra peslilentise , quando reirorsum abjeclo Dei
ego reddam vobis graiiam pro opere quod fecislis timore male operatur.
in eo (// Reg. n). > Praelcrea in sequeniibus libri
RECAPITULATIO
Regum diciltir, quia lulil David ossa Saul el Jona-
ihoe, et sepelivit ea valde honorabiliter in lerra SECUNDUM ANAGOGEN ET MORAL1TATEM IN ILLA6EN-
Bciijumiii (// Reg. xxi). Sane quibus verbis possi- TENTIA : « INTUODUXIT MEREXIN CELLARIA SUA.>
nius digne explicare quomodo David fleverit audita Otiines artes hiimanai scienlioe inter docendum,
niorte ejusdcm inimici sui Sanlis de cujus ulique id est quando docenlur vel exercentur, proebent au-
interitu debuissesgaudereexsuliantibus animissicut ditoribus suis extra seipsas qussdam delectabilia
scripluin esl : « Planxit David planctum hujusce- refugia, ul verbi gralia sunt polilores, vel lignorum
555 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON.E SPEl 558
cxsores, seu hi qui in lapidiciniis versanlur, aut. A in sua divinilale, in sua mnjestale, noltiit solus re-
aurifices vel structores, seu etiain ctijuslibet alterius giium cceleslisbeatiludinis obtinere, sed nd feliciaet
artis, quse ad humanam pertinere senlenliam digno- iinmorlalia gnudia perennis jucundilalis sccttm
scitur. Isti eniin omnes babenl infra operationem possidenda ?ociosqusesivit,angelos videlieel cl homi-
stiam quasdam vanas consolationes. Dum vero poli- nes, quosad laudem el gloriam nominis sui creavil.
lores marmora poliunt, loqminltir, fabulantur, ri- De cujiis adliuc chariiateinoestimabili, pietate incom-
dent, jucundantur; aliquando eiiam quoedam quse parabili, inisericordiaincffabili.beatusAugHstinus sic
ad eamdem artem nihil prorsus pertinere compro- loquitur dicens : < 0 inoesiimabilisdilectiocharilntis
bantur. Nostra iiutem ars, videlicel spiritualium lit- quam habuisti! ut servum redimeres Filium tradi-
lerarum, in discendo seu docendo totum vult liomi- disli. > Considerabal enim qunm pia charilale, ct
nem habere sibi intenlum. Aut enim homo lotum quam charilaiiva pietate, Deus omnipotens homiiii
seipsum nostrse arli intenlum prsebebit, aul ejusdem miserabililer Jnpso condoluit, pro cnjtis erectione
artis periliam nullalenus ad liquidum oblinebil. Filium suum sibi Spiritiiique sanclo consnbstanlia-
Quis enim unquam dimidiato corde, vel sensibus Icm et cooeternum servile carnis cinctoriuni inditere,
aversis seu vaga et instabili mente bonus clericus et morlis suspendia suslinere fecit. Sed et propheta
csse potuit? Necesse est ergo ut, non solum ea quoe B (Isa. LXIII) Domirium Jesum 324 in spirilu pro-
hujiis mtindi sunt, sed .etiam seipsum maxima ex pheiioevidit pallio zeli amicltim el solum calcantem
parte, si dici fas est, tradat oblivioni, qui perfecte in torctilari el de gentibus non esse cuni illoaliquem
adipisci proeoptat illa quse in divinis libris humanae virum. Hoc aulem neminem lnteat, qnia quod est
subjacent inteniioni. Sopitis ergo terrenis voluptati- servili cinctorio carnis indui, hoc est pallio zeli
bus, contemptispravis operibus, quoesolenl incautos amiciri, et quod designal dispendia necis immeritoe
iiomnres-persoepediniergere in voraginis profunduin, pcrpeli, hoc nimirum significnt calcare solum in
accedamus non dimidio corde, sed menle integra, lorculari. Valde enim Dominus Jesus Christus nos
affectione sincera ad Sponsum, et depreceraur illura amavil, qui pro nobis in lorculari, id esl in crnce,
bumilibus verbis cum charissima cjus Sponsa qua- sanguinem sutim fundens inleriit. Unde et Isaias
tenus dignetur nos sibi devotos introducere in sua ait : « Ipse autem vulneraltis propter iniquitates
cellaria. Superius ergo me fateor dixisse quoniam nostras, altriius est propler scelera nostra, et ejus
quidem cellaria istius Sponsi et regis essent alle- morle nos salvati sumus (Isa. LIII). > Hinc namque
gorice omnes libri divinse legis. Nunc autem simi- Joannes dicit : « Qui dilexit nos, inquit, et lavit
liter dico quod ejusdem Sponsi et regis moraliier „ sangiiine suo (Apoc. i). > Proeterea ista Domiui
sunt cellaria omnes virtules quse reperiri queunt Jesu Christi incomparabilis charitas, amor ina:sli-
ubique sparsim per sacra eloquia. Verumiamen quia mabilis, compassio inexplicabilis, bene quidein olhn
sermonem de virtutibus ordiri desideramus, conse- praefigurala esl in sanclo David. Referi enim de illo
quens est ut ad caput seu principium omnium virlulum historia libri Regum, quod aliquando illum Absalon
stylum nostrum diriganius. Caput nempe seu prin- lilitts ejus, cupidus paterni regni, crudeliler perse-
cipium de quo omnes virlutes egrediunlur, charilas quebatur,et ei, nisi difficullas obsisteret, immerilara
sine dubio esse digooscitur. Unde beatus Gregorius mortem inferre moliebalur (// Reg. xvin). Cum
dicit: i Sicul exuno arboris stipite niulti rami egre- autem secnndum Dei disposilionem reverterelur,
diunlur, sic ex una charitate multse virtutes gene- ipsa mors super illatorem stitim et quercus densis-
ranlur, nec habet quidquam viridilalis ramus boni sima inler ccelum et lcrram Absalon detinerel sus-
operis si non manserit in radice cbaritatis. > Ipsa pensum, (neque enim dignus erat, non dicam ut
crgo charitas ipsa sit exordium noslrse narralionis, ccelum moriens aspiceret, sed nec talis erat quidem
quia ipsa cellarium esse creditur istius magni Sponsi quem terra digne sustineret; quippe qui conlra unt-
ct regis. Sed qua prsesuraptione audebimus de cha- versa jura naturoe, palernse dulcedini niorlis discri-
rilaie loqui, qui eamdem charitatem perfecie, sictit r. mina uitebalur inferre) ipse David seque ut piissimus
deeeret, non amamus, nec possidemus; et cum fra- pater, audilanecefiliisuiel persecutoris sui, si lamen
tribus vestris nullatenus charitalivi apparemus? Ve- filitis dici possit, qui nefandissimus perseculor ex-
Tumlamen ista proesumplio prosilit ex amore chari- stitil, ipse, inquam, David, inconsolabililer lacrymas.
latis, quae ad hoc nosincilat ullibenter disputemus fudil. Sic nempe de illo scriptum est: « Rex auteni
de operibus charilacis. < Deus, inquit Joannes, est David cooperto cupite incedens lugebat filium ,
charitas (/ Joan, IV). >Non poluit ista virlns majori dicens : Absalon fili mi, fili mi Absalon, quis milii
rei comparari, quam ut aequipnraretur omnipotenti det ut ego moriar pro le, fili mi Absalon ? > (lbid.)
Crealori. Quamvis enim dici liceal Deus est obe- Ecce quomodo Davki fuerat introductus in cellana
dientia, humililas, rastitas, pax, palienlia ct sic de charilalis, qui lacrymis irremediabilibus flebat prc
caeleris virlulibus; tnmen de nulla tam specialiler mortc sui persecutoris. Sed polest aliquis dicere :
quemadmodum de charitate dicilur Deus esl illa, Quia tu viin facis divinaaScriptur*; unde igitur lu
vel illa virtus. Deus crgo est charitas. Merito ergo< scis qund lurtus ille quem habuit David super inte-
Deus charilas esse dicilur, et jtiste Deus charilatem ritii filii sui, figura exslilerit passionis et mortis
haberepeiiiibetur.quia ctitn solus csscl in stin gloria, quam suslintiil Dominus Jesus Christus pro salute
 557 MORALITATESINCANTICA. «5$
generrs humanj? Audi apostolum Pntilmn (/ Cor. x), A hiimanum Patri sno reconcilinvii et reparicnvit.
noii me, dicenlem quin omnia in figura ccntinge- Quod autem David incedens el ploraus noinen
hanl pairibus nostris et scripta sunl ad correplionero filii sui lacrymabiliter ingeminal, dicens : < Ab-
iiostrnm. Si ergo David figura exslilil, sine dubio salon filirni, fili mi Absalon, » hoc utique signi-
npud DominiimJesum Christum veritas intemerala ficat 325 1"oil Dominus Jestis bis in .Evangelio
pennansit. Verumlamen ad liquidum perscrutemur lacrymas fudit, et morlem veraciter subiil pro
utrum lamentalio David passioni el morli Cliristi salule generis humani. Polesl per duplicem etlacry-
congruai, el hoc perscrutnto non relinquelur obje- mabilem repetilionem istius nominis compassio et
ciori nostro quid juste nobis objicinl. In Evaugelio mors inlelligi nostri Salvatoris, quam perlulil pro
namque legitur DoininiisJesus Christiis in chiobus salule animoenoslrse siinul etcorporis; quia, quid-
locis flevisse.et poslea mortern pro nohis sustinuisse: qnid in primo parenle nostro periil, lotuni secundus
« Videns quippe Hierusalem civitntem, flevit super parcns assumpsit et salvavit. Per morlem quippe
illam, dicens: Qnia si cognovisscs et tu (Luc. xix), t suam genus huinanum redemit. Menliamur et velut
subaudilur quoe ventura sunt libi, fleres; qua? quia falsi interpretes divinoelegis demendacio redargua-
modo ignoras, ad niodicum temporis inepta Isetitia mur, si non hoc ipsuin quod dicimus historia
dissolveris et gaudes. Simili qiioque modo ad sepul- B sequens indicat, cum manilesla vore proclnmnt
ttiram Lazari (Joan. xi) utpote verus liomo flere di- dicens : < Quis mihi det ut ego moriar pro te, fili mi
gnatus el Dominus Jesu» Christus. De quo nimirum Absnlon? > (lbid.) Si ergo sicut superitis proefali
Uetu dicit sanclus Augustinus, quia non mortuum snmus, per David inielligimus Domimnn nostrum
flehal, quem ipse suscilavit, sed morlem.qunmsibi Jesum Chrisium, el per Absalon accipiinus 'gcnus
genus Iiumanum peccando acquisivil. Considerabat humanum, constat pro certo, quia niors quam desi-
euim in quaiila gloria genus humanum a suo Crea- deravit David pro perditione filii sui, morlem nobis
lore condiliim ftieral, et ad qtiantam miseriam in- insinuat, quam sustinuil Dominus Jesus pro redem-
obediendo devenerat. Post vero istam binam lacry- plione generis humani. Obsecro te, o auditor lnijus
mationem , accessit Dominus Jesus ut indebitum lectionis, ut mihi parcas, nec conlra me indigneris
morlis debilum solveret, quia ideo a Patre missus pro eo quod per Absalon melaphorice dixi debere
fueral in mundum, qualenus moriendo genus huma- inlelligi genus humanum, per David quoqtie piissi-
nnm redimeret. Videamus ergo qualiier ploratus mum ct cbaritativiim regem, Dominum . nostrum
David bino fletu et simplici morti Domininostri Jesu Jesum Christum. Isla enim consuetudo in divinis lil-
Chrisli decenter conveniat. « Rex, inquil, David leris persoepereperilur, ui videlicet una persona sub
cooperlo capite incedens (// Reg. xrx). » Quid vero 'C allegorico sensu pro variis intelligentiis accipialur.
arbilramur posse significari quod David cooperlo Sic denique bealus Gregorius metaphorice per Saul
capite incedebat, nisi quia assumens divinitas in rrgem impiissimum, Dominum noslrum Jesum Chri-
assumpta humanitate latebal? Caputquippe Christi slum; per montes vero Gelboe in quibus idem
secuudum aposlolum Panluin > Deus cst (/ Cor. xi). percmptus est, intelligil Judnicum populum. Ecce
Et quasi nimirum David cooperto capilc incessil, aulem dura charitaiem David et Christi figurativc
quando Deus in assumpto homine latuit. Annon tibi pro capacilate sensus nostri discussimus, in cellaria
videlur qtiasi cooperto capile Dominus Jesus inces- charitalis paululum longius immorati sumus. Sed
sisse, cum humana opinio seslimabat illum, aut conlemplemur adhuc subtilius si aliquis anliquortim
Eliam, aut Jeremiam, aut unum ex antiquis pro- patrum in hseccellaria charilalis habiiaverit, praeter
pbetis esse? Sed Petrus aposlolus cnput Domiui solura David, qui pro persecntoribus sttis, videlicet
Jesu discooperuit, qunndo ad illum veridica voce Absaloneet Satile, cleinenler exoravil. 0 Moyses in-
dixit: « Tu es Chrislus Filius Dei vivi (Mattlt.wi). » quiline, dic nobis quid fecisti, ei qnaliter cella-
Cum ergo Dominus Jesus per virlutem divinitalis rium cbarilaiis in perseculione posilus inlroiisli.
miraculn perpelrabnt, tunc David cooperlo capite r. Aliquando enim filii Israel vimluro nureum ad ad-
inccdebal, quia Deus in homine latens manifestis orandum fecerunt, proquopiaculo Deum majestalis,
indiciis apparebnt. Cum vero per agrnm hujus qui tol beneficia eis conmlerat ad irncundiam pro-
mnndi pergcns, humana solummodo pro nobis pa- vocaverunt. Qno faeinore comperto, Moyses,qui erat
tiebatur,'et faciebat, tunc David quasi cooperlo milissimus super omnes homines qui morabanlur
capite incedens filium suum Iugebat, dicens : « Ab- in terra, ait ad Dominum: « Obsecro, Domine, pec-
salon fili mi, filimi Absalon (// Reg. XVIII).»Idcirco cavit populus iste peccaturo maximum, fecerunlque
deniqtie DominusJesus nostrse natursc injurias sus- sibi deos aureos; aul dimilte eis hanc noxam, ant si
liuuit, ul gcnus liumanum quod per Absalon desi- non facis, dele me de libro luo quem scripsisti.
gnatur, snlvnret, quod ipse ad laudem nominis sui et Cui respondil Dominus : Qui peccaverit mihi, delebo
gloriamcreavit. UndebeneetAbsalon puirispax,sive eum de libro meo. Tu autem vade, et educ poptiluui
diabolus iiilcrprelalur, quia ille anliquus hostis, genus istiim (Exod. xxxn). » Et in sequenlibus scriptum
iiosiruin per inobedientiam se substravisse gloriaba- cst quia volebat populus. Movsen Iapidare. El ait
ttir, ei quia Dominus Jesus Christus per carnem idem Moysesad Dominuin:« Ohsecro, Domine Dcus,
quam dc humano gcnere assumpsil, idem gcnus dimitlc pcccalum hnjns populi sccundum mtill.Vjijtli-
559 PHILIPPl DE HARVENGABBATISBO.N/ESPEI 5C0
nem misericordisetuoe.Dixitquc Dominusad Moysen: Ai clione observatio, bonitas, concordia, benignilns,
Dimisi secundum verbum tuum (Num. xiv). > Ecce mansueludo, fralernus amor, spiiitualis in Deo so-
quemadmodum iste introductus erat iu cellaria chari- cictas, eleeniosynarum largilio, ralionabilis morum
tatis; ecre qualiter sanclus Moysesabundabat visce- compositio, coutemplus sui, despectns mundi, ab-
ribuscharitalis, qui tanio nffectu pro itiolalris et pro jectio glorioesoecularis,abrenuiiliatio propriie volun-
persecutoribus snis, Dei mnjeslalem deprecabaitir, ut lalis, amor spirilualis, paupertatis, jejunia, vigiliic,
etiam deleri se posceret de libro vitae a-iernoc,cui ornliones, lacryma?, carnis maceraiio, iu lege Dei
jam ascriptus lcnebalur, si non eis hoec offensa a assidua medilalio^animsenoslroeseniper infatigabilis
Deo remilieretur. Sed ecce dum sermonem facio de in ccelestibus contemplatio, gnutlium, exsultalio,
charilale sancti Moysis, ciiarilatem David non pos- jubilalio : non in terrenis rebus, sed in Spiritu
sum tradere oblivioni. Refert enim historise Regurn sancto, temperantia in prosperis, fortiiudo in adver-
liber secundus, qtiod olim Deus popnlb Israelilico, cui sariis. Ecce Deo aspiraute quadraginta dtias virttites
proeeral David, admodum fueral iralus : misilque in hoc calalogo composui, in quibus iter usque ad
angelutn siiiini, et inleifccit de populo Judoeorum ccelum volentibus nscendere sine obslaculo proepa-
iisque ad septuaginta millia virorum. Cum autem ravi. Per has enim virlutes si quis voluerit gradalim
David angelum Domini vidissei coedenleropopulum •B conscendere, poteril absque dubio nsque ad coeli
iiioius pietate ait ad Dominum : < Ego sum qui pec- fasligia penetrare. Denique hoc notanduin quia priu-
cavi : rgo inique egi; isti qtii oves sunt, quid cipalis virlus ipsa esl charilas in hoc catalogo, et
fecerunli vertatur, oro, manus lua conira me, et ullima ipsa est indeficieus forliludo, quoniam qui-
rontra domum patris mei (// Reg. xxiv). > Videns dem sicut Salomon in Canticis caiuicortim dicit :
Dcus igitur charitatem David quam habebal, qui < Fortis est ut mors cbariias, sive dilrclio (Cant,
pro populo sibi cotnmisso mori exoplabat, dixit vin). > Et ncquaquam vniet etistodiri charitas sine
iingelopcrcutienli: < Suflicitnunc (ibid.). > Et cohi- spiriluali fortittidine, nec forlittido absque vera cha-
bita est plaga desseviensab Israele, cl repropiiiatus ritate. Si igitur vere credimus quod el nos elser-
est Dominus terroe suoe.Prseterea Samuel prnpheta moncs nostri in lnanti Dei sumus, tunc profeclo
quasi reprobus dudura a populo eodem de princi- nunc abs re faclum esse crediiur, quoniam quidem
patu suo ejiciebalur, et iclemlamen populus eumdem quadraginta <luaevirtutes in seiie hujns calalogi po-
prophetam quem de sede sua propellebat, ul pro sitociiiveniunlur. Quadraginta quippe mansiones et
ipsisDominuin exoraret, deprecabatur. Quid dixerit, duoe exsiilerunt, per quas filii Israel de ^Egypto
quidve responderit, vel quid loculus fuerit inimicis egredientes ad lerram repromissionis venerunt.
snis audiant illi qui vix aut fortasse nunquam sin- C Porro DominusJesus Chrisius quando ad imperium
rcro corde orant pro araicis suis. < Absit hoc pecca- Dei Patris pro salute generis humani de ccelo ad
luin a me in Domino, quo minus cessem orare pro terras descendit, per quadraginla duas generatioues
vobis, et osleudam vobis viam bonam per quam usque ad uleruin beatae et perpetuaesemperque Vir-
Jncedere debeatis (/ Reg. xti). >ltem idem propheta ginis Marioepervenit. 0 si quis essel scriba doclus
in eodem libro invenitur luxisse pro Saule rege im- in regno Dei! 0 si quis posset nova et veiera pro-
piissimo, ob cujus causam ipse eliam ejectus fuerat ferre de thesauro cordis sui! 0, inquam, si quis
de principatu suo. Eapropler dicebat et Dominusad essel ita erudiius in lege divina, ut sciret digne el
ilium • < Usquequo lu lugcs Saul, cum ego abjecerim eleganler aplare et assignare singuiis singula, quaii-
eum? » (/ Reg. xvr.) Ecce quomodo isti tres viri ex ter scilicet singuloevirtuies qtias jam prselibavimus
eo tcmporejamtunc observabant illud quodDominus ralionabili ordine conveniant singulis generationi-
diclurus erat: « Diligite inimicos vestros, benefacite bus et mansioiiibiis. El rursum quomodo siiigu/oe
iis qui oderunl vos (Maith. v). >Eam majorem quippe generationes congruant singulis virlutibus el man-
charitaiem nemo habet, quam ut pro perseculoribus sionibus; et ilerum qnam seriatirn singitloe man-
suis exorel, et animam suam pro eis ad morlein _ siones aptaii queant singulis virlulibus et genera-
vradat (Joan. xv). Vix landem polerimus egredi de lionibus. Enimvero quis est tantus ac lalisqui autlent
cellariis charitatis, tot el tanla opera et excmpla dicere : < Os meum aperui, ct altraxi Spiriliun
occurrunt nobis ejusdem charilalis. Sunt adhuc et sanctum (Psal. cxviii), » vel cui Deus in secrett»
alia cellaria islius magni ei prseclari Sponsi glorio- cordis sui loquatur, et dicat : < Aperi os lunm, ct
sique Regis, scilicet omnes virtutes, sicut jam prae- implebo illud? » (Psul. LXXX.)Ille nimirum posset
fali sumus, quse inveniunlur in libris divinae legis. explicare vel enodare proriinditalcm tantorum sa-
De qtiibus 326 n'c aliquas nominatim exprimere cramenlorum, quoelalei infra continemiam harum
curabimus, neeas itlibaias sub negligenlia pertrans- virlutum, generationum simul et mansionum. Sed,
iisse videamur. Charilas semper erit principalis, el licet istud opus excedat nostri ingenioli paupertatem,
prima scilicel quain sequetur humilitns, lides, spes, tamen confisi in eo qui ait discipulis suis : « Non
parcimonia, sobrielas, virginilas, conlinenlia, casti- enim vos estis qui lhquimini, sed Spirilus Patris
tas, misericordia, obedientia, pax, patientia, lon- vestri qui loqnilur in vobis (Matih. x), j^tenlabimus
ganimitas, perseverantia, peccaloruro pcenilentia, proelibare duntaxal hariim virlulum generationum-
el pura confessio. Mandalorum Dei cx vera dile- que et mansionum principia, el sub ipso intellectu
551 MORALITATES 1N CANTICA. 562
qnem proferemus illa quoe supererunt nostris audi- A Isaac filius Abraboefuisse dignoscitur, et in catnlngo
toribus relinquemus intelligeiida. Prima namque supra memnralo posl charitatem humilitas in ordiuu
inausio filiorum Isrnel Ramasse dicilur, in exordio sitbsequilur : Mira res valde, et in oevum digna ad-
vero generationis Jesu Chrisli, Abinham palriarcha mirabili et rouliimotla laude! Ecce jam satis consi-
ponitur; in ratalogo autein virlutnm qttein compo- derare libet qtialiter Inbernacula conveniunl gene-
stiinius rharitas anteferiur. Abrabam inlerprelatur ralioni et generaiio virtuti. Isaac nanique, sicut ilicit
paler mullarum genlium, Ramasse commotio linem, sanctus Patilus (Hebr. xi), cum cohoeredibus cceleslis
et Deus est charitas secundum Joannem npostolum regni habitavit in tabernaculis, et in eo resplendue-
(/Joon.iv).Quidergo intelligimus per multas genles tunl uliqtie insignia incomparabilislinmilitalis. Quis
quarum pater dicilur esse Abraham, nisi diversarnm digne siquidem explicare valeat qtiam admirabilein
virtutum ingentem multiludinem? Quid vero debc- humililalem Isaac habuit (Gen. xxu), qui patri
mtis accipere per lineoe commolionem, nisi pecca- quando volebat eum Deo immolare nequaquam con-
lorum et vitioruni iusolenlein infestationem? Deus tradixil? Proeterea idem Isaac interpretatur ristis
igilurqui est charitas ipse dal cui vult per gratiam vel gaudium, quia vox 327 exsultalionis el saluiis
suam ut possit esse pater multarum virtulum, et ipse est in labernaculis justorum (Psal. cvu). Porro vera
eliminal et exstirpat et removet ab eo, cujus mise- B salus non nisi in humililate sacra acquiritur, quo-
retur, omnes commoliones et infestalioiies, etinso- niam, sicut divina Scriptura dicit, « Humilis tanlum-
lenlias omnium vitiorum et peccalorum. Sub isto modo spirilu salvabitur (Psal. xxxm). > Si quis
itaque sensu, et sub meliori, si cui Deus revelaverit, igitur bene sciret discurrere exponendo per reliquas
inlelligi oportet secundam filiorum Israel niaiisioneni mansiones generationes et virtutes, fnleor verila-
secundnmqiie generalionem Jesu Christi et secun- lem rei, maxima pars lemporis illum desereret po-
tlam nostii caialogi viriutem. Sic namqiie scriplum lius qnam copia dicendi. Proebebimus igitur nostris
est:«Profecti sunt filii Israel de Ramesse in Sochoth, auditoribtis materiam cogilandi, quin si oiiinia
qui locus interpretatiir tabernacula (Exod. xn). > ln exponeremns ipsi remanerent loedio lorpenles et
serie quoqne generationis Domini nostri Jesu Christi, otiosi.

Kxplicit quinlus tomus in Canlicxt.

INCIPIT SEXTUS TOMUS

Ab eo quod dicitur : Nigra sum, sed formosa, filia; Jerusahm, usque ad vmeam meam non
custodivi (Cant. i).

Qui aurnm qiioeruiit, et in montibus aureis demo- £ qnia fulgor et claritas inlerior consideratur, sic
rantur, idcirco rgesta superiori liuino, inferiora el scriplura prophetarum , qtiamvis duro corlice exte-
altiora lerre perscrulaiilur, ut ad din desideraltim rioris litleroe sit circumspecta, nullatenus lamen est
pnndus anri cum lubore el sudore pervenire me- dcspicicnda, quia intus latel preliosa et spiritualis
reantur. Cum atitem diu fodiendo fortnssis ntirum inlelligenlia. Lt igilur clarius quod dicimus jam
reperiunt, qunmvis rubigine superducla cooperiutn, rnanifestetur, perpendamus quid sil quod Sponsa, id
el lerroe sordibtis denigratum conspiciiint, ntillaie- est sancla Ecclesia, ad adolescentulas loquitur :
nus lamen illnd conlemnunt. Sciunl cnim qtiia si Nigra snm, inquit, sed formosa, filim Jerusalem
igne projectum ftierit, el inter nianus mnllentorum Nigra quidem exlerius, sed formosa interius; ac si
clevenerit, nigredinem acr.identalem cum rubigine dicat : Aurum sum nigredine acridentalis rubiginis
et sordibus illico deponet, et nnturulem anri clarita- obscuralum, sed si igne adhibilo conflagrala fuero,
tem cum fulgore llammante sine mora recipiet. aurutn clurissimum, id est obrysum apparebo. Sic
Qui stint ergo qui aiirum qtioerunt, nisi qui sa- eniin ail Scriplura : « Sicut igne probatur auriim,
pieulinm ei spirilualem intelligenliam divinarum sic juslos probat tribulatio tentationum (Prov.xvn).>
Scripturarum diligunt? Qni vero montes aurei, nisi Jerusalem autein inierpretaiur visio pacis, filias vero
sancii doclores, prophetoe scilicet et apostoli? De D Jerusalem fideles animas appellat, quas supcrius
quibtis srriptiim est: « Levavi oculos meos in mon- adolescentulas vocaverat. Quarum studium est et
tes, nmle veniet auxilitim mihi (Psal. cxx). » Qnid summa intentio, ut possint placere soli Deo, qui
igitur signilical massa nuri rubigine et sordibus secundum apostolum Paulum (Ephes. n) pnx noslra
conperln. nisi scripiurnm prophetarum quoe valde est est, et fecit utraque unum. Dicat ergo sancta Eccle-
obseura, et diversis oriiiginalibuset fignris involula? sia : 0 vos, filise Jerusalem, id est, o vos, fideles
Qiiam necesse est til tnm diu igne Spirilus snncii animae, qnoeDeum, qui est pax noslra, assidue desl.
decoqtianius, donec abjecta scoria litterteoccidentis, deratis videre, nolile perturbari, nolite admirari,
ad sapientiain ;et spiriiualem intelligenliam perve- quia nigra sum in passione marlyriim meorum, sed
niamus. Sicul ergo aurum quamvis rubigine el sor- gautlele el loelamini, quia formqsa sum in pverce-
dibus exterius decoloraltnn nequaquam despicitur, ptione oeternorum prsemiorum. Nigra- quidecti sum,
503 PlHUPPl DE HARVENG ABBATIS BON.E SPEI EG_
et lugeo propier persecutiones procsenies quas mihi A _ cognoscamus sicuti esl nb oelerno Pnlrem et Filium
infertint hoeretici et mali Christiani, sed formosa el Spirittiin sanctum, unuin et verum esse Detim.
siun rl gaudeo, sciens quod per mnllas tribulaliones Cujus vero rei figurnm lubernnculiim illud
gerebal,
oporlet me intmre in regnmn Dei. Modo subinfert quod de pellibus morluorum aiiiinnliiini conslrucluirr
comparalionem suae nigredinis et suse formositatis, erat, nisi proesentis Ecclesioe quoea sanclis Patribus
dicens : Sicut labernacula Cedar nigra sum, et sicut nosiris, propheiis scilicet et aposiolis, fuudala et
pellis Satomonis formosa sum. Cedar filius fuil Is- consiituta est? Ergo per pellem Salomonis totum
inael filii Abrahoe, et inierpretalur Cedar tenebrm. tabernaciilum quod de pcllibus fuit constriictum, id
De hoc itaque refertur quia maximam persccittio- est a parie lotuin spirilualiler recipere debenius.
nem a vicinis suis siislinuerit, et semper inulando Alioquin iu isla senlenlia nulluin spirittialeni iu-
tabernaciila de loco ad locum fugerit. Quod utique lellectum prorsus reperiemus. Dical ergo Sponsa ,
bene snncloeEcclesise congruit, qnae inter tenebras id est sancta Ecclesia : Nigra sum sicut tabernacula
fingustiarum et persecutiones adversariorum posiia Cedar, id est quemadmodum Cedar quondam pas-
dicit: « Non hnhemus hic maneniein civilatein, sed stis esl persecniionem a vicinis suis, sic ego quotidie
fiiluram inquirimus (Hebr. xui). > De his quippe patior infestationem ab hoerciicis el falsis Chrislia-
ndversariis eadem Ecclesia conqueritur, dicens in **nis, sed formosa sum sicui pellis Sulomonis, id est
Psalmis quia « odio habuerunt me gratis (Psal. xxiv; siciit labernaculiim Salomonis de pellibus conslru-
Joan. xv). > De pclle aulem Salomonis non recordor clnm, qnod propter multiplicia ornamenta aurea et
me quidquam reperisse scripium, nisi in islo loco argentea quoe intiis coniinebal, inoestimabili modo
laiiiiimmodo, neque in Novo, neque in Veieri Testn- ct incomparabili clarilate refulgebat. Nolite me con-
inenio. Eapropter quoestio magna nobis generatur. sidemre quod fusca sum, hoc est, nolite me despi-
Sed sciendura est quia non sine ingenti saciamento cerc propter innumeras oppressiones quns ab adver-
in litieris divinis reperilur, quod ciiro mnta diflicul- sariis sustineo, qnia pro ipsis ccelestem gloriam ab
tate el obscurilate vix intelligitur. Nisi vero a parte oelerno jndice in diejudicii exspecto. Quia decolora-
lolum intellexerimus, nullnm prolecto inlclligentiain vit me sol, idcirro, inqtiil, non debetis me despeelti
spirilualera in isto loco cnpiemus. Mos enim esl sn- habere si inler iribulationes fusca, id est uigra
crse Scripiuroe aliquando totum a purte, aliquando appareo, quia decoloravit me sol, hocest, quia pro-
a lolo pariem accipere. Quod utiqiie in isto loco pter Christum, qui esi sol jusliiioe, ista libenler am-
necrsse est facere. Legimus siquidem in libro Regum pleclor et palior; sciens certissimc quia qiianlo in
328 m,°d '" tempore suo rex potenlissimiis Snlo- (- hoc soeculopro ipsiusamore fuero humilior el abje-
inon, congregnlo univcrso Israel, profccius sit ctim clior, tanto in auerua fclicitate coram majestate ejus
niagno apparniu in Gnbaon, quia ibi erai excelsum ero gloriosior et acccplior. Filii matris mem pugna-
fciajus (/// Reg. ui), et labernaculum quod praccepe- verunt conlra me, ubi infirmus majorem dolorem
ral Dominusfieri per manum Moysi servi sui, quando pniilur, ibi ssepius mamim apponcre cogilur. Quod
egressi sunl filii Israel de terra /Egypti. Quod ta- sancta Ecclesia his facere videlur, quae de haerelicis
bernaciilum faclnm esl ad instar et simililudinemi et falsis Christianis iterando conqnerilur dicens;
cujiisdam spiritualis el coelestis laberiiaculi, quod| Filii malris mem pugnaverunt contra me. Muter san-
oslensum est in inonte Moysi famulo Dei. Sic proe- ctoe Ecclesioe gratia esl Spiiilus sancli, a qua rege-
lerea dicil Dominus ad Moysen : « Vide, inquil, utl nerati sunt in sacro baptismate hoerelici et falsi
tu facias tabernaculum seciimlum formam illiusj Chiistiani, qui adversus eamdem Ecclesiam pugnant
tabernaculi quod in monte vidisli (Exod. xxv). »Ergo, verbis et factis et pravis doctriuis. De quibus Joan-
labernaculum terrenum facltim est ad instar laber- nes in Epistolis suis ait: « Ex nobis [exierunt, sed
naculi cceleslis. Quia vero labemaculuin, quod ai non eram ex nobis. Si enim essent ex nobis, per-
Moyse constiiiitum est, de pellibus fueril, lestaiurr mansissent ulique nobisctim (/ Joon. n). » Ilinc
David, qui ad Nathan prophelam dixil : < Videsnej D Paulus dicit : « Scio quia pos*.discessum mcum in-
qnod ego habilo in donio cedrina, et arca Dei estt Irabunt in vos lupi graves, qui non parcent vobis
in medio peHiuin (/ Par. xvn), > hoc est in laberna- (Acl. XN).> Posuerunl me custodemin vineis. Sancta
culo de pellibus constituto. Quem ergo alium Salo- Ecclesia hic loquiliir ex persona sanctorum aposlo-
nion qui interprelatur pacificus, nisi Christum desi- lorum, de quibits luce clarius constal quia facli fue-
guavit, de quo Paultis clicit (piia per sanguinemn riiil plantatores et custodes vinearum, id est Eccle-
siinin quse in ccelo snnl el qtioe in terra pncificavit. siaruni de genlibus congregatartim. Vineam meam
Quid vero significal qtiod idem Salomon cum uni- j. non custodivi, id est Synagogam de qua nati sumus,
verso Israel in Gabnon perrexit, nisi hoc quod Chri- propter infidelitalem suam et cordis cnecitateni de-
sliis cum his quos nb inferis abstraxit in cceliiin n seruimus, et ad gentes, quae cum gaudio susceperuiit
asceridil. Unde David dicit: « Ascendens Clnistuss verbum Dei, Iransilum feciinus. Unde Patilus ad
in altuni, captivam ditxitcaptivitaiem (Psal. LXVII).i» Jmloeosdicit:« Vobis oportebailoqui primum verbum
Quid vero est illud excelsum majus, nisi cognitio o Dei, sed quia repulistis illud, et indignos vos judi-
summoccl incomprchensibilis Trinilalis? Non enim u castis aeternsevitte, ecce converlimur ad genies (Act.
posstnnus mnjtts consccndere excclsum, quam ut il xui). > Ergo quasi cuslodes posili sunl apostoli iu
 565 MORALITATES1N LANTICA. 566
gentium vineis, quando diclum est eis : « Ite, docctee A babui anteqtiara mtindtis fieret (Joan. xvu). > Filii
oinnes gentes (Matth. xxvui). Sed tunc vineamn malris mete pugnaverunt contra me. Mnler Chrisli,-
sunm non custodierunl, qnaiidn Judoei perfidi illoss secundiim camem, Synagoga fuit, quia et ipsn per
de Synagnga c.vpulerunt, coinmiiianles ne in nominee pntriarchas el reges, el per beatam Marinro origi-
Jcsu alicui loquerenlur (Act. IV). nem duxit. Qualiter aiitem Judoci qui sunl mntris
RECAPITULATIOA SUPERIORIBUS, ejus, scilicet Synagogoe filii, contra ipsuin in passio-
ne pugnavernnl, Psuhnisla lestatur, ilicens : < Filii
QlMLITEIt ISTASENTENTIA, SCILICET,« NIGKASUM, hominum dentes eofum arma el sagittse, et lingua
SEDFORMOSA , » REFERATUR AD PERSONAM CHRISTI. eonim gladius acutus (Psul. LVI). > Posueruni me
Isla senlenlia , scilicel Nigra stim, sed for- custodemin vineis, vineammeam non cuslodivi. Ma-
mosa, potest rationabiliter a bono inielleclu re- nifestum esl quia pcrfidi Judoeiel vivenlem elmor-
ferri ad carnem Christi in cruce 329 penden- luiim perseculi sunt Chrisium, in laiiltim ut etiam
tis, et quasi diceulis : 0 vos, filim Jerusalem, vana solliciltidine illius custotlirent srpiilcrum, ct
id est, o vos, fuleles niiintae, nigra qnideni snmi quanlo mngis illum a se per incrudclitatem ejecc-
propter imminenlis passionis dolorem el tlislrirlissi- runl, tanlo magis illuin ad genles, quoeerant credi-
inam mortem, sed formosa et decora post panlulumi " luroe iransiniseriiul. < Vinea niitem Domiiii exerci-
fulura sum, propter gloriosam resiirrectionem ett luiiin, sicul dicit Isaias, domus Israel cst (/*«. v). »
adinirabilem ascensionem. Unde Paulus dicit : Posiierunt ergo Jndapi Chrisluin cuslodem in vineis
« Viileinus Jestim propler passionem ntortis gloriai genlitim, qtiando nolcntes credere in eiun, n cordi-
el liPiiore coronatum (llebr. n). » Sictil tabernaculai bus suis expulerunl illuui. El tunc Christus vincnni
Cedar, id est queinadmodtim quondnm Cedar vicinii suuni IIOIIcuslodivit, qunndo eos exigenle prrfnlia
sni perseculi sunt, ita el Judoei amici mei elproximii sua dereliqtiii. Uude et ipse in Evangelio dicit :
inei adversum me sicteriinl, et vorem suam ela- < Erce reliiiquettir vobis doinus vestra deserta
manles: « Crucifige illum (Luc. xxni; Joun. xix), >i (Luc. xni). »
ronira me levaverunl. Quod etiam Jeremias pro- RECAPITULATIOA SUPERIORIBUS
phela longe anl.fi prophelaverat in pcrsona Cbristij QUOMODO ISTA SENTENTIA, SCILICET,< NIGIU SUM,
ila dir.ens : « Facta esl niibi lucreditas mea qnasii SEDFORMOSil, I DEBEATREFERRIALLEGORICE AD
leo ii. silva, drdit conlrame vocem siinm (Jer. xn).» NOSTRAM NATURAM. J
De leone referlur quia silvain vocifernndo circuit Puto ergo quod jiihil delinqiiimus, si istatn sen-
in qun commoraliir, et hoc ideo lacit, iieanimalibiis, /_ lentiain : Nigra suni, sed formosa, ad nostram natii-
intrn silvnm inaiienlibus egrediendi fucultas pulcnt, ram allegorice referimus. Spiriiuulisenim spiritiin-
ul posiea facilius animuli, cui voluerit, moriem infe- liler intelligit omnia. Dicat ergo nostra nntura, non
rat. Quod salis decenter et convenienter valet in eo stntu exislens in quo a surnmo Crealore est
Judaico populo apluri, qui quasi leo tolani silvam condita, sed in eo potius in quo remnnsil a diaholo
saeculi liujus circuiens dicil : < Videlis quia niliil seducla : Nigra sum propter inobedienliam et pcc-
proficimus, ecce lotus muiidus post ipsum vadit. Si cntinn piiini Adne palris mei, sed formosa fuiura
dimiitimus eum sic, omnes credent in eiini (Joan. sum propter obedientiam el jiistificutionein secundi
xn). > Qui eliam Judaicus popultis coniraCliristum Adoe, scilicet Chrisii redemploris mei. Unde Paulus
vocem suam dedit, quando ad Pilalum claroavit: dicit: « Sicul per inobedientiuin iinius liominis pec-
< Si huiic dimittis, non es amicus Coesaris(Joun. caiores conslituii sunl mulii, sic pcr obedienliam
xix), > et qnare hoc dicerel illico siibjiinxit : < Nos unius jiisti coiislituenlur inulli (Rom. v). » Sicut
legem habemus, et secnndum legein debei mori. labernacula Cedar, hoc esl sicut CeJar qtiondam
(ibid.). > Per Cedar ergo qui lenebrminlerpretatur, fuctus cst inslnbilis propter persecutionem quam
lenebras morlis; per pellem vero Salomonis debe- patiebalur a vicinis suis, sic ego amudo inslabilis
iniis intelligere gloriam resurreclionis. Dicat ergo j, j- ero et iiunquam in eodem sialu permanebo propter
caro Christi pendens in cruce : Nigra sum sicul superbam spem inanis gloriaequam mibi diabolus
tabernacula Cedar, sed formosasum sicut peltis Salo- falso spopondit, qtiando ad credendum sibi mihi
monis, id est tenebras mortis possunl mihi videri persuasil, dicens : « Si de fructu veiiio comederitis,
inferre, sed gloriani resurreclionis non valent au- aperientur oculi vesiri, et critis sictit dii (Gen. m).»
fene. Noliie me considerare quod fusca sum, quia Sicut peltis Salomonis. Ecclesia catliolica pro cerio
decoloravilme sot, hoc esl: Nolite me aspicere in ea tenel et crcdit, quia beala Maria, quoeseniper virgo
calamitale el miseiia qua modo pro vobis pendeo inviolata permansit, de noslra corrupla nnliira et
in ciuce, sed aspirite me jam resurreclione clarifi- peccalrice massa originem traxii. Quoebeata Vitgo
catnm, el ad jiidiciinn in mea majestate venieniem. non solum pellis, sed eliam labernaciilum Salomo-
Quia decoloravit me sol, id est quia sol justitiae, qui nis, id est veri pacifici Chtisli facta est, quanda
iu ine inhahitat, et per mortem sic me decolorari idem Clirislus pro 330 salute generis hiimani de
voluil, et post resurrectionem incomparabili gloria ea nasci dignalus esl. Dical ergo nalura nostra :
me clarilicabil. Uncleineiv Filius dicil in Evangclio : Per primum Adam prccalorem nigra facta sum, srd
»Cbrificamr, Palertaptui ti-melipsiiniclarilalequaui pcr secundum Adam meum redqntpiorcin forniosa
5(57 PHILIPPI DE IIARVENG ABBATISBON.-ESPEl 568
fiiiura sum. Nigra sum, quia diabolo magis qtiam \V RECAPITULATIO A SUPERIORIBUS
Deo cretlidi, sed formosa fuliira sttin, quia de me SF.CUNDUM MORALITATEM.
cnrnein accipiet Filius Dei, et me reducet ad con- Igitur quoniain Deo auxilinnte triplicem hujug
lemplandam divinoc majestatis gloriam, ad quani de seiitenliae nllegoriam disseruimus, reslal nunc ut
eo slalii in qno creata eram, sine mortis dolore codcm adjiivanie, moralitatem, quoe in en latet, in
trnnsiisscm, nisi a diabolo spe seducta inani mise- liicein proferaimis, et nobismetipsis, :d est animos
rnbiliter ceridissein. Nolile me considerare quod nosiroe, ralionnbiliter conplemus. Dirnl ergo elinm
fusca suni, id esl nolite me contemplnri talein, qua- aninia noslra tentalionibus diversis et innuroerabi-
lis stiadetite antiquo hoste effecla sum, sed pniius libus fatigala, spinis el aculeis, calamitalibus et
talem contemplainiiii, qualis a sunimo Creatore miseriis suoecamis vallala, ptitredine et corruplione
creata snm. Quia decoloravil me sol. Si per solem suaecarnis vel corporis aggravata; nigra sum, quia
tenlalionein accipirnus, verum et probatissimum < caro concupiscit adversus spiritum (Galat. v) > et
sensum habemus. Dicit enim Dominus in Evangelio iiidesinenter me corpus meum Irahil ad peccaiura
de seminibiis snpra pelram seminatis, irf ist de iiifi- (Rom. vi); nigra sum, inquit, quia video aliam legem
delihiis Christianis el perversis hsereticis, quia : in membris roeis repugnantem legi nienlis meae et
< Sole orlo aruertint (Luc. vm); » hoc est orla ten- B1 captivuin toe ducentem in legem peccnti. Ei modo
taiione in fide et operatione defecerunt. Denique in subjunxil qualiter nigra sit, scilicel, sicut taberna-
libro Psalinorum scriplum repcritur : < Per diem sol cula Cedar. Hoc est pigra el instabilis surn in bonuiii,
non urel te (Psal. cxx), » id est in prosperitate ten- prona vero et labilis sum ad malum. De isto autem
talio iiulla decipiet le. Dicnt ergo nosira natura: Cedarconquerilur Psalmisla cum dicil: < Heu roihi!
qnin soi me decolornvit, lioc esl tenlntio illala a quia habitavi cum habitantibus Cedar (Psul. CXL).>
diabolo colorem iinmorlnlitntis et innocentioemihi id est cum his qui lenebras diligunt, et instubilrs
ahsliilit, el colore mortis, et nigredine peccati me inente et corpore exislunt. Unde Dominusad Eze-
decoloravit. Filii malris mem pugnaverunt conira chielem loquitur dicens : < Fili hominis, inler scor-
me. Mater noslrae et angelicoenaturae clemenlissima piones habilus (Ezech. n). > Filium autera hominis
gralia est Crealoris Dei, a qua mirabiliter siint prophetam suum ideo Dominus appeliuvit, ne idem
creali homiues el angeli, sicut dicitur in Genesi. propheta inde snperbirel, et ad vanam gloriam labe-
« !n principio creavit Deus coelum et lerram (Gen. retur, quod ei Deus suus loqueretur. Scorpio autem
i), > id est in seipso qui est principium omniuin blandum et milem vtillum hahet, sed retro vulnere
creaturarum creavit Deus angelicam et leirenam arcuato cauda percutere solet. Qui sunt ergo isli
naiuram. A qua videlicel angelica nalura illi angeli scorpiones, nisi seductores homines, et dsemones,
per superbiam recedentes apostataverunt, qui postea vitia carnis, nostrse coneupiscenlioe, et volupiates ?
dicmones effecli contra noslram naiuram in paratliso Ista enim omnia quasi scorpiones blandum et sua-
inediante serpente pugnaverum. De quibus in hoc vissimum vultum nobis ostendunt, quando ad pec-
loco eadem nntura nostra merito conquerilur dicens: calum delectando nos atlrahunt; sed postea retro
Filii mutris mempugnaverunt contra me, ac si diral: quasi cauda percutiiint, el occidunl, quia pro eo quod
Illi qui mecum a summo Crealore misericorditer eis ad peccandum assensum praebuimus, in extremo
creaii sunl, ipsi me de paradiso, in quo posita eram, die judicii cum his omnibus irremediabiliter in-
per serpentis suggestionem crudeliter expuleriinl. ferni lormenta suslinebimus. Et hoc est nimirum
Posuerunt me cuslodemin vineis; vineam meam non srorpiones cauda ferire et oecidere. Quos igitur
cusiodivi. Possumus istam sentenliam secundum Ezechiel scorpiones vocat, illos David in IJsal-
illum sermonem interpretari de quo scribiiur in mis, 331 et Salomon in Canticis Cedar nppellal.
Genesi: « Plantaverat autem Dominus paradisum Sed et tu quicunque in Ecclesia Dei stans oras vel
voluptntis a principio, in quo posuit boniiiiem quem psallis, quoliescunque mente et animo per univer-
lormaverat, ut operarelur et cuslodirel illud (Gen. D sum munduin vagaris, el immundis el tetris turpi-
n). > Quasi enim in vineis nostra nalura custos btisque intus cogilalionibus devastaris, scito te
posita fuit, quando Deus in paradiso diversi generis babilare cum habitantibus Cedar. Sed el hoc qtiod
arboribus consilo primum hominem misit, ut vide- sequitur in codem versu, valde timendum est, sci-*
licetcogitando et loquendo quod Deo placitum esset, licet: < Multum incola fuit anima mea (Psal. CXL),»
operarelur, et seipsam custodiret, ne a diabolo de- id est valde diu deleclata est anima mea cum habi-
ciperelur. Quasi vero vineis pnradisi noslra natura lanlibus Cedar, bocest cum vitiis el concupiscentiis,
praelala fuil, quando a Domino audivit : < Ex omni cum voluplatibus ct immundis desideriis, quoe oni-
ligno paradisi comede, de ligno vero scienlioe boni nia Cedar, id est tenebrsesunt, quia bominem lene-
et mali noli comedere (ibid.), > verumtamen quia brosum faciunl. Unde Paulus dicit: < Fuistis ali-
nnttira nostra lianc obedientiam minime servavit quando tenebrse, > id est peccalores-; « nunc autem
sed diabolo per inobedientiam se substravit, idcirco lux , > id est justi, in Domino (Ephes. v). > Sed
el vineas paradisi quibus praelata fuerat, perdi- formosa sum sicut pellis Salomonis. Paulo superius
dit, et seipsam, hoc.est vineam suam, male custo- simililudinem dedit, videlicet labernar.ula Cedar,
divit. . quibus se assimilavit cum dicit; Nigra sum sicul
 869 MORALITATESIN CANTICA. 570
tabernacula Cedar. Moilo vero comparaiionem red-- A j Formosa suin sicut pellis Sulomonis. Nolile me ton-
dlt, scilicet, pellem Salomonis, cui se per formosila- i- siderare quod fusca sum, qu a decoloravit me sot.
lem coraparavil diccns : Sed formosa sumsicul pellis is Quando pro amore Dei et pro imenlione rcelestis
Salomonis. Per qnain pellem Salomonis diximuss palriseEvangeliuin atidiloribus nostris praedicamus,
superiiis lotum labernaculum designari, quod dee si forte ex ipsa nostru Joctilione vunaiii gloriani iu-
pellibus conslructum fuit. Sed necesse esl ul aliquid d curriinus, vel ideo, quia bene loquimur, vel qnin
de eo secundum monililatem loquamur : « Taber» . libenter a populoaudiiiiur, tunc clicere debel auimn
naculum fuit conslruclum de pellibus rnbricaliss nostra vanae gloiioeconlagio fuscata, nolite me con-
hyacinlhiiiis et de ciliciis (Exod. xxvi). Per pelless siderare quod fusca sum, id csl nolite me clespicere
iubricatas iiitelligiinus maityres, qui sanguinemn qtiia peccavi, (pioniam pro amore Christi inanis
suum pro Deo fuderuiil, per hyacinlhinas veroo glorioe lapsum incurri: non quod ei placent, si in
pellcs.accipiiiius cotilessores, qui proamore ccelesliss ejus opere deliqui,sed quia nisi pro amore ejus proe-
pntrisc lolo vilae suoecursu luboraverunt. Pcrcilicia» dicationis ollicium assumercm, nullnlenus ad hanc
vero, peccaiores accipimus. Si ergo anima noslraa peccati macularo devenissem. Vel certe, nolile me
vult esse tabernaculum Dei,habeat in secharitatem 0 considerare quod fusca sum, id e»t nolile me arbi-
marlyrum , fidem confessorum , spein peccatorum.. B I trari esse peccatricem in mea nalura, quia a suinnio
Possideat eniin necesse est adhuc inter adversa ett Deo sine peccali macula suin creala : el quod pec-
prospera fortitudinem el patienliam martyrum. Ini culrix roodo in procsenlia appareo, non iiuturaliter
bonis operibus perseveraiiliam, el longanimitalem1 hoc ex me possideo, sed quia hoc soli jusiilioe, id est
confessorum, poenitenliam el confessionemhumilemi Deo placuit qui me ad istam carnem peccatricem
peccalortim. Proeterea boiium est animoe nostrae, utt secundum suain justara volunlalem Iransmisit, ex
ipsa sit spiritualiter arr.a Testamenti, quoe[erat ini cujus inhabitatione mea nalura peccatum contraxit,
labernaculo Dei. Arca enim de lignis imputribilibusi quoe prius sinepeccati Iahe a bono Creaiore creata
in quadrum eratconslitula, optimo etprelioso auro> fuil. Sicut eniin vinum bonum cum in vasculunuor-
deaurala, super duos vecles in quibus porlabatur, , ruptum niittilur, statim corrumpilur, nou quod ex
stabilila (Exod. xxv).Si ergoanima nostra exemplai natura sua hoc habeal ul corruropalur, sed partici-
sanctorum (qui suul ligna impulribilia) iiiiitatat palione vasculi corrupti in quo missuro est, cor-
fuerit, et qualuor Evangelia (quaeper quadraluram i rumpitur : sic anima nostra non naiuralitor 332
arcaesignificanlur) memoriter relinuerit, el sapienlioe! esl peccatrix el corrupla, sed participatione corporis
spiiiluali ipiaeper aurum designatur, operam dede- corrupti in quo esl posita, cum sil naturaliier in-
rit, et Vetus et Novum Teslamenlum, quoeperduos i corrupta , eflicilur accidenlaliter rorrupta. Sane
vecies figuraliler, spiritualiter intellexeril; lunc: quomodo boc evenial nullus scit, sed qtiia ita Deo
anima noslra arca spirilualis in labernaculo Dei placei, ab iniiio ei placuit, qui in sua sancta dispo-
crii. In tabernactilo denique urna coniinens cceleste sitione ab seterno omnia irrepreheusibiliier ordina-
iiiauna fuil, et dusetabulse teslainenli, el virga Aaroni vit. El hoc est quod sequitur, quia decoloravit IK;
quae fronduit (/// Reg. vtn; Hebr. ix). > lsta ergoI sol. Filii matris mem pugnaverunt contra me. Filii
nns oportet oronia spiritualiter possitlcre, ut videli- nialris animoe noslroe possunt allegorice appeLhri
ret habeamus urnam continenlem manna ccclesle, quinque sensus carnis, scilicet visus, audilus, odo-
id est ut credamus Chrislum et verum Deum, et ralus.gusluset tactus, a quibus huinana caro regitur
verum homiuem esse. Per uriiaro enim humanitns, et gubernatur, sicul materia filiis suis sustentaluret
per manna vero ccelesle ejus divinilas inlelligilur. adjuvatur. Qui filii carnis, quomodo quolidiano con-
Scdet nihiloiniiius duselabuloeTestamenti necessarioe flictu adversus animam proeiieniur.experimenlo satis
nobis suiit, ut postqunm de Chrislo quod verus sit probabili possumus indicare. Nonne visus pugnat
Dsus el verus homo, perfecte crediderimus, de Patre adversus aniniain quaudo oculus videt inulierem ad
el Spirilu sancto, qui per duas tabutos designantur, Q r. concupiscendam eam? Unde Jeremias ait: « Oculi
sanuni sensum el caiholicum teneamus, credendo mei deproedatisunl aniinara meam (Thren. m). >Vere
quia Paler et Filius et Spiritus sanclus unus sit etenim infelices oculi miseram animam deproedautur
Deus. Cum ergo sanclam Trinitalem, id est Patrem et oppugnant, cum illicila qua) extcrius videni, inlus
el Filium cl Spiritum sanclum, unum Deum confessi illi annutuiant et simplicem caslitatem, qua Deo
fuerimus, nccessarium putojut de huinanilate Clni- anima noslra familiariter conjungilur, illi auferre
sti, quam in beata Maria sumpsit, quoeper virgam moliuiilur. Pugnam vero quani audilus nosler con-
Aaron demonstratur, calholice senliamus. Ut vide- tra aniroam indesinenter exercet, facile quilibet
licel indubitanler credamus, quia sicut endem virga ostendere potest. Quidquidenim audimus quodpec-
sine cullura hutnani auxilii floruit et fructuin fecil, caiuni est, et a bono verse religionis discordat, hoc
sicbeataVirgo Maria absque contaclu hominisFilium toium sine dubio animam noslram vulnerat. Quid
Dei de Spiritu sanclo concepit el peperit. Si ergo igilur de odoratu releram qui omni3 quoe exteriori
anima nostra labernaciilum Dei spirituale fueril, st flatu traliit ad se inlus, mitiiiad animaro? Dumque
intra se arcam, urnam, labulas, virgam Aaron spi- euni exterioribus deleclalionibus inficit, quasi vul-
ritualiter continuerit; lunc versciter dicere poterit: neribus inflictis illain debilitat et occidit. Os vero
K7i rillLlPPl DE HARVENGABBATIS BONiE SPEI 872
iiostruni qitomodo menlicndo animam iiiierficial, A (Gal. IV); nigra sum in pracseiui sseculo, lioc est
Salomon intcrrogalus respondcat, sic enim ipse contemplibilis el despectaet moerore confecla, dum
dicil: Os quod mentitur, occidil aniinam (Sap. i). > video filiuin meuin iuvidia Judacorum crucifixiiiii,
Quod profeclo David lestatur, dicens in libro Psal- sanguinesuo perfusum; nigra, inquam, proe tristitia
inoriini : < Perdes omnes qui loquiintur mendaciuin piajsenli suin.quia dolor auxielatis filii mei perlingit
(Psal. v). > Ei Dominus in Evangelio : <Ex ore luo, usque ad dolorem cordis mei. Unde et Simeou ad
inquit, juslificaberis, et ex ore tuo condemnaberis beatam Mariam dixit: < El tuam ipsius animam per-
(Maith. xn). > Ergo juxla seniciuiam Domini, os transibit gladius(Ltic. n); iqnasi diceret: Dolorpas-
nostruin loquendo, et comedendo illicila, nos con- sionis et mortis Chrisii Filii tui periingel el vulncra-
demnal. Si vero comcdiinus quae nobis necessaria bil333 iiuima penclralia cordis lui; sicque veram
sunl, et loquiraur quse Deo placita sunl, tuuc os ejus genilriccm te esse coinprobabis, cum ei in
noslrum nos justifical. Quibus vero telis laclusop- cruce morienti iiiliino cordis affeclu compatieris.
pugnet aniinam, noverunl mililes Chrisii, qui quoti- Dicat ergo beala Maria : Nigra tum prae doiore el
die prseliaiitur spirilualia proelia Domini. Unde et trislitia, quia video filiuni nicuni in cruce moiienleni;
divina Scriplura leslalur : « Sicut qui langil picem sed formosa sum, id est gaudeo el exsulto, qttia
ab ipsa inquinalur, sic qui langit uxorem proximi c considcro illum a morte jain resurgeiilera. Sicut
sui, immundus prorsus cllicilur (Eccli. xui).» Dicat labernacula Cedar nigra sum, sed sicut pellit Sato-
crgo aninia noslra : Filii matris mem pugnaverunt monis formosa sum. Per labernacula, quseporiando
conlra me, id esl quinque sensus qui in carne re- de loco ad Iocum inulauiur, Iransitoria el mulatoria
gnant, indesinenti bello me iinpiigiiaul, et quia duin prsesenlis vilse tristilia intelligilur; per pellem vero,
in carne sum, uti me oportet corum solalio, nulla- id esl per tabernaculum Sulomouis, coeleslis gloria
lenus valco transirc, vel solam diei hnram absque qiiam Deus inhabilat, designulur. Dical ergo beata
illorutn prselio. Posuerunl me cuslodem in vineis, vi- Maria : Ego quidero transitoria el lemporali liislitia
neam neam non cuslodivi. Manifestum esl et nulliis pro morie filii mei niodo aflicior, sed posl paululum
religiose vivens dubitat, quia quanto diligentius illi resurgenli, el ad coelos asceiidenti,el in ccelesii
unusquisque alterius aciionibus cuslodiendis invigi- glona regiiai)ti,congratulubor. Noiiie me considerure
lut, lanto inin_. sollicile aliquando suas acliones; quod fusca sum, quia decotoravit me sol, id est nolite
observat. Quod autein nostrse acliones vineoeappel- me despectui habere, nec coiiteiunere, quia in iriliu-
lantur, bealus Gregorius in suis Scripturis tcstafur. lationc prsesenli alllictam cernilis, quoniam quidem,
Dicut ergo anima noslra : Posuerunl me cuslodemin: - o vos Judsei, propler filiuro meum, qui esi sol jusli-
tiiieis, vineammeum non custodivi. Quod est dicere : lioe, contribulor, elaflligor, quein vos interfecistis.
Dum proximorum meorum actiones cuslodire eli Vel rerie uoliie me coniemplari calamilale et mise-
cmendare cupio, meas proprias aclioues minus stu- ria pro morle filii mei denigratam, sed consideruic
diose procuro. Siquidem el illi qui teroporales hujiisi me juni ad dexleram ipsius collocatam, cl in teterna
soeculiviiieascusiodiunl.mullotiesvciilorum flantiumi clarilalecum ipso regnanlein. Filii matris mem pu-
et imbriuinjrriieulitim periculaincurrunt, neclimeiill gnaverunt conira me. Spirilunliler autem lilii mairis
pro earumdem vinearum observutione proprii corpo- bealoe el perpetuoeVirginis Marise, Judsei iniqui fue-
ris jacluram sustinere, dum diligunl prsemia tcmpo- ruul, qui lilii Synagogoeexstiterunt, et sine iniseri-
ralia, quoc a dominis vinearuiii arbitranlur se possei cordia coiilra eain pugnaverunt, quaudo ejus filium
recipere. Sic namque, sic fuciunt proelaii sanctsei in cruce percnieruiil. A dolore enim et passionequam
Ecclesioe.Cuni enim per proedicaiioneui colligendiss Filius in cruce susiinuii, iiuliatenus immuuis fuit.
auiinabus inserviunt, ininus quam necesse esset,, Proeterea credenduin eslquia anxietas mortis Chrisli
intcrdum sui ipsius solliciiudinem gerunl, el non- in cruce inoricnlispervenit usquead viscerapiissiraoe
nunquam pro ipsa sua proedicalione a perseculori- Matris, nec polcrat nisi cum magiio dolorc in cruce
bus inortem corporislibcnler suscipiunt, quia aeteriia 1 pendenlem aspicere, quem el verum Deuns esse, et
a rj
proemia quoe a Dco cxspeclant, anle oculos suos ,s de carne sua carnem sciebat veraciler assumpsisse.
proponunt, quod utique apostoli ei marlyres fcce- ,_ Posuerunl me custodem in vineis, vineam meant non
runi. cuslodivi. «Exsulta et lauda, babilatio Sion (lsa. xu), >
QUALITERISTASENTF.NTIA, « NIGRA SDM,£EDFORMOSA, > id esl Ecclesia de genlibus congregata, quse a lanta
ASCRIBATUR BEAT/E MARIJE. cuslode custodiris et gubernaris. Lsetare, inquam,
Igilur, poslquam tiipliccm allegoriam el simplicem n quia Regina ctelorum et Domina angelorum posita
lnoralilatem hujus senientia: Deo opiiulanteiu lucem n est custos lui. Tu es enim spirilualis vinca Domiui
proluliinus, dignum esl ut ad beatoe MuriocVirgiuis is Sabaoth, id esl exerciluum : libi proelala esl cuslos
personaro styluin noslrum dirigamus, quia in ejus is muiidi imperatrix, quoe exallata esl super choros
laudcm et sancloe Ecclesioe lionorein toiurn librumn angclorum. De qua merilo dicitur,
quia vineam suam
isluro a Spiritu saucio editum per os Salomonis nonn IIOIIcustodivit, el
quod propler inUdeliiaiem et su-
dubitamus. Dicat ergo et ipsa beata Maria : Nigraa porbiani Judoeorum
Synagogam deseruil. Qiiam uti-
sum, ted formosa, filim Ilierusalem, id esl: ego filia
ia que videbaliir debuisse carnali affeclu cuslodire, et
coelestis Ilierusalem quoesursum est matcr nostraa oratioiiuiii suarum attxilio
foverc, quia de ea digno-
57S' MORALITATESIN CANTICA. 574
scitur carnalem originern duxisse. Verumtamen i(Vqui dedil tibi lanlam advocalricem, videlicei suain
quoiiiam ipsa Synagoga, id esl perfidi Judoeiillani gloriosam genilricem, quara idcirco Judoei. de-
quasi sororem suam spreverunt, et eam bonorare spiciunl, quia illam fuisse suam sororem secun-
noluerunt, justo Dei judicio, in hoc saeculoet in die dum carnein dirunt. Nos igitur Judxorum perlidia
judicii, ejus intercessioneet auxilio carebuni. < Tu et iinpietate depulsa a conlibus nosiris, houoremtis
ergo Hierus-lem, lauda Dominum, el Ianda Deum et magiiificemus debila cum laude Matrem nostri
luum, Sion (Psal. CXLVII), > id est Ecclesia gentium, Redemploris. Hoc scientes procerlo, quia bonor et
quoeideo Hierusalem etSiou spirilualiler appellaris, laus, el gloria, et niagnificenlia , quam exhibemus
quia Deo, qui est pax sumina, per fideni et opera- ejus genilrici in lerris, ipsum nobis beuevolumfaciet
tionena inhoerere comprobaris; et in specula, hoc et in ccelis.el vetiientem ad judicium placabilemsua
csl in altitudine spirilualis vitae slans, hostes tuos de roajeslate curo angeiis el archangelis.
longccontemplaris. Lauda, iuquain, Ecclesia, Deum
Explicit sextus wmus.

INCIPIT SEPTIMUS TOMUS

Super hoc quod dicitur : Indica mihi quem diligit anima mea, ubipascas, ubi cubes in meri-
die, nevagari incipiam post greges sodalium tuoruni (Cant. i).

lnter duodecim lapides preliosos, topazium coateris R instila a lopnzio lupide nomen est sortita, ut ab ipso
lapidibus preliosiorem qui reperircdesiderat, necesse Topazion appellata, ita et sancta Ecclcsia a Chrislo
est ut omnium lupidum quaniiiales et colores na • angulari Iapide Chrisiiuna est iiuucupata, et oiiines
luraliier agnoscai, ne forteerrore dticlus alterum fideles Clnistiani deleclnniur nomine Christi insi-
pro altero iiidifferenter-accipiat. Sunl eiiini inler gniri. Sane quod nos sancinm Ecclesiam insul.ecom-
duodccim, duo lapides aliqua ex parte lopazio siroi- paravimus, secuudiim Isaiam prophetam locuti su-
les, videlicel chrysolilbus etchrysoplirasus, qui viden- nitis , qui onines Ecclesias per prophelioespiritum
tur esse aurei coloris sicuti est lopazius. Sed in hoc appellulinsulasdiceus: <Audite, insuloe,etaltendile,
tamen lopuzius ab aliis lupidibus diflerl, quia rurior populi de Ionge (Isa. XLIX).> Merito ergo Kcclesi»*
inventioneesl.el, uldicitur.oninicolorerefulgel.ldeni genlium insulis comparantur, quia sicul irisulceven-
vero Japis reperilur in _Elhiopia et in regione The- torum flaiibus verberantur et unilarum irruentiuiii
baida.unde et in eadem provincia 334 insula esse lumullibus soepeconcutiunliir, sic Ecclesioe per di-
referlur, quoeTopazion appellatur, ubi idem lupis versas mundi parles diffusoo, inagnis perscculioni-
topazius invenilur.Quodautem de jEthiopia lopazius bus deprimuiitur, cl innunierabilibus tentalionibus
vcniai,Dominus,adbeatum Job loquens, manifestal. agilantur. Sed ethoc quod topazius seciinduni sen-
Ctim enim ad euindein Job Dominus ioqucretur de leniiam Domini alloqucntis, in iEthiopia reperir
sapientia : < Non adoequabitur, inqtiit, ei topazius dicitur, et quod sapienlia; idem topazius nullnienus
de iElhiopia (Job xxvi). > Qui sunt ergo duodecim cooequettir, salis convenienter Domino Jesu coapte-
lapides pretiosi, nisi duodecim apostoli supra funda- lur. Per sapieuliam enim, Christi divinitas, per
inenlum, quod esl Chrislus, fundati ? Quem vero topazitim vero digne iutclligitur ejus liumanitas,qui
aliuni significal topazius rarior et preliosior coeteris lopazius de .'Etbiopica lerra lollitur, quia huroaniias
lupidibus, nisi Dominum nostrum Jesum Chrislum, ejus de noslra peccatrice ct lenebrosa naluru assu-
quiest « speciosus forma proe filiis Iioininum (Psal. milur, el nequaquam rjus divinitati comparare pos-
XLIV),>el esl bumilior omnibus lioininibiis? lude sumus ipsius htimaiiitatem, quia sequalis esi Patri
etiani discijxilis suis ipse in Evangelio fertur dixisse: secundum divinitatem, niinor vero Palre secundum
<Discite a me quia miiis sum et liumilis corcle liumaiiituiem (101). Hoc denique idem Filius mani-
(Maith. xi). > Undebene diciltir quod lopaziiisomni festui in Evangelio dicens : < Ego el Pater uuuin
resplendeal colore,quia < in ipso omnis pleuitudo stinius (Joan. x), > quod pertiueiad.ejus divinitateui;
diviuilatis inhabital (Coloss.n), >et ipse decoratus et alio loco : < Paler major me esl (Joan. xiv), >
est ornatu oronisspiiitiialis virtulis, quin SCCIIIHIUIH j) quod pertinet ad ejus humanitatem. Unde et David
Joaniiem, < Vidimus eum quasi unigenituina Patre, propheta leslatur in Psalniis : < Minuisti eum paulo
plenum gralioeel veritniis (Joan. 1). > Proeleren quod ininus ab angelis (Psal.\ viu). > Paululum m.uus
idem lapis topazius a scipso nouien insuloe donavit qiiam angeli Filius Dei est minoratus, quia cum es-
in qua reperitur, ut videlicet a lopazio insula Topa- set Deus immortalis el invisibilis, pro nobis homo
zion ajipellelur, iiullatcniis absque ingeuli sacru- inorlalis el visibilis eslfaclus, El quonium pro salute
inenlo factuin esse crcilitur. Sicut eniin per lopa- generis Iiumani jussu Patris sui tantuui se humilia-
zium Christum, sic ct per hanc insulam, iuleiligi- vit; idcirco ab eodem Patre suo nomen quod est
mus sanctam Ecclesiam. Et qticmadmodum hoec super onine noiiicn, accepii, ul in nomiiie ejus
(101) Athauas. in Symbolo.
K75 PIULIPPI DE HARVENGABBATIS BONvESPEI 5:r,
omne genn fleclatur, et ab omni erealura coeli et A nobis (Joan. xvn).» El alio in loco dicil Domiims
tcrroe (Philip. n), cum Palre et Spiritu sanclo unus ad Philippum : «Philippe, qui videt me, videl et
Deus atiorelur. Et hoc est quod in isto versu seqm- Patrem meum, non credis quia ego in Patre et
lur : « Gloria et honore coronasti eum, Doroine, 1'ater est in me (Joatt. xiv). » Alioqnin propter
et constiiuisii eum super opera manuum luarum ipsa opera credite, quia ergo auctoriiate divinarum
(Psat. viu).» Scriplurarum salis ostendimos quomodo in Patre
lgilur posl hanc parram discrelionem qtiam feci- manel Filius, id esl in meridie accubet et pascat
mus, jam rcdeamus ad id unde longius evagali su- Christus : nunc restat ul a nobis oslendalur, ubi in
nius, el inlenta cordis aure audiamus quid esl quod divinis eloqniis Deus Pater meiidies appelletur,
dicit Sponsa ad Sponsum, Ecclesia ad Chrislum : quia hoc raro imo rarissime reperiiur, et quanlo
Indica mihi quem diligil anima mea, ubi pascat, ubi rarius tanto pretiosius. Deus oronipotens < Pater
cubes in meridie, elc. Ac si dical: Topazius es, lapis misericordiarum, et Deus lolius consolalionis, qui
preliosus es ; te quoero, le desidero, le super omnia consolalur nos in omni iribttlaiione nostra (// Cor.
diligo. lndica mihi te ipsuro, quia intcr tol lapides i), > cui displicenl mala quae facimus, el cui pla-
preliosos te reperire non possum, et hoc est quod " cenl bona quoe agimns, ipse ioquilurin Isaia pro-
scquilur : Ne forte vagari incipiam per greges soda- pheta, dicens : < Quiescam in loco ineo, el consi-
lium tuorum, quoerendo lesic, ul quondam illi va- derabo quasi meridiana Iux (Isa. xvm). > Quid est
gabantur el errabant, de quibus in Evaugelio Domi- ergo quodidicil in loco meo quiescam? Quando la-
nus dicebat: « Quera dicunt homines esse honiinis boravit ipse, ul modo quoerut requieni? El quare
Filiuro? Responderunt discipuli: Alii Eiiam, alii Je- se comparat meridianoe luci plus quum auroe ve)
leiiiiain, autunum ex prophelis (Matih. xvi). > Isti alteri horae diei? Quid vero est quod dicit conside-
crgoomiies incipiebanl vagari posl gregem sodulium, rubo, cuni cousiderare illius sil qui rein aut nescil,
hoc esl inter lnpides pretiosos errabant, quserenles aul iion inlelligit? Ipse enim scil el inlelligit om-
topazitim, et volebaut accipere pro lopazio cbryso- nia anteqtiam fianl. Quoe est ergo requies Dei,
lillium, vcl chrysophrasum, qui parte exaliquasimi- nisi pax in corde fidelis Christiani el religiosi ? Sic
les suiit ei, quia suut sicuti ipse csl coloris aurci. eniin scriptum esl: < ln pace in idipsum dormiam
Atidieranl enim prophetas miracula fecisse sicut et requiescam (Psal. lv). > El in Isaia invenimus
Chrislum, quod esl coloris aurei esse sicut topazium. dicentem Doiuinum : « Hoecest requies mea, refice
Sed Petrus Spirilu saucio revelaute aliis lapidibus lapsuin (Isa. xxviu). > Magnam igilur requiem Deo
rtlictis, verum lopazium agnovil quando dixii: <Tu , noslro dumus, quaudo pcccatorem lupsum ul a pec-
cs Chrislus Filius Dei vivi (ibid.).» Ac si diceret : cuto suo converialur, exhorlamur. El alibi dicit
Equideui piophetoe inler horoines magnoe auclorila- Scriptura : < Super quem requiescam, nisi super
lis lempore suo exsiiierunt, id est quasi lapides pre- humilem etquietum, et treroeniein verba mea? >
tiosi miraculorum gloria refulserunt, sed lamen (Isa. LXVI.) Quis aulem est locus Dei, nisi
quemadmodiim tu es Filius Dei, nullatenus fuerunU pax et justilia, pielas et misericordia, el omniiim
Audiamusergo,remolossecuiariuuicausarumtumuIluf : virtulum mater obedieniia? inde dicit David pro-
orationem qua sancla Ecclesia Chrislumdeprecalur, p phela : < In pace factus est locus ejus, et hubita-
utseipsum cerlis indiciisei manifestare dignelur, ne lio ejus in Sion (Psal, LXXV).> Sion quippe inter-
forte aliqucm sanctorum (quod absit!)proeo adoret prelatur specula. Specula vero res c-st alta, in qua
el coial, et suae siinplicilatis errore seducla in ido- si hoino posilus fueril, longe valde a se respicere
lolalriam incidat. Gonsideremus denique qtiid san- poteril. Per Sion ergo quoe interpretalur specula,
ct:c EcclesioeChristus respoudeat, et qualiter335 , intelligitur omniuin virlutum obedieniia genitrix.
culium solius diviniiatis ab omnibus sanctis removeat, ln qua si quis usque ad ullimum diem viloesuae
et eam soli Deo, cui jurc debelur, atiribuat. Sanctosi merueril perseverare, sine dubio usque ad con-
quippe honorare debemus.uon adorare. Deusautem D ] leinplandum divinoe majestalis claritatem polerit
solus est adorandus et lionorandus; saucti vero pro, pervenire. Sic enim dicit divina Scriptura de
amore ipsius sunt lantummodo honorandi, non ad- obedientia -.< Per obedienliain pervenitur usque ad
orandi. Dicat ergo Christus ad sanctam Ecciesiam : Tui occultoruin [Dei •noliliam. > Quid autem est quod
me deprecaris quamvis remola omni ambiguilate te> DeusPater considerat, nisi hoc quod ipse secuntium
certificeiu ubi, id esl in quo loco pascam vel accu- Job propheiam (cap. xxxt) omnes gressus, id est
bem , el ego respondebo libi quia in meridie pascorr opera nostra dinumeral, ut videlicet posl mortem
el accubo, id est in Palre meo rcquiesco et maneo , uuicuique nostruni secundum quod egerit reddat.
in quo niansi aiqualis ei per omnia ab oelerno. Sic eiiiin dicil Paulus apostolus : « Onmes nos
Quod autem Filius iu Palre et Pater iu Filio inef- oportet manifestari ante iribunal Christi, ut recipiat
fabililcr ab selerno maneal, oinnis auctoritas taini uuusquisque proul gessit sive bonum, sive malum
Novi quain Veteris Teslamenti coiisona voce praedi-- (// Cor. v), > Inde eliam dicil be.itus Augustinus :
cat. Unde est illud quod Dominus loquilur ad1 Sicut in Ecclesia modo stamus, et nos invicem
Palrein de discipulis suis : < Pater, volo tu sicul lui pnescnies aspicimus, sic in diejudiriiantelribunal
es in me, et ego in le, ita et ipsi uuum sint iui Dei astiluri sumus. Hane cnim anituaiu quam modo
 TIIOIULITATGS IN CAWTICA. 578
577
liabcmus,-tnnc halicbimus, ci in hoc ipso quo nunc A A,omnes ad cognilionem suae divinilalis pertingp.re,
illi pcrcunt? Ideo ulique pertunl,
iuduimnr corpore, siiscilnndi siinius. Non enim quare pereunl Deiquiobedire contemnunt. Ecce Deo
boves facli snmus, ul setcrna inortc quia mandalis
sictit equi et
sed bic vixerimus, alibi judi- lnrgiente quanlum potiiimus ex verbis cvangclicis
pereamus, posiquam ostendimus quod Filius ab oetemo in Patre maiieni.
cabimur, uiaul pro bonis operibus proemia consc- Et ex Isaioe
aterna, aut pro peccatis nostris supplicia prophetae oraculis senlentiara protuli-
quamur ' mus, ii)
Unde cl Propheia ait: « Se- qua Deus Pater meridianam lucem se per
perpetuaconsequamur. appellat.
uiel locutus est Deus (Psal. LXI), > id est ab oeierno comparationemCONCLUSIO SENTENTIE.
immobiliter siattiit et proedcslinavil. Quid ? « Duo certo constat et nullus inde dubifal
sunl? Oinnis < potestas Igilur pro
ha-c quseaudivi (ibid.).* Quoe
» est.. Ecce liabes quia, si Pater est meriilies, et si Filius manet ini
Dei (ibid.) Patris omnipolenlis
Patre, sine dubio manei in nieridic. Respondeat
uniim. El libi, Domine Jcsu Christe, misericordia. est Chrisius sanctoeEcclesioe, et dicat:
lu reddes in crgo justum
Ecce habes alterum. Quia diej'udicii Tu
sua quoerisa me ul iudicem libi ubi pascam et accti-
unicuique sccundnm opern (Apoc. xxn). Quod bem, ct
ego tibi respondebo, quia in meridie pasco
autein ad Filium, el non ad Palrem pertineal judi- *, B ot accnbo, boc est in Paire meo, qui est verax me-
cium, utidi ipsum in Evangelio dicentem : < Paler "•
ridies, nianeo sicul mnnsi ab aeterno.
non judirat quemquam, sed omne judicium dedit RECAPITULATIO A SUPERIORIBUS,
Filio (Jean. v). » Considerat ergo Deus Pater om- Al>PERSONAM PATRIS REFERRIDEBEAT
QUALITER ISTJi
iiipotcns iu Incosuo quasi mcridiann lux omnia quoe « INDICA
ut suiiui nobis SENTENTIA, SCILICET, MIIII,.»ETC*
:n hoc soeculo facimus, per Filium
Qui aeiernos monles de superioribns rignt suis ,
rcddat in die judicii secundum quod meruimus.
qui terram inferius jacenlem de fructu dpcruni stio-
Unde scripttiin rsl : « Deus altissiinus paliens red- ruin satial ei inehrial (Psal.
x), ipse potens cst nobis
ditor est (Eccle. v). » Et merilo Deus dicitur Allissi- dare
spirilum spirilualis sapienlioe,qno replcii valea-
iinis, quia niilJa res ejus sublimilati comparatur. mus intelligere occulta sacramenla in Scripturis di-
Paiienlein vero redditorem Deum divina Scripiura vinse
legis qua: desideramus. Sicut enim quondam
ideo appellat, quoniam qui peccalores ul convcrtan-
Moysesegregius prophela (Exod. xix) prius monlein
lur patieiiler exspeclat, non couversos landem
ascendit, et postea cum Dominofnmilinrecolloquium
(kirius damnat. Sed jam intueamur cur Deus omni- de arcanisrebus habuil, sic necesse esl ut sancla Ec-
polciis meridianoeclarilali se comparavit; et quare clesia modo faciat. Quasi enim montem magnum et
ipse qui est Crcator omnium creaturarum, suae C excelsum conscendil, qunndo transitoria cuncta de-
creaturoe, id est clarilalisolis se oequiparavit.Neque spiciens et seipsam transcendens, ad colloculioneni
e.niminter omnes crealuras creaturam aliquam sole Sponsisui.id est Filii Dei accessit, et ab eo quoesivit.
clariorem poluil quanlum ad nos reperire. Sicut dicens -.lndicamihi,quemdiligilanima mea,ubipascas,
ergo sol proe omnibus elementis et luminaribus ubi cubes , etr. Ascenso igitur altissimo monle, hoc
336 Imjus mundi ob digriitaiem el clariiatem sui est posiquaro perfruiia eslFilii Dei Patris dulcissiina
eminet el refulgei; sic Deusomnipoiensomnibus re- allociitione, necesse esi ul ad ipsum Deum Pau-ehi
bus, quas atl laudem el gloriam nominis sui creavit, huiniliter accedat, et ab co supplici devptione uui
dignior et eminenlior apparet. Et sicut sol fervente pascat, ubi cubet requirat. Ad cxordium ergo
ineridiano lcmpore diffusis ubique radiis admirabilis1 iiosira:orniioiiisredeamus,etquidsintajlerni montes,
suoe clarilalis tolum mundiim illuroinat, sic Deum vel quae sinl stipernae roraliones , quoeve sit lerra
onmipoienlem considerala ejus omnipolentiu et infcrius jacens vel salietaselebrielasfriicluum Dei
misericordia omnis crealura contreiniscit etadorut. stibiiliter requiramus. iElernos montes illos arbilror
De qua misericordia dicit Psalinisln : < Misericordia1 deberc inlelligi, de quibus Psalmista ad Doininum
Domini plena est terra (Psal. XXSII);» et iterum :1 ,j) dicit: < Uluminans lu mirabiliter a inonlibus reter-
« Misericordias Poniim in oeiernum cantabo (Psul. nis (Psal. LXXV).» Monles ergo selerni, pniriarchoe
LXXXVIII). > Yere lerra plena est Domini miscri- sunt el prophetse et aposloli, a quibus nos sumns
cordia, quia onniis creatura quae in ea vivit, non1 mirabiliter illuininaii, qnia per cxcmpla patiiarcha-
boc ex siio iiieriio , sed de niisericordia Dei, ut' rum, per eloquia prophelarum, per doctrinam npo-
subsisiat, accepil. El bene idem Psalmista dicil,> stolorum Chrislianoe religionis fldem agiioviinus,qiij
quod misericordias Doiniui in oeternum cnntabit,> prius remoli longe a cognitioiie Dei in lenebris el
quia ei hoc qtiod hic bene operamur, et quod postt in umbra mortis sedebamus, unde Isaias propheta
moriein ad gaudia paradisi iutrodiicimur, hoc lo- ail : « Popuius genlium qui ambulabat in tenebris,
liiin de misericordia Dci procedit, qui nos cum non1 vidit lucem magnam, habilnnlibus in regione uuibros
essemus condidil, et diabolo suadente deceplos ett morlis, lux orta est eis (Isai. ix). > Verelux mngna
perditos pietale sua salvavil. Qui etiam secunduml el admirabilis populis gentium est orla, qtiando fides
Paulum nposlolum (/ Cor. n) neminem vull perire,, Christi per prsedicalionemapostolortnn in cordibus
sed omnes ad agnitionem sui vull veuire. Sed sii eorum est planlala et radicata, et sicut cceperunl in
hoc constat quod Deus ncminem perire vull, sedi se Chrisiuin habcre habitatorcm, qui prius in cordis
PArnoL. CCHI. 19
•579 PIHLIPPl DE HARVENGABBATIS BONiE SPEI 580
sunt prophetoe et aposloli, et ve-
Jiospitio rccipiebanl diabolum pessimumseductorem, A nee, quibos rigati
et aniniarum suarum crudelissimum interfeclorem. liit ore ccelesti fecundali. De isla rigalione Paulus
Unde et Patilus dicil : « Per fidemCbristum habitare aposlolus loquitur dicens : « Terra bibens desuper
in cordibtis noslris (Ephes. ui). » Denique et bentus veiiientem imbrem, el fruclificans opportunam, ab
a quibus colilur, accipit benerlictionem (Heb.
Auguslinus (102): «Fides, inquit, in corde luo, Chri- bis,
stusesliti corde tno.»Luceergo clarius constal quia, vi). > De hac iterum roratiune ccelesti David loqui-
nisi Iiinien lidei in cordibus noslris resplendeal, in lur diceiis : < Fluminis impelus laetificalcivilateni
tencbris infidclitatis sedebinms, et Christuin ha- Dei (Psal. XLV).>Civitas vero Dei est coi;pus vel
bitatorem nullaleiuis habebimus. De liis monli- aniina viri jusli, quoeplenius lunc.hctificalur, quan-
bus Psalmista dicit: < Monles excelsi cervis, pe- do fluenlis divinorum eloquionim delectabililer ir-
tra rerugium berinaciis (Psal. cm). » Quod petra roratur. Ilinc iteruin David dicil : « Iiiebriabimliir
Christum- significct Paulus apostolus edocet, di- ab ubertate domus luoe, el lorrente voluplatis tuae
cens : «Petra aulem erat Christus ( / Cor. x ). > potabis eos (Psal. xxxv). > Domus namque Dei est
Montes vero excelsi ipsi sunl, qui superius 337 sanctn Erclesia, ubertas ejusdem domtts esl clivinai
apellati sunt montes sancli, videlicet propheloeet '" Scripiura, qua sobrie el religiose fidelis anima de-
* briatur, quando omnia quae sunt hujus mundi, spi-
apostoli. Consueludo cervorum lalis esse dici-
lur, ut ad montes fugiaht quando a venaloribus fu- rituali excessu sopita, obliviscitur, et soli Deo puri-
gnnlur. Omnibus liquet quod herinacii aculeis et late menlis conjungitur. Torrens autem voluptalis
spinis sunt pleni. Per hoec duo animalia duo ge- Dei est abrenunlialio hujus soeculi,quia sicut lor-
nera hominuiu peccaloiurn designanlur, quee in gre- rens omnia ante se posita obruit et proecipitat, sic
mio sanctoe Ecelesiae continentur. Unum genus est, qui perfecte saeculo renunliat, prospera et adversa
quod pio pcccatis suis pcenjlentiam agit et plorat, despicil, carnem suarn cum viliis et concupiscepliis
et de aclibus propriis difhdens, per suffragia el ora- libenter cruciligit, nihil est quod proposilum menlis
t.ohes sanclorum ad niisericordiain Dei pervenire ejus retardare valeal, donec ad ipsura pervenire
ae speral. Quod genus liominum mcrilo cervis com- possit, quem super omnia et supra seipsum diligil.
paratur, qtii ad montes fugiunt ut a morte liberen- Cum ergo conslel quia abrenunlialio hujus mundi
tur. Aliud vero genus liominuin esl quod occullis et sit voluptas magna el deleclatio Dei, manifestuin
publicis peccatis subjacel, et quanto amplius despe- est quod qui nec sibi ipsis, nec mundi desideriis
rans diversiscriniinibus se ipsum subdit, lantolon- vel concupiscenliis renuntiant, nullam in cordibus
gius a Deo recedit-; duinque abjeclo Dei timore, co- -. suis acceplabilem delectaiionem prorsus Deo proe-
Tam hominibus peccare non formidal, quasi in mo- paranl. Eant ergo impii et aflluant diviliis hujus
rein herinacii plenum spinis el aculeis se esse nia- saeCuli,et sciant procul dubio quia quanto ainplius
-iifestat. Sane aliquando hoc genus hominum in ar- huic mundo el su;e carni male vivendo serviuni,
-liculo roortis compungilur, et r.onsiderata peccato- lanto longius a Deo recedunl, et diabolo crmleli
'rum suorura mole in inleriori homine suo valtle dorainalrri se eoiijungunt. Sic enim ait Joaimes
-cruciatur, dumque ad pcenas oeterni crucialus iiiiruin aposlolus : < Filioli, nolite diligere mundum, neque
se non dubilat, divina aspiralione laclus ad Chri- ea quoe in mundo sunt, quia si quisdilexerit mun-
sluni.qui est vera petra, redire festinat, qui sinum duni, non est chariias Palris in eo (/ Joan. H). >
clemeiuioR,et fontem pietatis et misericordioe mor- Ex quibus verbis liquido apparet quia dileclio uujus
lulibus aperiens, per prophetam suum clamal: «Nolo mundi ab liunianis cordibus charitalem Dei remo-
roorlem peccatoris, sed ul converlatur et vivat vet, et quoniain Deus charitas esse dicitur, remola
(Ezech. xvm). >Montes igitur excelsi refugium sunt chaiilate a corde nostro, sine dubio et Deus reino-
cervis, et pelra refugium est herinaciis, quia sicut vetur.
'
peccatores pcenitentes el bene operantes, per suf- Igitur ostensis scternis montibus, propalatis su-
fragia et orationes salvantur, sic miseri, desperalii D pernis rigationibus, mens nostra Spiritus sancli rore
et peccalorum suorum spinis circumdali,-aChristo i aliiata jam dilucidare conabilur quoe sii illa felix et
recipiunlur, si tamen ad extremam vilse suoehorami beala lerra quee de fructu operum Dei satialur.
ad ipsum converlantur. Sic enim. divina Scriplura i Sane de lerra locuturi, non longe a nobis receda-
ait: « Peccatorquacunque hora ingemuerit, salvus> mus, quia nos ipsi lerra sumus. Sic enim dicit Do-
erit (ibid.). > Ecr.e ostendimus Deo adjuvante quan- « minus ad Adam : < Terra es, el in lerram i.bis
lum potuimus, quid sinl aelerni montes; nunc re- (Gen. ni). > Caveamus dertique ne forte, quod ab-
slat ut demonslremus quid sint siipernse rigaliones. sit! nos simus illa terrn quoe a Domitio serpenti
Moyses nainque dicil: « Concrescal ul pluvia do- in cibum esl concessa. Liber enim Gcnesis (ibid.)
ctrina mea, el fltial ul ros eloquium nieum (Deut. dicil quia hac inaledictione Dcus diabolum in ser-
xxxn). Isaias quoque aitad Dominiim : < Quia ros> penle percussil, ut videlicet lerram comedal omni-
lucis, ros liius (Isa. xxvi). > Maiiifesltim esl ergo) bus diebiis vitae suoe pro eo quod hominein sua
quod divinse Sciipturae appellcntur rigaliones supcr-- fratule dece]iil, qui ab ipso Deo creattis eral rectie
(10-2)Truct. in Joanncin, t. 9.
$%{ MORALITATES1N CANTICA. S8-
et simpHcis naluroe. Quod etiam Scriptura tesiatur A illius summoe et incomparabilis gloriocpromissas a
dicens : Deus fecit bominem simplicem el rectum Deo mansioncs. De quibus idem Doininus discipulis
(Eccle. vn); siinpliceni, ut malum nunquam fareret, suis ait ;« In domo Patris mei multoe mnnsiones
rectum autem, ut ab ipso Deo nunquam recederel. suiil (Joan. xiv). » lgilur qtioniam inteniio mentis
Verum quia primus parens noster spe deduclus iioslrtfi proul. vires -ei suffragantur, et laboravit
inani, Des et diabokj se posse obedire putavit, pro oslendere quse sil tcrra quoe de fruclu operum Dei
simplicitate duplicitalem incurrit, quia recliludi- satiatur; nunc superest ut de ipsis operibus Dei, et
nem menlis quam a Deo acceperat, et posiquam fructu operum ipsius ad laudem el gloriam nominis
ipsi soli placere 338 debuerai, ad cognilioiiern ma- ejus loqualur. Opera antem Dci generaliler sive uni-
li, blanditiis mulieris delinilus inlorsit, juxla Dei versaliter omnes creiituroe sunt, quoe ab ipso Deo
dispensaiionem actuin esl, ut slatum reclitudinis saprenlissima ordinalione creatae sunl. De qua admi-
seiernas amilteret, et quoniam ctim stare posset rabili creatione sic prolestalur auctoritas divinoe
stare noluit, modo vero cum slare veliel stare non Scriplurse : < Qui vivit in a>ternum creavii omnia
possit. Sed jam nunc ad terram redcamus de qua simul (Eccle. xvni). > Unde David propheta ad Do-
paulo ante loqui cceperamus. Terra quse dala est minum dicit : < Omnia in sapienlla fecisti (Psal.
(Habolo in cibum, Jiidsei eranl qui DominumJesum B cui)..> Vere etenim Deus omnia in sapientia sua
rnterficere cupiebant. Quibus el ipse Dominus ait : fecit, quia in Filio suo, qui rst ejus sapienlia el ver-
« Vos ex palre diabolo eslis, et desideria patris ve- bum et virlus, cuncia ineffabiliter condidit. Quod
stri perficere vultis. Ille homicida ab initio erat, idem propheta in Spiritu sanrto senliens alio loco
in veritate non •stetit (Joan. vm); » ac si dice- declarat, dicens : « El lu in principio, Domine, ler-
ret: Vos terra esiis diaboli, ideirco de fruclu ope- ram fundasli, et opera manuuin tuarum sun'1ctcli
rfini ejus desideratis satiari, elqnia ilJe homicida (Psal. ci). > Filium aulem Dei Proplieta liic princi -
comprobatur esse, et in verilate nullale.ntts sletisse, pium.appeliaL, qtiem in inferiori psalmo sapientiaui
vos patrem vestruin sequenies me vultis interficere, ejus nttncupaverat. Per ccelum vero el per terrain, •
et in me qui sum vcrnas, ncc vullis stare, nec cre- qux his duobus elemeniis coniinenlur, intelligere
dere. Nos ergo sinuis illa lerra quae fniclilicans a debemus; quoniam infru ambitum horum elemen-
Domino brnediclionem prrcepit, sicul David dicil: loruin omnes creaturas quaea Deo creatoe suni, esse
< Domimis dabit bcnignilalem, et lerra nostra da- credimus. Quod Moysen eximium prQphelarum in
liil fructum suum (Psal. _xxxiv). •>Dat igitur Do- Spirilu sanclo seiisisse arbilrantur, qui de creatione
minus nosir* terroe ibenignitalem, quando cordi mundi edisserens sic loquitur, dicens : < In priuci-
noslro inspiral sui amoris suavitatem, ut pro ipso **pio creavit Deus ccelum ct lerram (Gen, i); » ac si
dura el aspera dcleclabiliter sustincamus, el ea quoe dicat {Jn Filio suo, qui est principium omnis crr.a-
nnimaui in mortem rcsolvunl vilia caruis humanoe, turse quam ipse condidit, cuilum el terrnm, et en
funditus a nobis abjiciamus. Dai, inquam, suam be- quoe his conlinenlur creavit. Verumlamen inter cac-
iiiguiiatem nobis Dotninus qHando mentibus noslris tera opera quae Deus omnipoieus pcr Filium siium
intiinal cognilionem sui ipsius, qua cognitione inen- condidisse creditur, quoddam admirabile et specinle
tes nostrae quasi spiriiali potu debriatoe gaudia hu- opus idem Filius fecisse legilur. De quo operelsaias
jus mundi pro uihilo ducunt, quia ad ipsum cujus propheta divino spiritu laclus ila protestatur :
cognilio est vita aeterna, sprela saeculifallaci gloria « Opns ejus alienum fnit ab eo, ut faceret opus
pervenirecontendunt. Unde idern Dominus inEvnn- suuin, prius fecii opus alienum (Isa. xxvm). » Quus
gelio ail. < Hoec est viln octerna ulcognoscanl te, verba sancli propheloe quia valde obscura sunt, et
et quem misisti Filium tuuni unum et verum Deum quoniam in aliis prophetis facile reperiri non pos-
esse (Joan. xvn). > Terra anlem nostra fruclum sunl, sollicita intenlione a nobis dehent pensari,
suuro dat, quando mens nostra in superna contem- eo quod a tanto prophela nequaquain prolata stiut
plalione rapta ad Deum suspirat, el cum ipso obli- jj sine pondere magni sacramenli. Habenl eniin isla
viscens suae fragililatis unus spiritus eflici deside- verba inlra se ingens mysteiium ab exleriori corlice
ral, quem sincero charitatis amore prae oinnibus lilleroe quasi quodam velamine coopertum. Quae
crcaluris ut dignuin esl amal. Terra, inquain, no- verba nisi enucleaiius disculianlur, latens myste-
sira lunc fructum stiiun dabit, quando corpus no- rium quod intus est nullatenus in lucem propala-
slrum, per bona opera quoe modo agit post hujus lur. Quideslergoquod prophela dicilquia opusFilii
vitoe fragilis terminum niullis tcnlalionibus proba- Dei alienum ab ipso Deo fuit? Quid enim esl quod ait
ttiin Deo reddet spirilum suum, diccnscum Psalmi- ul lacerel opus suum pritis fecit alienum? Quoeramus
sla : « ln manus luas commendo spiritiim metim ergo aliqudd exemplum, quo ndducto et discusso lu-
(Psal. xxx). > Cujus videlicet carnis fruclus felici cidius ostendamus, lalens sacrnmenUim qnod in hac
gaudio lunc duplicabilur, quando ipsa caro per re- senleiiliu pandere desideramus. Quidam doniinus ad
surreciionis gloriam clarificata una cum suo spirilu quemdam servum suum loquitur, dicens (Matih.xxi):
oeterna bealiludine donabilur; ul, sicut in hoc soe- Vnde prius operare in vinea niea.etposl hocc ope-
culo ambo susimuerunt pro Deo pcenas et iribula- raberis339in vinca tua, et scias pro cerlo quod
liones, sic post diem judicii pari gaudio rccipianl nullalenus in vipca tua opera'eris, nisi prius in
5S3 PHILIPPI DE IIARVENGABHATISBONJE SPEI 5„_
viiiea mea operalus fueris. Audicns igitttr ille, ope- A dieris, et in ejus servitio usqne ad ultimum vit:„
rattir domini sui vineam, el post hoec facil opus in tueeterminum perseveraris. Magnoeergo auctorilalis
propiiam vineam siiam, sicque prius fncit opus alie- et digiiilalis es, o homo! Deus omnipotens ad ima-
iiiiin, ul postea facialopus suuin. Sic nimirum, sic ginem sunm le crr.avit, Filius ejns Dominus Jesus
DomiimsJesus Chiislus egit. Prius fecil opus alie- Cliristus sanguine suo redemit, a Spiritu sancto
num tii postea faceret opus suum. Nasci etenim, clementer illuminalus es, a septifonni gratia ejus-
pati, cruciligi, mori et resurgere alienum opus fuit dem Spiritus sancli ad cognitionem sancloe Trini-
al>rjus divinitaie. Ipse invisibilis, impassibilis, im- latis imbulus es.
niortalis, utpote Deo Palri et Spiriltii sancto co- linaginem Dei in le repraesenlas, quandiu non
aUerniiscl consubslantialis. Opus iianique proprium peccas, si vero aliqnando peccato conseutis, rece-
Filii Dei rcdemptio exstiiit gcneris hiimani. Scd deute imngine Dei a te, ipsi diabolo assimilaris qui
nisi prius nascerclur, palerelur; morerelur, el re- peccando et superbiendo a Deo recessil, ct se-
surgernt, nullo roodo genus htiroanuin libero arbi- ipsum, qui erat signaculum siiuililiidinis gloriie Dci,
trio sno perdilum a morte redimeret. Fecil ergo sicul Ezechiel propheta dicit (cap. xxvni), irrecu-
Filius Dei opus alienum, ut poslea fncerel opus perabiliter damnavil et perdidit. Superius diximus
stiinn, quia priits suslinuit mortetn quoe non conve- B quod sicut olim Moyses prius montem Sina ascen-
niebat rjus diviniiati, ul postea genus hnmanum dit, et sic demum de arcanis et roysticis rebus ciim
redimcrct , quod congruebat ejus ciivinitali. Ecce Doniino soliloquium habuil : sic saucta Ecclesia
ostendimus, 11011 tnmen ul digiium esl, quoe sunt feccral. Quasi enim monlem magiuiin excelsumque
opera Pnltis et Filii gcuernlia, vel qtiae sunt Filii ascendil, quando ad soliloquium Sponsi stii, qui esl
taiiliiimnodo specialin, sicuti csl nionein pali, quod < speciosus forma prae filiis hominum (Psal. XLIV),»
ncc ejiisdum Filii, ncc ipsius Patris congruil clivi- accessit, el ab ro requisivil, dir.ens : Indicamihi,
niiaii. Mors quippc biiinaua ad liuuianitulem Chrisli quem diliyil anima mea, ubi pascas, ubi cubes, elc.
soliimmodo respicil, diviuilas aulain Putris, ct cjus- Acccdat ergo ud soliloquiiim Palris omnipotenlis,
dein Christi el Spiiitiis sancti sine cxperienlia ct remotis a se sordibus lolius iniqtiitalis ab ipso
inoitis, vcl nlicujiis passionis prorstis permanel et siinili modo charitalis affectum requirat, ubi ipse,
perinnnsit. Demoaslremus ergo quid sit fruclus cubet, et ubi ipse pascat. Igitur antequam Detis
ciperum Dci quo friiciu nos, qui terra suinus, de- Paler omnipoteris Sponsae Filii sui colloqualur, vcl
bcinus satinii. Fnic.ium numqiic operuin Dei bunc priusquam ipsa Sponsa ab codem Patrc Sponsi sui
csse ocsiiiuainus, si ronsiderutis operibus ipsius audire mereatnr : lntellige, filia, el vide, et inclina
Domiiii qtii omiiia frcit, haec laudeiuus et glorifi- aurem tuam, et obliviscere poptilum tuum, et do-
ccnitis, Frucluui, iiKjtiain, opcruui Dei hunc esse mum palris tui, el tunc ubi pasco vcl cubo, indi-
sciainiis, tit cx coiisideralione crcaiurnrtim, ipsi cabo libi; antequam islud fiat, necesse csl ut mcns
Croaiori gratias et laudes ut digiium est referamus. noslra pervigili intentionc requiral ubi in divinis
Quippe qui ex iiulla existenie materia omuia qu;e eloquiis Filius Dei mons appellelur, ne forteonoslra
facta siint, iiiirabiliter condiilil, et piiinum hoini- loculio ab aliquo minus orudilo de falsilate redar-
nein inellabili potentiu de linio lerroe crenvii, et ei guattir, pro eo prseciptie quod Chrislum moiitcm
inseusibilc spiraciilum vitoe inspirnvil. Praetercn, appellavimns, et ei raontem Sina per similitudinem
quod inajoris glorioe el excellenlioris dignitntis esl, oequiparavimus.Mullis igitur auclorilalibus proeier
eidem hotiiini proe cocleris crcaturis imaginero et missis, quoe hoc quod dicimus prolcslantiir, sola
simililudineni sitam donare dignaliis cst. De iiulla suflicicns el idonea auCtoritas ul dignum esl in me-
cnim creuiuia nisi dc solo Iioinine teslatur divina dium proferatur, cui gralioespiriiualis filii et divinoe
ScripUna (Gen. 1), quod ad iinaginem ct simililu- legis amici aurcs spiriluales gralanler proebeant, et
dinent Deisit formala vel creata. Age ergo, o liomo, inimici veritatis, vel minus sapientes non habeant
age, inqtiam, gratias clemenlioeei bonilati Crealoris j) quid conlradirant. Danicl prophela secretoruin Dci
tui. Noli, quseso, noli esse ingralus collatis libi ab consriiis, inemoria abundantioe suavitatis Spiritus
ipso bcneficiis: responde quantum poles visceribus sancti referlur admirabile somniura illius magnse
ejus clinritatis. Cui juxta possibilitatem luam tali et lerribilis visionis, quam rex Babylonis viderat,
condilione, si vis, potes respondere, si ipsius man- exponcns, inler coetera quae sibi proloquitur,
datis quoe libi ob salutem lunm tradidit, volucris Chrislum niontem iiilerpre.alttr dicens : Vide-
obixlirc, cl si le iiiimunem ab omni peccato cnsto- ras, ctc.
 3S5 DE SOMNIONABUCHODONOSOR. SSfi

DE SOMNIO REGIS NABUCHODONOSOR.

340 Videbas, rex, et ecce slaltia una stabat, A caput aureum exstilerunt hujus statuae, quia sicut
coram te, cujus aspectns lerribilis erat valde. Hu- caput est principium corporis, sic ipsi erant initium
jus, inquam, staliia: caput erat ex auro, peclus et soeculi sequentis et humani generis, vel quemad-
lirachia de argenlo, venler et femora de oere, tibioe modura aurum ob dignitatem sui cminet meiallis
ferreae, pedum quoedampars ferrea, quoedam ficiilis omnibus, sic illa prima selas soeculigloriosior et ex-
erat. Videbas ita, donec abscisus est lapis de monie cellenlior fuit caeteris futuris selalibus. Per argen-.
gine manibus, et percussil staluam illam in pedibus tum vero, quod est secunda materiaposl aurum, se-;
ferreis et ficlilibus, et corominuit eam. Lapis vero cundasetas sseculi,quoefuil aNoe usijue ad Abraliau),
^bic qui percussit slatuam illam, sicut Daniel dicit intelligilur. Quia sicuti argenlum valde iuferius et
(cap. n), factus est mons magnus, et implevit uni- pejus auro esse cognoscitur.sic secunda oetasmultiim
versam terram. Lapis igitur qui abscisus est de deterior et inferior prima steculi oetate comproba-
monte sine manibus, Christus est, qui sine carnali tur. Denique ob hujus selalis malitiara Domiiius
opere originem duxit de generis humani massa diluviura adduxisse fertur super terram. Per oes
peccatrice. De quo lapide bene dicilur quod mons vero, quod pro patientia et Ibiiiiudiiie aliquando
magnus facitis sit, et univcrsam lerram impleverit, ponere solemus, lerliam sscculi oeiatemab Abraham
quia Evangelium, quod Dorninus Jesus condidit et " usque ad Moysen digne inteiligimus, quia in illa
discipulis suis ul proedicarenl tradidit, universum setate viri fortes el patienies inter adversa et pro-
orbem implevit, sicul idem discipulis suisdicit: «Ite spera exstilerunt, scilicel, Abraham, Isaac el Jacob,
in universiiin orbem, preedicate Evangelium omni et alii quamplures qui prsecepta Dei per palienliam
creaturse (Marc. xvi).»Verumtamen mons iste lapis et animi fortitudinem fideliter servaverunt. Perma-
parvulus erat, quando in Judoeo lanlummodo Deus leriam vero ferri qiiarlam oelaiem soeculidebemus
notiis erat, sed hic lapis roons magnus effieitur, inlelligere, quae a Moysc egregio oropneta usque ad
quando « a solis ortu usque ad occasum laudabile David dignoscilur exstitisse.
noiiien Domini (Psal. cxn) > proedicatur, < nec est Qtiinla auiem aetas, quaeexstilit a David usque ad
qui se abscondal a calore (Psal. xviu),» id esl a adventum Chrisli, bene quidein intelligilur-iu ma-
praedicalione ejus Evangelii quod praedicalum est leria luiea et fictili, quoe,quanivis conjuncta esset
per aposlolos universo orbi. Lapis ergo effectus est ferro, lamen el non polerat congliilinari. In illa
mons magnus.et implevit universam terram,quando enim setate qtieeante adventum Chrisli fuil, genlilis
secundum Isaiam propbelam (cap. ix) ille qui puer et Judaicus populus in Judoea simul roistus exstitii,
nalus est nobis, et filius dalus est nobis, slella de- n{ scd sicut lulum in illa stalua uon valuil consolidari
monslranie de coelo Deus excelsus apparuit pr.r cum ferro, sic gentilis populus veram concordiam
universum orbem. Lnpis, inquam, isle, id est Chri- nullaienus liabuil cum Judaico populo. In sexla
stus, crevil in moniem magnum, quia omnes genles igilur aelate abscisus est lapis sine mauibus de
quas ipse fecil, modo veniunt et adorant eum, et monte, id est Cbristus natus esl absque laclu ho-
glorificant et laudant nomen ejus in oeternum. Sed minis de Maria Virgine, qui percussit statuam et
jara nunc videainns quid significet illa statua quam comminuit, id est gloriam hujus sseculi, quam esset
lapis iste percussit et comminuil, quia tam admi- vilis et conlemplibilis, ostendit. Gum enim dixit
rabile soinnium, et lam insolila visio, sine pondere discipulis suis : Beati pauperes spiriiu, quoniam ve-
inagni sacramenti regi Babylonis nullalenus os- slrum est rrgnum Dei (Matlh. v), paiiperlalem spi-
tensa fuit. Caput, inquit, ejus ex auro, pectus ct ritualem proetulit auro ct argenlo, aeri el ferro, et
hracliia de argento, venter et femora de aere, tibioe omnibus diviliis hujus soeculi. Bene crgo dicilur
ferreoe, pedum qutedam pars ferrea, qusedam Dctilis quod lapis staluam in pedibus ferreis et fictilibus
erat. Ista crgo staiua in septem partes est divisa, percussit, quia Chrislus, qui est angularis lapis,
el ex qiiinque maleriis videtur esse conslituta. Si per prsedicationem spiritualis pauperlnlis, luieam
igilur per istam slaluam hoc saeculiim liguraliler D et cosnosam gloriam hiijits saeruli ad nihiltim re-
accipimus, el si per seplem partes ejusdem statuae, degit et de.siruxil. Posl boec vero hic lapis crevit in
vel per quinque niaterias ex quibus hoec statuai montem magnum, et implevit universam terrain,
conslat, quinque vel septem saeculi aelates intelli- quando Christus per prsedicationem Evangelii quod
gimus, probabilem sensum et rationabilem intelle- Deus esset, omnibus. innoluit per universun»
clum habebimus. Illi enim homines qui fuerunt ini orbem.
prima soectlli oelate ab Adam usque ad Noe, quasii 341 Possuinus quoquc allegoriiando, per septera
 587 PHILIPPI DE IIARVENGABBATIS BON_ESPEI S88
niembra hujus slatuoc, septem bujus sseculi srtales \ niiudine, inquit, ejus nos oranes rccepimus, gra-
spirituali intelligenlia accipere. Snne per caput au- liam pro gratia (Joan. i). Odor igitur agri ploni est
reum slaluoc hujus, digne homines primoe sxculi plenitudo divinitatis Christi. Proeterea Jacob in ea-
ielatis intelligiiniis. Quia sicul atirum niillum habet dem oetate exislens, dum duas uxores sibi carnali
colorem uisi iialuralem, sic bomines illius priinoe conjugio copulavit, quasi Clnisltis dnas gentes iu
aetalis nullum legem habuerunt, per quam Deuni lidei unanimimte sibi sociavit, vel illaeduoe beatoevi-
cognoscerent, nisi naluralem : t Diliges Dominuro toe, acliva scilicel elconiemplativa, quanlum essenl
Deum luum ex toto corde luo, et proximum tiiuro ampleclendoD,nobis insinuavil. Per verureiii vcro
sicut teipsuro (Deut. vi). >; Per crcatiiram quippc sereum lnijus staluoe, in quo biimaria viscera conti-
cognoscebant Crealorem; < lnvisibiiia enim Dei, ncnlur, horaines illius oetatis, quoe a Moyse usque
per ea qnoefacta suni, visibiliaab eis cognoscebaniur ad tehipora apostolorum fuit, desiguanlur, quia sic-
(Rom. i), > ct omnis crcntura animos inluenlium ut infra ventrero iiuilta sunt quocnon puient visibus
dirigcbat ad suum Crcatorem. Sempiterna quoque buroanis, sic ea quoeagebuniur sub lempore dala:
ct admirabilis ejusdera Crealoris claritas in singu-- tcgis, nullatenus paiebant ad liquiduro seusibus no-
lari operatione solis et lunoe,stcllarumque appnre- stris. Quoniam igilur de femoribus hiimana propagi»
bnt, quoc honiines, qui non credebnni ci, inexcusa- egredilur, merilo per femora hujus statuoe ociasilla
bilcs faciebaut. Qui eniin lantani claiilalein et for- accipiliir, quae sub tempore aposlolorum et primi-
uiosilutcm suis contulerat crenturis, sine dubio livae Ecclesioefuisse dignoscitur. Sancti eiiim apo-
intilto clarior et speciosior, et fortnosior in sua roa- stoli una cum matre sua Ecclesia multos filios miic
jcslate consislebnl. Quia vero in pectore moilnlium temporis Deo geuuerunl. Per fidem et sacri bapii-
cogilaliones versanlur, non sine causa per pectus sinatis regeneralionem, et gloiiosam Evangelii prae-
statuie secundte oetalis homines inlelligimus, quo- dicalionem, quam ab ipso Deo didicerunt. Unde et
rum prava cogitalio et maliliosa operatio ad hoc Paulus quibusdara dieebat: « In Christo rgo genui
Deum raajcstatis procurassc dicilur, utsi diei liccat, vos per Evangelium ejus (/ Cor. iv). > Et idem iu
ipse Crenlor creaturse suse irasceretur, et omne ge- aiio loco : « Filioli mei, quos iicrum parturio donec
iius morlalinin iuiqiiitate sua exigenle aqua diluvii formeturin vobis Christus (Gafal. iv). > Et benc
deleret,paucissuperstitibus dunlaxat remanenlibus, quidem per femora screa inteHigimus selalem apo-
e quibus postmodum totum mtindum repararet. Per stolorum et Ecclesioe uoclorum, quia oes melallum
brachia aulem, quibus labor ct fortiludo humani valdeest sonorum. Eapropler et de aposlolis dicilur:
exercilii solct exprimi, hqmines tertioe setatis, quae « In omnem lerram exivit sonus eorum et in lines
fuit ab Abrnham usque ad Moysen,possunt Uesignari, orbis lerrce verba eorum (Psal. xvm). > Per libias
qui inler adversa el prospera hujus saeculi, in Dde vero ferreas slatuoe illius, ista oelns inteiligitur in
perstilerunl fortes, et pro cuslodia mandatorum Dci qua nossumus, quia sicut ferrum dura quoequedo-
magnos sustinuerunt agones, utvidelicetillepatriar- mat el confringit, sic feivor sancloe religionis, qui
charuni eximius Abrabam, qui, sicut dicit Apo- insancla Ecr.lesia arnplius solilo per graliam Dei
stolus (llebr. n), conlra spem fidcliler credidit in inolevit, gaudia labenlis saeculi voluptales et con-
spirilu, et niilui voliintalis Dei obediens, terram na- eupiscentias carnis, forliiudine sancli Spirilus com-
livitatis suocdeseruit, inauditam quoque et insoti- minuil et contrivit. Per pedes auiem forreos et fi-
lam obedientiam antea soeculis el generaiionibns ctiles qui solent esse extrema pars r.orporis nostri,
adimplere paralus fuil, quando filiuni suum, in quo rectc iiilelligenda e.st ultima aelas, quoe fulura est
spem repromissionis acceperal, perfectum obedien- sub tempore Antichrisli. In qua nimirum eetate, sic-
lia: exemplum nobis demonsirans Deo sacrificare ul Dominus in Evangelio dicit: t Erit lalis Iribula-
volebat. In eadeni verosetale hujus magni patriarcboe tio, qualis ab inilio soccnli non fuil, ita ut in erro-
lsaac filius exstitit (Gen. xxu), qui caecitaiis corpo- rem, si potcsl fieri, eliam elecli inducantur, sed
ralis Qagcllum a Dco sibi datum libenler suslinuit, D propter eosdem eleclos ipsi dies a Deo breviabun-
el sicut quondam Patri suo in oblatione sui ipsitis ttir (Maitlt. xxiv; Marc. xxm). > Proelcrea sicnt
assensum pracbuerat, sic iu coecitnte corpornli quam ferruin el luiuin 342 *" llnam compagem non pos-
pnlicbalur, Deo grntias agere satagebat. Proptcrea sunl solidari, sic homines illius aclatis in uno san-
quippe doniim prophetise ab ipso Deo accipere me- cl33 Ecclesia: gremio non poterunt coniineri. Se-
rtiil, et in cxcessu mentis positus revclalis oculis quaces enim Anlicliristi pravam ejus doctrinam ct
cordis Jacob iilium suum in his verbts benedixit : boeresim conabunlur asserere, (ilii vero sanctoe
< Ecccodorfiliinieisicutodoragripleni(6'«tt.xxvii).» Ecclesise dcfensores eiunt e}usdein malris suae, fi-
Qucin eigo in spiiitu proplictioe Isaac lilium appel- deique calholicoe et evangrlicoe doctrinoe.-Diversis
lat, nisi Chrisiiim qui de ejus scmine per liucas ge- crgo diversa senlientibus ct ad conlrarias partes
ncraiionum nasciliirus crnl? Cujus vcro ngri plrui iraheiiiibus.sicutferriimnon valelluto congluliunri,
odorem Isaac odoralus spiritualiter sensit, nisi plc- sic ipsi non poteruut nd inviceni concorduri. Post
niludincin divinilatis quoe in Chrisio, sicut dicit ha?.cvcuiet ad judicium lnpis ille, qui quondaui nb-
Patilus, rorporalitcr rcquievil? (Colos. n.) Unde scistis esl iiieffabiliter tle montc, vidcliccl Chiisius,
Joanncs, in quo sancti Spiriluscrat gralia, dr plc- qui duduin cgrcssus csl de illo unibroso ct coudeuso
589 DE SOMNIONABUCHODONOSOR. 590
«liviuilutis monte, el de illa occulta sua habitalione. \. corporis ditliniunt, propago noslroecarnis dc fe.nio-
Veriiiiilaiiien quid faciel lapisille? Perculiel et de- ribus egredilur, et propterea ordo coiijugatorum li-
struel slatuam isiam, id est mundum islum, et ad- delium, qui in sancta Ecclcsia continciur, per fenio-
mirabili polenlia divinitalis suoein meliorem stalum ra hujus slaluse intelligitur. Isli enim quiluis con-
restaurabit itltim. Quod autem mundus iste slatum cessa est facultas gignendae proliS,'sic ulunltir in
qnem modo habet debeat deponere, et alium sta- sacramenlo nuptiarum conjugalibus actis, ut tamcn
Uim meliorem recipere, Dominus in Evangelio ma- nullatenus Deuro cxcludant ab habilaculosuoe men-
nifestal cum dicit: « Ccelum el terra transibunt, lis. Per tibias vero ferreas el fories,-inlelligunturj
verba autem niea non transibunt (Matth. xxiv). > religiosi viri caelibem vitam ducentes, qtiiu sirut. li-|
Unde et Paultis dicit: « Proeterit enim figura hujus biae totum corpus snstentant el portant, sic ipsi
mundi,et quod anliqualur et senescit prope inter- orationibus ad Deum fusis sanctam Ecclesiam adju-
itum est (/ Cor. vu).> Hinc Petrus apostolus dicit : vanf, et eam assiduis deprecalionibus Deo commen-
« Adveniet auiem dies Dotnini sicut fur, in quo cceli dant. In pedibus aulem ferreis et fictilibus exlrema
magno impelu transient, elementavero ignis calore et debilior pars, quoe in sancta Ecclesia est, debet
solventur. Novos vero ccelos, et novam terram, et inielligi. Illa scilicel pnrs quse neque alligntur vin-
promissa ipsius exspectamus (// Petr. iu). >Inde B culo conjugnli, neque renuntinns mundo trndere se
«liam Joannes apostblus in Apocalypsi ait: « Vidi vult servitio Dei. Tales enitn accepta libertale pec-
coeliim novum, ei lerraro novam (Apoc. xxi). > Pri- candi, qitanivissecredere Deo confiteanlur, Inmen,
miim enim ccelum et prima lerra abiit, et mare nCc pro timore, nec pro amore ejus, a peccatis co-
jam iioiiesl. Qui altiori sacrameiito relici desiderat, hibentur. Illi igitur quasi ferrei et ficlilessunt, qnia,
qui allegoricis sensibus inslrui oplat, si ei placet, licel fidein habeant, lanien opera fidei nequaquam
potest referre allegorice istam slatuam adpersonam faciunl. B-"quibus bene Paulus dicit: < Confltenlur
sancUe Ecclesioe. Quoniam igitur caput istius statuoe se nosse Deum, faclis autem negant (Tit. i). »
aureumesse dicitur.et quia Dominus Jesus Chrislus ALIA ALLEGORIA.
Capul sanctoc Ecclesioeappellalur, non immerilo per Siesserous digni audire vocemillius luboeccelestis
caput anreum hujus slatuse, ipsuin DoroinumJesum quam audivit Joannes, sicul ipse dicit in libro Apocn-
debemus intelligere. Sicut enim caput corporisprin- Iypsis,quae ad eum locuta est, dicens : « Ascende huc
cipiuin esse non ignoranius, sic Doininiim Jesum eiostendamlibiquoeoportetfieriposllisec (Apoc iv),»
Chrislum caput esse et principium sanclse Ecclesiae el si cumeo ipso possemtts essein spirilu, boc est, ex
non dtibitamus. Preelerea quemadmodum membra tolo effici spirituales, ut nihil carnale, niliil terre-
h-uinna nostri corporis a capite reguntur, ita fide- num343in nobis penitus remaneret, luncpossibili-
les Christiani, qui sunt membra sanclae Ecclesiae, a las nobis subjaceret, quatenns figuram hujiis statuoe
capite suo, scilicet-Christo, si ei obediunt, ad salu- allegorico sensu referremus ad texlum lolius divinie
lem diriguntur. Per peclus aulem slatuoe hujus, Scripturae. Igitur qtioniam Genesis librum pri.nci-
bene quidem sanctos aposlolos intelligimus, quia in pium divinarum Scripturarum esse non ignoramus,
peclore solenl secreia consilia abscondi, et sancti non immerilo per eumdem librum caput hujns. sta-
aposloli secretorum Dei exsiiterunt conscii. Unde et tuae inlelligimus. Et quia Evangclium, quod Domi-
ad -eosdeiriapostolos Doniiniis dicit: < Omnia quoe- minus Jesus Christus condidit, semper in Veleri
cunque audivi a Palre ineo, nola feci vobis (Joan. Tesiamentoabscoiiditum fuit,sicut Ezecliielpropheta
xv). > El alio in loco : < Vobis, inquil, datiiin est testatur (cnp. i), qui rotam in rotam, hocest Evan-
nosse. myslerium regni Dei (Mallh. xm). > Hinc est gelium in veterem legem se vidisseprofiietur. Bene
quod Joannes nposlolus revera occullorum Dei re- quidero Evangelium idem eidem libro Genesis in
seralor intimus,siiper peclus Domini Jesu recubtiii, parte capitis sociamus, quia Iegem et Evangelium
qui postea fouicin clivinaesnpientiae, quem cleeodern idem per omnia sonare, ilidem prorsus contiuere,
peclore hausernl, nobis eiuctuvit. Per brncbia vero r. licet dissimilibus verbis, non dubitamus. Sicul ergo
quibtis humani laboris forlitudo exprimitur, recte per librum Genesis, et per Evangeliiim, lmjus sta-
sancti martyres iiilelligtinlur, qui pro ainoie ccete- luae eaput intelligilur, sicjustum est ut per libros
slis patrioe fortiier dimicaverunt, el usque ad san- • prophelnrum pectus ejusdem accipiaiur. In pectoro
guinis effusionem intenlione glorioeDei sibi ipsis non euim secrela consilia abscondunlur, et sancti pro-
pepercerunt. Per ventrem autem oereum, sanctos pbetoe secrela consilia Dei aniequam evenirent,
confessores et modernos Ecclesiae doetores accipi- praescisse dignoscuntur. Unde uiius ex eisdeni pro-
mus, quos repletos omni spiritunli scienlia et sa- phelis dicebat: Consilium luum, Doniine, antiquum
pienlia, et sancta proedicatione non ignoramus. Sic- verum fial (Isa. xxv) : quia vero, ut supra jam
ut enim in vCntre concreti humores ex cibis supe- diximus, in brachiis solet labor luimanus designari,
riores parles corporis el inferiores infundunt et nu- per librum Psalmorum possunt qttidom rCrte bra-
triunl, sic sancti doctorcs vilas sanclorum qui ante chla bujiis slaluae proefigurari, quoniam quidein in
eos fuerunl descripserunl, et nobis spiritales regu- eisdem psalmis persocpe menlio fit hum.ani laboris,
las secundum quas vivere debemus, tradiderunt. quemadmodum est illud : < Vide huinililatem meam
Sasie, sicul aiunlqui lineamcnla ct naluram humani cl laboreni meum (Psal. xxiv), > cl : lu labore lfc>-
891 PIHLIPPI DE HARVENGABBATIS BONiE SPEI. 553
ininiim non sunt (Psal. LXXH),>et alia mtilla his A t hominibus exlerius sine appetitn vanooglorioc bo-
similia. Per libros aulem Regum debemus intelli- num exemplum prsebere.Per tlbias ferreas.forliludi.
gere hujus staluoe ventrem se.reum, quia sicut in nem et patientiam noslram inlelligamus, ut videli-
ventre multa occullantur, quoe foris non apparenl, cet fortes in prosperis, palienies in adversis exisla-
sic in libris Regum mulla mystica et figtiraliva sunt, mus, et genua debilia titubanlium fralrum spitilii
quoe adhuc nos latent. Et quia, sicut jam proefaii forliludinis roboremus. Per pedes ferreos et fictiles
sumus, de femoribus liumana propago egreditnr, gressns noslri possunt designari, quia el prava iti-
noii iiiconvenienter per Epistolas beati Pauli et alio- nera debemns intenlc devitare, et rectas vias sollir
rum apostolorum, femora hujus slatuoe intelligun- cite incedere, quatenus veraciier de nobis qneat
tur. Qui Pauliis, licel usque ad leriiuin ccelum ra- dici : < Beali immaculali in via, qui ambulanl in
plus sit, el quamvis secreta quoedam, quoe ab bo- lege Domini (Psul. cxvm).;>Longius igitur ab ordius
ininibus non capiuntur in excessu mentis posilus exposilionis digressi sumus, duin de stalua illa mi-
audierit, lanien ad disponenda carnalium conjugia rabili, quam vidit Nabuchodonosor rcx subtiliu.
liumiliier descendit, dicens : «Vir debitum reddat disputavimus. Sed jain idoneum teinpus esse reor,
uxori, similitcret uxorviro,etunusquisquesuam uxo-, utadid rcdcamusundc sumusdigressi, et audiamus
rem babeat propter fornicationein (/ Cor. viu). » "' qualiler Deus omnipotens indicel SponsoeFilii sui,
Pcr tibias vero qusc lotius corporis inolein sustinerc ubi ipse pascat, et ubi ipsc accubet: In meridie, irl
videnlur, modernorum doclorum Scripluras nos esl in dilectione Dei et proximi. Superius ostendi-
oporiel acciperc. Quoequidem bene ferreoe fuisse mus quomodo Sponsa sit allocuta Sponsum suiini,
describtinlur, quia sicut ferrum omnia domat, sic dicens : lndica milti, quem diligil anima mea, ubi
Scripluroe sanclorum, videlicet Ambrosii, Hiero- pascas, ubi cubes in meridie (Canl. i); et qualiier
iiymi, Augusiini, Gregorii, omniiim iioerclicorum idem Sponsus rcsponderit Sponsoe suoe: Quoniam
dogmata deslruuiiieieliniinant. In pedibus autem fer- quidem in meridie pascor el accubo, id est in Patre
reis et liciilibus debemus interprelari docirinas Ca- nico, qui est verus meridies, maneo, sicut mansi
Ibolicortiin, simul et hoerelicorum, qui erunt iu ab oelcrno. Superest igilur ut Deus omnipotens
novissimis diebtis, quia sicut ferrum cuni luto non respondeat Sponsse filii sui, quomodo ipse simililer
valet sobdari, sic doctrina orthodoxorum curo pra- accubel et pascal, id esl requiescit et nianet 344
vis dogmaiibiis hoerelicorum non poleril concordari. in meridie, boc cst in Filio suo, quem genuii ab
Sicul ciiim dicil Paulus : < Quoesocielas luci ad le- oeterno per omnia consimilem sibi. Quod autem Fi-
nebras, aul quoe pars fideli cum infideli? > (// p, lius in Patrc, et Paler in Filio ab oeterno rnanel,.
Cor. vi.) omnis auctoiitas, tamNovi quain VeterisTesiameiiii,
ALIA ALLEGORIA. consona voce prsedieat. Unde idem Filius de disci-
Si moraliter istam statuam discuiere volumus, pulis in Evangelio dicit : < Puter, volo ut sicut tu
morulcni intelligentiam in ea procul dtibio reperie- es in me el ego in te, ila ct ipsi in nobis ununi
nius. Pcr auruin quippe, de quo caput hujus staluoe sinl (Joan. xvin). >El illiui ad Philippum : < Phi-
fuit, vera sapicnlia designatur, qttoein duobus verbis lippe, non crcdis quia cgo in Patre elPater in mc
existit, scilicet ut a malo penitus declinemus, ct est (Joan. xiv). > Siculigilur supcrius Sponsaquae-
quidqtiid boni agere possumus, noii omittainus. Per s.ivit, non solum a Sponso suo, verum etiam a Pa-
peclus vero et. brachia designantur cogitatioues tre sui Sponsi, ubi pascerel et ubi accubaret, et illi
siuccroecl sancta opera, quia j'usium est, ut quidquid respoiisum esl ab ulroque, quia in meridie, hoc est
boni homo cogitat, illud sine dilnlione opere adini- Palcr in Filio, et Filius iu Patre,sic et modo si ea-
pierc salagat. Per ventrem quoque, qui nunquain clemSponsa quoerere vult a Spiritu sancto, ubi ipse
evacuitalcm cuin saluto potcst pati,, mens noslra pascat, el ubi accubct, idem Spiiilus sanctus ei
signatur, quocnullatenus a sanctis cogilationibus el respondebil, quoniam sicul ego a Patre et Filio
spiritualibus meditalionibus debet salubriler eva- D ineffabiliter procedo, sic nimiruro iu ambobus pa-
cuari. Perfemora oerea, de quibus mortalis propago scor et accubo, id esl requiesco, maneo, quia cum
egredi solel, nostra castitas figurari debet, per eis unus Deus sum sicul fui aboclcrno.
uuam ct Deo soli interius nos condccet placere, ct
593 RESPONSIO DE SALUTE PRIMI HOMINIS. 39.

RESPONSIO

DE SALUTE PRIMI HOMINIS

PROLQGUS. A 345 CAPUT PRIMUM.

Cum inter fratres meos de divinis plerumquc Qiiaeritis, fraires, ulrum primus Adam salvus lia-
Scripluris fabularer, et nibil sciens, scire lamen bealur, cum cnm dnmnabiliter peccasse Genesis
aliquid sesiimarer : inlerrogatus sum ab eis aliquo- liquido faiealur; pcenituisse vero cuni ibidem aperle
lics, nonnulla in quibus movebanlur, quse vel ad non legatur. llluin quidem peccasse, omnes nos, non
iiitelligendum diflicilia, vel ad credendum eis non solum legendo, verum et experiendo scinius, cumet
salls consentibilia videbantur. Quoecum me nescire in hac vita misere vivendo, et de hac vita miserrime
responderem, vel in proesenliarum non vacare, ut recedendo, peccali illius 'pcenani .entiinus. Qui
cis Scriplurarum leslimonia recenserem, hoec eis qualis fuerit ante peccalum formatus, et post peo»
responsio non sufliciebat, sed me vel simulatoeigno- caium qualiter deformalus, non est superfluum.
ranlioe, vel occupatoecujusdam tcnacioecharitas eo- dicere, quamvis sciatur, cum acl id quod inlendo,
rum arguebat, hoc eniin est summi desiderii, si necessariuin videatur. In eo quippe statu ille faclus
tamen ardenler inflammatur, ul fcre patientiam est bonio, in quo nullus post eum taetus esl homo.
ncsciat, si paulum differatur; unde illud cujusdam Faclus est enini morlalis cl immorlalis, mortalis
selhnici non incongrue venlilalur : « Animo cupienli qiiidem, ut posset mori, immorialis vero, ut posset
nibil salis festinalur (103). > Ne ergo scire volenti- B non roori. Dula est ei libera facullas peccandi et
bus et inquireniibus, dnm non respondeo, videar noii peccandi, et utriusque rei apposita merces,
invidere, ct eis quibus debeo si quid habeo, dum nil ntoriendi et non moriendi; ut videlicet si peccaret,
confero, merear displicere, congruum duxi quibus- mors sequeretur, si non peccaret, nunquam mnre-
dam eorura inquisilibnibus diciondo politis collo- retur. Quia vero, ut postea scriptum est, « Oinne
quendo respondere, non quod proesumam eorum ad animal diligit simile sibi (Eccli. xm ); > dattira est
unguem solvere quoestiones, quod lemerarium forte ei adjulorium. similesibi (Eccli. xvn); > et aedificata
est polliceri, sed qualcscunque reddere responsio- est.mulier, non aliunde quam de costa illius dor-
nes, quod facilius, si lamen juverit, Deus poterit mienlis, ut ei naturali quodam affectu amabiliter
adimpleri. Si autetn quod scripsero, in manus vel sociarelur, et lali solatio fruerelur. Positus est in
aures cujuspiam venerit sapienlis,ne, quoeso,feslinet paradiso, quoediversi generis arboribus consiia^erat,
proesumpluosumjudicare, quod responsiones meas ut earum et frttctu vesceretur, et amoeniiale dele-
scripto volucrim commendare, quia, etsi hoc vide- ctaretur. Ubi et duo ligna inter csetera posita erant,
bitur non necessarium eruditis, non erit tamen in- quae nominibussuis manifestare videntur quod crant;
ulile mihi et mei similibus imperitis. Quia enim eo- P quorum unum Jignuro vitoe,alterum lignum scieniiao
rum, quaeforle uliliier cogito non est salis tida cu- boni et mali appellabatur, ab effectu eo, scilicet
stos memoria, sed per lubrica qusedam oblivionis quod lalia operabalur. Concessum est igilur Adoe,
in regionem pleraque diffugiunt perdilionis : volui ut de ligno paradisi comedens, famis molestias dc-
nonnulla corum scripti vinculo inneclere, ul eo ad clinaret, deligno vitoe, moriem el senium deviiaret.
memoriam fugitiva possem reducere. Viro autem El ne in laiua gloria conslitulus, sicul Angelus
sapienli et divinas Scripluras memoriter relinenti aniea, temere superbiret, impositum est ei mantla-
scriptum manans de paupere vena, non esl, fateor, tum, cui salubriler obedirel, ut qui caeteris in lerra
magnopere amplectendum, quod tamen simplicibus animanlibus dignilale prseesset, obedientioe tamen
ct minus eruditis, non est abjiciendum. Deniquenon jugo depressus, soli Deo subditus esset. Diclum esll
csl asciibendum proesumptioni, quod fraternoe bu- igilur ei quia de omni ligno paradisi comedens, solo
militer impendilur dilectioni. Hocc(si videtur) sufll- fruclu scientioe boni et mali non vescerelur, quotl
ciant ad prooemiurn, ul jam prima responsio sumat sifaceret, mortc morerelur. Illud profeclo lignum
exordium. malum non erat, quod a bono Dco crealum erat;
scd bonum erat homini creato obedire Crealori, ut
! (103) Salustius.
m PHILIPPI DE IIARVENG ABBATIS BON_t. SPEI 593
in gymnnsio obedientioe qnodammodo exerceretur, A j n). > Seducta quippe est illa, cum, sicut praedixi,
el sic per merituui suum cceleslem gloriam conse- credidit non esse verum quod Deus dixeral; sedu-
queretur. Si eniro in eo quod injunclum. est ei, lin- clus non est ille in hoc quod scivit falsum esse quod
militer parmaneret, procul dubio post emeritam serpens suaserat. Miser uterque. Quid enim detesla-
vitam CUIIIDeocongruum videretur, sine inlerventu bitius quam Deum mendacem oeslimare ? llem quid
inorlis in angelorum consortium transferretur; et scelestius, quam conlempto eo quem Deum veracem
de.inens esse mortalis, quod erat, ficrel immorlalis homo noverat, in blanditias muliebres declinare?
aliter qiiam eral. Eralenim immortatis, ut tanlum- Peccant ulrique, et fritciu vetilo sine retractione ve-
inodo posset nbn mori; fiercl autem immorlalis, ul scunlur, el sicul serpens dixerat, oculi eoriiui
nttllo modo posset mori. Quoe impossibilitas non aperiunlur. Quid est boc? Nunquid anlea nou vi-
essel languor aut vitium infirmilatis, sed vigor attt tlebant ? Nonne scriptum est: « Vidil mulier .quod
fastigium perfeclionis. Jure igilur lali et lanto Crea- bonum esset lignum ad vescendum, el pulcliruui
tori, tot et lantoruro bouorum largitori, homo sic oculis, aspecluque deleclabile, et lulit de fructu
conditus debuit obedire, et patientia bona diligens, illius etcomedit, deditqueviro suo? > (Gen. 111.)Et
inajora quse promillebanlur ainbire. Quis auteni statim siibinfettur: < Qui couiedit, et apeiti sunt
digue possit vcl expriroere verbis, vel menle cogi- B oculi amboruro (ibid.). > Aperli sunl ergo, non ad
lare, quanlum ille peccnvit, cuni ab his omnibus vtdendum quod antea videbanl, sed addiscerncndum
declinavit, et deserlo mandalo Crealoris, deceptse quod antea nesciebanl: scilicet quid intersit inter
vocem audivit uxoris ? Huic enini lantse glorioe, qua bontim quod peccando aroiserant, et. malum quod
illc in proesenliarum laetabaltir, el spe ftituroeamplius senlieiido invenerant. Plerique eniro tunc melius
gloriabatur, diabolus invidit, qni sicttt scriptum perpendunt quaro jucunda sit sanitas, cuni gravis
est (Joan. vui), ab initio homicida fuil, ex quo sci- eos urgel infirmitas. Unde et illa arbor scienlise boni
I'cet homo conditus fuil. Et quia veram, quse Deus et mali appellalur, per cujus gustum talis scicnlia
est, perdideral viiam, huic eamdem voluil auferre, coroparatur. Ullio enim divina, quoe nullam culpam
ne unde lapsus erat vitio superbioe, illuc liomo relinquit inullam, colaphum statim incussilambobus,
ascenderel meritoobedieniioe. Quoerensigilur gradus et in membris, quse pudenda diciinltir, pruritu li-
congruos ad illum dejiciendum, indulus est serpen- bidiuis perculiuntur, ut qui divinoe legi noluerunt
tcm callidum, et in eo lalens, 'primilus adiit mu- bumiliier consenlire, legem carnis repuguanlem legi
lierem, quam quia sexu noverat infirmiorem, ad nrenlis cogerentur senlire. Quo comperto,cum essent
peccanduui speravit esse faciliorem. Ad quam _ immorlalilalis veste privali, nudos se esse erubue-
veniens satis callide renovat roeinorinro divinse runt, et fuga inila lalere cupientes foliis fici pudenda
jussiouis, ne, cum illsi poslmodum argueretur trans- lexerunt. Et digne quidem inobedientia, quoe est
gressionis, patrocinio defenderetur oblivionis. inobedienlioerelribula, in locis humentibus prsecipue
CAPUT II. domiiialur, ut quia omnis eorum posterilas noevo
« Cur, inquit, praecepit vobis Deus ne comederelis transgressionis obligalur, in ipsis maxime hoc ap-
de omui ligno paradisi ? At illa : De omni, inquit, pareat membris, unde ipsa posterilas propagalur.
ligno quod cst in parudiso, dictum est nobis ul ve- Non solum enira homo seipsum, verum etiam-fu-
scamur; lignum vero scientioe boni el mali inlerdi- turos post ipsum tali realu vinculavit. et qui per
cliim est nobis, ne forte moriamur. Cui ille: Ne- inobedientiam meruit mori, caeterosomnes compulit
quaquam moriemini. Scit quippe Deus quia quo- mori. Qui enim ante peccalum, elsi morlnlis erat,
cunque die coihederilis ex eo, aperienlur oculi tamen si non peccaret, morilurus non erat, quos
veslri, et erilis sicut dii scientes bonuin et nialum per peccalum genuit, omnes ita mortales effecit, ui
(Gen. iu). > quantiimlibet deinceps juste vicluri, essent lamen
Deus, quis similis eril libi? Quis in nubibus aeqna- necessario morituri. Nullus eorum quippe, sive
bitiir Doinino, aut quis similis eril Deo in filiis Dei ? D peccet in similitudinem proevaricationis Adae, sive
Credidit mulier deceptori, putans falsum esse quod non peccet, jam nunc evadit anguslias morlis, cum
dixerul Deus.verumaulem quod asserebal hostis ini- de ipso Chrislo, qui peccatum non fccit, scriplum
quus. Sed ne sola peccaret, accessit ad virum, et irn- sil: < Et Domini Domini exilus morlis (Psal. LVII).>
portunitate 346 fcminea suasit ut ille fructu veiitoi Qttod si ille mandalis divinis obediret, neque ipse,
vesceretur, et juxta serpentis voceni, sicut Deusi neque de posteris quisquam in tantas roiserias de-
efliceretur. llle vero asserlionem hujusmodi scieus; veniret, iino nulla aliquando sentiretur ruina, cum
esse mendacem, Deum vero in omnibus quoedixeratt liujus sola sit causa illius inobedientia prima. Ye-
procul dubio esse veracero; maluil lanien gereres rumtamen Deus, qui dives est in misericordia,
morem uxori, quam illa offensa obedire Creatoii. liominem quem fecerat nolens perire sed redire;
Eam enim qunni lege maritali sociain sibi accepe-- requirit eum ut corrigatur, arguit ut resipiscat,
rat, non sustinuit uxorius conlristari, sperans perr ostendens quod postea dicturus erat: < Nolo mor-
poaniteiitiam Deose posse reconciliari. Hoc est quodl tem peccaloris, sed ul converlalur et vivat (Ezecb.
Apostolus poslea scripsit: < Adam non est seductus,, xviti). >
mulier auletn scdticta in pravaricationc fuit (/ Tun.
597 RESPONSIO DE SALUTE PRIMl HOMINIS. 598
CAPUT III. A CAPUTIV.
« Adam , inquit, ubi es ? Et ille: Timui eo quod « Vocavil, inquit, Dcus Adam el disit: Adnm, ubi
%udus essem, el abscondi me. El Dominus : Quis es? Et ille: Timui, ait, eo quod ntidiis essem, et
indicavit libi quod nudus esses, nisi quia do abscomii me (Gen. m). > Miror si forle in hoe quod
ligno vetito comedisli ? Et ille : Mulier, in- dicit Scriplura, vocavil Deus Adam, aliqua potest
quit, quam dedisli mihi sociam, dedit mihi, el co- intelligi gralia, aliqna misericordia Creatoris, ali-
niedt (Gen. 111).» Miser homo, cuin suam solitts cul- quis fructus, aliqua utilitas peccatoris. In niullis
pam debuisset hiimililer profiteri , et confitendo quidem locis Scripturoe Deus vocare inveuitur, ubi
vcnihm promereri, nisus est eam relorquere in mu- diligenter considerandumesl quid vel ad quid vo-
lierem, el illa in scrpcuiem, cmn nullius ad pec- care dicalur. Est quoedam vocatio qua unaquocqiie
candtim snasio allerius sufficieiis sit excusalio. Vir res vocabulo suo sive proprio, sive communi voca-
dixit se persiiasum rsse a muliere, muJier vero se tur, velut cttm dicimns boino : istcMoyses, ille alius
dcceptam a serpenle. Et hoc quidem veruin fuit, sed Aaron vocatur; vel: islud animal equus, illud auiem
excusandiim non fuil, ne peccatum quod pura et leo vocalur, hoc est nominatur. Qua vocatione
simplici posset ablui confessione, superflita duplicn- " Deus in conslilulione mundi firmamentum ccelum
relur excusalione. Eapropter senlentiam pceualem el aridam lerram vocavit (Gen. i), quod nihil aliud
pariier exccperuut, Vir nimirum ut panem suiiin sonal quam suis ea nominibus nominavit. Est el
comedai in sudore, mulier ut pariat cum doldre. alia vocatio qtiam propheia nobis designat Aggoeus
Dein tle paradiso ejecli sunt, et a ligno viioeexclusi, imo per illuni Deus : « Et vocavi, inquii, sicciia-
et ne illuc faeilis reditus coiicedatur, angelus habens tem super terram, et super trilicum, et super vi-
flammeum gladium anle fores paradisi collocatur. num, et super oleum, et quoecunqueprofert huinus
Vcrumlamen ne spes redeundi omnino auferalur, (Agg. i). > Et David dir.il : < Et vocavit famem
idein gladius versatilis appellatur. Post hsec in eodem super terram, et omne firmamenlum panis contrivit
Gcnesis Iibro (cap. iv) nihil de Adam legitur, nisi (Psal. civ). > Niillus, ut arbitror, tam puerili sensu
quia cognovit Evam uxorem suam, et genuit Cain, et est indulus, qnamvis Scriplurarumj scientia non
Abel, et Selh, et filios et filias, et vix.it annis non- admodum sit imbiitus, qui putet quod fames vel
genlis triginla, et mortuus est. Nunc igittir quae- siccilas aliqua persoua fueril, quae sermonem lo-
rendum et diligentius perscrutandum est, si tamen quentis audire potuerit. Audire quidem proprium
adjuvet spiritus Dei qui omnia scrulalur etiam pro- est rationalis vel saliem animalis creaturoe, fames
funda Dei (/ Cor. n), si forte ex ipsius ejusdem libri „ auiera et siccilas nullse sunt crealurse, imo pestis
verbis aliquid nobis polerit inlimari, unde illius bb- qusedam et afllictio 'creatursc. TaJi aulem errore
minis salus debeat oesiimari. Quod posse fieri ne- anliquus genlilium populus tenebatur, qui hujus-
quaquam asserere prsesumpsissem , nisi ex aliis modi passjones deos vel homines esse arbitrabatur,
Scripturselocisadmoniliisfuissem.ubi aperlius dicta sicut quidain aetbnirus (104) ait, quiafamem quoesivit
intelligunlur, quoehic involucro litlerse conteguntur. una de montanis deabus jussui Cereris obsequendo.
Sic nimirum, sic aliam scripturam 347 a''a scr'_ Qumtitamque famem lapidoso vidit in agro.
ptura reddit lttcidiorem.et ctim plura leguntur, non Quod ergo famem et siccitatem Deus super lerrani
splum rudem quemlibet, sed etiam sapientem faciunt vocare perhibetur, nihil aliud mihi esse videtur,
sapientiorem. Quia enim uno in loco non omnia di- quamcumexigenlibusculpishabilanies in terraDeus
cuntiir, vel quse dicunlur obscurc dicuntur, necesse puniredisponeret, jussit ut lerram fames velsicciias
cst ut plura legantur, et ita illud Salomonis veri- occuparet. Est et aliavocatio quaDeuslegitur vocaro
dicum erit : < Audiens sapiens sapienlior erit homines, sed homine interposito nuntio ; esl el alia
(Prov. i). » Denique et illa plerumque dulcius ca- qua per se vocat homines sine aliquo hominum mi-
piuiitnr, quse de obscurioribus locis cum labore ali- nisterio. Hoecigittir quadrifaria in Scripluris sanctis
quo eliciuntur. Unde Propheta juxla aliam dtintaxat D polest inveniri Dei vocalio. Prima quarum alio no-
translationem Iselabundus canit Deo: < Quam dulcia mine dici polest nominatio vel appellalio, secuhda
faiiribus meis eloquia tua super mel et favum ori jussio ; lertiu commonitio, quarla immulatio. Prima
iiieo!» (Psal. cxvm.) Mel quippe illud quod nudum iriiponit vocabula rebus ul discernantur,'; secunda
el aperlum est appellaltir, favus vero quod in cereis jubet ut homines puniantur, teriia commonel ul
relliilis aflabrc compositis Iatitans inde cum labore corrigantur, quarta infundit graliam ut iinmutenlur.
aliquo eliquntur. Non ergo suffecit dicere eloquia llarum pciiuliiina qua per homines vocantur homi-
Dei dulcia esse super mel, sed addit, et favum. In nes, quodammodo est generalis, pro eo scilicet quod
nielle volens intelligi ea quse in Scriptiiris sanclis iuipendilur laro bonis qunra malis, ut quia homo
siint manifestiora, in favo autem quae in eadem sunl perfecte non novit secretum Dei, oinnes indifferen-
occultiora. Ntinc itaque ipsius Genesis verba quae ler vocet ad regnum, cum lamen aliis illorum Deus
ad proesensnegotium perlinent, breviter rcpetamus, gloriam, aliis proeparaverit ignem oelernum. Hujus-
ui de ipsis litlerae ccllulis aliquid si Deus dcderit modi oeslimoesse illam vocaiionero, de qua legitur
eliciamus. apud Saloinonem : < Vocavi ct renuislis. Ego quo-
(lOi) Ovidius.
599 PIIILIPPI DE HARVENG ABBATIS BONiE SPEI 100
qne in interilu veslro ridebo (Pr.iv. 1); > et >niA sira aliqtianlisper demonstrnre, quoedam eoruin
Evangelio : < Mulli vocaii, pauci elecli (Maltlt. quoe ccnjrrunt memorioe, diicam ad medium, ut
xxu). > Quod enim intelligi debeat haec vocalio per sciat dileclio vesira in hac vocalione Dei non me-
liomines farla esse, quoe aliquando inveniiur pro- diocre coiilineri beneficinm.
desse, proecedenlia verba in ulroque libro videnlur CAPUT VI.
ostendere si quis velil diligenler advertere. Sapien- In Exodo legilur quia, « ,cum pasceret Moyses
tia, inquit Saloinon, foris proedicat; < In plateis dat oves Jelhro soceri sui, et minaret gregem ad inte-
vocem suani (Prov. i). > Et paucis inlerposilis riora deserii, apparuit ei Dominus in flamma ignis
siibjungit : < Vocavi et renuistis (ibid.), > etc. Sa- de medio rubi; et videns ille rubuiii ardere, et non
pienlia Dei Filius esl. Sapientia Dei Christus est, comburi: Vadam, inquit, et videbo visionem hanc
qui profcclo foris dicilur proedicare, et in plaleis mngnam, quare non comburalur rubus. Cernens
dare vorem suam, cum missi ab eo prsedicatores autem Dominus quod pergeret ad videndum, voca-
noii cordibus, quod solius Dei propriuni esl, sed vit, inquil, eum de medio rubi, el ait: Moyses,
auribus hominum ingerunt verbum Dei, et in Iati- Moyses? Qui respondil: Adsum, At ille : Ne appro-
liidine populorum quae platenrum noinine designa- pies, inquit, huc; solve calceamenlum de pedibus
tur clamant nec cessani, sicut tubse exaliant vorem B ' tuis, locus enim in quo stas lerra sancta est. El ait:
suam, studenles ciim Aposloloplaniare, rigare, nihil Ego sum Deus palris tui, Deus Abraham, el Deus
tamen proficientes nisi Deus iiilrinsecus loquens lsaac, et Deus Jacob (Exod. iu). > Vides in hac
velit iiicrementum dare (/ Cor. m). In Matlhoeoquo- vocalione qua Deus vocat Moysen, magnam gratiam
qne ubi dicium est : < Multi vocati, pauci electi designari, cum ille qui de _Egypto venerat, jubetur
(Mattlt. xxn), > paulo anle in eodem capitulo proe- discalceari. Quia eiiiro culcenmenla de moriuoruni
missum est : «Ileergo ad exitus vinrum.et quos- pellibus auimalium elliciiiiitur, per ea non incon-
cunqne inveneritis vocale ad nuplias. Et egressi grue iiiorlua opera, idest peccata, designanlur, qitoe
servi ejtts in vias, congregaverunt omnes quos in- procul dubio in _Egypto, hoc est in lenebiis perpe-
venerunt malos et bonos. Et impleloe sunt nuptiae tranlur: < Quienimnialeagii.odit lucem(/onn.iii|.»
discumbentium. Eistalim ejeclo illo, qni sine veste Volens igiiur Moyses ire ct videre vistim, meriio
nuptiali invenilur (ibid.), > capitulum sic finilur: prohibelur, et quo ordine id fieri debeat diviniius
348 * Mulii aulem sunt vocati, pauci vero electi. > cdocelur, ut videlicel exuvias velcres, quas viveudo
Quod-in Evangelio intelligiturper vias et exims via- in /Egypto conlraxerat, ;feslinet deponere, et sic
rum, ho'c apud Salomonem designari videlur nomine merebilur visionem divinam, vel potius ipsuni Deiim
plalearum. Ilnjusmodi est et illa aptid Isaiam : C cognoscere. Unde illi quasi jam discalcealo, vef^po-
< Omnes vos caede corruelis, quia vocavi, et non lius ad discalceandum jam paralo, quoedam Dei
respondislis,locutus sum, et.non audislis(/sa.LXv). > cognitio coiiferlur, cum subito subinfertur: « Ego
CAPUT V. suiii Deus patris lui, Deus Abraham, et Deus Isaac,
Ullima rocatio Dei est specialis, qua per se eo el Deus Jacob (Exod. m). »
modoquem ipse novit, vocare homines reperitur, CAPUT VII.
nlii nullns honio inlernunliiis comperilur; aliquo- In eodem Exodi libro, curo de faciendo taberna-
ties quidem aperte, sicut Moysen vocavit de rubo, culo fcederis et arca lesiimonii Deus ad Moysen
multolies vero occulle, sicut roillia millium a soeculo. loqueretur, el Iunti operis artifex nusquiiin invcni-
Hoec autem Iiuic vocationi specialis praerogaliva retur, « Ecce, inquit, vocavi ex nomine Beselcel,
assignatur, ut raro infrucluosa iuveniaiur, imo (ut filium Uri, de tribu Judn, ct implevi eutn spirilti
videtur) de illa propheta Joel per anlonomasiam Dei, snpientia, inlelligentia, et scieulia in omni
dixerit: « In monle Sion et in Jerusalem erit sal- opere, dedique ei socium Ooliab, >etc. (Exod. xxxt.)
vatio.el in residuisquosDominus vocaverilfJoe/. n).» El concludil: « Onmia quoe proecepi tibi, facient
Taniam quippe inlelligi voluit hujus esse excellen- .. (ibid.). > Quid sibi velinl boec omuia quse Beseleel
tiam vocalionis, ut eam sequalur ulililas salvalionis, dicilur facere, nec mcarum est virium, nec hujus
ct nibil sit aliud sic nos a Deo vocari, quam ad loci exponere. Verumtamen hoc dileclio veslra no-
salulem efficaciter provocari. Unde, ut mihi videlur, vcrit, quia illos proecipue commendat propheta, qui
diviiiae scriptor historioe id quod dictum est: « Vo- memores sunt mandatorum Dei ad faciendum ea
cavit Deus Adam (Gen. nij, >non perfunctorie aliendi (Psaf. cn). Uncle colligi polesl quia non infructuose
voluit, sed m co pium vocantis affectum, magnum a Doroino Beseleel vocatur, cui datur et gratia ut
vocati profectum intclligi dcberc commonuit. Quod faciat quod mandaiur, praeserlim cum impletus spi-
si voluero vel potucro divinas Scripluras revolvere, rilu Dei dicatur ex noroine vocari, quod nisi de
el omnia loca in qiiibus Deus per se, sive aperte, juslis dictum raro potest inveniri. Non solum enim
sivc occulte vocare lcgitur, ad medium clucere, el Dominus viam jusloruro.sed elnoinina noviteorum.
qiiantasil hujus vocalionis utilitas exponere; qtian-, Unde et ad;Moysen diciiur : « Novi te.exnomine
tum ocstimo, haccadunatio tantoe erit rongniludinis, (Kxod. xxxiu). >Et propheta de Deo : « Qui nuine-
ut congriium cxcednt modum voluminis. Vcruinla- rat, inquit, mullitudinem slcllarum, ct omnibus eis
mcn nc videar loquacitcr affinnarc quod non pos-• nomina vocans (Psal. C*LVI). » Et in evangelica
601 RESPONSIO DE SALUTE PRIMI HOMINIS. 602
parabola cum injnsli divitis nomen tanquam incogni- A CAPUT X.
tum lacealnr, mendicus lamen ex noroine Lazarus Marcus evangelisla cum caiaiogum apostolormn
appellatur (Luc. xvi). describerel: « Ascendeiis, inquit, in moniem Jesus,
CAPUT VIII. vocavit ad se qnos voluit ipse , el fccil ut essent
«Juodecim cuiii illo el dedil illis potesiatem rurandi
In libro Regum primo, cum de miitando ve.leri
infirmitates , et ejiciendi dscmonia (ibid.). > El enu-
sacerdolio traclarelur, el novum figuraliter ad me- merans singillulim eos quos Cbristus vocavit, ad
dium ducerelur, reprobaio Heli, vetusio sacerdoie, Judam Iscarioth numeruin lerminavit. Si
quisuulem
puer Samurl eligilur, el iu hac eleclione clivinavo-
Samucl in qtiseral quid graiise in bac vocatione idem Judas'
«
calio non lacetnr. Dormiebat, inquit, conseciitus sit, cum certum sil quod aliis electis
lemplo 349 Doniini, ubi eral arca Dei;, el vocavit
ipse reprobnius sit, scint quod et ei non mediocris
Dominus Samiielem : Samtiel, Samuel? Et ait Sa- dnlaest
graiia, cum accepil polestatem cum cseleris
BIUJI: Loquerr, Doniine, quia audit servns tuus curandi infiriiiitales el ejiciendi doemonia. Illa vero
(/ Reg. iii). » Videtis hanc vocationem plenam esse gralia salularis , quam his qui a Deo specialiter vo-
ccelesli gratia, qtiam tam-velox sequilur obedientia. canlur , oesiimo conferri, ul mihi videlur, non ad
Sicul cnim nihil pervcrsius quam nolle audire, sic B Judam duodeciiniun, sed ad duodenariuni numerum
nihil perfectius quam cilo obedire. In lsaia cum in- debct refcrri, ul ille inlelligatur vocatus fuisse , ille
troducerclur palerloquens ad fllium, proenuntians vocanli placuisse. Qnod, ni fallor, et ipse evangclis*.»
quod erat fulurtim lanquam prseleritura esset: videlur lalenter innuere si.quisvelil non perfunctorie
< Ego, inquit Dominus, vocavi te in justitia, et ap- verba aiiendere. Cum enim dixissei : « Vocavii
ejus
prehendi inanum luam, et servavi te, el dedi le in ad se quos voluit, > ipse siibjuiixit: « Et fecil ui
foedus populi (/««. XLII). > Paulo post, cum ad essenl duodecim cum ilio. > Quia enim duodenarius
popiilum ex omnibus gentibus crediturum, ipse filius aposlolorum numerus magni sacramenti plenus fuit,
prophetice loquereiur, et eum vocando ad meliora ilie procul dnbio vocalus , illc clectus fuit , nec esl
ntisericordiler hortareltir: « Noli, inquit, limere, Judn cadente imminutus, cum pro eo alius sil sttb-
quia rcdemi le, et vocavi le nomine luo : Meus es siiiulus. < Fecii, inquil, ut essent duodecim cinn
lu. Cum anibulaveris in ignem, non combureris, et illo. > Magis qtiippe Matliias
jam lunc erat cum iilo,
flaiiima non ardebit in te, quia ego Dominus Deus qui in secreto consilii sni jam electus erni ab
illo;
luus sancltis Israel salvator luus (Isa. XLIII).>Et qtiam Judas Iscarioth,
qui tantuin ad oculiim ali-
paulo iiiferiiis: «Audi me.Jacob el Israel.quem ego quanlisperaiiibiilavit curo illo. Adeo autcm Cliristus
voco (Isa. XLVIII).> Et in sequenli capilulo ipse " secum voluit esse duodecim, ut nec Jttdas
possct
Christus : « Audite, inquit, insuloe,et attendite po- eflicere, ut tantum essenl undecim; sed eo rucnte iu
puli de longe, Dominus ab utero vocavit me proecipiiium , sua tamen perfeclio servavil dtiode-
(Isa. XLIX).> El in Joel quod superius dictum esl: nariuin. Undenarius quippe transgressionis arguitiir,
« In monte Sion erit salvatio, sicul dixil Dominus, duodenariiis vero virtute
perfeetionis muniitir, et
et in rcsiduis quod Dominus vocaveril (Joel. n). > ideo ne salubri numerus
me privaretur myslerio, non
<
Et Zacharias: El vocavit me, el locutus esl ad undecim lanluin, scd duodccim permaiiseriini in
(Zuch. vi). > ministerio. Si aulem quod apud AJarcunr poniuir ,
CAPUT IX. < Vocavil t improprie posiluni inlelligi dcbere quis
Quod si ad Novuin Tesiamenlnm venire libuerit, dixeril, pro eo videlicet quod est , convocavit, ut
iiiveiiietnr ct ibi Christi vocatio non esse otiosa , per figurani quae apheresis nppellatur, diminulionem
inio iiicomparabililer frucluosa, duin nibil aliud vi- syllabicam verbtim istud in capitc pariatrir, nulla
detur ejus esse vocntio , qtiam quoedam gratiae spi- jam quoestio de Juda reinanebit, sed ad eum, quem-
rilalis infusio. Uude Matlboeus evangelisla cum de admodum ad cscleros convocatio, id cst aduuatio,
Jacobo el Joanne loqucreiur : < Procedens, iiiqiiit, JJ pertinebil. Neque enini ejusdcm seiisiini babcre
Jesus, vidil alios duos fralres, Jucobitm Zebedociet vidctur , convocnre et vocare , sed sivc hoc modo ,
Joanneni fralreinejus, reficienles retiasua,et vocavit sive quolibet alio islud simplex coinponatur, nisi
eos (Matth. IV). » Quid autem in hoc quod ail, « vo- fullor, signiflcalio aliqiianiuliim ininiiilalur. As-
cuvit eos, > intelligi vobierii, id est ctijus gratioe cendens Christus in monieni duodeciin discipulos
lioecvoratio fueril, manifestat cum subjungit : « At convocare , id esl adunare dicilur, quod apud alios
illi, reliclis retibus ctpalre, seculi sunl eum (ibid.). > evangelislas, Maltboeiini vidclicet et Lucam, evi-
Sicut enim paulo ante Peirus el Andreas audito : denter exprimilur. « Convocalis, ait Matthoeus (cap.
« Venite post me, el faciaro vos fieri piscatores ho- xv), duodecim discipulis suis , dedit illis potestaiem
minuin , conlinuo reliclis retibus secuti sunt eum spiriliium immundoruin, ut ejicerent eos. > l-.t
(ibid.), > sic niinirum Jacobus et Joannes, relictis Lucas(cap. IX) : «Convocatis, inqiiil, duodecimapo-
retibus et patre, secuti sunt eiim, cum lamen lulibus dedit 350 i"'s viiiutem stiper oninia doemonia, et
verbis non legantur fuisseinvitati, sed tanlummodo siolis, ul langiiores curarenl. > Non soluni auteni
vocati. Iloc idem Marcus (cap. m) et Lucas (cap. v) Jiidam, verum etiam blaspbemos Judoeosconvorare
lcstati sunl, qui de corum vocationc locuti sunl. Christus ifvenitur, ubi tamen nulla eoruro utilitas
C05 riHLIPPI DE HARVENGABBATISBONil SPEI 004
repcrilnr. Marcus in eodem capilulo de quo alfqnan- A meam, dileclam; el non misericordiam consccut.1111,
lisper loctitus sttm, cum Scriboe qui a Jcrosoly- misericordiam consecutam; et eril in loco ubi diclum
mis descenderanl, dicerent: « Quoniam Beelzebub est : Non plebs mea vos, ibi vocabuntur fllii Dei
habet, et qnia in principe doemoniorum ejicit doe- (ibid.). >
monia, convocalis, inquit, eis, in parabolis dicebat. CAPUT XII.
illis : Quomodo polest Satanas Salanam ejicere? > Per totum corpus Epistolarum suarum de hac vo-
(Marc. III.) Et coctera. In qua convocalione nulla catione Apostolus soepenumero loquitur, nusquam
ante ad
blaspheniorum ulililas declarnlur , nisi forle stibin- lamen evideniius et brevius quam paulo
beiieficioruih gra-
telligalur quod apud Joanncm aliquando legilnr: <Et Romanos, ubi qiialuor divinorum
inulii de lurba crediderunt in eum (Joan. 11). > Alia dus ita compleciilur. « Nam quos proescivit el proe-
procul dubio est illa vucatio, alius vocalionis effectus, destinavil conformes fieri itnaginisFilii sui, ut sit
de qua apud Joannem evangelislnm dicit Martha ad ipse primogenilus in multis fratribus. Quos aulem
Mariam : « Magister adesl , el vocat le (Joun. xi). > praedeslinavil, bos etvocavit: etquos vocavit, hos
Et infra idem Joannes: «Vocavit, inquit, Lazarum, ei justificavit; quos aulem juslificavit, illos et glo-
el suscitavit eum a mortuis (ibid.). > rificavit (Rom. viu). » Vides quia primum erga nos
CAPUT XI. B Dei beneficium est proedestinalio, qua nos nd vitam
Pntilus quoque in fronte ejus quam ad Romanos proeordinamur eeternam ; secundinn, vocalio qna
scribit Epistolan,quarii caeleraeomnes sequunlur Epi- invilarour el inspiramur ut vitam appetamusxlernam;
s.oloe, sc vocalum affirmavil, el bac affirmatione lerlium , justificalio» qua peccalis remissis, vitam
quidquid diclurus crat, qupdnmmodo commentlavit. bene operando meremur aeiemam ; quartum, glori-
< Paulus, inquil, servus Jesu Chrisii, vocatus licatio, quando justitia conversa in judicium, pacem
aposiolus (fiom. 1). > A quo aulem vocatus sil, Ga- et vitam possidemus selernam. Primum qtiidem
lalis scribens evidenler intimavit 1 Paulus, inquiens, aptid ipsum fit, non in nobis; secundum ab ipso in
apostolus non ab hoininibus, neque per hominem , nobis ; terlium ab ipso, cooperaniibus nobis;
sed per Jesum Chrisliim et Deum Patrem , qui sus-v quarium ab ipso, jam emeriiis nobis. Primum nos
citavil cum a morluis (Galat. 1.) > Qtianta gratia vrl cligit aiilcquam simus; secundum , admonet ut boni
quo fructu vocatus sit, paulo post in eadero epistola simus ; lerlium , efficit ut justi simus; quarlum , ut
declaravit : <Cum auteiii placuil ei qui ine srgre- gloriosi et imrnorlates simus. Primum nibil est aliud
gavii de utero malris mec, et vocavit per graiiam quam divinse veiilas praescienlioejsecunduin, iufusio
suam ul revelarei in me Filiuni suiim, ut evangeli- gratise; leriium , operaiio justitise; quarluin, reiri-
znrem illum in genlibus (iftirf.). > Ne autem hoec bulio glorioe. Prinmm, prsenoscit longe post fuluros;
grniia perfuncloria el iuiililis pulnrelur, quia eo secundum.vocat immeritos ; lerlium , pecc. la re-
ipso Apostolo leste multi Chrislum per occasionem miltens , merila donal; qunrlum , jam bene meiiios
annunlianl et non caste , Tiinoihco scribeus : «Col- sine fine coronat. Sicul igilur non glorificaniur nisi
labora , inquit, Evangelio secundum virlutem Dei, juslificati, nec jnslificanlur nisi vocati, sic procul
qni nos libernvit et vocavit vocatione.sua sancla , dubio non vocantur nisi proedestinali. Ilsec esl illa
lion secundum opera nostra , scd seciindiiin propo- specialis vocalio Dei quoe nulli atiribuitur nisi ei ;
siiuro suum, el gratiam quoedata est nubis in Chrislo qua non vocaiilur nisi qui futtiri sunl sancli, qui
Jesu ante lempora soecularia (// Tim. 1). > Diclurus juxta Aposlolum (Rom. vm), secundmn proposiium
nimirum 1 el.vocavit > proeiuisit, « libcravlt, > ut vocati sunt sancli. Non quidem secundum merilum
plane innotesceret quam sancta, quam salutaris hoec suum , sed secundum proposilum 351 Dei, quia
esset voc.aiio,quam proeceditliberatio. Totam quippe « sinepceniteniiasuntdona elvocatioDei (Rom. xi). >
massaro huinani generis prrmus Adam naevo trans- Quod si hac vocatione vocalum fuisse Adara liber
gressionnis involvit, unde quosdam proedestinatio Geneseos aperle non dicit, posse tamen inielligi non
Dei ea bonilale quoe sua est, absolvit; quos ab i-lloj) inierdicii, nec illum a salute contendit excludere ,
iuvoliicro absolutos, elin secrelo consilii sui jam cumpotiusverba ejus saluti illius videantur alludere.
liberalos, poslmoduro vocavit vocatione sua sancla, CAPUT XIII.
lioc est, inspiravil, illuminavit cognjlione sua, ut « Vocavit, inquit, Deus Adam, el dixit: Adam,
de cadem massa de qua secundum meritum ficbant ubi es? » (Gen. 111.)Magna dignalio Creatoris, quod
vasa in coiitunieliain, fierenlvnsa in honorem natura plasma suum requirit, nec suslinet ut remaneai in
non ablata , sed purgata per graliam. Cujus divilias latibulo iniquilatis, sed vult ut prodeat et redeal
graluilse libcrationis, el frucluosoe vocalionis, ad ad lucem verilatis, Hac incude, hoc malleo hujtis
Roinanos loquens ila denuntiat : « Ul osienderel di- inquisilionis, jam lunc sacramenlum cudebalur no-
vitias glorioesuoe in vasa misericordioe quee prsepa- strse reptitationis, dum ille qui peccavcral vilio iui-
ravil in glorium , quos el vocavit, nos non solum ex quse consensionis, invilatur ad uiedclaiu diguaecon-
Judocis , scd etiam ex genlibus (Rom. ix). > El ut fessionis, ut eodem ore quo conlra salutem facia
quod dixeral, propheiico conimcndaret eloquio , est injusla romcstio, jam fierel ad salnlem vera con-
subjungil, [sicul in Osee dicit (cap. 11): c Vocabo fcssio. < Adnm, inquit, ubi es? » Ac si dicat: Nonex-
11011 plcbem mcam, plebcm nieani; et non dilcctam pcdil tibi ut diulius lateas, exi foras, progredere.
605 RESPONSIO DE SALUTE PRIMI HOIHNIS. 606
confitere, dic tn iniqiiiiaie^tuas ut jnstificeris. El S,mitus occiirrerunt. Si enim peccando et fugiendo
ille : < Audivi, inquit, vocem tuam, el limui, eo qnod polucrunt quidem eflicere ut Deum non viderent,
nudus essem, et abscondi me (ibid.). > Salis snper- sed non potuerunl eflicere ul laterent. « Oculi enim
que homo anle peccaium poleral gloriari, saiis su- Domini.contemplarilur bonos et malps (Prgv. xv);»
perque felix polerat judicari, cui lam innumera be- et « Vullus Domini super facientes mala (Psaf.
neficia Deus conluleral gralis, cui se lanlo astrin- xxxin).» Videt quippe ille eliam non yidentes, con-
xerat vinculo charitnlis. Ut enim coetera omittam sequitur quanlumvis fugienles. Si enim certum esi,
quoesuperius dicla superfluum est hic replicari, ma- ut ait quidam ethnicus (105), longas regibus esse
gn.a erat ei felicilas inler angelos conversari, niagna manus, quanto magis Rex regum ei Dominus donii-
denique gloria Deum visibiliter conlemplari, qui nanliuin, credendus esl longas liabere mantis, quas
cuin sit invisibilisper naturam, visibilis erat ei per nullus potesl eflugere, nisi ad ipsas velil refugere?
iissiimptam visibilem creaturam. Eo quidem modo CAPUT XIV.
Deum in paradiso positus homo videbat, quo posl- Hoc inlelligens Adam cum audirel se requiri, no-
modum patriarclioe veteresque jusli cum adhuc iu luit lacendo diulius Intere, scd confilendo nppnrere.
carne viverent, euin videre potuerunt, quem assum- Et ait: « Aiidivi, Domine, vocem luam, • et limut,
B
pta visibili speeie lanquam angeltim yei hominem eo quod nudus esscin, el abscondi me (Gen. 111);*
sibi apparentem, Deum esse procul dubio cognove- nc si dicerel: Scio quia cuni inlra fines meos obc-
ruiit. Unde et de Jacob scripium est: < Ecce vir lu- dicnlia versareltir,' induebar slola iiiiinortalitntis,
ctabaliir cum eo usque mane [Gen. xxxn). > Et paulo innocenliie, saucliialis; nec formidab.am faciem
post idem Jncob : < Vidi, inquil, Deum facie ad fa- tuani, cum.in sanclo apparerein libi ad yideudaiii
ciem, et salva facla est anima mea (ibid.). > Ei Jo- virtutero tuam et gloriam luam. Cum autem rupli.
sueciiin esset in agro Jericho : <Vidit, inquit, virum rcpngulis continenlioe corrui in prsccipitium inobe-
stantem conira se, el evaginaium leneiitem gladium, dicntioe, nudatus sum el confusus; et ut pudori meo
perrcxitque ad eum, et ait: Nosler es an adversa- invenirem qiialcciinqueremedium, male doclus quse-
riorum?> (Josue v.) Et pauloposlsubdilur : < Dixit- sivi lalibitlttm.El in hoc percavi, el in.boc peccasse
que Domiuus ad Josue. > Ilaud dubium quin is cui me confneor. Confitcor, inquam, me peccasse, non
idcm Josue Ioquebatur. <Gedeon quoque cum ex- solum comedendo, verum eliam abscondendo. < Quo
cuteret, inquii, et purgaret frumenlum in lorculari, ibo a spiritu tuo, et quo 352 a facie tua fugiam ?>
ut fugerel Madian; apparuil ei angelus Domini, et (Psal. cxxxvni.) Fugiendum quidem fuit posi pec-
ait: Dominus tecum virorum fortissime^Jwdtc. vi).> C caturn, sed ad te, non ad me. <Ad meipsum enim
Et paucis inlcrposilis subjungitur: « VidensqueGe- turbata esl aniina mea, propterea deinceps memor
deon quod esset angelus Domini, ait: Heu roihi! ero lui (Psal. XLI).> Et Dominus ad cumulum de-
Domine Deus, quia vidi angelum Domini facie ad bitse confusionis el inslrumentum emendalionis, re-
faciem. Dixitqueei Dominus: Pax lecum; ne limeas; plicat miseriam et causam miscriayut audiens homo
non morieris (ibid.). > Manue nihilominus appaluit quid fecerit el quid roeruerit, amplius affligaiur, et
angelus, de quo Scriptura : «liuellexit, inquit, Ma- afflictus purgari merealur. < Quis, ail, indicavit tibi
iiue angelum esse Domini, el dixit ad uxorem suani: quod nudus esses, nisi quia de ligno quod procccpi
Morle moriemur, quin vidimus Dominuin. Cui mu- tibi ne eomederes, coroedisti-?> (Gen. ui.) Iloc esl
lier respondii: Si Dominus nos vellet occidere, de dicere : Quis incussil libi nudilaiis bujiis notitiam,
mnnibus nostris holocausla el libamenla non susce- nisi quia non servasti obedientiam ? Quia non per-
pisset (Judic. xm). > Videlis quia quem Scriplura mansisli in eo qtiod acceperas, sentis malum, et co-
vinim dicit vel angelum, eumdem appellal el Deum, gnoscis quod ante non noveras. El ille : < Mulier,
ut oslenderet quia in viro vel angelo qtioquomodo inquit, qnani dedisti mihi sociam, dedit mihi, et
sibi apparenle, homines intelligebant Deum, qui comedi (ibid.). > Tanla, inquit, fuil perversilas ineae
cum sit, ut dictum est, natura invisibilis, quibus D volunlalis, ut eam ad peccandum suasio perfacilis
lamen volebai, quomodo volebat, apparebat visibilis. inclinaret, et animura virilcm feminea mollities ener-
Denique et Abrahse tres viri, Lot vero duo angeli varet. Dedisti mihi mulierera sociam quidem ad con-
lcgtinliirnpparuisse, in quibusnihil aliud quam Deus vivendum, non prseviam ad peccandum, ut quae con-
intelligitur fuisse (Gen. xvm, xixj. Hinc est quod ditione eral poslerior, esset eiiam dignitale inferior,
illi priuii homines, cum post peccatum se nudos et mihi iraperanli obtemperans subderetur, et me
cognoscerenl, non ablatis veslibus quas anlea non libi subdilura sequeretur. Ego autem ordine con-
babebaiu, sed perdita sanctiiate in qua creali erant, versoel perverso,secutus sum proecedentem, audivi
crubuerunt quidem, et a Deo. videri limuerunl, suadenlera, non repuli offerentem, seduciaro non
quem, eo quo praedictum est modo, videre solebant, instruxi, sed meipsum destruxi; non seductus er-
rt ob id inter ligna paradisi utabsconderenlur fuge- rore.sed induclus amore.Quod enim illa male credula
runt, velantes ea quaejam pudenda erant ficulneis persuasil, ego male uxorius consummavi, el nc il-
frondibus, quaeperturbatis et fugienlibus forle pri- lam contrislarem, Deum meum conlristavi; nec idee

(i&o) Ovidius.;
607 PIHLIPPl DE IIARVENG ABBATIS BON.E SPEI 808'
ininus peccavi quod sciens prudensque peccavi. <De- _A aquas contradictionis, el ob id non intrasse terram
dil inihi, et comedi. > Ego, inquam, ego qui eliam proroissionis, nec tamen exclnsum a finibus eeteinse
comedentem debui prohibere, et jure poteslalis a benediclionis.
CAPUT XVI.
culpa revocare, non solum non prohibui, verum et
comedi, adeo vinctus imo viclus amore sociali, ut Et ail Dpminus ad serpentem : < Quia hoc fecisti,
me illi enerviter subslcrnerem privalus rigore mari- maledictus es inter omnia animantia et bestias terroe
iali. Si autem quod ail: <Mulier quam dedisti mihi, (Gen. m). > Videtis quia serpenlem, imo dinboltnn
cledit mihi et comedi, > aliquibus videatur non hu- in serpente lateniem, Deus nec quacrit ubi sit, nec
milis fuisse confessio, scd queedam excnsatio, ut requiril quare hoc flcerit; sed quia hoc fecii, dignam
quod divinse jussioni conternpsit obcdire, non Sibi ei nialedictionem inculit; nec eam quasi minando
totum, sed mulieri pariier conaretur ascribere; non futuram proenunliat, sed affirmando pisesentem de-
audeo refragari, prassertim cuin plcrique sanclorum ntmtial: « Maledictus es, > inqnit. Quia eniiu ille
ila senserinl, et in opusculis suis scriplum relique- non revocabalur ad spem venioe, nec ei concedeba-
riiil. Potuil quidem in hoc falli, quia Deo lantopere turspalium pceriilenlise,353mer'10,na'eilic'us 11011
displicere non. putavit, quod in rcsponsione sua mu- fore, sed csse jam dicitur, qui et aniea irrenirdiabi-
lierem accusavit, non oesnmans sibi tam graviter B ' liter peccaverat, et oelernse roaledictionis poauas in-
imputari, qtiod, quamvis verum diceret, conalus est currerat. Est procul dubio nialedictus, tum qnia
cxcusari. Qui igitur non esl seduclus in comestione, adversus Deum se extulit per superbiam, dicens :
seductus est in excusalione, dum in illa Deum offen- « Ero similis Altissimo (Isa. xiv), > tum quia homi-
dit non inscius, in ista vero nescius. Deo quippe, qui nero dejecit per invidiam quem subdilum videba*
summa esl oequiias, in excusatione peccali, nec ipsa Allissimo, Eapropter boec iniquilas non incboalio,
placet veritas, nec vull ut culpam atigeat incauta sed adjeclio est malediclionis, dum pro ea jam pu-
defensio, sed.-pura et sirnplex abslergat confessio. nitur alrocius, qui el anie puniebatur, sed forle re-
Reslat igitur ut omni. exciisnlione ableguta peccator missius. « Maledicius, inquit, es inter omnia ani-
dicat ei : Peccavi, Domiue, roiserere mei. Sed enim manliu etbestias lerroe. >Animanlia etbestias terrae,
rudis iste athlcta nullum super hoc docunieiiiinn aniniales et bestiales, nibil cceleste, sed solum ler-
acceperat, niillius proecedenlis exemplo insiructus rena snpieuies, et ob id xternum muledictum incur-
fuerat, et qui sciebal roalum esse non obedire divinoe rentes oestimo debere intelligi, de quibus Apostolus.
jussioni, nesciebaldisplicere quod verum esl oelernae « Quorum finis, inquit, iuteritus, et gloria in confu-
verilati. Noverat qtiippe apostatam angelum, qr.ia (_ sione ipsorum qui terrena sapiunl (P/iitip. iu). j
nonobedivit,corruisse,sed eum non iiitellexerat vera Inter quos isie asseritur malediclus, hoc est, plus
dicendo offensamincurrisse. Siveautem quod dictum quain omnes maledicti maledictus. Sicnt enim Virgii
esl: < Mulier quam dedisli mihi, dedit mihi et co- Maria pradicatur in Evangelio «benedicta inier mu-
mcdi, > hoc modo sive illo accipialur, merito mu- lieres (Luc. n), > hoc est. pius quam omnes rouliercs,
lier arguilur, quod viro gustum mortis obtulit, et ita et iste cujus invidia roors intravit in orbero ler-
eum ad peccandum suadendo, blandiendo, quamvis rarum (Sap. n), roalediclus esl inter orones, hoc est
ignara compulit. plus quam omnes, qui extunc usque in finem male-
CAPUT XV. dicti inveniunlur in universo orbe terrarum.
« Et dixil, inquit, Dominus ad muliere.n : Quare CAPUT XVII.
lioc fecisti? Quae respondit: Serpens decepit roe, et « Super peclus, inquit, tuum gradieris (Gen. ni). >
comedi (Gen. m).» Et lioc quidem veraciler, elsi Quoniam quasi serpenti loqui cceperat, metaphoram
non sapienler, diclum esl. Est enim decepta a ser- servat, etquid diabolo conveniat spirilaliter, in isto
ostendit litteraliler. Pectus quidein domicilium cor-
penle. Verumlamen nec transgredi per deceplionem,
nec transgressioni superaddere debuit.excusaiionem. dis est et cogitniionum. Pectoris igitur nomine non
Nec inoveat quemquam si posl vocalionem qua dixi p inconvenienler omnis perversus designattir, in qno
a Domino Adam fuisse vocattim, invenilur commi- diabolus Iibere volulaiur. Et quasi super euin gra-
sisse peecntum, cum non dixeriin hoc illi vocationem{ dilur, dum premens eum el opprimens, cogit seinper
tcrrenis incurobere, nec ad coeleslia peimitlit assur-
conferre, ne omnino ullerius peccarel, sed ne'in
peccatis pertinaciter permaneret. Quis enim se lam( gere. Qui nimirum perversus, quia tenoe semper
non jam terrenus, sed terra emphaiire
parvo seiisu induerit, ut dicalquod ille, poslquam a inlioeret,
Deo vocatus esl, nullum peccatum commiseril, cum appellatur, quoe proediclo serpenti in escam conce.-
lauto postea lempore vixerit; qui illum per inobe- dilur, ut eam intra ventrein malitioe suoe penitus
dienliam jain perdiderat staluui, in quo si perroan- absorbeat, et a luce juslilise abscoudens, involucro
sisset, nuiluin oinnino sensisset peccatum? Quia veroi selenioedamnationis involval; hoc est quod subtH-
illum perdidii, in banc iuiseriam et miseranuam de- tur : < Terram comedes cunclis dir.bus vit* tuae
cidil vitam, iu qtta jam non vivitur sine peccato;; (ibid.). » Dies vilae siise,oninc hoc lenipus recte
sed liberatur ab eo qui hac vocatione coinroendabilii intelligilur, in quo accepit licentiam soevicndi, doncc
vocatur a Deo. Nostis profecto Moysen (Num. xx)I in finem collectis omnibus qui ex parle ejussunt,
post graliain divinoe vocationis irritassc Dcum adI ruent simul in tarlarum oetcrna morte puiiiendi. Ne
 (509 RESPONSIO DE SALUTE PRIMI HOMINIS. GIO
autem de hac inlerim licentia gloriareiur, vel de so X j cipit tam spiritalem quam 354 litteralem, "jl hoec
quod muiierein deceperat, dinliu.s loetaretur ; sub- ornnia mulier credatur el pertulisse realiler et comr
jungitur pcenaqua eliam inprssseniiarum punirelur, plesse spiritaliter. Quod autem de ea diclum est ad
dum nocendi semper sestuaret affeclu, et tamen serpenlem : « Inimicilias ponam inter te et mulie-
quandoque cnrerel effectti : « Inimicitias, inquil, rem, ipsa conleret caput tuum, el lu insidiaberis
ponam inter te et mulierem, et semen luum, et se- calcaneo ejus, > sensuin excludens historicum, so-
men illius (Gen. 111).> Semen dinboli est mala sug- Itim recipit mysticum, cum hoc salis inutile videre-
gestio, cujus frnctus aeterna esl damnalio, semen tur, si secundum litteram tenerelur. Quoeenim es-
mulieris timor Dei, ctijus finalis ntilitas visio Dei. set ulilitas, si capul serpenlis malerialiier con-
« lpsa, inquit, conteret caputtuttm, et tu insidia- tererelur.cum ex hoc nulius animoe profeclus habe-
beris calraneo illius (ibid.). > Ipsa machinamenia retur? Illam ergo sestimo dici contriiionem, de qua
tuse suggeslionis conterel ariele divini limoris, Paulus ad Rornanos : < Detis conleral Satanam sub
cnervans fraudes tuas consilio prudentioe suse, red- pedibus vestris velociter (Ilom. xvi). > Unde est quod
dens vicem malitiae tuse; ul a seducla seducaris,' a eadem mttlier iu sequenlibus appellatur mater vi-
prostrata prosternaris, et a fronte repercussus, vorum, id est bonorura operum, quibus contraria
calcaneo illius solummodo valeas insidiari, non ^ sunt peccaia, quoe in Scripturis divinis plerumqua
praevalendo gloriari. Postquam diabolus seternse designanlur. Unde Apostolus ad Corinthios loquens :
maledictioni addicitur, utrique honiini non eadem, < Quid farienl, inquit, qui baplizanlur pro mortuis,
ut videlur, maledidio, scd affliclio temporalis infli- id eslpropeccalis? > (// Cor. xv.) El ad Hebroeos:
gitur. Et quia mulier prior incurrerat culpam, < Fundamentum, ait, pcenilentiseab operibus mor-
prior pcenalem excipit sentenliain, ut idem ordo in tuis (Hebr. vi). > Denique idem Apostolus, cum ad
excipienda senlentia lenerelur, qui in culpa perpe- Timotheum de eadem muliere Ioqueretur : < Adam,
trata fuisse cognoscilur. inquit, seductus non est, mulier autem seducta in
CAPUT XVIII. proevaricatione fuit; salvabitur autem per filiorum
< Et dixit Deus mulieri : Multiplicabo serumnas generalionem, si permanserint in fide et dilectioue
tuas et conceplus tuos. ln dolorc parics filios, et (/ Tim. n). > Quam dixit seduclam in prsevarica-
sub viri potesiaie eris, et ipse dominabilur lui (Gen. tione, eamdeni videtur dicere salvari per generatio-
iit). > Haec verba, si remoto sensu hislorico spirita- nem filiorum, id est per exerciiium bonorum ope-
litersolummodo accipiantur, cuilibet sanctoe aniinoe, rum, quoeinteiliguntur nomine filiorum. Unde Psal-
vel universali Ecclesioe recte assignantur, cujus mista : < Respice, inquit, in servos luos et dirige
oeriimnof;et conceptus multiplicantur, quoe paril fi- " filios eorum (Psal. LXXXIX). > Quod aulem subjungit
lios in dolore, id esl fruclus bonorum operum cuin Apostolus (/ Tim. ir), de filiis, si permanserint in
labore, et sttb viri, id est Chrisii, polestate famula- lide et dilectione, non est credendum quod hoc di-
tur, et ille huic justo ordine dominatur. Si autem xerit cum dubilatione. Causalis quippe conjunclio ,
historialiter inielligantur, non est absonum si Evse quae est (si) sicut aliquot in locis inver.ilur posila
specialiter convenire dicanlur. Nam si boecsenlentia dubilalive, sic in Scripluris lam divinis quar.i s;c-
generalis esse pulatur, ut quod diclum est Evoe, cularibus frequenter ponitur aflirmative, etsi fre-
omni mulieri convenire asseratur, buic opinioni, ut quentius quando indicativo, lamen aliquolies quand^
coeterataceam, obviabil parlus Virginis Marios,quoe, adjungitur eonjiinclivo. Per Malachiarn propbetam
elsi peperit, peperit lamen sine dolore. Quoe igilur dicit Deus : < Si pater ego sum, ubi est bonor
dicta sunt Evoe,sive litleraliter, sive spiritaliter in- meus? Si Dominus ego sum, ubi est limor meus? >
telligantur, non omni mulieri conveniunt omnia, (Malac. i.) Et poeta ille insignis ait: < Dominisi
sed alii ct alii, alia el alia. Quoecunqueautem, vel qua est pietas coelo(106);»non utique dubitans, sed
ad ipsam miilierem, vel de ipsa muliere ad serpen- aflirmans pielatcm esse in ccelo. Et Dominus in
tem a Doroino dicla sunl, eidero Evte posse conve- p Evangelio : < In hoc, inquit, cognoscent otnnes
nire credenda sunt, ut sicut ei ^liclum Iegimus : quia mei esiis discipuli, si dilectionem habueritis
t In dolore paries filios, > et boc veruin esse non ad invicem (Joan. xm), » sriens profecto, quia dile-
dubitamiis, sic eiiam quod diclum esl ad serpentem: ctionem haberent ad invicem. Ad iniimandum igi-
« Inimicilias ponam inter te et mulierem , et ipsa lur quod spirilaliter fieri volebat, Evam ducens ad
conteret caput luum , > de eadem dicitim esse re- medium , de illa dicil Apostolus, quod verum essa
mola dubiiatione credamus. Quse igittir divina pu- sciebat.
nieute justitia peperit filios in dolore, quoeest sen- CAPUT XIX.
tenlia pcenalis, eadem visitante graiia caput ser- Audislis quid mulieri dictum sil; audite, si placei,
penlis contrivit, quoeest victoria spiritalis. Et no- quse postea viro sentenlia illata sit. Sequilur in Ge-
tandu.n, quia quod diclum est mulieri : « Multipli- nesi : < Adoevcro dixit: Quia audisti vocem uxoris
cabo oerumnas luas et conceplus luos. in dolore tuoe, et comedisti de ligno, de quo proeceperam tiii
paries lilios et sub viri poiestate eris, > sensum re- ne comederes, maiedicta terra in opere tuo. Spinas
(100) Virgilius.
P_1F.G_, CGIH. 20
511 PIHLIPPI DE HARVENGABBATISBON.<£SPEI 612
r.t tribulos germinabit libi, et comedes herbas terroe. A voluptalis ut operarelur.» Operarelur quidem homo,
In sudore vultus lui vesceris pane tuo , donec re- haud dubium quin mandatum quod accepit ut ei
vertaris in terram de qua sumplus es', quia pulvis obediret, et illum sic operanlem Deus procul dubio
cs, et in pulverem reverteris (Gen. in). > Maledi- in ea voluptate in qua eum posuerat, cuslodiret.
clum , ut mihi videtur, omne peccatum designat ln quibusdam vero codicibus invenitur non (illum)
nomine gencrali, quod in specie subauditur, ut sed (illud) ut operaretur, inquit, et custodirel illud.
unumquodque censealur nomiiie speciali. Quod ni- Posilus est hoino in paradiso voluplatis, ul opera-
mirum Osee propheta (cap. iv) videtur invenire, qui retur quod mandabatur a Deo, et cuslodiret, illud
praemisso genere subsequenter aliquot ejus species videlicet opus suum, perseverans in eo. Tunc igi-
curavit annectere. Maledictum, inquit, et menda- lur lerra hominis recte dici poluit bcnedicta in
eium, et furtum, et homicidium, et adullerium opere suo, cum nibil moleslioe, nihil aflliclionis,
inundaverunt, et sanguis sanguincra tetigit. Cum nihil contradiclionis scnliret in opere suo: quia nee
igitur homo peccavit, maledictum perpetravit, cui peccatum, nec pcena peccati inveniebalur in opere
malediclo poena debelur,' ne ille de impunitate glo- suo. Nunc aulem e regione merito dicilur in opere
rietur. Inculitur ergo ei, ut terra ejus, id est caro suo maledicta, cum in ea vel peccalum regnet si
mortalis sitmaledicta, id est pccnas maledicli luens, B naale vixerit, vel eam peccali pcena aggravet, eliam-
laboribus et serumnis sit addicla. Hac loculione si bene vixerit. Jam enim non vivitur sine miscria,
ipse etiara Christus dicilur maledictus, imo el ma- sed Deo roiseranle quibusdam fil jam utilis ista
lediclum, pro eo scilicet quod morialilatis noslroe nr.iseria. Malis quidem tanlummodo noxia est ct
molestias perlulit, quas primi hominis inlulil ma- pcenalis, bonis vero fructuosa est et medicinalis,
ledictum. Ad Galatas scribens Aposlolus : < Chri- Deo commuianie quod malum est in bonuni, di-
stus, inquit, nos redemit clemaledicto legis, faclus cenle Aposlolo quia < diligentibus Deum omnia
pro nobis malediclum (Galat. m). > El ut quod cooperantur in bonum (Rom. vm). > Si enim in hac
dixerat probarcl veridicum, testimonium subjungit wiseria bene vivatur ut non lanquam cubiculum
propheticum : < Quia scriplum est, inquil : Maledi- diligalur sed tanquam slabulum sufferalur, si non
clus omnis qui pendet in ligno (Deut. xxi). > Yidetis conlra Dei senteniiam murmuratur, si ad sclernam
quia Christus pendens in ligno, dicitur maledicturn, patriam suspiratur, procul dubio ipsa nostra mise-
vel malediclus, quod nihil est aliud quam pcenis ria in meritum comroutalur, et homo bene condilus
quoede roaledicto veniunt, cst afllictus, Simili tropo in melius reparatur. Inde est quod Prophela dicit:
locutionis eumdem in Epislola ad Corinthios idem < Qui fmgis laborem iu proecepto (Psal. xcm). »
dicit : < ^1 Laborem quippe nostrum Deus format nobis in
Aposlolus peccatum Eum, inquiens, qui
non noverat peccalum, pro nobis peccalum fecit proecepto,cum mala quse in hac viia vult ul susti-
(// Cor. v). >Inde est quod cum Deus dicerel ho- neamus, vult etiam ut palienter suslineamus; et
mini: < Maledicta terra, > addidil: < In opere tuo, > hujus bonum palientioe pro meriio computat obe-
ut hoec malediclio intelligeretur afllictio esse ter- dicnlioe. Eaproptrr cum diclum essel: < Maledicta
renae operalionis, non oelernoedamnalionis. Supe- terra in opere tuo, » adjunclum est: < In laboribus
rius quidem scriptum csl quia < lulit Dominus Deus comedes eam, > hoc esl in laboribus capies fructum
horainem et posuit eum in paradiso voluplalis, ut ex ea. < Fuerunl, inquit, inihi lacrymae meoepanes
operaretur et cuslodirct illum (Gen. III). > Ibi ergo (Psal. XLI); » Et: < Labores manuum tuarum quia
eliam dictum esl ut operaretur, sed in illo opere manducabis, bealus es (Psal. CXXVII). » Terra, in-
non afflictiosed delectalio, non miseria sed custodia quit, tua non erit deinceps frucluosa si labore coti-
conlinetur. Ad hoc quippe positus esl in paradiso templo esse voluerit deliciosa. Quod Apostolus li-
voluptalis, ut divinis perfecle inhscreret mandalis, guraliter dicil: < Vidua quoe in deliciis est, vivens
ut Deo delectabiliier deserviret, et in cjus servilio mortua est (/ Tim. v). » Vidua quidem caro nostra
perseverans, delectationem concessam indesincuter ]) non incongrue dicitur, cum a spiritu lanquam ma-
sibi custodiret.355 Si enim in divinoservitio tenerel r.ito legitime non regilur, sed male libera a lege
perseverantiam, nullam in omni opere suo aliquando spiritali in voluptatum suarum prostituitur Itipa-
seriliret molesiiam. Hocestquod dictum esl: «Posuit nari. Vivens igitur sibi mortua est Deo, siculecon-
eum in paradiso voluptatis ut operaretur et cusiodiret tra dicitur : « Morlui estis, et vita vestra abscondita
illum.» Hlum, id est paradisum voiupiatis, ne scili- esl cum Christo in Deo (Col. 111).1
cet deleclabiiem slalum perderet per negligentiam, CAPUT XX.
quem retinere poterat per diligentiam. Nee raoveat « Spinas, inqtiit, et tribulos germinabil libi (Gen.
si hic vel in aliis divinae Scripturae locis paradisus IH).> Spinae et tribuli quas germinat lerra nostra,
invenilnr esse generis masculini, cum apud mo- solliciliidines sunl el curae qtias nobis ingerit caro
dernos grammaticos asseralur esse feminini. Quod nostra, duro pro ea vel tuenda ne deficiat, vel fo-
si placei grammaticis ut (illum) non ad paradisum, venda, ut proficiat, spirilualia quoe proesto sunt
sed ad hominera referatur, non oportel conlendere utiliter disponere, quoe vero absentia sunt, satagi-
cum ab eodem sensu non longe propler hoc rece- nius prudenler acquirere. Quia enim baec necessa-
datur. « Posuit, inquit, Dcus bominem in paradiso ria sunt, et sine his hsec vita non agilur, propter
 815 RESPONSIO DE SALUTE PRIMl HOMINIS. 45U
haec solliciiudine gravi noslra mens angitur, dum1 A proficiant, et de tribulis, ligna trabalia fianl, adrno-
Deo aspirante cceleslia jam sludet aspirare, et la- nemur comedere, hoc est, ore consumere. Quid est
men cogente necessitaie praesenii, quse transitoriai ore? Jejunio et oratione. Quienim contra exactio-
sunt plerumque compellilur cogilare. Verumtameni nes ventris et gutluris, conlra incentiva libidinis
si hsec anxietas et cura certum modum, debitosque> orationem et jejunium non sludet opponere, seipsum
fines non transgrediiiniur, si propter eas ccelestiat illis enerviter convincilur supponere. Quod aulem
non neglignntur, si ad appetenda illicita non ex- hujtismodi armis noslri subnervenlur inimici, Balnc
tenduntur, si in his, etiam quoe licita sunt, discrete! filius Sephor rex Moabilarum elegnnter signavitin
reprimuntur, ulcunque Iractabiles sunl, tolerabilesi libro Numeri. Qui cum viderel Israeliticum popu-
sunl: herboe quodammodo sunt, etsi aliquantulum, lum inirare lines Moab, recolens -quomodo ille
compungentes, non tamen obruentes, imo utilitali no- Seon regein Amorrhseorum, et Og regem Basan vi-
slroeservienles. Propierhocdicilur: «Etcomedesher- cerat, et orones reliquos per qtios transierat, per-
bas terrse(G«n. tn);> tanquam diceretur: Tempora- tcirilus dixit majoribus natu Mndian : < Ita delebit
les curas quibus in appetendo vel disponendo Irans- hic populus omnes 'qui (conimoraniur in finibus
itoria, laborabis, recides, ne luxurieutur, depasce- nostris quomodo solet bos herbas usque ad radices
ris et in usus tuos convertes, ut non ad inleritora, B carpere (Num. xxu). > Quia"bos mactari solebat iu
sed ad profeclum infJictoevideanlur. Tunc enim, sacrificio, non incongrue bos ille esl, qui dicit:
spinoe el tribuli, non ligna trabalia, sed herboe tra- < Casligo corpus meum et servituli subjicio (/ Cor.
ctabiles imo et utiles inveniuntur, si lemporales ix). > Quod convenire videtur jcjunio. Herbas au-
curoe«on amore prsesentium, sed in spe ccelestkim lem usque ad radices carpit, cum vir sanctus mo-
tolerenlur. Undc ad Romanos Aposlolus dicit: «Va- lus carnis suse et impetus juveniulis, ne luxurientur,
uitali crealura subjecta est, non voiens, sed propter oratione consuroit; ul et si non polest non esse,
eum qui subjecit eam in spe, quia et ipsa crealnra non tameu regnel peccatum in suo morlali corpore.
liberabilur a servitute corrtiptionis in liberlaiem Bos igilur est, et berbas carpil, qui jejunando et
gtorioe filioruin Dei (Rom. vm). > Vanitati quippe orando insurgentia vilia reprimit, ne de radice lu-
crealura non volens subjicitur, cnm lemporalibus lulentoe carnalitatis, pullulet et silvescat arbuscuia
scruinnishomo non diligendo, sed obediendo affligi- pravitalis. Alerito timuit Balac posse vinci popu-
tur, in quibus ne deficiat, imo ut proficiat, spe con- 1um suum, Madianilas videlicet et Moabitas quo-
forlalur absolulionis,' quia videlicet in liberlalem modo victos fuisse noverat Amalecitas. Non enim
gloria: filiorum transiens, liberabitur a servilute " jatebal eum, quia cum egressus de deserlo Sin po-
corruptionis. El bene herbaruin noroine, qui cibus pulus Israel castrametaretur in Raphin et occurre-
est animalium, lemporales 356 designnntur mi- ret ei Amalech, Aloyses habens virgam Dei in manii,
serioe, in quibus Inborat et proficil vila fidelium, ascendil in verticem collis, et elevans manus, sus-
quia in quanlum lerreni ei quasi animales sumus, tentanlibus eas Aaron el Hur, non cessavit orare
lerrenis alimentis indigemus: qui spirituales effecti, usque ad occasum diei, donec, sicut scripium est
si tamen spiriluales ellicimur, coeleslis panis sua- (Exod. xvn), fugaret Josue, Amalech et populum
vitate reficimur. Sicut enim herbis pascunlur ani- ejus in orc gladii. Ilujus autem effectum viciorise
males, sic pane vescuntur spirituales, de quo ab Balac prudenler inlelligens, meriiis assignabat,
Adam subjungitur: « In sudore vultus tui vesceris non viribus ori: non manibus, orationi et jejunio,
pane (Gen. 111).> non hasloe ct gladio, memoriter tenens quod praedi-
CAPUT XXI cari audierat, quia cum levaret Aloyses roanus in
Potest elaliter intelligi quod diclnmest: « Spinas oralione, vincebat Israel, sin aulein paululum re-
el iribulos germinabit tibi, et comedes herbas terrse.> misisset, proevalebat Ama>ch. Denique in alios po-
Spinoe el tribuli, tribulaliones et suggestiones suril pulos innumerabiles prse muliitudine licet instru-
peccati; qusede terra, id est de came nostra pullu- pj ctos armis, multoque vallntos munimine, noverat
lanl, e.t eam de qua nascuniur, impugnanl. Sicut Israeli succubuisse, cum ille, etsi non merito, ta-
enim de vesle vel ligno vermiculus nascitur, per men numero longe inferior videretur fuisse. Talo
quero ipsa vestis vel lignum consumitur, sicdecarne, quid commendare videlur Evangelium : « Hoc genus,
suggestionesnascunlurpeecali,perqiiascompungilur inquiens, non ejicilur, nisi per orationein et jeju-
el plerumque consumitur ipsa caro pcccati.Qu;e cum nium (Matth. xvu). > Ideo et Christug iturus ad
in nobis peccandi movent affeclum, si resistente passionem : <Orate, inquit, ne intrelis in tentalio-
viriliter spiiiiu non perveneriiit ad effcclum; pungere nem (Luc. xxn). > Laborantibus autem et sudanti-
quidem nos possunt, obruere non possunl, dum eas bus in agone jrjunii et oralionis, g-rata debetur pa-
lanquam herbas devorat el alteril nostia prudenlia nis refeciio, ne laboris conlinui opprimanlur fasti-
adjuia per gratiam; quas nimirum irnbes prementes dio. Interna enim refeclione conforlati dum ad spe-
el opprimentes invenimus per consensum et negli- randum cccleslia dulcius animantur, ad perferendns
gentiam. Ideo dictum esl: « Et comedes herbas lemporales molcslias foriiius roboranlur.
terroe. > Herbas quippe amaras et asperas peccati, CAPUT XXII.
videlicel illecebros proferl terra nostia, ouas ne Ideo sequitur: i.Iii sudore vultus tui vesccris
615 PHILIPPl DE HARVENGABBATISBON/E.SPEI CIG
panc (Gen. 111).»Non additur : Quo pane, sed lan- jA lur, et hac admonilione'ne Uerum superbiant, re-
tnm in sudore vullus tui vesccris panc. Ille ergo primunlur. Eapropler, ut arbitror, el Joannes Ba-
panis per anlouomasiam intelligitur, dc qtio alibi ptista zonam pelliceam circa lumbos legitur habuisse
myslice legitur: < Panem de ccelo dedit eis mandu- (Matth. m), ul scilicet ex traduce peccati se ve-
care (Joan. vi).» Isle nimirum panis, infusio vcl nisse mortalem recoleret, et de eo quod Cbristus
refectio cst spiritualis, qua homo nostcr inlerior putabatur minimc superbiret. Ut autem tumori
renovaiur, proiicit, vegetatur, cum iste exlerior noxio mordacius epiihema medicus ccelestis appone-
corrumpatur, et lemporalibus assidue miseriis af- ret, cum induisset illos vestimentis pelliceis, ad-
fiigalur. Istc esl panis de quo in oratione Dominica jungit: < Ecce Adam faclus est quasi unus ex nobis,
dicimus : '< Panem nostrum quotidianum da nobis scicns bonum et malum. » In eo quod dicitur < ex
bodie (Malth. vi), > qui omni die est necessarius, nobis > Trinilas iiuelligilur in qua est numerus
line quo nullo die, nuilo tempore vivilur, si tamcn pluralis, in qua et Paler est Deus, et Filius Deus, el
bene et spiritaliter vivitur. Qui autem spirilaliler Spirittis sanclus Deus, quamvis simul non tres dii,
non vivit, etsi vivere videlur, non] vivit. Isle panis sed unus sit Deus. < Faclus igiiur tanquam unus ex
tiivinoe suavitatis est gustus, de quo Propliela : ' nobis, » hoc est dicere: Facttis est Deus quod est
i Gustate, ait, et videle, quoniam suavis est Domi- B singulus quisque ex nobis. In quo dicto videtur quo-
nus (Psal. XXXIII).> Cujus suavilalis dulcedo quan- dammodo insultare superbise peccatoris, insuper el
ta sit, 357 sentiri quidem potest, sed dici non timorem incutere peccatnris, oslendens quia honio
potest. Et mirum in inodum cum mens ad capicn- non soiuro non est adeptus quod male concupivit,
diim sit plerumque diffusa, ad enarranuum sibiipsi sed nec illud quod bene acceperat, custodivit.
videtur conclusa, nec datur facultas disserendi, cum < Factus est quasi unus ex nobis, sciens bonum et
tainen adsit gralia sentiendi. Ad liunc vero ineffa- mnlum; > lanquain dicercl: Dum perverse appelit
bilem dulcorem non venilur nisi per laborem, nec esse lanquaro Deus, ecce ad hoc recte redactus est,
percipit fructum lantoe suavilatis qui non sudal et ulsit lanquam equus ct mulus, et dum injusle Crea-
laborat in agone sanclilalis. Labor iste jejuniuni est, loris ambit divinitalem, juste ad besliarum devolulus
vigilioe, lectio, oralio, meditalio, compunclio, plora- cst mortalilatem. Jam scit homo bonum el malum,
tio, in quibus laborare nos convenit in hac regione quod ulrumque et ego novi, sed illud amillendo,
morluorum, si vesci et refici pane volumus angelo- istud experiendo, qualiter ego non novi. Scio qui-
rum. Cum autem venerimus in regionem vivorum, dem bonum, sed semper habendo, scio et malum,
vescemur quidem eo pane, sed jam sine labore et sed nunquam experiendo. Adam vero dum sciendc
"
sudore, quia isla refectio in hac vita laboriosam bonum et nialum, vull eflici similis Deo, sciendo
habet incboationem, in illa vcro gloriosam consum- ulrumque longe faclus esl ab eo, dum alterum scit
rnationem. Ideo dictum esl : « In sudore vultus tui amitlendo, allerum vero pro meritis paliendo. Po-
vesceris panc, donec reverlarls in lerram de qua test et aliler inlelllgi quod dictuni est: « Eccc Adam
sumplus es. > lloc est dicere: Tam diu laborandum faclus est quasi unus ex nobis, > ut non ironia vel
est libi, ut isto pane vescaris, donec in lerram, de insultatio oesiimeiur, sed dictum potius serio repu-
qua sumplus es, reverlaris, id est donec morte letur. « Ecce, inquit, Adam factus est quasi unus ex
accedente lias lerra innnimala, sicut spirilu nondum nobis, » id est revera unus extra nos. « Quasi > ali-
accedente fuisli primitus terra inanimata. Post so- quando similitudinem, aliquando rei exprimil veri-
lutionem vero corporis desines laborare, plenius in- lalem. Similitudinein cum dicit Petrus: < Quasi
vento quod bic merueris proeguslare, fruens pane modo genili infantes lac concupiscite (I Petr.n). >
jam sine moleslia, diira hac vita finiente finielur et Rei veritalero cum dicit Joanncs: < Et vidimus glo-
miseria. Sequilur: Et fecit, elc. riam ejus, quasi Unigenili a Paire (Joan. i). > Unus
CAPUT XXlll. ex nobis, id esl unus factus exlra nos, sicut dicilur:
« Et fecit Deus Adse et uxori ejus lunicas pelli- T) Unus ex consulibus, qui aliquando consul fuit, et
ceas et induit eos, et ait: Ecce Adam factus est quasi jaro non est, qui apertius et usilatius, exconsul
unus ex nobis sciens bonum et malum (Gen. m). > appellatur. Sicut eniro qui consulalu fungitur dicitur
Quia pelles inortuis pecoribus delrahuntur, non in- consul, sic nimirum qui eodem privatus est, appel-
congr.uein lunicis pellice.is mortalitas corporis de- latur exconsul; sic eliam exepiscopos, exabbates,
signalur, quorj illis incussa est, cum merilo inobe- rxadvocatos dicimus, qui hancaliquandodignitatem
dientiae slola immorlalitalis nudarentur. Ipso igilur habuerunt, et jam deposuerunt. Adam vero ad hoc
habilu corporis pcena signata est ipsius corporis, factus est ad imaginem Dei, ul et ipse Deus esset
dum qui mortales veJ potius moriluri jam erant, cohoerendosemper ei. < Qui adhoeret, inquit, Deo,
morluoruin pellibus vestiuntur, qui nudi ealenus unus spiritus est (/ Cor. vi). > Quandiu igilur obe-
fuerant, et laroen veslibusnon egebant. Sic nimirum diens Patri et Filio et Spiritui sancto mansit in eis,
bujusmodi vcstimentum faclum est illis uon solum Deus, procul dubio fuii et ipse cum eis, quamvis
novoelurpiludinis necessarium tegumentum, verum non subslanlive, sed nuncupalive, non nalura, sed
eliam infirmilalis suse medicinale monimentum, gratia, non sui merito laboris, sed beneficio Crea-
dum hoc intuentcs, unde et quo venerint admonen- tofis. Postquam autem vetitum comcdens voci uxo-
 617 RESPONSIO DE SALUTE PRIMI HOMINIS. «18
ris obedivit, a consortio illorum miserandus exivit, J tudinum et peccatorum patialur, ipsa in sudore
t, A
et qui per juslitiam unus erat in eis, id est inter :r vultus, pane, sive temporali, sive spirilali vescalur,
eos, per injustiliam factns cst nnus ex eis, id est st ipsa in terra de qua sumpta est moriendo reverta-
exlra eos. 358 Cohoerendoquippe Deo erat Deus; '<; tur; ipsa denique per dilectionem et liibulalionem
recedendo auiem ab eo, faclusesl notf Deus, quodd tanquam per cherubim et gladium in paradisum re-
expressius diceretur, si lamen nsus loquendi patere- i- versa, ligno vitoe, id est Christo pane vivo sine fine
lur, exdeus. Sicut enim dicilur exconsul, qui ali- i- frualur. Quod autem posteritati, ut dixi non incon-
quando fuit el jam non est consui, sic si usus io- '- grue assignatur, quis obmurmurare audeat, si etiatti
quendi haberel, convenienter. dici posset, exdeus,>, cidem convenire dicatur, ut ipse et percando mor*-
quia aliquando fuil, et jam non esl deus. « Ecce,'> tem incurrerit, et post peccatum pcenitendoad viiam
inquit, Adum factus est quasi unus ex nobis; » acc redieril? Consentiat, imo congaudeal huic senlenlioe
si diceret: Revera in eo quod sumus permanentibuss affectus pietalis, cum ab hac non discordet, imo
nobis, Adam qui etiam Deus erat, exivit ex nobis,>, concordet, regula veritalis. Unde et David, accepla
i et factus esl sciens bonum et malum, > non quo-- promissione divinse Iargitatis snper longaevilale suse
modo antea sciebat et nos eliam scimus, sed quo-i- posteritalis, cum ingressus coram Domino sese liu-
modo nunquam scieral, nec nos ulique scimus. " miliaret, ipsumque Deum pro collatis sibi beneficiis
CAPUT XXIV. huroiiiler collaudarel: « Quis ego sum, inquit,
«Nuncergo ne forte mittatmanum suam, et sumat't Domine Deus, et qtiae donius mea, qtiia adduxisti
eiiam de ligno vitae, c.t comedat et vivat in xternum,i> me bucusque? Sed et hoc parum visum esl in con-
einisil eum DominusDeus de paradiso voluptalis, ut!t spectti tuo, Domine Deris, nisi loquereris de domo
operaretur terram de qua sumplus est, et collocavitt servi lui in longinquum (// Reg. vn). >El adjunxit:
anle paradisum cherubim et flammeum gladiumatquee < Ista est enim lex Adam DomineDeus (ibid.); > ac
versatilem ad cuslodiendam viam ligni viloe (Gen. • si diceret: Erga homines misericorditer Egere, non
iu). Quia per lignuin vitse, sicut superius dixissee niodernis temporibus inchoasti, sed le misericordem
me recolo, Adarn prius mortem vitabat et senium,, primo etiam homini demonstrasti, qui ea Iege vixit,
nunc vero peccando mortis incurrerat meritum, nee ut cum mereretursupplicium, inveuiret beneficruro,
tangat ut anlea idem lignum, ejicilur de paradiso3 ner. eum pro meritis a tua grnlia repulsares. sed ad
voluptatis, ut tam loco quam merito elongaret ai tibi serviendum beneficiis revocares; sicul el mihi
statu prislino immortalimiis. Quod ul mihi videlurr hodie, Domine Deus, beneficia confers indebita,
divinaepolest misericordioeassignari, quod peccalumi >. _ rujus non prxcesserunt merila. « Isla estlexAdam,
hominis Deus hac pcena volueril annullari, ut per Domine Deus. » Isla, scilicet, ul tu homini inise-
mortem corporis homo purgaius redirel ad vitam, rearis immerilo, et homo tibi serviat ex debilo. ln
ne post peccalum semper vivens et semper peccans, Osee cum ostenderet Dominus qnttnto amore filics
semper miseram duceret vitam. Si enim posl pec- Israel dilexerit, et erranies ad se reduxeril, sicait:
calum, homo corporaliler immortalis maneret, et; <In funiculis Adam trnhum eos, in vinculo charila-
nulla ejus peccalum inors interveniens aboleret, si- lis (Osee xt). » Quod est dicere: Eo funiculo et vin-
milis;esset diabolo, qui post pcccalum immortaliter culo charilatis, quo Adam percantem non neglexi,
vixil, et a morle peccaii nunquam revixit. Utiliter sed correxi, non permisi ut male profugus errando
ergo homo ad horam excludilur a ligno vitoe, et in- disperiret, sed ligavi et allraxi ut rediret; eo, in-
terponitur clierubim, quod est, plenitudo scientim etS quam, vinculo charitalis ct filios Israel percarile.
flammeus gladius, id est tribulationum anguslioe, ut; alligavi, alligalos revocavi, ut per aspera et ardua
per plenitudinem scientioe, per quaro charitas desi- poenitentioe, ad viam remearent salutis, ne per de-
gnalur, et per morlis angustias, ad hgnum vitoe, quii clivia perversoe libertalis dispendium incurrerent
Chrislus est, redealur. Ideo nimirum et ipse gladiusi servitutis. Si autem aliquis sestimaverit et dixeril
dicitur non fixus et immobilis, sed licei flammeus, D leslimonia hoecqueede Adam protuli, posse de primo
lamen versalilis: ul redire ad vilam sit quidem diffi- homine non iutelligi, sed tanturo dc hoinine, ul ibi
cile, sed lamen possibile. Audistis, fralres, quid in Adnm pro eo quod est homo posilum accipialur;
Genesi primo legatur, quoepcena peccati merito in- non est arguendus falsse opinionis , cum hoc
fligatur, quis ad vitam redilus coricedatur. Quod1 359 forle collegerit ex scientia lectionis. Legit
ideo volui commemorare, ut altendat dilectio vestra enim forte quia quod David dicit in libro Regum:
quia Scripluraj verba oeternum ejus interitum non, « Ista esl lcx Adam, Domine Drus, > Hebroeorum
videniiir sonare: sed sicut peccatum ejus el mortem iradilio ita exponit: < Ista est lex hominis, Domine
sine aliqua ostendunt dubilatione, sic pcenitentiami Deus. » Item quod nos habemus in Osee: < In luni-
et vilam, etsi occulla, non tamen nulla insinuant culis Adam traham eos: » Sepluaginta et alii intei*
atteslatione. Scio quidem, nec quemvis seslimodu- pretes transtulerunt, Hieronymo teste: < In funr
bitare quoe post peccatum de eo dicla sunt, ejus culis hominum traham eos. > Potest ergo generabter
posleriiali veraciter convenire, ul ipsa perpeccatum hic accipi homo vel homines, nec lamen contradicit
illius de jmmortaiitaie parndisi ejecln, et in hanc quin specialitcr ptimus illc liomo vcl pritni inlelli-
rrgionem morlis projecta, spinas ct liibulos sollici- ganltir Jiomincs.
619 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BONJ; SPEI 6-:©
CAPUT XXV. 1. care dicilur, nec lamen per boc a peccante exclu-
Inveni aliud leslimonium in quo primus ille homo dilur pcenitudo, sed ipsius peccati exprimitur ma-
satis evidenter ostendilur, etsi nomenejus proprium gnitudo. Simili modo per contrarium et Cbristus
ibidem non dicitur. Liber ille, qui inscribitiir Sa- legitur « factus obediens usque ad mortem (Philip.
pientia, siad.medium deducatur, paletquiaejus, qui H), » hoc est lantam obedientiam Patri exhibuisse,
pnmusformatus est, hominissalutemattestatur. Qui ut euin judicarenl Judoei mortem meruisse. Unde
cum sapientiam commendaret, et per eam sanatos cum fixus maneretelconstans in faciendomandaium
esse, quicunqueDeo a principioplacuerunt, aflirma- Patris, clamaverunt : « Reus est mortis (Mutth.
.rei.adjunxit: <Hoeciilum, qui primusforinatusesta xxvi). » El cum Pilatus parcere vellet ei, responde-
Deopaterorbis lerrarum cum solus esset crealus, runt : < Nos legem habemus, et secundum legero
custodivit, el eduxitillum a delicto suo,el dediliiii debet mori (Joatt. xix). » Qua autem morte dignus
virtutem conlinendi omnia (Sap. x). > Quoe verba esset,non lacuerunt clamantes: «Ciucifige,crucifige
nulli nielius qtiatn ipsi Adee convenire beatus Au- (Lttc. xxin).» Hoc esl qtiod Apostolttsdicit :<Factus
gustinus videtur asserere, ubi ad Evodium scribens est obediens usque ad mortem, mortem aulem cru-
epistolae suoeeadern verba voluit insercre. De illo, cis (Philip. n). >Licet enim Cluislus in sua per-
inquit, primo homine patre generis huroani, qued " manseril obedientia usque ad exitum hujus viloe,
eum Chiistusde inferno solverit lola fere Ecclesia el ideo dici
possit: < Factusobediens usque ad mor-
consentit, quod eam non inaniter credidisse creden- lem, > meliuslamen videlur, si, ut proedictuin est,
dtim est, undecunque hoc tradilum sit, etiamsi ca- intelligatur, ut scilicet per hoc Apostolus signare
uonicariim Scripturarum hinc expressa non profe- voluerit obedienliam illius, non quidem longam quae
ratur atictoritas. Quanqunm illud quod in libro Sa- multorum eiiam est infirmorum, sed adeo perfectam
pientiae scriptum cst : < Ihec illum qui primus for- et forlein, ut contempserit vel meruerit morlem. In
matus est a Deo, pater orbis lerrarum cum solus hac quippe mortali vita, ubi multa sunt impedi-
esset creatus custodivit, eteduxit illuma delicto suo, menta, fortitudo proecipue commendalur, quam si
et dedit illi virtuiem continendi omnia, » magis obedientia usquead conteniptum vel meriluni moriis
pro hac senienlia quam pro ullo alio intellectu fa- lenuerit, merito preedicabilis judicalur. Post lianc
cere videalur. Nec moveat quemquam si in terlio vero vitaro et obedieniiam excipiet clierum indefi-
decimo libro de civitate Dei, vel forte alibi legeril ciens longitudo, et hujusce non erit necessaria for-
quod idem Augustiuus dicit faclum esse Adam ino- liiudo, quia etsine flne, bono servo Doininus impe-
bedienlem usque ad mortem, lanquam per hoc in-
Q rabit, et sine lucta bonus servus obtemperabil. Hoec
telligi volucril quod ille niinquam resipuerit, sed longa et tranquilla et gloriosa ibi commendatur
permanserit et perlinax fuerit in sua inobedienlia obedientia,ubi dictum est :«Gum tradiderit regnum
usque ad mortem. Quod si ita esset seternam procul Deo et Patri, tunc et ipse subjectus eril illi, qui illi
dubio nunquam evaderet morlem. Qui enim non re- subjecil omuia (/ Cor. xv). »
sipiscit ante morlem nihil aliud quam setcrnum 360 CAPUT XXVI.
supplicium invenit posl mortem. Hoc autem de Forliludinem vero, quam dixi huic vitae necessa-
.'llo scntire, quod est aliud, quam ab eo dissen- liam, alibi quidam Sapiens commendare videtur,
tire, cui toiam, ut ail, noverat Augustinus Eccle- qui fiducialiler polliculur: « Laudabil, inquiens,
siarn consentire? Quod ergo ibi dicil, quia eo dele- usque ad morlem anima mea Dominum (Eccti.
siabilior fuit inobedicnlia Adae, quo factus est ino- Li).» Quid est laudabil usque ad mortem? Nunquid
bediens usque ad moriem, ut mihi videiur, non non laudabit et post morlem? Imo niullo magiset
temporis vel lantae illius selaiis prolixiiaiem, sed post mortem. Unde prophetoe coninionenli et di-
jpsius inobedientioe signavit quanlitatem , quod vi- centi : « Lauda, anima mea , Dominum (Psul.
deliccl tanta illa inobedientia fuerit, ut inortem CSLV) » eleganler illa respondit : « Laudabo
meriierit. Naro cum omnis inobedienlia mala sil, D Dominum in vila mea (ibid.), > hoc est dicere :
certum esl lainenqiiod alia multo pejor, alia multo Quandiu sum in hac mortali vita, quoe mors potius
pessima sit. Ubi enim res facilisimperatur, et trans- clicendaest quam vita, (ubi quidquid Deo Iaudis
gredienli mortem imperans, comininalur ; si lamen impenditur, in comparatione futurae laudis pro ni-
servus mandatum contemnal, morlale procul dubio hili ducilur) eum, qui sicut scriptum est: « Deus est
peccalum incurril, el tanto graviores poenas tlebet vivorum et non morluorum (Mailh. xxu), > non
snbirc, quanlofacilius poluit obedire. Meriio ergo possum laudare, sed laudabo in regione vivorum, ubi
Adnm, qtiia Icve inandatum et grave supplicium vivam et verevivam, quia sine miseria vivam.Quod
contempsit, dicilur factus inobediens usque ad mor- crgo dicil Sapiens ille : < Laudabit usque ad nior-
tem, non permanendo inipcenitens usquequo morc- tem anima mea Dominum,»non longam, sctl fortein
retur, sed in lanlum peccando, ut mori mereretur. laudem voluii designare, pro qua, et si non toleret,
Pcccare enim usque ad mortem, hoc est peccando paratus cst tamen ipsa morlis pericula tolerare. E
mereri morlem. Si quis ergo nunc etiam vel boini- regibne Adain dicitur facius inobediens usque ad
cidium, vel adulterium, vel quodlibet aliud grave mortem, liccl Deo miserante resipuerit ante mor-
pcccntum commiserit, recte usque ad morlem pcc- lem.Dirit ctiam bealus Auguslinus quibusdam iu
621 RESPONSIO DE DAMNATIONESALOMONIS. 6.2
locisipsuni Adamexcepisse sententiam damnationis, S.in Jacob adimplebilur quod diclum est : Quia re
11011qtiod intelligat illum oelernnliter damnalum, vocabo le inde in finem. » Augusiinus in libro De
sed teinporaliler cruciatum. Damnalio quippe non baptismo parvulorum : «Sicul illi primi homines pn-
scmper illa oeterna, de qua diclum est: « Ite, ma- steajusle vivendo merito crcduntur per Domini
ledicli, in ignem oelernuni (Maltlt. xxv), » sed ple- sanguinem liberati ab seterno supplicio. >Grcgorius
runiqtie vel ipsa mors corporalis, vel qtuelibet in- papa, cum in Registro tle Adam loquereiur, ait :
telligitur afflictio temporalis. Unde in libro Alacha- « Non esl ejus anima iia morlua ut non cssel, sed
boeoium seiundo : « Menelaum, inquit, universce ita moriua, ut beata non essei, qui tamen Adam
malkioc rcum criminibus absolvii, niiseros auiem, poslper pcenitentiam rcdiit. » Quis de Adsc pceni-
qui eliamsiapud Scythas causam dixissent innoccn- tentia audcat dttbitare, cmn eam tam apcrte Augu-
tcs judicarentur, mortedamnavit (// Muclt. iv). > siinus et Gregorius audeant aflirmare? Joannes
Et Origenes in quinta homilia super Liicam : « Za- quoque episcopus, in sermone qui de lapsu primi
chariam palrem Joannis quia non credidit nngelo, hominis litulalur, salutem ejusilem liominis attesla-
dicit esse damnalum silentio. » Damnntio ergo qun lur. Ail enini : Dominus Deus et saevitiamexsecra-
Adnm damnalus est, illa videtur esse de qua supe- tus esl hostis, et casum miseratus est hominis, de-
rius dicliim esl : < Maledicta lerra in opere ttio, ceptum bominem paternapielatecondoluit. Denique
spinas ct tribulos germinabit libi: Isi sudore vullus Dominus Dcus : « Ubi cs, inquit, Adam? > Ad con-
lui vesceris pane (Gen. ni). » fessionem provocat,_ peecalum vult faleri, quserit
CAPUT XXVII. misereri, veniam cogilat, objurgat culpam, utpossit
Dcnique et ille homo, qtti juxla Evangelicam pn- relribuere veniain, ut quos formare non voluit in-
labolam desrenditde Jerusalcm in Jericbo, et incidit struendo, purgare possil confilendo. Et subjungit:
in lairones (Luc. x), Adam fuisse inlelligilur, etquod < Accipiunt veslimenta pellicea, t ut qui confessi
de illo dictum est, huic specialiter convcnire asse- deliclum jam fuerant, veniam cullus humilitate per?
litur. Qtiam parabolam cum super ipso Adam qui- ciperent. Ostendit Dominus quidem beneficiis pos-
dam sapiens inierpretaretur; Jertisalem dixit esse sint delicla purgnri, oslendil confessione et deformi-
paradistmi, Jcricho mundum, latroncs.contrarias po- tate cultus veninm posse facillime impetrari. Hsec
tesiatcs, vulncra inobedienliam, sacerdotem legem, sunt verba JoannisChrysostomide Adam. Quodergo
leviten prophetas, Samaritanum Cbrislum, jumen- doctorcs ecclesiastici, imo lola, ut ait Auguslinus,
lum corpus Chrisli, slabulum Ecclesiam, stabula- Ecclesia tle illo sentit, debemus et nos senlire, unde
rium Ecclesioepraesidem, duos denarios Palrem et , nulla Scriplurarum invenitur auctorilas dissenlire.
Filium; redituin Samaritani, secundum Chrisli ad- Denique Enchrntiioe, qtti et Tatiani dicli stinl hac-
ventuin. Quse omnia Origenes in Irigesima lertia relicsepravilalis, teslc Augustino, arguuniur, pro
liomelia snper Lucam dicitpulchre et rationabiliter co quod inter coelera quoe pcrverse et sentiunt et
dicla csso, et ea non omni homini, sed huic specia- dicunl, saluli primi liominis conlradicunt. Quia
liter convenire. Et notandum quod illum non mor- vero, ut verum fateor, 361 dimius quam propo-
ttium, sed seminecem lairones reliquerunt, qui,elsi sueram, sum loculus, dum quoe dicenda sunt de
dejiclorum vulnera crudeliter inllixerunt, non la- Adatn, etsi non ut debui, sum tamen ul potui pro-
men spem sanandi eidem abstulerunt. ItemOrigencs secutus, jam lempus est ut calcem ponam buic meoe
in deciroa sexta homelia in Genesiro, quod dicit : responsioni, cum ea quaedicta sunt, fralrum possint
« Revocabo le inde in finem, boc esse arbilror, sufficerc inquisilioni. Sic ergo fincm accipiat ista
quod in Gnemsaecuioriim unigeniius Filius suus pro responsio : Transibo ad aliam, rcparatus paulisper
salute mundi usque ad inferna descendit, et inde silentio.
protoplastum revocavit. In hoc ergo verius quam

RESPONSIO

DE DAMNATIONE SALOMONIS.

PROLOGUS.

Facile esl dcobscuris quibusiibet utcunque dispu- D eorum pluribus et validioribus lestimotuis corivm*
sccunda responsione, orandui)
tare; cum iiullus disputanti proesumit obviare. Cum catur. ln bac igitur
vero aliquid' dubium in lucem producere quis cona- csl Deus./iitgressus meos dirigat in semila vcritalio
fir«
tur, el ejus conatibus aperte quilibet relurlalur : ct vera quoe dixcro, muniat invictoe patrocinio
aptid audilorcs major dubilalio generatur : dum cui milalis.
potius crcdendum sit, ignoratur, nisi forte alicr
623 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON_E SPEl m

RESPONSIO DE DAMNATIONE SALOMONIS.

Quseritis, fratres, ulrum Salomon, rex Israel.sal- A dientioe. In hoc enim malrinionio et divinomannaio
vus debeat oeslimari, an potius (utquidam asserunt) obedivil : et Cliristum procul dubio figtiravit. Coe-
perditus debeat judicari. De illo qtiippe lam mulla terum, nec debent, nec potest ullatenus coaptnri,
bonaetmala in Scriplura canonica legunlur, utmulti, quod Salomon a Deo Iegitur fornicnri; et conlempto
si eis conligerit, ea*vel legendo vel audiendo recen- eo, a quo laula dona perceperat, lalus suum mulie-
sere; in dubiuni ferantur, quoe debeanl proevalere. ribus alienigenis inclinavit, el deos earum insuper
Alii aulem dubitatione relegata, dicunt illum bona adoravit.
inchoala fine perdito terminasse, alii e regione Ilem ad David quasi de Salomone dicilur, quod
mala perpetrala pcenitendo in melitis commutasse. lamen Salomoni non convenire manifeslissime com-
Ilorum opinioni lam diversa et adversa senlienti, probatur : « Cum compleli fuerint dies tui et dor-
vobis, fratres, exigentibus decrevi respondere; el ut mieriscum patribus 362lu's> suscitabosemen luiim
idem senliant, el si consentiant, proul facultas da- post te, quod egredieturde utero luo, et firmabo
bilur admonere. Noverit igiiurprimovestra omnium regnum ejus : ipse sediticabit domum nomini meo;
dilectio, quod ea quoein Scriptura canonica de Salo- el stabiliam thronum regni ejus usque in sempiter-
mone legunlur, trifariam dislinguuntur, ut vir pru- num (// Reg. vu).> Si quis diligenter adverlat hane
dens diligenti consideratione provideat, cuin ea legit **ad David factam promissionem , qua promittitur
vel audit, quid, qualiler intelligere debeal. Quod suscitari semen ejus; suscitari, inquam, non anta
Saloroon in multis actibus suis Christum figuraverit, morlem.sedpost mortem ejus : inveniet Salomonem
neminem oestimo dubitare; quod in omnibus eum in ea non pronunliari, qui procul dubio ante mor-
figuraverit, nullus prsesumat aflirmare, Eorum igitur lem David invenilur suscilari. Hoc siquidem diviiu
quse de Salomooe dicuntur, quoedam ita eidem ad Sapieniia prudenter ordinavit, quod Salomoa anle
litleram conveniunt Salomoni uteiiam myslicecon- morlem palris, et natus est, et regnavit, quod da
veniant Christo : quoedamita conveniant illi, ut nec nullo regum alio legitur, ul in illo hoec prophelia
possint, nec debeant coaptari Christo ; quoedamvero non inveniret effectum, quia dicitur: « Cum dor-
ita de illodicuntur, imo dici videnlur, tit eidero ipsi mieris cum palribus tuis, suscitabo semen tuum. >
iiullo modo conveniant.Conveniant aulem secundum De nullo quippe alio regum illorum aperle legitur,
spirilalem iiilelligenliamChrislo._Eslinioeongruum, quod ante mortem patris rex fuerit ordinalus, ve.
ul aliquademultisad medium deducantur, inquibus, rex a quolibet nominalus. Etsi enim vivente adhuc
ea quoe dixi, vera esse certius agnoscantur. Dicit Ozia rege leproso, et habilante seorsum propter le-
quidem Scriplura, quod in Jerusalem lcmplum Do- - pram, Joalhan filius ejus, utscriptumest.gubernavit
mino Salomon sedificavil, in quo opere, luce clarius palalium, et judicavit populum lerrae, non tamen
Dominum nostrum Jesum Chrislum proefiguravit. rex, idera Joalhan, appellalur, nec eum regnasse
Qui nirnirum Deo Palri lemplum, id est Ecrlesiam divina Scripiura protestniur, donec pnlerejus Ozias
sanclam scdificat, dum lapides vivos, id esi viros vilaehujus privnre munere declaratur. Poiuitquidem
sanctos dolat et quadrat, et coemento charitalis Joathan , et palatium gubernando et populum judi-
agglulinat, ut in animam unam et cor unum redacti, cando, proeesse, et lamen rex non esse, quia non
in sedificium spiriluale consurgant, el ad videndam otnnis cui judicandi ministerium delegatur, statim
facierri Crealoris assurgant. Dicil aulem Scriptura, regali et unclione, et nomineglorialur. Salomonvero
quod cum senex Salomon esset, depravalum est cor vivenle adhuc David, nnctus est in regem in Gihon,
ejus. etamavit mulieres alienigenas, de quibusdixe- acclamante populo et dicente : «Vivat rex Salomon
rnl Deus : Non ingrediemini ad eas; el relicio Deo (/// Reg. 1), > at exlunc, rex assidue nominalur,
vivo et vero, Deo, inquam, palrum suorum, adora- regni solio libere sublimatur, ul divina promissio,
vit Aslhartem deam Sidoniortim, et Chamos deum quae post morlem David semen ejus asserit suscitari,
Moabilarum. Quod laclum nulla commendal vel ex- non in Salomone, sed in Cbristo intelligalur neces-
cusat allegoria, sed pura tenetiir historia. ut ethoc D sario consummari. Remoto igitur sensu litterali, in
realiler fecisse credntur, et in hoc, Deo non medio- Chrislo hoc impletur intelligenlia spiritali, qui tle
criter displicuisse sciatur. Legimus quidem Osee semine David longe post David erat temporaliter
proplieiamuxoremaccepissefornicarinm.Quodulrurn nasciturus, etin sanctis-suis oelernaliterregiiaturus:
ad liueram factum sit, an polius (ut quidam volnnt) « Firmabo, inquit, regnum ejus; ipse oedificabit do-
solummodo spiritaliter inielligendumsit: non niiil- mum nomini meo.>Quod ne de Salomone dixisse vi-
tum refert, dum conslet eum fecisse non morbo se- deretur, qua ille materialem domum aedificavit Deo,
duclum incontinenlife, sed vincnlo adduclum obc- subjunxit: « El stabiliam thronun regni ejus usquc
 625 RESPONSIO DE DAMNATIONESALOMONIS. 62C
ni sempiternum.» Sicutomnibus notum estthronun A ligeretur, scilicel quidquid assumens assumpto con-
regni Salomonis rion fuisse sempiternum, sic certun lulil assumplus non, meritis, scd gratiae assignavit.
esl Chn.ium regnare in aelernum, ul eum proeci De quo propheta 363 proecinuit dicens : «Beatus
nuisse hsec prophelia manifesie cognoscalur, quam- quem elegisli et assumpsisti (Psal. LXIV).> Beattis
vis Salomoni alludere videatur. Quod autem subdi nimirum ille fuit qui non eligBns est electus, ut ad
tur: «Qui si inique aliquid gesserit, arguam eum ir eum quoque dici possit, qtiod dictum est ad nos :
virga virorum, misericordiara autem meam non au « Non vos meelegislis, sed egoelegi vos (Joan.xx).t
feram ab eo, sicut abstuli a Saulquem amnvi a facie Processu vero lemporis cum senuissel David, eo ju-
mea;» ad Christum nihilominus veraciter refertur. benle, Sadoch sncerdos, et Nalhan prophela unxe-
secundum proprielatem drinlaxat membrorura, CJ runt Salomonem in regem super Isrnel ducentes
quorum voce dicit in Psalmo : < Longe a salutt eum in Gihon. Et vivente atlhuc David in Jerusalem,
mea verba delictorum meorutn (Psal. xxi). » regnavit idem Salomon. Unde cum ingressi servi
Tripartilus quidem inlelligendi modus in libris regis dicerent ad eum : « Amplificet Deus noroen
prophelarum, imo in omni Scr.iptura, quae Vetus Salomonis super nomen tuum, adoravit, inquil.rex
Teslamentum appellatur, polest inveniri* ut ibi in lectulo suo, insnper et boec Iocutus cst : Be-
qusedaro tantum litleraliter,qusedam solummodospi- B nediclus Dominus Deus Israel, qui dedil hodie se-
ritaliter, quoedam simul utroque modo convenientei denlem in solio meo, videnlibus oculis meis (III
intelligantur, et non pro voliintatecnjusqueunoquo- Reg.i). >PosleaingressoDavid viamuniversoelerrse:
libetmodoomnia disserantur. lloec est enim, utmilii « Confirmatum est, inquil, regnum in manu Salo-
videtur, causa quod in Scripluris divinis nonnulli monis, et affinitate conjunclus est Pharaoni regi
plerumque offendunt, dum easjuxla sensum suum iEgypli. Accepil namque filiam ejus, el adduxit eam
intelligi debere contendunt, et dura quoe Joquunlur, incivitatem David donec complerelaedificansdomnni
vel de quibus aflirmant, non salis diligenter perpen- suam, et domum Doniini, et mururn Jerusalem per
dunt, errorem suum non lam veraci quam procaci circuilum. Altamen populus imraolabat in excelsis.
verbositate defendunt. Quia enim acutuli sibi viden- Non enim oedificalumerat lemplum nomini Domini
tur ad intelligendum, et forie promptuli sunt ad lo- usque in diem illum. Dilexil itaque Salomon Domi-
quendum; dedignanlur submilli majoribus ad di- num, ambulans in praeceplis David patris sui: ex-
cendum, et impatieniesnidi, antequam plumescant, cepto quod in excelsis immolabal (/// Reg. ui).>
provolant ad disserendum. Inde, ut arbitror accidit Videntur mihi designari-permisiim in his verbis,
quod de Salomone, alii el alii, ajiter et alilersen- tam mala quam bona Salomonis. Quod enim con-
liunt, eta Scriptura cnnonica (ctijus auctorilas fixa " firmalo regno in manu sua, aflinilate conjunctus
est) plerique dissenliunt, dum eis qui eam intel- estPharaoni, accipiens filiam ejns, et ducens rain
lexertint et intellectam exposuerunl, non plane ron- in civitatem David : non mediocriler peccavil, cum
sentiunt. Enpropler congruura duxi, in hacmea re- legisset prohibitum esse a Domino per manuni
sponsione quam proposui reddere fratrihus de Salo- Moysi, ne filiabus alienigenarum filii Israel in ma-
nione, ea quae de illoa mnjoribuset sensn, et dictn trimonium jungerenlur, ne blandiliis illecli femi-
sunt, compilare, et quse de illo dixero, istorum le- neis, in earum idololatriam seducti, laberentur. Si
«inionio confirmare. Cseterum quse de illo Scri- aulem quis objeceril, quia et Moyses dicilur ha-
ptura canonira dicit, voio primitus recensere; ea buisse Seplioram filiam Raguelis, necnon ct
duntaxal quaa ad proesentem responsionem videro _Elhiopissam, Tharbi srilicet, filiam regis ^Etliio-
pertinere. Morluo quidem parvulo.filio, quem regi pum pro qua poslmodum Maria et Aaron arguuntiir
David Belhsabee peperit de adulterio, consolatus murmurationis, Joseph qttoque in JSgypto uxorem
est, inquit, David Bethsabee uxorem suam. lngres- accepit filiam Putipharis sacerdolis, respondebilur
susque ad eam , dormivitcum ea. Quoegenuil filium quia nondum hujusmodi lex data erat a Domino ; ct
etvocavit nomen ejus, Salomon, et Dorninus dilexit .. ubi non est lex, nec praevaricntio. Enimvero data
eum. Misilque in manu Nathan prophetoe, et vocavil lege arguitur Sainson a parentibus suis, quod visam
iioroen ejus, amabilis Domino, eoquod diligcreteum in Thannala mulierem de filiabus Philistbinorum
Dominus, In Hebroeo, ul aittiit, habelur : « Vocavit amaverit, eamque sibi uxorem petierit. Nunquid,
nomen ejus ldida > id est dilectus propter Dominum. aiunt, non est mulier in filiabus fratrum luorum,'et
Super quo tradilio habel Hebrseorum quod propter in omni populo luo, quia vis uxorern accipere de
suam misericordiaro Deus illuindilexerit.cumdivina Pbilislhiim qui incircumcisi sunt ? Cujus rei cum
dileclione dignusillenon fueril, ulpote nalus de illa, juslam ille non inveniret excusationenr, solam red-
quam conira Domini utilitatem David sibi acceperat didit causam eam, quse fere semper mala est, pro-
in uxorem. ln hoc autem quod dilectus propler priam voluntatem. Dixit enim ad palrem suum :
Deum appellatur, ille, ut arbitror, figuratur; de quo « Hanc mihi accipe, quia placuil oculis meis.i Ces-
in Evangelio dictum est:« Ilicest Filiusmeusdile- sel, inquit, lex et ralto, sic volo , sit pro ratione
etus in quo bene complacui (Matth. xii).» Homoenirn volimtas. Quod autem de Salomone additur: < Do-
etiam ille quem in unitate personoe sibi assumpsit nec compleret oedificans domum suam, ct domurn
Vorbum Dci, nihil merucral ul assumerctur, ut di- Domini, et inuruiu Jcrusalem pcr circuiluni; »
6-27 PHILIPPI DE HARVEL\'GABBATIS BON^ESPEI 623
bcne quiilem opcralus est, qui jtissus templuni mys- A \ Snlomon evigilnvit, etintellex.it quod esset somniuiii
ticuin rcdificavit Douiino, et civitatem Jcrusalcm (III Reg. 111).> Ecce ilerum juslilia Salomonis, ei
circumdrdit niuro. « Altamen, inquit, poptilus im- hoiiesinm dcsideriuni; quo videlicel peliil sapieii-
molabatin excelsis. > lleruin culpa non solum populi tiain ad discerncnduui judicium. Cui Deus, ea boni-
qui in excelsis iinniolabnl, sed etinui Salomonis, qui tate quoe sua cst, non solum postulala concessil;
crrantem populr.m non revocabat. Rclicla enim veruin etiam qtioe non poslulaveral, divitias scilicet
civitate Jerusalcm, in qua cral arca Domini posila cl gloriain , gratuita largilale adjuiixil. Scd movet
in mcdio tabernnctili, quod tclenderat ei David, mc, faicor diiectioui veslroe; movet, inquam, IUO
populus ad iminolauduin, excclsa requirebat, non quod additur : « Jgilur Salomon evigilavit, et intel-
locorum sanctitale provocatus, sed aniceniiate de- lexit quod esset somnium. » Post hsec, sequunlur
lectalus. Hocautem fnctum sequens sentenlia vide- magnn el procclara opera Salomonis, quoe operalus
tur aliquaienus excusare : et tanquam non sit pec- est in judirando, in scribcndo, in oedificundo lem-
catum, inio lanquain leve sil peccalum , qiiodain- plum Domini, ct utensilia ejtts, et cactera multa
niodo pallinre: « Non enim, inquit, sedificatumernl quoe in tcrtio Reguni libro numeranlur , et eadem
tcmplum nomini Doniini usquc in diem illiim.» Scripttira lesto non mediocritcr cominendantur.
Quod inmcn non idco ciictum est, tnni|uam anle B Accepla quidem sapieniia per soninium, qitain per-
sedificalionein templi, esset illud coiiiinendabile , spicax fueril acl fuciendum judicium, iilaium desi-
sed quia postocdificationein templi, peccatuni majus gnat conlrovcrsia merctricum, quarum unadicente:
fuii, el omnino inexcusabilc. Ad lioc enim , tcui- « Filius tuus mortuus est, meus auieni vivit, alia c
pluni illud nobile jiissum est opcre tain vario xdi- regione respoiulit: mrntiris , filius quippe meus
flcari , lantis ntiri laminis adornari, tam festiva vivil, cl filius luiis mortuus est (ibid.).t l)t auleni
cclebrilate tlcdicari, ut illuc popultts cor.veniret ad hoec conleniio finiretur, gladium sibi rex jtissit af-
adorniiduin, ad sacrilicandum : ipsumque el lempli ferri, inanteinque vivum in duas dividi partes ; ut
sanctitas invitaret, et slruclura miraliiJis delectaret. dimidin pnrs uni , dimidia vero daretur altcri. Quo
Qui igitur poslea ad sacrificanduni excelsa requi- audilo, materna viscera concussa sunt, et queevera-
sivit, nullam jam habens excusationem, majorem citer mater erat maluit ut totus infnns apud eemu-
liicruil daninnlionem. Sequitur : < Dilexit itaque lam vivus permaneret, quam ipsa dimidiiun possi-
Saloinon Dominum ambulans in proeceptis David deret; et ideo : « Obsccro, ait, domine, date illi
patris sui. » infanlem vivum , et nolite intcrliccre euin (ibid.). »
Ecce ilerum juslitia Salomonis, quod scilicet Econlrario illa ctijus cor malerna pietate non uiol-
Doininum legitur dilexisse, et in proeceptis David " liebatur: « Nec inihi, ail, nec libi sit, sed dividalur
laibulusse. Quod autcm Doininum necdum perfecte (ibid.).t Ad hoecrex pulsa jam nebula dubietalis, et
dilexcrit, nec in proeccplis David perfecle ambula- tali experimento cognila facic veritatis : « Dale ,
verit, sermo divinus vidclur innuere', cum subjun- inquit, huic infantem vivum, et non occidatur, hacc
git : « Excepto quod in excelsis iminolabat. » Hnc. esl enim maler ejus (ibid.).t
quippe, nec Domino invenitur placuisse; nec DavidI In scribeudo autem qiianta fuerit ejus subtilitns ,
cognoscitur pra:cepisse. Neque enim dubium est, tria volumina illa nianifestanl, quoniam catnlogo
quin hoec immolatio argualur, quoe a dileclione, divinarum Scripturarum canonica recipit auctori-
Dei, et a proeceptis David excipienda judicatur. tas, videlicet : Paraboloe, Ecclesiastes, Cantica can-
Coelerum mulla alia Salomon operalus esl, quoe ett licorum. In quorum primo est elhicus, duro bonis
Deo placuisse nequaquam dubilalur, et David proe- moribus nosinformat; in secundo, physicus, dum
ceperat antequam morcrclur. Dein dicilur, quiat quoesub sole sunt, naluraliter caduca esse denun-
apparuit Domiiius Salomoni nocte per somnium, liat; in tertio, Iheologicus, clum Deo et Domino
dicens : « Posltila qnod vis ut dein tibi. » Et Salo- noslro Jesu Christo complexu indissolubili nos co-
liion : Dabis, inqtiil, seivo tuo cor docile, ut judi-. f) pulat. In primo docel nos proxinmm diligere; in
caicpossitpopulumniuin.et disccmere interbonum^ secundo teinporalia spcmere, in tertio ccclestibus
et maluni. Placnit ergo scrmo corum Domino, quodj inhoerere. In primo, rudes et parvulos instruit; in
Salomon rem bujusceinodi postulasset. Et dixitt sccundo, grandiusculos provebil; in tcrtio jam pro-
Deus Salomoni : Quia posiulasli verbum hoc, et;t vectos, in ea quoe ccelestia sunl, attollit. In primo,
364 non pctisli libidics mullos, tiec divilias , autit docel nos inter homincs bene conversari, in secun-
animas iniinicorum tuorum , sed poslulasti sapicn- i- do qusfc infra hominem sunl, aspernari ; in terlio,
liam ad disccrnendtim judicium : Ecce feci tibi se- quoesupra hominem suni, amplexari. Denique ct
cundum sermones tuos, et dedi libi cor sapiens et:t ipse tribus nominibus invenitur appellari , quibus
inlclligens, in tanlum ut nullus ante te similis lui ii tria isla volumina videntur coaptaii. Dictus est
fuerit, nec post te surreclurus sit. Sed el hoecquoe se quippe ldida, id est dileetus ab hominibus. Ecclc-
non poslulasti dedi libi, diviliasct gloriam, ut nemo o siasies, id eslcoJtdoimtof/.Salomon, id est pacifi-
fiicrit similis tui in regibus cunctis relro diebus. Si
ji cus. Quia in primo volumine. docuit quoniodo sine
aiilera ambulaveris in viis mcis , sicul ambulavit it querela se homo inter homines habeat, quid vide-
David patcr luus; longos faciain dies tuos. Igiiur ir licct compassionis exhibeat minoribus , quid liumi-
 629 RESPONSIO DE DAMNATIONESALOMONIS. 65(5
lilatis cocequalibus,quid reverentiae majoribus; quid A juxta spiritualem intelligentiam mirabilis superemi-
dilectionis omnibus, quod quidem perutile et satis net altitudo. Cujus rei scienliam Deo quidem intrin-
facile est hominibus , non mediocriler placuit ho- secus infundente, sed et David palre suo extrinsccus
minibus, et eo nomine est appellatus, cujus rem edocente legitur percepisse. Ipsum autem opus
scribendo estassecutus. In secundoautem volumine mullis tam advenis quam indigenis cooperantibus
concionem, id est oinnes communiter ad contem- invenilur perfecisse. Quod enim eum Deus docuerit;
ptum temporalium invilavit, dum ipsa temporalia, lerlius Regum liber manifestai, cum dicit: « Dedit
caduca et brevia esse demonstravit; asserens quid- Deus sapientiam el scientiam Salomoni : et latitu-
quid sub sole est geniium , feslinare ad inleritum. dinem cordis sicut arenam quse est in littore maris
Et quia concionatus est, id esl non quasi in angulo (/// Reg. iv); » et paulo posl: « Dedit Deus sapien-
domatis, sed omnibus publice locutus est; merilo liam Salomoni; sicul locutus est ei (/// Reg. v). »
Ecclesiastes, id est concionator dictus est. In tertio Quod aulem ad prsedictum opus faciendum David
volumine, cujus est titulus, Cantica canlicorum, studiose instruxerit eum, Paralipomeaonis liber
dignitatem aliorum excedit, dum nos a vitiis defae- primus patenter ostendit: « Dedit, inquil, David
calos et in contemptu temporalium roboratos, in Salomoni suo filio descriptionem porticus el letnpli,
thalamum nuptiarum inducit, et IsevaChristi sup- " et cellariorum, et ccenaculi, et cubiculorum in adi-
posita dexteram superducens, in complexu illius tis, et domus propitiationis, et omnium quaecogita-
delectabiliter nos abscondit. Sic nimirum justitia verat alriorum, et exedrarum per circuilum in the-
sudoris palienset algoris, expedita prsecurrit.eisque sauris domus Domini, et in thesauris sanctornm,
triumphanti pax festiva gratulanler [occurrit; et, divisionumque sacerdotalium et leviticarum in om-
ne aliquando mercedis inopia defseliscat, feliciter nia opera domus Domini, et in univcrsa vasa mini-
numerando snccurrit. Gnudent parher in occursu sterii lempli Domini (/ Parat. n). > Dedit etiam
mutuo duse islse virtutes, ruunt in oscula, fit quod (sicut ibidem sequilur) David Salomoni auruin pu-
scriptum est : « Justitia et pax osculatoe sunt rissimum in pondere, et argentum, ad fucienda
(Psal. LXXXIV).» Quando vero de pace isla Salomon utensilia domus Domini. Ul autem lioec descriptio
scripsit, quaejuslitia numeratur, cum in ihaiamum commendabilis baberetur, carnque non de suo, sed
nuptiarum introducla divina visione loetatnr, non de Dei polius dedisse videretur, adjungil David :
incongrue Salomon, id est pacificus appellatur: il- « Omnia hsecvenerunl ad me scripla manu Domini,
lum proefigurans, qui factus est pax nostra , ei fa- ul inielligerem universa opera exemplaris (ibid.). >
ciens utraque unum, per mortem suam reconciliavit r Ad ullimum vero infert Scriptura dicens : « Rex
nos Deo, ut qui eramus noslra filii irae, per gra- 4 autem Salomon amavil mulieres alienigenas mul-
tiam efliceremur filii misericordioe. Disputavirproe- tas, filiam quoque Pharaonis et Moabitidns et Am-
terea, sicut scriptum est, super lignis a cedro qnae monitidas, Idumoeaset Sidonias et Hethoeas de gen-
esl in Libano usque ad hyssopum quse egredilur de tibus super quibus dixeral Domiuusfiliis Israel : Noh
parietc, et disseruit de jumeniis et reptilibus et ingrediemini ad eas ; ncque de illis ingredienlur afl
piscibus.Quse nimirum Scriptura, necapud nos, nec veslras, certissime enim averlent corda vestra ut
apud Hsebreos, nec uspiam alibi inveniiur; quamvis seqnamini deos earum. His iluque copulalus est
aliquando 365 fuisse, minime dubilelur. Sunt aulem Salomon ardentissimo cum amore? et averterunt
duo volumina, quorum apud nos in Ecclesia lectio mulieres cor ejus. Cumque jam esset senex, depra-
frequentatur, quorum unum, sapientia Salomonis; vatura est per mulieres cor ejus, ut sequerelur
alterum, Ecclesiaslicus appellatur.Quse propier non- deos alienos. Nec erat cor ejus perfectum cum Do-
nullam similitudinem eloquii, Salomon scripsisse a mino Deo suo, sicut cor David patris ejus ; sed cole-
qtiibusdainajstimatnr.sedabhisquiantiquioresetpru- bat Salomon Astarthem deam Sidoniorum, et Cha-
dentiores sunt, falsa hoecoestiinatio judicatur. Deui- mos deum Moabitarum et Moloch idolum Ammoni-
que et primum illorum, videlicet Sapientia Salomo- D tarum. Fecitqtie Salomon quod non placuit coram
nis, grsecam, ut ait Hieronymus, eloquentiam redo- Domino; et non adimplevit ut sequereturDominum,
let, et cum nusquam apud Hebrseos inveniatur, non sicut David pater ejus. Tunc oedificavit Salomon
Salomonis, sed cujusdam Philonis fuisse affirmatur. fanum Chamos idolo Moab in monte qui est conlra
Ecclesiasiicum vero Jesus, filius Sirach perhibetur Hierusalem ; et Moloch idolo filiorum Amnion. lgi-
sciipsisse ; qui lempore Simonis suromi sacerdolis tur iratus est Dominus Salomoni, quod adversa esset
invenitur fuisse. Qui nimirum Simon ponlifici Onioe mens ejus a Domino Deo Israel, qui prseceperat ei
successit,etaIterumOniaroproccessit, illum, inquam, ne sequeretur deos alienos : et non custodivit quae
Oniam quem Andronicus, suggerente Menelao, non mandavit ei Dominus. Suscitavit aulem Domino
veriius jusliliain, peremit, sicut Machaboeorura adversarium Salomoni Adad Idumseum de seminc
liber secundus oslendit. regio. Jeroboam quoqne filius Nabalh, servus Salo-
In sedificando autem templum Dominiet utensilia monis, levavit manum contra legem. Voluit ergo
rjus, qtianla fucrit prudenlia Salomonis, ipsa sedifi- Salomon inlerficere Jr.roboam, et ille aufugit ii>
eatio, si diligenler consideretur, insinuat, in qua et jEgyptum : et fuit ibi usque ad morlem Salomonis.
juxia litteram uon mediocris apparet pulchritudo, ei Reliqua autem verborum Saiomonis, et Qnmia'qiu_
631 PHILIPPI DE HARVEINGABBATISBON_ESPEI 052
fecit, et sapientia ejus : ecce universa scripla sunt j. etiam lormidarel a divino cullu rccedere. Sed forte
in Libro verborum dierum Salomonis. Dormivitque miramur, qtiare Deus hune lam graviter perniisit
Salomon cum patribus suis; et srpultus est in c:v'- peccare, quem lantis prius voluit virtutibus ador-
tate David patris sui (/// Reg. xi). » nare. Recolamus Angelum qui pcr excellenliam
Hoec sunt finalin, quae in Scriptura canonica in- sanctilatis, Lucifer est appellatus, clivino pennissu
veniuntur de Salomone, quoe, etsi aperla et plana de coelo corruisse, nec tamen super lioc divinoeest
vidcnlur, quoedam tatnen non perfunctoria digna arguenda slatera oequitalis, sed illius iramutatsBma-
sunt consideratione. In quibus admonemur et doce- lilia ulilitaiis. Non est ergo discutiendum quare ita
niur quomodo lngenda sit liumana miseria : et solius fieri permiserit Deus, sed cum limore sciendum
Dei memoranda et limenda justiiia, noslra etiim quod ita fieri permiserit Deus. Permittil quippe
jtistitiavel nulla esl, vel digna fere pro nihilo re- judicio occulto, sed juslo, adamantem de manu sua
putari, quia nec a seipsa incipere; nec per se, in se non rapi, sed labi; ei cum ad servandum suflicien-
liabet consummari. Unde propheta : Tanquam non ter fortis sil manus ipsius conlineutis, sttflicit nihil-
babens jusliliam, vel forte oblilus aut conlemptor oroinus ad casum ipsa volunlns elabentis. Elapsus
illius : < Domine, iuquit, memorabor juslitioe tuae vero etsi cseteros incursus ulcunque se putat refel-
solius (Psal. LXX).» Quis itaque legens, vel audiens lere: hircino tamen sanguini non pervalel illaesus
lotet tantis bonis Salomonem suffullum, sapienlia, resislere. Hoc satis convenienter aptatur Salomoni,
poienlia, divitiis et gloria, quae divina ei largitas qui cum multo lempore divina manu visus sit con-
coniulit, non eum laudibus efferat; non eum feli- lineri : tandem elapsus, ad lam multa est, flagilia
cem fuisse arbitretur, si lamen ea felicitate inde- devolulus, ut nec ibi se fuisse recolerr.t, vel potius
fective frueretur? Verum cum subsequenler legitur longe csse ab illa non limeret. Ulud ergo quod dixi,
eumdem jam oeiate provectum in voraginem mer- Scripluram ad ultimum inferre paulo diligenlius
suro luxurioe, tanla sapientia proeditum, in erro- attendalur, ut adjuvante Doroino, qualiter intelligi
lem lapsum idololatriee; 366 Qms non lugeal hu- debeat, videalur. Via enim retroacta quantunivis
inatioe viloe tam labilem slaium ? quis non timeat proeclnrafuerit, quodammodo ex fine pensatur : et
diviuaejuslilioe examen tam severum ? Restal intel- non qui aliquando bene vixerini, sed qui persevera-
ligi ut qui glorialur, non in se, sed in Domino verint, commendantur. « Rex, inquit, Salonion
glorietur; recolens quod scriptum est, quoniam amavil mulieres mullas, filiain quoque Pharaonis,
IIUIILSpolest « esse coniinens nisi Deus det; » et cl Moabitidasel Ammonitidas, el Helhoeas,Idumoeus
idfcc t _dii, inquit, el Dominum deprecalus sum ~ et Sidonias, de quibus dixerat Dominus: Non in-
(Sat vin). » gredieinini ad eas. » Movel me cum Scriplura divina
Ut video, nec ipsa fortitudo subsistit adainanlis, mulieres alienigenas Moabitidas videlicet eiAmmo-
nisi eam conservet sua Deus proteclione miseranlis. nilidas el coelcrasquas Salomon arguimr amasse,
Inde est quod juxta Septuaginla iuterpreles Amos generaliter nobis innotuerit cur filiam Pharaonis
prophela super murum adarnaiitinum Dominumvidit singulariler expresserit. Quod ideo mihi videtur
stanlem ; qui et in manu sua tenebat adamanlem. fecisse vel quia nullam proeler illam Salomon
Adamas lapis est proliosus, tanta?, ut aiunl, forti- .Egyptiam legitur arcepisse, vel quam plus caeteris
tudinis, ut malleo et incude non laedalur. non lima eam credendus est dilexisse, vel quam prius el multo
attcralur, non igne corrumpattir, non aliqua vetu- diulius ceeteris eam invenitur habuisse. Dictuin esi
slale temporis consumatur. Tamen qui contra haec enim superius, quia confirmalo regno in manu sua
omnia indomabilis permanet hircini sanguinis calo- antcquam sapienlem se fore somniaret, affiniiate
rem non suslinet; sed si ejus attactu polluitur, lola conjunctus esl Pbaraoni, accipiens filinm ejus, el
il!a fortitudo dissolvitur. Convenienler igitur ada- ducens eam in civiiate Domino. Ubi, etsi Scriptura
mantem Dominus in manu sua lenere el muro eum apeiie non arguil hujus aflinitatis quam nec
adamanlino visus esl insidere, quia nisi ejus poten- j) propler illam tunc temporis Detim suum deseruisse,
lia illius forliludo muniatur; non remanebit lapis nec deos alienos legitur coluisse: ad exlremum
super lapidem qui non deslruatur. Qui enim 'non tamen satis manifeste declaralur, quod lam propter
expavitad clangorem hoslilium tubarum, qui derisit illam, quam propler alias dignus argui judicalur.
assultus bellatorum, qui non cessit incursibus bali- Neque enim inier illas quas amasse arguiliir, filia
starum, si hircino sanguine aliqualenus aspergatur s quoque Pliaraonis poneretur : nisi aniando et eam,
tremit, ruit, fundilus dissipntur. Lapis adamas pecasse probarelur. Dicens quippe Scriptura, quin
quemlibet sanclum miroe foriitudinis, sanguis vero « Salomon amavit mulieres alienigenas, filiain quo-
hircinus immundilinm designnl libidinis. Quanilibet que Pharaonis, > et reliquas quas enuincrat, quo-
argo quis fortis fuerit virlulibus congregatis, si so- niodo, el quo fine, lam illam quod caeteras ainave-
lius libidinis macula polluatur : ruit, perit, penitus; ril, evidenler insinuat, cum subjungit: « His ilaquc
enervalur. Non ergo mirum si Salomon antea tanloi copulalus cst Salomon ardcnlissimo animi amorc,
fultus virtutum numine postea lam effrenata pollu- et averlerunt mulieres cor ejus. » Sequitur:
tus libidine graviter de malo in pejus corruil, ul qtiii « Cumque jam esset senex, depravalum cst cor ejus
lumbos zona fortiludinis non curavil accingcre, ticc: pcr mjuUcrcs.i JJira pciYersilss experimenio imio-
635 RESPONSIO DE DAMNATIOMESALCMONIS. G5.
tuit, quia, elsi fervet ardor veneris lempore ado- A ptura regem Asa filium ejusdcm Abia, cujus modo
lescentise vel juventutis, fiigescit tameh tempore mentionem feci, sic ail: « Verumtamen cor Asa
seneciulis ; et qui intra oflicinas lumborum tumul- perfectura erat curo Deocunctisdiebus suis (II Par.
tuatur, dum setatis virore conforlatur, lege quadam xv). >In qua perfectione nihil aliud mihi quam per-
naturoe compellitur lenere silenlium, cum processu severantia videtur designari, de qua Dominus in
temporis oelas vergil in senium. Unde cum Abraham Evangelio : « Qui perseveraverit, inqiiit, in finein,
jam seni promitterelur filius, respondit: « Putasne hic salvus eril (Malih. x). i Elsi enim Asa aliquando
centeriario nascelur filius: et Sara nonagenaria inveniturpeccasse, credendus csl lamen vitam suam
pariel?(Gen.xvii.)» Etpaulopost eademSara:« Posl- bene consummasse, alioqui non diceretur : Cor ejus
quam 367 a'l> consenui el Dominus meus velulus perfeciurn cum Deo cunctis diebus suis ; sed forte,
est, voluptali operam dabo? (Gen. xvm.) > Hoc est perfeclum aliquot, diebus suis. Quod autem perfe-
dicere : Cum carnis incenliva jam processu frige- ctus, id est perseverans fuerit Asa cunciis diebus
scant selatis, quomodo iterum exercebimus officia suis cum Deo, paulo ante aliis verbis innuimr, cuni
voluptatis? In quo manifeslum est, quia convene- dicilur de eo:«Et fecit Asa rectum anle conspectum
runt Abraham et Sara non lam appetitu concum- Domini, sicut David pater ejus (// Par. xtv). >
bendi, quam spe et desiderio generandi. Denique et David quidem," etsi peccaluin fecit, a via lamen
David cum senuisset haberetque, ut scriptum est, justiiiae penitus non defecit, sed divino respectu ad
aetatis plurimos annos, quocsita est ei adolescenlula justitiam revocatus, in ea invenlus est consumma-
virgo, ut foveret eum; ei dormiens cum eo calefa- tus. Undeelidero David in eadein Regum Scripiura
cerel eum. Inventa est autem Abysag Sunamilis, saepius- commendalur, el vel ad commendationem
puella videlicet pulchra nimis, quaedormiebat curii bonorum, vel ad confusionem malorum rcgum ;
rege el ininistrabat ei, rex vero, inquil, non cogno- ejus perfectio ad medium frequenler revocalur. De
viteam. Videtis virginem in initio pubertalis, dor- Josaphat viro justo filio Asa , in Paralipomenou
mientem cum rege sine dispendio virginitatis, quia legilur : « Et fuit Dominus cuni Josaphat, quia arti-
rex longe faclus a finibus juvenlulis, libidinis ex- bulavit in viis David pairis sui (// Par. xvn). > De
pers erat, patrocinio seneclulis. Salomon auiem Ezechia lam in libro Regum quam in Paralipome-
cum senex esset, et lege naturali jam deberet fri- non dicitur : « Fecit quod eral placilum coram Do-
gescere, ordine perverso exarsit libidine : et in tan- mino, juxia omnia qure facerat David paler ejus
tum depravatus est amore mulierum, ut etiain se- (IV Reg. xx). > De Josia vero in libro Regum :
querelur deos earum. Q « Fecit, inquit, quod erat placilum coram Doroino,
«Necerat.inquit, cor ejus perfectum cum Domino et ambulavil per oinnes vias David patris stti (IV
Deo suo ; sicul cor David patris ejus. » Perfectio /tea.,xxu); > el in Paralipomenon :« Fecit, inquit,
isla qua Scriptura divina Salomonem dicit caruisse, quod erat rectum in conspectu Domini, et ambulavit
quibusdam eliam alteris regibus legilur defuisse ; . in viis David patris sui (// Par. xxxiv). > De Abia
qui, etsi opera magua et praeclara fecerunt, non vero quem reprobum fuisse supra diximus, liber
tamen in eodem proposilo permanserunt. De Abia Regum dicit: « Non erat cor ejus perfectum cum,
quidem filio Roboam dicilur, quia non eral cor ejus Domino Deo suo, sicut cor David palris ejus (III
perfcclum cum Domino Deo suo. Quod aulem item Reg. xv). > De Amasia : « Fecit, inquit, recium,
Abia, cujus cor perfectum non fuit, reprobus fuerit, verumlamen non ul David pater ejus (IV Reg.xi\).t
ipse lextus historioe patenter ostendit, cum dicit : De Achaz vero : « Non Jeeit, inquit, quod erat pla-
< Ambulavilqiie in omnibus pecratis palris sui quoe citum in conspeclu DominiDei sui, sicut David pater
fecerat ante eum.»Pater quippe ejus Roboam fuerat, ejus (1\ Reg. xvi). >
de quo in Paralipomenon dicitur, quia cum robora- Videiis quia millus regum istorum perfeclum cor
lum regnuin Roboam et conforlalum, dereliquil habuisse sicut David, vel ambulasse dicilur sicut
legcro Domini, et omnis Israel cum eo. Et ad ultimum D David, nisi qui juslus lestimonio Scripluroe coapta-
inferlur, quia fecit inalum, et non preeparavil cor tur, nulli vero hoc negatur, nisi cujtis vita reproba
suiim, ut quaererel Dominum. Si ergo Abia in om- judicatur. Asa quidem et Josaphal, Ezechioeet Josioe
nibus peccalis patris sui ambulavit, conslat nimi- similitudo David vel perfeclio assignalur, quos-
ruin quia viiam suam, quemadmodum et ille, non justos permansisse serino divinus alleslalur. Abia
bene consummavit. De Amasia quoque legitur, quia vero, Amasioe, Achaz, eadem perfeclio denegalur,
fecit bonum in conspectu Domini, veruiitamen, non quos fuisse reprobos in eadem Scriptura declaratur.
in corde perfeclo.Quod uulem in corde perfecto non Hoec nimirum perfectio in libris Regum et Parali-
lecerit, patenier insinuat cum subjungit: «Amasias pomenon frequenter invenitur, quoenon videluresse-
veropost coedemIdumseorum. et allatos deos filio- alia, quam perseverans justiiia. De hac Josaphat in.
rum Seir, statuit illos in deos sibi, et adorabat eos, Paralipomenon loquitur : « Cum enim constituisset
et illis adolebal incensum (II Par. xxv). > Videlis Josaphat in Jerusalcm levitas ct sacerdotes ct prin-
duos istos reges leste Scriptura vitam reprobam cipes familiarum, ut causam Domini et judicium ju
habuisse, quorum cor perfectum cum Deo legitur dicarent habitaloribus 368 eJus> prajcepil eis-
uon fuisse. Denique cum vellet commendare Scri- dicens: Sic agelis in timore Dominifideliter ct corde-
C3S PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON_ESPEl 633
perfecto (// Par. xix). > > Quid esi: « Sic agetis }_ qtiia non adiinplevit ut sequeretur Dominum, sicut
fideliler et corde perfecto, > nisi: Bene facielis et Duvid; elegnnter ostenditur, quod adimplevit ut
perficiclis?In eo quod dicit, fideliter, fides sonat qtioe sequeretur Dominum ipsc David. Alioquin nnn dice-
per dileclionem operalur, in corde perfecto, perse- retitr de illo : Non adimplevit ul sequeretur Domi-
veranlia designatur. Ezechias quoque, cum dixisset num, sicul David'; sed diceretur : « Non adimplevit
ei Isaias propbeta : « Proecipe domui tuae, morieris ut sequereiur Dominum, sicut ncc David. » Constat
enim et non vives, convertit faciem suam ad parie- aulem, qnia David adimplevit ut sequeretur Domi-
tem, et oravit Dominuni dicens : Obsecro, Domine, nuni; Salomon vero, ut scripliim est, non adimple-
memenlo quomodo ambulaverim coram le in vcri- vit ut scqucreiur eum. Qttod si in his verbis alius
late, et in corde perfecto (IV Reg. xx). > Recolens alicui seiisus esse videlur, qui et regtilam leneat
quippe prsclerilam vilam suam, el attendens proe- verilatis, el tamen non obviet saluti S.ilomonis ;
sentem conscienliam siinni, videbat se in mandatis non proejudico melius intelligenii, si lainen quod
Domini nsqne atl id temporis perseverasse ; et ideo dixerit, vel ex Scriplura diviiiacolligere, vel majo-
qunmvis fleret, tali lainen gaudebat perfectioue. Ad rum teslimonio poterit coinprobare. Sequitur :
hanc eiiam, ut mibi videlur, perfectionem, ipse « Tunc ocdificavil Salomon fanum Chamos idolo
David invitat Salomonem. « Tu autem, inquit, Sa- IB Moab in moiiie qui est conlra Jerusalem , et Moloch
lomon, fili mi, scito Deum Pairis, et servi ei corde idolo filiorum Ammon. « Quia dixerat Scripltira ,
perfeclo (/ Par. xxvm). > Quia vero hoc humana cor ejus depravatuin esse per mulieres, ut sequere-
industria non impletur, nisi divir.a gralia suffrage- lur deos alienos, nunc dicilur quomodo secutus sit
tur, orat Deuni ipse Duvid dicens : « Domine Deus eos, ut videlicet ostendat eum, non solum fuisse
Abraham , Salomoui filio meo da cor perfeclum (/ depravatum, verum eliam depravalorem aliorum.
Par. xxix). > Orat etiam pro seipso in psalmis : « _Edifir.avil, inquil, fanum Chamos in monte qui
« Perfice gressus meos in semilis luis (Psal. xvi). > csl conira Jerusalem. » Non suffecit ei latera eua
Si hancperfectio, pcrseverantia est, sicut esse vide- inclinare mulieribus alienigenis, nisi deos earum
tur, perseveranlia Salomoui defuisse videtur, nisi etiam adoraret, atque ad adorandum coeterosctinm
forte solus ipse excipilur ab eo qtiod non nisi repro- invitarel. Ad hoc enimfanum Chamos aedificavit, ut
bis ascribi regibus invenitur. Si cnim catalogus illuc populus conveniret, et exemplo regio commo-
regum Juda a David usque ad Sedechiam, qui uhi- nitus, fronte libera cultui dsemonum deserviret. Quis
mus regum fuit, recenseatur, nullus eorum, sicut enim de populo videns regem sapienlissinium,faiium
bene consideravi, perfectum cer, sicut David, cum eedificasse, genua curvare dxmonibus, non ad idein
Deo suo habuisse negatur, nisi ut paulo ante dixi, sacrilegium exciteiur; praesertim cum nd illud po-
cujus vita reproba judicatur. Nullus vero perfectum pulus ille pronus fuisse semper Iegaiur ? Si enim
cor habuisse cum Deo sicut David , vel in viis David Scripturas veteres velitis recensere; invenietis po-
legilur ambulusse, nisi qtiem conslat bonam vitam pulum illum duroe niinis fuisse cervicis et obliium
optinie consuminasse. Miror igitur, si forte de solo divini cultus, in idololatriam mullolies lapsum; ct
Saloroone inaniler dicitur, quod aliis regibus ad quamvis ab ea divinis ilagellis rcvocarctur, ad
lesliinoniuin dainnalionis ascribitur,ut videlicet in eo eamdein taroen frequenler relapsum. Acccpla igitur
solo non habeat effectum, quod legitur cum Deo suo occasione a rege, idololalra factus est populus Dei :
sicui David cor non habuisse perfectum. Quod si ita el relicto lemploquod ex proeeeploDoiiiini in monle
cst, movet rae quod adhuc addilur. Cuni eniin de Moriafuerat consliluiuin,infanoiiuodinmoiueconira
Salomone dixissct Scriplura : « Nec erat cor ejus Jerusalem rex sedilicavit idolum Chamos, idem po-
perfectuiu cuni Domino Deo suo, sicul cor David; > pulus adoravit. Et bene in monte contra Jerusalem
paulo posl subjunxit: « Et non adimplevit ut seque- idem funum legilur conslilulum, ut quemadmodum
retur Dominum, sicut David pater ejus. Non dixil : cultus cuitui conlrarius habealur, itaetmons 369
Non inchoavilulsequeretur Domiiium, sed : « Non rj monli contrarius diceretur. In monle quippe Moria
adimplevii ut sequcretur DQininum. > Quid esl enim lemplum Domini positum eral. Et mira invidenlia
adimplevit? Nibil aliud esse videtur, quam : Nou boslis anliqui, qui, quoniam eadero cum Deo non
perfecit, non consuinmavtl, ad lineni usque non polest possidere, (iliam saltem vuli habere. Quia
perduxil. Si vero pceiiilentiam egisse aflirmaretur; igitur cultum diviiiuinin monte videbai celebrari :
profecto adiinplevii ul Dominum sequeretur. Quis in monte quo fanum sibi voluit dedicari, ut fano suo
enim adimplel ut sequatur Doiniiium, nisi qui lemplum Domini aliquatenus obumbraretur, etmons
bonum invenit finem ; vel quis nisi qui adimplet,ut Moria monlecontrario premeretur. Hoc esl nimirum
sequnlur Dominuui, bonum invenit linem? Sinulem unde glorialur in corde suo: « Sedebo, inquiens, in
oiiinino dicilur Salomon non implesse ul sequeretur monletesianienti, etero similis Allissimo (/sa.xiv).»
Doininum, quia inter sequendum peccavit, potest El nolandum, quia in quo oedificalumest lemplum
dici et David non adiniplesse, quia et ipse peccavit. Domini mons Moria dictus est; hoc est mons visio-
Quod quidem dici de eo nefas esse videtur, cum nis, in quo vero fanum Chamos, mons appellalus est
ejus adimpletio id eadem Scriplura maxinie com- offensionis. Quia enim offerenies sibi in tempio suo
luendeiur. In co ipso cnim quod arguitur Salomon, Dcus videre dignatur; merito locus ipse lali noniiae
 637 RESPONSIO DE DAMNATIONESALOMONIS. 638
decoralur; ut in ipso vocabulo rei veritas demon- A . parei enim in persona hujus Salomonis mira excel-
strelur, et offerenlium devotio spe videndi a Deo lenlia.etmira submersio. Quod igiturin illo diversis
confortetur. Ipse esl nimirum mons, in quo et Abra- temporibusexslilitpriusbonum et poslerius malum :
ham offerentem Isaac fllium suum, Deus obedientioe hoc in Ecclesia in isto nrihuc soeculosimul uno temi-
inerito vidit, unde, ul scriplum est : « Usque in pore oslenditur. Nam bono illius boijos Ecdesioe,
proesentemdiem dicitur : In monte Dominus videbit malo aulem illius malos Ecclesioe significatos puio,
(G.n..xxu). » Mons vero in quo Salomon fanum tanquam in unilale unius arcse, sicut in uno illo
Chamos aedificavit,dictus esl recle mons offensionis, bomine bonos in granis, malos in paleis, aut in uni-
quia et in eo offendiiur Deus, et cullores divinse lale unius segetis, bonos in tritico, malos in zizaniis.
religionis. llsec sunt illa excelsa, quae in sui moni- Cum dicit Isidorus, quia sancta Scriplura nihil de
menlum erroris invenilurSalomon posteris reliquisse pcenilentia ejus, vel in eum indtilgenlia Dei omnino
quaelongo tempore post Josias, rei juslissimus legi- commemoral, satis oslendit, qtiia in ipsa Scriptura,
tur desiruxisse. Atque in hunc modum,inquit, fecit nec illius pcenitentia patenier potest intelligi, vel
universis uxoribus suis alienigenis, quae adolebant latenler aliqualenus colligi. Cum dicit inferius, quia
thura el immolabanl diis suis. In hoc ostendilur, in illo diversis leroporibus exstit.it prius bonum, et
quia non tmi lantum Deo gentium, sed multis fana B poslerius malum; manifesie vull intelligi illud et
vel idola fabricavit; non urium tantum, sed mullos bene inchoasse, et male terminasse. Neque enirn
adoravit. Cum enim dicitur, quia in hunc modura dixit: In illo exslitit prius bonum, el posterius roa-
fecit universis uxoribus suis alieiiigenis, patet quia lum, et ilerura bonum, quod profecto dixisset, si
ut salisfaceret volunlalibus omnium, quaruni depe- pceniteniiam ejus aslruere voluissrt; sed iu illo,
ribat amore, deos earum coluit voluntario devictus inquit, exstilit prius bonum, el posterius malum, et
errore. Unde eliam colligilur, quia non sine culpa de bonoillius nihil repetiit. Ut autem idem lsidorus,
filiam quoque Pliaraonis amavit, et propter illam tam ista, quam coetera quoeper totum hujus libelli
deos jEgyplios, sicut et cseleros, adoravit. Sequi-. sui corpusculum dispersil majorum testimonio com-
tur : « Igitur iralus esl Dominus Salomoni, quod mendaret, in proefalionetatius operis sic ait: Sumpta
aversa essel mens ejtis a Domino Deo Israel; et non itaque sunt hoec ab aucloribus, Origene, Viclorino,
ctislodivil quoe mandavit ei Doininus. t Posl baec Ambrosio, Hieronymo, Augustino, Cassiano, Ful-
verba nihiliuScriplura canonica legitur deSalomoqe gentio, ac noslris lemporibus insigniter eloquenle
unde pcenitentia ejus possil vel evidentcr approbari, Gregorio. Utrum autem omnes 370 isli de Salo-
vel saltem aliquatenus sestimari. n mone loculi sint, vel quid de eo locuii sint, nondum
Quia igitur de proemisso capitulo ulcunque dixi, ad liquidum comperi; neque enim omnium illorum
quod mibi videbntur? niinc ORSlimo demonstrandum libros legi. Victorini qtiidem ntillum Jibrum adhuc
quibus testimoniisquod dixi miiiiinlur, neforte snluti me legisse memini; reliquorturi vero non omnes, sed
Snlomonis videar invidere, et ob hoc, ad volunlatem aliquot legi. Quoe igitur in illorum, vcl in quortun-
meam piocsunipluose magis quam veraciler Scri- dam etiam aliorum libris de Salomone reperi, du-
piuras delorquere. Scio enimquosdam graviterferre, cam ad medium; si lamen ea quoe mihi aliquando
si Salonion pcenituisse negatur, procliviores ad cre- contulil lectio, non oblileravit iuiportunn oblivio. >
deiiduin quod famam loquacem Judacis garrientibus Origenes in libro Numcrorum homelia vicesima,
nuiliunl yenlilare, quam quod ecclesiastici doclores cum de Salomone Ioquerelur : « Si relcgas, inquit,
inveniuiiiurin suis litteris affirmare. lsidorus,Hispa- quoescripla sunt de Salomone, invenies eum et qui-
lensis episcopus, cum de bis quse anle hoc capiiulum dem cura esset sapienlissinius, multis mulieribus
«le Salomone legunlur, allcgorizans aliqua per latera stia inclinasse. llle ergo cum esset sapienlis-
strinxissetjVidelicet deoedificatione lempli.de sapien- simus, et ingenlibus apud Deuro meritis; tamen quia
tia ejusdem Saloiuonis, qua in scribendo floruit, de se tradidit multis mulieribus, deceptus esl. Ego puto
judicio meretricum, de regina Auslri; ad exlremum D quod multoe mulieres, multa dogmata et multarum
conclusit. Jam porro de caeteris operibus ejus quid gCntium diversae philosophioe nominenlur. Qui cum
dicam, quem vebemenier arguit sancta Scriptura singula agnosrere et perscrutari, ulpote vir scic.uis-
atque condemnat, niliilque de pcenitentia ejus, vel simusetsapientissimus, voluissel; semeiipsum inira
in eum indulgentia Dei omnino commeinorat, nec Iegis divinoeregulam lenere non potuit; sed decepit
prorsus ocrurrit quid saltem in allegoria boni signi- euui Moabitica pbilosopbia, et persuasit tit idolo
ficet hoecejus flenda subniersio, nisi foiie quis dicat Moabitico immolarel. Siniiliier et Ammonilarum, ct
mulieres alieliigenas, quarum amore exarserat, reliquarum genlium. Grande ergo est, et vere opus
significare ecclesias eleclas ex genlibus? Possrl boc Dei, tam mullis dogmatibtis, quasi mulieribus mi-
fortasse non absurde inlelligi, si illaepropler Salomo- sceri, nec lamen a veritatis regula declinare, sed
nem desererent tleos suos; et colerent Deum ejus. conslanter diccre : « Sexaginta sunl regin-met ocio-
Cum vero ipscpropter illas, offendil Deum suum, et gintu concubinm, et udolescenlulm, quurum non est
coluil deos earum ; non esl quid inde boni conjeclari numerus : una esl tamen columba mea (Cant. vi). »
possn. Nec tamen nihil arbitror significari, sed ma- In his verbis Origenis nulla sonat poenitenlia Salo-
liim, sicuide uxore flliabusque Loth diximus. Ap- monis, sed deceptus asserilur, quia muliis mulieribus
C39 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISBON^E SPEl 6.0
se tradidit, et semetipsum intra legis divinoeregulam i_ non dicitur Jonathan, sed solummodo appeifalur
tenere non poluit. « Et ideo grande est, inquit, et Nalhan. Verumlamen David Nathan filium genuif,
vere opus Dei, lam multis dogmaiibus, quasi mu- qnem sive prophetam, sive non prophetnm calalogo
lieribus misceri; nec tamen a veritatis regula decli- suo pro Snlomone Lucas inseruil.
nare, sed constanter dicere : Sexaginta sunt reginm, Augnstinus in secundo Trnctatu de psalmo octo-
el oaoginla concubinm, una est lamencolumba mea.t gesimo nono, sic dicit : « Promisit ex semine ejus
Per quod videtur innuere, quia Salomonhoc quidem in seternum aliquid, et natus est Salomon. Faclus
dixit, sed constanter non dixit, conslanler auiem est autem tantoe sapirnlisc tantoeque prudentioe, ut
dicere nihil est aiiud quam in finem perseverare. promissio Dei de semine David putaretur impleta.
Unde Beda super Lucam ait : « Non inchoalio pa- Sed cecidit Salomon, et dedit locum sperandi Chri-
tientioe, sed perseverantia cceleslis regni gloriam slum. Hic dicturus tibi erat Deus : Juravi quidem
donat, quia nimirum perseverantia quoe-alionomine et promisi, sed iste nolnit perseverare. Quid ergo?
constantia vocalur, robur quoddam et forlitudo Domine Deus, non proesciebas isttim non persevera-
mcntis runclaninique esl columria virtutum. » Idem turura? Ulique sciebas. 371 Q"are ergo in non
Origencs in Horoelia vicesima septima super Lucam, perseveratuio mihi, quod in oelernum esset, pro-
in qua oslemiit Matthoeumet Lucam diversos gene- B mittebas? > Idem Augustiniis in Tractatu de psalmo
rationis Chrisii potuisse auctores, sic ait: « In Mat- centesimo vicesimo sexlo sic dicil : Snlomon mu-
thaeo nominalur conjux Urioe, quoe violavilviri to- lierum amator fuit, e! reprobatus a Dro est. Sed si,
rurn. Quia cnim Doroinus noster atque Salvator ad illo cadenle, qtiae per ipsum dicta sunl delenlur,
hoc venerat, ut hominum peccata susciperet, pro- judicaretur quia ipse dixeral, non per illum dicta
plerea descendens in mundum, assumit peccatorum eranl. » Videtis quia Augustinus in prius dicto
hominum, viliosoruinque personas, et nasci voluit psalmo Salomonem dicit non perseverasse, in
de stirpe Saloinonis, cujtis peccala conscripla sunt, sequenli aulem reprobatum a Deo, ctim lamen ea
et Roboam, cujus delicta referuntur. Quando vero quoe scripsit reprobata non sint. ldein Auguslinus
de lavacro conscendit et secundo ortus esse descri- in decimo septimo De civitale Dei, sic loquittir de
bilur, nori per Salomonem, sed per Nathan nascitur; David ct Salomone : « Kegnavil, inquit, David in
qui ejus arguit patrem super Uriaemorlem orlumque lerrena Hierusalem filiuscceleslis Hierusalem, divino
Salomonis. > In his eliam verbis satis manifeste Sa- multum lestimonio proedicalus, quia et delicla ejus
lomonem, quemadmodum et Roboam Origenes ac- tanta pietate superata sunt per saluberrimam pceni-
cusat, et nttlla eum pcenilenlioeasserlione excusat. lendi bumililatem ul prorsus inler eos sit, de quibus
^" ipse ait : Beati
Matih&'usquidemcujusproposiiumfuitasuperioribus quorum remissor sunt iniquitates, el
ad inferiora des.endendo nativitatis Christi seriem quorum tecla sunl peccala (Psal. xxxi). Post hunc
lexere, eidem generationi voluit vitiosorum homi- regnavit eidem poptilo universo Salomon filius ejus,
nuni personas insercre, ut eum oslenderet de pec- qui suo ccepit patre vivenie regnnre. Hic bonis
catoribus natum, qui in carne venerat damnare initiis mnlos exiliishabuit, quippe secundoeres quae
peccatum. Ideo Salomonem el Roboam nominavit, sapientium animos fatiganl, magis liuic obfuerunt
t quorum, ut ait Origenes, peccata conscripta quam profuit ipsa sapientia, etiam nuncel deinceps
suiit. » Lucas veio ab inferioribus ad superiora con- metnorabilis, et lunc longe lateque landaia. » Evi-
scendcns Cbristum non descendentem in mundum, dentiorem de Salomone sentenliam Auguslinus pro-
sed de lavacro baptismi ascendentem describit, et ferre non potuit, quam dicendo : Hic bonis iniliis
seriem generationis a Joseph inchoans, ad ipsum malos exitus habuit. » Quod utique non dixisset,:si
usque Deuro perducit. Ctiin enim de Cbristo bapli- eum pcenituisse cognovisset. Si enim in finem vera>-
zalo dixisset, ci ipse Jesus erat incipiens quasi an- citer pceniluit, non malos, sed bonos exitus habuil.
iioruro Iriginla, ut pulabatur filius Joseph, qui fuit Denique Augnslinus ante rnortem suam, cum in
lleli, qui fuit Matalb, qui fuit Levi, sursum versus jj Scripluris divinisjain quadraginla annis exercilatus
pcr ordinein currens, ad hoc, seriem nominum con- esset, libros quos a primordio conversionis suae
clusit, ut diceret, qui fttil Sem, qui fuit Adam, qut usque ad id lemporis scripserat, diligenter relracta-
fttil Dci. In hoc igilur calalogo, GIIJUS Deum finem, vit'; el ducenlos Iriginta duos inveniens, proeier
vcl limiiem poncre voluii, Salomonem, et Roboain epistolas el tractalus populures, quidquid in illis
Lur.as ponere noltiit, ne restis, quee lam sancto fine clignum reprehensione videbatur, parlim repreben-
constimmatur, Salomonis, cujus peccaia conscripta dendo, paitini delendendo el exponendo, quomodo
sunt. insenione lurparelur. Nathan vero prophetam intelligi deberet excerpens, in unovolumine copu-
loco ejus inseruit : qui non solmn non arguilur, lavit. Librum itaque De civilate Dei inler ceeleros
vcrum etiam David regem patrem Saloraonis hiimili retractavit; et lamen quod de Salomone dixerat.
pricsumptione corripuit. Volunt aulem qnidam Na- dignum corrigi nequaqunm judicavit. Qui si per tanli
than prophetam, qui super Uriae mortem David cor- spalium temporis, vel ex Scriptura canonica, vel ex
ripuit, non fuisse filium ipsius David, sed filium proecedenliumPatrum veracibus scriptis pceniteiiliain
Samaa, fratris David. Qui et altero nomine. ut aiunl. Salomonis percepisset, malos eum exitus liabuissc,
-ppellauir Jonaihan; sed cum dicilur propheta, vel non dixissel, vel dicitim procul dubio arguisset.
tUI RESPONSIO DE DAMNATIONESALOMONIS 6*2
Gregorius papa, quem loco et lempore consiat A \. nere , vigilans non potuit, imo noluit cuslodire. De-
longe ab Augustiiio fuisse, invenitur eidem senlen- feclus igilur somniandi defectum innuit sapiendi;
ti;e assensuni pra:buisse. Aite.nim iu secundo libro nox in qua se ciim evigilasset invenit, lenebras in-
Mortalium : « A qtialilaie temporis linis exprimitur dicafpeccaloriim , ad quns ciiin desipuisset devenii.
actionis, sicul 11011rediturus ad veniam ad Iradi- Denique vix invenielis aliquem sanrtorum, qtii sa-
tionis perfidiam nocte Judas exisse perhibetur, cum piens factus sit somniando, imo quisquis inveni-
egrediente illo ab cvangelista dicilur': Eral aulem tur sapientiam habuisse adeptus esl eam, non nisi
nox{Joan. xm). Hinc elenim et iniquo diviti dici- vigilando, etsi enim quibusdain anliquis patribus
lur : Ilae nocle animam tuam repelunl abs te (Luc. locutiis est Deus, sive per visiones , sive per som-
xti). Anima quippe quae ad teuebras ducitur, non nia, sicut ad Aaron et Mariam dirit: < Si quis fuerit
in die repeti; sed in nocle merooralur. Hinc est inler vos propbela Domini, in visione apparebo ei,
quod Snlomon , qui sapientiam non perseveraturus et prr somniuin loquar ad illum (Num. xn), > nou
accepit, in somnis hanc et noctc nccepisse descri- lamen douiim sapienlioe cuiquum soinuianli, ni
bilur. » Haecsunt verba Gregorii. Vitlete ergo quid fnllor, legitur coiilnlisse , ne appetitores ejus , nou
dixerit: « Sapientiam, inquit non perseveraturus ad studium el diligenliam , sed ad otitim et sonino-
accepil : et ideo in somnis hanc, et nocte accepit. » B ' lentiam videretnr animasse. 372 Be apostolis qui-
Quod auiem hanc perseverantiam, finem intelligi dem vigilanlibus Lucas dicit : « Tunc aperuit illis
voluerit, satis inanifestal, cttin dicil : «A qualiialc seiisum ut inlelligerent Scripluras (Luc. xxiv). >
temporis, finis exprimitur actionis. > Judam quippc Joannes quoqiie evangelista, qui fluenla vcrbi Dei
et iniquum divilem male liniisse r.equaquam dubi- de funie Dominici pectoris hausit, gratius quippe
lalur, quod a qtialilate temporis , ut ail Gregorius, ex illo fonte bibuntur aquae, supra Cluisii pectus in
designatur. Si aulem Salouion , quem eis atljungit ccena noii dormisse legilur, sed recubuisse (Joan.
peeniieiulo ad lucem veroe sapienlioe remeavit, ad xxi). Apttd litteras steculares, quasi per somnium
quam procul dubio, quemciinquc veraciter pcenitet, rrcolo me legisse, quod in monie Parnnsso Enuius
redit: apud ipsum a qualiiate teinporis, non Unis, somniavit, el sic repente poeta prodivit. Unde et a
ged medium exprimitur aclionis. Cum ergo dixisset posleris idem poeta non magnopere commendalur,
tiregorius : t A qualitaie temporis finis exprimiiur imo in suis tam scriplis quam aclibus, non solum
actionis, » non debuit hoc probare exemplo Salo- dormilare quodetbonns quandoque fecit Homerus,
nionis, cujus actio finein lucidum habuit, si tamen sed dormire el enerviter slertere judicatur. Salo-
po.nii.uit, Movel itaquc me quod superius movere monis autem sapientia etsi coniniendabilis, quiu
medixi, quid videJicet sibi vull quod Scriptura Q diviniiiis est collaia, ei tainen noii utilis, quia non
sacra dicit : < Quia Salomon evigilavit et inlellexit permansit in ea, dum , ul verbis Augustini utar :
quod somnium essel (/// Reg. 111).> Cum enim « Secitndoeres, quse sapientium aniinos faligant,
soiniio lelici lenereiur, pulabal forte lixum ac soli- mngis ei obliieriuit, quain profuit ipsa sapientia. el
dum esse quod videbal; cum aiilero dorniire desti- nunc, el cleincepsiiieinorabilis, el tunc longe late-
tit, intellexit perfunclorimn ac volaticum fuisse que laudata- > Hoc idem et Papa Gregoiins alDrmat,
quod videral. Quid hoc significal? Quid, quoeso, diiiii exemplo ejusdem Salonionis a qualitale tem-
nisiquia non erat permansurus in ea sapientia quam poris finem dicit exprimi actionis.
somniando accepil, sicut el in ipso soinno, in quo Fulgenliiis sine litteris (107), libro octavo, abs-
sapiens factus esl, non permansil? ln eo quippe que h. « Deus meus, quid sibi vult tam secrela tui
quod in somnis videmus, non permanemus; et lunc judicii dispensaiio? Cur maculosi criminis soboles
priinum nos dormisse pro certo coguosciinus , cum successu paterni fruilur regni ? Nunquidnam opor-
dormire desistimus. Felix itaque Salomon, si nun- ttieral, nt Salomon adullerinoe vulvoe contagione
qiiam evigilasset, qui quod soroninns ineruit obii- liiipalus, aut aidificandi lempli meriluro caperel,
(107) Id cst in opere sine liitetis. De hoc Ful- r. Hiijusinndi iliadem Xs«royp_ft(ji«Tov singulis lit-
gentio hoec liabet Fabiirins Bihlioiheeoe nied. et leris per singulos libros dimimilis, Groeeis olini
inf. lat., t. II, p. 213 : « Fubitis Claudius Gordhnus versibus scripseratNestor Larnndensis, atqueOdvs-
Fiilgeuliiis V. C, auclor libii prosa scripli el di- senm Thryphiodorus, de qnibus dictuin libro n Bi-
suibuli in libellos XXIII,quoriim tilulus : De mtati- bliothecae Graicoe, cap. 5. Fulgeiiiiani scripti nlitini
bus muniliet liominis opus mirificum, sine titleris, codicem manti exaralum, sed posierioribus libris
nnm in lolo primo Jibello de Ailaino nulliim A, ini niancum, laudat Sanderus parie u bibliotheca: Bel-
secundo de Abele nulluin B, in lerlio de Cnino nul- gicse ms., pag. 23. In hoc non Fabius, nt ab Hoiu-
liiin C, atque ita in cacteris. Edidil ex codice Sor- roeyo, sed Flavius Claudius Gordiunus Fulgeniius
bouico (iii quo periiicle,ut upud Sigebertutn cap. 28t appellutur. Tamen Boilandus eodern mutilo usus
Fulgentio Ruspensi prseter rem iribnebaliir) et iiotisi codiceeliam Fabium appeliat lomo I Januar., p. 972.
illustravil Jacobus Hommey (Journal des Savanls ,, Libycum sive Afruiii se non uno toco auclor fulelur,
a. 169., pag. 737), Pictavii 1694, 8, additoi idque opus, Xenophonlis poetm Gruici iinilulione
etiam speciniiue Pctri de Riga, recapitiilalionumi aggressum : conjectel aliquis Claudhtm fuisse,Gor-
uiriusque Testamenti, versibus elegis , qtias inte- diani fiiium , Fulgenlii Ruspehsis palrem , qui ex
gras publici juris fecil Polycarpus Leyserrs ini liulia quo GensericifHr6r.parknlej}Ce.viurbarut,re-
Hisloria poeseas medii aevi, pag. 7115-727,in tpiibus> versus in Africam, avitispossessijyfibtisac domo spo-
simililer prima sectio sive distinciio nulluni hubett lialus meritojn publicas rupinas iuvectuslib. i ouwri
A, secunda nullum B, atque ila ad Z usque. potuit, etc. >^HoecBollundus.
PATROL. CCHI. 21
615 PiHLIPPI DE IIARVENGABBATISBON/E SPEI Ui
aul sapicnlioc|lhesauros iiidagaret; aut paterni A omnia ut idola quocoedificaverat, de civilate sancia
regni snccessor, ac polentior fieret? Sed vide quia lollerciuur; el non in scandalum stulloruin, qu:e
crimiuis filius, crimen incurrii, et ndiiltrriiium ipse ciim fuisset snpieniissimns, erronea faceret
germcn non bono termino consunimnvit. Licel nb quasi sapienler ac recle facla rclinqtirret. » Haec
byssopo usque in cedros Libnni dispulcl, licet eadem verbu sicul in libello Bedoeposita sunty An-
A.isui reginnm suam snpientiam admirantem ex- glosmus et Rabanus, qui posleriores Beda fuerunt,
speclet, quamvis lemplum ineffabile construal, in snis quoque libris posuerunl.
spirilibusjribeai, prudentia coufluat, judiciis cal- Quia dixi aliqua quor pocnitenliae Salomonis luce
leat, diviliis fulgeal, auro rulilel, gemmis ardc- clarius inveniuntur, adversari dicam et ea in quibns
«cat; larnen cauteriavit in vita qiiidquid insitum eudem ut quidam volunt videnlur affirmari, ne vi-
tr.txcrnt de nalura, et quod omnibus deteriiis est, dear tacere ex induslria quoil illi nolunt relicere.
geiuilium deorum in senectule jani non prudentis- Inveni quippe quoedam folioln , in quibus ad lesti-
simus, sed impudicus cultor. > Cum dicil Fulgen- monium pceniienline ejus qusedam conscripia
lius, qtiia Snlomon criminis filius el adulierinum erant, quse de sanctorum opusculis Patrum excepta
germen non bono termino consiimmavit, satis erant. Ea igiiur ducam ad medium quse ibi collecia
aperlc ejtis pcenilentiam abnegavit, adjungens inveni, ne taceudo offendameos qui plus justo com-
qiianliitn illius scnectus religioni fueral inimica, patientur Salomoni.t Deprsevaricaiione,in<piit,regis
dum eam non prndentia conservavit, sed sicut ail : Salomonis quid sanclus Augustinus, doclor egregius,
i Cuttura polluil impudica. > 373 scnseril quid inierpres et expositor divinoe
Paschasitis Ecclcsioc Romanoe diaconus, vir divi- legis Hieroriymus de ejus poenitentia scripserit vel
nis litteris apprime erudilus ; cujus sanctilaiem et ubi iilum caiholica? fidei defensor Ambrosius san-
scientiain Giegorius in quarlo libro Dialogorura cium appellaverit.paucis iiitimabo.>Elsubjungii:<lii
commenti de Snlomone sic loquitur : « Semen ejus expositione libri Gencseosad lilleram libro undeci-
in oeternum manebit, et Ihronus ejus sicut sol in mo Augustinus de eo : Salomon, inquil, vir tanloe
c.onspeclu meo , et sicul luna perfecta in selernom sapienlia?nunquidnam credendum esl quod in simu-
cl lestis in ccelo fidelis, ergo qui volunt de Salo- laciorum cultii credidil esse aliquid deiiatis? Non :
mone hoc dictum accipere cogilent quomodo thro- sed mulicrum mori ad hoc inaliim trahenti resistere
nus ejus sicut sol in conspectuiu Dei Patris fuerit, non valuit, faciens quod sciebal non esse facienduni,
cum Scriptura snncta dicnt quod aversum sit cor ne suas, quibus deperibat alque defltiebat rooriife-
ejus propter coiicupiscenliam feminariim , et ado- - ras delicias contrisiarel. > Haecnimirum Aiigustimts
raveril Astaroth , et Chainos deuin Sidoniorum ac in libro undecimo de Genesi dicit; »ed si quis
rcliqua portenia gentium. Undc ad iillimum infcrt diligeniius atlendat circumstanliam leclionis, iu
Scriplura, quod non eral Deus cum Salomone; si his verbis non excusaiionem, sed accusationem in-
ergo non crat Deus cum eo, quomodo ihrontis ejus veniel Salomonis. Neque enim lioc dicit Augusti-
in conspeclu Dei Patris sicut sol fulgebat, proeser- nus ad coniprohaudum quod Salomon pcenilentiani
tim cum el fcedalus omni immunditia libidinis, et egerit, sed ad ostendeiulum quod prudenier, id est
proplcr idololatriam sit condemnalus? vel unde in scienter peccavit, cum id non esse faciendum pro-
ca:lo fidclis, qui supra terram idola venerando fal- cul dubio sciret et tamen contemplo Deo, voluntaii
sus inventiis cst testis? Sed quia nequaquam de eo mulierum obedirel. Sic el ille primus Adarn pruden-
istud polcst intelligi, neccsse est super Chrislo ler peccavil cum scieus non esse faciendum quod
velil nolit inimicus interprelaii. > Ilsec sunlverba muiier suadebal, fecit tanien quod illuni velle peni-
Paschasii de Salomone, in qnibus dicit eum el super naciler altendebat, ne quain sociam acceperal, con-
lerrani idola venerando invenlum esse lestem fal- tiistaret, quam credebat moerore tabescere si ei
sum.etpropleridololalriam condemnalum. licei in malo assensum non pracberet. Unde Aposlo-
Beda, presbylcr, qui proecedeiitinmPalrum libros D lus :« Adam, inquil, non est seductus, mulier au-
lanio studio elassiduitale inveniiurlegisse, ul niulta lem seducla in prsevaricatione fuit (/ Tim. u), »
sicul in illis posila sunl, sic omnino cl iu suis in- pro eo scilicct quod illa credidil vermn esse quod ser-
venialiir posuisse, in libcllo quero sciibil ad Nothel pcns sibilavit, ilie vero falsum esse el tamen decli-
miiiiinuiu de qiiibusdam quoestionibus lihri Begum navit. De ipso quippe Adam quem dicit Aposlolus
cum Josinm commendaret, sic locutus est: < Ex- non fuisse seducium in eo quem pradiximtis libro
celsaquc erant in Hierusaloni ad dexleram parlem lo(|tiitur Aiiguslinus, cujus et gratia Saloiiiont-m
Montis offensionis quoe sedilicaverat Salomon rex ducil ad medium, asserens quoque ipsum sediicitim
Israel Aslaroih idolo Sidoniorum et Chamos offen- non fuisse, boc est non ignoranter, scd scienter
sioni Moab polluit rex et contrivit staluas, videlicet peccassc. Quod etiam in libro De civitate Dei de-
Josias de quo loquebatur, et addidit cle Salonione : cimo quarto in.inifeste declaravil, cum de Adain si-
Cbi, ni fallor, ostendiliir, quod ulinam uon osten- militer loqueretur : « Sicul Aaron, inquit, erranti
clereiur, quia videlicet Salomon de admisso idolola- populo ad idolum fabricanduro non consensil indu-
liia; scelere nuiiquam perfecle pceniluit. Nam si r.lus, sed cessit obstriclus; nec Salomonein credi-
frucius poenitentioetfignos faceret, satageret ante bile esl errore putasse idolis csse serviendum, sed
 6i5 RESPONSIO DE DAMNATIONESALOMONIS. 6*6
blanditiis femiueis ad illa sacrilegia fuisse compui- A claravit, et plus profuit culpa mililans saltiti electo-
suni : ita credendum est illnm virum conjungi ad rum, quam justiiia perseverans uni utilis in perni-
Dei legem transgrcdiendam non tanquam loquendi cicm plurimorum : non ergo moveat si in his quse
verbo credidisse seductum, sed sociali necessitudine praediximus locis, verum ctiam in quibusdam aliis
paruisse. > Ne aulem euni vel eos Augustinus excu- Salomonem Ambrosius snnctum appellal, qiiseper-
sasse videretur, subjungil de Adam : < Nec lamen quirere et ad medium ducere non est necessarium,
tninus reus si sciens prudensque, in his igilur ver- cum semel vel iterum invenisse sufficiai. Pliilippus
bis nulla pcenitentia commendatnr, sed nociva scien- quoque in primo libro super Job.sanclum eum dicit:
tia condemnatiir.juxta illud Jacobi apostoli : Scienli 374 't Sictil, inquiens, sanctus Salomon dicit: Fru-
bonum facere et non facienli, peccatum esl illi clus autem impiorumpeccata. Et alibi in sequentibus,
(Jacob. IV). > et forie in aliorum opusculis Palrum similiter pote-
liem in foliolis : Ambrosius, inqnft, in Iibro Exa- ril invcniri, si quis voluerit vel poluerit diligentius
meron meniionem Salomonis faciens : « Nosce, in- incumbere lectioni.Coeterum quantuin mihi videlur,
quit, le ipsum, o homo, quod uon ul ferunt Apolli- non per hoc Salomon pcenituisse comprobaiur, nec
nis Pythii scd Salomonis sancli esl, qui ail: Nisi quod dicilur sanctus, cogit inlelligi eum ad sancti-
scias le formosam in mtilieribus. > Item Ambrosius " latis regulam in exlremis rediisse, sed eum san-
in Apologia David : « Quid de David dicam, quid de clum aliquando fuisse. Sicul enim Petrits Salanas
sancto Salomone? Qui, quoniam jtidaicum vulgus appellalur, sapiens non quoe Dei stint, seil quoe
ocslimabat eum venisse pro Christo, ne viderelur bominum, qui lanien ineo proposito non remansit;
esse super Jiominem, nulu divino corruit. > Hoec sic nimirum Salomon dici poiest merito sanctus,
Ambrosius. Ne aulem videremur dubitare quare etsi in en qunm Jiabuil sanctitale non pennansit.
Salomouem Arabrosius dixerii sacrosnnctum, qui Quod si quis dixerit ciuia Pelrns non invenitur Sa-
hoec in foliolis scripsit quasi de suo subscripsit: tanas appellari nisi quando Chrislo voluit adversari
« David, inquit, non dicitur sanclus qui abomnibus el abjecto vilio quod lali noinine signabalur, nus-
sancius esse scitur ; scd Salomonem sanctum no- quam postea Saianas appellatur, rccolnt Scripttiras
bis nominat, ut nobis de pcenitentia ejus dubilalio- et aiiendal, ut Apostolus proecipit, leclioni, et inve-
nem tollat. > Quod de Aaron quem David sanctum niet mullos id quod jam non cranl, sed aliquando
uoininat Gregorius Papa in Homelia seplima super fuerant, appellari.
extremam pariem Ezecbielis propheloe dicit, cum Apud Matthoeum cum Judns Iscnriot accedens
llltiiu versiculum de psalmo ad medium ducit : El, ad Jesum, oscularetur enm : « Dixil illi Jesus :
irrilaverunl Moysen in casiris; Aaron sanclum Do- Amice, ad quid venisii ? » (Matth. xxvi.) Palet quia
mini,(Psal. cv).« Moyses,inquit, non dicitur sancius, euni vocal amiciim quem sciebnl jani non esse sed
quia sanctus ab omnibus scilur : et Aaron sanctuni aliquando fuisse mnicuro. Neque enitn credendum
nominat, ul de vila illius diibitalionem tollal. t estquod Chrisium Judns nunquam amaverit, licet
Quod ergo de Aaron Gregorius dicil hoc isle usur- in eodem amore ueqiiaquam pennanserit. Sicut
pntorie Salomoni altribuit, curo idem Gregorius qui enim injustus plerumque Deo miserante converlilur
deferl Aaron lestimonium sanctilalis, pcenitentiain, et fil juslus : sic e regioue jtislus aliquando Deode-
ul supra diclum est, deneget Salomonis. Denique serente perverlitur at fit injustiis. Quod apud Eze-
idem Ambrosius in eadem apologia David, ubi Salo- chielem (cap. xxviu) dcclaralur cuni dicilur : « Si
monem sanctum nominat, ejus tamen pcenitentiam impius egerit pcenilenliam, et fecerit judicium et
non affirniat : imo, si quis aulem velit diligentius jusliiiam, vitn vivet, el non morietur. Si aiitein
inclinare, inveniel Ambrosium Salomonis pceni- averterit se justiis a justilia sua, el fecerit inifjuiln-
tentiam abnegare. Sic enim ait:« Quid de Saiomone tem in proevaricatione qua praevaricalus est, et in
^sancto loquar ? cujus posleriora cum gravi errore peccalo suo quo peccavit; in ipsis morietnr. » Nec
non carennl, vulgus lamen Judairum ipsum seslimul rv i lanien dicendiim est quod ibi subjunclum est: < Noti
venisse pro Christo. Et quam multos gravis erroris est aequa via Domini (ibid.). Veruro quia non esl ne-
ofiensa revocavit? Major itaque culpa plus profuit cesseut ad hoc probandum raulla de Scripturis le-
ne suprn hominein crederetur qui vitio non caruis- stimonia proferamus; rtim in hiijus vitoe insiabili
set huinano? > Cum dicit Ambrosius, quia posleriora cursu id nou tam legi quam fieri nos ipsi videamus,
Salomonis grnvi errore non caruerunt, patenter as- unum dixisse sufliciat et ad proposilum redeamus.
serit quod pceuitentiam abjecerunt, quam si ul a Malthoeus cum caialogum lexeret aposlolorum, se-
quibusdaui contenditur, assumpsissent, erroregravi ipsuro inter cseterosappellatPublicanuro nPhilippus,
piocul dubio caruissent. Quo autem judicio Deus intpiit, ei Bartholomseus, Tbomas et Mallhseus pu-
itltitn in extremis permiserit sic peccare,. videtur blicanus. » Piiblicani autem eo tempore dicebantur
idrm Ambrosius inlimare, ne illum scilicel Christutn qui publicis negotiis quoe sine peccato vel vix vel
populiis oestiniaret, si inchoatam sanctitatem fine non possunt agi, vel sceleribus et flagitiis non vere-
debilo consummaret. Multos igilur ab errore, ut bantiir implirari, et conlempta bene vivendi cen-
aii.gravis hujus erroris offensa revocavil, duin, ne surn, quidqtiid eis inordinate libebnt, non ex de-
Christus putarelur, purum hunc esse hominerii dc- creio legis, sed ex decreto perversse voluntatis per-
MJ PIIILIPPI DE HARVENG ABBATISBON_ESPEI 648
petrare llcebal- Absit vcro ut tnlis esset Matlhieus A J roboani filius Nabath, uitinius vero Osee filins Ilela,
cum Evangelium scriberet el se in illo piibliranum omnes reprobi fuisse •:ognoscunliir, quoriim latncn
noroinnrel, sed talis ptocul dubio fueral quando ad opera noiimilla comniendantur. Ul eniiii caeieros
teloneum residebal,? Coctcrum Chrisli vocalione et omitiaiii, Jehu (iiium Josapbnt lilii Namsi, quania
inspiralione commonilus, lam leloneumqttnm coelera laude serino divinus comiiicndel et (|uantn eiiin vi-
quse male vel agcbat vel hnbebnl, dimisil, et re ipsa tnperatio poslmodiira derolorel : in promptu rst
vocabuli relegula, rei tanicn vocabulum non amisit. audire, si legcnti silenlinm velilis impertire : « Di-
Apud eumdem Malthseum dicit Dominus : « Phari- xit, inquii, Dominus ad Jehu.: Quia studiose quod
ssei, publicaui ct peccalores piocceriunl vos in regno recium erat et placebat in oculis meis, et oinnia
Dei (Matlh.xst). » Quomodo, quoeso, in reguo Dei qttse erant iu corde meo fecisli, contra doinuni
publicani Pbarisoeos prsecedunt, qtii, nisi publicani Arbab : filii lui usque ail quarlnin genernlioiiem
esse desierint, ad illud nunquam accedunl ? Eos igi- sedelumt super throiutm Israel (IV Reg. x).t Et
tur publicanos appcllal qui publicani fuerunt et stalim adjungit Scriptura : « Posthoec Jehu non
quando ad regnum Dei vel non accedenles, vel lar- custodivil ul ambularet in lege Domini Dei Israel
dius accetlenles praccediuil, publicani esse procul in lolo corde suo; non enini recessita peccatis Jero-
dubio deslileiunt. MarcusEvangelista (cap. n), cum B ' bonro qui peccnre fecil lsrael (ibid.).t Sicut rex isto
de ejusdem Matthaci vocalione loqueretur : « Vidit, Jchu opera Deo placita primo lcgilur liabuisse, et
inquil, Levi sedentein ad tcloneum el ait illi : Se- eisdem operibus calcem delestabilem posuisse, sic
quere me. Et surgens secutus est eum. Et faclum nimirum et Salomonem eadem Scriplura dicit Deo
esl cum accumberet in doroo illius, mulii publicani priuiilus placuisse, ad exlreroum vero cum senex
et peccalores simul discumbebant cum Jesu et disci- factus esset, iram divinam per mulieres incur-
pulisejus. > Istos publicanos et peccalores qui in risse.
domo Mallhaeicum Jesu discumbebant, non oeslimo Sequitur in Foliolis : Teslimonium de Salomonit
esse quales antea fuerant: imo non mediocrem eos pmnilentia. Hoc de libello cujusdam Bacharii as-
oestiinoconsecutos gratinm, quos suo dignos convi- sunlplum est; scd nomen ejus ibidem posilum nnn
vioChrislus vocavit ad pceniientiain. Uude scribis esl. Ille quidem Bacharius in libello quem ad Ja-
et Phaiisscis super hoc murmuraniibusrespondit: nuarium scribit, asserens non esse desperaiidum de
< Non veni vocare justos, sed peccatores ad poeni- quodam fraire qui foveam inciderat fornicaiionis,
tenliam (ibid.). >Hoc est dicere : Non veni vocnre ducil ad niedium ruinaro et pcenitentiam Salotno-
vosqui justos (quod non estisj putalis vos esse, sed ., nis. < Salomon, inquit, ille mirabilis qui meruit
cosquiseipsos accusando.quoderant jam meruerunt assislrici Dei, id est sapienlioc, copulari, in alieni-
iioii esse. genarum mulieruui incurril amplexus, el in vinctilo
Lucas Evangelisia : Unus, inquit, de his qui pen- Iibidinis laqueaiuseliam sacrilegii errore se polluit,
dcbant lalronibus, blasphemabat eum dicens : Si quoniam simulacrum Charoos idolo Moabilico fa-
lti es Chrisliis, salvum fac le ipsum et nos. Respon- bricavit. Sed quia per proplieiam culpam erroris
dens alter increpnbnteum dicens : Neque lu liines agnovit, nunquid medicinoe cceleslis extorris est?
Deum quod in eadem damnatione es (Luc. xxm). El Al lorsilan dicas : Nunquam euni. in canone Jego
diccbai, iiiquil, ad Jesuin : « Memenlo mci, Domine, pceniluissc, neque veniam conseculum. Audi ergo,
cum vcneris in regnum luum. > Cum dicil Lucas iiater : pcenileiitiam ejus quae non scribilur legibus,
quia unus de his qui pendebanl latronibus blaspbe- foiiasse ideo acceplabilem aliqui dicunt, quia non
mnbat, etallerillum increpabal, lam illuro qui bla- ad fnciem populi sed in srcrelo conscienlise, Deo
sphemavit quain euro qui blasphemantem increpn- leste, pceniluit. Veniam aiilcm ex hoc consecutum
vil, lalronem appellavil, cum nimirum blasphemator esse agnoscimus, quia, cum solutus esset a corpore
lulrocinii vilio lenerelur, aller vero jam non lalro, sepulluin eum inter regum Israelitarum corpora,
sed confessor devolissimus haberetur. Hajc pro eo D Scriplura commeinoral. Qnod lamen alibi peccalo-
dicla sint, quod Salomonem Ambrosius sanctum ribus regibus abnegatum esse coguoscimus, qui
dicit, in quo, quanlum videlur, cseieris docloribus usque in finem vitoe suae in proposila perversilale
neqiiaquara conlradicit, quorum Auguslinus : < Hoc, nianserunl. Et ideo, quia inler reges justos meruit
inquit, bonis iuiiiis malos exitus habuit.> Hoc quippe sepeiiri, non luit alienus a venia, veniam autem
diccndo.bene illum iurhoasse et male consummasse, ipsum sine pceniieiilia non poinii promereri. > H;ec
salis manifeste Augiistinus designat, propter quse siiiu verba Bacharii. < Quiu, inquit, per prophelam
375 inilia noinen ei sanctilaiis Ambrosius assi- culpatn erroris agnovit, nuuquid medicinac ccelestis
gnat. Sic nimiriim ct. alios quosdum reges, tam extorris esl?> Quod Salomon, per prophetam pecca-
Juda quam Israel snncla regni primordia, dicit luin suum agnoveril, et per hanc cogiiitionem pce-
sermo divinus habuisse, quorum tamen linalia mala niteniium egeril, miror in quo Bucliarius codice
idem asseril exslilisse. Sicut eniin Jous, Amasioe, legerit; cum hoc in Sciiptiira canonica nequaipium
Ozioe, regum Juda prima opera commendanlur, sic inveneril. Si enim recenseat libros Regum, vel Pa-
profeclo eorumdem ultima condemnantur. Reges> ralipomenon vel coeteros quos aucloritate firmalos
autem Israet quorum diviso regno primus fuil Je- canoiiica Ecclesia legit caiholicn , non inveniet, si
 649 RESPONSIO DE DAMNATIONESALOMONIS. 650
lawien non fallor, quod Salomonem peccamem quis- A amore constricttis dticens uxores numero septua-
quam proplieta vel aiguerit, vel admonuerit pceni- ginlaet trecenlas concubinas, snper has auienij-vet
terc : quOd tamen de David, vel Asn, vel coeteris filiamregis iKgypliorum, repente captus ab eis esl;
quibusdam tam justis quam injuslis regibus poterit ita ut earnm quoque seqiiereiur culturas. .[Etale
Invenire. Quatuor quidem vicibus, Detis Salomoni siquidem procedenle et rniione propler tempus pa-
Jorutus fuisse legitur, ubi tamen nulltis propheta riter infirmante, cum jam non possel siudia paterna
inedius invenilur. Confirmato regno in manii sua, relinere, deum quidem proprium duarum uxorum
cinn esset in Gahaon : « Appamit, inquit, Dominus jugiter honorabat. Venit ergo propheta, missus a
Salomoni per soiiiiiiuninocte, dicens : Postula quod Deo dicens , quia neque iniquitas ejus lalet eum,
vis ut dero libi (/// Reg. m); > el infra : i Ctiin neque diu in his esset lsetaturus. Hsec audiens Sa-
texisset domum quam sedificabat, laquearibus ce- lomon contrerouit, et valde turbatus est, et exom-
drinis, et sedificassettabulalum super omnero do- nibus pene bonis in quibus erat repente mulatus. >
mum, factus csl, inquit, sermo Domini ad Salomo- HOBC Joseplius de Salomone. Quomodo autem ex om-^
nem dicens: Domus lioec quam oedilicas, si ambu- siibus pene bonis in qtiibus erat repente sil muta-
laveris in prseceplis meis, firmabo sermonem meum lus, declaral cum adjungii: « Non mullo, inquit,
tibi quera locutus sum ad David palrem tuum (/// B lempore transeunle ex quo ei Jisecipsa venire proe-
Reg. vi),> elc. Longe post: « Cum perfecisset, in- dicla fuerant a prophela, mox suscitavit super eum
quit, Saloriion ocdificiumdomus Domini, apparuit Deus inimicum Adher nomine. Et paulo post tem-
ei Dominus secundo sicut apparuil et in Gabaon. pore, inquil, quo jam Salomon in malis era' pro-
Dixitque Dominus ad eum : Exaudivi oralionem pler proevaricaliones proedictas,et Dei ariier ram
tuam (/// Reg. ix), > etc. Ad extremum cum tam diniissus, Arihcr a Pharaone venil in Idumaeam, et
libidine quain idololalria offensnm divinam incttr- cum jam non posset eum Salomon colligere quod
rissel: « Iralus est, inquit, Doininus Snlomoni, eo multis procsidiisservnbatur, recessit facies ejus in-
quod aversa esset mens ejus a Domino Deo suo, et visa, surgensque inde venil in Syriam. Junctus
non cusiodivii quoe mandavit ei Doininus. Dixit anleni illic cuidam Raaz nomine et usque amicitiU
itaque Dominus Salomoni: Quia habuisti hoc apud copulatus, cum haberet circa se lutronum maximam
te, ei non custodisti pactum meum, el proecepla multitudinem, ascemlenset tenens Syriam rcx ejus
mea quoe mandavi tibi (/// Reg. xi), > etc. Nequt effecius est. Tunc qtioque discurrens, lsraelilarum
hic, neque alibi poslea Salomon in Scripiura ca- provinciam aflligebat; et adhuc S&loinonemvasia-
nouica peccatum suum per propbelam legitur ag- bul. luter lisec atitein Jerobcam, filius Nabathei,
novisse, ut per hoc medicinam ccelestemcredendus ^ surrexit contra Salomonem, cognoscens autem Sa-
sil invrnissc. Denique Ahias propheia Silonites cum lomon ejus volunlatem et dolum, quocrebat ut eum
proedtcerei Jeroboam filio Nabaih, quod regnalurus comprehendcns interficeret. > ln bis verbis Josephi
esset super decem iribus Israel: < Apprebendens, nulla sonat posnitenlia Snlomoiiis, sed peccaluin
inquit, Ahia paliium suiim novum scidil in duode- ejus, el eodem peccato exigente lam ipsius quain
cim partes, el ail ad Jeroboam : Tolle libi decem totius afflictio regionis. Et concludit: <Mortuus est
scissuias. Haee enini ilirit Dominus : Erce e«o scm- ilaque Salomon valde longscvus, et sepulliis est in
dain regtium de mnuu Salomonis : et tlabo tibi de- Hierosolymis cnnctos felicitale et prudenlia et di-
cein tribits; eo quod dereliqueril me; et non 376 vitiis reges excellens, praeter illa in quibus circa
ambulaverii iu viis meis sicut David paier ejus, te seneclutem deceplus mulierum ardore prsevaricatus
autem assumain et regnabis (ibid%).> Et finilo ser- esl. > Quod auiem prscvaiicalus non pceniluerit,
moiic Ahiae Silonilis, infeil Scriplura : « Vcluit longe superius idcm Joscphus manireslat cum di-
crgo Salomon interficere Jeroboam (ibid.). t Ex quo cit: « Dum fuisset, inquit, Salomon omnium regum
polcst coiligi, quoniam ea quoe fiicrat propheta gloriosissimus atqrie religiosissiinus, ei prudeiiiia,
loculus, quod sr.ilicel Jeroboam esset regnaturus, .. et divitiis excelleret universos qui ante euin He-
Saloinon qmdem cognovit, sed hac cognitione me- brscorum tenuerunt principmum, non in bis usque
«licinam ecelestcm vulneri suo non admovit, dtini ad vitae suoe terminum perroansit, quoniam relin-
eum quem diviria voluntas regnare disposuit, invi- quens soiemnium custodiam paternorum, circa mu-
dioe reus et lioiuicidii inierficere volttit. At ille lieres et veneream intemperaniimn turpiter exar-
< surrexit, inquit, et aufugit in yEgyptum : el descens, non simili fine rerum quo David conver-
fuit in jEgypto, usque ad mortem Salouionis salus est. > Videlis quia el Josephus dicit Saloroo-
(ibid.). > iiem uon simili fine conversalum quo el David, sicui
Quod si ad Josephum Judaicoc scriplorein anli- Scriptura canonica dicit, quod snperius satis dis-
quilalis Bacharius velit recurrere, ui quod de Salo- cussum csl: Quia non emt cor ejus cum Dnmino
moiie asseTit illius patrocitiio velit defendere, non sicut David; et non adimplevit ut sequeretur Domi-
iuveniei quod ille asserat Salomonein prenkuisse. nuiis sicul David. Si aiileui veraciter pceniluisset,
Quamvis dical ad eum propheiam venisse. Ne nuieiii quod uulli dubium est fecisse David, veraciter dici
videar injusle Bachario sublrahcre, Josephi verba posset conversatus simili fine rrriim quo el Davitt.
ducam ad mediuin. « Salomon, inquit, irrationabili Nihilergo aliud in, his verbis Josephi sonal quau»
051 PHILIPPI DE HARVENGABKATIS BON/E SPEl 651
Salomonis peccatum. Et nulla ejus poeniteniia posl A (i tate Jerusalem, neque enim receperunt eum tn sepul-
peccatum. cra regum (II Par. xxvm), isli tanlum quatuor rrges
Ad Scripluram canonicam et ad Bacharium re- a David usqne Ezechiain, de sepulcris reguin legun-
vertamur. «Dorroivit,inquil Scriplura, Salomon cmn inr exclusi, si tanien inter eos Ozias nominalur,
patribus suis, et sepullus est in civitale David (/// reliquoriim vero ntillum exchisum divina Scriplura
Rcg.u).) Hinc etiaro Bacharius coriatur argumenlari, proteslaitir. Citro antem inter reliquos, Roboam,
quod ideo Salomon salvus debeal judicari. quia de Abia, Acharias, Amasias inveniantur, qui reprobi
sepulcris regum non invenilur excliidi, uitde uon- fuisse nequaqiinm dtibilanlur: non satis esl conve-
nuili regum legunlur exclusi. « Scptillus esi, in- niens, vel sufficiens argiimentum Bacharii, ut ideo
qnit, in civilate David : civitas David dicla csl Sion, scilicel snlvus recte Salotnon judicetur , qtiia de
quse et Hieriisalem. Uncitis quippe in regem David sepulcris reguin exclusiis nou habetur. Sepeliri euim
super Israel, abiit, iiiquil, in Hierusnlein : hocccst inlcr reges, non csl arguiiientiirn aeternoesanclitulis,
Jebus; et ccepit arcem Sion, quoeest civilas David. sed perfunctoria: cujusdam cuniiilus digniialis : ex-
Habitavii nulem Duvid in arce, el id>irco appellata cludi vero ab eis, non est oclernoedamnutionis judi-
esl civitas David. Ibi sepullus est David, sicut scri- riiim, sed subjectoe plcbis pcrseverans in regeni
pium est : Dormivit David cum palribus suis, et U dcmonstrat odiiim. Denquo Scriptura «iiviua, nec
sepultus est in civitate David (ibid.). lbi omncs nprrte dicil, nec latenter itspinm iiiuuii quod jusins
post David reges Juda uumero duodecim lam jusli debeat judicari, qui cum justis invcntiis esl tuinii-
i|uam injusti usque ad Ezechiam, sepulti legiiniiir; lari; cnin Saul et Jonalhnn in Jabes Galnail subirr
»ed, eadem Scriptura tcste, de sepulcris regtun quercum leganlur sepulti, quoriiui Saul jujustiis,
Lonniilli exciuduntur. De Joram quippe in Pnrnli- Jonathan vero asserilur justus ; Manasses qtioque
pomenon scriptiim esl: Sepelierunt eum in civitale rex Juria, et Aininon filius ejus iu liorto domus sua\
David (II Par. xxn), verumlainen non in sepnlcris iu horto Asa nmbo scpeliuiiiur, qiioruin Mannssen
regum. De Ozia leproso, qui et Azarius dictus est, post niiilta scelera riicil Sciipiuin vnble cornm Deo
in libro Regiiin legitttr: Sepelierunl eumcum majo- pcenileniiam egisse: Ammon vero in perversitale
ribus suit in civitaie David (IV Reg. xv). In libro se- sua perlinuciier pennnnsisse. Hnbuiur quoque in
cundo 377 Paralipomenon (cap. xxvi) de eodem : Foliolis uliuil lesiimonium de pceniteiilia Salomonis.
Sepelierunl eum in agro regalium sepulcrorum, eo «Ilieronynius, iuqtiil, in leriio decimo libro super
qnod teprosus esset. Ubi quoerendumesl, utriini aliuri ipsum Ezecbielem propheiain : « Salomon peccavit
sil, scpeliri in agro regnliuin sepulcrorum, el nliuri, et offentlit Deiini, licet poslea egerit poenilenliain,
iu sepulcris rcgum. Quod essc aliui net]iiaqunm scribens Proverbia in quibiis ait: Novissimeego egi
viderctur, nisi per hoc quod adjtincluin csl, intelligi pmnitentiam, et respexi ut eligerem disciplinam. t Ver-
quodammodo doceretur. Volensenim Scripturaquasi siculus iste quem dicitur hic Salomon iu Proverbiis
causam ostendeie, cur in agro regalium sepulcro- dixisse, in Proverbiis non iuvenilur, si a principio
ruiii sepullus esset, sulijiinxit: eo quod leprosus usque ad finem millies relegantur. Ipse quidem
esset. Quod non videlur csse adjui.cluro ari decus llieronymus proverbia Salomonis de Hebroeo trans-
illius, vcl gloriam, sed ad dedecus ei iguominiam. lulit in Laiinum, ei in ea translalione non posuit
Pc.est ergo inielligi, quod ager regalium sepulrro- eiimdein versicultini, quem si in Hebrnici» veritaie
rnm majoris ernt ampliiudinis, (piniu spniium, vci cssc comperissel, in sua etiin Irnnslaiione procul
continentia scpitlcroruni, in cttjus pnrie aliqtta re- riiibio posuisset. Adeo enim !U'eroiiyiiius lidelis in-
mota duntaxat a sepulcris caeieroriim, Ozius creden- tcrpres exstitit, ut sicul ipse niultolies faietur, nihil
dus est scpulius esse, queiu constal usqtie nd dierai iu divinis Scripturis vel addideril, vel sublraxerit,
inortis suoe leprosum perhiansisse. Sicut enim dumi vel mulaveril, quin vel verbum e verbo, vel sensum
atlviverei expulsus de templo, Jiabiiavit, ulscriptumi e scnsu exprimendo, Hebraicam veritalem Latinis
est, in domo separata propter lepram, sic fortasse. ,. nuribus diligenler infuderit. Verum quia antequam
et mortuus, in sepulcro separalo scpiillus est, pro- divinas Scripluras inlerpretarelur, aliorum trans-
pter lepram. Quod ergo dteium est in libro Regtim, laiiones in Ecclesiis legebanlur, videl.icet Sepiua-
quia sepclicrunl eum curn niajoribus suis in civitnte> ginta interpretuni, Aqnilaj, Symmacbi, Theodolionis,
Dnvid, non cst inteiligenduin ut itn sepullus sil cumi quinia quoque eriilio, potest quis dicere quia de
mnjoribiis suis, ul csset inlra scpulcra eorum ciim, aliqua earum proediclum forte sumpsit versiculum.
illis ; sed in eadem lanlitm civitale cura eis. Sic enim, Ipse enim, non solum juxla Hebraicam veiitatem,
•et de Joram in libro Regum scriptum esl: Et dor-. verum eliam juxla cujuslibet interpretis editionem,
mivit Joram rum pairibus suis, sepullusque est cumi pleraque de Scripluris lestimonia in opusculis sui_
<eisin civilale David (IV Reg. viii); Item in eodem,, ducit ad medium; < necsi nova, ut ait. cudere vide-
«JeJoas : Et sepelierunleum cum palribus suis in civi- - relur, ut vetera destruere argualur. »Adqnodrespon-
tate David (IV Reg. xn). Quos tamen exclusos dee dendum est quia Origenes , qui Hieronymo longe
iSepulcris regnm, in Paratipomenon declaralum est, anterior exstiiit, nequaquam hoc dicere videtor, qui
sicul paulo anle dicmm cst. Iiem de Arhaz in Para-- tamen omnes illas ediliones ad liquidum novii, qui
lipomcnon scripium cst : Et sepeliertint eum in civi-- de omuibus, escepta ea qux Sepiuaginta interprelum
 CS3 RESPONSIO DE DAMNATIONESALOMONIS. 651
esi, unam bibliothecara cotnponens, in una pagina A nium se translationes Interpretum habuisse. Ipse
sex ordines distribuit, quibus singulis singulas edi- auteni Origenes non facile invenilur posnitentiam
liones aitiibuit, utdiligens leclor simul omnes post Salomonis astruere; sed in his quoesuperius diximus
invicem reperiens, facile perviderel, in quo una ab locis, dicit eum etiam per mulieres deceplqra fuisse.
aliera discreparet, vel in quo una cum altera con- Et illud quod ibi de Canticis ponitur, constanter
cordaret. Iloc est enim quod Hieronymus dicil, quia non dixisse. Ipsuin etiam el Roboam filium suum
fegis veteris interpretes Aquilam,Symmachum,Theo- dicitexclusos a genealogia Chrisii, quam Lucas con-
dolionem Groeciet curiose Iegunt, et per Origenis texuit, et ab inlerioribus incipiens, usque ad Deum
laborero in exaptos Ecclesiis dedicarunt; et alibi : perduxil, ne scilicei in reste ctijus praerogativa in
«Aquila, inqui.i, ct Syminachus,etTheodolion juriai- Deuin consummaliir, eoruin, quoruni peccain con-
zanles hoerelici sunt recepli, qui nmlta mysleria seripla sunl, meniio liabeatur,quanivis,uf aliosoniit-
Salvatoris subdola interprelatione celarutil, 378 Inin, ibi David noininalim exprimalur, cujus lain
et taiiien in exaplois habeiitur apud Ecclesias. >Exa- adulieiiiim qtiam hoiniciriiuin sacris litteris conti-
plois, id esl exemplaribus, vel bibliolhecissex ordiues nelur. Caelr.rum peccata David, testante propheta
habentibus. Idem Origenes in secunda homilia super Nnthaii, ab eo transferuntur; peccata vero Salomo-
Leviticuin : « Forlasse, inquit, aliquibus videbitnr B nis el Roboam, per pcenitentiam deleta non legun-
erior elocutionis per inlerpretein factus, sed in.iki tur. Quod si ea delela esse Scriplura canonica pro-
curiosius inquirenticomperlumesl nmnes inierpreles testatur, non est cur Salomon vir lantoe sapientise,
siuriliter protulisse. > Ex quo patet Origenem om- lauti meriti, tantoe famoe, de calalogo jiislorum ex-
ninm iranslntiones interpretura habuisse. cludatur, cum David pater ejus meriio pceniteniioe
Qtiasii polcsl, cum Origenes, ut dirlum est, sex ibidem ascribatur. Reliqtti etiam doctores eccle-
editioues in unu bibliotheca sex ordiuibus dislribue- siaslici, qui anle Hieronymum, vel lempore Hiero-
rit; qtiis singiilariitn interpres exsiiterit. Qtialuor nymi, alicujus famoevel nominis fuerunt, qui edi-
quippeearuro manifestos habemus interpretes, vide- lione Hieronymi nondum, vel facla, vel vulgata
liccl Scptuagiiitu, Aquilam,Symmaclmm,Tlieodolio- jnxta aliorum translaiiones divinas Scriplurss cogui-
neni. Qiiintum vero editionem, el sexlain, el septi- las habuerunt, proediclum versiculum se in Prover-
niam, ut ait Hieronyinus, Origenes miro labore re- biis invenissc nequaquam relulerunl, non quod oni-
perit, et excepta ea quoc a Septuagiiitn sapientibus nia coruin scripla perlegerim, sed quia non ocstimo
est iranslata, et in Ecclesiis erat lunc lemporis fre- ea latere poluisse Augustinum, Gregorium, Pnscha-
qtieniius usitata, liibus reliquis,id eslAquiloe.Sym- sium, Bedam, Fulgentium, Isidorum, qui diversis
iuaclii, Theoriolionis, edilionibus Ires sequenles, id locis et temporibus in Ecclesia viguerunt, et prosce-
est quintam ct sextam, et seplimam copulavit, et in dentium Patrum scripia magno studio legentes; de
una bibliotlfeca, sicul proedictum esl, onliuavit. Salomone laincn, unam enmdemque senlentiam pro-
Quarum trium ultimaruin, id est, quintoe, sexlse, iiileruni. Arbitror uutem, quia et ipse Coromeiitarius
scplimoc, qui fuerint inlerpreies salis cogniluin non IJieroiiyini super Ezechielem eosdem non latuit,
habemus, nisi forte ulirujus curuin auclorem fuisse sed ciim eum legerunl, vel hoc lestiinonium de pce-
Aquilam exislimenius, ul ille unus iranslationes liilcniiu Salomonis ibidem inventum non approbave-
duas ediderit, eisi causnm ignoramus quoc illiiin ad ruui; vel potius non invenerunl. Credibile est eiiiin
transferendumsecundocompuIerit.Quodenim Atpiila quia hoc Hicronynius in Coinmenlario suo, vel om-
duas translaliones ediderit, Hieronynius in Coinuirn- nino non dixit, vel tam absolute non dixit; sed
fario super EzechieJem patenter oslenriit: in quo vel lectoris forte industria, vel polius scriploris in-
aliquoties de illius editione priina, aliquolies vero curia codex est depravatus, et eo depravato sensus
loqtiitur de secuuda. Sed quia cum vei idem Hiero- est immutalus. Hoc esl nimirum, quod frequenter •
nyiiius, vel nlii doclores de qiialibet illarum aliquid idem Hieronyinus conquerilur, quia videlicet exem-
fu iiietlium profcrunl, ordiuis earum raro faciunt p plaria Scripturarum, et Grseca, et Lalina, scripto-
lueiiiioiieni, id est ulruiu de prima, an de secunda rum eranl viiio depravala; unde et ab amicis suis
id sumpserinl, non frequenler oslendunt, pulatur a plerumque cogebatur vel emendare veiera, vel cu-
noimullis una lantiiin fuisse illius edilio, a quibus, dere nova.
vel noiirium est invenla, vel forte memoriter non Neque enim audro alfirmnre, imo non audeo ocsli-
relenia ista riistinciio. Quoe nimirum distinctio in inare, quod llieroiiynius vir lanloe scientiee, tanlae
illo super Ezechieleiu versiculo, manifestius ailno- aucioriialis in cauone Scripturarum quidquain sen-
laiur, in quo laui piiinu qiiuni secuuda editio pari- lial contra omnes, vel contra eum omnes : proe-
ler a Hieronyino nomiualur. «Prinia, inquit, edilio, serlim cum aliud sit in Scripiuiis consona dun-
Aipuiloebuculum, secunda et Symmachus, Theodo- laxat verilate, sentire diversa, aliud eadem rc-
liuque liiiiiumeniuni iiiterpretatisuni.iliic, el prima, luclaiite senlire adversa. Sictit ergo cum aliud
el secunda, ul dirlum esl, evidentius iiominalur, el voliimen Salomonis, videlicel Ecclesiasieu, idem
quod in aliu el aliu, uliter ct aliter Aquila dixeril, Hieronyinus 379 exponerel, iiequaquam aflirma-
deiiionstrniui'; el iitrninque in sua bibliotbcca Ori- vit, sed ejus allirmalioneni Hebraris assignavii, ita
geneni oestiroo nosuissc, qui superius innoluil om- forlasse el super Ezechielem, cum dc eodem Sala-
655 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^ESPEI 656
nione Joquerelur, suspensain potitis, quam fixam A exemplari erat, negligenier dimiserunl; vel quod
credendus esl sententiam protulisse, etsi modo in illo non erat, negligenlius suo ascripserunt. Ab
aliier codicibus conlinetur. Ait quippe super Eccle- hac negligentia scriptores ipse HierOnymus quoclam
siasten : « Aiunt Hebroei hunc librum Salonionis loeo revocat dicens : Nihil enim proderit emendasse
essc pcenilenliam agenlis; > non dixit Hieronymus : librum, nisi emeiidatio librariorum diligenlia ron-
Hic liber esl Salomonis pcenilenliam agenlis, quod servetur. Denique in explanatione super Osee cum
profecto lam fiducialiter quam vcrnciler dicere de justis regibus idem Hieronymus loquereiur,
poluissel, si eum in Proverbiis .pceniluisse compe- sic eorum caialoguro contexuit dicens : « Cum lege-
risset. Quis enim dubitel Ecclesiaslen librum esse rimus David, Asa, Josaphal, Ezecbiam, Josiain,
Salonionis pcenitenliam agentis, si Proverbia eum reges fuisse justos. Ubi non mediocriler miror
teslanlur poeniluisse, curn universalis Ecclesia quare Salonionem proeteriil, cnm ille sapieniia,
leneal ipsum Salomonem, prius Pruvcrbia, poslea potenlia, diviliis cl gloria nominatissimus fuerit
vero Ecclesiasten scripsisse ? Si autem Proverbia cocteroruin, et in numero juslorum regum digne
post pceiiitenlinm scripsil, miilto mugis Ecclcsia- poni debueril, si ad juslilianri quam deseruil pec-
sten, quem post ipsa Proverbia scripsil. Poluit cando, reversus est pomilendo. Alque si Manassen
ergo aflirmalive dicere : Hic liber est Salomonis " quem Scripiura teste poenituisse Hieronymus nove-
pceriitentiani ngentis, non hoc diclum attribiiere ral in jiisioriim nuinero rion posuit, non est mngno-
Judoeis; qiiibus 11011solum in hoc loco, veriim pere mirandum, cum illius iu tola vila sua nulliim
multolies alibi solet assignare, quod vel fnlsum esse oinnino jusliini opus inveniulur donec ad exlremuin
agnoscit, vel vertim esse nesciens, aflirmare non pceniliiisse declnratur. Cselerum Sulomon qui ante
pra:suinit. Quod eriim multa dicnul, in quibus cou- illml lam luxuriae quaro iriololalriae gravissiinum
irnilicunt verilali, el ipse Hieronymus mullis iti peccalum, tanla sapienlia enituil, lanla potenlia
loris, ei quod amplius est, in Apocalypsi angelus viguit, lam procclaris operibus floruit, ianlis diviliis
prolestatur, a quo non Judsei, sicut se esse men- abundavit, tanta fama vel gloria rutilnvil; etsi ad
liunlur, sed synagnga Satanse appellantur. Libros horam a jtistitise tramite declinavit, non lanieti de-
quippe quos ab illo scriplos calbolica Iegil Ecclesia, biiil excludi de inmiero juslorum regum ; cum lege-
non post pceniteiiiiam, sed ante illam detesiabilem riiniis David et Asa, graviter aliquantlo per.casse,
culpam eum scripsisse doctores ecclesiasiici credi- quos non solum Hieronymus, sed et Scriplura ca-
derunl, el ne quod seiiserunt, nos lalerel, in suis noiiica juslos dicil fuisse.
scriplum opusculis reliquerunt. Unde Auguslinus P Alibi vero idem Hieronymus Salomnnem vehe-
super ociaviim cunticiim graduiiro quod superius menter accusal ; el accusalum nullo lestimonio
iliclum est: < Salomon, inquit, mulierum amator poeuitentise subsequentis excusat; sed sic eum et
fuit, et reprobaius est a Deo, sed si eo cadentc, Acbaz regcm reprobum impiis asseril actibus in-
quse per eum tlicia sunt, delerentur, judieareiur volutos, ul eosdem non subjiingal per pceniientiam
quia ipse dixeral, non per eiini dicta eranl. » In absolutos. Loquens euim nd Vitalem presbyleruin
quibus verbis osienditur quia priusSulomoii scripsit, de Salomone et de Acliaz rege Juda qui Jonathan
el postmodum cecidit, sed Deo nobis polius. quam lilitis paler exslii.it Ezecbia', utrosque dicil idolo-
illi providenle, quod scripserni eo cndenle non latrioe sordibus inqtiinalos ; nec lamen dicil pro-
cecidit. Denique et sacra historia prius nnrral illuni ressu lemporis cmiuidatos. «Cousiriereinus,ait, quod
percepisse sapieiuiaiu doriuieudo, poslinodum rie-. Scriptura Saloiiioneni, et Achaz volupialis, et im-
disse operam in scribendo : ad extrenittm vero ctnn pietatis accuset. Cterque eniin cuin esset de stirpe
jam senex essei, Deura reliquisse alienigenis roulie- David, recessit a Domino; et alter in tanlum sccu-
ribus adhscrendo. De his hactenus, ad Hieronymum tus est libidinem (haud dubium quin SaloincMi),ut
reverlamur. 380 septuaginla baberet uxores , et trecentas
Qui ergo supcr Eeclcsinsten in aslruendo poeni- D concubinas, et adolescentulas, et scorta passiva
temiam Salomonis, praecipilem ferre scntcnliam quorum non erat numerus, neglecioque Deo pa-
noii proesumpsit, sed eam caulc Judaeis allribuit truin exstruxeril idoln gentium pluriinnrum et
sttper Ezecliielem, eumdein vel similem modum fuerit, non ul prius Iriida, id esl amabilis Domini,
loquendi crcdendus esl lenuisse; et video digne sed amator mulierum.» Nihil hic Hieronymus de pos-
rreclendus ne vrl reliquos sanctos lol el lanloe ern- nitentia Salomonis arijungii, sed sic eum Achaz
riitionis viros faluitalis et ignoranlise inveniatur regi reprobo per impielalem conjungit, ut sicul eos
arguisse , vel ipse potius arguendus errorem incur- patenter oslendit per idololatriamconcordare, sic
risse. Quod utrumque inconimodum possumus con- innuere videalur neutrum ab altero prr pceniten-
venienler evitare, si iquod ibi displicet, scriplorum tiam discordare. Quod si evidentius testimouium
vitio volumus assignare ; qui clumCommentarium Hieronyroi vultis audire, quod a Saloroonis pceni-
Hieronymi studiose diclnliim, el sludiosius forsilan tenlia conslat non mediocriler dissentire, alieuriite
emendaium, vel coacti imperio vel conducti pretio quod alias ad Rusticum monachum dicil, in quo
iranscripserunl aliud in ore versantes et aliud in - satis evidenter Salomonis pcenilenliam contradicit.
corde meditantcs, vel forie dormitantes, quod in « Quid Salomone, inq.uii,sapicnlius? Auamcn infa-
 C57 KESPONSIO DE DAMNATIONESALOMONIS. 658
iuatur amoribus feiuiuaruin. <Quid sit atilein infu- A pereamus, sed in nbscondito vultus lui securilnle
tuari, ne quis improprie procsumerel inlerprelan , perpelua gaudeamus. Cum ergo infatuatuui, CIIHI
vcrbis sequentibus idem Hieronymtis demonsiravit, projeclum Hieronymus Salomonem affirmat, paiei
dum illud de Evangelio nd inedium revocavit: quin ejus pceniteniiam non coiifirmnt: el non soltini
« Bonum est, inquit, sal; quod si infaluaiur, foras doctoribus coeleris, sed ci sibi ipsi contrarius coro-
projicilur, in tantumquc pcrdit nominis dignilalem, probatur, si de Salomone aliud super Ezechieleii.',
ut nec in sterquiliuio quidem utile sit. » Dicens aliud ad Ruslicum proteslalur.
ergo Hieronymus Salomonem infatualum, et acljun- Joannes qtioque Chrysosiomus, cum in libello De
gens quod infaluaiuin sal forns projicitur,'nec ultra repitralione Japsi, pceniienlinm David mngnifice
utile est, satis liquido Salomonem asseruit repro- couiuiendaret, el ibitlem ad medium.duceret Salo--
buium, id est nunquam ad saporem poeniienlise moncm, nullam de pcenitenlia ejus fecit menlio-
revocalum. Constat enim quod sal infaiuaium irre- nem, cnm sntis conveniens videretur, ui, sicut lapso
parabililer exinanilur, perdiloque genuino sapore, illi quem revocare nilebattir ad pcenilentiam, David
iterum non salitur, sed ubique, et setnper iiiulilc proposuit ad exemplum pocniiendi, sir. el Salomnnein
penitus invenilur, duiu vel ipsum per aliud, vel per proponeret; proeserlim cum, sicul praedixi, ejus ibi
ipsum quitlquam aliud non coiidiiur. Quapropter B memoriam ad medium revorarel. Ait quippe :
cum de sale infalualo sermo in Evangeliis ventila- « Bentus Dnvidcecidil codern cnsu, qtio et lu niinr:
tnr, nibil alind, quam quivis reprobus desigr.alnr, ct hoc non solum, sed et aliud addidil gravius.
qui perdito snpore jusliliae, perversitnte insulsa ct Homicidium cienim adjunxit adulteiio. Ei quidem
uisipida depravalur, el in gradtiin pristinum, niilln posl li:cc, minquid permansii jacens? noune sur-
pcenilentia revocntur. Quod aliendens David, cum rexit, et iterum stetit conlra iniinicuni : el ila euin
de quodnm reprobo loqueretur, pro certo sciens, subegit, ut eliam post moriem merita cj.usprofue-
quod illitis consiliiiin Deo nullalenus placiluin liabe- rinl posteris suis? Nam Salonion cum iimnnne illud
relur; satis huiniliier idero consiliiini postulavit adniisisset scelus, et dignus inille morlibus liubere-
infaluari, id est n riivinoe voluulutis beneplncito lur; propter David lainen concessurum se Dominus
veprobari. < lnfatua, qitoeso,Doinine, ail, consiliiim rrgiium ci iiitegrum riicil. Ail eiiim : Scindent
Achilophel. > Et hocc quidein posiuluiio nou esi scindam regnum tuum et dubo servo iuo. Verumia-
infutunta, sed Acbitophel malitin reprobata, qui men in 4iebus -luis non fuciam, propler Davia pa-
perverso et injusto consilio juslitinro Crentoiis trem tuum, sed de manibus filii lui accipiam illud.
offendil: el cflecti cnrens consilii, disposita rioiuo r (111 Reg. xi). > Sed ei Ezecbias, cum in pericu-
suu lnqueo se suspcndit. Bene ergo sal infatualum la 381 extrema venisset, quamvis ipse essel j'u-
foras projicilur, in qua projectione nil aliud, quam slus: tamen pro bono David dicit se ei Dominus
haecearic.m reprobatio demonstratur, qua perversus auxilium laturum. Ecce Joannes el David pceuitei;-
quilibet irreparabililer condeinuatur ; foralis qui- tiain conimendat et Ezechiain justuro tlicil: et intei
dem projeclio, octerna est reprobatio, qua miseri uiriimqiie, Salomunem ponens, neceum pceuilenlem
quique ligalis niaiiibiis et pedibus foras projiciun- dicil nec jusiuin, scd ad hoc ei lanliim nie*ritaDavid
tttr, qui Doiniiii gauriium intrare non sinunlur. profuisse, ne in diebus suis regnum rjus scindere-
Qiiam projectioneni visus ei.1 David abhorrere, tur, cum dignus mille mortibus haberelur. In ho-
ciini altendens niultiliidinein pecratoruin illam sibi milia nihiloininus de qtiinquagesimo ps.ilmo idein
quasi cerneret iinniinere; et quotl per id lemporis Joannespcenitcniiam Duvidmagnis lauriibus allollil,
dixerat treinebiiiidus, limore paiilulum miligato ine- el ibidem niultos po:iiiientes ad iiiedium ducit, vide-
moriler cecinit loetabundus.Egodixi,inquit, inpavore licel Petrum, Paulum, Malllioeum,publicaniini, Ma-
iiieo: Projeclus sum a facie oculorum luorum (Psal. riam peccatricem, Latronem. Inler quos iitisqunm
xxx). Cum limerem, aii, meorum sarcinam deliclo- Salomonem poeniteniem commendat, cum nullius
runi, dixi, Projeclus suni a facie oculoriim luortim: [) pceniienlium solemnius clebuil procdicare, quam regi»
indignum me reputans, cui lua gralin stibvenirct, tam divilis, lam potcnlis, tam sapientis, si in Pro-
tnnquam multa iniquilas luam miillam misericor- verbiisvel uspiam "mSciipltniscunonicis enm pceui-
diarn proepediret. Sed quia liroui, timendo hnmilia- luisse Irgisset, vel sallein in opusculis Patrum quoc
lus sum, liumilis factus mvocavi te ; itleo exaudisti digua lide et auctorilate judicasset. Denique ve-
vocem orationis meae, dum clamarem ad te. Qirid nerabilis Beda, cum ipsa Proverbia Salomonis juxla
aulein clamaveiit, in alio psalmo dicit : Ne projicias translationem Hieronymi cxponeret et mullis in
meafacielua. Ne projicias, inqiiit-, me a fncie locis quid in anliqua iranslnlione haberetur osten-
lua, sed absconde me in absconriito faciei tuae, quia derel, non dixil qiiiriquam se in eis rie poenilentta
et projeclus a lacie tua, ad lenebras compellilur illius invenisse, non quidi|iiam ab aliis iiivenium
exleriores devolvi , et abscondilus in abscondito cognovisse, sed in libello quein scribit ad Notlir.l-.
faciei luoe, ab omni cmilurbaiione hominum gralu- mum , sicut superius riicliim esl, nfliriiu.vil quia
JaLurabsolvi. Dicninus et nos : Bone Jesu, non nos iiunquam perfecte pceniluil.
iiifalua, non nos projice a fnrie tna, ne cuin Acbilo- Sequilur in foliolis : « Aiiint libri Ilcbroei Salo-
phel velneqiinm scrvulo qui foras projeclus est, monem quinqtiies Iractuin fuisse per plnteas civi-
633 PHILIPPI I)E IIARVENG ABBATISBON_ESPEI K60
tulis, pcenitentioecuusa. ltein aiuni enni venisse in A / facta latidnrel, in com.-lusionesalis lionorifice eum-
templum quod ocdificavcratcum qiiinque virgis, et dem Simouem conmieiidavit, lamoque eum copio-
deriit eas lcgisperilis nl verbcrareliir ab illis. Qui sins et sttblimiiis exttilit qunnto eum vicinius et
commiini acceplo consilio dixerunl, qtiod in perfeclius novit. Hic nimirum Jesus Ecclesinsticuin
unclum Domini non millerent inanuni. Inde fru- scripsisse perhibetur, sicut ibidem complela Si-
straius ab illis, a se ipso est depositus de regno. > monis laude manifeslnre videtur. « Doclrinam,
Haecin foliolis. Omnes quitlem Scripluras qiiacupud inquil, sapientiocet disciplinw scripsil in codice isto
llehr.Tos in canone coiiiincntur , Hieronyrous de Jesns friius Sirac Hirrosolymila, qui renovavit sa-
Hebraeo irnnslulil in Lniimiin, in quibus non esl in- pientinm de corde suo. > Cnm itaqtie enuroeraiis
venire qitod Snlomon poeniieiitisu eniisn per plntras laudibus David ad 1'acln Salomonis narranda deve-
ciT talis traciiis fueiit vel lcgisperitis virgas ad se niret, primiim ejus snpientiam, fainain, divilias
verberaniliim piocbuerii. Reliqiioeaiitem Scripttirai inagnis laudibus extulit, deinde gravc illud perca-
quoc npud illos siinl, apocrypb;r stinl, qtiarum au- tmn, ac dedecus ejus in roediuroproiulil, ut eiimdcm
ctoriias non csl idonea ad ea quoc in coiiieutionem iste ordinem teneret in vilam illius describendo,
veiietint robornuda. IJndeet Jesu filii Syracliber.et quem ille lenuii in 382 vivendo : < Erudilus est,
Judilli, n Tobi:r, et primus Macliabseorumqui apud B inquii, in juventure sua, et implelus est qnasi flu-
illos sitni , quiu in cnnone coruiii non hnbentur ub roen sapienlia. > Et apuslropham faciens ad eum,
ipsis inlcr apocrypha computanlur. Si quos atitcm subjungit: « Ad insulas longe divulgatum esl noiuen
nlios libros riiciiui se habere quos pocnitenlium Sa- tuum; et dilectus es in pace lua. In Cantilenis et
lomoriis asserant cnnlinere, non cst his libris rrr- Proverbiis miratoesunl gentes. Collegisti quasi auri-
dendum, cum ex ipsorum orc Judocoruiii tulc tesii- cbnli uni,aiinini,ei titpluinbiiiii coriiplesiiargentuin.i
nioniiini proferalur, ut quidquid non esl in canone, Ilactemis lauries. Et adjungit: < Inclinasti fe-
dignuin fitle nequaquam liabeatur. Denique Jose- mora lua mulieribtis; potestatem habuisti incorpore
phtis Jndaicoc srriplor aiitiqiiilntis' lalc asseril se ttio. > Quoeripolestquid sil quori ail : < Potesialem
legissc, nec didicil ex Scripiura, sive canonica, sive liubiiisli incorpore luo,» cum Apostolus dicil: <Nou
apocrypha Snlomonem poeniluisse. Undc manifesie estis vestri, empii eniin estis pretio inagno, glori-
colligitiir quia non csl a Jmlocisalienu n mentiri; Ucuieel poriate Dcum in corpore vestro (/ Cor. vi).»
sed pernlinre salis, et riomesiicum csi eis vrl ne- Qui ergo Dei se esse cegnoscit, nor passim ei
gnieqiiori verum est, vel aflirmare quod falsum est. libere utitur corpore suo ad suaui ipsius volupla-
Propter qnod el llieronyiuiis a Sophronio compulsus lero ; sed cnstigat el subjicit serviiuli, ad ilJius
est psalnios Davidicos juxta Ilebruicam transferre " cnjus se meininit voluutaiem. Sicut enim equus
veriln[eiii,quiavidelicelcumSophroniuscuinquoriam mansiiettis et dotnilus, non suo, sed rectoris sni
Hchrocodisputaret, et quoedam adversus eum le- arbilrio uiiiur corpore suo; sic niinirtim juslus
siimonia de psalmis juxla Sepiuaginta interprelesi Deum habens reclorem, non ipse, sed Deus pote-
proferrel : llehrseus garricns et illudens Tlli Ile- statem habei in corpore suo. De bis auiein qui
brairas litteras nrscienli per singula peue verba,t ordine perverso poienies sunt sui, el suo potius
dicebnt in Hebrnico vel non hnberi qnod habebalur, vivimt arbilrio qunm Doinini sui, quidain sapiens
vel haheri quod non Iiabebaiur. alibi dicit : « Potentes potenter lormeuta paiien-
SequJlur iu foliolis: « Veihn Salomonis post- tnr (Sap. vi). > liaque Snlonioii, cum jam nec Deuin
quam sponte amiserat rrgiiiini scribeutis Eeclesia- liinerel male liber a freuo sanctilatis, ncc ho-
siiruro (• ap.xLVii):Salomoit itnperavil in diebus pacis. niinein revereretur, iumenssceplroregioc poieslntis:
cni subjecil Deus omnes hostes ul conderet domum in, polrslatem habuit iu corpore suo tanto iiberius et
nomine ipsius, etcoclera quoe in eodem capitulo sub- profusius explens illius voluptates , quanlo et Deus
srqiiuntur. > Errlrsiasiiniiii Salomon non scripsit[ patienier eiim dignaius est susiinere, ei liomo, qui
sicut Auguslinus in riccimo scptimo libro De civi-- n regeni non proesumpsit a proposito cohibere. Ideo
late Dei cl anle Augiislioniii inuliis in locis lliero- incurril quod subjunclum est: < Dedisti, inquil,
iiyiniis riixit. lltinc qiiiriem libriun Hieronymns, mnculam in gloiia lua, et profannsti seinen liniin,
ul ait, llehiaiciini reperit, nou Ecclesiasticum utt iudiicere irucunriinm in librros luos, et iu rocleris
upud Laiinos sed Parabulas prauiotalum. Cui, ut ait,t inciinri slultitiam ttiam, ul faccres iiiipeiiiiin bi-
juiicli erant clno alii, Ecclesinstes etCaniica canti-. pariitum et cx Eplirnim imperare iniperium riuiiini
coruin, ut sciiptorum eorum simililudinero , Salo- (Eccli.XLWt).> Inquomanifesteostenditur,quiasiciit
monis, non solum librorum numero sed et maleriarum11 jtistilia David, Scriplura teste, posleritati suaeineffa-
genere cooequnrel. Propter lianc itaque eloquii si- biliter profuit, ila et Saloroonis iniquilas semini suo
iiiililudinem, ut Sulomouis Eccli-siasiicus diceretur,, el liberis suis non mediocriler noCuit, dtim el super
apud imperiioscoiisiietudooblinuil, sed antiquiores,, eos riivlna iracundia induci perliibetur, et propter
cl sapieniiores dicunt ciini esse Jesus (ilii Syrac, quii palris stultiliam, impeiium obtinere integrum non
sicut longe superius dictum est, lcnipore Siinoniss mcrenlur. Quod auteiu ibidcm subjungilur: < Deus
summi ponlificis fuii. Qui cum in cxtreina ejus- aulein non reliiiquei misericordiam suain, neque
detu voluminis partc piscecdcnlium pntnini forliaa peitlet a stirpe nepoles eiecti sui, et semen eju»
 RESPONSIO DE DAMNATIONESALOMONIS. 662
6fl,
evertit gentem consilio suo. Jeroboam vero
qui diligil Dominnm non corrumpet (ibid.). > Ele- A Roboam In
cium stium el euin qui diligit Dominum David ap- peccarefecitlsrael etdeditEphraim viampeccandi.
semen et non penitus exslir- quo palel quia in liac sua narratione Jesus, non so-
peilat, cujus sllrpem
liim viros justos, verumeliam nonnullis apponilinju-
pavil; ne cassa illa promissio haberclur, qua ipsi
David juravit verilatem suam : « De fruclu, in- stos : 383 f°rle ul clarius iusiorum sunctit.is elu-
tenebrosa perver-
qtiirns, venlris lui ponam super sedem tnam cerc, cum e regione reproborum
ut de Salomone
(Psal. cxxxi). » Dedit ergo, sicul ibi seqnitur, re- sitas pariier appareret. Nullus enim,
Roboam el Jerobonm reprobos iguornt
iiquum Jacob; el David de ipsa slirpe. Hoc est luccaiu,
dicere : Propler David de ipsa stirpe Deus reli- fuisse, nisi qui divinarum Sciiptiirarnm, vel ntillam
invenilur habere. Non igitur
quiiin, id esl, Roboani dedit, ul plns apud eum vel teimem scienlinm
rum regum successio describilur a Jesu,
proeclarum David merilum valerei ad posierilnlem inirandiim,
si post David Salomon nominatur, cum ibidem Ro-
generis sui conservandnm, ipiam Snloinouis ini-
quilas nd eam peniius exstirpandara. Quod ergo de boam el Jeroboam nomineiitiir, qttos reprobos fuisse
dubiialur. Sed boc movet me, si Salo-
ipsa siirpe riatus esl Roboam merilum David esse nequaqtiam
ctnn voluit coinpro-
perbibelur; quod aulem idem Roboam perversus, monem Jesus laudando, justum
Saionioiiis iniqiiilas promeretur, lioc est forle quod J3 bnre, cur posl laudes, pcccaliim illius ad mediiim
puulo aiile dirluin est Salomoni: «. Profanasli se- studuit revocare, cum dc niillo justorum, quos nnte
men luiiin, indncere iracundiam in liberos luos et post Snlomonem mnltos cnumeraverat, hoc iuve-
Si eniin ab llenoch, a quo sumpsil
(Eccli. XLVII).» Quantum autem profanus Roboam niatur fecisse.
Otiiie filiuin,
fueril, el in hoc quem habemus inter manus, Eccle- inilium laudis usque ad Simonem,
siastico legilur, et in libris Regum et Paralipo- quem in conclusione laudavit, calaloguro queni con-
menon plenius invenilur. Cujus etiam fllius Abia lexuil, vclilis inspicere ; nulliiis eornm quos laudat
non niinoris malitiocfuil, til illutl terribile veraciter invenietis peccalura ad mediiim duci, nisi tantum
Salomonis, cum tamen qnirium illoruin graviier pec-
impleretur. « Ego suiii Deus zelotes, qui reddo ini- cnsse
invenianlur, si alioe Scriplura: dil gentiiis re-
quiiutem pntrum in filios usque in terliam genera-
lionem eorum, qui oderunt me (Exod. xx). > De volvantur. Denique in toio ip,o catalogo, in quo
Robonm quippe hic dicilur, quia Salomon reliquit mullos anliquos patres posuii, qni in populo Dei
succedentes posl invicem vrl sanctitnte vel digniiatc
post se de semine suo genlis stulliiiam et miniitum nulhiin omnino injuslilioc arguit. pncier
prudentia Roboam, qui avertil gentein consilio suo. procfiieruril, Roboam ct
Saloinonem, Jeroboam, qiiorum Roboain
Hujus niiniruin lempore facium est impcrium bipar- G et Jeroboam reprobos fuisse minime dnbitatiir; Sa-
tilum, et ex Ephraim diiium imperium processil;
lomonis vero pcenileniia, vel post peccalum justilia
dum dtiabus tanlum tribubus, Judocsrilicel et Ben-
nulla ibi omnino memoratur. Quod si rie sorte Ro-
jamin, quoetmo nomine appelianlur Juda, idera Ro- boam et Jeroboam, Snlomoncni
excipiendtini judi-
boanrimperavil: reliquas vero decem, quoe appel- cavii: miror cur
latse sunl Israel, Jeroboam filius Nabnth imperio du- velpeccati ej'ns meniionein frcit,
ctnn ibi nullius justi laudes peccati comincinoraiione
rissimo proegravavii. Hoc est quod diclum est Salo-
atlaminaverii, vel cur salleni posl prccaliim poeni-
moni.iulfuceresimperium bipartitum.et ex Ephraim tenliam ejus non subjnnxil, ut Inns illius digno fine
imperare imperium durum.i De tribti enim Ephraim comiriendabilis haberetur, et inier
Jeroboam fuit, qui super decem tribus (liinini im- sine justos poiiendus
scrupulo censeretur.
perium imperavit. Separalo quippe Israel a Juda, Cnm autein idem Jesus Josiam inler coeleros ju-
duos aureos vitulos Jeroboam fecit, quorum unum stos
in Betbel, alterum posuil in Dan : pnrcepiique ut David dignis laudibus exlulisset, subjtingil: « Proeter
et Ezechiam et-Josiam omncs peccatum com-
illuc ad adorandum populus ronveniret, timens ne miseriiiil. > Ubi
si adorandi graiia more solilo Hierosolymam iret, quscrendum esl. quos omnes vel
quod peccnlum velil inlelligi. Si cniin omnes quos
hac occasione ad Roboam regem Juda converle- " nnien nominavit velimus
accipere, verendum esj. ne
relur, elsicimperium divisum iierum uniretur. Pro- eos
plus juslo peccali arguainiis cuin inter eos inve-
pter hoc de illo <
scriplum est, quia peccare fecit niantur qiiidain quorum peccala in sarris liucris
Israel (/// Reg. xvi). » Et cum postea successorum iion legunlur ; quidam vero qui, risi
peeeasse minus
ejus, reproborum scilicet regum, pcrversa vita tanien quam David peccasse referunlur. Quoinodo
describitur, de singulis fere illorum dicilur quia ergo dicemus omnes illos peccasse pr;etrr Daviri,
« auibulaverunt in viis Jeroboam filii Nabath, qui cum quibusdam eorum amplius peccasse iiiveniatur
peccare fecii Israel. > Ipse eliam Roboam filios, Juda ipse David? Videamus siplacel seqiienlcm versicu-
imperio dnrissimo pressit, sicut populo hujiis durilioe luin, si foile ex ipso utcunque poterit elici, quos
remedium poslulanti, superbe respondil dicens : peccalum commisisse velit intelligi; cum riixissel,
« Paler ineus aggrnvavil juguin vestrum; cgo < omnes peccaluni commiseriinl, > subjiingit :« Nam
autem addam jugo veslro> Pater meus cecidil vos reliqueriiul legein polentem reges Jnriu. > Per quod
flagellis, ego antem rocdam vos scorpionibus (/// vidclur iiinuere ouia, cum dixit omnrs, inlclligi voluit
Reg. xn). >Hos profeclo Salomon regni simu/el irn- reges, ut omncs reges Juda, id esl populi Isrnei
pietaiis suaereliquit hocredes, qtiorum, ul ait Jesus, peccalum asseral coiiitiiisisse^prxler David el Ezc-
663 PHILIPPI DEHARVENG ABBATIS BON_ESPEI 664
chiam ei Josinm quos nimirum cnnslai reges fuisse. A lum debititm Creatori, impudenier attribual crea-
Ctini atitent teneamus ouines rrges riebere intelligi, lura:. Legem potentem reliquisse peuitus coinpro-
ailliue quoerendum acslimo, iiiium omnes illos qtii batur : eo longe faclus a veninqno venise largitorem
iu libris Beguni el Paralipomeiion iioininanliii an jain nec saltein exlrinsecus veneralur. Unde in
ista genernliiate aiiqui illorum excliiriantttr. Si rnini secundo libro Machaboeorumcnni per Jasonis impii
omnes illos riixerimus, orctirrenl uolris Asn rl Josn- sncerdolis nefarium el inauditiim scelus sacerdoles,
phat, quos justos fuisse Scripiura canonira prote- et coeleri contribules sui ad riium gentiurri se trans-
slalur, ila ut ile Asa riicnl quia « fecit Asa rectum ferrent, et conlemplo, sicnl ibi scriptum est, templo
ante conspcrluui Domini sicut Dnvid paler ejus. > ei sncriliciis neglectis per omnin gentibns fieri si-
De Josaphal vcro, < Quia auibulavit in viis David niiles feslinarcni, adjccil sermo divinns : « In leges
patris sui. > Non siinl ergo argiiendi injtistilioequi divinas impie agere, iinpune non ceilil (// Mtich.iv).»
in viis David legunlur ambulasse, nec ocslimandum Qnomodo aulem eis imporlune non cesseiit, paulo
esi ut eos Jesus nsserat arguendos dissimilituiiinis, iiiferius oslendit cuin dicil, quia « rex Antiochus
quos Scriplura cnuonica tanla coirquat siroililudine profecius ex iEgypto, rfleratis auimis civiialem qui-
sanctitnlis. Iteverlenduui est itaque ad eos lunlum dem armis cepil (// Mach. v). Erant aulem loio
rrges, quos in libro suo Jesus noniiuavit. Cuin enini B H tricluo octoginla niillia inlerfecti, quadraginta millia
illic ponerei paliiarchas, prophelas, judir.es, sacer- vincli. Ab hac lege praulicii reges idololatrioc, tain
dotes, qui, ul sii|ierius dixi, in populo Dei fucrunl; curde quam opere recedeutes, ab omni oimiiuo snn
iiilerposuil elinm IIOIIonines, sed quosdam ejusdem clitate defecerunt, cum nullo liinoie revoeali, pro
populi reges, vidclicet Dnvid, Satoiiionem, Rohoam, Deo dsemonia coluertint. Unde ibi subdilur: « Defe-
Jeroboam, Ezcrhiain, Josiam.Posl Josiam vero ciini cerunt et conieinpserunt timorem Dei. Nam dcrie-
iir.iluiii rrgein vrllei deinceps uominare, dixit quod ruiu, inquit, regnum sinini aliis, el gloriam suam
txpe dicium est : Prseter David, ct Ezechiam el Jo- aliense geuli (Eccli. XLIX).> Qui enini veracite>-re-
oiam, oinnes peccaliim commiserunt. Omues scilicet gnure poluissent, si diviuo imperio humiliter subdili
reges quos noiiniiavil, id esl Salomonem, Roboain, permansissent, juxta quod scriptiun est: < Per me
Jcroboam. Nunc videndum esl cujusmodi pecca- reges regnanl ( Prov. vm ); > regnum suum et
liini sit, quori isli cominiserunt, a quo Dnvid et gloriam aliis, id est damionibus Iradiderunl, cuin
Ezechius el Josins imuiunes exsliierunl. Neque illis dominantibus el ob boc glorianlibiis sese ener-
eiiim oiiiue, srd quoddam .peccaium vull intelligi, vitcr subdiderunt. Post luer. verba niliil inveniliir
sicut Dominusin Evangelio cum de Jud;ris loquere- ._ Ecclesiasiicns attestari, unde horum regoui pceui-
tur: « Si non venissem, inqiiit, peccuitim non ha- lenlia possit iiliqiinleinisa-slimaii.
berent (Joan. xv); » non omue, sed qiioilduni pec- Nec moveal quod in libio Rcgum de Suloiuone
cutum volens intrlligi quotl scilicel uute ndvciilum diciiur reliqua verborum Sulomonis, et omiiia quoe
rjus iioii hnbebant, eo aiilein procsente habueruiil. fecil el sapieiilia ejus, ecce universa scripla silnl in
Ilnc nuleiu peccalum quod Salomcn cl Robonm ct libro dierum verborum Sulomonis : el in Pnralipo-
Jeroboum coiiiiniseniui, quanlum ocstimo, iriololalria .menon reliqua, inqnit, operum Salomonis priorum
csl, qua reliclis palriis lcgibus ari liliiiii genliuin et novissiinorum, scripla sunl in verbis Nathan
trausuiintes scdilicaveruiil excelsa, idola fubricave- propheloe, et in verbis Aliiae Silonilis, in visione
IIIIII, adoruveruni docmoiiia. Qtiod ibidem videlur quoque Adtlovidentis conlra Jeroboam filitim Na-
inniii ciiin udditur : < Nam reliqueriint legera poten- bath. Isli quippe libri, nec apud nos, nec apud He-
lem regcs Jitria. > Lex potens esl colere Deum, nri- br.x-osusqnam habentiir, et ideo, nec nos nec ipsi
orare Deum, juxtu illuri ninntlalum : < Dominum• ullnlenus scire possunl quoc stinl ista reliqua, quae
Deiim Itiuin adorubis. t Cui legi si quis indefeclive! ibi conlinenliir. Nostra auiem Scriptura non dicit
niaiicipatiir, etsi per ilevia quu:dam errabundiis va- quod in illis pceniientia Salomonis invenintur, unde
gulur, ad ruui luiiicn quem colit potest facile revo- D ] non video quomodo aslrttendum, vel sallem conji-
cari, qiiuudiu hic liriei vinculo invenilur ligari. Ne- cieiidum sit quod penilus ignoralur. Sulficiai igitur
que eiiiui riiviiiie grali;c mediocre heneficium el hu- nos scire docente Scriplura cnnonica quod libri illi
maiiac 384 iuriiisliioe aspernabile merituin esl,> aliquando fuerunt, elsi modo non sunl, coutendere
tiiiiiniqueuiqiic firici sigiinciiliimrelinere et quamviss auteni scriplum esse in illis quod niillo documento
percel, nou esl,enim boino qui nou peccel, ud Deumi possiimus demonstrare, lantummodo verba sunt.
laiiien adoianriiiin airinium rciorqtiere, ut ei solii Sicul eniin de Sulomone in Paralipomenon dicitur,
genu fleclalur, curveiur colluin, ohsequiuni Deode-- reliqua operum Salomonis scripta sunt in verbis
Irituni (leferntur, nec alius cum ipso vel pro ipso,, Nalhan propbetae, et in verbis Ahiae Silonitis, in
deus inlideliler nriorelur. Unrie cum firieliumanimsc e visioue quoque Arido videntis : sic niiniium paulo
Dro rominenriantiir : hoc ei nirriluni eleganter proe- - posl et de Robonm filio ejus dicitur: «Opera Roboain
icitilitur. Licet eiiim peccaveiinl, lamcii le nonn priina et novissinin, srriplu sunl in libris Semeiso
nrgaveiunt, setl siguo lidei iusigniti, te qui ouiiiiu, i, prophetoe,el Acldovideulis. » Si ergo de Salonione
ct cos intcr oninia fecisli, fidcliler adoravcruiii. Si >i ronientiose quis dixeril quod pcenilrnlia ejus in illis,
atilcni ejusmodi nexuras rnpeiil, ut Deo scilicel rttl-i- quos non habcrotis, libi is,,Ibrsitan scripla fuil, polest
 *63, DE DIGNITATF.CLERICORUM. rm
simiUier el de Roboam conteniiosc dici, quia pceni- A Procterea idem Esdras novos tune lemporis repcrii
icntia ejus in illis, quos non habemus, libris forsi- apiccs lilterariim, manentibus dunlaxat sonis ei nu-
lan scripla fuil. Rohoam aulem nullus riivinoeScri mero pristinarum. Quos apices, quia promptiores el
pturas perilus dubilai reprobaium fuisse a Deo; ei legibiliores prislinis fuerunt, Hebrarigrataiiler susce-
de Salomone quideni super oclavuin Canticum gra- pcrunt, ct eis usque iu hodieriintn uluriliir, qui niito;j
duum dicit Auguslinus, quod superius me posuissc eisriem quibus et Samuritani lam sonis quam cha-
leeolo, qiiin reprobaius est a Deo. Quas igilur Scri- racteribus utebantur. Manel igiltir, liodieque Judajis
pitnas scire, ijon possumus, sive eas non habenrio, et Samaritanis in sonis linernr idenlitns, in
sive habilas non intelligendo, divino iribuendae sunl figuris aulem earumdem inugnn diversitas. Quia
igni, juxta quod mandatur in lege de carnibus agiri. vero quae scripta sunt de Salomone reperi, duxi ad
El jllae quidem Scripturse, quas vel apud nos, vcl iiiedium, congruiim est, ut liuic responsioni iinpo-
apud Hebrams diximus non baberi, antiquilns irre- nam silentiuin ; prudenlis lectoris derelinqnens arbi-
parabililer comlusloe sunt igni. Tempore etenim trio, eorum quocdicta sunt, qua:, quibns, veraci
Sedeciae, qui filioruin Juda uliirous reguro fuil, anno procponal judicio. Neqtie enim lectorem, si lamen
undecimo regui ejus hostilis Chnldacorumexercilus prudens fueril, ab his scslimo dissentire, quibus
invasit Judseain, et llierusnlem obsessam el captam B Augiistinum, Paschasium, Gregoriiiin, Bedam, Ful-
destruxil. El inler csciera bibliolhecam, quse inagno genlium, lsirioruin, Aiiglosinum, Rabanuiii, viderit
illic erat studio congregata, igne penilus concrema- consenlire, cuni isti divinis Scripluris non invenian-
vil. Postmodum vero, concedenle Artaxerxe rege lur repugnare, imo eis per omnia concordarc. Quis
Persarum, Esdras scriba de captivimte Babylonis adeo parvi, vel potius pravi cordis fuerii, iiiaudeut
ascendit; el rcversus Hierusalem de lanta roultilu- dicere islos, vel saluli Snlomonisinvidisso, elob hne
dine librorura, quos penitus ignis consumpserut, abnegasse pceiiitenlinm ejus vel Scripturns divinas
paucos qnibus nunc ulimur mirabili fultus scientia, non inlellexisse, el obhoc in abnegando illius poeni-
imo ineffabili replelus gralia, in stalum pristiniim tentiain, omnes pariter erravisse ? Seciiriim est
restauravit. Quod si videlur incredibile, quoniodo igitur huiiismorii doctorrs et durlores sequendo
scilicel vir isie elsi clarus ingenio, et a puero divi- vrnerari, cum per eos in Scripturis cognosrere veri-
irisernditus litleris, tantum pelngus Scripturarum po- tntem sit commendnbile, vel foiie ciim eis ignorare
lueiit memoria claudere, et libros igni consumptos ad sit cxcusabile. Quori si milri darelur optio, nialiem
notiiiam hominumcorde roemori revocare,recolatnus in Scripturis cognoscere qu;c ipsi cognoverunl, et
quia Deo.qui illos primilus voluit scribi et per Esciram , ncscire qu;e ipsi uescierunt, quam nesciendo quac
voluit eosdem rescribi, nihil est iinpossibile : imo ab eis siint cognitn, et pr;esiinieurio incognita, in
vertim esl quod de eo scriptum est, subest ei posse eis, vel negarequod ipsi nffiriiiavcruiit, vcl affirmare
cum 385 voluerit, et omnia qusecunquevoluit, ferit. quod ipsi negaverunl. Cuin igiuir, fraires mei, in
Cuin iiaque solum facere mirabilia, non est incredi- diibiuin quid venerit, non sunl folioln iniperilorum
bile, cujus solius, sicut ad Manue dicil, nomen esl in medium proferendn, sed venerabilium scripta
mirabile, propierea et ipse Esdras, scriba velox in Palrum, diligenlius revolvenda, 111eorum asserlio-
lege Moysi legilur appellari, et Artaxerxes rex ei nibus detergaiur nostra ignoraiiiia, quorum doctri-
scribens : « Esdroe, inqtrit, sacerdoti scriboe legis nis ui sole, luna, refulget Ecclesia. Recipint quocde
Dei doctissirnosalutem (/ Esdr. IV). > Et paulo post: Salomone inlelligere et recolligere potui, vestra
< Missns es, inquii, nt visiles Judseam etjrierusalein dilcctio : bis enim finemponi scculuraposcit respon-
in lege Dei lui, quoein nianu lua esl (/ Esdr, VIIJ.> MO.

DE INSTITUTIONE CLERICORUM

TRACTATHS SEX.

I.

DE DIGNITATE CLERICORUM.

PROLOGUS. L>pljus nercssarium niilii fore, ritl qnam aggredienilnin

Si in prscmissis responsionibus Deo indigui atlju- non mediocriicr suiii concussus, el velul a froiite,
tore : in hac, quae sequilur, video lllum mullo am- oflusa ejus gravedine repercussus. Hujus naiuquo
 «67 PIIILIPPI DE IIARVENGABBATIS BON.E SPEl 668
finem duin adhuc stnns in ingressu, procul aspicio, A omnia salisfarere eorum, qui aliter senliunt, volun-
ad illiiin me posse pervenirc, tantoediflicullatis esse tati; non lamen injurias inferam veritati. Quia
coujirio, ul satius rxislimcm euni a louge saluiare, vero clericorum ordo esse mihi videtur anliquior,
ctnd propriu regredi, qnoni vela venlis coraraillere, ipse in hac responsioue procedat anterior, ul videli-
et ulteiius progredi. Inler Scyllura enim el Churyb- ccl de eo primitus disscratur, quem primitus exsli-
dim eunilum est, inter quns navigare res est plena tisse nequaquam riubitalur. Hujus itaque ordinis
periculi, iiule aiiiem evndcre, dignn niiraculi. Coete- quoe fuerit a primordio dignilas, vel quod oflicium,
itini si phaselum meam ille velit nauclerits rcgere, diligenter debel inquiri : quod, quanlum exlimo, in
qni Pelrum incipientem mergi riula mnnu fecit libris Moysipoleril inveniri.
emcrgere, qui aposlolis pcriclilnnlibus, venlis impe- CAPITULUMII.
ravit et mari, et eoruin fecil lumultiis quirsccre, Legimus quippe in Exodo quia, ctim in eremo
chiraret pcrtlticar ail npialiim cursu perngili, qnnm- populus Israel morareliir, arcam sibi Deus de lignis
vis ligno porlalus frngili. Quod rnim niibi vires Selhim proecepit fabricari, eamque in labernaculo
meas metiemi virieiur impossibile, ei cujus in mnri de corliuis el peilibus, ct labulis composilo man-
via? sunl, et srnrita: cjus in aquis roultis, oinnino davit coiiocnri, ul sibi in eo babitanli, preces illir.
esl perfacilc. Iluic auleiii me nauclero non mea, sed " cl osli;c oflerrentur, ibique supplicanlibus el dona
frairuin nieriia comnienriabunt, el ine sibi iu hnc deferenlibus propilius baberelur. Ul aiitem litiic
opere servicnleni volis rt precibus atljiivnbunt. lllo diviuoc liahitationi religione congrua serviretur,
ergc lenciile gubernuculum, aggrediar leulare peri- clrgii Aaron et filios ejus, qui sacerdotio fungeren-
culum. tur, qui dona offcrentium suscipienles, divino ea
CAPITULUMPRIMUM. conspeclui pracsenlarent, ipsumque Deum populo
Quoerilis, fralres, cum in Erclesia omnis ordo propitiiiro fieri postularent. Quia vero, sicut Apo-
viventiiim mngu:e sit snnciiintis, si lcnenl iinusqiiis- stolus nil, « oiutiia in figura contingebanl illis (ICor.
que proescriplre regulain veritalis, quiseoriimtnmen x), » scripla suiit autem propter nos, in quos fines
dignior, qnis diguilate sil vrraciier principalis, sa:culoruin rievenerunl; scire riebent clerici, quid
uirum nionacliicus, ati pntius rlericalis. Hnc-aiitem cn quoepraediximus, procsignahanl, el quomodo jam
irieo in riiibiuiiiveuisse exisliiuo. quin in 386ull''s_ liiuc corum diguitnlem, vel ofliciumcoinmendabanl.
que nliquuntisper defrcil virtns hnmiliiatis : et Quod si omnia, quae de arca et labernaculo per
oculis fuino superbiiu cnligaiilibns, vcl non palet, Moysen dicta siini, longum esl ;ul pracseus replicari,
vel noii plncel sinrerilas vrriintis. Quia enim alter eorumque rutioiies et sensus muliiplices longe difli-
eoruin superhe coiiirnipsit quod erat, nller vero non cilius explicari: paiirn lamrn breviter et summatim
iuinoii supcrhia videri appetiit quotl non eral: utro- libel perstringere, ul in his osieudnlur clericorutii
bique ricclinnvit stutcrn ;rquiiutis, cl idro plerique dignitas imaginaliter emiuere. Arci facla in eremo
jam nesciunl iilriusipic mensurniii riigniinlis. Ilujus dc lignis Seibim, quopnimirum impulribilia sunt,
auiem nietas riiscutere, invidise plcnuin esiei labo- corpus significat Christi, quod factum in boc munrio
ris, ciini hujiismorii plerumque riiscussores arguan- de virgine incorrupla, incorruplum permansit, non
lur odii vcl amoiis. Si enim clericos plusjuslo de- solum quia corruptionem putredinis in sepuicro non
pressero, in quorum nuinero gaudeo me esse, vide- vitlit, verum quia illu.l, nec vermiculus corrosit
bor id odisse quod sum, et aroare quod non.stim. libidinis, nec damnosoe corrupit caries vetustntis.
Quod vitiuni in humano genere longe lateque perva- Quoe duo carnis, id est vitoe carnalis incommoda
galur, unde et apud liiteras saeculares quidam ma- quidam peccator deplorat, qui forle de lignis impu-
gnopere saliricus .idinirnliir : tribilibus coinpaclus non erat. « lnveleravi, inquit,
Qui fil, uil, ul nemo qiinm sibi sorlem inter omnes iuimicos meos (Psal. vi). » Et ilerum:
Seu ratio dederii, seu fors objecerit, illa < Quoniam lumbi mei impleii stinl illusionibus (Psal.
Conleittiis vival, landel diversa sequenies? D xxxvri). t Ul autem apertius oslenderel de qua pulri-
lloiUT. sal. 1, lib. i. bili consiaret maleria, adjunxil: « Et non esl sani-
Videbul vir snpiens plerosque sortc sua non conten- tas in carne mea (ibid.). t Convenienler igilur ar-
tos id quod erani non umare, imo inconslaulioe cain Moyses de lignis imputribilibus fecil, quia
morbo laboraiiics quod non eranl, amplius com- corpus Christi ntilla peccati attaminaiio puirefecit.
niendnre. Si nutein mouaihos, proul justuui est, Tnbernaculum vero de cortinis, el pellibus, et labu-
iion comnienriuvero, inctiliet niibi colapbum illuri liscoinposiiuin.prseseiuistemporisEcclesiainsignai,
cvungelicum (Malth. vn), « Quod vullis ul fuciant qtioe ex diverso firielium genere constat, qui CJIIII
vobis hoiuines, et vos iacite illis, <et illtid uposioli- cliversi sint meriti, officii, dignilalis, unam laiiieii
cum (Philip. n) : Superiores sibi invicem arbitrau- Ecclesioe stalutint fabricam compage chariiaiis.
les, quanivis hoc dictuni Aposloli videalur riebere Quoe nimirum Ecclesia, dum de hac peregrinalione
inlelligi non de manifeslo ordine riignilatis, sed de festinat ad gaudiu divinoevisionis, quasi de eremo
occultocmcrilo sauctilalis. Mngnoigilur moderamine irausil ad lerram promissionis. Nc nulem hujus
esl utendiim, etnecin dexteram, nec in sinislram ilineris labore defaliscat, habet non mediocre miini-
aliquatenus rieclinandum, ut, etsi non possum per mcntum, dura in serrclis suis, corporis Chrisli
€60 DE DIGNITATECLERICORUM. 670
saluture continet sacraroenlum ; quod dtiin intrn se A pudendis. Quod atteslans vir prudens illc Boctius :
virielur conservare, ipsa potius ab eo conservatiir, « Collala, inquit, improbis dignilas, non moilo non
ulnon lam arca per labernaculum, quam per arcam cflicit dignos, sed prodit polius el ostendit imlignos. >
tabernaculum muiiiatur. Aaron vero el filii ejus, qui Etquidain hisloriographus : « Qui in excelso, inijiiit,
labernaculo et praesuni et scrviunt, ipsi sunl clerici, setatemagunt,eorunifacta cuncli morlales noveriint,
qui dumin Ecclesia clericatus dignilalem etofficiuin iiain maxima forluna, miiiima licrntia est. > Ciiiu
sortiunlureidem Ecelesiaenon solum minislranl, sed auiem prariatus vita el fama fiterit ilelurpnlus, cis
eliam principniitur. Aaron quidem, eos quos nunc qitibus debuernt pmdcsse, inveiiiiur obesse, quia
tenemus episcopos, filii vero ejns, inferioris gratlns cum virus capilis atl menibra dciivatur, lotitis cor-
designanl presbyleros, qui corpus Christi sacro ore poris sanilas infirmalur. Citni eniro vita cleiiroruni
conficiunt, coclerisque fidelibus sumendum distri- forma sit laicorum, ut illi per ardua jiislitioe tan-
buunt. El quia idem Aaron et filii ejus omnia quse in quam duces prscgradianiur, isli vero tanquam gre-
labernaculo agenda erant, explere non polerant;ad- ges sequantur: populi tamen mobilitas longe pro-
juncti 387 sunteis fiiii Levi.dequoelipsiortierant, clivior est ad deicriora sectandum, quam ad ea quae
ut sub ipsis, illi Domino ministrarenl, ipsumque la- arcltia suni, iiiiiiuiiduin. Ne igilur et clericos digni-
liernnculum, et quidquid ad cultum ejus pertinet, B tns clericulis gravnret, diim eos iinmunes sancliia-
(liligenli solliciludine observarent. Sic enim loeiilns lis amplius dilfnmnrel, ct quibtis debet exemplum
esl Dominus ad Moysen, dicens : < Applica iribum praebere, vivendi oflenriiculuni potius gencrarei;
Levi, el fac slare in conspectu Aaron sacerdotis, bene Deus disposuit ut quibus graluitam conlulit
IIl ministrent ei, et excubent, et observent quid- dignilatem, dignilati congruam injungerel sanclita-
quid ad cullum peitinet multittidinis coram laber- tem, ut quanlo populis digniores, lanto essent eis-
uaculo : dabisque dono levilas, Aaron et fiiii ejus dein sanctiores. Neque enim decebat, ut qui erant
(Num. xiv). > Qui nimirum levitse tanlac et ipsi ha- longe impares dignilate, pares essent vivendi quali-
biti suiil riignilalis, ul coeleris tribubus filiorum late, sed sic vivant subdili, ut Deo placere merean-
Jsrnel a Moyseper domos et familias numeralis : lur, sic autem proclali, ui non tam loco qiiniii meriio
soii ipsi inler cocleros ncquaquam coiiipularenlur, prxlali bene vjyentibus haheantur. Quoenimiruiii
sed ex procceploDomini selecti a cacteris divino rni- snnctilns ciericorum, sicul cl digiritas niullis rst
nisterio munciparcntur. Sicut scriplum esl: « Tii- in lege senigmalibus el figuris prsesignatn, inullis
bum Levi noli nuinerarc, neque ponas sunuuam leslimoniis commendnla, ul nulli de ea licenl riu-
coriim cuiii liliis Isracl; seri conslilues eos super bilare, qui Scripturisaurem volueril inclinarc. Tania
labernaculum, ei.erunt in minisierio (Num. i). > Hi L>enim de Aaron et filiis ejuscselerisque levitis, scripia
niitem levilse, qui subAaron el filiis ejus in taber- per Moysen leclilanlur, in quibus ea quse ad rlerieos
naculo excubunl, eos designant clericos qui sub epi- perlinenl, sine dnbin procsignantur, ul jam facilius
scopis el presbyleris Ecclesiae ministiaul, qui se- sit cu noii amari, quam penilus ignorari. E quibus
gregali a populo, et proclatipopulo, Deum el popti- congruum videtur ari medium nonnulla revocare, ct
lum suo inlervenlu conciliant. Ncque eniin inlerve- quoiiiodoclericisconvenianl, proul facultas dubitur,
nire pro populo solummorio est presbyterorum, ve- demonslrare; ul et miiius eruditi, riiscant quse ne-
rum etiam oinniura clericorum. Sicut enim Aaron sciuul, et qui ea quse noveruntconiemiienlesdiligunt
et lilii ejus qui de tribu Levi eranl (iVum. m), oblivisci, velint nolint, coganlur reiniuisci.
csclerique levitae pro primogcnilis filiorum Israel CAPITULUM III.
assumpli a Domino, tabernaculi iniuislerio manci- Aaron ergo primusa Deo sacerdos eligilur : non
pantur, ul eorura officio, lam ipsornm quam populi quod ante eum non fuerint sacerriotes, sed illi sua
peccuta delcanlur, sic nimirum et clcrici, sive ma- quasi spontanea volunlale, noii divin.a facti sunt
joris, sivemiuoris ordinis habeantur, ad serviendum aucloritale. Unde paulo superius libet repetere, et
Deo de medio populi segreganlur, ut divinis ofliciis _ de prioribus sacerdolibns aliquid dicere, ul quam
inhoerenles, non solum se ipsos, verum et subjectum necessaria fueril hujus sacerdolis eiectio videatur,
populum lueantur. Quia vero ad hanc tuilionem cum ingentibus mulii pra?cesserinl,quorum ulilitas,
clericalis non suflicit prserogaliva dignitalis, nisi vel non tanla, vel nulla penitusjtidicalur. Reperitur
dignilali adjungatur cumulus sanclitatis : voluil in Genesi MelchisedecbDeiAltissiini sacerdos exsti-
Deuseosdem clericoslam sanctis moribus informari, lisse (Gen. xiv), qui Abrahse de coedehostium revei-
ut vilsc merilosibi, non socculo,valeanl conformari. lenti, panein et vinum legilur proluiisse. Cujusfacli
Et vere non dccet, ut qtii dignilaiis ecclesiasticoc njvsteiiiim Paulus aposiolus (Hebr. v) non medio-
fastigium oblinent, non eiiam lumine sanctitatis criler veneralur, recolens quia juxta hunc orriinein,
coruscent, cum dignilas oneri potius qnain honori Chrislum lactum sacerdotem David prophela prole-
habeatur, si non sanclilatis nriminiciilo fulciatur. slaiur : < Tu es, inquit, sucerdos in seternum, secun-
liivali quippe cujiislibet opera, si perversa fuerinl, dtim ordiuem Melchisedech (Psal. cix). > 388
vel forte delitescuui, vel paucis innotcscunl; qui Veriiin hic Mrlchisedecb, qitando, vel quoniodo,
vero prsceminel dignilate, nuilum invenit latibulum vel quare sacerdos faclus fuerit, Scriptura divina
operibus arguendis, quiaipsa dignitas proeferl lucem non mcmorat, sed sic eum tlucit ;ad niedium, tu de
C71 PHILIPPI DE IIARVENG ABBATISBON_ESPEI 07.
his omnino reliceat. Inter alienigenas qtiippe illius A eo lempore quo Moyses interrrcto _Egyplio fugii in
conversalio fuil quibus, elsi jure regio cognoscilur Mndinn, inler ^Egyptios morabatur. Jam quippe
imperasse, non lamen sacerdotis oflicio eisilem longe laleque nationes gentium dispersaeerant qiioe
creditur ministrasse. Quod, quantum exlimo, dislin- varios deos varia siiperstitione colebant, eisque
gueresignanter Scriplura videlur; ut non civiiutis leinplu, simulncra, sacrificia perversa devotione
lalem Melchisedechrexetsacerdos pariler asseratur, instiiiiebnni, Deumqiie verum crentorem snuin fere
sed innium rex Salem; sacerdos autem Dei altissi- omnes penitus nesciebani.
mi separatim dicatur, ul ex hoc Scriplura velle in- CAPITULUMIV.
telligi virieatur, quia illc in civilale regale qiiiriem i_.gyplii vero inler quos filii Isrnrl versnbnntur
imperium oblinebat, soli aulem Deo non eiiam ct tunc lemporis proecipuoScrapim venrrabanlur. Qui
populo sacerdotis minislerio serviebat. Sic enim in cum rrxfueril Argivorum, navigio trnnsvccius est
Genesi scriplum esl: < Al vero Melchisedech rex in jEgyplum, ibique niorluus honoiem adeplus est
Salem proferens panem et vinum ( erat enim sacer- ilivinum. Ilic uiniirum, riiiin adhuc vivercl vocalus
dos Dei allissiroi) (Gen. xiv); > ct Aposlolus: est Apis; ciim autem mortuus coleretur, vocalus
« Hic, inquil, Melchisedeeh rex Salero, sacerdos esl Serapis, (piasi septillus Apis. Dignum quippe
Dei summi qui obviavit Abrahoe regresso de cocde » visum est eis ut ciiin illi divini lionoris exhibitione
reguin (Hebr. vu). >Nec est incredibile quori incre- ileservirenl; amplificalione quoqite noiniuis euindem
dulis rex imperal fidelis, el jusius, ciini hoc ipsum honorarent. Non intelligenles miseri quia hoc de-
et hnic conlrariiim acciriissefrequenter legarons, et cus lam siiiiin quam illius esl dedecus, cuin linjus-
inproesenliarutn fieri virieamus. Muliolicscnim i.fges niorii adriilninenlum niorlui hominis indicel monu-
increduli filiis lsrael verura Deura colentibiis impe- menlum. In hujus auiem honorem Serapis taurum
rarunt; el econverso reges vel principes israelilici nivetim quibusdain mnculis dislinclum sturiiose, et
Jiosles suos jure belli subaclos, clsi nou Jiitlscos, delicaie nutriebant: eidcmque lauro, miro errore
lamen tributnrios reddideiunt. Noslris eliam teni- decepti divinos honores cxhibebant. Quo niorluo,
poiibus Christiaui reges Judocis incredttlis circuni- vel, sicnl quidnm aiunt, prsedicli Serapi immolaio.
quaque dispersis, mullisqtie genlilibus, elSi non alium ejusdem coloris nd iiutriendum quacrehani; ei
cnltiim Clirisliamereligionis.juguni tamen iniponunl quia quocsitumliaud difiirile inveiiiebanl, divina boc
dominationis : et e regione inler barbaras naiiones fieri procuratione credebanl. Hic vero laurus ab eo
miilti Christiani, etsi a lide cntholica non declinant, qui dicebatur Serapis, curtato per npheresim no-
regutn tanien doiuiualioni eervicem inclinanr. Nnn minc, vocabalur Apis, forlc quia, etsihonore divino
igiiur miruin, si el Melchisedech, qui vero Deo veneranrius.Deo tanien Serapi non eratcoaeqiiandus,
servicbni, gentibus incredulis imperabat, ut ejus vel forte ideo appeilatus est Apis, ne si diceretur
sacerrioliuni non lam necessnriiiui quam voluntarium Serapis, error lenierarius viduretur, cum iste non
ostendutur, ciim per hoc non populo ministrare »ed inortuus, sicut ille, sed vivens coleretur. Hoc errore
Dcopiacere vidcautr. Habebal foiiasse idempopulus miscrn jEgyptus misera tenebalur, cum apud eam
saceidotrssuos perqttos apud eiiiii cultus idololatri.-e plebs israelilica luti et laieris operibus premebalur,
servabaiur; ad quoruin forsitan dislinciionero Mrl- qui nimirum crror eisdem filiis lsrael in ruinani et
chisedech Dei altissiini sacerdos appeliaiur, prius scanrialum fuil, quia mulli eoruin relicto cultu uiiius
eniin qiiaui in populo Dei sacerdoles inveniantur veri Dei ad colenda iEgyptiorum Jignienla sunl con-
fuisse, upud exleias nationes sacerdoies legunlur versi. Videnlesenim templastudiose sedilicari.simti-
exstitisse : ut sacerdoliuin Judocos potius ageniihus lacra devote adorari, sacerdoies ordinari, sacrificia
quam gentes a Judoeis videri possint accepisse. Cum celebrari.ethaec agendo _Egypliosprosperari; viclen-
enim Pharao rex -Egypii Joseph educlum de carcere tes.SSSi 1»1!113111) hoecleviialepopulari movebanturet
consliltiissei (Gen. XLI),procposilum universae lerrse ad ageudum similia incitabantur; cl quia Deum
jEgypii, ei nuitalo ejus noinine lingua jEgypliaca p. veruin visibiliter non videbant, diis _Egypliis quos
vocasseteum snlvatorem mundi, dedit, inquit Scri- poterant viriere, serviebant. Ad quorum ciilluin.eos
pluia.illi uxorem Ascenech, filiaroPuliphares sacer- vel limor Pharuonis iropellebat vel illecebra -Egyp-
dotis Heliopoleos. El iufra iu eodem libro : « Emit, liacse prosperitatis inducebat, vel <br(e erroris et
inquil, Joseph omnem terram /Egypti, vendentibus ignoranliae caligo seducebat. Colebant igilnr Apim,
singulis possessioncs suas prsc magnitudine fanris taurum scilicet iilum, cui et _Egyptii cervicem fle-
praeler terram sncerdolum, quoc a rege trutlita ctebant, et cultum debitum Crealori, ordine prr-
fueral eis, quibus ei staitila cibaria ex horreis pu- verso, crealuroc exhibebant. llinc est, ul exlimo,
blicis procbebuniur,eiirieononsiintcompulsi vendere quod rum in eremo deossibi fieriposlularent.dicen-
possessioncs suas (Gen. XLVII). > El in Exodo: les ad Aaron : < Fac nobis deos qui nos prsccedant.
« Moyscs, inquil, pascebal oves Jeihro soceri sui Huic eaiin Moysi qui eduxit nos de terra _Egypti,
sncerdolis Mndian (Exod. 111).> Videlis apud _Egy- nescimus quid acciderit (Exod. xxxn), > iriem
ptios, et Madiunilas, sacerdoles haberi, per quos Aaron recolens quiu in ^Bgyplo adoraverunt Apim,
eorum sacrn imo sacrilrgia certum est celebrari, projectis in ignem inauribus eorum vituluro ludit;
tum nonduiii in populo Dei sacerdos inveniatur, qui rxiitr.ans, quia aliud idolum, vel non reciperent.vel
675 DE DiGNITATECLERICORUM. G7i
potius tam gralum non habcrent. Unde illi novum A nilus'sncerdolium conferrettir, per cujus iuinislrrium
conUalileiniuentcs, ct in eo quasi Deum prislinum ipsi Deo ab eodcm popuio sacrificitim oSfcrretur.
recognoscenles, proe gaudio exclamaveruiil. « Hi Quocirca quaniis poteral viribus mnterinlis Phnrao
sunt dii lui Israel: qui eduxerunt te de terra ^Egypii nilpbatur, ut vcl hujusmorii consilium peuilus an-
(lbid.). > Quod aulerodiis alienis servierint in ^Egy- nuliaret, vcl snltem aliquatenus iinmutarel. Videns
plo, satis apcrlc divina leslalur Scriptura, quoc autcin illud non posse penilus annullari, seque tribus
postmodum eos ab illorum sttidet revocare cultura. plngis pcrcussum qnarla supcraddila solilo amplius
« Auferie, inquii, Deos, quibus servierunt patres procgravari, duritiam suam compulsus esl aliquan-
vestri in Mesopotamia, et in -Egypto, etservile Do- ttilum miligare. imo mitigatam simulare, el ait:
mino (Jos. xxiv). > < Ite, sacrificale Domino in tcrra hac (Exod. vns). >
CAPITULUMV Ac si diceret: Scio quidem quia Deo vcstro sacri -
Cum ilaque errore idololairiscnpud _Egyptios filii ficiire vultis in deserio, seci ite, sacrificate ei iu
Israel seducereiilur, elsicut proedictum cst, Ititi et iEgyplo; ul inlerme cl vos quoddam medium dis-
lateris operibus graviter premerenlur (Exod. n), ponatur, per quod concordia utcunque tcnealur,
rrge Pharaone moriente, el in morle cjus divina clum etego parlim conseniio veslroepelilioni, cl vos
illosgralia visii.ante clamaverunt ad Dominum ab " obtemperanics eslis ex parie aliqua meoe jussioni.
operibusqtiidam, eisi non oinnes, vel corde com- Ad quem Moyses : < Non potesl, inqoit, Fia fieri;
puncio forsitan omnes. Quorum clamore commotus viam trium dierum pergemus in soliludinem, el sa-
csl Deus, et illorum miseratus errorem, et recorda- crificabimus Deo nostrosiculproccepilnobis (ibid.).t
lus fcericrisquod pepigerat cum Abraham, Isaac et Vidcbal profcclo vir sanclus vel Spiritus, qni in co
Jacob, non suslinuit ut corum filii pcnilus interi- loquebatur, quia nulla populo Dei cum Pbarnone
rent, sed misso ad eos de terra Madian, Moyse, be- habenria esl concordia, nec polest Dco saciificium
nigne monuii ut redirent. Et quia _Egypius lcnebroc eomplacere, si is qui sacrifical non ad luccm rgredi
suui, lsrael vero vidensDeum, nuila auiem conven- sanr.tiintis, sed in lenebris peccatorum disponit rc-
lio luci csl ad lenebras, ctsi enim lux lucel in tenc- manere. Denique in exilu Israel de Mgyplo (Exod.
bris, lenebroelamen eam non coinprehendunt (Joan. xiv)agnummysticum idem populus jussusimmolare;
i); voluil eos Dominus educere de /Egypio, id est dc sed Jioccimmolalio non ad remanendum, sed ad
lencbris idololatrioeet in deserlo pceniteniioe collo- egrediendum invcnla est proftiisse.
carc, ul ibi merilum sibi acqiiircrent sauctilatis, el CAPITULUMVI.
sancte vivendo recuperarent, imo augercnt Israeli- _ EgrCssi sunt igiltir, vellet nollet Pharao, de _Egy-
ticscfasiigium dignitalis. Quia vero iiullaillis religio plo, cl in deserto, dure 330 Moyse rollocati : ibi-
commendabilis videbatur, quoc in oflerendis sacrifi- que rudibus instilnlis lanqiiam lacle lenero educnli.
ciis non occupabalitr, et ea tantum putabatur fru- Videns cnimDeusqtiinnd peccnndum eranl proclives,
ctuosa dcvolio, quam carnaliuin muncrum conimcn- et ab/Egyplia consuetiidinr, vel non, vel diflicilo
dabai oblalio, lactans illos lanquatn parvulos, Deus poteranl avelli (consueverant quippe, ul niidislis,
nequaquam ab eissacrificandi consucludinem am- i lola vcnerari, sacriliciis occiipari, riliis gcniitim
piitavit, sed eam polius ordinavit, ut quod non no- iinilari), noluil eis omnem subiio interriiccrc vclu-
lebanl noii facere, non tliis, sed Deo vero diligerent stalem, ne Iiuic lcnacius inliaerenles,omnem prniltis
exhibere. HocestundePliarao vehemenler irasciiur, repellerenl novitutcm. lnlirmus cnim aniinus tunc
implucabililer stomachalur. Cum enim ingressi ad se utcunquc duci acl mcliora diniitlit, cum cum riu-
cum MoyseselAaron diccreni: < HeecclicitDominus clorsuus in aliquantula sua dclectatione rcmancre
Deus lsrael: Dimilte populum meum, ut sacrificct pcrmillil: et lunc paiicnlius sustinel ferrum medici
niihi in deserlo (Exod. v); in hoc ille verbo non ferientis, cum pariter scntil lene fomentum ejusdem
lnediocriier indignalus:« Quis cst, inquit, Doiniiius blandieiitis. Eapropter sicillisDeusnovamrcligioni*
ut aucliamvoccmejus? Nescio Dominuni; et lsrael D formulam intimavit, ut lamen vctcra penilus nou
non diinittam. Et illi: Deus Hebrocorumvocaviinos auferrcl : sic illis vetera dercliquii, ut cadem qno-
ut eamus viam triuin riierum in soliludinc, el sncri- , riammodo innovarel. Namei illis carnalia sacriliria
ficemus DoininoDeo noslro. Et ille : Quare Moyses conccssit, quod erat vciustatis, ct ut sibi eatlein
ct Auron solliciiatis populum ab operibus suis? Ite imirolareniur instiluit; quod eralnovitaiis. Denique
ad onera veslra (ibid.). > Et infrn:« Vacanl, inquit, sic illorum condescenriens infirmitati noslrnc longe
et idcirco vociferanliir dicentes : Eamus ct sacrifi- posifulurorum consuluit ulilitali; diim quod illis
ceintis Deo noslro (ibid.). t El paulo post : «Vacalis, realitcr concessit agendiiin, nobis spirilaliler dcdit
inquii, oiio, et idrirco tlicitis : Eamus et sncrifice- inielligendum, ui et illos animales illiceret figura
mus Domino. Ite ergo et operamini (ibid.). > Nihil rarnalis, et nobis prodesset inielligenlia spiritalis.
tam grave, nihil tam molestum Pharuoni videbatur, Ex eo enim quod illis mandavit, occulluni nobis
quam si populus Israel exirel de ^Egyplo, ut vero lcxtiit sacramentum, ut eo magis quoe apuri nos
Deo sacrilicaret. Procvidebalquidem spirilualis Pha- impleta sunl, diligeremus, quo ea longe ante proe-
rao, id csl diabolus, vel suspicabatur, quin sibi mn- figurata sciremus. Nam dum illis agcre qusecarnalia
gnum dclrimcnium iuferrctur, si filiis Jsracl divi- sunt, indixil, quo spirilualilcr in nobis impicuda
PATROI.. CCIH. 22
•tJ7r> PIIILIPPl DE HARVENGABBATIS BON_E SPEI 678
erant, proedixit, cl illius lcmporis realis historia, A novis qunm vcteribus conimendelur clectio, diligen-
noslra facla estproplielin. Longiusculam digressio- tiusinlueri, ut si Deo juvante, nolris ejus cogniiio
nem videor lexuisse, dum dstendo, non genles a Ju- rieclaratur, eodem graliam infundente amplius co-
daeis, sed Judaeosa gcntibiis, imo veritis a Deo sa- gnita riiligalur. Facilius enim quis quid amai, cum
cerdolium accepisse. Ad id quod coeperam, tanclem iri aliquanluliim novit, nescio aiilem utrum possit
esl revertendum, et quomodo vetera novis convc- diligere quotl non novit. Denique teste Apostolo, ad
niant, sicut promiseraro, ostendendum. Promisi diligendum Dominum ob hoc quorunidam duritia
quippe, ut rerolo, me dicturum aliqua ex mullis, non acccssit, quia in eis ejusdem cognilio non proe-
quoode Aaron et filiis- ejus, coelerisque levitis per cessit. t Si enim, inquit, cognovissent, nunquam
Moysen scripta suni; quomodoet possinl ei debeant Dominum glorioecrucifixissent (/ Cor. n). > Ac si
«iericis couptnri, et quomodo istoriim ct dignitas, 391 diceret : Ideo euro non dilexerunt, quia noti
etsanctitas in illis inveniatur ligurari. co^noverunt.
CAPlf ULUMvii. CAPITULUMVIII.
Cum igitur OliisIsrael in eremo constitutis, vi- Eligitur quidem a Deo, non solum Aaron, de quo
vcndi Deus prrecepla dedisset, et iie dcos gentium salis audistis, verum etiarn Eleazar filins cjus, ut
nlterius colerent, summopere prohibuisset, dicens: B posteumsummacuralabernaculoserviai, et non iam
< Non habebis deos alienos coram me (Exod. xx); > carnali successione, quani divina eleclionc suminus
et iterum : « Non facietis mecum deos argenle^s , sacerdos exislai. Sic enim ad Moysen loquiturDeus:
nec deos aureos fncielis mihi (ibid.); >. arcam el « ToIIeAaron el filium ejus cum eo, et duces eos in
labernaculum, ut superius dictum est, praecepit fa- montem Or. Cumque nuriaveris pnirem veste sua,
bricari, ibique sibi hostias immolari. Ut autem Indties ea Elea_nrum filium eijus; et Aaron collige-
iiostiarum oblatio commendabilis haberetur, et po- tur et morietur ibi (Num. xx). > Quod autem hujus-
puli cervix indomila majorum reverentia preme- modi veste, nonnisi suinmus sacerdos induatur, in
i etur, voluit Deus in eodem populo sacerdotes ha- Exodo aperte declaratur: « Veslem, inqiiit, sanctam,
beri, per quorum ministerium hujusmodi culirim qua uletur Aaron, Iiabebunl fllii ejus post eum, ut
sibi volui! exhiberi. Noluit eniro, ut unusquisque ungantur inea, et consecrenlurmanus eorum, Septem
oflerentium sibi sncerdos existeret, et ad placandum diebus utetur illa qui pontifex pro eo fueril consii-
Denn se posse suificere procsumptivotumore confi- lutus de filiis cjns, et qui ingredietur tabcrnaculurn
deret, ne lanli prserogaliva oflicii, eo amplius vife- tesiimonii, ut minisirct in sanctuario (Exod. xxix). >
sceret, quo sibi eam passim et libere quisque indi- Quis autem ille sit filius, qui hac veste debeat indui,
giius assnroeret. Inter coeterasilaqueiiibiislilioriini et pro palre summus sacerdos conslitui, in Levilico
Jsrael, iribum Levi certi causa royslerii selegii, el in delerminari videtur, cum d"e oblaMone pontilicis
ea proe coeieris, Aaron et filios ejus sacerdoles ele- scrmo divinus loqueretur: « Hoecest, inquit, oblatio
git, ul scilicet Aaron siimmum sacerdolii haberel Aaron, et filiorum eorum, quam oflere debent Do-
principaium, filii vero ejus secundarium quotlam- mino in die unctionis suoe.Decimam partem ephi
modo prioraium. Ut aulem sicut dignitale et oflicio, efferre similse in sacrificio sempiterno (Levit. vi). >
sic eliahi et habilu discreli a cseleris haberentur, Ofleret autem eam calidam in odorem suavissimum
voluit ui minislranles in tabemaculo, novo vestium Domino sacerdos, qui palri jure successerit.. IJb?
genere vcstirenlur, ut earum admonitione et devo- notandum, quia non ail simpliciter: « Sacerdosqui
iiores in minislerio redderentur, et apud cocteros patri successerit, > sed vigilanier ail: < Qui patri
revereniioe majoris haberentur. Fecit iiaque Aaron jure successerit, > ul liaecnimirum intelligaturjusta
frairisuoMoyses ex prsecepto Domini veslimenia successio, quam non sola carnis posteritas, sed di-
qusedam, quaesolus ipse haberel ut propria, quoedam vina sancil eleclio. Denique idem Aaron duos alios
vero, quoecum filiis haberet communia, utex ipso filics priores nalu, Nadab scilicet, et Abiu, legitur
habitu innuerelur, in quo sumintis ponlifex omnes P babuisse, quos nec paterna successione, nec divina
rcliquospraevenirei, in quo verb coelerissacerdoli- electione dignoscognoscitiirexslilisse. Nesciebat igi-
bus convcniret. Sicelecti, sic induti, Aaron et filii tur Moyses quis post Aaron fratrem suum ad sum-
ejus sacerdolio fungtintur, ministrant arcoe et la- inum sacerdotium deberel promoveri, et ideo neeesse
bernaculo, Deo et populo, Deo quidem, ut ei pla- habebat tlivinitus edoceri: proesertim cum iuein
cere mereanlur, populo autem, nt ad bene vivendum Aaron et alium haberet filium, Ithamar noniine,
et complacendum erudiantel horientur. ln quo satis qui, elsi viioc commendabilis invenitur, non lamen
patentrr ostendilur, quoniam clerici quiad fungen- ad summi gradum sacerdolii accersilur. Ipse eliam
dum sacerdotio promovenlur, noh ingeri, sed eligi, MoyseSjrum se morilurum divina revelatione co-
nonnudari, seri indui debent, ne si non elecli, non gnoscerel, et filios sibi carnnliter succedenles relin-
induli funguntiir sacrrdotio, non juvari, sed gravari qnervt, nulli lamen eorum regendi «uram populi
tali merenntur officio. vel houoreni dimisit, sed Josue filio Nun divinilus
Prologus deelectione clericorum. cleclo principatuin commisit. Sic enim ait Moyses :
Libet itnqtie in hac eleclione clericorum paulo• « Provideat Doniinus Deus spiriluum omnis carnis
diulius immornri, ct quomodo in Scripluris, tam homiiiem, qui sil super mulliuidinem banc, ne sii
8T7 DE DIGNlfAfE CLERlCORUM. JJ7&
populus Domini sicut oves absquc pnstoie. Dixil- A viros ad pugnam, qui possint ultioncm Domini ex-
que Domiuiis ad eum: Tolle Josue filium Nun, et petere de Madianitis. Mille viri rie Singulis Iribubus
pone maiiinn tuam super eutn, ul audiat eum omnis eligantur ex Isracl qui millantur ad bellum. Dedc-
Synagoga filioruroIsrael (A'itm. xxvn). >Neqitaqtinm, runtque millenos de cunclis iribuhiis. Cmnque pu-
ut arbitror, filiis suis Moyscs priucipaluiri iiividil, ghassent contra Madianilas, et vicisSent, omnes
sed vir sanclus Deo sic inspiranle proevidit: quod mares occiderunt (iVutrf.xkxi). > Tale qhid et in
ari bonores ecclesiasticos non erat anibicntla pro- libro Judicum invcnitur, cum contra Gabaa Benja-
vectio, sed exspecianda el commehdanda divinae min a Dari usque Bersabee, eadem menle unoquc
voluntalis electio. Quam elcclionein Jelhro quoque consilid convenitur, quia rniiri homincs illiirs ciiita-
SacerclosMadian cominendavit , Ctiin cidem Moysi tis longe transgressi legilimoc terminos castilatis,
genero suo salubre cotisilium inlimavii. Cum enim uxorein cujusdam levilae incredibili furoi-e libidinis
MOysesin regimiiie populi intolerabililer laborarel, vexantes, ignomiiiiosamilli mortem inlulerant; con-
et dr. maue usque ad vesperum solus causas eortim tenerunt rimnes fiiii Israelante Dominuin in Masplia,
et jurgia suslineret, videns hoc Jethro socer suus, decernenles ut contra Gabaa Benjamin pugnaretiir,
satis incoiigruum judicavil, et ut sibi coadjutores ne tam grande piaculum inullum haberetur. Dicnnt
eligerel, sapienler admonuit, dicens: « Provide de " ergo: < Decem viri eliganlur e certtum ex omnibng
oinni plebe viros polentes et limenles Deum, in qui- iribubus lsrael, et cenluin e mille, et mille de deceni
bus sil veritas, et qui oderunl avaritiam, et consti- iiiillibus ut coiiiporlent exercitui cibaria , et possi-
tue ex cis tribunos et cenluriohes; e.l quinqriagena- IIIIIS,pngnantes contra Gabaa Benjamin, reddere ei
rios, et decanos, qui judicent populum omni tem- pro scelere quod merelur (Jud. xx). %Videlis ele-
pore. Quidquid autem majus Jiierit, referant ad te, clionem plnrimum coromendari, cum conlra inimi-
et ipsi miiiora tanturo judicenl; leviusque tibi .11 cos pugnalur, ne quis alios ulcisci procsumal, si iioii
pnrtito in alios onere. Si hocc feceris, imperium eleciionis adminiculo fulciaiur. Qui enim vel alios
Donriiiiimplebis. Qiiibus audilis, Moyscs fecit omiiia vindicare, vel aliis non elcclus proesumpseriiililipe- 1
quoeille suggesserai, el eleetis viris strenuis de cun- lare, lam sibi quatu cacterisruinam invenilur infer-
cio lsrarl constiluil eos principes populi, tribunos re, quia fincm optabilem procsumpiiva non invenit
et renttiriones,et quir.quagenarios ei decanos (Exod. forliturio, nisi fortc ad eam digna correxerii po&nt-'
sviu). » Yidetis lios principes ad gradum digniorem ludo.
11011 impetu propiiae voluniatisproveclos, seii ordine CAPITULUMX.
divinocdispositionis eleclc.; ipsamque dignitalem Hujus praosumptionis nescins, lam ad prielianrium
lioii illoruin lenocinari affectui, sed tidelium scrvirc qiiain ad imperandum David eligitiir;ei in uiroque,-
profeclui. Cum eniin qui elecli sunt, limere Deum non suam sed Dominivoluntalem secutus invenilur.
et amare veiilatem, elavaritiam prsediceoturodisse, Dicit quippe ad eum prudens illa mulier Abigail:
conslal nimirum riiguitalis eos fasligium non am- « Faciens facietDominus tibi domino meo domuni
bisse. fidelem, quia praulia Doniini, doroine roi, lu proelia-
CAPITULUMIX. ris (/ Reg. xxv).» Quis, qusesovos, praclia Domini
Nec solum in regimihe populi, verum eiiam in prscliatur, nisi qui in proclio non suam sed Domini
(liscrimine populi, valcre plurimum videlur elcclio, gloriam aucupatur : ei dolct cum iuimicos occidissc
sicut tlivinarum quoque Scriplurarum signunier in- videiii, quanivis silri vicloriam gaudeat accidisse?
nuil lectio. < Cum enim conlra populuin Israel, in Inde est quod idem David in morle Saul uoninedio-
Raphidim Amalech pugnare, el quomodo contra rc- criter conirislalur, et adversus montcs Gelboe< iu
pugnantem belluin esset ineunduro Moyses ordina- quibus iile ceciderat, stomachatur (// Reg..i). D_
ret, dixil ad Josue : Elige Viros, et egressus, pugna regno autein suo, ait ad Micbol: < Vivil Doinimis,,
contra Amalech. Fecil, inquil, Josue, ut locutus quia ludam anle Domisium, qui elegit me, et proer.e-
eralMoyses: fugaviique Amalech et populum ejus 0 pit mibi, ut cssein dux super populum Doniini
in ore gladii (Exod. xvn). » Ecce de iiliis Israel lsrael (// Reg. vi). ».El in Paralipoinenon hsec ea-
nulli ad pncliandum conlra Amalech accinguntur, dem eleclio multolies replicatur, ut eam replicand.
nisi qui a Josue, itl est Jesu eligunlur, ne, si non commendare pluritnum videalur. < Elegit, inquit,
elecli bellum proesumani inire; ruinam potius, quam DominusDcus Israel me, ul esseni rex lsrael, et iic-
victoriam cogantur invenire. Postinodum vero, cuin rnm, placuit ei iit.me eligerei regem super ciincium,
in Selhim, in campestribus Moab populus Israel mo- Israel (/ Par. xxvjn). > Quando vcl quomodo ipsum
raretur, et non bello, sed dolo Madianilarum per David Deus elegeril, superfluum videtur ad pra:seiis
idolum Phegcrr deviclus 392 ignominia premeietur, recensere^ quia vestram prudenliam hujus(rei ordi-
voluit Deus hujusmodi injurias ultum iri ut et hostis nem ocstimo non latere. Noslis quippe quod Isai
de sua non diulius gauderet fallacia, cl suam Israel Bellilemites ductis ad Jnedium filiis suts 3 majtire
a
ignoininiani nova purgaret vicloria. < Locutus est deorsum versus per ordineni, per singulos_udit
itaque Dominus ad Moysen dicens: Ulciscere filios Samuele : < Neque hun'e:ejegit DominuS. Veniente
Israel de Madianitis, el sic colligeris ad populuni autem parvulo David de pascuis, ait Dominus Sa-
iuum. Statimque Moyses: Armate, inquit, ex vobis mueli: Surge et unge eum, ipse est enim (/'/ Reg^
87$ PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON.E SPEI C80
xvi). »Adhuc tle Veteri Teslamento multa hujusmo- A presbyteros, vcl episcopos, qui in ordine clericali
di possent his quoe dicta sunl jungi, scd ne inferat propler sacerdotium, gradum oblinent digniorem,
protensa muliitudo faslidium, ad nostri liileras tem- vernin et cliaconos elegerunt, quos esse inferiores
poris tandcm est divcrtenduni. ln iilis eiiim inveni- presbyleris voluerunl. Cuiii enim in Ecclesia priml
lur etiam electio commendari, ad quod consideran- liva viderent 'aposloli fidelium numerum crescere,
duni congruum est populum immorari. et omniuro miiiislerio non possent suificere, placuil
CAPITULUMXI. eis seplem boni lestimonii viros ad minisirandum
Dominus nostcr Jesus Christus cum nobiscum in fidelibus consliiuere, ut ipsi verbo Dei, et orationi
lerris conversarctur, Ecclesiam suain vcrbis el ope- libcrius possent insislere. « Et elegerunt, inquit,
ribus informavit; et eos qui ei el praeessent el pro- Stephaniim, viriini plenum fideel Spiritu sanclo, ct
•lessent diligentius ordinavil. Duodecim ilaqne, sicui Philippum, et Procorum, et Nicanorem, elTimo-
nostis, elegit disciptilos, quos et apostolos iiomina- ihcum, et Pcrmenani, et Nicolaum advenam An-
vil, quos per universum misil orbem, ut vice stia tiochenum : et orantes impostterunt eis manus
proedicarent et baptizarent, solvercnt ct ligarent, (Act.\i). t
Janguores curarenl, docmonibusimperarenl: ipsique CAPITULUMXII.
Ecclesiac paterna sollicitudine proviriereni, et se- " Saulus quoque Tliarsensis, ut aposlolus fieret,
ipsos vivendi formam aliisexhiberent. Deriique lan- est clectns, sicut de eo Dominus Ananioedicit in
tnm illis contulit grulium, ut non solum qusc ipsc visu : « Vade quoniam vas electionis nrihi est iste
faciebat, sed el majorn borum facereni, sicut ipse (Acl.ix). > Deinde cum iclemSaulus essel Antiochiae
idem in Evangelio (Joan. xiv) protestalur el in riivi- curo prophciis et docloribus in quibus erat Barna-
na Scriptura comprobalur. Nulli quippc cunclis re- bas et Simon, qui vocabalur Niger, et Lucius Cyre-
tro riiebus, sive patriarchae, sive propbeloc, sive qui- nensis, el Manahen : < Minislranlibus illis Domino
libelsancii, qui diversis locis et temporibus Domino ei jejunantibus dixit Spirilus sanclus : Separaie
servierunt, lanta vel vivendi, vel niiracula faciendi, mihi Barnabam et Saulum in opus ad quod assum-
gratia refulserunt, quanla ipsi apostoli, qui Deum psi eos. Tunc jejunantes, inquit, et orantes, impo-
in carne ct videre et diligere meruerunt. Ad hunc nentesque eis manus, dimiserunt illos (Act. xni). >
auiem apostolicum gradu»i nullus, nisi elcclus, Et ipsi quidem missi a Spirilu sanclo, abierunt.
acccssit: nullus se lumida procsumptioneingessit. Eccc Saulus et Barnabas de inter coeleroselecti ver-
Voluit enim Chrislus in illo primo et proccipuoapo- bum Dei mittuntur proedicare; formain congruam
slolorum ordinc demonslrare, quia excellentia eccle- r relitiquenlcs cui se debeant posteri conformare. Ne-
siasticoe dignitalis non est aucupium propriaevolun- que enim debet quisquam oflicium aggredi preedi-
tulis, sed honor et minislerium sanclitaiis. Ideo candi, nisi eum divina commendet eleclio ; ne, si
elegit eos quibus tale minislerium injunxit, sicut eum Spiritus sancius non miserit, sed suus proca-
eisdem ipse ait: < Ego elcgi vos (Joan. xv). > De- ciler impulerit, gravet eum nociva proesumptio.
nique cttm per lapsum Judoe Iscariotis eorumdem Inde et Ephesi cpiscopos, id est presbyleros idem
aposlolorum essel numerus imminulus, ne 393 Paulus eleganler commendare videtur, cum eos ad
quid sacramenti deesset numero, qui ab ipso regendam Ecclesiam diligenier hortalur. <Atlendite,
Chrislo fuerat instilutus, voluerunl aposloli alium inquit, vobis et universo gregi, in quo vos Spirilus
subsliiui, qui locum Judoe iscariotis obtinerei, et sancttis posuit episcopos regere Ecclesiam Dei
tam sacrum myslerium, quam sacri mysterii nume- (Acl.xx), t ac si dicerel: Attendite vestroe et tini-
rum diligeniius adimplerei. Stalticrunl igitur, sicut versorum firielium saluti, in quorum regiinine non
scriptum est, duos : Joseph qui vocabalur Barsabas, vos ipsos ambitione proierva posuisiis, sed ei qui
£t Mutthinm. Et oranies dixcrunl:«Tu Domine, qui vos posuit, sanclo Spiritui obedistis. Sic debere fieri
corda nosli omnitim, ostende quem elegeris ex duo- alias etiam prolestaiur, cum scribens ad Hsebrocos
lius unum, locum accipere minislcrii bujus. Et de- D dc pontificibus loqueretur : « Omnis, inquit, ponti-
derunl sortes eis, et cccidit sors super Maltliiam, et fex ex bominibus assumptus, ab hominibus consti-
annumeralus est curo undecim apostolis (Act. i). » luitur (Hebr. v); assumpius, inquit, consliluilur, ac
Videlis quia in locum Judoc, non nisi clcctus succe- si direret: Non sibi pouiiiicalum assumit, sed ari
riit; nec ad apostolicam dignitateni quisquam, nisi etim assumitur; non se constituil, sed constituilur.
vocalus, accedit. Malthias quippe sorle eligilur, cum Quod apene declaral, cum subjungil: Nec quisquam
per apostolos apostolus ordinatur. Et qui tenipore suinii sibi honorem; sed qui vocalur a Deo lanquam
illo Ecclesiae pastores ordinabnnlur, sorte quidcm, Aaron (ibid.), t hoc est dicere : Sic debet ponlifex
ut quidnm voluril, eligebnniur, uiiric ct clerici no- constitui, ut honoreni non sumat, rion proesumat,
minanttir. Clericus eiiini inlerpretatur sorle eieclus. sed sumatur: non diligal, non eligat, sed eligatur.
Cleros Graece,sors Laline, inde clericus, sorte ele- Quod legis auctoritale confirmat, paulo infra subin-
ctus. Ab aposlolis igitur nomen cxortum csl clcrico- ferens : « Lex honiines cousliluit sacerdoles (Hebr.
rum, qui nimirum, el clerici, el principes sunl cle- vit). »Et cum Tilum instrueret de institutione pre-
ricorum. Ipsi quippe elecii alios et jam elegerunl, et sbyterii, sic ail: « Hujus rei gratia reliqui le Cretoe,
'cligcndo, debere cos eligi docuerunl. Ncc soium itt ca qusc desiint, corrigas : et conslituas per civi-
 m DE DIGNITATECLERICORUM. 682
tales presbyteros. Tu, inquit, consliluas presbyle- A J Cum enim hujusmodi presbyteri populum spiritali-
ros, non ipsi seipsos (Til. i). > Deiiiquc iilos in ter pascere jubeantur, se potius temporaliter pascere
Evangelio Dominus invenitur arguere qui in ccenis comprobantur *, et cum aliari oranles pro populo
priroos accubilus festinant eligere, ctim invitato ad astare videantur, uon lam divina ccelitus beneficia
nuplias eo usque sedendum sit inferius, donec au- preestolanlur, quam ipsius populi oblationes terre-^
dintsibi dici : < Aseende superius (Luc. xiv). » His uas aucupanlur. Quorum avariiiamper propbetam
et mullis aliis lesiimoniis Scripturarum, tain vete- Malachiam Dominus arguit dicens : < Quis est in
rum quam novaruin, salis osientliiur qtiod ad hono- vobis qui claudat ostia, et incendat allare meum
res ecclesiaslicos non nisi elrctus debet ascenriere, graluito ? (Malac. i). > Vult Deus Ecclesiae suae, vel
ne, cum venerit pnter familias discumbenles invi- allaris minislerium agi gralis, id est non impulsu
sere, eum quem ipse non promovit, cogat descen- avaritioe, sed zelo charitatis, quia non est ei accepla-
dere. Unrie summopere clericis est cavendum, ne bile quod offertur, si de bonae intenlionis promptua-
liiijus prscsumpiionis arguanliir, ne eligant anlequam rio non proferlur. Quocirca subjungit : « Non est
eliganlur; ne, si non elecli velint eligere, habeant mihi voluntas in vnbis, dicit Dominus exerciluuro,
nomen, et non ex re. Clericus enim, electus dicitur. el munus non suscipiam de manri vestra (ibid.). >
Huic autem interpretalioni. eiiam illa congruil in- B Quia Deus in eis nihil invenit sibi gralum, munus
terpretatio levilarum, quia, siciit clericus etectus, quoque non approbal quod exlerius ;'est oblatum :
ila et levita dicitur assumpius. Assumpsit enim Do- et qui cordis omnium inlimus esl inspeclor, ipsius
minils levitas pro primogenitis iiliorum Israel, ut magis sine munere, quam sine ipso muneris est
minislrarent ei in sanctuario sno (Num. in). Eligi susceptor. Cum igilur non super cor suum, sed
ergo et assumi debeut qui ad hujus dignitatem of- supcr rounus suum, gloriam Dei ponunt, cum ad
ficii promovenlur, alioquin illa beatitudine non glorificandum eum cordis mundiliaro non prsepo-
fruenlur, de qua propbeta : 394 Beatus, inquit, nunt, non solum uon oblinent quod se promereri
quem elegisti el assumpsisli (Psal. LXIV),hoc esl di- pro muneribns arbilrantur, sed pro cordis nialitia,
cere : Bealus clericus et levjta, et pulchre propo- proui juslura est, reprobantur. Et cum Deo sola eo-
suit clericum, et levitam subjunxit, quia clericus, rum exterior oblatto benedicit, Deus juslus reddi-r
etsi non lempore, tamen prior est riignilate; cura tor, eorum benediclionibus maledicil. Quod e.vitlen-
levita clerici lypus sit et figura, clericus autem ve- ler insinuat, curo paulo infra dicit: « 0 sacerriotes,
riias usque in finem soeculipermansura.Neque eniin si nolueriiis ponere super cor, ut rietis glpriam no-
deficient dignilas etoflicium clericorum, donec finisi roiiii meo, ait Doininus exercituum, millain in vos
veniens soeculitransvexerit nos ad seierna seecula ' egestalem, et maleriicam benediclionibus veslris, el
sseculorum. nialedicam illis, quoniam non posuistis super cor.
CAPITULUM XIH. Quia, inquit, super cor nequaquam posuislis, quia
Cum aulem, ut dictuin est, ad honores ecclesia- in quo glorificer, inlelligere noluistis, mittam in vos
slicos non nisi electus debeat proinoveri, noslrisi bonorum operum egestatero, reprobabo internoe
taroen lemporibus mullo aliier videmus fieri, quiai merilo pravitatis exteriorem ministerii sanclitaiem.
crevit'et excrevit uumerus plurimorum, qui non Yos enim, inquit, recessistis de via : et scandali-
tain re glorianlur quam nomine clericorum. Quia! zastis plurimos in lege (Malach. u). > Avari sacer-
ergo mulli avaritisc facibus inartlescunt, et vel dita- dotes in populo perverse dogmatizant, et illo pluri-
ri, vel honorari plus justo concupiscunt, cum non! mos perverso dogmate scandalizanl, dum volunt et
possint ad libitum prosperari, impudenler se inge- agere ministeriuin sanctitatis, el lamen non depo-
runl, et appetunt ordinari, ut quod eis ex suo pa- nere mores et opera prislinoe pravilatis. De quali-
trimonio non conferiur, ordinum mercimonio con- bus dicilurper Michocam: < Priucipes, inquit, llie-
feruiur. Eapropter cum celebrandoruin ordinumi rusnlem in muneribus judicabanl, et snccrcioles
dics prscoptaia declaratur instnre, lam mulios ad, j) ejus m mercede docebant: et prophetoe ejus in pe-
ordines videmus feslinare, utaudisse credendi sunt cunia divinabant (Mich. nt). > Hujusmorii sacerdo-
edicturo illud poeticum : « Occupet scabies extre- les corpusChrislinonmedioerilervilipendunl.quipro
ir.iim. > Videnlcs eniro ordinandi eos qui ordinali terrenis.rouneribus illud vendunt, et quotl sui pretio
sunt efllorere, et non lam probilalis, vel scientioe, universum mundum snffecit rediinere, hujusinodi
vel generis, quamordinum beneficio ad honores ett presbyteri pro slipevilissima non recusani impen-
divilias pervenisse, lurpe esl eis, si in loco infimoi dere.
relinquantur, et non eliarn ipsi qualicunque modo, CAPITULUMXIV,
divites habeanlur. Nullam igittirsanctitatem haben- Omncs quidcm Judam Iscariot mirabililer de-
les, sanctilatis assuniuiit officium : non ut Deo per lestaiitur, omnes ejus avariliam exsecrantur; sed,
hoc iutendanl deservire, sed ad sua desideria efli- si paulo dtligentius veJimtts altendere, corpus Cliri-
cacius pervenire. Et quia Deus illis causa non exsti- sli mullo ille preliosius aeslimavit, qui pro illo im-
lit ortlinnndi, cum eis non sit cura Deo, sed secculoi molando non minus quain triginta argenteos postu-
miuislrandi: ipsum olliciuiii quodjustis esl refectioi lavii. Nosiri autem presbyteri plerumque pro num-
spiritalisquc sagin;>, illis efDcilur laqueus, el ruina. mo, plerumqite pro obolo Christuiu iminolant in al-
585 PHILIPPI DE IIARVENG ABBATIS BON^ SPEI 684
teri : noii sane allcntlenlcs qtiin tali prelio non se A CAPITULUMXV.
Clnistus voluil comparnri, nec Iiujus inltiiiu pas- Sicul nulcm isli exorbitant ordines injusto appe-
sionis suoc mysterium celebrari. Quod ex Ver- tcndo, sic e regione multos declinare videinuseo.sdem
bis ejus poleril comprobnre qui ea volneril dili- superbe fugieudo. Quia enim forte eis sua patriroo-
genlius Irctraclare. Cum eniro Chrisliis sub ip- nia suppctunt, elquae ad praiscntcm pertincnl vitam
sitis passionis articulo agonizarei , et cerlissi- satis pra:sio sunt, coniemnuni penims ordinari, non
ijiiim sui pignus dilectis discipulis relinquens , quia noliinl honorari vel dituri, seriquia nolunt prr
395 corporis et sanguinis sui celebrandnm ordines a pcccandi licentin revocari. Tiroent pro-
eis roysierium commendarct, quod intuiiii vellel agi, fecto, quia si pondere ordinum gravarenlur, meliiis
signanler expressit, et ail: « Iloec quoliescunque rieinceps vivere cogerentur, et cum peccandi nolinl
feceritis, in mei meinoriam facieiis. > Auendiie, deponere voltinlaicm, amitteie noliint eiiam liber-
quscso, presbyteri, diligentius verba Chrisli : ct in- lalem. Eapropler cum vcl cpiscopus, vcl dccanus,
telligile , quo respectu mysterium corporis el san- vel qnilibcl eorum pnclnlus eos volueril ad ordines
guinis ejus celebrnndum sit. « Hoec, inqttit, quo- promovcre, quia forte Ecclcsia eoruni miiiistcrio
liescunque feccritis , jn inei metnoriam facietis. » videlur indigere, coiUumacitrr reciisanl, nec di-
Quid esl: In memoriam mei ? IIoc est, non in me- B gnantur majorum obedire mandatis, limenics, ut
iiioriain nummi, non in memoriam sscciili, non in aiunl, sncris ordinibus insigniri, cuiiivitam non ha-
memoriam lerreiii alicujus cominodi, sed in meino- beanisanclilalis.Voliinlqiiidein.teniporalibusEcclesioe
riam mei, lioc cst ul mihi placeaiis, ul me riiligatis, beneficils suslentari, scd eidein Errlesite nolunt in
ulpassionimcoe vicem congruam repciidalis.ul, sicut spiritualibus suffragari, voluni rie allario vivere, sed
rgo pro vobis charitate exigenie Palri obttili me- nolunt nllario descrvire. lnde esi quori nomiullas
melipsum, sic ct pro me, charilaie reciproca unus- ecclesias viriemus canonicis plenns esse, et lamen
quisque offerat senieiipsum. Qui igitur liiec fucit, ct eisricm diaconos et presbyteros sic dcesse, ut vix
in hanc memoriam non facit, conira maiidatum possinl inveniri qui hujusinodi officiiperfiinganiur ,
Christi facit. Certum est aulem quia contra obc- nisi forle vicarii innquam merCenarii coiiducaniiir.
riicntiam non prosunt victimae, cum, sicut per Sa- Si autein isii contemptores ordinum honores eccle-
lmiclem Douiinusdicil: <Melior sil obedienlia quani siasticos sibi viderintarriderc, quos sineordinibus
viclimoe(/ Reg. xv). »—iHeec,iiiquit.quoiiescunque iion possunt obtinere , relegato limore qucni
fcceritis; in tiiei memoriam facietis, » et pulchre nnlea pisrtendebanl, currunt ari ordines quos anlea
cuni missa celebralur itlcm versiculus in canonc fngiebant. Jam profecto non octas eos junior revo-
repliralur, ut sacerdos ore suo mandalum Christi cal, non slolidilas illilerala, nonvila vitiis irrelita,
redticat ad medium, ne valeat excusari, ne scilicet sed horiim omnium cqnsideratione remota, ne non
vel ignorantioe vel oblivionis oppansione culpa ejus perveniant ad ininiinenlem procp.osiluram, sucris
possil aliquatenus obumbrari. liic quippe vorsiculiis Ordinibus cervicem supponunt sub eis procul dubio
et jtistis dai incenlivum anioris, et injustis atigmen- ruiturani. Unde uoslris temporibus plurcs ecclesioc
tuiii poenaruin et doloris, dum illi hiinc replicanles ilon mcdioCriier inrirmanlur, quia v|delicet eis liu-
ad iinitandum ferventius excitanlur, etisti coiilem- jusmodi proeposiii occultojudicio principnnturjquos
ncnles, ampliusjudicanlur. Horum autem contem- cum ad gradum digniorem evexerit prasumpiio
uenlium tania cst multitudo, ut jani eis non lam propria, 11011 dilectip Chrislkin ipsa dignilale « qtise
ecclcsiee, quam fora repleanlur, rt indifferenier ciini sun sunt, qiiseruni, non.quaeJesu Cliristi (PAtVip.n).»
populo convcrsanles, sicut populus habeautur. Unde Totum quippe anirnum suum rebus applicant peri-
cl prophrta lugens aiebat : < Sicut populus , sic lur.is, et more puerorum, pnesetitibus inhoerentes,
sacerdos (Ose. iv). » Cum eniin ad miiiisleriuni nihil cogilant de fuluris. « Voetibi, ierra, Scripltira
Ecclesioc ordinati intra ccclesiam vel cjiis conlinia dicit, cujus rex pucr est (Eccl. x). >Iloc cst diccre:
dcbeanl conlineri, et a populari lumultu ct frcquen- ry Vie libi Ecclesia, cujus praclntus viinm retinetpue-
tin, tam vita quani ordine removeri, tamen quia ab rileni, non assuniens gravilatem senilr.m, non for-
illorum consortio nullo stisiincmdisciplinoerepagiilo liiudinein juvenilem. Non facit omnia cuni consilio,
cohiberi, eis fora, plateas et coropila vidcmusjam quod conveiiil niaturitnli seiiiii, non cst forlis quoil
impleri. Iloc nimirum, ct in Threnis suis Jeremias oclati coinpetii juvenili. Non sctlel, nisi ut lanquain
cleploral (cap. iv), quod vidclirel lapides sancluarii lilii Israel, niaiiduret et 396 bibat, non surgiiiiisi
disprrsi suiil in capitc omniuni platearum, id est ut ludat: hoc esl, in liis quoeagH, nonnisi corporis
minislri Ecctesioeinfrcnes discurruni per latiludi- et aniini voluplate capilur transiturn,' iron in eaeiim
iiein secculariumacliomim. Et quid miruin, si noslros Paulo extenriitur, quoe sunt sinc fine mnnsurn.
ordinatos per clevia morum viriemus evagnri, cuin « Cogitnvi, inquit, dies anliquos, et annos aclernos
noii propler aliud festinaverunt ordinaii, nisi ul per in mcnie habiii (Psal. I.XXVI).» Non projicil ntices
orriines pnsseiitcxpressius sacculoconformari ? Quo- ct talos, id est vnna et ludicra, quoepueris selas stta
modo enim potcst essc cujuslibcl aclio defoecntn, videlur indulsisso, non accepit libruin legis in maiiu
cuius inlenlio, Iniiqiiani Ibns ct origo , limo csl ava quem Joas, ruin rcx licrct, lcgirous acccpisse (//
ritiac dclurpata. /'«,". XXIII). Ciiin igilnr cjusmodi pucr clcciions
635 - DE DIGNITATECLERICORUM. G86
propria fueril ordiiialns, et ordinis patrocinio fasti- jA non tamen se diligunt sublimari, qtiaro timenlorrii-
gium oblinnerit ecclesiaslici cujuslibel principatiis : nibus proegravari; ne,qui vacui vix via Deipoterant
gemit juxta Salomonem populus el misere lnmen- ambulare, susceplo fasce vel ruere cogantur , vel
talur, quia puero puerilia peragente, ipse qnoque cceplum iier aiiqualenus relardare. Quocirca in su°
neqiiaqiiammalurafur. Dequalibus perisaiam Domi- scipiendis ordinibus non latentem concupiscenliam,
iuis :«Dabo, inquit, pueros, principes eorum; et effe- sed cogenjem sequunlttr obedienliam, ne si plus juslo
ijiinati domiuabuntureis etcorruct populus(/sa.ui).> appetant delitescere, audiant genus esse ariolandi
CAPITULUM XVI. non acquiescere (/ Reg, xv). Pleriqueautem.etsinon
Nec solum boecordinnndi ambitio eos, occupat, procaciter se poslulant ordinari, se tamen diligunt
quos clericos diciinus soeculares;.verun.i eLinler eos per obedienliam invitari: non quia velint, ut putant,
serpilqni conversatiorieethabiluvidenlurregulares. amplius honorari, sed quia Deo se oestimant-devo-
Neque enim suflinit mnligno spiritui eos qtii versan- lius famulari, et eis quos diligunt, orando eflicacius
tur in publico, sibi. quasj ex facili vendicare, ni.si suffragari. Gaudent igilur, si lam mjnores, quam
eos eiiam quos dislrictioris videtesseproppsiti, len- majores fralres eorum ordinenlur., utipsi quoque,
tayeril. aliqualenus enervare. Eapropter cum in etsi non proecseteris, lamen ciun coeteris invitentur.
clauslro sub rcgula fuerint congregaii, ut abjectis «B Invilati aulem plus juslo gauilenl concupitis obedire
qiise mundi sunl, suinma curasludeant sanclitati: mandalis, non invi(ati verodolent cassari concepioa
in ip.so laraen religionis proposito nolunt inferiores propositum voluntatis. Et quia sibi riolcnt et sibi
jaeteris apparere, imo forte aliquanlulum sublimius gratulantur, liinenduroestnenon tamDeoquam sibi.
eminere. Si igitur vila vel scientia se viderint, imo consentire convincantur. Cum verus obediens divi-
pulaverinl caeteros anleire, volunl etjam apud eos num consilium sequen,doet amajido,.debeat commen-
digniorem Jocum invenire, ut. inier eos reverentioe dare, non suee voluntaii divinuni c.oiisiliuni appli-
majoris habeanlur, quibus se meliores cujuslibet care. Ille qui.ppe,lioslis anliquus, qui habet mille,
gratiae merilo arbitrantur. Eo quidem respeciu ad arles noccndi, eos„ quos districtiori proposito ad
sacros ordines desiderantsublimari,sequevel aperte altiora videt conscendere» cura pervigilL molilur.
offerunt, vel occulte appetunl invitari, ui cum inler cverlere, et vel a frouie occu.rrens, ad posledora ,
reliquos panlo sublimius fuerint ordinali, locum quec dimiserant, impugnationibus eos aperlis rclor-
obtineant stiae,ut ptitanl, congruum sanctitali. Quod qpei; vel ipsis ex luiere v,eniens,juculuin eis superbos
si viderint diem proeterisse quo se a proclatis suis, vanitalis i.ntortquet,vel a lergo sequens admislio-
guiabant commoneri, et spe frustrata ad oplatos uem proprise volunlatis quasi quoddam ab eis tri-
ordincs nequaquam promoveri, murmuranl, et as- ^ bulum extorquel. Unde necesse est, ut qui omnes
scrunt indignius debilo se traetari, cum eorum cjus laqueos curat evadere, nihil sibi proponat, nisi
personoe amplius, utoestimant, debuerint honorari. quod obedienlia dictaverit; 397 «iliil aggredialur
Si autem eos, quos minores putant, sibi v.iderjnt in, quod illa vetuerit, nihil contemnat, quod illa proe-
qrdinando conlerri, et quos oequalesnegare non proe- ceperit. Egt enim religiosi viri, ideslreligionein non.
sumunl occulta sibi dispensatione proeferri, utro- simulaniis, sed amanlis, obedientiam diligere, non_
rumque consideralione oestimanles suam plus jus.lo. quia sqoe.consonatvoluntaii sed quia divinoecompla-
promolionem differri, injurias sibi non mediocres cet bonitali. Deoique tunc liumana voluntas com-
conqueriintur inferri. Nolunt enim meritorum suo- mendabilis judicatur,cum obedientisa.humilis pedis-
rum infirmitalem sapienterpensare, et dilalionem, sequa famulatur:non cum ordine,prDaposleroappetit
suam Dei consilio penitus assignare : qui vel eos anleire, et ipsam obcdienliam sibi diligit obedire.
ultra vires non vult ordinibus aggravare, vel forte Ille ergo secure; ille, inquam, salubriter promove-
difierendo.vulteorum palientiam comprobare. Nihil tur ad ecclesiasticam dignilatem, qui in.ipsa promo-
horum atlendentes, de discretione magislrorum tione, nou suam, sed Dei sequilur voluntatem; et,
disputant, vel eorum erga fratres dileclionem accu- < -, si posset fieri, mallet securius in humili remunere,
sant, quia videlicet. unumquemque fratrum juxta quam in sublimi periculosius eminere.
debilum modum diligere, vel quomodocunque defe^ CAPITULUM XVII.
rendum sit.nescianldiscretius pervidere. Qui auiern Esl enim queedameleclio, quam unusquigquereiigio-
s,ubregularidiscipliiiaelhabitu dantveraciiei^operam sus veraciter debet appetere, qua seipsum, quantum
sancliiali, summa cura, summo studio bellum infe- concedilur, debel eligere, quam, divinaruin leslimo-
runt vanitali; nec inler fratres appetmit honorari, nio Scriplurarum jubetur diligere. Ipsa est quam
sed honorare, rccolenles quia Chrislus non venit noster ille omiiium magister in leclione evangelica de-
ministrari, sed minislrare (Malih. xx). Si igitur signavit.cum arieamdem amplectendam studiose nos
ordinari differunlur, non id fieri murmurant magi- inforroavii, docens quid eligere, quitl non cligerede-
strorum negligeniia vel errore, sed se indignos beainus, siejus imitaiores veraciter fieri peropiainus.
rcpulanl lanloe sanclitalis officiovel honore : et boc, «Ctini invilatus, inqtiit, frieris ad nuplias, recumbe.
soluin studentes, ut juxta proposittim divinoe pla- in novissimo loco (Luc. xiv). > Hanc aulein ad invi-
ceant niajeslati , curam sui commiliunt ejusdem tatos parabolain diceliat, quos in ccenis eligere pri.
humilitcr voluutaii. Si vero vocaniur ari ordines, mos accubitus aitendebat. Nostrum ergo est novis-
 687 PHILIPPI DE HARVENG ABBATISBONiE SPEI 688
simum locnm eligere, nec ad altiora volattt proesum- A ptum est, ne esset rex super populum suum Israel,
piivo nos ipsos erigere. Quod si personae cuilibet et prostralus est in monle Gelboe (// Reg. i). Mors
humiliandi quanlum atl exteriora non conccdilur quippc Saul casuiii iilorum et ruinam significat, qtii
cffcctus, in corde lamen servari tlcbcl affeclus, ut cnin ccclesiasticam adepti fuerint riigniialem, nec
vera interitis huniilitas leneatur, quamvis personoe novain ncquirunl, nccsallem anliquam retinenlsan-
pro suo cuiquc modo cxterius defcralur. Hoc eiiam clilaiem, sed quanto sublimitts cocterisprseferuntur,
iriem Magistcr alibi signanter expressil, dicens:« Di- tanlo gravius prostcrnuntur. Hostis cnim antiquits
scile a me, quia miiis sum el humilis corde (Matilt. qttos cocteris videt praeferri, studet amplius impu-
xi). » Tauqiiam diccret: Etsi pro alicujus honoris gnare, el plerumque Icnocinio dignitalis proevalet
dignitaie locuni lenctis superiorem, lamen cxemplo expugnare. Unde mons in qtiri Sauloccidit, mons
mci ex cordis buir.iljtato ampleclimini infrriorem, Gelboe appellalur, Gelboe vero lubricum iiiterpreta
111sic dignitali quod suum esl, iribuatur, ne humili- lur, quia videlicet iu sublimi fastigio ccclcsiaslica:
tali injuria inferaiur. Sunt enim plerique, qui cum dignitatis, 39S non i>g> 1 gressus slabiles, nisi ma-
ad dignilatem pervenerint, deponunt buniilitaleni tursc gravilas sanctilalis. Plerumqiic aittem qui in
qunm anlca lenere videbantur, tnnquam dignitas et plano et humili videbalur et securius slare, et stn-
humilitas non bene conveniant, ncc in una sede roo- B biliter ambulare, cum ad arduum et lubricum vcnc--
rendir. Vrrtim, nec humiliias dignilati, necdignilas rit, adversario foriius impugnanli non resistii, et
proejudiral humilitati,cum procripuedignilasindigeat in ea, quam cceperai, snnclilale non persistit. Quod
humililalc, nec nisi humilitas dignn sil dignitale. inluens mysticus Davitl miserabililer lamenialiir, et
Utrasque has David cognoscitur habuisse, qui et rex eos cccidisse qui prius fortes fuerautlacrymabiliicr
legitur exstitisse, et lamen humilis pcrmansisse. admiratur. « Quomodo, inquit, ceciderunt fortes?
« Elegit, inquil, meDominusjetproecepit utesseni dux (Ibid.) t Foriis quippe fuerat Sanl, cum in plnnitie
superpopulumlsrael (/ Par. xxvni).» Ecce dignitas. decerlafel, et hostes populi Israel manu invicia for-
i Elegi, inquii, aljeclus essc in domo Dei mei (Psal. liter expugnaret; cuin vero moniem Gelboe proclia-
LXXXIII). » Ecce hiimiliias. Et videte quam signanler turus ascendit, non solum non poluit vicloriam con-
duas istas elecliones curavil dislinguere, ut aliam sequi fugitivam, sed novo more slarc non proevalcns,
Deo, aliam sibi vellet ascribere, quia vidclicet non miser in laqueum incidit el ruinam. Nam cum pri-
nosirum, sed Dei esi, nos ad clignitalis gradum eri- valus vivcrci, hiiinilem eum fuisse in oculis suis
gcre, tiobtruin aulem inspirante ejus gralia humili- proplieta Samiiel proteslatur: i Cum vero rex faclus
lutcin scmpcr eligere. cssel, coiitumacis inobedientioecondemnatur (/ Reg.
CAPITULUM XVIII. xv). > Sha ergo ei humilitas inexpugnabile contulii
Cum igittir clericus ad ecciesiasiicani eleclns fue- mmiimenium, superbiam vero dignilas gignens,
rifdignilalem, iion surne.nssibi lionorem, sed voea- niorlis inlulit detrinientum. Propter quod monti Gel-
lus a Deo tanquam Aaron (Hebr. \), restal ut indna- boc in quo Saul ceciderat, David quasi slomachans
lur tanqunm Aaron, ne cum ejus electio commenda- maledicit : imo maledicta, quoe plerisque proclatis
bilis habenlur, nuditas inconveniens argualur. Nrque irroganlur, spiritu prophelanle proeriicil:« Mons,
enim clericum sola suCDcitelcciiocommendare, quh inquit, Grlboe, nec ros, nec pluvia veniat super le
sicul nonnisi eleclus, sic nonnisi indutus debet al- (// Reg. 1). » Ros inleruam riulccriiiem supernoc in-
lario minislrare. Inriumen auiem quo velari et ornari spirationis, pluvia vero infusionem insinuai divinse
debel ne ejus appareal lurpitudo', quocdam virlutum prsedicationis, quibus profecto illa dignilas non di-
conncxio esl, et admirabilis pulchrilurio, quas si lalur, in qua prselalus non vineerc, sed ruere com-
invenlus fucrit non habere, ei, a quo eleclus est, probalur. Undeaddil: < Quia ibi abjcctus est clypeus
non poterit complucere. Quotl acl commeiidandum forlium, clypeus Saul (ibid.).» Ac si dicat: Muims
clericum eleciionon sufliciut, mullorum potesl lesti- gratiaxsalutaris illa honoris non suscipit pulchritudo,
monio comprobari, qui electi et virlutum carenles -, in qua corruit eliam forliludo, in qua excusso ciypeo
indumine invcniuntiir repvobari. Saul quippc ut rex et munimine repugnnmis, triumphal el gaudet acl-
lieret super populuro lsrael Deus legitur elegisse, versarii nialilia impugnanlis. Quia vero spiiilali
quem tamen, quia tlignus clectione non perslitit, ruinsc jusloruro nonnunquam insultai carnalis inn-
conslat reprobum exslitisse. « Stelil, inquil, Saul in lignitas invidorum, parata magis, si eos labi vidcrit,
nir.dio populi, et allior fuit universo populo ab hti- subsannando ridere, quam eis rueniibus misericor-
mcro ct sursuro. El aifSamuel ad omiicm populum : diier contlolere : iamentationi suse David interserit,
Certe videtis quem elegil Doniinus, quoniam non sit el ail: < Nolile annunliare in Gelb, neque aununlic-
sivilis illi in onini populo (/ lleg. x). » Poslmoduin tis in compitis Ascaionis, ne forte lselentur filioe
vero mm pcr inoberiienliam virtulum essct tegniinc Philisibiim, nc exsulteiit filioe incirc;umcisorum
denudatus : « Facium esl, inquit, verbum Doinini (ibid.). t Gctb quippe et Ascalon civilates genlium
nd Samuelem, (iirens : Pcenilel me qtiod couslitue- sunt, Philistliiim vcro vel inrircumcisi, ipsaegentes
riin Saul rrgem, quia dcreliqttit nie : el vcrba mea siint. Pcr has convcnienter vil-Bsoecularishomincs
opere non impievit (/ Reg. xv). > Quia crgo vcrba ilcsignaiitur, qui, juxln Aposlolum, ambulant in de-
>Deiopcrc non iinplevii, abjecit cuin Deus sicul scri- siilciiis suis sictit gculcs quoc ignorant Deum, niliil
689 DE DIGNITATECLERICORUM. 690
angustum, nibil sanclum aggredienies; scd per lalam A rum. Ad quotl et nominis ejus intcrpretaiio virietur
ct spatiosam vitam, quocducil ad morlem inccdcn- concorriare, <|iioestultitiam popularetncognosciiur re-
tes. Qui cum viderint vel atidierinl aliquos majoris sonarc. Nicolaus quippe, stulius poptttusinterpretatur;
ordinis neglecto proposiio in profunda viliorum de- layaseniinpopulus esl undeel laicus, popularis. Merito
ferri, quos sictil proerogalivadignitalis ila et merito crgo Nicolaus vocalus est; qui sapieuiiam derelin-
sanclilatis cognoverant sibi debere procferri: sub- quens quoc Dtsiet Deus esl; ad ignoranliara, imo ad
sannanl el ririent, et gaudcnt quia invenerunt occa- stuliiliam populi dilapsusest. Sufflcianl quuluorhoec
sionem dclrahcndi, ct quasi libertatem sccurius de- exempla vestrac dileclioni, ut sciatis nulli esse con-
linquendi. Eccc, inquiuut, ii quos nobis cxcelleniia fidcndum suoc elcctioni, nisi cura se electione con-
ordinis proefcrebal, el ad exemplum melius vivcndi grua clericus viderit commendari, superducto virlu-
proponebat: iruillodeterius coelerisinveniuniur peo tum induniine sluducril adornari. IIoc atiiem inriu-
care, et avia veiitalis roullo impudentius deciinare. men cluplcxquanlum ocstimodecet essc, ulsuflicien-
Nonne ergo satis cst, ut lam grande propositum lcr possit ad omnia quoc necessaria sunl prodesse,
nullalenus inchocmus, quam teniere inclioattnn ta- ne si cleiicns pulaverii simplex sibi suflicere vesii-
litcr consummeir.us? Cum igiiur male vivendi ha- menlum, inopia constrictus populari, salutis incur-
bcant, volunlatcm hujusinodi occasione majorem sibi rat detrimenlum. Nam , eisi laicus uno forsitan
arripiunl libcrtalem; et illorum exemplo gaudent iudumine contentus hahealur, qui tantoeest pauper-
fieri dcieriore.s, quos apud ipsos vita deterior efficit tatis, iil nec illud iiiveniul, nisi ei clericnli miiuifi-
viliores. Neque enim ulira verba correptionis ab iilis centin •conferalur, non lamen decet clericum huic
reverenler suscipiunt, quorutn mores vitariique de- siniililudini conformari, quem longe diliori viiiutum
spiciunl, sed assuinpia procaci uuriacia resistcntli proerogativa expedil sublimari. Qui enim debet lai-
insuper acljiinguntcoiitumelias niordacilcr garriendi. cum tam verbis quam moribus eriocere in utrisque
ldco David : < Noiite, inquit, aiinuntiarc in Geth, procul dtibio debrt ampliori diligrnlin proefulgere,
vel Asc.alon,ne forte locteniur. » Ac si dicat: Castiin ut cum se studuerit condigiiis virtutum vestibus insi-
illorum qui ecclesiastica proeemiiientdignitate saecu- gnire, fronte libcra aggredialur diligenter alios in-
laribus inviriis nc annunlietis, qtiia paraliores sunt vestire.
parilerruere congaudendo victorioerabulidecepioris, CAPITULUMXX.
quam lavare nianiis suas in sanguine peccatoris. Nec Duplex igiiur, sicul dictum est, habeat clericu»
solum Saul reprobandus eligilur, veruni et Salonion vestiinenluiii, quod duplicein sibi confcrens gratiam
clcclus invenilur. Ait eniin David in Paralipomcnon r et congruiiin dignitati tribual ornamentum. El con-
(/ Par. xxvin); i De liliis meis elcgit DonrinusSa- ira solis et frigoris moleslias indeficiens munimer.-
lonionem filittm mcum, ut serieret in llirono rcgni lum. His eniiii tluabus ex causis vcslimenluin neces-
DoiiiiniIsrael; > et aii eumdem Salomonem: <Nunc, sariiim judicalur, ut et persona congrue ornala
inquit, quia elegit te Dominus, ut ocdificarcsdomum habealur, et conlra ingruentes moleslias, quasi quo-
sancluarii. > Et infra : i Salorooncm, inquit, filium dam repulsorio munintur. Vestimentum itaquequod
nieum unnm elegil, adhuc puerura et tenelltnn. > clericum ornat, ct muuil scientin, ct juslitia est,
Qui lamcn Salomon quomodo reprobatus fuerit, su- quarum altera, sic allcri uccessario copulatur, ut
persedeo dicere in proesenli, quia saiis superque in ad vesliendiim clericuin, nna sine altera insufficiens
responsione riiclum cst proececlenti. Protulimus cluo habealur. Neque enim suflicit eum vestiri, vel in-
exeropla rie Veteri Testamenlo, alia duo quoeramus docta juslitia, vel injusla scientia, imo nccesse esi,
el in Novo. ut riuabus lunicis sit vestitus, hoc est scienlia et
CAPITULUMXIX. justitia pariler insignitus. Denique Aaron primus in
Dum Chrislus duodecim eligeret discipulos, qtios, lcge.poniifexquitypus cl figura nostri eslclericatus,
ul supra dictum est, aposlolosnominavil, elegitinicr sic legilur ex proecepto Domini fuisse tunicatus.
eos et Juriam Iscariolb, quem eleclum procul dubio D Tunicavit quippe illtim Moyses, jubente Domino
reprobavil. Cujus etectionem et reprobationcm idem duabus luiiicis tina liyssina, icl est Jinea inleriori,
Chrislus breviter insiuuavit, dicens: < Nonne ego nllera vero hyacinthinn exleriori (Exod. xxvni). Iu
duodecim vos clegi, et unus ex vobis diabolus esi ? > linea videtur subtilis el iuierna scientia Scriplurarum
(Joan. vi.) Apostoli quoqtie cum post ascensionem signari, in qua debet clcricus legendo, mcditaiirio,
Christi septem eligerent diaconos, iruer eos eiiam quasi lotus versari, el tanquam in molli veste et
Nicolaum advenam Antiochcnum elegerunt, quo in tenera, delectabiliter deliciari. In hyacinlhina vero,
bocresim cleclinanie, sex alii in firic permanse- quoc exterior acrii esl coloris, taui vivendi qtinni
ruril. El notandum qttod aliis simpliciler nominatis - procdicandijusta operatio dcmonstratur, per qunm
huic soli pntrium nomen signanter adjungiiur, clericus, quoe cceleslia sunt, appetere comprobatur,
el dicilur advena Anliochenus, lanquam 399 ut cum inlerius in appelilu Scripturarum fervescat,
per hoc Scriptura velit Jalenler intelligi quod exlerius tanien a jusiis operibus non torpescal, sed
illi indigenoe fucrunt, el irico forte domcstici Dei tam vivcndo quam doccndo, longe Ialcquc ejus san-
civesquc sanctorum, islc vero Jiospes ei advcna ctitas oinnibus innolescat. Quod, ctsi lilii cjusdcni
manensei permancns ari gratiain non pertinuitaliu- Aaron, non duabus lunicis, scd tma tanlttm linca
501 riHLirPI. DE IIARVENG ABBATIS BQN^ SPEI 692
inveniiinlnr induii, non ta,mcn ab eo quod illoeduoe A runiur. Quod si occurril qiijjd dic^um estapostolis:
significant, creilimtur absoluli, cuin videlicel cl « Neque cluas tunicas habeatis (Marc. yi), » scien-
scieiiliam et justitiam jubeantur hahere, sed eum tiiun quod aliud ibi debemus accipere, quod proedi-
qui major est ponlifex, magis in illis expcdit emi- catores verbi Dei nullatenus expedii possidere. Ne-
nere. Cuni enim in poniilicali habiiu Aaron sacer- que enim dupljcia debenl habere vestimenta ob
dotis, oclo queedam insignia fuissc tlcscribanlur, limorem futuroe nuditalis, cum auditores necessaria
filiis ejus cx fllis inntuminodo quatuor assignantur, debennt niinistrare praedicatoribus verllaiis. Vel
non quod isti quoque sacerdoles, omni viriiilum ge- forle, qui evangelicam proedicant vcritatem, vqlati-
ucre non dcbeant insigniri, seri ille quieisrsl proe- cam non debent amplecli vanitatem, ne cuni ccele-
latus, honeslius riiliusqiie vesliri. Yesles quippe illoe slia comr..enriare sermone congruo videaniur, ter-
riiversa virlutum riesignant insignia-, quibus debel rena diligere et appeiere convjncantur, et propier
oinnis clcricus coruscare, de quibus per singulaiion ea, qtioe suni velocius transitura, illa suis anditori-
rst liujus, vel loci vel leniporjs dispulare. Est igilur bus imperiire, quac sunt in perpetuum permansura.
bisomissis ad idquod proposueram reverlendum, e.t Hoc est eniro duas quodammodo habere lunicas,
tle duplici vestimenlo quod rionante Deo ad prscsens sanclum videlicet exterius sermonem demonstrare,
occurrit dissercndum. '* et malara interius inlenlionem occullare. Unde dicit
CAPITULUMXXI. Prophela: <In cqrde, elCorde Iocuti sunt (Psat. xi).»
Cum de forti muliere sanctus per Salomonem Et alius Sapiens : < Veedupliri corrie el labiis sce-
Spirilns loquerettir, per quam nulli dubium, quini lestis, et manibus male facienlibus, et peccalp.ri ler-
Ecrlesin figurelur: duplici eam vesle indutam asserttit, ram ingredienli duabus viis (Eccli. n). >
dicens : « Byssusel purpura indumentum ejus (Prov.- CAPITULUM XXII.
xxxi). t In bysso quidem subtilis et munda, mulloque: Verumtamen de duabus lunicis Joannes Baplista
labore inlelligenlia (igiiratur, cui ilivinoc sapienlioe: sic ait : « Qui habet duas tunicas, del non habenii
tliesaurus incomparabili. revelatur, in quo dum ai (Luc.m); > hoc esl dicere, qui habet scientiam et
conturbalione liomintim, quasi toia abscondi dele-• justiiiam , imperliat indigenti. Et pulchre non
rtaltir, deposita prislinoe ignoranliae tunica, involvii dixit: Qui habet duas tunicas, det alieram non ba-
nova sindone gratulniur. In purpura vero, quocbysso> benti, ut videlicet una relenta, juberet alteram im-
Hipernddiiur. justiliu convenienter accipittir, pro) perlire, quod quidem videlur jux.ta litieram canve-
(jiia caro insolens, digna casiigatione alterilur, ett nire. Neque enim ajiter de duabus tunicis potest
plerunique usque ad effusionem sanguinis perveni-- cQ quis et se ipsum CQrpor.aliter,et alium vestire, nisi
lur. Sic nimirum beneficio scienliee, in occulto gre- unnm largiendo, el alteram relinendo, qtiia si ulras-
niio conscientioe, cooperanle grnlia coalescit forli- que retinueril, nullam alteri largietur; si ulrasque
ttido, ex qua procedii mtiitimpda 400 juslorumi porrexerit, nuditalis molesiias palielur. Non ergo
opertim pulchriludo. Unde et ibiclem adjungilur : dixit : Qui.hahet duas lunicas, det alterarn non ha-
c Forliludo et riecor indumentum eju? (ibid.). >Utt benll; sed tnutum . Dct non bnbenii, > per hocr
nutem quod universali Ecclesioegencraliier assigna- quanlum oestimo, volens intelligi, quia de spirituali-
tnr, membris eliam suis singulnriter ascribi cogno- bus tunicis potest alteri misericordiler subvenire,
scntur,pauloante proemisil: « Omnes clomcsiici ejuss et lamen detrimenli alicujus molestias non senlire.
vcstiri dupliribus (ibid..). t Qui sunt domeslici Ecclc- Sic eiii.m spirilualia dona se habent, ut cum larga
sioc, nisi cleviei qui populo quasi foris in alrio subb manu aljis tribuantur, non lamen largilori aliqunte-
divo rcmanenies ingrediiintur labernactilum, sacri- nus minuantur, imo plerumque quo amplius ea slu-
liciorum oflicia consummantes, ingrcdiunlur el San- dueris erogare, eo amplius tibi sentias abundare.
cta sanctorum, ubi arra rie lignis Seihim jussa est;t Quod quidem ethnicus uno versiculo eleganter signa-
collocari, ubi scilicet Christi corpus propriis manibuss vil, sed tamen quid diceret, forsitan ignoravit.
cunficiuiit in a!tari?„lbi ([iiippearca, ibi manna, ibiii D ' Quis velet, inquit. avposilo lumen ae tumine sumi ?
propitiatori|im, ibi riuo chernbin, quori esl riicere, ibiii OVID.
corpus CUristi.ibi riiyinitasChristi, ibi ipse Chrislus,;, Lumen quippc beneficium est spirituale, quori sic
ibi minisleriu.niangelpnnn, inier quoeoninia vergari,;, impenditur non habenti, ut lamen non dcfici.at
et quasi ca contemplari increlur dignitas el ofiicium n inipendenli. Unrie et aposloiis Dominus : « Lucent,
clericorum. Hi sunt domeslici, qui propter proero- >- inquit, lux vestra coram hominibus ut vi.deant
gativam hujusce contemplalionis dicunlur assideree (Malth-\); >sic homines per apostolos volens illu-
leclulo Salomonis, ipsique Salpmoni familiarius et :t niinari, ut lamcn nollel eosriem npostolos excxcari.
vicinius deservire, dum lenentes gladios.et ad bella la Deuique cum de illo vCro lumine, quod illuminat
ilociissimi, cjnsdem lecmliiin, id est Ecclesiam sata- l- omnem hominem venientem in lmnr. munduiii ,
gunt custoriire. « En, juquit, leclulum Salomonis, s, Joannes evangelista Joqueretur, sic ait:« Nos omnes
sexaginta sortes ambiunl ex forlissimis Jsrael, omnes ;s de plenitudinc ejus accepirous (Joan. i). » Nunquid
tenenles glariios, ct atl bella doctissimi (Cant. m). » quando Joannem illuminavit illius yeri luminis ple-
Ii profeclo domeslici duplicibus vcstiunlur. cum et et nitudo, in seipsa imminuta est ejusdem plenitudinis
3- magnitttdo? Absit? et idco forsilan non pra-sumpsit
docti ad proeliiiin, ct forlcs ari prcelium fuisse refe-
693 DE SCIENTIA CLERICORUM. 694
dicere : Nos omnes plenitntlincm ejus accepimns, ne A que non babenli, ne iili qui riare jnbelur, quasi
lanloe pleniliiriini delrahere viderelur, si eam quusi niodits quidain ctmensura definita imponi viderctur;
rapi ab boniine lestareiur, sed ait : « Nos onines de ctiin in dantis arbilrio, accipientis capacilas nequa-
pleiiitutline ejus accepimus, > rians intelligi, qttia quara haberetur. Elsi enim quilibet charilate fla-
rt sibi niuliuui rie illa plenituriine fuerat aliributum, grans spirilualiiim donoruin prodigtis esl largitor ;
ct tamen eiriem plenituriini nihil penitits iniininii- non lanien plerumque ad ea cnpienda sufliciens est
tiim. Hoc Joannes Baptista signavit, cum direret : auditor; et ideo non inro juxla possibilitalcm lar-
« Qui habcl duas tunicas, det non habenti. > Ac si gientis quain juxta capacilatem proferenria sunt au-
clical : Non riico, det alieram, nec dico, det ulras- dicntis. Debet itaque clericus habere duns luuicas,
que; ne ri,umprovideo non habenli, damnuin videar ct non habcnli dare, quia decet eiiro scicntia el jiisli-
inferre Iargirnti. Vel forte401 irieo non fuit dicen- tia inforroari, et eisclem alios informare.
rium. Qui habcl duas lunicas, del alleram vel utrani-

II,

DE SCIENTIA CLERICORUM.

CAPITULUMXXIII. B saccrdotcs lcviiici generis el ad judicem qui fuerty

Ut nutcm sigillntim loqttar de siugtilis, si quis lempore illo, quxresque ab eis. Qui judicabunt tit"
(liN^entiiis velii scire quam certura scil srienliain judicii veritalein : el facies qiioricunque dixeriut et
Scripitirnrum proprie rlericis convcnirc, revolutis docuerint te juxta Iegem ejtis (Dettt.xvn).» Diflicile
cisdem Scripluris, facile poterit invenire. In Exodo, et ambiguum apud nos jiidirium esse perspicimus,
ciiin rie laberuaciilo octlificando sermo divinus lo- inler snnguine.m et sanguinem, causam et rausam,
quereiiir, ei ari illtid ocdificandum Beseleel cunt lepram et non lepram; cum sensu hebetes nequi-
Oo'tab vocaretur : « Iniplevit, inqujt, eos Dominus mus discemere inler peccatuin, justiliam et jusli-
spiiitu sapicnliic, el iiitelligcnlioe, et scientiee, om- liain, peccatum et injusiiiinm. Per sanguineMi
iiiqite doctrina, ad excogilandum ei faciendum opus quippe et sangiiinem, peccaluni el percatum signa-
(Exod. xxxi). » Pcr tabernaculum quod in eremo vit, unrie et Osee elicit: « Sangtiis sanguinein letigit
ocdilicaiuin esl, procscns Ecclcsia designiuur : per (Osee iv). » Per catisam ct causam, jtistiliam et ji|-»
Beseleel el Ooliab, clerici, quibus ejusdem Ecclesioe sliiiam ocslirao figurari, unrie el Daviriait: < Juriica
ocdificamlaecura cl solliciturio commendatur. El ne me, Deus, el discerne catisam meam de gente non
iiidocti injuste glorientur iiomine clericorum cum sancta (Psal. XLII),» id est jusliliam meam dc gente
clerici Iocum obtincanl magislrorum, imptendi siinl ^ injusta. Per lepram el non lepram, peccalum et
spiritu sapientioe et inlelligentioc, et scioniioe,omni- non peccatum accipilur, unde in Lievilieo dicitur:
que doclrina, ulioqtiiu limenrium ne clericalus sit « Plaga leproe si fuerit in homine, adtlucetur ad sa-
cis non lani fasligiuin <[iiaro riiiiia. Ciiin euini ad cerdotem (Levit. xn).» Pleriimque aulem quod
cotisliluendnm Ecclesiani fue.rint constiluti, quid ninjus peccnttiin csi, minus xstimamus, et econ-
factuii sunt, nisi doclrinoc dolabrum fuerint asse- verso, majoreinque jusiiliam, minorem scstimarous,
cuii? El recte Beseleel et Ooliab dicli sunt clericos et econverso; quoe lepra est, ncm leprain aestima-
ligurare, cui dicto videtur ipsorum inlerpretnlio mus, el ecouyerso,. Cum igiiur sentimys intra nos,
nominum consonare. lnterpretaiur enim Beseleel, nunc lioc, niiiic illud reclius sestimari, quasi verba
|« umbra Dei; Oolinb yero, protectio mea pater. llJi judiciim i|itra portas n.oslras videmus variari. Hoc
aiitem in umbra et prolectiotie Dei Palris speciali- quippe ibi clicitur : < El judicum, inquit, inter por-
ter commoranlur, qui ad dignitalem et officiuin cle- las luas videris vciba vnriari (Deut, XVII).> Porlns
ricalus pro sciiificanriaEcclesia divinitus ordinan- isins, qiiinque sensus, nostros ocslimo fignrare, per
lur; et ne ob ariditatem slcrilis ignoranfioe radi- quos ad auimani noslram vej mors vel vita con-
cilus abscindalur, umbra el refrigerip salutaris n suevil inlrare, Unrie Jeremias : < Mors, inquit, in-
scientioefecundantur. Ir\ Deuteronoiiiio, ubi Moyses travil et asccndit per fencslms noslras (Jer. \x).t Et
populo, quem Deo jubenle susceperai insiruenclum, David ad sniiuam justam : «Quo.niam, ait, confor-
diligentius inlimat quid esset faciendtim , satis om- lavit seras poriaiqm tuariiin (Psal. CXLVU).> Judices
iiibus liquido declaralur, quanla scientia nccessario vero cogitaliones noslroc sunt, quae nos judicundo
clcricis assignaiur. < Si diffieile, inquit, et ambi- vel accusapt vcl excusanl. Unde el Apostolus: <Co-
defen-
guuni apud le judiciura esse perspexeris inter san- gilaiionuni, iitquii, accusantiuni vcl ctiam
guinem el sanguinem, causani el causam, lepram et dentiiini (Rom. xn). > lulra portas itaque noslr^s in-
lepraro, ei non Irpram, eljudicum intri portas tuas vcibu judicuni vaiianiur, ctim in corde noslro
verbn vitleiis variari, surgc ct ascencle ari ioctiin, i'prlrc cogitatioiics vcrsaiilitr : ignoranles cui earmu
allcri jusle re-
qiicm elrgcril Doinimis Deus luus, Vcnicsque ari poiissinium COP.I'dlaiur,cum altcra
695 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISBON_ESPEI 699
sisterc viilcatur. Et ne isla diulius riubitaiio per- ,A inlclligi eos, qui scientia el doctrina non pascunt,
severel: < Surgc, inqtiil, el asccnde ad locum quem forsitan displicere. Unde idem per Osee Dominus
clegerit Doininus Deus luus : vcniesque ad saccr- dicit: < Quia lu scienliam repulisti, repellnm le et
dolcs Lcvitici generis, quoeresque ab eis (Deut. ego, ne sacerdotio fungaris mihi (Oseeiv). > Et in-
xvu).» Locus quem elegit Dominus, Ecclcsin est. fra : < El erit, inquil, sicut populus, sic sacerdos
De qua Jncob : « Vere, inquit, Iocus isle snnctus cst (ibid.). >
(Gen. xxvni). >Et Moyses : i Cnve, inquit, ne 402 CAPITULUMXXIV.
offerns holocuusta lua in oinni loco qiicni videris,
sed in eo qnein elegciil Doiiiinus (Deut xn). > Et Ezrchiel quoque propheta (cap. m), cum ad rio-
Doininus atl Salonionem : «Auriivi, inqtiil, orutio- ccndtim lilios Israel millcrcliir : < Vidi, inqtiit, et
iioiii tunm, cl clcgi Jocum isiuni mihi in riomumsn- ecce inanus missa ad me in qua erat involiilus
crilicii (// Par. vn). » Et paulo posi: < Elegi, in- librr, ct expanriit illuiii coram me, ct dixit ad me :
qtiil, et sanclificnvi loctim islttm, ut sit iiomcn Fili hominis, coniede voltimcn istuil, et vadens lo-
nieiim ibi in scmpiternum (ibid.).t Locus qticni quere ad filios Israel. Et aperui os meum, et ci-
elegit Doiuinus, frntrcs charissimi, sanctorutn clc- bavit me volumine illo. > Metonyiuia figuraesi;
ricorum congrrgniio rst, sancloe religionis conven- B quando continens pro contento, vel pro conlinente
tus, ari qiiem Moyscs, iri esl le.v divina eos atlmonct conlcntum accipitur: quod genus loquendi in Seri-
buinililer deveiiiie, quos ignoranliee morbo con- pturis tam divinis quam saecularibus frequenlcr in-
spicit deperire. lllic invcuire est levitici et sacer- venitur. Unde nulii dubitim, quin per librum scu
dotcs, id est clcricos qui siml de tribu Levi, non voluinen, Scriplura metonomice figtiretur, quoe in
camis posleritate, sed oflicii dignitate, non succes- voluminc lilteraliler conlinetur. Pulchre ilaque pro-
sione occidua, scd icligione perpetun. De quibus pheta et sacerdos, qui atl filios Israel mitlilur, prius
Doininus in Exorio: « Erunl, inquit, sacerdoles mei cibalur volumine, quia clericus cujus officii est pa-
rcligione perpcltia (Exod. xxix). > — « El quocres, gina scienlioe alios impinguare, non debet inedia
inqiiit, ab cis qtii indicabunt tibi juriicii veriiatcm laborare; et qui jtibetur doctrinoc salutaris crapti-
(Deul. xvn).» llli quippe quocrcntibus indicant ju- lam eructare, ab eadem procul dubio scientia non
dicii vcritaiem, qtii divinis assidue lectionibus in- debet jejunare. Quomorio enim vilalem cloctrinoe
sidcnies, ct carum cx aniino jussionibus inhoeren- alimoniam indigentibus poteril ministraie, q_;
trs, slurient quoe diriiceriut riiligentius ariimplere : pressus fastidio morliferum ignorantiac langiiorcu
ct tam verbo qtiam exemplo ad eariem impleuria f. lima sludii noluit exslirpare ? Incxcusabilis quippo
alios eriocere. « Et fncies, inquit, quodcunque dixe- ignorantia cst, cui negligens volunlas in culpa est,
rint et docuerinl le juxta legem ejus. > Illos nimi- At vero Jeremias proplicta cum ad oflicium propdi-
rum debemus obedientcr audire, quos divinaruni calionis vocarelur, sibique diligenlius intuentt
paginis Scripluraiuin cernimus obedire; qui cum scientia non suppetere virieretur, injunclum opus
sint legcndo suflicieriler erudili, ad bene vivendum propter ignorantiam humiliter recusavit, satisque
sunt nihilominus expedili. Hi auiem possunt alios eleganter eamdero ignorantiam excusavit. < Ecce„
riocere juxta lcgem, qui didicerunt legem. Naro inquit, Domine, nescio loqui, quia puer ego suitj
qucmadmorium quidam elhnicus dicil: (Jer. I). » Ac si diceret: Ne imponas milii doclori.
o oflicium, cum indoclus sim, non quia discere nolui,
Quod non novil, nemo dlcere polest. sed quia nondum potui; non negligentioc maculis
OVID.
irretitus, scd pueritia praepeditus; et Dominus sr.iens
Et quomodo, quocso vos, potest clericus scire le- illum niodesle respondisse, non eum mendacii con-
gctn nisi legendo, nisi divinoe leclioni tliligentius demnavit, sed timorem sollicitum proroissione gra-
insistcndo? Unde paulo post subjungilur : « Descri- • luila misericorditer amputavit. < Noli, inquit, di-
bet sibi Deuteronoiniuiii legis bujus in voluuiinc : p crre, quia puer ego suni; quoniam ad omnia quoc
legctque illucl cunclis cliebus viloc stioe, ut discat inittam te, ibis, et quoc mandavero tibi, loqueris
tiniere Dominuin Deum siiuni, ct custodirc verba (ibid.). t Hoc est dicere : Noli propter pueriiiam
et coeremonias ejus, qtioe in lege proecepta sunt quod juberis perlinaciler recusare, cum nulli setali
(Deul. xvu).> Oportct ilaque clericos assiduam dare liceat divinis jussionibus obviare; et illa veraciter
operam leclioni, si riivinai volunt satisfacere jus- humilitas commendalur, quam vcrax obedientia
sioni, ut legcndo discant qualiler Dco dcbeaut de- comitatur. Et lanquam ille quoereret : Quomodo
scrvire, el quoe in legc proecepta sunt, vcrba ejus potcro quod proecipisadimplere, cum qui loqui non
et coeremonias cusiodirc. Ut atiteni ejusinodi gratos didicit, debcat reticere? adjunxit Dominus : < Ecce
cssc Deo nullaleiius dubiielur, eos se pastorcs dare dcdi verba mca in ore luo (ibid.).» Ac si dicat:
populo suo Deus per Jereiniam pro inngno munerc Quod libi bcneficio vel xtalis vel temporis uon
pollicetur. « Dabo, inqtiit, vobis pastores juxta cor accedit, mea polens gratia larga manu concedil:
meum, cl pascenl vos scientia et doctrina (Jer. ui).> doque tibi verba mea ut doclus habearis, ne ad
Nulli riubitim cst, quin scienlia et doctrina pascant, docendum alios indocluin tc cogi tliulius conque-
rordi stio Dcns asscral complaccre, ex quo clalur raris.
«7 DE SCIENTIA CLERICORUM 698
403 CAPITULUM XXV. A vilam aeternam habere, > quia cum Scripturas non
Denique in Evangelio SadducoeosDominus arguit, inlelligerent, quas tamen intelligere se credebant,
pro eo quod nescirent Scripturas, et ideo non cre- quamvis falso putarenl, vilam in illis aeternam non
derent animas ad corpora resurrcclionis beneficio babebanl. Ait ergo : < Scrutamini Scripturas. >
rediluras. Cum enim illi qusererent de uxore septem Quare? < Illoe, inquil, sunt, quoe teslimonium per-
fratrum, cujus eorum esset in resurrectione, res- Jiibent de me. » Ac si dicat : Si vitam aeternam ve-
pondens ait illis : < Erratisjnescienles Scripturas raciter vultis habere, quod nihil aliud est quam me,
neque virlutera Dei (Matth. xxu). >Gum dixisset scrtttamini Scipluras, quoe teslimonium perhibcnt
Dominus : « Nescienles Scripluras, » signanter de me, ut eas perscruiando, me in illis inveniatis,
adjunxit : < JNeque virtutem Dei. » Videlis quanta et me invenlo, viiam scternam habealis. Ideo illis
inconvenientia Scripiurarum ignorantiam proseqna- dicit : < El non vullis venire ad me, ut vitam seter-
tur, ul cum, qnis illas nescieril, eliam virtutem nam habealis (ibid.). » Videnlur itaque ad Chrislum
Dei nescire convincalur. Si scirent Sadducsci Scrip- nolle venire, qui nolunl Scripluras perscrulari, nec
turas, virtulera Dei nullalenus ignorarent, quia illis videiur ab eis posse habefi vilam, quamvis possit
intelieciis, de virtuie resurrectionis quam illse proe- mendaciter sestimari.
dicant.nequaquamdubitarent. Apud Juannemcumde B CAPITULUMXXVI.
Christo inplcbemiseredisceptaiur,et a lurbalurhau Denique ipse Dominus, cum eligeret Japostolos
Christus veraciter ignoratur, quidam perditi tesli- idiolas el sine litteris, ut confunderet sapientes, eos
timonia proferunt de Scripturis, et nescientes quse tamen idiotas noluit permanere, sed ad profunda
loquunlur, vel de quibus aflirmant, errorem inge- secreta scienlioe processu lemporis studuit promo-
runl periluris. Dicentibus enim aliis : < Hic est vere vere. Eapropter ascendens in montem, et aperiens
Prophela; » aliis < hic est Christus : » quidam os suum, docebat eos dicens : < Beali pauperes
responderunl: < Nunquid a Galilsea venil Chrisius; spiritu (Malth. \), > etc. Et infra cum eisriem apos-
nonne Scriplura dicit, quia ex semina David et tolis mulias parabolas consummasset, tali fine con-
Bethlehem caslello venit Chrisius ? Dissensio ilaque ciusit: < Inlcllexislis hoccomnia ?Dicunt ei : Etiam.
1'acta est iu turba (Joun vu). » Videtis quanta dis- Ait illis . Ideo omnis scriba doctus sirnilis est lio-
sensioest turbarum, quianpn habent inlelligentiam mini palrifamilias, qui profert de thesauro suo nova
Scripturarum, sine qua nec Christi possunlcogni- et vetera (Matth. xm). > Dignum inlelligentibus tes-
tores fieri, quamvispossinl eum corporaliler inlueri. timonium reddit quos ideo similes patrifamilias di-
Paulo post ponlificcs et Phariseei dixerunl ministris, cit, quia digne inlelligunt quoe dicuntur, quse se
quos miserant ad Jesum ut apprehenderent eum : thesauro nova et velera proferuntur. Paler quippe
< Quare non adduxislis eum ? nunquid et vos seducti familias idem ipse Christus est. Thesaurus suus
cstis? nunquid aliquis ex principibus crediriit in Scriplura sacra est, nova el vetera : proeroia sunt
cum, aut ex Pbarisocis? Sed turba hsec qusc non justorum et poenoeiniquorum. Quia enim revelata
novit legem, maledicti sunt (ibid.). > Verum forsiian Evangelii graiia justis aeternoe viisc prsemia novo
dicunt; quia turba quoe non novit legem, maledicli munere conferunlur, injustis vero, sicut ab anli-
sunt' : ergo et ipsi qui pulant se legem scire et quo, hsereditario jure supplicia inferuntur : pulchre
nesciunt, maledicti sunt. Dicil Nicodemus ad eos, de thesauro suo paterfatnilias nova et vetera pro-
qui unus eratex ipsis : < Nunquid lex noslra judicat ferre perhibelur, cum per Scripturas suas Christus
hominem, nisi audierit ab ipso prius et cognoverit elinjustis supplicia, el justis vilscgaudia pollicetur.
quid faciat? Responderunt et dixerunt ei: Nunqiiid Ipsi aulem Chrislo similis est doctus scriba, dum
et tu Galilacus es? Scrutare Scripturas; et vide quse in Scripluris dicunlur, pruderiter intelligit,
quia propheta a Galilocanon surgil (iMd.). > Virielis dum slylo memorioc in tabulis, cordis sui exarare
quia per omnia recurrunt ad Scripturas, et earum non negligit, dum eadem cunctis digne intelligenti-
testimonio allerulruin convincere moliuniur, sed j) bus salutaria 404 esse non ambigit. Sic aposlolos,
miseri dum vietores se ocstimant, proprio judicio eorumque vicarios ad studium Doroinus invitat
convincuntur. Et bene quidem Nicodemura ad- blandientio , paulo post cum diceret ei Petrus :
monetit, ut scruleiur Scripluras, quas si tam ille < Eriissere nobis parabolam istam, > respoudit ar-
quam ipsi essenl subtilius perscrutali, profecto non guendo : < Adhuc et vos sine inlellectu estis?
auferrent, sed delerrent leslimonium verilati. Unde (Matllt. xv). > Volebat quidem eos non solum blan-
cl ipse Dominus ulibi apud eunidero Joannem admo- dimcnlis, verum ei increpalionibus ad sturiium ex-
net eos dicens : « Scrulamini Scripluras, quia yos ciiare, ne lorpori et otio servienles, ipsum prsesu-
puiaiis in ipsis vitam scternain babere, et illec qui- merent ad irarundiam provocare. Quocirca et duos
dera teslimonium perbibent de me (Joun v). > Quis discipulos eunles in castelium Emmaus, cligne
dubitet divinam merilo se iram incurrisse, si ad apud Lucam arguit riicens : < 0 slulii et lardi corde
perscrulandum Scripiuras sludiosum se videril non ad credenduro in omnibus quse locuti sunt prophetoe
fuisse, cum hoc in Evangelio Dominum auriiant (Luc. xxiv). > Et incipiens a Moyse et omnibus pro-
praecepisse? Et pulchre non dixil: « Vos in ipsis vi- phetis interpretabatur illis in omnibus Scripluris
tam tcternam habctis; sed : t Vos putalis in ipsis quoe de ipso erant. Unrie et pauio posl cum cogno-
699 PIULIPPI DE HARVENGABBATISBON^E SPEl 700
vissenl euro ct evanuisset cx oculis eorum, riixc.-& . iius gloiiari. In alia Episloln, sic eunidem Tiino"
runt ad invicem : < Nonne cor noslrura ardens ernt theiiin idcm Aposlolus comnicndal : < Tu auiciii,
in nobis duin loqueretur in via, et aperirei nobis inquil, asseeutus es menm doctrinam, insliiiilio-
Scripluras (Luc. xxiv). >Joannes quoque cvange- nem, proposilum, fidem, longanimiialem, dilectio-
lista disr.ipuluin illuin qui cum Pelro cucurrit ad nem, patienliam (// 7'iw. m), » diclurus c;cieras
iiioiiumeuluin, sublatum Doininiim , sicul mulier virltilcs, doclrinam procmisilut eam quasi scholain
dixerat, asserit credidisse; el cur tam lemera cre- et quoddam rsse conflatoiium demonsirarei : iinrie
dideril, quasi causam videtur adjunxisse. < Viriil, linia el 0'udio virtulum catalogus pullularel. Paulo
inquit, et credidil : nondum enim sciebal Scriptn- posi cum eumdem moncrel: « Tu veio, inquicns;
ram (Joan. xx). > Ac si dicat : Si Scripluroe noti- pcrinaue in his quoa ditlicisti et credita suril libi
lium habuisset, quod fulsum eral non lum tcnierc (// Tiw. IV); » lanquam ille dicerel : Uiirie mihi
cretliriisscl. lllorum apuri Lucam eunlium in Em- provenire lantam scsiimas facultatcm ut eam qiiam
inaus increriulilas, islius aptiri Joannem creriulitus proecipis, permanendi obliueam sanclilalcm, sub-
aecusatur : el uiriusque crroris causa, Scriptura- junxil: « Quia ab iiifautia sacras lilleras nosli qiise
runi iguorantia comprobaiur. Ideo Doniinus posl te possinl instrucre ad salutem per firiemqtioee.t in
resurreclioiicm suam in ccelum ascensurus, suosquc B Christo Jesu (ibid.). > Oiuiiis eiiim Scriplura divi-
riiscipulos in lcrris aliquandiu reliclurus, noluil ul nilus inspirala, utilis cst. Tilum quoque instruens
illi cliulius Scripiuras ignorarcnl, ne ignoranrio, a ait: < In omnibus le ipsura proebe excmplum bono-
vivenrii aut tloccnrii rcclo tramite aberrarent. Hac- rum operum, in doclrina, in integritate (Tit. n). >
tcnus quippej ctsi eos pro lcmpore niulla docuerat, Hic quoque diclurus < in iulegritaie, in gravilatc,»
inulta lameii riocenria reliquerat, forle ut in acqui- praniisii: < In doclrina, > ut clericus cxcmpluiii
renriis flagranlius iiiliiarent, et acquisila tenacius bonorum operum falso nliis se datiiruro speret, si
conservareiil. Reliclurus aulem eos, curo dicerel : docirinaro, quae muler est virluluiu, ninplecti rccu-
« Euntes in mundum universum* praedicale Evan- sarei. Inde ct quosdam inter Coiinibios summopcre
geliuni omnicrealuroe (Marc. xvi), >ne praedicatores eoiniiicndal, diccns : < Diviles fucli cslis in iilo,
vcritatis in scicntia claudicareiil el imperili in fidc in omni verbo, et in omiii scientia (/ Cor. vn). »
litubarenl, dicil eis : « Necesse est implcri omnia Ei in alia Epistola ad eosriem : i Abundulis, inquii,
tjiije scripia stiiit in lege Moysi el Propbetis, cl sermoneel scienlia (II Coiwm). » Denique ne ab
Psalmis de me (Luc. xiv). > Et adjungii evange- ipsisCorinthiisApostolus propler inscitiam plus ju.to
lisla : < Tunc aperuil illis scnsuin ut inielligeretit contempiibilishabealur, ipsequoque in eadem Epis-
Scripturas (ibid.). t Quas Scripluras? Utique legein *- tola desua scienlia humiliier gloriatur: « Exislimo,
Moysi el prophetas, ct psalmos, per quoetria, tota inquii, nihil me minus fccisse a magnis apostolis :
Veteris Scriptttroc coniineiilia designalur , qttoc nam et si 405 imperiius serroone, seri nou scientia
apostolis, Luca leste, ad liquidum declaratur. (// Cor* n).» Sermonero hic appellat volubilita-
CAPITULUMXXVII. lem quamdam et facetam compositionem loqueudi,-
Ne autero illissolis, eljnon etiaro clericis qui eorum quas nonnulli student summa cura appetere.qui ma-
in Eccesia locum leiienl, quis seslimei Scriplurarum lunt bene loqui, quam bene vivere, sapienles videri
inteHigenliam convenire, et ideo sludii et laboris quam esse, proeferri cseteris quam prodesse. Hujus-
impatiens eligal fastidip deservire : audiai quomodo inodi aulem lepore verborum et oriialti rbetorico
Paulus discipulos suos, quos clericos ordinaveral, potest sine periculo quis carere; scicntiam vei-o
satagit informare, et eosdem informalos digne et Scripturarum sine culpa cJericus noii potesl non
Jaudabilitcr commendare. Tirootheo dicil: < Atten- haberc.
tle leclioiii, exhorlalioni, doclrinec (/ Tim. iv). > Ac CAPITULUMXXVUl.
si dicat : Non ideo te pules esse clericum ut debeas Nam cum ab infunlia studiis lilieralibus assigne-
oliosus vagarij vel forlc negotiis Soecnlaribusimpli- -, tur, cseierisque ofliciis relegalis, illis lanlummodo
?ari;sedut veraciter prolicias, ampleclere lectio- mancipetur : quis ita est bebes, ut si viia comes
neni, et ut profeclus luus manifestus sit omnibus, fueril, non possit scientiam oblinere, si tamen
doctrinam ct cxhorlalionem. Et ne quis crederet sibi curani diligenliorem voluerit adhibere? Arguendus
suflicere pnrum quid temporis ad talia peragendum, cst igitur negligentiocet lorporis, si perverso ordiue
ei non polius assiriuitale congrua liujusmorii sludiis elegerit nibil scire, quia ad lioc est electus, ut
iiisisteudum, acljunx.itAposlolus : « Hoccmeclitare, scientia ceeteros debeat anteirc. Coeleruni plerique
in his esio, ut profeclus luus munifesius sil omiiibus cum terminos transierunl pueriles, et ad annos
(ifcid.). > Quanlum vero hoccassitiuitas ipsi prinuim pervenerint pubeiiatis, volunt uli privilegio per-
prolicint lcclori el subsequenler sit utilis audilori, versseliberialis : impatienles siudii et laboris, abji-
declarat cimi adtlil : « Heecenim faciens, el le ip- ciunl disciplinam, iiidunique pristinum deserentes,
sum salvum facies et eos qui te audiunt. Videiisi non tam volatum inveniunt quam ruinam. Soluti
quam sit utile in lectione el exhortalionc clericum etiim a scliolaris timore scrvitulis, diseurrunt per
iminorari, ul non solus ipse bocc faciendo mereatur vilia temerarioe juvenlulis; et quia se jam vident
saWari, sed et dc salule auditoruro possit abundan- nullius majoiuun ferula coarctari, per plana volu-
701 OE SCIENTIA CLERICORUM. 702
pl-jlum gaurieiil liberius evagari. Quod si forie riivi- A bulum, cujus superficic falso quidem gloriantur,
tias sibi viderint provenire, vel juxta voltim suiini cum iiomen sine re habere convincantur. Plerique
honores quoslibet arririere^ eo magis litteralibus aiilem ad cumnlum suoe perdiiionis, ad sacros ordi-
sludiis adVersanUir, quo magis deceptoribus exces- nes proesumunt accedere, et cum nihil sciant, imo
sibus dcleclantur. Putant eriim suflicienler s'e essc quia nihil sciunt, scientia: locum festinant invadere,
litleratos, si se divitiis et honorlbus viderint subli- quem ob hoc procsertim debuerant evitarc, quia
matos. Feliriusque judicantprosperitate pecuniario imperilla huic ordinl non potest concordare. Cum
gloriari, quam discendi gralia serumhis et laboribus enim omnicleHcoscieniiam convenire nulli dubium
cruciari, cum enim eis ad hihil aliud scientia valerc habeatur, ei tamen preecipiieconvenit qui sacerdotii
videalur nisi ut per eam ad hohores et divilias lem- culmirte sublimatur, ne imperitus sacerdos illani
poraliter veniatur; si forte hecc compendio sibi vi- Malachioe videatur impugnare sententiam.« Labia
dcrint abundare, in illa acquirenda superfltitnri sacrrdolis custodiunt scienliam (Malac. n). > Cocte-
reputant laborare : non satis considerantcs illud rum tit imperitioe suoe incommoda novo possint
mandatuhv Sapienlioc: < Apprehendite disciplinam( mercimonio compensare, sacerdotii gradum non
et non pecuniam, doctrinam magis quam aurum . abhorrent ausu sibi lemerario vendicare, tanlo ad
eiigite (Prov. viu). » Hoc ipsum igilur quod forte in casum periculosius irreliii quanto lemerarius 406
pucritiasunt adepti, dum adhuc paremibus et inn- locum perilorum arripiunt imperili. Quia eniiri igna-
gistris oetaiis beneficio fuere subjecii : processu via laboranlcs nihil de Scripluris appeluiit scire,
lemporis, cum jam majorem profectum deberent vitam suam el ordinem religione congrua nesciunt
adipisci, proevalente olio coguntur oblivisci, inde esl Cuslodire; et quotl scienlia nOn sludent primitus
quod multos viderous divitiis et redditibus cumula- oblinere, non possunt poslmodum operibus exhi-
tos, muitos honoribus ecclesiasticis faleratos, cl bere. Quocoiilra divinttS sermo : « Vir, inquil, tli-
tamen tam siroplices, idiotas, illiteratos, tit cum sciplinalus et crudilus custodil se (Eccli. XL), >
inler clericos venerinlqualibet elcausa pariler con- cum autem nec scicnliam, uec cusloriiam babcant
gregatos, vix inler eos audeaiil linguam proferrc congruentem : precsumuni taincn populum docere
Latinam; et si fore prscsumpserint, sermo roium nescientem, eilocum magisterii non liment tisurparc
scholarem non redolet disciplinam. De cujiismotli qtiem plernsque sapiens refugit occupnre. Quoruiii
Scriptura divina dicit : < Quid prodest slulio hnbcre proesiimptionemeleganter divina Scriptura cpndeni-
divitias, cum sapieniiam emere non possit (Prov. navit, cum ad eorum confusionem Ecclesiasten luti-
xvn). > 1 dabiliier crimmendavii. « Cum csset, inquit, sapien-
CAPITULUMXXIX. lissimus Ecclesiasles, docuit populuro (Eccl. xu). >
Sicut aulem isti a labore discendi nociva revo- Ac si dicat : Erubescite vos qui nibil scienles
Cantur prosperilale, sic multi, ut aiunt, prscpediuu- scicntioc locuni invadere nonlimelis, qui discipula-
tur pauperlate. Videntes enim sibi non ad votum tus scabellum non experti in magislrali cathedra
suppetere pecuniarioe subsidia facultalis, imparati saltu proepropero residetis, cum Ecclesiastes non
sufferre aliquanlulae molestias paupertalis, maluiit praesumpserit populum edocere, nisi priusquam me-
apud suos indocti remanere quam discendi gralia ruil sapienliam oblinere. Quia ergo sapientiam con-
apud exteros indigere. Hac sibi occasione blandien- temnunt non possunl invenire profectum spirilair.m,
tes, seque blandienlibus illecebris misere sedu- nec coctcris ministrare doctrinain salufarem, sed
centes, dum recusani dare operam sludio et labori, exemplo sui perimunt quos vivificare debuerunl,
vacant dclcctabilitcr otio et lorpori. Et quo iiiinns quippe qui non vivere per sapientiam sed per im-
fuerint sturiiis lilleralibus occtipati, eo amplius mor- periliam mori polius elegerunt. Quo et conlra diviiia
liferec succumbunt voluptaii, quia otiositas duni Scriplura. « Hoc habenl, inquit, eruditio et sapien-
appetilum sublrahit honestis lnboribus insislendi, lin quod viiam tribuuntpossessori suo (Eccle. vn). >
niagnam procul dubio materiam ingerit delinquendi. Sic profecto cum in soeculomulta sit copia clerico-
Sic dum per molestias paupertatis recusant ad scien- infinitus est nunierus imperitorum, quorum
rum,
tiam pervenire, ruinarii morum coguntur invenire; nullus vel rarus est qui stiam possit imperitiam
et. duni ad honesia el ulilia reprehensibili Ianguore excusare sive pauperiem sive divitias sibi vi-
torpescunt, ad pr-ava et noxia reprehensibilius inar- deril abundare. .Nolunt eniin audire consilium
descunt. Cum enim altendunt quia transitorioe gau- cujusdam sapienlis inio ipsius sapientiae sic nos
dia prosperilaiis non possunt adipisci cleficalis salubriler admonentis. Appropinquale ad me in-
beneficio probitatis, in quoevis flagiiia corruere non docti et congregate vos in domum discipiinoe
verenlur, ut suis quoquo modo desideriis poliantur. ; > Et alius Sapiens : « Sapientiam, in-
(Eecli. LI)
Eapropier negoliis saecularibus implicantur, forum quit, et disciplinam qui abjicit, infelix est (Sap.
magis quam ecclesiam veneranlur : in acquirendis nt). >
teinporalibus imprudenler, iino impiidenler curiosi, CAPITULUMXXX.
in conservauda honestaie clericali nihil penitus
Necsolum ii qui tales causas proetendunt a sludio
sludiosi. Jamque in peccando nulluro sibi opponCn-
discendi lorporc noxio revocantur, verum eiiao
tesrepagulum, nil de clerici relirienl prceter voca-
703 PIIILIPPI DE IIARVENG ABBATISBON.E SPEI TCl
plerique qui sscculo renunliantcs claustrali rcguloc A allenlare moliuntur, obviuntc fnsiidio ad graiaro
niancipantur, qui etsi ad scrviendum Deo, ul vide- consuetudinem repclluiiiur. Plerique autem irico
tur, commendabiiiier inardescunt, tamen ad dili- lectioni diutius aitendere negliguni, quia nonomnia
gcnliam leciionis reprchensibili torpescunt langitore. qnoelegunl 407 inleliigunl, el quia diflicilis inve-
Cum enim eos Deus ad hoc cduxeril de conversa- nilur Scriplura, pulant quod non sil eis ejusmodi
tione forali, ut. in claustro deinccps suroma cura, leclio profutura. Eapropicr clauso codice ad agen-
sumnia diligcnlia vacent ncgolio spirilali : irrcpre- diimlransiloriarcflcctuniur,ctsiagendi vellocus, vcl
hcnsibiles quanlum ocstimo, non dcbent judicari, si licentia desit, in illis, saltem cogitando volvuntur:
in lege divina, assiduiiate congrua faslidiunt metli- prompliores foris, vel animo liberius evagari, qiiain
tari. Lex aulem divina, Srriptura sacra est, in cujus obscura Scripluroe diligenli instantia perscrulari.
lectione claustralis clericus lolus debet versari, si CAPITULUMXXXI.
jtixta propositum ctirat socculopcrfectius adversari: Vertim ipsa Scriptura lcciorcm exigit sliidiosum,
ct emaculatus a lerrenis cum Aposiolo in cceliscon- noii vagum, non fastidiosuin, quia pIerumque\ob-
versari. De qua lege, David prophela : i Lex, in- scnra csl, ut lnboriosius inquiraiur, et inieHccia
quit, Domini imniaculala convertcns animas (Psal. gratius lcneatur. Cum igiiur obscuram sc oblule-
u
XVIII).> Lcx immaculata, Scriplura sancla congrue rit, non est slatim a lcgendo resilienrium, inio
dicitur ab efleclu, co quod juvanle gralia Ieciores imillo amplius insistcndum, ul compeiens instantia
suos a lerreno mundat aflectn : ct animas quas er- merealur invenire, quod negligenli lectori Chrislus
rore ignorantioeillecebra temporalis perverlii; ievo- refugil impertire. Est etiam iricm Clirislus devota
cando, informanrio, illiiminando convcriil. Dura interrogalione pulsandtis, qui amigmala Scriplura-
eniin lcstimonium perhibcl, qnod lucc visibilia sunl rum gauriet inlerrognniibus apcrirc, si lamen inter-
velocius transilura, quac autcm non videnttir sine rogantcs singularem eum poluerint invenire. Hoc
lermino permansura : quid alitid quam a dileciione cniin Marcus evangelisla, quantiim mibi videtur
visibilium sensu parvulos revocare, ad appelitum eleganler signavil, poslqunm parabolam seminantis
vero invisibilium, cosdem salagil informare? Unde Christum turbis circumstaniibus dixisse memora-
idem propheta subjungil.: « Trsiimonium Domini vil. « Et cum esset, inquii, singularis, interroga-
fidele, sapientiam praisians parvulis (ibid.). > Testi- verunl eum ii, qui cum eo crant, duodeciin para-
monium Domini Scriptura esi, sicut ipst: in Evan- bolas. El dicebat: Vobis dntum cst nosse mystcrium
gelio dicit :« Scruiainini Scripturas; illoesunt quoe rcgni Dei (Marc. iv).> Quando, quseso vos, fralres
icsiiniouiuin pcrbibeiit rie me (Joan. \). »lu hac ~ inei, Clirislum invenimus singularem, nisi quanrio
crgo lege debet die ac nocle clericus immorari, si de cordibns nosiris omncm rcpellimus luiuultuiii
perfectorum bealitudine cural plenius gloriari; cl soecularem, ut nihil indeccns nosirse obslrepat le-
cuin earo didiceril legendo, meditando, eamdem re- ciioni, nihil obsistat medilatioui; sed co intiiilu
quirentibusdebeircfundereproedicando. UndeclMa- sacris paginis insislamus, ul beneficio leclionis
laehias.cumde clerieomysliceloqucretur,«etlegcm, Clirislum amplius cogiioscamus, cognitum riiliga-
inquit, reqnircnl exoreejus (Malac. n). >Et alius Sa- mus, dilectnm leneamus? Cum ergo quidquid le-
piens ait : < Non te prseiercal narratio scniorum ctioni obstrepit eliminamus, et lcgendo, nihil aliud
(Eccli. viu), > quoniam ab illis disces inlelleclum, qiiam Chrislo placere cogitamus; ipsum procul tlti-
ei in lcmpore necessiiaiis dabis responstini. Cacte- bio invcnimus quodammodo singularem, lalibiisqtie
rum plerique claustrales, ul cceperam dicere, stu- inventoribus dat Scriplurarum inlelligcnliani spiri-
diosius insisterc leclioui rccusaut, cl quod delerius lalem. Ideo ail illis : < Vobis dalum esl nosse mys-
est, eos qui insistunt plerumque, vel aperie, vel terium regni Dei. > Vobis scilicet, qui scire con-
luienler accusant : sestinianies illos esse ignaviler stauter desideraiis, vobis qui me singularcm inlcr-
otiosos, quos in agendis iransiloriis 11011 viderint rogatis : Vobis, inqunm, duiutn est scire ea quoe in
curiosos. Quia igitur-gravantur scdere, legere, me- D Scriplurismysieriacoiilincntur,queedormilanlibiiset
riitari, appelunl in exierioribus occupari : elsi faslidicnlibus occullanlur. Unde et apud Malihacum,
lortc nulla eis oificia commillunlur, dc magislroruro cumdixisset: «Vobisdaiiim csl scire mysteria regni
suspicione, sinislro murmure conqueruntur. Dicunt ccelorum; » adjunxil: Cocleris auiem non est cla-
cniin quod sibi salis ab illis non crcditur, a quibus luin (Mallh. xin); >cl quare apostolis essrt daltim;
nirila eis exterior obedientia injungitur: cura tamen, coclerisnutem nou esscl tlaitim : causam subintulii,
ut aiuni, parali sint jussionibus obcriire, ct fra- dicens: 1 Qui enim liabet, dabitur ei et abundabit;
truni ulililatibus deservire. Si autem aliquid agen- qui auiem non habet hor. ipsiun quod liabet, aufe-
dum exlcrius suscepcrint, gaudent, quia jam sedere relur ab eo (ibid.). t Hoc esl diceve: Qui babct
et legere non coguntur : el dum sibi de injunclo diligcnliam, accipicl intelligenliam; qui habet in -
oflicio blandiuiuur ad discurrendum et loquendum stanliam iuqiiirendi et Icgenrii, inveniel gratiam
plus juslo resolvunlur. El quoniam ad exteriora capiencli. Qui aulem non habet, hoc ipsum quod
concupitocaclionis, habcnis laxioribus exienduntur, habet, forle vel ingenium nalurale, vel aliquautu-
ari interna el spirilalia leclionis et meriitalioiiis liiin sc.icnl.ioe.Iloc ipsuro, inquam, ab eo aufcreiur,
raro admodum rcvertunlur. Elsi forlc id aliqtuindo dum ex boc nihil in poslerum utile consequctur.
 705 DE SCIENTIA CLERICORUM. 700
Omndus est igitur singularis Cbrisltis, tit desuper \j occultum. > Ex quo aperte ostcnditur, quanlam
lilleram velnmcn lollnt obscuriiaiis, clesuper cor habere el legendi debcat inslantiam, el inielligenrii
noslrum lollat nebulam coeciiatis, quia Iiber qni flagraniiam, etsi forte lanloc iinjus honeslatis af-
nobis scienlibiis lilleras est oblatus, non tlelccint, fcctum, caliganle oculo perdticere non possumus ad
qunndiu .igillis insoliibilibns est signnltis. effcctnm : debemus quidem ct Deum prrcibus invo-
CAPITULUM XXXll. carc, et ejus gralinm Iacrymis impelrare.
Qtiod si forte simplex non suflicit oratio ad im- Satis superque, nmltis el diversis testimoniis jani
pcirandam apertionem libri et solutionem signactt- claruit Scripturarum scientiam proprie clericis
loium ejus, non lamen cessaiitltim est, ne videalur convcnire, cosquc summa cura hujusroodi debere
Icclor vel orator negligens fasliriio tlcfecisse, iino, sluriiis inscrvirc : non quia si quando aliud quid
faciendum est quod Joannes aposlolus asseril sc. egrrint, slaliin vitio debeat assignari, si lameu
fecisse : < Cum enim in dextera sedenlis super illttd opus ordini conveniat clericali. Possunl enini
virieret librum signatnm sigillis seplem, et cnras ecclesiaslicas licenler obiinerc, et labci
tIiro.hn.rii,-
et nemo in ccelo, nequc in terra, neque stibtusi manuiim aliquoties inriulgere; si lanien ad haeceo-?
terram posset inveniri, pcr quein posset liber signa- non vititim levitatis illexerit, sed vel charitas vel
ttis aperiri : el ego, inquit, Jonnnes flebnm miilium, B necessilasquasi violcnlerimpuieril. Apostolusquippe ;
quia neino dignus inveulus est apcrire libruin neci et sollicitndiiiem gerebat Ecclesinruni, quia eum
videre cum (Apoc. v). > Et quo fruclu fleverit; in-. charitas perurgebal, et laborabni manibus quando
sinuatcum acljungit: < Et unus de seuioribus dixit necessilas incumbebai. Dcnique cum Tiinotlieuni
mihi: Ne fleveris; ecce vicit leo de tribu Juda ra- instrucret, non ab eo laborem relegavit penitus,
dix David aperire librum el septem signacula ejusj seri eum potius ordinavit, ut oslenderet non esse
(ibid.). > El boc diclo : « Vidi, inquit, in meclioi alienum a clerico aliquoties Jaborare, si tamcn i>l
throni et in roedio scniorum aguuni stantera lan- loco' suo r.overit collocare. Debet enim studium
quam occisum, el venil et acccpit de dexlera se- preeponere Scripturarum, et ei diligenlius inheererc,
deniis in throno librum; et aperuit eum (Apoc. &). laborem vero manuum, non deleclabililer, sed tolc-
Cum igilur ea quoc in Scripluris involucro liileroc: rabililer sustinere, ut ad iliud euni prsecipue alli-
signnia contcguntiir, nobis legeulibus et scire vo- ciut delectatio spiritaiis, ad hunc, quasi iuvilum
lentibus non pandunlur : summus ille Magister pre- coropellat necessitas leroporalis. < Exerce, inquii,
cibus est pulsandiis, et, si ad largiendum verbosai te ipsum ad piclalem; nain corporalis exercitalio
eum noii inileciit precalio, jungenda est lacryma- ad modicum ulilis esl : pielas autem ad omnia
rmn effusio. Hacc plerumque apud Dcum efficacior 'C (/ Tim. iv). > Pietatem appellal attentum sludium iu
inveniltir, hac illius severilas emolliiur; el quodI Scripluris, per quod, juvanlc gratia, debet clericus
non vull conferre deprecanli, negare non stistineti et amplius Deuhi cognoscere, el cognitum teneriua
lacrymnnti. Si ergo leciioni vacanies inlelleclumi diligere; et dilectum perfertius colere, ul in bis
nostrHni senlimus caligare, nostroqne adnisui op- proficiens liai spirilnlitcr Dei templum, dum sciemin
pnn&nmlitieroe velamen obviare : producenilus esll et vivendo, suucium cocteris dat exempluro. Undu
rivulus lacrymarum, ut diltiat el annullet obscurami paulo post subjungit: < Atlendc Ieciioni, exhoiin-
siiperficiem Scripturaruni. Nam cum diligens lector tioni, doclrinse. > Ei iterum : < Attende tibi et do-
inlrlligendi desiderio lacrymatur, tinde ad horaini cliinoe, > hoc enim fnciens et te ipsum salvum fa-
ociilus ejus exlerior tenebratur; inrie ille interior cies, et eos qui le auriiunl. lrieo autem adhacc illuiu
novo quodam genere declaratur, litque illi persjri- proccipue admbnebat : < Nam corporalis, inquit, s
cuum, quod obscurum antea vidcbniur. Eisi enim, exercitatio ad modicum ulilis esl. > Quia Puulum Ti-
non Scriplura , sed facies lacrymis irrigatur, tnlii motheus noveral labori mantiuiit frequenter ojie-
tamen irriguo non facies, sed Scriplura modo inef- ram itnpendisse, maxiine ciim npud Corintlnos
fabili defaecalur: et cum ista materialiter abluatur,, p dicil se plurimum egisse : volebal cl iu hoc etim,
ad illaro elfcctus lavacri iransire liequaquam 408 ; ut bonus discipulus, imilari, ut qunsi per omnia
dubilatur. Yeiuni is!e Iransilrisoculis cnrnalibus IIOII
i suo posset mngislro similari. Scd quia, nec cadein
videlur, seri spiritaiis euin sensus mauifestius intuc- illi, quae Apostolo, necessitas incumbebat, nec ad
tur: duiii qtiori aiite lacrymas latebat ncbulis si- multuin laborem fortitudo corporis suppetcbat, CJI-
gillantibtis iuvoluturo, posl lacrymas sibi viricl ab, . rat illuin Aposlolus, quasi moriilicans lemperare, et
oiniii caligine resolutum. Mira rcs, ct nobis, quain- fervoris impelum non auferie prniltis, sed ad meii-
vis inde loqueulibus, non tam cognila sentiendii suram congruam revocare. « Corporalis , inqiiit,
cxperimenlo, quam divinoe lectionis indubitabilii exercitatio ari inodicuni ulilis esl. > Non dicit, in-
documento, quia non omuibus, quibus beneficinmi utilis esl, alioquin viderelur laborem penitus cou-
coiiccriilur lioc sciendi, datur et gratia seniiendi. demnare, sed ad modicum, inquil, utilis est, volens
Joannes Aposlolns experimenlo cognovil, qui, ciimi utilitatis metns certius demonslrare. Uiilis quipjia
Dulius prsesio esset, qui possel et librum signaiumi plerisque esi labor, quia per cnin noiiniinqunm et
aperire : < Et ego, inquii, flebam mullum, el postl sulubrilns corporis conservatur, ei ad usum leciio-
bcryinns dcclaraium est ei quod antea tenebaiur: nis avidius reiucalur. Ulilis, inq'iarn, esl; cum
PATKOL. CCIII. 23
 707 PHILIPPI DE HARVENGABB.VTfSBON_ESPEI 708
lectioni coclcrisque spiiiinlibus oiTiciis, tanqnam A proescnti vita uiviliie spiriinies et gionn uiicrius
iiiferior fnmulnlur, non cnm ordine converso el per- acquirunliir, et in vita seqtiemi, octerna gi.tulin
verso ejusdem perlinnciter dominatur. Ulilis est; juslilioe merito conferuntur. Unde David : « Glorin,
cum njmd clericum, priinos silri non proesumit nc- inquil, et diviliee in domo ejus, et juslilia rjus niu-
dibitus vinriicare, sed proprii ordinis non oblilus, nel in sseculuni soccnli (Psal. 111).» Ei Snlomon :
iiovissinio eligit latitare. Utilis esl; cum ei rlerirus <In dexieia illius anni viiae; in sinislra vero, divi-
lrgrm ponil, ne infrenis exccdat, ne sliidiuro lc- lioe et gloria (Prov. m).» Debel ergo clericiis lioc
gcndi, vilio Icvilatis proecedat: ergo ad niodicuro prinium et proecipiiumbubere propositum voliintntis,
niilis est respectu pieiatis, quoe ad omnia ulilis esl, ut vacare nppelnl inquirendne et scientioe studio
aposlolicac leslimonio veritalis. < Pietas, inquit, ad veritatis : labori auieni niniiiiuin, vel curis eccle-
omnia utilis esl, promissionem habens viioc quoc siaslicis non servint curiosoe inipttlsu levitatis, sed
nunc esl, el futtira. > Per hanc enim pielatein in purae cl sinccroeobedienlia charilalis

III.

409 DE JUSTITIA CLERICORUM.

CAPITULUM XXXIII. B Unde Apostolus : « Dicentes, inquii, se esse sapi^n-

Salis, ut videtur, dictum est de clericorum scien- tes, stulii facli sunt (Rom. i). >Quia eniui omnis
li», landem dicrndum est de eorum quoque justitia, scienlia a Christo habei iniliuni et in ipso accipit
quia, elsi, ut audislis, scienlia non lnediocrilcr finem, iri est non consummaiur, nisi eum sibi con-
commcndatur, non tamen csl sufliciens, nisi ei jus- stilual.vel inveniat finem (qtiotl prudeiitcr intuens
titia conjungalur. Ad qnod osiendendum, non esl nc- David : < Omnis, ait, consummationis vidi ftnein
cesse niiilta Scriplurarum lestimonia compilare, qnia [Psal. cxviii]),>meriloquisquis tali line non sluilet
inde, nec neminem quamlibet imperitum scstimodu- consummari, elsi sapiens videatur, meretur tamen
bitnre. Quis enim duhitel qtiod sola scicnlia ntilli slnllitioe contlemnari. Nulla quippe verior esl, vel
salutcm larginlur., cum, ul de aliis laceam, tesle niajor, quam si Ctirislum nescil nostra scientia .
Scrijitura, Salomon sapienlissimus omninm fuisse unde, etsi eam aliqui tenlanlfalso nomincsapienii;»
cognoscatur, qrii tamen.nt in alia responsione saiis palliare, Apostolus tamenstuititiara, ul veraciier esl,
oslensum esl, propler injusliliam reprobalin? Ne- maluit nppellare. < Sapienlia, inquit, bujus mundi;
•ccssariorgitur jnstitia scienlioccopnlntur, ut ex omni stullilia est apud Deum (/ Cor. m). > Mundus qui-
pnrte.prout decet, perfeclus cleticus babealur, cui, ' dem, id est mundana sapientes, eos qui stulli sunt,
sicut superins dictum esse recolo, nec inriocta jus- C plerumque oeslimanl sapientes; sed Deus, qui pnra
tilia, nec- injusia scieittia suflicere comprobalur. est veritas, nihil recipiens falsitalis, eos qui ipsum
Dcnique ipsa cst sccunria illa lunica, qua dixirous nesciunt, arguit lenierarieevanitatis.UndeProplieia :
debere clericum tunicari, quem profeclo non expc- « Dominus, inquit, novit cogitaiiones- sapienlium,
dit conirnluin esse titnica singulari, quia et Aaron quoniani vanocsunt (Psal. xciu). >
ponlilici, qui lypus cst clericorum, duoca Moysc CAPITULUMXXXIV.
tunicac iribiumlur, et forlis illa mulier ejiisquc do- Videlis, fratres, quia nulla est vera scicntia, cui
incstiri vrsliti dtiplicibus asseriintur. Sicut auiem non cst comes juslitia, quse ab illa repellens pesti-
sr.icntia parit juslitiam, sic nimirum justitia fovct feree tumorem vanilalis, undique munit eam solidoc
scicntiam, duni sni merito iinpelral illi spirilalcm propugnaculo charilaiis. Constal ergo plures, quos
prdfccltim, sine quo scientia nunquam aririucitiirad in acquirenda srienlia videmus plurimum laborare,
pcrfcctum.Unde quidam Sapiens : iFili, ait, concu- a reeto tamen sciendi liamiie longius aberrare : et
piscens sapientiam, conserva juslitiam, et Deus proe- quo amplius sciendidesiderio elaborant, eo amplius,
bebil illam libi (Eccli. l). > Pulchre jiislitioc merilo quod mirandum, imomiserandumest,delirant. Dum
asseruit sapicntiam dari, quia sine illa non polcst j) euim quasi aquis lurbiilis sestiniaiit satimi, clfontis
ista commendabilis indicari: imo quantumrunquc illimis ubertate non curant debriari : deserentes
visn fuerit ejns magniludo, tumor est inanis, non euin qui origo et finis est scienlioe salutaris, a sini-
solida pleniludo. Unde Apostolus : « Scienlia, in- slris exorbilant per devexa et devia sapicntiee soecu-
quit, inflat (/ Cor. vm). > Quem, qnoeso, inflat, laris. Unde Salomon : « Vias, inquit, qu;e a dextris
nisi quem charitas non sedificat? Charilas, dilectio sunt, novit Dominus ; perversoe autem sunt, quoca
Dei est; diligerc aulem Deum, juslitia cst.: nihil sinistris siinl (Proti. iv). > In qtiibus, quaiito fortius
cnim justius, quam Creatorem diligi, unde el ejus et velocius inconsiderato impelu clerici currunt,
dilectio, vera justiiia debel inlr.lligi. Qui ergo hanc tanto longius a Christo, qui via est veritatis, excur-
non amat, nec conservat justitiam, frustra, vel runt: et quoniani ad eum quem lenere debuerant
optat, velhabet scientiam, imo ipsa illi noxia repu- oppressi vanilatis caligine non recurrtint, tandem
tatur, cum propter eam amplioris sluliilise argnaltir. irrevocabililer foveam perditionis incurrunt. Ad
 709 DE JUSTITIA CLERICORUM. 710
hanc qnidem illos pcrducil noxius ille lumor, qui ^ duin, tandem quadrivio judicanl insislendtim. Sic
de scientia pullulare videtur, cumeadcin scienliain- enim se habet ardor nimise cupidilatis, ut babita
ttiitu jusiitioc, nec acquirilur, nec lenetur'; sed ut vilipendens ardentius incumbat acquirendis : ct
possint, vel diviliistemporalibus cumulari, vel fama quandiu qnidquam sibi deesse conspicit, nsscit di-
et honorc pompaticp eum coeleris, vel forte pree coe- cere : Suflicit. Docti igitur grammaticam, rhetori-
teris gloriari. Hac de causa, parentes filios suos lil- cam, dialecticnm, quas nnindi sapientesappellarelri-
terali assignant sludio, eorumque roagislros, non viuiii voluerunt: doceri appetunt aritlimelicam, mu
parvo reilimunt prelio, ut parvuli setate atlhuc le- sicam, geometriam, astronomiam, quas appellandas
nera litteris imbuanlur, et ad ea quoc mundi suiit quadrivium censuerunl. Qiiscnimiruiniclcircoa non-
oblinenda, idonei reddantur. Jpsi eliam plerumqua nullis curiosius appelunlur.quoniam a multis mulia
parvuli,cttra processu oclalis grandescunt, etea quoc scieniibus nesciunlur : el illam magis scienliam rii-
niundi houestn, vel utilin suiit, ei amjriius innote- ligunt oblinere, quam plerosqtie, licet apprime lilte-
scunt, quia jam videri iuferiores cocieris perlime- ratos, inlclligtint non habere. Quiriam vero ad le-
sctint, ad 410 sluditim et diligeniiam disciplinoc gendum eiiam divinsc legis libros acceiiduntnr, ct
scholaris inardescunt. El qui cum essent parvuli, ulriusque Tcslamenli paginis insiruuntur : curiosi
didicertinl timore flagellnnrii, grandiusculi sludent B magis memoriter illas scire, quam caruin mandatis
amore gloriandi : prsevalere festinanles eos, quos salubtiier oberiire. Nou enim omnes uno intuitu
aequalilaie scienlioesibi vident conferri, seniiilanlcs scientioe operam constat impendcre; sed alios et
eos, qtios profectu praecipuo inlelliguiit anleferri. alios, alium et aliuin discendi finein appelere; qui-
Studenl igilur et laborant bene versificari, in prosa busjuxta inlenlionum merita singularum, daturfruc-
et rhythroo faciendo commendabiles judicari: ad tus varius ex scienlia Scripluraruro.
diversa metrorum genera prompli el agiles inveniri,
ne in lali studio possint a quolibet perveniri. Hujus CAPITULUM XXXV.
vero amore studii nuilta pleruroque difficilia patiun- Alii quippc dis.cunt, nihil aliud appetcntes, quuni
lur, inediani, vigilias, contemptum proprium am- scire, quod cst viiium inquieloe curiosilaiis; alii ut
plecluntur, qusc, elsi sctalis hujus leneriludini ari- scianl scire, quoricsi viiiumvenlosocvuuilalis; alii ut
versanlur, tamen placent, qiiia studio et profectui vcndaiilcum ditlicerinl, quoc esl simoiiiaca pravitns;
famulaiilur. Neque enim ctiroe corporis plus justo alii ut spirilalilcr aeriificeniur,quoeesl pia el sanct.i
dedilns polest condigne castris liileraiibus milit.rc, huniilitas ; alii ut sedificaii aliosquoque ocdificent,
r.um pinguis venler, frequens dormitio, delicala moJ- quoeesl pura et vera charilas. His quinque de cau-
lilies inveniantur vires ingenii enervare. His igitnr sis, omni scienliee impendiiur curn, tribus quaruni
negleciis siudcnt soecularesetiam auctores Iectilare, praecedenlibus merces imminel perilura, duns vero
et quem loquendi morium tragici, quem comici, poslremas, nulla perdil vcl corriimpit jaciura, sed
qnem satyrici leneant, riiligeniius adnotare, et lam provchil sana spes el consiimmnl sperata res lube
islos quam illos meriioriaecommendare, quia sicut a vel termino carilura.
doctoribus, magislris perhibetur, non conlemnenda
in illis moralilas conlinetur. Processu vcro lemporis, CAPITULUJI XXXVI.
cmn lam sctate quam scientia convalescmit, ad lec- Ut autem de singulis dicam, quid magis inulile,
lionero majorum inexplebilileriuardescunt: et leclo quam si acquirendoc scientiae laborem vel siuditiin
Prisciano, in quo totitts,ut aiunt, versalur plenilurio impendamus, nilril ex liocaliud appelcntes, nisi lan-
gramniaticoe,utcomposile sciant loqui, flores el co- lumniodo ut sciainus:curiosi miiliact varia congre-
brrs aggredittnliir rlieloricoe. Sed quia cocteris ar- gare.congregatisenerviter incubare? Sicplerumqne
tibus non mediocriler riialeciicseproriest subtilitas, avarns multaspecjinias eolligens etabscondens,_Jelc-
per qitam falsum a vero, vel a falso secernitur veri- ciatione magis pascitur possiiJemli, qunm utilitate
tas : pulanl quidera se, vel iiibil, vel moriicumarihuc _ fruendi, malens, ut apud.e in fossa vel sacculo pu-
scire, nisi el in hac coeterossequi sludeunt, vel po- trecline coiisunianlur, qtiam ad usus, vel suos, vel
tius praevenire. Dant ergo operam ut ope dialecticae alterius in metlium proferautur. Uude bene quidam
possint caeteros verborum maculis irreiire, seque Sapiens:«Thesauru.s, inquit, abscondiius, et sapien-
ab illoruni abjectis reiibus sagaciter expedire; et lia injiisia : qusc utilitas in ulrisque? » (Eccli xu).
quia loqtiacibus nihil est riulcius garrire, gnudenl Quid vero mngis slullum, quam si ideo quis iu
quod loquacem et verbosam scientiam tandem con- srholaii gymuasio laborcs diulinos palialur ul br-
tigit invenire. Hanc plerique inveniunlur adeo ma- neficio famse volalilis scire inulta sciatur : nil.il—
gui pcndere, ul non fastidiant mullos illi annos que suavius judicans , qiiam inanes rumuseulos
impendere : infinilos pro ea nummos expendere, niicupari, sudores suos ebibendos aure Iribuat
pali niultos diulinosque labores, inediam, vigilias, populari. Qui enim pulchrum pulans monstrari di-
sudoresel algores. Plerique autero, quibus non suf- gito 411 el riicier : Hir, est, solis hominum laudi-
ficit ariium scienlia prsediciarum, iranseunl ad stii- bns deleetalur, et non lam csse quam sciri sapiens
dium et riiligentiam reliquarum : et ciim mulltim glorialiir:niil!uin alitim scieutix fiucliim,qtiain proc-
laboris et lemporis impenderint ad Irivittmoblincu- tereunlis ntirx nebnlnm apprchcnilit,|iiudc etcum
 71» PHILIPPI DE IIARVENGAtiJUTIS RON.E SPF.I 7i_
mordaciter qnidam»salyricns rcprchendit Persius : A lunl illuc manu vnctta proficisci, scd prsciioctia
Scire, inqtiit, luum niliil cst, ttisi te scire hoc sciat Doniino, slutlent prinium opcs _Egyptias adipisei,
[alter. quia cum inspiranle gralia dc conversalione soccu-
Et quid sceleslius, quam ideo qtiemvis in acqui- lari ad desertiun pceuiienlioeclerici convertuntur,
remla scienlin laborare, ul per eam leroporales sibi si prudenti fuerint praenmniii consilio, non illuc
possit diviiias coroparare, ut apud eum, vilem ct inanes, non vacui, irnnsferunlur, seri opcs scieniioe,
iillimum locum, munus oblineat spiriialc, priiiiuiii lima et slutlio acquircrcprimiius moliunlur, qiribus
vcro el prsccipuum muiius sibi usurpel teniporalr? poslmodum uiililer contra iiiorbuni ignoranlioemii-
Nonnc ideo Siinon Magus, tesle Petro (Act. vm), a nitintur. Est quippe inhis, quas artesnoininant libc-
sorte sanctorum meruit reprobari, quia tloniim spi- rales, aurea qnsedametpreiiosastibtiliias, est faceta
ritus aeslimavit pecunia comparari? A quo enini et composita quserinm verbosilns; e.st eliam non
arcipitur discendi gratia, eiriem acquisita debelur contemnentla moralitns : qu;e tunc solummodo ari
scientia, ul quod dalur divinec benelicio largilntis, salulem esse utiles cogiioscunltir, cum ad placrn-
rcddalur inluitu soliuscliaritaiis. Unde ct Chrislus : dnm Deo, de _Egypto in eremum transferuniur.
< Gralis, inqnit, accepisiis, gratisdatc (Malth. x). > Non enim quis in jEgypto debet cum his opibus per-
Ilis ergo tribus causis pulsis procul ab omni siudioso, R linaciter conversari, ct deacquisilascicntia, liiinon:
riiiabtis rcliquis insistaiur, ut intenlione spirilalis pompatico gloriari, cum eadeni scientia, ciiiquani
profeclus, vel sui, vel alterius scientia?sludium iro- non riivinomunere non donctur, ul oninis glorinns,
|)cndatur, ut scilicet propter cognoscenduin et dili- non in se, scri in Domino glorietur. Quod ibiriein
genduro Deum summo nisu unusquisque hunriliter serino divinus innuit, ctini arijungit : «Dedii Domi-
studeat erudiri, et acquisitam scienliam, cuin ne- nus graliam populo coram /Egyptiis, ut commencla-
cesse fuerit, charilativc coeteris imperliri. Misercor renl cis, el spoliaverunl .Egyptios (iliid.). > Quis,
super vos, clerici scholares, qui tanlam in discendo quoeso, vel sicculnremscicntiam potesi acquirere,
diligentiam adhibelis, lot et tantos labores pro ac- nisi Dei munificentia gratiani ei velil infunricre; qtii
quirenda, ul videlur, sapientia, suslineiis: elquaiilo, ob hoc vult jEgypiios dolo artifici spoliari; ne pro-
-vel vobisipsis, vel ab aliis putamini doctiores, tanto ficiscenies cleiici de ^Egypto mereantur ob impe-
a vera sapieniia per superbiam excursus facitis lon- riliam reprobari? « Cum egrediemini, inquit, non
giores. Ex quorum persona pulchre dicit Ecclesiastes: exibitisvacui; sed spoliabilis _Egypliini(Exod.111).>
< Cuncta lentavi in snpienlia; dixi: Sapiensefliciar; Vult quippe Deus eos quandoque exire de jEgypto,
et ipsa longius rccessit a me. » Et quasi admirans, sed lamen non vacuos, neduplicis culpoc argui mc-
< El alta inveniet eam? " reanlur, cum quia in ^Egypto, in lulo et laiere ali-
adjungit: profundilas, quis
-.(£cci..vu). »Vere altum est el profundum ;et pauci quoties conversali, lum quia in ea nulla scientia
iioc prsevalent invenire, quid videlicel causoc sit, sunldilati. Est nimirum culpabile, siquando clcricus
quod multi el semper discunt et ad veram scienliam in iEgyplo diligat conversari, sed eamdem culpam
nonpossunl pervenire. Dequibus Apostolus: < Sem- non parum exaggerat, si ibidem eligat oliari : si
per, inquil, discenles, et nunquam ad scientiam ve- pressus ignavia, nihilsibi acquirat scientieelilleralis,
ritalis pervenicntes (// Tim. m). > Quisigitur inve- ciiin hoc nomen non deceat imperitia laicalis. Si
niel laliluriiiiem hujus profundilatis, quod seropcr vcro cura pervigili mullam sibi. sludet scientiam
iliscenles nunquam pervenianl ad scienliam veritatis, aggregare, ct lamen /Egyptum plus justo tliligens
niki is qtii inspiraute gralia landem intelligit fixuin ad procdictam eremum non curat feslinare : falso
esse, quia nullus vere est sapiens, qui non appetil sibi iiomcn sapienlis expetitassignari, cum hujusco
esse? llle autem bene intehigil hujusmodi essc ve- 412 scientia, nondum sapienlia digna sil appellari.
ram senletuiam, qui non negligil, sed diligil icneie Quis ciiiin dolum filiorumIsrael per se commerida-
jtistiiiam. bilem judicaret, uisi liaccjustilia, illam quasi injus-
CAPITULUMXXXMI. Q litiam obumbraret: nisi eum arijuncius illorum de
llle intelligit scienliam uliliter se habrrc, qui cum iEgypto cxilus excusaret, et favenle gratia, processu
ra non disponit inter /Egyptios remanere, sed si temporis, in melitis cominularel? Sic profecto iliius
eam acquirere studuit in jfigyplo, opes quidem, qnoe quasi siuliilia in sapientiam comroutatur, cujus
apud J-gypiios labore delectabili acquiruntur, sicut qiwvis scienlia justilioe bumililer fzmuialur, cum
noceiit plurimum, dum in natali grcmio carnaliter in eo quoil sturiet, vel sluduit, litterario profcctui
nutritiiiiur : sic prosunl multipliciler, ciini iude dcservire, jain niliil nppctil aliuri qtiam Deo sapicn-
spiritaliter alio transferuniur. Iloc est quod per lius et perfeclius; obcdire. Qui vcro in cliscendo
lilios Israel in Exodo vMelur designari, cum deinter hujiismoriiappeiilum liahere non diligil, elsi mulia,
iEgyplios per manum Moysileguntur liberari. «Pc- ut putat, sive, ul puiatur, iniclligit; non sapiens,
tierunt, inquil, filii lsrael ab^Egypliis vasa argentea sed stultus cst, sicul Aposlolus dixisse superius
el aurea, veslemque plurimam(Exod. xui, >morum nienioralur, in quo ci el alin Scriptura suffiag-ilur.
eleganliam exislirao figurare, quibus Agyptios, id Ctim eniro Salomon sapientiani commcndare niulii-
estmundi sapicntesvidemus abuiutare. Proponentes plicilcr videretur, ne sola suflicere, vel etium esse
ergo filii Israel de .lEgypto iransire in eremum, no- sapienlia crcderetur : subseqiienter asscruit illum
 713 DE JUSTITIA CLERICORUM. TU
stiiltiini vocari, qui ea qnoe in;usia sunl, diligit ope- A mundi (/ Cor.i); > et iteruro : < Comprehendam
rari. < Sapienlia, inquit, ecdificabilur, domus et sapienles in astulia sua (I Cor.m). > Unde etjabin,
prtideniia roborabilur, in dootrina replebuntur cella- qui sapiens inlerprelalur in torrenle Cison, id esl in
rin, vir sapiens fortis est, el vir doeius, robuslus et dttritia sua comprehensus legilur et subactus, el in
validus; quia salus ubi multa consilia (Prov. xxiv). > Endor disperiens, lanqnam slercus terrae ad nilii-
Et subjecit: < Excefsa slulio sapienlia; qui cogiiat Ium esl redaclus. «.Facti sunt, inquit, ut slerctis
male facere, stultusvocabiiur : cogilatio stulti, pec- terrae (Jud. iv). > Erubescant sapientes, qtiorum
culum esl (ibid.).-i Videtiseum veraciter dici stul- sapientia slercori comparalur, dum ad sununa et
liiin, qui mule operatur, quamvis sibi, vel sui simi- divina non provehi, sed ad ima et vilia revolvi coro-
libtis, sapiens videatur. probatur; et ipsi non eligi el assumi merenitir, ul
CAPITULUMXXXVill. clerici et levitse; sed lanquam purgamentum dc
Aliquandoquippe Scriptura, sensum, inielleclum, liicriio projici liujus vitse. Gloria quippe eorunf,
sapientiam vel scieniiam improprie appellat, vide- juxla quod scriplum est: « Stercus et vermis esl
licet juxia iroperiloriim ocslimaiioncm, aliquando (/ Slach. n). i Quorum gloriam Hiereinias optime-
proprie juxla rei ipsins veritalem. Quaudo proprie contemplalur, el in threnis suis (cap. iv) compalien-
appellai,inveniuutiir jtistitioe cooperari, quando vero B lis animo lamentaiur. « Qui nulriebantnr, inquit,
improprie, certum est eidem adversari. Sensus, in croceis, amplexati sunt slercora. >In croceis nu-
adversarius justitiae intelligilur; cum apud Eccle- triunlur, qui quasi delicateerudiunlur in Scripluris,
siasliciimriiciiiir : « Mclior esl homo qui deficil sa- sed stercora miseri amplexanlur.dum rebus inhiant
pientia, quani qui abunrial sensu, et transgreriitur perituris. llla ergo merito sapienlia dicitur, qunc
lcgem Aliissimi (Eccli. xix . > Constal enim sensum vere sapieniia esl, qtioe ad illiim recurrens a quo
inaluni esse qui transgreriilur legem Allissimi. Itleo accipit esse, nihil aliud appetit, quam cum illo pe-
Apostolus : « Propterea, inquit, tradidil illos Deus rennitus esse : sciens quia non prodest quasi feli-
in reprobum scnsiim (Rom. 1). > In bono accipitur, citer inchoari, nisi ei concedatur felicius consum-
cum dicilur in eodcra Ecclesiaslico : « Oplavi, et roari, De qua Salomon : « Viam, inquit, sapienlias
tlaliis est niilii sensus (Sap. vu). > El iterum : < IIo- monsirabo libi; ducam te per semilas eequilatis (Prov.
nor el gioria in sermone scnsati (Eccli, v). > El longe iv). » Et alius sapiens: « Ad vos, inquit, reges, sunt
infra: « Homo, inquii, sensalus, creriit lcgi Dei hi sermones niei, ut discalis sapienliam, el nonexcida--
(Eccli. xxxm). > Inlellerlus inulilis ille est, de quo tis (Sap. vi). »Et Ecclesiaslicus :« Sapiens cor et
Apostolus ait: « Deus euim illis revelavit. Invisibi- 413 inlelligibile abslinebit se a peccalis(/-cc/t.iii).»
lia enim ipsius, per ea quoefacla surit, iulellecla ^ £t infra : < Sapiens, inquit, non odit mandala et
conspiciuntur, ul sini inexcusabiles; quia, cum co- juslilias (Eccli. xxxm). > Quibus teslimoniis liquido
gnovissent Deum, non sicul Deum glorificaverunt patet eam proprie sapientiam dici, quae juslitiam
(liom. 1). > lsie est intellectus, qui quoniam, quoe ojieralur, quae non tanlummodo 6cire,sed Deum
jtista sunt, noluit operari -.ab eo qui jusius est Do- scire el diligere glorialur.,Denique et angeli mali
minusct juslilias riiligit, meruit reprobari. Quo con- scire pluriroa comprobanlur, unde et doemones,
tra cie bono intrliectu clicitur : < lntelloctus bonus scientes inlerprelanlur. Cxterum scienlia eorum
oninibus facienlibiis eutn (Psal. cx). > Utrumque Deum omnium creaiorem ignorat, duin eum, ,nec
htigc intellecium, inulilem, videlicel el ulilein Apo- credil, nec diligit, nec adoral. Quod enim dicunt in
stoliis uno versiculo comprehentlii, ubi ens quos Evangelio : < Scimus qui sis Filius Dei (Luc. IV;
iniililem sine iitilihaberecognovcrat, reprehendit : Marc. i), > illa nimiruni scientia est, qua rcprobt
« Qui cuin jtistitiam Dei cognovissent, inquit,-non quiqtie scire Dei polenliam compellunlur, cuni cjus
iiitcllexerunl quoniam qui talia agiini, cligni sunt iroc non valentes resistere, tligno pro meritis pu-
inorie (Rom. i). >« Qui cum jusliiiaro Dei cognovis- niunlur ; et quem diligere noluemnt, ut ejus dulce-
sent, > ecce intclleclum virienlur habuisse: < Non J-Jdine fruerentur, velinl nolint, asperum sentiunl et
intellexerunt, inquit, quoniam qui lalia agunl, digni lorquentur, Unde et illi hujiis scienlioe modum vi-
sunt morte; > ecce, inielleclu utili dicuiuur caruis- dentur non taccre, cum adjungunt: < Quid venisli
se. Queeenim inlelligemla erant, inlciligere nolue- ante tempus nos lorquere? » (ibid.) Miserum est
runt, unde et David ait: < Noluit inlelligere ui bene igitur scire Deum non gaudcndo, seri patienrio quoe
ageret (Psal. xxxv). > Ad quem intcllectum illos diabolo et ejus angelis sunl pnrata, gloriosuni vcro
alibi revocal, dicens : « lnlelligite iiisipientesin po- scire, nl scriptuni esl: < Nosse le, jusiitia est con-
pulo (Psal. xcin). » De quo bono inlellectu, et Sa- summata (Sap. xv). > Proplcr quod cherubim yleni-
lomon ait: « Intelligens gubernaculn possidrbil tudo scieniim interprelantur, quia malis angelis tle-
(Prov. i). > Et Ecclesiaslicus : « Acreplus est, in- sipicnlibus et ob hoc ruenlibus in profundum octer-
qnii, regi ininister inielligens (Prov. xiv). » noc dainnaiionis : isti sapienter inhoesernnt divinas
CAPITULUMXXXIX. dileclioni, quod esl vinculuni perfeclionis. Pulcbra.
Sapientia insipiens, illn est.de qua Salomon ait: dislinctio : malis angelis laniuin scientia?, bonis
«Non esl sapi.eiilia coutra Dominum (Prov. xxt). » vero plenoe scientioe vocabuliim assignalur, per
Et Apostolus : « Stultam fccilDeus sapieiitiamhnjus qtiod, in illis abusio , in istis vcro rei perfrclio de-
7*3 PHILIPPI DEHARVENG ABRATIS BONiE SPEI 716
signalur. Illi enim abusive scientes nppellantur, de A mancipati, quamvis adhuc sub senigmale et figura,
quibus Jeremias : « Bene, inquit, fncere nescierunl; in dedicaiione illius forie, non aurum et argentum,
isiiaiilempfeiiitiidiiiescieniiEegloiiaiitiir (Jer. ix), > non quscvis offerunl perilura. Eapropler et levi,
jiixta quod per eumdem proplietam Dominus : «In sicut supra dicium est, assumptus interpreialur,
hoc, ait, glorietur, qui glorialur, scire, el nosse me quia scilicel in miiiisierio non ejus possessio, sed
(ibid.\ i ipse potius assumatur. Sub gratia vero, aposlolis
CAPITULUMXL. quos consial esse priroos et prsecipuos clericoriiin
Quia ergoconstat scientiam vel sapienliam cleri- quocdamlegimus imperata, quoc non sunt lurbis in-
roiuin nullam esse, et eam qtiac videlur esse aliqua, ferioribus assignata, quia proedicare et baplizare
iio».protlesse, si non justitioe adminiculo fulcialur, absolvere, vel ligare, et caetera hujusmodi, illis,
videndum est, cujusmodi sil hoec justitia, quoe tam illorumque vicariis sunt injuneta, a quibus longe
necessaria jiidicaiiir. Dixi paulo superius, niliil esse conditio laicalis est sejuncta. Ipsis autem laicis,
justius, quam Crenlorem riiligi; unde el ejus dile- quoedam e converso stinl agenda, quse non suut
ciio, juslitia debet intelligi. Verum quia multi cleiicis imponenda : non quod suiliciat clericis mi-
diciinl se diligert»Dcum, qtri tamen ejus noliint man- noris privilegium sanclitaiis, sed quia hsec humilin
dalis obedire, et hauc professionero Joannis testi- B iranscendsriint ecclesiasticou 414 fastigio dignita-
inonio, verilali certuin est conlraire : nescit enim lis. Dicitur quippe homintbus, quos condilio laica-
tlilectio torpori vel otio descrvire, vel quod pejus lis, quasi cogil seecularibus negoliis occupari, qui-
est, manus suas malis operibus irreiire, videndum bus Deo militans clericus non debet implicari;
est cnjusmodi vita clericis injungaiur, per quarn dicitur, inquam , ul tribuium Ceesari solvaut
cortiin dilectio, vel justilia comprobaiur. < A fructi- (Matlh. xxn), cujus imagine denarius informaiur, a
bus, inquii, eorum, cognoscolis eos (Malth. vi). > quodebilo liber est clericus, cujus ordo Deo per-
Non enim verbis eorum, sed operibus fides esl adhi- feclius conformalur. Cum igitur alia clericis, alia
Jienda, nec vulgaris opinio, sed rei veritas esl le- populo, laro sub lege quam sub gralia, sicut dictuin
nenda. Mulla quidem proecepla vivendi, unus Deus, est, injimgantur, cerium est, quia minora populo,
sive sub lrge, seu post legem, hominibus misericor- perfecliora clericis assiguantur, ul qui praclati suut
dilerimperlivit, per quoe onines, qui tamen dociles ordinis dignitate, procferanlur nihilominus sancti-
exsliteruni, suis cougiue lemporibus erudivil. Quse tati; ct sic stutleant soli Deo expressius conformari,
praecepta,quamvis inttlta sint, el diversa, non tamen ut eos tnnquam formam regulnrem possit populus
sibi invicem sunl adversa; sed sic el diverso generi fiductaliiiir imitari, Uude mihi virieiur quod alia sit
liominum, et slalui temporum assignanlur, ut alia quodammodo justilia clericorum, alia populi, quia
el alia, aliis ct aliis uliliier injuncia cognoscantur. cum populus juste vivere divinitus imperelur, in-
Alia enim sub lege, alia sub gratia dala sunt; et sub juslum csl tamen, si ei clericus vivendo coseque-
lege alia sacerdotibus et levitis, alia populo; sub lur. Tanlura quippe necesse est, ul justitia clerico-
grntia vero, alia clericis, alia laicis injuncta sunt. rum superemineat popularem, quantum ordo eccle-
Sub lege quidem jubet Dominus reddi oculura pro sinsticus preecedit seecularem; et adeo clericalis
octilo, dentem pro denle, periem pro pede, aduslio- sanctitas existere debet merili singularis, ut ejus
neni pro adustione, vulnus pro vulnere, livorem pro compnratione, vila populi, qiiamvis justa, dicatur
livore (Exod. xxi; Deut. xix). Sub gratia vero :« Si saecularis. Eapropter clerici dicuntur et canonici, itl
quis, ail, te percusseril in dextram maxillam, preebe est regulares, quia cum populus per latoria vivenrii
ei et alleram (Matth. v). » El iterum : « Non dico spatia, quasi licenler evagetur, eadem clericus lati-
libi, seplies, sed usque sepluagies seplies (ibid.). » ludine refrcnala districiioris vitoe regula cohibe-
Sub lego etiain saccrdoiibus et levilis mulla specia- tur.
liler injungiinlur, quibus coeteri filii Israel nullate- CAPITULUM XLI.
iius nstringuniur. Jubenlur enim tnberuaculo mini- 0 Neque enim conceditur, ut vila cIericorum.de
strare, offerentium hostius altaribus prtesentare, regula in spatium, more transeal musicorum. Sed
novo quodam genere vestjum coruscare : et coetera tunc liannonioe coelesli melodia consonatdericalis,
inulla, quoe, qui libros Moysi legerit, poteril com- cum in ea non carnis lenocinium siridet, sed conti-
jirobare, inpreeseniiarum aulem longum est et su- nue rcsonat maturitas spiritalis. Hanc nimiruui
perfluiim numerare. Reliquis autein filioFum lsrael, caiuoribus ars musica legem sive licenliam cogno-
quse etlcgunlur injungi, in quibus eis sacerdotes et; scitur imperiire, ut nuoc de spatio in regularo,
levitoc non inveniuniur adjungi, sicut de laboribus; nunc de regula in spatium licent transilire, quia eos,
suis pleraque munera altari niinislraiitibus, juben- • qui adbuc volup.talibus transitoriis capiunlur, con-
tur impertire, ut de altario vivant, quos conslatt slat sicut sonos varios gralanler audire, sic illos,
allario deservire. Dcnique in dedicalione allarisi quos iclenliias oblinet, non niediocriter fastidire.
quod fecil Moyses, cum in riie qua uncluin esl, offer- Cujusmodi liceniiam, ut video, contlitio popularis
rcnl uiunera singuli principes tribuum reliquarum, sortitur, cui semita vivenrii, nunc angustior, nunc
nil lale obttilissc legitur aliquis princeps levitarum,, spatiosior aperitur, ut, dum ei concedilur in qiti-.
quoiiiam qui altaiis mitiisterio fucrant spccialiterr biisdam spatiuro propiiae voluntatis, facilius traltj,
717 DE JUSTITIA CLERICORUM. 715
pnBsil ad rcgiilam quanlulocciinqtie sanciitalis, Si A inopioe sit supplemcnlum, 415 "l ""at orqnalitas
enim semper teneret spatium, incurreret procul (ibid.). i Fil nimiruni ocqualitas, r.umet sanclorum
littbio moilem, lala enim et spaiiosa vin dttcit ad paupcriein vestris largilionibus teuipcralis, et taineii
mortem : el si districtiorem lenere conlinue regu- vos ipsos nullatenus pauperalis; et illi vobis viitu-
Imi rogerelur, bestialisinnlliludo, inlolerabili onere lum stiarnm merila partiuntur, nec lamen etrum-
grnvnrelur. Nonne vobis Paulus npostotus quasi dem virtutum pauperiem paliunlur. Sic Pnulus
quidani notarius fuisse videtur, qui infirmitati C3r- apostolus, utpote doctus scriba, de ihesauro suo
nalium erudita descriptione medetur ; et nunc eis, nova et vetera proferebat, dum vitam popnli, tam
qnasi gralum spaiiuro indulgere, niinc eosilem ad in sputio quam in regula disponebat: monens his
congruam rrgulnm salagit retorquere? < Propler quae justiliee sunt insisieridum, nec lamen praeci-
fornicationeni, inquit, unusquisque uxorem suam piens ab inferioribus desistendum. Verum, quia
habeat, el unaqua:que suum babeal viriim. Vir longe sublimior csl conriitio clericalis, non sullicit
uxori (lebilum rcdtlat, et uxor viro. Nolite fraudare ei juslitiu hsec genernlis; imo indicilur ei queedam
iuvicem, nisi forte ex consensu ad tempus, ut vn- allera specialis, quia spiritalem ordinem nonuisi
celis orationi, et ilcrum revertimini in iriipsum, ne vita conriecet spirilalis. < Vobis, inquit, dalum est
tentel vos Salanas propter incoiiiinenliam vestram " nosseinysterium regni Dei (Luc. vui);»—< animalis
(/ Cor. vn). > Redditio camalis debiti, volupluosa auiem liomo non percipit quoe sunl spiritus Dei
juoedani esl lalitudo, quam continenlioe arcem (/. Cor. II).
:enere non procvalens,popularis libenter aropleeti- Est rrgo juslitia clericorum, vel potius operalio
iur niulliludo, cujusmoiJi reddilio ob lioc maritali juslitioe, el dileciioiiiseoruui, ut de multis duo eli-
-.opulxindulgetur, ne, quod pejus est, ruplo prorsus gam : Paupertas volunlaria et conlinentia, quoetluo
pudoris vinculo fornicelur. < Hoc autem, inquit, iia divinarum lestimonio Scriplurarum clericis spc-
secundum indtilgeniiam dico, non secundum impe- cialiter indicunlur, ul nesciam utrum sine bis pos-
riuiu (ibid.). t Quia vero ubi inriulgentia nomina- sint veraciier exisiere, quod dicuntur. Durnsser-
tur, culpa proecederedesignatur : revocal eos quasi mo, sed plenus veritnlis, non salisvere esl clericus,
a spaiio in regulam, el monet oralioni vacare, ut quem non dilat ibesatirus pauperlalis; ctijus lunibos
tlevolkme elflelu, concessum spalium possint ali- non astringit cinciorium castilatis. Quod utrumque
qiiatenus rerrenare. Vacare quidem oraiioni, quasi in lege est Oguraliier pracsignalum, in Evangp!io
quodriam canlicum est regulare, qnod consulenle realiter demonstratuni, ut nullum possit stiffiigium
Aposlolo dcbent conjuges cantitare; et ab illo ad r clericus invenire, qui lalibus nolueril virlutibus
rrpMlamcarnalem, quasi aa noiam spatialem non obedire.
jubenlur, sed concedulitur redire, ut liac conees- CAPITULUMXLII.
sione illecti non proesumanl a regula penitus rcsi- Noslis quidem Doininum mandasse per Moysen,
lire. « Reveriimini, inquil, in idipsum, ne lenlet ul tribus Levi inler fratres suos hecreditalem nequa-
vos Satanas projiter iiicoiilineiiliani veslram. > In quam sortirelur, sed primilins et decimas fructuum
earieiii longe posl Episloln, cum sermo rie faciendis armeniorumque, et gregum primogenita, plebs et
elceniosyuis haberetur, et ari eas iriem Apostolus reiiqua largiretnr, ut qui labernaculi, vel altaris.
costleni Corinlliios hoitarctur, sic illis tenendam ministerio fueranl mancipali, in mulliplicandis vel
proposuit regulam largitalis, ut lamen eis concede- conservanriis possessionibiii; noii essent occupati.
ret quasi propriee spalium volunlatis; non quia illis Quocqtiidem inslitutio, nonuisi lypus quocdamestet
bonuin perfcctius invidebat, sed quoniam ad illud figura, quoelonge post eral effectum in clericis ha-
oblinendum illos invalidos pervidebat. < De col- bittira; ulin islis realiter implealur, qtiod in illis
lectis, inquit, quoe fiunl in sanctis, sicul ordinavi umbraliter prtesignalur. Debent enim clerici altario
Ecclesiis Galaiioe, ita et vos facite per unam Sab- principalilcr deservire, et inhinntes soii Deo hoere-
bali. Unusquisquc veslruin apud se reponat, recon- D dilatem transitoiinm non ambire, sed esse virtii,
dens qnod ei bene placuerit (/ Cor. xvi). < Ac si vesliiuque mcdiocri sic conteuti, ui nibil amplins
riical: Volo quidem ut eicemosynas faciniis, sed requirenies, ncc etiam propler isla exlerioribus phtf
lamen non jubeo, ut omnia relinqualis, quia, etsi justo sini intenti. Nn ergo, ut tlixi, iransitoriuin
lioc exigil perfectio sanclitatis, non lamen boc appetenles, solum Deuni jure dcbeut hicretlitario
sustinet veslrte infirroitas voluntatis. De qua re, in possiilere, setjue ipsos versa vicc Deo liseredilaiem
alia cpistola, ad eosdem Corinlhios ait: < Non ut placiiani cxhibere, ut el Detis coruni sil liaeretlitas
aliis sit remissio, vobis aulem tribulatio (// Cor. singuluris, el ipsi Dei hsereditas procrlara, preecipua,
vni). > Hoc csl dicere : Non quxro, ul quoe vestra speciulis. Unile Dominusnri Anron : « ln lerra, in-
stint, lain larga manu pauperibus impendntis, ut quil, eorum niliil possiriebitis, ncc hubcbitis pnrtein
vos ipsos invenint lncommodilas paupertalis; sed inter eos : egopars et boereditas tua (Num. XVIIIJ.»
sic vestra largiiio illorum sit inopioe supplemen- Et ad Moysen : « Levitns, imjuit, consccrabis, ac
luin, ul lamen vobis non inferat inriigentiac detri- separabis de medio filiorum lsracl,ulsint mei (Mtm.
inenlum. « Veslra, inquit, abundanlia illorum ino- vm). » Hoc virielur i|>suniquoque nomen clerici ria-
piam suppleat, ut et illoruni abundantia vestroe monstrarr, quia cleros Grocce, Latine sors, id C8t
719 PIHLIPPI DE HARVENGABBATIS BON.E SPEl m
bocretliiastlicitur rcsonare, ut qui lali noroine glo- ^ allitudo, quam digniias jubetur clericalis, non po"
riatur, el ipsc Dei, et Deus hxreditns illius habea- pnlaris npprehendere inultiiudo. Ob hoc quippe in
tur. Non igitur oestimo clerico pecuniu: sacculum nunieruin npusliiloruin nulluni Cbristus recepil, nisi
eunveuire, nec ejus est ad dilatandas possessionuni qui proprins abjecit facultales, ut ostentleret, quia
nictas, vel terminos prosilire, ne qui foramen acus clericos, quibtts imponenria crat ecclesiastica cura,
dcbcl cursu agili perlrausire, divitiarum gibbo prae- tliesaiirus tlecebat paiipcrtalis, non possessio per-
periiliis uiorecameli cogatur resilire. Unde et Domi- itura.Hunc tliesauruni se iuvenisse Pelrus aposlolus
titis, qui significata legis in Evangelio voluit exhi- gloriatur, el qiianlussil fructus, sollicilesciscilalur,
berc (non enini venil legem solvere, sed implere) ul eo audito, non solum iuerito colloetetur, seri ari
cmn apostolis suis diguiiatem pr;edicaiidietofliciuin cum ambiendum, sequaces ejus clericos eflicacius
delegaret, uleis pauperlatis incomparabilein thesati- adhorlelur. «Ecce, inquil, tios reliquimus oninia.et
riim commendarel; sic ait: «Noliie poriare sacculum secuti sumus te : quidergo eril nobis? Feciinusquod
(Matth. x; Marc. in). » Ac si diccret: Vos qiti init- jussisli : quid hsec facienlibus promisisti? > (Lttc.
tiniiiii verba vilsc aliis procdicare, eosqua summo x.) Vides nos lerrcna oronia relegnre : quid pro
siuJio ad aiuorem ceelestiuininvilare : nolo ullanlae his possumus exspeclare? Et ille : « Vos, ait, qui
ininisleriiim riigiiitatis, in aucupium terreni com- B reliquistis omnia etsecuti eslis me.cuni sederil Fi-
nradi converlatis. Neque enim decet, ul qui alios ad Iius hominis in serie majeslnlis suoe,scriebitis ei vos,
ccelcstis regni divitias inviiatis, ad recondendum judicantes duodecim tribus Israrl (Maith. xix). >
tcmporalem pecuniam, sacculum defcratis, ne inve*. Yos ait, qui injecislis collum voluuiarisc vinculo
niiinini verbo alittd commendare, et aliud, qttod paupertaiis, recipietis divitias oeternse libertalis.
a_sit! excmplo ricmonslrare. Dcnique ncscit audilor Vos, qui tam liberaliler estis jusliliam operaii, non
.eruioncm praedicaiuiuniacceptare , nisi vitam ser- illam popularem, sed vestroe congruain riignitati :
moni vidcrit concordare. Eapropter, ul eorum ser- cum in sua Filius hominis sederit majestate, setle-
nio commcudabilis babealur, et ad coniemplum bitis pariler judicandi accepta poleslaie : et vestra
lemporalium alios efficaciter hortarelur : eosdem sanctilas honore debito perfruetur, quia, ulscripttim
prtrdicalorcs niliil Christus voluit possidere, sed est «jusiilia in judiciutn convenelur (Psal. xciv). >
formain putipertaiis cacteris exhibere. Iloec, fratres mei, juslilia qua conslat apostolos co-
,CAP1TULUMXLIII. rumque vicarios emiuere, cum propier Chrisium
Alibi in codem Evangelio, cuin virlules proccipuas jn hoc roundo diligunt nil habere, non aurum, nou
idcm Dominus coinroenriaret, et eas aposlolis, viris- argenluui, uon catluca reliqua possidere, sed his
que aposlolicis specialiter assignaret, paupertalern ^ contemptis libcre cceleslibus inhoerere : Hoec, iu-
priniam ponere voluit, lanquara necessarium el ira- quam, justilia convertelur in judicium, ciira in sede
mobile fundamentum.sine quo perfectionis machina majestalis suoe Chrislus judex oninibus apparebit,
sufiiciensnon accipit incrcmenlum. < Bculi, inquit, et cum eo volunlaria paupertas, non solum honrinrs,
puuperes, quia veslruro estregnum Dei (Maiih. \).i sed angelos judicans residebil. Quod eniin lioiuines
Quori auleiii hujusmodi bentiludo, apostolico, id cst juriicatura sit, ipse Christus in Evangelio coiilinua-
clericali ordini speciulilet' assignetur, ipsc evange- vit, quod autem angelos Paulus apostolus declaravit.
lisla Lucns elcganter signavit, qui hoc diclurum « Vos, ait Chrislus, qui rcliquistis omnia, ct secuii
Doniiuiiin oculos elcvnsse iu riiscipulos, signanlcr estisiue, setlebitis super sedes duodecim, judicaiites
tuemoiavil : « Et ipsr, inquil, elevatis oculis in duodecim iribus Israel. » Ecce de hoiiiinibus. Et
riiscipiilos suos dicebai : Beati pauperes , quia Pautus apostolus :« Nescitis, ait, quia angclosjurii-
vcslrum esl regnuui Dei (Luc. vt). > Tanquam rii- cabimus? > (/ Cor. vi.) Ecce de angelis. II;cc jtirii-
cerct : Elsi hujus bealiluriinis arcem vel non vull, candi potestas, voluntarioe promitlitur el reddilur
vcl noii potesl lurba lioecapprebeiidere 416 popu- paupertati, qtiam paupertaiem idco Chrisius injun-
luris, qure seecularibtis concessis in cremo dici me- -, gere voluil aposlolicocdignilati, ul quos constiluebai
retur soecularis; vos lamcn et velle et jiosse video, judices Ecclcsioc lemporales, haberel quoque in
quorum sicut orrio, iia el sanctitas singularis, qui ccelestibus oetcrnales.
spaliosnni viam desercntes, dislriclionein tenetis CAPITULUMXLIV.
viac et vitae regularis, unde et ad vivendum cos, Si ergo clerici [Sciuni se babere aposlolicaro in
oculos dcpono, quos consiat in imo demorari, ad Ecclesia dignitalem, cum eoruin vice ligandi atque
videndum vero vos, oculos elevo; quos in ccelis solvendi leneant potcstateni, sciant sibi quoqtte,
gaudeo conversari. Iloc significans ct Matthoeus sicul et illis volunlariain pauperlalein iiijiingi.quani
dicit: < Quia videns lurbas Jesus 'ascendit in tnon- nisi lenuerint juclicanlium numero non polerunt
lem,el cum sedisset, discipuli ejus ad eum acces- jungi. Non enito nisi pauperibus poteslas conceditur
serunl, et illic ab eooclo beaiitudinuin sericm au- judicanrii, licel mullis ex populo divitibus gratia
dierunl (Malih. y). > ln quarum catalogo idem Mal- concedatur salvandi. Denique tanta perfectionis est,
lliocus priiiiain quoque posuii paupeiiatem, innuens paupertatisque cogualio, ul sine paujierlalc perfe-
sine illa perfectam non esse aposlolicam sanclita- ctionem illatn Evangelicam nou possil quis hnbcre,
trni, quia voluiHariapaiiperies, moniis quuiilam e*t quciu Chrislus, n|ioslolicum,.ii est tieiiealeiu orrii-
7fil DE JUSTITIA CLERIGORUM. 722
iiem vohitl oblinere. Quin enini mngnum erat lenere A Abraliam ille saiictissimiis, eujiis fides el obe-
eos apicem ecclesiastlceedigniialis, voluit ut eoriim riientia procdicatur, qui de terrn sua , de cogna-
viia esset perfecioe sanciitatis, ut peifecto ordini lione sua, dc domo pntris sui, Domino jubenie est
vitae perfectioconveniret, ne propter vitain disso- egressus, in ipsa peregrinalione sua valrie in pos-
iiam erubcscens dignitasobmutiret. Quanlumvis sessione argenii elaiiri lcgilur exslitisse, nec roan-
quippe lnrgus, caslus, juslus, sanclus quilibet ha- datum ut hoec relinqueret acccpisse. Joseph ille,
Jieaiur; perfectus, tainen iiequaquani judicatur, cnjus castilas comineiulaiiir, in jEgypto incompara-
quaiiiliu proprias divitias habere comprobalur. biliter est ditalus, et juxta nomeii siiuui divitiis ct
Quod salis in Evangclio rieclaralur, ubi lam facto honoribus augmentaliis. Joseph quippe auctus in-
quaro verbo, Chrisius hoc idem protestatur. Cum lerprelaliir. Ijisa etiani Iribus Levi, qnse inter fra-
cnim aposiolos, •quos perfectos volebat exhibere, tres suos hseieditalem , ul supra dicluui esi, non
niliil sibi propriiini peiuiiiierel relinere, quid aliud sortilur, in niedio tamen possessionis, illoruin ci-
lali facio voluit edocere, quam etiin peiieclum non vitates el suburbana eaium Iiabuisse invenitiu-, ut
baberi, qni proprias divitias vuli habere? Quidnm in eis jure proprio inorarelur, et ibidem ipsius, vel
auiem adolescenti queerenli quid facientlo.4vitam jumentum, vel pecns alerclur. Sic rniro scriplum
oclernam possideret, ideni Cluistus genernlia man- B est: « Accesseruiit principes familiarum Levi atl sa-
dala reconsiiil, el ad viiam suflicieiiler consequcn- cerdotem et Josue filium Nun, et dixerunt: Doroinus
dam IiaeciiJliiiu implere conimoiitiil (Maiih. xix). prsecepit per manuin Moysi, uidarenlur nobis urbes
At ille lanquain desirierio suo non suffccerinl hocc ad habiianduin; et suburbana earum ad alenda ju-
auriita, respondit quod a juveiuute hoec oinuia menta. Derieruntque filii Israel de possessionibus
Bibi Jueranl custodila. Cui Cbristus : « Unum, suis juxta imperium Doniini civiiates el suliurbana
inquit, tibi deest, si vis perfectus csse, vende omnia earum (Josue xxi), ct infra : < Itaque universoc ci-
quoc habes el dapauperibus; ei veni, sequere nie viiales Levilarum in ineriio possessionis fiiiorum
(ibid.). i Si desideras virliiluni generalium aggerem fueruntquadraginla oclocunisuburbanissuis(i6i(i.).»
perfeclionis gralia cumulare, oporlel le omnia qux Videlis nec ipsos levitas proprietaiis sacculo caruisse,
habes pauperihtis crogare, ut deposiia proprietalis eosqtie non viiaui apostolicain , sed rjus in aliqni-
sarcina, quoe, elsi non sanciitati, lamen perfe- bus figuiam lenuisse. Denique lsaias prophela , cuni
clioni nou. mediocriier adversatur , judiciariam d.e largitatis gratia divino rioctus spirilu loquereltir,
perfecioruni sedem tua sanctilas mereaiur. Quo ct.ari eani audilorcs salis huiniliter borlarelur : nou
417 audito adolescens iristis, utscriptum esl,re- praicepit, ncc moiuiit, ut quis oinnia penitus largi-
cessit; eral eniin mullas possessiones h.ibens; et retnr, sed ex co quod habet, aliquid indigenlibus
qui juslitiam tenuerat, quae larn novis quam vele- partirelur. « Frange, inquit, esurienli paneni luiiin
ribus popiilisgeneraliler erat indicta, acl illam aspi- (Isa. LVHI).» Qui alteri fiangil panem suum, con-
rare non potuit, vel noluii, quoe apostolis virisque slal eiim et illi aliquiri imperlire, el sibi ipsi ali-
apostolicis specialiter est ascripta. Cui cum dieeret quid rctinere. Qu;e niniiriiiii fractio, non repro-
Christus : < Si vis perfectus esse, vende tiinnia qu;e heusibilis, inio commcudabilis judirntur : ita ut
habes et ria pauperibus; satis innoluit hoc dicto, Jcremias vidciis eam non fieri, lamentabiliier con-
qnod a nullo perfectio bujiisniodi oblinetur, a quo querutiir : < Paivuli, iuquil, petierunt panein, el
aliquid propriuin relinetur. Hxc niinirum perfectio- iion erni qui frangercl eis (Thren. IV). » Cuin aulein
nis regula, haec formula largitatis Christo in Evati- dixissel Isains : < Frauge esuricnti panem tutiiii; >
gelio proctlicanteprimilus esl audita, el ab apostolis subjecit : « et egenos vngosque indiic in cloinum
nonnullisque eorum successoribus in posleruni cu- tuam (Isa. LVIII).> Non dixit: Qui babes douitim,
stodita. Quam enim Christtis ea largitaie, quocsua desere , ut perfectioucin evanselicam consequaris,
est, gcneraliter curiciis proposuit, hanc quadam sed qui habes, recipe eos qtii non habent, ut sululis
privata charilate, apostolis eoruinque vicariis si- D preemia merearis. Perfeclio quiriem evangelica vo-
gnanter imposuil, ut isti quasi ex praceplo eam bis, clerici, qui apostolica sectamini vestigia, tle-
tenere compellaniur, ne et perfecti orriinis et per- bebatur, vobis lant;e sanclitalis privilegiiim serva-
fecloe viloe, qiiod esl iuconveniciis, habeanltir : illi batur, ut scilicet quanto ccteris estis pauperiores ,
autem siiper lioc relinquantur latitudini propriae vo- lanto esselis perfcciiouis nierilo ditiores. Sauctis
luntntis, qtios ordo inferior, niinoris esse pnlitur quippe veleribus, vel relro actis lemporilrus octern»
sanctiiatis. Enimvero nihil lale ruitjtiani vel pro- Dei bonilas non iuvidil, sed vobis sub gratia con-
poni, vel iinponi apuri litteras veteres inveuimus, stitulis perfccloria provitiit, nec illos Chrislus cre~
sed eos licenler habuisse propria comperimus. riendiis est odisse, sed vos quasi tenerius dilexisse.
CAPITULUMXLV. Vobis igilur aperiens thesauruin profiuac largiiatis,
Nullus quidem veteruni, vel jubetur, vel mone- largn mnnu deprompsit bcalae muuera pnnperlatis»
tur deponere sacciilum proprietatis, et amplecti ut ejus sarcinam ferenles , pecunioe sacciiluni pari-.
voluntariac regulam pauperlntis, cum tamen mul- ter non feralis, sed ipsi tjui el servaie et teinpore;
lis in loeis commendetnr beneliciuin largitatis, corgruo novit resliiuere fcieiiduui coinniiliatis.
quain producil fons indcficicns divinoe charitali..
7.3 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON/E SPEI 724
CAPITULUMXLVl. A cnjus visione chorus fiJelium ineffabililer congau-
Hoc est forlc tjuod sapienlissimus ille Salomon debit; et hi proecipue qui obedientes Evangelio ter-
aiebat, cum Christi erga vos benignitalem profluam renee snrcnlum pecuniec non tulerunl, sed ipsi
praevidebai. Videns enim quanta beneficia vobis Chrislo fideli redditori usura fecunda crediderunt.
specialiter fuerat collaturus : < Sacculum, inquit, Eis ille dio illo juriiciariam conferel dignitalem, qui
pecunioe secum lulit, in die pleiise lunoe reversurus in terris propler ipsum volunlariam amplexi sunt
(Prov. vn). » Sacculum pecunise secum Chrislus pauperlatem , quos non pressit et oppressil imper-
tiilit, cum dcvieia morte, carnem suam, imo et fecta juslitia laicalis, sed evexit et provexil per-
nosirnm immorlnlitnte vestiiam, ascensione gloriosa fectio excellentire clericalis.
in cceiuin transpoitavit; eamque ad Palris dexieram CAPITULUM XLVII.
collocavil. Illic lanquam in sacculo vestram clerici, De qua perfectione Petrus aposlolus Iaetabatur,
debciis pecuniam congregare, vestrosque suilores cinn se, nec aunim , nec aigentiim habere fateba-
et algores flileli sub signarulo coinmeiitlare, quia tur : ct claurio non conferens subsiriia pecuniarise
ibi uon 418 asrugo, uon linea riemolitur, non largilatis, gnuiora contulit munuscula insperatse
fures cffodiunt, nec furantur. Et pulchre non po- sanitaiis. < Argentum, inquii, el auriim non habeo,
pulo, setl aposlolis virienlibus Chrislus in cceluni B qnotl autem habeo hoc tibi do. In noinine Jesu Cbri-
elevalur, ut eis eorumque vicariis principaliter in- sti Nazareni; surge et ambula (Acl. m). > Vitletis,
nuaiur, quod loltim illuc eorum debet desideiiuin qui auri vcl argcnti sacculiim non habebnt, qtianlas
ferri, qui specialiter suuni vident sacculura ante- de ihesauro paupertalis divitias proferebat, ul na-
ferri. In hoc sacculo lanqunm in nido turtur ille luree legibus Uducialiter imperaiet, et ad verbum
Davidiciis ponit pullos suos, qui a populo non tam imperanlis claudus exsiliens- ambularel. Hoc,nec
locis quam merilis diligit segregari, et plalea fo- dives ille Cresus, cujus diviiias litleree sreculares
rali postposiia clericalis vitoc angustam sciliiuiliriein extolliint, poluisset conferre.hoc nec potens Alexan-
amplexaii. Illic, inquain, turtur, pullos stios in der, cui mundi pars maxima videbatur defeire,
excelso ponit, fovet, animat, el nutrit dumplume- quia bis qui diligunt bonores et divilias possitlere-
scant, utadulli per auras volent liberas el soeculari nescit rerum nalura obedientiam exhibere. Ur.rie-
gravecline non torpcscani. Sicut autem ille nirius igitur Petro tantoe efflcacia largitaiis, nisi suae me-
luijtis turluris non pulrescil, sic nec ille clericorum rilo paupertalis, sicut ipse latenter innuere videtur,
sacculus vcterascit, nec eum Iscdit processu lem- si quis ejus responsionem paulo diligentius intuelui?'
poris aliqua perttisura, quia in eum prcunia non r Dicturus enim, < quod aulem habeo, hoc libi do , »
ir.lvomitlitur perilura. Eum quippe sacculum im- signanler proemisil, < argentum et aurum non ha-
marcescibilis inlegrilas non conservat, in quo ava- beo, » ul daret inlelligi, quod qui argcntum el au-
rus inexplelrilis mercedes Iransitorias coacervat. rum perfectionis inluitu non habebat, eo merito,
< Qui mcrcedes, inquit Aggoeus, congregavil, misit curandi gratiam oblinebat, quia religiosam inopiam
eas in sacculuin pertusum (Aggm. i). » Si ergo in virtuttini copia coniilatur, ulqtiauto quis mundo pau-
bis nuiidinis aliquas vos clerici mercedes congre- perior, lanto Deo diiiorhabeulur: diveserat Petrus,
galis, videle ut in pertustim snccnlum non mittalis, et lamen nil liabebal, ct cum sacculum non habe-
ne quod desuper infunriere laboratis ruplaperfectio- ret.nihil tamen ei deficicbal, quia sic pauperes
nis inlcgriiate, quasi pcr foramen inferius amiita- suos Chrislus novit beare, ul quominus babtirrint
tis. Ideo Christus, quibus riixerai : « Nolite portare eo amjriius faciai abundare. Unde in Evangelio^
saccultim, > cisde.u infra dixit : « Facite vobis curo Petro caeterisqiieaposlolis loquerelur; <Quando,
sacculos qni noii vcterasrunt (Lttc. xn); > ubi scili- inqtiil, misi vos sine sacculo et pera , nunquid ali-
cet non ocrugo, nec linea, nec fures liabenl licen - quid deluit vobis? At illi dixeruut : Nihil (Lue.
iiam acceilenili, sed omnis depositor certain habet xxu). » Mira rcs! Nibil habenlibus, nihil ricest.
fiduciam , quae sua snnl rebahendi; ipse enim, cui D Qitomoio baecsibi opposita possunt componi, hoec
depositum coromendaliir, qui sacctilum pecuniee inconveniciitia convcnire, tit illi invenianlur, el in
secum lulil, sicut Salomon protesiatur: in die iuillo dcficeie, et lamen nil haberc? Quomotlo, in-
luiiee jilcna: ad vos est procul dubio reversurus, qu.im , nisi quia eis atlesl et terrrnoe penuria facul-
vestrum vobis deposilum muliiplicaiioiie cenlupla taiis, el diligendae gralia pnupertnlis, ul sriliret
redriituriis. Per diem ltinoepleuoc, novissimum illud nibil liabeaul et nibil habere cupiant: inagisque eos
jiidiciiiin videtur tlcsignari, in quo niembris suis delectet inventa vivendi perfectio, quam atiri et
universalis habel Ecclesia consumniari, quando argi-mi perilura possessio? H;ec esl et inops abun-
oinnibiis qtii salvaudi sunt, colleciis, perfecluni danlia, et abundans inopia, quia cui cum patiper-
acripil incremeiUuro , niillum deinceps passura rie- latc bcne convenil, clivos esl, ei non qui pariina
trimentum. De quo plenilunio Jonunes in Apoca- babet, sed qui plus cupit, pauper esl. Sic aposlo-
lypsi (cap. vi) : « Dictum cst,inqiiit, cis, ut quie- los eorumqtie vicarios Cbrisliis voluil paupeiare, sic
scerent leinpus adhuc modicnm, donec compleren- paitperalos in Ecclesia pt-secaMeris sublimare, ut
tur conservi corum et fralres eoruin. » In boc ple- idcm et in icrris esseni judices clericalis merito
nilunio Cbristus omnibus visibilis apparcbit, de digqitaiis, ci in coclojuriiccs 419 voluntariae me-
725 DE JUSTITIA CLERICORUM. 726
rilo paupeiialis. Haec iiimirum patipevlas pairimo- A el in cn profeclum non quocral spiritalein, cum in
nium est clencorura, haec eorum possessio, hic acquirendo Doniiniis spiritalin jiibennl aritepoiii,
tliesaurus corum, quo, pro magno munere Novi asserens tenipornliu, eliam non queesita suhsequeu-
Testnuienli ditati stint hoeretles, qui Chrisii paupe- ler.apponi ? < Priinum, ait, quoerite regnuni Dei: rt
ricm commendantispriilcipalesfacii sunl cohocredes. hoec omnia apponeutur vobis (Mullh. vi). » Debcnt
CAPITULUMXLVIII. ergo clcrici lanam et lac ovium non sitire, lioc esi
Verumtamen quia nenio suis stipenriiis mililare honores el diviiins non ainbire, ne per Ezecliirlem
jubetur, sed militanli sumptus de publico necessa- Doininus conqueralur, quod scilicet ab cis non spiri-
rius indulgetur, ne clerici vicius corporalis inopia lale, sed lerrenum commoduin requiralur. « Lac,
gravarcnlur, concessum est eis rie Ecclesia vivere, inquil, comedebalis, el lanis opeiiebamini; gregcui
cui et proeesse et prodesse perhibenlur. Eapropter, aulem meuni non pascebatis (Ezech. xxxiv). i Lnc
vel niunificeiitia regum, vel largitionc principiiin, quirieni oviiim coniedeie el Innis tliligunl operiri,
vel quorumvis oblaiiouibiis fideliuin iimlta ecclesiis i;ec taineii pnstiim tlebiluiu eisdem ovibus impeiiiri,
sunt collata, mulia jure proprio assignata, ut exinde qui reverenlia sibi ab illis iinpensa, plus justo glo-
clericisnecessaria roinislreiilur, ne horum occasione rianlur, qui earum oblalionibiis cuinulnntur, nec
plus justo exterioribus occupciittir. Unde satis, ut B tatnen eis vcrbo vel exenipio suffraganlur, sed in
ocstiuio, debet inconveniens judicari, quod quibus- iilis privatas taiiluni utilitales aucupanliir. Cuin
dam in locis prava consuetudine viriemus actitari, enim noiiniillicieiicoriimgaiitientecclesiasiicistligni-
ut scilicei noiinulli ignoranlcs, vel potius conleni- lalibus coruscare, niiiltos sibi ex Ect.lesia redditns
neiiles, tam NovoeLegis quam Veteris insiituta, ab coniparare, domum juugere donuii, agrum agro
cisdeni clericis exigant decimas el tribula. Qui enim copulare : niimmos pridem repositos novis superpo-
reliiiquentes quoeniundi sunt, elegerunt sub clericali silis cumulare, prolensuin aqualiculum cxquisitis
titulo conservari, more apostolico servicnles Eccle- dapibus impinguare, mullacingi familia, pretiosis
Bioe,fidelium oblationibus sustenlari, vel quod esl vesiibus emicare : equos mulli pretii, inulto prelio
perfectius, victum quoerentes Iabore manuum Pau- falerarcj aucupii etvenaiionis graiis laboribus iusu-
lum apostolum imitari; ad solvendum irihuta vel dare, alearuin ludibrio manus dubias occupare, cum
decimas injusle compelluntur, ulpole, qui omnia his et horum similibus diligunl implicari, quis dubi-
coniiiiuiiia, niliil aulem propriura haberc cogno- let eos nec suam, nec aliorura salutem mlilius
scuniiir. Eapropter Ambrosius Mediulanensis, cum sturiiis.operari ? Hi nimirum clericalus privati veri-
sub figura clerici de Levi myslico loqueretur, iino - taie, solius coloranlur nominis falsilate. De quibus
Deum loquentem introducere videreiur, sic ait: Jeremias riicit (cap. vn) : « Cleri eorum non prori-
« Non alii iribularius, non decimarius; non tle pos- eruiit eis. » Talibus clericis suus non proriest
sessione munificus. Non ab hoc decimas in fructus, rlericaius, quibus non placet religiosi liumilitas
non dona quoero, nou niunera; ipse mihi pro mu- faniulaiiis, sed exlollit pomposi excellcntia doini-
nere est, ipse pro tribulo, Non in possessione sua iiatus, quos Cluislo non conforinat pauperies reli-
munificus mihi, sed ipse possessio mihi : ipse meus . gioui fuinilinris, scd deformat vanitas et proprietas
liuelus, ipse inetis census. » Gregorius papa cum Sice.uluris.Quoc enim pauperum clcricorum debent
Auguslini Anglorum episcopi quseslionibus respou- esse comiiiunia, pcrverso jnre sibi faciuut proprin,
rieret, et quomodo ille deberel conversari cum cle- ei niillu apud eos seqtialilas conservatur, duin pio
ricis suis coromuni viia viventibus edocerei, ostenriit suo quisque posse, majores divilias amplexattit-.
qtiia de rebus eorumdem clericorum porliones fieri Ipsieiiam populo lalis clerus profectum non inipen-
non dcbebant, utpote, qui non partem, sed oniiiia dil, qtii verbo et exemplo docere subdiios tion in-
in causis piis et religiosis actibus expendebant. teiidit, qui amore captus pecunioe, aniinarum 420
« Communi, ail, vila viventibus haud dubiuin quin saluiem non altenditi qui terrenis occupatus appre-
clericis, de quibus loquebalur, jnm tle facienriis Q hendere cceiestia non contendit. Talem quippe
porlionibus nobis quid eril loqiiendum, cum omne clerum dum multitudo popularis perpendil, non lam
quod superesl, in causis piis ac religiosis eroganrium nriserando compalilur, quam insullando reprchen-
esl(108). » Patel ergo quia clericorum, qui vilam dil; et dum ejus objeclione procaciler se defendit,
ciigunl apostolieam imiiari, communes possessiuu- ad amplius peccandum liberius se exiendit. Irieo
culeenon debent decimaii, imo eis alii oblationes et congnie paupertas clericis specialiter assignalur,
«lecimasoffcrre inandaniur, ul vivant de altari, qui quoe maler est vinulum, sicul in Evangelio rir.si-
vice apostolica ad allnris miiiisierium orriinanlur. gnatur, ut cum invenli fuerint proprium nil habere,
Cuiii aulem ecclesiasliea bencflcia jubcanlur cleri- facilius ei, perfectius virtutes possint reliquas obti-
cortim necessitalibus subvenire, non voltiptalibus nere. Sicut eiiiin divitisc non mediocre vitiis dant
deservire : non est congrutim eos illis beslialilcr foineiiluin, sic nimirum pauperlas virtutibiis incre-
inbiare. Hoc esl, non quse Jesu Chiisti, sed qu;e sua menlum, ul sitie illa istarum catalogtis non possil
sunt, amare. Quis cniin ilignum venia duxeril, si adinipleri, quaruin perfectio in illins gremio diciiur
de Ectiesia suniat clericus aliinoniam lemporalem, confovcri. Deniqtie suos Cliristiis ciericos doctwes
(108.) Ex decrelisB. Grrgorii pnpacresponsio _.
727 PIIILIPPl DE HARVENGABBATJS BON_ESPEI 7.8
el princlpes sanctoe religionis, non vull commune A nis seclam volebal eriocere, congruum duxil ipsos
quid habere cum clericis ci sacerriotibtis Pbaraonis. doctores falsitatis, proeceeteris sihi amicos exhihere,
CAPITULUMXLIX. ul graia familiaritale ipse nequam illos reclderet
Noslis quod _Egypiii famis angustia pertirgente cecteris nequiores, et ad docenda mandata lenebra-
possessiones suns pcr manum Joseph venderenl ruiii affectu benevolo promptiores. Mira, imo dira
Phnraoni, et tota jEgyplus subjecla esset illius hiijus astulia Pharaonis, qui suis sacerdotibus
tlilioni : sola terra sacerdolum nibil tale sustinuit, hnjiisce appouil tendiculas faclionis, quibus illi
imo libera, ut scriptiim esl/ab hac conriitione fuit : sensu perdilo gaudeni se deleclabililer irretiri, el
« Eniil, inquil, Joseph oinnem lerram _Egypli ven- unrie niajoredetririiento non curant expediri. Econ-
ileniibus singulis possessiones snas proeniagniiuriine Irario vera el sincera nostri sapienlia Salonionis,
famis, procter lerrain sacerrioltun, quoe a rcge Irariila qui conforinat sibi suos evangelicoespeculo jussionis,
fuerat eis, qnibus et sialuta cibaria ex borreis qtti latomos et coesoresquoad acdificandumspirituale
publicis cxhibcbnniur (Gen. XLVII),> el itlciico non leniplmn voluil ordinare, ihesauros suos in cariis
sunt compulsi vendere possessioues suns. Vidctis inoniiit collocnre, ut nulla cis portio in terris habe-
«jtiaiitadinbolo peritin est fallendi, cui juxta queiii- rrtur, sed ipsi Deuin singulariier et Deus eos specia-
dam elhnicum, mille artes sunl nocenili, qui eis quos B liter sotiiretur. Pharao, qui cceleslia nesciens, apttd
adseduccnduinaliosvuli procferre; lerrani propriain lerrenos soluin gaudet facere mansionem, sacerdo-
invenitur conferre, el aliis quoesua sunl distribuen- tibus suis vilalem spirilum intercludens, terrenam
tibus istis singularitcr propria non auferre. Sacer- concedit porlioneni, ut dicenle justo : « Porlio mea
doies Pharaonis fumes .Egypiia non preniebal, sed in terra vivenlium (Psal. CXLI); » ipse cum suis
ex horreis publicis viclus eis necessarius veniebat, dicat : Portio mea in lerra morientium. Christus
nec eorum veutli possessio cogebatur, quia erga eos vero, qui in terris pauper, exemplo suo pauperiem
a Pharaone miseiicordius agcbatur. Cur hoec, nisi commendavit, qui ad oblinendum diviiias oeternales
ut quanto ainplius ab illo relaxari virientur, eorum ad ccelos unde vcnerat, ascensione mirifica remea-
illi arctioribus vinculis alligcntur ? Videbal Pharao vit; aposlolos eorumque vicarios quos adprocriican-
quod avari saccrdolrs icrrenis uuineribiis delecian- dum coeleris suam pnuperiem et divilias designavit,
lur, sapieniium quippe oculi, ut scriplum est, mtine- visco terrenoc proprietalis absolvens, solum eis
ribus excaecaniur (Exod. xxin); rt eos t|uos sciebat, ccelesle pairimonium assignavit. Clericus ergo, qui
iionnisi transiioriis inhiare, callirie larga nianu cou- lerreua vult jure proprio possidere, cum sacerdoli-
cupiiis sluduil munerare, ut quanlo mollioiibns, btis Pbaraonis consoriiuni vult habere; el nostis,
ianio arciioribus vinculis irrciirei, et aroore polius C quia Christus et Belial non possunl convenire, el
qiiam liinore, suo eos obsrquio devincirel. Qitia his riiiobus dominis non polest simul aliquis deser,-
eiiim per hos plebeni _Egyjiliam tenebrosoercligio- vire (Maiih. vi).

IV.

DE CONTINENTIA CLERICOFiUM.

CAPITULUML. filii ejus qiiando ingredienltir inbeinaculuni Testi-

Haccquoc ulctitique de paupeiie riicla stini cleri- moiiii, vel qunndo appropinqtianl ad aliare nl nriui-
corum, suflicere eeslimaiiius, nunc ari eoiuni conli- slrent in sancluario, ne iuiqiiiialis rci iiioiiaiiiiii'
iicntiain transcanius. In hnceiiim siculctilla, eorum (Exod'. xxvm). Ulri prinio quscrcndiiin occuriit ,
justiliaiii dixinius conlineri, el sine ca riici quiilem Q titriiiii filii Isiael in consiicliidine habtierinl fciniua-
posse,; sed veraciter cleiiros non haberi. Quia eigo libus uii et eis vereciuula cclare, an coclerisvestibi.s
iiulli dubiiini, sicul siipcrius salis siiperquc dicluui cuntenti usiun feuiinnlitiui credcndi sinl iguorare.
esl, Aaron et filios ejus lypiim clericorum gessisse, Li.de quia ceiliiin dociimenliini dc Scripluris iiwt
nec verilatenj penilus expressisse, nunc quoqtie , bnbenius, et incerta pro cerlis abrupte affinnare nou
ari eos paiilulum cst reveiteiiduin, et qttiri rie eis dclieimis, rrslat ronjicere, et occuliam verilatrm
diciuiii sit, riiligeiiier atienrienriuni. Ciim ric fncien- ronjiciendo rimaii, ul cam tnndeni, vel indubilanier
do eorum hnbilti Deus atl Moyscn loqucrclur, el invcnire possuinus, vel sallem coiivcuienler opinari.
quomorio eos tabernaculo niinislrantes iutlueie Aliqtiiindocnini quod manifesla aucloritate non pa-
421 deberel itlein Moyses docerelur; posl r.a,lera lcsrit, tiiiigeiili iiii|uisilionealiquanlulum riilucescii;
generalia iiidumenta, quoc ibi subliliter ac myslice rt vel iuquisila rei vrritas iiivenilur, vel ipsa conje-
suut tlescripla, liueorum quoqiie feminaliuin menlio ctiiru , vel siinilitiiriine invincibililer communitiir.
ad mediuinesl addiicla : « Facies, inquit, et femina- Moyscs quidem, qui juheiiie Doniino, filiis lsrael
lia liuca, ul operiant cariiem tiirpiludinis suoc a lcgeni srripsil, |inucn rie eoriim liabilu esl loculus,
reiiibus usqiic ad feininn, el uienliir cis Aaron et et s( iiiulii.tiliiitrr. quoinodo vivere dubcaui, taiiien
729 DE CONTINENTIA,CLERICORUM. 730
quomodo indui debeant, non magnopere est prose- A consiieludo, honesliorcs forte, vcl occupniiores uie-
culus. Quibusdain nimirum in Iocis, quocdam eis bnnlur eis non privnta vcl ignobilis intillitudo; pu!-
genera vestium inlerdicit, alibi vero firobrins palliis chre vir sancltis monuii ul eis monachi cxeuntes ad
suis intexendas indicit, ut consiet eos et cnrendo, publicum vercnda cclarenl, reversi vero tola veslig-
irilerdiclis veslibus proeceptis legalibus obedire, et ria resignarent, quia et foris major erat nccessitas
habendo pallia fimbriala obedieuiiee nihiihoininus talibus opcriri, et in clnusiro major fncilitas salis
deservire. In Levitico: « Vesie, inqtiit, qtioccx cluo- verecumloesine talibus cusrodiri. Qnod si usus ha-
bus texla est non indueris (Levit. xix). » El in Deu- buisset omnes viros feminalibus iiidui, non nianila-
tcronomio : « Non induetur, inquit, mulier veste rel, ut videlur, reversis monar.his loca illa vcstiario
virili; nec vir Uleltir veste feminea (Dettl. xxn). > reslilui. Nostris quoqne temporibus in Scoiia occi-
ln Nuineris: « Facianl, inquit, sibi fimbrias in au- denlali omnes feminalibusnon nliiiiliir, seti eis lan-
gulis palliorum; ponentes in eisviltas liyacinthinas lum mililes vel tirbani quilibet imliiuniur: caclcra
(tVttm.xv). > Iiem in Deuleronomio: « Non imlueris, vcro lurba tegtimento conienta cst omnium generali,
inquit, veslimento, quod ex lana linoque contexium qttod ante et retro clausum vel iiuegrum snbtus
est. Funiculos in finihriis fncies per quntuor angttlos aperlum est in ora lnlerali. Quori-quidemaliquantlo
pallii tui (Deut. xxn).;> Quibus verbis patentcr osten- " mihi clerici retulerunt, qui de illis egressi partibus,
ditur eos el pallia ex prisuna consuetudine habuisse, in has discendi gratia devenerunl; el nonnulli de illo
et poslmoduni ex pr;ecepio Domiui cisdem palliis populo, qui per nos Iranseuntes peregre proficiscun-
fimbrias adjunxissc. Deniqiie et Josepb, queiii ven- lur, ferainalia non habere manifestissinic 422 c(>-
dilum ftiisse in .Egyplo , salis omnibus declaralur, gnoscunlur. Nec mirum si usiim feminaliuin in illa
usum pallii hubuissc Scripiura divina lcslattir. Ciim provincia generalem non esse credamus , cum in
apprehensa lacinia veslimenti.ejus dicerct r.i Domina locis nobis jicinioribus longe deteriorem quibnsdam
tua, dormi inecum: « Relicto, inquit, in manus iilius inesse consueturiinem cognoscamus. Anno recens,
pallio fugit, et egressus esl foras (Gen. xxxix). >Ei- transaclo cum fratres nosiri. pro utilitate Ecclesia:
dem quoqtte Joseph adhuc puero pater suus inveni- missi in quasdam partes Flandrioe seslatis lempore
iur lunicam polimilam fecisse, quam ei fratres sui devcnirent , viderunt plerosque viros non solum
leguniur abslulisse: < Israel, inquit, diligebai Jo- feminalibus, sed omni genere vestium, refrigerii
seph, fecitque ei lunicam polymitam (Gen. xxxvn);> gratia denudalos per vicos passim et plateas ince-
et paulo posl: « Fratres, aii, nudaverunl enm tuni- • dere, propriis ojieribus nudos insisiere; nec ullos
ca lalari ct polymita (ibid.). >Ex quo datur inlelligi, p occurrenlium aspectus revereri, nec majorum suo-
quod filii Israel, non solum palliis, sed et lunicis rum legibus cohiberi. Quos cum fratres nbslri ar-
inriuli exstiterunt, quoe ulraque non ex prsecepto, guereni, cur incederent tam bestialiter denudaii, non
sed proprio volunlatis arbilrio anie etpostMoysen in est vestrum, responderunl, noslra leges imponer«
usu habucrunt. .De qtiibus longo post tempore Mi- volunlati. Unde miror, non lam bestialr.m iinptulen-
choeas proplieta dicit : < Desuper tunicam pallium tiam rusticorum, quam reprehensibilem paiieiiliam
suslulislis (Mich. n). > Coeterum dc feminalibus aliorum: qui illos etsi non lapidibus, spntis salleni
nihil me in libris Moysirecolo invenisse, qnod scili- non feslinant obruere, ne ruslicana temerilas lui-
cet eos illa, vel habere mandaverit vel ostenderit manoefines verecundioeproesumal excedere.
habuisse.
CAPITULUMLI. CAPITULUM LIl.
Dicunt autem muiti et pro vero volunt astruere, Quid ergo? nunquid seslimandumesl filios quoque
quod apud roultos anliquorum consueludo fuerit Israel, uli feminalibus non solere, el laniac hone-
feminalia non habere, qrii utentes clausis veslibus et stali vel impudentiam, vel consueiudinem procvalere?
rotundis conferebant legumenlum, satis, ut putabanl Quis, nisi imptidens ita eos fuisse dixeril iropudicos,
sufficiensverecunriis. Processu vero leroporis, cuni D ut obliti humanee honeslalis, non erubuerunt more
haberi ccepit cura diligenlior bonestatis, visumque bestiarum, corporeee ignominiam nuditaiis ? Elsi
est cocterasvestes non posse sufficere ad legenriam enim longe post, Isaias per plateas civitaiis nudus
ignoniiniam nuditaiis, quia raulii revelata nonnun- legitur ambulasse (Isa. xx), cerlum esl ad hoc eum,
quam carnis iurpitudine digno rubore cogebantui; • iion impudenliam, seri obedientiam compulisse,quia
perfundi, ccepit usus femiiialium longe latcque dif- exigente Domino dator hilaris, nil molesluni, nil
ftindi. Inde csse ecstimoquod bealus iile Benedictus, verus obediens judicat inhonestum. Coeierum filii
qui scripsit regulam monachoruin, cum vellei eos, Israel nullum lale vel a Domino proecrpltim, vel a
non solum utilem saiictitalem, sed et religiosam do- Moyse acceperanl documentum; sed sic eos infor-
cere honeslalem, preccepit ul monachi qtii foras ad mabat lex illa naluralis, quaeestomnium huniaiiiias
agentla Ecclesiee negolia miilerentur, sumplis de viventium naluralis, ui scirenl inhonestis partibus
vestiario feniinalibus utereniur, ne qui debebant corporis circumdari debereveslimenlum, ne horren-
formaro dare aliis honeslae sanclilatis, cachinnum da nudilas humanee verecundiee inferret detrimen-
incuieFc.nloccasione verends nuditatis. Quia enim tum. Quoe autem veslis possel conve;iientior inve-
uli feminaiibus in illa provincia non erat generali. niri, per quani valerel conim sufliciciil-r nudiia»
•JXI PIIILIPPI DE IIARVENG ABBATISBONiE SPEI i32
operiri : procserlim qui, aut hunqtiam, aui raroi A < Suscepit, inquit, niulier et nulrivit pucnim ; adul-
vacare polerant otio veJ quieii; sed erant fermei lumqiie tratlitlii filioePharaonis (Exod. u). > Et sta-
semper, vel cura operis, vel diflicultate itineiis, vel. tim adjungit : « In dicbus illis poslquam creverat
bellorum tumullibus inquieti? El, ut cactera omit- 423 Moyses, egressus ncl fratres suos vidit affliclio-
lam, quomodo in discrimine belii possenl fidticialiler nero eorum et virum_Egyptium perr.uiientem quem-
agere, fugare adversarios, fugantibus plerumque, dam de Hebraeis fratribus suis, et percussnm
cetlere: occursanlibus congredi, resistentihus au- iEgyplium abscondit sabulo. Et audivit Phnrao ser-
daciter insistere, et exerto capulo cominus bellumi monem hunc, et quoerebat occidere Moysen ; qui
commitlere?Quomodo, inqtiam, in his el hujusmodii fugiens a conspectu ejus moratus est in terra Ma-
possenl viriliter el fiducialiler effrenari, si limerent, dinn. < Nihil bic de sapieniia Moysi, nihil de bellicis
nativam lurpiludinem casu bellico revelari, cum, aclibus, uiliil de ociute aperte distingttit, nisi quia
eis inlolerabilem pudorem incutcrct, non taro reli- mulier adnltum tradidil filioePharaonis. Et in diebus
cto eqtio, vel curru vcrecunria sui prolcstatio, quain, illis, postquam crevernt Moyses, percussum ^Egy-
in ipsa proleslatione verccundoriiin forte nudaiio?> ptium' sabulo absconriit (ibid.). Post hoec etiam in
Sic nimirum, sic se habent vices belli, ut ininc ii, libris ejus tle oetale ejus nihil me recolo invenissci
nunc illi insistant ftigicntihus, cedant inslaniibus, B tlonec, jiibente Domino, reversus de Madian in
nunc percussos proslernant, percussi corruant, ett /Egyptum Pharaoni legititraslitisse,« Erai, inquif,
corrucnlibus nunc ita scrvetur suoc qusedam intc- Moyses ocloginta atinorum, et Aaronoctoginla
griias lionesiatis, ut quasi spontanei clescenriisse ; irium, quando locuti sunt ad Pharaonem. » Et cum
virieantur, niinc ita eos inhonestas deturpct, ul ca- friiosIsrael per desertum annis quadraginla duxis-
put deorsum, peries vero desnper habeamur. Ctijus5 sel, diemque sui oblitus imminerc, sibi revelanta
audaces iropelus non iste casus aliquanlutum relur- Domino persensisscl; dixit ad eos : Centum viginli
daret, cujus viriles animos non timor revelandoe ; annorum stim hodie, et non possum ullra egredi et
turpitudinis enervaret, nisi slans in acie fortissimusj ingredi, proesertimcum Dominus dixerilmihi: « Non
Jsraelila scirel, non lam manum gladio, quam ve- transibis Jordanum istum (Deui. xxxi). > El quia per
renda feminalibus communiia ? Ex quo de jEgyplo, id temporis mortuus fueril, verbis infra sequenlibus
tluce Moyse filii Israel exierunl, usque posl mor- indicalur, cum liber Dculeronomii lam sibi qunin
lein Moysi, raro, vel a bello, vel a tiroore bellij eidem Moysi finem ponens tali clausula leriniiiaiur.
vacui exstilerunt. Prius eiiain quaro de /Egyplo) < Moyses,inquit,centumviginliannoriim eratquando
cvirenl, itleni Moyscs belli gralia in iElhiopiami „ moriuiis est, elc. »(Deut. xxxtv.) Verum in Actibus
esl profectus, eamque sibi, lam bello, qliam su- nposlolorum Stcphanus (Act. VH) , proiomariyr
pientia proevuleussubjugavit, ubi et Tharbin filiam, quanlam sctatem in ^Egyplo Moyses transegeril,
regis jEihiopuni pelilioni ejus sapienter consen- cctiius lerminavit; et quiajn ea non mediocriier
liens sibi malrimonio copulavit. Quod; etsi in! profeceril, pariter intimavil. < Sustiilii, inqnit, eum
nosiiis liiteris non habelur, quoe scilicet privile- filia Pharaonis, et enulrivit eum sibi in filium, et
gio canonicoe signanlut' auctoritatis , lainen Jo- erudiliis est Moyses omni sapientia _Egyptiortini :
_ephus Juilaieu: sctiplor anliquilalis, lmjiis reii et erat potens in verbis et in operibus suis. Cuni
notitiam curavil nobis impertire, in qtio et tlivina, autem implerelur ei quadraginta annoruin, tempus
pagina virietur aliqtiantuluni consentire. Dicit cninii ascendit in cor ejus, ut visilaret fratres suos Israel
in Numeris (cap. xn); quod Aaron et Maria pro- filios. El curh viriisset quemtlam injuriam patienleia
pier _Elhiopissam uxorem Moysi conlra ipsiiini de genere suo, viridicavit illuin percusso ./Egypiio
Mnysen murmuraverunt, quia nonnulli camdemi (Exod. tt). > Elpaulo posl : < Fugit, inquil, Moyses,
Tharbin fuisse rretiidcrtint. et factus est advena iu terra Madian. > Qiiantuiu
CAPITULUMLIII. autem interra Madian sit moratus antcqunm jubente
Si aulero queeriiur quanrio Moyses in _Eihio-- D Domino redirel in iEgyplum, verbis evidenlibus
piam, belli gralia, polucril proficisci, ibique, tamj consequenter declnrat: < Explelis, inquit, quadra-
foriiiuriine quam snpientia victorise litulum arii-- ginla aniiis, apparuit et in deserto montis Sina
pisci, quantum mihi videiur, aniequam occisurai angelus in igneflammserubi; dixit autem iJIi Deus:
iEgyptiuin abscondeiel sabulo ultor fraternee lee- Videns vidi afllictionempopuli mei, et riesrendi libe-
sionis, et divuigaio hoc verbo fugeret in Madian,, rare eos; et nunc veni, et miiiani te in _Egyptum.>
timore Pharaonis. Etsi enim liber Exodi nativi- Sed el lertium quadrageriarium, iriemSlepbantis non
latein Moysi in .Egypto; et fugam ejus de JEgyplo D lacuil; cuin adjungit: < lliinc, inquit, Moysen Deus
tunla brevitate conjungit, ul paruin spatii vel i principem et redemptorem ttiisil, bic eduxil illos,
eeinlis ir.lcr utrurnque fuisse videntur, nec possitt faciens prodigia et signa in terra iEgypti, et in
ibi tiquido colligi quod lantoe forliludini, vel sa- Rtibro mari, et in descrlo, annis quadraginla. > Sic
picnlioc adhuc idoneus haberelur : alibi tauienn nimirum in tres quaclragenarios inveniturSlepliattus
riivinn Scriptura manifeste riesiguat quantoc, ciiin n aetalem Moysidistinxisse.quoruin prinium anteqiiam
rie _Egypto fugeret, esset oetatis, ct qtiia eo temporee de _Egyplo fngeret, eum asserit transegisse. In qiro
ucn miiiimoc fuerit probitatis. In Exodo quiilem : juxla cumdem Siephaniiin, potens faclus est in ver-
753 DE CONTINENTIACLERICORUM. 73.
bis et in operibus suis, omniqne sapienlia ^Egyptio- \ Unam qnidem mammam Pcnlbesilca nurcoeingiilo
rum eruditus, eljuxta Joseplmm devicla _Ethiopia comprimebal, et allerain exerebal, ut ab uua brne-
bellis triumphalibus insignitus. Quomodo aulcm ia ficio cinguli sese, ut diclum est, expediret, ct per
lerra Madian se habueril, in qua, secundum oclalis alteram, adversarium irretirel. Islte ergo Amazo-
siticqiiadragenarium iransegil; riivinn Scriptura non nes, regina quarum Penthesilea ftiit, quibus ctim
salis evitleiuer expressit, nisi quia Sephoram lilium Dannis grave el diutinum bellum fuil, cum assiriuo
Jethro sacerdotis duxit uxorem, de qua ct dtios filios bellandi exercilio laborarent, el ad id viriliter et
genuit: et qnia pavit oves ejusdem Jelliro soceri sui honesleagendum.modis congruis seaptarent, quan-
(Exxid. III). In terlio vero quariragenario, qnanto tum ocsiimo feminalibus non carebant, ne fugientes
timoreet labore filios Israel educlos de _Egyplo, per in bello darent hostibus, non lam spem Iriumphandi,
mare Rubrum trariiixerit, quanta in deserto bcllo- quam corruenies materiam insultandi. Nostris quo-
rum occurrentium adversa periuleril, quanta forli- quetcmporibus inquibusdam lerroe parlibusmulieres
tutline, et prurienlia viclorioe compos exsliterit: dicunlur feminalibus uti, elsi non omnes, lameu
liistorioc textus diligenter insinual, qui bella bellis, nobiliores, quoesejuncloe a condilione populari fre-
timores limoribus frequenler continuat : raro qui- quentius vehuntur equis, et laborant inquieludine
dem, sive junior, sive senior ab inquieluriine bellica g mililari. Qtias, elsi non vidi, ab eis lamen qui vide-
cessasse comprobatur, nisi forie ciitn in lerra Ma- runt certum esse cognovi. Si ergo mulieribus tanta
dinn oves Jethro soceri sui pavisse memoratur. Iste cura esl honeslatis, ut feminalibus utantur, tegendce
ergo Moyses, qui ianto usu belli atirilus, mira sa- gratin nuditatis : quis credat quod filii Israel lcm-
pienlia fuerat eruditus, tion est crerientJum, ut in pore Moysi lantavel impudentia, veliniperilia labo-
suo, vel suoruni habilu quidquam permiseril inde- rarent, ut tanlis ocCupati negoiiis, verenda femina-
cens laiitare, quod eorum posset virilem autlaciam libus non velarent? si aulem feminaliacredendi suut
infirmare, ne quos ad amorem victoriee vigor impel- habtiisse, sicut rei convenicnlia credendum insinuat;
lebal nativus, turpiter revocaret limor ille furlivus. quid sibi vult, quod Aaron el filii ejus in ministerio
Qiiem limorem, qui noscilur de absentia feminaliuin labernaculi et altaris feminnlia signanter jubenlur
provenire, non tam viris quam forte mulieribus habere, ut operianl carnera lurpitudinis suoc : cum
seslimo convenire, quas adagenda exleriora ncgotia etiam non jussi, operirent eam feminalibus, juxta
sexus infirniior cognoscilur impedire, etin domesii- consuetudinem gentis suoe? An reliquoeoroncs tribus
cis, privalisqueoperibus potesl facilius veslis reliqua feiiiinalia credenrioesunt habuisse : scla vero eis iri-
cuslodire. bus Levitica caruisse?anpolius cum allari minislran-
CAPITULUMLIV. C tes novo quodam genere vestium induunlur, nova
Verumtamen, ul audacius loquar, nec iIlas*Ama- quoque feminatia coeteris adjungunlur , ut veiera
zones seslimo feminalibus caruisse ; quae, relicta non solum reliqua veslimcnla , sed el feminnlia de-
quiele, quam eis videbatur nalura muliehris contu- ponanltir, elnova, tatn feminalia, quam cauera pa«
lisse, ad arcus et pharelras, peltas et gladios pro- riler assumanlur? Neque eniin coiiveniens crat, nt
rumpebnnt, et animo virili fortiter adversariis im- cum in exterioribus grata quoedam et mystica novi-
minebanl. Ut aulem equis et curribus possent faci- tas cmineret, ne minister sacris altaribus proesenta-
litis insilire, et inde iterum expeditius desilire; tus, esset tnnqunm pnries dcnlbalus. Novis ergo
peltas, itl est scula rolunria agilius circumferendo feminalibus byssinis, quemadmodum el tunica bys-
se munire, et in lioslcs danilos, jaculum fortius in- sina sacerdos jubetur adornari, quando minislrat
tnrquere, mamillas suas astringebanl fascia pecto- tabernacttlo vel altari, ut hoc habitu, non solunr
rali, ne licenter eflluerent moUilie naturali. Unde nuriilali suoeconferal irgttmeniiim ; sed et inducnti-
Dominus, cum per Jeremiam populum suum argue- bus innuat sacramenlum. Quia vero quid singula
retoblivionis: <Nunquid, ail, obliviscilur virgoorna- siguificent indiinienta, non esl noslri, vel otii, vel
menli sui, etsponsa fascioepectoralis suoc? Populus pj proposili deroonstrare, liic sallem quod proposui-
424 vei'° meus oblilus est mei (Jer. n). > El per nius, utcunque conabimur, explicare, quid jvideli-
Isaiam cum riiiabus Sion ininaTelur inferre- suppli- cet fcroinalia byssina signare, quae sermo divinus
eium : < Elerit, iuquit, profascia peclorali cilicium allari minislranlibus, tam signanter voluit assi-
(lsa. m). > Aiunt vero quidam, quod islocAinazo- gnare.
nes in bello sic una de mamillis suis pectorali fascia CAPITULUMLV.
conslringebaiil, ut alleram liberam redderent, et Nostis quia feininalia partes illascorporis vestiunt
camdem nudam exponerenl, ut hostes suos, non et aslringunt, per quas htimana generalio propaga-
solum armis virililer conquassarent, sed eosdem tur, perquas viruxori carnali commerciocopulaiur,
nuditalis suee caplos illecebris muliebriterenerva- per quns, ut pnvilo inverecundius dicnm, pruritus
rent, unde insignis ille poeta, cum de Penlhesilea libidinis consummatur, mnjor qua nulla esse voluptns
earuin regina loqueretur, sic ait: corporis comprobatur. ln feminalibus ergo contr-
Dncit Amazoniilumlunalis agminapeliis nentia designalur, per quam liujtis explelio volupta-
Penthe:ilea furens, mediisque in millibusardel. lis onininjodo relegatur, per qtiam concubiins, nou
Aureu subneciensexertm cingula mammm
VIRGIL. soluin atHulieriiius, vel fornicarius coercetur, sed
 73» PHILIPPI DE HAUVENGABBATIS BO^JE SPEI 758
eiiam mariialis, qm rciuedii vel prolis gratia conju- A lur. Item in Levilico : i Stalimqtie oblulit Moyscs
gibus iiidulgcliir. Quasi eniin feminalia viJetnr non Aaron et filios ejus. Cunique lavisset eos, vcstivit
liabere, qui lalilius invenilur officiisimlulgere, qui ponlificem stibucula linea, accingens cum halteo, et
a lali copula se non sludel cohibere, ncc conlaclum inducns lunica hyacinlhina, et desuper hiimerale
mulielircm a se penitus removere : i Bonum est, imposuit, quod aslringens cingulo aplavil ralionali.
. inquil Aposlolus, mulicrem non langere (I Cor. Cidari quoque texit caput, et super eum contra
vn). > Pulchre ergo divinus ea sermo allari mini- frontein posuil laminam aurcain. Filios quoque ejus
siranlibiis asseruit specialiter convenire, ul eis slu- oblatos vestivit lunicis lineis, et eiiixil balteo, impo-
deani carnis suce turpitudinem operire, ne invenian- suitquc milras utjusserat Dominus (Levit. vin). »
mrmores ab officiodissenlire, si quis sine illisaltari Nihil hic quoque de feminalibus adjungilur. Ex quo,
prasunipserit deservire. Neque enim debet ntinisto- ul quidam volunt, datur intelligi, quia Jex divina pcr
rium sibi aliaris assumcre, qui coeleris virlutihus Moysen figuraltit'. Lex enim, quue per Moysen dala
conlinentiam non sludet adjungcrc, quia sicut non- est, ministris altaris coiiiincntiam non iniponil, sed
nisi sanctus debet altario fainulari, sic ad fainulan- eain lantummodo assumendam proponit, ut scilicet,
dum nonnisi conlinens polesl sanclificari. Mirum quam sit commemlabilis, quam lcnenda, quam con-
ergo fortasse videbilur, cur Aaron et filii ejus ad ^' veniens sacerdolilius conlinenlia lex doceat, et hoc
servienduin allari sanctificaii legantur, cum liujiis- esl quod Moysi dicitur : i Facies feniinnlia, t isli
modi conliiieniiamnullaienusliabuissecognoscanlur. vero non ex imperio, sed affeciu sponlaneo eam sihi
Qui enim uxores et litcros succcssione conlinua ad assnmanl, et hoc est quod dicilur: i Operianl car-
advoiitumChrisli habucrunl: constat quia hiijusinodi nem turpitudinis stise (Exod. xxviu). » Moysi esi,
coiHinerilixopcramnoudcderunl. Sedsciendumqiiod inquiunt, feminalia facere, hoc est coniincntiam edo-
illi vitam clericorum, ul supradicium esl, non rcaliter cere, isiorum vero el non Moysi, camis suoe tirrpi-
expresserunt, sed (iguris et lenigmatibus prsesigna- tudinem operire. Cseterum, quanlum iiiihi videtur,
runl, ut in illis umbra essel pro tempore transilura, in ex multis ejusdem Scriptursc locis, potest facile c.om-
istis autem veritas permansura.c Oinnia, inquil Apo- probari, quod eos qui allari serviuni, oponel feini-
slolus, in figura contingebaul illis : scripta sunl au- nalibus coarctari, nec vestes ceclera; sufficiens eis
tempropternos(/ Cor. x). iVestes igilureorum,virlu- conferunl ornamentum, nisi etiam feniinalibus spe-
tes 425 signifieanl clericorum, sine quibus non ciale impendant femiunlia tegumenium.
saiictilicanlur qui altari vel labernaculo famulantur. CAPITULUMLVI.
Unde scriptum est: i Faciat vestes Aaron, in qui-. _ Certum est quidem quod Moyses Aaron et filios
bus sanciilicalus ministrct mihi. Hac autem, inquit, ejus vestesque eorum jubetur consecrare. Ne vel
eru.t vestimenia quse faciel (Exod. xxvm). » Et non consecratus vel sine vestibus consecratis quis
cnuineralis quibusdam vestibus, quibus lam AaronL eorum praesumal minislrare. Dicitur in Exodo :
quam filii ejuserant induendi, subjunxit : i Vesties- i Cum tuleris de sanguine qui esl snper altare et
quc his omnibus Aaron fralrem tuum, et filios ejusj de oleo unctionis, asperges Aarcn et vestes ejns,
cuin eo, sanctificabisque illos, ut sacerdotio fungan- filios et vestimenla eorum, consecratisque el ipsis et
lur mihi (ibid.). » Elstalim adjungit de feminalibus,( veslibus tolles adipem de ariete, » etc. (Exod. xxix.)
quod superius positum est: t Facies jet feminaliaL His autem sanctis vestibus idem Moyses ipsiim Aa-
linea, ul operiant carnem turpitudiuis suse, ne ini- ron et lilios ejus induere pracipitur, sicut inferiiis
quiiaiis rei morianlur (ibid.). > Quod autem hic non, in eadem Exodo legitur: i Applicahis, inquit, A.s-
addilur : i Vesliesque his Aaron el filios ejus, sicutl ron et filios ejus ad fores labernaculi lestimoiiii et
anlea de coeteris veistibus dictum est, quibusdam! lolos aqua indues sacris vesiibus ul minislrenl mihi
videtur diligenlius esse allendendum, lanquam sine» (Exod. XL). » Si quis auiem pulaverit inter eas ve-
causa non fueril praterniissum. In quibtisdam eliami stes, quas Moysesconsecrare et quibus Aaron et filios
•liis locis Ubi Moyses, vel jubelur vel obedit vestire> D ejus jubelur induere. non debere feminalia compu-
Aaron el filios ejus, cum sacrae vestes in mediumi tari, inveniet, si requirat, divinam Scripturam sibi
proferuntur, nou lamen inter eas leniinalia nomi- aperte adversari : i Ecce, iiiqiiitDomimis, vncavi
nantiir; lanquam, vel a sacraium vestium numero9 cx nomine Beseleel filium Htiri, dcdique ei socium
sccernaniiir, vei BDipso Moyse Aaron et filii ejuss Ooliab lilium Achisamech, el in corde omnis erudili
nequaqiiam feininalibus indui jubeantur. Dicitur ini posui sapienliam ut facianl vcslcs sanctas in mini-
Exodo ad Moysen : i Cumque laveris palrem eum(i sterio Aaronet liliis ejus (Exoil. xxxi). » Qu;e autein
filiis aqua, indues Aaron vestimentis suis, id estx sinl istae vestes, sequentia dcclarant. i Fecerunt, in-
linea lunica &uperhunierali el rationaii, quod coo- quit, Beseleel scilicet et Ooliab tunicas byssinas
sninges balleo, et pones thiaram in capite ejus, et:t opere lextili Aaron el filiis ejus, el mitras cum co-
laminam sanctam super thiaram. Filiosque quoquee ronulissiiisexliysso; feminaliaqiioquelinea byssina,
iltius applicabis et iudues tunicis lincis, cingesquee cingulum vero de bysso retorta. > etc. (Exod. xix.)
baltco, Aaron scilicet et liberos ejus, et imponess Ecce inter vesles sanctas aperte feininalia com-
e;s mitras, erunlqiie saccrdotes mei religione per- putanlur; et iu Levitico sancla multo apertius nomi-
petua (Exod. xxix). > Niliil de feminalibus prsecipt- ;- nantur. s Loquere, ait, ad Aaron fralrem luum, ne
 77,7 DE CONTINENTIACLEHICORUM. 758
omni temporeingrediatur sancluaritim quod est inlra A i nec utile esse polesi, si sine continentia pracsuma-
velum, ne moriatur, nisi liaecante fecerit: Tunica tur. i Praecipe, inquit, Aaron et filiis ejus : Haec
linea vestielur, feminalibus lineis verecumla celabil, cst lex holocatisti: cremabilur in altari tota nocte
accingetur zona linea; cidarim lineam imponet usque mane : ignis ex eodem altari eril. Veslietur
capiti. Haec enim vestimenta sunl sancla, quibus sacerdos tunica el feininalibuslineis (Lev. vi). » Vi-
cunclis cum lolus fneril, induettir (Levit. xvi). » detis, Aaron et filiis ejus a Moyse, imo a Domino
Videlis quia et feminalia sancta dicuntur, et eis mi- praeceptumconstitui,ut feiuinalibus vesliantur, alio-
nistri aliaris cum loti fuerint induiinlur. Sed a quo quin contra legem holocatisti facere comprobanlur.
vel lavanltir vel loti induuntur? Ab illo ulique cui Lex, sicul Apostolus ad Hebraeosscribit: i Umbrain
dicittir : Cuiiique laveris palrem cum filiis aqtia, in- habet fiiturorum bonortim (Hebr. x), »id est qnac sub
dues Aaron vesliineniis snis. Et iieruni: i Applicabis legis liiulo lilteraliterconiinentur,ea signifio.aiitquae
Aaron et filios ejus ad fores labernaculi : el lulos leinpore gratiae spiritaliter exhihentur. Quod ergo
aqua indues 426 sanclis vesiihus. > Ergo luce cla- de sacrificio diciiur holocausli, (igtirate debet inlel-
rius est, nec tilla atictorilas reltictaltir quod conti- ligi : holocaustiim cst, cum de hostia immolala ad
nenlia, qnae per feminalia designalur, Moyses, id vesccnduin niliil relinqiiiltir, sed in allari coclitus
est lex divina non soluin comniendare, sed el niini- B 1 igne niisso tota coiisumittir. Sacerdos invilat popu-
sirantibus allare voluit imperare, ut procul dubio IMIIIad immolandum holocnusttim, ctim ei vitie per-
transgressores hiibeaniur mandaii, si niinislranles fectioris co.mmendat fastigium, ut eos qui capere
non dederim operam castilali. Htijtismodi aulem possitnt, sermone congruo ad illud sludeal exeitare,
continenlia forte non injungitur homini sed ordini, et eos qui jam ccepertint, ut in proposilo perma-
iit scilicet non quiciinque homo esl, conliiiere ne- neant, confortare. Esl enim eiiani in populo eos
eessario jubeatiir, sed qui ad altaris ministeriiim aliquolies invenire, qui arcliora vivendi monita non
sacris ordinibus subliiuatiir. Cuivis enim hoinini recusent audire, qui majorum exliortatioiiibiis in-
concediltir reinedium conjugale, sed hanc concessio- flammali, curis carnalibus desinant deservire, et
ncm fasligiiini supcrgreditur clerieale. Adeo quippe meliora scmtilando cliarismala, mandalis spirita-
minislerio altaris coiitinentia comes individua depu- libtts gaudeani obedire. li per maniim Aaron holo-
lalur ut sine ea reus iniquitaiis minisler morialur, caiisium Deo videnttir allcgare, cum doctrina illius
sictit paulo anle audislis : • Loquere, ait, ad Aaron et ministerio, ea quae niiindi sunl, perfectionis in-
fralrein tuum, neomiii lempore iiigredialur sanctua- tuilu , diligunt relegare. Qtiomodo aniem quivis
rium ut non moriatur, nisi haec ante feceril : lunica doclor potest htijiis perfeciionis regulam edoeere,
linea veslietur; feminalibiislineis verecunda celabit.i C' nisi formam se ipsiim sludeat exhibere, nisi inler
Eiiierum : i Facics el fetuinalia linea, ut operiant caetera conlinentiam lenere cognoscatur, sine qua
carnem lurpiiudiiiis suae, ne iniquiiaiis rei morian- vivendi perfectio nullatemis coiisuinmaiur? Ptilchre
lur.» Constat ergo quia illis ex praeceptolegis injun- ergo cuni lex holocatisli describilur, feininalibus in-
gilur, qttod contenipUim morle punitur. Quod atilemi dui sacerdos pra'cipitur, ne qui perfecla aliorum
dictum est: i Operianl carnem tiirpiludiiiis suae, i opera offerre Deo el conimendare divinitus iinpera-
prompla eorum volunlas mihi videtur designari,, lur, iniperfectionis suae obstaculo repelli inereatnr.
qu;c ilivjno imperio debel cooperari, ut sc.ilicetcon- Perfeciionem qtiippe quani vir pnpul.iris offert gra-
tineniiae jugiim festinet amplexari, nec imposilo, tuito, sacerdos offerre jubetiir ex debito, quia, cum
ccrvice tuniidu reluclari. Sic niiniium et Moysesnosi ad sacruin altaris ministerium ordinatur, vivendi
induit, et nos ipsi noslram liirpiltidinem operimus, perfeclio ei conies individua deputatnr. Quod bene
cuin ille docel et praeeipil, ct nos cooperaudo illiusi in eodem Levilico (cap. vi) sermo consequens
praeceptis obedimus. Neque enini jiignm ejus in an- iiiimii, qui omne sacrilicium sacerdotum holocau-
garia, quemadmodiim crucein Simon ille Cyrenaeus, stum fieri debere instiiuit, jubens ut ad vescenduni
vel suscipere vel portare, sed offerenti cum gaudioi _ ex eo nihi! penitus relinqiiatiir, sed lotiim igne, sicut
riebemus occursare, ut quod illitis beneficium est paulo anle diclum est, consiimalur. Nunqiiam hoc
imponendo, nosirum fiat merilum assumendo. Deni- populo vidclur sermo divinus imperare, nl nonnisi
qne bovi mansuelo jugtim aralor imponit, et eidemi holocauslum debcal immolare, cum multa «i sacrill-
jngo bos alacer et bene domitus sponianeam cervi- ciorum genera coneedanltir, quibus, si peccaverint,
cem snpponit. Quasi bovi aralor dicit: i Tollite Deum sibi placare niereanlur. Solis autem Aaron et
iiigum meum super vos, jiigiim enim meum suave. filiis ejus soltim iujungiiur hulocaustum, ut nihil car-
est {Matth. xi). > El bos illi : i Legem pone mihi, uale, nihil s;ipiant iinpcifcctnm : nihil sibi volupluo-
domine, in via lua, el dirige me in semilam rectam sum pnesumanl retinere, sed se lotos igni divino stu-
(Ptal. cxvm). > deantexhibere. iHaecest, inquit.oblatioAarnnetfilio-
CAPITULllM LVII. rumejus, quani offerredebenlDomino in die unctionis
Si autem cum minisierio allaris assumere conti- suae(ibid). i Unctio ista ordinalio eslclericortim, qua
nenliam recusamus, idem niinisterium necesse esl per 427 imposilionem rnanus, Doininoconsecran-
deponamus : iino illud asstnuere ntillaienus prae- tur, et ad peragendum altaris minislerium, et Ira-
«uinamus,quia nec deponipotesl, si semel asstimaiur, ctandum sacruin myslerium spirilali graiia perun-
PATROL. ccm. 2'*
 '
339 PlilLlPPI DE HAIWENGABBATISBOIS^ESPEI 740
gunlur. De qna Panltis Tiiuotheo, quein ordina- ^ facies est velala, el Sancta saiietorum oppuusn
verat, loquens : i Noli, inquit, negligere gratiam, velamine consignata: in huc vespere, revelata facie
quaeest in te, quae dala csl libi per propheliain, ciiin gloriam Domini speculanlcs Iransformamur a gloria
imposilionp. nianuum presbyterii (/ Tim. ivi. » Et in gloriam tanquam a Domini spiritu. Mane itaqtte,
in alia Epistola ad eumdcm : i Admoneo, iuquil, lc, mcdium legis offeramus, id esl litteralem ejus intel-
ul resuscitcs gratiam, qua: est in te, per imposi- lecliun illius lemporis bominibus concedamus: scia-
tionem maniium niearum (// Tim. i). > Qu;e cst mus illis camalia sacrilicia convenire, eos licenter
igittir oblatio, quam Aaron et filii ejus in hac un- curis carnalibus inservire. Sic enim quasi legis me-
ctione, in hac sua coiisecialione Domino jubentur dium offerre videmur cum quando, et quibus injiin-
offerre? i Decimam, inquil, parlem ephi similaein cttim sil, diligcntius iulucmur, scienles inobedientise
sacrilicio sempiterno (iVnm. xxvm). > Simila vel arguendos noiiens, quo liinc temporis legeni spiri-
similago panis est lener et purus, et delicaius, per laliier non lenuertiul, sedqtii eam lilteraliler lenere
quem Iex quaeper Moysendala esl figuratur, de qua noltierunl, vel forle propler scrupulositalem suatn
Paulus: i Lex, inquil, sancta, et mandalum san- nullatenus polueriint. Vespere vero allerum legis
ctum, et justmn, et bonum (Rom.vn); » et ilerum: mediiim dcbeumisofferre , id est spirilalem ejus iu-
< Scimus, ail, quia lex boua esl (ibid.). >Hanc legem lellecttim novaegraliae clericis assignare, ul perfe-
minister allarisde qua unctusest, offerre jubetiir,et B clionem, qtiam oblalio Aaron el lilioitim ejiis insi-
ne ab offerendo die se crastiua liberum arbitrelur; nuat figuraie: isli ex quo sacris ordiuibus perun-
quandiu eam offerre debeat, diligentius edocetur. guntiir, rei leneant verilate. Nam si clericus Isgi
i In sacrificio, inquit, sempiterno. » Mirum quo- camaliier adhairendo Aaron se et Gliis ejus vuli
modo illi Aaron significalivo possit haec determi- conferre, utrtimque legis medium vespere, conlra
nalio couvenire, ut in die unctionis suae sacri- praeceptum vull offerre, ciim alterum maiie, alterum
ficium debeat sempiternuin offerre, cum nec illa vespere sil potius offerendtnn, et tilriimque certo
unclio, nec legalis oblalio sempiterntim habueril ordinc distinguenduin, ueque cnim illis vel homi-
slatum, sed venienle Sauclo sanctorum cessavcrit nibus vel lemporibus senstis indicitur spiritalis,
unetioJudaeoriiin,et jam, non lempluin, non altare, neque nobis e regione suporficies litteralis, setl
IIOIIsaccrdolium, iion sacrificium cerluin sit cisdem cuique tempori proprium niedium assignalur, ut
Judaeis remansisse, sed ha:c oninia terminum ac- lunc licite littera; ntinc vcro spiritus necessario
cepisse. Noslris itaque clericis sempiterntim sacri- lenealur. Igitur Aaron et filii ejus malerialem vitu-
liLiumverius assignattir, quod usque in finem saeculi luin, arietem, ovem, capram iinmolent, sicul eis
iiiillatenus lermiiialur; lunc vero nullum alitim legis litlera praecepit immolare : nostri vero clerici
invenit (inem, quam dc qtto scriplum est: < Omnis r corpus Christi et sanguinem , sicul idem Chrislus
consiimmalioitis vidi finem (Psal. cvai), > el pro voluil imperare. < Hoc facite, inquil, in meam com-
quo mulli psalmi liliil.inuir : In iinem. memorationem (Luc. xxn). > Illi in sacrificio tempo-
CAPITULUMLVIU. rali figurate femiiialibus lincis vesiiantur : isti in
Sed quo ordine hujusmodi sacrificium a clericis sacrificio sempilerno sancta el lionesta conlincntia
debet offerri? i Medium, inquit, ejus mane, et praecingantur. Hanc enim eis prsccipue sermo divi-
iucdiiim ejus vespcre (Levit. vi). > Ilabet lex duo nus injtingil, cuin de Aaron sacerdaiis praedictos
media , id csl duplicem iulcllectuin , lilleralem oblalionc subjiingil: i Qu.e in sartagiue oleo con-
scilicel et spiritalem, quorum lilteralem mane, spersa fiigelur (Lev. vi). » ln sarlagitie veraciter
spirilalem vespere debemus offerre. Mane, illud oblatio frigitur clericorum, cum fervore castitatis
est temptis, quo eadem lex dala estusque ad adven- compescunl fluxos priirilus liiinborum, ut, ciim cva-
lum Christi, quando scilicet per observantias et gandi gcnuinus moveltir affectus , nulliis ei omnino
cxremonias carnales, quamdam cognitioitem Dei 42S concedalur effeclus. In sarlagine frigitur cle-
rudem el novam Judaeis ipsa lex dicitur iufudisse, ricus, cum a se contactus molles el lascivos pcniius
el ab eis ignorantiae tenebras aliquaiiiulum remo- 0 alienat, cum inlia clauslra continenlise libidiuis
visse. Unde et David : i Nolus in Judaea Deus incenliva refrenal, ctim carnem suam cauterio ca-
(Psal. LXXV).> Vespera est ab advenlu Christi stilatis adurit, cum sufficienter ejtis impetus vitiosos
usque in finem; qtiando sensus legis myslicus, exurit. Nihil quippe magis indecens, qttam etim qtii
nobis pleuius denudatur, quando Chrisli cogniiio tam pro se, quam pro caeteris assistil altari; in loeis
non inchoaia, sed quasi coiisiimmala dcclaralur, liumenlibus et cceno luxuri;« volutari, quia, sicut in
quia non adliuc venturus,. sed jam venisse praedi- altari, semper ignis diviuus jubetur ardere, sic ejus-
calur, eijam non per vilulum, arietem, ovein, ca- dem altari minister igue sacro debet carnis lasci-
piani, turlurem et coitimbam adhuc dormitantibus viam cobibere. Ilascoblaiio, liaecfrixur.i non medio-
umbraliler diluccscit, sed per corpus proprium jam criter coinineiidatur si lamen, nl lex praecipit, oieo
yridciu vigilantibus realiter iunotescit. De illo mane conspcrgaiur. i In sartagiue, inquit, oleo conspersa
dicil Aposlolus : i Omuia in iiguta contingebant frigctur. i Oleum misericordiumsignal, quia oleion
illis (/ C'yr.x); » et de vespere subjungii: i Scripta Grxce, misericordia cstLatine, et ciiin quis appetil
suut aulem propter nos, in quos finis saeculoium alictijus curare infirmiialem, primo coinpassiouis
dcvenil (ibid.). » lu illo niane liliis hracl Moysi luisericorditer inlnndil lcuilalcm. De qua Aposloltis:
 741 DE CONTINENTIACLERICOUUM. 742
< Si prseoectipatus, inquit, fueril homo in aliquo*A imperare, qua vivendo voluil dernonstrare, ut cjus
deliclo, vos qui spiriluales estis inslruiie hujusmodi doctriua sine omni scrupulo commendabilis habe-
in spirilu lenilatis (Gal. vi). > Prima atilem et prap- retur, qtiae non lam de facilitate verborum, quam
cipua misericordia est, qua sihi ipsi qtiHibelmise- de gravitate morum procedere viderelur. Hanc
retur, et Deo vero placere promerelur, juxia illud igilur de qua loquimur contineniiam, tanla in se
ciijusdam sapienlis : i Miserere auiinae luas, placens ipso integrilate Christus voluil consignari, ui milla
Deo (Eccli. xxx). > Ei alius sapieus : i liene facit eam vel macula,vel suspicione maculsesinercl violari:
animnesuse vir misericors (Prov. xi). Qui enim sibi lam intcgnim hujusce castilatis servavit oriiamen-
nequam, cui bonus polcril inveniri ? cum a se ipso tum, ui niillum ei ex parle aliqua inferre delrimen-
quisquis debeat texturam bonilatis ordiri? Proinde tum. Dcnique el iu ea de qua nalus es'. Virgine,
necesse est ut frixura oleo conspergalur, id est in- eadem coulinentia resplendivil, qtiie sicut coniineus
leiitione placendi Den continenliam clericus ample- ante partum, sic mansil ei posl parium: nec illi
clalur; el ex e.oquodcarnales virililerenervataffeclus, dala caslilas fecunditali, nec fecundilas praytidiciitm
non temporales, sed spiritales quaeral invenire pro- inlulil castilali. Carnem quippe humanam Chrisltis
fcclus. Alioquin frixura iiimis arida, niniis insipida, cum in utero sumeret virginali spoiisam sibi copu-
et prorsus inutilis invenilur, si hujus oleo niiseri- " lavit Ecclesiam in llialamo nuptiali', et nec malri
eordia» non condittir. Plures quidein etlmiri inve- absmlit iuiegritatem cuin de ea nasceretur; nec
iiiitntur continentiam habuisse, sed quia non per Sponsae minuit casiilalcm ciiin ei jungerelur. Ex
hanc Deovero placere studtierunl, digno fructu con- quo salis innuiiiir, quia eos quos ad regen-
lincnti;e carucrmit. Pcrfecla est igilur oblalio cleri- dum el instruendum eamdem Ecclesiam vice
coriim, ciim spirilalem seiisum lcgis salagunl adim- sua voluil sublimari, 'el ad generandum spiri-
plere, cum propler Deum diliguut coiilinerc, cum tales filios ordiuari, sibi quoque virendo voluit
carnis lascivos appetilus igue divino diligunt con- conformari, ut ex quo ad lam sancttim offi-
cremare, et nihil sibi ex eis proprium assignare. Ea- cium aspirarenl, carnales a se complexus omuino
propter serino divinus de oblatione Aaron sic con- 429 relcgarent, et solius Ecclesiae fecundandis
cludit: i Omne sacrilicium sacerdolum holocaustum profectibus iiicttbarent. Non enim congruum duxit
erit (Levil.\\i). > ln his verbis si remola superlicie ut duas uxores, carnalem scilicel, et ad placendum
Jilterae seustis atlendiliir spiritalis, nulla his, qui ulrique diwsuin lempus eligerel; sed lolum ejusslu-
sacrisfungunlur ordinibus copula relinquitur conju- dium ad serviendum el placenduin Ecclesiac voluit
galis: necperniiililur lanla corporisvoliiplasassuini, ,Q applicari, non carnalis Sponsaj carnalibus illeccbris
ubi omne sacrificium ftcri holocaustum, id esl lotum implicari. Proinde cum discipulos eligercl, niilluin
igue jubelur consumi. in gradu aposlolico maiicre voluil uxoralum, nullum
CAPITULUMLIX. carnatis copulae vinculis occtipatum; sed sicni cos
Nec moveal quod in eodem Levitico longe infra de qui nonduin uxores acceperantnon permisit postmo-
pontifice dicilur : i Virginem accipiel uxorem dum ntipiiis alligari, sic eos qui acceperant, ab eis-
(Lev- xxi); el apud Ezechielem de sacerdotibtis : dem voluit vinculis relaxari. Quod bene in Evangelio
« Viduam.inquit,eirepudialamnotiaccipieniuxore.nl, oslenditur, cum Petrus lam se quain co.iposlolos
sed virginem de seinine Israel (Ezech. XLIV ). » Si suos asserit omnia reliquisse : inler qwx omiiia ipsc
haeeverba ad lilteram nosler sacerdos velil accipere, Chrislus iiivenittir iioiiiinaliin uxorem posuisse.
sciat se dcbitorem universaequoque legis facietidae, i Ecce, inquil Petrus, nos reliquimus omiiia, el se-
IIl scilicet viiultim quoque, cl arielem vel caetera cttti sumus le, quid ergo erii nobis? » (Mauh. xix.)
hiijusmodi materialiler debeal iiumolare, el omuia — i Jesus auiem dixit eis : i Omiiis qui reliquerit
quse lege mandata sunt lilteraliter observare. Verum domum, vel fraires, aut sorores, aui patrem, aut
quia sicut Apostolus ail : r Lex spiritalis est inatrem, aul uxorem, aut filios, aut agros propter
(llom. vn); > necesseest hoc spiriialiter accipiatur, D nomen mettm, centuplum accipiet (Maith. x). > Vi-
ul virgo quam sacerdos uxorem jubetur accipere, detis .quia is qui omnia reliquit, nequaquam sibi
illa inielligatur, de qua Aposlolus ail: i Despondi uxorem relinuil, sed qui forte hujusmodi erat vin-
vos uni viro virgitiem caslam extiibere Christo culis obvolutus, cum ad apostolalum accederel, ab'
(// Cor. xi). Ecclesia qui]ipe virgo est, quia inlegri- eis penilus csl snlulus, alioquin Petrus, vel quilibet
tatem (idei su;e non subsiernil corruplori diabolo ; caelcrorum, non omnia reliquisset : si uxorem quae
cl maier esl, quia spiritales filios generat Chrislo. inter caeiera carnalia plus deleclat, et inter relin-
llanc saeerdos noster sibi uxoreni debet accipere, quenda ponitur, retinere voluissel.
hanc semine verhi Dei spiritaliler fecundare, de CAPITULUMLX.
hac iu uomine fralris defuncti, id est Cbristi (ilios Quodeliam apud Lucam clegatiiersigiiatur, ubi
generare. Ad hoc idem Christus aposlolos ordinavii, perfeclionis regula eisdem aposlolis imperaiur :
iuformavil, suosque reliquil successores, ui ad mul- < Vendite, ait, qusepossidetis et dale eleemosynam :
liplicaiiduiii lideles Ecclesiae poptilos, solliciti ejus facite vobissacculos qui noi>velerescuitl, thesauruin
fierent adjulorcs. UudePauIus: i Dei, inquit, sumus non deficientem in ccelis (Luc. xu). > El ne exterio-
adjutores (/ Cor. IM). » Qualis auletn viias eosdem risabjectio posscssionisvidereturniple e loiiusmen-
apostolos Chrislus esse voluerit; non tam loqucndo stirani perfeclionis, statim jtingit de coiitiiientia,
743 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBONJCSPEI 7«
osiendens quia.si Ecclesiaedocloris non decet pecu- A ut ostenderel ab hac lege populum relaxari, et eam
iiiae sacculum possidere, inulto niinus uxoriis com- populi docturibus specialilcr assignari. respondit;
plexibus inhserere. < Sinl lumbi veslri, ait, praa- i Quis pulas est fidelis dispensator, et prudens quem
cincti, et liicernaeardeules (Ltic. xn.). >In his verbis consiiltiit Dominus stipcr familiatn sttam, ut del illis
saiis aperte coiilineiilia commendatur, satis aperle in lempore trilici menstiram ? > (Ibid.) Acsi dicat :
carnalis copttla relegalur, quia ubi praecinctio lum- Eum quippe ad has conlinendi regulas specialiter
borum imperalur, nullus omnino effectus luxtiriae instrito; qucm super familiammeam dispriisatoreui
rclaxatur. Alioquin Itimbi non praecincli, sed discin- consliluo, nt del illis mensuram tritici, 430 '^ est
cii liabebunlur, si ad fltixum libidinis libertate op- * verbum viiaapro capacitate cujusque disiribuat au-
lata poliuutur. Hoc nimirum in Levilico myslice dienli, et hoc in lempore, id est cuin correxcrit
figinatur, cum zona cingi linea sacerdos imperalur : mores stios alios corrigenli. Aliter eniin fidelis non
i Feminalibus, inquit, lineis verecunda celabit, eril dispensator, aliler non erit conimendabilis
accingclur zona linea (Levii. vi). > Ne illorum fe- disptitalor : si praesumpseril non faciens qunefa-
minalia defliiant, zona jtibcnttir accingi, ne istorum cienda suiit edocere, si iiiconlinens coniineuliam
coulineiitia relaxelur, lttmbi eortim jiibentur prae- suadere. Si atitem fecerit et sic docucril, praepro-
cingi: ex quo patet quia Chrisius eos voluil vacare peius, vel praqioslerus non inveiiictur. Et ideo spe-
prorsus a niiptiis, Dominuin stium vigilanler exspe- B ciali quadam bealiliidiue perfruetur, quaa ibidem
clare, qtiando reverlatura nuptiis, < ul, cum vcuerit, seqtiemi versictilo continetur. i Beatus, iuquit, ille
et puisaveril, confestim aperiaul ei (Lu-c. xu). » Et servus, quem, cum veneril Dominus, invenerit ila
beue, cnnfe.slim.Qiiienim inier uxoriosaniplexitsdili- facicnletn (ibid.). » Quid est: Ita facieniem? Ulique
gil obdormire, pulsanti Doniinonon polesl coufestim praecinctis lumbis excubias celcbraniem, fidehter in
aperire;sedsomiiocarnatisillccebrae leuiporibiisprae- teuipore inensuram tritici dispensauiem : virtuluiii
gravalis necesse habet excitari pttlsibus iteratis : fastigia non tam seriiiouibus, quam moribus com-
excitatus vero, nec sic Domino pulsanti festinanter mendantem. Quein sic Cliristtts prsccinclis liimlis
occurrit, quia somiii deleclatio recens pulsa fre- invenerit expeditum, noti reiiinalibus libi iinis, tan-
quenter recurril , cumque lalroral mullis adhuc quammollibus veslimenliseldellueniibusimpeditum,
oppressionib.is impedire, quem usque ad id lemporis festina beatiiiidine mtinerabii : et praecinctoprae-
su.s poiuil maculis irrelire. Verum qui in castris ciuclus vice debiia niiiiistrabil. IIoc esl quod ail:
coniinenl se , iu aeie castilalis, Domino sollicite « Praecingetse, effaciet illosdiscumbere: et iransiens
salagit miliiarc, non soluto lumbali carnis lenociniis niinislrabil illis (ibid.). > Tnnc (]Uippead reiutine-
ii.ctilare, sed propter noclurnos limores lenens gla- randum boiium servum Christus praeeingitur, id esl
ditun, super femur suum pervigil excubare : is ^ iiullis obslaculis impedilur, ctun eo pulsanie idem
iiknirum Domini piilsanlis legitime praeslolalur ad- servus in acie coulincutiae vigiiaus invenitiir, nec
veiiitnn, imo vix paiienler morae aliciijus susliuet objicit opera caruis, qttae processu tcmporis igne
iniervcnium.Talis eral Paulus cuni dicerct: • Cupio judiciario debeaul vindicari, sed vilam angclicam,
dissolvi, el esse ciiin Chrislo (Phil. i). » Cupio, qtiam statim angeiica decel beatitudine inunerari,
inquil, ut pulscl, qnia ptilsanti occiirrere suin para- angelicum nenipe est viveniein in carne carnis legi-
lus, utpote qui excubias celebro non lumburum bus non leneri, et eum ceituin est angelico con-
blandiliis soporalus. De qualibus eiClirislus subjun- sortio velocius aduiberi. Queui vero Christus inter
gil : i Beati scrvi illi, quus cuin veueril Dominus, uxorios complextis inveneril consopiltini et solulo
invenciil vigilantes (Luc. xn). > Quali vigilia hujus- cingulo, vestiinentis defluentibus prtcpcditiim, ad
modi servos velit Duiuinus vigilare, verbis piaece- hunc remuiieraiiduin, el ipse quasi piaepeditus, el
deutibns voluit demonslrare, jubens cos liimbis prau- Urdtis invenilur, dum iilius merilis, vel nuiiquam,
cinclis Domitium a iiuptiis revertentem exspectare, vel sero ccelesiem gloriam imperiiiur, non qimd
et camdem vigiliam sequenti sermone non niedio- ejus impossibilitas arguatur, sed iilins scrupitlosa
criter coinnieudavil, cum eam adjuncta siinilitudiiie n iulirmilas accusalur. Eaproplcr, aposlolos, quos
inultipliciter replicavit: < Et si in secunda vigilia, perfeclioiris fasligio voluit insigniri lalibus noluit
inquil, el si in lertia vigilia veueril, et iia iuveneril, maculis irreiiri; sed quibus pectiniariae sacctiltim
beati stint servi illi : hnc autem scilote quia, Si facullalis, eisdem quoque abslulil uxoriaelenocinia
sciret palerfamilias qua hora fur venlurus esset, voluplalis, ne cogilanles quae mundi sinit, qttomodo
vigilarel utique, et non sineret perfodi doinuin uxorihus complacerent, ad vacaudum et pbcendum
stiam. < Ideo, et vos esloie parati (ibid.). >Volens soli Deo liberos aniuios non habereiu.
atilem scire Petrus ulrum haee parabola vigilandi, CAPHULUMLXI.
el pnvcinclis lumbis Domiuumexspeciandi.omiiibus Nullus igilur illorum, poslqtiam aposlolus faclus
gencraliier, va qiiibusdain specialiter dcbeat assi- est, vel uxorem legitur accepisse, vel acceptam le-
guari: < Ait ei : Dominc, ad nos dicis hanc parabo- ntiisse, vel filios genuisse, sed sic eos conslal dein-
lam, au el ad oimies?> (Ibid.) tloc esl dicere : Nos ceps, vilam cadibem habuisse. Ut prorsus nil uxo-
quibus praeseniialiterloqtieris, sub hac regula con- rium inveniaiiiur egissc. Denique Joannem Zebedaei
tineiidi aslringis : an eanidem regiilam lam remolis volentem (ul aiunt) tixorem ducere, a pioposilo
quatn precsenlibusiniMerenler injungis?Et Domiuus ruvocavit, cui posliuoduin Aposlolo pcndenti iu
 DE CONTINENTIACLERICORUM. 746
71$;
cruce mairem Virginem Virgini commendavit. Sci- ^ domos (1'61'd.).»Et quis islos sotos quos hlc apposui,
ntus quidem, Evangelio referenle, quod ad cnjitsdam aeslimetdivino fuisse culttti mancipatos, et non po-
ei.
de populo nuplias invilalus non remsavil ire, nc tius alios eodem spirilu, diversis locis, lemporibus
damnasse videretnr : irno eas suo- inspiratos, qui errore gentiiim procul facto, creaio-
nnptias signorum
vera fidc,
rtiin initio consecravil, ut eas esse cominendabiles rem stium, et omnium coluerunl, eique
Sed quia ad compa-
nulli dtibium haberelur. Nullus vero aposloloriini et justis operibus cohaeserunt?
varia delusi fallacia. ilacmoni-
atl suas eum nnplias legitnr invitasse : niillius ralionem illorum qni
: bus ubique genliuin servieruni, patici admoduin qui
eortim nuptias sua ipse pr;esentia commendasse
Deum colerent, exslilertint: ideo ntilla, vel
imo Joannem, ul dicltim est, a propositis curavit verum
in rara in Scripttiris divinis eorum nienlio conimen-
uupliis revocare, quem proximo, apostolatus gra- eos fuisse cx paucis, quos
lia volebal sublimare. Qtiare hoc? nisi ut se oslen- dainr, qtiamvis plures
el his suut de praediximus, colligatur. Deniquemagi qui aborieme
deret, qui populo nuplias indtilgere, fidei praevio Chrislum naium de Virgbic
el aposlolicos viros a nuptiis prohibere, ne quorum fulgore
Beihlehem qiiaesierunt, nec ante, nec postea, Judae&s
erat lam diversa professio, sequalis esset vivendi se fieri
petierunt, sed fnle vera oblalisque mtineribiis
religio? Quein eniin profectiiin Christus iialns de
eos iu eo sub r, Christiim sibi propititim reddiderunt, quem Hebraii
virgine clericis aliulisset, si quo lege caecilatis perfusi nebtil.t coiiiempserunt. Quia ergo
eranl proposito reliquisset, cum ipsi populo non in mtillis, et diversis nalioiiibus,
non anliquis lemporibiis
paruni contuleril sanclitatis, parum pudiciliae, Deo vero aliqui servieliaul, eiqtte rclicla cttltura ido-
iion parum honeslaiis? Nunqiittl esl credihile ut in loiiim nexn lidei cohaurehaut:
pulchre hoc in cai-
advenlti ejus proficeret conditio popularis, el qttoe nali
conjugio lypice signabatur, quod in spirilali
niiillo esldignior, profeclumnonacciperetclericalis : mullo sanelius agebalur, ul sicul vir untis multas
el sic ad popiilumlargiora solilo ejus beneficia de- siniul uxores habere sinebatur, sic iiiiillarum ani-
venirent, titeosqui primi, elprsecipui.sunt, clericos uias nationinn unus Deus recte sibi jungere crede?
proplerireni? Imo prima el praecipuaclericis debne- retur. Et benc mtillas uxores uni viro, non muliis
riinl conferri, qtios divina gralia caeteris voluit viris una uxor licile
jtingehalur, quia multaeuatioiies
anleferri, nt eis lanqiiain nioniibus pacem Deuspra- uni Deo, non muliis diis una, vcl natio, vel aniiua
cipuam imperiirel, ei per eos ad liuniiliiaiem col- digne faintilabaliir. < Doiniuum, inquit, Deum imtia
lium jtislilia deveniret. Meo ille Davidicus levat adorabis, et illisoli servies (Ueut. x); > et David •
oculos ad monl3S unde sibi vetiire auxilinm arbi- 1 Non adorabis Detini alieniim (Psal. LXXX).>
Iraiur, sciens quia primo montes suscipiiinl quoil G CAPITULUMLXH.
postmodum collihus infiindaitir (Psat. cxx). Nosiis Cum autem Chrisius naliis de \irgine loli miindo
quia lex velns, el anle legem Pairiim tradilio, elsi profectum afferrel sanctilatis, in se ipso et in maire
fornicalionem, vel adullerittm eondemnavit, habenas virginalis commendavit saiiciiinoiiiam castitatis : (i-
lamen caslitalis non magnopere coarctavit, sed deles vero populos etsi ad ejusdem virginiiatis prae-
fuiiem conlincnliaesic permisit laxari, ut licerel tini riiplum fasiigitim non coegii, ad unius lamen uxoris
viro nuillis simiil uxoribns matrimonio copulari. copulam Ihalamos eorum nupiiales redegit, ut scili-
Unde J.icob, Elcana, David, multique alii, tam cet, ntillns deinceps multis simul iixoribus malrimo-
justi qtiam injusli plures simul uxores legtintur ha- nio jungerelur, scd unus una saucliori niysierio
bnisse, nec lamen per hoc adullerii maculam in- coiiienliis haberetur. Sic enim praedicalione sua
currisse. Hnjiis quippe rei myslerium qttod ptilchre idem Christus, multas, diveisas genliiim natioues ad
illi lempori congruehat, hujusmodi nnptiis excusa- fidem caiholicam convocavit : sic eisdem geniibtis
tioncm congruani pr;etendebat. Illo enim lempore, diversas Judaeoruni tribus, et familias sociavii, ut er
etsi praecipueplebs HebracaDeum colere videbalur, his parietibus aedificiumEcclcsiaefabricaret, cl utra-
qiiaesegregata a cseteris, qnasi peculiaris populus que, imo pleraqtie angulari lapide coiiniret. Et vere
iiabebatur, dealiistamen multisel diversis natioiiibtis D pleraque. Ipsarum quippe genlitim noti unus sed
Deum aliqui diligebant, eique vel fide sola, vel I10- inulli populi habebaulur, qui diversa colenles daemo-
sliarum qtioque muiietibtis, vel modis qtiibuslibet nia errore vario tenebantur : et ctim eos quasi iiiitiin
placentesserviebanl. LegiiurMelchisedecliDeisuinmi efficeret erramli seduclio generalis, nmlios lanien,
sacerdos exstitisse; legilur Job Deo non mediocriler et diversos reddebat sua cujusque supcrslitio specia-
placuisse; filii quoque ejusdem Job, et ainici, vel lis. llli etiam pauci qui forle inter eos Deo vero
cnnsolatores ejns Dettm veritm crcdunt coluisse, cullum debituiu exhibebanl, enmdem rilum colendi,
431 *IU0Slamen, Hebraeoscertum est non ftiisse : easdem inler se ca:remonias 11011 habebam, scd pro
Egyptuni quoqtte obstetrices illae quae ut parenlum suo quisque arbilrio, Deo niuuera deferebat, prout
Hebr.i'ai'ummai'esocciderenl,inandaltiii)acceperuiil, lanien cuique divinus Spiritus gratiam infundebai:
Deum potius quam regem timuertinl: 1 Timuerunl, aliud sacerdoiem Melchisedech, de quo supra dixi-
inquil, obstelrices Deiim, el non fecerunt juxta proe- mus, aliud beaium Job legimus oblulisse, anoruin
replum regis, sed coi snvabant mares (Exod. i). 1 tamen divcrsa muiiuscula Deocredimus pt.uuisse.
Et infra : 1 Bene fecil, inqiiit, Detti absictricibus; et Hi iiiniiium qui nullis lidei sacraineiiiis imbiili, iml-
quia limuerunl obsleiriccs Dcum, xdilicavit illis lis craiit doclriuis legalibus iiistituli: el tamen Deo
747 PIHLIPPI DE HARVENGABBATISBONJESPF.I 745
fide vera, ei juslis operibus complacebant: hujiis- .A vcl amplior mtillipliciiasinvenilur; sed simplex dua-
modi legem non habenles, ipsi sibi eranl lex, qui lilas counilur. i Erunt, iuqtiil, duo in carne tina. >
legem qtiidem in mcmbranis, vel labulis scripiam Ut aulem quod in Christo el Ecelesia spirilaliter
lapideis rion hahehant (liom. n), setl ipsiitn opus commendatur, in caruali quoqtie conjugio realiter
legis scripttim suis in cordibns ostendebant. Quia teneaiur, stibjtingil idem Paultis : < Unusquisqiie
igitur Chrislus, cum lam per se, qtiam per apostolos siiamiixoremdiligat,sicutChiistusEccIesiam(i'6iV.).>
sttos regnum ccelorumomnibus praedicavit,omnes, Hic iion dixit iiniisquisqticsuas ttxores dilijjal, scd
sive Judaeos,sive gentes, sicad nniiatcm fideiconvo- suam uxorem sicut Cbristus Ecclcsiam, ulaslciidat
cavit, ut nulltim in antiqtto proposito manere per- nitllum ultra debere mtiltis uxoribtis coptitari, si
miltcrel, sed ad doclrinam Evangelicam omnes op- Christo ei Eceleshevtilt debita simililudine ccaplari.
portune importune, transire compelleret, ut non In multis aliis locishoc ipsum invenitur, idem Apo-
deinceps multas sibi, e'l diversas plebes sineret fa- sloltis commeiulare, oinncmqiie dubietatem ab au-
inulari; sed unam solam videlicet calholicam, Chri- diiorum cordibus propulsare : hanc pudicitiie nor-
stianam mandalis evangelicisobseqtientem. Pulchre mam, hunc sanciitatis profecltimapparens in hoinino
lioc qtioque in carnali conjugio vohtit figurari, et Christns adduxil, cum salutari doctrina uuivcrsum
ideo nnum virum non nisi uni uxori permisil ulira " mtimlum,ad meliora provexit , ne adventus ejus in
malrimonio copulari. Jam quippe non eircnmcisio, conspcctu omnium digna vilitate sortleret, si pro-
non praeputium, non Judaea, non genlililas erat ei cessu temporis stiperfliius, el inulilis apparerel.
more solito servilura, sed sola Ecclcsia non habens CAPITULUMLXIII.
inaculam, aul rugam digne pro meritis placitura, Quid igitttr clericis, quos digniores poptilo scimus
qnae, elsi coalita esi multorum affluentia convena- in hac pleuiltidine lemporis conferri amplitis inveni-
rum, una lamen est, ct alteram in suarum non re- mus : si haecregula nuptiarum atl quam lege populus
cipil tltalamo nupliariiin. Bene igitur ad dcmon- evangelica promovetur eisdem clericis pariter in-
sirandiim htijus conjtinclionis intemerabile sacra- dtilgelur? Nihil ut video amplius iu hac parle san-
menliim, untimqiiemquevirum una etiam esse voluit clitas eorum profecit, si eos popttlodivina lex ae-
uxore contenlum. Quod ita evangclicis et apostolicis quales effecil, cum ipsi polius accipe.re debticruni
lilteris commendaltir, til attente legentibns tmlla sanclitatis atigmenltim,qui caeteris, lam verbo qnam
duhietas relinqtiatur: et ipso visn, jam ila in Eccle- exemplo debent vivendi praeberedocumenliim; sed
siaesl sanciiuin, ut non tam lcctio quam rei osteusio absil ut ita Chrislus inferiores ad meliora promove-
quemvis faciat crudilum. Nemo quippe lemporibiis r. ril, ut superiores contempserit! imo quos evexit ad
noslris, mtiltis simul uxnribus maritali vinculofce- edita ecclesiaslicae dignilalis, ad majoris quoqne
deratur, quod si facere praesumpserit, adulter sine provexit fastigium sanclilalis quod bene patriarclia
pnrjiidicio judicalur. Quod bene Dominus in Evan- Jacob cum Judaefilio suo venlura praediceret, desi-
gelio designavit, cum 432 primum illtid conjugitim gnavit, in qtio Juda Gluistum procul dubio figuravit.
ad medium revocavit, in quo, ct legilimaecopulac. < Piilchriores, inquit, oculi ejus vino, el denles ejus
Datur evidens doctimentum, el ipsius Christi, et lacle candidiores (Gen. XLIX).> Oculi Judae,id est
Ecclesiaeexpiimiltirsacramcntum. <Nonlegistis, ail, Chrisli vos eslis clerici, qui in sublimiori grad i tan-
quia qtii fecil ab inilio masciiliimct feminam fecit quam in capite collocati, et majoris srientia?liimine
cos; et ilixil: Proptcr hoc dimiitet hoino palrem, et radiati; remota et abscondita Scriptnrarum inlellc-
malrcm, et adhserehit uxori stiae, et erunt dtio in ctu liucco penetratis, et aliis eompeieniem viveudi
carneuna? t(Mallh. xix.) VolebalChristtis, ul primo semitam demonslratis. Vinum ergo congrne scientia
illi coujugio nostri se conjugati siuderent confor- dicilur popularis, qiiam ad fidem instrttil Christi pas-
mare, quod Deus in principio voluit ordinare, ttt sio salutaris, cui Patiltis nonnisi Jesum Chrislum ct
sicul primo liomini non uisi unam Deus conjunxil lmnc crucilixum praestimilpraedicare, volens lali sa-
nxorcm, sic lempore gratiae utilliissibi praesumerelD pore vel amore mentes eorum utcunque dcbriare.
nnmeriis ampliorem. Ideo quod in Genesi dicitur, in Ideo forte Chrislus invitatus ad nuplias aquas verlit
Evangclio reponit, ut quia pudicitiam verbo,et in viniim.ne poptiliscientia iu posterum insipida re-
cxcmplo veneratcommendare, proposito primo con- maneret, si Christtim pro salute omnium criicifixum
jugio posset cam in gradtim pristintim reformare : fidedevia non videret. Sed hoc uno Judaeoc.nlilouge
• Adhairehil,inquit, uxori sn:c, el erunt duOin carne suiilpulchriorcs, dum nonsolumChristumcriieifixiiin
ttna (Gen. ii); > non dixit adhaerebit nxoribus suis, mente credula venerantur, sed Chrislum Dei virtu-
el eriint tres, vel qtiaiuor, vel eo amplius in came tcm et Dei sapientiam conlemplantiir. Qtiorumuntts:
iuia. In quo quid myslerii contineaitir Paulus Eplie- i Tu es, inquit, Chrislus Filii Dei vivi (Malth. xvi).»
siis loqttcns diligcnter exponit, ciim haeceadem sttis El alitis : i ln principio eral Verbum et Deus eral
iiilerserens verba consequenter apponit: i Sacra- Verbiim (Joan. l). i—i El dentes, inquit, ejus, lactc
nientum hoc magnum est, ego dico in Christo, et in candidiores (Gen.XLIX). I DentcsChristi, clerici quo-
Ecclcsia (Ephes. v); >ac si dicat: Quod non nisi que suni; qui verstt dtiplici sacrortim ordinum pre-
iuierdtios recte carnale conjugiumcclcbr.ilurCiiristi sbyierii scilicet et diaconii in Ecclesia congrcgali, et
ai Ecdcsiae inatriinoiiiumfigiiralur, ubi non Iriuiias iu secrelis profundaescicnticc lanqtiaui in ore radi-
 749 DE CONTINENTIACLERICORUM. 750
cati, nec vermicuto pravilaiis haereiicae corrodun- A lam uxorem qtiam coetera retiquerit, cum eodem
lur, nec morum situ, vel negligentia corriimpuniur, judice jndex erit, unde et additur : < El ubi sum
sed eos, et integra: fidei confirmat forlitudo, et per- ego, illic et niinister meus erit (ibid.). i
fectae castilalis commendat florida piilchrilitdo. Per CAPITULUMLXIV.
candorem quippe caslitas flguralur, unde, et Sponsi Ideo Paulus, qni Christum per conlinenliam imi-
voee Sponsa in Canlicis collainlalur. i Sicut liliitm. latur. se fore judicem gloriattir. e Nescitis, ait,
inter spinas, sic amica mea inler filtas (Cant. n).> quia angelos judicabimus ? i (/ Cor. vi.) Ad quam
Per lac \ero, qui cibus est parviiloriim, bene viiam conlincniiam, el discipnlos S'ios Timoihetini et Ti-
nceipimus laicorum, qui, quoniam pane solido vesci lnm diligenler inviiaus, quos ad regendtim Eccle-
non prsevalenl.raclisaliinonia ntilriuntiir,iilestaItiora siam et informat, ut sciant sibi saluiare non esse
praeeepta vivendi abhorrenies in inferioribus licilis officium praesidendi, nisi obtinere studiierint super-
lelinquunliir. Quia enim obtinere non possunl inle- eminens fasligium conlineiidi. Timotheo dicit:
grilatis sublimia virginalis, nec secundum apprehen- i Nemo adolescenliam tuam conleninat, sed exem-
dere gradtim, arcem videlicet conliiiemhe vidualis pltim esto fidelium in verbis, in conversaiione, in
ronversari permitlunltir inler plaua, el humilia co- charitate, in fide, in castitale (/ Tim. iv). > Texens
pufaeconjugalis, ui, dum hpc candore, quamvis infir- B quemdam virlutuin calalogum Apostolus, in clau-
ino el lenero,colorautnr, inierChrisli parvuloshaberi sula posuil castitatem, dans intelligi, quia idem ca-
433 mereantur, ne fornicationis iiirpiltidine deni- lalogus, informis esl et salis impolilus, nisi apice
graii sint a ccetu fidelium meritis exigeniibus re- castitatis fuerit insignitus. Et pnlchre adolescens de
probali. Bcnc ergo dentes Christi lacie- asserunlur tenenda casliiate diligentius admoneliir, ne in ipsa
candidiores, id est castis in populo conjtigalis cle- presbylerii dignilale, ejiis adolescenlia conlempti-
rici castiores, dum concessam et legilimani copulam bilis habealur: si lumborum desideriis enerviter sub-
laicorum, longe supergrediitir conlineniia clerico- sterhalur. Solenl quippe jtivenes hujtisce desideriis
rum. Sicut enim virum popttlarem Chrisliis adve- veliemenliiis impugnari, et amoto repagtilo, per de-
uiens ad iinius uxoris copulam revocavit, sic cleri- vexa voluplatiitn effrenacius evagari, lantoqtie minus
cum sacris orditiihtis insignitum omni penitus nxorc debila sanciilalis regula cohiberi, quanlo sibi aetalis
privavit, tit ille quidem una, isle vero contentus sit patrocinio ptitant facilius indulgeri. Quapropler
nulla, quia popularis in lege inullas sib! lieile ro- Apostolus presbyierum, qtiem aetas non commendat
pulasse uxores invenilur, et sacerdos, nonnisi unam senilis, non vult leneri visco desiderii juvenilis; sed
liabnisse comperilur. Nec Aaron, nec qiiemquam sic iuvenem juvenilibus adversari, ut noti lam annis
sacerdottim posl Aaron invenio multas siniul nxores ^ quam nionbus niereatur presbyter appellari. Ait
liabuisse, qtiod apud Levitictini sermo divintis vi- ergo eidem Timotheo : < Juvenilia antem desideria
detur signanler invenisse. i Virginem, inquit, acei- fuge (// Tim. n).» Vereciindo sermone lumboruin
piel uxorem (Levit. xxi).» Non dixii, virgincs acci- desideria, voluit juvenilia nominare, quibtis, ut prae-
piel uxores. Virgo haec quam sibi in uxorem sa- dictum est, inveniuntiir praecipue juvenes sesluare.
cerdos illitis lemporis lypicam copnlabat, sicut su- Qui eniiii, lam sapienlibus quam insipienlibus, lam
peritis diclum esse recolo, Ecclesiam figurabat, viris quam mulieribus jure sacerdotii debilor fa-
quam nostris lemporibus sacerdos sibi fuerat ac- cius erat, ul omnibus, non solum vivendo, sed etiam
cepturus, et de ea, verbi semine spiritales filios colloquendo et monendo, doclriuae-beneficium im-
jiabiturus. Cum igilitr Christus adveniens umbras perliret, quomodo (ut de aliis taceam) alloquio suo
rerum sua praesenlia removeret, perfectiunqtie sibi juvenculas erudiret, si non se ab eartim illecebris
sacerdolalem ordinem exhiberet : a carnali eum proposito continenliae virililer cxpediret? Ideo ad-
conjugio peniius separavil, et solius Ecclesiae sin- dit: i Anus obsecra, ut malres; jtivenculas, ul so-
ceris coinplexibus assignavit, til apud eum landem rores in omni castitate (/ Tim. v). > Videtur liic
finem acciperel lypus conjugii veieris et figura, ciim r, Apostolus lam anus quam juvenculas a complexu
jam figttrae veritas prsesto esset iiullo tempore de- presbyteri penitus sequeslrare, dum illas til ma-
situra. Sic lam clerum quam populum in adventu tres, istas ut sorores Timotbeum admonet infor-
Chrisli conslal congruos invetiisse profectus, sic mare, tit in ulroque non affectu presbyter uxorio
uterqtie sanclitalcm ampliorem solilo est adeplus, tciiealur; sed in omni caslilate, omuibus mulie-
dum ille qui antea mullis licile uxoribtis ulebalur, ribus tanquam frater vel filitis habealtir. Umle et
ad iinitis licenliam revocattir, et isle qui uni lanlum infra : « Te ipsum, ait, caslum custodi (ibid.).t
viigini ex decrelo legis earnaliler jungebatiir, jam Quam castitalem, el ad Tiliim loqttens, coniinen-
niilli carnaliler, sed soli Ecclcsiae spiritualiter copu- liam nominavit: per quod non conjugaiiim, sed ab
lalur. Aliter Cbrislo clericus, magistro discipultis omni conjugio liberum debere esse presbylerum
non potesi expressius conformari, nisi eum sic stu- demonslravit: i Oporlet, inqtiit, presbyterum esse
deat non tam seqni pedibus, quam moribus imi- sobrium, jiislum, sanctum, conlineiitem (Tit. i). >
lari, til de eo illud evangelicum dici proprie co- Haecest continentia, quam et in se ipso idem Apo
guoscaliir : <Qtii mihi ininislrat, me seqtiaiur (Joan. slolus proposueral conservare, cl eisdem Tiinotlieo
n). > Et lii.cquidciii ministcr qui propter Ciirisiuin, et Tito diligenl us intimare, ut hac bontim inagi-
"51 PHILIPPI DE HARVENG ABBATISBONJE SPEI 752
strtim, bom disctpuli seqiiereiiiur, et ad sequendiim A ^ videbantur columnaeesse, conttilerat Evangelium ;
idem propositum, alios horlaieniur. De quo pro- ne forte vel a Cbristo, vel ab eis in aliquo dissenti-
posilo, ad Timothemti 434 uic'1: • Tu aulem as- ret, si aliter quaiu ipsi erant erudili, ipse eruditus
seculus es meam iloctriuain, inslituiionem, propo- alios presbyteros erudirel. Nihil auleni ei praedicti
silum (// Tim. III). • Doclrinain in seienlia, insli- apostoli contulerunl, quia iu ejus doctrina nihil
lutionem in moribus, proposititin in conlincntia Clirisli, vel suae docirinae conirariiim invenerunt.
imelligi voluil, quae oninia, sicut ipse praedicando et Sicut igilur Chrislus aposlolos voluit informare, sic
nionsirando fuerat praeluculus, sic Timotheus iini- se ipsuni Patilus eisdem proposuit conformare :
tando eflicaciter assecutus. Et quia in his eum ideuique proposiliitn Tiinolheo el Tilo, caeterisque
Patilus noverat jani nianere, hortatur eum conse- preshyieris diligentitis iniiinare. Eapropier quod
quenier in eisdem gressu stabili pmnanere. i Tu dicit presbylertim debere esse unius uxoris virum,
vero, inqnii, pennane in his qu;e didicisli, ct cre- iion sic accipiendum est, lanquani sibi cum sacris
dita suni libi (ibiJ.), > sciens a qtio didiceris : i sciens, ordinibus uxorem debeat sociare ; cuin nec ipse
inquil, a quo didiceris. > A me scilieet, qui ea qnse Paulus inveniaiiir hoc fccisse, et Timollieum et Ti-
verbis intiinavi, operinus praiiiionstravi. El ne vi- luin uxoratos ceilum sit non fuisse; sed ila iulelli-
derelur vel ipse indebita docuisse, vel ab eo ille in- IB geiidum, quod anle sacros ordines uoniiisi unam
congrue didicisse : iloclrinam suam tcstimonio com- uxorem habiieril, si lameu uxoretn habuii. Multos
mendat Scripturarum, quarum paginis Titiioiheus qitidetn diversae coiidiiionis et aeiatis ail fidem ca-
ab inlanlia fuerai erudiitts, tii non facile posset falli tholicam, ad bapiisinum Chrisli venire liinc letn-
falsae doclrina* lcndiculis irreiilus. « Scicns, inqtiit, poris Patilus videbat plure.s in posierum venttiros
a qtio didiceris, et quia ab infaniia sacras litler.is praevidebat, qtios vel anle baptistniim, vel etiam
nos i, quae le possunt inslruere ad saliilein.» Ac post baptisnium conversalioni dcditos sa?culari, ne-
si dicat: Quae a me didicisli, iu sacris ea lilleris cesse eral ad regendam Eeclesiam postinodum ordi-
invenisti, ut, cum ad tenenda quae proposui, meis nari : voluil ergo certum dare docuineulum ; quales
adhortaiioiiiliiis inciteris divinarum aucloritate debeant non solum fore post ordines, sed etiam
Scripturarum,quasapprime uoslisolidiusconfirmeris. fuisse ante ordines, ut vila earnalis lypus sit quo-
CAPITULUMLXV. datnmodo vitae spiritualis, et ctiin Ionge a se diffe-
Quod auletn proposiluin Pauli fueril continere, raiil meriio sanctiiatis, possint lainen concordare
niillus dubilat, qtti ejus velil Epistolas recensere. non re, sed imagine castitatis. lOportel, inquii,
Corinthiis loquens ait : i Volo omnes esse sicut . episcopum vel presbylerum esse ttnius uxoris vi-
meipsum. Dico non nupiis el viduis. Bonum est iliis rtim ; et diacones sunl unius uxoris viri (I Tim.
si sic maneant sicut ct ego : quod si se non conli- m). > Hoc est dicere : Talem volo ad sacros ordines
neni, nubant (/ Cor. vn). v Liquet iu bis verbis, promoveri, qui ante ordines iina lanium ttxore con-
quia nullius uxoris Paiilus vinculo lenebatur; in lenlus exsliterit, ut ex hoc spes coniinenliae colli-
auo eliam proposilo Timolheuin et Tilum manere galur, qtiud in gradu licito non plures iuisse nuplias
se-
glorialur, ut et permaneant, diligenli solliciiudine coinprobatiir. Sicut ciiim una uxore conientus,
cohoriaiur. Quid igittir sibi vull, quod eidem Timo- cundas miplias non quaesivil, sic piesbyler vel dia-
ilieo ait : < Oportet episcoptnn iriepreliensibilem contis coiisecralus Ecclesiae, et quasi desponsatus,
iu
esse, unius uxoris virutii (/ Tim. m); el Tiio : nullius debelultra complexus requircre, sed ejus
< Constitne, inquit, per civiiates presbyteros, si quis solius gremio vel sinu qtiicscere, ui. inde etim nec
sine crimine est, unius uxoris vir? > (// Tim. i.) Sunt lumborum divellal illecebra corporalis, nec haereli-
nonnulli, qui crasso salis intelleelu, haec verba le- corum fornicatio spirilalis. Sic, itiqiiam, soli Eccle-
tam niinister, quam praeposilus ordinatur,
gunt, volentes inlelligi quod Aposlolus praeceperil, siae, cui
vel concessefit presbyterum uxorari, uec propter necesse esl affeclu legitimo cohiereat, nexu indisso-
sacros ordiues coujugali debere copula revocari: ila ji» lubili coniieciilur, ul ad carnalis uxoris copulam
tamen ul in hoc a populo discernatur, quod prima aniinum non redtical, nec in thalamum cordis cui
iorle uxore defuncla secUndas niiplias non scqua- pravitalem liaereticam inlrodtieal, ne iiiveiiialnr
tur. Vir quippe popularis, etsi duas simul nxores, 435 "°" Jam monogamtis sicul anie, sed digamtis
ul superius diclum est, non conceditur oblinere; vel trigamus vita aposlolica repugnanie. Apostoli
una tamen defuneta, potesl sihi alteram adhibere. qitidem el aposlolici viri dicunt de Ecclesia, cui
Sed si dilig<'initis Pauli doctrinam, instituiioiiem, spiritali foedere copiilanlur : i Uua esl columba
velimus altendere, quae Timolheum el mea, perfecla mea (Cunt. vi).» Propter hanc uni-
pruposiunn
Tilum fuisse assecutos nulliis quis possit ambigere : latem figuraliter designandam , in prcsbytero vel
mullo subtilius, multo veracius haec verba ejus no- diacono iiionogamia coiniiiendatur, qua si forte con-
bis intelligenda, mullo sacr.ilius, multo eruni spiri- lenlus exstilit, electioni congrutis judicatiir: non
tualius adimplenda. Noverat quitlem Patilus, quo- quod digamia ftitiiraesanclitali aliquud inferat de-
modo Cbrislus suos discipulos informarai, quibus ttitneulum, seil hnjus praediclae unitalis uon tene-;
•cos exemnlis el monilis ad conliiientiaiii invitaial, sacrameutum. Tale quid el per Moysen Dominus in
qttia et ideo cum Jacobo et Joanne et Ccplia, qtti Levitico dicit (cap. n), cum cum sibi offerre legales
7S3 DE CONTINENTIACLERICOUUM. 1U
hostias interdicil, qui vel caecttsftieril, vel hernio- A Ecclesia praeferuntiir. Unde constal quia sicnl vi-
sus, vel aliud htijtismodi: non quod istae corpnris duis injiingitiir contiiicmia, qui de templi aluntur
inlirmitates invenianlur perfecta: justitiae penilus aerario, sic etiam clericis, imo niulto amplius cleri-
cefragari, imo plerumque eliaui suffragari, sed quia cis, per quos ecclesiastica vigcre debet religio, ut
dcbilae liguram sanctiiaiis non sufliciuiil prseinon- cimi ad sacrorum ordiniim excelsa iraiisicrunt de
slrare, cum (igura veritali specietenus debeat con- plauilie saeculaii, omnibus in Ecclesia, sicut loco,
cordare. ita et vita pneeiiiineant regnlari. Hoe duetores
CAPITULUMLXVI. sensertinl ecclesiaslici, qui nos lide el scieniia
Apostolus (/ Tim. v) qnoque vidiiam sexagena- praecessertinl : sic praediclani Apostoli senlentiain
riam jubet eligi, quae fuerit unitis viri uxor, ui in de cl.jrico uiiius itxoris viro iiitellrxeruni, sic
ea el elletae inaluriias aetalis, et supradiciae praeful- nobis inlelligendam in suis opusculis rcliqiteruni.
geal mysicritim unitalis. Et nolaudiim qtiod non CAPITULUMLXVII.
eam niaiidat eligi, ipiaevel virum habeat, vel habere Nosler ille Aiigiislinus, Ambrosius, Gregoritis,
disponal, sed eam quaeet vidtiala marilo, et casta Hieronyiiitts, quos iloctriuaesanaemerilum sublima-
est proposilo, ne ecclesiastica vel religio, vel opinio vit, qnos in arcc attclorilatis Ecclcsia catholica
deiurpettir, si qua vivens in deliciis de teinpli aera- B collocavii, etsi divcrsis Iocis et lemporibiis cxsliie-
rio sustentetur. Unde et ail : i Adolesceniiores rttnt, in hoc laiiien, doceute sancto Spirilit, consen-
vidtias devita, ctini cnini luxiirialae fuerinl, nubere seiunt, ut minislri altaris iiullalemis carnalis co-
volunl (ibid.). > Cum igittir viduam scxaginia anno- puh» volutabro indiilgereni; sed, etsi anle sacros
riiin doceat eligendain, apud qnam juveuilia desi- ordines coiijugati, lanien post ordines aiietorilalo
deria lepuertiui, cujus lasiivia deferbuit, ctijns mu- apostoliCa coiilinereui. Miror ilaque unde apud
liebria dcfeccriinl : qtiid sibi vull , quod lam Grajeos ejusinodi consueliido coaluil, tit presbyleri
signauter eamdem injuriam designavil, ni»i qtiia uxoribiis libere copiilenlur, ct siriil a quibusdar.i
mysletiiun coniiiiemlavit.? Qnid enim ad bene vi- audivi, nulli siue itxoribus ordiueutur : imo, cuui
veiidutn hnic lam grandevae aetati noccre potuissel, ad gradum saccrdotii, ii qui antea uxorcs non ba-
si vidua qiiaeeligitur, vel bivira, vel irivira, vel eo bebaul, sublimaiiltir, simul qtioqite tixores duceio
aniplius cxslitisset, ciini ea plerunique ferventiiis quasi nccessaiiu coinpellaiiliir, ul lali miiuili re-
iiupendal siudiiiin saiictilali, quae se recolit lar$io- medio, in foruicalionis praecipilium nou labaiiltir.
res dedisse habenas volupiali? Nuuquid illaui inti- Ail, inquiiinl, Aposlolus : Uiiiisqiiisquc iixureiu
lieiem qitae sepiem fralres habuit post iuvicein „ habeat propler fornicationeiu (/ Cor. vn), » mira
viros, Christns in Evangelio condeninavit, vel eam res, et satis ridictilo digua ; lanloqiie minisiciio,
errasse, qtiia lolies nupserat, aflirmavil' Cttm Sad- vel tam sacro 433 mysierio non condigna. Alii
ducaii qiiaurerenl : Quis illoruiii septem in resur- verodicunl.qtiod apud Graecosea.qtiain praediximus,
rectione esset eam uxorein liabittirus, vel quis ea, consiicitido non habeiur, sed alia qtiaedam conve-
qiiam omnes habiierani, carilurtis. i Erraiis, iiiquit nieiilior, ul el stilicel qui presbyler ordinalur,
Dominus, nescienies Scripluras (Luc. xx). i Ac si conlineudi vel uori coi.liiicndi optio iiibuaiur. Qttod
dical: Non illa, sed vos increduli, vos erralis, qui si elegerit coutinenliam, ei posimodiiui uxoreni
ici resurreclione celebrari nuptias aeslimaiis. Vide- accipere non licebit; sed in ea qiiam proposuil
lis quod iion septiviram mtilierem, sed iucredulos castiuioiiia perinancbit. Si aiilem elcgeril conjti-
Christiis arguit Sadducaios, quia sanclilali non prae- gium, poleril quidem vel eam sibi teuere tixorcin
judicat iteratio nupliariini, nec mullivirae viduae qtiam habet, vel accipei-e, si non habet: ila diin-
condemnanlur, sed deiiciae viduarum. i Vidua, iu- taxat, ut si forle illa primilus dcfiingalur, iion
quil, quae in deliciis esl; vivens inorlua esl. tiltra presbyler alteram sortiatiir. Oportet, iiiquiiiut,
(i TIIH.v). >Cum ergo Apostolus viduam jussit eligi, prcsbyterum esse unitis nxoris virum. Non sic verba
quaefuerit unins viri uxor, milli dubium quin sa- D Apostoli a praediclis stini Patribus intellecla, nou
cramenluni , ut praediclum est, voluerit deinon- sic exposita : non sic velab eis, vel a eaeteris san-
strare, quod etiam in presbytero vel diacono voluit ctis lam praecedentibus, quani subsequentibus cu-
comniendare. Sicut enim de vidua dicit: « Qnae stodila. Denique Origenes, qui uatione Graecnsfuii,
fuerit unius viri uxor, > ita de presbytero aestimo non sic eisdeiu Graecis praedicavil; imo coiilinen-
debere intelligi : « Qui ftterit unius •tixoris vir, » liam clericalem lam vivendo qiiam loqtieudo dili-
non qui cuiii ordinibus, vel post ordines tixorem gentissime commendavit. Super quo, ut suam cer-
velil accipere, vel anle ordines acceplain cttni ordi- tius confirniarel senleiniam, habens zelum Dei,.
nibus retinere. Salis quippe absonum videretur, si sed iion sccundtim scicntiam, scipsum caslravil
major presbytero, quam viduae carnalis volupiatis corporaliler amore puiitatis, neqitando declinaret
licenlia praebcrctur, ui, cum mulierculae injungere- a pracdicio proposito debilaccaslilalis. Noster etiain
tnr coiitinenlia vidualis, presbylero concedereiur Aiigiisiiuus, qui, etsi aptid Latinos nattis esl, el
delectalio copuhje conjtigalis. Non enini mulierculae niilritiis, Graecis lainen lilteris apprime esl eru-
ad iiiiiiandiim, presbyleris proponiiulur, sed presby- dittis, nihil lale in Grxcis codieibus asserit se le-
teri, tam illis, quain caetetis bmnibus imiiandi in gissc, uec in Graecis doctoribus, quos sanctos com-
75"> riilLIPPI DE IIARVENGABBATISBONJE SPEI 7.';C
peiil, invenisse : imo frctns lain L.ilinoriiiii lesti- A coiisuetudinis perversilas, palrocinium imperliiur.
lnouiis quani Grxcoruin, injitngii coiitinenliam sa- Seil enim relicta Grsecis coiisiicliidini!sua (si tamen
cris ordinibus clericorum. Undc el libellum scribit veruin est quod de iis apud nos fama dispcrsit) ad
ile singulariiate clericorum, in quo slttdet eos ab nostros tloctorcs orbilam reflectamus, et in Scriptu-
omni mulieriim consortio revocare, ne scilicet cum ris lan) evangelicis qtiain aposiolicis, sensum eoriun
illis tina in domo praesiimanl hahilarc; i qtiia, til inconciisse leneamus, ut quod in eis divina lar- i
ail, nisi a convictti illartim singularis islorum con- gienle gralia merueriinl sentire, ;nos quoque, et
versatio segregamr, vita cnruiu, vel fania contagio aticniitis audire curemus, et audilis diligentius
iueviiabili maciilatur. Ilicronymus, qui triitin lin- obedire.
gtiaritm, Hcinaicaesciiicct, Graecacet Latime peritiis CAPITULUM LXVIH.
exstitit, et cotlices tam Hebraeos, quam Grxcos, et Yerba quippe Apostoli nnn semper accipienda
Lalinus, laula esl diligentia persc.rutalus, ut assi- sunl, ut videiilur souare. Sed iu cis credendus esi
(luilaie Iegeudi oculiis ejus exlerior caligaret, sed sensiis sublilior latilare, qui imperitis et negligeitti-
interioris aciem divina gratia declararet, llierony- bus non potest facile revelari, sicul ipse ideni inve-
mus, inquam, nonaliter praedicta verba Aposloli de- niliir aliquoties protesiari. Timnllieo ail: < Inlel-
bere iutelligi profilelur, qtiam ut continentia sacris B lige quae dico, dabil eniui tibi Dominus in omni-
ordinibus coutes individua deputelur. Unde ad bus iniellecliim (// Ti»i. n). > Et ad Corinlhios:
Painmachium loquens : i Non mihi, ail, irascantiir, < Si 437qn's videtur propheta esse atit spirilualis ,
scd Scripluris sanctis, imo episcopis el presbyteris, cognoscat quae scribo vobis (/ Cor. xiv). > Quibtts
ct diaconibus, et universo choro sacerdotali ci le verliis inntiil audilores suos opus habere intclleciu
vilico, qni se novcrtini liostias offerre non posse, et sapientia spiriluali, ne depravent verba sua sensii
si operi servianl conjugali.» Et alibi ctim adversus reprobo vel carnali qiiemadmodum depravabanl, de
blaspheniias Vigilanlii dctonarel, el ab ejus sen- qiiibus Pelrus ait : < Sicul et charissimtis frater
lenlia revocare lideliuni aninios laboraret, sic ait: nostcr Paulus secundum datam sibi graliam sciips.it
< Pro lioc nefas! episcopos sui dicilur sceleris ha- vobis, siculel in omnibus epislolis, loqnens in cis de
bere consortes, si lainen episcopi nouiinaiidi siut, his, in quibus sunt qtiacdamdiflicilia inlellectu; quse
qtti non ordiiianl diaconos nisi pritis uxores duxe- indocli el instabiles depravanl, ad suam ipsorum
rint. » El panlo posi: < Quid faeient, inquit, orien- perdilionem (// Pet. m). > Ne ergo in pcrditionis
lis Ecclesiae, quid jEgypti, qnid sedis aposlolicae, foveam incidamus, verba Aposloli, sicut a sanclis
qtue aul virgiues cleric.os accipit, aut contineiites, (C prsedielis inicllecta et exposila suul, leiieamus, ut
aut, si uxorcs habucrinl, mariti esse dcsisitiul? scilicet clcricis conlinentiam nequaquamdubiiemus
Videtis in his verbis salis aperte coiitiiienliam com- ct cidem conlinenliae bonum leslimonium
sacris ordinibus nul- injungi,
meudari, et ab ea insiguitos debere eonjiiugi. Qui enim ad hoc stint electi, ul et
lalenus relaxari. Quis igilur Grsccis sic Apostolum Dco conlineniiam complacere, elad complacen-
mandalum per
exposuit, ut diceret ab eo presbyteris dtini, alios cxemplo sui debeant conimoiiere : ne-
vel liceiitiam dari, qtiia uon soltim anle ordines
cesse habenl ut non soluin vfla, sed et fama eorum
scd et posl ordincs possint eonjtigibus copulari :
nulla hesione corriimpatur, ul sicul vita sibi, ita
ciini Oiigencs, Aiiguslinus, Hieroiiymus, quos con- fama
proximis utilis habealur. Lubrica esl fama
slai Grsecis lilleris eruditos fuisse, inveniantur no-
pudoris, ct cito quivis corporis lubricum creditur
bis in suis optisculis conlraria reliquisse? An cre-
studii viros incurrisse, quanivis conslcl eum mullis retro dicbus
dendiim est hos lanli poltiisse lalere, '
vel docere conlinenliam lenuisse. Quod alieiidens Chrislus,
quod Graeci doctores potueruiil scriptis suis non solum conlineutiam imperavit,
vel operilnis exhiberc ? An, quod verisimilius est, aposlolis
sicul et Lati- sed et ramaii) ejusdeni conlinentiae servandam dili-
iiullus sancloriim apud Graccos, apuil , ne lumen eorum tanqitam sul>
nos Aposiolum sic intelligendum cxposuit, sed j geulius iniimavit,
coiisiictudo diitn mtillis. modio lalitarel, sed exposilum et elatuiu longe lale-
prava pnlitts pracvaliiil, ita-
carnaliter sapienlibiis lenenda complactiil, et a qtie ad profeclitm omnium emicaret; imponens
forle conlradicenlihus non > qtic cingtiltiui Itimbis coritm, in quo niilli diibium
paucis exslirpari poluil? eos praecingi, in
Umle cl a quodam elhnico dicium csl: quod a( quin coiitinenlia designelur, jussil
videltir :
iiiuliis peccatur, jusliim esl. Sicuicnim apud Lati- quo coiiiineniiae qmcdatn ostensio signari
nos plerisque in locis, ut de aliis malis taceam, iion ut ventosa eorum superbia inaniter glorietur,
cscleris in-
itiiiltis usuras amantibtis consueludo in lanliini prae- sed ul Deus largilor liujiis muneris, a
vestri
valuit fenerandi, ut praelatis Ecclesiaeniilla jam de- luenlibus collaudelur. < Sinl, inqtiit, luinbi
tur facultas exsiirpandi; ciiin non soliun plebei, pnccincti (Luc. xn).» Cum lumbi non ante sed retro
ct ignohiles, sed pleriqtie etiam nobiles lalihus divi- sint: qtiid sibi vult, quod uon jussit eos simpliciter
liis gaudeant se floreie, et clamor corripientium, ciugi, vel accingi, vel, tit ila dicam, poslcingi;
mullis rcclamanlibus possit non prsevalere : sic ett quod exprcssius posset dici, sed diligenler praecingi
non convenit
apud Gr.wos reprchensibile quid forsilan invciiitur,, inandavii? quod quaniiiin ad liilerain
cui iiot) Scripturac attctorilas, scd miiltiludinis, velI dici, nisi quia pcr adjunctam (prec)parlieulam oslen-
757 DE CONTINENTIACI.EUICORLIM. 738
sionem qnam praediximus, conlinenti;e voltiil desi- A pncrogaiiva dignitiilis vilescere mereretur, si popu-
gnare, docens ciericos non lanlum in abscoudilo, laris ei jtisiilia posse snllicere viderelur. Coiigrutim
lesle conscieniia, conlinenliam conservare, sed ad igiiur fuit ut ipsa clericalis sanctitas 438 «d me-
iniitandum, non ad gloriandtim commeudabiliier dium ducereuir, et quibus specialiter viittitibus de-
oslenlare? Denique apmi veleres sancios iiiveiiimus Jieat insigniri, adjunclis Scriplurae tesliniouiis mon-
Eliam, Jeremiam , lumbos quidem cingi, nec lamen strarelttr, ul coguita sancliniouia qtiampraidiclaedi-
praeciiigi, quia, etsi malediclo legis conlempio (ma- ' giiitali conslat inseparabiliter debere copulari ,
iedicttisenim qui non reliqueril semensiiper terram) facilius perpendatiir, qtianli ipsa dignitas debeai
lixores habere noliienint, non tamen illius temporis aesiimari. Ctiin cniin fides, spes, chaiitas el caetera-
bomines ad eamdem inviiare coiitineiiiiain pr;esiim- riiiu liujiisinodi virtulum induclio generalis stilliccre
pseriinl. iltcc nimirum pracdicalio aposlolis virisque coguoscaiilur ad pcrficiendum ctimultim juslilise
aposiolicis debebatur, cum scilicet, revelata gratia, laicalis :exceplis islis, illa (|iialuor, de qiiibus hacte-
caslitalis cxcellentia cominendaliir, ciini verus luci- niis siim lociiius, id esl eleclio, scienlia, pauperics,
iiium, non maleriali, sed spiriiali emunciorio de- conlineiitia, ita clericis specialitcr assignanliir, ul
claralnr, id esisiibobsciirum legis mysterinm praetli- sine his non mediocriter argiiantitr : indigni qui-
catione evangelica revelalur. Dicto quippe a Do- B dein clericoruin nomine gloriari, iitpote qtii reui
inino : i Qui polesl capere capiat ( Maith. xix), » tiominis nolueruut sliidiosius aniplexari. Qui \ero
coiignium fuil ut a clericis hacc conlinenlia non illa qiialnor cum cscleris fuerinl virtulibus assccuti,
solum lenerelur, verum el leneri ntilli dtihiuiuhabe- couslat cos esse magn;e et perfeclie ciijusdani saa-
relur, ut, ciim eos efficerel Deo coinmendabilcs tant/ ctilatis, et ideo merito insiguiri clericalis fasiigio
iucomparabilis sancliiiido, venerabiles populo red- digiiitalis, quia tali cttlmine non uisi b:uc sancliias
derel boui lcstinionii pulchriludo, quia docloribiis ineretur siihlimari, ct ea sancliialc niillam, melius
Ecclesiae 11011sufficil propriae veritas castitatis, qiiam hiijnsiiiodi dignilalem convenit hounrari. Ma-
nisi qiiaiiliim in se csl, et alios invilet ejiisdem re- gna ergo esl et pr-.ccipuadignitas clericoruni, rmaa
lalio verilalis. Qnos prscvidens in spiritu quidam uimirum sic inter Detim el popiiliiti)media colloca-
Sapiens exclainavit : i 0 quani pnlchra est casia tnr, ttl Deo subdiia, populo priuferalur, nec nisi per
gcneralio cum claritate! (Sap. iv.) Boua forsitan esl eam quisqne a peccaloritm vinculis absolvalur,
caslilas clericorum suae freta patrocinio ycrilatis, cum ei ligandi el solvendi potestas a Domino tri-
sed pulchra uon est sine beneficio debilaeclaritatis, bualur. Unde in Levitico, cnni quispro peccaio sa-
quia nou mediocriler ipsa bouitas (leiurpattir, si criflcium jubeturofferre, serniodivinus ita frequenler
cis suspicionis inacula credibiliter irrogatur. Unde coiicludil: i Orabit pro eo sacerdos ct dimitleliir ci
et noimulli dici aestimant clertim quasi clarum a (Levit. iv). > Deniquc cum Moyses miililur in jEgy-
claritaie, eo quod sicul ruiilat clarus prsefulgidae ptuni, ut educal filioslsrael de maiiu Pliaraonis, ad
radio dignitatis, sic etiam clarere dehet re el no- laui grande negotiuui expavescit; et qiiasi invali-
mine sanclitatis, ne vel vita decolor tenebrescere dus explere quod inandaliir, ul alius mitli debcal,
faciat digliitatem, vel rumor sinister obscurel inge- deprecalur : i Obsecro, inqtiil, Duniiiie, non sum
nuam sanctitalem. Piilchre ergo praedictus Sapicns eloquens ; mittcipiem missiirus es. Et Doininiis: Aa-
admiralur, cttm nostri teiupuris sanctos, propheiiae ron, inquit, frater lutis, levites, ipse loquetiir pro
spirilu contemplalur, quos el elara castilale, el cla- ie ad popultim ct erit os lutiin ; lu aiiicm crisci iu
rilate ad lantum fasiigium videt offerri, ut in utra- his qii;cad Deuni portineiil (Exod. iv). > Et infra :
qtie sanclis veleribus digne mercaniur praefcrri. » Locultisest, inqtiit, Domiiius ad Moysen, diccns:
CAPITULUMLXIX. Loquere ad Pharaoiieni regem jEgypti. Cui Moyses:
Sufliciaiil quae de clericorum conlinentia sermo En, inquil, incircumcisis labiis sum;quomodoatidicl
prolixus disseruil, ei vera esse divinarum lestimo- me Pharao ? (Exod. vi.) t — « Dixilque Dominusad
niis Sc.riplurartim assertiil, ut ntitli super his quid- r» Moysen : Ecce conslitiii le deuin Pliaraonis, et Aaron
quam dubiiim relinqtiatnr, nisi forte verilali sensu fraler luus eril prophela tuus; lu loqtieris omnia
devio reluclalur. Ctim aiilem loqui de clericoriini qua: uiando libi ; ille loquclur ad Pharaonem
proposiierim dignitale, tam mtilla de coriim dicta (Exod. vn). > Yidetis quoniam ad educendos filios
Minl sanciiialc, ul videar quasi oblitus, proposili Israel de /Egyplo, ad argiicnduin Pliaraoiicm Moy-
proalioaliudinciirrisse; elde viriitiibiiseorumsuper- ses invalidum se faletur, propter quod iili Deus
fluam faliiilam lexuisse. C;ctertim, si quod in exor- Aaron fralris sui aiixilium pollicetur, ut quod ille
dio hiijtis responsionis dictiim est, ad memoriam non proevalet, hujus adininiciilo supplealur, et non
revoccinr, non videhilur, abs requod viriiiiuin cle- solum Moyses, sed Aaron qnoque coram Deo ct po-
ricalium series adhibelur, quia ex hoc ipsa eorum pulocommendabilis habealur. Moyses figuram legis
dignitas ampiius enilescit, quod ei necessario tam tetiet, quia perenm lex data esl; Aaron vero, sacer-
praeclara sanclitas adhaerescil : voluit enim Dctis, doiii ctijus el primo digniias collata est. Quia ergo
sicul in inilio dictum esl, ul quos praeferebal caelc- lex divina cui debet omnis poptilus obedire, ad hii-
ris ecclcsiaslica dignilale, excellerent niliilomiiiiis nianam noliiiain nisi praedicatorum ministerio non
speciali qtiadam el praeciptia sanctilate, ne tanlcc poiest pervenirc; pnlchre Moysi fraler suus Aavon
759 PIHLIPPI DE HARVENGABBATISBONJS SPEl 7«0
in tempiis constitniliir, ut biijtis oflicio praecepta le- .\ Levi ad Eleazar sacerdoiem, el Josue fllium Nun.ct
gis oiniiibus innoiescaiit, uc si pncdicaiore carue- ad dticcs cogiiaiioiium (Josue xxi). > Et alibi in eo-
rinl, silenlio premeute obmitlescaiil. lloc est qttod nem libro (Josue, xxu) quoties Eleazar, et Josue
Moyses dicit : < Obsecro, Domine, non sum elo- pariterad niedium dediicuiiiur : nisi lallor, eo, quo
qtiens; el ad Aaron Duniiiius dicil : Aaroti fralcr dixi, ordine disponuiilur Phiuees, quoqtte sacerdos
liins levites, sc.io qno.l cloquens sit (Exod. iv) > filius Eleazari sacerdoiis caelerisprincipibiis anierior
Lrx enim qusc pcr se ipsam quasi eliuguis contice- nominaiur, ciim qtiibus ad filios Rtiben, et Gad, et
t-cil, ttl ct Pharao taiii|iiain insipieus flagclleltir, et diinidiam trilium Manasse, in lerrain Galaad desli-
(lcmanii illius plebs sapiens lsraeliiica iiherclur. El nattir. Ciim eiiim duae ill;e, ei seinis libtisjtixta
bene Aaron fraler Moysi dicilur, quia clericalis di- Jordauem allare inlinilae magniliidiiiisexslruxisseut,
gnilas divinae lcgi tania cogiialione coiijungiittr, iniseruiit, iuqiiil, lilii Israe.l ad illos Pliiuees liliiim
ui non debeaul ab iiivicem scparari, ciim et lex in- Eleazari saccnlotis, et decem piincipes ciim eo,
digeat praediealore clcriro, et pr;cdicalor, nisi qnae singulos de singtilis iribubus, et paulo posl. Quibus,
lex dictavcril, noti debeal operari. Lex divina cle- inquil, atidiiis, Pliinees sacerdos, el principes lega-
rico debel ca qttacDei stiitl, diligeniius iuiimarc, et tionis, qui eraut ctiin co placali suni. Vides liquido
clericus ipsam legem sernione tongruo populis prse- B sacerdotes ducibus, et principihus populi priores no-
dicare . el ita Muyscs, ut sciipiiiin esi, in his qttse miiiari, in quo, ui acstimo, eoriim dignitas inielligi-
ud Deuin periiiicul erit Aarou fratri suo, el lur commcndari, quia cum illis malcrialis gladius
Aarou loqueiiir ad popiilum pro Moyse fralre peningens usque ad divisioncni aiiini;v, ac corporis
illO. liibiialur : isiis concedittir sernio Dei vivus, et
CAPITULUMLXX. cllicax, et pcnelrabilior oiiiui gladio aucipili, quem
Psilet crgo quia in Aaron clericalis diguitas figti- usqite ad divisiouem .iniina' sx spirilus periingerd
ralur, cui specialiter praedic.miliofficiiim comuien- Paulus apostolus proleslaltir (llebr. ivi. Ne aulcm
datur, ne de salute fideliuinqtiasi solus Moysesglo- forluiitim, et nii iir se habere ponderis viiieattir,
rielnr, sed pro collaio adjutorio Aaron quoqtie ejtis- quod sacerdos Eleazar, priiisqtiani prLneeps Jostie
dem giuriae participio iinineretur. Dc quo adjiilorio iiouiiiiatur ; ipsa divina Scripitira, salis apei".e ulibi
et Patilus aposlolus glorialiir, cum per hoc, sutiin designavii, quod non siuc mysierio, siceoriim cata-
augeri iiicr.luiii coiitemplalur : « Dei stinius, in- logutii ordinavit. Cum eiiim Muyses, piaediceuic Do-
quil, ailjutores (/ Cor. 111).> Poieral quippe Deus niino, diem sui obilus cognosceret iniimnere, de
siiie Puulo et Aaron sullicienter quos vellet, edocere, substitucndo principe sollicitus, loqiieuli sibi Do-
hed cos sibi adjiilores voluil adhibere, ut iu collabo- niino sic legitur respondere : i Provideat Duminus
rando, eoriini incriium augereltir, et eoiuin digni- Deus spiriltium oniniscarnis, qui sit snper mcliilu-
las eiiiinerel, (iiim eos plebs infeiior audire jubere- dineui haiic. Dixiique Doiniuus ad euiii: Tulle Josue
lur. i Qui vos, inquil, audit, me audil (Luc. x). > liliiim Nun , viiitm iu quo est Spiriltts Dei (Num.
Soliim Moysen Aaron fraler sutis jiibetur audire, et xxvn), » pro bnc, si qttid ageiidiini eril, Eleazar sa-
quneab eo audieru, loqui ad popiiliiin, quia summus cerdos coiisulcl Domiiiiiin : ad verhuin ejus egre-
(iericoriim poiililcx divinaelcgi taiiluiii obsequilur, dieittr, el ingredieiur ipse, eiomnes lilii Israel cum
ipse anlctn tloctrinte privilegio pra-ferri cseieris 0111- eo. Eccc Josue qtii Moysi jtibente Dumino subroga-
nibiis iiivenitiir. Ideo forte cuin divina Scriplura tur, egredi elingredi prsecipilur ad verhum Eleazari'
Moysen cl Aaron pariler iioiiiinat, sempcr fere Moy- sacerdulis, ut quemadiiiodum omiies filii Isracl, ita
sen praipouil : i Dixerunl, inqtiii, Moyseset Aarou; cl ipse audial sacerdotcm, til sacerdos imperel,
et dixil Doiuinusad Moysen et Aaron; et mulla hu- princeps oblemperel; el sic omni populo uoveril se
jiismoili: IIOIIsic praialo Moysideferens, ut siihjun- pia-laliiin, ut longe digniorem stimmi ponlificis in-
clo Aaron vellet in aliqno derogare; sed et per hoc, lelligal prioratiim.
qtiia sacerdos (iiviuaiiilegem non praeire, sed sequi D CAPITULUMLXXl.
debeat, voluil dcmoiislrarc. Ctim aiiiem Jostie filius Iloiicsitim csl, el mitlliiin utile, ut.quo plures sibi
Nun, el saccrdos Eleazar, ad ined um pariler de- videiitquis deferre, eo diligcntitis perpcndal, quos
439 dtictiiiliir, qnid ad regeiiduni, el doceiidum in quo sibi debcat anteferre; ne si honorem dcliitum
popiiliiin Moysi, ct Aarou succedere cogiioscunlur: conteniuit inajorihiis exhibere, eumde ereaiur a
siguanter eadem Scriplura Eleazarum aiileponil, per iiiinoribiis conleniptiiin susliiicre. Quod cuin Ozias
hoc (qiiaiilum videiur) voleus iulelligi, ipiod non rexJuda sapienter nollel allendere, el eum quem
solum de populo, setl et de principibus populi nitllus debebal sacerdolibus honorein impendere : aggres-
siiiiinio poniifici piaeferalur, imoipse tam majoribus, sus esl lemere quod ei non licebat, ptitans sibi li-
quani miiioribtis jure sacerdolii anterior liabealur. cere qtiod libebat. Ingressus eniin leinpliiiii Domini
Sic quippe hahetur in Nttnieris: « II;cc sinit iiomina! snper allare thimiamalis incensum voluil adolerc,
virorum, qui leiram sorte dividenl : Llcazar saccr- quod summiis ponlifex Azarias, caeteriqiie sacerdo-
dos. et Jostie filius Nuu, et singuli principes de siu- les, volentes piohibere : cumdein regem fesiine
gulis iribuhus (Num. xxxiv). i Ei iu libro ipsius; suiii inlra saiictuariuin proscculi, fervcniesqtte zelo
Jotjtie : i Acccsscrunl, inquit, principcs laniilianinii jiiftiliic, sic eum fiducialiter allocuti : «Nonest tui
 "
761 DE GONTINENTIACLERICORUM. m.
otiicii, Ozia, ut adoleas incensum Domino, sed sa-i- A siolis, et non eliam eorum vicariis attributa cre-
cerdoltim. id esl filiorum Aaron : egredere dc san-i- datur, designantur alii sepluaginia duo, quibtis
ctuario, ne coniempseris, quia non repuiabiiur libi)i Evangeliiim coucedi similia proieslalur, qni ad prae-
in gloriam (Par. xxvi). > At ille nimis luniensis dicaudum ante Christi faciem , sicut agui inter Iupos
sceptro regiae poleslalis, et nullitis momenli repu-i- miitunliir : et vicem Christi quemadmodum, el apo-
tans ponlificalis fastigium dignilalis : non solum no-i- sloli sortiuntur. Dicilur enim eis : i Qui vus audit,
luit iiumilitera proposiio revocari, sed quod malee me audii; el qui vos spernii, mespernit (Luc. x). >
coeperal, teniere cumulaudo, lenens nianii ihuribu- Et itertim .- « Ecce dedi vobis poleslateui calcandi
IIIIIIiratus ceepit sacerdotibus comminari. Quocirca a stipra serpentes et scorpiones : et supra omnem
illum Detis lepra statim in fronle perculil, ut per- viriutein inimici (ibid.). t Aposlolis igilur, virisque
culsiis landem cognoscerci, quod non solum a po- apostolicis, id est clericis Chiisius pracdicandi ofli-
pulo, sed a regibus et priiicipibiis, esl sacerdotibuss cium delegavit, eisqne specialiler ligandi el solvendi
tlcferciidum, non eis cervice lumida rcsislendum. ponlificium assignavil, ut praedicando doceant,
Videns aulem Azarias, caileriqtie sacerdotes quod1 quemadmodum morlui possinl, ad coiisoriium red-
perfusus esset lepra, vicem ei debilam reddideruiil;; ire viveutiuin bealoriim. ei eosdem a Clnisto sus-
diiin conleiiiplorem contetnnentes, de domo eumi rj | citaiis permiitant abire solntis institis pcccatorum.
Domini, ul alijecium et vilissimiim expuleruiit. Ipse» Sic quippe eis, de Lazaro dicltim est : <Solvite
qiioque perceplo quod leprosus essel, cgredi festi- eum, et sinite abire (Joun. xi). »Facile quidem eral
navit, et propter lepram in domo scparata, sicutt Christo, eodem verbo solvere Lazariiin quo euin
ibi scriptum est, hahiiavit. Sic iiimirumqui monilisi snscitavil, sed jtibens eum solvi solventiiiin niiniste-
sacerdotum luniens fastti regio aiirem noluit htimi- riiini cominendavit, ne quis forte iu poslerum cum
liier inclinare, divinam ultionem intolerabiliier me- eiuii, ad pceniientiam divina gratia sitscilarel, po-
ruil lolerare,- illoruiuque expulsioni, uecpraevaltiit,, lestalem ecclesiasticam sibi non esse necessariaiii
nec praesumpsii procaciier obviare, sciens landemi arslimarei. Sicut eiiim Chrislus sili pro;;rium reser-
quid debeani sacerdoies rcgibus imperare. Sicut vavil inorluos snscilaie, sic clcricis attiibuit susci-
autem Azarias pouiifex, Oziam Icprosiiin expulil dei laioruin vinctila relaxare, ut per eorum miuisle-
templo ne essei rex (// Par. xxiu), sic e regione, riiim deltir facullas libera suscitaiis, qtia deinceps
Joia la pontifex, Joas iutroduxil in tcmpliim, uiesset cursu expedito possint peramhiilare seniilain san-
rex, eiunque populo acclamanle, in lliiono rcgio col- ctitatis. Non ergo Dco placere poanilentia compro-
focavit : et oecisa avia ejus Athalia, regnuni ejus baliir.qnae non Liericoriim jtidicio coiumendaltir,
slabilitaie debila confiruiavit. Quid ergo in his 0111-C ^ quia sicut peccaiorum esl pceuilentiam agere pro
nihiis, uisi pontificalis diguilas coiniuendattir, siue peccatis, sic clericorum est, eisdein pceniicniibus
440 1,,ai "cc potesias regia confirmaiur, ctijus dare, el describere regulam vcritalis. Nec soltim
quidqiiid poleuli benediclione nou imiuilur, quan- hoc eis oflicittm solemue praedicandi vel ligandi
tunivis altum, et eminens, nec durabile , nec coin- poiitificium, eisulvendi; veriiin eiiam baplizandi
mendabile iuveniiur? Qttod quidem apud Scripturas praerogaiiva delegatur, ne quis regiium coeloriim se
veiercs cerltim esl miiliipliciier designari, in Evati- pusse ingrcdi iiieiiliatur, qui non eorum minislerio
gelio auiciii Chrisius reajiler voluit demonstrari, ex aqua et spiriiu rcnascalur : i Eunlcs, inqtiit,
ciiin discipulos suos eligens a|)osiolicaiii eis contnlit doccle omnes jgenles, baptizanleseos in iioinine Pa-
digniiatcin, el htiic digiiiiati magiiam ei admira- tris, et Filii, et Spirilus sancti (Matth. xxvm). »Et
bitem iribuil poteslaiem. «Convoiaiis, inqiiil Lticas, ad Nicodcmum : i Nisi quis renatus fuerit ex aqua
ajiostolis dedit eis virtiilem, et poiestaieni super et spiritu, non potest iniroire in regntim Dei (Joan.
oiimia dsenionia: etttt langtioies curareul (Luc. ix).> m).» Ha;c autem regcnerandi excellentia, per quain
Et apud Mailhseum : «Amcn, inqiiit, dico vobis, lam originalia, qiiam propria pcccaia reiiiitiiiiitnr,
quaecunque alligaverilis super lerram , eruiil ligata r. p in cnjus lypo in niari Rubro persequentes Egyplir
iu ccelo : el quacciinque solvcrilis super leriam, subiiiergiintiir, per quam vitse veleris pannnsa tu-
eriinl soliita iu coelo (Matth. xvinj. >Et apud Joau- nica dissipaiur, et novus homo candore novae sin-
nein : < Accipite, impiil, Spiiitum sanclum : quo- donis decoralur: liaec,inqtiam, excellenlia , sic apo-
rtim remiseritis peccaia,remitluntureis; et quorum slolis eoruniqiie siiccessoribus clericis qnasi propric
relinueriiis, reienlasuiit (Joan. xx). >Mira dignilas! esl allribula, ul nulliis alius ordo, nulla conditio eo
niira potesias! cujus imperio virlutes dacmonicaeet fnngi solemniter ministcrio concedatiir, licel ejus-
iangiiores aninise siihjiiganiur, ad cujus arbilritim, dein sanclilatis, vel forlf i.ajoris habealur.
qiisecunque in lerris, in ccelo, quoque solvunlur, el CAPITULUMLXXIII.
liganlur, quae claves regni ccelestis sortila, quibus Denique Joannes Zachariae, majorqtio nullns in-
claudi, vel aperiri debeat prudeuii exaniinaiione lcr naios mtilierum surrexit, qui niiiilos in Jordane
discernit, et alios ab aliis Deo, id ipsiiiu conlir- fluinine
liaplizavil, magnus quidem exsiiiit pra-
uianle poienli virluie se ceruit. clarae merito sanctilalis, sed lamen baplizando non
CAPiTULUM LXXII. esl fretus aposiolicse privilegio dignilatis. Elsi enini
Ne aulem haec diguitas, vel poleslas solis apo- Christum inter c^teros meruit
baptizare, non la*
7(13 PISILIPPI DE HARVENGABBATIS BON.E SPEI 7R4
nien eoruin quos baplizavil peccata potuil relaxare, \ quam quililiet de aposiolis, quorum lania cst san-
quia haec ejtis ablulio partini, vel nihil ablutis pro- ctilas, ul cuuciis imilanda lidelibus propoitatur, cl
ftttura, divini baptismi nou fuil veritas, sed figttra. corum luitioni iiniversalis Ecclesia commillatur?
Divinus baptismus illeest, quoChrislus, qui Deusesi, Si anlem quis econlra dixerit quod Joannes procul
per apostolos eorumque vicarios baplizat, quia , ctsi duhio sanctior caeieris praedicatur, ctnn major eo
ipse vere crcditur baptizare; baplizandi tainen mi- niillis surrexisse inle.r uatos iiiulierum affirmalur:
nisieritim illis vuluii commcndare. Sic euini evan- non esl conlenliose resislendum tauqiiam prorst.s
gelisia dicil: i Jcsus plurcs discipulos facit cl bap- inconveniens habeaitir: si ex his prohis senstis hu-
lizal qiiam Joanncs; quanqtiani Jesus 11011 baptizaret, jusmodi colligaltir. Esl enini quscdam figtira locu-
sed discipuli cjus (Joun. iv). > lllc vero bapiismus tionis qtiam lyptoien scicntia saccularis appellal, qn:e
recle liiimanus dicilur, qtio Joanues qui homo erat, ininiis dicii, et pltis signilical: vclut riim dicitur,
lam Ghrislum, quatn caitcros bapiizavir; undc, et quia ille, nec Samsone est fonior, ncc Salomone
ipsc Chrislus euindem baplismum non Dei, sed ho- sapienlior, qnod nihil esi aliud quam; et iiifirmior
ininis baptismum nominavit. Baplismus Joan- esl Samsone, ct minus sapiens Salomone. Sic cl ciim
nis, iiiqnit, de ccelo esl, an cx homiuibus? dicitur, quia inter natos mtilicriim non stirrexii »<;«-
Quis ergo dubitet baptismum divinum htimano B jor Joanne Baplista, forlc non aequalitas alicnjus
digiiiorctn : baptismum Cbristi baplismo 441 ilesignalur, sed Joannis major sanciiias per eain
Joanuis diguiorem; haplismtim, in qtto esl veri- quam lyptoten diximtis, intimatur: ncc iu hoc lameu
las, eo qui figura cslveritatis digniorcm, cum htijus sanclis aposlolis derogatur, sed crga suum bapiisiain
lavacro omnis reatus macitla deluatur, ille vero Chrisli larga mutiilicentia dcclaraiur.
lnijiis ineflicax munciis habcalur? ctiui autem ba- CAPiTULUMLXXIV.
ptismus quo Christus baptizai, eo, quo baplizatus Verum aliquis verba evangelisiarum diligenter
est, louge sit digtiior, quare dignioris miiiisieriiim considerans, adhuc fnrsilan huic senlenliae repu-
Cliristus Joanni iion donavit, qucm ad tanlaesancti- gnahil, et Joantiem non esse majoreni apnstolis pro-
talis excellenliam sttblimavii, ul ipseei lesiimonium Inthililerostendcrelaborabit. Dicil quippe Malthactis:
perhiberet, quod major eo nullns inler natos mu- i Non surrexit inter natos inuliernm major Joanne
lieruin cminerel? Cui majorem caeteris contttlil Bapiisla (Mattli. xi). » Qttciii vero eiiin, qticm non
sanclilaiem, quarc majoreni qtioque non attribuit majorcm asserit, debeamus accipere, Lucas deier-
(lignitalcm, ttl scilicet baplismi salularis minisleiio niinaliiis videtur oslcmlere. i Major, inquil, inter
f..iij,ercuir, ct ad cjus arbitrium in lerra, elin ccelo nalos mtilicrum prophcla Joanne Baplista nemo
oir.nis obligatio solveretur? Quare, inquam, Joanni cst (Luc. vn). > Ergo non aposlolus, sed prophela
propheUe, ct pliisquam prophelse Chrislus id mtine- Joanne major neino cst, unde et a Dominoplusquam
lis noluil assignare, nisi quia diguilalem aposluli- propheia dictus csi. < Quid exislis, inquit, in deser-
cam spcciali quadam gratia voluil commeiidare, ne luiu videre? Prophelam? Uiiquedico vobis, cl plus-
ordo ei propheiicus, vcl praeferri, vel saltem aiquari qiiam prophetam (ibid.). t Denique apostoli nequa-
piitarctur, si vicem Chrisli Joaunes in Ecclesiam, qiiam propbetae nominanltir : imo super prophelas
quemadmodtim et aposloli, sortirclur? El pulchre pace prophelarum dixerim, aposloli sublimaniur.
Juanncs sauctiur et apostolis diguior praedicalur, Juannem vero propheiam, et plusquam prophciam
uldigiiiias aposlolica noti ex mcriio, scd cx gralia, recte Doininus appellavil, quia quem alii prorul
collata videatur, cl alteri ab altero huniiliiate vica- positum prophetaruni, Joannes nascendo, praedic.in-
ria defetaliir : duni elAposloIus in Juannc uiajorcm do, baplizaiido, praefigurans, digilo deiuoiislravil.
aspicit saiictiiatem , cl Joanncs veueratur majurem Et uolaiidiim piiclerea, quod Matthxus ait: « Non
in Aposlolo diguitaiem. El si cuim omnes relro surrexil iuler ualos iniilierum major Joanne Bapti-
sauclos, lam prophetas, qttam ca-leros aposlolica sla. > Lucas vero, tnajor inler natos miilieriim
sanctitas cxcedere ncqiiaqiiam dtibiiatur; Juauues rj ncmo esl, tibi iste de prsesenii, ille de pracierito,
lauien, qitibiisdam sanclior apostolis judicatur: pro nciitcr vero loctitus csl de fuiiiro. Ex quo poicst
co qtiod major eo, uullus iuler natos nuilierum sur- intelligi, quia eoriim qui tiinc eranl, vel fuerani,
rextsse perhibeitir, si taineii in Itoc lesliinonio sen- ntillus Joanne major, velesse, vel fuisse designalttr:
sus alius noii habetur. Stiiil quippe qui dicanl haec iion autem major eo forie aliquis dencgatur. Non
verba Chrisii, nun sic dcbere inlciligi, ul asscrant enim dic.lumesl: i Non surgel major, vel, nemo eril
Joannem inajorem cacteris, sed laiiiuiiiniodo non major, > sed Maltliscus:i Non surrexii, ait, niajor.»
iiiinorem, qttia non diclum cst, qtiod inier nalos Lucas vero: i Nemo esl, inquit, major. > Cerluiu
iiuilieiiiin ipse major surrexeiil, sed quod imlliiseo esl aulem quia lempore, quod hscc dicla sunl, apo-
inajor surrexeril. Ubi, ul aitini, rcliiiqtiitur iuielligi stoli a.ihuc infirmi crant, et pusilli, el Joanni longe
etsi non inajorem, aeqtialem tamen posse altcrum impares sanctitalc, ctim illejam paralus esset mori
iiiveniri, el htinc scnsum contcndunl nulla cogente amore praedicandacveriiatis, isli vero non nisi posl
littera pracpediri. Quod si ita esl, nt seilicet Joannes iiiorieiu Chrisli lanlae fiieiiiit firmitatis. Nam ciim
non inajor caeleris, sed major co nullus e eaoleris de Joannc Chrisius ha:C loqtieretur, et si apostolos
habeatur, quis tcquolis ci convenicntius aislimatur, jani ad gradum vocavcral aposiolicsedignitatis, nou-
 -85 DE CONTINENTIACLERICOIVU.VL 766
dum tamen eis perfectionem promissoe coniulerat A Eccb'sia manifesiis indiciis agebatur, ctnn fidelis
sanctilatis; setl prius eos in schola 442 sua exem- quisque acceplo Spirilu, lingtiis variis loquebatur;
plis el monitis voluil processu temporis informari, nunc vero, etsi signa lam cvidentia IIOIIsequuntur,
post ascensionem vero suam misso de ccelis Para- idem lamen spirilualiler agere cerla fide presbyteri
cleto consiimmari. Recle ergo ntillus eorttm lunc cognoscuniur. Dant enim Spirilum per impositionem
Joannc major asscrilur, cum eorum simplicitas lam manuum ordinando': et quamvis aposlolis longe sinl
frequenter imperfectionis arguitur, ctim iu navi impares sanctitate, lameii ad conferenda divina fide-
pavitantes, exprobraiione modicaefidei pen ellunlur; libus cliarismata, ulunliir vicaria potesiale. Tanta
cum non inielligeutes parabolam, adhuc sine iniel- quippe aposlolorum sanclilas ftiit, ut, ctsi eos ut-
lectu esse reprehenduntur, cuin filii Zaebedaeiad ctinque potest quivis clericus imitari, non lauieii
dcxterani Christi, et sinistram ctiiiositate praepro- eis possit aliqiialentis co:nqiiari; et cum ad nos
pera petunt se collocari, ciim inier oinnes conten- usque, eorum qiiodammododignilas deiivelur.eoriiui
ditur, quis-eortim major debeat judicari, cum Phi- tameii sanclitas sibi quasi singtilaris, cl propria
lippus videre piiians filittni, et patrem sibi postulat relineliir. Cuni de ccelis misso Paracleto lingtiis
demonstrari, cumPetrus magistruin abnegat passio- omnibus loquereiutir, et vulguto tali uiiraculo, cun-
nis limore menliendo, cum Joannes sibi consulit B clis vcnerabiles haberentur, lanla iu cis effioruit
nudtis relicta sindone fugiendo, cum omnes disper- novitas sanctilaiis, ut limorcm iiicuteret octo mil-
gunltir relinqiienles magistrinn moriciilem , cum libus congregalis; et ad eoriiin arbiliiiini illi pro-
Thomas, nisi fixuram clavoruni viderit, non credit initiereul deiuceps se victuros, ei suave Chrisii
resiirgeiitem. Cum his, el mullis aliis inliriniiatibus jtignin cervice voluntaria subiluros. Unde apostuli
occupanlur, quid mirum si Joanne minores judican- novam iliis vivendi regulam dispouentes, et se ipsos
tur? Caeierumcmn post ascensioneni Chrisli descen- ejusdem formulam regulsc proponenles, ad laniain
dcnte supereos in lingttis igneis Spirittt, musto novae illos perfeclionem provexerunt, quantam nulla retro
gralise debrianiur, cum exuli pannos infanliae, in- saecula cognoveruiit. Sicut eniin in Actibus aposto-
dumeMtisperfectioribus innovantur, cum jam Chri- lorum scriptum est: i Omnes qui credebanl, erant
stiiin passim, aiinunliant, nullo limore sicul aniea pariter; et inullitudinis credentium erat cor untiiu,
revocati, cum etiam ad eorum timbram, vel semi- el anima una; nec quisquam eoruni quaepossidebal,
cinctia infirmi quilibel reddunlur sanilali, cum na- aliquid suuin esse dicebat, sed eranl eis oinui»
scenlis Ecclesiae primordia niiris operibus adomare, commuiiia; et quoiquot possessores domoruin, vcl
cum in fervenic reclusi ofliciua lolius invenitur san- agrorum erant, vendeines, aflerebani preiia eoruiii,
clitalis reguiam fabricare, el, ut fitiein faciam, no- £ el poiiebaut ante pedes aposlolorum, et dividebatui-
va, et niillis saeculis retro audila rcligione vidcntur singiilis proul cuique opus erat (Aci. n). » 0 nova
coruscare, quid mirum si quis eos non solum Joan- res! Quis, vel anie legem, vel sub lege., iot milli.t
ne non minores, sed forte, et jam puiaveril sanctio- hominum audivit ad laiilam pervenisse spirilu*
res, ciini el si hoc apud nullum evangclislam Chri- unitatem, lam prompto aniuio amplecli voliiniariani
slus aperte profitelur, lamen Joanni lestimouium pauperlatem: in laniuni pariter vivendi consensum
perhibens negare non videtur? Sed quia non est dcvenire, lam novse et perfectae sanctiialis legibu»
luslrum occulia sanctorum nierita, cum de Scri- unaiiimiler obedire? < Kranl, inquit, omnes tiiia-
pluris non habemus, incousulla lancc discutere, ne nimiter in porticu Salomoiiis. > Dives illa porticus,
diim aliis quasi dcferimus, aliis inveniamur tletra- iion lam auro, vei argento, vel metallis quibuslibei
Iicre: horum judiciurn Chrisiosummo, et vero Judici illius amiqui Salomouis, qtiani thesauro vir-
debemus relinquere, ul ipse qui conluiil, inier eo- luluin , et splendore novse religionis , quotl
rum sanclilaiem discerual, si quid tameii videtit flantc 443 auslro, el propulsante de camino ci-
discerueiiduiu, ct cui voluerit plus, vel uiinus defe- neres fiigidse vetustatis: misso igne ccclilus, miro
rat, si jam ila judicaverit facienduiii. lilud pace p ctidit opere, regulaiis inormulain saucliialis. Divesr
Joannis posse dici aeslimo, quod sive sanctior, sive inqtiam, porlicus in cujus camino iguis divinus non
sancliiale inferior aposlolis habeatur, dignilale qua- comburens, sed iliuiniuans adolescit. ln cnjiis cou-
dam ecclesiastica paulisper eis cedere videalur, iliiiu flatorio inatidita pulchriludo Ecclesiaecoalescit, qui
iu baptizando, el ligando, ei solvendo, el caetera corda lot milliiim ioro tauiae vinculat unilalis ,
Ecclesiaesacramenla dispensando, vieeinChristi apo- ut non multa, sed unum sint unilse beneficio vo-
slolus agere comperiliir, cujusmodi poieslatem, vel luulalis.
uiinislerium Joannes non sorlilur. CAPITULUMLXXVL
CAPITULUMLXXV. Recolosanclos veieres, Abraiiam, et Lot, in Scrip-
Apostolis quidem eoruinqiie vicariis, id muneris iuris (Gen. xm) non mediocriiercommendari, et la-
specialiter assigualur, ul per imposiiionein inanuum men aliquando, sic ab invicem separari, ut non so-
siiarum, Spirilus sanc.lus credentibus infundatur: 111ini11eodem nollcut conciavi, sed nec in eadem
ct fidelis quis, vel esse, vel dici neqtiaquam perfecte provincia pariter ler conversari, ne vel miilta eo-
merealtir, qui non iidei sacramenlis per eorum mi- rum substanlia viciuitaie noxia ininui cogerelur, vei
uistciiuin imbuatur. Quod nimirtun in primiliva inler coruin pastores jurgiuin nascereiur. Aitero
707 PHILIPPl DE HARVENGABBATIS BONJ-ESPEI 768
isritur illorum dexieram eligenlc, ad sinisiram alius /A Et infra : < llli, inqtiii, qui dispersi ftierani a tribtt-
declinavil; ei pro posse, sibi qtiisqne proprias divi- laiione, qnse facia csl sub Siephano, perambulave-
lias congregavil. S.ti.di vero novse legis a dextera, rtinl ttsqtie Phenicen, et Cyprum, et Antiochiam
vel sinislra venienles, in tintim contiiberniiini con- (Act. vin). > Cum igittir a convictu apostolorum, in-
grcganttir : et sopilo liniore jurgiorum , domos, cuinbenle persecutione, mulliliido reliqua localiter
agros, praedia, vel qti;t:cunqiiepossident, unire gra- separareltir, et dispersa ubiquc gentium incertis,
lulanlur, ut et nil sihi propritim singuli reiinerent, sedibus vagarelur, non potuil in eis kletn vivendi
ct novo quotlam genere, omnes omnia possiderent. lenor per omnia conservari, sed disciplinse rigor
Undecim palriarchse, cum livore misero torqueren- coaclusesl relaxari. Elsi enim in quibusdam mansit
tur, Joseph duodecimuiii furliin vendere non veren- desiderium proposilae sanclitalis, soluium esl la-
iur, nec iu iiua sectim donio fralrcui fratres susli- men illitis vinciilum unilalis, quia simul conversan-
neni conversari, ne praesagio somni perduclo ad les rcliclis omnibus propriiim nil habebaiit, sed
cffccttim, coganuir euni qitandoque venerari. Sancli propriis communia praeferenles prout cuiqne opus
vero quos dixiintis, de mttliis, et diversis tribubus fticranl dividebant. Cum attlem jam deficerel illa
ptodeiinies, rcliciis nmliis domibus qtias habebanl, dislrihiitio subslantiae generalis, el sejttiictos ab in-
in unam porticiim concrescentes; sic fraterni amo- " vicetn non ex more cohiberet disltieiio regularis, ad
ris inccndio stinl couflaii, ut non sohim comma- evitandam, vel saltem levigandam vitic penuriam
neudo, sed idipsum per omiiia senliendo injiiiiclse lemporalis, decliuaruiit ad liabendum saccultim pe-
saiisfacianl uniiati lilii Israel duciori suo Moysi ctinise specialis. Apostoli vero qui, ut dictum est,
lain perversis moribus adversanltir, utciim freqiien- Jeresolymis reiiiauseruni, et nouuiilli qui eis poslmo-
ter priiiniliant obedienliam : raro tamen eaindem dtim adhaeseruul, leniierunt propnsiltim voluiilariaa
exsequanliir; el quia nuluul habenis piaeccploitiin, patipertalis, simnlqtie convcrsanles rigorein propo-
qiiiunvis laxioribus, cohiberi , a praxeplorc suo silae sanclilalis. Unde et fratres qui pcr diversas
Moyse, non pusstinl suslineri. Gravalur ilaque ille, dispersi fuerant regiones, el qtialemctinque sancli-
iion laiii (ut a^siimo) iniiumera nitiliiuidiiie populo- latem, inter barbaras tenebani nationes, plertimqua
ruIII, (|iiam duris et indomitis diversilalibtis aiiimo- faeienles colleclam juxia nioduni 444 inojrae fa-
rum, quos ad-idcin velle, nec prcc.e, nec prelio, nec cullatis, niiseruiil in Jiidseam teiieniibus propositum
minis valet aliqnibus revocare, vel forte revocalos prsedictse panpcrlatis. Cnm cnim Agabus venicus
noii polest iu eodem proposito conservare. Saucli AiHiochiam (Act. xi), faiuem futuram significaret
vero, qtius dixiinus, sic aposlolorum moiiitis infor- ,„ per spirilum, i discipuli, inqtiit, prout qtiisqne ha-
nianliir, sic coriim morilnis conformanlur, ul ad bebal, » proposuerunt miltcre habitauiibus in Ju-
eorttm doctrinam reniiniiaiiles oninibiis quae di- da'a fralribus : quod et fecerunl. Discipuli, iuquil,
lexerant possidere, iu eadcm porlicu conversantes, prutil quisqtte liabehat. Ergo isli jam non simul
ctim eisdem nil habeniibus gaitdeant nil habcre. oinnij, sed quisque quod suuin est possidebal. Pau-
< Eianl, iiiquii, pcrseveranies in docirina aposlolo- lus quoque apostolus Roinanis loquens : i Nulic igi-
rtim (Act. u). > Beala h;cc doclrina, quae tantam tur, aii, proliciscarin Hicrusalem minislrare sauctis:
liieruit gratiam oblinere, ut lam verbis qiiam niori- piobaveriini eniin Macedones, et Achaici collaiio-
bus posset alios edocere ! qnae primitiv;e Ecch'siae nein aliqiiam facere in paupercs saiictorum, qui
fabricam ad perfecltc leliuionis fasligiiim suhliniavit, stinl iu Hiertisaleni (Roin. xv). » El ad Coriiilhios :
ut cl pra>enlcs ubliipcscereiit ad lant;e rigoretn i De colleclis, ail, qnsp.liunl in sauctos, sicul ordi-
noviiaiis, et posieri sibi assuineieni miraiidae regu- navi Ecclesiis Galatiic, ita el vos faciie per unam
laiu sancliiaiis. Sabbali; quos probaveritis per episiolas hos mittam
CAPiTULUM LXXVIf. pciicrre graliam veslram in Hieiusalem (/ Cor.
Veruin hostis aniiquus, cujus proprium esl sahiii xvi). >Ei iu alia ad eosdc.mEpisiola: i Comiiiuiiica-
iioininum inviderc, lanlos Ecclesiae prufectus IIOIID lioiiem, inqiiil, lniiiisu-riiquod lit in sauclos. (// Cor.
poltiit suslinere; el novae liujtis religionis auginen- vui). »EosquidemPauIusappellalsanclosperaniono-
tiim, siium repiilans delriiiieiHum, ad expiignandum masiain, qui geueratisplanitiem sanciilalisiranscen-
eani qiiusdam perversos excitavii : et pratvaleiile deranl voltinlariac fasiigio pauperlaiis; qui sic sua
inalilia, proposiitim rigorem, aliquaiilulum inclina- reliqiieraiii ut sitnul omiiia possiderent, sic omnia
vit. Iminissa enini persecuiionc fccit levitam Ste- possidebanl, ut singuli proprium uil baberenl. Etsi
phaniiiii lapidari, etquosamor religionis collcgerat, eiiim cactersevirtutes non mediocriter vivcndi dant
limore, sic ab inviceni separari; ul fug;e praesidium proveulum, laineii sine liac paupertalc non ducunt
requirenles, huc illucque eligerenl evagari, nec qtiis ad perfectiini, quia quo plus qitisque satagil in ac-
corum praeler apostolos auderet Jerosolymis demo- qtiircndo, vel conservando perilura, eo minus cogi-*
rari. Sic enim sciipluni est : < Ejicienles Stepha- lat de his quse sutit sine lerniino permansura. Recte
iiiiin exlra civiiatem, lapidabant : facia esl aulem ergo per excellenliam saucli sniil appcllali qtti ex-
illa die perseculio magna in Ecclesia qtiae crat in cellentioris iniuitu sanctiiaiis danl operam pauper-
Jerosolymis : et oinnes dispersi sunl, pcr rcgionesi taii, qni, sicut dotnitm stiain qnis ditare satagit opcs
Judae, el Samariae, praeler aposlolos (Act. vu). » imiumcras colligcndo, sic et ipsi Ecclesiam nilha-
 7«9 DE CONTINENTIACLERICORUM. 7<0
hendo. Monet atiiem Pauius, ut discipuli qni cnm A / processum habeal religio inonacliatus. Ctim igitur
flde accepta subsianliamsibi retiiiueranltemporalem, ad fidemCaiholicani longe laieque miiliitudogeiitiiiiu
his qui otnnia reliqiieraut ministrando, ab eis acci- convolasset, nilque ab cis aiiud apostolorum insti-
perent spirilalem, ut temporis istorum abuiidanlia tulio postulassel qtiam ut ab idolalatria et forni-
iliorum esset inopiae supplomenium, ne imtnoderata calione, suffocato et sanguine abstinerenl (Act.
penuria sanclilati propositae inferrel detrimentum , xv), hisqtie abjectis caetera quse inundi sttnl licite
et eorumdem pauperum sanctitatem, quam isii ob- possiderent : in lanttim haec lieentia, quae infrr-
linere nou prsevaluerant sirniltler operando, suam mis et rudibus, discrele et salubriier est donata
cfficerenl misericorditer adjuvando. Processu vero 445 majores qui firmiores esse debuerant, infir-
lemporis cum aposloli secederent ab invicem gratia .navit, ut tam Jtidtcus quam geulilis ptilaret sihi
praedicandi, et ad fidem cum electis convolarenl siifficere hujits regutam sanclitatis, et tam clertis
plures eliam non salvandi, cum ubique fere gentium quam populus declinaret in hnjus planiiiem liberta-
persecutio fidelibus ab incredulis iuferretur, ut no- tis. Quod nonnulli tandem fldeliumdiligentius atlen-
men Christi desuper terratn penitus tollereiur; cce- denies, et primitivae illius Ecclesiaedislrictum pro-
pit quidem, veliet noilet adversarius , multiludo positum recolentes, cum ad bene vivendum fervore
credcntium augmentari, sed primitiva illa religio ila B spiritus sestuaicni, ut ea quae miindi siint, amofe
paulatim infirmari, ut pauci laudem possent uspiam ccelesiiumpro nihilo reputarent, vilae popularis at-
inveniri qui rigore pristino, vel appeterent, vel per- trilam laiitudinem conlempscrunt, et ad vilae soli-
sisterenl couniri. Potcstas quidem Ecclesiaemulti- lariae angustias sese viriliter translulerunt. Relin-
pliciter dilatatur, ejusque dignitas longe laieque quenles quippe domos, agros, parentes, tumultiim
favcnte gratia commeudalur : et cum multos passim civitaiis , et cuni rehus saeculipropriae lenocinla vo-
iiiuminel sanclitas singularis, paucos lamen continet luntatis : in suburbanis et remolis locis sihi coeno-
illa qtiam praediximus communitas regularis. Ctim bia conslruxerunt, in quibus sub districlae regulsa
eniin singuli episcopi singufiscivitalibusappoiiunlur, disciplina mores pristinos correxerunt. Et quia
cum per vicos el oppida presbyleri disponurtur, reliclis parenlibus, conjugibus el mulliitidine popti-
cum ad regendum Ecclesias clerici disperguntur, lari, ul perfectius actus relinquerent saeculares, in
augelur quidem pcv eorum doctrinam credenlitiin privatis conversati sunl locis patici et qtiodammodo
inullitudo, sed ipsorum aliquantulum fuscalur pul- singulares : ab eadem singularitate monozantes vel
chriludo, quia dum infirmos quosque ad qiiantulam- monacbi sunt appellali, ul ipso quoque nomine si-
cunque sanclitatem erigere moliunlur, ipsi a rigore < gnarenlur esse a populi frequentia separali. Monos
debilo, vel coacli, vel forte sponlanei dilabunlur. enim uttus sivc singularis interpretalur, unde qui a
Sic paulatim inlirmata csl religio clericorum, dum pluralilate populi, quietis gratia separatur, recte
crescente fldelium muititudine populorum, ipsi am- monachus appellatur. Sive ul quidam volunt mona-
plius exarserunl ad obtinendam inter subdilos cleri- chtis quasi monoculus dicilur , id esi unum taiittun
calis ordinis digniialem, quam ad exhibendam lau- ocultimhabens. Qui enim pritis quasi gcmino oculo
!ae dignilali congruam sanctitalem. Videntes eniiu, ulebatur, dum el mtindum appetere, el tamen Deiiiu
quoil hic ordo omiiibus in Ecclesia praeferrelur, ei- diligere specialiler videbatur, nunc rejectis omiiibus
qne a cunctis sane sapiciilibus, tam regibus, quam quibus temporaliier solebat deleclari, sola ccelestia
populis nierilo deferretur, plerique appeientes, non indiviso desiderio diligit contemplari. Et quia clau-
lam minisierium quam honorem, impensam sibi sil, imo eruit etprojecit ocuitim, qtio ea qtiaemundi
reverentiam vcrterunt in tumorem; et unde magis; siinl, avidius appetunlur, einn aulem reiinuit ct
Deum limere, et amare debuerani qtii egenum de mundavit, quo ccelesiia cognoscuntur, recte mona-
pulvcre suscitat (Psal. cxn, Job. v), et incereiites, chus quasi monoculus meruil appellari, qtii bon»
w. scriptum est, erigil sospiiaie : inde amplius of- caecitatis ignominia non ablinrruil gloriari. Deniqne
fenderunt indigni tanta et tam prsecipua dignitaie., D apud litteras saeculares, vir quidam Moniclms ap-
Cum ergopassim Evangeliumpraedicarent.cum incre- pellalur, qui singtilarem in fronte oculum habere
dulosad fidemCalholicam invitarenl, cum invitatos; diccbalur : < Jaculalur, inquit, Monichus ornos. t
in codem proposilo confirmarenl : Non casle, nou, Noster aulem monachus non in fronte, sed in cordo
sincere, sicul ait Apostolus, id egerunt, ctim in eo, singularem oculum habere perhibettir, qtto irivisi-
non quaeJesu Chrisli, sed quae sua stinl quaesieruntt biiiter inluetur; et eum sibi ocultim eruit qui fori»
(Phil. n). Haec infirmitas, hic defectus, hsec disso- esse quasi in facie videbalur, quo camalia carnalitev
lulio clericorum, fons quidam et origo, qtianiumi niirabatur. Beaia lireccaecilas qua oculus, exteriora
inilii videlur, exsiilit monachorum. diligens, excaecatur, ad quam nos aniplecieiidain
CAPITULUMLXXVIII. Joanncs aposlolus cohorlatur: < Nolite, inquiens,
Quia enim de clericis, quorum ordo antiquior est,, diligere mundum neqtie ea quae in mundo sunt :
anterius est tractaium, de monachis sicut proposue- amicilia enim litijus miindi inimica est Deo (/ Joan.
ram posteritis est Iraciandum, ut sicut jam utcun- n). > Hujusmodi caeCilatem Chrisius inlulil, imo
que innotuiiunde, et quo processit ordo, vel digni-- conttilil his qni eum diligere voluerunt. Qui amoro
1 iiivisibilium visibilia conicmpserunt, sicut in Evau-
tas clericatus, sic etiam nottim fiat qtiem ortum ve!
PATUOL.CCIIL 23
771 PHILIPPI DE IIARVENG'ABBATIS BON/E SPE m
gelio Jtidaeisaudicntibiis designavii, ctim cis non A cas non nisi spiriiales viros justum est obtinere.ea-
inlelligeulibus largitalis suse bencficia prsedicavit. rum tamen occasio multos consuevit a perfectionis
< 111jtidicium, inquit, ego vcni in hunc muudum , ciimulo removere; fuitautcm illius propositum per-
ul qui non videnl, videani, ci qui videni, caccifiant feclionis iniuiiti cuncla prorsus obvianlia declinare,
(Joan. IX). > Hoc esl dicere : Ad hoc veni, ni oculus seque ipsam privatis adeo studiis occupare, ut et
appetens invisibilia reparelur, ct oculus exleriora labori manuuin insisleret prout vitae liujus necessi-
diligens excaeceltir; ut qui direclam perfecte vivendi tas exigebat; et non nisi Deo placere contenderel,
regulam reclius vull videre, non gravelnr caecilatem quod vivcndi perfectio requirebat. Dcniqiienullius,
nocenlis oculi suslincrc. Quo ciiim istc majtis susti- vel nelatis, vel condilionis homines specialiler cu-
net delrimenlum, eo ille majus accipit incremen- ravit eligere, sed omncs passim, et iiidifferenter
lum; et cum huic inferunlur oplabilis injtiriae cae- colligerc: et cum non nisi liileratos clericalis ad-
citatis, illi conferunltir amplioris munera claritatis. miltcret dignilas, nullis imbulos litteris monachaiis
Sed infeliccs Judasi verba spirilalia carnaliler aiten- recepil humilitas. Non enim alietuini a se professio
dcnies, et audilam caecilatem.pcenamvel ignominiam monachica judicavil, si quis ad eam conversionis
aisliiiianies, responderunt : Nunquid et nos cacci gralia venienslilleras ignoravit, cum ejus esset pro-
sumus? Acsi dicant: Si ul caecis visum reddcres posilum nontam scienlisc litlerarum studium adlii-
huc venisli, quid nobis in hoc gencre coniulisii, berc, quam jejunia, et vigilias, et opus manuum
ciim nos non dclurpet cujusvis ignominia csccilalis, exercere. Opus autem manuum tanta diligenlia,
.ncc cgeamus tuae quam pracdicas bencficio largita- tanlo sludio arripuit, ut non solum diebus, sed et
lis? Et Doniinus volcns ad spirilalem cos inlelli- noclibus in eo laboraret, quatcnus, et sibi quisque
genliam revocare, et eam quain conferre caecilalem laborando necessaria minislraret,et allriiionecaruis
venerat, commendare : < Si caeci, inquii, essetis, assidua, spiritusinsolenliamedomarel. Sicnimirtim,
non haberelis peccalum, nunc aulein diciiis quia utqiiidainaiunt,Marcusevangelistaconsliiuii:sicmo-
videmus, pecralum veslrum manci (ibid.). t Hoc est nachis vivendi normam instiluit. Cum enim fervens
dicere : Si ab hisqui foris sunt, meniis oculum vel- spirilu Marcus propositas sibi digniiaies vellet ec-
leiis avertere,et menon purum hominem sicut cae- clcsiasticas declinare, et in novissimo recumbens
ieros morlale-' atlendere , sed Deum in homine de loco, lanquam lumen accensum in abscondito lati-
corde puro et conscientia bona diligere , non habe- tare, zelum Dei habens, sed non secundum scien-
/etis peccalum : peccalum utique inlidelilalis, pec- tiam pollicem sibi prsesumpsit amputare, ut eum
cattim iniquilalis, quia.vos et ad bonum vera cre- „ merilo possei Ecclesia reprobare. Sed quia scriptum
Julitas informaret, elin eodem justi operisprosccu- csl : <Nonest consilium contra Deum(Prov. xxi),i
<ioconGrmaret. Nuuc aulem dicilis quia videmus : in tanlum eleclio divina praevaluit, ut illius deside-
peccatum vestrum manet. < Nunc autem, inquit, rium cassaretur, et ad honores ecclesiasticos invi-
asserilis vosvidere, dum ca lanlum perpendilis quse tus raperetur. Est enim, vellel nollel, gradum sacer-
foris cernitis apparere : et quia illis plus jusio dili- . dotii asscculus, el ad cumulum dignilatis Alexan-
.gilis inhaerere, constat peccatum vesirum vobis driceprimus ponlifex constitutus. Verumtamen, etsi
indeficiens permanere (ibid.). t Qtiia ergo hunc voli compos esse non potuil latitando, non lamen
oculum, qui non nisi visibilianovit attendere, uoster, deslitit ab amando : et abjeclionem quam divino rc-
ut dictum est, monachus erutum gaudet projicere, pugnanle consilio tenere vivendo non poluit, aliis
tilium autem solum, summa cura, summa diligeniia lenendam insliluil. Pauci quidem, et probatissimi
sludel excolere, quem sicut aquila solaribus radiis viri qui eo tempore apud Alexandriam JEgypli mo-
.potestinfigere: recte propter hunc inonadem, mo- nachorum nomine censeri, ab eo vivendi regulam su-
nachus meruil appellari qui plures habere oculos sceperunt, et assumpto de Actibus apostolorum
.icnuens, conienlus esl felicius oculo singulari. quodscriplum estquia < nullus sibi dicebal aliquid
CAPITULUMLXXIX. D proprium, sed erameis omnia communia (Aci. iv),i
Nc auiem ad liabendos duos vel plurcs oculos el caelerahujusmodi, illud eiiam de Propheta (Psat.
monachus animum reiorqtierel, id est ne ab appelitu cxxviu) sibi adjungi voluerunl : < Laborcs manuum
coelestiumexterior eum occupalio dimoverei , sic luarum quia manducabis bealus es,» et de Apostolo:
/prima insiitutio hujusmodi professionem ordinavit, < Qui non laborat non manducet (// Thess. ni.) >
sic eam cerlis quibusdam legibus inforinavit, ut nec Ilis et liujusmodi Scriplurarum monitis Marco do-
•eam dignitate vellet ecclesiastica sublimari, 446 cenle informati, lanlam proposuerunl impendere
.nec curis saicularibus implicari. Tanioequidem eam diligentiam sanclitaii, ut forma eorum non soltun
.csse voluii humilitalis, lanUeulita dixerim vilitaiis, idiotas et simplices invitarel quos aura^plerumque
ut in Chrisli convivio locumquasi abjeclum, el ulti- removet levitatis, verum etiam litleratos, et discre
niuin obtineretcjusque abjeclionem, qusevisdignitas losviros quos cotnmendat maluritas debitse gravi-
abhorreret. Sicul ergo hujusce professio procul a se talis. Convolanlibus igilur in unum lam litteralis
negotia saeculariarelegavit, ul Deo perfectius vacare quam illiteralisin suburbioAlexandrioemonaslerium
jnererdur; sic eijam dignitates fugit ecclesiasticas, monachorum Marcus instituil, quibus et vivendi
ue plus justo earttm illeccbris caperelur, quia, etei jiormam,et disciplinacrigorem imposuil, volens cos
773 DE CONTINENTIACLERICORUM. 77*
labori manutim lam diligenlcr insislere, ut et tor- A j gratuilo, quia et eorum erat proposilum lahorem
pori et otio agilitate slrenua possent resistere; ct manuum diligenlius exercere, et gratum videbatur
iion ad aliorum suspensi munuscula ex proprio sibi aliquando spirilualibus ofliciis quasi raptim et cele-
necessaria viclus acquirere. Quia eniin eis praedi- riler indulgere. Sic profeclo grala vieissiltidine re-
caudi non injungcbaluroflicium, non regenda Eccle- creali, facilius se credebant cnram impendere san-
sia, non tuendorum cura fidclium, sed abjeclio stib- clilati, quia infirmus animus inlolerabili faslidio
dita, labor assidutts, quietum silenlium : congruum procgravalur, si semper idem altendere compella-
fuit, ut oblationes populi noit praesuinerentaucupari, tur. IHi vero qui inlra vEgyptum monachi versa-
ne usurpanlcs indebiltim alieno mererentur onere banlur, et maxime Tabcnnesiolsequi .ipud Thebai-
praegravari. Illis quippe de Evangelio vivere da^uin dem morabaniur, tam inflexibiliter monachale pro-
eral, el oblationibus populi suslcnlari quibus prae- positum lenuerunt, ut a mane usque ad vesperum a
dicandi minisleiiiiin datiini erat, el Ecclesiaefidelium labore manuiim non cessarent, nec in unum pa-
doctrinae mcriio principari : istis vero liujusmodi riter congregaii praedictas lioras diei solemniter
liumilitas esi injuncta, ut se viliores cceteris repu- celebrareni. Orando quippe et meditando psalmos
tarent, el non lam dignilaiis fastigio prsceminere, et oratiunculas ruminando, laburi proposilo insiste-
quam latere snb silentio affectarenl. Unde ct habi- R banl, el uirumque nou alternatiin sicul hi quos
iuii) iiiculltim el lioriidtim habere voluerunl, ut praediximus, sed paiiter indefesso rigore perage-
despeclum inentis exteriori schematc demonslrarent, banl, ut cuivis supervenienli dtibiuin habereiur
ct ad contempttim mundi sicut moribus, ila et ve- quid ex quo pendere videreiur. Neque cnim vel
stibus cseierosinvilarent. propter laborem psalmus, vel propter psalmos Iabo-
CAPITULUMLXXX. rcm dimiltcbant, sed sic alterum altero munie-
Mtiliiergo lacta religione longe Ialeqtie vulgaia, bant, tit et labor fastidium removeiel orandi, ct
et eodemfervore spiritus affectala, vale facto paren- oralio levigaret conlinuum exercilium laborandi.
libus, possessionibus propriisque voluntalibus, ad Vespertinis ianlum nocturnisque lemporibus psal-
cam confugerunt, seque el tam rigido ordini, et tain mos in untim solemniler decantabant, ei posl noctur-
ordinato rigori voluntarie subdiderunt. Nec solum nam synaxim ad cellulas suas ciiin summo silenlio
jam apud Alexandriam, sed et per lotam ^Egyptum singuli recurrebant, ubi quod reliquum erat noctis,
per Thebaiden eadem religio divulgalur, divulgala in vigiliis et Iabore manuum expendebant, ut non
inultiplicatur, mullisque in locis abundante grafia solum diebus, sed ct noclibus, sicut superius di-
ccenobia construunlur, in quibus humiles spiritu ad ctum est, in opere desudarent, ne forte ullo tem-
vivendum unanimi spiritu colliguntur. Deinde vero pore a proposito declinarent. Denique argtiendi sibi
in Palaestinam, Mesopolamiain, Cappadociam to- non niediocriter videbantur, si, cum lux exoriens
lumque Orientem dislriclio monachalis diffuuditur, adveniret, eos sommo vel oiio lorpenles inveniret;
per quam dissolulio tam clericorum quam lai- et ideo adventum diei pervigiles exspeclabant, vigi-
cornm confunditur, tumoremque suum plerique liasque suas assiduo labore inanuum commenda-
447 exsecrantes luclum pcenitentisehumiliier am- bant. Tanto enim majorem se credebant perfectio-
plecluntur, et pristina conversatione relicla , vilam nem adipisci, qtianto ea quse retro sunt siudebant
iitonachicam profitenlur. Qui nimirum pro qualita,- amplius oblivisci, el liuic oblivioni, non modicum
tibus vel locorum vel lemporum, vel pro diversila- profecium assiduitas Iaboris conferebat, quse noxios
libus animorum, qusedam sibi addere, quatdam cogitalus dislnctioiie congrua reprimebai, Sabbalo
stiblrahere, quaedamvero mutare voluerunl; et quae et Dominica in unum, hora tertia communionis
a prioribus yEgyptiisfueranlinslilula non per omnia gratia confluebant, el participalo Chrisli corporis
tenuerunt, sed sic arripuerunt disiriciionein pro- et sanguinis sacraniento, per reliquos dlies hebdo-
posilumque iiionaclioriiiii, ut tamen in quibusdam madaenulla missariim solemnia requirenant.
inflrmitati condesccnderenl pltirimorum. Quia enim D CAPITULUMLXXXI.
apud inflrmos animos, faslidium paril identitas, de- Neqtie enim lunc lemporis mos erat apud illos vcl
jectationem vcro grata varielas, placuil eis opusma- missas freqtieuter celebrari, vel ad sacros ordines
nuumquod ferejndesirienlerproposuerant agere, cer- passim monaclios sublimari, sed in ccenobio vix
lis quibusdam temporibus paulisper omiliere, ut eoi unus vel duo presbyterio fungebantur, qni tameii
imermisso spiritualibus officiis altenlitis vacarent, liujusmodi oflicio digni prse caeteris videbantur. Sic
solemnitatemqiie psalmorum, quaeapud eos synaxisi nimirum episcopi caeleriqtie reclores Ecclesiaefieri
dicebalur, devole celebrareni. Igitur praetervesper- perniittebant, sic illorum necessilatibus misericordi -
liuas et noclurnas horas in qiiibus cum ^Egypliisi ter concurrebanl, ui quia secum presbyteros cleri-
monachis concordahant, hora tertia, sexla, nona in cos habere non poterant ad celebranduni inter eos
tinum conctirrentes prcediciamsynaximcelcbrabant, minisierium allaris, aliquem ex monachis promove-
quam trium tanluinmodo psalmorum numero termi- reni ad ordinesnecarereiilmuneresacrificii salutaris,
nabant, ut ct dcvotioni pro tempore liberius indul- ne qui propler Chrisium, a ttirba remoti elegerant
gereiil, et ad opus manuum quantocius remearent. in soliludinibtis habilaro, illic sine Cliristi sacra-
lloc eiiiin quasi ex debilo, illud aulem agebant menlo vel praesentom vilam dttcere cogcrentur, vei
775 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON.E SPEI 77«
«amdem penculosius terminare. Mullo ctiam post, A de eadem congrcgalione eiectus fuerit, cujus viia,
lempore cum per totum fere orbem ejusdem ordi- morcs, el actio lanto possint ministerio couvenire,
nis opinio vulgaretur, cum per inullas civitates el sine mora auxilianlc Domino debeat consecrari,
oppida caslellaqtte ct viculns monachornm monastc- quatenus nec ille de monaslerio suo hac pro causa
ria conslrtiereiilur, mansit quidem pristina cou- egrcdi, nec exlraneum sibi ad peragendum sacrum
sueludo, ut scilicel inler eos missas pauci admodum opus cogatur adducerc (109). > Vidclis quia iu mo-
celebrareni, et easdem non publice, sed privalim, naslerio Praccoritano vcl Panormiiano, papa Gre-
id esl sibi non populo decantarent. Quia enim non gorius unum concedit monachum ad sacros ordines
erat officiieorum ad celebrandum divinum myslc- promoveri, ut quoties nccesse fueril, sacrilicii so-
rium assistere altari, sed communicandi gratia Icmnitaiem celebrando valeat congregalio refo-
concessi sunt id agere ne carerent munere salutari: veri et ad peragendum sacrum opus necesse non sit
idcirco et paucis inter eos dabatur sacris ordinibus cxtraneum presbylernm adhiberi.
sublimari; et ad missas eorum non erat mos popu- CAPITULUMLXXXIU
lutn convocari. Hoc nimirum proprie attribulum Quod aulem mos non fuerit apud cos missas publi-
fuerat ordini clericorum, quibus non solum populi cascclebrari, setl privatasqtiodaramodo, idesladeas
sed ct cura injuncta monachorum. Quod si cui vi- B populum itoii solemniler convocari, idem Gregorius
deiur incredibile qtiod 448 ailuit de inonachis evidenier innoluit, qui Fclicem Pisaurensem epi-
affirmari, quia videlicet id noslris temporibus videt scopum hujus antiquae consuetudinis transgresso-
aliquaniulum immutari, legat vel relegat diligcntius rem districte redarguit. Loquens enim de monasle-
veterum scripta Patrum, el verum esse procul dubio rio monachorumquod quidam Joannes construxeral,
comprobabit, nostrisque asseriionibus, sopito uiur- el praediclus Feiix episcopus dedicarat, ait : « Ut
mure, concordabit. Adeo qitidem pauci solebant ad nos pervenil, cathedra posila, sacra illic publice
inler eos ad sacros ordines anliqiiiius promoveri, missarum solcmnia cclebrantur. Quod si verum
ut cum pleruinquc in monasterio mnitos constaret est, his vos adhortamur affalibus, ut omni excusa-
inonachos conlineri, vix tamen, ul supra diclum lione cessante, caihedrain veslram exinde amoveri
esl, unus inler alios haberetur, qui ad celebrandum modis omnibus facialis, nec denuo iilic missas pu-
divinum mysterium presbyleralusoflicio fungeretur. blicas peragatis. > Ne autem viderelur beatus Gre-
CAPITULUMLXXXII. gorius nolle monachos ibidem conversari, ubi tam
Invenitur in registro, quia monachorum congre- stricte missas publicas prohibet celebrari, adjungit:
galio, quse in mouasterio Praecoritano consistebal, _ < In eodemautem monaslerio congregationeniservo-
sacris missarum solemnibiis peragendis presbyieri rum Dei, sicut uunc est, cumDei gratia volumus per-
oflicio indigebal: et ideo dominuin papam Grego- manere. > Et ne cursus eis illic manentibus inissa-
riuiii humiliter postulavil, ut de iiionachis unum rum consolalionem viderelur penilus abnegare ,
concedcret ordinari, a quo iilic sacra possenl mis- hanc ab cis molesliam curavit diligentius ampnlare.
sarum solemnia celebrari. Cui pelitioni papa Gre- < Si missas, inqtiil, ibidem sibi celebrari voluerint,
gorius benigne consenliens, Victorcm Panormita- atepresbyterdirigatur (110). >Sibiergo,idestmona-
liiim episcopum, in cujus cpiscopio idem mona- cliis, non populo, quod est privaias, non publicas
steriuin silum erai dignatur admonere, ut deside- missas ibi permittit celebrari; et quia fbrle presby-
rium monachoruin, quod ad religiosum propositutn lerum non habebant, concedit eiiin illuc ab episcopo
•et saiutem animorum monsiraiur peninere, occa- delegari. Si missas, inquit, ibidein sibi celebrari
-sione poslposita feslinet adimplere, ul sciliceteum, voluerint, a te presbyter dirigaiur. Sic niinirum a
queiii dc congregationc sua monachi unanimes ob- concursu populi volebal Gregorius monachos remo-
ttilerinl consecraudiitn debeat promovcre; < qtiale- veri, til necmissarum occasione possenl eis aliqua-
nus, ui ejusdem Gregorii vcrbis ular, congregaiio tciius admisceri : ne si forle alienum sibi officium
qtise sibi cum poslulat ordiuari, quoiics necessc D usurparent, cum ssecularibus ad ssecularia declina-
fuerit sacrilicii solcmnilalem, veneralione dcbita rent. Sciebat enim ad corum ordinem nequaqiiain
celebr-andovaleat xefoveri (108). > perlinere, ut in regendis populis saiagcreni diligen-
Urbicus etiam abbas monasterii Sancti Hermae, liam adhibcre; el ideo quaesibi concessa fuerant sic
quod Panormi situin erat, cum ea quse cum ipso eos volebal actiiarc, ul ad indebita nullatenus pr:t-
erat congrcgatio monacliorum apudse presbyterum stimereiH aspirare. Eapropter quamdam ecclesiam
non haberet, hoc idcm beaium Gregorium postula- Sancli Pancratii, quae commissa clericis fuerat, ut
vit, et ille praedicto Victori Panormitano episcopo, missas in ea celebrarenl, el populo illuc ex debiio
ut cx eis umim ordinarel presbylcrum scriplis me- confluenii divina peragendo niinistrarent, cum sci-
iiiantibus imperavit. Ail enim : < Fraternita- ret idem Grcgorius per clerir.orum negligentiam in
tem veslram necessario scriplis praeseniibus duxi- deterius declinare, cisque bora conslituta ibidem
IIIIISadhortaudam, ut eum qtii ad hoc minisleritini hon inveiilis populum revertentem ad propria mur-
(108) S. Greg. Registri lib. ix, indict. H, cp. 92. 42, col. 830.
Patrologtre t. LXXVII, col. 1018. (110) S. Greg. Rcg. 1. vi, ind. xiv. ep. 4G,
(109; Ejusdcm Registri lib. vi, indici. xiv. ep., col. 832.
777 DL CONTINENTIACLERICORUM. 778
murare,sicil)am vicinocuidam monasleriomonacho- A Eugenia quoque virgo, cnm. fervore divini spiri-
rum voluitcommendare, sic ejus reditus adusus mo- tusaestuarel, et ssecularisconversationislatitudinem
nachorum inposterum delegare,ut abbasmonasterii cxhorrescens, anguslam vivendi semilam affeetaret,
deinceps ejusdem ecclesiae provisor haberetur, femineuni deponens habitum, cum vir esse puta-
449 et a<i peragendum sacrum opus illic ab relur, monasterium ingressa est virorum, in quo
eo noii monachus, scd clericus presbyler ponerelur. non solum monachus, sed et processu lemporis,
Clerici quidem priores, qni sibi ex ea gaudebant abbas facla est monachorum. Quis igitur credat
alimoniain accipere temporalem, non satis populo talem monachum, imo talem abbatem, sarris ordi-
confluentireddebanl spirilalem ; et ideo ad religio- nibus sublimari, divina peragentem mysleria,sacris
sos viros temporale transferre voluit emolumeii- altaribus praesentari? Neque enim ad regendos mo-
tum , ut eis diligenliori cura providenlibus, non nachos quserebalur quivis presbyler ordinalus,
pateretur ulterius Ecclesia delrimentum. Quia vero sed tantum bonis moribus informatus, qui studeret
in eadem Ecclesia celebrari missas publicas oporie- caeteris fratribus non tam praeesse fasligio presby-
iiat, pro eo scilicet quod ad audiendum sacrum leralus, quam prodesse religione et scientia, to-
opus, illuc populus {ex debito confluebat , voluit liusque exemplo monachalus. Denique beatus ille
idem papa, ut ahhas illic non monachum, sed cle- " Benediclus,qni multa monachorummonasteria aadi-
ricuin studeret preshyterum adhibere, cujus erat ficavit,qui vivendo el scribendo ad unguein mona-
lam verbo, quam exemplo poptilum cdocere. Sic chos informavit, qui sanctitalis suoe commendabile
enim abbali Mauroaii (111) : < Staluimus ut terras reliquil posteris monumentum, dum rcgulariler vi-
prsefaiseEcclcsiae,vel quidquid illtic intraverit, seu vendi non mediocre prsebuitdocumenlum, non qui-
de reditibus ejus accesserit, monasterio tuo debeat dem presbyter legilur exslitisse, nec lamen ei quid-
applicari, alque illic sine diminutione aliqua perli- quam monachalis dignitatis creditur defuisse. Al-
nere : ila sane, ut quaecunque in ipsa Ecclesia tendens quippe quia non facit monachum ad sacros
flenda reparandaque sunt, per le sine dubio repa- ordines prsedicta promotio , sed abjeclio propria,
rentur. Sed ne remotis presbyteris, quihus Ecclesia labor, silenlium, disciplina, quies, religio : non pu-
ipsa fueral anle commissa, vacare mysteriis videa- tavil quidquam injuriae monachico proposito Bene-
tur, idcirco tibi bujus auctoritatis lenore praccipi- dictus inferre, si se monachis conlenderet, non
mtis, ul peregrinum illic non desinas adhibere pre- sacris ordinibus, sed sacris moribus anlcferre. Quia
sbyterum, qui sacra possit missarum solemnia ce- vero id rectores Ecclesiae, etsi non ex debito contu-
lebrare, ul nullus deinceps in supradicta Ecclesia r lerunt, lamen graluito concesserunt, ut scilicet
possit inveniri neglecius. > Patet quia Gregorius, monachi sacris ordinibus fungerenlur, ne remoti a
qui propler ncglectum clericorum ad monachosec- populoremoveri etiam a salulari sacrificiovideren-
clesiastica beneflcia vult trausferrc, non tamen eis lur, in tantuin haeclicentia nostris excrevisse lem-
id quoqtie muiieris vult conrerre, ut praesnmant in poribus invenflur, ui jam in monasteriis, non solum
populo missas publicas celebrare, sed potiiis clericis abbatem, verum eliam aliquem monachumvix con-
vult illud tanquam proprium reservare. lingat habeii, qui non se videat ad ordines promo-
CAPITULUMLXXXIV. veri. Plerique autem qui in professione clericalus
Quia ergo sibi taiilum, non populo missas mona- sacros ordines sorliuntur, relicta militia clericali ad
cbi celebrabant, pauci luiic lemporis ad sacros or- vitam monachicam, quieiis gralia iransferunlur, et
dines aspirabani: priori vcro lempore, multo etiam cuin esse desinanl clerici, non tamen eis ordines
pauciores, cum tameu essent in rigore monac.hico auferunlur; sed sicut ii accipere qui nou babue-
fortiores. Cttm enim Mariua virgo ad monasterium rant, sic et relinere qui anie habuerant, concedun-
monachortima patre monacho parvula ducerelur, tur. Sic nimirum cum sacris ordinibus insigniri pro-
et lacilo quod ptiella esset, cum eis roonachus effl- prium quodammodo sit clericorum, his de causis,
ceretur, ibique ab annis puerilibus educata, et sa- D quas diximus, translatum est ad ordinem etiam mo-
cris litteris informata, mirie sanciitalis, mirae pa- naehorum, ut, 450 s'cllt a' 1 Gregorius, cum ne-
tienliaehaberetur, et usquequo iu aetale perfccla, cesse fuerit sacrilicii salularis solemniialem cele-
vitam morie finiret, essefemina penitus nescireiur: brando, valeal congregaiio refoveri, et ad peragen-
noii erat mos, ul sestimo, lam generaliler in cceno- dum idem opus, non'sil necesseexlraneum presby-
biis monachos ordinari, sicut nostris lemporibus lerum adhiberi. Nec moleste ferant clerici, si lioc
videmusaciitari. Neque enim credendum esl, ut ea inunus monacbisesl collatum, ciim idem sibi videant
quaeel tanio tempore inter monachos conversalur, noii ablalum; el cum illis sit hoc misericordilcr at-
el lantse sanciiiaiis, lanlce patientioe fuisse eompro- tribulum, non tamen sibi dignilalis prislina?quid-
batur, vel vocata ad ordines praesumpserit a man- quam esl immitiutum. Etsi eniin aliqui vel noluul,
dalo contumaciter resilirc, vel oblita sexus femi- vcl nequeuut clericorum videre dignilatem, non ta-
nei, ausu illicilo lali maudato praesumpseril obe- mcn illorum caecilas obscural veritalem; sed cum
tlire. illis claudattir qui faslu vel ncgligentia defecernni.

(1U) Epislola 18 ex Rcgislro D. Greg. lib. v.t, indicl. xn, cap. 18.
779 PHILIPPI DE IIARVENGABBATISBONJESPEI 780
aperitur ccetcris qui in liumiliiaie ct scienlia profe- 1{ rtiisse, videantur obliii paupertalis, qnam pridem
cerunt. huic ordini familiarem certiim est exslilisse. Haec
CAPITULUMLXXXV. profecto paupertas hunc invenitur ordinem pepe-
Quod autem ad usus monachortim ecclesiastici risse; hcec in sinti vel greinio spirilualibus einn
redditus transferuntur, et contra pristinum institu- alimoniis enulrisse, ediictumque de pannis infanthe
tiim labore manuum non aluntur, pace veslra, cle- in sclatem vel robur debilum perduxisse, ut ad
rici, dixerim, veslra mihi visa esl sa:cu!arilas hoc pcrfcclionis cumulum nihil ci vistiin sil dcfuisse.
egisse, veslraque dissolulio hoc illis beneficium Enimvero assumplis viribus idcm ordo pauperla-
contulisse. Quia enim contemplis ecclesiis quibtis lem visus est exsecrari, nil intolerabilius judicans,
specialiter servire debebatis, neglecioque populo, quam ejus Iegibus diuiitis coarctari; et quam ma-
quonim oblationibus tetnporaliler vivebatis, ad am- tretn et nutricem habuerat amoris beneficio spirita-
bienda transiloria perversis moribus defluxistis, et lis, perscquitur velut hosiem, velul arguendam odii
non tam quse desunt, quam ea quse mtiudi sunt, novercalis. Satis ergo non acstimans concessis bene-
(oecitale noxia prsetuiisiis : vistim est tam bealo ficiis mediocrilale praevia susienlari, cerlalim acoe-
Gregorio, quain caeteris pasloribus Ecclesiae, ut ad " leral divitiis et houoribus cumulari: non perpendens
religiosos viros lemporales ecclesiarum redditus • quaiitasinjiirias inferat sanclitali, dum tanlis nisi-
iransferrenlur, quorum provisione sollicila studio- biis rcnunlial paitpertali.
sius et sanctius ecclesia» regerentur. Est et alia CAPITULUM LXXXVI.
causa, cur ecclesiastici redditus ad monacbos trans- Videntes autem noniittlli monachortim sese cle-
ferunlur, et quse fuerant propria clericorum, illo- ricis diliores, putant se nihilomiiius digniores; et
rum etiam usibus conceduntur. Cum ordo mona- quos prsecedunl cujusdam specie sanclitalis, prae-
chicus, suburbiis et solitudinibus contcntus nonfuis- sumpiionis nebula caliganies, pulant etiam praevc-
set, sed crescenle nutnero civitates et oppida, ca- nire fasligio diguilalis. Eapropier cuui circumetitit
slella el viculos occupasset, ad eum plerique delicali iitarc et aridam ut facianl tiniim proselytum ,
conversionis gratia confluxerunt, qui corporis et cum aliqtiem vitae sxcularis hortanlur fleri mct.c-
animi leneritudine praepedili, nequaquam lenere ri- chum, talibus eum alliciunl blandiinenlis, ut
gorem prislinnm polticrunl. Laxis qtiippe habenis, dicant ordinem suuin caeieris ordinibus digniorcm,
ctitn propter circumslaiiliam populi inier quos ha- vitamque nionachicam non secundam alteri, scd
bilabanl, tum propler prsediciam leneriludinem, omnibtis graduet meritis altiorem. Si convcrti,aiunt,
qua praecipuelaborabant, laborem maniium, quem p desideras, meiius applicabis, noslris aurem monitis
priores lenuerant, reliqiierunt, et in claustris com- convcnienlius inclinabis, nec noslri esl consilii,
mOrantes, sub umbra quielis et otii remissius lalere 451 ul a|i alium ordinem debeas proficisci, cum
voluenint. Quod atientlentes dociores Ecelesiaelali- uostro sublimiorem non possis adipisci. Nostsr
bus quoque nequaquam defuerunt, sed eoruin inflr- equidem ordo caelerisdignior invcniiur, hsecvivendi
milalibus misericordiler occurrerunt, ut qui pridri semita nullo compendio prsevenitur, et ideo si vis
proposilo satisfacere non poterant vel nolebant, sal- dignum invenire profeclum, scias le non posse gra-
tem possent perficcre bonum delicatius quod vole- dum alias ascendere lam perfectum. Non polest,
bant. Ne enim a labore nianuum feriali, vcl proptcr aiunt, qtiisquam aliius evebi, quam ut monachus
inopiam a professione monachica penilus resilirent, cfflcialur, ctnn hic ordo dignior , et paeteris subli-
vis! se propter victum transilorium negotiis saecnla- mior habealur, el clericalis dignitas quse reliquis
ribus irrelirent, concesserunt paslores ecclesia- inferioribus principalur, nostrse sublimitali nullale-
slici redditibus illos Ecclesiae siislcntari, ut pro- nus cocequSlur. His el hujusmodi assertionibussese
pulsa victualium sollicitudine, in divinis Icctionibus cfferunt nonnulli monachorum, dum sibi allicere
irosscnt liberius occtipari. Undc papa Gregorius volunt aninios auditorum ; el in lalem senlenliara
Joannem abbalem et qui cum co crant monachos D iion solum imperiliam quorumlibel judicant laico-
argnit, quod ad usus suos acciperc reddilus Ecclesiae rum, sed id quoque seuiire compcflunt uonnullos
praesumebant, et tamen vacandi otio non legendi ne- clericorum. Plerisque etenim c.lericis qubs scienlise
gotio diligenliam impendebant. Ail enim (112): < In non illustrat perfeciio, talis mouachoriim vera jam
ipsis fratribus monasterii tui, quos video, iion in- videtur asserlio; et quia tam in se quam in cseteris
venio eos ad leclionetn vacare; unde considerare quibuslibet clericis parvam conspiciunl sanctilatem,
neccsseest quanlum peccalum est,utex aliena obla- ptilant nihilominusesse parvam eorum dignitalem.
lione Deus vobis alimoniam Iransmiserit, et vos di- Utrique, ut videtur, non mediocriicr argueudi, utri-
scere Dei mandala ucgligatis. Ciim igitur his qtise quc ad veri cogniiionem diligenlius inslruendi, ne
diclae sunt causis ccclesiaslicos redditus monachi si ab eis negligenlibus verilas ignoretur, iiicurrant
meriierunt obtinere, lanta nonnulli corum processu quod per Saloinonem Deus lalibus comminalur :
lcmporis aggrcssi sunt possidcre, ut congestis i Nisi coguoveris le, o pulchra inter mtilieres , abi
divitiis, quas vera semper religio cognoscilur hor- post vesligia grcgum et pasce hscdosluos (Canl.»),»

(112) E.vcniplar ex Regislro D. Gregorii lib. n, indict. x, cap. 42.

781 DE CONTINENTIACLERICORUM. "82
Qui enim debitam non habet cognitionem veritalis, A sortio tandem a sinistris dignus sil colloeari. Quo-
quid, nisi pascit et fovet immunditiam falsilatis, circa Dominus in Numeris (cap. n) per Moysen ju-
dum apud se erroie devio volvit et revolvit, vel iil bel ut ordinate filii Israel graderentur : Singnli, ait,
verum esse, quod falsum est, vel e regione falsum per loca et ordines suos, proficiscentur. Nullus ergo
esse quod verum est ? Apud hujusmodi nec sim- anibigat quin secundum ordinem suum quisque de-
plicitatem cogilationum , nec puritatem operum po- beat operari, secundum ordinem suum actis et mo-
teriiis invenire , sed petulcae prsesumplionis motus ribus informari, qnia omnis actio quse suo esl ordini
inconditosvidebilis lascivire, dum obvolutus caligine, regulariler conformaia, terribilis est, ut castrorum
vel cujiis sit ordinis non atlendit, vel cujus dignita- acies ordinala. Ideo Apostolus : < Omnia, inquit, in
lis idem ordo sit diligenlius non perpendit. vobis honesle et secundurn ordinem fiant (/ Cor.
Bonum quippo est hoinini scire, vel in quo Or- xiv).> Pulchre Aposlolus quse honesle voluit lieri,
dine sit conslitutus , vel ejusdem ordinis qusc sit secundum ordinem quoque voluit fieri, quia in nos-
meta, vel terminus insliluius , ut nec ultra cerlos tris operibus non invenitur debitae species honesta-
fines pracsumatprocaciter prosilire, nec citra re- lis, si non in eis tenealurel veritasordinis.et ordo
deundo ab eisdem enerviter resilire. Si enim quem- veritatis. Quomodo autem omnia secundum ordi-
quam, vel ultra , vel cilra flnes certos conligerit B nem facimus, si nec ipsum ordinem scimus; si quod
demorari, non poteril ad liquidum quae recta sunt praeferendum est, judicamus sensu erroneo post-
operari, cum caliganle scienlia, quae est totitts per- ponenduin, et e converso quod poslponendum esl,
fecti operis fundamentum, ipsumopus non mediocre falso asscrimus prjeferendum? Nonne illa in Canlicis
suslineat delrimentum. Unde apud quemdam hislo- qusc diligit, charitatem in se postulat ordinari, na
riographum vir nobilis Metelltis commendalur, qui confuso dilectionis ordine mereatur erroris accu-
11011 tam genere quain prudentia commendabilisha- sari, si vel quod prius est diligendum posterius am-
bebaiur, quod el suuin ordinale exercilum dispone- plectalur ; 452 ve' Qu°d dignius judicandum in-
bat, et eunidcm nullatenus ordinem confundi per- dignius apud eaai el vilius habeatur: < Ordinale,
iniilebat. Vigilias,inquit, cum legalis circuire, ilem inquit, in me cliaritalem (Cant. n). > Bonuin est
in agmine in primis modo, modo in postremis, ssepe ergo tam clerico quam monacho, scire cujus ordo
in medio adesse : ne quispiam ordiueni egrederetur. suus existat dignitalis, et in suo quisque ordine cu-
Videbat quidem vir gnartts belli quod non facile jus esse debeat sanclitalis, ne vel suos vel alteri
victoriam obtineret, si exercitus suus ordinem plus , vel minus justo incaute prsesumal arrogare,
debilum non leneret, si inter nobiles et grcgarios sed cuique quod suum est, et sciat, et velit liumi-
milites confusio nasceretur, si vel pedes equiti, vel " liter assignare.
eques pediti incongrue misceretur, vel majores ab- Si ideo monachl putant se clericis digniores ,
jeclione degeneri ad iina declinarent, vel niinores quia, ut supra dictum est, videnl se plurimum di-
lociim majorum procaciter occuparent. Cui rei , et tiores, ecclesias suas auro, gemmis, serico viderent
vir ille prudens Boetius leslimonium videlur perhi- abundanlius adornari, mensas suas muitis et variis
bcre, qui id quod ceriuin dcserit ordinem dicii Isetos ferculis cumulari, el in caeteris quce longum et su-
exitus non habere. i Qttod certtnn , inquit, deserit perfluum est dicere , sese temporaliter prosperari;
ordinem, lacios non habet exilus. > ldeo el poela nulli dubiuin qtiin hsec sententia digna sit repro-
qtiidam admonet diligenter bari, cum ad mensuram diviliarum, nulla debeat
Singula, inquiens, quatquelocum teneant sorlita dignilas cestimari. Quis enim concedat, ut qttanto
[decenter. quis dilior, tanto sit et dignior, ctim plerosque sub-
HORAT. ditos videamus diviliaruin eflluere largitate, prsela-
Deniquc ut ad noslras litteras veniamus, cum los vero conleri, vel invita , vel voluntaria pauper-
Isaias quorumdam commendaret simplicilatem, non tate? Si auteni ob hoc se voluerinl astruere dignio-
lacuit in eisdem adjunctam ordinis gravitalem, p res qttia forte sunt aliquanlulum sanctiores, dum
sciens quia simplicitas innoceutis non stiiTicieiiicr clerici hahenis laxioribus abulentes, ssecularibus
cst ornata , si non convenienlei fuerit ordinata : videnttir admisceri, monachi vero arctioribus loris
i Et pascentur, inquit, agni juxta ordinem suum coerciti sub claustrali regula cohiberi , neque ob
(Isa. v). »Pulchre agnos juxia ordinem suum dicit hoc eis scslinioconcedendum , ut islo postposilo sit
pasci, qtiia simplicilas lunc invenit gramina pascuae eorum amplius orditii deferendum. Elsi enim cleri-
salutaris, cum a nullo declinans latere, lenet recii- corum saiiclilas infirmalur, non tamen eorura di-
ludinem semitaeregularis, lunc pastorem suum , et gnilas annullalur, nec secundum mores eorum judi-
ducem ilineris non relinquit, cum nec per insolen- candiiui est de ordinis dignitate, cum quaniitas
liam constilutum terminum derelinquil. Unde et dignitatis non pendeat ex vivendi qualilate. Huic
eos qui juxla ordinem pascuntur, non hcedos, sed qtiidem dignitali magna el prseclara sanclitas est
agnos Scriptura voluit appellare, quia haeduspetul- injuncia, sed lamen ei non sic inseparabililer est
cum animal lascivos nescil impetus refrenare , sed conjuncta , ut si eam declinare contigerit alicujtis
ignorans ordinis, aestu vagaelibidinis per dcvexa ct impulsu pravitalis, ipsa quoque necessario collaba-
ardua diligit evagari, ut ab agnorum scjuncfis con- tur excelletilia digttitalis. Non ergo ideo nioiiaehi
7S3 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISBONJE SPEI 7g4
debent digniOTCsclericis aestimari, quod clericorum iA lum noti iieglexil humiiiier ei exhibere famnlatum.
sanciilalem videni aliqtiaiHtilum infirmari, quia Cum vero potestaiem el nomen regium novit ad
major sanctitas non polcst id muneris obtinere, nt Julium Csesarem traiisportari, ei quoqtie non renuit
majori ordini possilin Ecclesia praceminere.Alioquin simili revercnlia subjitgari. Non ergo homini, sed
si lioc in praesenti Ecciesia (ixtim et iminohile lene- nomini prudens ethnicus dcfercbal, q«i non nonien
retur, ut sanctior miiitis sancio dignior hab.eretur , pro liomine, sed hominem pro nomine praferenduin
non soluro jam clerico nionachus , sed presbytero caeieiis cognoscebat.
ruslicus praeferretur, minusque reverenliae magisiro, Sic nimirum, et in divina Scriptura Cnsai Arar
plurimum vero discipulo deferretur. Plerumqtte chiies debere fieri prole&lalur, cum 453 fagaK»
cnim majorem invenimus in rustico quam in presby- David. filius ejus Absalon regali et loco et no-
lero sanctitatem, rcaclamen ei majorem aitribuimus niine, parvo licel tempore, sublimaliir. Qtii ciini
digniiatem : imo ctitn iste vitse merito nobis sit am- ab eodem Ctisai sollieitiis requisissel quare cum
plius imilandus, tamen propter ordinis dignitaiem David domino suo non abisset, respondit Cusai ad
magis islo nobispresbyterest venerandus. Ut autem Absalon. < Nequaquam, quia illius ero quem elegit
ad alliora progrediar , cum videmus unum episco- Dominus (// Reg. xvi). > Ac si dicat: Si te
elegit
"
pnm multis millibus liominum ordinari, ut ejns ma- Dominus ad regnandum, scio, et faleor tibi esse
gisierio possit praesens Eeclesia gubernari, quis amplius dcferenduin. Pelrus quidem apostolus cuni
desperet posse aliquem inveniri plebeium in quoli- lideles ad exhibendam majoribus revereniiam invi-
bet angulo civitatis, qui melior sit episcopo, merilo lavil, non lam sanciimoniam quam dignilatis excet-
sanctilatis ; ct eumdem plebeium , quem forie nec lentiam in eisdem majoribus commendavit. < Sub-
ipse episcopus esse dubiial sanciiorem, quis episcopo jecti, inqiiil, eslote omni humanae creatiirae propter
sno prsesumal dicere digniorem ? Quia enim major Deum, sive regi quasi prsecellenti, sive ducihus tan-
csl sacerdotalis, vel poivtificalisdignitas qua episco- quam abeo idissis (/ Pelr. n). Non dixil regi taiiqttain
pus insignilur, quam ordo popularis , in quo ille sanctiori, sive ducibus lanquam sanciioribus; sed,
plebeius invenilur, recie episcopus dignior el excel- ait, sive regi tanquam prseeellenti, sive ducibtis
siorjudicatur, quamvis illius plebeii major sanclilas tanquain ab eo missis,per hoc aperte docens his
liabeatur. Sic niniiiitm,.ei rex miiiti, el miles rus- quos ad regendum alios Deus uiitiit deferendnin
lico majoris digniiatis asserilur, et tamen nonnun- quidem esse propler excelleuiiam dignilatis, etsi in
quam major a minore sanctitaiis merito praeveni- eis iion salis condigna relucel formula sanclilatis. Si
tur. P enim minores majoribus subjici dedignanlur, ipsi
CAPITULUMLXXXVII. Deo procul dubio resisiere comprobanttir, sicut
Quod autem amplius majori sil ordini deferen- Paulus aposlolus dicit: < Omnis, inqtiil, poteslas a
tluiii, tam viri elhnici quam ecclesiaslici censue- Deo esl: quce auieiii stint, a Deo ordinaia sunt:
runt, et, ne hoc ipsum deleret oblivio, scriptis ad itaque qui resislil polestati, ordinationi Dei resislit
posleros transmiserunt. Cum Cneus Pompeitis Ro- (Koi». xm). > Neque hic Paulus ail: qui resistit
mano imperio prsesideret, et poleslale regia urbem sanctilati, sed qui resistil poteslati, Dei ordinalioni
cl patriam obtinerct, qtiis subjectorum non ei reve- resistit, nC quis ctijuslibcl sanctiialis imagine pal-
rentiam cxhibebat, quis militum non ei pro ioco, et liaius, praesumal contemnere majoris fasiigium
ordine abundanlius deferebal? Ctim vero viclus a prioratus.
Julio Ccesare Romanas copias abjecisset, et nudalns CAPITULUM LXXXVill.
auxiliis spe perdita ad nationes exleras profugus
recessissel, et ad ullimum vitam veneno perdidis- Denique si propter minorem sanctitatem ipse ordo
scl, faclum esl ul praediclo imperio idem Julitts inferior judicalur, quiu non videat quod idein judi-
poliretur , et ad eum summa rerum poiestasqtie cium el in monachos refleciaiur, et deinde ordo
regia transferrentur. Accedensque ad cum in Syria Q eorum incurral honoris detriinentum, unde adversus
jirinceps Antigonus ccepit de Anlipalro conqueri ordinem clericalem colligunt argumenium? Sicut
vehementer ; quod ille sibi quaedam auferret vio- enim in ordine clericorura plerosque facile est in-
lcnler. Et lit iram Cscsaris adversus Anlipairum venire quorum mores et actio non videnlur ordini
excitaret, sibique eumdem Ctesarem facilius ineli- convenire, sic et in ordine moiiachoriiin nonnulli
narel, cepit Antipatro quasi ex obliquo Cnei Pom- forsiian cdntinentur qui etsi habilu, moribus lamen
pei amiciiiam objectare, cui iile familialiier exhi- monachi non habentur. Si autcm quis protcrvum
buerat obsequium militare. At ille in praesenlia me dixerit, quod audeam vel mulire de moribus mo-
Caesaris quod verum erat non timuit respondere , nachorum; videlur enim praesumptio vilam arguere
prudenlique responso objeetam sibi calumniami meliorum : viros sanclos ducam ad medium qui non
jemovere: <Objeclai, inquit, mihiPompeii graiiam, livoris loxico, sed zelo juslitise ferbuerunt, ferven-
faleor, Caesar, me non homini, sed nomini Romanoi lesque spiritu nequaquam moiiachos reprehendere
amicum fuisse.» Bene ethnicus intellexii ampliusi limuerunl. Gregorius, Hieronymus quos conslat vita
inajori csse nomini deferendum : ct ideo quandiui et scienlia floruisse, e!, quos tam re quam nomine
Pompeium novit rcgali nomiuc sublimatum, debi- scinius monachos cxsliiisse, etordincni mon^chicma
735 DE CONTINENTIACLERICORUM. 78f>
prout decuit dilexerunl,'et nior.acliorumviiia nec A que fluens venenosa, virginiiatis arcem qnatit et
timore nimio nec amore noxio tacueruut. mcenia conlinentiseprcliosa; dogmalizat quippe vir-
Gregoritis papa Urbicum abbalem ct qui cum eo ginitatem non debere laudari, imo ejus slorililaleir*
erant monachos arguens : < Aspicio, inquit, quo- digne pro merilis condemnari , carnalemque copu-
modo dissoluta sit regula monasterii, dum nec lam inullo jnslius, multo stililimius comprobari,sine
nioiiachi ejusdem monaslcrii libi ad obedicnliam qua non potesl humana poslerilas propagari. 0 mo-
parali exstiterunt, nec luin conslanter aliquid dispo- nachicum monslrum! o monslruosum monachuui!
nere poluisli, unde vehemenler ingemisco; quia dogma cujits inaudilum tanlac est perversiiaiis, ut
aliier esse monasterium vestrum quarn putabam iiou solum Calholicis, verura el elhuicis reprobanda
invenio.) Idem Joanni abbati loquens : «Opinio, ait, videalur htijusasserlio novilatis. Nequeenimaeslimo
monaslerii perveslram negligentiaminquinata est. > iui quemquam erroneis eihnicortim dogmatibus eru-
Valentino quoque abbali ila scribit: i Pervenit ad diri, vei apudeos iiaqtiemqiiam pcrversum inveniri,
nos qtiod in monaslerio luo passim inulieres ascen- ul iniegrilali virginese coiijugitim, ut continentisc
dant, el quod esl gravius, monachos tuos mulieres pracferendiiinesse carnale commercium audeal vel
sibi commatres facere et ex hoc incaiitam cum eis senlire, vel seiitienli mouacho debeal conseniire :
coinmiiiiiouemhabere.» ItemAnihemio subdiacono: B imo, et si ab hiijtisce complexibus, vel non curat,
< Aliquos, inquit, monachorum usqtie ad tanluin vel non prsevalet abslinerc, scnlit laineii nec abne-
nefas prosiliisse cognovimus, ut uxores pnblice sor- gat majoris esse meriti conlinere. Denique in lem-
tianiur. > Universis vero monachis in Chrisli Montc plo Vesise quara fuisse virginem illorum lilleris af-
consisteniihus sic ait : < Pervenil ad nos nulla vos lirmalur, in quo temploel ignisperpetuusbabebatur,
monachiccc regulae praecepla custodire. > Secuude- non aliaepermitluntur quam sacraUe virgines deser-
riniini moiiachtimquicumposllapsum corporis qucm vire, uipossint cuncla pariiersanctilatis merilo con-
incnrrerat, sese deberet sub regulari disciplina di- venire. Quid enimmagiscongruitquam iit in lemplo
sirictius solito cohibere, et incestus horrendi macu- virginis, etignisperpetuus resplende.ret.etsplendori
l;im luctu el lacrymis abolere, non esl lamen verittis perpetuo monacharum luminosa virginilasresponde-
sese ad abbatis locum et ordinem promovere , et in rct, tit sicut igniscselerislucel ampliuselementis, et ta-
caihedra magislrali austi lenierario residere. Hunc, uen nihil deeo generalur, sic virginitas quamvissit
inquam, Secunderinumgravis excessus immemorem, slerilis, fecundis lamen eomplexibus praeferatur ?
Gregorius indignatus praecipitdegradari et in Iocnm Unde si qua forle virginum quae ad serviendiim
ejus Theodosium subrogari. In his et aliis pluribus Vestce fueral consecrata , virginitatis exstincto lu-
locis quse colligere longnm est Gregorius papa cl minc, convincebaiurfuisse violatam.fossa hnmo, us-
monachtismonachosvehemenleraccusai, fervensque que ad mamillas in ea mergebaiur, cunctisque vi-
zelo justiiiae lllorum dissolutionem propter sitni- denlibus illic mori digne pro merilis cogebalur. In
liludinem ordinis non excusat : imo qtianto eiiin qttapcena quid aliud volebant indicare quameum,
cujus et ipse est monachicum ordinem tenerius am- qui praesuinerel copulam virginitale poliorem, ex
plexaiur, tanlo in monacborum excessus dignae senientia judicare : non cuin igne slerili virtutum
reprehensionis aculeos vehementius jaculalur. pennis ad superos evolare, sed in lerram feililem,
CAPITULUMLXXXIX. devolutum terrenorum nuineriim sese adtliio fec.un-
Sic et Hieronymus, imo multo amplius Hierony- dare? Meliuseihnici qtiain noster monachtisde con-
nms monachoriiminsolentiamexsecraiiir, eladvcrsus tinenlia senserunt, qtii Vestales monachas nou nisi
cos stomachatur implacabiliier, atlendcns quod esse virgines voluerunt, qui, etsi Jovi superstilione
ordo monachicus inconsolabiiiler conqueralur quia erronea divinos honores impciiiierunt, ejus lamen
ntullos disruptores intr.i stia lecla patialur. Unde et incoiiiiiientiam imitandam esse uequaqtiam cen-
tintim prae cieleris Jovinianum cujus n.omenasscrit suerunt.
a Jovis idolo derivari, idem Hieronymus arguens D CAPITULUMXC.
non permisit diulius generosis sermonibus glo- In lioc aulem ipsi Jovi Joviiiianus videiur concor-
riari, sed dignis eum inveclionibus- retiindens , dare, quia qttod ille deligit operari, isle non negli-
doctrinam ejus falsam esse cunclis liquido de- git commendare. Et himborum fluxtis quibus ille
inoiistravit, et ab ejus seclalu erroneo lidelium iion abhorrel divinitalis suse titulos inquinare, iste
animos sermone sancto ei evangelico revocavit. Ille incircumcisus corde el labiis angelico cselibalui prse-
quidemcum monachalemhabitum assumpsissel.octi- ferendosnonconfundilurprscdicare. «Elquid mirtim
lisque simplicium religionis formulam pralen- si lale quid hujus pnedicalione asserilur, cum scri-
disset, >%54tadeosanclitatis iniinictis toliusijiic pu- ptum sil quia ex abundanlia cordis os loquitur?
dicitise faetus esl depraedalor, ttt Jovis a quo voca- (Luc. vi). > De fonle quidem turbido non poiest li-
bulum traxerat probareiur spurcissimus imilalor. vultis illimis emanare, nec de seniina sonlida, odor
Sicut enim apud litlerassaeculares Jupiier invenitur suavissimtis exhalare. Qualis vita nionaclii, tartisct
reumatibus libidinis inundare multasque virgines ejus preedicatiovcntilalur; cl qui bonusCIirisii odor
iinpiidicusainatordeceploriisstiasionibusexpugiiare, csse debuerat, ad corru,nipeu,doscaeieros, errore
sic noster monachus nova ferveus h;cresi doclriua- pravi dogmatis iuqiiiualur; sed occtirrit Ilirjnvivmus.
787 PIHLIPPl DE HARVENGABBATISBON.E SrEI 788
ei oslendit quia doclrina monachi uon satis appro-1A non in vcstitu molli el lenero gralulari, juxla illam
baiur, ctijus delicala conversatio reprobalur. Erant sciiienliam cujusdam sapienlis : < In vestilu ne
quippemoresilliustamperversi elaproposilo mona- glorieris unquam (Eccli. xi). > Quod si in veslitu,
chico lam aversi, ttt in eis non devotio condigna proiiibente Scriptura, nulli cst penitus gloriandum,
lalitarel, non sanctum qtiid, non imiiabile foris quanlo magis in monacho videtur exsecrandum, si
operaiiodemonslrarel. Nam.ulailHieronymus (115), in habitti quem assumit ad demonslrandum bumi-
cum se monachumjactet el post sordidam itinicam, liler voluntariam paupertalem, qucerat delicias vel
et nudos pedes, et cibarium panem,et aquaepolum, ssecularis gloriae vanilalem? Unde Hieronymus ad
ad candidas vestes, et nitidam culem, ad mulsum Rusiicum : < Si vis, inquit, esse monachus, sordes
et elaboralas carnes, ad jura apici elpaxami, ad vcsiiiim candidae menlis iudicia sint, vilis tttnica
balneas quoqucac fricticulas, et popinas se conferat; contemptum saeculi probet. > El Gregorius papa :
nianifeslissimum est quod terram ccelo, vitia virtu- < Quid est, ail, habitus monachi, nisi despectus
libus, aurum prreferat Christo : et tamen iste for- niundi ? > Eapropler, Hieronymus Jovinianum
niosus monachus crassus, nitidus, dealbatus et ntonachuni arguebat, qui abjectis religiosis sordibus
scmper quasi sponsus incedens et naetera. ln his monachaiis lunicte, delicalis veslibus enilebat, sic-
verbis quid deceal, vel quid dedeceat monachum "' que dici monachus appelebat, ut lamen abhorreret
llieroiiymus satis palentcr ostendit, dum simul ex quidqtiid monacho regulariler congruebat. Non so-
ulroque iJovinianum graviter reprehendil, quia vi- lum enim in vestitu Hieronymusilliim conlemplurem
dclicet et illud turpiter ahjecit qtiod qnasi proprium propositcepaupertatis, sed in viclu quoque ostendit
condecebat,elilliidnoniiiinusreprehensibiliierappre- eum oblitum esse debitse parciialis, dutn ad carnes
hendit, quod professionem nionacliicain dedecebat. elaboratas, adjura peregrina, ad fricticulas, et
Cuiu enim dicit, qtiia post sordidam lunicam, etci- popinas, et balneas appetilu prsecipili dtvolutum,
barium panem, el aquaepotum, et caelera liujusmodi dicit eum nitorem cutis, decorem vuhus, im-
ad candidas vesles, et nitidam ciitem, ad elaboratas moderatam crassiludinem assecutum. < Iste, in-
carncs, ad jura apici et paxami, ad balncas quoque quit, lormosus monachus, crassus , nitidus, deal-
ac fricliculas, el popinas Joviniamis se coniulit fa- batus. >Non videturHieroiiymoadreiigiosummoiia-
ctusque est formosus motiachus, crassus, nilidus, chum perlinere, ut formosilate corpo.-ea sludeat
dealbatus , salis liquido Hieronymtts innuil quam enitere, ul exquisilis ferculorum generibus inser
conversationem monachi judicct sanclam, honcs- viens crassitudine distendatur, ut ad fovendameara-
tam, regularem, quam vero religionis extorrem, Q . dem crassitudinem superfluis balnearum vaporibus
oblitam proposili, re magis quam nomine scecula- immergatur.
rem : vult, quanlum sestimo , ut in tunica monachi CAPITULUMXCl.
sordes appareani pauperlalis, in ciboei polu absti-
Deniqtie apud litteras saeculares quidam leguiHur
iieniiaesobriocparcitalis.ulper habiiusvilitaiemmun- balneas recusare, qui poelarum nome.iisibi vole-
dum conlemnere demonstrelur, pcr viclus parci- banl
vendicare, scientcs quia non sunt digni ho-
latem, 455 earnis illecebras fugere comprobelur. nore, vel nomine poetarum , qui mollitie feminea
Econlra Joviniantis , el si qui forle Jovinianum di- fomcnlis inhiant balnearum.
ligunl imilari, inlolerabile judicaiu vililatc vestium
Donapars, inquit, hominum non ungues ponere
(leliirpari, et in habitu monachico quamvis habenle [curat,
speciem sanctitatis, quaerunt laiiien delicias vani- J\on barbam, secrela petit loca, balnea vitat.
tatis. Voliinl quideui, sic in vesle stia religionis (HORAT.De arte poetica, 297.)
formula praeiendatur, ut lamen eadem vestis mol- Si ergo soliludinem petit qui adscribendum poemata
lis, et tenera pauloque decentior habeatur, ne vel liberior vult haberi, si recusal balneas, qni poeta
ejus asperilate caro tenerior aflligaiur, vel vilitale vcl philosophus vult videri, quis patienter ferat
in gloria insolens animus confundalur. CacterumD monachum deliciis balnearum indtilgere, ut solitu-
vera religio hujusce delicias, vel gloriam non novit dinis impaliens oculis iniucnlium possil niiidior
aucupari, nec in vesle composita, sed in cruce apparere? Nunquid apud gentiles philosophos plus
proposila diligit gloriari, studcns in hoc Pauhim poiesl supersliiio falsilalis, quam apud monachos
apostolum veraciter imitari, qui delicato deliniri religio veritalis, ul quod illi pro liiimanisfavoribus
non gaudet indumine, sed Christi passionibus cru- perpeti non gravanlur, isti sanctilatis inltiilu , vel
ciari. < Mihi, inquit, absit gloriari, nisi in cruce forte nulbileiius patiantur? Elsi eniin iu cibo, vcl
Dumini nostri Jesu Christi (Gal. vi). > Et ad Ro- balneis religioso viro quod neccssitas cxigit, misc-
manos : < Gloriamur, inquit, in tribulaiionibus ricordiler indnlgelur, lamen summnpcre superfliiitas
(Rom. v). » El ad Philippenses : < Etsi immolor, prohibelur, quia et mediocrilate cougrua nalurae
ait, gaudoo, et congratulor (Phil. ir). » Et ad Co- indigentia sustenlatur, cl superfluilate incougrtia
lossenses: <Gaudeo, inquit, in passionibus (Col. i). > crassitudo indeccns generalur. ldeo Aposlolus :
Videiis Paulum in cruce el passionibus gloriari. < Carnis, inquil, curam ne fcccrilis in desideria

(113) Lib. t coiitra^Jovinianuni.

789 DE CONTINENTIACLERICORUM. 79»
,/i«'M. xin), >et noster ille Atigtistinus ctiin rcli-. \ CAPITULUM XCII.
giosis clcricis vivendi regulam ordinarel : i Lava- Non est ergo credibile , ut si in monacho invcni-
crum, a;'t, corporis cujus infirinilalis necessilas lur iiulebila crassiludo , in eo possit eliaui inveniri
COgit, minime denegetur. > Et praediclus Uierony- debita sanctitndo; imo pactum religionis qtiod cum
mus ad Rusticum monachuin : « Balnearum, in- Deo pepigil, anniillatur, sicnl Deus per Moyscmitt
quil, fomcnta ne quaerasqui calorem corporis jcjti- Deuieronomioprotestalur. < Cum comederinl, ail,
niorum cupis rigore exstinguere. > Quod crgo con- et saiurati crassique fuerinl, irritum facienl pacluin
cediiur necessilati, negatur procul dubio voltiplaii; metim (Deut. xxxi). >El paulo iufra : i Incrassatus
nec volunt viri sancti ut qui se religiosum Geri pro- est dilcctus, et recalcitravit (Deut. xxxn). > Quia
fitelur, carnibus ei fricticulis, popinis et balueis saturitate incongrua sese nionachus incrassavit,
impinguettir. Deniqtie Hieronymus dicit adversus agitaius aeslro crassitudinis adversus religionis sti-
Vigilanlitim, quia mnnachus habet plangentis offi- multim calcilravit; el qui carnem debucrat jejuniis et
cium. Hoc aittem oflicitun non vitlelur monaclms abslinentia macerare, hujusmodi paclum prcesum-
exercere, quem corpori nutriendo lantam constat psi t annullare. Rcjecto quippejugo, velsarcina debitse
diligentiam adhibcre, quia religiosa trislilia nescit sauctitalis, discurrit vagabuudus per plana ei de-
crassitudinem enutrire, sed eam jejimiis et labori- " via voluptatis; et postponens seria quse compuncto
bus consopire. Nemo quippe est qui non vel sui corde cogtinl faciem lacrymis frequenter irrigari,
didicerit experimento , vef eorum qui experti stint maltiil saturatus a.dludicra pucriliter relaxari. Unde
indubitabili docinnenlo, quod spiritalis medilatio, cl in Exodo: i Scdil, inquit, popnltts manducare,
religiosa devotio, frequens ploratio, non permiltunt eibibere, el surrexerunl ludere (Exod. xxxu). »
niolem corporis juslo amplius evagari, sed eis prce- Videlis post escac et potus volupialem, sequi Iu-
senlibus hsec intra fines invenilur debiios coarciari. dendi levitatem , qua ciim jejunitim ei abslincniia
Assumunt enitn haec prcedicla sibi abslineniiam , je- relegantur, ciborum aflltienliam vanilas el disso
junia, vigilias et laborem, quibus prcmuni et op- lutio comitanlur. Hinc esl quod in libro Jtidicum,
primunl carnis delicias et lumorem ; et in ea quid- Eglon qui esse crassus nimis describitur, rex eliain
qttid invenerint exundantis arvinsc, frigtinl in sar- Moabilarum asseritur. i Erat, inqtiit, Eglon rex
tagine ccelestis disciplinac. Ipsa nimirum studiorum Moab crassus nimis (Judic. iu). > Eglon interpre-
spiritualium 456 offlcina, in qua vigel ca quam tatur rotatus, vel orbitas. llle vero convenienler
dicinius cceleslis disciplina, intra fines suos, vel rotalus, vel orbitas nomiualur, cui cum non suf-
crassum permanere diutius non permitlit, si lamen n ficittnl quibtis nalura mediocriter stisienlalur, ad
contingal euin ila tractabilem inveniri, ut possit rc- cibos lautiores iminoderalo appelitu raptalur, et
gulariier erudiri. Quem igitur crassum videritis, quia identiiale plerumque faslidium gencralur, per
vel praedictam nondum ingressus cst oflicinam, vel fercula nova, el varia fuudali circuitu volulatur.
in ea forle condignam recusat sufferredisciplinam, lste aulem qui tanlo studio curam carnis in desi-
quia incendiis, et tunsionibus quas iiigernnt spiri- deriis fticere comprobatur , rex esse Moabitarum ,
ttialis fomax, mallcus et incudo, noii polest con- perhibcnle Scriplura , signauler aflirmalur : Moa-
cordare imnioderala corporis crassitudo. Quis enim biloe interpreiatiir fluxus et effusio; pulchre regi
credal quod igne divino mcdullittis accendalur, as- crasso familia talis est atlribula, quia crassiludinem
siduo lticlu el lacrymis suffundatur, absiineniia et comitanlur fluxi cogitalus et opera dissoluta;et
jejuniis affligatur, vigiliis el laboribus atteraiur, is cum pracccdil superiitiiias comeslionis exquisilae ,
ctijtis facies iutumescit pinguediue, velul apis acu- familiari cousortio sequiiniurMoabitae.CacterumAod
kisslimulata, cujus venter grossescit, veltit mantica judex liliorum Israel qui ulraque manu pro dextera
intromissis mercibus consignata? Talis quidcm pin- ulebatur, vel forte antbidexler secundum alios in-
guedo non redolet illud spiritafe negotium , videli- lerpretes habebatur, eumdem regem Moab con-
ccl laborem, vigilias, absiiiientiam, jejunium, sed, D slauti animo aggredi perhibelur, tollensque sicam
tit vertini fateamur, saliiriiaiem, abiiiidanliam ' ancipilctn de dexlro femore, illius venlrem crassum
et otium. Unde el apud Ezccliielem argtiitur civitas fixit tam valide, ut capulus ferruin in vulnere se-
Sodomorum, quae rejecta virtutum asperitaie, querelur, et adipe pingnissimo siringeretur. Aod
blandilias incurrit vitiorum , quse recusans jejuniis isle laus inierprelaiur. Merilo judex talis non soluni
cl abstinentia macerari, saluriiate el olio elegit in- laudabilis, sed laiis emphatice nominatur, qui regi
crassari. < Hsec fuit, inquit, iniquitas Sodoinse, crasso, cujus plebs est dissoluta , nullaienus sub-
saturilas, et abuudantia, ct oliuni (Ezech. xvi). > jugatur; sed in co tanla viget aiiimi fortitudo , ut
El recle propter hcecarguilur civitas iinpudica, quia transTigairegis ventrem in quo major cxundal cras-
tara spiritali qtiam corporececastitaii valde suni ini- siludo. Ulvideo, regi Eglon, J-ovinianus merito
mlca, nec invenitur perfectio maturse sanctilatis comparalur, qui carnibus et popinis , fricticulis et
tibi regnat satieias corporibus iinpiiiguatis. Qttod balneis incrassatur, cujus mores sunl perversi,
videa-
p.er Jeremiam insinuans Domiiius : < Incrassati cujus opcra dissoluia, ut ejus crassiludinera
sunt, inqiiit, et impinguaii, ct prcciericrunt ser- lur digne plebs hujusmodi prosecuia. Aod vcro
inones meos pessiuie (Jer. v). > ambidexler reclc Hieronyiiius icstimatur qui gliuiU»
791 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^ SPEI 792
verbi Dei c.rassnm monachum inscctalur, sicque A Vdebet quis meliri, ctim .ipiidiilrosquemtilla possin*
ejus el vitam el docirinam eflicaciter exsecratur, ut inconveiiicntia reperiri. Denique sicut in plerisque
in cjus senlentiam nitllus ullra fidelium indticalur. monachis rcligioneni constat plurimam rehtcere,
Eus anlem qui vilam monachicam profitenliir sic et in nonnullis clericis condigna videtur sanctilas
docet praecipue, vc! quem fugiant, vel qtiem salu- apparere, qui reliclo mtindo, inio ea quae mundi est
briter imilenlur, dtim et Jovinianum ejusque imiia- noxia vanitate, gaudent in ea qtiacChrislus esl diri-
tores arguit vanitatis, et se suique similes com- gi veriiaie. Nonnulli quidem vilic secularis lcnociiiia
mendat merito pauperlalis. Favenl, inquit, tibi deserenles, domos, agros, prsedia, honores, divitias,
crassi, nilidi, dealhati, quoscunque formosos, quos- el parentes, et quod his omnibus majus est, rele-
ctinquc calamistratos, quos crine composilo , qnos gantes propriae laiiludinein voltinlalis, anguslias
rubeiitibus buccis vidcro, dc tuo armento siinl, anipleciunlur silenlii, continentiae, paupertatis; ni-
imo inler tuos sues grtinniunt, de nostro grege liilquc sibi proprium retinenles, ct Chrisiuui, quod
Iristes, pallidi, sordidati, et quasi peregrini luijtis perfectum est, sequenles, sic inveniuntur sub cle-
sa-culi, licel scrmone laceant, habilu 457 loquun- ricali rcgula c.onversari, ul vere in eis vila videatur
tur et gesiu. In his verbis ostendit Hieronymus quis apostolica reformari. Amant studiis spiritalibus
monachus crassus , nitidus, dealbatus, formosus, B ' opcram dare, jejuniis, vigiliis, laboribus, carnis
calamistralus, crine composilo , rubcniilrus' buccis, insolentiam edomarc: divinis leclionibus erudiri,
non est magnnpere commendandus, sed in armcnto psalmis, hymnis ct caniicis spirilualibtis deliniri; et
Joviiiiani, el inter sues qui grunniunt, compulan- ne longtim faciam, lales per omnia reperiri, ut cle-
dus. Qui vero tristis est, pallidus, sonlidaiiis, pc- ricali fasligio digna sit corutn sanclilas insigniri.
regrimis hiijtis sseculi gcstu et habilii , loquens Si ergo ex vitae mcrilo pendel niensura digniiatis,
potius quain sermone; is procul dubio religiosorum istorum perpendalur excclienlia sanctilalis : et si
ilignus esl communione : in qua non deccl, nt quos forle apud eos invenimus monachis sanctiores,
quidquam vel lcnuilcr residcat vanilalis. scd tri- eos saltem non dubitcmus pariler dicere digniores.
stilia, pallor, sileuiiuni solius desidcrio sanctilalis. Vcrum unicuique ordini sua qtiaedam digniias ai-
Vult qtiidcni Hieronymus, ut hanc sanclitalem as- tribula non sic mobiliter varialur, ul pro eorum
sucscat indcsincnicr monachiis ruminarc, non he- mcriio qtti ejus sunl ordinis nunc major nunc infe-
sterncc polionis craptilam eruclare. rfor haheanlur: imo qui minoris est in praesenlia tam
CAPITULUM XCIII. Dci qtiam liomiuum sanctilalis, majoris plerumque
Quidam monachus ctijus vocabnlum, nec volo, (_, c-sl in pnesenli Ecclcsia dignilalis. Non enim sic
nec dcbeo propalare, pracserlim ne crrore deccpius divina largilas anguslalur, ul diguioribus ordine,
invcniar allerum pro altero nominare, cum ve.spera majora dare virltituin charismata compeliattir, ctiui
sepullus cssetvino, et ad celebrandum nociurnam legerimus Saul rcgali sublimaium culmine dignio-
syiitxini usii forte potius quam devolioue cum cscie- rem, David morantem in pascuis sancliorem. Sancti-
ris adveniret, invenltis esl non lam in eis quce dice- lalem quippe sola confert Dei gratia misereniis,
bantur dcvotione congrua mcditari, quam ohlatce dignilatcmveroira plcrumque el judiciumirascentis.
frequeiiler potionis mcmorilcr rccordari. Finito llabeant igitur sibi majorem monachi sanctitatem,
enim psalmiirum cursu, cumad Icgciiduiiilcctioucin, rclinqucntes clcricis majorem humiliter dignitatem ;
ut assolcl, venireiur, et a lectorc in pulpito bene- ne injusle appelendo quod ncc debent nec praevalenl
diclio pclcrelur. monachtis piuans sibi offcrri more obtincre, jnsie pcrdcre mereanlur quod videntur
solito polionem, nona bcnediclions signavit lectio- habere. Etsi enim, nec sancluas dignitali, nec
nein. Dicente quippe lectorc : i Domnc, jube bcne- diguitas prcejudicatsanciilali, carum lainen appeii-
dicere; Poluin, inquit, servorum suortun Filius tus plerumque sic ab invicem discordarc inveniuntur,
Dci benedical. » Quem circumslaiiliiim hujusmodi ul alteram nolinl appelere, qui alteram assequi
bencdictio uon concussit, cujus risum, vcl occullc, rj nioliiintur, quia el qui veraciter appelunt sanciila-
vel aperte forsitan non excussil, nisi forte quis in icin, rccusani trausitoriam digniiaiem; el c regione
eis lantae matiirilaiis est inveiitus, ut polius fletui qui acquirendae impendunt studiuin dignitati, non
qtiatii risui sit iiiteuliis. Si coniigeril huic ludibrio mcdiocres injurias inferunl sanctilaii. Non est crgo
Hieronymum inleresse, non cnin cxlimarem tam dignioribus invidendum, nec eis ab inferioribtts
caeteris corridere, quam indignando sitieuti mona- delrahendiim, sed votis et preCibtts misericordiler
cbo succensere, qui in sacris et psalmis et leclio- succurrcudum, ne gradus sublimior, quo vita forte
liibus corpore versabatur, el lamen tolus ejus ani- imincrita decoratur, non lam honor elevans, quam
imis in potandis calicibus habebalur. Neqne hoc onus aggravans habeatur. Apud poelara legi puer
dicimtis, ut velimus monachis derogare, et collectis qiiemdam versiculum, sic diccnlcm :
eorum vitiis quasi satiram scriptitare; sed illorum Non honor est, sed onus spccies lcesura ferenlem.
inmorem aliipianlulum rcfrenarc, qui propter inorcs Et propheta noster : < Quia, inquit, elevans allisi-
iucompositos clcricorum, praesumunt infcriorem sli tne. (/ Psal. ci)»
illorum ordincm judicare. Juxla niores quippe cle- 458 CAPITULUMXCIV.
licortun vel monachorum, ordincm corum non Dcniqtic Ilicroiiyiuiisgiadiitii satis apcrlc cicnco-
 793 DE CONTINENTIACLERICORUM. 79»
rum asseril digniorem, quamvis raonachorum san-- A genus veniam, quos anachoretas vocanl, qtti de
ctitatcm esse videat ampliorem. Qui cum primoss ccenobiis exeunles, excepto pane et salc, amplius
iiiipelus Iascivientis aelalis eremi duritia refrenaret, , ad deserla nil perferunt. Hujus vitae aticior Paulus,
el ad eaindem ereinum, Heliodorum quem diligebat,, illustrator Anlonius, el ut ad superiora consccndam,
plurimum invitaret, gradum quidein monachicumi princeps Joannes Baptisla fuil. Est ergo, utaudilih,
dignis laudibus sic studuit efferre, ut tamen non dti- monachoruiii princeps Joannes Baptisia, non qnia
bitarel dignilatc clericos ariteferre.'Scribens nimi- Chrisium meruil baplizare, sed quia in deserlo ele-
rum eidem Heliodoro: < Alia, inquit, mouacbi causat git habitare.
esl, alia clericorum; clerici oves pascunt, ego pa- CAPITULUMXCV.
scOr. Mihi anie presbylerum sedere non licet; iili,, Neque euini ministeriiim baptismi ordini conce-
si pcccavero, liccl iradere me Satanae in inlerilumi ditur monachorum, quod specialiter atlribuium est
carnis. Quod si te quoque ad eumdem ordiuem piai ordini clericorum, nisi forte lanta baptizandi ne-
fratriim blandimenia sollicilant, gaudcbo de ascensu,, cessitas incumbat, ut non sine periculo differalur,
timebo de lapsu. > Satis superque in his verbis Hie- qtiod eiiam lunc laico non negalur; absente quippe
ronymi quse sil major dignitas declaratur, in quibusi clerico, si laicus, inslanie arliculo necessilalis, mer-
clericos pascere, pasci vero nionachos atlesialur, B gat in sacro fonte puerum, invocato nomine Trini-
nec debere monachum anle clericum residere, sed tatis, nec in eodem laico debet hujusce ministeriiiiu
cum, si peccaveriti ad illius imperium carnis inle- condemnari, nec in parvulo baptismus iterari. Ve-
rilui subjaccre. Unde si ad eum ordinem Heliodorus rumtamen quod ad horani cogil necessitas usurpari,
voIueritsublimari.gaudebitquippeidemHieronynius, prsesumptionenon debei actitari, nec laicali personae
ut ail, < de ascensu, timebit de lapsu, > quia el credendmn esl quasi ex debilo hoc ofliciumassignari,
amico majorem non invidel dignitatem, el monachi- quod et clericalis absenlia, ct tanti discriminis in-
cam securiorem aestimal viiilatem. Propler hoc slauiia facit aliqtiatentis excusari. Hanc necessita-
paulo post consulcndo subjungit: < luferius frater icni altendens papa Gregorius Candido episcopo
accumbe; cui plus commilliliir, plus ab eo exigitur: (114) concedit mnnachos de ccenobiis evolare, «t
non est faciie stare locoPauli, Pelri lenere gradum, ad regendum populum per ecclesias ordinare, ut,
aedificaturusturrim fiituri operis sumptus computa; quia qtierebalur in episcopio suo paucos admodum
monachus si cediderit, rogabit pro eosacerdos; pro haberi clericorum, ad agenda clericalia ulerelur
sacerdolis lapsu quis rogalurus est? > Item adPau- ministerio monachorum. < Indicavit, inquit, nobis
linum : < Episcopi, ait, etprobri habeant in exem- fraternilas tua non se habere presbylcros, et ex hac
plum apostolos et apostolicos viros, quorum hono- C * causa necessilalem non modicam suslinere; el quia
rem possidentes liabere niianlur el mcriium. Nos in quibusdam monasteriis in parochia sua constitu-
autem, inquil, propositi noslri habeamus principes, lis quosdam esse monachos pcrhibet, qui ad hoc
Paulum, tlilarionem, Anloiiiiim, Macharium , el ut apli possint esse officium, el eos se cum nostra
ad auctoritatem Scripturarum redeam, noslcr prin- auctoritate velle ad liunc ordinem promovere, pro-
ceps, Elias, nosler Eliseus, nosiri duces, fiiii prophe- pterea prcesentibus, vobis licenliam damtis, cpisto-
tarum, qui habilabant in agris et soliludinibus. > lis monachos de monasteriis in lua parochia posilis
Videtis, teste Hieronymo, inferiorem esse ordinem cum consensu abbatis sui lollere, el presbyleros
monachorum, et si peccando ceciderint, inlerventu ordinare. < Haecautem liceutia quae Cantlido dattir
rcsurgere clericorum : illosque ordinis sui principes cpiscopo utmonachidemonasteriiseducantiir, et vice
solitaiios, et prophetas hahere, illos vero, vicem et 459 clericornm populo praeponantur, non ubiqtie
lionorcm apostolicum possidere. Ob hoc aulera pro- omnibus gerieraliler indulgetur, imo alibi ab eodem
phetse monachorum principes asserunlur, quia rc- Gregorio stimmopere prohibetur. Cuiii eiiim, utstipra
moti a frequenlia populi, elegerunl in soliiiidinibus dicium est, de ecclesia saucii Paucralii, clericos
conversari, ut illic ab his qtise foris sunt, menlis r, £ propter suam negligentiam removeret, et ejusdem
ocultim averlentes, Deum possent familiarius cl Ecclesiaeredditus vicino monasierio ad usus mona-
liberius conlemplari. De quibus ad Rusticum idem chorum idein Gregorius admoveret, nohiii tamen,
Hieronymus ait: < Filii prophetarum, quos mona- ut de ipso monaslcrio monacbus in ccclesiam ad
clios in Veteri legimus Testamento, sedificabaut ininislrandtim populo miltcretur, sed illic provisiono
sibi casulas prope fluenta Jordanis, et lurbis et ur- abbatis, peregrinus presbytcr, id est clericus pono-
bibus derelictis, polenta et herbis agreslibus vicii- relur, qui de monasterio alimoniam accipiens tem-
tabant. > lude est quod et Joannes Bapiista liujiis poralem, populo ad ecclesiam con(luenli ministrarei
ordinis princeps asseritur, sicut in quorumdam Pa- congrue spiritalem. Deniquecum in monasierio quod
trum opusculis. invenitur. Joannes Chrysoslomus : super Mascalas silum erat, nosset idem Gregoritis
< Sicut, inquil, sacerdolum principes stint apostoli, baptisterium exerceri, non mediocriter indignaius
sic monachorum princeps Joannes Baptista esl. > jussit illud exinde removeri, ne convenlus monacho-
llieronymus ad Etislocliium . < Ad lcrlium, inquit, rtim usurpando indcbiium insolescat. et invenia

(1UI L. V. indict. xiv. cap. 127.

795 PHILIPPI DE HARVENG ABBATISBGN^E SPEI 796
occasione a prnposiu rigore ordinis mlepescat. A gregali i proprn» renuntiant voluntati, ct Jiabentes
Scribeos qtiippe Secundino episcopo sic ait (115) ; < omnia communia, proprieiate abjecia s;eculari, sub
Priilcm praecepimus, ut de monasterio Sancti An- ttniiis patris imperio disciplina lenentur regulari.
drcae, quod esl super Mascalas, baplislerium propter Fraiernitalis amore privatas relegant utilitates,
monacliorum insolenUam debuisset auferri, aique 'obedienticc legibus proprias subjiciunl voluntates,
in codem loco qtio fontes sunt altare fundari; quale- sic studenl abjecti el humiles inveniri, ut erubes-
nus prcediclis monachis opus Dei securius liceat cant humililate ab invicem praevcniri. Dileclionis
cclebrare. Non csl ergo hujus ordinis baptizare, non glulino, inore apum, sibi iuvicem adhcerescunt,
cst ejus fidrtliummatrimonia benediclione mystica exemplis multiis incandescunt, in portu silcnlii
consccrarc; non ad celebrandum aliaris mysteria delitescunt, in sancto et opere et desiderio requies-
ininislros ordinare, et pleraque alia quae sibi tam cunt.
propria clcricalis ordo vidctur retinere, ul ea, nec Anachoretas aitlein eos dicunt qui in ccenobio usn
possit, uec debeat ordo monachicus obiinere. De- Iongo, ct diligentia, moribus informatis, lcslinanl ad
nique scribens ad Furiam de viduilale Hieronymus, eremum perfcctionis intuiiu sanctitatis : ibique a
ordincm monachicum subjecliim ordini ciericorum, convictu, et conspeclu hominum sequestraii, ab liis
ct ipsos elericos manifeste asseril palres esse inona- B " quse hujus viloe sunl, student se arclius removere.
cliorum. Ail euim : Quasi non quidquid in nionachos el soli Deo affecluosis complexibus inhaerere. Bidua-
(Jicilttr, redundet in clericos, qui palres sunt mona- nis, triduanis qtiatriduanis, et eo amplius jejuniis
chorum; deirimenluin pecoris, pastoris ignominia carnis appclitus refrenant, ciborum delicias a sttis
esl, sicut e rcgione illius monachi vila laudalttr qui procul insulis alienant; pane et aqua, et ut multtim
in veiieralionc habet sacerdotes Chrisli; et nou de- sale addilo, vel hcrbis agrestibus indigentiarn nalu-
Irahitordiui, pcr queni factusest Christianiis. Nullai ralem compescuut, lalique ednlio non carne exlrinsc-
ani ambiguitas pcrmittitur residere, quin pecus; cus, sed mente inirinsecus impinguescunt. Laboribus
lnoiiachorum pasloribus clericis deheal subjacere, 460 assiduis aitcruiilur , somno tam furtivo et
eisque vet eraiiouis obsequium exhibere, per quos; niodicoperfruuiitur, ut invenianlur dormitare potius
Christianae tuiei sacranienla mcrtiit oblinere. quam dormire, ne vel somni satnriias possit eorutti
CAPITULUM XCVI. propositum aliquatcnus impedire. Sic nimirum in
Unde qtiaeri potcst, si tanta et lam praecipua eslt his et qtiibuslibet caeleris occurrunt corporeaeneces-
dignilas clericorum, cum ilieronymus eos quos diligitl silali, ut locum non tribuanl deceploriae voltiptali:
invitai praccipue ad vilam monachurtim, cnni vel id| .r eligcntes cum angelis assidtia suspensione fervenlis
ad quos cos invitat, debuerit excelsius judicare, vel1 spirilus conversari, quantum fas est ab humani» ho-
nd id quod csse novit excelsius, illos debuerit invi- miiiem separari. Hsec tria genera monachorum in
lare. Nescil quippe vera dileclio invidere alierii Patrum opusculis invenio nominari, de quorum
religiosae profecluni dignilaiis, nescil vera reiigio o primo niliil boni audio prsedicari : duo vero reliqua
detrahere majoris fasligio sanctitatis. Livoris auiemii scio plurimum commendari. Cum auteia ccenobita-
et delractiouis nec audeo nec debeo Hieronymum n rum, vel anachoreiarum genus dignis laudibus effe-
accusare, de cujus meritis, nec ego nec qtiisquam u ratur, ultimum tamen dignins el perfectius judica-
praesuinit dubilare. Huic vero quaeslioni, si placct,i( Itir, quia cum sancte ct juste vivat religiosa mul-
allera similis adjungalur, ul titraque pariter simili li titudo, sanclius quid et perfectius exigit soliludo.
compendio dissolvalur. Tria esse in Mgypio genera >a Sic enim ad Demetriaden scribens Hieronymus ait:
monachorum non solum idem Ilieronymus, sed et ,j i Solel inter plerosque esse certamen, nirtim solita-
Joannes Cassianus dicit. Primum gcnus sniil hi qui ,i ria an ciim multis vita sil melior, quarum prior
dicuntur Sarabaitae, secundum ccenobilae, lertium i„ prxferlur quidem secundac. > Quid ergo sibi vtilt
anachoretae. quod cum Hieronymiia et sciat et asserat pei fectius
Sarabailas dicunt eos qui bini, vel terni in cel- 1- D] esse genus anachorelarum, eos taraen quos diligit ad
lulis coinmanentcs, sic suo vivunt arbilrio, ul apud ij consorlium invilat ccenobitarum , et conversionis
eos non ordo, non regula, nec disciplina lenealur; sjsi . gralia de saeculorocedentes , fieri non vult anacho-
quid operis fecerinl, facltim vendiderini, carius 1S retas, sed hortattir, el stiggerit, et instigat fieri
lg ccenobitas? Non est eniin justi viri eis quos diligit
aistimatur : jejitnant cum libucril, ctiin dies fcsltis
B. gradum perfectiorem invidere ; esl auiem jusli viri
veneril, ad vomilum saturantur; raro in cellttlis, fre-
quenler in viculis demoraniur, circunieum domun- n. qttod esse novit securius, providere. Ne quam super
culas, visitant niulierculas, aucupanles munuscula, j hoc paiiamur diibitationem ipse Hieronymus solvit
blandis sermonibus adtilaiittir, delrahunt clericis, s biijiismodi quaestionem, oslendens quia non invidct,
invideiil monachis, melioribus adversantur : el, ne sed providel; non delrahit, sed attrahit; non de-
longum faciam, rera uoinims abnegaules solo mona- a- primil quem diligil ul vilescat, sed ne forte sublima-
chorum nomine gloriantur. tits more fumi cilius evanescal. Bonuin enim judicai
Coenobitas vero dicunt eos qui in monasterio con-n- in liumili quempiam securius viclilare, quam positum

(115) Epist. exRegistrodivi Gregor, lib. n, indict. n, cap. 95.

 "97 DE CONTINENTIACLERICORUM. 798
in sublimi, ad ima et vilia dcclinare: in campo mul- At. petenduin sanclorum conlubernium exhorlatur, ul
loruin auxilio vicloi iam adipisci qiiatn solum fesli- illius infirmitas multorum adminiculo fulcialiir.
pantem ad ardua, proposiii forte ceriaminis lurpiier• In conventu quippe sanclorum, et perfeclio sancti-
oblivisci. Novit quippe hoslem soliiario acrius im- tatis nuHiim suslinet delrimentum, et imperfectio
minere, et ctilpam esse vicinam, et eumdcm solita- proficiendi accipil incremcntum, quia fortes in
rium non facile resnrgere post ruinam; qnia leste! virlutibus acquisilis Tervcns obedienlhc conser-
Scripttira (Ercle. IV),si fuerint duo simul, aller abi vat oificina, el infirmos ad acquirendum 461
altero confoveiur, si solns ceciderit non habct cujusi regularis informal, el provehil aisciplina. Bona
adminiculo sublevelur. Denique aciem caslrorumi hxc ollicina religionis iu qua, el perfccti im-
ordiiiaiam hoslis si videril, territus repulsalur : ett perfectos regttlariter informare, et imperfecli slu-
columbam solivagam accipiler si inveneril, gloriatur. dent se perfeclioribus confbrmare, ubi si qiiem-
Sub baculo pastoris ei canum praesenlia, gregemi piam prsesumpseril adversarius altentare, occtirsti
Inptis iion prxsumit irrumpere; ovis aulem segre- muliiludinis repulsus non concedilur Iriunipliare.
gata Iconis qui circuil audaces insidias vix polestt Cum cnim el majores ardent fraterna charilate, ct
cvadere. Est ergo, ul ait idem Hieronymus vila so- niinores niliil sibi rciinent ex propria vnliintale,
liiaria in viris quoque periculosa, ne abstracli abi B * lam sectira, tam invincibilis hujusmodi redditur
hominum freqiieniia sordidis etimpiis cogitaiionihiis; mtiltitudo, ut adversus eam fraudulenla non praeva-
pateant, et pleni arrogantise, ct superciliis cuiiclosi leal adversarii forliiudo. Ideo paulo infra Hierony-
despiciant, armenlquc linguas suas vel clericis, mus ad eumdem Ruslicunf ait (116): < Ad illud
vel aliis monachis dclrahendis. Quapropter ciim lendil oralio, ut doceam te non luo arbilrio dimit-
lttisticum monacbum informaret, cumque ad idl lendum, sed vivere in monaslerio sub unius disci-
quod sccurius esse noverat, invilarel: < Mihi placet, plina palris, consoriioque mullorum, ut ab alio
inquil, ul habeas sanclorum conluberniiim, nec discas hiimililaiem, ab alio patientiam; hic le si-
ipse le doceas, et absque dtictore ingrediaris viam lenlium , ille doceal mansueiudinem; non facias
quam nunqiiam ingressus es, staliinque in partem quod vis, suhjiciaris cni non vis, lassus ad slratum
alleram tibi declinandum sit, et errori pateas. > venias, ambulansque dormites, nec duin cxpleto
Quomodo autem errori paleal, et in partem alicram somno surgere compellaris, servias fratribus, pas-
declinare citiuscompellalur, qui sanclorum recusans sus iujtiriam laceas, prcepositum monaslerif" limeas
contubernium solus in eremo coiiversalur, idcin ul doiiiimim, diligas ul parcniem; credas libi sa-
Hieronymus subsequenler ostendil. < In solitudine, ^ lulare quidquid ille praeceperil, nec de majoris sen-
iuqtiil, cilo subrcpil superbia, elsi parumper jejuna- tenlia judices cujus officii est obedire, et implere
verit liominemque non viderit, putal se esse alicujtis quae jussa sunl. > Et infra enumeratis quibusdam
moinenti, oblilusquesui, unde, quoveneril, iutiis viiiis quibus plerique solilarii videnlur laborarc,
corde, foris lingua, vagalur : ad quod gula poposce- subjecil : t Tibi cum in nionaslerio fueris, hoecfa-
ril, porrigit manus, dormit qtianlum voluerit, facit cere non lieebil, et inolesccnte paulalim consiielti-
quod voluerit, nullum veretur, omnes se inferiores dine, quod primum cogebaris velle incipies. > Li-
ptitai. > El ne hoc dicendo videretur vilam solilariam qttido patel quare ad ccenobium Hicronymus Rusti-
accttsare, verbis sequentibus praecedentia curavit cum inviial, non quia non sit anacliorelarum gra-
cxcusare, dicens : < Quid ergo? Solilariam vitam dus sublimior, sed quia periculosior, ut vix contin-
reprehendimiis ? Minime, quippe qtiam ssepe lauda- gal eiim viclorise litulis gloriari, qtti in sublimiori-
vimus. > Si ergo vilam solilariam Hieronymus bus elegerit praeliari. Queni enim hostis considerat
nequaquam repreheudit, cur ad eam exhorlando stare siiblimins, oppugnatinstantitis, instat el acrius,
Rusticum monachiim non accendit, nisi qtiia tam sperans se adepturum gloriam ampliorem, si euni
perfectos et fories exisit solitudo, ut in paucis inve- dejecerit quem videt cacieris altiorem.
niaitir conveniens soliludini fortitudo? Ideo cura p CAPITULUM XCVII.
dixisset vilam solitariam se non reprehendere, Hcec eadem causa est quare idem Ilieronymus
quippe quam sacpelaudaverit,subjungit:< Sed de lttdo, a gradu clericali revocat Heliodorum, et ad portum
inqiiit, mouasteriorum hujusmodi ad eremumvolu- invitat monachorum, ne videlicet posilus in sublimi
inus egredi mililes quos eremi dura rudimenta non ter- cogalur acriores hoslis impettis susiinere, et lucice
reanl; qui speciem conversationis susc multo lem- acrioris impatiens, landem inglorius subjacere.
pore dederint; qui omnium fuerint ininimi ut piimi Quia enim videt gradu editiori clericos ptaeeminere,
omnium fierenl; quos nec esuries, nec saliiritas et in eo gradu periculosum eos oflicitim exercere,
aliquando superavit; qui paupertale Iaeianlur, quo- limet ne si ab infirmo quolibet hsec dignitas, vel
rum habilus, sermo, vultus, incessus, doctrina vir- oflicium appelatur, sub fasce impari landem ruere
tuttimesl. <Quia ergopaucortimesitantaperfcciione compcllatur. Est nimirum dignilas clericorum cuii-
gloriari, impeiTectos anleni non expcdit solos in ctis Ecclesiae fidelibus praesidere, esi eorum ofli-
eremo conversari, Hieronymus quem diligil ad ap- cium viam verilalis eosdem edocere, tam nobilibus

(116) Hieron. id Rusticum Epislol. 15,1. n.

799 PIHLIPPl DE HARVENGABBATiSBON.E SPEl SOd
quam ignobilibus, tam sapientibus quam insipienli- A tens ordines ad officium clericale festinabis le
bus spiriialia ministrare; conjugalas, viduas, vir- ipsum promovere, ul occasione litijus olflcii possis
gines visilare; conscienlias omnium scire , cogita- licenlius in urbe, in populo, in domo, patria rema-
ttis omiiium crudire; aclus et conversaliones om- nere. Pulas eitim quod el libi remissius in boc vi-
nium informare, erratus omnium cum omni pa- vere ordine concedatur, et tamen ad perfectionem
lienlia ct imperio castigarc. Et quia hujtis sunt of- satis sufGcienshabeatur. Sed ego non sic te cona-
fieii debiiores inter eos quibns prsestint, quos cru- bor ad vilam monachicam exhorlari, ut praesumam
diunt necesse habeni corporaliter conversari, ne in clericos aliquod vituperiiim jaculari, nec de-
proplcr pasioris absentiam inctirstim faciat Iupus trahendo sancto et excelso gradui clericorum,
in gregcm popularem. Qtiia vero diflicile, rarum est juslo amplius Iaudes efferara monachorum. Hoc est
picem langere, et nullatcntis inquinari, cum ssecu- quod subditur: < An de his, inquit, aliquid audeaiu
laribus vivcre, et eoriim consorlio non gravari: ila dicere qui cerle in suis urbibus commorautur. Ab-
nonnullos clericorum ex conjunctu saeculariumcon- sit, inquit, ut quidquam de liis sinislrum loquar.
tigerat infirmari, ut non tam eos laici viderenlur Sinistrum aliquid loqui de clericis videretur, si eo
in melius qtiam ipsi laicos in delerius imitari. Ea- ru-ni vel inferiorein, vel remissiorem esse ordinem
propler Hieronymus Ileliodorum, Paulinuin, Rusli- B testaretur; si eos arguendos praesumeret arbitrari,
ciim ab hoc sludet ordiue detcrrere, ne se velint quos non visco, sed officiodetentos necesse est in
sub occasione clericalis oflicii saecularibus iuiini- urbibus commorari. Absit, inquit, ul quidquam de
scere, et ne puient quod hic ordo, vel inferior, vel his sinistrum loqiiar, qui aposlolico gradui succe-
lemissior habealur, quamvis in eo condigne a mul- dentes Christi corpus sacro ore conficiunt, per quos
lis clericis non vivatur. lili quippe, qtianltim cx nos et Christiaui siimus, qtii claves regni ccelorum
cpistolis Hicronymi dalur inlelligi, in ordiue mo- habentes quodammodo ante judicii diem judicant,
nachico vivere proponeutes, sed adhuc quibusdam qui Sponsam Domini sobria caslilate conservant. »
carnalibus vinculis inliaerentes, sic volebant sub Ac si dicat: Eos quorum gradus lanlse cst in Eccle-
religionis fbrmula contineri, ul lamen nollenl vel a sia dignilatis, quorum officium lantae est sanclita-
cognationc sua, vcl a popttli frequenlia removeri. lis , non audeo inferiores roonachisjudicare, quam-
Heliodorus inter caetcra cujusdam nepotuli sui Ne- vis eos videam in urbibus habilare. < Sed alia, in-
poliani affectu tcnebatur, Paulino sororera suam quit, monachi causa esl, alia clericorum : cleiici
relinquere molestum videbatur; Rusticus adliuc oves pascunl; ego pascor. >Hoc est dicere : me,
ctim matre sua una in domo pariter morabatur; „ qui pascor, me qui monachus sum, nulla urget
el ila his, et horum similibus affeclionibiis irretiti causa, ut tolerem moleslias lumultus popularis, ad
ad ambulandum iler proposilum videbantur non quem tolerandum impellit clericum necessit*s pa-
satis expediti. Quos quidem Hieronymus sic diver- storalis, nec ideo lamen ille inferior aestimatur,
sis studet epislolis convenire; ut ostendat in singu- imo tanlum clericus monacho quantum paslor ove
lis monacho nullatcnus expedire, quod, vel inter dignior judicalur. Quanto auiem clericus locum ob-
propinquos et turbas populares diligal conversari, linet digniorem, tanlo necesse esl vitam eum habere
vel postposita quiete monachica, lumultuosis acti- saucliorem, ne si major dignilas majori careat
bus implicari. Et ne illi hujus impatientes quietis sanclilate, majus et gravius detrimotitum ex ipsa
«ibjicerenl ordinem clericorum, quos licile vidcnt capiat clerictis dignilate. Quia vero in hujus cul-
in urbibus el in medio vivere populorum, huic mine dignitalis, rarum est sanclilate indeclinabili
objectioni cnravil diligenlius obviare, el ad veram stare, el moniferum declinare, non tibi consulo ut
inielligeiitiain illorum, vcl aliorum imperiliam re- locum ascendas celsiorcm, ne et stare non possis,
vocare. Ait ergo Heliodoro: < Licct ex collo pendeat el ruinam invenias graviorem. <Non est, inquii,
nepos, siccis oculis ad vcxillum crucis evola, solum facile ,siare loco Pauli, Petri lenere gradum; atten-
pielatis geiitts esl in hac rc esse crudelem. > Et D dis Petrum, sed et Judam considera ; Slephanum
infra : < lnterpretare vocabulum monachi: hoc cst conspicis, sed et Nicolaum respice. > Quia ergo
nonien luum. Quid facis in turba qui solus es ? > Et Peiri, Pauli, Stephani lociiinin Ecclesia difficile est
paulo posl: < Ex hac supputatione illa summa obtinere, cum eorum merita iton possil facile quis
nascitur monachura in stia palria perfeclum esse habere, ad ordinem monachicum HeliodorumHie-
non posse, >et quia sciebat hujusmodi veiba 462 ronymus exhortatur, non quia isle ordo clericali
plerisque inonachis non plaeere, quibus eos nitilur vel diguior, vel sanclior habeatur, sed quia quo
a convictu parentum, a lurbarum consorlio, ab :tf- hiimilior, eo securior judicatur. Si enim quis Pelri,
fectu patriae removere; slatim subjungit quod vel Siephani locum obliuens eorura quoque merita
Heliodorum, vel quemlibet hujusmodi noveral re- iion diligeniius imitatur, limeuduin est ne ad Judae
spondere : < Sed de hoc, inquit, gradu ptilsus pro- vel Nicolai consortium dilabalnr, el quo gradttm
vocabis ad clcricos, > Ac si dicat, Si eam ad quam alliorem fuerat asseculus, eo casum inveniat gra-
te exhortor perfeclionem monachicam gravaris viorem ad ima devolulus.
adipisci, cum propler eam moneris lurbas deserere, CAPITULUMXCVIII.
parenluiu ct palrise oblivisci : foric sacros nppe- Sic eiiam Paulino scribens idem llicronymtis vi-
kfii DE f.ONTINF.NTIACLERICORUM. 802
delur atlestari, qtiod scilicel ordo clericalis mona- A j clericorura inferiorem praesumat judicare, scd quia
chico deltel sitperior extimari; et cuni illum a lurba hicordo tanlac esl inEccIesiadignilaiis,utvix possit
revocans ad quieiem studct monachicam exhorlari, inveniri qui ei congrual merito sanciilalis. Est autein
clericos propler officium quo fungunltir dicil in ur- facilius mulloquesecurius ingradu et condilione hu-
bibus licite conversari. i Differeulias, inquit, in mili promcreri salutem, quam in alto et lubrico
locis arbitror, si urbilms et frequenlia urbium re- condignam oblinere virlulem,quia,eia valle jaccnli
licta in agello habiies, et Cliristum quaeras in soli- ventorum iucursus monlium obslaculo repulsatur,
tudine, el ores solus in monte cum Jesu sanctorum- ef in iisdeni monlibus ipsa venlorum rabies libcrius
qne tanliun loeoriiin viciiiilalibus perfruaris, id est debacchattir. Non ergo, vel invidendo amicis, vel
nt et urbe careas, et proposiltim monachi non amit- delrahendo clericis commendat ordinem monacho-
las. > Quodloquor non de episcopis, non de presby- rum, sed tinieri, et vitari consulit periculum cleri-
teris, iion de clericis loqttor, quorum aliud officium corum, ne qui vix sufficit a facie fugere persequen-
cst, sed de monacho, qui idcirco pretium posses- lis, ausu temerario loctnn arripial resistenlis. Non
sionum suarum ad pedes apostolorum posuit, do- cnimomnis quisaluleni couscquilurfugiendo, potest
cens pecuniam esse calcandam, ul humililcr et se- etiam mereri victoriara resistendo; nectamen igna-
crelo victilans, semper conlemnat qttod semel con- B viaedegeneris, vel pudendi dedecoris accusatur, qui
tempserat. Et paulo post: • Si offlcium vis cxhi- ideo festinal fugere ne vincalur. Est crgo quantu
bere presbyterii, si episcopaltis le, vel opus, vel facilius, lanlo securius de metlio fugere Babylonis
honor forte deleclal, vive in urbibus et castellis, ~el salvari : est aulein quanto difliciliuslanto glorio-
el aliorum salutem fac lticrtim aninice luse. Sin au- sius in medio Babylonis viclorem coronari, ut per-
lem cupis esse qttod diceris monachus, id est solus, feelio monachica quamvis merito coinmendetur,
quid facis iu tirbibtis quae ulique non sunt solorum lamen clcricali qtianto facilior tanlo inferior judi-
habitacttla sed mtiltorum? > El quia idcm Paulinus celur. Eapropter eos quos diximus consilio Hiero-
affeclu sororio aliquanlulum tenebatur, el non tant nymus inslruit amicali, nc prorumpant ad fugien-
quielem monachicam, quam popularem frequentiam dum vice, vcl oflicio clericali, quia nonnunquatii
diligere videbalur; 0,81110 infra Hieronymus sub- is qui bcne vivil dum scabello premitiir regulari,
jungil: i Obsecro ic ut, quoniam sororis tnoeliga- declinal cl labilnr cum in cathcdra residel magi-
tus es vinculo, et.non peiiitus expedito pcrgis gradu, slrali.
sive bic, sive ibi niuliitudines bominum et officia el CAPITULUMC.
saltitationes et convivia veluli qtiasdam catenas fu- Quod noster nie Auguslinus signanter expressit,
gias voluptatum. C cum quorumdam monachoruni snperbiam eleganter
CAPITULUMXCIX. repressit. Loquens enim Aurelio episcopo : < Nimis,
Sic eliam cum Ruslicum monachum rebtis stiis inquit, dolcndum si ad tam rtiinosam superbiam
paulotenacius videret inhcerere.velletquecum tamab monachos subrigimus, cum eliam bonus monachus
illis quam a consorlio materno amovere, ait : • Ttt vix bonum clericum faciat. > Videbat Augiislintis
vero si mouachtis csse vis, 11011 videri, habelo curam quosdam monachos quietem ct silentium faslidirc,
non rci familiaris 463 cl" rcnuntiando hoc essc cce- cl huinililalem monachicam nou referenlcs, honores
pisti sed animae tuae. » Et infra : 1 Volo, inquil, te eccfesiaslicos impiidejiler ambire : non consideran-
propter causas quas supra exposuimus non habilare les qnid inter scabellum et cathedram differatur,
cum rnatre. Et quia noraiulliclerici, et rei familiari cu- cum in illo securius, in ista periculosius sedeattir.
ram impenderevidebanlttr, etcum matribus vel soro- Ostendens igitur, et periculosam excellenliam cleri-
ribus passim ei quasi licile raorabanlur, ne illos vi- corum, et rclundens procacem insolenliam mona-
derelur obliquis invectionibus accusare, se ipsura chorum : < Cum etiam, inquit, bonus monachus vix
super hoc curavit diligenlius excusarc. Non est, bonum clericum faciat, > aperle demonstrans quia
inquit, humiiitalis meacneque mensurce,judicare de j, non solum pravus monachus a clericali vice, vcl
cseieris, el de niinisiris Ecclesiarum sinislrum quid- officiodcbet penitus removeri, scd bontis monachiis
piam dicere. » Ne ergo Rusticus liorum exemplo vix ad ea dignus est promoveri. Nonnullienim qtii
quasi muniri se posse asstimaret, et illorum conver- in huinililate monachica satis honeste conversaniut-
satioiiem ingratis admonitionibus objcctaret, ail cum ad vicera clerici peragcndam exigente necessi--
iterum: < Ne vero te praetereuntium turba sollicitel, tate ccclesiaslica sublimantur; non solum 11011 reti-
ut lacitus cogites. Quid crgo? Omnes peribunt qui nent prislinam vivendi disciplinam, sed sub fasce.
in tiibibtts habitaiit. Ecce illi fruuntur suis rebus, impari defeclum incurrunl, poiius ct rtiinam. lnvalidj
miiiisiraui Ecclesiis, adcutit baincas, unguenla non quippc ad obtinendam cxccllenliam clcricalcm ,
spcrninii, ct lamen in omni flore versantur. Ad quod majoribus solilo concussi lentamentis, ad vitam
anie respondi et ntinc breviter respondebo, me in defluunt ssecularem: landetn experli quid inler ho-
prseseniiopusculo non de clericis disptitare, sed mo- num monachum, cl Lonum clcricum diffcratur, cum
nachiim instiinere. > Sancti sunt clerici : patet quod illi suflicit, huic nequaqttam suflicere cogno-
ergo quia eos quos dixirausnon ideo studel Hierony- scaltir. Differri autem intcr eos pcr Isaiam quot|uj
nmsad qttietem monachicani iuvitare, quod ordinem Domiuus, designavit, cum suum erga cos distincle
PATROL. CCIII 2G
803 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON,E SPEI 804
beneficium commendavil. i Benedictus, inquit, po- K Patris dexlcram elevalus,, RecU; ergo Isracl ordo
pultis meus jEgypii : hxredilas autem mea Isracl dicius esl clericalis, cui a Chrislo daia esl major
•
(Isn. xtx). >ln iEgyplo, ui superius dictum est, in- graliaspiritalis, cui specialiter dictmn est: Beaii
veniuir Marci praedicaiiofloruisse, ibi eo prsedicaiilc oculi qui videnl quaevos videlis(Ltic.x);» el:iVobis
ordo monachicus invenilur originem acccpisse; ibi datum est nosse mysteritim regni Dei (Malth. XII),I
iispiranle gratia in lanltim profecisse, ul abundaus qui Chrislum carne videns et spiritii, nieruil ei
frigus pristinae iniquitatis superexccderet novse fla- familiarius cscleris inhaercrc, qui in suis leiilalioni-
grantia charilatis. iEgyplus quceaniea fomax ferrea bus cum co meruii fideliter permanerc.
dicebalur, in qua error varius, el mukiplex idolola- CAriTULUMCI.
tria ciidebalur : ignc misso ccelitus oflicinareddi- Huic ordini Cbristus in Petro regendae Ecclesiae
tur salularis, in qua malleo disciplinsc forniatur lam honorem quam minislcrium delegavil; htiic in
conversatio regularis.Fil aiitem in lanlum hujusniodi Joanne Malrem virginem virgini conimcndavit; littic
eonver»aiio fructuosa, ut quse deserta ftierant red- in uuisque suam in monie Thabor gloriam revela-
derct poptilosa: et qucesibi eatenus inculta et arida vit; huic in Stephano ccelos apcrieus stanlein sead
vimlicaverat solittido, occuparet monachorum innii- Palris dexteram demonslravil ; hiinc in Paulo ad
merabilis mulliltido. Qui uimiruin sic in jEgyplo B audiendumindicibilia verba usque ac coelumlertium
localiier conversantur, ut in ea non lam menle siiblimavil; hunc in aposlolis oninibiis ad praedican-
qtiam corpore leneanttir; sic abjeclis erroribus per dtnn, baplizandum, ligandum vice sua in Ecclesia
iter ambulant luminosum, 464 ul commune cum sttbrogavit. lsie igitur ordo non soltim hseres Dei,.
jEgypio niliil habeant praeler habilum tenebrosum. vel cohseres Chrisli, sed expressius et conveiiienlius
Quia eiiiin iEgyplns tenebrw inlcrpretatur, ipsi aulem haeredilas appellalur, quem non sicul cseteros Chri-
in tencbris vixcranl peccalorum, volunt apud se sius complexus csl amore, vel beneficio generali,
inemoiiam mancrc pristinorum ; ne oblili quid fue- sed eum affeclu quodam tenero, ei sovte sbniius
rint, iu lumoris viiium dilabantur, et quod gratis est speciali. Unde ct in psalmis dicil: <Fuues
acccperant.perdere niereantur.Nigrumigitui colorem ceciderunl niihi in prseclaris (Psal. xvi). » Et quia
queni lenebris noveranl concordare, expellenlcs de videbal quosdam qui vel mullum deMaecenalesupiuo
niculibus volunl in veslibus relentare, ul per mo- referenles fontemnerent hujtis aposlolici ordinis
iiienia singula nigredinis anliquie recordentur, et paupertatem, vel corvino colore majorem simulare
plangeules practerita dc praesenlibusco securius,quo praesumerenl sanclilalem, cum dixisset: iFunesce-
buinilius glorienlur. Sic habilu nigro et horrido ciderunl miiii in praeclaris, > stalim subjunxil :
exierius tencbrosi,sed intcrno mentis lumine copinsi, i Etcnim haeredilas mea praeclara est mihi (ibid.) ;
duiii his c diverso coiicurrenlibus grata qiiaedain qu.tsi dicerel: Elsi vobis hacredilas niea vilis cst qtti,
iiascitur harmonia/illudde caulicisconcurdi resonant vcl tumcnli supercilio huinilitalcm aposlolicamfasli-
mclodia: « Nigra sum, sed formosa, filiceJcrusalem ditis, vel vobis potius qui tenebrosa sanctitatis ima-
(Cant. i). > Nigra propter memoriam jEgyptiacsc gine superhitis; mihi tamen haereditas mea el chara
veluslatis, sed formosa propter graliam inveniae cst et praeclara: chara quidcm propter collatsebeneft-
noviiatis: nigra propter locum in quo adhuc realiter cium sanctilalis.clara vero proplcr praecelsumeccle-
liabiiainus, sed fomiosa propler cum ad quein spe siasticce fastigium dignitatis. Propier banc aulem
et desiderio festinamus. Quia ergo /Egyptus prinia soilcm praeclaratn, prcecipuam, specialem, hiiuc
el prsecipua monachis abundavit, cum ejus lenebras ordiiicm ab anliquo dici placuil clcricalem, ttl ciim
vcrns Orions infiisioiiesui luminis visitavii: pulchre lalis ordo lali nomine censeretur, cujus esset pr:e-
Dominus hujusmodi graliam prophetico spirilu pr;c- rogativae in ipso nomine signarelur. Cleros aulem
signavil, cun, perlsaiam bencdicltun jEgypti popu- Grsece,sorsLatiiie;sorsauleni hscredilas appellatur,
liin) praedicavit. i Benediclus, iuquit, populus meus pio eo quod sorte baeredilasdividatur.Sic eniin per
vEgypti. > Sed ne ita mouachis pracdicta benediclio 1) MoysenDominusdixil: i Singulis ut sors ceciderit
videretur conferri, ul clericis c diverso beneficium iia tribuetur haereditas (Num. XXXIII).> Quia ergo
aiiliqtiumpulareturaufeni.cuin dixisset diviuus scr- huic ordini terrena haereditas non donalur, sed pars
mo: (Benedicttis popnlus meus J5gypli.> subjunxil : illi, vel porlio Deus, el Deisancluarium assignalur,
ihaereditas aulem meaisrael.t Per Israel ordo cleri- sicut item per Moysen dicilur : i Dominus ipse est
calis mihi videtur designari, qui in populo lsracl baereditas eorum (Deut. xvm); > recte, et ip»e ordo
orium accipiens, in eo quoque meruit sublimari, qui versa vice Dei haredilas noininalur, pro eo quod
in co aposlolos,et quos elegerunl apostoli, carue et eumadregendumvicesuaEcclesiamspeciali6fuiiiciilo
spiritu veros Israelilas ad provenlum sui accipere gratixsorlialur. Cuihsereditaiidicilurinpsalino:i Si
nieruit prcsbyteros et levilas. ln illo quidein populo dormlalis inler medios cleros pennsecolumbaedear-
Chrislus clericalem ordinem erudivit; in illo ci genlatse (Psal. LXVii).>CIerosdicit duashaerediiates,
diguitalcin ecclesiaslicam imperlivit; in illo Clni- quas duo Testamcnia promillunt, quarum prima, et
stum ipse ordo clericalis audivit; in illo ei ttsque ad inferior temporalis; secunda et multo praestantior
crucem et lapides obedivit; in illo Christus passus, ceternalis. In primo cnim Teslamenlo dierum super
niortuus, suscitaliis, videnlibus illis est in cceliimad terram promillitur loiigiludo. el in ipsa longiludine
 803 DE CONTINENTIACLERICORUM. 806
465 l)0na corporis valetudo , adverstis hostes in- A vcl dormitionem olibi qiioqiie Domimis designare
superabilis forlitudo; frumenti, vini, et olei pleni- videttir; cum lerram promissionis filiis Israel in
lutlo; el, ne longum faciam, lanla bonorum tenipo- Levitico pollicclur. »Dabo, inquil, pacem in finibus
raliuin ampiiludo, ul ampliorcm appctere non prse- veslris, dormictis, ei non eril qui extcrreat (Levit.
sumal terreni dcsiderii profunda lalitudo. In secutido xxvi). >Illius quippe cceleslis palriac fiues adeo sunl
vero Tesiamenlo vita promittitur immorlalis, pax pacali.illittsllierusaleqi portae,serse.vectes, adeo con-
icterna, lux indcfuicns, laciitia spirilalis : angelo- fortali, utineis sotnno longo eldelectabili dormialur,
rumgraiasocietas, sine faslidio plena satietas, ipsius nec quisqiiam veLad sonum volantis folii terrcalur.
Dei visio luiiiinosa.etejttsdeni visionisperseveranlia In his duobus cleris, ul praedictumesl, sic dormilur,
gloriosa. ctim scilicet, vel in primo mortifera , vel in secundo
UAPITULUMCII. salutifera reqnies invenitur. lnter medios aiitcnt
Hae sunl duae haeveditalesquae in dttobus Tesia- eleros, id esl inler duas haereditates dormit, qui et
mentis, sicut diciumesi, proniiiiiiniur, quse per illa appeiere temporalia non contendil, et ipsa nondum.
suis cultoribus confetunlur, in qtiarum altera coslesti.i qiia».desiderat apprehendit. Ciim enim qu!s
somno gravi ei morlifero, iti allcra, dulci ei saluli- a lumultu forcnsium sequestralur, cuin desideriis
fero sopitinlitr. In prima hxrcditale, dormire dici- " carnalibus refragatur, cum honores, gloriain, divilias
tiir qtii bona temporalia totis nisibus amplexatur, aspernatur; cum sic nianet in carne, ut non ea quoe
qui habendis inhiai, haliitis justo amplius dclcclaiur; carnis suut ampleclalur, quid nisi de haeredilale
qui caicalus corde, solis visibilibus adhaercscit, el in temporali videtur quodammodojam exire, et obli-
hac caecilate, secutitale inisera lanqiiam dormiens lus priorum, in sinu vel gremio quietis obdor-
requiescit. Sic dormire quosdam apud Corinthios niirc? Quia vcro de corpore morlis hujus non-
Paulus noverat dicens : < ldeo inler vos multi in- dum peniius liberatttr, nondum inleriora sanclua-
firmi et imbecillcs, ei dorminnl tnulti (// Cor. xi); » rii leinoto vclainine conlemplalur, quid nisi ca
et ad Tliessaloiiicenses: < Qui dormiiint, nocte dor- quortim odorem amando meruil praegustare, foris
niiiiul (/ Tlicss. v). » El lsaias : i Speculatores, in- in veelibnlo quasi dormiens videlur soniniare? lnter
quil, cseciomnes vos, dormienlcs et amantes som- duas igitur baeredilates dormii, qui et de ista jam
nia (ha. LVI).» Dominus quoqtte noslcr discipulos aliquaniiilum est egressus, el in iflam nondum peni-
arguii htijus dormiiionis, cum ipse vigilansagoniza- lus est ingressus; qtti ab hujus appetitu, lorpore
rei, sub ipsius arliculo passionis. < Venii, inqnit, ct laudabili defetiscil, el alleram quam nondum obti-
iiivenit eos dormientes (Malth. xxiv); » id esl amori nere prsevalet, conciipiscit. Sic inler medios cleros
Iittjus viiae adhttc carnaliler inhscrcnles. i Eranl jnssil Deus eum quem prxdiximus obdormire, unde
enim, ail, oculi corum gravati (ibid.), » id esl limore ct euujdem clericali nomine voluit insignire, ut, cum
moricntli usque ad fugae vel negationis perieulum alleuderet- tali nominc se censeri, sciret unde et
lenebrati. Ideo Petrum arguil qui se promiserat quo deberel promoveri. Dormiendo quippe inler
quasi nullaleuus dormilurum ; scd cum eo usque ad cleros cfficiuiitur clcrici pennoecolumbse, quia lunc
-uiortem fideliler perinaiistirum : < Simoii, dormis? eorum verbo el exemplo Ecclesia de lerrenis ad
Non poluisli una hora vigilare mecum? »(Matlh.xiv.) coeleslia sublevatur, cttin eorum et vita et doclrina
Tu qni dixeras : Anitnam meam pro le pono, etsi in quiete et otio soporalur. ldeo Christus ilium di-
oportuerit me mori tecum, non te negabo; lu, in- sciptiluni qiiem plurimum diligebat, qitem docto-
qiiam, dormis iinmincnle morlis arliculo, cum po- rem el ductoreni propouere clericis disponebat,
lissimuin debucras vigilarc, ut unius horae compen-. stiper pcctns sinini affccluosc in ccena reclinavil,
dio acternum posses dispendium evitare? In secttnda eiqtte non somniandi, sed conlemplandi gralia sopo-
verohccrediiate quasi dormire judicalur qui, remola raio, vivendi et doccndi gratiara inspiravil, osten-
solliciludine lcmporali, securilale iuvenla graiula- deus quia eum ordiuem, cujus pennis necesse est
lur; <p.iioplalo angclorum consorlio gloriaiur: qui D Ecclcsiani subliniari, vull in pace el olio delecta-
revclata facie gloriam Domini conleniplalur, cum biliter soporari; hic autem soporatus iiaereditate
cjus visioni nuila inlerpolatio refragalur, cum pax possidet sanctuarium 466 ^e'> et 'Pse versa vica
jiislitiam oscufattir, cum justitia in judiciuin com- cflicitur haeredilas Dei, ut sicul ei hsereditario jure
muialtir, cutn inchoala chariias sine debilo con- sancluaritim vcl sacerdotium assignatur, sic ipse
siiinmatur. Quain dormilionem David in spiritu specialiter prae c^leris Dci possessio vel hsereditas
prsev'.debal: et eam se adeplurum praesumptionc habealur. Hoc niniirum Domintis per lsaiam, ut sn-
hiimili fiducialiter asserebat. < In pace,.inquil, in id- pcrius dictuni est, dcsignavil, hoc distinclione con-
ipsiim dormianictrcquicscaiii (Psal. iv).> Beata esl grua commendavit, cum JEgyplios monachos popu-
illa pax, ad quam justtisctim veneril, dicilur obdor- luni suum generaliter appellavit, clericis vero spe-
niite, id cst sccttritatem lam gratam, lam perpeluam ciaiiler noinen hseredilaiiiim reservavil. • Benedi-
credilur invenirc, ut nulla omnino discors adyersi- cttis, inquit, populus mcus ^Egypli: hseredilasaulem
tas; non adversa diversilas vcl occurra!, vel proe- me.i Israel (Isa. xix). > Cum ergo se monachi con-
valoai conlra ipsum, imo omnis cxpers injtiriae re- sidcrant benedictionis muncre profecisse, non pu-
titiiescit dclectabiJilcr in idipsum. Cujiisinodipacem tent clcricos a dignitate pristina defecissc ; qttia iosi
 807 PHILIPPI DE IIARVKNGABBATI3BON^ESPEI 8i:8
hseredilas, ipsi Isracl specialiter appellanttir, his A, scienlia Iiiterarum, sed oflicitim allaris; monacli!
vidcliccl causis quae supcrius memorantur. aulcm oflicio fungaiilur allaris, constal eos qtioquc;
CAPITULUM CIII. esse clericos qtti agunt ea quaestini propria clerico-
Potuissem hoc loco praesenlemresponsionemcon- rurn; quibus ad ciimulum dignilalis adjttngiiur
grue termiuarc, nisi eam cujusdam monachi dispu- habitus et professio monachoruin. > Sed congruum
latio quae scripla est, cogeret aliquanlulum pro- videtur ipsius monachiverba proesenii opusculo in-
Iongare, quse nostris asserlionibus quibus clericos serere, ut certius leneatis quid, quomodo necesse
sil eisdem respondere. i Clerico loquens monachtts
digniores monachis voluimus demonslrare, invenilur
pIiiFimumobviarc. Hanc autem dispuiaiionem nec clericaius, inquit, non scienlia liiterarum , non loti-
volui, nec debui silenlio prselerirc, ne si eara forle stira vel habitus luus, seJ altaris esl ofliciutn.El
in manus vestras conligerit devenire, in dubiura fe- hic idcirco lali censetur nomine, quia cum in vetcri
ramini cui debealis polissimum consentire. Ciim lcge, tribiibus Israel forte dividerel Dominus terram
ille monachus, quem nequaquam facic, sed nomine in funictilodistribulionis; tribus Leviqusein sanciua-
tantura novi, dispularet cura quodam suse civitalis rio ministrare debebat, sorlem non aliam quam
clerico, quem et facie et nomine bene novi, volens , ipsum Dominum,id esl allare Domini accepit; vidiii-
monachos juslo amplius commendare, digniores eos cel ul altario serviens de altario viverel. Igilur clcrici
clericis nisus csl afflrmare. Et quia idem clcricus stint quicunque allario serviunt, ncc aliud clericalus
adversanli monacho facile non cedebat, de epislolis significal quam altaris oflicium. ltaque concedere
Ilieronymi testimonia monachus proferebat, quae oportet quod non ob aliud clericus dicaris, vel sis,
quoniain apud se usu et memoria relinebal, excer- nisi quia fungeris ordiuibus altaris. Asl ego quoque
pcns ea qiise parli suoe congruere videbantur, ad eisdem ordinibus fungor, nempe et cum aucloritato
suum arbitrium inflectebat. llle atilem clericus epi- regulaemeaefunctus sum sacerdolio, igilur et ego cie-
stolasHieronymi, vel non legerat, ut videtur.vel non ricus sum. < Sic monachus proponendo, assumendo,
commendarat memoriae;el quia tanti viri auctorila- inferendo, se esse clericum asseverat, ei in eadciti
libus nequaquam resistere praesumebat,audilis te- asserlione inflexibiliterperseverat; adjungens sc ob
slimoniis tandem assensum tribuebat. Verura si eas hoc diguiorem clerico judicari, quia cum clericaiu
legissel, et leclas nicmorialenuissel,possel,quantum inveniliir, etiam professione monachica dccorari.
ocslimo.convenienliusrespondere etopposita opposi- Ait eniin : i Mihi aulem qni cum splendore mona-
tis flducialiterremovere. Quodsi quid inler eos de le- cliici 467 ordinis houore quoque saccrdotalis ac
clione Porphyrii vel Aristotelis agerettir, non dubilo ( levilici fungor ordinis, nullateuus oequalcmle videri
quin clericusmonachoneqiiaquaminferior, iino longe palior. Nam sicut verissime ait quidam : i Maria
superiorlialeretur, quippequi etssecularibus lUteris virgo, el Joannes virgo ; sed major proportio in
crat admodum erudilus, et ad proponendumvel re- Maria , quia Joannes tanlummodo virgo, Maria
spondendum irrcprehensibililcr expediius. Divina- atiiem, et materet virgo: < sic iiiiuirum major in me
rum quoque scienlia litterarum non caruit, imo se proportio quam in te, quia tu clcricus lantuin ,
tam sludiose in illis exercuit, ul cum dc eis aliqtiandu egoel monachus el clericus sum. Jam lenes me qui
cuni eodem monacho graviler disceptarel, consulla monachus sum , esse etiam clericum : videlicel quia
Laudunensium magislrorum auctoritas, saniorem sacri altaris ordinibus funclus sum. > His verbis
cjus scnlenliain judicaret. Quod ergo cessit monaclio monachusel se esse clericum asserit, qtiia sacris or-
dignitalem monacliicam juslo amplius extollcnti, ct dinibus functus esl, cl diguiorem clerico se esso
ad munimen causoesuae de epistolis Hieronymi le- cpniendit, quia e* n~.onac.hus est. Quem vero mona-
stiraonia profercnti; ea quam prscdixi caiisa, milii cliinn digniorem clerico dici non paiiatur, vcl ctti
videiiirexslitisse, quod scilicet earumdem epislola- monacho parem esse clericuin fateatur; in eadem
riini iion credo eum notiliam habuisse. Quamvis a dispulatione aperiius declaratur. Ait enim clerico
nonnullis illius civilaiis clericis asseraiur, et eorum r.
j qui adversabatur : < Tibi hcec opposita videnlur ,
assertio satis verisimilis habeaiur, quod hujus dis- sciliceLinonachaluset clericatus: illa quidem diversa
putaiionis quaescripta est, idem ipse monachus no- sunt, unde el singula sine alteruiro esse possunt ul
tarius exsliierit, ipse cara exceperit, ipse eam scri- in te, vel in illo clericalus sine nionachatu esl :
pseril, et pro suo arbitralu illum viclum, se autem itemque in laico quolibet converso , monachaius
victorem descripserit, sed boc in prsesentijudicium absque clericalu. Cui te parem esse non nego , cum
scponamus, et ad id quod monachus asserit ve- auctorilalc canonum qusemonachonullos gradus al-
niamus. taris habenti, si in crimine lapsus fuerit, eumdem
CAPITULUMCIV. pceuiienlioemodum pracscribunt qucm el clerico
Dicii quidcm monachos ob boc csse clericis di- qui esl levilici ordinis. > Videtis quia laicum (si
gniores, quia el professione monachica decoraulur, nionachus lanluui fial, el allaris minislerio uon
et sacris ut clerici fungenles ordinibus altario famu- fungatur) sequalcmesse clerico levitici ordinis pro-
lantur; el cum isti tanlumniodo sinl clerici, illi ei leslatur : eo fretus argumento , quod si hujusce
Hionachi pariter habcntur et clerici. < Cum enim, monachusin fovcacriminis proiabatur, idem ci poe-
aii, clericatus sit, non tonsura, non habiius, non nilentiic modus, qui et icvitaeclerico, auctoritaie ca-
 809 DE CONTINENTIACLERICORUM. S!0
nonum injungalur. Sed, ul aestimo,non esl hoc satis5 A ptidore cocrcitus prorumpat ad liirpiludinem lupa-
r.ecessarium argumentum , neqtte hujiis argumenli naris, quis non eum digntim pcenaeindicel gravioiis,
salis sufliciens munimenium ; et ad id quod sic quod quasi libens deseruit umbram Ialibuli lulioris?
aflirmare nitinir reprobandura, non est denuo ma- Quanlo enfm facilius potuil conlinentiam observare,
gnopere laborandum. Saiis eniin superque est su- cujus eral ofliciumsub itmbra silenlii latilare, tanto
pcrius denionstralum, non debere cosequari cleri- in cum censura ccclesiaslica severius exercetur ,
catui liionachaluin, nec est necesse ul id lolies tanlo ejus morbo medicina mordacior adhibetur. Non
repelalur, ne idenlitale superlliio repelita faslidium igitur in eodem poenileiilisemodo, qtiem monacho
audieniibus ingeratur. Denique quis sane sapiens et levitoecanonum prsescribit auciorilas , dignitatis
seqtio animo patiatur , ut levitse clerico pir csse signatur ccqualilas, sed insequalis pensatur 468
laicus monachus asseratur, ctim huic nec mutire seeiiritas, ul clcricus qticm minislerii urget occasio,
in Eeclesia concedaiur, in illius aulem ore verbum paulo indulgenlius puniatur, ei vero qtiem secn-
Evangelii coniniittaiiir? Ille qnideni et si ore sacro riorem monachica reddit professio, districlojudicio
Chrisli corptis nondum sufficil consecracre, lamen non parcalur. Clcricus nimirum mullo gravius eo
consccranti sic invenitur familiariier ministrarc, ut rnerito punirelur , quo quanio gradus altior, lanto
calici nianum apponere jubealur , et lanlo mysterio B lapsus gravior perliibelur ; sed si ineuni sine misc-
cooperator nccessarius habealur, ne videlicel pon- ricordia judiciiiiii ageretur, vix possel forsitan in-
lifex id solus agere videatur, sed ad sacrum ofliciam veniri qui clericali ministerio fungeretur. Nunc ad
quasi consors diaconus admitlatur. id quod monachus dicit se esse et clericum , volo
CAPITULUMCV. aliquantulum respondcre; si lamen Deus, vel senlire
Quo.l auiem monacho, si in crimen lapsus fuerit, quod verum est, vel qtiod sensero, dederit explicare.
idem pcenilcnUse moJus , qui el clerico levitici or- Pauperenim spiriius.ad sentiendum sublilia angustus
dinis, assignatur,non dignitalis oequalitasdesignalur, et tardior invenitur, et ad explicandura quae sen-
sed ecclesiaslica censura juslo nioderamine dispen- serit multo plerumqiiemajoiibusangustiis proepedi-
salur, ut erga eum moderalius agal, qui cogenle lur, qtiia, el si invesligando tandem potesl aliqtiid per
ofDcio cum ssecularibusconversatur , in eum vero iiiielligenliaminveuire, tamen proplerverborumpenu-
districlam seiHcnliam proferat, qui remolns a sae- riiim non praevalet quae inventa sunt expedire. llle
culo, saeculilamen criminibus implicatur. Cum enim crgo nostrsepaupertati valdenecessarius est,quietsa-
levita ministerio fttngitur clericali, cum exigente pienliaDei eiverbum DeiDeus esl, uteo largiente no-
officio colliditur frequentia populari, cum vel prac- stram intelligentiam notilia veritatis illuslrei, ettan-
sente , vel absente forle prcsbylero compellitur coe-C - dem noliliam curla verborum supellex non anguslet.
ieros consolari , visitare viduas , conjtigalas in- CAPITULUM CVI.
slruere, virgincs exliorlari , otini his et lmjusmodi Dicit monachus seideo clericum esse , quia servit
studiis cogitur occupari, quid mirum si invenitur allari. i Tribus eniin, iuquil, Levi quae in san-
molesliis collateralibus aggravari? Quid, inquam , ctuario ministraredebebat, non aliam sortem accepit
mirum, si sestuanle Cancro fenum in nionlihus, solis qttam altare Domini. > Vidclicel ttl allario serviens,
radiis expositum, arescit, si eo arenle caslitalis de allario viveret. i Igitur, inqnit, clerici sunt
flosciilus emarcescil, qui qtianditi in valle recondita quicunque altari serviunl. > Miror quare non eliani
sub arborum legtnine dclilescit , congruo fotus intulit: Igitur clerici stint quicunque de altario
irriguo , dccoro debito viridcscil? Inio mirtim et mi. vivunt. Sicut enim proprium esl clericorum servire
randum , si cuiu propler officiumclericatus , Ievila altari , sic proprium eiiam csi eorum vivere de al-
lurbis sseciilaribusadmiscelHr, abundaiile gralia, vi- lari, quia sacerdolibus et levitis , quibus in lege
lioruin visco sacciilariumnon lenelur; si cum sludet consliiiilum est ul allario servirent, constitulum
lam viris quam feminis spirilale debitum imperiire, esl eliam ul de allario viverent : IIQ inier fratros
ignis moleslias occurrenlis illaesopolesl vesiigio per- D
] suos aliam soriem acciperenl quamallare , scilicet,
transire. Sicut ergo propter gradtim alliorem digni- ut ei minislerium impendcrent spirilale, et de eo ali-
talis, lapgusejus gravior reputalur , sic propter ofli- menlum acciperent lemporale. An ideo inferre eliam
cium iinportunum, dignior venia judicatur , et mi- noluit: Igitur clerici sunl quicunque de altario
nistrum sttum arguit ponlilex in spiritu leiiilalis , vivunl, sicut inlulii": i Igitur clerici sunt qui-
considerans esse diflicile , lenere propositse slalum cunque altario serviunl; > ne superflua talis illatio
iiideclinabilem sanctitatis. Si vero monachus qui videretur, cum hoc quasi constans el nulli dubium
cara ecclesiastica non tenetur, qui jure sui ordinis haberetur ? Constal enim quia sicul tribus Levi or-
a frequenlia populi removelur, cujus est officium dinala est ad serviendum allari, sic ei ordinaltim
dare operam lacrymis , solitario in angulo residere, cst ut viveret de allari, nec alia quam illa tribus
occursus fugere hominum , et proecipuemuliorum, altaris ofiicio mancipatur, nec alii quam illi vivere
nec videre quidquid blandiiur in saeculo,admoni- de altariodivinitus assignatur. Si ergt, ad id temporis
tionesui habittis abhorrere, lateniem sub silentio, sermo nosler referlur, qnoad servicndum aliari sola
coinmime cmn exierioribus nil habere; si isle , in- tribus levilica posiposilis caclcris antefertur , eiquc
quam, ruplo repagulo conlinciiiiacsingularis, nullo inier fralrcs alia haercditas non confcitttr , satis, ut ,
?ll PIIILIPPI DE HARVENGABBATIS BONyESrEi 812
icstimo, convenicnter inferiurqiiiaqntcuiiquc de al- A servit allari; nec e converso, clericns est omnis
tari vivunt, levitici generis sunt. Sed ntinqiiid hoc qni servit altari. Servitium atilem quo' altari ser-
idem noslro polerit leinpori convenire, in rfuo non vitur, duobus modis, ut mihi videlur, convenicnler
mia Iribus Levi, sed lam de Judseis quam de gen- accipitur. Tunc enim altari qtiodammodo dcservi-
libus inveniunlur altariodeservirc; ciim jain non in mus, cum in ecclesia coram altario convenirnos,
templo , vcl labernaculo vetcri sanguincm fundimtis voce consona, psalmis, hymnis, canlicis spiriialibtis
vilulorum, sed in Ecclesia Christi vitulos offerimtts personamus; horas, quse dicunlur regnlares vel ea-
confltentium labiorum ? Nunquid, inquam, hoc nostro nonicae, solemniter decanlamus. Quo ntmirum moda
lempori congruil nt dicatnr : Qiiieiinquc altario non solum clerici, vel monaclii, sed et monachae,
serviunt, vel, quictinqtie de allario vivunt , clerici vcl sanclimoniales inveniunlur allario deservire,
«unl, ctim hoc dc (iliis Levi posset dici qui sunt propter quod asserunt sibi qtioque non indehito
liericoiuin in hoc oflicio proccessores; et quortim convenire, ut de ecclesia vitoe Iiujns necessaria
cnnt in Ecclesia clerici successores ? Sed alitis milti consequantur, cni ofltcio spiritali, id est melodia
videtur esse status praeseniis Ecclesioe,alius Syna- lilterali quemadmodum clerici famulantnr. Sed hoc
gogae : ncc qiiidquid in illa de Iribu Levi poterat in prsesenti servilium seponalur, cum de eo nosier
probabilileraflirmari, polesl per omniaelericis nosiri R monachus non loqualtir. Est alius modus scrviendi,
temporis coaplari. Ut enitn unum horum quae pr;e- quo propius et sanctius altari deservilur, ad qnod
misi repetam, quis dixerit omnes quicunqtie dc regulariier peragendum sacris ordinibus minister
altario vivunt clericos esse , cum videamus mullos insignitur; ad eos aulem ordines ille dunlaxat di
<leEcclesia lemporales sumplus accipere quos nemo screte et salubriler accersiltir, qui vita et scienlia
prsesumitclericos dicere?Plures quidem.eiiam laici, prior cseleris invenilur. Est autem hujus oflicii lanta
ccclesiaslicos reddilus concessi sunt dispcnsationis prserogaliva, ul se indigne ingerentibus non me-
gratia possidcre , quse concessio jam videttir robur diocriter sit nociva, aceedenlihus vero praesum-
tam validtim obtinere , ut eam qnis vel non dcbeat, plione humili, vel humilitale prsesumpiiva, fit pro-
vel facile non possit abolere : reclamaniibus fere feclo et salulis perfeclte et perfectionis saluiifera:
eunctis, quia talis usus anliquilatis debeat privilegio compleiivit. Denique non agit hoc oflicium mona-
praevalerc. In mtilus qnoque rnonasteriis vidcmus cha, non sanctimonialis, non quod in illis nulla sil
fcniinas religionis gralia congregari, quas loqticndi sanctitas vel scientia lilleralis, sed quod auctoritas
fonsuetudine, sanctimoniales vel monachas novimus ecclesiaslica, qtire sanctilati et scientiic altaris sa-
appellari, ad usus quartim cum certuin sit obln- cramenta commiltil, sexum lamcn femineum ad
lioncs et decimas delegari , satis liquido declaralur C eadem peragenda non admittit. Itaque presbyter
non omnes csse clericos qui vivunl de altari. De- cujus esl sacro manus uncta liquore, in altari corpns
nique Apostolus (1 Ti»i. v) vult ut vidua sexa- Clirisli conflcit sacro ore, cum subslantiam panis
giula annoium eligalur, quae de lempli scrario ct vini veraciter corruptibilem nullo penilus dubi-
lemporalem alimoniam consequatur ; el fidelcni lanle, signo crucis et virtute verborum adhibilis,
qnemque ut ministret suis viduis diligeiitius adhor- reddil incorruptara, ascriplam, ratam, spiritu efli-
latur, ne gravala Ecclesia his qtiae vere sunt viduoe caciter operante; ita quidemutvisibilis species oculis
niinus sufliciens habeatur. Ex quo palel quia, elsi non appareat transformata, substanlia vero cerla
proprium est clericorura vivere de altari, jam lamen fide teneattir esse in aliud invisibililer transmutala.
non omnes clerici sunt qui vivunt de aliari. Sicut Httic autem officiodiaconus minister secundus ad-
nutem non omnes qui vivtint de allari clerici sunt, hibetur, qui ad peragendum quse sancla sunl adeo
sic e regione non omnes vivunl de allari qui tamen necessarius perhibelur, ut per eum intra sacra so-
cleri.ci,suul. Multos enitn videmus clericos , quibtis lcmnia verbum Evangelii prsedicelur, per etim calix
nuLliecclesiastici redditus conferuniur, qui de allari benedicendus ipsi presbytero pracscnielur. Hi duo,
nil temporalis co.mmodi conseqiiiiiitnr; sed pau- r. scilicet presbyler et diaconus, sacris ordinibus di-
pertate vel voluniaria, vel invita forsitan aileriinuir, cunlur insigniti, unde et sacrarum scientia Scri-
vel necessaria vilae htijus aliunde sibi acquirere plurarum debent esse prse caeteris erudiii, ut non
ltioliunlur. Denique Paulus (I Thess. n) ctim servirct tenebris ignoranliae, sed sapientioc compedibtis lau-
altaii,.nolcbat lamcn viverc de allari, ei cum antitin- dabiliter irretili, el ad docendum quse didicerinl,
lians E.vangeliiim.cxplcretgraviler ofliciumclericale, cl ad faciendum qtise docueriut, inveniantur expe-
nolebat lamen conscquLdc Evangelio commodum dili. Sunt prxter islos alii qni, etiam circa allaris
temporale. Ilaque, nt prscdictuin esf, sicut uon ministerium occupanlur, ct ad id peragendum a
omnes clerici sunt qtii vivtint de altari, sic non pontiflcibus oidinantur; qni, etsi gradum sanctiialis
omnes qui clerici sunl 469 habent vivere de habere non negantur, non tamen eorum sacri or-
altari, cum in lege lamen consiilulum sit ut tribus dines appellanlur. Non enim quisquam subdiaco-
leviiica viveret de'altari, nec alii nisi ei conslittilum num, acolylhum, exorcislam, lectorem, ostiarium,
$it vivere de altari. locum sanctitatis negabit obtinere, quamvis conslet
CAPITULUMCVH. cos presbyteris el diaconibus subjjcere; quia et
§'tc etiam, nisj fallor, non qtiiciinque esl clericus il.lasancla sunt quse illi debcnt jure sui ordinis pror
813 DE CONTINENTIACLERICORUM. 8U
vidcre, et isla sacrosancta, el si quid amptitis po- A ttir. Ait cnim : < Pelis a me, Nepotiane charissime,
testdici, quoe presbyter el diaconus jubenlur adiin- litteris transmariiiis, et crebro pelis ut tibi brevi
plere. voluinine digerain proecepla vivendi, et qtia ralione
CAPITULUMCVIII. is qui, sasculi mititia derelicta, vel monachus coe-
Quia vero htijtismodi fungi ordinibus proprium peril esse, vel clericus rectum Chrisli tramitera le-
esi clericorum, eisdem aulem funguniur iionnnlli neat, ne ad diversa vitiorum diverlicula rapiatur. >
etiam monachorum, monachus de quo loquor, ob Et infra (119): i Scio, inqtiit, a beato avunculo lito
hoc se etiam clericum protestalur, quia qtiod e t Heliodoro, qui ntinc pontifex Chrisli esl, le ei di-
clerici, sacris et ipse ordinibus subliinalur. Cui as- dicisse qnoesancla sunt, et qtiotidie discere, nor-
sertioni dicit eiiam llieronymuin concordare, et in niauiqiie vitse ejus exemplum habere virlutum; sed
suis eum opusculis hoc ideui comprobare; proescrtim ei. nostra, qualiacunqiie sunt, suscipe, el libellwn
in illa quani Nepotiano invenilur epislolam dele- litnic libello illius copulalo, ttt ctim ille le monaclitini
gare : in qiia lam illutn quam coeleros, qui monachi crudieril, hic clericum doceat te csseperfeclum.>
simul et clerici sunt, sludet diligenliiis inforinare. Videlis quia, quamvis Nepoiianus sibi libelltim
Hocenim, ui monachus ait, ei ipsius epistolse lilulo scribi de inslitutione, lam clericali quam monacliica
praesignalur, el in proseculione operis evidenlius B deprecelur, non lamen nisi clericum se docere Hie-
demonslralur. Ait quippe monachus de Hieronymo ronytnus pollicetur, ei hoc per totum corpus epi-
(117) : < Coclerum ad Nepotianuin scribit de vita stolae saiis prosequilur evidcnler, dtiin vix de mo-
inonachoriim, el clericorum eorum qui monachi nachis bis.vel lertio loquitur incidenler. Denique
pariler el clerici sunt; > el infra : < Nepolianus, cuni cuidam nomine Rustico idem Hieroi.ymus epi-
inquit, ad quem vi 1 propler queni scribil, unus idem- slolam de inslilutioiie dcscriberct monachorum,
que, monachus parilerque el clericus est. > Et in- istara quam praedixiraus se scripsisse asseruil de
fra : < Insliluil, inquil, iu hoc uno Nepoliano, qua- instilttlione clericorum.Ait enim illide clericis (119'):
liier se habeanl ii qui uliiusqtie ordinis, id est <Habcant illi ordinein suum; qtiem si tenueris,
clci-icaliset monachici, sunt. >Et paulo post: <Id- qtiomodo tibi in eo vivendum sil edilus ad Nepolia-
circo, ait, epistoia iila sic iniilulatur : Dc vita cle- num liber docere tc poierit. > Cura igiiur Rustico
ricorum et nionachorura, quorum, ut ipse Hiero- Hieronyinus dc instituiione monachica libclluin
nymus in eadem ail, et sacerdotiiim proposito, et transmillit, quare eum doceri perfeclionem cleri-
propositum ornatur sacerdotio. > Si pace monachi calem ad libellum edilum Nepoliano rcmiltil, nisi
potesl dici, nec ila invenilur epislolae litulus se ba- „ quia, sictit in islo monachus, ita in illo clericus erit-
bere, nec ipsa epistola lalem prosecutiouem cogno- dilur, el non araborum commtinilcr in ulrisque, scd
scilur exhibere. llli qtiidem codices quos inspicere in singulis singulorum perfeciio definilur? Quod
polui, uihil de monachis in liltilo pollicenliir, sed aulem Hieronymus ad Nepotianum dicil: iQuorum
de vita solummodo clericorum Hieronymum scri- sacerdoUum proposito, et proposilum ornaiur sa-
bere profilenlur. Quod etsi vel in nostris, vel qtti- cerdoiio; >nou sicut monachus noster ait,' dc his qtti
buslibel aliis codicibus lalis Uiulus scripiorum vitio monachi siniul et clerici suut dicitur conjtinctive,
pnnerelur, 470 "°" laroen ei a prudentibus cre- sed de clericis et nionachis debet iulelligi disjun-
dereiur, ctim leslimoiiium possint mullo verius in- ctive, sicut ipso verborum ordiue manifeslius de-
venire quo ad rei veritatem possint certius perve- monslralur, si paulo diligentius altendattir.Ailenim ;
nire. In ipsa quidem fronte hujus epistolse, salis i Qtianto magis in monachis et in clericis, quortim
liquido declaratur quod Ncpolianus Hieronymum sacerdotium proposilo, et propositum ornatur sa-
obnixe deprecalur (118) ul ei scribal qualiter cerdolio I > Et paulo post: i Solis, iiiquii, clericis ct
vel clericus, vel monachiis debeat victilare, qui, monachis hoc legeprohibelur,>dicendo quanlo magis
vanitate saeculiderelicla, Deo proposuit perfectius in monachis et in clericis, et infra, solis clericis
militare. Sed quia eidem Nepoliano, avuncttlussuus D el monachis, salis liquido manifestat quod non eos-
Meliodortts pontifex, et monachus libellum scri- dem mouachos quos el clericos vull inlelligi; sed
pseral de institutione monachorum, non prscsumit distiucte loquilur dc utrisque, qtiorum el religio-
Hieronymus hoc ipsum iterare, ne quasi sancto stim proposiltim sacerdolalis ornalur oflicio digni-
viro videalur injuriam irrogare; si libello illitis tatis, et sacerdotalc oflicium religiosae proposito
libclluraalterum superponal, et illius scienliaequasi sanctitatis. Ulrique enim, id est clerici et moua-
suam scienliam procaciler anteponat. Omitlens ita- chi, et religionis proposiio decoraniur, et sacerdo-
que de monachis de quibus ad unguem ille suus laii oflicio venuslantur. iQuanlo niagis, inquit, in
avunculus informarat, scribil taiitum de clericis, de monachis et in clericis.i Intraposila quippe.e/, par-
quibus ille scribi etiara poslularai, nc vel de illis licula conjuncliva, sicul dttos illos ablativos regtt-
sc.ribendo praesumplionis argui mereretttr, vel de larilcr in oralionc conjungit, sic eortim signifi-
istis lacendo fratris pelilionein coniemnerc videre- cala disjungit, ul scilicct alii monachj, alii cle-

(117) Lib. n, epist. 12. (119) Ibidem.

(118) Episl. fam. Jlier., I. n, cpisi. 12. (119') D. Hier., lib. n, episl. 13.
 815 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^E SPEI 816
rici necessario inleUiganlur, el islorum sensus no- A proprie posscl dici; setl: uctis ex vobis diabolus est,
niinum interoosito et, vcl in, nullatenus confun- qttod improprie conslal dici; qttia ci nomen itlius
daniur. loculione dtintaxal impropria congruebal, cnjus opus
CAPITULUMCIX. vel oflicium peragebat. Nulli autem dubiiim quiii
Quod auiem monachus dicit quia Nepotianus ad opus diaboii cssei quod apostoltis ille est prosecu-
quem, vel propter qiiem Hieronymus hanc episto- ttts, decujtts opcre el ad Judoeosalibi Dominus est
lain scribit, iiniis idemqne monacliiis pariter et Jocuius. i Vos, inquit, ex patre diabolo esiis, et
clericus esl, unde hoc probare possil non video; opera patris veslri vultis facere (Joan. vm). » In lo-
quia nec in cpislola lcgilur monachus exsiitissc, cutione etiam vulgari locum non modicuin iiw
nec uspiara alibi recolo me legisse. Etsi enim venitur hacc improprietas oblinere : quod- qui
avunculus suus Heliodorus libellum ei scripsil, in diligeiilius altenderit , facile poterit pervidcre.
quo qtialiter monachiis vivere debeat dcclaravU, CAPITULUM CX.
non tanicn ex hoc eum fuisse iiioiiachuin demoii- Scilis quia dare operam sciemise Scriptutariim
siravit, quia, elsi ille perfectionem mouachicam ita esl propritim clericorum, ut quicunque volucrit
legendo voluil erudiri, non tamen forte vitam clericus fieri, necesse sit litteris imbuatur, et si.ie
inonachicara vivendo voluit experiii. Clerictim au- B carum quantulacunque scientia, vel vix vel no;i
icm eum iiivenilur Hieronymus appcllare, non so- quisquam clericus habealur. Unde loquendi nsus ob-
Itim in hac epistola, in qua lani eum quam in eo tinuil, ut quem viderimtis littcraium siatim eleii-
eaeleros clericos voluii informarc, sed et alibi ciiin cum nominemus, el quoniam agil quod clerici eot,
lacrymabilitcr irreparabili conquerittir de jactura, cx oflicio ci vocabulum assignenius. Si quis igitttr
quod scilicet eunidem Nepolianum de mcdio mors lilieratum mililem idiotse presbytero confcrat, fidu-
abstuleril iituuatura. Scribens enim poniiftci Hc- cialiter exclamabit et cum juramcnlo allirmabil
liodoro quem do nepolis obitu noveral inconsola- eumdem mililem meliorem presbylero clericum esse;
biliter contristari, volcnsque cum compatientis quia scilicet miles legit, inlelligii, dictat, versiflca-
alloquio consolari, inter cxtera de Nepotiano sic tur, et inter clericos linguam Lalinam proferetis ,
ait (120) : < Quid plura? Fit clericus et per so- solcecismi nescius approbatur , presbyier vero nou
litos gradus presbyler ordinalur. > Nec lamen mo- solum nescil oralionem gramnialicam irreprehcn-
veat, si vel Hieronymus, vel sanctorum quilibel sibiliter informare, sed forte nec Compleiorium so-
alius eos qui monachi siint invenilur aliquando lus regulariter canlitare. El lamen militem qnem
471 clcricos nominare, et ex causa qualibel acci- dicimus presbytero ineliorem clericuni cssc, scimus
denti alieno eos vocabulo decorare. Nonnunquam " procul dubio clericum non esse, sed improprii ser-
cnim monachus ad agsndum quod clerici cst vel se monis usus ila praevaluil, utqui operam dal lilteris,
ingeril, yel forsitan invilalur, et propter assumplum quod clerici esl, clericus nomiueiur, quamvis eum
olliciuni clericqs iiominamr, sicut Hieronymus in- non esse clericum nequaquam dubiietur. Deuique
iiuil cum Rusticum monachum diligenlius adhorla- cum aliquem monachum humanilaiis ci chariiaiis
tur, ul sic in monachatu vivat, ul clericus tandem graiia convenimus, de quo ulrum scial an nesciat
lieri mereatur (12<X): < lla, inquit, age et vivc in lilteras nondum scimus : iulerrogamus eum utrtim
monasicrio ut clerieus csse merearis, cum ad per- clericus sit, non qnaerenles scire utruni sil ad agen-
feelain oeiatem veneris; si iamen vita comes fiierit, dum allaris officiiiin ordinalus, sed lanlummodo,
ci le, vel populus, vel pontifex civiiatis in clericum utrum sit lilieralus. At ille ad inlerrogala conse-
clcgcriul, agito quae clerici sunt, et intcr ipsos se- quenter respondens, dicii se clericum esso, si litie-
clarc nieliorcs. >El meus ille Augustinus quod stt- ratusest; conversum vero laicuni, si illiteratiis est.
pcri.u.sdicluin esl : i Cum bonus, inijuil, monachus Inler eas quoque sanciimoniales, vel monacho*,a
vix bonum clericum faciat. > Sed scire debel ve- quibus Deo in Ecclesia labore lilterario deservilur,
slra dil.ectio quod impropria est hujusce locutio, si qua perfectius imbuta lilleris invenitur, non pro-
nec est divinarum series Scripturarum lam lucida, prio sed improprio sermone bonus clericus appella-
tam serena, ul ab improprielalis obscuro sil peni- lur, in quo nihiialiudquam ejus scientia prsedicalur.
lus aliena. Unde mirpr si iiioiiachiis quem scio ap- Cum aliquando, me pracsente, vir quidam moribtis
prime ftiisse lilteratum, no.u allendil in Scripiuris el habitu religiostisiiiquamdamecclesiam deveniret,
hoc esse frequentius-usitaiuin, ut, cum quis agit et sanctimonialem, tam oelate quam scientia prsema-
quod est alteri qtiasi proprius assignalum, ex eo luram, coram altario leneiilem libcllum in manibus
sibi noiiien contrahat mutuatum. Denique Dominus invenirel, inter coelera quse ad invicem maturecon-
in Evangelio eura qui apostolus erat, diabolum no- lulerunt, sciscitatus est ab ea quid leneret, quid
niin.avii; quia yidelieet sibi ille officium diabolicum videlicet libellus quem lenebat in manibus conline-
vindicavit. i Nonne, inquit, ego duodccim vos elegi, rel. At illa : (Vilam, inquit, cujusdam virginis quam
et uiius ex vobis diabolus es.t ? > (Joaq. vi.) Non diclavi, quam scripto cum essem juvencnla com-
dixil : Unus cx vobis agil quod diaboli cst, quod mendavi. » Et adjunxit: <Fui enirn bonus clericus. t

(120) Episl. D. Hier., I. n, episl. 22. (120*) Lib. n, epist. 13.

 817 DE CO.NTINENTIA CLERICORUM. 818
Iu quo diclo tiihil aliud iulclligendum adnotavi quam Aruinam, si non corvorum multiludo convolet ad
quod bene litterata fuissei, cum jnnior vilam vir- rapinam, ut ex eorum imporluna praescntia facile
gii.is descripsisset. Sic el de quibtisdam aliis quas prsesciamr, quod lam solemne ludibrium non sine
scio admodum lilteralas, vel esse, vel fttisse, re- aniinariini dispcndio icrminatur? Unde nonniilli
colo Irequentiiis mc audisse, ul cum de cujuslibct mililes plenimque graviler irascunttir, cum admisso
earum scietuia sermo in medium versaretur, ipsa equo ire in adversarios, eis jungi fortiter molitin-
buniis clericus diceretur. Et miror cum in nndiere tttr, et eqtiilanlibus in occiirstim monachis, vel a
clericalis scienlia praedicetur, cur non bona clerica, proposilo inellicaciter repclluulur, vel in ipsa jtin-
scd bonus clericus nominctur, ciim salis convenien- ctura spe fruslrati lurpiter collabuntur. Quoriim
litis viderelur, ut sicut a monacho monacha, sic a aliquis in se reversus dicit : i Nunc scio quia cum
clerico clerica 472 dicerelur. Easquidem quas sub niihi eqtio insidens monacUus, imo ipsi monacho
religionis habitu constat in monaslerio conversari, prsesidens diaboltis occurrcbat, lalis occursus nil
vel sanclimoniales, vel nonnas, vel monachas in mihi prosperum protendebat, el lali prscludio hu-
Patrum opusculis invenio nominari; clericas vero jusmodi ruina vitari facile potuissel, si mens non
ulruin uspiain scripluin iiiveiierini, non possiim re- laevafuissct. >Non ergo omnibus qui equo insideut
cordari, el a nullo sennonem Lalinum profereiile, B debemtis quidquid estmililis assignare, ne et mona-
aliqtias audio sic vocari. Quod quare acciderit, non chis compellamur nomen ascribcre militare. Est
salis mihi liquido declaraltir, nisi forle ut uoslri eiiam proprium militis accingi gladio, iia ut qui-
monachi sentenlia leliimlatur, qui monachos, quos cunque apud nos professionem aggreditur militareni,
audit clericos nominari, esse clericos arbilratur, non in ipso professionis inlroilu gladio accingatiir; nec
atientlens quia ci mulier beuc litterata, cum cleri- ejus airium proestimit ingredi, nisi tali signaculo
cus iion sit, bonus tamcii csse clericus judicaliir. muniatur. Quia enim in agouc pradii qui coiilcndil
ipse ctiam nionachus in hac sua disputaiione pa- ei accinciis renibus expedilior judicatur, ct as-
tenier confitetur, quod clericattis veritas in liltera- sumplo gladio virilis ad pttgnandum audacia non
IUIIIscieniia non liabelur. Ergo indubiiative ipsius mediocriter roboratur, satis eleganter placuit mili-
ctiain tcstiinonio comprobalur, quod non omiiis ve- li;e saeculari, ut ejus novitius accingattir balleo gla-
raciter clcrictts est, qui laitien clericus iiominalur. diali. Tali quippe niyslerio in ipso lirocinii vesiibulo
CAPITULUMCXI. dcbet novitius erudiri, qualiler eiim deccat et a
Denique si is qui agil quod esl clerici, clericus limiditalis noxioe rugosis finibus expediri, el aculo,
esl, nunqiiid non ctiain qui agit quod esl inonachi, ' vel acri animo virililer coramuiiiri, ne corde dissn-
iiionaclius esl; qui agit quod est inilitis, miles esl? u lulo, ignavia plenum dedecoris iufaranl detriinen-
Si ila est, ordo rertim non mediocriierconfundelur, lum, sed insuper virilis audacia iriumphale conferat
iittlla profcssio distingueliir, quid qtiisque dici de- muniinentum. Propter quem tiiumphutn, et Re-
heat non facile cpgnosceiur; quia in omni profes- demplor humani generis accingi gladio comiiioiicliir,
sione rarus adinodum coniiueiur, qtii non aliquid cum ad mundi principem debellandum vcnire per-
quod esl propriuin professionis alterius operelur, hibelur : i Accingere, inqiiit, gladio tuo, potcntis-
Nostif quia equo vehi ab anliquo ita qtiasi pro- sime. » Quid est poientissime? Ne scilicei discinga-
priuni militibtis assignalur, tit ctiam ab equo nomen tur, donec subaclis hostibus vicloria compleatur.
equilis derivetur; ct ab eqttite ordo equeslris no- CAPITULUMCXH.
ininetiir, qui nimirum ex cquitibus, id csl militibus, Debere autem mililem ante vicloriara non «is-i
consiare perhibelur. Nunquid ergo quicunque con- cingi lsaias quoqne signanter designavii , cmtt
ccdimr equo velii, equeslris se esse ordinis aflir- adversus Judaeain venlnrum csse Romantim cxer-
mabit? et quoniam agit quod esl militis, sese militi citum prophelavit : i Ecce , inquit, fcsiiutis.
comparabilf Jam quippe tam longe laleque videmus velociier veniei. Non est dcficiens , neque 473
equitandi licenliam omnibus indulgeri, ut ab ea nec n laborans in eo; nondormiiabil, neque dormiel, nee
ipsos inveniamus monachos prohiberi, imo vix jam solvetur cingulum renuni ejus (Jsai. v). > Qtiia cnim
potcsl inonachus iuveniii, qui pede vel possit, vel ludoei Christum occideranl, lanio in cos furorc t!i-
velil longi laborem itineris experiri. Quis enim Yi- viua ullio Romanum militetn excitavit, tanto illum
cus, qusc plaiea, quod foriitn, non habct nionachos amore prseliandi ultor spiritus animavil, ut cum ille
equilantes? quis egredicns domum stiam, non Sta- niorae impaliens ad expugnandam Judocorum inso-
tini invenil qcciirsantes? Quod indictum, quoe ntiii- lenliam festinaret, vincentli cupidus, non defectu,
dinac inveniunlursiiie monachis celebrari? qitis con- non lassitudine laboraret; non torpore, non ignavia
ventus hominum,quis conflictus mililum lerminari? dormiret; non denique gladiah» cingulum a rcnibus
Cum tindique de diversis parlibus confligendi gra- relaxaret, donec adversarios evenlu prospero triiim-
lia mililes congregantur, cum collisione sculorum, pliaret.etlriumphalesaqtiilasinsecuritaiepaciselglo-
cum fragore lancearuin, furore miserabili gratulan- rise collocaret.Neque enim inpraelio.vel gloriatidum
iur, si monachis cquilandi beneflcium negarelur, esl milili donecdiscingatur, vel discingietini convenit,
foitc illic non lanta eortim copia vidcretur. Sed djnec victoria polialur : sicul Achab rex Samariic,
quis prscsagiat ntiseroriim cadaverum immiiientem Benadab regi Syruc lcgiiur respondisse, et in eo.
819 PIIILIPP1.DE HARVENGABBATISBON^ESPEI 820
onitiem sapienler mililem crudisse. Cum enim Bena- jA bere, ct ecclesise suae bona mililari vigilantia lue-
dab minarelur se in proximo Samariam eversurum, renttir, ne paticulia clericali landem ad nihilum
el in ea, nec etiain pulvercm relicturum, ad Achab ducerenlur. Assnmunt igilur arma, et gladiis virili-
regem Israel niinlios destinavil, per quos illi spe ter accinguntur, et convocatis tam propinquis quam
jain victoriae, lanquam re tumidus insullavit. < Hoec, caeleris familiaribus, in ipsius fronte negolii gra-
inquit, facianl niihi dii; ei haecaddant, si suffecerit diunttir; et non solum quse sua sunt auferri sibi
pulvis Samarioe pugillis oiunis populi qui sequilur nullatenus patiunlur, sed et quse ablala sunt violen-
nie (/// Reg. xx). >At ille considerans quod eventus ler repetere, imo, el raptoribus dignam viccm
rei adhuc pendeb.it in dubio, ei plerumque flnis rci manu propria reddere moliunlur. Impugiiantibus
iion concordat ejtis iniiio , satis patienler miuas repugnare, resistentes laborant expugnare; non
rcgias tolcravit, ct minanli consilium elegans reuiatv- jam proferentes gladium verbi Dei , quod tan-
davit. < Dicilc, inquit, ei, non glorietur accinclus qtiam ineflicax hostes insensibiles conlemnebant,
aequc ul discinclus. > Accingilur quippe gladio miles sed visibili gladio ferientes, quem sibi gravius immi-
cum sid praelium praeparaiur; discingitur vero cum nere carnales carnaliter senliebanl, Sic aiternis
polius vicioria coronatur : el ideo ad acciiicliini per- vicibus bodieque inveniunlurofficium exercere, sci-
«inel in spe el silenlio virililer confuriaii; ad dis- B licet, et cum necessitas exigil, hoslibus gravilcr
cinctum vero, adepta pace et olio, sub securitatis imminere, et armis apud sedorai repositis, canticis
umhraciilo gloriari. Pulchre ergo diclum esl quod spirilualibus inhoerere, foris bona ecclesiae 474
propriiim miliii glailiale cingtiluiii assignatur, ctijtis tcniporalia mauti et gladio custodire, intus psalmos,
adniiiiiciilo fine debiio praolium constimmalur. Scd hyinnos regulariler decantantes, eidem ecclesiae
nitnquid miles proprie vel erit, vel dicetur omnis deservire. Quod quidem ecclesiaslicos pastorcs,
qui gladio, quod est militis, accingeltir ? Nunquid episcopos, et aposlolicos certum esl non latere; sed
hoc professio miiitaris poluit oblinere, ut nulli nisi quia id non lam volunlarie quam necessarie vident
ei gladius conccdatur, ei quicunque, vel domi, vel agi, compelluntur ulcunque sustinere , ne cogatur
mililise cinclus crit gladio, consequenler el miles ecclesia damnis irreparabilibus subjaccre , cujus
liabeaiur? Non, imo noslris teinporibiis, tanta gla- paci el quieli nec ipsi possunl aliter providere. Cum
diorum copia fabricalur, ul in eis fabricandis multa autem , aliquando ul audivi , nonnulli aposiolici
ferri maieries expendalur; quia jam vix quemquam hujusmodi tenlarenl inconvenienliani prohibere,
vel in populo possumus invenire, qui longiuscule asserentes eam a proposito clericali pluriiiiuiu
processurus non festinet lalus siium gladio prsemti- abhorrere , adeo tamen vel ustis rei, vel ipsa
nire.Elsi enim initinere nulla fortegladium necessitas potius necessitas iuventa est praevalcre , ut id
iucumbii etluccndi, usus lamen coramendabilis vide- sine majori scandalo uon possent obtinere. Agunt
tur deferendi, ne viator sui improvidus animi dege- igilnr clerici militareoflicium, sive usurpalive, sivc,
neris argiiatur, si sine gladii inunimenlo, sectiritale ul potius amant dici, permissive: sic profecto exer-
muliebri gradiatur. centes quod clerici est in ecclesia congruenler, ut,
CAPITULUMCXIII. ctim poscil neccssitas , aganl nihilominus qtiod est
Hic attlem usus gladii, quem sibi quasi proprium mililis incidciiier. Sed qiiorsum hsecquoedc illis el-
oblinere debuit, dignitas militaris, non solum jam si visti non novi, ab his lamen qui eos ct videruni,
concedilur his quos tenet passim conditio popularis, et noverunt, cognovi ? Scilicel ul videalis quia non
sednonntillos eliam clericos audio sibi tale quidi omnis qtii agit quod est allerius , cst etiam quod
nsurpare, el usurpatiouis maculam oppanso neces- ille, quamvis aliquando dicalur quod iile. Quamvis
silalis velamine palliare. In provincia Avernioe Bri- enim illi clerici propler usurpatura ofliciumab ali-
Valooppido, bealus martyr Julianus ecclesiam ha- quo milites appellenlur, tamen nec ipsi seipsos
Iiet, in qua plurcs canonicos genere nobiles, opibusj niilites profitentur; imo sibi gravem injuriara putant
ct honore procdivites, constat ei clericali oflicioi D inferri, si quis eos nominans clericos, contendat
dcservire, et de ipsa ecc.lesia sumptus eis non modi- debere etiam milites subinferri. Non eiiim clerici
cos provenire. Quia vero eadem provincia firmae ; pariler et milites sunt; sed clerici lanluiuinodo
pacis legibus non tenetur, sed infirmiori potenli utt sunl, quamvis aliquando quod est militis iiiveuiau-
injtirias inferre non veretur, plerumque linitimii lur agere usurpative, sive, ul paulo anle dictnm
priucipes prscdlcise bona ecclesise procsumpserunt t esl, permissivc. Sic eiiam nou omnis qtii monaclii
impelu sibi raptorio vindicare, et ablata nullo Deii agit officium, monachus esl.
respectu restaurare. A qua jampridem violentia» CAPITULUMCXIV.
cum nullos eos polenlior curarei prohibere, nec; Superius audistis quia oflicium monaclii est jeju-
censura ecclesiastica posset eos intra pacis repagu- nium, vigilisc, labor, luctus, silenlium. El Ilicrony-
him cohibere, clerici non valentes dintius rerumi mus dicit qtiia monachus habcl plangentis oflicium.
stinruin jacluram sustincre , contra raplorum mali- Nunquid igitur oinnis qui hocc invenilur agcrc,
tiam novum consilitim iniere. Visum est enim eiss monachus eril ? Quantum mihi videtur , non cril.
ut quos a rapina spiritali gladio nou poterant abs- Elsi enim cuiquam monachi vncabulmn imponauir,
isrrerc, malcriali gladio tentarent cflicacius prohi- pro co quod labore, jcjunio, luclu cl lacrymis allli»
 821 I)E CONTINENTIACLERICORUM. 822
galur; non tamen htijtismo.li scrmo recie proprius A Alioqnin si is (|ui monachus esl clcricus eiiam pro-
jndicatur , nec ille esse moitachiis vcraciter afftr- prie diceretur, ut, qtioniani agitquod clcrici esl, cle-
malur. Plerumque contingil ut qnis posiltis in or- ricus 475 veraeiler haberelur, quantum ex lioc
dine vel habiiu ssecnlari, eligat ibidem paulo mo- ordlni monachico decoris, vel honoris confcrrelur,
dcsiius conversari, aliis olio vacnnlibus , uliliiate lanttim ei aliunde simili rationededccoris inrcrreiur.
qnalibet occnpari; aliis disciirrenlibus per plateas, CAPITULUM CXV.
forlc in ecclesia demorari; aliis fcslive epiilanlibus, Sicut enim Hieronyums eum qui monachns esl,
jcjnnioelabstinenliamacerari; aliis ristti eicachinno dicil et clericum, cttm agii quod clerici esl; sic
deditis, inlra oraiionis ctibictiluui sub silenlio lacry- etundem dicit et sponsum, ctiiti agil qtiod sponsi
mari. Quia vero hujiismodi vivendi duritia specia- esl. Videbat quidem plerosque monachos ob hoc
liicrmonachis iniperaliir, nonnunquam qui sic vixe- velle sacris ordinibus sublimari, ut ordinati niere-
rit monachus appellalur : et ctim longe sil a mona- reiilur ad curas ecclesiaslicas invilari, invitali vero
cho habittis et prolessio sic vivenlis, lamen hoc ei possent non tam clericale oflicium religiosius ca-te-
dal vocabtilumsermo improprius intuenlis.ilste.ait, ris adimplere, quam sub hujus obtentu voluplalibtis
quera sic video conversari, non tatn id quod est inhacrere. Cura enim de clauslro cduclis injiingere-
quam monachus mereturappellari.» Inde est quod in " lur populi magislraltis, ul religione et scicnlia sup-
libello in quo atiditis sanclornm nalalilia recitari, plerent vicem vel olficium clericalus, adeo laxabaut
eortimqiie virtutes ei merila breviter commendari., habenas ordinis et proposili rcguiaris, ul se non lani
Radegundis regina, quae in toro Cloiarii jtire uxorio clericos quam sponsos exhiberent, vitse merito sae-
jacere cogebalur; non uxor tamen sed monacha cularis. Vilitatem monachicam abhorrenies, sic in
nominatttr. Sic enim habet: i Radegundis, inqtiit, vultu et habitii delicati apparebaiH, sic mttlicrtim
reginae quse in toro Clotarii regis Francorum recn- colloquia effrenalis moribus appeiebani, ul in eis
bans, potius monaeha vocabatur, quam uxor. Nttn- non lam elucerel religio monachica vel saliem cle-
quid, si, permittenle viro, regina fervens spiritu ricalis, quam forensis morum effusioel liccntia ina-
carnis copulam abhorrebat, et in loro regio conii- riialis. De qualibus Hieronymus cutn ad Etisiochium
neiitiac, vigiliis, oralionibtis, lacrymis indulgebat, virginem loqueretur (121) : < Sunt, inquit, alii (de
ideo esse monacha veraciter asseretur, quamvis a mei ordinis hominibus loquor), qui ideo presbyiera-
Donnullis usurpativo loquendi genere monacha no- ttiin et diaconatura ambiunt, ul mulieres liceutius
mineiur? lta quidem se habere rei veritas non videanl; omnibus his cura de vestibus; si bene
videlur. Sic et Nepolianum, de quo supra diximus, Q oleant; si pes laxa pelle non folleat; crines cala-
Hieronymus commendat, quia, cura foris honesie mislri, vesligio rolanlur, digiti de annulis radiant,
expleret offlcium clericorum, domum sc referens et ne planlas liumidior via spargat, vix imprimunt
ampleclebatur duriliam monachorcm; foris agens siimma vcstigia. Tales, inquit, cum videris, sponsos
elericum, viduas, virgines, casli» sermonibus exhor- magis ocsliinato quam clericos. > Vides monachos
lando; intus imilans monachum, carnem suam la- qtii non religionis gralia feslinant ordinari, sed ut
crymis, vigiliis, jejuniis macerando. < Viduas, in- possinl licenlius per viise ssccularis latiludinem
quit, el virgines Chrisli honorare ui matres, hor- evagari, ul )iossinl dclicatis vesiibus el aspectu
tari iit sorores, ciim omni caslitale. > Hoc de oflic.io mulieruin delectari, sponsos magis quam clericos
clcricorum. Et adjungit: < Jam vero poslquam domi debere oestimari. Quibus ergo argumentis noster po-
se contulerat, et reliclo foris clerico, duriiiae tradi- tcrit monachus refragari, qtiin htijusmodi monachos
derat mouaclioriim creber in orationibus, vigilans oporteat sponsos veraciler aflirmari, qui el aguiit
in- precando, lacrymas Deo non hominibus offere- quod sponsorum esse non licct dubilari, el qttos
bat; jejunia pro lassitudine ei viribus corporis mo- conslat sponsos ab Hieronymo nominari? Qualem
derabalur. > lloc de duriiia monachorum. In his esse et Joviniantim, de quo snpra diximus, idem
aulem avtinculura suum pontiflcem et monachum D Hieronymtis designavit, cui sordes monachicas ab-
Nepoiianus imilabalur, sicut paulo supra idem Hie- horrenti sponsorum inesse delicias demonslravit.
ronymus protestatur. < In tino, inquit, eodemque < Isle, inquit, formosus monaclius, crassus, nitidus,
haud dubium quin in aviinctilo suo el imitabatur dealbalus, ct semper quasi sponsus incedens. Si
monachum et episcopuin venerabalur. > Ex qtiibus ergo monachi sunt ol sponsi, pro eo quod et spon-
verbis nosier monachus mihi visus est arbilrari, salem licenliam amplexantur, et sponsi ab Hiero-
quod Nepoiianus recle monachus debeat aeslimari, nymo nominanlur, concedo ut ct clerici similiter
lanqtiam nonnisi monaclins possit monachum imi- habeantur, pro eo quod et agunt quod clericorum
lari, cum euindem avunctttum sutim Nepolianus cst, et eorumdem nomine decorantur. Si atilem
episcopum quoque sine dubio imitaretur, nec tamen sponsi non sunt, quamvis proptcr actus sponsales
episcopus haberetur. 5i quis autem euin fuisse ino- ab Hieronymo sic voccntur, forte nec clerici erunt,
nachum perlinaciler voluerit affirmare, cedo, ne qtiamvis propier clericale oflicium aliquando clerici
quod servtim Dei non oportet, videar litigare, dum iiominenliir. Dcnique non oestimo adversuni rae de-
lamen id pro conslanii habeatur, quia si proprie bere Hieronymuni indignari, si dixero eura qui mo-
monnchus exslitit, improprie clericus nominatur. naclms est, nec sponsum propric, nec ciericuin n»r-
(12i) Hier. ad Eusl, De cuslodia virgiuilatis.
823 PHILIPPI DE HARVENGABBATiSBON^ESPEI 821
minari; sed eo libcrius ulrumlibet posse dici, qtio .A nerc privilegium concedalur, ul scilicct is qni sub
neulruin proprie putest dici. Neque enim , nisi fal- professionis assumpiae litulo conlinelur, cjus essc
lor, is qui monachus esl, vel sponsus , vel miles, ordiuis, cujus lenet cliaracterera non negclur. Dc-
vel clericus proprie polcst dici, nec e converso qui- niqtte Christus eum, qtiem vtilt Christiani deco;c
libet eorum monachus proprie poiest dici,' quamvis nominis veraciter honorari, vult nimirum Cliri«lianac
plerumqtie sic alter altcrius oflicitim gerere videa- qtioque professionis titulo decorari, ne quis lorie
tur, ut netiter eorum proprieiale sua coiilenlus lia- Chrislianum aeslimet se haberi, qtti sub fidei sacra-
beatur. nienlis nolueril conlineri. i Baptizanlcs, inquii, eos
CAPITULUM CXVI. in noinine Palris, et Filii, et Spiritus sancti. > Et :
Congruiim igilur esl, ul tandem quis proprie clc- < Qui me confessus fueril corain hominibiis, ct ego
ricus sil videamus, ne igiioranlia caligantes erroris conlilcbor etim coram Patre. » Baptismus igitur, ct
dcvium incurramus, si vel eum qui clericus non oris confessio fidei Christianse, esl qttaedam osten-
esl esse pertinaciter allirmamus, vel econtra cum sio : qua carere adeo procul dubio est nocivum, tit
qui esi esse clericum abnegamus. Sicut est ordo nec (idelis nomineltir qui non lenuerit fidei ostensi-
quidam monachicus, sicut ordo quidam csl inilila- vum. Unde audistis cum Apocalypsis lcgcretur, quia
ris; sic est etiam ordo quidam, sive professip cleri- fideli cuique Christus pro inagno munere pollicclur :
calis. Cujus ordinis sive professionis limen cum < Sc.ribam, inquit, super eura nomen Dei mei, et
quis appelit inlroire, ut in eo possil Deo familiarius nomen mcum novum (Apoc. m). » Nomcu Dei sui
deservire, in ipso veslibulo lonsuram et habitum Clirislus super eum scribit, quem fldelium iiumero
assumit clericalem,sciens eum inter nupliales ami- sic ascribit, ut jam non filius dicatur Adam , a quo
cos non haberi, qui veslem non habueril nuptialem. ad ir.orlem carnaliler generalur, sed Dei filius a quo
Cum itaque clericaliler se vivere pollicetur, ul ejus in vilam per ejusdem Chrisli graliara adoplainr.
votum et sponsio coeicris ctiam declarelur, radit Unde alibi scriplum est: < Dcdit eis polestalem li-
caput, vestem mutat, prout debilus apud clericos lios Dei (Joan. I). > Yerum quia nullus jam Dci fi-
mos habelur; el sic voce, vullu el habiiu clericutn lius nierettir nominari, nisi qtti a Christo nomeu
profllelur. Sic niinirum instituit diligens Pairum adeplus fticrii Christiani, super eum quem inter fi-
prudentia. Sic tisque in hodiernum lenet Ecclesia, lios adoptivos admitlit, stium pariter nomen ncvtim
ut qui hunc profilendi morem non assumpserit, Ckrislus scribere se promitlit. Et noraen, inqtiit,
cloricus proprie non dicatur; qui vero assiimplum meum novum; nomen novum nomon est Christia-
lenuerit, sine dubio clericus habeatur. Neque eniin /-. num, quo, nova coruscante graiia, sic quisquc fide-
de sanctitale quara hujusmodi jubelur habere pro- liuiu decoratur, ut sine hujus decore nominis, nec
fessio, nostra in prsesenii agit locutio, sine qua su- fldelis nec Dei filius habealur. Quia vero non suflicit
perius dictum esl clericos non salis csse veraciter ut nomen Dei, vel nomen Christi quis in corde me-
quod dicunlur, pro eo scilicel, quod inuliliter boc moriler amplectalur, nisi ef foris, sacramentis fidei
dicunlur, falso quippe, id csl pro nihilo, clericali salularihus imbualur, non dicit Chrislus : Ponam in
nomine gloriatur, qui ornare nomcn mcritis non co nomen, sed : < Scribam super eum, > ut scilicct
conatur : et ideo cum hujusmodi esse clericus abne- ex litulo qui superscribilur liminari, caeteris omni-
gatur, non professionis tilulus annullalur, sed pro- bus innolescat cujus illud debeat habilaculum indi-
fitentis vila degener accusatur. Itaque qui lianc cari. Quasi enim in fronte fidei gestare tiluliim per-
professionem assumpserit, assumplam tenuerit, hibelur, qui Chrislianam religionem manifeslis iu-
proprio loquendi genere clericus appellatur, quia diciis profilelur, qui ad ejtis judicium baplismi la-
non religioni, sod professioni hoc vocabulura quasi vatur irriguo, et ore confitelur, cujusmodi signacttlo,
proprium assigualur. Est quippe hujus professionis quicunque coniempseriij superscribi, filiorum Dei
assumptio quoddam religionis signaculum 476, numero mcrebiiur non ascribi.
non ipsa religio, el quandiu in profilenle exiraria D CAPITULUMCXVII.
nianei ostensio, quamvis mores non excolal interna Unde el infra, in eadem Apoealypsi Joannes dicit
religionis affeclio, eum tamcn esse clericum passim elcctorum mulliludinem se vidisse, quos in suis
clamal cunctorum assertio. Alioquin , si omnis qui frontibus hujusmodi scripluram asserit habuisse.
religiosus non est, clericus esse etiam desinit, non < Vidi, inquit, et ecce Agnus stabat supra monlera
aoliim dotrimenliim sui palietur inlinitus numerus Sion, et ciim eo ccntiim quadraginta qitaluor millia
clericorura, sed forte et ad paucilatem prislinam habcntes nomen ejus, et nomen Patris ejus scriptum
redigetur innuinerus exercilus monachorura. Neque in fronlibus stiis (Apoc. xiv). > Agnus isle Chrisms
enim religiosos monachos extimo succensere, si est, qui in deserlo ccelorum nonaginia novem re-
dixero ordinem illorum inira stium ambitura pluri- linquens oviculas quse vitali sub manu Patris ali-
mos conlinere : qui nimirum gloriantur professio- monia pasccbanlur, ad quoerenduin venit ccntesi-
nem monachicam voce, vultu el habitu se tenere; mam, id esl, homines qui per morlis dcvia vaga-
et tamen in corrigendis condigne moribus, vel nul- banlur. Et quoniam omne animal facilius ad sibi si-
lam vel minimam student diligenliam adhibere. Ne 'mile convertitur, qui Deus erat, Agnus efficiiur, ut
ergo Um monachico qtiam clcricali ordini injuria ovem perditam balatu consono revocaret, ne pcr
intolerabilis inferatur, ulrisque suum illacsum ma- greges hoedorum vsgabunda diutius abcrraret. Fa-
825 DE CONTINENTIACLERICORUM. 82(3
ctus vero Agnus, snpra montem Sion visus est siarc, A quis possit emere, aui vendere, nisi qui habel cha-
qtiia elecios suos venerat adjuvare; ul qui in Ec- racterem besiioe (Apoc. xm). » Vull hoino ille pcr-
clesia sesstirus erat dans ei gloriam conregnandi, dilus qtti noti iam bestialis quam beslia expressius
apud eam pritis slaret, iinpendcnsgraliam adjuvandi. meretur iiominari, pro eo scilicet quod non nisi
Qttod nimirum Isaias diuno plenus spirilu ardentcr lcrram sapit tolus feno deditus corporali; vull, in-
proeopiavit, el ereclus in spem, morae impaliens quam, ul iittllum humanae societatis conimerciiiiii
orando proplietavii : > Emitte, inquii, Agnum, Do- intra suos quis apostatas habcre permiltaiiir, nisi
minc, dominalorem lerrsc, de pelra deserli ad mon- quodam aposlasioc siguaculo muniaiur, nisi in
lem filioeSion (Isai. xvi). > Deserli iiomine ccelum fronle et manu characlerem, id eslnotam criminis,
signare voluit, quod homo vel angelus peccando de- prscferre gratuletur; in fronte qtiidem, ut professio,
sertiil, in quo lanquam in petra, uterque manere in manu atilem, ut operaiio deraonsireltir. Unde
solide potaissel, si suo Creatori diligentius adhncrere infra, cnm sanclorum, et martyrum, ei coufessoruni
volnisset. Velforle coelumob hoc deseriiim dicittir; vicloria proedicalur : hoc illis pro merilo laudabi-
quia illud Chrisltis tanqttam deseruil, ctim, assiim- liler assignalur : quod hujiis bcsliae characterem
pta carne, nobis videndus apparuit; cum relinqnens nec in frontibus nec in manibus acceperiiiil, id est
illic nonaginta novem oves, lanquam de eis quas se- B nec professione, ncc operatione se esse illius satcl-
curas noveral, minime jam curarel, ad quserendiiin lilcs oslenderunl. < El vidi, inquil, animas decolla-
venit centesimam, ttt eam in humeris ad caulas re- lorum propler lcslimonium Jesu, et qui non adora-
portarel. Petra deserti ipsa est solidilas cceleslis verunt bestiam, neque imaginem cjus, neqiie acce-
inansionis, quam Chrisltis quasi descrtiissc dicilur, perunl characlerem cjtis in fronlibus,attt in manibus
volunlati satisfaciens paleruaejussionis; cum ipse suis, el vicerunt, el regnaverunt cumChrisio (Apoc.
qtti juxta prophetam, a sumino coeloineffabiliter est xx). » Igitur el Chrisiiani eruul, qui habebunlclia-
egressus (Psal. Xvin), noslrum insiabilem vivendi • raclcrem Chrisli : ct Autichrisliani erunt, qui
teuorem misericorditer esl aggresstis. i Exivi, ait, habebunt characterem Anlichrisii.
a Patre, et veni in miindum (Joan. xvi). > Orai crgo CAPITULUMCXVIH.
proplieta, tit Deus Pater Filiuin, doiiiinaniemquippe Qiiorum profccto ii qui Chrisliani nominis Iargo
imilliludinicceleslium477anP!e'oruni>dominalorem ambitti includunliir, quo ab Antichrislianis, ul prat-
cfiiciat hominumlerrenorum; et de petra dcsetli, de dictttm est, secludunlur : eliam inter se quibusdam
illa scilicct occulla habilaiione ad montem Sion,id propiiclatibus distinguuniur, qua distinciioiie non
est EccJesiam,j.mi tunc in paucis nicmbris suis, spe cujus fidei, sed cnjtis sinl ordinis cognoscunttir. Est
et desiderioccelestiaspeculantem.Agnum mittat in- enim inler eos ordo alius clericalis, alius monachi-
nocmimadvilaepascuagreges hominum revocanlcm. cus, alitis militaris , quortim singuli sic stiis prj-
i Emitte, iiiquil, Agntim, Doiniue, dominatorem prielaiibus titulanlur, ut sicul nominibtis, sic eliam
tcrroc: de petra deserti ad monlem filiaeSion (Isa. characteribus dislinguanlur. Habet quisque ct vo-
xvi). > Quod autcm Isaias liendum laitlopere dcpre- cabiilum siiiiiii, quo quasi proprie nominatur, ct
calur, hocjam faclum se vidisseJoanncs apostoltis cliaracterem suum, qui huic vocabulo ^iroprius
gralulatiir, quia vidil Agnnm slantem supra monlcm assignatur, ut nec sine tali vocabulo, lali characicre
Sion, id csl stiper altiludinem coniemplanliumele- quisquam debeat insigniri, nec sinc lali charactere,
ctorum, et cum eo cenittm qitadraginia qualuor inler eos qui sunt hujus nominis, inveniri. Erit
niillia signalorum. Neque eniin jam citm Chrislo igitur clericus qui professionem clericaletn assuni-
alius iuvenitur, nisi qtii Christiani scriptura nomi- pscril, qui assumptam lenueril, ut in eo non meri-
nis insignitur; qui nomcn ejus, cl nomen Palris tum , sed propositum altendatur, cum de co non
ejus elegerit in fronle legibililer exarare, id est pro- juxta mores, sed juxta characterem judicatur. Qui
fessionis litulo se Chrislianum et Dei filium osieii- enim eum profllendi morem legilime fuerit assecu-
tare. « Ilalientes, inqtiil, nomen ejtis.el nomen D lus, qui a patribus eslad faciendum clericura insti-
Palrisejus scriptum in fronlibus suis (Apoc.xxn). > tutus, ut scilicet voce, corona et habitu aggredialur
Quodperpendcns Antichrislus, qui Chrislus appelil clericum profileri, is procul dubio debel clericus
aeslimari,et tam actu quam nominc Christo vehc- perhiberi. Sunt nimirum quidam gradus, vel ordines
nieniius adversari; eos quos sibi, vel prece, vel quibus acceditur ad altare, provectu quorum aco-
minis compellit famulari, vult etiam suo characlere lythtis, subdiaconns, diaconus, presbyter allari per-
in froniibus adnolari. Habet quippe el ipse cliara- Iiibentur aslare, quos ordines aucloritas sic voluit
clerem suiiin,quo manifestius inscribunttir omnes- clericis assignare, ul in primitiva Ecclesia, non nisi
qtii seducti ad ejus salcllilium infleclunlur, cujns eis licerel, sic altario niinislrare. CaHerum non
littilo a cultorihus verse fldei secernuntur, ct cujus omncs qui clerici sunl, ad hosordines promoventur,
sint, lam ab invicem quam a cseleris omnibus co- quia non facit clericum talis promolio, sed assumpla
gnoscunttir. Unde et in Apocalypsi legitur: < Fa- professio. Multi quippe cum aggressi fuerinl cleri-
ciet, inquil, oinncs pusillos, ct magnps, ct divites, cum profileii, vel nolunt, vel nequeunl ad hos or-
et pauperes, et liberos, el servos habere characte- dines promoveri, nec lamen eos quisquam sane
rem in dcxtcra icaiiu, aul in frotitibus suis : et ne sapiens asscrit a clericorum dcbere ininiero re.i.o-
827 PIHLIPPI DE HARVENGABBATISBONJESPEI 828
veri, imocensura cciiesiaslica dicit eos intra suttm A noii futiguntur, cl laiueii nullo refragante cleiici
debere proposiluin conlincri. esse veraciter asserunlur.
Mcinini, cum in civiiate quadam adolcscenlulus Cum cgo puer jain graiidiusctilus episcopo ul me
discendi gratia conversarer, cranl in ea duo viri, faceret clericum praesentarer, el corain eo sicut
qui in pueriiia professionem assumpserant clerica- eram praemonilus flexis genibus incurvarer, supra
lem, sed proposiii pcenitenles, ad ordinem relapsi caput meum cosquos huicoflicio congrucre nover..t
fucraut laicalem. ln quo perlinaciler corivcrsanles, psalmulos decanlavit, et a conditione laicali me
aiinos Iransegerant juvenlulis; el aspersi caput removens vullu el haliitu inuovans immuiavii.
canitiejam parabanl ingredi vcslibuluin scncctiilis. Clericali etenim indtimine me vestivii, et coronoe
Visum est auiem episcopo nl eos ad proposiitim lilulo siimmum capitis insignivit, ut me deinccps
reverli coramonerel, ne ordo clericalis diutius per clericum non solum vox propria falerelur, sed ea
eos risui subjacerel, quia el eos fuisse ciericos faina etiam reticenie , vulius et liahilus loqucreiur. Hoc
crebrius venlilabat, el 478 'l0C frcqucnter ninlto- profecto cpiscopus oratione dcvota c.ommendavit;
rum subsannalio clcricis objectabat. Cum igitur ad hoc bencdictionedebila confirmavil; nec me lamc»
celebrandam synodiini uiidiquc morc solilo venire- lunc ad agendum allaris officium ordinavit, scd
lnr, ut in ca de negoliis ecclesiastiiis canoniee tra- " tanttimmodo juxla morem instilutiim a Palribus
ciarciur, ul quod videbalur utile, aticloriiale de- clericavil. Per aliquol igilur annos mancns niansi
bila sauciielur, ei quod forlc fucrat infirmatum in co, ad quod me novcram pcrvenisse, nihil plus
rcduci in prislinum cogeretur, episcopus eos quos appciens quam quod me noveram assumpsisse; sic
praedixiinuspublice raonuit ad professionem clcri- videlicet diligens me voce vultu et habilu clericum
calem, quam reliqueranl, ut rcdirenl, iiitermiiians praedicare, ut iainen nec habcrcm nec appeterem
cis sc dainnalionis senienliam illalurum, nisi moni- illos gradus vel ordincs per quos acceuitur ad aliare.
tis obcdircnt. At illi responderunl se quidem in Permanens vero in eo quod ab annis puerilibus sum
scbolis pucros aliquanlo lempore lilleras didicissc, profcssus, landcm fincs adolesccniiaesum ingressus,
sed omnino clericos non fuisse. Ad hoc vocc con- ct nalura potens qti;e nie quasi allermn amiis non
sona quorumdam clericorum lesiimoiiitim sonnit, merilis rcddere gesliebat, malas mcas tenui jr.in
et praecipuedecanus Ecclesise vir genere nobilis et lanugiiic vcslicbat. Excludens quippe facicm lene-
actate maturus, asseruit: quod illi quidem in scho- rani ct eaicntis puerilem, polcnli uisu moliebaiur
lis curam secum studio impenderanl lilterali, et inducere juvenilem : sic novaeconferens incremen-
insignili fueranl corona el habitu clericali. Quo lum ootalis,ul nescirct vcl nequiret conferre pariter
andito, sine hoesilalione dcbere illos ad c.lcricatum '' novoeqttidpiam .saiiclilatis.Coeierumgralia Dei, quoe
reverli synodus judicavil, faclumque judicium epi-. potentior e.sl quain natura, colaphuiu milii limoris
scopus aucloriiate dcbiia conflrmavil; e', sic soluto inciissil, cl dc manibus ludicra prislinac vanilalis
concilio incumbenle vespera, unusquisque ad pro- excussil, monens imo cogens ut qui gaudebam cle-
pria remcavil. In crastiuo clericis congregalis, ctiin ricum profilcri, diutius non differrem clcricalis re-
rursus in synodo sederelur, el de illis apostatis ligionis legibus cohiberi. Graia igitur violentia
sernio niillns in publicura versarelur, ccce umis ex traclus obedirc monitis non rcfugi.ciad monasterii
cis rasus barbam, rasus coronaui, tonsus coraam in porttim inluitu rcligionis confttgi, illicque pedcg
rolundum, indulus clericali veste,venii in synodum, meos injeci viioe compedibtis regularis, nectura
ct inlcr caeteros clericos resedit : gaudenlihus mi- qtiarum milii visa esl nectura salularis. Ubi per
ranlibusqiie multis quod el spirilu el habitu fuerit tottim fere aniium conversatus suin anicqtiam ad
imuiulaius; nec dislulil ad honorem ci ordinem ordines promoverer, antequam ad ministranduiu
redire clericaius. Alter vero, etsi paulo tardius, altari ullaieuus admoverer; sic inter clericos de-
tamen compulsus esl redirc, non proesumens vcl gens ut me quoque nullus esse clericum abnegarct,
judicio syuodali, vel mandato episcopali inefficacitcr j. nulltis me ab eorum vel numero vel nomine seque-
contraire. Sic ulrique slalui renuntiantes laicali, strarct, non propter coiidignum virlutis fasligium
ex eo maiiserunt el permanserunt in conversalione vel altaris officium quod assequi non merebar, sed
ct habitu clericali, quorum neuler adliuc cxuius est propter clericalem professionem sub cujtis litulo vel
ouere corporali, imo adliuc ulerque vila fungiiur cliaraciere conlinebar. Plerumque eiiam inter vos,
Umiporali.Non ergo propterordiuesper quosallario fratres, videiis nonnullos conversari, qui valeiacto
iniiiistratiir, sed propter assumptam professionem pristinis moribus el vilse socculari, aggrediuntur
quis csse clericus judicalur, quia et illi qui a laicali inlra claustrum ohedieiilise sub disciplina vivere
onliiie synodali judicio sunt remoli, ad aitaris mi- regulari, qui nulio ambigente in clericorum numcro
iiisierium nec anie necposlea sunt promoli. lam re quam iiomine jam habentur, el lamen non-
CAPITULUMCXIX. dum ad ordines promovenlur. 479 Neque enim
Ncc solum intcr eos qui propter laxiores vivendi omnes qui clerici efficiunlur, staiini allario mini-
habenas dicuniur clerici sseculares, sed ct inter eos slrare, vel appetunt, vel cogiintiir : imo plerique ab
qui propier districtius proposilum vocantur regula- ordinibus, vel invili, vel voluntarii differuntui, el
res, mulli possunl invcuiri, qui allaris ordinibus lamen de sub clericali titulo non toHunlur. Deniquo
 829 DE CONTINENTIACLERICORUM. 8~0
idem tilulus non eos esse pracdicat ordinatos , sed A 1 calem lialiiliim non impnnit; qui clecto clcricali
tantummodo ciericatos : nec indical quo gradti vel coclcrosa se characlercs non seponil. Si vcro pro-
ordine coniingat eos altario pracsentari, sed cinus fessionem clcricalem asstimpiam rcliqtteiit, st cjus
professionis debeanl judicari. characlerem abjecerit, si iu altero slatu vel ordine
CAPITULUMCXX. maucre stalueril, jam clcricus non crit, quia sicul
Deceteiiimiinaqtioequeprofessiosuo characlereii- hon fiet nisi professio clericalis, ut procdicliimcsi,
tulettir, alioquin ad ejus cognilionem non facile veui- assumatur ; sic csse clericus dcsinct si forlc assu.-n-
reiiir, si in tiiulo ianquam et foribus errarelur; siis pla relinquaiur.
qui clericus esse gaudet, monachus vull videri, vcl CAPITULUMCXXI
qui essc vult monachus gaudel sub clericali titulo
conlineri. Quod fieri clericorum quidam doclor in- Duabiis, ttl vidco, cattsis profcssio clericalis ro
venilur diligentius prohibere, volens unamquamque linquitur; uiia videlicct siipcrliu: vaniiaiis, altcra
professionem sic suum tilulum quasi proprium re- religiosse bumiliialis. Superba csl vaniias, cttni qm?
linere, ut cum isto contigeril lumen exlerius illu- abjecta Corona ci habitu clcricorum, a<isiatum et
sirari, de illa inierius non possit dubitari. Quidam " ordinem relabilur laicorum, 111in co posrit libcrius
cnim clerici nescienles quis lerminus clericalem B superbire, mundiqtic vanilaliuus habcnis hxioribtis
professionem debeal coniinere, cum in diebus affli- inservirc. Religiosa esl humilitas, ctim quis dili-
ctionis vellent quasi rcligiosiusse habere, vesies sibi gcnlius cousidcrans proecipiiani clcricaiis ordiuis
monachicas ad horam assumebant, ut eoruin devo- dignitatem, videl sc in c.t congruam uon habere
lio nigro el horrido habilii moiisiraretur, el abjectio sanclitalem; clcum in monte alto ct lubrico vicio-
muluaia incidenti tempori congruere videreiur. riam non prsevaleat obiinere, ul saltcm cvadero
Quos ille arguit erroneae vanilatis, quod injusloe si- merealiir, in depresso ct htimili vult laterc. Profcs-
bi assumerent litulum falsilaiis, cura clericalis pro- sionem ergo dcserens quani novil cactcris in Eecle-
fessio non debeat veste monachica lcnebrari, sicut sia celsiorem , cl in ca qiiamplurinins oeeasione
ncc professio monachalis clericali debel characlere offlcii vitam duccrc laxiorcm, ad monaciiicum fttgi'.
lilulari. Unumquemque, sicut ail, esse convenit sic latibulum, ul in co liilius dclilescat, ut a curis
indulnm, sicul professioni suae constat esse jure ccclesiaslicis longe factus, sub umbra lucius cl
consuetudinis allribulum, ut cum professus pro silentii retiuiesc.il. Duo ilii, qtiorum supra fcclinus
s.e ipso assidue non loqualur, assiduo veslis proeco- mcntioncm, supcrboe vatiiiali dcdili fncranl, qni
nio qnoe sit ejus professio cognoscatur. Dicil ergo proevaricali paclum qucd ctnn professione clsricali
eum qui clericus est debere monachum non videri, percusscrant, in eadem pracvaricai.ionc pcrtinaci
nisi forle deponens clericum velit nionachum profi- aninio vcrsabanlur, unde el dici aposiaix mcrcban-
teri; ne si professioni suoe concordare tiiulus non lur. Aposlala quippe pnvvarkator intcrpretaiur,
videlur, quod veraciler non vult esse, fallaciter qui abjccto dislricliori proposilo ct ipso characte-o
oestimelur. Ubi nullam mentionera facil de. his quo proposiuim dcsignalur, ad ca qua: pritts reti-
ordiuibus pcr quos accedilur ad allare, ncc ab cis querat, lanqtiam ad vomitum, recurvatur, ul euni
dicit vcsiem monachicam discordare; sed ab ea rurstis icncat dissoluta vivcndi lalitudo, in qua
professione quia quis legitime clericalur, qitsepro- quasi libcrius invcuilur pcccare muliiludo. Jam
prio charactere, sicut et professio monachica liiula- 480 igilur illi aposlatac clcrici non erant, qui
lur. Non enim clericus esl quia proraovetur utmi- professioncra reliqueranl, ct habilum clericalein;
nisiret allari, sed quia clericum profiteiur niodo, et qui pcrvcrso animo ad latiliidincm revoluli fucrant
constie.iudineclericaii, id est quia professionera cle- laicalcm; quos cl sancla synodus incxcusabilcs
ricalcm assumere, et in assumpta invenilur certis judicavit; cl astriclos judicioepiscopi jusiilia revo-
indiciis permanere. Qui autem hujusmodi profes- cavil. Si cnim clerici csscnt, nec argui cos ncc re-
sioueni, vel non assumpsit, vel assumplam reliquit, j. rj vocari oporleret, nec adversus eos quisquam tcsii-
clericus non est, quemadraodum el qui monachum monium perbibcrcl, cum non proplcr aliud hscccis
non profileiur, monachus nonesl. Cum igitur plu- violenlia sit inflicla, nisi quod ab cis clericalis crat
rcs monachos videaraus qui nunquam professionem professio derclicla. Erant quod cos csse omnimodo
clericalem assumpserunl,nunquam ejuscharaclerem non liccbal, non eranl quod eos esse necossaiic
tenuerunl, sedde gradu laicali sine inlerventu cleri- oporlcbat, quia ci illicita cis erat ea in qua vcs.i-
cali ad monachicum Iransierunt, et in eo favente banltir plalca laicalis, ct legilime imposita ca, qiiam
gralia permanserunt, cum tales, inquam. videamus, reliqtterant, angtislia semilae clcricalis. Talcs qui-
quiseos dixerit clericos esse, quamvis eos videat dera plurimos el vidinms cl vidcmus, qui imposiium
altario praesloessc? Quis,quaeso,monachum diccre sc sibi rclinquentcs clericaiuin, nd laicalcm vomiium
prsesiimil,siprofessionem monacbicam non assumil, sunl rcvcrsi, ei in codem injuslo proposiio lam per-
si nunquamveste monachica vull vestiri, si charactcrc versi.ul necdici nec csse diliganl quod cssc dcbucruni,
inouachico recusat insigniri ? Ila ct nullus recle se imoetdicanlur etsini, quodcrrorc proecipites clcgu-
clericum dicit, qui se clcricali professioni uiorc de- runi. Quos cnim scimus abjccto charaetcre clericalt
bito non addicil; aui sibi, ul prscdiclum osi, cleri- adhiicalemlicenliam recurrisse, cos jamnon cssedi-
S-.i PHILIPPI DE IIARVENGABBATIS B0NJ5 SPEI 852
cinmsclericos, 6cd fuisse: nec taliumquisqnam cleri- A sublimanlur.el dissoltitumvivendi Iramitcmquoqiiasi
cusnominaiiii',nisirortcciim propterejusignoininiam frenclici gralulanlur : congmum ducit magis abjici
hoc nonieii ad mediiiin revocatur. Mtilli cum ptieri- el latere in angttlo, in domo nupliali, quam setlerc
liam, adolescemiain, et forle ainplius in clericattt in facie, et cum sponsus venerit, degradari. Eapro-
transcgerini, et in eo qiiibusdam se iucommodis pter valefaciens professioni et noinini clericorum,
gravari pervidcriul, vidclicct vel difficultalescienlise quibus se imparem esse non dubital inopiacongruen-
litferalis, vel inopia rei familiaris, vel desiderio liiim merilorum, declinat liumiiiier ad vitam et
exercitii militaris, cidein clericatni renuntiant, et ordinem monachorum : sciens esseniclius.Scripuira
inter laicos revoluli vel qttodlibet exercent opifi- tesle,cum milibushumiliari, quam cumpoiemibuspo-
cinm, ut ditescanl, vel fiunt milites ul liberius lenter cruciari.Potenles enim.ut scriplum esi (Sap.vi),
insolescant. Hos profcclo nullus jam csse clericos polenler lormenla palienlur. Deponens igitur quem
asseverai, quia apud cos nec character clericalis, professione et habiiu lenuerat clericaium, profes-
nec professio perseverat; sed quemadmodiim el sione quoque ei Iiabitu assumil monachalum, et
diccbanltir cl crant clerici donec biijus professionis quemadmodum clericus fuerat clericaletn titulutn
legibus tenereniur, ila modo el dicuntur et sunt, R prsefercndo, sic etiam fil monachus characlerem
quod voce ct habitu quamvis illicite, profilentur. monachicum assumendo. Deserens autem illum, non
Novi pcr\mulios annos quemdam adeo dedilum ordinem, sed mores accusat clericorum : asstimens
smdio mililari, ut in ntiliiia imo maiilia nollel vero isliim, non digniialem, sed sanciitaiem com-
caHcris inferior judicari. Qui cum in monaslerio mendat monachorum, quia et illos novil, si lamen
monachorum a pitero monaclius fuisset educatus, recte sapiat, ecclesiastico culmincdigniores, et isios
ct inter cos proccssu temporis diaconus ordinatus, considerai vita et moribus sancliores. Nonergo euni
landem rnplis repagttlis obedienliae, et abjeclo 481 quem deserit clericalem ordincm inhonorat,
habitu monachali, de clauslroprosiliit actus impclu nec prae illo eum quem assumit, monachieum orro-
juvcnili. Rcsumploque vtillu et habilu laicali, ct ganter honorat; dum ad illum oblincndum sc nulla-
arrepto sculo, lancea, balteo gladiali, miles faclus leiitis idoncum asscverat, ct ad islum sc posse suf-
csl ntillis antea stitdiis niililaribus cruditus, scd a (iccre non desperat. Est enim, ut prsedicium est,
pucro monachalis rcguhe litulis insignilus. Ilic ni- iimlto facilius ad monachicam quam ad dericalem
iuiruin et publice miliiiam proliiebatur, in cujus perfectionem perveniri, muliosque preliosius , tt
cxcrciiio qiiauivis illicile versabatur : et nullus ideo rarius bomtm clericum qtiain bonuin mona-
einn aliud esse quam mililem falebalur, et tamen chum inveniri. Faclus vero monachus jam non recle
iuonachiis fuissc procul dubio sciebaiur. Sic vel esse quod fuerat seslimalur, et ideo non jam pro-
nionachos' vel clcricos a religionis proposilo vani- prie clerictis nominatur, quamvis sibi reiinere non-
las snperba repellit, sic eos in aposlasioe fovcam ntilla quse clerici sunt permitlalur, vel forte posi-
aposlaia spiritus impudcnter impellii, ut timoris et modtini ad qusedain clericalia provehatur. Elsi enim
ptidoris obice ruplo, quantolargius, quanto aboini- ei qtios habuil ordines, non lollunlur, sed forte am-
nabilius sseculo conformanlur, lanlo expressius, pliores processu lemporis tribuuuiur, non lamen vel
tanto miserabilius eidem diabolo in pcenis susli- proprie ,dici debct, quia npn est clericus qui ad ordi-
nendis conformcs hibeanlur. nes promoveinr, sed qui cleiicum,eomodoquo pra>
CAPITULUMCXXII. diclum esl, profitetur. Miles quilibct praevenltisgra-
Religiosa vero liumilitas Itmc in clcrico videtur lia fervensque desideriospiriiali, abjecta profess o-
operari, cuni ifle visilanie' gratia propriae laliiudi- ne, el habilu stib qtio vixerat militari, si monaclms
neni voluntalis incipit exsecrari; cum fervens spi- eflicialur, disciplinoe se subjiciens regulari, ut oesti-
riiu.quidquid perfunclorie rutilal, incipil abhorrere,, mo jam nec vocatur proprie quod anlea solebal, ct
<|uidquid liccl nec expedit, tanqtiam illicitum sat- esse, ei vocari. Quis cnim eum qui relicla miliiia
agit removcre; cuni sic Deo inseparabiliter appelit, Q monachus esi, dicat adhuc militem esse, quamvis
adhocrere, ul quidqtiid curariim occurentiuin adver- nonnulla agere pcrmiliaiur quae propria mililis con-
saiur, a secreto mentis siudeat prohiberc. Et quiai stat esse ; cum non sit miles omiiis qui agit quod
iiiulli stini clcrici apud quos non invenilur debita1 milili specialiusassignari vidcttir, sicul nec monachtis
sanctitudo, quos delcctiit prsecipue Iransiloria sifculii csl omnis a quo monachicum oflicium exercetur?
piilchriindo, quos vitoesoccularisdeformai indecenss < Habcl, inqitii Hieronymus , monachus plangentis
ttirpitudo, sed corruplis iegibus impiinilos cflicitt oflicium. > Ciim igiturde quovis monacho sermo in
iniiliilmlo, cum ille inler istos religionem congruami niedium versalur, et cujus conditionis anie mona-
non possii obtinere, non audel diutius in eoruini chalum fuerii quis ab aliquo sciscilatur, respondot
consortio permanerc. lnfirmtis cnim animus aeqtte s inquisitusilliim, vel clericum, vel militem, vel aliud
non sustincl moleslias convivendi, dtim ex convicluj hiijusmodi fuisse, nihil aiilcm horum jam ciim dicit
saiculariuin, coiuagntm incurrit delinquendi; ett esse; sed sicut militera si miles fuit, sic t-t fuisse
inler eos libertas noxia propriae voluntalis conce- clericum asseveral, si clcricus fttil. Si quis vero
piura stiflocal dcsidcrium sanclitaiis. Aitendens igi- adhuc eum velil vel clericum vel mililem appellare :
tur illc el proccelsocfastigitim dignilaiis quo clcricii audilori crrorcm ingerens iiijuriam videbilur irro-
«ra; DE CONTINENTIACLERICORUM. 834
gare, qtiiaet de illoaliud sermone praedicabit,el aliud ,» hiiraililer cedere dignitali, ul majorera proponat
ejusdem professio, ethabilusdemonsirabit. Audiens curam impendere sanclilaii : ideoque deseril cleri-
enini quis, quod il|e vel clericus, vel miles noinine- caltim, ne in majori culmine quasi vcnlis exposilus
tur, et videns quia monachico, et vultu, et habiiu evanescat; ob hoc appetit monachalum, ut in eo
liluletur, se deceplum, se illum graviter conquere- tanto sanclius, quanto abjectius, delitescal. Quia
tur, el ille qui hoc dixerat mendacii non immerilo ergo in hac humili 482iranslaiione, ct poslposila
arguelur. Quod si responderil quia hoc non men- sublimis dignilas nullum suslittel delrimentum, et
tiendi, vel fallcndi gralia protestetur, consequenter buniilis sanctilas majus appetil incrcmenium; hu-
Inijus sermonis exposilio requireiur, quoinodo sci- jusmodi proselytus post assumpium habitum mona-
licet intelligi velit quod eum, vel clericum, vel mili- chicse humilitalis, reverii non coucedilur ad prioris
tem prsesuniat nomiuare, quem professione, el ha- habitum dignitatisne si ordo sublimior humiliter
bitu videl indubitanler monachum deiuotistrare. deposilus facilius restimatur , justo amplius con-
Cnin auiem bujiis sermonis exposilione audiior indi- lemplibilis videaiur. Cinn enim in depositione non
gebit, fortenil aliud is a quo quaeriturrespondebit, nisi sancta huniiliias, vel htimilis sanclilas practeu-
qiiam eum qui monachus csl ob hoc clericum no- datur, in resumptione immiitatum idem propositum
uiinari, quod, vel lilteris sit imbulus, tel iniuistret B judicalur; et ideo injuria ei non mediocris irroga-
aliari. Csetertim, et verum est, el is quem habemus tnr, si deposila humiliiale reverii ad ciim monachus
in maiiibtis monachus protestatur, quod uon debet passim el libere concedatnr. Htinc igitur rccursnm
quis clcricus judicari, pro co quod litleris imbuii- clericalis auctoritas non admittil, et monacho tam
ttir. largam vagandi licentiam non remitlit; sed vultnt
CAPITULUMCXXUI. apud illum inveniatur abjeciionis eleclio consum-
De oflicio vero aliaris pro quo idcm monachtis mata, si tamen legilime, id est justo ordine ftterit
sese clericum voluil afliruiare, saiis ipsa ralio inchoala. Si cnim illicite clericus ad inonacliiciinn
videtur demonslrare, quod non propter illud sibi ordinem sese iranstuleril, si humilitalis habitum
liOiiitnderici deheat vindicare, cum et mullos cle- superbiae inobedientis reus assumpserit, non debet
ricos videamus, el tamen eo mOrfoaltari lion aslare. in eo pertinaci vestigio conversari, sed velit, nolit
Etsi enim in inilio non nisi clerici altaris ulficto- in staium prislinuin revocari, ne linmilitas inobe-
fungebanlur,'cum vel monachi nondnm eraut, vel diens corvitio Velaniinc simulata, inveniatur non
pauci admodum habebantur, processu lanien tein- simpiicitas innocens, sed iniquiias duplicaia. .
poris, cuin numerus excrevit lnonachorum, multa CAPITULUMCXXIV.
eis suul concessa quse erant propria clericorum.' G Denique dignitas clericalis gravari se aliquania-
Salis quippe inhumanum et incongruum doclo- lum arbiiralur, si a quovis conlumaciter deseraitir,
libus ecclesiasticis vistim esl, ut cum religionis et ipsa non mediocrilcr humililas nionachalis sor-
graiia, clericusse ad ordinein monachicuni inclina- descil, si more ancillae contumacis advcrsus olonii-
ret, ceusura eum ecclesiasticaab altaris oflicioseque- nam insolescil. Inde, et concors revercnlia el reve-
sirarel, cum eumdemordinemillenon obaliudaffecta- rens concordia quas inier ulrumque debel ordinem
rct, nisi ul sancUus et humilius deinceps victitaret. conservari, irce vel invidioetoxico superfuso noniiiiii-
Quando aulem majorem curam sanciitaii el humi- quam cogitur iufirmari, duin et Sara coiiluiuacem
lHali satagit imperiire, lanio amplius aliaris oflicio Agarnon jam blandiliis,sed verberibus conaturerti-
videtitr convenire; si lanien consequenter csclcra dirc, ei illa quamvis ab Angelo revocetur, vix tan.
11011 desitil munera graiiaruin, videlicet, vel corpo- dem susiinet obedire. Si vero quod cujusque siiuin
ris praescripla integritas, vel scienlia liileraruin. est pace media conservetur, ut nec clericalis digni-
Kecte ergo ab aiiaris oflicio non arcetur qui Iiumili- las pro imperio commineiur, nec liumiiitas mona-
tatis gralia monachum profiletur, nec tamen ultra chalis contumaciler reluctetur, fructus non modi-
proprle clericus perhibelur, qui clericali professio- cus exutrisque pariter colligetur, dumelaliera pie
ne, et habilu non lenetur. Si vero monachicuni or- et humililer imperabil, et allera imperantem praeve-
dinem quem iniuilu religiosoehumilitalis assumit, nire hiimili obsequio festinabit. lla qtiidem ct isia
proposiiaeabjeciionis impatiens, abjicereimpudenter clericos suos ad monachicumordinem transire susii-
procsumil, et eum qtiem prius lenuerai habitura nebit, cum eos latendi et silendi, laborandi etlu-
cleficalem resumil; superbise, imo et intolerabilis gendi fervens desiderium obtinebii, et exinde non-
aposlasiaearguilur, quia lalem raonaclio licentiain nullos ad ecclesiasticum revocare ollicium non pi-
censura ecclesiastica nonlargiiur. De ordine quidem gebit, qttos lamen vita el scientia idoneos pervi-
laicali ad clericalem conceditur quis transire, vel debit. Hoc nimirum ab anliquis tenet Ecclesisecon-
si forte in illiiin relapsus est, adhuc inonelur, imo suctudo, ul si condigna in monachis appareal scien-
compellilur el redire, quiabujus augusium proposi- tia, facundia, sanclitudo, de gralo silentii lalibulo
tum sanclilalis obiinere non proevalet laicalis plalea quamvis renileiiies egredi compellantiir, et ad pora-
libertaiis. Verum clericus cum se transfert ad vi- gendum vicem vel ofliciumclericale populisexigen-
tam, ethabiium meiiachoriim, non condemnans sed libus prseferanttir. Quis eniin faniiliarius, quis con-
koiiorans ordinem cleric.orum, sic Sludet majori vcnienlius locum supplere clerici.praevalebit,quam
PATBOL.CCIII. '27
 855 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^ SPEI 8*5
, iiionaclnis qui religione et scienlia prxeminebit; v CAPITULUMCXXV.
ctnii ille ordo lania afiinilate clericali ordini con- Veruin nosiris temporibus cnm se divina misera-
jungnlur, ut clericus quamvis dignior, humililatis lio largiorem solilo voluit exhibere, utrique pariter
lanicn gralia ad eum solum transire conccdatur? virtulum gratia visi sunt reflorere; et qui pene de-
Quis propior, quis paralior subslilui loco clerici fecerant hiemali getu, et diulinis Boreae flatibus
merealur, qiiam is, cui et inesse religio competens arefacti, in prisiinum revertuntur, novo sole, el
aesiimatur : insuper et lam mulla concedi videmus spiranlibus zephyris calefacii. Grata quippe tempe-
quse sunl propria clericorum, ul praeler nomen, et ries hiemalein deleril asperitatem, vetustatis impa-
indumen coinmunia pene jam reliqua sinleoriiin? tiens lerso gelu vernalem reducit novilatem; diim
Cum igilur ad regendam plebciu fidclium inler cle- marcens, eteffela Dei aemulaiior evirescit, novo rore
ricos persoua congrua non ociurril, Ecclesiae au- stiperfuso claustralis religio refloresc.it; iu ccenobiis
ctorilasad monachos eleganler recurril, ei quem in- tanquam aiboribtis fructus non mediocris adolescit,
icr cos religioneet scientia viderit praeeiiiinere,jubel totius sanctitatis oflicina igne misso destiper flahris
loco clerici populis prasidere. Ne quis vero pro eo acta vehementibus iticandescil. Haec auiem, quam
quod clerici locum obliuet velit eum clericum arbi- dicimus, commendabilis oflicina iu qua vivendi nova
trari, non vull ecclesiaslica aucloritas monachicura cudilur disciplina, apud Cystertium primo graium
illius habilum iiiimulari, sed sic ei clericalem com- sorliri loculum invenitur;• in camino paupertatis
inillil prscsulalum, ut lamen ille professione, et primum illic rcligionis igniculus enulrilur. lllic, in-
habilu retiueal moiiachalum. Agil ergo monachus quara, monachicusordo prideni morltius, suscitatur;
quod clerici est, nec lamen clericusesl: agitcuram illic, pttlso vetusto cinere, novilalis gratia refonna-
populi ne coniendat a mandaiocoiilumaciler resilire, tur; illic in slatuin debituiti lima el sltidio revoca-
prscferl habiium monacbi, ne praesumat de caihedra lur, diim cselcris acceplam monachis delicalam
clerici superbire. Si aulem propler hujtismodi ofti- teneriludiiieni exsecratur, el laborem, pauperiem,
cium inveniiur atiquando clericua appellari, conslat liiclum, sileutiiim, iusaliabililer amplexalur. Deni-
quippe illud tauquam specialiter clericis assiguari, que aiiimuni ud populares decimas non suspendit,
impropria debet lalis locutio judicari, dc qua cimi sed manusad laborem agililaie slrenua sic exlendil,
satis stipra dictum sit, non csl ilerum, necesse re- ul ex eo humilem sibi viclum, et vesliluui studeat
plicari. Non enim lam propler ordines per quos al- adipisci, ostendens se nequaqitam primoe su<eorigi-
lario praesentalur, quain propler id quod de claus- nis oblivisci. Quia vero prislini habitus modulum
iro iioiiniiuquam ad regendum populum evocattir, -. vel colorem, quem priores assumpseranl, ad de-
in plerisque palrtim opusculis clericus iiominaiur, iiionslrandum luutum poenitenlioevel dolorem, mo-
in qua iiominalione loqucndi proprielas non serva- derni monachi jam verterantin delicias el lumorem,
lur. Cum ergo tauta societas inter clericalem, et visum est huic assumere alierius coloris grossiorem,
iiioiiacbicum ordincm habcatur, ut de altero ad al- ut qualemsimplex ovis lanam proferl nulla tinciura,
lerum, diverso lamen modo, ut procdiclumesl, iran- vel meudacio defucatain, lalem veslem habeai nullo
seaiur; decet sunimopere ut inter eos pax, etcon- studio, vel teneriludine delic.aiam. Quod quidem
cordia tenealur,] sine qua nenio Deum, teste Apo- subsannant, et delrahunt nonnulli saeciilariuin irri-
stolo, conlemplatur. Deccl iuquam, ul illud ferculum soruni, quamvis frequentius, et mordacius plcrique
Salomonis quod ex eis praecipue fabricalur, virluii- etiam monachorum; qui cum manus non exerant ad
lius undique congregatis, cliarilate raedia consierna- boiium quod viderinl imitandum, salicm dcutes
ttir, qusc niiuirum charilas, nec agil perperam, nec exacuunl, ad illud procaciter blaspbemandum. Cuin
iiiflaiur, ncc esl ambiliosa, nec quoe sua suiil aucu- euim non nisi nigri monachi primitus habcreniur,
patur. Denique sine ilia, el ligua Libani pulredine slupeni, ul aiunl, quod modo, vel furseros, vel gri-
corrumpunlur, et columnac argeniex more calami sios monachos intuenlur, el arguunt qtiod ab illii
coiifiiiiguiilur, reclinaloriuin anreuin qtiietis mu- D vivendi pristina non tenetur consueludo, lanquam
nere defraudalur, ascenstis purpureus in praecipi- cuin pipere et palmis nova haecadveneril sancliludo.
1111111revocalur. Ilujtis ul video ingruente defectu Sed quoniam sicut vera dilectio nescit bouis vel
iliaiilatis, plerosque lam clericos qtiani monachos mclioribus invidere, sic el vera htimilitas nescit
483 d'u lcnuit ignoraniia verilalis, dum nec isti procaciter remordere; viri sancti et parali sunl lin-
apprehendere conienderuiH injuncla} fasligium san- guas delrahcmium ocquoanimo susliuere, et pedem
clilalis.nec illi se tenere voluerunl intra humililatis uullatenus a proposito cohibere : eligcules polius,
proposiloe, el saluberiimse terminum vililalis. Utri- vel angelis, vel hominibus se speclaculum exhibere,
quc igilur caligautcs dum se lamen vidcre putave- quam motiachicam veritatem, cum non leiieniibus
runt, uiriusque ordiuis digiiilalem diligentius atten- non tenere. lllius ilaque Beuedicti, sub qua deguul,
dcre noluerunl; scrulanles superfiua, se ipsos non rcgulae sic adbaereut, ut ln omnibus, quae illa vel
salis perspicue cognoverur.l, sapientes juxta pro- jubet ad lilteram, vel adinonet, perseverenl: exti-
plietam (Jerem. IV)ut facerent mala, bene autcm fa- mantes quod illara ad unguem aliter non lenerent,
cerc nescierunl. nisi tam parvis quam majoribus suminam diligeuUam
adhiberent.
837 DE CONTINENTIACLERICORUM 838
De boc autem ccenobioquodCyslercium nomina- jVmundo vivere jam uon curenl, sed se illi, iiiioChri-
lur, in quo noslris lemporibus regula Benedicti ad slo cruciflxione congrua cunligureiil? Prsclcrea in
veritatem lilleraerevocalur, insignis illa felici paiiu eam vallem per quatuor illa cornua devenitur, et
Claravallis procedil, quoe caetera cjusdem ordinis in eis mediuni quodam quadruvio, id est via qua-
camobia claritale famseet nominis antccedii. Qttse drupla conveuitur, ul ei scilicet a quattior mundi
nimirum salis congrue Clara-Vallis meruit noiuina- partibus convenaruin grata mulliplicilas inftii)dalur,
li, in qua constal iiumilitalem monachicam in pri- et iude in qualuor niuiidi partes religionis opiiiio
stiuum nova incude et maileo refonnari, el ex ea diffundatur. Hoc est illud proeditimGetliseinani isl
ejusdem huniililalis bonuni odorem longe lateque quod ctini discipulissuisveniens Cliristusoral, in quo
divulgari, ul eaui el vivendi huinililasreddal vallem, trisiilia et sndore, arliculo passionis immiiientela-
et gloriosa huniilitas claram vallem. llujus enim borat,in quo discipulosstios. qui liniorisct increduli-
humiliias lanlo lumiiie vel gloria declaralur, ul jain tatis gravi somno preniebanltir excital ad orandum,
tisque ad extremas iiiundi parles ejus opinio difftiu- nein teiitaiionisirrevocabilepraccipitiuiiiinducantiir.
datur, et largienle Spiriiu, qui ubi, et quaulum vult Et veniunt, inquit, in proedium,cui nonien Gelh-
operatur, inultus huic Ordinide die in diem numerus semaiii, vallis pinguedinis iiiterprelalur. El pulchre
adjungatur. B vallis pingiiedinis appellatur, quse a Monle Oliveii
CAPITULUMCXXVI. desuper obumbratur, quia Chrisius, qui veraciler
Posiquamvero, ut praedictumesl, Chrislus inona- nioiis dicilur olivarum, obuiubral el prolegil con-
chos bonilate gratuita visilavil, ad clericos quoque vallcm lacrymarum, el impiuguai eam, non lanieii
fonlcm ejusdeui suaegraliae derivavit: ei in loco cui oleo peccaturis, sed amore devolissimoCreatoris. ln
Priemoiislralo vocabulura est, quosdain ferveutes hac valle cleiicoruin soinnolenlia et lorpor noxius
spiritu congregavit, per quod ad religionem debiiam increpalur, iu hac eoruni solliciludoad vigilanduin,
luuge lateque caeleros exciiavil. lllic quippe iauta el oraudum insiaiilius excilalur; in hac Chrislus
cleiicorum efferbuitsaiicliiudo, lanta adveisus teiu- ciini eis et pro eis stislinel laedereet pavere, ut ct
porales iliecebras fortiiudo, ut vere in eis vita re- ipsi uoii renuaiil pGenilcniia?moleslias pro eo susli-
formari apostolica videatur, quoeusque ad defeclum nere. Huic valli Chrislus benedictiouis suae munera
diuiini languoris molestia premebatur. lllic inquam superfundit, per banc largo impelti oletitn suoecha-
abjeclo sacculo peeuniariae facultatis, exsecrantes ritaiis diffiindil; hai.c implei salubriier, siciil certo
mortifera lenociiiia proprioevoluutatis, rclinqueiites Joannis instruiniui'dociiiiienlo,uude aulein impleal,
cas quas vel habebant vel ainbiebanl Ecclesiseproe- David delerminans : < Valles, inquil, abundabunt
fccturas, ducenles pro uihilo dignilales velocius 'C frumenlo (Psal. LXV).> Hoc auiem friimeutiimforta
transiluras, tantuin sludium labori, silenlio, pau- idem ipse Chrislus esl, qui cadens in lerram fera-
pcrlali 484 l;mtam denique inrpeuderunl diligen- citts pullulavit, qui passionis mola tritus paue viisc
liam sanctilaii, ui apttd eos inveniti possel el labo- liumiles suos pavit, qui clericis bumilibus largitur
riosa afflictio moiiachorum, el sancta el devoia refectionis salutaris nuirimenlum; et eisdem jam
religio clericorum. Quod profecto signanter Deusin adultis couferl gloriosi decoris ornameiilum. Pro-
valle voluit aciilari, ui ipsa loci forina concors esset pterquod in Camicis, lilium sc convailium voluit
negolio salutari: et paienter ostenderet quia clericis, liomiuare, ostendensquia eos qui propter ipstnn non
quibus ruinse occasio erat excelsa dignitas el liberlas gravaniur abjectionis molesiias lolerare, ipse houo-
praesidendi, opporluna eral volunlaria depressio et re et gloria festinalcoronare, eos qui non rccusaut,
buinilitas painitendi. lpsa etiam vallis iioiiiinatur sicut nionel Aposlolus (// Cor. vn), ad pcenilenliam
noii incongruePraemonstrala, dans intclligi quia hoc conlrislari, luclu verso in gaudium facit sine lerniint»
lnimililas clericorum non tcmere, non forluilis est gralulari. Candor quippe lilii signal soleiiiiiitaiein
adinventionibus inchoata, sed eam divina misericor- gaudii, quo bumilem cleiicoruni tristitiain mune-
dia in exeniplum cscieris praemonslravit,quibus per r. rabit, cum se illis facie ad faciera demonslrabil.
banc rcverleudi ad se aditura demonsiravii. Ncc CAPITULUMCXXVH.
vacat quod hancvallem divina providenlia sic fbrnia- In cujiis lypo gaudii, iidem clerici qui in valle
vit, sic eam prsesenli negoliovel ei prsesens nego- Prsemonslrala humiliiatis gratia sunl collecti, qni
tium conformavit, ut ipsa loci facies videatur quid- postpositis diguitatibus ecclesiasticis, conlempiuni
dam grave et asperum proemonere, eique prauno- lemporalium stint adepii; abjectis mollibus et lineis
nenli humilis clericoium obedientia respondeie. Ad indumenlis, laneis et candidisinduuntur, ul in lana
moduroenim crucis eadera vallis in quatuor cornua candida remissionis acceplse gratiam prsedicareut,
dilatatur, ejusque planities in quatuor angulis ler- etccelestis gaudii speratamgloriara prsemonstrareiiu
minaiur, a quorum Orientali in Occidenlaleintendi- Quod eiiim iu lana candida peccatorum remissio ti
tur longitudo, ab Aquilonari vero in Australem guretur, Dominusmanifestal qui per Isaiam uiisei.'-
ejusdem latitudo. Quae loci facies cui tanta crucis corditer pollicetur: < Si fuerinl, inquil, peccaia
simililudo est inflxa, quse vallis non liumano moli- veslra rubra quasi vermiculus, sicul lana alba erunl
mine, sed naturali opere quodaminodo crucifixa, (Isa. xiv). > Quia enim vermiculus sanguinei csl
quid mouet vel prsemouetnisi ut ad cam confluenles coloris, per eum sieul et per sanguineni gra^is ac-
839 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^ESPEI 840
cipitur iniquitas pcccaloris, quae non solum carna- A vel angelis candore babitus configurant, ut per la-
liset sanguinea, sed caro el .sanguis aliquoties no- nam qua ptilsis lineis induuntur, innocentisegraiiam
minalur, quse dtto non possident regnum Dei, sicul manifcslent perquam a peccatis prislinis abluunlur;
Apostolus proteslalur (/ Cor. xv). Si ergo fuerinl, per candorem vero insinuenl se coeleste gaudium
inquit, peccala vestra sanguinea, si imniiinda, ego adepturos, et in eo ctim Christo ei angelis sine lcr-
tamen lavabo, ego innocenliam superftindens sicut mino permansuros. Felix plane esi haecvita clerico-
lanam misericorditer dealbabo, ut amplior iuiquilas rum, a qtiibus adhuc in terra positis more lamen
amplius lavacrum assequatur, et nisi illa abundabil, vivilur angelorum, dum non solum exterioris habi-
islud superfluere videaiur. Denique in candore habi- tus, sed candore polius animorum, conformantur
tus cceleslis gaudii ftilurain gloriam Dominus pras- non soluiii angelis scd regi potins angclorum. De quo
monstravit, cum se iransfigtiratum in mcnte Thabor Salomon ail: i Dilectus meus candidus (Cunt. v). >
discipulis demonstravit: i Et transflguraltis esl, in- Et alitis Sapiens : i Candorest, inquil, lucis aelernse
quit, anle eos, el resplenduit facies ejits sictil sol: (Sap. vn). » Ad hanc igitur vilam in qua clerici lam
vestimentaautemejusfacta sunlalba siciitnix(iW«ii/i. interius quam exterius candidantur, quo candore,
xvn). >Unde Petrus extimans transiloriam non esse ut diclum est : Chrislo candido conformanlur : si
visionem, 485 se(l eai" quam desiderabat ccelesiis " confugerint qui eatenus confugere distulerunt, si
gaudii slabilem mansiouera, ardenti quidem desi- perfecte eam lenuerint, qui jam forsilan assumpsc-
«Jerio,sed non salis erudito, cum eo illic voluit per- rtinl, non limebunt sive a laico sive et a monacho
manere, cujtis faciem splendore solari, veslimenia subsannari, cum a netilro possit eorum merilum ac-
vero, candore nivali videbal refulgere : i Domine, cnsari. Habet enim haec vita et primiius perfectio-
inquit, bonum esl nos liLcesse; si vis, fai-iaraushic nem centenam, et postmodum relributionem mille-
iria tabernacula, libi unum, el Moysi unum, et nam, quia et ei concedilur in praesenii perfeclio
Eli;e unum (Matih. xvu). > Ule quoque angelus, vel merilorum, el in ftituro consummatio prsemiorum.
augeli qui nunliarunt Chrisli gloriam resurgenlis, Huic atiiem vitaevel ordini quanla reverentia debea-
qui prseseniis vitaepulsa tristitia, jam adepti fueraiit tur, in quibus et dignilas adornat sanAilatem, et
slalum gaudii permanenlis , mulieribus apparentes dignitali sanclilas suffragalur, superfluum extiino
elegerunt vcslitu candido coruscare, ul conformes vobis iterum commendari, prsesertim cum haea re-
liaberentur cceleslis vitsc gaudio, quod veneranl sponsio poslulet lerminari. Ostenso enim, ut polni,
nuiiliare. Marcus evangeiisla : i Viderunt, inquii, quid clericis, quid monachis vel commtine, vel pro-
juvenem sedenlem in dexlris cooperlum slola ean- f, prium ascribalur, quid aliis ab aliis vel jure digni-
dida : et obsltipuerunt (Marc. xvi). > Joannes vero : tatis, vel sanctilalis tr.erito deferattir, congruum est
< Maria, inqttil, vidit duos angelos in albis sedentes, ut taiidem huic responsioni terminus imponalur, ne
iiniim ad caput, et unum ad pedes, ubi posilum fue- vel ejus prolixitas, vel forle inuliiitas onerosa diu-
rat corpus Jesu {Joan. xx). » Hoc igitur solemne tius habeatur.
gaudium prsedicliclerici pracfiguraui,cum se Christo

V.

DE OBEDIENTIA gLERICORUM.
PROLOGUS. stimonia ejus (Psal. cxvinl. >Illc : < Anlequam lo
Finila respoiisionelertia.ad quartum itincrispro- quaris, disce (Eccli. xvm); > ista : < Aperi os lutim
positi gradum deveniens et ascensum ejus obscurum et impleboillud (Psal. LXXX);> ille : < Tempus, ait,
paritcr el prserupltim nimis inveniens, aliquanto tacendi (Eccle. m); > ista : < Tempus loquendi
futeor tempore silui, et impar viribus in silentio et (ibid.). t Sic plerumque agililate sua timoris mole-
in spe suslinui qui animam raeam novo gratise leva- stias spes evadil, plerumque aulem magno victa
rct adjumcnlo,quse inlirmitatis susepondere adhscsit limore cadil. Sed quoniara spes, tit dictum est, non
pavimento. Pulsant me hinc inde divcrsa consilia confiindilcum in noslris cordibuscharilas se diffun-
diversorum,et utinam non sibi invicem adversorum, dit, tandem aggrediar non lerreuae cujusquam utili-
ut cum uni cedo, alterum non oflendara et pace lalis, sed inluilu fratemoe charilalis, aggrediar in-
alteriusalleri satisfaceremeoslendam.Timoret spes quatn prsecedente gratia sic limere, ul ad inquisila
mihi quasi medio a lateribus conjungitur, qui diversa ullra non differam respondere. Per anguslum et
saiis ad invicem obloqquntur, dum ille ingerit, ne lubricum iter pede gemino sic incedam, ut altero
quod ferre non valeo non assumam, el ista suggerit, innixus spei, allero a limoris modestia non rece-
ut conflsus in Domino, humililer hoc prsesumam. D dam, ut si forte spes tentaverit ulterius debito pro-
lllft : i Fortiora le, inquit, ne scrnlatus fueris silire, timor eam compellat paulo citius rosilire, et
(Eccli. III); » ista : < Beali, ait, qui scrulantur le- si limor mergi cccperit in abyssum el foveam despe-
841 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 812
randi, spes revocans et confortans infundat ei fidu- A congregatis, ul reverenler obedianl jusfis Iegibus
ciam transfretandi. El hoc mihi sua Deus gralia di- civilatis, ut nullus inier c;«teros contendat obtinere
gnabiliir imperlire, cum in hoc opusculo lam suse, privilegium proprise liberlalis, ne stio male vivens
qtiam suorum volunlali desiderem obedire. arbilrio pacera colleclaeconfuiidat unilalis. Non cnim
486 CAPITULUK PRIMUM. intra pacis gremium posset popularis quiescere inul-
Quaeritur, fratres, obedientia quse virlus debeat litudo, nisi eam cominuniret obedienlioe fortitudo,
aestimari, et si eivel inoinnibusobsequidebeamus,vel quia diversilas naturalis et propria lam multorum,
forle in aliquo liceat refragari. Obedienlia qtiidem ei vitiosa mutabililas animorum, turbam frequenlius
virlus esl consummata, et in Scripturis aprincipio faceret perturbari, et turbalam ad lites et odia con-
tam multipliciter commendata, ut nulla virtus alia citari. Non itaque civilas, non viculus, non qnoelibet
perfecti esse merili videalur, si non hujus proesidio congregalio popularis conceditur vivere, lanquani
iiiiiiiiatur. lpsa eliam charitas quae major esse coeie- vel solitarius onager, vel passer in oedificiosingula-
ris afiirmalur, si conira hanc quidquam diligere ris, sed licet licenter maneat habitus el vitac qiue
moliatur, non solum prudenli judicio reprobalur, diciltir saecularis, imponilur tamen ei obedientiae
sed nec vera esse charitas judicatur, qtiia Deo ad- neclura salutaris. Sed hsec obedientia proficit qui-
versari veraciter inveniiur, si vel eura diligit aliter B dem saluti lerrense civitatis, non lamen suflicit vir-
qiiam per obedientiam deftnilur. Omnis igilnr ratio- luli perfeclac sanclilalis : prodest lucris foralibus et
ualis creatura obedientise vinculis alligatur, et a paci temporali, non tamen satis mores excolil pro-
Creatore omnium, crcaiuris omnibus imperatur, nec fectu spirilali. Linguam premil ne ad conviciaiidum
esl ulla tam prsecelsae lam praecellenlis diguilalis, proximum effreneiur, manum lenel ne feriat, ne
quae non suscipiat raajoris obedientiam poteslatis, violenler rapinam operetur; necessarias limotis
quamvis nonnuiiquam perversitale proprise volunta- anguslias stiperfundit, charilalem voluntariam in
tis declinet in planitiera perversae et inortiferaeliber- cordibus 11911diflundit : malura exterioris operis
latis. Sed taraen hoc nec sic ab obedienlioevincuiis inlerdicit, bonum lamen religionis inliinae 11011in-
relaxalur, imo eis mirabililer vel potius miserabi- diciu
liter obligatur.dum quaesequens ct obsequens posset CAPITULUMII.
illius merito, gloria el honore perenniter coronari, Iloc propter illam debemus obedientiam sublilius
quia fugat et aufugit, meretur pcenis consequenlibus inlueri, per qtiam dalum esl saliitem auiinseprome-
cruciari. Vull ergo Deus omnes sibi crealuras obe- reri, per quam consiat non lam mala serviliier
dienter deservire, et earum alteri alteram invicem opera cobiberi, qtiam bona diligeutius aditnpleri.
obedirc, ul nulliis vel ordo vel professio, vel civitas, C Ipsa nimirum illa est, qua Deo vero Crealori 0111-
vel natio abutattir propria voluntate, sed omues re- uitim ohedimus, qua mandala ejus legendo vel
diganlur sub allerius potestate. Reges quidem etsi audicndo coguila cnslodimus, ab his scilicel quse
noii aliis compellunlur regibus subjacere, Deo lamen praecipit ne flant absiinendo, et ea quae jubel fieri,
debent obedienliam exhibere, et vice Dei atireni de- facieudo. Hane profecto in Scripluris viam obe-
bent Ecclesiaeponlificibusinclinare el eorum monilis dientise duplicem invenimus, hoc tanquam bivio
mores proprios ordinare, matrein Ecclesiam ab in- ad ejus fasligium sine erroris devio pervenimus,
cursantibus defensare, hosles (idei armis obedienli- cum et ea quse mandal non fleri horrore Iibero fa-
bus expugnare. Ipsis auiem regibus consules, cen- slidimus, et faciendis amore gratuilo soliicitu-
turioues, tribuni, quinquagenarii subjuganltir, et diuem iraperlimus. lloec aulem via duplex, oimii
eorum aliis alii jure ordinalissimo dominantur, ita ralionali proponiiur crealurse, habens promis-
ut qui cervice tumida dominantemsibi contempserit sionem 487 v'ttc Q"86 mlnc cst et futurae, quia et
principaliim, non solum apud homines, sed apud in praisenii reddit vialorem vii-liilibus consuir.nia-
Deum eiiani,:iiobedieiiliae corruat inreaiiim. Debent lum, et in ftiiuro, cum ad calcem perveneril, tam
iiaque milites principibus, principes regibus obse- Q honore quam gloria coronatum. lu hac via duplici,
qiiium mililandi, ut cum pro pace, pro patria, pro omnes ab iniiio profecerunt, si lamen vivendi et
Ecclesia necessitas iugruerit proeliandi, ad nutuni proliciendi spatium habuerunt, quicunque Deo, ejus
majorum minores non diffcranl proeparari, scientes dante gratia, suis meritis plactierunl, et ad ejus
se Dei proelia magis quam hominiim procliari. Si consoriiura pervenire feliciler ineruerunl. Verum
veTOcontra paccm, patriam, Ecclesiain, majortnn cum hanc ulramque viani omnes juslos perspicuum
rabies tenlaverit desocvire, minores caeterosad ad- sit lenere, alioquin Deo suflicienter non possent
juvandum promptos non debet invenire, qui si complacere, noiinulli lamen inveniunlur allerius
commonili fuerint, niemoriterdebentscireqniai Deo earum laudibtis amplius enitere, et pro una quasi
inagis quam hominibus oportet obedire (Act. v). > sola virtutis apud Deum meritum oblinere. Quidam
Quod si perverso vel limore vel amore majorum enim inveniuntur ob hoc non mediocriter commen-
cesserint voluntaii, licet excusabiles videantur, non dari, quia qux fieri jussa sunl, student diligentius
erunl excusaii.quin Deo inveniantur veraciter repu- operari; alii vero dignas laudes niliiloniinus prome-
gnare, si consenserint pacem ecclesiaslicam impu- renlur, quia nolunt facere quae fieri divinittis prohi-
gnare. Praecipitur ciiam popuiis ad jure vivendum benlur. Facienlibus quae facienda sunt Dominus iu
8iT. PII:L:PPI DF. HARVENGABBATISBONJ: SPEI 8i4
Evangelio pollicelur, quod eis regiium vitse praepara- A tantibus Hierusalem domus Davidica; fons patcscit»
ium ab inilio largietur : < Veniie, inquil, benedidi cujus irriguo cum Iocus fuerit peccalor pcenitens ,
Palris mei, percipite regnum qtiod vobis paralum bilarescit, quia pulsis maculis peccatorum, spiritalis
est ab origine mundi (Maith. xxix). »Et hoc quare ? eo scientia largius adincrescit. Istum fonlem per
<Esurivi enim, inquit, et dedistismihi manducare, > prophclam Zachariam habitantibus Hierusalem Do-
elcaHcra qtioe ibidcm opera misericordioe conse- minus pollicelnr, qno eorum conscienlia eflicacius
quuniur (ittsc, qttia facere sluduerunl, et reguum abluelur, et abliltorum ignoranlia delergetur, si
indeficiens asseqtiunlur. Euni vero qui prohibita tamendies iiluxerit qua hoc dignum fieri jndicelur.
forliter aspernatur, alibi Scriptura et beatttm pr;e- < In die, inquit, illa, erit fons palietis dontus David
dicat et laudabilem admiratur. < Beatus, ait, qui el habitantibus Hierusalem, in ablutione peccatoris
post auruin non abiit, ncc speravit in Ihesauris et menstruatse (Zach. xm). > Per David, Christus
pecnniae. Quis esl hic? et laudabimns eum (Eccli. procul dubio flguratur; per domtim David, Chrisli
xxxi). > Sicut illi beati sunl faciendo qtiod fideli- Ecclesia figuraliter designatur. Fons vero domus
btis est indiclum, sic iste nihilominus, quia respuit David, Scriplurariim esl spiritafis scientia, quaeapud
interdicium, qnia el illi ad illa facienda majorem eos manet quos perfceliores habel Ecctesia, quia
slmluerttnl diligentiam adhibere ; et istead respuen- ' non nisi in perfectis scientia perfeclior inveniiur,
ilum velila, inventus cslet eniii forlius, et laudahi- et eisdera magis ac magis ad augendum meritum
lius enitere. Unde Isaias : < Beatus, ail, vir custo- aperitur. < Erit, ergo, palens fons domus David ; >
diens manus suas ne faciat omne malum (Isa. palens quidem ipsi domui David, quia qui fuerint
xxxvi).»Quod nimirum poterit certiuspervidere, qui Chrisli quasi domas et mansio specialis, eis abun-
Scripiuras voluerit seriatim a principio recensere. danlius infundetur Scriplurarum intelligenlra spiri-
Sed quoniam easdem Scripturas nec acquisivi scien- talis. Sed quando hoc erit ? <*In die, inquit, illa. >
tia, necclausi memoria, non possum multa in prae- In qua die? In illa scilicet quam vobis lantum et
senii exempli gratia compilare, et ideo duos saltem loties commendavi, quain venitiram vobis toties
\iros, Adam et Abraham volo ad medium revocare, prophetavi, quam venire tanlo desiderio prseoptavi,
in quibus obedientia videlur non mediocriter corti- quando scilicet Chrislus meus, qui lux vera est, in
scare. Abraham Deo prsecipienti gravia, satisfecit vestris cordibus 488 orietnr, quando ejus cognilio,
(Gen. xxu); duin qtiod jtissus est facerc, libensfecit; ejus dilectio vobis largius infundetur, quando non
el ideo in exemplum obedieniiae cunclis proponilur jam in vobis nllo urgente periculo morietur, quando
post fuluris ad eamdem glotiam per eamdem obe- , vivens cum morluis non quseretur , sed resurgens et
dienliam perveniiiris. Adam vero quse jussus est ascendens et sedens ad Patris dexleram veraciter
vilarelevia, non viiavit (Gen. 111),sed adfaciendum cognoscelur. < In die, ergo, illa erit palens fons
pruhibila declinavit; etin eo quoque cunctis liquido domus David ; > patens, ut dicltim est, ipsi domtti
posteris demonstralur, quid contemptum obedientiae David, quia qtiibus erit perfecte Christus in con-
prosequatur. Sicnt autem in illo obedientia commen- scienlia,in eis erit Scriplurarum perfecta scienlia,
ilabiliter prsedicaiur, sic in isto per opposittim ni- el hoeculique non celata, non signala limoris oper-
bilominiis cominendalur, diim ille prsecepla faciendo culo vel negligeniisedeprimentis, sed abundans et
qtiia lenuit obedienliam, tania gloria decoralur ; reduiidans fons aquae salienlis. Sed in hoc, quid
iste vetila non vitaudo, quia respuit obedienliam, nobis gratise eonferetur, si perfecltis spiritalis scien-?
tanla ignominia delurpalur. Et hic atlendendum est liae gralia muneretur.cum a perfeetionts gradu adeo
quoniam Adam prohibitus esi langere, Abraham longe simus.ut adeumaspirare, uedum allingerenon
vero jtissus oeciiiere. Huic primo hoinini levia inter- possimus ? Quod ergo : i In die illa erit fons palens
dicuiilui', iili vero patriarchae gravia proponunlur ; domns David; > quid ad nos ? Imo multum ad nos,
isie qui noiidum peccaverat etfottior essedebtierat, cum in illis perfecla Scriplurarum scientia sic abun-
lcvein non voluii obcdieutiam susiinere, illequi pec- 0 det, ul in eis non claudatur vel ex inopia vel ex in-
calis jain e:at irreiilus et ad benefaciendum eisdem vidia, sed redundet; et eam oculis circumstaniium
relibus pracpediltis, giavem potuit obedienliam ad- lanquam signatus puleus non furelur, sed ad nos
llle sibi obedientise leciori semita, foris positos quodam quasi rivufo deriveltir. Docto-
implere. proposila
sic delecil, isle arctiori silii proposita, sic profecit, res enim sancti, sic de suagaudent vel scientia, vel
de salule sint sol-
quia facilitts videtur a levibtis abstinere, quam ad abundanlia meritorum, ut etiam
fnrtiora procvalere. Iste proliibiins pomum effectu liciti proximorum, et ob hoc noslris erralibus con-
et
noxio nianducavit, illejussus affectu benevolo Dliiim dolentes, doctrina sua inuliiplici nos informant,
immolavil. Fateor : Imjiis rei abscondiltim inlellectu noslrorum tersa fuligine peccalorum, ad eam qua
meo non potest penelraii, tantis milii videlur per- facti sumus, imaginein nos reformani. Unde postea-
obscurari. qtiain dictum est: i In die illa erit fons patens doinus
plexitalibus
CAPITULUM III. David > adjungitur : i Et habilantibus Hierusalem,
Ail lam profundiini myslerium plns qnam dici in abluiionempeccatoriset mensiruatse.» Nonsolum
mansio , fons
valeat, animtis obslupescit, qnia mihi indigno non- illis qtii sunt Chrisli quasi familiaris
dnm illa dies dcsidcrabilis illttccscii, in qua habi- patebit; non solum Christi cubiculariis Scriptura-
 845 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 8*5
rttin inlerna sublililas apparebit, sed foras etiain ad A lur, et illius dilticulo tcnebrarum mearum profun-
eos qui sunt cives Iliertisalem efftindelur, et ad mi- ditas solverelur. Ulinam adme fontis illitis slillavei
nores lanquam ad declivia, per majores, lanquam modica, gultalim laberelur, et ejus slillicido, igno-
per carnalia dilfundelur. Per doclrinam enim ma- rantioc meaeet mortim ariditas aliquanlulum pelle-
jorum, imperfectio minorum eruditur, per illorum retur, et eisdem moribus arctiori judicio casligatis,
divitias spiritales istorum inopise suljvenilnr, ul Ih Scriplurarum involucro subhicerel mihi intelli-
scianl et valeanl sordes peccatorum prscsenles abo- genlia veritatis.
lere et a supervenienlibus praecavere. Hoc est qtiod CAPITULUMIV.
dicilur.: « In ablulionem peccatoriset menstruatoe.» Verum etsi praediclam Hierusalem videorhabilare,
Peccator ct menstruata propter levia et gravia sunt quia cum sauctis fratribus claustrum me cotitinet
peccata, qttia peccator est qui levium aspergilur regnlare, lamen 489 spiritns meus quem corporale
maculis delictorum; menstruata vero, quse gravium repagiilnm non potest retentare, mihi frequenlius
polluilur immundiliis peccatorum. Menslruaia qui- lanqtiam avicula videlur avolare. Cui cum mttllo
dem ex decrelo legis immunda jtidicalur, el quid- esset melius si inlra liiies debitos tenerettir, si quie-
qnid letigerit, pollutum reputatur, et per eam no» tis patiens, indiclo silentio kniarelur ; si appositis
incongrue illa expressius anima figuralur, quoacar- R Scripturarum epiilissaliibriedtil.o pascerelur; tanien
naliuin voluptattim fluxu incomposito delurpatur. levilale pridem inolila libenlics recurril ad soijia :
Sed tamen hsec abluilur, si inlra muros Hierusalem etquasi per silvarum aspera qi.scrit volunlalis mise-
vnli manere, si super hujus fontis rivulum vultde- raeblandimentnm, ut ubi grav.us, sed tamen gralitis
dere, si a forensibus peccatorum tumullibus vult stislineat delrimentum. Cnjusmodi aviculae nativarq
siiere, si sanis majorum monilis aurem benevolam levitaiem videtur bene quidam elhnicns ostendissc„
Vtill prajbere. Denique iUa agricultura non immerito sictil recolo in scholis ptierum me legissc :
exsecrabilis reprobalur, in qua Esau laborare sensu C«m bene sint, inquit, cluusw cavea Pandione nalm t
perdito lsetabaiur, perplexa eiiam silvarum opacilas Tamen nilitur in silvas quarque redire suas
non latidatur, in qua idem voluptate misera vena- OVID.
balttr. Hoc propler, quisque sapiens vel domi ha- Nalas a Pandione quasdam esse avictilas, ethnici
biietcumRebcccarelentaegratia puriiatis, vcl sallem fahulantnr, quse cum caplae quovis aucupio domi
post audilum Salomonis ediclum, assiduus intra leneris virginibus praesentantur, illae clausas cavea
imiros inaneat civitatis, de qua idem Solomon jubet servare studiosius grattilaniur, exquisitas epulas et
Semei ulteritis non exire (/// Reg. n), et quia forte pottim graluitum apponere delecianiur : forle mo-
exiit, sine remedio meruil interire. Sic nimirum nenl et praemonent etiam ut loquanlur, ut oblilas
fons palens domus David flt habitanlibus in ablu- garrulilatis nemorosae, nostris verbis latidabiliier
tionem peccatoris et menstruatoe, quando a peccatis abutantur. Qusecum sibi videantur cuncta necessaria
lam levioribus quam gravioribus emundanlur, qui prsesto esse, seslus vel pluvias, vel frigoris molesiias
intra lios muros Hierusalem, non tam pcde quam ii011adesse, majorum aviura violentos impetus nou
spirilu conversanlur, videlicetqui amant sub pace obesse, tamen si forte osiiohim cavese seiniclausum
et otio, qtiiete et silenlio demorari, et divinarum relinqui deprehendiint, volant et evolant, et avide
fliientisScripturarum salubriterirrigari.Hierusalem, silvas prisiinas apprehendtinl : ibiquc laboranies
ut nostis, visio pacis dicilur : in Hierusalem ergo inedia, oestu, gelu, pluvia, volatu perdiio se suspen-
habitare non incongrue perliibentitr qui a slrepitu dunt, et quia voltinlariam hanc esse miseriam non
saeculari longiuscule removentui-, et intra septa altenduiit eliam aviculariam levitatem, ut ad nostras
silentii, pacis inliiitu contiiienltir, ut ibidem spiri- redeamus lilteras, propheta Osee videiur expressus
tualibiis ofliciis occupenlur, ament divinas Scriptu- designasse, cuin dicitquasi avein, Ephraim avolasse:
ras assiduitate congrua lectilare, lectas et non ne- Ephraim, inquil, quasi avis avolavii (Osee ix).
glectas grata memoria ruminare, occasionum obsta^ D Ephraim interprelatur fructificatio vel uberlas. No-
cula manu obvia repulsare, otiosa colloquia maluro ster ilaque spiritus qui fructus uberes posset dare si
cousilio relegare, necessaria vero, locis et tempori- vellet assidtius intra muros Hierusalem habitare,
bus prudenter ordinare. Isli sunt habitatores sanclae recte quasi avis dieiltir volare, cum quietis impa-
illius civitatis, qui oblili quoe foris sunt, intus de- tiens invenilur ad amanda quse forissunl, recursare,
gunt sub regula sanctitalis, qui abhorrentes non ubi quamvis laboriosius operetur, ejus operatio glo-
solum actus, sed et verba superfluaevanitalis, appo- riam non meretur, qttia postqtiam loco debilo non
nunt diligentiam, ut tandetn perveniant ad scienliam lenelur, ei operanti merces gloriae non debetur.
veritatis. Ad istos fons ille patens domus Davidicse Unde el Osee subjungit : < Gloria eorum a partu, et
derivatur, istis irriguiim salutare fecundo calice pro- ab ulero et a conceptu (ibid.). t Per conceplum re-
pinatur, quo et eorum conscientia defsecatur, et cens cogitatio, per uleruin deliberatio, per partum
Scripiiirarum inlelligentia declaratur. i In die, in- operalio videlur designari; quibus tribus modis vide-
quit, illa, erit fons patens domus David et habitan- mtir in saecularibus conversari, qnia quasi in con-
tibus Hierusalem, in ablutioneni peccatoris et men- ceptu nobis esi quod recens agilamus : in ulero
struatse. » Utinam mihi dies illa vel tenuiler, orire- atitem quod deliberando geslainus : in partu vero
*" PHILIPPI DE HARVENGABBATIS ROSJE SPEI 8i8
quod jam opere consummamus. Gloria igitureorum A mus obedientiae lyro novus efBcilur, et ne iliud vel
a pariu, et ab utero et a conceptu recedit, quia sive illud faciat, iulerdiclo majoris constringitur : ple-
eicogiient, sive cogitata deliberent, sive deliberata rumque ad iil quod non Iicet acrius instigalur, ni-
perficianl, apud Deum gloriam non habebunl, qui se litiirque in velitum et cnpit quodnegalur. Aliquando
ititra flnes posilos pacis Hierusalem non lenebmit, vero qnia id quod interdictum esl, vile quid oestima-
qui a spirilalibus etsi non pedem, lamen spiriium lur, si facium fuerit nocere magnopere non puta-
perlinaciter removebunt, qui corde et animo saecu- tur : et faciens non sestimat realu gravissimb se
laribus adhserebtint. Quod si voluerint quasi rationa- teneri, sed ptitat illud posse facilius aboIeri.Denique
biliterexcusareetposimagna, ul piitant, opera cum nescilriidisinfantia prudenli sibi consilio providere,
Deo disputare : franguntur judicio, quoniam post nescil spe fuiuri proesentes molestias suslinere :
sordes abicrunt, dum ssecularia magis quam spiri- siquid ei libuerit, non puial non licere, et si forte
tualia dileserunt', unde alibi idem Osee dicil : novit illiciltim, mavtilt tamen dtilcedini prsesentium
< Ephraim fractus judicio, quoniam coepil abire posl inliserere. Quod in illo primo homine figuraliter de-
sordem (Osee v). > Quia igitur auimus vel spirilus liionsiratur, cum tanquam novilius in clauslro
meus inlra regularem caveam non moralur, sed obedienlise collocatur, qui postquam ne pomum
quasi avis avolans per inania, inconslans evagalur, **comedenrt juberi se audivit, consilio serpentis el
profeclo Christus ei spiritales Scriplurarum epulas uxoris il'ud avidius appeiivit, vet forte quia pomum
iion propiuai :eumque ut refugam, illarura intelligen- inlerdiclim, ulpote nttlliiis atit parvi prctii vilipen-
lia iion saginat. De quo pulchre Salomon in Prover- dit, dignt salis interdicentem obedientiam non ap-
biis dicil : < Sicut avis Iransvolans de nido suo, sic pendit : Jl quamvis suadcntem diabolum mentiri
vir qui reiiuquit locuni suum (Prov. xxvii). > Quetn veraci sci.wilia deprehendit, Deum tamen irasci taui
t>iforle ideni Chrisius aliquando dignatur revocare, graviter «on perpendil. Vel poiius Adam veltit
ut sedeat, sileat, legat vel audiat aliquid salutare : infans iu vestibulo oelatis ineunlis, nondiim sibi proe-
ille pennas habens illitas collecto pulvere sseculari, cavere cor.sueverat ab incursu molestiaepostmodum
reversus iitvenitur non tam cellain vinariam, quain subetinlis, parumque de fuluro, plurimtim snllicilus
niduni luteum fabricari. Sicut enira hirundo foris de prsesenti, postventura despiciens cessit praesenlia
volitans pennas aquis refertur immergere, eisque stiggerenti. In illo quippe sui exordio quo non par-
niadefactis, pulverera tactum colligere, et reversa vulus infanlili corpore, sed grandior est repertus;
luteum sibi ex eo niduui construere; sic levis ille et si a Deocrealore non parva scientia est refertus :
spiritus cum amore noxio per devia qiiaequecurrit, r tamen quia non salis limuit, utpote mali quidpiam
aggravat quidem pennas, nunc cogitationum _aquis non experlus, comedit prohibilum, et a prima
vehemeniibiis quas incurrit, nunc actionum ira- gratia comedens est desertns. Cum enim in exordio
imindo pulvere qui occurrii, el si forle ut melius sibi mundi et ipse exordium accepisset, et, ut dixi, a Deo
consulal, introcurrit: se tainen ab his quse foris non mediocrem scieniiam percepisset, boiium qui-
collegerat, non absolvit, sed eis cohaerentibus tan- dem et malum pariter credendus esl scivisse, sed
quam nido luteo se involvit. Cuni ergo videam quia bonum per experientiam, maltiin vero soluinmodo
cor meum dereliquii me : quid dicam, msi : <Com- per scientiara cognovisse. Ei quouiam videtur illud
placeal libi, Domine, ut eruas me? > Non enim perrectius sciri, quod quis habens vel patiens dicilur
possum nisi ejus placito ab his luteis nexibus expe- experiri : malum quod expertus non fuerat, minus
diri, quibus mihi videor inextricabililer impediri : scivit, ei ob hoc, illud incaulius appetivit. Et cuin
non possum divinis litleris erudiri, nisi utrinque in illud inexperlum lapsu misero se deinisil, bonum
cxpeditus a sua gratia merear exaudiri. Quod si non quod perfeciius tenere videbalur amisit: et ad illud
niertii, imo quia non merui perfeciam scieutiam perdilum, manum cura voluit non reinisit, quia mo\
obiinere : mihi saltem insinuetquid videatur myste- inierpositus et cuslos angelus, et ignitus gladius non
rii continere, quod primus homo inventus est man- D permisit. Quod quid sibi velit, quia in responsione
datiiin levissimum non tenere, Abraham vero gra- de salule primi hominis expositum conlinetur, hic
vissiraum virililer adimplere. ilerum dici necessarium non videlur ne, dum quod
CAPITULUM \. ibi dictum est, hic superfluo replicatur9 sermo lar-
Forle in his duobus viris diversorum sub manu dius ad propositum revertalur. Ille itaque prinius
jubenlis merilorum flguraliter designanlur duo ge- homo cum se ad bonum quod per expericntiain 110-
nera subditorum, quorum primuin vile et imbecillura verat, non solum gressu stabili non erexit, sed etiam
nec levi resistere poiest vento, quia ut plantatio 110- ad malum inexperlum curiosilate labili se deflexii;
vella, nondum fortiter innilitur fiindamenlo, et ad satis innuit quod prima selas sub inanu obedienlise
resistendum usus vel exercitii non gaudel adjumento. similiter operetur : si remota gratia, suo arbitrio
Alierum vero, quia 490 Jam exemplo prseceden- reiaxetur. Denique tunc temporis, et prima oelas
tium terretur infirmorum et animalur laude vel mundi, et prima setas heminis agebatur, unde ille et
prscmio robustorum, ciim usaet exercitio fuerit con- iste quodammodo infirmus habebalur, quia, etsi
lirmaium, mandatorum gravedine nescit flecti setl Adam, ut proedixi,corpore non erat infantilis, tamen
Iiabct adomnia cor paratum. Cum cnim quis iufir- iion crat maturus tempore, vel scnilis, qusc lemporis
8*9 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 8S0
niaiuritas, etsi non semper omnibns sanctitatis con- A et extensa manu nisi forte prohiheanlur ad os
fert sufflciens incrementum, plerisqtie tameii coope- lenerum applicare. Umle ille, etsi infanUli igno-
ranie gralia dat necessarium adjiimentum. Per sex ranlia non sedticttis, consilio lauieii uxoris indu-
qtiippe aelatesab inilio ad finem decurrit iste mun- ctus, prohibittim Jnconlinenler apprehcndit et ap-
dus, per lotidem et homo qui dicilur minor mundus : prehensum comedcns experimento veraci el mi-
et sicut ille per sclattnn incrcmenta invenilur viros sero deprehendii: quid vel conferal obedienlia si
babere sancliores; sic et iste processu lemporis de- indeficienti obsequio teneatur, vel e conlra quid
bet sanctius excolere suos mores, ut juxta gradus inferat si contempiii illicito deseralur. Posset qui-
aetalum, ascendat et gradns obedienlioe celsiores, et dem illiim stillicieiiler mandaium acceplum cuslo-
processus, dierum invitet eum ad profectus anitiii dire, si eidem acceplo vellel lcnaciler obedire, nisi
digniorcs. Prima mundi sctas ab Adam sumpsit forle propler islud, aliud sibi postmodum donarelur,
exordium. Sec.unda vero a Noe, cujus tempore fuit qnod etiam perficere majoris imperio jubereltir.
diluvium. Tertia ab Abraliam qui jussiisest filium Ctim enim quis a re aliqua prohibeliir ei qtiidquam
immolare. Quarta a David qui juxla noiiien suum alitid facere non jtibelur, sola illa abstinenlia
hostes suos invenilur fortiter debellare. Quinla a sufficienlis est virtuiis et ob haecabstinenti selernse
Jechonia cum in Babylonia popnltis Israel exsulavit. R praemia dat salutis. Inde est quod illi, quos tenct
Sexta a Jesu Christo, qui pro nobis moriens el re- conditio popularis; el in foro liujus vitse mores et
surgens, nos eiiam sibi coinmorluos suscitavit. habilus soecularis, divina lege non lam ad grandia
Priina honiinis selas, infantia esl, secunda, puerilia; compelluntur, qtiam a prohibitis repelliintnr, ut
ter'.ia, adolescentia; quarla, juventus; quinta, virilis quos premit infaniilis infirmitas, qtiae est commu-
aeias ; sexta, senectus. Sic eliatn sexlo gradu ad sum- nis plurimoruni, lsalvel'saitem facilis abslinentia
main obedienlioe pervenilur, qua perventione nihil vetitorum. Qitod in Actibus apostolorum evidentins
iu hac vila perfeclius invenilur, ul in illis vel mundi declaralur, cum fidelium mtiilitudini non nisi ab-
vel hominis sex setalibus sit figura, in his aulem stinere a prohibilis imperatur. < Visum est, in-
veritas, non cuin illis senio desitura, sed consum- quiiiiit, Spirilui sancto et nobis niliil iiltra impo-
matum obedienlem cum Chrislo ad Patris dexteram nere vobis oneris quam hsec necessaria ut absii-
perduclura. Possent autem illoevel mtindi vel homi- neatis vos ab immolatis simulacrorum el sanguine
nis sex sctates, sex istis gradibus coaptari, et quse suffocato, et fornicatione a quibus cttstodienles vos
cui convenial, per ordinem demonstrari, nisi hoec bene agetis (Act. xv). > Videlis poptilo ab aposlolis
demonslraiio diulurni operam exigere viderelur, quidquam alittd non injungi qtiam eos ab his quae
el ntinc in manibtts Adoeet Abrahse obedienlia lene- ^ prohibiia sunt sejungi, et quamvis per boec per-
relur. Sed quoiiiam et ulerque isiorum in illis aeta- fectioni apostolicae non conjungi, lamen eos a sal-
tibus conlineiur, el cum de illis sermo eril, non vando fidelium nuinero non disjungi. « Quasi modo
etiam ab istis recedelur : non est incongruum si hoc geniti infanies, aii Peirtis, lac concupiscite (/ Petr.
loco tenlavero demonstrare quomodo videantur ho- u) ; > et Paiilus Corinthiis : < Tanquam parvulis in
rum singula singulis concordare; si tamen mihi len- Chrislo, inquit: lac vobis poltim dedi, non escam
lanti suppelal et facultas, qnia, ut viilere videor, (/ Cor. HI). > Et quare lac illis et-non escam dede-
imminel et huic operi non parva diflicullas. rit si quseratur, ne profecttiin spirilalein invidere
491 CAPITULUMVI. magister discipulls videalur : < Nomltim eniin, ail,
In prima mundi aetate Deus hominem de limo poteratis, sed uec adhuc quidcm potestis (ibid.). t
lerrae finxil, el ei faclo niagnum vel grave aliquid Ab hoc lacte non debet quisiiuam facile removeri,
lion indixii, sed fructuin scieiiliac boni cl mali ne nisi forle ad escas forliores idoneiis fueril promo-
comederet interdixit, eomedentera vero ipsa die veri, cui scilicet grandesceuli nou sullicit obscrvatio
lnorilurtim esse prsedixit. Et putchre primo homini lactea levium mandalorum, sed ad micas jam pro-
piiiiiuni Deus gradum obedientiae demonsiravit, j^ peralquoe cadunl de mensa dominorum. Unde legi-
cmn ei recenter facto non quidquam arduuni impe- tur (Gen. xxi) quia Abraham Isaac filium siiiini
ravit, sed mandatuin obediemioe possibililale facili ablaclavii, cl iu ejus ablaclalione conviviura prse
lemperavii, utpole qui eura quem fecerat, perire gaudio celebravit, quia epulari patrem oportet et
non optavit. Primus enim esl obedienliac gradus gattdere, ciitii filius ad profeclus aspirat amplio-
iiovellum quempiam velut iufanlem a non necessa- res, cum lacle non contentus cibos appelit forlio-
riis coliibcre, el in planitie levium mandalorum res, sicut Paulus Thessalonicensibus adgaudebat,
athlelam parvulum exercere, ut cum didiceril pro- quos proficere spiritaliter aliendebat. < Vos estis,
hibitis levioribus non hserere, possil pedem ad inquii, coroua mea el gaudium (/ Tlies. u). >Aiina
obedienliae gradum alterum promovere. Quocirca quoque Samuelem filium legitur (/ Reg. i) abla-
etafrtictu < qui erat, ut legitur, pulcher ad videndum, ctasse, ablactatum in Silo domino praesenlasse,
stiavis ad edendum (Gen. iu), > idem non incongrue quia non digne ad ministrandiim sacris altaribus
novitius prohibeiur, cui lamen ad esum aliorum oflerunlur qui lactis adhuc parlicipes cibo solido
copia fructuum indulgetur, quia solenl infanles non vescuntur. Quales Paulus Hebrocosesse noverat,
omnibus, quae pulclira vidcrinl, curiositis inhiure, quibus dicebat: <Facli estis quibus lacte optis
851 PIllLIPPI DE IIARVENGABBATIS BON.E SPEI 852
sil, non cibo (llebr. v).» Qui vero ab hoc lacle non A , pulchrae, acceperunl uxores sibi ex omnibus qttas
prosilitanlerius ul grandescat, sed resilit posierius elegerant (ibid.) manifesle datnr inlelligi quia nora
ul sordescat, qui inenie depravalus ad faciemluin solum virgines quas a nexu conjugii liberas cogno-
devolvilur iiiterdictiim, propheticum illud iiicurrit scebanl, sed et marilatas foriiores infirmioribus
nialedicium : i Sicul ablaclatns super malrem snam, auferebanl: prsesertim cum eos effrenes legis nnl
ita relribulio in anima mea (Psal. cxxx). > Super lius censura cohiberel, nec vita sanciior, sed forma
inatrcin suam parvuhis ablaclalur, ciiin languore pulchrior complaceret. Si vero non maritatas sed
iiiciimbeule nec eliam ad lac sugendum roboratur; tanluin virgines crednntur elegisse, et elecias sibi
ct pressus inedia mortis incurrit detriinenium, in malrimonio conjitnxisse, sic etiani cnlpam non
ulpole qui ad congruiim selati suae non invaluit mcdiocremincurrerunt qnia neqtiaquam cullores Dei
aliuienlum. Hoc morbo ille Adam piimo condiitis ciillricibus dacmonum conjungi debnernnt. His et
laboravil, cum mandalis obedire levibus non cura- mullis aliis Deus tandem ad iracundiam implaca-
vit, curn frucluum concessorum alinioniam rccu- biliier commovelur, nolens ut lanla eorum maiiiia .
savit, et ad venenalnm uxoris consilium aurem impiiniia dititiits evagelur, sed qnia totus mttndus
inorbidam inclinavil. Hoc etiatu morbo poslc- reus inobedienlia" tenebalur, vult ul lolus supcrin-
rilatis suse seriem infirinavit, eamque peccaii R cuinbente diluvio submergaiur. < Ecce ego, inqnit,
nexibiis lam inextricabiliter oldigavii, ut omnes in adducam diluvii aquas super terram, tit interliciam
peccalis et concepli et nati, in peccalis eliam 1110- omnem caruem (ibid.). > Recte satis carni quoe
riaiitur, propier raros adinodum qui sola gratia nullo iu cceleslia desiderio ferebaltir, aqtias diluvii
liberanlur. Unde el illa prima aetas quae in copio- Deus superinducere comminattir, et inlerficere
sam geiitium muliiiudinem se diffudit, proficiens omnem carnem qnae spirittii noluil obedire; sed
in pejus cogiialtis sttos et opera sic confndil ut propriis voltipialibus inservire, quaenoluil passiones
quanlo numerosior, ianto deterior redderetur, et corporis exsecrari, sed in illis sensti perdito volu-
quasi admisso equo lota praecepsin vilia deferretur. lari, iil quse Ittxnriae rcmnalibiis cl locis Imnienli-
Quse ul alia multa laceam, quibus se non timitit bus delectabiliter est tinmersa, tribulationum pro-
implicare, quoeomnia non est hiijus vel 492 'oc' flnvio velut aqtiarttm diluvio pcenaliter sit sub-
vel leniporis replicare : in tanlum habenas pudicitise mersa. Si vero, qnod est diflicile, ftierit quis in-
relaxavil, lantum jura castilalis iegilimse temera- venlus qui habilans inter malos super sui cuslodiam •
vit, ui in ea patici jusla lege niatrimonii tenerenlur, sit inlenttis, qui npn rccuset leneris ab uberibus
sed passim ei indiscrete viri mulieribits miscercn- lac haurire, id est mandatis levibus curam diligen-
lur. Lex quidem, elsi adhuc membranis vel ta- tius imperlire : is profeclo non debei aquis tribula-
bulis non inscripta , jam lamen in eorum cordibus tionura inundanlibus interire, sed de infantia, pro-
erat scripla, docens ut unusquisque uxorem pro- fectu mentis, ad ptieriliam perlransire. Qui enira
priam liciie sibi sumat, ei quam alter acceperit ad faciendum prohibila non cum caeteris peccalori-
appetere non prsesumat, quia sictit suam alteri non bus exardescit, sed ab oeslti malitise sub tinibra
vult dare, sic nec sibi debet uxorem alterius copu- obedienliac requiescit, Noe juslus dignus est appel-
lare. Denique noveranl qttia illi primo homini non lari, qiti cttm domo sua soltis a diltivio ineruil libe-
nisi iinam Deus uxorem copulavit ex quo manifeste rari. Denique Noe, requies interpretatur. Super
posteris indicavil, quia debet quisqtie inlra suse istum qtiippe gratanter Dominus requievit ctim dc
uxoris grcmium coarclari, non per alienas beslia- stiper terrain iratus, omnem maliliam abolevit : iu
liter effrenari. His contemptis legibus, quibiis de- istius spiritu graluitum sibi reperiens habilaculuin
buerant obedire, et ad uxorem proximi proximus mansit, cum ejtts spirilus in cseteris qtiia caroerant
iion hinnire : filii Dei, ul scriplum esl, cum pul- hominibusnon permansit. i Non permanebil, inquit,
chras filias hominum altendebant, in earum am- spiritus metis in hominem, quia caro esl. Pcenituit
plexus lascivo impetti proruebanl (Gen. vi). Tan- rj eum, sicut ait, quod fecisset hominem super lerram
tura placebat ocnlis objecta mulierum pulchriludo, (Gen. vi), > quoniam ad malum cuncta illius cogita-
ut ei virorum succumheret fortiludo : malleique lio carnali lubrico defluebat, ejusque volunlaii vita
vicla in illius amceno cubiculo caplivari, qtiam iflius in omnibus obsistebat, qiiem ad hoc fecerat,
viriliter resislendo laboriosa victoria coronari. Fi- ut mundus eo quasi litteris inscriberetur, et ab illo
lios Dei illos creditur appellare Scriplura, qui de Creator vocali concordia laudarelur. Sed quia jam
Selh genili, divina permanserant in cultura ; filias confusam plenamquc blasphemiaeidem Creator no-
autem hominum, quse de Cain posleris nascebantitr, verat hanc Scripturam, de superficie terrse ontnem
qui deos colenles alienos, errore devio lenebantur. vnluit delere creaturam, utin libro stio legibilior
Duplex igittir peccatum iHe Dei populus committe- littera scribereltir, ut jtisto Noe melior progenies
bat, qui se et non suis et idololatris mulieribus coiiferxelur. < Delebo , inquil , honiinem qnein
commiscebat, cuni alterum corum salis superqne creavi a facie lerroe : pcenilet cnim me fecisse eos
suCieeret ad iram promerendam el irato Deo pce- (ibid.). > Et pnlchre : i Delebo. » Sic enim prttdetis
nam sibi sctcrnaliter inferendam. Cum enim legilur scriptor Scriplnram vclerem vull delere, ul non
quia vidcnlcs filii Dci filias hominum qttod esscnt membranam vel tabulam velit pariter abolerc, scd
 DE OBEDIENTIACLERICORUM. «54
853
nt salva base quasi prioris ei immobilis fundamenti. A non solum sitientem potat, sed et polum Isetificat,
aliud sedificiumimponalur siabilioris utique firma- quia ciim siti quis laborat et arescit, et insupet
menti. Unde quidam elhnicus cum discipulum quavis moleslia contrahitur ejus animtis et aegre-
ab ulraque nonnun-
edoceret, et ad corrigendum priora diligentius ad- scil; si vino sobrie potus est,
moneret sic ait: quam aegritudine convalescit, intellecttis ejus acui-
terlas : iterum sinl tur, animus incandescit, sermo promptior reddilur,
Saipe stylum qum digna legt facies hilarescit. El puichre non prima sed in.se-
Scripturus.
HOR\T. cunda mundi oelate vini pocultim propinalur, quia
Vult poela sapiens ut si, quod scriptum est, con- infans qui necessario cibis adhuc lacteis educalu- '
gruere proposilo non videlur, prudens scriptor delero austerum vini liquorem bibere noiidnm audel, c.u.
non gravelur, ut cum diligentius inconvenientia cor- si forte oblatttm ftteril, guslatoc ejus fortiludini nort
rigelur, quod residuum est conveiiientius reservetur. adgaudet. Puer vero qui jam cibis fortioribns enu-
Sed quia non lam poelarum quam prophelarum lesti- tritur, ad bibendnm vini calieem apiior invenitur :
monia religiosis auribus aestimo complacere : locn- eique talis potus proficere non mediocriter sestima-
lus Deus in manu prophetarum asseriteliam se de- tur, si lamen in sumendo modus el lemperantia
lere, ut verso stylo tabula non destruatur, sed cum R teneatur. Sic et illa setas obedientiae, qua? per simi-
493 illa planata fuerit, durabilior lillera rescriba- litudinem, infantia nominalur, mandatis , ut supra
ttir. < Delebo, inquit, Hierusalem sicut deleri solent dictum est, leneris et infaniilibtts inforniatur ; pue-
labulae,delcnsvertam et dticamcrebritis slyluui super ritia vero austerioribus jam salubriter oneralur, si
faciem ejus (/ V Reg. xxi). > Ac si dicat : Non placet lamen ultra vires austeritatis hujus onere non gra-
qnod scriptum est, ei ideo non mihi scripluram hu- valur. Illa quidem ad vilatiduin proliibita movetur
jtismodi reservabo, sed stylo ducto crebrius, et pra- langtiidius, hsec,ad facienduin qusejtissa siint, pro-
va dirigam et aspera complanabo : ibique scriptn- movetur agilius ; gaudens campo liberiore frtii ab
ram meliorem explanans, legibiliter exarabo. De his jam nexibus aliquanluliim absoluia, qtiibus
quali Scriplura dicil ad Habacuc : < Scribe visum adhuciiifantia prscpedilur lanquam fasciis obvoluta.
el explana eum stiper labttlas, nt percurrat qui In hoc gradu vel oelate incipil ohedieuiis animus
legerit (Habac. n).» Recte ergo se delere Deus dilalari, et tardilate pristina non gravari, jtibentis
hominetn asseveral, in quo, quia caro est, nequa- imperium non solum patienter, sed el libenter ac-
quain ejus spiritus perseverat, quia et ejus spiritu dere, et ad faciendum illud , mobilitate commen--
scribuniur non delibili atramento, quicumque inde- dabili velociler prosilire. Iste puer idoncus ad fle-
lebiliter ascribuntur flxo fidei fundamento. Sicut u ciendttm, habilis ad currcndiiin, nescit quamlibet
Paulus ad Coriiithios ail: i Vos estis epistola Chris- vilia, si iamen non gravia, faslidire, sed avidus
li, scripla non atramenlo, sed spirilu Dci vivi (/ promissorum, promitleniisjussibus festinat obedire.
Cor. in). > Solus Noe ctitn domo sua merelur libe- Propier hanc fesiinalionem qtta ad obedienduni
rari, per qnein possit humana posleritas reparari, prolicienlis animtis inclinalnr, ipse proficiens in
in quo finem accipit setalis series praecedenlis , ini- Scripturis, ul aestimo, puer plerumqiie nominaiur,
liiiin vero reparatio subseqiieniis. in quo nomiiie non brevis annorum numerus desi-
CAPITULUMVII. gnaiur , sed obediens esse promptulus. inlimatnr.
In qua selale siibseqtienli inundus quasi aliquan- Qtialem puerum oestimo quondam populum Israel
ttiluin jam grandescit, et qui ealenus infans exsti- exslitisse, quom per Osee propbelam Detis se asse-
lerat, proficiendi ordine puerescit: el dilulo ct rit dilexisse : i Quia inquit puer Israel; et dilexi
deleio fere quidquid egerat ejus novitas infantilis, eum (Osee xi),> In jEgypto quidem filios Israel in-
majori gralia sttccedil el piocedit agilitas puerilis. fantilis ignorantiae leiniit hebeludo, cum vaiio eos
Quoepueritia mundo confert populi numerum am- errore seduceret superstitiosa gentilium sancliludo,
pliorem, et eumdem popiilum aliquanttilum doctio- ) cum falsos deos, quos videbat illorum sacrificiis et
rem, quia.etsi nondum Creatoris perfeclum peni- oblationibus honorari, arbilraretur dignuni se quo-
lus amatorem , timore tainen ulili jam utcunque que divinis obsequiis venerari. Unde ibidem idem
nliliiim provisorem. Unde Noe cui divina sentenlia propheta dicit: < Baalim inimolabant, et sacrilica-
lestimonium laudis ascribit, qui in hac muiidi puc- banl simnlaeris (ibid.).t In hoc aulem errore divina
ritia pluribus annis vixit : facltis agricola vineam eos diu palienlia supportavit, et per Moysen et
posl diluvinm plantasse perhibelur, cujus anie dilu- Aaron landem eos de ejusdem jEgypti tenebrisevo-
vium prorsus menlio non habetur (Gen. IX). Quia cavil, non satis cognoscenles quod ejus supporiatio
enim primam illam setatem aquarum nimielale vel evocatio nihil aliud intendebat, quam eos , licet
noverat depensse, et se cmn doino sua vix arcae renitenles, curare misericorditer conlendebat. Unrto
praesidio illud diluvium evasisse , divino docttis illic subjungiliir : < Etego quasi nulrilius Ephraim
spirilu eleganter in ordine vitetn ponii, et falernum porlabam eos in brachiis meis , et nescierunl qnoi
nobile aqtiis insipidis aitteponit, ne mundtis ultra curarem eos (ibid.)t Postquam aulem de yEgyplo,
pcenam similem vereatur, sed limoris hujus pulsa duce Moysesunl educli, et ejus monitis , ad colen-
molestia securusin gaudium efferatur.Vinum quippe dum Deum, pro suo modulo suiil insiructi :
855 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONiE SPEI 85«
Dcum quem anie ignoraverant , aliqtianlulum A vorum suorum singulns seorsum greges , dixitque
cognovcrunt, cognilum dilexerunl, ut jam non ad pueros suos : Aniecedite me : et sit spalitim
inore infaniium ejtis brachiis portarentur, sed inter gregem et gregem (Gen. xxxn). > Ul auleiii
vocantem et trahentem tanquam pueri sequeren- istos propler obedientiam dici ptteros Scriptura
lur. 494 ^e fl110 |raciu per eumdeni propfce- demonstraret, stibjungit : i Et prsecepit priori di-
tam Domintis subjungit. i (n liiniculis Adaui cens : Si obviam habueris Esau, > etc. (ibid.) Et
iraham eos, in vinculis charilatis (ibid.).t Nq Adam infra : i Similiter, inquil, mandala dedil secundo
post peccatum dintitis oberraret; et a suo Crealoie ac tertio (ibid.). i Videtis eos designari nomiiie
irrevocabiliter elongarel, posl illtim fiigieiiteni idem puerorum ; qiiibus injungiiur obedienlia mandato-
Crealor miserationis stise fuiiiculum jecil, et etun rura : non quod aetatem parvulam quoejain praele-
ad se converli et reverli dono gralice suse fecil: riit, iteriim sibi sumani; sed quod jubeniis imperio
reversumque irrelivit molli vinculo charilalis , ut contradicere non praesumanl. Qtiales se habere
irahentem sequeretur arbitrio propri;e volunta- pueros Evangelicus ille cenlurio leslabatitr , cum
tis. pro uno illorum solliciie Domiiinni precabaiur.
Traliil enim sua quemque voluplas. i Domine, kiquit, puer mens jacet in domo paraly-
VIRG. E ticus : el male torqueliir (Luc.
B
vu). > Et adjunxii:
Eodem funiciilo et filios Israel a jugo JEgyptiacse < Habeo sub me mililes, et dico huic : Vade et
servilutis relraxit, el educlos de ^Egyplo, charitalis vadit, et alii, Veni, et venit, et servo meo : Fac
vinculo post se traxit, in columna ignis ct nubis hoc et facit (ibid.).t Isti sunl pueri cenliirionis, qui
prsecedens subseqiieutes , voluniariam ei obedien- studenlei pro viribtis obedire, ad agendani domus
tiam promiilenles (Exod. xm). i Omnia, inquiunt, suse mililiam ire fideliler aul venire: ad niitiim im-
quse praecepit Dominus faciemus : el erimus obe- perantis oblemperanli obsequio deservire , si tainen
dientes. (Exod. xxiv).> Recle ergo : Puer ,„iiiquil, non prscvaleal eos languor noxius impedire : < Dico,
lsrael et dilexi eum, qtiia et i Ego, ait, diligenlesi inquit, servo meo : Fac hoc , el facit. > Obediens
me diligo (Prov. m), > el dilecli tunc primuni inlel- ergo q>iipuer aniea, idem servus poslea nominatur,
ligunt, et gaudcnt a Deo sc amari, cum ejus iuci- quia jubenli Domino cervice supposila famtilatur ,
piunt maudalis delectari. Possunt mulia de Scrip- qui ad imperium, etsi perfeclius nondum gaudel,
turis lestimonia compilari, in quibusiiqui obediunt, ei tamen resislere, coniumaci procacitate non
iiiveniuntur pueri nominari, quos si propler sclatemi audet.
pueros seslimei quisquam dici; si alteudat diligeu- c( CAPITULUMVIII.
lius, inveniet sibi muliolies conlradici. Ctiin Abra- Sicut enim servorum esl dominos habere, sic
liam hospilio angelos tanquara homines suscepissel, eorum est illos, si non diligunt, vel timere, ut quos
et susceptispra'parareconviviuui voluisset: iCucur- ad serviendum non adducit completiva dileciionis
rit, inqtiit, ad armenliim, et tulil inde vitulumi hilarilas, cogal saltem iuchoaliva limoris necessiias.
tenerrimum ct oplimum, dediique ptiero (Gen. Unde Dominus cum in eremo ad servienduiii sibi
xvm).> De quo puero subjungilur : < Qui festinavitt filios lsrael invitaret, et per manum Moysi prsecep-
elcoxil illtim (ibid.).i Videlis pueriiiu ad faciendumi tis eos mulliplicibus obligaret : se esse Dominum
quae jubetur lcvia non lardantem, sed, quod estt diligenlius aflirmabat, et hoc ipsum freqtientiits re-
proprium pueri, festinantem, ttl non solum jiibeutis3 plicabat. i Custodite, inquil, Sabbala mea : ego
imperimn compleatur, sed et complentis hilaiitas5 Dominus (Levit. xxvi). > < Nolite converti ad idola;
gratiam mereatur. Idem Ahrahain cum jussus essett ego Dominus. Cnsiodite omnia praecepia mea : ego
lilium suum Isaac immolare, et vidisset locum pro- Dominus (Levit. xix). > Et multa hujiisniodi. Quia
cul quem Deus ei voluit prasmonstrare : i Dixii ad] illis crat necessarium obedire, quod qtiidem nihil
pneros suos: Exspectale hic; et cuin adoraverimus,, est aliud quam servire : vigilanler proeceploreorum
reveriemur ad vos (Exod. xxiv). > Et hic ptieross D ' se Dominum dicit esse, ut ex eo se illi intelligereht
non aetale parvulos sed ad obediendum promptulos5 servos esse. Sicul eniin filius ad patrem, et paier ad
seslimo designari : paratos et ire ctim domino, ett filium, sic ad servtim dominus, et servus refertur
cunlis reditum prseslolari. Loth quoque cum appa- ad domiiium : sunlque hsec nomina ad invieem
rentibus sibi duobus angelis occnrrerel, el hospita- relativa, ut nec servus sine domino, nec sil domi-
litali dedittts in domum suam eos humililei- inviia- nus sine servo. Cum igitur illis Deus monita dal vi-
rel: i Obsecro , ait, domini, decliuale in domum(i vendi, volens ut aures habeant audiendi, frequenler
pueri vestri (Gen. xix).> Non video quare iste see inierserit: « Ego Dominns, >ulsciant servi sibi nihil
puerumfaleatur, quem jam liabere uxorem el duass antplius expedire, quam suo Domino per obedien-
filias Scripltira protestalur, nisi quia paratus erat,t liam deservire. Serviunt ante obedientes, vel obe
augeloriim vohjnlalibus obedire, cujus eral proposi- diunt 495 servienles, proficiendi quidem amore si
tum pe.-egrinis et hospitibtis deservire. Jacob, cumii aliquautulum sunt perfecii; puniendi vero limore si
ex prsccepto Domini in terram naiivitatis suserever-r- fuerint imperfecti, qtiia el juxla Horalium
leretur, ct limens Esau fratrem suum, placare eum n Oderunt peccare boni virlutis amore;
muneribus niterctur. iMisit, inquit, per manus ser- eljuxta Isaiam : < Salutis spiriluro concipijpus a
 857 DE OBEDIENTIA CLERICORUM. 858
timore. >Qui vero nec amore nec limore ad obedien- A < Non inveni, inquil, tantamfidem in Israel (Matth.
tiain adductintur, servi quideni sniit, sed neqtiam vin). > In Israel secundum carnem qui me nimis
servi sunt: et ideO ligalis mahibus el pedibus, id carnaliier inltielur, qtii nec limet me ut Deum, nec
est beiie operandi snblata penilus facultale, in exte- me saltem ut justum hominem reveretur, qui aut
riores leuebras devoluli pitniuiitur, moriis perpetua ullam aut perfeclam me habere poleiiiiam non fale-
coccitate. Qui aulem vel amore virtuiis, vel ex de- tur, qui vel a Deo me esse, vel cttiii Deo unum esse
biio necessariaeserviiuiis nituniur Domini jussioni- mente incredula difltletur, in hoc inqtiam Israel ad
bus obedire, sed infirmilate obvia pracpedili ad effe- qnem specialiler missus veni, lantae perfeclioneiri
ctum non possunl pervenire, juvandi suiil, et pro fldei non inveni, quanlam in hoc nlicnigena video
eis divinse estmisericordise siipplicanduin, ulquibus prsceminere, qui carneocctilialam divinam majesla-
prsesto est qualiscunque volunlas agendi, adsil lem corde credtilo potuit prscvidere. Hiijus ilaque
etiam facullas uicnnque peragendi. Talis ille cenlu- merilo sanat Christus pueruin qui languebai, ul
rionis puer vel servus milii fuisse videtur, qui quo- pulso laugtioris obslaculo perficercl vel levem obe-
niam vel sibi adjacel, ab eodem ceniiirione diligi dieutiam quam volebat, sciensillam non snis viiibus
promerelur,quia vero perlicere bonum non invenit, sed divina perfici largitale quae opcralur in eo et
iorqueri languore perhibelur. Quis enim languorpo- B velle et perficere, pro voluntate. Tales pueri et in
test quemquam amplius perurgere, qtiam velle et psalmo ad laudandum Dominiim invilanlur, quia hi
non posse id quod voluerit adimplere? Cuin autem qui vel iufanlili imperilia nondiimfaiilur, velimpos-
bsec impossibilitas resislilvoluntati, tanquam odiosa sibilitale languida prsegravanltir : diviuas latides non
infirmitas sanitati, niillum posse conferri video suliiciunt personare; quse nolunt sub lorpenli silen-
tanlse remedium gravilali; nisi tandem cedai vel vo- lio latitare. < Latidate, inquit, pueri Doiiiiiiuni :
luntas impossibilitati.vel forte impossibilitas volun- laudate nomen Doinini (Psal. cxn). > llli quidein
tati. Ad quorum alterum desperatio nos reducii; ad possunt ulcunque laudes Deo placitas effuiire, qui
allerum vero sola Dei gratia nos adducit, quia tunc pulso languore el infanlia, disctirsu agili appelunt
plerumque voliiiitalem a proposilo revocamus, cum obedire, qui cuni audiunl quae per Sctipturas Deus
eam posse impleri penitus desperamus, tunc vero non solum interdicere voluit sed jubere, liiiiinlur
pervenimus ad effectum ejusdem volunlalis, ciun ea pro viribus loquaci obsequio rcspondere. Denique
quse impossibilia sunt, reddit possibilia divinse puerilis aimoriim oelas affluit loquacitaie et audiendi
gratia largitaiis. Ad illud quidara comicus consulto curiosa, deleclatur loquendi garrula novilate : eo
revocat proesumptores; ad istud vero Chrislus suos magis pcr hujtis lalitudinem evagari.quo aHas ante-
misericordiier animal dileclores. llie: «,Quoniam, " riorinlra sileotii angustias diutius visa esl coarclari.
inquit, non potesl id fieri quod vis : id velis quod Infaniise quidem loquendi ad perfectum non donatur
possis (122). > Prudens consilium etlinicus dat su- facullas, sed loquenlibiis inhianlem nativa quaedasn
perbis, ut si proesumpserint impossibile quid atten- reprimit diflicultas : vixque tandem suflicii pauca
tare; ad id lenianduin quod possil fieri, festinenl verba conari, quae donii a parentibus audil frequen-
animam revocare. Chrislus vero fideles suos ad spe- lius venlilari. Puerilia vcro videns sibi majorem lo-
randum impossibilia sichoriaiur, ut ipsortim in Deo quendi faculiaiem pracberi, inlra penaies patrios
non in homine spes ponalur; et hujusmodi spesma- jam non susiinel contineri, sedforis vagabunda ma-
nebit inconfusa, per eam quae in eorum cordihus j"orem nititur ocmulari, odio hahens silentium, cuni
vera charilas est diffusa (Rom. v). « Quse impossi- sui similibtis diiigil verbosari. Esl aulem idonea non
bilia sunt, inquit, apud homines : possibilia sunt solum mateniam linguam, quara domi didicit, reti-
apud Deum (Luc. xvm). > Qtiod allendens centurio, uere, sed el novani quamlibei, si oblata ei fuerit,
de salule servi vel pueri non desperat, sed emn obtincre : imo plures vel linguas, vel arles discendo
segrolanteiii sanari posse fiducialiier asseveral; si, polest puer facilius 496 adipisci, el earura impo-
quac in Chrislo habital, divinae placuerit majestati, .' sterum tcnacius diciiur reminisci. Unde consulto
invictae cujus nibil esl impossibile poteslali. < Tan- magistris litterarum, vel qiiarumlibet artiiim prae-
lum, inquit, dic verbo : el sanabitur puer meus cipue pueri commitlunlur, et ad quamvis scientiam
(Maith. vin). > Magna fides. Puerum suum quem in annis puerilibtis imbutinitir, utcuin in his accepe-
sanare non potest, quia homo, sanari posse credit rint eruditionis congruum fuiidameiitum, in sequen-
ab eo qui est homo. Novit eniin, quia etsi pueruin tibus acquirant sibi facilius, et solidius supplemen-
suum jnbet, tanquam Dominus ul ei obediens obse- lum. Ob hoc forte et prima oetasmundi uuius lin-
quatur : non lamen confert graliam, ut quod ille guoe, vel labii fuisse rcperilur, el selati secundae
jussusfuerit, eflicaciter exsequaiur; Chrisluin vero Jinguartim diversitas iinperlitur, ne vel 1111supra
non solum visibiliier hominem videt esse; sed et vires qtiidquam arduuin inferrelur, vel buic quid-
Dominum invisibiliter credil esse : et ideo eum non quam juxta vires coiignium differretur. Ita el in se-
soium quidquid voluerit imperare, sed el quidquid cundo gradu obedientia non incongrue loquacior
imperaverit posse dare. Quod propter Christus: sestimalur, dum auditis jussibus ad agendum expe-

(12f Ferentius.
853 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONiE SPEI 800
dilius solito procparalur; et non solum exseqiiilur A mino interius inardescit, et pro Ioco, ct tenipore
congrua et suis viribus leviora ; sed lanquam puer foris ejus non ficla humilitas elucescil: recie et
garrtilus sc facturam promittit ampliora. profectus ejus commendabilis jiidicatur, ei ad proli-
ciendum rudes qtiosque, et leneros cohortaliir.
CAPITULUM IX. i Fulcite, inquil, me floribus : slipale me malis,
Verum quia irani inveiiitiir plerumqne promereri quia amoie langueo (Cant. n). > Solel adolescenlu-
qui puerum adhuc agens praesumitgrandia polliceri: liim amoris faeula sic ignire, ul plerumque ad lan-
,ab hoc etiain gradu necesse est obedientiam quo- guorem cogatur intolerabilem devenire: tandenique
(lainmodo renioveri, et ad lerlitim altiorem profe- sibi videatur per impaiieiiliamdeperire, nisi ei quae-
ctus ordine promoveri. In quo gradu non jam more libcl fesiinet cousolatio subvenire. Quia enim, vel
pueri obediensleviter verbosalur, sed tanquam ado- liutllos,vel raros amoris aculeos sentire consuevii,
lescens ad obediendtim ardenlius aniinattir : et sic" ct nunc intra renes leneros ignis paulo grandior
novo apud segaudel viritiin incremeiilo, ul iniendat adolevit: nescit oeiasindocta patienter onus insoli-
eliam esse caiteris adjiinienlo. Videns enira quos- Itiin stislinere, sed rei qtiain diligit cupit stalitn am-
dam reprchensibiles accusari, el eorum exemplo plexibus inh:rrere. A quihtis diim ingrato difficullaiis
infirmos quoslibet depravari : non soluni videri B obstaculo prohibetui', ad optandtim quod inleriin
coruiii similis erubescit, sed cliam ad oblinendum obtinere valeai commonetiir, ut liujus proesentiaim-
(lissinnle nieritum incandeseil. Optat quidem sic di- patiens auimns aliquaniiiliim avocetur, ne illius
viuis jussibus obedire, ut possil eliani obediendi absenlia iniolerabiliter pr.Tgravctur. Optat igilur
forifitilau) proximis imperiire, ne sibi soli vivere vi- adolescens in virenti hortulo collocari, inter florum
dealur, si non cx ejus imiialione ad vitam alius ge- el malnrum oblectameiita varia conversari, quibus
ncrattir. Iulclligil enim minoris esse merili qund in et langnori occurritur, ne plus justo per impatien-
caslris ohedicntiie miliialur, si non alter aspiciens, liam ingravescat, eiamori suo succurrilur, ne, quod
iid eamdeni mililiam invitatur; si quis lepidus lam videiur iiicominodius, rcfrigescal. Sicut enim cum
tetiucm obcdicnliam vull tenere, ut sub jttre suo differiur quod optatur, animus aliquando amplius
possit superinctimbens modius cuhibere, ciim potitis exatdescil, sic plerumque dilatiune nimia in despe-
eadem obedieulia debeat sic ardere, ulomiiibus qui rationem corruens refrigescit: et qiiodnimisarduuni
in donio siint, mereatur commeiidabilis apparere. desperalseposseadipisci,lanquamsihi consulensdili-
Quseaiitem sic cininel lanquam super candelabrum gitoblivisci. Vcrum adolescensciimgratoamorefueril
liiminosa, fil profeclo non mediocriler frucluosa, irretiiussicsuosad effectuinperducereniiiturappeti-
<|ttiaet profeittis ejtis ulile confcrl aliis hortamen- ttis 497 '" sl dilati ftierini, non tamen eos velii a
tiiin, et alioium ulililas ejus profec.lui dal augmen- proposilo revocare, magis amans amore atteri, quam
liiin. Qiiidquid cuim ejus exemplo alitis commeiida- premenle ignavia peiiitus non amare. Recte ergo
biliteroperatur, cjtts non iminerito nierilis assigna- floribus, eimalis fulciri posltilai, el stipari, quorura
tur; et quasi mater tol Hliosvidelur parltirire, qnot decore el odore solei amanlis animtis obleclari, ul
pruximis ardenter elaborat vivendi formulaiN imper- boc avocamenlo impaliens vehemeniia lemperelur,
tire. Deiiique cedente aniiorum puerilia succedens et eodem nihiloininus hortaiiieniotorpens appetentia
adolescenlia jam pubescil, el inlra liimborum ofli- suscitetur. i Fulciie me, inquit, floribtis, stipale me
cinam noviim quoddam incendium adolescit, quo malis, quia amore langueo. >Hoc el in gradu ado-
fervente caro vix sustinet conlineiiliac rcpagulo co- lescentiae fervidus obediens recte dicit, cum ejus
arctari, sed amore sobolis ad generanduin appciu conalilius dillicultas obviaconlradicil, cum quoniam
dilatari. llocc cnim humanoccarui lex esl nalurali- ad eum quem diligil lanquamsaliu subilo non potest
teraltribula, ut cum non possit gignere, inlra infan- pervenire, in his saliem, cum qtiibus conversatur,
tiam, vel pueriliam consiituta, adolescentias fines optat consolationem aliqiiam invenire. Pulal enim
insrediens slcrilitatem incipial non amare, sed ut j) Deo satis stiam solius obedienliaiu non placere, si
iiuctum facial, consortem sibi appetat copulare. noii sibi diligat, elobedienles alios adhibere; si non
Priina igitiir atas homiiiis ei secumla, iiifirmilaie tanquam florida vernantis .horluli hlandinienia illo-
naliirali quodammodo permanel iufecunda, quia, ruiii ampleclatur bonse iudulis rudimenla. Fiores
elsi processus lemporis suflicientein utrique pro suo, qtiippe dicuntur, qui laxalo gelu concreloepravilaiis,
inodulo dal profeclum, tamen neulram generandi el infusa vernaii lemperie sanclitaiis: erumpentes
perducit ad effectiiin. Terlia vero setas ad hoe pro> de cortice oppressorioeveluslalis asstiinunt sibi de-
luovelur beueficio naltirali, ul quasi soliltidinis im- corem teiierum florida; novilalis. Mala vero dici
paliens amore gatidcal sociali; el jam idonea copulae i possunl qui majoribus nioniUs iusliluLi, frucltim
nupiiali fecuiidari appelal sobole filiali. Sic el obe- graiiorem bonorum opertim asseculi: odorempro-
dieiis luiic ipiasi ad gradtim lertium dicititr perve- ximis bonseopinionis propinant, culloresque suos .
nire.ciinieojainafleciuinveniturjussionibiisobedire, , condigno profeclu obedienlise jam saginaiit. Hujus-
tu non solum sibi, sed et coeieris pariter ulilis> niodi malis, et floribus iste obediens siipari appetil
babealur, eisque ad iiiiilaiiiluiii utiliier proponi ine- et fulciri, ut fructuosa ejus adoiescenlia valeat in-
reatur. Cum eniin ad obediendum laiiquatn in ca- veniri : frucluque suo, id cst proximorum profecli
 8<51 DE OBEDIENTIACLEUICORUM. gf»2
bus gratulelur, et hoc pastu roboratus, et instanlius A beneficio non mediocrilcr levigatur, quod auiarc
diligal, et dilectum patientius proestoletur. soliludiui duruin, el inlolcrabile repulaiur, quia
CAPITULUMX. jiigtim meuiu non depriinitiir fasciculo inolesisegra-
Jacob ille palriarcha sic se pasci ab adolescenlia vilalis, scd in altum susioltittir adminictilo pennatoe
sua dicii, cum sibi morlem innuinere consideraus, levilatis, liujtismodi jiigum proplieia Samnel diu
Ephraim el Manassem benedicil. i Dcus, ait, qui susiinuii; sed consurtem sibi dure cervicis adhibuit,
pascil me ab adolescenlia mea, bcnedicat pueris quem cum diligerel volens quasi secum ducere pa-
istis (Gen. XLVIII).> Ab adolcscentia quidein sua riter ad triluram, ille rccalcitrans violenter irruii
Dcus palriarcliam illum pavil, ex qtto scilicet lam in juncttiram. Cum enim propheta sinceroecharita-
fervenlem illi obedieniiam inspiravit, ut per eam, lis affectii populum Israel judicaret, eunique ad te-
elproximis incentivum bene vivendi largiretur, et rendum obediendi seinitam ducere laborarel : ille
illorum profeclu lanquam manuuin stiarum Iabori- quielis impaiiens, et obedienliat sarcinain seslimans
bus pascerelur. Ex eo eniin sibi videtur obediens duriorein, pro bono malum reddcns , landem alium
hitnc pasltim inveuire ex quo suatn obedienliam quoesivit proecepioieui. Sed vir sanclus i ciim his
alioruni gaudet utililaiibus deservire; ex quo sicut qtti oderunlpacein, maiiens pacificus (Psul. cxix),>
portatus est, incipit et portare, et provectus ad an- jugum quod devote suscepcral, non abjecit; el eo-
nos pubertalis aliorum infanliam supportare. Iloc rum a quibus rejiciebalur sollicitudinem non rejecil,
esl onus sive jugum ad quod sufferendum Apostolus sed ab adolescentia sua usque ad seniuni, illos el
nos horiatur, ul lex Chrisli, quae esl cbaritas, im- siistiuuii acqiianimiler, 498 ct dilexit, et pro eis
pleatur, quam implere non prsevalet infantia, vel lain resisleniibus quam ubsequcnlibus indefesso ar-
iiieriiia lerrena: parviuuis, qttuesibi laiuiim vivens dore spiritus intercessit. Unde el apud illos videliir
nescil ;cstuin fraterrise charitaiis. Ideo Jeremias : quodamniodo gloriari, quod inler inqtiietos iiivenius
i Boiitim esl, inquit, viro cum portaverit jiigiiin ab sit quiete conversari; nec aliquando queinpiani op-
adolcscentia sua (Threit. m). > Cum aliquis quasi presseril fasiigiopoteslalis, sed eis prsefueril solius
annos impleveiil pubertatis, eiini in eo coaluerit inluilu charilatis. i Ego, inqtiit, senui, elincanui.
frucluosa malurilas sanclitalis, cum in secreto cor- llaque conversalus coram vobis ab adolescentia mea
dis clrenum amor incalueril gcneraiidi, siiiiul quo- usque ad diem banc, ecce praeslo sum. Loquimiui
que generalur, vel genita roboralur charitas paliens coram Domino, el coram Chrislo ejus, uirum bovem
supportandi. Qtiis euim eum quem verbo, vel exem- cujusquam tulerim, aut asinum ; si queinpiam ca-
plo generare appelil, diligere non credatur ; et quis p lumnialus sum, si oppressi aliquem, si de inanti
cuin quem diligit noii auquaniiniterpatiatur? bonum cnjusqiiam munus accepi. El dixerunl : Non es ca-
cst autera viro, id esl suave et ulile cum hoc jugum luimiiaius, neque oppressisti, neque lulisti de uiauii
poriaverit, cum in Dci servitio, ei alios sibi con- alicttjus quidpiam (/ Reg. xu).» Etinfra: «Ora, in-
junxerit, quod cx eo liiex quolanquam adolescens, quiunl, pro servis tuis ad Domiinitn Deum luum, ut
annos implevit pubertatis, id esl processu obedien- non moriamur (ibid.) > Elille : i Absit, inquil, a
tiae, accepit hujusce graliara sanctitalis. Bonumest, me hoc peccalum in. Domino, ul cessem orare pro
inquam, viro cuin sic dominica laboraverit in cul- vobis (ifcid.). > Videtis propbelam jugum ab adole-
lura, ut qusesieril non solum sibi, sed et cscieris scenlia lulisse palienler; et pro cis quos pertulit
profulura, ut nec ouager cui esl soliludinis suinma orasse diligenter, quia boiiuin sibi seslimat, si n.til-
cura, nocjtiineiiliiiii fuerit discors, el recaleilrans in liplicandaesobolis amore ienealur, elsi eis quos di-
junciura. Deuiqtie jugum ut videiur dicium esl a ligit frucluosus omnino semper habeatur. Cum au-
jungendo, eo qnod ferum non recipial singiilareni tcm affeclu generandi vir obediens iuflamniatur, et
(123), sed dileclionis gralia transferalur numerutn ejus desiderium effectu prospero consummalur,
ad pluralem. jungalque duos simul ne quis in freuis cum coeteriselaboral imitabilem se prxbere, et illos
evagelur, ei solivagus pereat, cuin nulluin habeat a Q consideral suis vel monitis, vel exemplis diiigentiam
quo si ceciderit sublevetur. Qui enim jugi copula adhibere : tunc non solum patienter, sed uirisque
coiiiinciiiur, intiluo confoventur : et ab eo quod si- uliliter levis illa sarcina , vel suave juguni fertur,
mul ciipiunt facile non dcclinant, quia recreandi quia fer.enlibus ab invicem recalciirandi molesiia
gratia super alterulruin se reclinant. Ideo Doininus: non infertur. Hoc est, ul acstimo, qtiod sermo divi-
« Tollile, inquit, jugum meum super vos : jugum ntis Abrahae pollicclur, quod scilicel in semine
euim meum suave esl, et onus meum leve (Matth. iliius benedictio geniibus couferetur, quod fides
xi). » Ac si dicat : Si mei vultis et esse, et videri, ejus, et obedientia in exemplum posteris propone-
subjugo meo diligile conlineri, ut voszelus et con- lur, ex quo siellarum multiludini comparanda se-
tentio non disjungat, sed fraterna dileclio indisso- ges imilanliuin orietur. i In semine, inquil, tuo bc-
ltibili nexu jungat. < In hoc enitn cognoscent omues nediceiitur omnes genies (Gen. xv). > Et itertira ,
qtiia mci esiis discipuli : si dileclioueni habtierilis i Suspice, ail, ccclum, et uuincra stellas si poles :
ad invicem (Joan. x\). > Ilujus aulem conjunctionis sic erit seinen ttiiim (Wid.). » Quia eniin Abr&hain

(125) Allusio ad psalmum LXXIX,

II.
»65 PIULIPPI DE HARVENGABBATISBON.E SPEI 8G4
de lerra sna et de cognatione sua obedivil cxire, j•i CAPITULUMXI
lanlam aptid Deunimeruit graliaminvenire, tit niul- Haecauiem obcdiens adolescentia, sive adolescens
lariim geniiiim paler cflicereiur, et non lam carue obedientia qu;e se ipsam ardet exemplum fidelibus
quam spiritu copiosa ejus poslerilas haberelur. exhibere, quaenon soltim propter se, sed el propter
< Egredere, inquii, de terra tua et de cognatione fralres el proximos meriiis vttlt florere, ad ob-
lua, et de domo palris lui; et veni in lerram quani tinendum plenius hujiis dontim virlulis, pro-
inonslrabo tibi, faciamque iu le genlem magnam, ficienie gralia, conceditur fincs ingredi juventulis.
elbenedicani libi, erisque benediclus : alque in te 499 I" qua juveiilute vir obediens augmento vi-
beuedicenliir universae cognaiiones terrae (Gen. rium roboratur, dum pro eadem obedientia susli-
XII).»El infra : • Palrem, iiiquil, mullarum geniium nere molestias 11011 gravatur : idoneus non solum
pusui le (ifriii.). > El pulchreAbraham benedictionis adversis impiignanlibus invincibililer repugnare, sed
htijus gralia inuneralur, pulchre ejus soboles slellis el qusevis obstamia spe vincendi audacter impu-
obedienliaemerito comparaiiir, quia et terlius gra- gnare. Sicul enim in adolescentia fervescit obe-
dus obedienliiH,spiritali sobole fecundattir, et tcrlia dientise sancliludo, sic in juvenlule invalescit ejus-
muiidi setasjamiutic lemporisagebatiir.Ab Abraliain dem sancliludinis (brtitndo, ul cum illa ad profe-
euiiii terlia mtindi aelas, ul superius dicliim est, 1B clum tam sui quam proxiniorum ardet obedire,
inchoatiir, quse ad usqtte Davidcurrens in qiialuor- isia non recuset pro cjusdent obedientiae legibus in-
decitn generalionibus consummalur, qui nimirum lerire. Denique obedientia non salis dignis videtur
nuinerus generalioni congruoecoaptalur, quia ab hoc laudibus efllorere, quae paulo delicatior consuev.it
annorum numero generandi possibilitas homini ini- non nisi prosperis adgaudere, quse praecepta plana
nisiratur. Dusevero imindi oeiaies praecedeiitesquse quidem et inollia sufficit adimplere, sed passionum
in suis generationibus denarium iiumerum non ex- minilanlia, etsi volunias appeiit, tamen cogil in-
cediinl, ad liutic bencdictiouis cuinulum non acce- firmitas abhorrcre. Igitur adolescentioe ferventi ne-
dunl, quia, etsi decem annorum selas proficil ad vi- cessario superaddilur etjuvenius, in qua vir obe-
dendiim, tamen naiurse legibus praepedila liondum diens mandatorum expletione facili noti contenlus,
suflicil ad gignendiim. Verum si dcnario quaterna- ad majora fit prompiior viclorise liiulissic inlentus,
rius complelur, si legis Decalogus Evangelii gratia ul pro Deo vel proximo subire belli vaiios non rc-
cumuletur, si depueriiioc rudinieiilis ad puberlatem cuset eventus. Qualibus juvenibus Joannes aposlolus
adolescentisevenialur , si de amore carnali cl pro- scribil dicens : < Scribo vobis juvenes, quia forles
prio ad amandum spiritualiler proximum transea- ^ estis et vicistis malignum (/ Joan. i). > Ciini Joan-
lur, Itinc honio incipitposse gignere fiiios spirilales, nes aposiolus juvenibus islis scribil, signanter eis
quia jaui relegavit molus incondilos, affectus ani- quidquam aliud non ascribit, quam el eos fortes
males. Si aulem quis immaiuro tempore formara esse et vicisse malignum, dans intelligi quia et
gignenlis assumpseril, si in aunis adhuc puerilibus forlitudo quasi proprie convenit obcdienlise juven-
cousiiluliis, adolescens velle videri proesumpseril; si tuli: el fortis invenlus malignum subjicil servituli.
cum adhuc lalere debeat iu publicum prodire volue- ln hoc quippe quarto gradu obedienlioe malignus
rit, si indoctus docere, si infirmus regere forliores exptignaiur, in quo Chrislum paiienlcm robuslus
tenlaverit : audial quid sequatur procacram lalia juvenis imiialur, dum sicut ille jussu patris pro
prscsumenlis, clainante vel polius intonante vera fralribus voltiit morlem paii, sic et iste obedient
senientia cujusdam sapientis < Voc tibi terra, ciijus non recusat vilam impendere charitali. Hoc est eniin
rex puer esl (Eccli. x). > Recle ergo mundi adole- ad quod ille noster adversarius expavescit, hoc est
scentia fervenlis obedientioc titulis insignitur, recte unde plurimum illius pernicies ingravescit, cuin
illius merilis fectiuditate spiritalis soboiis delinilur, scilicet in castris obedientioe caro noslra morlis
duni in Isaac, qui non secundum carnem sed per affliciionibus contabescil; quac quo magis atterilur,
repromissionem genilus, risus vel guudium inler- p eo noster spirilus amplius hilarescit. Talem pu-
prel.ilur, obediemi Abrahae Isetabunda promissio gnam vel congressum ille ueqtiam non mediocriter
consummatiir. i In Isaac, iuquil, vocabitur libi se- exliorrescit, in quo pngil obediens juvenili foriitu-
nien (Gen. xxi). > Sic nostra debel adolescentia fe- dine convalescit; ad quam oppugnandam quo magis
cundari, sic illa decel fecundiiale prospera jucun- ille subdolus intuniescit, eo fbriius repercussus
dari, ul sub umbra hiemali slerililatis gelicidio non cassalis demum viribus elanguescii. Sicut enim
torpescat, sed sole aestivaliad amandum proximum hoslis impugnans languidius, tardum et languidum
fructuosus incandescat. Talem Timotheo filio suo efficii repiiguantein, quia fortiludine non est opus,
Paulus aposlolus adolescemiam vuit adesse, quae nisi contra fortius impugnantem : sic impugnans
exemplo virlulum frucluosa caeteris possit esse, ne foriiter, reddit probum pugilem forliorem, quia
quibus debet prodesse polius quam praeesse, inve- forii qusesitam cerlamine palmam victor habet non
nialur econlra onerc contemnendse prselalionis ob- immerilo graliorem. Quod etiam dignum fide qui-
esse. < Nemo, inquit, adolescentiam tuam contem- dam eihnicus oesiimavit, idque brevi versiculo me-
nat, sed exemplum esto fideliuin in verbo, in con- moriae commendavil:
versalione, in cliaiitate, in lide, in castilale (7'im. El bene, inquit, uri pugnes-.benepugnans efflcithostis.
iv).. > OVID.
865 DE 0BED1ENTIACLERICORUM. 8G8
Sic el noslcr obediens lune amplius commendahilis A vel evadant gloriose vel gloriosius moriantur.
invenitur, ciim praeceptisadimplendis major diffi- Putant qtiippe non esse inglorium nec proctil a
cuilas inesse comperiltir, et in illis ejus spiritus virtute si florentes robnsla et viridi corporis jtt-
nihil horret asperum, nihil vile, si tamen mereatur venlute, hostibus subjici dedignenlur ignobiii ser-
robttr absequi juvenite. Neqtte enim est in quolibel viiuie, magisque mori eligant ulti forliter in niedit»
gradtitim prsccedentium satis forlis ttt ad. nulum ptignaloruni, (|iiam vel turpem inire fugam laudis
obedienlioepossil contemnere minas mortis; sed in iromemorem, vel ducere vilam degenerem sub ser-
islo triitmpbandi fiduciam iiuluilur, passionum for- vili dominio derisorum. Super quo Scripttira filios
litiidine relegata, el quibusque adversis obviat, Israel conimenriabiles prsedicavit, cum eorum ele-
terribilis ul castrorum acies ordinata. Deniqtte ho- ganter forlilndinem commendavit: i Parati sunt,
miiiis quarla aclas, quae sequens ariolesceniiamju- inquit, aul vivere aut mori forliter (/ Mach. iv).>
venlus nnminalur, ad agenda qtiae belli sunt prima Sive igilur vivant, sive forsilan moriantur, for-
congrue roboralur, quia ei arma bellica polest suf- titudiiiis gloria juvenes.non privanlur, dum vel
(icienler jtivenis susliiiere, et impugnalionibus ho- vitam merenlur viclori gladio relinere, vel forti
stium congruis viribus respondere. Neque enim pradio gloriosse morlis victoriam obtinere. Quod
adolcscens ad explendos aclus bellicos invalescit, B Judas Machabseus eleganter verbo et opere desi-
sed conalus ejus insufficiens evanescit, quia, etsi gnavitjCuniinproelioroorilurusadobtinendam hiijus-
ci afiqua prscsiiinptiu stiggerit ut insistal, lainen modi gloriam socios prudenter conforlavit: « Absil,
a-las revocat quaevires suflicienles corpori non mi- inqiiii, islam rem facere, ut fugiamus ab eis, et si
nislrat. Juvenis vero, quia lacerios exerit forlio- appropiavit tempus nosirum, moriamur in virtute
res, nimirum triumphos coiisequeliir certiores; et, propler fratres noslros, el non inferamus criineti
si castra consistant adversum se, defeclu virium gloriae nostrae (/ Much. vn). > Videtis quia Judas
non ttirbatur; si exsurgat prselium, in lioc speraus florens nobili jiivenltitc, ttirpem fugam exsecrans,
amplius gratulalur. Quod evidenler in divinis eliam mori desiderat in virlute, ne aniore vitsc degeneris
lilieris videlur designari, cum inveiiilur JudoeMa- gloriaesuoecrimen dedecoris iuferatur, sed honesie
cliaboeiforiiludo vel polenlia commendari: i Jiidas morieiili decus et gloria confcralur. Plaulus etiam
Machabaiusfortis viribus a juventute sua, sil vobis in captivis prudenter visus esl hoc sentire, quod
piinceps mililioe,et ipse agel bellum populi (/ Mach. scilicet in viriute moriens nequaquam credendus
11).> A juvenlttle sua Judas fortis viribus praedi- sil interire. i Qiti per virtulem, inquit, peril, non
cittur, quia alalibus retroaclis naturse munere non J interil. > Idem in Amphiirione : « Virtus, inquit,
donalur, ul cis prxsio sit sulficiens fonitudo cor- omnia iu sesc liabet; oiunia adsunt bona, quein
poris, sine qua iu procliis non oblinetur laudis et penes esl virtus. » Nil ergo dainni vel dedecoris
glorioeplenittido. Recie igitur ex quo potuit sufli- credendtis esl incurrisse, qtii tam vivens quam mo-
cieniem foriiludinem obtinere, ex eo prsedicatur riens invenitur virtnti paruisse, imo ei virtutis non
cjusdem laude forliludiuis eniinere : ul detur in- immerilo laus conferlur, apud quem vita» degeneri
telligi quia corporese laus virlutis niunus quodam- bonesta mors viriliter anleferltir. Ob hoc forlo,
nioilo esl ei beneficiumjuveniulis. Uude iu sequenti cum Jtidiih vidua Holophernem Assyriorum princi»
Machabaeorumlibro, cum diceret Scriplura quos- pem occidissel, et illius exercilus a spe victoria)
dam obsessos obsidentibus fortiter repugnanles, cl lumida decidisset, refert Scriptura et eosd'.un As-
longe inferius, qttosdam alios liostes suos viriliter syrios turpiter fugientes, et filios Israel forliter
expugnantes : signanler ei hos et illos juvenes no- peisequentes, ut scilicel illos arguendos imbecilli-
minavil, per quod evidenler, ul oeslimo, designavit tatis femineae, et linioris degeneris demonstraret;
quia naluraliicr non obtinel imperfecl-i puerilise el istos, econverso, latide juvcnes fortitudiniscom-
sive adolescentiae leneritudo ut eam comiletur niendarel. « Cum onmis, inquil, exercilus decolla-
perfecla corporis fortiludo. i Robusti, ail, jtivenes U lum Holophernem audisset, solo ireinore ac metu
pro muris consistenles, fortiler rcpugnabanl (// agilali, fugaepncsidium sumunt: ita ul nullus lo-
Mach. xn). > El infra de Juda Machabaeo,juvenibus querelur cum proximo suo (Judilh xv). > Videlis
ait fortissiniis electis: i ln caslris inlerfecit viros Assyrios limore concussos degeneri fugae refugiutn
quatuor millia (// Mach. xm). > Ilurtis in bosl.es turpiter appetisse, ei nec vitse commendabilis, nec
vir doclus ad praelium, illos provide sibi elegil ad- honeslae mortis gloriara meruisse, cfuiacum iu ne-
jutores, quos non solum laudis et gloriocnoverat goiiis bellicis necessaria deficil forliludo, inho-
ainalores, scd douo juvenlutis, viribus el audacia nestoevel vilsevel moriis necessario sequitur lurpi-
foriiores, ut posseut vel triu.mph.alis hoslibus pal- tttdo. Filii aulem Israel qui fortiter vel mori vel
liiam desiderabilem feliciter oblincre, vel illis vivere sunt putaii, fugieniibus hosiibus spe victoriae
triumpliantibus mortem laudabilem fortiter susli- confortati, ut ad niliilum ducerent illorum inflrma-
nere. Haecest eniiii juvenum 500 quasi proprie lam virluteni, ad persequendum eos miserunt elo-
stniima cura, qui lamen non degeiieres amant quae ctam juventtttem. i Omnis, inquii, regio, omiiisqutt
honori stio nuveriiit profulura, ut in bellicis actibus urbs electam juveniuteui misit aniiatain pi-sl eos :
laudem fortitudinis assequamur, ejusqiie proesidio ei persectui sunt eos in ore gladii libid.). t Reete ad
PrrKOL. CCIII. 28
Sfi7 PIIILIPPI DE IIARVENGABBATiS BON^ SPEI SC«
perseqtiendos hostcs armalain jiivcnlulcui misc- A Ananise, sed Ananiaemagni sc cssc filiuni nicmora-
runt, id csi eos quos armalos forlitudine cognove- vit, ut sicut appareret commendabilisex gratia forii-
ruiit, ut spcs hostllis cxercilus in contrarium vcr- tudo,siccamdem gratiam commendarct praedicabilis
teretur, dum quos speraverat se posse expugnare, magnitudo. Est enim qusedam gratia Domini quasi
eorum polius Ibrliiudine vincerelur. Speravit enim parva, est ei gralia Doraini qttasi magna. Parva
Assyrius ut facile Judocorum foriiiudinem cxpu- Domini gralia dici potest, qua nobis largilur vires
gnarel, sicut Judiih meminil cum hymnum post corporis, veintstaiein vultus, speciem corporalem,
victoriam Dominodecaiilaret: i Vcnii, inquit, Assur hoimres , diviiias, famam, potenliam , acuiiiin
cx montibus ab aquiloue in multiludine foriiiudinis ingenitim, indefcssum studium, scienliam lilleralcm,
suse; dixilse iucensurum fines mcos cl iuvcncs mcos ct coetera hujusmodi qaae lsctiliam conferunt soecti-
occisurum gladio (Judith xvi). > larem. Magna vero gratia Domini non iiicongrnc
CAPlTllLUM XVI». diciiur, qna nobis vitoe concedilur sanciitudo, et
Quod aulcm per juvcnem forlitudo nonnunqiiam ejusdem sancliludinis tam efficax, et suflicicnsforii-
dcsignetur, ipse ctiam angelus Raphael lalcnier in- tudo, ut sub pedibus nostris advcrsarius Salanas
timare vidclur, qui veniens ad homines, cnm se conteratur, ut universse terroe malleus confrin-
forlem illis disponeret exhibere, in forma juvenis B gatur, ut possimus non sohun nos ab illius nexibus
eisdera voluit apparere. « Egressus, itiquii, Tobias expcdire, sed et ne coeteris noceat, nostris cuin
inveiiit juvcnem sianlera : et ignorans quod angelus viribus forliter irretire. Hujus magnse graliac, quai
Dci essci, saltilavil ciim et dixil: Uude te habemus, figuraliler magnus dicilur Ananias, opus esl adju-
bone juvenis?» (Tob. v.) Et infra Tobias senior : vans fortiludo, id esl fllius juvenis Azarias, qui po-
« Nunquid, ait, poleris filium mcum perducere. ad tenli virlule- in deserto .'Egypti religasse dscmonitiin
Gabelum in Rages chilatcni Medorum (ibid.). > Et perhibetur, et eamdem virtulem non a se habuisse,
illc: < Ego ail ducam cl rcducam cum ad le (ibid.).t sed magna Domini gralia confilettir. Quod quasi pru-
Polens quidem poiuil angelus Tobiam ducere, et ad dcnler Tobias inlelligens respondil: i Ex magno
pairem reducere, qui doomoniumquod septem viros genere es lu (ibid.). » Vere ex magio gcnerc, ex
Sarac posl invicem occiderat poteuier triumphavit, magna nobilitate, adjuvans illa fortiiudo procedit,
el ne virum oclavum Tobiain laederel, fortiler re- quani vcl hcbcs ignorantia, vel luinens arrogautia
ligavit. Sicut scriptum est: « Tunc religavit dae- non prsecedit, scd magna Domiui graiia dat virlutis
iiioiiiuni in deserto superioris ^Egypti (Tob. vm). > ei bcnevolentioelam exuberans iiicremcniuni, ut nnn
Hanc autem fortitudincm qua el prsedicium daemc- solum sibi, sed et caHeris imperliat saluiis sd\i~
p.
x:ium rcligare, el ab ejus malilia Tobiam uxoratum menlum. Sic el obedientia quae in quarlo sui grrdit
potuit liberare, et nomine el spccie idem angelus forliludine roboratur, el eadera roborata non in sc
designavil, dum se el exhibuit juvencm el Azariam scd iu Domino gloriatur, habel quidem ipsa cerlse
Ananix liliuin nominavil. i Ego sum, inquii, Aza- spei fortius mitnimentum, el cselerissubministr.it
lias Ananise magni filius (Tob. v). > Azarias aulcm obediendi eflicacius horiamenlum. Neque enim atl
iiilerpretatur adjuior. El pulchre in forma juvenis obediendumprseceptisgravibuspotesicongruecajieros
apparet, qui ad hoc veneral ul juvarei, quia ad invitare, qui delicalus obediens non vull prsecepta
exliibeudum sttfliciens adjulorium imbccillitatis non gravia lolerare, cujus solum in sermone ventilatur
pracvalet ccgiiiudo; scd fortcm adversarium trium- cotnmendabilis obedieniiac pulchritudo, sed in exse-
phai prscvalens fortitudo. Cum igitur angelus et se cutione operis non invenitur solida fortiludo. Sunt
noiniiial adjtilorcm, cl oslcndit juventtiiis beneficio quippe nonhulli qui salis noverunl obedicntiani com-
viribus forliorem, in spem viciorise vull inducere inendare, el de illius virtute vel procmio coniinen-
dubilanlcm, ct quasi in pelra flduciaecollocare aui- dabiliter disputare : si quos habenl subditos, eis
jnumtilubanlem.501Neauteuividerelurhaecauxilii quoequegravia poletilialiler imperare, nec lam quid
vcl forlitudinis pollicilatio prsesunipiiva.quia tumens I) illi valeant, quam qnid ipsis libeat relractare, cum
pcscsumplionon estutilis, sed uociva, eleganlerillaui lamcn ipsi vel decretis majorum, vel piwceptis
visus esi commcndare, dum unde sibi ducat oii- Sciipliirarum non obediant inclinare, sed ea vcl
ginem siguanier voluil demonslrare. < Ego sum, conleniiianl peuilus, vel pro suo coneutur arbitrio
inquit, Azarias Ananiseinagni filius. > Auaiiiasiuler- levigarc. Sed quia commendabilis aucloritas esl ci-
preialur gralia Domini. Gralia igitur Domini voluit cendi, ipsa prscmonsiralio faciendi, qui de obe-
angelo forlitudinem suam dare, qtia religans doemo- dientia dispulant, vel polenlialiier imperanl, non
liium, Tobiani poluil adjuvare, el ipsa gratia parlu- satis audiunlur, si non et ipsi obedienlise legibus
rivit juvcnem Azariam, id esl forlitudinein adju- obsequuntur; si cum jubcnt alios prxcepla sancii-
Iricein, et eadem fortiliido recognoscit buinililer lalis humiliter adimplcrc, non et ipsielaboranl sancti
parentem Ananiam, id est graliani genitricem. et humiles veraciter apparere. Quidquid enint ju-
< Ego sum, inquil, Azarias Ananix magni filius. » bendum esl, inlimatur ellicacius procagendo, quam
Quibus verbis Azarias non solum quod Ananiaesit solo verborum strepitu proeloquendo, prsesertim si
lilius se ipsum commendavit, sedeumdem Ananiam qupd facile esl ad jubendum, difficile«sse cogno-
comuiendabilem prsedicavit, dum non siinpliciter seiuir ad iniplcndtun. Quod quidcm Aod judicem
 869 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 870
(iliorum lsrael non lalebat, qui suos irejubens iii A dam iiiveniiiir quidam princeps militum commen-
prselium, eosdem praecedebat. « Aod, iuquil, insonuii dari : qui cum vellet socios ad prselium efflcacilcr
buccina in monte Ephraim : descenderuntque fiiii exhortari, studebat inter eos non tam verbis per-
Israel cuni eo, ipso in fronte gradiente. Qui dixit ad strepere, qtiam manu valida proeliari. < Mullum,
eos : Sequimini me. Descenderunt post eum, el per- inquii, ipse pugnare, saepe hosiem ferire, strenui
cusserunlMoabilascirciterdecem millia (Judic. m). > miliiis et boni imperaloris oflicia simtif exseque-
Bene judex fortissimus ad praeliumfiliosIsrael cohor- baiur. > Esl igitur omnibus obedientia? necessaria
talur, ctim et ipse prompiior in fronle agminis gra- forliludo, per quam lam jubenli, quam obsequenti
d-atur: sciens quia non satis commendabiliter grave meritorum acquiritur clariiudo, dum eis qui imperat
negotium imperatur, si imperans enerviler molli se ipsum sludet formam probabilem exhibere, et
otio deelaralur. Quod etiam Abimelech in obsi- subjecius obiemperal cxentplo proposito •fortiter
dione turi-is Sicbem vistts esi demonstrare, qui adlioerere.
quod verbo imperavil, exemplo voluil prsemonslrare. CAPITULUMXIII.
« Arrcpla, inquil, securi proecidit arboris ranium : Denique Davitl, a qno quarla rriundiselas exordium
imposilumqiie ferens humero dixit ad socios: dicitur accepisse, ad hunc obedienlise quarluin gra-
Quod me videlis facere, cito fac.ite (Judic. ix). » El B dum crediiur pervenisse, qui populi princeps factus,
adjnngil: i Igilur certaiim ramos de arboribus prse- non pulai congruuin umbra et otio deleclari, sed
cidentes sequebantur ducem. Qui circumdanles utililaii illius obediens gaudet indefessa forliiudine
prsesidium succenderunt, atque ita factuin esl, ut prseliari. Cui rei videtur et ejus inierpretalio no-
fumo et igne mille liominura necareniur (ibid). > miuis concordare, quaeostensa invenitur fortidinein
Videtis exercilura proeceptis vclociter obedire, cum resonare. Interprelalur euiin David manu fortis. Et
ducem suum videl non lam verbis quam operibus ipse nimirum manu forlis congrue nominalur, qui cx
anteire, quia non mediocriler foriem reddit obe- proeceploDomini ejus prselia praeliaiur, qui adeplus
dieuliain subsequenlis ipsa forma proposita foniler robtislam obedientiscjuvenluieni, exhibet proeliando
praecedentis. Quod et Judam Machabxum exislimo Deo placidam servitutem. Ad quam euin nequam
iiullatenus ignorasse, qui omnes suos venire jubens Saul salubriter commonebat, (idelique militi rex
in praelium, ad hosles prior legilur Iransfretasse. imperans dignum obsequium injungebat. < Tu lan-
< Ul autem, inquit, appropinquavil Judas ad tor- luramodo, inquii, esto fortis: et prseliare prsclia
leiiiem aquac, statuil scribas populi secus lorrcntem, Domini (/ Reg. xvm). > Quod eiiam cominendans
et mandavii eis dicens: Neminem hominum relique- illa niulier Abigail, prudenter loquebalur, cum
Q
ritis: 502 s0(<veniant oinues in praelium. Et trans- eumdem David ad misericordiam fleclere nilebalur.
freiavit ad illos prior, el omnis populus post eum : < Facieus, inquit, faciel Dominus libi domino meo
etcoiitrili suniantefaciem eorum omnes(/ Mach. v).> domum fidelem , quia praelia Domini, domine rai, lu
Et in sequenti libro : < lpse, inquit, primus Macha- pracliaris (/ Reg. xxv). > llle quideiii proclia Doniini
bscus sumplis armis cseleros adhorlalus est simul in castris obedientiae conversaiur, qtii
prediatur, qui
secum periculum subire (// Mach. i). > Patet quia iu
eis, Ecclesischoslibus, totis viribus adversalur, et
liducialiier imperat, qui etiam legi obiemperai, qui
cseieris pro pace fldelium sustinere quasvis molestias non gra-
torpereigiiaviaexislimatinboneslum.cum qui vatur, qui propter Deum assiduis affliciioiiibus tri-
iiijungil quidqtiam diflicile vel moieslum. Qui vero bulalur, el in suis libcnler infirmilatibus gloriatur.
ad agendum grandia muliebriter elanguescil, pro- in omnibus quae slrenue el Gdeliter operalur,
si forte qui
fecto injungere caeleris eadem erubescil; et, eum cui parere el placere disposuil Dominum veue-
pudore relegato ad jubendum procaciier intumescii, ralur. Hsec autem praelia David insatiabtliler appe-
nimiium ejus verliositas, quoniam nulla vilae munit
livit, ad hsec gnaviter peragenda, invicia fortilu-
auctoritas, non recipitur, sed vilescit. Quis enim
dine; in his labore gralo juvenlutem suam altrivit;
obaudirel si judex pra^ciperet ulpraelium exercitus D in his usque ad seniuni Deo fideliler obedivil. Et
graderetur, tit moleslias oesius vel frigoris aequani- hanc, sibi inesse prseliandi forliludineni
miler paleretur, ul inedias, vigilias, caslroruin quoniam
altendebat, ex qua victorise iiiumphaniis inconfusi-
gravamina spe vicloriselevia repuiaret, ul pro pace, bilem
spem habebat; ipsam vero forlitudinem noit
pro patria, usque ad mortem fortiler decertarel; si a se sed a Deo sibi esse veraciler cognoscebat,
iion eiiam ipse judex essei ad eadem pariter expe-
irre- ut el illam fortius et perfeclius oblinerel, recte
dilus, si lorperel ignavia, lcnociitiiscarnalibus eumdem Deum lanti largitorem muneris diligebat,
titus, vaporibus adgatidens balneorum, crines mu-
ipsumque el fortiludinem et spem suam esse gra-
liebriter redimilus, sub umbra in cubiculo plumarum « Diligamte, inquil, Domine, fortitudo
el secundos lanler aiebal:
molliiie delinitus, inter cibos accuralos,
? mea (Psul. xvn); » et alibi: i Domine, inquil, spes
calices lumboruin exaudiens appetilus Expedit
sit meaa juventute mea(?sal. LXX).> Dominumdicitforli-
ergo ul princeps qui injungit bellitm niilitibus,
ludinenisiiani.Dominumdiciieispemsuam.quiaillius
quasi unus ex eisdcm oeque niilitibus, et cum prin- cominendabilis fortitudo, illius esl
niilitem se esl donum bujus
ceps habeattr, loco el nierilo dignilatis i Domine, iuquit,
exiiibeal pariexercitio nrobitalis. Unde apttd quem- el donum Dei efficax ccrlitudo.
871 MIILIPPI DE IIARVENGADBATIS BON/E SPEI 871
spes niea a juveiitule mea. > Ac si dicat: Ex quo A A quisque invidus nihil niolesiius sustinere, quamquod
jnihi conlulisli forliludinem juveniutis, ex eo con- videt alterum eventu prospero praeeniinere; el qtiam-
itilisli el spem salulis, quia te operante lorlis au- vis illum commendare virtulum merito coinpellatt.r,
dacia pracliandi consequeulcr largilur Gducium tamen invidenlise lormento iniolerabili cruciatur.
triumphamli. Alioquin si non prscgredilur divini Quia eniin Joseph a palre cunctis filiis plus amatur,
muneris foriiiudo, non consequitur spei efficax cer- illorum adversus eum odium suscilatur; el postquam
liludo: el desperans viribus enervalis ad obti- ille simplex visum eisdem fralribus somnium enar-
ncndaiu gloriam non laborat, el torpentem otio ravit, hujusmodi sermo majorem invidiae et odii
trislis confusio decolorat. Econtra idem David in alio fomitein minislravit. Deniquejuxiaquemdam elhni-
psalmo dicit: i lnlroibo ad allare Dei, ad Dcttm cuin :
qui looiificat juveniulein meam (Psal. XLH).>Tunc Invidia Siculi non invenere tijranni
Tormenlum majus,
qttippe Deus nosiram lactificat juvenluiem, cum
noslrac fortiludiiii cerlse spei suggerit et virtutein, quia, et si corpus ab illis occidiiur, lamen foriis
sicut cadem fortitudo moerore contrahitur et segres- animus Uecli nescit; invidia vero majori damno,
cit, ctim ad fortia peragendum nulla spe gloriae ju- primum interior animus coinpulrescit, et conse-
venescil. Loeia vero juventus diligens forliter obe- B I quenler corpus compatiens conlabescit. Unde el in
dire, ad altare Dei se spoudet introire, quia lunc caplivis comicus ille Plautus, miserorum proprium
demuni in holocaustiini Deo poterit se offerre, dicit esse, ut semper invideanl eis quos viderint
503 cum primum niolli olio quisque fortia dile- bonos esse :
xeril anleferre. H;ec est jnventus illa, cui hostis Esl, inquft, miserorum , ul malevolentes sinl, el
niundiis plurimum adversalur, cujus fortitudinem [invideant bonis.
succumbetis viribus admiratur : cui tentalor inefli- Torqnelur ergo Sattl invidia, ctim David poten-
cax assidue iusidias macliiiialur eamque posse flecli liam iuluelur; ncc inlra silenlium ejus perversilas
quavis fallacia suspicalur. Vcrum illa usu paliendi coiilinelur, quin verbo el opere ad denionslraiidiiin
pluiiiuum roboratur, roborala vero spe laudis, et quod misere invidet effrenetur, quia princeps ille
glorise non inaniter gratulaiur; quia, elsi hostes ci nequam, qui vinculis obedientise nontenelur, qui
quoevis obslacula possunl nequiler adhijjere, iamcn sensu obslinalo Creatorem offendere non veretur, uii
donanie gratia non possunl prsevalere. De.quibus iiiolestius repulat, quam si cseteros virieat sancli-
alibi dicit: < Saepc expugnaverunt me a juventute tatis legibus fortiter obedirc, et viclrici obedientia
inea; etenim non potuerunt milii (Psal. cxxvm). > r ad honorem et gloriam pervenire. Tunc eiiim re-
Ac si dicat: Ob boc impugnaiioiies suas non ces- gnqm illius irreparabiliier infirmaiur, cum justi obe-
sanl inculcare, quia juventuiein meain non prseva- dienlia forliludine confirmatur, lunc illius diripiun-
lent conculcare, quse si aliquando se illorum ditioni tur vasa, vel spolia, et caplivatur perdila fortitudo,
perdita subdidisset, profecto ab iinpugnando victrix cum huic. indulgettir forlis obedienlise pleniludo :
illorum malitia quicvissei. Sscpe igitur impugiia- lunc rex ille cum exercitu misero viclus confusione
verunt me a jiivenlute mea; et: < Ego sum in labo- debiia deturpatur, cum iste manu fortis regni solio
ribus a juvenluie-niea (Psal. LXXXVII). > Quia ex quo sublimatur. In hac enim obedieniia forlem esse, hoc
juveiiileni foitiiudinem sum sorlitus, exeo sum ma- est procul dubio regem esse, quia qui mandalis cce-
joribus impugiialionibus hoslium appetilus , quia lestibus fortiter famulalur, poteslalibus adversariis
lidclis Deus non dat cisdem hostibus poieslatem, vel imperialiter dominatur : el quo amplius sludet ser-
liceiitiain iinpiignaiidi, nisi cuui mihi adesse videril vum se humilcm virtulibus exbibere , eo fortius in-
fortiiudiiiein repugnandi. Ergo a juvenlute mea venilur viliis jttre regio prsesidere. Denique illa
graves impelus hosiiiiin suhi perpessus, sed repu- mundi quarta aetas, cujus in exordio David dicitur
guans, expugnans labore diutiuo, el continuo non rex fuisse, post ettmdem David csqtie ad fiuem sui
defessus, ex quo potui procliari, multa sum congre-; D reges legitur habuisse, et inundus fforens provectu
dienliiim ttirba pressus, sed polens in eo qui me juvenilis selalis, invenilur eliam floruisse sceplro
confortavil, superincumbente tribulaiionum diluvio regise potestalis. Et pulchre regum imperio niundi
non oppressus. Ilam; autera potentiam, qua David juventus invenla est prsceminere, ei miindansejti-
adverstts lioslcs suos invenlus esl prsevalere , Saul venluii regum series prsesidere, ul delur intelligi
ejus peisecutor in spiriiu poluit pracvidere: et cum quia fortiludinem rcgiam juventutis oblinel plenitu-
sciretquod eamdem non possel reprimens cohibere, do, et eidem juventuli quasi familiaiiter proesidet
liiiser liou crubtiit et iaudare invidens, et laudansi regia fortiiudo. Ob hoc auiem forliludo recie etiam
invidere. < Benedictus, inquit, lu (ili nii David; et regia iioiiiinalur, quia quasi proprie ipsa regibus
quidem faciens facies, et potens poleris (/ Reg. assignalur. Dum sine ea nec re.gnum sutim prseva-
xxvi). > Et supra: « lratus, inquil, Saul adver.sus; lenlrcientare, ucc fines hostium victricibus aquilis
Jonathain dixil : Omnibus diebus qtiibus lilius lsaii penetrare. Unde cum de Rege regum advcrsis prin-
vixerit super terram , non siabilieris tu, neque! cipihus diceretiir: « Tollite porlas principes veslras,
regnum lutim : itaque jam nunc mitte, et adduceum i et introibit Rex giorioe(Psal. xxv); >eidem principes
ad tue, qtiia tUius mortis est (/ Reg. xx). > Solell responderunt : i Quis est iate Rex gloriae? > (Ibid.)
875 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 874
Ac si riicant: Si rex vcsler porlas nostras appe-AA Ideo Dominus qnibus dicit : < Eslote forles in belln,
tit inlroire, dicile quis illc sit qtii adversus eas el pugnaie cum antiquo serpente; > eisdem alibi
atideat vel mulire, cum lot relro diebus ntillis huc dicit: < Eslote prudenles sicut serpentes (Malth.
venerit lam fidenter, easdem portas nullus irruperit x), > ul del intelligi ei qui vull perfeclius obedire,
violenter? Et cum scirelur qttia ille non solum regali sicut forliludinem, sic et prurienliamconvenire, quia
nomine procfulgehal, sed, quod est rcgis proprium, siculad aggrediendtim quod difficile est, fortiludiue
foriitudine praepollebai, qtiocrenlibus : < Qtns cst prsemunilur, sic necessario ad sciendum qualiier
iste Rex gloriae,»rcsponsum est: < Dominusforlis et illud aggredi debeai, erudilur. Quod eiiam propheta
poiens, Dotnitms poiens in prselio (ibid.). i Hoc est divino docltis Spirilu designavit, qui quos fortes no-
dicere: Si de rege glorioe inler vos 504 quoestio veral, ad eruditionem et inlelligentiani invitavit.
venlilalur, hic niininim re magis qiiam nominerex < El nunc, ail, reges inielligitc; crudimini, qui
esse comprobatur, qtiia forlis ct potens adversus judicalis terram (Psal. n). > El liber Sapienlioc :
omnes contrarios principatus, iriumphale solittmob- < Ad vos, inqttii, reges, sunt hi sermones mei, nt di->
tinebit, honore et gloria coronatus (Psal. vin). iDo- sc.itis sapientiam, et non excedatis (Sap. vi). > Reges
minus forlis et potens, Dominus potens in prselio. » dicit apud quos forlitudo, quae propria regtim esl,
Ad hanc vocem omnes illi maligni principes diffuge- B - procpollebat, quos forte adversus hostes
ejtisdem fi-
rnnt, etportse infernales ruplis vectibus paiuernnl; dticia fortittidinis exlollebat; sed ul eos velprsesum-
el foriis armaius atrium sutim ultra non prscvaluit plio propria, vel hoslilis versulia non seducat, vttlt
cuslodire (Luc. xi), cum rex glorise fortior et polen- ut ipsatn fortittidincm iiitelligens erudilio freno
lior illuc dignatus esl advenire. Qui merito rex di- cousilii circumdtical.
ctus est, non solum cum inferntim pntenier trium- CAPITULUMXIV.
phavit; sed et cum anle judicem, irrisiones, cola- Hiccst obedienlise quinius gradtis, ad quem nc
phos, sputa.opprobria loleravit, quia regium estnon cessario pervenitur; hoec est virilis aetas, qua con-
solum fines hosiium felici victoria possidere, sed et grue obediens insignitiir, ut quem redtlit juvenem
eorum moleslias invicta palientia suslinere. Quod forlis constautia procliandi, eum quoqtie virum ef-
confirmans iriem Chrisltts, judici qni eum quasi ficiat prudens consilium ordinandi. Neqtie enim fa-
poieniior puniebat, inierrogaius satis breviter, et cile sufficientem vieloriam obtinebit, qui in agendo
veraciler respondebat: <Rex sumego.—Tu dicis, in- fortia necessarium ordinem non tenebii, existinians
quil, quia rex sum ego (Joan. xvm). » Ac si dicat: cuncta se posse peragere violenter, nec nniltum
Putas quidcm potcstatem in me regiam le habere, . curans si quid egerit iinprndenier. Nam, etsi regnum
sed haec lua polestas non potest diutius permanere, ccelorum vim patitur, et violenli diripiunt illud :
quia hujus quam lanlopere diligis altitudo.non man- lamen idem regnum violenlia nullatenus assequitnr,
soria, sed traiisiloria esl pulchritudo. Regnum vero nisi eam prudens consilium moderelnr , cum non
meum, etsi hic impugnat passionum niomeiitauea nisiprudentesvirgines potuerint ad nuplias inlroire,
nioesliliido,indeclinabiliter lamen sustentat invicia et ad prudentiam serpenlinam aposlolos Dominus
obedienti;c forlitudo; provehit autem illtid spci in- voluerit ertidire. Sictit ergo annorum juventutem
confusibilis certitudo : consummal aulem cceleslis vivendi ordine virilisaeias prosequitur, in qua fortis
glorise indeficiens clariltido. Vere igittir rex sum viribus processu temporis, prudentise maturioris ef-
cgo, qtiia sivepatiar, sive moriar, a lortitudine licilur : sic obedientiaeforliludini proficiendi ordine
obedientise non recedo, sed pede indeclinabiii, per discrela prudenlia superadjurigitur, ctijus quasi vi-
angustam ejus semiiara sic incerio, ul cum in ea rili consilio ejus gressus prudenter dirigilur. Unda
viriear graves hostium impelus sustiuere, tamen Salomou in Proverbiis: <Vir, inquit, prudens diriget
inveniar virtuie regia prsevalere. Huie autem regi, gressus suos (Prov. xv). > Neque enim ad lenendum
etsi non potest quisquam alius obediens cosequari, iler obedientiae forliludo sufficit gradiendi, nisi
tamcii necesse est ut pro suo eum modulo stiideat D 1 pracsto sil et prudens consilium dirigendi, cum ex-
imitari; imilabitur autem, si ad obediendum fuerit tra viam plerumque fortiter dectirratur, et cursii
non solum fortiter expeditus, sed in eadem expedi- devio non nisi dispenriium incurratur. Quod au-
tione prudenter eliam eruditus. Decei enim obe- tem consilium fortitudine quasi dignitts , ct subli-
dientem non soluin forlem esse, ut pro lege divina inius habealnr, apud Isaiam prophetam evidentius
constanler patialur; sed eliam erudilum, ul sciat demonslralur, qui cum super florcm Jesse scplom
quid, qualiter exsequalur, ne quod fldenter ejusvel spiritus requiescere memoravil , primo consilium,
aggreditur, vel prosequitur fortiludo, decoloret in- poslmodum fortitudinem nominavit. A snperiori
tellecttts itnparis hebeludo; sed cum in agenrio qnippe inclioans, et deorsnm versus, per ordinem
conslantia inflexibilis leneatur, agendi qtioque pru- veniens, ad poslremum sic ait : < Et requiescet
dentia, vel consilium non insufficienshabeatur. Obe- super eum spiriius sapientise el inlelleclus, spi-
dieniia quippe satis adhtic esl el inculta, quse innixa ritus cousilii et fortituriinis (Isa. \i). > Ubi datur
tantum forUludini, permanet inconsulta : et ipso 505 inlelligi, quiacum in calalogo spiriluum non
fortitudinis itnpelu nonininquam detrimenlum in- partim valeal forliludo, lamen quiddam sublimius
curril, si ei eruditio prudeuii consilio non succurrit. Iiabeal prudentis consilii plenitudo, quia illa, cisi
875 PII1LIPPI„DEIIARVENGABBATISBONJE SPE! 876
non hostis viribus, lamen ccdit laqucis seductoriis A . corde prudenlia consilii videtur designari, quam
compedila , nisi hujiis cauto moderamine fuerit cu- nimirum qui non ctirat in his quaeagit salubriter
stodita. Propter qtiod sapiens quidam ail : tMelior obtinere, ipstim eliam cor meriio convinciinr non
esl sapientia qtiam vires; et vir prudens magis quam habere. Unde infra dicittir: i Virga in dorso ejtis,
fnrlis (Sap. vi). » Denique in bellis quanlum valeat qtti indiget corde (Prov. x). >Ac si dicat : Qui cordis
prurieiis consilitim, declaratur, si divina Scriplura prudenlia non refugit indigere, flagellum impru-
diligcntius atlendatur. Cum Malhalhias moriiurus denliiim recte compellitur sustinere. Et prophela
filios suos sollicitins informaret, et quis in qno Osee cordis nomine prudentiam lignravit, qtii co-
pracesset cseteris diligenlius ordinarei : i Ecce, in- ltimbsescduciocimprudenlem populum comparavit :
(piil, Simon fraler vesicr, scio quod vir consilii i Factus esl, inquil, Ephraim quasi colmnba se-
cst; ipsuin aiidile semper, el Jutlas Macliabccus, ducla, non babens cor (Ose. vn). > Quasi colutnba
fortis viribus a juvenlulc sua, sit vobis princeps erat Ephraim , qui fraires suos amore simplici dili-
militise, et ipse agel bellum populi (I Mach. n). > gebat, sed seducta non habens cor, qui hosliles
Sic nimirum pater vull ut Judas foriis viribus mili- lendictilas prudenli consilio non canebat, cum fere
lioeprseferalur, ut lanien Simon vir consilii prius inuiilis habeaitir simplicitas columliina, nisi eain
in omnibus andialur, ne si eo inaudilo quisqtiam R I crudiat prudentia serpeiitina. Hujiismodii vecordem
foriis ad bcllum praesumat proficisci, compellatur juvenem considcro, ait Salonioii, qui transit in
ruinain magis qnam vicloriam adipisci. Unde in se- plate.i juxta angiiluni : el prope viani domus illitis
quenlibus invenilur quia nonnulli corrueruni, pro gradilur in obscuro , advesperascente die, in noclis
eo quod in sua confisi forliludine, ad bellum sinc lenebris, et caligine (Prov. vn). » Per obscnrum et
cmisilio processeruni. < ln die, inquit, illa cecide- vesperam, noctem et caliginem, vidctur illius jn-
1'unt sacerdotes in beIlo,[dum volunt sicnt Judas venis multiplicem ignorantiain designare , pro qua
foriiter facere , dum sine consilioexeunt in praclium boslili faclioni inveuittir amplius propinquare, qui
(/ Mach, v). > Et infra : < Simon, inquit, el qui si sole radiante iler reclum et anguslum prudcnter
cum ipso erunt, pugnaverunt contra Bacchidcm : et tenuisset, profecto illi aecessus faciles noit dedisset.
contritus est ab eis, et afflixerunt eum valde, quo- < Ecce, inqtiit, inulier occurril illi ornatu mere-
niara consilium ejus, et congressus ejus erat inanis tricio, praeparata ad capiendas animas (ibid.}>»
(/ Mach. ix). > Videtis quod ad Juriain, et eos qui Per hanc mulierem, hostilis deceptio non incongrue
cum eo sunt, victoria non accessit, quia eos proe- ligttratur, quae ad capiendas animas ornalU mere-
lianles consilium non praecessit; Simon vero, vir tricio praeparalur, ut qtiod hasla, velgladio, vel
consilii, alllixit adversarios et contrivit, quorum cseleris beilorum non pravalet armameniis, procaci
fortitudinem prudens consilium non munivit. Ideo vullus fallacia , el verborum perficiat blandimentis.
Jestis Giius Syrac, justura eruriiens: <Fili,ail, Unde sequilur : < Apprehensumque deosculalur ju-
sine consilio nihil facias, el posl facltim non poeni- venem ; et procaci vuliu blaudiiur, dicens : Veni,
tebis (Eccli. xxxu). > Hostilis quippe el versuta ma- inebriemur ubcribus, donec illucescat dies; ct frua-
liiia quse semper juslum satagit subjugare, cum il- mur cupilis amplexibus (ibid.). > Ac si dicat : Do-
lius fortiiudinem a reclitudine consilii viderit de- clrina carnali ci lutea volo le debriari, grala mol-
viare, fidenter eura aggrediiur, ct si non viribus lilie meorum ainplexuttm delociari; doncc dies no-
expugnare, tamen blandiliarura retibus colligare, bis congaudcnlibus illucescat, id cst doncc effeciu
sciens quia forliiudo plerumqtic cedit dulci eloquio coitcupito noslrum desideriiim hilarescal. Quare
mulierculocdeceptricis : i Favus quippe distillans aulem quod poslulat possc fieri non desperel, et
labia merelricis (Prov. v). > De qua Salomon in vecordi juveni falsa pro veris eflicaciter asseverel,
Proverbiis : i Fovea, inquit, profunda est meretrix, causam competentem videtur mulier nori iacere, in
insidialur in via quasi lairo, el quos incaulos vide- quo divina Scriptura, etsi non illum juvenem, ta-
rit, interficiet (Prov. xxm). > Puichre ista meretrix D men nos docliores voluit exbibere. Cum enim dixis-
insidians quasi lalro, non prudentes, sed incautos sel: < Veni, fruamur cupilis amplexibus, > subjun-
iuterficere praedicatur, quia hostilis versuiia non xii: < Non cst enim vir in domo sna; abiit 503
tam juslorum forlitudinem, quam prudentiam exse- via longissima (ibid.). i Profeclo si via longissima
cralur. Imo quo eos videril fortiores, eo amplins non abiisset, si in domo sua, proul decueral, vir
glorialnr, si illorum incaula forlitudp ejus foile fuissel, non facile juvenem praedicta niulier dcce-
blandiliis seducalur. Quibus aulem fallaciis eadein pisset, sed huic ille el prudenli fortitudine et forli
versutia justi fortiludinem comprehendit, cum eam prudeniia resliiisset. < Non esl, inquil, virin dorao
non esse virili munilam consilio deprehendit, su- sua. > Virum aesiimoprudens consilium debere in-
perius idem Salomon salis eleganler oslendit, in lelligi, quod nisi fortittidini principelur, nisi iu
qua ostensione revocarc ab iisdem nexibus nos in- corde obedientis fumiliariter demoretur, in illutl
tendit: i Considero, inquit, vecorriemjuvenein qtii sttbdolevirtus illabitur inimica, el seduciibilein ju-
transit in platea juxta anguluin (Prov. vn). > Per venemsubverlit mulier impudica. De qna subjungit
vecordem juveoem pulo inconsiiltam justi fortitudi- Scriplura : < lrretivit eura multis sermonibus : et
neiii figtirari, quia sicul in juvcne foriiutdo, sic iu biauriiliis labiorum protraxit illum (ibi.l.). i Non
 877 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 878
arcu, non gladio,' non eum jaculis appetivil,«sed Ased, si gralia prseetinfe torporis non officit hebe-
blandis labiorum sermonibus irretivil; et quem 110- ludo, adducit ad perfeclum congrua tcniporis lon-
vit pressum et oppressum imprudentis nubilo coeei- giludo.' Quod allendens Eliti aiebat : < ldeo, viri
talis, traxii et altraxit loro seductorise volnplalis. cordati, audile me (Job xxxiv). >Et infra : i Viri
De quo subjtingitur : < Slatim eam sequitur quasi inielligentes loqtiantur mihi, el vir sapiens audiat
bos ductus ad victimam, ignorans quod ari vincula me (ibid.). > Hlos Eliu ad audiendum se itlo-
stultus Irahatur (Prov., vu). > Cum enim forliturio neosacstimabat, quos repentina juveiilulis scientia
imprudentioetenebris obscuralur, nec virili consilio non inflabat; sed quos provenlu seiatis, in viruin
ad cavendum hoslisinsidias informaiur, facile qui- pcrfectum noverat pervenisse, et lima exercitii
dem blandimeiilis incnriacibus delinita seduci.el compelenlem cordis prudentiam acquisisse. Unde
seducla, quasi bos ad victimam, potest duci. Quo- et ipsum Job arguens admiralur, quera oetate virum
circa obedienlem qui juvenili forliludine glorialur, aspicieiis, expertem prudenlise arbitratur, cum vi-
consequenter Scripltira verbis dutcibus exhorlatur rili aetaii sciai prudentiam convenire, cui ipse Job
ne hnjtis deceplionis merelriciae mollibus vinculis curam et sludium debuerat impertire. i Quis est,
abstrahalur, sed ab cjtis accursu el incursu, pede inquil, vir sicul Job, qui bibit subsannalionem
provido retrahalur. < Nunc ergo, inquit, fili, audi B quasi aquam; qui gradilur cum operanlibns iniqni-
me, ne abslrahatnr in viis illius mens tna , neque tatem? > (Job xxxiv.) Et subjungil : i Ideo, viri
decipiaris semilis ejus; mullos enim vulneralos de- corriali, audite me; > ac si dicat : Quia scio
jecit, el fonissimi quique inlerfecli stint ab ea ad viros qtiasi specialiter prudeniiam perlinerc,
(ibid.). i Non dixit : Prudentissimi quique, sed : illos ad ine atidiendum debeo commonere; cujus rei
< Forlissimi qtiique inlerfecti suni ab ea , > ut eum gratiam Job non meruit obtinere, qtiia se in iila
qui se fortem esse considerat difigentius admoncret", forte,cum posset, noluit exercere. Quam lamen
nc in sua tanlum foriituriine spem baberet, sed in calumniam Job superius a se sollicite relegavil;
acquirendo prudens consilium siuderet diligeniiam seque esse prudenlem veracitcr el humiliter aflir-
adhibere, sine quo foriitudo perfecttim victorioeti- mavit. < Et inibi, ait, est cor sicut et vohis, ncc
liiltim non potesl obtinere. Unde Salomon cum inferior vestri sum (Job xn). > Injusie ergo impru-
dixisset: < Mulierem forlem quis invenict? > (Prov. dentera etim Eliu judicavit, cum ad se audiendum
xxxi.) paulo infra subjunxit : < Operata est con- cordalos viros contumaciler invilavit, qui tamen
silio manuum suariitn (ibid.) » ut ostenderel eara non ex lolo a verilatis regtila declinavit, dum quasi
forlitudinem debere laudabiliter prsedicari, quse in- f. propriam virorum prudcnliam esse existimavit.
venilur consilio manuuui operari, non tam in illa, Non enim posstint ad ejus summam facile promo-
quam in isto vitam lauriabilem collocari, sicut alius vcri, qui in ca conlempserint diulius excrceri, qtii
videtur quidam sapiens protestari : < Omnia, in- 507 cum adbuc debeant intra parvulorum ntime-
quit, fac cum consilio, et vives. > Debet igitur rum contineri, autlent procaciter perfeclorum pru-
obcdiens in cubiculo cordis sui quasdam quasi nu- denliam polliceri. De qualibus perfeclis Paulus
ptias celebrare , et nexu irremisso consilium forli- dicit : < Perfectorum est solidus cibus, qui pro con-
ludini copulare, ul hsec illi lege debila principetur, suetudine exercitalos habent sensus (Hebr. v). >
ct impeliis juveniles virilis discrelio modereiur. Illos Paulus ad cibum solidum recte idoncos existi-
CAPITULUMXV. mavil, quos diulini temporis sludium informavit,
Quod autem sictit juveni virium fortitudo, sic et quorum senstis exercuit laboriosa discendi consue-
viro conveniat maiurioris consilii plenitudo, Salo- ludo, non subvcrlit affectata cxterioris nominis ptil-
mon in cisdem Proverbiis visus cst designare, cum chriiudo. Qualem se esse quidam satyricus assere-'
utriqtie quod suum est signanier voluil assignare: bal, qtii poetas repenlinos prsesuraplionis mordaciier
« Exsullalio, inqtiit, jiiveniim, forlitudo eorum arguebat :
(Prov. xx). > Elsupra : < Sicut aqtta profunda, sic D Nec fonte, inquit, labra proluicaballino,
consilium in corde viri (Prov. xviit). > Et iterum : Nec in bicipili somniasseParnasso.
< De fruclu oris viri rcplebilur venler ejus (ibid.).t Memini me ul sic repentepoela prodirem.
Et illtid : < Aqua profunda, verba ex ore viri (ibid,).» PERS.,prol., 1,2, 5.
Viro consilium prudenler altrlbuit, quod nimirum Non videtursatyricosalisessecommendabilisscicntia
juvenlus obtinere nondttm promcruit j quia , etsi ei repeniina, quaesaltu prseproperoin medium contem-
ad acquirendum amor et sludium videntur suffra- pta prosilil officina, quae lima carens, studii tumet
gari, tameii angustia (emporis invenitur ariliuc ali- venlosiiale prsesumptiva,ineccam ad perfectum ducit
qtianltim refragari. Neque enim parvo temporeopus cxpolitio compleliva. Recle ergo ct David euniqui
cst ei qui virilem vult prtirientiam adipisci, et ad non abiil in consilio impiorum , in c.ipiie ii-bri
cjus cuinuluin profectu congruo proficisci; sed cum (Psal. l) aurum voluit appellare , et eumdcm virum
in illius camino fervore debito sit accinelus, nccesse. beatum praedicare; quia virilis fuit prudenlise impru-
cst usu diutino sit etiam expolitus. Recte ergo hujus deniium consilio non seduci, el beati pcrlio mtmeris
nerfectio virili primum assignatur aelali, in qua in divinse Icgis prompluarium introduci, ut assidua
brcve spatium studiosse non pra-judicat voltintali, cjus mcdilatione doctior rcdderclnr, et in virtita
879 PIIILIPPI DE HARVENC ABBATISBON.E SPEI 880
perfectum proficiens, prudentis obedientiae latidibus A , viam ut gigas fortiler exsullavit (Psal. xvm). —-
);earel.ur. Denique Roboam filius Salomonis, quia Indulus est, inquit, Dominus fortitudinem, et proe-
prurienlium virorum monjta non audivil, sed eorum, cinxit se (Psal. xcn). » Non solum quippe Domimis
qui secum nutriti fueraijt, consilio jttvenum obe- forlitudinem indutus est, sed ne quasi superabun-
divit, regiium patris quod eaienus indivisa concor- dans efflueret, praecinctus cst; sciens quia tunc
dia fueral counitum, divisione irreparabili reddidit fortitudo rectius et perfeclius operatur, cum eam
biperlitum, ciijus decem tribus ad Jeroboam lilium cingens el asiringens prudens consilium moderatur.
INabalh transierunl, dttoevero reliquae non suo, sed Unde angelus qui in forina hominis hominibus divi-
David merito sub ipso remanserunt. Unrie Scriplura no jussu apparuit, seque illis adjutorem non solum
ctiindcm Roboam miniilum prudentia, non lain stul- fortem, sed el prudeiilem exhibuii, sicut ad demon-
tum, quam stultiliam, emphatice iiominavit : per- strandum quia forlis erat, juvenis voluit apparere,
verso cnjus consilio populus ab uniiate pristina sic ad "deroonslrandum quia prudens erat, se prse-
declinavil. i Et reliquit post se de semine suo gentis cinctura voluit exhibere : i Egressus, inquit, Tobias
stullitiam, et minuiuin prudcntia Roboam, qui aver- iiivenil juvenem stanlem praccinctum, et qtiasi para-
til geniem consilio (Eccli. XLVII).» Quia Roboam tuin ad ambulandum (Tob. v). » Prsecinctiis quidem
virili prudenlia non fuit eruditus, sed juvenili con- -* erai, qui fortitudinem, qua dsemonium religavit,
silio coiitumaciter infrunitus, avertil genlemsuam, prudenti consilio mirabiliter ordinavit, ut cum pru-
ut non ei successionis ordine deserviret, sed ad Iri- dentiam confortaret agilis forliludo, fortiluriinem
biim aliam pars imperii maxinia deveniret. In quo lemperaret prudentis consilii pleniludo. Non est
palet quam necessario fortitudini prudenlia conjun- ergo suffleienter ad agendum fortia prseparatus, nisi
gatnr. quam necessario forlis obedientia prudenli qui el muniltis fortitudine et prudenlia fuerit infor-
consilio munialur, ut cum in exseqtiendo quod niaius, qui in quarto gradu obedientioeforliludinem
justum est nnllo sit diflicullatis obstaculo prsepe- est 508 indulus, et quinto proficiendi ordine pru-
dita , sit eliam exercilio inlelligeiiiiae prudentis dcutiain asseculus.
erudita. Neque enim suflkienter fortitudo sua Ro-
CAPITULUMXVI.
boain conservavit, quam lamen idem esse non rae-
diocrem existimavit, iia ui pro ea pairi suo contu- Denique mundi quinta setasa Jechonia sumil exor-
maciier se proeferrei, cum ad preces populi, senio- dium, qui prasparatus Domini interprelalur, eoquod
juin consilio imprudentiam juvenuni antelerret. illo tempore populus Israel ad hoc a Domiuo praepa-
« Miniuiiis, iuquit, digitus metis grossior esl ltimbis ratur, ut non solum fortiter, setl ei prtidenter capti-
C vitatis molestias patiatur. Sub illo quippe filii Isracl
patris mei (/// Reg. xn); > ac si dicai: Opus metim
vel lninimum redriit grossitts et plenitis solida forii- pressi jngo divinsejussionis, relicla lerra nativitatis
tudo, palrem vero nieuni arguit mollis et ter.era suae,liunt incolaeBabylonis,nt illic exsulantes discant
aniea prophetarum ftie-
grossitudo; quia et ego ad ageiidum forlia fortiler patiendi experimenlo, quod
suni parattis, et pater mcus lumborum mollitie mu- rant commonili documento. llla enim scientia per-
liebriter enerYatus. Sciebat Roboam quia decct fecliorexistimalur, quseper experientiam conlirma
dum qtiod a foris auribus perslrepit doctrina
principem congrua fortitudiue roborari, sed ignarus lur,
forsitan quia decet eamdem forlitudinem prudenti lectianis, intus tenet el retinet expericntia passionis.
De qtia ad Pliilippenses apostolus Paulus dicil :
consiliogtibernari, el ob hoc, sic de sua forliludine
i Scio penuriam pati (Pliilipp. iv).»Illatn, ulexisti-
gloriatur, ul minutus prudeiitia regni quoque pa-
lerui gloria niinuatur. Non ergo sufiicit ad agendum mo, scientiain Paulus riicii, quse acquirilur nori
forlia ([tieiiivis imptilsu fortiliidinis agitari, nisi Jegendo, sed eam de qua Ioquitur penuriam patien-
etiam novcril adeptam foriiiiidinem consulla pru- do : et patientia proficiens probationem operatur,
denlia moderari, ul cui foriitudo attdaceni agendi probatio spcm, per quam animus confortatur; spcs
niinislral appetitum, cum zona prudentis consilii aulem donante gratia non confundit, quia cliaritas
rcddal eiricaciier experiilum. Sic enim cursor agilis Dei in cordibus sic sperantium se diffundil(Rom. v).
in filiosIsrael voluit pro-
propos'to bravio facile non potilur, si in currenrio Ad hoc igilur Deus illaaclate
laxis vesiinientorum sinibus pracpediiur; sic agcndi movere, utquaevisincommoda non solum possent, sed
forliludo laude sperata iiiillaienus glorialur, nisi in experimento discercnt suslinere : ut hac eruditione
invenireniur et forli pru-
agendo prudenliac balieo pra:cingaiiir, imo iiomiun- convenienter iiiformali,
ad obedienliam pra>
quain quo se forlius putatire, eo ad casum gravio- dentia el prurienti forlitudine
reiii compellitttr praicipilatius devenire. Propier parali. Hoc nimirum ei Jechonias interpreiatione
ut
quod el Doniinitsdicit ad Job : < Accinge sicul vir. sui nominis designavit, a quo illa setas, jam
liimbos luos (Job XL); » ac si dicat : Forlittirio lua (liclum esi, inchoavit : et Joannes Baptista in eremo
non salis comnieiidatur, si non virili consilio pru- voce terribili praedicavit, qui eamdem setatem quasi
denler accingalur, quia lenebrosis imprudentioesi- limes et lermimis consummavit. i Parale, inquil,
nibus obvoluia, cum affeclat currere, ruil in proeci- viam Domini, rectas facite semitas Dei nostri (Matth.
lunc
pitium provoluia. lnde esi quod etiam ipsuin Domi-. iu). > Tunc nimirum via Domini prseparatur,
nnin Prophcla commendavit: • Qui ad ctirrendam pcr rectas eius semitas ambulatur, cum opus veri-
 881 DE OBEDIENTIACLERICORUM, 882
latis ad Jirudenliae rcgulam informatur, ut in forli A j renat. Eienim quacdam hujus vel munda pax, vel
ei opere ct consilio indeclinabiliier maneatur. Quod parata munditia seneclutis, quam nec virilis pruden
quia non ex nobis, sed ex Deo est, ne quis audeat lia, necobiinere forliiudo potnitjuventuiis, cum sci-
gloriari, Prophela hiimililer Deum super hoc voluil licet sopila gravi molestia prseliandi, non lacescil, sed
deprecari : i Dirige, inquii, me in veriiale lua, el qiiiescilinsublimisoliojiidicandi. < Spirilualisqnippe
doce me (Psal. xxxiv). > Vidil quemquam non suffi- 509J"dicat omnia, et ipse a nemine judicatur (/ Cor.
cienler in veritate dirigi sanclitatis, si non etiam n). >Deniqueapud elhnicos veleres cum virilisoetasad
Informaliis esset doctrina ver.itatis, quia, elsi ut certum sui terniinum devenirel, et vir lege naturae
aiibi teslatur inlelligi a mandatis, tamen sine inlcl- contignum senectulis veslibulum introiret, liceniia
leciu noii perfecie graditur in mandatis. < Ideo da generali a prseliandi debilo laxabatur, et lanquam
niihi, inquit, inlelleclum el scrutabor Jegem luam, emeriius quiete ei olio sexagenarius fovebattir. Cui
et cuslodiain illam in tolocordemeo (Psal. cxvm).> etiam de publico sufliciens alimonia deinceps prae-
In lolo corde lex Dei nullalenus custoditur, si non bebatur, tantoque et honori et timori apud caeicros
scrtitanle intellectu eadem custodia praevenitur; sed halebatur, ut setatis privilegio minorum esset cen-
ciim foriis obediens scrutatione sollicila prudenler sor, exhortator ad virlutes, vitiorum Iiber repre-
rB
erudilur, lunc divinoe legi perfectus, quo pruden- l hensor. Ad hoc enim ista selas proecipue congrua
tius obediitir. Intelligens ergo Davidad huncgradum videbatur in qua sanguine frigescente homojam a
obedienliae se profeclum, et Deum benedicens qui viliorum slrepitu ferialur, ulpoie qui in schola for-
tribuit ei iniellecium : i Paratum cor metim, in- liludinis et prudenlise lima exerciiii ad ungneni
quii, Deus; paralum cor meum, cantabo et psallam expolilus, prsecedenlis luxurise, vanse lauriis ei glo-
(Psal. cvn); > ct ilerum : « Paralus sum et non rise servili puritate conlerit appetilus. ln bocqtioque
su:u turbalus, ut custodiam mandala lua (Psal. annprum numero videbatur eis quiddam mysierium
cxvin); > quae mandaia parato salis corde non pos- contineri, per quod ipsi volebant omnes diligeuiitis
stiut cuslodiri, nisi custos, ut dictum est, studuerit adinoneri; quanla perfectio in sexagenario debeat
prudenler erudiri. In quo gradu obedientiaecum quis iuveniri, quanla ei reverentia perfeclionis meriio
fuerit sublimalus, cum etjuvenili munittis fortitu- riebeat iropertiri. Sex enim ducti decies, vel decem
dine, et virili prudentia fuerit informalus, necesse . dttcti sexies, sexagiuta faciunt, quorum denarius
est adhuc ullerius se exlenriat, et quasi habitis non ideo perfectusab ariihmeticis affirmatur, quiaiisque
contentus, ad aliquid sublimius manum tendal. ad etim lamen progrcssu conlinuo numeratur, eo
CAPITULUMXVII. aulem finito ad iinum necessario remeatur, ul com-
C
c
Restat enimjsexlus ille profecltis virtutis, quse vel putatione Herata ntimerus augealur. Ideo forte el
senectus obedienlise, vel obedientia dicilnr senectu- decem proecepla legis populo Israel per manum
lis; quse quanlum in hacvita concedilur, a lumuliu Moysi Deus scripsit, quibus ei vivendi regtilam sic
selatum praecedenlium aliena, In throno majeslaiis indixit, ut qui eam obediens adimpleret, perfeclus
sedet praepolens et serena. Forlitudo quippe juve- baberelur; nec ab eo quidquam ulira per id tem-
nilis adversanlem sibi reperit infirmitalis nostrae poris quocrerelur. Senarius autem ob hoc esse per-
nimiara gravitatem, virilis vero prndeniia ignoraniiae feclus ab illis asserilur, quia ex parlibus suis iiume-
caecilatem; ad quarum evincendas moleslias necesse rus iste primus conficitur; quod apud illos nequa-
fuil laborem et sudorem non mediocrem adhiberi, quam parvipendii, nisi qui viriutem ntiineroriini
iit earum ad unguem possent obslacula prohiberi. consideraiione debila non allendit. In sex quippe
Ista vero seneclus obedientioe jara non [pugnat, jara uiiitales, in tres binarios, in duos senarios, sequali
molestiis sibi adversanlibus non repugnat, quia portione secatuc, cujus trinse sectionis si unitas,
eam vel quasi stantem adhuc in acie lioslis adver- binarius, temarius assumatur; eum cujus [partes
sarius non impugnat, vel cedentem el praebentem sunt, sic inveniunlur perficere, ut eumdem perfe-
lerga fugaecompos viclorise non expugnat. Sedel j) j cium non possunt exccdere. Elenim unum, duo, iria
enim, tit dictum est, in sede magislrali, et loelatur (qtiaesunt partes senarii) si pariter counimus, nihil
humiliter honore triumphali, nullusque adversarius minus, nihil amplius, quam eumdem senarium in-
ei procaciter contradicit, et, si forte obmurmurat, venimus. Quodpropter idem numerus qui perfectione
majeslate manus silenlium hic indicit. Indictum cu- commendabilis prsedicalur, cum vel denarinm mul-
jus hostes et vitia reverentur, dictum vero virtutes tiplicat, vel per denarium multiplicatur, liquido.
caeteraevenerantur, dum ei et ab illis pro reveren- paletquantae perfectionis qui exinde conficitur nu-
tia, ut dignum est, defertur, et istis pro diligenlia merus habeatnr, quanta oetati sexagenarioe, vel
venerabiliter anleferlur. Seneclus quippe venerabi- prudentiae, vel reverentioe perfeclio debeatur. Hujtis
lis, non diuturna neque annorura numero compti- atitem senarii perfectio eliam a principio commeii-
tata, qtiam plerumque molestat aegritudo, tussis in- daiur, cum Deus, qui in mensura et ntimero el pon-
qutglat, premit moles corporis incurvata, deturpat dere oninia prudenter operatur, sexto die quoe male-
pailor marcidus rugisque facies exarata; sed quam rialiler voluit operari perfecit, quo die el liominem
a tumultu repugnantiae profecius malurior alienat, ad imaginem suam.fecit, quem terrcnis onmibus
ct in excelso concordiocacquisita munditiae pax se- nierito rationis prccfecit. In quo forte figiiKtliter in-
883 PIHLIPPI DE IIARVENG ABBATISbOTiJE SPEI 884
limavit, quia homo quem sexlo die, nt dictum est, A tionibus nocte cl riie. » Qttia cnim lolam a miindo
fignravit, in cujus figuralione Deus opera consum- Inbrico spem avertit, ad speranduni in Deo toiam
inavit, Crealori sno corde mundo et pacaio dcberet libere se converiit; sic ea quoe reiro sunl, diligens
pcrfeclius obedirc, eique obedienti tcrrena coelera oblivisci, ul ab ipso nisi ipsum, nil desidcrel adi-
perfecle niliilominus snbservire. A qno slalu obe- pisci. Quod cjus desideritim cuin adhtic ab effectii
dienlisc, quia homo ille opes'anle serpentis aslulla bealo dilferalur, ne liuic dilalioni qiiidquam cx ad-
declinavit, el assumpisc ralionis prsestantiam ad verso noxiuin infcratur, obsecralionibus et orationi-
muliebre consiliiim uxoris inclinavil; venundatus bus sollicitudinc mentis inslat, ut ab eis nocle vel
sub peccaio postcriialis suoe seriem similiter obliga- die devota vidua non desistat. < Inslal, inquii, ob-
vit, a quo nexu non augekis, noii propheta, scd sola, secralionibus et oralionibus noctc el die. > Si cti-
qtiem voluit, Dei gralia liberavit. Quia vero .'a per- juslibel ingrual difficultalis adversiias, fracta, tactlia
fociionc senaria fucr.it lapsus homo, sexta mundi non diflidit, si gralia proliciendi arrideal, clala ina-
actatc factus esl Deus homo, ut se humanis, non ni gaudio lemere non prscftdit; sed stc ulrobiqne
pcccatis, sed passionibus conformaret, et homincm fervens et humilc sutim dcsiderium moderalur, ut
iIcfoFiuaiiim ad perfeclionis suoe similitudinem re- nec a spe sollicitudo, ne spcs a solliciluriine scjtiu-
formarei. ln sc quippe honiino, qucm vere passibi- " gattir. Haecest illa oratio quam sine iniermissione
lem denioiistravil, hominibus caeleris pcrfcclam moncl Apostolus celebrari, cui vere vidua debet iu
obedienlioc semitam proemonstravit, qua Deo Crea- advcrsis el prosperis immorari; sic ardens exaudiri,
tori non solum usqtie ad morlis angustias obedilur, ul dilationcm non refugial suslinere, ct stistinendo
sed in eadem quoque oberiientia mentis mtindoetran- amplius promerelur id quod postttlal gratitis obli-
quillilas custodilur. Hocc nimirum iranquilla mtin- nere. ln qua nimirum oralione idem sine intermis-
diiia prsedictae congruit senecutti, in qua pcrfecius sione Aposlolus vcrsabatur, sicut ad Romanos lo-
obediens non cst subdilus servituti; sed de corde quens in fronle ipsius Episioloeprotestalur: < Sine
puro et bona conscientia sic obedit, ut ei digne invi- iniermissione, inquit, memoriara veslri facio in
labilis proponalur quem octate perfectum antecedit. oralionibtis mcis (Rom. i). > Hoc idem ari Pliilip-
CAPITULUM XVIII. penses, hoc et ad Colossenses, hoc etiam ad Thessa-
In cttjtis (ypo aposlolus Paulus viduameligcnriam louicenses, hoc ad Timothcuin, hoe eliam riicit ad
proponil, non illam adolesccnliorcm, quse luxiiriala Philcmonem, quod eorum scilicel assiduam in suis
in Christo nubere jam disponil; quam, Timoihetini facil oralionibus meniioncm; orans forte ut el ipsi
iuslrucns, diligenter prsemonet devitari, ne vel viia r pacem senilis obedienlioe proevenienie gralia conse-
vel fama sacerdotis illius mereattir consorlio de- quanliir, et sereno consensu menlis et corporis
iurpari; sed viduara veterem, non minus sexaginla mandalis cceleslibus obsequanlur. Unrie laiu istis
annorum, quoe laborare desliiit lascivis passionibus quam caeteris fere omnibus, quibus epistolas suas
junioruin, nec vcrsatur in conflictu duro et dubio mitiit, in cujusque epistolse principio salutem banc
viliorum, cujus sanguis lorpuit, elanguit vigor an- prscmitlit, ut primo eis gratia, deinrie pax a Deo
liqiius, muliebria defeeerunt, lasciviens marcuil um- conferatur, quo munere et obedientia inchoaia profi-
bilicus. < Vidua, inquit, eligalur non minus sexa- cilelfinedebilo consummaiur. <Gralia, inquil, vobis
gihla annorum; si filios educavit, si hospiiio rece- ei pax a Deo (/ Cor. \et alib.). > Ilujusmodi ad Eccle-
pit, si sanctorum pedes lavit, sl tribulalionem pa- sias, hujusmodi saluiem ad discipulos Paulus scri-
tieniibus subminislravit, si omne opus bonum sub. psit, exc.eplo atl Hebrseos, si lamen epistolam illam
secuta csl (/ Tim. v). > Illa quippc anima sanctorum scripsit: non enim ipse, ut a quibusdam dicitur.sed
consorlio debet annuinerari, illam omnes in Ecclesia sub ejtis noinine alius eam scripsil; vel ipse polius
debent honore dcbiio venerari, quae bonis operibus eam scribens, eo, quod ipse novit, consilio, salulem
diuiinum dilexit sludiuin adhibere, affectu et cffeciu ascripsit. Pulchre autem in salule non solum gra-
sanctorum necessilalibus condolere, quibusque ju- D Uam, sed et pacem Paulus ponit, et utraque simul
nioribus imilabilem sc pracbere, Deo mundam et jungens, signanter gratiam anleponit; in graiiam
iranquillam jam gaudet obedienliam exhibere, amo- gratttitam remissionem intelligens delictorum, in
re coclestium a se cuncla 510 carnalia cohibere. pace vero, perfectionem dcbilam meritorum. Ex sola
< Qtioe,inquit, vere vidua esl et desolala, sperel in enim gratia pectori primum delicta remittunlur, his
Deo et inslclobsecraUonibus et orationibus nocte ac remissis bona efficacius opera conseqiiuntur; quo-
dic (ibid.). t Anima qusccarnale desideriumjam non rum lima et stttdio ad scnilem tandera obedientiam
curat, nec se prxtereunli soeculo conligurat; quoe merito pervenilur, cum sopita lile carnis etspiritus,
cuiquam temporali solalio non inc.umbit, el non Dco serenius obediltir. Ula remissionis munificentia
solum illicitis, sed etiam rebus licitis non succum- nullis operum meritis pracveniiur, ct ideo recte gra-
bit: hoec,inquam, antnia, vere vidua eslet desolata, lia dicla esl, quia gratis divina bonitas hanc largi-
vidua quidem cui vere viventi mundus morluus re- lur; boec provectse menlis tranqnillitas, elsi divini
pulalur, desolala vero, dutii nulla vel re vel spe csse muneiis non negalur, lamen laboranti el su-
transilorii gaudii confortatur. < Hoec autem vidua danti quasi dcbita merces datttr. De qua mercede
spcral in Deo, et instat obsecralionibtis et ora- idcm alibi Paultis dicil: < Pietas ad omnia utilis est;
885 DE OBEDIENTIACLERICOT.UM. 88G
promissionem habens vilae qnse nunc esl et futurae A transieril; cnm cedcnle primalu fidci lolum homi-
(/ Tim. tv), > In liac viia quae nunc cst, merces red- nem sola charilas occ.upabit, et eam quam firies
dilur pictali, ctim tranquilla menlis perftctio in- operata est munditiam, manens ct permanens
cboatae concediiur sancliiati; cnm ad illud ccntu- eadem charitas consummabit. Fides enim mundi-
pltim ipsa diciltir sanctilas pervenire, quod ante- liam operatur, sicut Petrus in aposlolortim Actibus
quam viiani oeternam possideat aliquando merelur prolestatur : < Fide, inquit, mundans corda eorum
invenire. i Centuplum, inquit, accipiel, et vitam (Act. xni). > Et Paulus ad Titum : < Omnia munria
selernam possidebit (Mattli. xix). > Qui terrena niundis : coinquinatis aulem ct infidclibus niliil
plenc conlempseril, hic centuplum dicilur-oblinere, miiiulum (Tit. 1). > Mundos dicit eos quorum in-
et eo muneralus, vitam aeternam poslmodum possi- tiinani fides non flcta conscienliam permunriavit,
dere: et sic fruciuosoeperfectio perfectioni prseludit, sicut e converso coinquinalos, quos infidelilas in-
el longe fructuosius allera consummat alteram, non quinavit. Perfeclio igitur fidei mundiiioe operalur
excludii. Hoecenim perfectio centnpla, cum viia virtutem, mundilia vero gralam obedientiaescncctu-
prasens tenninatur, non ceriit, sed praecedit; non lem, cum profectus obediens sic sesluat desiderio
deficil, sed proficil; non sui sustinet detrimentum, puritalis, ut frigescal et marceat ad agenda vel
sed accipil sufliciens incremenlum, quia, elsi quo- " amanda carnalis opera voluptalis. Sencctus enim
dam vivendi merilo merelur perfectio nominari, bona non soltim ad explendum illiciia desideria non
lamcn eget perfeclionis fulurse beneftcio consumma- fervescit, sed etiam ad agenda qtise licila sunl tor-
ri. Unde non incongrue iniperfcciio perfecta, vel pescil; et si cx conltibernio carnis hiijtis vohtptalmn
politis perfeclio dicitur imperfccla, perfectio quidem, ejus deceplio arridens hilarescit, illa lamen in sua
qnia jtixia moritim vitse hujus pacaiam obedientiara pnrilaie sub Ianriabili silentio conquiescit.
vel obedietilem mundiiiam meruii oblinere, imper- CAPITULUM XIX.
fecta vcro, quia vilamoplernam nondumeiconceditiir In cujus rei lypo David rex, ut sestimo, legilur
possidere. Esl igilur vitaeperfectio, sed praesentis,im- senuisse, et in toro senescentis Abisag SunainiUs
perfecta vero respectu subsequenlis, quia quodperfe- juvencula dormisse, quam nimirum iriem rex et a
cttim hichabetur, adhuc tamen ex parte est, ct futurum suo prorsus cubiculo 'non removit, et lamen eam
perfcctum curn venerit, evacuabitur quod ex parteest solulo lumborum cingulo non cognovit. < Et rex,
(/ Cor. XIII).Evacuabiturautem non imperfecla perfe- inquit, David senuerat, habebalque setatis plnrimos
ctio, sed ipsa perfeciionis imperfectio, quia haecim- dies- cumque operirelur vesiibns, non calefiebat,
perfeclio lunc.erit penitus annullala, cuin finein con- r dixeruntque ei servi sui: Quacramus domino nost.ro
siimmantem invenerit perfectio consummala, Cujus regi adolescentulam virginem, et stet coram rece.
consummationis finem si quis illic perfeclius vult gu- et foveat eum, dormiatque in sinu suo : et cilefaciat
stare, in hujus vitoestadio debet diligenli studio proe- dominnm nosirum rcgem. Quoesierunt igitur ariole-
gustare, ul ad senilem ir.undiliam vcl mundam obe- scenlulam speciosam in omnibus finibus Israel, et
dieniiam nitatur praevenire, id est corde mundo et inveneruul Abisag Siinamitem, et addiixeriinl eam
corpore 511II 0" imraundo mandatis ccelestibus ob- ad regem. Erat aulem puella pulchra nimis, dor-
eriire. Quse senilis mundiiia, qtioc munda obedientia miebatque cum rege : rex vero non cognovit eam
renuntians proprioe ditioni, et amore irremisso ma- (/// Reg. i). » David, ut salis notum est, manu for-
jorum sukliia jussioni, nimirum divinse est proxima lis interprelaittr. Qui profeclo non incongrue tiinc
visioni, si crediiur, imo quia credilur evangelicse senescere perhibelur, cum fortis oberiicns ad quieise
sponsiont: <Beati, inquil, mundo cordc, quoniam ipsj puritatis fastigium promovetur, cum jam intra lines
Deum videbunt (Matth. v). > Ubi notandum quia non ejus carnis et spiritus contentio non habetur, cum
ait : Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum vi- viget in neutro quod eflicaciter obedientise relucle-
denl, scd : quoniam ipsi Deuin videbunt, dans lur. < Habebat, inquit, a'latis plurimos dies. > Plu-
intelligi se locultim de prsesenli cordis munditia, D rimi dies hujus senis colleclio esi virluiura, quihus
non fulura, de visione aulemDei non proesenli. sed gaudet consummalus obediens se imbuium, qui ac-
potius postfutura; ut scilicet hic inunditia primitus cepta benedictione superni Largitoris, de profeclu
babeatur, 'et ad Dei visionem poslmodum veniatur. gradiens in profectum, visioni jam proximal Crea-
Si enim diceret: Beali mundo corde, quoniam ipsi loris. Unde scriptum esl: < Benedictionem dabit le-
Deum vident, de illis vel angelis vel sanctiiatis ho- gislaior, ibunt de virtute in virtutem ; videbitur Deus
minibus dicere viderelur, quibus jam Dei visio prse- deorum in Sion (Psal. LXXXHI). > Devirtnle quidem
sentialilerindulgelur; non de nobis vel coeleris qui- ieral in virlutem, qui jam adeptus erat obedienliae
buslibet postfuluris, ipsum Deum non videndnin senectulem, cujus aetas profectuum j.ampristinis trat
videntibus, sed visuris. Ergo beati mundo corde, facibus emuudata, < setas enim senectutis vita im-
qui scilicel in hac vita cordis munditiam assequi maculata. > In qua senectute qtise dies habere pluri-
merueruni; beali, inquam, non quia Deum vident mos invenittir, id est quoe multis el perfeciis virtuti-
prsesentialiter 'vel viderunt, sed quoniam ipsi Deum bus insignilur, nonnulli Palrtim viain prsesentem,
videbunt. Videbunt quidem cum id qtiod ex parte utlegimus, linierunl; ct rie'fastigio scnectutis ad
est evacualuni fucrit, cum spes eoruin in rcin videndum Detiinin Sion transierunl. De Job quippe
887 PIIiLIPPI DE IIARVENG ABBATIS BON.E SPEl 888
scriplum est • < Mortuus csl senex et pleiius riierum A ignis impulsu folium ingravescii, illa tamen ad emol-
(Job XLII).» De Abraham vero : i Mortuus est, in- liendum niillaleuns incandescit. Recte ilaque dictum
quit, in senectute bona, provectacqtie selalis ?l ple- est: <Cumqiie operiretur veslibus, non calefiebat. »
nus dierum (Gen. xni). > Felices Job el Abraham, CAPITULUM XX.
quos fecit seniores dierum plenitudo, cujus merilo < Dixerunt ergo, inquit, servi sui : Quaeramus
plenituriinis excepit illos dierum longiludo; illa, in- domino nostro regi adolescenlulam v<rginem, et stel
quam, longiludo, quain nulla polest meta vel tertni- coram rege, el foveat eum, dormiatque in sin\
iius anguslare, in qua suis fidelibus sutiin Deus os- suo, et calefaciat Dominum nostrum regem >
tendit salutare ! < Longiliidine, inqtiil, diertim re- Cum huic scni el effelo proediciariim copia vestium
plebo eiim, et ostendani illi salulare meuni (Psul. iinponatur, nec tamen frigtts marcidum (quod est
xc). > Ad cujus visionem Prophela, dum bic viveret, qnasi seneclutis propritiin) deponattir; inilo consilio
suspiral, qui cum liniore el tremore Deuni sollicitus servi ejus quierunt adolesccntulam virginem, ui ejus
exorabal, neeum sperata dierum pleniludine privari consortio foveaiur, quse et cum illo dormiat, et ei
pateretnr, sed ad cam polcnii misericordia perdu- mollilie femtnea blandiaiur. Verecundo dormitionis
cere dignareiur : i Ne revoces, inquit, me in dimi- noinine carnalem hic oesiimo copulam designari, ad
dio dierum meorum (Psal. ci). > In riimidio ilierum B I quam servnli procaces pulant posse regis senium
siiorum dicilur revocari, t|tii profectu donormn spi- incitari, ul quem coetera vel vilia vel necessaria
ritualium non concediiur consuinmari; qui eortim carnis lmjiis non possunl emollire, delicatior volu-
aliquibns acquisitis, rium lenriit solliciiusad futura, plas libidinis sibi valeal eflicacius irrelire. Dc qua
de niedio proficiendi quasi morle rapiltir immalura. ail Joseph, apprebensa lascinia vestimenti ejus, rio-
>
Propheta igilur flagranli desiderio 512 a(I diertim inina sua dicit: i Dormi mecuin (Gen. xxxix;,
no-
pleniludinem vtilt produci, ul per eam niereattir ad Servi qui adolescenlulam qttserunt, cogilaliones
ilieritm Iongiludinem perfecliiisiniroduci; sciens quia slroe suiit, quse ideo servi non incongrue nominnn-
si hic felici virlulum senio muiiereiur, illic Dei vi- tur, qiioniam rationi jure debito famulantur, atlver-
sione sine dierum termino perfruerelur. Propterquod stisquam, elsi praesumuntaliquando girrire, lamen
alibi dicit: i Usque in scneeiam, etsenium, Deus, ne ei justo debent ordine deservire. Adolescenlula vero
derelinquas me (Psal. LXX).>Qitodsenium ideni pro- qtiam isti quaerunt, libidinis est voluplas, qtise non-
pheta sicut erat prece sollicita prseloculiis, Scriptura ntillos sanctorum consuevit fallaciis impugnare, et,
perhibenle, landem est assecuius; ei qualiter sese si tandem vicla ralione censenserint, fortius expu-
habuerit in eodem senio conslilutiis, idem Scripturoe gnare. Hsec ipsum David aliquando proslravit, sed
sermo est descriptionc commendabili proseculus : forte cum adhuc versaretur in solario lumidse ju-
« Cumqiie operirelur, inqtiit, vestibus, non calefie- ventutis, necdum se reclinarel in cubiculo quietcc
bat. > Bonus senex, qni sic nativas affeciiones cor- senecltitis. Haec Salomonis sapientiam infatuaVlt,
poris esioblittis, ut renVcti neqtieat ad earum pro- bsec Samsonis forliiudinem infirmavil; hsec plcros-
caces vel inconditos appelittis; ut quamvis corru- que alios nota reprehensibili deturpavit, qtios tameu
plione morlalitatis constet ejus animam aggravari, aniea multa vivendi probitas honeslavit. Hanc libi-
noii lainen compellatitr illius imperio serviliter sub- dihis voluplalem cogitationes vagae nonnunquain
itigari. Vesles quibus operiri rex isle senex asseri- juslo viro impudenter adducunt, et in ejns memoria?
tur, corruptio mortalitalfs non inconvenienler acci- cubiculum introducunt, ut oblatam, enervato vi-
pilur; quas primus homo sibi suisque posleris niise- gore, spiritus amplectatur, vel saltem ad modicum
rabiliter acquisivit, cum in paradiso deliciarum ejus ad eam inluitus inflectatur. Nec mirum si hocc
mandalum Dci contumaciter prseterivil. Qtii cum invenitur cum fuerit requisita, quae frequeuler oc-
niidus creattis esset puritate cosevocsanclilalis, pec- curril etiam non quoesita ; quse anlequam vocetnr,
cando yeslilus esl involucro pelliceae pravilalis, et; procax el impudens introcurrit, et jtixta illud elluiici
lioc morho tam graviter ejus humanilas viliatur, ut iD .... Hcet expellas furca, tamen usque recurrit.
deinceps necessario morlaiis et corrtiptibilis habea- Ilocenim vilium humanse tatn proprium est naturse,
lur. His vestibus impottunis etsi nostcr, til dictumi hocnostrae tam naturaliler insiliiin genituroe, ut non
est, senior operilur, etsi ejus Immanitas noclibus> sine eo posteritatis successio propagetur, non sine eo
hujus vitoe, vel infirmilatibiis obsepittir, earum ta- generalionis propagalio consummeiur. Ex quo pri-
men exaclione ad appetendum carnalia non ignitur,, mus homo prsesuinpsit facere, quod et fueral inter-
ncc earum niinas horret, nec blandiiiis delinitur. dielum.carni ejiisvulnushujusmoditampcenaliiercst
Instanl illacel incumbunt, ut liujus afliciant imo in- infliclum ui, velit nolit, libidinis concupisceniiam pa-
ficiant seneclutem, sicut solent premere, et forte5 liatur, et ad gignendum non nisicadem operante con-
opprimere cujuslibet teneram juvenlulem, ut vel1 cupiscenlia moveatur. Quo morbo idem homo omncs
gulae, vel irse, vel avaritisc facibus inflammelur, ell posleros suos sic infecit, imo nisi gralia eis divina
a rigore debilo senilis obedienliae maluritas relaxe- subveniat.inlerfecit.ulquicunquepercarniscoiicupi-
lur.Cocterum hsccsenectus.etsi nniltis elvariis quasii sccntiam generantur, eodem infecti conlagio damnari
fl.ilibus est impulsa,manet tamen quasi arbor firmiss originaliler mereanlur. El quia nostra omniiim sic
radicibus inconcussa; el in camino vilsc hujus, elsi:i inficitur genitura, idem viiium omnes sic gcnili
 883 DE OBEBIENTiA CLERICORUM. 8<)0
jain patimur et natura : el ipsa concupiscentia qua ia A hostis, Leviathan meruit appellari (Job 111; Isa.
sic natura noslra originaliler vitiatur, quia jam non m xxvn), quod inlerprclsilur addilatnenlutH eorum, qtiia
potesl evitari, nalura noniinatur. Nalura igitur liliilii- iialurae honiiiium quos Deus creaverai puros ab>
sumus irae, digni propter naturalem concupi- i- onuii contagio vitiorum, ille nequani et invitlus hoc
cieniiam 513 deperire, nisi ut pracdixi velit nobis is de sua uou nalura sed malilia voluil adhibcri. quod
divina gratia subvenire, et nos ab involucro nalu- i- ab cis vel eorum posleris non posset removeri. Cti-
rali gralis el misericorditer expedire. Propier quod id ravit igilur ad illam ptirilatem libidinis inaculam
Deus Paler voluit Filium suum hunianari, el in liac ic inlroduci, sine qua satis posset noslra, juxta illud
huiiianalioiie carnis coiicupiscentiain nihil peniius is eihnicum, ccena duci; ntii.c vero hscc modo super-
operari, sed electam virginem sine virili copula !a flua, vcl stiperefllueiis habeatur, lameii nos lam
gravidari, eiex ea Clirisluni operante sancto Spirilu ,u gigiientes qtiain genitos inseparabiliier comitalur.
procreari. Qui quoniam conceplus est modo vel il Jam igittir in hoiiiine nequam ille gaudet se jus
opesc non carnali, ei, ut dicam aperlins, non lum- i- quoddam proprimn obtinere, cujtis carni videt pec-
boruin prurigine, non concupiscentia mariiali, caro0 cati conctipiscenliam inliscrere : a qua millus liomi-
ejus infecla non esl noslro omniuni conlagio nalu- iiuiii potest se naluraliter expedire, iiisi Christus, in
rali, sctl puram (anlum sirapiicemque maleriam sibii 6B quo solo priuceps mundi nihil suum puluit iuveuire
traxit ex utero virginali; quod ut posset fieri, vel ul1 (Joan. xiv). Praeter illuni, omnes alii proediclaconcu-
faclum facilius crederelur, voluit ui virgini vir car- l>isceiilia depiimuntur, elleonis rabidi lumuliuosaui
naliter nullaleiius iniscereiur, ul credito quod materr in carnesua malitiam paiitniiur; dum vel a-stu libi-
sine coilu mirabililer concepissel, consequenterr dinis effrenato in proecipitium devolvuntur, vel ad
etiam crederelur quod in concipiendo iinllain carniss euiti coercendum, nmltis curis el laboribus alterun-
concupiscenliam perlulisset: hsec igitur Christi caroj ttir. Cui rei consonal quod prsedicliiin noinen Abisag
quse nescivil sesluanlem libidinis oflicinam, stiflicicn- inlerpretalur eliam palris mei rugilus. Diabolus
tem nobis conferre poluit medicinam, ut per ejus3 naturali omuium quoriam morio paler fuil, non quia
lnuiidiiiain noslrse concupiscentise Deus misericor- carne sua, sed quia concupiscenlia carnali nos ge-
diler iiidulgeret, etsi eam noiidum peuilus, dumi nuit; nobisque iinaginem suoe pravilalis impressit,
hic vivimus, aboleret. Manel quippe naturaliter ini per quam, ne ad divinara similiiudinem possemus
noslra carne concupiscentia voluptuosa, quam 110- resurgere, nOs depressit. Ad cujus imaginein remo-
bis inlulit parenlum gcneraiio viliosa, qtise et intus; vendam divina boniias nobis defuit, dum vel circum-
aestuat el foris turpiter eflrenaiur, si noii rigido el cisionem sub lege, vel sub gralia bapiismuui insti-
discreto rationis nioderaniine refrenalur. Quia veroi ^ iuii, ut quos filios diaboli feceral geueratio concu-
iuem carnis appetilus tanlum in giguenlibus opera- ]
piscentialis, filios faceret Dei regeneratio spiritalis.
lur, ut sine eo nullius nostrutn generatio complea- .'Ipsa lamen concupiscentia nObis adeo manei inoliia,
lur : non incongrue uos ipse quasi gignere perbibe- ' nec pcsi bapiismum sit prorsus abolila, sed quo-
ut
tur, instinciu cttjus ad giguendum generans promo- dam < quasi rugilu naturoe adbuc obstreprit purilali,
veiur. Unrie illa quam servi David quserunt el non i tamcn ul uoceai, sed magis exerceat danies
advocaut ei, Abisag noininatur, quaa pater tneus < aperam sanctitali. Recte itaque Abisag iillerprela-
superfluus interpretatur. I
lur sive pater meus superfluus, sive patris mei
CAPITLLUM XXI. >
rugitus, quia hic qui nobis adhuc obstrepil ex su-
< Qusesierunl, inquit, adolescentulam speciosam . perfluo, j pridem incidit appetilus; qui necessarius
in omuibus linibus lsrael, et iuveiierunl Abisag non i essel, si homo non proeterisset mandatura, et
Sunaniitem, et adduxerunt eam ad regem. > vel > ad ctilpam incital, vel ad caulelam sollicilat ho-
Abisag, ul diclum est, interprelatur pater meus su- mines • post peccaium. Pulchre autem eadem Abisag
perftuus. llle carnis appetittis pro eo pater dicitur, '
dicitur Sunamiiis. < Invenerunt, inqtiit, Abisag Suna-
quia humanam obtinel sic naiiiram, ut quasi jure p. rj 'mitem. > Sunamilis interprelatur coccinea. Cocci-
propna nosiram omniuni pracvcniat geniluram : et nea ' speciem sanguinis lenet; et peccatum significat.
eam quasi principaliter dicilur operari, siue cujus Unde I Propheta : < Libera me de sanguinibus, Deus,
damnabili, sed tamen delectabili praesetitia non po- Deus - meus (Psal. L). > Et Dominus per lsaiam :
test consumiiiari. Verum idem paler ideo recte su- 514 % ' Manus veslrse sanguine plenaesunl (ha. i). >
perfluus perhibetur, quia sine eo humana sufficienter Et I paulo infra : < Si fuerint peccata tua ut cocci-
posteriias crearetur, nisi priiniis ille homo reus in- ri num, quasi nix dealbabuntur (ibid.). > Abisag igitur
obedicntioc lenereiur, et tam sibi quam posteris hanc £Sunamilis, quia rugitus superfluus, peccalum est.
puenalem interre maculam mereretur. Hoc ex su- (, Qnod enim humanae superfluum est necessilaii,
perfluo nobis addidil hoslis ille auliquus, sanctac quod q nalurae nequiier obslrcpil sanciitali, quid nisi
illius puritalis in qua homo faclus fueral non nie- peccatum p meriio juriicatttr, quo et primi homiiiis
diocriter inimicus; qui videns et invideiis puram ti transgressio vindicatur, et ejus in nobis hseredilaria
illiussimplicemqueualuraro. nullo eam peniiuscon- p
pravitas indicalurV
tagio deturpante, hanc inflixit maculam illius puri- CAPITULUM XXII.
tati inaheiUentise consilio medianie. Unde idem < Erat. inquit, puella pulcbra nimis. > Mlror
891 rilJLlPPl DE IIARVENGABBATISBONJE SPEl 892
<)iiarc htiic Sunamili ascribiiur niinia piilclui- A iiiiuiictis, et eum scnsu pcrdito convincitur abbor-
ttido, cum carnali concupisceniiae tanla scialur rere, si illi elegeril effeminatis moribus adhaerere.
incssc lurpiludo. Scd quia coustat mulicriim ama- Undc Arioniamfllium Agith morii Salomon adjudi*
tores nibil amplius qiiam earura pulchrituriincm cavil, quia illc reus slultitise Sunamitem Abisag
nrimirari. lurpituriinem abhorrere, specie pliiriiiiiim adamavii.
riclcctari, per Intjiis pulcliriiudinem nil conveuicn- CAPITULUMXXIII.
lius existirao qtiara delectationem concupiscentioe i Ail Belhsabee ad Salomonem : Detur Abisag
dcsignari, major qua humano corpori ntilla credilttr Suitamitis Adoniaefratri tuo uxor (/// Reg. n). >
assignari. lnter omnia cnim qtiibus humana caro INonsolum ille non vult ocstuaniem animum a pro-
neqtiitcr dclectattir, luinbortim dclecl.atio lege mi- posito rcvocare, sed ei iiomiiieuxoris suam vult in-
sera principaltir, in ctijus cxpleiione caro lam ener- contiiieniiam palliare, dum non vull ul quis se in
viler affici pcrhibelur, ul ipse quoqtie spiritus quasi aliquo procsumat cohibere, sed quidquid libet, sibi
compaiiens carnaliter enervetur. Ob hoc eiiam etiam vult licere. Sicplerique, clsi scitini quiuqiiam
pticlla sive adolcscciitula nominalur, ut setalis vi- lcge publica omnibus interdici, illud lamen sibi 110-
rore graiior deleclalio vidcalur; quia quisquis ad liinl ab aliquocontradici: exislimanles se feliccsmc-
boc officium rclaxalur, ctsi non actale lamen opcre B rito posse dici, si libere affectum miserum effeciu
juvenis comprobalur. Unde Aposlolus ad Timo- compleanl infelici. Quo conlra longe melius prudens
ilieum : < Juvenilia desideria fuge (// Tim. n). » ille Tullius sentiebat, qui quemdam hujusmodi vi-
El cum Abrahoe vel Sarse senescenii promittilur runi intuens aiebat: i 0 miserum, cui peccare lice-
filius, ail Sara : < Poslqiiani cousenui, el douiinus bal! >Peccandi licemiam Tullius miseriam magnaui
meus veiulus est, voluplali operara dabo ? > (Gen. putal, cum illicilum quis affectum sensn perdilo
xvin.) Recie ergo Abisag puclla ptilchra nimis perficere non refulal: eum enim disponeiilcni ncc
fuisse perhibetur, ne si ttirpis el velula dicereltir, limor legis sufficit revocare, nec posl facinus per-
profeclo minus deleclabiiis virierelur, et ad ejus peiratum praesumilejusdem severitas vindicare. Nec
copulam niillus merilo raperelur. In quo amplius sclum lanien digna csi vindicari affeclalaeconsum-
uoslri scnis pcrfccla conlinentia commendalur, qui nialio pravilaiis, sed eiiam inexplelse pravitas vo-
cum hujusmodi adolcsccnlula uno in cubiculo sic Iiiuiaiis, quoniam apud Deum, cui secrela cordium
versalur, ul ad ejus cornplexus nullatenus accenria- uuda sunt et aperta, noti referl ulruin mala corde,
lur, sed eani tanlummodo sccum dormire patiaiur. vel opere, sint perfecta. Cum enim quid mortiferutn
« Dormiebai, inqtiit, cnm rege, rex vero non cogno- corruplus animtis concupiscit, et ad perficienduni
vit eam. > Hsccnimirum prscdiclorum fuit inlentio sola possibililas defeliscil, sufficit ad culpam ipse
servulorum, ut adducta juvencula dorrairel ctwti consensus captivse rationis , damnarique promere-
rege et calefacerct eum; id esl, sic oblata mcmorise tur 515 wri judicio Salomonis. Quocirca Salo-
carnalis concupiscenlia recipi mererelur, ul in ejus mon cum audirel quod Abisag Sunamitem ,Ado-
conscnsura juvenescens senior raperelur. Sic enim nias sibi vellel jure uxorio copulare, id est libero et
aiunl: < Quacramus doinino noslro regi adolescen- affectuet effectu voluptati canialium incubare, ef-
tulam, dormialque in sinu stio; et calcfacial domi- fecium quidem illius appelilui denegavit, et solnm
liuin nostruni regem. > Nunc vero dicilur: <dormie- appelilum morle merila condemnavii. < Quare, in-
balquecum rege, > nec addilur quodcalefeceril eum, quit, poslulas Abisag Sunamitem Adonise? postula ci
imo subjungitur: < rex vero non cognovit eam. > et regnum (ibid.). t Ac si dicat : Si quod male con-
llaec igitur dormilio, oppressio cst, cuni preraitur cupivil, conceditur etiam libere perpetrare, hoc ni-
et oppriiniiur carnalis delectaiio somno gravi, ut bil est aliud quam regnare, quia non tam rex est
non promineal sed lorpens laleat in conclavi. De qui lenet manu sceptrttm regisedignilatis, quam qui
cujiisniodi opprcssione dicilur ad Jonam: i Quid lu exercel aclu imperium propriae voluntatis. Hoc au-
sopore deprimeris ? (Jen. i) > Servilis cogilationura n lem reguum quod uon subjiciiur divinao jussioui, in
turba seni objicil opera juvenlulis ; sed ille manens quo volunlas propria diguiori proeponilur ralioni,
et permanens in purilale maturse senectutis, sic non esl a Dco, nec ejus principes Deus novit, sed
sustinet phanlasiac memoriam occurrentis, lanquam lam regnuni quam regnantes projecit pariler et de-
prseseniiara sub quieto silentio dorniienlis. Etsi enim novit. De qualibus per Osee dicit : « Ipsi regnave-
illam apud se lanquam in cubiculo suo sentit, lamen runt, el non ex me : principes fuerunt, et non co-
non aniplecliiur, nou approbat, non consentit, quia gnovi (Ose. vm). > His ergo lam regnis quam regi-
marcens et frigidus concrctse gelicidio puritaiis, bus, quibus Deus notiiise suaegratiam non infundit,
non fervescit, nec liquescit lascivseincendio pravi- irain suamjuslojudiciosuperfundit^et quos ad etni-
tatis. i Rex vero, iuquil, non cognovit eam. > IJIam nenliam lucis suaenonpromovet infrunitos, in lcnebris
quippe nalura senior non cognoscit, cujus delectari proprise inalilise latere nou sinil impunitos. « Ef-
amplexibus non exposcil; omnein mundi voluptatem funde, ait, prophela, iram tuam in gentes quae le
sibi cxislinians inlerdici, ne Deonon possit adhoerere, non noverunl, et in regna quse nomen tuum noa
si adhsereal meretrici. Qtti enim mtindi hujiis effici invocaverunt.(Psaf-LXXvin). > Sic iralus Salomon
vult amicus, Deo, sicul scriplum est, cotislituilur cum audiret Adouiscinjusium appelitum, nee illiun
 *'
893 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 891
pcrmisit adimpleri , ncc descruil impunilum, scd A decepioriae falsitatcm, proseqnitur, imo complecli-
ptillulaiilem nequiliam morle celeri proecepil rese- lur pacatam obcdientiacpuritateni. Cujus sexto gra-
cari, ne adporlum pcrdticta voluntas mererelur ne- dui oelasseiieclulis, ut prjcdicluni esi, videtur cou-
quiter gloriari. i Juravit, inquit, rex Salomoii rii- venire, in qua datur honiini quamdam sui mundi-
cens : Quia conlra animam suam locutus est Adouias liam invenirc; ad quam retroaclis actalihus non
vcrbum hoc (/// Reg. n). > Et infra : i Vivil Domi- concedilur pervcnire, dum caro adlntc iiisolens
IIIIS,qtiia occidetur Adonias. Misilque rex pcr ma- puriiatis gaudel scmilam praepedire.
num Banaiaelilii Joiadoe, qui interfecit eum ct mor- CAPITULUMXXV.
tuiis csl (ibid.). t Sic pttniri debuil qui neqititer in- Sexta eliam mnndi ielas huic convenil purilati,
lunicbal, qui propriis non conleiitus, aliena contu- in qua octale Christus non soluni nosiroc reinediiiiii
maciter appelebat, qui voluptati carnaliuni cmrviter atiulit pravilali; sed et lantam suis fidciibus pet-
immergi cupicbat, el in ealiccnlcr permanere laii- feciioncm conlulit sanclilalis, utsenescere vidcrcn-
quain in rcgni solio disponebal. lur obedienlioe inerilo, noo oetatis. Ad qtiori eos et
CAPITULUMXXIV. verbo el exemplo voltiit erudire, monens illos ct
Dc qtio recte Scriplura pracmisit: i Adonias au- prsemonens tisque ad morlis pcriculuin obcdire; et
tcm lilius Agilh elevabatur dicens : Ego rcgnabo B in hac obedieniia serenam iniinditiam custodire,
(/// Reg. i). > Ador.ias inlerprelaiur dominator do- Deique visionem viloe mundiiia 516 procveniro.
minus, Agiih feslus sive soietnnis. Ad regnandiiui ldeo et ipse intacta voJ.uilnasci de Virgine, neqtie
crgo ille dicitur contuniacilcr elcvari, qui domi- sibi imiiiundum ex ipsa contraxit origine; ut cuni
iius diligit appellari; qucm sibi quasi filium festa nniiiditiain, conccptiis cl natus, naluraliler obline-
solemniias parlurivil, dum ad ambieiiduni stiblimia rcl, processu viloehujus in cadem credibililer perma-
inaleniis cmn blandiliis cnulrivit. Qui cniin inlra nerel. Mundus aulem ad niuuditiam suos voluil cx-
iuetiis appelendi licita humililcr delitcscit, taiiquam hortari, non quod in hac munriitia possenl ci na-
ingeiiiius prsescniis gaudii parlum nescit: et ad scendo cosequari; sed adjuti gralia nilerenlur eum
vulvam carnalis concupiscenliac non adduci, et in pro viribus imilari, et lima ct labore tandera ei pro
auras opcraliouis miseriae nullalcniis vull cduci. suo raodulo conforraari. Qui Simonem Pciriun eli-
Oiiem vero solemnis, id csl communis malorum im- gens, ab uxoriis eum complexibus sequeslravit,
ptiricniia in Iuccni projicil perversse libertatis, ut Joanuem Zebcriseia iiuptiaruin proposito revocavil;
jam non erubescat de affecluvcl effcctu noxioeparvi- coeterosqueapostolos ab liujusmodi nexibus rerididit
lalis; Adonias, id esl dominator dominus, congrue expeditos, quibus vel licilis vel forle illicilis muiidus
iiomir.aitir; quia quidquid est libilum, puians sibi cos lenueral iinpcdilos.Ex quo palenter innuit quia
liciium, vcl rc vel spe miscra (fomiiiaiur. < Ado- pcr ilcr continenliae ad arcem mundilisc facilius
nias, inquii, clevabatur diceus : Ego regnabo. > pervenilur, in qua, ut salis dicium esi, Dco gratius
Magna procsumptio. Rcgnum sibi slulta superbia ct perfeciius obedittir; cum scilicel obediens a car-
pollieetur, cl quod nequiter conc.ipiscit, inaniter nalibus desideriis experiiiur et sapienlise saluiaris
sperare non veiciur, tit si forte quod appctil effica- gralis compedibus devincilur. Ciijus arccm niundi-
ciier assequi non niercttir, interim saltera spe la- lise Joannes, ut exisiimo , fuerai couseemus, cum
bili tanquam vento volalili delccletur. Dc quo bene Eleclaevel Gaio scribens de suo est senio praelocuius,
per Osec diciiur: < Epliraim pascit veulum ct se- ut qnod scriplurus erat, coiiimeudaiius redderetur,
quittir ajstuni (Ote. xu). > Veutuiit quidem pascere cum quis, vel quanlus scribcret, in fronic pracco-
dicitur vel nutrire, qtii spe volatica , miseram gaudcl gnilunt habcretur. i Senior, inqiiil, Elcctse el nalis
aiiiinaca deliuirc; qui quod sliillc concupiscit, sese ejus. > El illud : < Senior Gaio charissimo (///
adeplurum speral, ci camriem spem foverc ct ina- Joan. i). i Quid sibi vult quod scribens lam signan-
nitcr amplccti pcrscvcrat. Ilic cliani scquitur ocslum ler se dicit seniorem, nisi tpjia lalenler iiinuil sc ade-
miscroevolunladis, qui uril ct ricculil florcs lcneros D ptum misericordiam ampliorem, cujus ubertas con-
inleriKCcaslitaiis ; qua corrupla plcnius hosiis cflt- lulit ei conscientiam mundiorcm, conscientia mun-
cilur veritatis. Unriecuni dixissel: < Epliraim pascit dior obedientiam graliorem? De qua uberiale dici-
vciiliiui cl scqttilur acslum; > siibjunxil : < Tota tur per Propheiam : < Et senccius mea in miseri-
dic mcnriacium ci vaslilalcm niulliplical (ibid.). > cordia uberi (Psal. xci).> Et infra : i Adbuc mulii-
Memluciumqtiidcm mulliplical, falsa pro vcris assi- plica'buntur in senecta ubcri (ibid.). > Hoec senecta
riiie diligcndo ; vasiiiatem vcro, tandem pro mcritis uberior; haccubertas oplimoc seiicctulis, proveclio
cxlcrmiiiium palicndo : quia juxta modum vcl meii- cst non aelalis dccrepitoe, sed virluiis, cujus mcn-
suram xstus cl mcndacii pracccdenlis, inensuralur lionera Joanues his quoediclurus esl signanter an-
qiiantilas cxlcrmiiiii subscqucnlis. Sic Ephraim isle teponit, per quod eis quibus scriptilat, imiiabilem
fructilicat, talcs sibi fructus pcrverse multiplical; se proponil. Vult enim ul el ipsi in misericordia
qui viioecl salulis .fructus uberes consequi potuis- uberi consenescanl, ut profeciu gralise, non tam
sel, sijuxta nomcn suum fructuosius vivcre voluis- crinibus, quam moribus incanescant, ul in luinul-
set. Econira noster senior nec pascit ventum, nec luoso viiiorum ncgoiio non sordescanl, sed sub
scquitur Lcsiuiii, scd expellcns ei propellens spei rcundo el pacato silenlio, in sublimi senilis obe-
 PIHLIPPI DE IIARVENGABBATIS BON.E SPEI 89G
895
dienlise conquiescant. In excetso cujus et cseteri AVhujusmodi parvuli aliidanlur, si genimina vipera-
non velocius reciriantur, processti
ejns coapostoli quiescebant, qui non tam aniiorum rtim acula falce
mitiiero quam virtutum cunmlo senescebant; quos ieinporis proficiunt in pejus et grandescunt, etpro-
ullima mundi setas habere meruil pastores et dnclo- pulso corpore primitivo, agiliiale malitisc pueres-
inlanti-
res, ul filiis grathe prscnionstrarenl perfeclionis se- ciiul. Quod enim agil languidius larditas
milam seniores. Quoruul seneclutem Isaias odore lis, 517 peragii expeditius agilitas puerilis; paraia
sed et
prophelicoseiniebal; qui longe relro positus, de non solum sibi stiique similibus adgaudere,
irridere.
puslveniuris praeloquens aiebat: < Domintis ad ju- garritu procaci, quos viderit dissimiles,
dicium veniel, cum senibus populi sui et principibus Quales illos arbitror pueros exslilisse, qui prophe-
ejus (/*«. III). » Senes et principes populi, aposto- lam Elisoeam legunlur irrisisse: qui juba vitiorum
los dicit, qui non solum cuni cseieris ad judicium habentes frontem imptidentisecapillatam, illum per-
sunt venturi, sed proe cseteris in judicio sunl ses- seculi sunt qui habebal froniera conscienlise decal-
suri; noii jam rationem de suis iniqiiitatibtis reddi- valam. i Illuriebanl, inquit, ei pueri dicentes : As-
luri, sed aliorum iniquitates potestate judiciaria cende, calve, ascende, calve (IV Reg. n). > Non
damnaturi. Quos senes vel principes dicit, propter attenduut, miseri,jquia lypum illius gerebat Elisseus,
oliedieniiain senilem et maturam, nierito cujus " qui cum non solum homo esset, sed eliam homo
adepli sunl lantam inter cseleros praefecturani, ut Deus, quasi calvus coesariem non habuit per super-
vice judicum niereaiitur super duodecim tribus re- flua vitiorum, nullique pcetisejure obnoxius, irrisio-
sidcre; ciira judex Cbristus adveniens cura eis vi- nes lamen sustinuit peccatorum, cum in loco Calva-
debiiur glorioe solium obiinere. Unde el Anna : rioe crucem ascendere dignareiur, ut nobis coiilti-
< Ul sedeat, inquit, cum principibus, et solium macibus formam obedienlioe largirelur. Yerura ple-
glorioe teneat (/ Reg. ni. > Hujusmodi senibus rique non solum non curanl obedientium calvilicm
niunrii seneclus, id est sexla oclas, meruit insigniri, imitari, sed quasi a lergo pingenles ciconiam, magi»
ad quoruni simililudinem coscvoseoruin condecet eligunl cachinnari; eosque puerili garrilu moleste
erudiri, ul qui in eadem oclate quainvisposl invicem persequuntur, qui contemptores sui majoribus humi-
continentur, eariem canitie. senilis oberiieiitisevenu- liter obsequuntur. Quibus nisi nostro Elisaeusfesline""
sieiilur. In hoc enim oelale ministrantem sibi Chri- maledical, et immitlens eis ufsos,garriendimaIevo-
stus fieri vall perfeeluni, qui sub lege vel anle le- lentiam interdicat, de pueritia transeunles in adole-
gem noii repulit iniperfec.lum; uiselalum processu scenliam , jam pubescunt, et amplioris maliliae
obedientia niajoreni accipiat et profeclum, el eo- Q r slimulis interioribus incandescunl. Neque enim
dem numero consummetur, quo inobedieiilia cor- sulficil eos^quos viderint obedientioededitos puerili-
rtiil iu dcfectum. In sexto quippe gradu obedientioe ler irridere, sed, ul sibi reddant consimiles, eisdem
suinmilas invenilur, iu sexlo iiihiloniinus ad pro- apponunt et nocere, el nitentes corrumpere illorum
fundum iuobedientiae devenilur; el in senio, (am obedientiam iuicgrse castitatis, venenoso consilio
oberiieuiia quam inobedienlia consumnialiir, sed il- eis injiciunl seminariuni praviialis. Qui ut voti com-
ludascendens el proficiens, isludvero corruens et de- poies iion iuediocriler hilareseunl, si eorum cousilio
nciensjudicaiur.Quamvissuperboshoiniiiesprophela seducti quilibel acquiescunt; si ad sui similitudinein
dicat ascendere, malos et seductores Paulus profi- possunt quasi iilios generare, quos videant secum
cere; sed in pejus quidetn profeclus est malorum, ab obedientise regula declinare. Super quibus ado-
et in ruinam vergil ascensio superborum. Paulus'< lescentibus Domiuus non laelatur, sicut Isaias veraci
inquit : < Mali homines et seductorcs proficienl ini vaticinio proleslaiur: • Propter lioc, inquil, super
pejus (// Tim. 111); > et David : < Superbia, iii- adolescenlulis ejus non Isetabitur Dominus (Isa. i\). i
quit, eorum qui le oderunt, ascenriil seinper (Psal. Et Moyses : i Cogilalio, inquit, boininis prona est
LXXIII).>Et alibi: «Dejecisti, ait, eosdum allevaren- in maliim ab adolescenlia sua (Gen. vm). > Ex eo
tur (Ptal. LXXII).> Ad huuc aulem inobedientiaepro-- D enim niajoris homo esse malitise declaratur, ex eo
fccium vitiosum, ad hoc inveteratse seneclutis fa- niajus incuncre .prsecipitiura judicatur.ex quo et
stigium ruinosuin pervenilur aiiimo in pejus de3 cseleris infundere venenum perversi consilii machi-
malo gradalim corruenle, quia juxla quemdami naiur, et faclus iinpudens, consortes et sequaces
clhnicum : < Nenio lurpisstnius fil repentc. > alios eflicere gralulatur. Et quia in luinbis prurien-
CAPITULUMXXVI. libus suain vult diabolus solidare viriutem, hujus-
Primus igitur corruendi gradus, quasi primsevaa niodi adolescenlulum ari robustam provchit juvenlu-
esl setas infantise, cuni in corde recens concipiiurr lem, ut in eo gradu coniumax ejus inobedienlia
obedientis contemptus justilise, etprocedens ad ef- roboretur, el a proposito, nec prece, nec prelio,nec
feclum aflectus corruptoc volunlalis immergitur lan-- ininis cujuspiam revocetur. De qualibus juvenibus
quam uberibus camalis el lacleac voliiptatis. De e David dicit : i Juvenes eorum comedil ignis (Psal.
qualibus per Prophetam dicluniesl: « Bealus quiii LXXVII).•. Hujusmodi quippejuvenesigniscomedens
tenebii et allidel parvulos suos ad pelram (Psal.'. devoravil, quos tanto ardore grata
perversilas in-
cxxxvi). » Si vero non ad pciram, id est Chrisliim,i, flannnavit, utnon recusenlquasvis'molestias-forliler
897 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 898
suslinere, dum lamen concupilam possint malitiam A renovari juxta illam spiritalis aqnilae juvenlnleui.
adimplcre. Cujus scuto fortitudinis obdttrati, mise- Ilac igitur semota quoe a bono peniius iniorpcscii,
roque profeciti, fumo caliginis obscurati, iransenntes qtiam niultis molesliis aggravatam prudens et nobilis
in virum peifectum, perversam prudenliam asse- animus digno fastigio perhorrcscit; ad eam rever-
quunttir, qua etiam jam nec vident in quod praecipi- tamiir quse profectu virtutum incanescil, ad cujus
lium devolvuniur. Dicentes enim inalum, bonuni, appeliinnt jure quisque sapiens incandescit. Est
cl boimm, malum; ponenies amarum in dulce, et enim (quod miriim esl) continens, seri fecunria, malu-
dulce in amarum, quitlquid agtint, velut digtium rilate gravior, sed jucunria, ut nec gravitas jucuc-
laude efferunl vel excusant, suosque reprehensores dilateni, nec jucundilas gravitatem ; nec integrita-
indignando respunnl vel accusant. De qualibus Pau- lcm fccundiias, nec fecuntlilatem tollal inlegritas.
lus : i Obscuraluni est, inquil, insipiens cor eorum CAPITULUMXXVII.
(Rom. i). > Dicentes enim se esse sapienles, stulli Pulchre aulem Abraham legitur senuissc, el se-
facii sunt. Et Isajas : < Vse qui sapienles estis in nescens de anu libera filium genuisse; in ctijus scnio,
oculis vestris, et corara vobismetipsis prudentes lypus et commetidalio est virtutis, in filio auiem
(Isa. v). > Perversa est talis prudentia, quoe in suo fruclus oslemlitur scncctutis. < Erant. inquit, ambo
errore nequiter obdurescit, el inani tiimens venlo, senes provectaeqneoetatis (Gen. xviu). > In liis autein
doctrinse saniori nullalenus acquiescil, quo amplius senibus quanta fuerit perfcclio sancliiaiis, quanla
elevalur, eo profundius ruitura, de praesenti vsenon coniineniia, qnanla gralia puritalis, saiis superque
curaus, seiernum vaepostmodum inveiiiura. Nequid illa Saroedemonslrai responsio, cum ad sperandum
autem ejus perdilioni deesse videatur, vir isie male filium invital eos divina prnmissio. < Veniam, in-
proficiens superduclo senio consummaiur : et quem quil, ad le tempore isto; et habebil filiuin Sara uxor
virum vel juvenem fecil jtincia prudentioe fortiiudo, ttia. >El Sara:Posiquam, ait, consenui, et Doiuituis
cumsenem efliciiproposilocmaliiisegrataconsuetudo. meus velulus est, voluplali operam dabo? (ibid.). t
Qno enim amplius sua ei perversitas indulccscii, co Quibus vcrbis innuil quia voluptali operam jam nou
gratius perverse vivere consuescii, usuque misero dabat, jam iion desideriis carnalibus ocstuabal; jam
accedil ei senectus proematiira, fineni sui, non nisi ainbo relegaveranl carnale debilura vicariae servi-
morle forsiian, hahiiura. Quales illi senes eranl, luiis, el quasi vidui sic manebant sinceraa bencficio
quorum malilia Susaunam inimcritain accusavit, senectulis. Promissione ergo facta non accedunt ad
quae amore caslitatis eorum concubitum recusavit, copulam, ul desirieriis carnaiibus inservireni, sed
qtiorum lesiimonii falsitatem puer revelavit, revela- ut lilio nascituro gignendi minislerium imperiirent;
tara judicialis scnientia uioiie meriia condetunavil: non ut pracoplatum suo praeponerent Crealori, sed
< lnveterate, inquit, dierum maloriim, nunc vene- ul promissum acciperent, acceptum redderent pro-
runl peccala tua (Dan. xm). >lsti veteres, itno in- missori. Quiriquiriergo senes agtint qui contra spem,
velerati pleni quidem erant dierum, sed malorum, in spem credcre poiiierunt, qui non sibi carnaliter
pleni procul dubio mtiliipiici uuinero vitiorum, quo- subservire.sed Dco potitis obcdiresalubri consilio vo-
rum luci subdoloe nialediclionein jtistus pcenitens luerunt, non argtiit eorura quasi deliram et repro-
mprecalur, ne ad ejus illecebras reducius ei seiiu- bam senccttilem, sed figurat, ct commendat senilis
ctus exstingui inereatur, ne ad ejus illecebras redu- obedienlioeservitulem; dum parali stmt et gignere
clus ei sediiclus exslingui merealur : i Liicema quem promitti sibi divinilus audiebanl, et immolare
enim impioruii)exslinguetur(Proi). XIIIJ;» i Pereai, genilum, quern tanlopere diligcbant. Unde iileni (i-
inquii Job, dies in qtta naius siiin, maledicaut ei, lins Hoii secundtim carneni, sed pro rcpromissionem
qui maledicunl diei (Job m). » El Jeremias : i Ma- esse genitus ab Aposlolo (Gal. m) prohibetur, quia
Icdicla, inquil, dies in qua nalus stim, dies in qua noucarnis esl.sed potitis miractili, utdcanu ctslerili
coneepil me maler mea, sit maledicla (Jer. xx); » filius gignerelur; qui eliam Isaac, id est risut vel
in his inalis et maledictis diebus seues illi judices r» gnudium nominaltir, quia utcrque parens de promissa
erant inveterati, qui exiorres veri luininis iiiferenics el reddita t.ili sobole gratulatur. Seri miror quo<l
perperam castitali, flliam Juda falso testimonio cri- etimdem fiiium, qnera tam diligenier promiserat
niinls dainnaveriinl, sed converso judicio, in foveam Deus Abrahoe senescenli, quem adeptus senior, et
quam foderant inciderunt (Psal. vn). Similes quo- gaudebal, et plurimum adgaudebat cidem grandc-
rtim ct illi seniores populi poslmodum exsliterunt, scenli : per quem, et suam sobolem juxta promis-
qui ut Jesum dolo tenerent et occiderent, consilium siim divinum sperabal a Deo cumulari, ut arenoe,
inierunt(JI/fl/(/i.xxvi);quem,etsi Deum esse revclato vel siellis comparata non posset prae mulliiudinc
fideioculonon viderunt, tamen hominem innocentem numerari; niiror, inquam, quod euni Deus sibi peiiit
cuin 518 Pilato judice coguoverunt. Ilsec est ilia immolari, et pater obediens, nec ad modicum prse-
profundscmaliiiseseneclus decrepita, quam exaral et sumpsit refragari. Ad hanc quippe obcdientiam, qua
incurvai perversitas diu inolila, cui quasi proprie ad Deo paler Abraham obedivit, cuni eum quem dilige-
cumulum sunt superaddila anhelilus inlercisio, fre- baluiiicum iilesibi insacrificium requisivii;nosiram
quens excreatio, tussis, piluita; quoemale induralara laudem locutio retorquere debel habenam laxiorem,
isic premunt et opprimunt senecluiem, ut nesciat quia inde profecli excursum fecimus longiorem.
PATROL. CCIII. 29
899 PIIILIPPl DE HARVENGABBATISBON^E SPEl &00
Longe etenim stiperiiis Arisect Abrahaeobedienliam A Us adversalur; cum idem fidelis in secrelo cordis
in manibus lenebamus, et illum arguendo, huic lau- sui jusliiiam amplexatur, et ei cohserendode fructu
dem meriiam ascribendo, de illius defectu, de istius proferendo sollicilus meditalur. Verum eadem justi-
profectu uleunqiieiraclabomusjcumlocus admonuit, iia quasi adhuc slerilis judicatur, cum juslo affcctui
ut s,evgradus, vcl profeclus obcdicniiseper ordinem effcclus operis non donatur; cum justus et ju-
referremus, cisque sex selates mundi, vel hominis stitia in absconriito grati cubiculi conjunguntur, sed
conferremus. Cui rei perlractandse noslra locutio se riiflicullalequalibel obvtante adlibitum opera non
inimersit, et in ea laborans diutius, ul verum falear, sequunlur. i Velle, inquil, adjacet mihi, perficere
vix emersit; quia, etsi cuiquam non fuisse videtur autem bonum, non invenio (Rom. vn). > Cuin vero
suLtilis altiludo, lamcn conalus impares ipsa plerum- affectus justi visilante gratia verlitur in eflecium,
que laborandi fatigat longiludo. Nunc ergo ad Abra- ciini volenlis imperfectio,operandi adducitur ad per-
ham, ut pracdicluni est, redealur, de quo in medium feclum; tunc quasi Sara, quseprius erat sterilis, fit
quoeslio versabalur; qtiod rem diflicilem ad jubentis fecunda, el Isaac generatur proles desiderabilis, ct
imperium explerc paratus exstiterit, cum rem par- jucunda. Quo genito voti campos merito pater gau-
vam, et facilem primus ille Adam pemicioso con- del, et ei grandescenli applaudit plurimum, et ad-
temptu neglexeril. Ariam, qui, etsi granriis corpore, B gaudet, quia fidelis quisque cum se videt prioribus
tamcn recens tcmpore, adhuc lanquam iufaniulus illicitis non iuieiiliim, sed et sibi coilata csse licita,
babebalur, et ideo nihil grave, vel asperum, sed et eisdem collatis dbno graiioe se conlenlum ; digne
leve, quod et tenerum facere jubebamr; illorum et irreprehensibiliter gralulaiur, quia hujusmodi
typus eral qui in primo gradu obedientitc constituti, operibus salulis debiium non negatur. Qui enim lo-
aguniur, vel premuntur liniore obnoxio servituti. rum meretricium nesciens, in nuptiali thalamo de-
Qui si minis cujuspiam fuerint appetili, vcl forte moratur, qui rapinam exsecrans, justo patrimonio,
blanditiis mollibus delinili, infantum more, genu vel labore proprio stislenlalur, qui nulli perperam
tremulo facile iitubant, et declinanl, et conlemncntes inferens injtiriam, patientibus suffragatur, qui nul-
ulilium, ad aniorera proesenliumse inclinanl. lius oriio contabescens, cunclos sustinet, diligit,
CAPITULUMXXVIII. veneralur ; is nimirum (si lainen in proposito pcr-
Abraham vero qui sencx, et provcclacaelalis fuissc several) in seternum posse vivere non desperat. Pcr
perhibelur, illorum non incongriie figuram lenuissc hoc opus licitum, spem salulis fiducialiler amplexa-
vidcltir, qui ad sextum gradutn obedienlioesublimati, lirr, et super hac spei cerliludine gratulatur, quem-
nil suse, sed omnia divinoetributint voluntati. Qui admodum per lilium sperata posterilas dilatalur,
non solum penilus a se quaeprohibita stini, relegant, C et super hcc filio pater non immerito jucundalur.
sed etiam concessa, et liciia Deo sponte sic allegant,ut Opcra qtiideni in Scripturis filiorum nomine desi-
ad perfeclum oplalaecumulum sancliiaiis oflerrs non guantur, quia sicut ne posteritas deficial, filii gene-
recusenl susc sacrificium voluntatis. Quidquid enim ranlur; sic fidelis quilibel, quoe concessa ei licita
519 peccalum est, cunclis generaliter prohibelur, sunt, gratanlcr operatur, per qtiae, ei morletn eva-
et si quis iilud perpetrare dilexerit, rcatus argueltir; dere, et vitam assequi veraciter arbitralur. < Re-.
ncc vult justilia, ut siipendium laudis tribuaiur ope- spic.e, inquii, in servos luos, ei dirige filios eoruni
ribus iniquorum, et servi contnmaces in hacreditaie (Psal. LXXXIX). > Et quasi exponendo subjungit :
participenl filiorum. ldeo forte Sara dixit : < Ejice < Elopcra raanuum nostrarum dirige (ibid.). > Quia
ancillam, ct filium ejus; non enim crii hocresfilitis vero in his operibus, et proesenlis vitaasuavitas non
ancillaecuin filio mco Isaao (Gen. xxi). » Ancillafi- penitus removelur, et tamen vita>quaefutura est ucii
gurate voluntas estpeccati, filius vcro ejus, affectus inaniter spes leneiur; nonnulli qui ea dono gratioe
consentiens volunlati; quos nimirum juslilia quae a sorliunlur, affeclu quodain lenero tanquam flliuin
peccati est libera servitute, habere non sustinet jtis ampleclunlur. Gaudent quippe uxores licitas, el ex
hocredilariumcum virlute. Est aulem opus jusliiiac, p eis filiosse babere.douios, agros, prscdia possidere:
et prohibitis non abuti, et concessis, vel licitis bene frinncnio, vino et oleo sua cellaria redundare, his
uti; quorum ob hoc dignalur Deus se facere pro- et cseteris anni successibus abundarc; et conside-
missorem, promissorum vero largum exhibet reddi- rantes per haec se non solum non ad illicita provo-
torem, ul fidelessui facilius ab illiciiis arceaulur, cari; sed etiam ab adullerio, furto, rapina cseterisve
elab illis coerciti, istorum salubrius amore tenean- illicitis revocari; ei gratias agunt cujus eos larga
tur. < Veniam, inquil, ad le, ct habebit filiuni Sara benevolentia consolatur, cum eis el fuiura prount-
uxorlua (Gen. xvn). > Ad Abraliam Deus perhibet tat, el bona praesentia largiaiur. HtijtismodiPhari-
se venire, et quod jusle desideral, misericordiier saetisillesibi quasi filiumhabere videbatur, in cujtts
imperlire, quia fidelemsuum lunc Deus dioilur ma- amplexu non mediocrilerlactabatur, qui de perceplis
nifestius visilare, cum illius jusliliam dignatur fe- beneficiis Deo gratias referebat, el se lanquam fe-
cuntlare, ut non solum cum ea sit ei thalamus nu- cutiduii), orbatis et sterilibus pracferebat. <Detis, in-
plialis, sed ex eodem thalamo procedat eliam sobo- quit, gratias ago tibi, quia non stim sicul caeteii ho-
les filialis. In thalamo fidelis cttjuslibei juslitia qtto- miues, injusti, raplorcs, adulteri, veltit etiam hic
dammodo jam vcrsatur, qusc tendcns ad licila, illici- ptil licanus (Luc. xvm). » Nequc in boc arguiliir,
901 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 902
qnod dc perceplione munerum veracilcr exsultavii, A omnia reliqtienint, audienles quia sibi dignum per-
sed quia publicano mintis providus insultavii, qtiia feciionis cuninlum non apponit, qtii postulaius alta-
rei veritas ad justiliam non suflicere judicalur, sed rio filittin non imponit, qui uxorem, filios, domos,
ejusdem facies superjectac fuco^supcrbiaedeturpa- agros, prsedia obedientise nou postponii, qui Detnn
tur. Esi ergo necessaria el htimilis verilas, et verax largitorem acceptis ejus bcneficiis non prseponit.
humililas, ut nec veritatem proesumplio contumax < Qui non renuntiaverit, inquit, omnibtis quse possi-
inhonorei, nec humiliialem adjuncta falsitas decolo- det, non potesl meus esse disciptilus (Luc. xiv). >
ret. < Jejuno, inquit, bis in Sabbalo; decimas do Verum quiriam juvenis cum minoris capax oberiien-
oinniumquoepossirieo(Lnc.xvm). >Virietishominem tioe,de majori quasi sollicilus haberetur, quoesivita
quoe lerrena sunt, licite possidere, quac lam sibi Domino quid faciens, vilam selernam habere merc-
quam cacteris divinam legem noverat indnlgere, relur : et cum a juventute sua se implesse maiidai»
qusc dum sibi,,suisque percipil, ei debet graiiarum legalia faleretur, atidivil concilium quo quasi dile-
laudibus respondere, dono ciijus cadeni mcruil obti- clnm offerre filium monerelur. < Si vis, inquit, pcr-
nere. Cum atitem quis rionogralioe sese ad illicita fcctus esse, vade, vende qnoehabes, el da pauperi-
non inclinat, et in bonis lemporalibus molli accu- btis; et veni, sequere me (Mattli. xix). > Quo aurii-
bitu se reclinat; cum quidquid illicilum novit, horret, B to, juvenis, irislis, tit scriplum esl, recessit: < crat
et possessio licitorum a justitiae regttla non abhor- enim, inquit, multas possessioncs habens (ibid.). >
ret; non esl mirum si suo stattti sanctam applicat Noluiliste filitim immolare, quem carnaliier dilige-
voluntalem, si gaudet ad hanc quasi volnntariain bal, nolnit perfeclionis inluilu contemnere quac di-
sanclilalein, cum etvolunlas obsequitur sancliiati, ligens possidebat: forle idoneus non tangere pomum
et sanclitas blandilur volunlati. Iste est quasi filins prohibilum, sed adliuc invalidtis ascendere perfe-
cui pater Abraham atlgaudere, in quo dileclo sibi ctionis culmen proposilum. Fortior quidem primo
dicilur 520 contplacere; considerans qttod in eo Adam qni ad vetituin enerviter se iuflexit, scd illo
spem accipit sobolis nullis post icmporibiis desitu- Abraham longe infirmior qui se ad fortia, sic crexit,
rac, proinissionem habens vilsequoe nunc est, et fu- ul seostenderet audilo mandalo procsenliiimvalitltim
tnrse. i In lsaac, inquil, vocabilur libi setnen (Gen. conlemplorem, paralus Deo filium immolare, non
xxi) ; > ac si dical : Non solum gaudeas quod libi tam datum diligens, quam dalorem. Unde et in
datur filitts in proesenti,sed quod per eum ttia mul- uno montiitui jubelur sacrificium hoc offcrre, ut
liplieabiiur soboles in seqticnli; quia cum propter scial quia Deiim rebus debetomnibus anieferrc; el
Deimi operibus non nisi licilis iinpcndilur cura, sicul vallibus et campis, monlis supereminet alli-
profeclo sequilur pracmiorumretributio pcrmanstira. ludo, sic prse omnibus quoevel injuste, vel juste di-
CAPIi ULUMXXIX. Iignntur, Dei debei diligi sauclitudo. < Offer, inquit,
Sed httnc aliquando sibi Deus filium vult offerri, eum super iinum montium quem monslravero tibt
qui cunctis debet lemporalibtis anteferri, qui fideles (Gen. xxn). > Montes qnippe, virlutes sunt; iimis
suos ideo beneficiis procsenlibusconsolatur, ut non aulem montium qui nominalim neqtiaquam expri-
tam niuiicra, vel data SUJ, quam ipse niunertim da- mittir, recte per antonomasiam dileclionis virlus
lor diligatur. Postulat ergo sibi dilectum filium im- accipitnr; qua homo a terrenorum niultis et variis
inolari, cum admoncl etiam concessa ci licita rele- nexibtis expeditur, et uni Dcoindissolubili ncxuobc-
gari; cum fidcles suos docct non solum quoe siint dienUocconniiur. Quem eiiam monlem Dcus sese
prohibila non lenere, sericliam causa sui ab his qu;c asserit Abrahoemoustraturiim, ul sciamus dileclio-
jure possident, oequanimiler abstinere. Ule atiiem nem Dei praeier eum nobis neminem rollatiirum;
poslulanli offerre filium non recusat, qtii monitusad •sed ipse quia diligendus sit speciali gralia facit in-
conlemnendum propria sese oppansione incongrua lelligi, inlelleclum vero facit el diligi. In qna riilc-
non excusat; non respondet quod tale quid non fa- ciione jttbei dilecium Filitim immolari, qtiia non
cere possunt omnes,objectansillud de trivio : « Non rj sullicit, vel forte non proficit quac possidemtis vel
oiunia possumus omnes. > llle dilcclnm lilium Deo diligimus aspernari ; si in valle vel planitie inten-
dicitur immolare, qui accepta ejus bencficia non lionis pravse non conlcmnimus dcmorari ; si ad di-
rcfugit eidcm resiguare, qui ad ejus nuiuiii bona ligcnduin Dcum noncontendimus sublimari, si no-
icmporalia eligit non liabere, vel eortim inopiam stris operibus non invenilur charitas principari.
sine murmurio sustinere. Job ille sanctissimus hti- Unde Aposlolus : < Si distribuero omnes facultalcs
jusmodi videtur sacrilicium obtulisse, cum omnia meas in cibos pauperum, charitatem autem non
quaelicile possidebat, Deum largitorem sibi asserit habeam, nihil mihi prodest (/ Cor. xiu). > Si qtiis
abstulisse; cum pauper, cl orbalus nullam infert ergo, vel ierrense sacculuni facullalis, vcl foiio
calumniam ablatori, sed palienlia prsemunitus, agit hosliam offeii proprioevolunlatis, necesse est offe-
gratias largitori. < Domiinis, inquit, dedit, Dominus rat iu moute charitaiis, cui verus oriens superfundit
abstulit; sicul Domino placuit, ila faclum esl: sit octernse radium claritalis. Ideo forle Abraham ap-
iiomenDominibenedictum(Job i). » Longe poslapo- pellavii nomen loci illius Dominus vldet, nnde usquc
stoli Deo sponianei sacrificium oblulerunt, qni ad hodie dicilur : t In monte Doniimis videbit (Geu.
coiilemptumtciiiporalium invitaii, quscpossidebani, xxu), » quia Dominus dilcclionis subliiiicm flagran-
 903 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^ESPEI 904
tiant propilius intuettir, cl ab ca niillius inlerpnla- \ cum quililiet justtis reclor snblili doctrina nubis in-
lione nubis vel caligiuis cohihelur. Super vallnm sinual quia non sit dsemonibusservienrium, ntillis
vero qtiae vitiortim sordibus tenebrosa, acsiuni ne- eorum voluniaiibus obsequendum: niliil.quod eormn
sciens cliarilalis, cunclis est virlui.ihusodiusa, lie- sit, nostrisoperibus admiscendum, nihil eis horum
quaquam illucescil divini rcspectus facics luminosa, quse diligimus offerewlum. Tunc Josias Thophetli
cujus clara sinccritas abhorrel vitiosa; et ideo si cuntaminal, cum doctor aliorum, suam quoque obe-
qua ibi fit oblatio , non erit fructuosa , qtian- (lienliam prudenter examiuai; cum in ea nil car-
lumvis ntimero , vel niagnitudine copiosa. Est nale, nihil palitur tenebrosum, intentionis intimse
enim, ut scriplttm esl, Deus non vallitim, seri mon- non principium, non linem viliosum, sed abhorrens
liuni (111Reg. xx)..521 Q»0t|1 pr.udenterintelligens profumla vallium, ad moniana festinat pervenire,
Josias, rex justissimus, sacrilicia quoe in valle filii ibique fervens spiritu, Deo, propter Deum diligil
Ennon fiebant, sluduit removere, sciens Deo profun- obedire. Denique Maria acceplo spirilu in tnontana
darum sacrificiavallium iion placere. < Contamina- abisse perhibelur, ut niontanos cives concivis ct
vil, inquit, Thophclh quod est in vaile filii Ennon, ipsa miraretur, til de monlana tam sua quam iliorum
«t nemo consecrarei filium suum, ani filiamMoloch obedienlia laetaretur, el nos eiiam ad montana mou-
(IV Reg. xxtn). » Thopheth locus est in valle filii B lanorum exemplo civium hortaretitr. Recte ergo
Ennon,adquem filii Israel confluebant, ibique scnsii Abraham non in valle filiuin immolavit, seri iu
perdito filiosaut filias offerebant. Non limenles mi- monteqtiem ei Dominus praemonslravit, quia nulluni
seri non solum homicidia, sed el scrvientes super- ulile sacrificiuin inveiiiiur, qtiori sale diligentis
siitione miscra fieri (stc).Thophclh inlerprctaliir oris sapientue vel sapienlis diligentioe non condilur :
f.ro:ectio, sive oris periculum.El pulchre locusin qtio < Omne, inquit, sacrifieium tuuni sale condies
malignis spiritibus immolalur, oris proteclio nonii- (Levit. n).>
nalur, quia nequam illi spiritus, cum offerri sibi CAPITULUMXXX.
sacrificia graltilanlur, cultores suos se prolegere Sed quid csl, quod Abraham paralus immolare
prolestaniur; sed corum promissionibus pcrversi filitim, revocatur, et reddito sibi lilio, pracseniatus
homines seducuntur, el seductiad gehennaepericu- arics immolalur, nisi quod cum Doniino rerum
liim rievolvunlur.Unde Thopheih inlerprelatnretiam nostrarum oblatio perfectionis intuitu prsesenlaiur,
oris periculum, quia el illi protectioiicm fallaciter in praesenlirelribulio centupla nobis datttr? Marcus
pollicentur.et isli periculum veraciter promerenlur; evangelisia : < Nemo esl, aii, qtii rcliquerii doinuin,
ei ore peslifero illi pcccanlium se spondcni prote- aut fralres, aut sorores, aut matrem, aut patrem, aul
ctores ei in pcenis eorumdem exhibent postmodum " filios, autagros propter me, qui non accipial centies
derisores. Interpretalur eliam Thopheth gchenna, laniuni, nunc in teinpore hoc (Murc. x). » Ctim igi •
quia illorum proteclio quasi qtioddam iniiium est lurmandalis vel consiliis evangclicis quivis oblem-
gehennoc,ct in pcenis damnalio, nil nisi profundilas perat, offerens Deo quidquid leiuporaliterente pos-
est gehennoc.< Thopheth, inquit, quod csl in valle sederat, distractis rebus suis nullum se damniim
filii Ennon. > Ennon interprelatur ecce lia:c, sive existimal incurrisse, considerans se voluntariLepau-
sunt, ac si dicalur : Ecce IIKCsunl. Ctim cnim per- perlaiis perfectiorem ihesaurum invenisse. Et quia
versi spiritus perversos homines ad peccanrium rerinn quamvis licitarum possessio temporalis, per-
seduxerinl, et in mortis acternsepericulum secum fecto viro jam esse vitscvidelur animalis; rec;e veiut
induxerinl, dicunl eis : < Ecce bsec sunt; > ac si inventus aries diciturimmolari.cum ipsarum rerum
dicant : Ecce hsecsunt, vcl loca, vel prxmia quocin carnalis affecttisobedienlisc ponilur in altari, titqtiae
castris nostrse militiaemeruislis, cum sub proteciione prius ftierunl lucra, jam pro Christo reptitet detri-
noslra manere sensu perdito voluistis ; cum oris mcnta (Philipp. m), et quod prius habiium, proe-
nostri periculum vilare casligatis moribus noluistis; serlim quia licilum, ad bene vivendum ulile vide-
cum vestros nobis filios vel filias consecrastis, cum r, balur, nunc oblatum vcl polius immolaium longc
ca quaevobis erant licila, noslro cullui dedicaslis ; ulilitis habealur. Isaae eniin redditur vivus patri,
cum sprelo regcvestro, cui offerre sacrificia debui- quia tanta perfectio, tanlum concedilur gaudium
stis, regi noslro Molochoblalis muneribus deservi- voluntali, ut oblatis reddila prceferens, intelligat sic
stis. Denique Moloch interpretalur rex. Ipse esl, perfectius adimpleri, quod ei divina miseratiovoluit
ul arbitror, lilius Ennon, lilius scilicet perditiouis, polliceri. < In Isaac, inqnit, vocabitur tibi semen
fllius aelerii;eillius damnalionis; quoc diabolo, et (Gen. xxvn); » ac si dical: < Ccnluplum accipies,
ejus angelis proeparatur, qua ipse consummala sua, et vitam selernam possidebis (Matth. xix). » Si pos-
suoriimque malilia muneratur. In cujus valle Tho- sessio vel dilectio rerum temporalium velut aries
phclh non incongrue fuisse perhibetur, quia quid- immolettir, imiuolanli velul redditus Isaac centena
quid ille hominibus, vel insulians jngerii, vel deci- reiribulioconferetur, in qua semen, id est perfecti
piens pollicelur : non illuslrat oriens solis visitatio, 522 operatio non jam suslineal dctrimentum, sed
luminosa, sed aggravat et obscurat vallis depressioi sobolisposifuturac, id est retribuiionis permansnne
tcnebrosa. Recle ergo Josias coniamiiiavit Tlio- opiatum accipial incremenluiii. Job iiimirum justo
phelh. Tunc nitnirum Josias Thopheth contaminat,, vcteri, quia rerum suaritm ahlalionem patiemer
 G05 DE OBEDIENTIACLERICORUM. BOr,
susiimtil, fcnorc duplicalo munificeniia divina resii- A eum iuterira saiagii iuviiare, et ancillam suam ei
tuii, nl sciretur quanii sil meriii palientia quseobe- dispensatione uiili copulare : i Ingredere, inquit, ad
dil, quaedamnisprovocata, corde firmo, labiis non ancillain meam, si forte sallem ex illa suscipiam
excedit. Noster autem obediens qui serinonibus filios (Gen. xvi). » Ancilla hscc ad quam Abraham
evangelicisinformalur,quijam noiiumbrsererumsed monenle Sara ingrediiur, vita activa, seu actio la-
verilali pctius conformalur : larga manu suam Deo boriosa non inconvenienter accipilur, quae ideo
dunat pecuniam ad usuram, el ab eo largiorem ancilla Sarse congrue fuisse pcrhibelur, quia et ipsa
niulto recipil ad mensuraiu. Recipit enim in prse- fecundavel ulilis, nisi dante gralia, non habetiir.
senli, uon sicul Job, dupla, vel forle quod amplius Quse primum procul dubio frucium facit, cum pro
cst dectipla, sed ejusreceptio evangclio proedicante posse suo rudis oberiiensaspiranti gratioesatisfacit,
fil cenlupla. Qui numerus nescil vitae veleris imper- cum ad agendum queejusla sunt temporalia, se ex-
fcctum,sed perfectus transilperfeclius ad perfecliiiii, tendil, el per haec nisi Deo prsecipueplacere non
qttia sicut decem ductis decics perfectio fit ceniena, inlendil. Abraham de ancilla filiumdicitur generare,
sic riuctis centum decies consummaiio fit millcna. ctiin de vita activa invenitur fructus boni operis
Quemnumerum, ulexistimo, DeusAbraliaemyslciia- pullulare, cum suos quisque raores prudenler in-
liter pollicetur, quod sua videlicet obedientia con- B formal et componit, cum suos in judicio exleriores
stinimelur, cnmsemen ejusin Isaacasserilel vocari, ordinat el disponit, cum sic bonis lemporalibus
el vocaium stellis ceele=tibtis comparari. Illeautem amat uti, ut diligenter sludeateorum affluentia non
myslerium prudenler inlelligens obedienUaelaxat abuti, cum sic uxorem licitam diligit se habere, ut
lora, et oblitus quoerelro sunl, pronus exlenditur ad lamen non recuset oralioni ari lempus inlioerere,
priora, dum et Isaac postulatum offerre non detre- cum forle uxore posiposita el abjeclo sacculo pecu-
ciat, el quem acceplum diligit, eumdem sibi reddi- niarioe facultalis, transfert se justorum in conven-
tiim piusacceptat. Perfectioenim quae offerentibus (um, majoris inluilu sanclitatis, ibique ad nulum
propria redonatur, multo amplius, mullo reclius ac- obedientise bonis operibus insudat gnaviter ct in-
ceptalur, quia quod ad simplum esl cenluplum dif- sistit, fralrumque utilitatibus deservire humiliier non
ferenlis merito quaiilitalis, hoc esl ad uropria per- desisiil. Iste est qui de ancilla filius generalur, ista
fectio recepta voluntarise paupertatis. sunl in quibus vila activa pliirimiiii)fatigalur, erga
CAPITULUMXXXI. qtiaeMartba sollicita frequenter peruirbatur, rionec
Quamvisin oblalionecl redditione Isaac existiinem lanriem Mariae otium mens nostra proficienlibus
quid subtilius dcsiguari quod nostris obedientibus meritis assequalur. In quo nimirum otio primtis
potestperfectiusassignari.quod Abrahamcum (ilium homo fueral c.onsiilutus, mandaioque divino ad sui
accipcrcl el oblatum reciperet in spiritu forle vidit, cuslodiam prudenter insiilulus, ui scilicet inlra me-
el anipleclens umbram, rci veritatem sequenlibus tas quietis et justitise se teneret, qui ad liocfaclus eral,
non iuvidit. Abrahoequidem Sara malrimonio dici- ut pacatos lines quasi jure proprio possiderel. Sed
lur copulari, cum nostro spirilui divina proponit quia seduclaeuxoris acquievil consilio, pulsus procul
gtaiia suffragari, ui ejus ope cl iuinistcrio feeunde- eslabejusdemquielaepossessionisconlinio; etzabuli
lur, et bonorum operum fecunda sobole jucundelur. deceptoris voluniati nequiter obsecutus , amissis
Sara autem princeps intei-pretatur, quia bonisoperi- propriis miserabiliter est ad impropria devolu-
btis spiritualis gratia principatuf, sine qua nihil boni lus, 523 dum puritate ingenitse nudilalis cxuliis,
qtiisquamoperalur, cum bene operatilein ipsu mi- alicnaeest pannis miserise graviter obvolutus. Ilsec
sericordiler et proevenial et sequalur : i Sine me, ergo afllictio lemporalis a qua sibi quisquo sentit
inquil.iiihil poteslis facere (JoaH.xin);»sed,quamvis plurimum contradici, non civis proprie, sed potius
liaecgiatia et sit spiritualis veraciter et dicatur, in advena debet dici; quse aliunde veniens invasione
co tanicnqiieinadjuval non spirilualia primilus ope- molesta nostros fines quietos impelivit, dum invidia
ratur; noneum rcddil profectu praeposlero spirila- rj diaboli < mors in orbem terrarum , sicut scriptuui
lem ; sed primuni sustiiiet, fovet, compleclitur ani- est, introivit (Sap. n); » caelerura hscc arivena jam
malem. i Non prius, ait Aposlolus, quod spirilale, frucluosa nobis eflicitur, jam ex ca nobis medica-
sed quod animale, deinde quod spiritale (/ Cor. menium salubre conficitur; si lamen ab obsequio
xv). » Et dum gralia spirilalis videlur se a spiritali- Sarae nequaquam avertitur, si ad faciendum fructum
bus coarctare, recte quasi conclusa dicilur vulva consilio maturiori converiitur. Sicut enim actid»
Sarse, ct ex ca non proprie nasci filius prohibelur, nocel laboriosa cum per devexa discurrit volupta-
sed ejus parluriiio usque ad lempus magis conve- lum, sic juvat, cum miseranli gratioehumililcr cxhi-
niens inhibetur. Ejus enim proprie filius existimatur, bet famulatum, cum non imperat niore civis inlra
qui omnia judicans spiritalis a nemine judicalur, fiues pairios exsultanlis, sed hospes el advena con-
quiad ungueroperfeclis virlulummeriiisinformatur, vertitur ad obsequium impcrantis. Unde el ancilla
et matri spirituali expressasimilitudineconformalur cui Abraham, monente libera, dicitur copulari, Agar
(/ Cor. n). Quera filium dum se videt adbuc gratia non incongrue legilur nominari; in quo nomino
non habere, non vull tamcn spiritum, quem com- hujus rei significatio estexpressa. Agar enim inter-
plecliiur, sterilem permanerc, sed ad congrtiaopera prclalur, advena, vel conversa.Et pulchre advena
907 PHILIPPl DE HARVENGABBATISBONJE SPEI 908
vel conversa, quia horaolaboriosam nesciret penitus j\. Arguenda igiuir est ancilla, si adversus dominam
aclionem, scd ut propriam possidcret quictis con- insolescit, si viia acliva contra spirilualem gratiain
ttnuae mansionem; si in eo quod facius erat, manere intumescil; si cum largo illius muitere fccundalur,
voluissel, si injunctam sibi obedicniise regulam le- ipsa spirilu contumaci ejus suave dominiura asper-
nuisset. Qusc tamen aciio nostroc jam saluti non nalur. <Ego,inquit Sara, deriil ancillammeamin sinu
penitus est advcrsa, sed in medicinale rcmedium est luo ; quae viriens quod conceperii, despeclui nie
conversa; dum limam vel exercilium obe-dieiitioe habel (Gen. xvi). » Tunc quippe aneilla concipiens
prsebet cuivis imperfeclo, illo salubriier disponentc Saram videiur despicere, cum se viia acliva de
< Qui fingit Jaborcm in proeccpto (Psal. xcni). » De fructu boni operis aliquantulum praesumitextollere;
qtia el filius procedit anlerior quidera natu, sed in- cum menti suggerit, ut spirilualibus negoliis 11011
ferior prioralu : super quo matrem non dilalo ejus rnagnopere curet insistere, sed magis exterioribus
desiderio Deus audit, qui lamen arihuc Saram desi- curam impendere; eiqne proposila quasi rei ulili-
deranlem eiiam parere noii exaudit. Qtiodpropter late blandilur, quaescilicet apud se promptior et pa-
ciiam iriem filius ancillaeIsmael appellatur, Ismael ratior invenitur. Ancilla hsec lypum illorum inihi
autem audilio Dei inlerpretatur, quia cum rudis videtur oblinere, qui cura se viderinl in exterioribus
obediens manus slrenuas injunclum exerit ad labo- 'Bprsevalere, suoque ministerio fralres aliquaiiluluin
rcm, Deus non vocum sed operum audit, propitius indigere, pulant se illis virlulum merito praeemi-
bunc clamorem : < Vocabis, inquil, noiiien ejtis nere; quosalienduntspirituali otiotenaciusinhserere.
Ismael, eo quod audierii Dominus affliclionem luam Quia enim minislerii sui ulilitas quasi coram posila
(Gen. xvi). » Sic etiam illa nxor Jacob Lia qux labo- non differtur, illorum autem qui vacant, otio spiri-
riosa inlcrpretatur, quse fuisse lippa Scripturarum tali cilo ad medium non profertur, vitam suam pluria
teslimonio dcclaralur, primum quidem peperisse cxistimant prsesenlialiter fructuosam, altoque super-
filios perhibetur, cum Rachel qtiseinterpretalur ovit, cilio illorum despiciunt 524 sterilem, otiosam. Cu-
seu vidensprincipiumadhucconclusionesierili preme- jusmodi prscsumptio cum obedienlis animo se im«
relur. Longe posl uxorem ElcanscPhenennam, Anna mergit, eumque seducere suspenso ac tacilo passu
quse inlerpretalur gralia, adhuc slerilrs haberelur pergii; ille si hanc seduclionis nebulam slatim a
(12i), elde ejus sterilitate ipse Elcananon mediocriler foribus non abslergit, si assensum tribuens vel ad
tristaretur : < Annse, inquit, dedit parlem unatn modicumin aliara partem vergit; occurrit spiritualis
tristis, quia Annam diligebal (/ Reg. i). > In quibus gralia, et cendemnat senientiam falsilatis, argtiit
lam Jacob quam Elcanseuxoribus vivendi quacdam spiritum deelinantem et ad regulam revocai aequiia-
signalur diversitas, cui diversilati nequaquam dain- lis : i Inique, ait, agis conlra me : ego dedi ancil-
naliilis inesl perversitas; sed diversis generibus lam meam in sinu luo, quse videns quod conceperit,
diversa qusedamulililas, quam utilitatem et uliliiaiis despeclui me habet: judicet Dcus inler me el le; »
diversilatem Scriplurae mysterialiter commendat ac si riicat: Nonest scquumut tu quem volui negotiis
auclorilas. Per Liam quippe, labor et actio, per Plie- exterioribus erudire, qui eras invalirius solis spiri-
nennam vero, ejtisdem laboriossc actionis signalur tualibus sludium impcrliri; activam luam patiaris
conversio, quia vita acliva eis convenitur in salu- de fruciu suo temere superbire, fastuque prsesump-
tem, qui velut Agar jEgyptiam, laboriosam ample- tivo contemplalioni spiritualium contraire; ejusque
ciunlur obcdientiie servitulem. Per Rachcl, qtiae velis ausui vel ex «ententia, vel ex patienlia con-
ovis aul videns principium dicilur, iimocens purilas sentire, quem a jnsii regula conslai plurimum dis-
et qusedam accipitur visio principalis, per Annara senlire. i Judicet, inquit, Deusinter me et le. >Inter
vero gratia spirilualis, quia post vitsc limam vel exer- me, cujus dono ad ancillam fertilem accessisti, et le.
cititim aclualis, per quod homo proficiens esse de- qui ejusdem ancillaelumorem vel ad modicum pro-
sinil animalis, ad conlemplandum Deum abundan- cedere concessisti; judicet Deus et discernat causam
liorc gratia pervenilur, in cujus abscondito faciei D nostram, commendans proul dignum est meoebene-
pcrfeclus obediens sepelitur, qui scjunctus a lempo- volentiam largilatis, argttens et emendans lusecon-
ralibus, quortim ad horam solliciludine devincitur, sensum voluntatis. Cum jusli spirilum divina cor-
contemplandse verilali liberam tandem diligenliam rectio sic percellit, in quo mali proposili venenosa
impertilur. Prius ergo de Lia vel Phenenna, sive inienlio non prsecellil; qtii maligni hoslis non
Agar jEgyptia filius generaiur, quia de vila laboriosa amplectilur avidus horlamenla, sed ejusforle, velit,
primum posteritas operum propagatur, qusequiriem nolil, sustinet tenlamenia; cum hujus, inquam, spirilus
opera aclualis faligatio non proferret, si gratia spi- scntit se divinomonilu coerceri, et inspiranle gratia
rilualis aliquid ei de jure proprio non conferrei. gaudet plenius edoceri; prudenter satis videlur
CAPITULUMXXXII. respandere, prudenliquc responso, si quid culpac
Quod enim nosler oberiiensad ancillam liberoe se contraxeral removere : • Ecce ancilla tua in manu
inclinat, quod prolis inluiiu, ab illius vigorosa co- lua est, utere ea ut libet (ibid.). > Scio, ait, quia
pula non declinat, donum est graiioe, quse et quid- activse contemplativa jure debito principatur, labo-
qtiid vult, imperat privilcgio libertaiis, et explendi rioso negoiio spirilualc otitim enim dominalur,
efficaciam subminisirallargac niunilicentia bonitatis. Mariacaudienli Martha salagetis faligatur; laboran-
fl24) Phrasis manca.
 909 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 910
lis aclio frucluosa spirilali gratioe faniulalur, ciiju: "A spiiilali; si cum occupatur el salagit circa Marthau
largo miinere optati fruclus onere lionorabilitei minislerimn ei laborem, parlera Marioe scdentis esse
feciiiuiatur. Digniim ergo esl ut non httjus benefici tamen inlelligal meliorem : is profecto semen suum,
sil Ingrata, sed libi semper huiiiilibiis obsequiis in- id est operationem sentiet tam muliipliciler propa-
cliuata; eamqtie subriilam in maiiu litse habcas po- gari, cujus propagalio non poterit prse multitudine
lestatis el ea jtislo ordine utaris ad libilum voluiita- numerari.
lis. Quod si levilaie muliebri praesumpserit alitei 525 CAPITULUMXXXIII.
quid sentire, ei conlra rectum orriinem, procacitatc Post hsec dixit Deus ad Abraham : < Uxorem tuam
garrtilavel mulire, assensum illi mea virilis discre- vocabis Saram, et benedicam ei; et ex illa dabo
lio non proabebil, sed luo spirituali consoriio spiri- Ubi fllium, cui benedicltirus sum. Cec.idilAbraham
laliter adliacrebit. Cum enim ad eam non accesserim in faciem suam,el risii dicens in corde suo : ^Pulas-
aestii ltixuriandi, sed potius gratia generandi, nolo ne'cenlenario nascetur filius, et Sara nonagenaria
sic me sua carnali alliciat volupiale, ul recedam a pariet? Uiinam Isinael vivat coram te!>(6'en. xvn.)
sincera spirilualium sanctitate. i Aflligente igilur, Poslquam Abrabae de ancilla Ismael generatur,
inqiiil, eam, id est Agar Sarai; fugain iniit (Ibid.). > postquani de vila labpriosa profeclus boni operis
Affligiliirqnidem Agar, cum quisque obediens senlil B propagatur; poslquam imperio spiritualium nosler
sibi spiritaliter iniimari; quod in suo forensi opere oberiiens esl humiliter obsecnlus, et in forensi ne-
non debeat gloriari; cum profeclus exterior penitus gotio dignum laudis merilum assecutus ; Deus qni
evanescai, si flabro vanitatis inlerior dileclio refri- joxla Apostolum (fion;. n) dives esl in bonilnte,
gescai. Fugam autem inire Agar non incongrue per- obedienlem suiim nova quadam visital Iargilale, ut
hibelur, cura a laudis appeliiu idem obediens im- qui se slrentte in negolio exercuit actuali, majorem
pulsu gralise removelur, cum sciens eum decipi qui accipial proreclum in otio spiriluali : t Ex illa, in-
iiiercedem transitoriam sibi speral de suorum meri- quil, dabo tibi filiura, cui benediclurus sum (Gen.
lis operum saluhriter jam dcsperat. Fit quippe obe- xvn), > habenli filiuin de ancilla, promitlitur fllius
dientium forensis aclio quodammodo fugiliva, cum et de libera, quia qui in modico exliibuit se fide-
melius inslructa coinpellilur a spe rccedere prae- lem, dum ad nulum Saroc genuit lsmaelem, riignus
stiinpiiva; cum inieUigit quidquam boni operis a se videtur ad aliquid amplius promoveri, in quo be-
sibi noif esse, et relicta gratia spiritali, nil.nisi de- nedictionem majorem valeat promereri. Quod quid
fecium ct miseriam superesse: < Cumque invenisset, ei divina dignalio lunc promiltit, cum eum in con-
inquit, eam Angelus Domini in soliludine, dixil ad , templaiionis suoe quasi qtioddam vestibulum intro-
eam : Agar ancilla Sarai, unde venis et quo vadis? mittil; ei ei speculanti jam incipit vel lcnuiter sub-
Qusercspondit: A facie Sarai dominaemese ego fugio. lucefe, quam jucundum, quam bonum, sil Deo,
Dixiique ei Angelus : Revertere ad dominam luam, quielis et olii complexibus adhaerere. Qiti cum
et humiliare sub manu ipsius (ibid.), t Et rursus : senlit hujus lucis lenui radio se perfundi, et ejus
< Muliiplieans, inquit, multiplicabo semen tuum; et charitalem in corde suo per Spiriium jam diffundi,
non numerabilur prae multiliidine (ibid.). t Agar de promissi novitale gaudii non ridere, id csl im-
fugiiivam Angelus Domini dicilur iuvenire, inven- minenli beneficio diligit adgaudere : ( Risil, inqnil,-
tamqiie affalu consolatorio convenire; cura activam Abraham, dicens in corde suo : Putasne ceiilenario
uoslram divinus sermo permiltil ultra vires tentari, nascelur filius?» Cum obedieinis spiritus incipit
sed occurrens dignatur doctrina. multiplici consolari; invisibilia per speculum iniueri, inteliigens sibi
exhortans et admonens, ut ab eo quod stulte prse- Deum magis solito polliceri, ridel et tanquam sit
sumpserat avertaiur, el adIpbediendum spiriiuali incredibile quod promissum fidelifer praesiolatur,
graiioe humiliier reverlatur. < Revertere, inquit, ad apud se in silenlio promissionis magnitudinem admi-
dominam tuam; et humiliare sub manu ipsius. > ralur :< Pulasne, inquit, centenario riascelur filius?»
Hoc nimirum muliis in locis invenilur sermo divinus Non hoc dicit desperando, sed polius adniirando;
p
commonere, hoc divina Scriptura lam in novis quam admiratur enim qui de acceptis beueficiis dignas
veteribus paginis edocere, ut sciiicet nullus de suis laudes non sufficit exhibere, quomodo majora me-
operibus praesumal gloriari, sed assignet gratiac rebitur obtinere. Ille aulem obediens recte cenlena-
quidquid bor.i prsevalel operari. Qua doctrina si rius appellalur, qui vitae aclivae labore et studio
quis veluiAngelo visitante fuerit inslitutus, et eidem consummalur; qui tantura illius fasligium conce-
inclinalo supercilio liumiliter obsecutus, audiet con- ditur adipisci, ut exinde senliat perfectum fructum
sequenler quod eiriem divina visitatio pollicetur, boni operis prbficisci. Cujus perfectionem dum con-
qiiori humiliter obsequenti pollicens benevoleniia siderat se habere, videlque in spiritu majorem sibi
vel miseralio largietttr: i Mtilliplicans, inquil, mul- alteram imminere; tanlam Dei munificentiam ad-
liplieabo semen tuum, et non numerabilur prae mul- mirans hilarescii, et de se nec proesumens ad tan-
tiludine (ibid.) >ac si dicai: Si is qui in exlerioribus lum benefieium obslupescit. Ne autem videalurquod
virililer exercetur, iinperio spiritualitim liumilitcr imminenti beneficio sic intendat, ut animo negli-
obseqtii non gravclur; si qtiori forle in labore pro- genli dona prselerita vilipendal: oslendil quia sibi
ficit acluali, non sibi arrogauier, sed assignel gralisc mediocre vel conleiiipUbile non videlur, si quod
911 PIHLIPPI DE IIARVENG ABBATIS BONVE-SPEI 912
jam adeplus est, ei dono gralioc conserveiur. tUti- \, perflcit lalitndn. Unde el adjungil: <El conslittiain
nam, inqtiil, lsmael vivatcoram te!> Ulinam quod pacttim nieuin illi in focriussempilernum (ibid.). i
in activa sub fasce obedientise laboravi, quod ex eo Et quidem, qnori hic spirilualiler inclioaiur el per-
labore et sudore qualecunque mihi merilum coin- licilur in sclcinum,' paclum suum Dcus in fcerius
paravi, vivat coram te, iri est dignuin sit luo con- constituit setnpiiernum, dum sicul tentporalia facit
speclui complacere, et in co merear gressu slabili lempore terminari, sic posl finem lemporis, illud
permanere. Neque eiiira parvum me beneficium ar- felicius consummari. Et ne casstim videalur quod
bitror oblincre, si quod acquirere polui, possuin obcdiens in exlerioribus lantam suniuii diligeniiam
otiam relinere; si in eo quo me tua benevolentia adhibere, cum illa non dicanlur in aeternum, sicut
voluit collocare, dignelur etiaro, ne tentatus de- spiriiiialia, permanere]; oslcndit Dens ea non de-
ficiain, confirmare vel servare. < Utinam, inquit, here inuiilia judicari, quamvis ea nullo modo spi-
vivat coram te I > El signanter ait, coram te. Ple- ritualibus comparari. « Super Ismael quoque, ait,
rumque enim bomo in suo vel aliorum cotispectu exatidivi le : eccc benedicam ei, et augebo, el mul-
bominum quasi gnaviter Joperalur, et lamen idem liplicabo eum valde. > Tunc nimirum stiper Ismael.
in conspectu Dei morlmis judicatur; quia ipse, Abraham exaudilur, tunc in vitae actualis operibus
cujus oculus nulla piluila, nullo pulvere tcnebra- B profectus amplior invenilur ; cum ipse obediens ea
tur, solus perfecie videt cujus opus vivere merea- Deo ;vivere, id est Deo desiderat complacere, et
tur; quo fructu qno fine bonis operibus sludiuin lainen pluris dticit, spiriiualibus inhaerere. Quorum
impendalur. i Utinam, inquit, vivat coram le!> differenlia, ut adhuc quasi certius cognoscaiur,
qnod labore et sludio acquisivi, quod jussioni tuse, quod pattlo anle diclum esi, ilerum replicalur, cu-
vel curandis exterioribus, obedivi; quod le impe- jus replicatio quo aniplius obligat proniissorem, eo
ranle, activam sum, spe sobolis, amplexalus, quod videtur reddere illuro, cui promitlitur, certiorem.
in ea modicum quid luo munere sum lucralus. i.Pactum vero meum, inquit, siatuam ad Isaac
Quod si post hujus ttise beneficia largitalis spondes (ibiJ.). i Ui atilem hilarem obedienlis redderel
te apponere majora novse munera sanciitatis, ut appeiiium, exhibendi proinissi tenipus iiominai de-
quem pressit et afflixii quotidiana exterioruip sol- fiiiitum , quia plerumque gratior, vel promissio
liciiurio, quae le suscipiat, susccptum delinial in- ceiia, vel promissionis habetur ceriitudo, cum eain
lerna spiritualium pulchriiudo, quis ad laiilam iion aggraval iiifinita lemporis longiiudo. Ideo ait:
graiiam non hilariler obstupescens incomprehensi- i Quem pariel tibi Sara in tempore isio anno altcro
biliter hilarescal! Quia vere fervens desiderio dila- _ (Gen. xvni). >Tempore quidem isto spondel lsaac na-
lionem vix polest suslinere, nec ei qnidquam suf- scitur [nasciturum? ], cum divini guslus dulcedinc no-
ficit, quandiu quod desiderat se inielligil non ha- sier obediens speral se et praevideladepturuni; non
berc, quod aio: i Putasne cenlenario nascetur fi- solum in illa cum facie ad faciem Deuscunclis fide-
lius, > dico procul dubio non desperans, sed magis libus revelalur, sed ct in hac vita, cum nonduin ad
cnriostim et impatiens esse meuin desideriam asse- liquidum noster oculus declaratur. i Tempore, in-
vcrans. Ne autem htijus desiderium nrmise dilatio- quit, islo anno aliero (ibid.). i Per annum, perfe-
nis gravedine defatiscat, imo ul quo differlui am- clionem existimo designari, quia sicut anntis raulti-
plius, eo amplius concupiscat, eleganter Deus et plicalo dierum numcro dicitur consummari; sic ope-
iterat sponsionem, et. differl dalionem, ut iterata rum temporalitun colleclione, vitac perfectio actua-
sponsio exspeclantem ultra vires non sinat faii- lis, el operum profectu spirilualium coalescit per-
gari, el dilaium dilatio faciat avidius exspectari. feclio spirilalis. Untis ergo, vel primus annus, illa
< Ait Deus, inquit, ad Abraham: Sara uxor tua perfectio est, quam sibi quisque obediens videtnr
paiiel tibi filium, vocabisque nomen cjus Isaac : et acquirere, cum lemporalibus curis et operibus slu-
constituam pactum meum illi in fcerius sempiler- det insislere, cum injuncla sibi exteriora prudenler
iiiiin (ibid.). t Non solum Deus suam illi sponsio- D exseqnitur, et in exsequendo ea perfeciionis profe-
nciii vuluil iterare, sed iteratam adjectione grala ctura asseqtiilur. Alier vero annus, illa est perfeclio,
commendabilem demonstrare; dum iusinuat quale ad quam posl viloelaboriostc exercitium pervenitur,
r.onien eidem filio sit futtirum, qtiem obedienli cum a curis exleriorum obedientis animus expedi-
suo asseril se daturum. < Vocabis, inquit, nomen lur, iotoque desiderio studiis spiritualibus se im-
ejus lsaac (ibid.). t Isaac, visus vel gaudium inler- mergit, el ad speculandttm Detim devolionis manu
prelaiur. Bona promissio, quse risus vel gaudium facietn suam lergil. In hac perfectione, quasi anno
mcretur nnminari, qute tristitiae 526 Ianguescen- altero Deus nasciturum esse Isaac pollicelur, ul in
tis nescil caligine tenebrari; per quam nosler obe- spe nascituri noster obediens colloetetur, sciens non
diens delectabili suavitate cceleslia jam prscguslat, solum quanlus, verum et quando ei tandcm fllius
et eum in fuluro dilflculias aliqua non angustal. orietur, cum scilicet lempore islo altera ei perfectio
Hscc enim pietas promissionem habet viloe quoe tribuetur. Quera Deus et spe grata satis pro lem-
ritinc est, et futurae (/ Tim. iv); qua obedienlem et pore delinilum, et ipsa re dilata fervenliorem ejus
in prscsenti viia speculandi inchoala suscipil alti- considerans appetilum, tandein implet quod promi-
tudo, el eumdem in fulura fruendi consummaia scral, ut quem suspensum reddiderunt verba diu-
913 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 9(4
lius promissiva, gralius et perfcclius ipsa reftciant A viia, in ccelesti gloria perfeclius consummetur, In
Ciimpletiva. quo lanquam in Isaac vodari perhibelur seinen sere-
CAPITULUMXXXIV. nius operandi, el in eo semine benedici posteritas
< Visitavit, inquit, Dominus Saram susccpilquo indeficiens contemplandi. Itlco Sara, videns qnod
et peperit (Gen. xxi). > Visital Dominus Saram, Ismael grandiuscultis cum parvnlo Isaac jocaretnr,
cum obedienti suo augel beneficium graliae spirila- prudentcrque intelligens quid tali non lam iutlo
lis; ab eo longe faciens lumultum ncgotii lempora- quam ludibrio signarelur : i Ejice, inqnil, ancillam
lis, cum cjus desiderio concedit largius quietem et Dlium ejus, non enim bacres eril filius ancilloo
otiosam, et ejusdem graliam otii, vel quielis efficit cum filio meo Isaac (Gen. xxi) : » Ismael grantliiis-
fruciuosam. Fit aulem fruciuosa, cum quieius obe- culus cum parvulo Isaac dicilur, et luriens ei cona-
diens conlemplandi lendens ardenter ad perfectum, tur illudere, cum temporalis aclionis jucunditas,
in ipso profectu lanla scnlit dtilcedine se affectum, quaeprius et facilius convalescii, advcrsus spiriia-
ut eariem dulc.edo, quasi merces jam digna videa- lein, adhuc quasi rudem et leneram aliquantulum
tur, propter quam nou immeriio contemplationi insolescit; cuin blandiens obedientibus quasi promp-
siiidiura iinpendalur. Oblilus quidem quse retro lior et paralior vult videri, ipsosque obedienles a
suiit, ad inquirendam et teneudam sesluat veritatem, B diflicultale spirilualium removeri. Plerumque cnim
.tffecluque lenero invenlam ejus ampleclitur purita- quod facilius oblinelur, familiarius occurrit, quo I
tcin, qtio amplexu ineffabililer delectatur, delecta- magis usitatum est, Iicet expellalur, recttrrit; qni
ticne cum Paulo : t In ccelestibus, conservatur occursus vel recursus recie ludus, sive illusio judi-
(i hilip. III ). > Cum enim perfectum obedientem calur, cura ejus nonnuuquam lenocinio coniemplan-
fyirilalis occupat leclio, post lectionem pura et de- lis acies relundatur, in cnjus corde graltiiia Dei mi-
fccata delinit oratio, legendi beneficio vel orandi seratio colludiuni videl volvi, volens cum ari con-
suspendit medilalio, el eum in his omnibus com- sensus noxii errorcni non dcvolvi; dignalnr quasi
pungit vel politis inungii grala devolio, constal eum duris eum monilis erudire, el pene dttbitanli, crn-
quodammodo clioris angelicis interesse, non cor- ditione ccleri, subvenire. < Ejice, inquit, ancillam
pore, sed spirilu divino vullui praeslo esse, raptus- cl filium ejus; non cnim hacreseril filius ancillae
que in excessum nil sibi oeslimat jam deesse, dum cum filio meo Isaac. > Nolo, inquil, exislimes qmd
oblatis inhians cum Pelro dicil: <Bonumesl nos hic acliva coniemplalivoc aliquaienus sit oequalis,quod
esse (Matth. xvn, 4). > lstud bonum, iste fructus, illiusjiicunditaledignilalemoblineal gaudiispirilubs,
isle quasi fllius, cui non possil meriitt complacere, _ quod illius Iabor tumulluostis, qtiamvis pro suo mo-
quis eumrecte sapieus nondesidcrel obtinere, quis in dulo fruclitosus, ad cceleslcm transeat mansionem;
ejusoblentu dignesufficiat congaudere,quis tali gau- ibiqtie sub priori negotio cura vel excrcitio divin.im
dio non gaudeal arridere? < Vocavil., inquit, Abra- obiineal visionem. Hanc existimaiionein a secreto
hara nomen filii sui quem peperit ei Sara, Isaac tuse conscienliaepelle fpras, cujus praesentia noliili-
(Cen. xvi); > Isaac autem risus vel gaudium dicitur. latein Isaac non mediocriter decoloras, si activae,
Et pulchre , Risus vel gaudium, quia perfeclus obe- vel ejus temporali gaudio conferas sempiterniiit), si,
diens in hujus adliuc vitaentiseria constitulus,et liunc quod iransit cum tempore,manere existimes in aeier-
dono gratioc frucium dulcedinis assecutus, vix hu- num. < Non enim Iiaereserit filius ancillaecum lilio
mansemenlis anguslia suum gaudium comprehendit, meo Isaac. iPerfectio exteriorum operum cum spiri-
527maius 1uo>nullum.veleliara siraile deprehendit. luali jus hscredilarium non oblinebil, sed illa ces-
Etsi enim anlea in profeclu exleriorum operum loc- sanle, isia in selernuni quod suum est, possidcbit;
labalur, cum in illo lantum expers adhtic spiritua- el quod inpraeseniiarum meruit riulcedine suavi per-
liutn versabatur, illutl tamen gaudium longe.fuisse sentire, ibi lanlo suavius, quanio manifestius, gau-
aliud judicatur, quod in temporalibus el Iransitoriis debit invenire. Unde in Evangelio Dominus : < Vi-
quodammodo etiam transilorium habebalur. ln his p debo, inquil, vos et gaudcbil cor veslnim, ei gau-
qtiippe extcrioribus prudenler laborare, et in eorum dium vestrum nemo lollet a vobis (Joan. xvi). >
labore et studio proficienlibus meritis exsullare; Videt suos Deus, cum eis revelat oculum conlem-
sicut habel hic inilium, sic etiam hic finilur, quia plandi, cuin eis conlemplanlibus infundit gratiam
in ccelesti mansione quidquam tale nullatenus inve- proegustanrii; cum de suse dulcedinis guslu illis
nitur. Ibi nemo curis et laboribus exercelur, nemo plurimum dalgaudere, promittens huic gaudio nul-
in transiioriis gaudere perhihetur; sed omnibtis illic lum lerminum imminere. Quia vero in bujus vitoe
habitaiitibus quies loela, silenlium jubilans, gaudia stalti nulla sunt oblectamenta, quibus non immi-
sunt qttieta. Dulcedo quorum ab his, etiam in hac neanl tentamcnta (est cnim tentatio viia liumana,
viia largo uiunere prseguslalur, a quibus abundante super lerram) post lanta beneficia quoe obedienli
gralia conleniplandi suaviias degustalur;cuin scilicet nostro divinilus conferunlur, ei quoque teniationes
menseoruma lerrenarumcogiiationum iurbore (sic) ab ipso Deo nihilominusinferuntur. < Tentavii, in-
v.tcualur, el ad lerendam semiiam purilalis amore quit, DeusAbraham dicens : Tolle filitim tutitii qiiem
sereno dilataiur. Sic igitur hoc gaudiura hic incipit, diligis Isaac; el offer eum in holocausium super
ui hic non eliain .termiiielur, seri iiichoattiin in liac iinum montiuiii qucm monstravero libi (Gen. xxn).>
915 PHILIPPl DE HARVENGABBATIS BONJE SPEI 916
Mir:> res! Tanlo ante lempore Deus promiserat A £ respondcnl ejusdem bonilali, diligunt diligenlem,
Aurahse quod ei filius nasceretur, prscdicenseliatn eligunt cligentem, ardentque ad euni tota devolione
o,Viodidcm filius noraine censeretur, in quo (ilio converli, quem sibi propitium, mtiltis jam beneficiis
semen eidetn Abrahse vocaretur, et in eo seraine sunl exp.erii. In persona quorum Propheta dicit:
benediclio gentibus conferrelur. Nunc aulem sibi < Clamabo ad Deum allissimuni, Deum qui henefecit
Dcus eumdem filium poslulal immolari, tanquam mihi(P*a/. LVI);»el alibi: iCo;iveiiere,inquil,aiiima
immolalus possit feracius dilalari. Juslus vero mea in requiem ttiam, quia Domintis benefecit tibi.
Abraham cujus fides commendabilis prscdicatur; (Psal. cxiv.)» Cum autero isii de acceptis beneficiis
Deum promitiere nil superfluum, arbitratur; sed spiiilalibushilarescuni, el propter ipsa.ad diligen-
plenissime sciens quia qusecunque promisit, polens dum Dcum laudabililer incandesciint ; tanquam
csi et facere, non recusat ei filium immolare, cui, filium lsaac virientur tilnis tenerioribus amplexari,
sicul viiam dederal, sic et a morluis polcrat excilare. speranles per etim poslerilatis suse seriem dilatari.
CAPITULUMXXXV. Scd ut spes eorum solidior et perfectior babealur,
Tunc quippe Deus sibi fllium Abrahae vult offerri, et in rem mullo cflicacius converialur, vult Deus,
ciim omnibus datis suis se ipsum postulat anieferri ul a perfec.iis idem sibi gaudium ofleralur, id est,
ul qtiod juslus gaudet per speculum in senigmate R » ut suis ipse muneribus prseferatur, ui non lam rie
(/ Cor. xm) contemplari, non sibi, sed Deo sciat id illis, quam de ipso qui coniulit gaudeatur. Offerl
debere gaudium assignari. Tunc Abraham fllium, igitur gatidium suum Deo, qui de suis jam muneri-
quem diligil jubelur immolare, cum is cui dalur bus non gauriel (// Cor. vi), sed de co, qui diligit
contemplando cceleslium dulcedinem degustare, non eum de corde ptiro, et conscientia bona, non quia
propier se cui rialur, vel propter id quod datur, sed suis dilectoribus vel temporalia, vel spirilualia con-
proptcr eum a quo datur, intclligit diligendum; feri dona; setl qttia summe bonus csl in natiira,
amoremque dulcedinis deguslaise ad eum qui conlulit ctijus himinosam non attiiigit munriiliam nteiis
referendum. Cum enim quiscollata sibi Dei bcneficia obscura. Ad qtiam ejus dileciionem Scriptura sacra
gralanter amplexatur, 528 el propter ipsa, Deum fideles nililur erudire, sed ertidienii non nisi perfec-
largitorem consequenler diligere gralulatur, habet liis quisque sufficit oberiire, quia hanc oberiicnliani
qttidem fructum non mediocrem gaudium spirilale, nescit lurbiria aclio inclioaniiiini viatorum, sed pura
sed eidem arihuc inhaerel gaudio qniddam aliquan- conlcmplaiio quasi iriuinpliaiilium perfeciorum.
lultim animale. Plcrique Deuin non solum uon < Confitcmini, ail, Domiuo qttoniam boiius (Psal.
riiligiiut, sed etiam odio persequuntur, ejusque miseri cxvn). » Non esl, inquil, satis ad perfetiionis cu-
donislemporalibus abtilunlur, sic amaules visibilibits; C ' miilum consequcudiim, si Deum existimatis propler
carnaliter inhserere, ut quemadniodum canem ab, collala tiobis bencficia diligendum; si eum sequimini
uiiclo corio nulla eos valcant flagella absterrere. De. quia de panibus comedistis , si confitemini quia
qualibus David : i Superbia, inquit, eoruin qui tei cjus benclicia percepistis. Volo vos perfeclionem
odeiiint, asccnriil semper (Psal. LXXIII).> El per obedientioc paulo siiblilius inltteri , ul obediatis
Amos : • Misi, ait, in vos niortem, et percussi ini Domino quoniam boiius csl, confilcri; non quoniam
gladio jtivenes vcstros; et non redislis ad me, dicitl bonus est vobis (quia talis confessio qtiasi mercena-
Dominus (Amosiv). > Et per Jeremiam : i Frustta, , riaest),sedquoniam bonus; bonus, inqiiam, in natura
inquil, percussi filios vestros; disciplinam non rece- sua,bonus itvse ipso, cui bono bouiimcsl adhaerere, ut
perunt (Jer. n). > Plerique autein videntes sibii in co non nisi de eo diligat quis gatiderc. Ideo
lemporalia quac diligunt abundare, Dettm largitoremi Abrahoe riiclum esl : < Offer eum in holocaustum
incipiunt collaudaie; parali quidem si pleni ftierintt super unum montium quem monstravcro libi. >De
gralias exhibere, el econtra murmuranles, si forte* bolocausload vescendumnibil relinquitur, sed divino
coeperiiu indigere. Unde et David : i Confitebilur,, igne totum consuiuitiir; perquod nimiriiin intelligi-
ait, libi cum benefeceris ei (Psal. XLVW).» Ei cumi _ lur oblatio consunimata, ciim scilicel mcns justi
in eremo populus Israel moraretur, murmurasse proj tanlo charitatis igne est concremata, ul sibi nij
aquocpenuria perhibelur. Quidam vero considerantes,, rclinens proprii gaudii, vel amoris, lanqiiaui obliia
qtiam terribililer suis Deus conlemptoribus commi- sui, lola in amorem iranseat Crealoris. Huic autem
natur, el e regione, quse, et quanta se conferre sttiss accepli beneficii anioreni vel gaudiiim oflerenti, et
dilecioribus proleslatur, a limore inclioantes ad1 in abscondito faciei divinac totum se laudabililer
aniorcin tenerum sapiendi, vel ad sapieutiam profi- immergenli: <Nonexlenrias, inqttil, Dominusnianuni
ciuni diligendi. Qtii, quo amplius in prudenti dilec- tuam super puerum, nec facias illi quidquara (Gen.
lionis dtilccdine muneranlur, eo spe cerliori, ma- xxn); nunc coguovi quod limeas Deum; et noir
jora in futiiro munera praesiolanlur; et quo ccele- i- peperceris filiotuo unigenito propter me. » Scito, ait,
iestiuni munerum spem percipiunt ampliorem; eoo ct le mihi offerendo luum gaudium, obedisse, el
amplius ipsum diligunl largitorem . Allendcntes :s lamennil de eoriem gaudio riepcrisse; seri illud me
quippc qtiantam in ilinere suisfidelibus dalvirtulem,i, tibi multo gratius, mullo solidius redriidisse, quod
meriloqiie virlulis quanlam in patria rial salulem ; jam ct inlclligis, et diligis a me quidquid cst acce-
tanla illius bonilate laudabiliter cxcilali, diligcndo
o pissc. Jam cniiii ct me diligis propler me, el non
 917 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 918
habes gaudium nisi de me; quia, ctsi dona meai A in amigroale speculantur; lanto gnslalse dulcediuis
graianler amplexaris, non lamen dc his, sed de me3 affecln debriantur, ul toti in illam cxcessu comrocn-
prseciptie gralularis; ncc propler illa diligis me,, dabili iransferaniur. Ubi oculis. iuierioribus eleva-
sed illa diligis propler me: Sic igilur dilectus Isaae; tis ad ipsum, qui suis dilecloribus nibil confert me-
offertur, el offerenli procul dubio non aufertur; sedI lius quam se ipsum; tam puris ct defai-catisample-
lain Deo qtiam Palri gratus el incolumis conserva- xibus amant ipsum, ul el dona sua non nisi diligant
lur, pro quo juxta inventtis aries immolalur. Quan- propter ipsum. Cum aulem in hoc excelso excessu
diu euira vir obediens spiriialibus Dei beneficiisi coiiimendabiii sublimanlur, vulluqiie Icvato ei inuii-
adgaudebat, et Deum propter illa, dignain vi- dalo quidquam, nisi Dei faciein non miranlur, qui
ccm referens , diligebat; et, si hujusmodi gau- paulo anle relribtitionis intuilum affcctti merccnario
dium vel dileciio , commendabilis habebatur, in- sequebanliir, jam enmdcm posl lergum profectu
crat lamen ei quod animale merito dicebatur. gralulatorio deprehendunt, volenleniqne vel posle-
Animalis quippe homo illum novit diligere ,, rioribus adhserere, staliin viriliter apprehendunt, et
qiiem sibi ulilem vel sentil (/ Cor. n), vel spe- ne quidquam de eo resideat divinis aliaribtts non
ral 529 exisiere; si autem nulhim ei commodumi soltim immolant, scd incendunt. i Levavii, inquil,
elucesc.il, ad diligcndura nullatenus incandescil., B Abraham oculos suos, vidilque post lcrgum arie-
Qnod nimirum besliale, quod lerrentim, quamvisi tem inter vepres haerenlem cornibus, quein assu-
satis proximum habeatur, sic lamen ignoranlise,, mens obtulil holocaustum pro filio. > Oblato igitur
vel infirmiialis noslrae vepribus implicatiir, ul a quo- ariete qui divino igne penilus coneremaiur, Abra-
vrs noii facile possil ejus reprchensibilitas depre- hara reddilo sibi dilecto lilio gralulaliir, qttia malu-
bcnrii, vel forte deprchensa, cxslirpaiione congrua rus obediens tunc senlit gralius et perfeciius se gau-
rcprehendi. Sed maturus obediens cum ad monlem dere, cum a dilectione sui gaudel ocnluin amovere,
venerit perfectoe cbaritatis, perfundiquo meruerit soliqtie Deo diligit inseparabililer adbserere. Diligit,
divinse radio claritalis , aculo inluilu deprehendit inqtiam, propler ipsum ctincla quasi poslponere, nec
quidquid in se ftierat animale, eoque immolato nil nisi propler ipsum quidquam diligere, in diligeudo
nisi relinel spiritale. « Levavil, inquit, Abraham illtim, non suum diligenlis frucliim altenderc, sed
oculos, viriitque post lergum, arietein inier vepres diguilalein el merilum dilecti perpcndere; quod ici-
hLerenlem coniibus; quein assumens obtulil holo- licel in se ipso talis et laiitus habcaltir, qui ctsi non
causltim pro filio (Gen. xxn). > Et pulchre aniinal retribuat, ea tamen quoe sua esl, bonitale riiligi me-
qttod Abraham pro Isaac immolavit, ariciem fuisse _, realur. Cum aulem is Detiin diligit non pro fruclu,
Scriptura memoravil, qui (ut nostis) dux est, et non lamcn cum diligit sinc fruclti, sed iniruin
prscvius non hsedorum, sed gregis innocui vidclicet in modura cum dilcclionis suaj frticttim pro-
oviuin vel agnorum. In quo ariete illa non incongrue prium non proelendit, cum in diligendo, calhedram
animalis iulenlio dcsignatur, qua homo Dettm pro- inercenariam non ascendit, frucluin consequenter
pier sua beneficia diligere comprobaiur; cum ab illo, iniilto majorem apprehendit, quia illi qui diligiteura
el quaedamsibi videt jara iribui, el majora in futuro gratis, majora Deus infundil susc muncra largilalis.
speral relribui. Qualium ille unus mihi videtur ex- Qusemunera non tam ipsum auclorem commendare,
slitisse; qui se dicebat retribuiionis iniuitu diviuis quam per eum ipsa videntur commendari, dum non
jussibus obedisse. « Inclinavi, inquit, cor meum ad illum propler isla, sed propler illum, isla perfecttis
faciendas jusiificationes in scternum, propter reiri- quisque diligit amplexari, cujus desirierio cum solus
butionem (Psal. cxvm). > Hujus reuibuiionis intui- atictor munerum satisfacit, ejus quoque munera
tus arieiis more greges prsccedit plurimorinn, quos sunt, auclor quocprcliosa facit (sic).
velul ad pasc.ua ducit, ct praeducil ad custodiam CAPITULUMXXXVI.
mandaloruiii; quse forie illi non magnopere custo- Cum enim perfecte diligiiur is qui donal, prop^er
dirent, si srbi reiribui non ambirenl. Cujusniodi riu-1D eum quoque diiigiltir quidquid donal, ejusqiie boui-
catiim nostra el sludia, el opera simplicilaleovina tas suo solius merilo gratiosa, qusc suis confeii di-
proseqiiuulur, dum spc prsemii raandalis ccclesiibus lecloribus, eflicit preiiosa. Unde quidam sapiens
humiliter obsequuntur; sibique in hoc non parvam (124*): c Non enim, ail, tam ulililas paiia pcr ami-
conferri gratiam arbitrantur, quod vcl amore mer- cutn, quam amor ipse delectat, tumque illud fil
cedis ad obediendum eflicaciter animautur. Et revera quod ab amico profectum esl jucundum. » Sapientes
non parum gratiae fidelibus suis Deus impendil, cmii quippe socculi,cum dilectionem qua Deus riiligilur,
eis obedieniisefructum coinroendabilem prseoslendit, ignorarent, et rie illa qua se homines invicem riili-
ejusque, el spe, et riesiderio illos in itinere sic ac- gunt, dispularent, illam riixerunt non satis esse com-
cendil, ut indignus eis non iminerito videatur, qui menriabilem, quoe utililatis exlrarioe intuitti coale-
hnnc apprehendere non contendil. Qui si forte exu- scit, et si lucruin vel spes lucri delicial, evanescil.
berante gralia ad contemplationis fasligium subli- Unde prsedictus sapiens : < Plerique, ait, amicos
nianinr, ibiiiue divinae gloriam majestatis qtiamvis lanquam pecudes, eos potissimura diligunt ex qui-

(1-24')Ciccro.
919 PHILIPPI DE 1IARVENGABBATIS BONJE SPEI 920
bus sperant se maximum frucltim esse recepluros. > A eos sibi non dedignaiur allicere beneficio lerreno-
Ilaqtie pulcberrima illa cl maxime nalurali carent rum, el ad se diligenriuniconforlare spe coclestiuni
amiciiia per se expetenda, El 530auD> *Si utilitas, prsemiorum. Quos aulem misericorditer ad profe-
inquit, congltitinaret amicitias, eadem commulata ctum promovet ampliorem , quorum oberiieniiam
dissolveret. > Virtulem auiem verae dilectionis iidem optat fieri sancliorem, eos jubet ut quidquid sibi gau-
sapientes sublilius perscrutaii, cl lynceum ul puta- denl vel sperant Deo non gravenlur offerre, id est
bani infigentes oculum veritali, illam commendabi- propriis ulilitaiibus Deum liberaliler anteferre. Ju*
lem censucruni, qnac mutua viriutis consideratione bel, inquam, ulnihil diligant anle ipsum, nihil nisi
laudabililer inchoalur, quse non impulsu pauperta- propler ipstim : sic in eum intenrianl, ut quasi obli-
lis, sed amore probilalis nodo indissolubiii solidalur. viscautur et se ipsos, et non nisi propter ipsum rii-
Unde idem sapiens : < .Inlelligamus, inquit, sensuin ligatit vel se ipsos. Tunc autem multo sanctius,
gigni diligendi et benevolentise charitatem facla sig- nuillo fruciuos.us inveniuntur se ipsos diligere, ctim
nilicatione probitatis, nihil enira amabiliiis virlule, se propier illum diligunt quasi negligere.: non ad
nihil quod magis ailicial ad diligendum. > Et ite- propriuni commodum, palpitanleiii oculuui depri-
rum :« Ego, inquit, admiralione quadam \irtutis tiier.les, sed illius suavitati indefessara aciem impri-
cjus, ille vicissiiii opinioue fortasse nonnulla, quam R nientes, sie parati collatis vcl speralis muneribus
de nieis inoribus habebal me dilexit : et quanquam adgaudere, ut non nisi auctori munerum gaudeant
utilitaies multseet magnae consecutoesunt, non sunt adboerere. Haecest dileciio obediens, vel obedientia
lamen ab earum spe causae diligendi profecioe. » Vi- diligens angelorum, hsec eliam lidelium in illorum
deiis quia Tullius Cicero, sive Lelius quem inducit jam consoiiio receptorum, hrec est nihilomiiius et
loqueniem, non concedil ul perfectara dileclionem qtiorumdam in hujus vitse stadio sed paucorum, qui
conglutinet aucupatio utilitatis, sed facta sanctifica- in terris positi perfeclionis fastigium assequtmlur, et
lio probitalis; et in diligenrio non mcrcedis ambilio more vel atnore angelorum mandatis ccelestihus ob-
pracferentla, sed amore viituiis virlus est ample- sequunlur. Ad quam perfectionem etsi non poiest
cicnda. Cum auleni in amico proccipue virtus dili- facile perveniri, et si eam nalurae iniperfeclio non
giiur, consequenler el commoduin quod ab illopro- polesl experiri, non lamen debenms juxta no-
cedit, jucundum eflicitur, fitque ordo conveniens strum inodulum et alios metiri, quia Deus polens
cum amictts de amico sic Iselatur, ut virlus ulilitaii est, quibus, quando, quantam vult gratiam imper-
non virtuli utilitas praeferalur. Verum quia in dile- liri. Ejus igilur gratia processu dierum cl virtulum
clione Dei quemquam repenlina conversio perfe- r nonuulli niauwescunt, et lanlorum maluritate pro-
citim non efficit, humana quippe condilio ad ca- fectuum consenescuni, ut quidquid besliale et pro-
pienrium sublimia tam cito non snULicil,dives in bo- prium in eis fuerat enerveiur, et lanquam aries di-
nitate Deus qui imbecilles et parvulos nos attendit. vinis altaribus immoletur, quidqtiid atitem spiri-
infirmitati iiostiaemisericordiicrcoiidesceiiriii; cino- luale et divinum Deo reddi nequaquam differalur,
vellse plantaticni susecongruum rial fomentum, pro- ul non tam de inuneribus quara de auctore iiumeiiim
cessu vcro lemporis proficiendi robusliiis incremen- gaudealur. Qira nimirum obedientia non est nostra,
lum. Velens igiiur quosdam ad viiae melioris excel- neque noslri similiiim infirmorum, quibus niiillo
leniiam promovere, quos novil ab aeterno ad suam pulvere cabgal acies oculorum; setl eortini est qtto-
gratiam perlinere, vidensqtie illos nondum esse ido- rum pretioso inuucla collyrio pupilla declaralur, et
neos fastigio spiritali, primum deinulcet eos benefl- obscura man.ialorum inlclleciu lynceo coniemplaliir.
cio lemporali, ut cum ea percipiant quibus eorum Est enim mulla obscurilas vel obscura sublilitas in
carnalis animus delinitnr, ad illum se convertani qui mandatis, per quse suis fidelilius excellentia loquitur
corumvoluntatibussicblanditur.Conversisauiemarise divinae majestaiis, in quibus coniineniur ipsius ar-
augct Deus suaemunera largitatis, perquse sibi magis cana voluntalis, qusc pervideri iieqiieunt nisi octtlis
acmagisinhieliiifantialenerseparviiaiis.quseparvitas D interioribus lersa caligine revelatis. Quod Propheta
non educitur facile de sinu consuetudinis seducenlis, considerans: < Revela, inquit, oculos meos, et con-
si ei non praeludat inclinata malurilas educenlis. siderabo 531 mirabilia delegetua (Psal. cxvni);»
Eapropter illis adlnic parvulis et prudenli consilio vere nisi oculi operante graiia reveleniur, divinas
dal niinora, el sibi jam inhianlibus prsemonstrat legis mirabilia non videntur, quia lex unibram habet
ampliora; lalique praeludio trahil eos et abslrahila tam subiili sibi nubilo cdhacrentem, ut fallat ocu-
conversatione et desiderio saeculari, ei propter sua lum suffusiotie vel modica lippienlem. Est quippe
lam collala quam spcraia facit aliqtianlulum se mandalorum Dei multa diversiias, quorum lamen
amari. Processu vero dierum facil eos mundumi nulla unquam inveniri poiesl perversilas, quia licet
niiindique fallacias aspernaii, abjeclisque soeculari- quocdam in plerisque quasi conirarietas habealur,
bus, adeptis spiritalibus gratulari; et eorum affectosi absit laraen, ut qui mandat vel errore vel incon-
dulcediiie promissis cceleslibus amplius inilammari, staniia teneatur. Cum vero in illis lanla sit mullipli-
ei propler ista Denm ulnis avidioribus amplexari. citas ul vix possit comprehendi, el conlrarietas ali-
Sic niniiiuin Deus saltiiem desiderans eleclorum, etl qtiorum nullo paclo deheal reprehendi, restat scire
pie condesccndens inipossibililalibus infirmorum , quid cunctis et homiuibus cl lemporibus irrevoeabi-
 921 DE OBEDIENTIACLERICORUM, 922
liter indicalur,quiddiversa el generari hominem (sic), A quasi medium collocari, quod nec prorsus tanquam
ei statui lemporum separabiliter injungatur, quid primum potest invariabiie nominari, nec tanquam
aulein aliquando quibtisdam hominibus lam specia- secundum invcnitiir cuilibel generi Ivominumvel
liler vel singulariler impoiiatur, ut non nisi vel se- slaiui lemporum specialiter assignari; sed sic ab
niel vel raro tale quid in poslerum audialur. initio est cunctis generaliler impositum , ul ei qui
CAPITULUM XXXVII. imposuit tanlummodo mutare sit licittim. Quod quia
Unde mihi tria videntur esse genera mandatorum, ct ipse raro admodtim legitur immutasse, et eo quod
ad quae Deus inviial et promovet obedientiam ele- ipse novit consilio conlrarium quid mandasse, idem
clorum, quorum nullum aliquando ad perfeclionem genus recte vix mulatum aul vix mulabile potesl dici,
meritorum exisiimo perveuisse nisi cui datura est cujus stabilitas a solo Deo videl sibi aliquantiiluui
in aliquo illorum generum profecisse. contradici. In hoc genere conlinetur quod dictuin
Primura genus cotivenienter polesl invariabile cst : i Non occides, non mcechaberis, non furluin
nominari, qnod nttlla prorsus causa nullo inveniiur facies (Exod. xx), > et si quid esl hujusmodi. Quoeni-
lempore variari, sed quia per se necessarium cun- ntirtimet ante legem el sublegeet post legem lenenria
ctis erat,.iam anle legem quam sub Iege, el post judicanttir, et tenenles divinoe Scripturae leslimot.io
legein fixuin et immobile perseverat. Hujus auteni " commendanlur, contemplores vero excessus iiijO-
generis est charitas, humilitas, patieniia , mansue- lerabilis argttuntur, el nisi forte digna pceniivirio
tudo, temperanlia, forliludo, ei cacterae htijusmodi subveniat, damnalione debita puniunlur. Unde sicut
virtutes, quae generaliter omnibus indicunlur, sihe nosiis Cain propter hoinicidium condemnalur, Jo-
qtiibus justi nec novi nec veieres salutem conse- seph quia voluisse mcechari cum domina quair.vis
quunlur; quas ita per se bonas, el in eo bono sla- mendaciter acctisalur, in ullione criminis affectati
biles constat esse , ut nnllo unqtiam modo vel aliud longo tempore carceri mancipaiur. Idem quoque
vel aliter possint esse. Semper enim hac virtuies Joseph cum postea frumenliim jEgyptiis esurienii-
bonsc el erunt et fuerunt, suumque possessorem el bus largirelur, et fratribus suis vendilionis suoenon
bonum facient et fecerunl, quas ab eo quod bonse immemor duritis loqtieretur : cosdem arguit quod
sunl, nec ipse Deus aliqiiando credendus esi immu- ei mala pro nobis illicite reddidissent, et scyphum
lare, nullum docens sive jubens ul ab eis eligat de- stium in quo augurari solilns fueral furto ei tollere
viare. praesumpsisscni.'Cum aiitera hsec et ante legem in-
Secundum mandalorum genus pro eo variabile veniahlur illicita , el sub lege per Moysen scripio
polest diei, quod invenitur diverso vel generi homi- _ prohibila, palet quia Deus ea passim et libere no-
lium vel statui temporum sic indici; ut vel illud luit actitari, sed obedieiites suos ah 532 iHorura
non omnis homo tenere' jubeatur, vel illud idem aclu illicito revocari. Verum quia liujusmodi ob-
non omni tempore leneatur. Sub hoc genere illa servauiiam non ipsa rei sancliludo vel dignilas, sed
quanlum arbilror includunlur, quoe de sacrificiis ipsius proecipienUs commendat aucloritas, idein
vel legalibus cairemoniis filiis lsrael injungunliir, auctor qui haec ne fierent voluil prohibere, voluit
qtiibus nationes cseteraeex proccepto nullatenus as- cum poluit ul haec eadem ficrent el jubere. Quo
tringimlnr, quarum tamen aliqui placuisse Doniino jubente obediens non soltim excusalur, setl etiam
cognosciinlur. In ipso eliam populo Israel quocdam si non obediat pliiiiniuni accusatur, quia sicut retis
levitis specialiter sunt indicla; quoe tamen sunt csete- est qui prsesumit quod agere prohibetur, sic est
ris iribubus interdicta , quia illi altari et tabernaculo dignus argui qui contemnit agere quod jubetur.
minisirare jubentur, a cujus minislerii dignitate Jussit ergo Deus cum voluit filios Israel ut exituri
caeleri prohibenlur. Plurima autem quse tuiic tem- de jEgyplo argenlum, aurura, vestem plurimam a
poris filiis Israel per manum Moysi sunt mandata, vicinis suis et hospilis muluarent, et nocle insuspe-
nullis retro vel populis vel hominibus leguntur im- cta furlo JEgyptios spoliarent ut illornm opes tali
perata, qttse etiam Chrislo veniente non solum na- j) transitu ad istos devenireut, et isli de ^Egyplo ad
turalia non pulantur, sed et pliirimum sunt noxia , ereiiium manu vactta non iransirent: « Cum egre-
si more antiquo litteraliter leneanlur. Ipse eiiam dieinini, ait, non exibitis vaclii, sed poslulabit mu-
Chrislus adveniens quaedam nova diligenier inslituit lier a vicina sua et ab bospiia sua vasa argenica ,
in quibus fidelium suorum saltttem conslituit, ut el aurea ac vestes, et spoliabilis ^Egyplios (Exod.
videlicet nullus sulvari se speraret, qui hanc insti- m). > Et longe infra : « Fecerunl, inquil, filii
liitionem lenere fideliler non curarel. Ad lergen- Israel sicut proeceperat Doniinus Moysi, et pelierunt
diim eniin viiae maculas prsccedenlis, ct obtinendum ab Egyptiis vasa argentea, ct aurea vestemque plu-
cerlius aeterna prxmia subsequenlis, baptismi lava- rimam, et spoliaveniiu jEgyplios (Exod. xii). >
crum et aliaris panem et calicein consecravil, con- Quod faclum quomodo possel dignum venia jtidicari,
secraia celebrare suis in posterum fldelibus impe- si nnn illud proecepti velamine sese gauderel obum-
ravit, qtioesub lege vel anle legera nostis ntilli rea- brari, si non rapiiiam furlive spoliantis, jttstam
liter assignaia, sed figuris el senigmalibus tantum- redderet aucloriias imperanlis? Quaniv.is quod
modo mysterialiter proesignata. ^Egyptius a populo Dei furtive spoliatur, qtiibnsdam
Teiiitim mandatorum genus inte.r isla dtto videlur non iussio sed permissio videalur, ut sciiicct idom
m PHILIPPI DE HARVENGABBATISBONvESPEI 024
jopulus non hoc facere jubealur, sed ad faciendum A (Josue vn). > Et Jostie ad Achaz : i Quia lurbasU
voluniati proprioe relinqualur. Videtur enim eis nos, inquil, exlurbel te Dominus in die hac. Lapi-
quod non convcnial divinoepurilati, ul aliquando davitquc eum omnis Israel (ibid.); > ex quo palcl
jubeal contrarium sanclitali, nc auctor furti Deus quia, elsi Deus iEgyplios a filiis lsrael voluit spo-
fuissc proedicctur, a quo ftirtum alias tanla dili- liari, non tamen hoc exeinplo furtum voluit aciitari,
gcnlia prohibeiur. Quo contra quidam existiniant sed sic illud lunc lemporis eo quod ipse novit con-
Deum et hoc filiis lsrael praecepisse, el lainen san- silio jtissit agi, ut poslea non jtiberct, imo eliam
ctilati coiitrariuin nil egisse, quia sicut sanctum prohiberet simile quidquam agi; sic et prophetain
est non fieri quod jubet ut non fial, sic sanctura Osee (cap. i) jussil primo tit fornicariam , secundo
est ct fieri si forte jusserit ut hoc fiat. Sicut cnira ul adulleram sibi acciperet in uxorem, in quo faclo
opus quodlibcl ejus prohibilio fac.it illicilum, sic propheta lurpe saUs flagitium incurrisset, si non
cjtisdem jussio idcm opus eflicit licilum, lanlum divinse volnntali potius qtiam suse voluplali veraciier
sttblili oculo discernatur, quid cuiiciis gcneraliter obedissct. Sciebat quidem per Moysen diclum esse :
quid quibusdam specialiier iujungalur. Nequeenim i Non incechabcris, > et mcechari procul tlubio per-
vct omnibus omnia praccipit agcre, vel quidquid hibelur, qui racecliamsibi jungere non veretur; sic-
semel imperat vull etiam eos rcpelerc, sed quibus- B ui et posiea per Paulum lcgisperitum dicitur : i Qui
dam quaulam sic imperal, ut ea ab eis lanlummodo adheeret merelrici tinum corpus elflciiur(/ Cor. vi), >
velit agi, quaedam sic ut eariem velit non nisi semel qtiod ergo fornicarioe sivc adttlteroeprophela copu-
agi. Quod autem filiis Israel Deus non solura per- lalur, et lamen adtilterii raacula non fcedalur, di-
miserit, seri el pracceperil ut ^Egyplios spoliarertt, vinocjussioni hon immerilo dcpulalur, quac noimisi
Scriptura videtur evidenter oslendere, quara si quis 533 a.l,ou' lectum est, jubere comprobatur; quia
paulo diligeiitius vclilaltendere, existimo non prae- el jubcndo, in reclum virlute ineffabili comimtla-
sumel verbis repugnantibus diu contendere, ne ar- tur, quod lam anlc, quara postea non rectura judi-
guatiir sensuin suiiiii conlra rei verilaiem pertinaci calur. Sed hoc nonfacile caligans cordis oculus in-
conlentionc defendere : < Feceruni, inquil, filii luelur, cujus lippiiudini divina clariias non medetur,
Israel sictit praeccperal Dominus Moysi, ei pelicruni quod tamen Prophetoe planum salis el lucirium vi-
ab jEgyptiis vasa argenlea , et aurea , vesleinquo debalur, ari qucm, el in quo Dominus loquebalur.
plurimain, cl spoliaverunt ^Egypiios. > Videlis quia Sic enim ait: < Verbum Domini quod faclum est ad
in spoliamlo jEgyptios filii Israel sic legtiniur fe- Osee, et principiuui Ioquendi Domini in Osee (Osee
cisse, sicut eis Domiiius per iiiaiiiiin Moysi legilur i);> ille ergo mandalum subobscurum purgaio
praccepisse, et nimirum quidquid eis priecipil illius oculo pervidcbat, qui non solum ad se, verum ei in
ciceilenlia poicslatis, possuiil cl debent ageresalva se loquentem Dominum audiebal; inlelligensbonuni
regula sanclitatis. Et quid miruin si damuuin quod esse quidquideo loquente jubebalur, unde el Pro-
merebantur jEgyplii susiinere, et commodum quod phela vidensmerilo dicebatur.
forte digni erant filii Israel oblinere, expleri voluit CAPITULUM XXXVIII.
dislribulor ille justissimus prscmiorum, uirisqtie Est itaque nihilominus bonuin quod idem Domi-
reridens diversa stipendia merilorum? Quid autcm nus jubet occidi, qui profeclo summopere jubet
rererl nlrum aperie vel occulle, bello an furto, iri etiam non occidi, ut sictilrens esi noxoequi contra
agi volueril divina ocquitas, apud quam nulla un- mandatum inhumanus occidil, ila el argui mereatur
quain inveniri polest iniquilas. Quis disculiat, vel qui jussus occidere, non occiriit. Dictum quippe
discussam arguat illius voluntatem, cui seroper est per Moysen : < Non occides (Exod. xx), > quod
inesse certum est irreprehensibilem oequilaiein? anle et posl Moysen ex decrelo divinae juslitiae est
Cseieruni ne exeraplo btijus facli suse quisquam in sanclum, et a viris obedientibus diligentissime cu-
poslcriim avarilix blandiretiir, et non lam divinse slodilum. Et in his qui contetnnere prsesumpsernni,
obedieiitiac quatn suae conctipisccntiae salisfaciens p. dislrictius esl punitum, sicut nostis quia Cain Do-
furarciur; nihil lale Deus nec eisdem filiis Israel minus graviter rcprehendit, cum ejus homicidium,
postinodum voluit imperare, sed a fuiio eos mullis imo fralricidium riepreheudit, et lamilltiinquam alios
et verbis et verberibus revocare. Dicto enim per occirienles ultio coiisequctis apprehenriit. Cumautem
Moysen : < Non facies ftirtum (Exod. xx), > et posiea non sit occidendnm, siculet scribi et leneri illius
per Josuc : < Cavele nc de his quce praecepia sunt sumini auctoris voluil bonilas, quasdam tamen ex-
quidpiam coniingalis (Josue vi), > cuni Achaz (ilius ceptiones ejusdem bonilalis feci.t auctoritas, ut li-
Charmi Domini mandatum procterisset el de spoliis ccal hominem occirii salva regula sanctitatis, si
Jcricho argentum et aurum et coccineum pallium lamen occisorprudenler intelligat a mandalis. Con-
abscondisset, iratus Deus, non solum auclorera sce- cessii enim aticiorilas illa divina, ut qui sub signis
leris morte debila condemnavit, sed et multos de justilise prselia Domini praiiantiir, eos interflciant
populo in ultionem ejusdem criminis coram hosii- qui sibi nequiler adversantur, ad conservandos fl-
bus suis stravit: < Anaihema, inquit, in medio tui, delium termuios populorum, neqitaquam vereamur
Israel; non poteris slare coram hostibiis ttiis doncc sanguinem fundere barbarorum. Unde et in Scriptu-
delcatur ex le. qui boc coniaminalus est scclcre ris sanclis plurcs inveniunltirplurimuiiicommendari,
 923 DE OBEDIENTIACLERICORUM. fii>6
quosad occisionem hoslium constat comniendabiliter A perstes bujus perpetrati facinoris pcciiilere, etpec-
inflammari; et e regione nonnulli reprchensionis cati maculamdigms pceniteniioe Iructibus abolere.
maculain incurrerunl, qui ad fundendum sanguinem Quod autem idem Jeplue Deo placuerit, non est
enervi negligentia torpuerunt. Commendatur Aod fas quempiam dubiiare , cum euin in sancloruni
|udex filiorum Israel, quod adversus Eglon regem Catalogo inveniatur apostolus nominare (llebr. xi).
Moab gladiiim ancipilem audacter exemil(Jwd. III), Cseterum de mandato ad Abraham loquitur evidcn-
et audaci fretus prudentia regem pinguissimum in- ter Scriptura, nec indigei 534 prudens lector ad
leremit, quo perempio Moabitas oppressores versa probandum aliqua conjeciura, quia ubi planum et
vice filiiIsrael oppresserunt, oppressisque illis, per evidens elucet documcnlum, co contempiibile, qito
annos octoginla sub pace elotio quieverunt. Argtii- etiam inutile probalur vel profertur argumenlum.
tur Saul quod cum populum Amalech evenlu belli Jussit etiam idem Deus ut lortissimus ille Samson
prospero devicisset, et a viro usque ad mulierem et se ipsum occideret, et in morte sna Pliilistaeos con-
parvultim et lactentem ex praecepto Dominicunctos vivas opprimeret (Jud. xvi), sicque ruina domus,
iulerficere debuissel, lamen Agag regem eorum de- et'Nazarsei obedientiam consummavit, et irrisoris
generi pressus ignavia non occidit, et quod sibi ex populi cachinnantem malitiam terniinavit. Qtiod si
eo nialum incumberet, diligenti prudenlia non prse- B liujus mandati Scriptura nttllam invenitur facere
vidit. Volens autem Samuel qtiasi corrigere quod menlionem(neque enim Samson hujusmodiaccepisse
ille neglexerat, aggressus est facere quod ille non legitur-jussionein), taraen ex verbis Aposloli colli-
fecerat. « Adducite, inquiens, ad me Agag regem gilur argumenliiin quod huic sententise confort suf-
Amalecb, > et iufra : i Cecidit Saul .Agag coram iiciens munimentuin. Cum enim Aposlolus illum
Domino in Galgalis (/ Reg. xv). > Esl eliam con- ponal in Calalogo sanctorum, sanctus auiem non
cessio divinacauetorilalis, ut si qui Deo auctore sit nisi pe.r cuslodiam mandalorum, constat quia
personara gerunt publicse potestaiis, si corrumpi seipsum oceidensobeiiivii mandato, non olim scri-
viderint scila legum el jura civitalis, ratione prae- pto in tabulis, sed recens inlrinsecus inspiralo.
via mortem inferant sceleralis, ne parcendo malis, Alioquin sanctus sectindum Aposlolum nullalenus
eorum malitise prsebeanl incremenlum et serpente haberetur, si occidens se ipsum reus inobedientioe
paucoriim maliiia res incurrat publica delrimentum. tenerelur, cum post mortem nullum sibi acquirat
Quod sacerdos Pliinees dignuin lieri judicavit, cum merttumpcenitendo.qui mandalum pcenitenditenere
unus defiliis Israel ad scorlum Madianitem coram noluii moriendo. Restat igitur credere quia Deus
omni populo declinavit, accensusque Phinees zelo qtii per illtim mira, imo miracttla dignatus fuerat
Dei, arreplo pugione lupanar ingredi feslinavit: et perpetrare, novum illijiocmandatum latenter voluit
lani virum quam mulierem in ipsis genitalibus inspirare, ut qui hostes snos anle subegeral mami
transforavii (Num. xxv). Qusevindicta riuliidubium forti, foriiori obedientia nunc se ipsum cum hosli-
quin divinse jusiitise complaceret, cum ipse Deus bus daret morti; et qui crinesamiserat in greniio dc-
ei grattim tesiimoniumprohiberet. < Phinees, inquit, ceplricis mulierculaedormiendo , mentis magisquani
ftlius Eleazari averlit iram meam a filiis Israel, quia corporis viressibi resumerel moriendo. Hoc aiiiem
zelo meo commolus est (ibid.). > Prseterhas exce- occidendi mandatum qubvel Abraham filiumsuum vel
ptiones quas jusle belligerantibus, vel in republica se ipsumjubelurSamson occidere, eis tam privatim,
potestalera gerenlibus fecit ea quam audislis con- tam specialiler invenitur sermo divinus ascribere,
ccssio generalis, est etiam occidendi quaedamjussio ut'nec eis licuerit novo huic et insolilo refragari,
specialis, quoe quare facta sit, etsi a scrutanlibus nec ad hujus simile inveniatur qiiisquam alius invi-
non polest comprehendi, non lamen debet ab igno- tari. Necesse est igilur ut qui vult perfectius man-
fanlibus reprehendi. Jussii enim Deus Abraham ut daiis cceleslibus obedire, diligenter satagat pedes
stium ei filium iromolaret (Gen. xxu), ut quem in suos ab ignoranlise maculis expedire, ut eorumdem
spem propagandse prolis acceperat, immolandum r. mandalorum subtilitatem, subtilium diversitatem
suis aliarihus prsesentarel; nec dignus fnit argui valcat invenire, et profectu congruo ad senilis obe-
sivequi lale quiri Iigitur proecepisse, sive qui prse- dienliae laiitudinem pervenire. Ad hanc enim, ut
cipienti, affectu magis quam effectufortiler oberiisse. existimo, non facile pervenilur, si non prius ejits
Qux nimirum jussio ad omnes patres generaliler subtililas aperitur, si cum mandalorum diversita-
non esl facta, sed occullo quodam consilio ad tan- tem subtilitis quisque cernit, qui vel oninibits vel
tam singtilarilatem penitus esl redacla, ut nonnisi quibusdain convenial, pariler etiam non discernit.
bnic soli lale Deus mandalum prolulerit, nisi ille Verum quia nostri lemporis hominibns scimus jain
solus filium sutim rogatus obtnlerit : etsi enim Je- talia non mandari, qualia Abrahae, Samsoni, Osee
phle filiam suam legitur oblulisse (Jud. xi), non ta- diximus imperari : illis sepositis, rie eo sollicitins
men hoc mandatum a Deo legiiur accepisse; nec esl curandum, qtiod nobis Scripturarum lestimonio
inveniiur Scripltira evidens testimoniumprotulisse, proccipilur observandiim. Id autein esl quod scilicet
unde constei illum Deo per ialem hostiam placuisse. omnibus generaliiei' imperalur, a quo nullus oniiiiii»
Poluil qttidem Deo et immolando filiam displicere, firielium relaxalur, id esl charilas , palientia, forii-
ei tamen juslis aliis operibus complacere, potuit su- tudo,ct cseterarum hnjiismodi virlulum iuiciioi'
027 PHILIPPI DE IIARVENGABBATISBONiE SPEl 923
piilchriludo, sinc qna ncc popuiaris aniiqua, vcl A lem ejus esse prsccepta perhibentur, si non Dei jus
receniior multitudo, nec majorum salulem consc- sionibus adverseiiitir; si denique in illis lenore sta-
quitur celsitudo. bili regula conserveiur, quam vel Angiislini canoni-
CAPITULUMXXXIX cam, vel Bcncdicii monachicam, lam ipse quam
Ilabei eliam unaquseque professio legem quasi rjus subditus profiteiur. Cum enira ad tenendum
propriain quam praecipitur observare, sub dilione hanc sive illam regulam a praelato subditus pracmo-
ctijus debel specialiier militare; cui legi sua quse- netur, etscctindtim eamiste illi obedicntiam pollice-
dara pracscripta est certiludo, infra quam, vel con- lur; non debel hoc volum praclaius poslmodum ju-
tra non fscile consislit rectiludo. Dividitur enim bendo prsctcrire, nec jubenli coinpellilur subdiius
omne fidelium genus in populum el clerum; in po- obedire , nisi id cxigai lantae ratio necessitaiis, ul
pulo atitem subdiviso, alius agricolarum ordo est, omitlinon valeal sine dispendio charilatis. Regularis
alius militaris, in clero, alia est humilitas raona- quippctraditio quam irarienlis cura pervigilorriinavil,
cbica, alia digniias clericalis. Unusquisque aulem ct ari conservanrium iuler fratres chariialis ordinem
cnjtis professionis sit, certius debet scire, et quid promulgavil; nulltis poslerorum ad immutandum
eidem profcssioni lesielur veritas convenire, ul vel subjacet proprioe voluntati, sed ei, cujus graiia pro-
ci agniios ejus lerminos non prscsumat levilale lu- B mulgala cst, servil tanlummodo charitali. Si igiiur
mida proeterire, sed cervice inclinaia ejus prsescri- quod ad iiulriendum charitaiis ordinem ille sollicitus
ptis legibus studeat obedire. Proeterea diligeniius voluit promulgarc, orriinatoecharitali successor ejus
allendendum, quis, cui, ordinatione debila prsepo- aliquando viderit obviare; potesl illud hujus non
nalur, quis prseposiio supponalur, ut cum suiiin dissolutio, sed pruriens riiscreiio temperare, et non
quisque noverit prscceplorem, sese ilii exhibeat de- suaelubrico voluntalis, sed devolsc inipulsu charila-
volum in oinnibus audilorem. Sic quippe Chri- lisfideliter dispensnre. Si vero dispensatorem ne-
slus Ecclesiam de quatuor mundi pariibus con- cessiiatis jusloc raiio non constringit, susccplaiii
gregavil, sic illam congregaiam salulis nostroe semel regulam sine realu procul dubio uon iufringit;
sollicilus ordinavit, ut in fronle proesidendi di- sed latn ipse quam stibdilus pracvaricalionis argui
gniores apostolos collocaret, eisque ad obedieiidum promereiur, si vel jtibcnrio, vel agenrio Irariilioiicin
cscteram multitudinera inclinaret. Sed ne solis illius omiiiere non veretur. Sicut enim uierque vo-
Apostolis hanc prselaiionem dedisse videreliir, et vil regulam se tenere, sic tilerque votum suum debet
eis decenlibus ordo titilis confundi mererelur; alios tenendo regulara adimplere, et sic dare operain
etiam septuaginla duos discipulos designavit, quos proposilae sanclilali, uteorum volunias regulae, non
iu omnem locum, quo venturus fuerat, deslinavit, regttla subjacealvolunlati. Alioquin frustra quisquam
ut vice apostoiica, imo et vice sua verbum vilse secunduin regulain vivere sesponderet, si proccepia
ubique gentitim proedicarent, et doctrina saluiari regulsc diligentius non teneret;si prsclatus immuians
electos ad fidera catholicam informarent. Quorum regtilam non urgcnie rationabili necessilale, oinnia
docirina ut apud auditores commendabilis habere- vellet agi pro sua voluntale. Frustra, inquam, reli-
tur, et in eis, vel per eos ipse qui mitiebat, loqui gioneni prolitentibus ad mediuin regula proferretur,
veraciter crederetur, ait eis: « Qui vos audil, me si eidem regulae pradati volunlas proeferretiir ; quia
audit; et qui vos spernit, me spernit (Luc. x). > ipsa jam volunlas in regulam vcrteretur, diira secun-
Constat ergo, qtiia quos ad regendum populum pa- dum eam, et non secundtim regulam vivereiur. Qui
stores et doctores Deus voluit ofdinare, el cis ho- ergo sub prselato regularem viiam proponeret pro-
norem pracsiricnrii, imo laborem insiitucnrii subdi- fiteri, deberet quidem non secundtim regulam, sed
tos delegare, non sunt ab eisdem subditis cervice secundum illius volunlatem, obedienliam polliceri,
indomila contemnendi, sed cum limore, et reve- ut ei deinceps imperaret, non regula, non ralio, sed
rentia, ut prsecones judicis audiendi; quia quid- volunlas jtixta illuri satirici:
qttid niisso vel confertur decoris, vel dedecoris ir- Q Sic volo, sic jubeo, sil pro ratione voluntas.
rogatur, ad iiiitienlem redunriare nequaquam riubi- Verum nosler illeAuguslinus qui scripsilRegnlam
lalur. Cum aulem raissis tam aposlolis quam eorum clericorum, dans prselaiis, el subditis differentiam
sticcessoribus reverenlia debealur, et contem- congruam prseceptorum, nulli eorum concessitlibcr-
ptor eorum non raediocriter argui mereatur; illi latem propriae voluutalis, sed jugum reguloc sicut
lamcn arctioribus obedienlise vincuiis alliganlur, subdilis, ita ( ul videtur) imposuit eiiam et praela-
qui iu conflalorio disciplinse ad vivcndum 535 lis. Cum enim in eariem regula, lam prselalos, quani
regulariter congregantur; qni mundo renuinian- subdilos multifariam inslruxisset, el nunc ulrisque
tes, eligunt proprium nil habere, et viiam apo- communia, nunc propriasingulis moiiiia conlulissct,
stolicam imiiaules commnniier omnia possidere. ad exlrenium uno proeceplocunclospariter obligavil,
Qui cum suo arbilralu palrem sibi e multis uiiutn quo eos indifferenter ad praescripiam regulam alli-
elegerint, el illius imperio vohinlariaiii cervicem gavit. < Utaulem, inquit, vos in lioc libello tanquam
subdiderinl, debent quidem et illum conlra Deum in speculo possitis inspicere, ne per oblivionem
penittisnon audire, el eidem in omnibus quoeseciin- . aliquid negligatis, semel vobis in seplimanalegatiir;
dum Deura prsecipil, obedire. Secundum Deum au- et ubi vos inveneritis ea quoc scripla sunt facieutcs,
929 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 059
agile gralias Domino omniumbonorum largitori. Ubi A quoeapud illos scilint locura graluilum non habere,
aiitem sibi quicunque veslrum videl aliquid deesse, proponunl adulaloria, quibus illos inlclligtini paulo
doleal de praneriio, caveat de futuro. Cum nec per tenacius adhsercre; eoque mercimonio, et proelali
oblivionem quidquam eorum quse scripsit, vult ne- assuescunt nisi grata ei suavia non jubere, et sub-
giigi, ct ideo ipstim libellum semel in septimana om- diti non lorpescunt obedienlia simili respondere.
iiibus jubet legi, el ubicunquccoriim videlicel tam Dumque tali concordia magistcr, et discipulus sibi
proclatus,quam subditus aliquid sibi deesse viderit, invicem conformantur, grato testimonio, non me-
eiim de proeterito vull dolcrc, de fuluro diligentius diocriter ab invicctn commendantur, dum el lalem
praecavere; palel, qtiia non regulam voltinlati, sed lf.agislrum disciptiltis discretum asserit proeceplo-
rcguloc subjecil volunlalem, et adversus regulam rem, cl pracepior discipulum obedientissimiim au-
niilli eorum volunlariam contulit libeiiatem. Debent ditorem. Econtra verus obedicns ob hoc cxhibet
igiturRegulam cuslodireomnesqui eam susceperurtl, obedienliam prxceptori, quia proeceplum ejus pla-
et secundum illam reddere Deo vota sua, quse pro- cere extimal Crealori, necoffenso Deo eligit hoinini
priislabiis dislinxerunt, ul eorum nullusillam prac- complacere, nec dum placat hominem, Deo negli-
sumat praeienre, cum secundum illara et imperare genlius displicere. Scit cnim qtiia si verbis adulato-
prselafus, eise voverit subditus obedire. Cujus vott B riis prseceplori placere niierettir ( quibus procul
rigorem quisquam eorum, ut prsedictutn est, non dubio Deus graviter offendi pcrhibetur) in fcocjam
remittit, nec prsccepla regulaevenialiler, vel mnlat, servusno.ii Dei, sed hominis haberetur, quod niani-
velomittit; nisi forte is ctti loco dispensatoris da- feste aposlolica scntenlia proliibetur ad Corintliios:
luni est prsesidere, necessitatem raliocauiiem vjderit « Pretio, inquit, cinpti estis; nolite fieri servi ho-
immiiiero, ut non pro volunlate inveniatur reguloe minum (/ Cor vn). > Eos intelligi vull Apostolus
damnator, sed pro necessitale proeceplorumcjus fi- hoininum servos csse, qui cum niagisiros viderint
delissimus dispensator; lenens ea quandiu charilati ad blanda et inania jtisto amplius pronos esse; ju-
ct saluli viderii subservire, omitlens vel remiitens, slse severiiatis virilcm constantiam non opponuni,
cum ea illis veraciier noverit contraire. sed illorum laxis mentibus molli accubilu se suppo-
CAPITULUMXL. nunt. Dumque aures eorum prurienlcs siudeui ser-
Ea quippequoea Deo proprie novimus promuigan, monibus placiiisdclinire, ei eorum non spirilalibus,
dispensatoris prudentia non possunt relaxari; cuno sed carnalibus affectibus obedire; constat eos non
< Non occides, non mcechaberis (Exod. xx), > et Deo, sed homini, pcccato, non iustilioe dcservire, et
quidqtiid est hujusmodi, ad nos divina iraditio sic ad mortem servitute degeneri devenire. Unrie cl ad
tiansmillat,ut humanam dispensalionempenitus non G Romanos: « Nescitis, ait, quouiam cui exhibetis
admittat. Qusevero ab liomine pro sua voluntate sa- vos servos ad obediendum, servi eslis ejus cui obe-
lubriler novimus orriinari, ut possit inier fratres et ditis; sive peccati ad mortem, sive cbeditionis ad
nutriri charitas, et nutrita fortius eonservari; 536 juslitiam?» (Rom. vi.) De qua morte quia Cliristus
qiioeet anle volum voluntaria suscipi noncogunlur, mortis suoepretio nos redemit, el de noslrse com-
el post votuin in necessaria converluniui : ea el periibus servilulis libeiiale sui Spiriliis nos exemii;
homo illius vicarius possevel omittere, vel remittere ei obedienlia, ei debet serviius exhiberi, id csl ejus
pcrliibclur, sed uonnisi cum nccessitate raiionabili placittim. non carnera hominis appetitum debetobe-
perurgetur.quia, etsi ejus voluntas, lamen lege ne- diens intiieri. < Prelio, inquit, enipti estis ; nolile
cessitas non tenetur. Est iiaque fidelis dispensalor, fieri servi hominiim (/ Cor. vu). > Cujus ergo ?
qui cum sibi commissos loco et dignilale prsccedit, ldem ad Colossenses « Domino, ail, Christo serviie
lamen a Regula per conlcmptum et injuriam non (Colos, m). > Et ne lioc dicto videretur ab hominum
recedil; nec ila sibi vult suosobedire, ut negligant prorsus obedientia nos arcere, tanqnam sic Chrisio,
veritatem communis Regulse custodire. Ille quoque ut non eliam hominibus vellet nos obedieiiliani cx-
subdilus fidelisesse obediens perhibetur, qui in sua „ hibere; paulo anteproemisii: i Filii, obedite paren-
obedicntia Dei beneplacitum inluelur, et sic studet tibus per omnia (Ephes. vi). > Ergo debent perom-
fieri eorum quse sibi homo proecipil exseculor, ut in nia filiiparenlibus obedire, quod niliil est aliudquam
illis non reddalur proeceptorum ccelestium persecu- per obcdienliam deservire; et ne Apostolus possit
tor. Nonnulli quippe nescientes, vel potius cOn- forlesibicontrariusexislimari,stibdiiundehujusmodi
tcmnentes veritatemdivinse voluntalis, quoeprsecipue exislimatio debcat amputari. Cum enim dixisset:
tesiimonio Scripiurarum, et subditis necessaria est i Filii, obedilc parenlibus per orania, > subjunxit:
ct proclatis; sic praclatorum gaudenl voluntalibus de- i In Domino (ibid.), i ut obedienlia filiorum in Do-
servire, ut invenianlur prorsus non tam Deo quam niino, non contra Dominum habealur; et non homi-
hominibus obedire (Act. v). Quia enim forle vident nibus, id csl vanis et huraaniseorura affectibus, scd
magistros suos aurihus prurienles, asperisque ser- Chrislo Domino servialur. Quod etiam Ephesiis lo-
monihus, licetvcracibus, succensentes, blandis vero, quens ail: i Filii, obedite parentibus veslris in Do-
licet fallacibus adgaudentes; ipsi quoquc gravi ru- mino ; hoc enim justum est (ibid.). » Iiaque, ut
bigine deformantur, dum raagislris talibus morum dictum est, non contra Doniinum, sed in Domino;
solliciludine conformantur.Postponentes ilaqueseria hocenim jusiuin est. Nulliautem dubium quin omne
PATROL.CCUI, 30
«51 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISliON.E SPEI 932
peccalum Domino veraciter adverselur, cl qui ci J\ sitnilis qui Pcirinn arguatconfidenlcr: scd sic nobis
laxal lora, conlra Dominum opcretur; Dominoqtie subriitos dare voiumiis operam sanctilaii, utingra-
displiceal non solpm secans persecutionis apertse lam veritalem noslroenon procferantvoluntali. Enim
ferranicntum, sed forte nihilominus molle fallacis vero neque hocc majoribus obedienlia, csl requi-
obsequiblandimciiliim. Plerumque enim qucm strc- rcnda, nec eis requircntibus exbibenda; sed illa
pens persecutio non ailrivit, repens adulatio cncr- potius cujtis integritas non sustinet assuto panni-
viter emollivil; ct qtti lonaiite saevitia, nec ad modi- culo deturpati, cujus nescit veritas btandis sermo-
cum declinavit, sibilante failacia prurientcm auricu- nibus adulari. Cum enim ad hoc quisque religiosus
lam inclinavit. Cujusmoui pestcm linguae blandae, jubeatur majoribus obedire, ut obedientiae merito
noxiae,decepluris, lanquam favum venenosum distil- divinam possit gratiam invenire; certum est lam
lantem de labiis mcrelricis; Prophcla recle senliens proelatisquam subjectis nullatenus expedire, ul ad
exsecraiiir. cla seamovcri voce solliciiadeprecatur. quidquam aliud, vcl jubendo, vel obscquendostudeant
i Oleum, inquit, pcccaloris non impinguet capnt pervenire. Siautem major in jubendo, et regulae di-
nieum (Psal. CXL). » Pcccatoris oleum sermo est ligat veriiatem, ei non suatn, sed Dei diligenlius
blandienlis, fabricalas el prolatus juxta placitum " eligal voluntaiem , non erit lanquam homo noslri
pruricritis.quo dum caputillius, idest mens interior similis respuendus, sed tanquam Deus cujus vicem
impingualur, toitim corpus operttm perfusione no- obtinet audiendus. Etsi enim eis qui niliil aliud
xia proegravalur. Orat ergo Prophela, ne cordi suo vovit quam propositam regulam se tenere, hujus
serpentina mollitics tractu ltibrico se infundat, vir- lcge voli ari ulteriora non possumus cogendo pro-
tulumque operibus virus noxiumsuperfundat, etnon movere ; tamen is qui perfeclus obediens vull ha-
sol<sibi pruritus nocealaudiendi, sed elsuisfamilia- beri, angustis voti finibus non debet cohocreri, sed
ribiis 537 prompia pernicics obsequendi.Intelligit diffusain eo plenius charilale, ad majora provehi
cnim luem islam jits iibi non modicum inlcr subdi- libera voluntale. Auctor quippe Regulse, etsi noluit
los oblinere, cluiiisermone gratioso slurient majori- ul Jconlra eam quidpiam audcremits, non lameu
bus complacere; et ii termajores posseraros admo- prohibuil quin sitper eam pluriir.a facercmus; sic
dura inveniri, qui noi sibi favorabili obsequio gau- volens regulares observaniias non tenere, ut lamen
deant obcdiri. Undc quanla plerumque peinicies nollet asuperabundanlia prohibere. Et cum ad illas
prosequalur, Scripluva canonica manifeslius |>rote- jam nos quidam voti compellat necessitas, ad hanc
stalur, qusc nimiruin Joas regem Ju;la dicil ad ido- charilatis liberae ducit suavitas, nec majoris est
lolatriani tlevenisse, sed prius principes suos adula- r, meriti quod flagrantia cliarilatis gratuito nos facit
toriis cum obsequiis delinisse. i Ingressi sunt, in- obcdire, quam qtiod suscepta Regula quse vovimus,
quit, principes Juda, et adoraverunl rcgem, qui lun siuit prseterire. Quam obedienliam, ut videtur,
delinitus obsequiis corum acquievit eis (// Par. Aposlolusriesignavit, cum loquens de Onesimo Phi-
xxiv). > Quo fruclu aulem, et illi regem voluerint lemonem discipulum commendavii. < Conlidens, ait,
delinire, et rex delinienlibus consentirc, subjecit in obedieniia tua scripsi libi , sciens quoniam et
Scriptura : i El derciiqueriinl, inquil, lemplum Do- super id quod dico facies (Philem. xxi). » Supcr id
mini Dei patrum suorum, servierunique lucis* cl igitur quod snum nobis auctor reguloe commenda-
sculplilibus (ibid.). » Videlis lingua mollis adulan- vit, super ea quse nobis nominatim vivendiproeccpta
lium auriumque jprurigo, cujus mali fons quidam promulgavit; bonus obediens noii rcfugit operari,
fueiil cl origo, ei propler susceptum fallacis obse- nolens voli finibus avarus redditor angustari; sed
qtiii lcnitncnluin, lam rex quam populus inctirrerint erumpens in quamdam planitiem interminae largi-
idolatriocdetritnentum. Qui adeo de malo in pejus latis, qtiidquid praccipilur promptus aggredilur af-
profecerunt, ut ad Deum quem dcreliqueraiu non fectu charitatis; quidquid enim homo prxcipit vice
redirenl, propbclasque sibi missos a Domino non Dci, quod tamen contrarium non sit ei, quod con-
audircnt; itno Zachariam prophelam populus juxta j) stet, nec mandalis majorum aulhcnticis obviare,
rcgis imperium prsesumpsit lapidare, quia illos ab ncc,a rccle vivendi Regttla deviare; dcbct subdilus,
idololatria voce libera nisuscsl revocare. i Mittebal, non adversus id qyanivis subituin et forle insoli-
inquil, eis prophctas, ul reverierentur ad Dominum, litum disceplare, sed aure fidei lanquam diviuum
quos prolestantcs illi audire noluerunt. Qui con- oractiliim acceplare.
gregati adversus miserunt Iapides juxta regis im- CAPITULUMXLI.
perium cl interfecerunt eum (ibid.). » Quia crgo Sic filii Jonadab proecepium palris grave el in-
juxld quemdam comicum, veritas odiura parit, ob- solitum audierunt, et auditum consiautia inflexibili
sequium aniicos; pauci verilatis gratia volunt ma- lenuerunl; quo proccepiicis ut vinum deinceps non
joruiii odia sustinere, mulii festinant eis blandicndi gustarent, nec in domibus, sed in tabernaculis ba-
obsequio complaccre, eligenles eorum utique fieri bitarenl. Quod, etsi noveranl sibi a Deo nullalenus
familiares el amici, quam veritatcm ingralam pro- hoc iiidiclum, lamen palris tenuerunt immobiliter
ferendo non suffercnlibus inimici. El qnoniam vix inlerdiclum, scienles quia debeut filii parentibus
ailerPetrus inveniiur, qui Paulutn argueniem suf- obedire,nisi forle cumparenles Deoconstal jubendo
f^roi palienier (Gal. n), vix esl Paulo quisquam contraire. El quoniam qui rectc de virtule proftciunt
933 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 931
in virlulem, intra dcgenerem et angiislam relineri A intuitu oculis se convertil, sic ab eo quod non di-
non stistinent servittiiem; pulchre isii qui obedien- ligilHr seaverlit,cl ei quem nec eiiam vuli videre,
les fuisse memorautur, filii Jonadab ^ppcllantur : non facile potest quisquam scse pedissequum exhi-
Jonadab inierprelatur sponlaneus. Filii ergo spon- bcre. IdeoAposlolus volensdilectionera inter palres
tanei sunt, qui prsescriptis nolunt voii finibus coar- et filios conservari,sine qua non potesi palrero filius
ctari, sed in canipo liberiore affectu spontaneo dila- imiiari, cum dixissel: i Filii, oberiileparenlibus per
tari ; dumnon solum 538 <iU3e D,-'usjubel satagunt omnia in Domino (Ephes.w), »statiin subjecit: i Pa-
adimplere; sed nihilominus, et quoe homo quein tres nolite ad iracundiam provocare filios vestros
constal jubendi minislcrium obtinere. Cuienimvi- (ibid.). Quia videbal non cxpedire filiis, ut laxo vi-
ccm suam, vel minislerium voluil impertiri, in co vendi vinculo solverenlur, cl freti noxia libertale
se, et sperni asseruil, et audiri, ut nec propier mi- per morum devia vagarentur; paterna sollicitudine
nislerium boinosi conlra Deum jusserit audiatur, necessarios eis lerminos proclinivit, eosque neclura
rtec quia homocst, si secundum Detimjusserit, con- salutatis obedieniioecompedivit. < Filii, ail, obedile
lemnalur. Decet quippe auditorem, nec amore, nec parenlibus per omnia in Domino, hoc enim placi-
odio proegravari, si tarnen vult perfecle judtcium et lum esl (ibid.). > Seri ne in hac ordinaiionc patres
juslitiam opcrari, ul ncc propler amorem noxium B proesiimplivo spiritu superbirenl, et occaskme ac-
prseceptoris operari quid procsumat conira reclilu- cepiae pietalis in (ilios libere desoevirent, eos quo-
dinciti Creatoris ; nec propier odium vel conlem- que monitis compelentibus erudivit, et revocans a
jtftsin cjtis quem homiuem videt esse, inaiidaium latitudine proprise volunlaiis, arctis compedibus
ejus proctereat, qucm in jubendo recta Dei vica- irretivil. « Palres, inquit, nolita ad iracundiam
ritiiii coustat esse. Quod in Evangelio manife- provocare filios veslros, ui non pusillo animo fiant
sijssiincdciiionstratiir, cumnon dicta.sed facla Pha- (ibid.). i Nolite, inquit, eis irae vencnum infundere,
risoeoruniDominuscxsecratur. < QuSedicunt, inquil, quos grato difeciionis oleo dcbetis perfundere;
faciie, qiiaeaulcm faciuni facere «olite; dicunt enim, nolite ad aliquod eos viiium provocare, quos ab
el non faciunt (Matlli, xxv). » Volo, inquii, ctqnod omni debetis vitio ravocare. Nolite.filiis passu lene-
male faciunt vos pcnitus exsecrari, et quod bene di- ro ad Dei festinaniibus visioncm, occursu pesiifcro
cunt laxis obedientioe sinibus amplexari; quia, et iniportunam inferre laesionem;ne qui debent affeclu
opera eoruin sequaces suos petirahunl ad ruinam, filiali vestris jussibus obedire, impulsu vero com-
et sermo eorum rcgularem proedjcal disciplinam. pellaniur ab eariem obediemia resilire. Bonus enini
Ci:m igittir cos forte, vel potius eorum opera odio palcr, non elalus collaloe sibi fasligio praefecturae,
habeaiis, non tamcn ideo si quid recte proccipiuut C sed volvens et revolvens onus inipositocsibi curse,
contemnatis; scri quod in eorum moribus dissouat non spirat minas in cervices tremulas subjectorum,
eis tanqtiatn proprium rclinquaiis, et quod in ver- sed vix respirat dum frequenier suspirat gravi solfi-
ijis consonal milii, quia meum est ascribalis. Scd ciludine filiorum. Bonus paler filiis non parat la-
sciendum quia hoecest obedientia perfectorum non qtieum, non ruinam, sed eis salutarem, non tam
prsecipientis mores, sed pondtts attendere pracccp- verbis quam moribus dat doclrinam ; eoque pon-
torum ; est auiem in populo Dei major nuroerus in- dcre, vel mensura necessariam temperat discipli-
firmoruin; a quo non facile majorum moniiis obe- nam, ut serpentis aslutiae jungat mansueludinera
diltir, si monenliuni vita, vel injusla, vcl odibilis coiumbinam. Illa prudenter corrigit proserpenlem
invenitur Ideo Doniinus qui pusillos suos non vult torUludinem viliorum, isla sibi clemenler allicit
scaiulalo perturbantibus poenamgravissimam irro- pronam teneriludinem animorum; corrigit, inquam.
gari, volens non soluin prselalis, sed el subdilis ne eflluant, vel forte pereffluant nullo repagulo co-
providere, eosdem praclatosdiligenier invcntus est hibenle, allicil vero ne deficianl, et a via rcsiliant
pt'«monere, ut se minoribus studerent dignos, et saevitia inlolerabililer perslrepente. Per illam filiis
iiniiabiles exhibere. < Luceat, inquit, lux vestra _ pater ingerit reverentiam et limorem, per istam vero
coram hominibtis, til videant bona opera vesira et suggerit palientiam et amorem ; ne vel amor sine
glorificenl Patrem vcslrum qui in ccelis est (Mallh. timore efliciat negligentes, vel limor sine amore
v). > Qui dixit apitd Lucain : < Qui vos audit me quod esl gravius odienles. Unde Pattlus cum Phi-
audil(LM(;.x), >dixitel apud Mallhseum: i Luceat lippenses instruens dicerel: « Qusecunqtiesancla, »
lax vestra coram hoiniiiibus (Mattlt. v); > ul per statim subjiinxil : Qusecunque amabilia hoeccogi-
illud siibditos ad obediendum majoribus informaret, taie (Philip. iv); > sic acquirendam vel tenendam
et per illud proelatos ad exhibendum se imitabiles innuens sanclitalem, ul necessario copulandam
invitaret; sciens quia facile major' subditus non aslrueret charitatem, Et ne hoc videtureselerosprae-
oberiit, si jussa jubentis vila imitabilis non proece- monere, 539 Q,u°d'Pse ve< non P°sset vel nollct
dit. Nec quisqiiam potest facile quempiam imilari, forsitan adimplere.consequenteradjecit: «[Quseetdi-
si qui proponitur imilandus nnn studeat summopere dicistis elvidistisetauriislis in me (ifrid). >Supcrquo
seamari, ut non solum divino conspectui justus etiam Thessalonicensibus loqucns, praclaios breviter
appareat, sed et fratribus suis amabilcm seel gra- inslruii, dicens: « Corripile inquielos, consolamini
tuin exliibcal. Sicut enim ad id qtiod diligitur prono ptisillaniines (Thess. v). > Quibus verbis aperlc dat
933 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^E SPEI 938
iniclligi, quod non sttflicienter operetuf in subdilis A sludiis anterioribus praeferendum. Denique et Abra-
correptio sanctitatem, nisi in eis etiam oedificetcon- hocdicttim est: < Exi de lerra tua et de cognaiiona
solatio charitatcm, cum sub fasce correptionis pusil- lua, et de domo patris lui (Gen. xn), » ut sciamus
lanimis auinius defaliscat, nisi gralo eonsolaiionis quia non est nobis in his quoenostra stinl carnalia
beneficio reviviscat. N<m vttlt crgo Apostolus ut rieroorandum, sed exitu rcligioso ad spirilualia de-
patera filiis soltimmoriolimealur, ue timor arioditim niigrandtnn. De qtio Isaias : i Recedite, inqtiit, re-
devolvaliir, scri sic illtim vull limeri, ul ciiam am- ccdite, exite inde : polluttim nolite langere; exile
plius diligalur, quia dileciionem facilis obedienlia de meriio ejus (ha. LH). » Boiius exilus quo exitur
comiialur. « Sine offensione, inquil, estole Ecclesise de lnedio immundocpravitatis, quo exilur de scpul-
Dci, sicul ct ego pcr omnia omnibus placco; non cro mortiferae vetuslatis; quo ad vocem clamaiitis
quaiiciis qttod niihi ulile sit, sed qnod mullis, ut Domini Lazarus exire non moralur (Joan. xn), ci
salvi fianl (/ Cor. x). > Vidct quia salulcm subje- opera minisirorum a peccaiorum insiitis relaxalur.
ctoiiim noii satis eflicaciteroperatur, qui non curat Bonus, inquam, exitus, quo de medio turpiludinis
et satagit.itl affeclu tenero diligatur, ncc possuut exitur, non quo ad medium ttirpitudinis pervenilur,
ejus digne inoii:ia complacere, si moncnlem conli- " bonus quo quis infirniior exil ad imitandum fotiio-
gcril auditoribiis displicere. Cujus indulus sensu res, non quo sensu crroneo ad videndiun egreditur
nosler ille Augiisiinus, lanquam in irutina poncns nequiores. Denique Dina filia Jacob cum nielius
pariter timorem et amorcm, minoris esse ponderis lenerclur in conclav'inatern:jemansionis(Ge«.xxxiv),
vult timorem, ul cum limorc et amore prselato sub- cgressa est ut vidercf mulieres illius regionis, qtiam
jcclus obtemperel, justo et salubri ordine amor cgressam Sicltem filius Emor videns, virginem ap-
e.jusdeni praiali prscponrierel. Loqucns onim de petivit, el erepto virginitatis flosculotrislem blandi-
proelato: i Quamvis, ait, utrumque sil neccssarium, liis deliniviu Cain ille neqtiissimus cum apud se
tanien plus a vobis amari appelat quam limeri. > prius de homicidio cogitarel (Gen. IV), egressus est
Cutn ergo proclalus a subditis et timeri debeal et in agrtim ut illud opere perpetraret; eoque perpe-
aniari, cvidenier praecipitur tit diligenlcr appctat trato ejici se a facie lerrac eia facie diviua abscondi
plus amari, et profecto salis liber a culpa non ha- prolcsialur, et peccati mcrito super terram profugtis
bctur, si quantuni iu sc est non eurii plus diligatqui cvagalur. Quia crgo el bontts el bono contrarius
verelur. Nisi enim diligatitr, stibjeclum poptilum csse cxilus comprobalur, recte Chrisius loquews
mirando vesligio non praeibil, cl ad eum intuenduni lurbis, de earum exitu sciscilalur : non ul respon-
gratanter idem populus non exibit, ctim odiosa Q sionibus earum addisceret quod ante nesciebat, sed
jtistilia non salis dignam praebeai se videri, cl cam ul nobis oslenderel quod sciens inquircbat. Qui
ad iniitaiiilum nullus fere gatideat intueri. cum dixissei: < Quid existis in desertum videre; >
CAPITULUMXLll. ipse sibi inquirenti respondit: i Arundinem vento
Hoc esl, ut \idetur, unde Joannem Zacharioe agilalam (Luc. vn). > Quod si remisse proferalur,
Christus in Evangelio commendavil, et lurbas popu- uihil quod subaudias, est addendum; si vero inler-
larcs essc commcndabiles inlimavit, quod scit illc rogative, vel vere, vel ila est, vel aiiquid hujus-
gratum se non solum Deo, sed etiam hominibus exhi- niotii, esl apponenrium.i Quid existis, ait, in desertp
bebat, cl ad vivendum eum egrediens undique po- videre ? artiiidinera vento agiialam ? » Vere ita est.
puluscoiifluebal. • Ccepit, inquit, Joannes ad ttirbas i Vere, inquit, ad videndum arundinem exivislis,
dicere de Joanne : Quid existis in desertunt videre qtiam non in foro, vel platea, sed in quicio solilu-
(Luc. vn) ? » Turbarum noinine illi non iiicongrue dinis 540 invenistis, quia ei foralem plaleam pec-
designanlur, qui cum aliquandiu in pcccalis quietc canlium occupal multiiudo, ct arundini ainica est
noxia leneantur, divino landem tiinore, elsi graviter, aquosa el invia solitudo. Soliludo aulero, vel deser-
tamen salubriler excitantur, et ad exeundum divinse luin perfeclio vilaeest melioris, in qua juvcnum la-
concussionis manu fortissima prolurbantur. De qua- D seivia, virginum chori, lites civium non versantur,
libus prophela : i Commovisti, ait, terram, el con- sed eam tum verbis quam raoribus cxsccranlur;
turbasti cam; sana conlritioues ejus quia commota nec eam inbabitat pluriinorum vaga et perstrepens
esl (Psal. LIX). > Bona turbaiio, bona coutrilio, multitudo, non carnium vcl carnalium nidores, non
bona commolio, cum ad pcenilendura male quielus viciorura inficii aegritudo. Quam demulcet non durus
populus commovelur, et commoto larga Dei bonilas aquilo, sed aurse sibilus lenioris, graloque susurro
benigne miserelur, ut rejecto pacis prislinse blandi- perfundit aquocrivulus purioris, aquoe,inquam, sine
mento, jam Chrisium diligat susiinenlem Chrislus sui lsesione morum maculas ablueniis, et in viiam
vitalis alimonise beneficio refovere : < Misereor, oelernam gratioso impetu salientis. Cujusmodi.perfe-
inquit, super turbam, quia Iriduo jam sustinenl mc, ctio pro eo recte deserli nomine figuratur, quod a
et non habent quod manducenl (Marc. vui). > Hu- multis, vel inGrmilate vel negligeniia deseratur,
jusmodi turba cum divino respeclu fuerit excitaia, imo a tam paucis eflicaciler appelaiur, ut ab eis
et a grata molliiie corporalium passionum impulsu illis angusta semita vel tenuiter vix teratur. Ad quod
limoris insolili proturbata, amore novita.tis jatn deserlum David asserit se fugisse, ct in eo securus
ogredilur ad vidcndum, intelligens inuntis gratise ab hostium incursu legilur cxstitisse. «Ecce, ait,
937 DE OBEDIENTIACLERICORUM. 938
elongavi fugiens et mansi in solittuline (Psal. nv.)» A habital, qui in Scriplurarum scientia diligit medi-
Persequente quippe Sanie David, iu nioiue soliiu- lari, in praeceptis earum inedilatione debita conver-
dinis Ziph profugus habitavit locique muniniine: sari, a contradictione linguarum, a eonturbatione
persequenlis malevolcntiani dcclinavil; ct cui non bomintim sequeslrari, et in pace ei otio, proficiendi
riedit vincere resistendi proesumpta fortiludo, ne gralia, delectari. In deserto habilare populus Isra-
vinceretur prseslilit fiigientibtis amica solitudo. eliticus non gatidebat, qui ad tenebrosa ^Egypti
i Morabaiur, inqttil, David in deserto in locis fir- Jenocinia tumulttiante animo recurrebat, qui fastidio
missimis , mansitque in deserto soliludinis Ziph , inventoe solitudinis gravabalur, et in ea corpore,
in monte opaco (/ Reg. xxiu). » Saul interpretalur in ^Egyplo spirilu versabalur. < Profectus David
petilus vel pelilio. Per quem mundus in maligno de deserlo Maon, mansit in dcserlo Engaddi. > En-
posilus videtur non incongrue designari, in cujus gaddi interpretalur fons haidi, per quem recte. ba-
appelitu videtis beslialem populi mulliludinem effre- plismusaccipitur,;quohumiIis peccalor abluitur.qiti,
nari, qui jusii Samuelis humili magisterio nolenles etsi de virlute proficiens in virtuiem ad perfecliouis
infrenari, regali poteslale per plana diligunt eva- cumulum promovetur, lamen juxla Christi consi-
gari, Ziph interpretalur flos. Bonus ergo perfuga lium, servum inulilem se falelur. < Cum omnia,
David qtii et mundum sanctos persequentem fugere " inquit, bona feceritis, dicite : Servi inuliles sti-
festinavit, el in monte soliludinis Ziph fugiens Iati- mus (Luc. xvu). > Est enim baptismus ablutiottis,
tavit, ut fugilivum muniret proficiendi eminens alti- bapiismus posnilentioe,baplismus lacrymarum, bap-
tudo, el munitum deliniret ejus altitudinis florida tismus qui non solum abltiil immunduni peccalo-
piilchriltido. t In monle, inquit, soliludinis Ziph, rem, sed ablutum exhibet fcrvidum amalorem;
in moute opaco. > Mons isle solitarius floridus et dum quo amplius liyssopo humili aspersus dealbatur,
opacus, sanctarum est eminentia Scripturarum, ad eo ad diligentlum amplius et fruclnosius inflamma-
quain jusltis salagit se transferre, cum niinas mun- lur. Quo baptismo cum pauci admodum baptizenttir,
danorum incursuuiu cervice famula non vult ferre. lanquam in deserlo manere perhibenlur; quia mun-
Qttoe Scriptura, mons dicitur, propter eminentis dilia viloc perfeclioris, quasi quoedamesl solitudo,
excellentioedignitatem, solitarius, propter appeten- qtiam non incolit imperfectorum turbiria multiludo.
lium raritatem : floridus, propler morum aut vir- 541 CAPITULUMXLIII.
lutum qiiaiu conlinet floridam venuslatem ; opactis, In qtia soliluriine Joannes, de quo supra diximus,
propler obscurain spiritalis intelligentioedensitatem. habilabai, qui arcem munriilioe virlutum meriUs
De quo Habacuc: < Detts, inquil, ab austro veniet, r, occupabat; qui baptismo figurali venientes ari se
et sanclus de monte Pharam (llabac. m), > quod plurimos baptizabat, c.osoue ad fructus dignos \w,-
alia translatio habet: < De monte umbroso el con- nitentioc, tam verbo qtiam moribus invilabat. Ari
dcnso. > Et Aggeeus: < Ascendite, inquil, in monlem, queiii videnriumnon immerito coiifliiebanl, qui fama
portate lignum, aj.dilicatedomum (Agg.i). » In mon- ejus cxciti formam vivendi ab eo surnerc cupiebanl,
tem nimirum quisque sapiens tunc ascendil, cum a festiuanles de locis propriis sic cxire, ut et videie
nmndi facie persequentis Scripturoe alliludinem ap- illum, et viso diligerent obedire. i Quid cx.islis, aii,
prehendil; cum sub umbra ejus in florido gramine in deserto videre? > (Luc. vn.) Et recte quscrit quid
refrigerandi gralia se cxlendk, ejusque prolectione exierinl videre, inierest enim plurinuim quid videa-
a solis vel a>stusinjuria se defendit. Lignum portai, lur. Est visio noxia, est et utilis. Noxia quidcm,
domum sedificat, cum de Scripturis exempla sanclo- ctim incautus foris oculus evagatur et ad culpam
runi proccedenliumsibi sumil, et in usus suos pru- videntis animus irrilalur, cum ille discurrit per
denli ariificio sic insumii, ut el de moribus auferal inutilia libertale noxia resolutus, et iste excestuat
nudilatis inconvenienliam animalem,ct inse domum desideriis carnalibus obvolutus. De quali vislone
Deo oedificelspirilalem. <Profectus aulem David de Dominus in Evangelio : < Qui videril, inquil, mulie-
nionte solitudinis Ziph, mansit, inqtiit, in deserto D rj rem ad concupiscendum eam, jam mcechaius est cam
Maon. Et profecius de deserto Maon, mansit in (Malth. v). > Quam visionein a se remotam Job insi-
deserto Engaddi (/ Reg. xxiv). > Mutatio hoecloco- nuat dieens : < Tepigi foedus cum oculis ineis, ne
rtim non desperationem limidam subsistendi, sed cogitarem dc virgine (Job xxxi). > Contra quam orat
profectum indical fugiendi; qttia .juslus, etsi gauriel etPropheta: < Aveiie oculos nteos, ne videant va-
ad munjia solitudinis se fugisse, lamen, quandiu nitatcm (Psal. cxvm): > utilis autcm visio est, ctim
quidquam deest, nondum satis cxislimat profecisse. sic cxteriora simplex oculus inluetur, ut ad laudcm
i Mansil ergo David in deserto Maon. > Maon inler- Creatoris inlerior animus excitetur, cum per id quod
pretatur habilaculum. Gaudet bonus perfuga non ad videndum ille sollicilus apeiitur, iste ad devolio-
soluin ad deserli alliludinem fesiiuare, ejusque sua- nem quodam vefut impulsu follium reignitur. Quam
vitaiem floridam fervenli desiderio proegusiare; Propbeta, ut videtur, insinuat dicens : < Revela
sed spiritu irremisso lbidem elegit habitare, exien- oculos meos el considerabo mirabilia de lege'lua
lus ad priora, ad ea quse retro sunt (Phil. m), (ibid.). i Tunc quippe Deus revelare cujuslibet octi-
nullalenus recursare. < Hic babilabo, ait, quoniam los perhibcttir, cum cjtis mirabilia ille diligenlius
clegi cam 'Psal, cxxxi). > In deserlo vel solittidine intuctur, cum sanclos ejus lerrcnis posiposilis ccele-
$59 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^ SPEl »10
stia cogtlanies non suflicit admirari, eos denique A cujus calamus lingua est propheialis.perquam uobis
mirabilcs et videre, et visos diligit imitari.iVidebo, describit rectitudinem spiritalis, dtim eam movct
inquit, ccelos luos, opera digilorum luorum (Psat. el dirigit ad Ioquendum, tanqtiam scriba calamura
vin). » Ccelorumnomine sanclos vult inielligi, exlen- vel aruudinem ad scribenduni. Qui nimirum scriba
sos ad priora operanle gratia spiritali, quos videre velociter scribere perhibetur, ciijus vefocftas nullo
dicitur qui eorum profectibus hilarescit, et provoca- repagulo cohibelur, quia cuin sibi vofueril cara-
tus excmplo ad irailandum laudabiliter incandescit. mum vel arundinem coaptare , nihil ejtis volun-
Sic quippe visio qua justos videmus, non parum lati prsevalet obviare. Unde alibi : < Velociter, ait,
graiiac, non profcctum meriiocrem nobisconfert,cum ctirrit sermo ejtis (Psal. cxLvn). » Ejus sermo velo-
scilicei eorum el j-ustiiiam volumus imilari, et meri- ctter currit, eflicaciter operatur, cum ipse calamus
lis amplioribus adjuvari. Quem profectum Chrislus, vel aruudo impulsu vehementis Spiritus agitatur;
ulocslimo, pervidebat, cum ad virjendum ubi habi- cum ei spiritalis scientioegralfa se inftindit, 542 el
larel duos in Evangelio discipulos commonebat. Di- cjusdem acumen scientiae a;gra conscientianon re-
centibus quippe illis : < Rabbi, ubi habiias? respon- lundit; cum eum perflat auster ille fortior duri pro-
dit: Venile et videle (Joan. i). > Eos autem ad vi- pulsor aquilonis, de quo, vel cui loqtiitur veri sa-
dendum nuHatenus commoneret, si fructum lmjus pientia Salomonis : < Surge, inquit, aquilo, veni,
modi visio non baberel; si quod foris utile prudens auster; perfla horlum meum (Cant. iv). > Hujus
flculus invenirel, ad profectum inlcrioris animi non auslri forli .spiramine bortns Salomonis perflattir,
transirel. Et Philippus Nalhanaeli Cliristum annun- et vento prospero arundo vel calamus agilatur, cum
lians : « Quem scripsit, ait, Moyses in lege et pro- faclus est repente de ccelo sonus tanquam flatus
phetis, inveniinus Jesum filium Joseph a Nazareih. > vchemens, et replevit lotam domum ttbi erant se-
Qtto respondente : < A Nazarelh potest aliquid boni dentes (Act. n), ut deineeps auderent coram princi-
esse ? idem Philippus subintulit: Veni et vide (ibid.).> pibus et polestatibus cum firineia verbuni loqui, imo
Videbat el Philippus huic visioni fructura plurimum fervenlcsSpirilu quse audierant et virierant non po-
non deesse, cum oculus prudenler curiosus juslum lerant jam non loqui. Sic el Joannes arundo non
sibi diligit praosto esse, cum rcspuens eam qnoc incongrue nominatur, qui flatu vehementi divini
noxia esl sseculi vanitalem, visam exlerius amat Spiritus agitaiur, ul imponens calcem silentio, ve-
interius jusli cujusllbet sanctiiaiem. Recte igitur nientes ad se populos ad pcenitentiam difigat ex-
qtitfrit Dominus quid cxierint videre, et ostendens borlari, imo non vereatur reprehensione libera
se scire quod quserebat, ipse sibi percunctanti non Q Herodis adulterium exsecrari. Quem nimfrum Joan-
dislulit respondere : < Arundinem, inquii, vento nem si ventus htijusmodi non urgeret, inler geni-
agitatam?» (Luc. vn.) Quacro, aii, quid exieriiis vi- mina viperarum positus vel lacerei, vel ejus sermo
dere, ei quid videritis volo vos non latcre, quia ille commendabilem eflicaciam non haberet, quia qui-
ad quem videndum veslra curiositas laudabiliter ex- cunque Dei Spiritu non agunlur, filii quidem sscculi
citavii, tanquam arundo est quae vento agilaiur- Si conira idem sseculumvel nullatenus vel inaniter ob-
autem quod dictum est, arun.dinem venlo agitalam, toquunlur. < Quicunque atilem Spiritn Del aguntur,
interrogative legatur, subaudiendum esi: Vere, vel, ait Apostolus, hi filii sunt Dei (Rom.vm);»filii vero
etiam, vel aliquid hujusmodi, quod interrogationi Dei nesciunl se httic soeculoconformare, sed defor-
afflrmando respondcat, ul cum manifesla inlerroga- mes cacteros in pulchritudinem debitain affeclu sol-
lio prseferatur, subaudilse aflirmationis occulta re- licito reformare; et nec minis adversaulium nec
sponsio consequalur. <Quid existis in deserlo videre? blandCtiis adulanlium incurvanlur, quia bonae arun-
itrundinem venlo agitatam? > Vere, vere, inquil, ila dincs actu venli commendabilis roboranlur. Arunrio
est, vere ad videndum arundinem cxistis in deserto, autem quae non agitur flalu spiritus vehementis,
quia conslat illum vicem arundinis oblinere, qui cum innisus ei quis fuerit, frangitur, et mantim
suos audilores prseriicanrii oflicio salagit edocere. D transforat incumbentis, quia si quis non agente di-
Arundo calamus esl. Arundine autem vel calamo vino Spirilu praesumpserit doclor esse, invenilur
Hebroeierant soliti scriptitare, et membranas tenues non lam suis prodesse auditoribus quam obesse.
nolis permanenlibus cxarare, ul quod latebat in Recte ergo Joannes arundo venlo dicilur agilala,
profunda scicnlia doctiorum, ministerio calami cujus lingua adeo est impulsu divini Spiritus fnsti-
transirel ad nolitiam cselerorum. Calamus igitur vel gata, ut quamvis in eremo procul a tumullu civiiim
arundo, praedicalor eloquens non immerito nomina- eligeret habitare, non laraen posset ibi sub umbra
tur, cujus prsedicalione vivendi nobis regula demon- nocentis sileniii lalilare,sed ut Ieo rugiens fremens-
straiur, per quem Deus leges suas in auribus nostris que minaciter, lingua scribae scribenlis velociier,
scribit, cujtis lingua et scrmone viam nobis justitioc vox clamanlis, prseco judicis inlonaret, et longe
sic describil, ut jam nulli omnino liceat dubitare, lateque lorpentes populos ad salubre remedium ex-
qui loquenti aurem voluerit humililer inclinare. citare. < Agitc, inquit, pcenitentiam : appropinquabit-
Unde Propheta : < Lingua mea, inquit, ealamus enim regnum ccelorum (Mallh. m). » De quo beno
scribx velociter scribentis (Psal. XLIV); > scriba additur : < Quid exislis in rieserlo viriere? hominem
nosler Deus est scriba noster, Spiritus sanclus esl, moliibus veslitum (Luc, vn); > vel si interrogative
Ml DE OBEDIENTIACLERICORUM. U2
«Jiealur, hominem mollibus vestitum? Subatidien- A dinem virginalem, assume tibi gravium peccalorum
dum est, ul sucra, vere ita est, vel aliquid hujus- molam vel circuitum ssecularem, qua premente vel
tnodi. polius opprimenle, cogilaiionum multiplicilas in-
CAPITULUM XLIV. comprehensibilis orielur, cujus nubc volatica non
Joannes quippe qui arundo dicttis esl agitata flattt lam pasci, quam caecari peccalrix anima promere-
spirilus vehenieniis, vestilus quoque asseritur moi- lur. Ad hanc molam vel farinam compellitur m.t-
libus indumenlis, ut sicut peiv aruudinem vento sera devenire; quse virlutum mollibus indumenlis
aciam prcedicandi commendabilis foriiludo, sie per sese noltiit delinire, quia et nobile otium cullus
mollia vestimenla vivendi signelur incomparabilis mollis cl regius insignire, et servili operi videlur
pulchriiudo. Solent parentes qiios tenere diligunt ignominiosa nudilas convenire. Quam nimirum
filios, et niaxime (ilias mollibus induere vestirnentis, nudilalem per Isaiam minatur eis Dominus se, in-
ut delicata earum teneriludo asperitate vestittm non ferre, ut nudati ad, opera servilia possint libertale
Jaidalur, el pulcliriutdo ingenita ornamenlis cultio- misera se transferre, qui sensu perdito renuentes
ribus augeatur. Sic et Detts Paler quos proecseteris ejns molle et lenerum jugum ferre, divinse jussioni
tliligit, veslibus induit delicalis, id est munitelve- voluntatem elegerunt propriam anteferre. < Decal-
iuistal merilis et virtulibus accuratis, ut in earuin B vabit, inquil, Dominus verlicem filiarum Sion, ct
vtiut molli sindone rieiicalior anima volutelur, et crinem earum nudabii, et auferel ornaium calcea-
aspersa grossitudine vitiorum ejus delicaiia non mentorum cl Iunulas, et torques, ei monilia, et ar-
gravetur. Quoesi fotie degenerans a nobiliiatc col- niillas, et milras, ei discriminalia, el periscelidas,
latoe sanclilatis proprise voluntati obnoxia lapsum ei murenulas, et olfactoria, et inaures, et anniilos,
incttrrerit vetilae pravitalis, avertil plerumque ab ea el gemmas in fronte pendentes, et mutaloria, et
Deus affecluin quo eam tenere diligebat^ auferique pallia, et linteamina, el acus, el specula, et sindo-
ornatus delicaios quibus eam molletn et teneram nes, el vittas, et therisira (lsa. 111).» Hoecsunt
vesliebat. Quod per Isaiam. peccalrici animsecom- ornaincnla quibus anima, si a Deo recesserit,
niinalur, qtiocpridein in deliciis tanquam virgo le- denudalur; si vero in illius amore perstiterit, lau-
nera versabaiur, ntiuc aulem se inclinans ad iiifirma dabiliter adornatur, quibus et Joannes (de quo nobis
ci egcna propriac voluntatis, merelur spoliari el re scrmo est) refulgebat, sicut ei Dominus teslimo-
el nomine pristinac dignitatis. « Descende, inquil, nium perliibebal; bominem, inquit, niollibus vcsli-
virgo, sede in pulvere, sede in lerra, non vocaberis lum. De quibus inollibus el per Ezecliielem riicit:
ultra niollis et tencra ; tolle molam et mole fari- < Vestivi le discoloribus et calceavi le hyacinlbino,
nam (Isa. XLVII).» In excelso quippe fidelis anima et cinxi le bysso, et indui te subtilibus, el ornavi
residebat, cum quse relro sunt oblita mandatis per- te ornamenlo, et dedi armillas in manibus luis et
fectioribus inhtcreoat, cum inler choros coetestium torquem circa collum tuum, el dedi inaurem super
vivendi siniiiiiuiline vcrsabatur, et in carne praeler os tuum, el circulos auribus tuis, et coroiiMTi
carnem solius Crealoris desiderio tenebalur. Mollis decoris in capite tuo, et ornata es auro el argen*,o,
quoque et tenera non immerilo vocabalur, cum in et vestita es bysso, et polymito, el muliicoloriljus
abscondito vultus Dei a conlurbatione honiinum (Ezech. xvi). > llis, ul dixi, mollibus induraentis
servabalur, cum soli juncla Christo vcrsabatur intra eral Joaniics vestilus, id esl lextura, virtutum va-
llialamum nuptialeni, iil nec faciem venlus urens, ria, more nobilium insignitus, nesciens, imo re-
nec corruplor inipeterel pudiciiiam virginalem. Cum spuens aspersis et 'scrvilibus studiis implicari, eli-
auieni sicttt Dina egressa esl ad videndum mulie- gens el commendans spiriiali oiio dclectari. Unde
res extranese rcgionis, poslponens claritatem inter- Chrislus subjungcns : < Ecce, ait, qui molJibus
nam visionis, Siclien illius, qui corruplor est virgi- vestitintur, in domibus regum sunt (Luc. vn). >
iium, immundis est amplexibus appetita, el pudore Reges dicit eos qni religioso quodam fastu subjici
deflorato mortiferis ejus blanditiis delinita. Dicitur p vitiis dedignantur, qui carnales affectus edomant,
ergo ei : i Descende, sede in pulvere, sede in lerra.» eledomilis principantur, qui ad faciendura in terra
Quse haclenus in excelso virginalis sanctimonioeme- sua judicium prudenler eruditi, ad expugnanduin
rilo resedisti, descende, qtiandoquidem rieceptoriis qusevis resisientia redduntur fortiter expediti. Dc
suasionibus adhoesisli, et sede in abjecto et dcpresso qualibus propheta : < Et nunc reges, inlelligile,
lerrenoe pravitalis, suslinens promeritum dedecus erudimini qui judicalis lerram (Psal. n). > Et iu
immundsevilitatis. • Non est enim, inquit, solium alio psalmo : < Reges, inquit, terrse el omnes po-
filiaeCbaldseorum(ibid.): » est quidem solium prsc- puli, principes et omnes judices lerroe (Psah
celsse dighilalis fllisecivittm supernorum, cujusmodi XLVIII).» Domus autem istorum regum, virlules
543 s°!i° carel filia Cbaldoeorum, quoe privala sunt quaecum forti et prudenti arlificio compingun-
nativa leneritudine, qtia virgo nobilis vel nobilitas tur, et connexu congruo in unam quasi fabricam
virginis commendalur, more ancillarum, aspero et redigunlur, architecto suo conferunt et validum
servili operi deputatur : <Non .vocaberis, inquit, repulsorium e.xlersc tempeslatis, et in secreto prse-
mollis et lenera ; tolle molam, mole farinam. > sidentis conscientise pacatara sedem regise polesta-
Quia contempsisli, qruocmei eral muneris, teneritu- tis. De qualibus per Isaiam : < ^Edificabunt, inquit^.
943 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^ESPEI 941
tlomos et habilabuiit (Isa. LXV).» Et per Ezechiel : \t se videri populis 544 conflnentibus exhibebat;
< jEdificabunt oomos, el habitabunl coufidcnter scribens eiset describens erudito sermone regulam
(Ezech. xxvm).» Domum quippe sedificat, et in sanctitaiis, doctrinamque salutarem commendans
ejus habilaculo conversatur, qui virtutes congregat, moribus accuratis. Sic enim auditorum animos ad
et carum constanter umbraculo dcleclaiur; qui obediendum eflicacius inclinabat, cum ejus doclri-
sludiose sibi virlutum merilo coacervat, mulioque nam morum suavilas commendabat; cum non
sludiosius se in illis coniinel et conservat. Domum salis pro imperio verbis dominantibus intonabat,
aulem acdificat, sed in ea non dicitur habilare, qui sed injunctam obedienliam injungentis riileclio levi-
quod bene cceperit, non studet consummare; qui gabat. Liquet ergo diligenter intiieniibus qnani ne-
prudenter admonitus ad agendum quse justa sum, cessanum habeaiur, ut qui cocteris iraperat ab eis
aliqtiandiu cor apponit, sed salubri proposito finem diligi mereatur, ut non solitrn ejtisjusliiia formam
dcbilum non imponit. Quod quia perfeclis aut proebeat sanclitatis, sed et morum gratiam in suis
electis congruere non virietur; recte per Isaiam auditoribus affectum excilet chariialis. Deniqtie
Dominus pollicetur : < Non sedificabunl, et alius finis prsecepii ideo forte charitas perhibetur, quia
babiiabit; non plantabunl, et alius comedet (ha. sine illa prseceplum perfecte non implelur; cnm
i.xv). » ./Edificant, sed alius habitat, planlanl, sed B
' prseceptum sit ut et sese nraeceplor exhibeat subdiiis
alius comedit ; qui ad conslrucndam bonorum gratiorem, et subdili affectu reciproco, vel vice
operumfabricamfortiter elaborant.scd laborem suum debila diligant praeceplorem. Quod si gralia opo-
intromisso vastatorc per negligenliam decolorant: ranle conligerit, nil jucundius nil fructtiosius inve-
qui virlulum plantaria, qui fcracem in ordine nilur, nil tara sibi congruum jubentis etobsequeniis
vitem pomint, scd adversus beslias et lalrunculos grata societas experitur, quia cum patet ad juben-
dignam satis cuslodiam non apponunt. Super hoc, dum filium non msi diligenli sollicitudine se incli-
Scriptura (Gen. xxv) Jacob minorem natu virielur nat, cl sinu paterno affeclu filius lenerose reclinat,
coinmendare, quia vir simplex domi elegerit habi- obcdienlia in neulro unde conqueralur inveniens
tare," cum Esau major fratruin conversatione simili hilarescit, et ad qusevis grandia hilarilaie saltili-
non contenlus, exieriora prseferens, venandi siudio fera convalescit. Si autem ira, disceplalio, potentia,
sit intentus. Denique obsletrices in ^Egypto, quia fastus, conlumaciier imperat, et trisljiia, murmur,
timuerunt, inquit (Exod. i), Detis acdificavil illis rixa, rancor obtcmperat, profecto serena obedieulioe
domos, vel (jtixia Septuaginta interprctes) fecerunt facies non mediocriter offuscalur, et a realu noxio
sibi domos; slmilate viro sapienli qui adversus . nec imperans nec oblemperans excusatur. Quia
*"
vcntos el flumina quaerens inviolabile flrmamentum, ergo finis prsecepli est charilas de corde puro et
domura suam sedificat supra petrae solidae fuiiria- conscienlia delsecata, et sine cliaritate non est obe-
inentum. In hujusmodi domibus Deus, ut David dientia consummaia; in hujus sinu pra-.latus et
(Psal. XLVII)perhibet, cognosceiur, quia ejus subdilus pariier requiescant, etcomplexu mutuo ad
cogniiio in profectu virtutum oblinelur; cum jnxla diligendum invicem incandescanl. Qu; cum se vide-
Isaiam (cap. XL)quoc aspera fuerant, in plana con- rint perfectoe dilectionis vinculo inriissolubiliier
vertunlur, id est dura et ferrea igne amoris valido colligari, et apud se tam in jubendo quam in obse-
molliunliir. i Ecce, ait, qui mollibus vesliuntur, in quendo moduin et ordinem debitum conservari, non
domibus regum sunt (Luc. vu). > Qui enim amore indigebunl ullra noslris sermonibus informari, gau-
divino tenere fuerinl emolliti, ct in abscondito se- denies jam se Deo, plusquam dici valeat, confor-
cretorum digna scicntia delicatius eruditi; in his mari. Polest igitur hoc in loco noslra congrue re-
osse domibus, id est virlulura meritis perbibentur, sponsio lerminari, quam explelo negolio superfluum
quae nisi ab his qui prudenier seipsos rexerint, est amplius dilatari; cum ad hoc inlenlione prse-
non babenlur. Quo pretioso virtutum indumine cipua niteretur, ut profectu congruo ad perfeclum
quia Joannes, Chrisli lestimonio, refulgebat, dignum oberiienlia duceretur.

VI.

DE SILENTIO CXERICORUM.

PROOEMIUM. -* promovere qui non prius elegent sese infra claustra

Quseritur, fr£.trcs, ftuod, quibus, quando, quare silentii cohibere.et in eis conversatione congrua
silenlium sit tenendum, el e regione commendabili- familiarem illius notitiam obiinere. Ille enim prseci-
ter seponendum, cuni plerumquc in Scripiuris in- pue doclorcongruus invenilur, qui non lam sc.iendo
veniatur silenlium approbari, plerumque vero in quam senticndo, verum esse quod praedicat, expe-
eisdem nihilominus reprobari. Huic aulem quoe- rilur, qtti non velut torrens actus liienialibus pluviis,
stioni (ut videre videor) non potest facile respondere sola ex scienlia verbosatur, sed magis ex senteniia,
stiosqiie auditores dignam sfttis, ad intelligentiam velut ex fonte vivido veriialem oroferre compro-
945 DE SILENTIO CLERICORUM. 9J6
batttr. Qualera se esse doctorem ille sapiens atten- A non semper oris silentium cqmmendatur, nec in
dehal, et ut ad imitalionem sui provocaret cseteros, paginis Scripltirarum solum istud silentiiim nomi-
aiebat: < Mibi autem dcdit Dens dicere ex senten- natur, imo potesl et in illis aliud silentium reperiri,
tia (Sap. vn). > Videiis quia iste non sola ex scien- et fortc in se ipso qnisqne diligenlius experiri.
lia, quoe nonnunqiidm auditu colligitnr exlrario CAPUT II.
loquebalur, sed magis ex senlenlia quam gtist-usin- Est quippe in Scripturis genera silcnlii mihi in-
terior operalur, velut cum vinum non bonum esse venire, quorum singulatim si qnis velit evidentius
sciiur fama solummodo venlilante, sed esse bonum definire, poterit qtiidem illud per opposiltim el nie-
senlilur gustti perfeclius judicante. lius providere, et audieniibus pleninrem ejtis inlel-
Quia igitur proposit;e quoesiionis arcanum mea ligenliam exhibere. Est enim silentium a locutione.
saiis experientia non degustat, profeclo ejus solulio Esl silenlium a bonis. Esl silentium a malis. Silen
non mediocriier me angustal, qnam aitendo lanlis lium a locutione, est cessare vel quiescere a lo-
perplexitalibus implicari, ut a me inexperlo non quendo. Loculio autem alia fit verbis, alia fitsignis.
possil ad liquidum expticari.-Sed quo ad explican- Quse autem fit verbis tam proprie generaliter locu-
dtim est difficilior, eo explicanli venia debelur faci- lio nominalur, ut eam dici locutionem dubitare ncc
lior, quia eum discreta judicum sententia non accu- R simplex qmspiam videattir, el plcrique sestimant ob
sat, qtii pro posse suo perferre onus impositum non hoc esse humano generi iradiluin ut loquatur, ne
recusal. Denique angeli non solum adgaudent et vclut inter pecora sic inler hoinines silentium te-
rninistrant hominibus perfectae facultatis, sed ct nealur. Ei revera Deus in creatione mundi prius-
pacein annuntiant bonoehominibus volunlalis (Luc. qtiam diversi generis animantia fecit mnta, quoc
n), ul et qui niernennl perfecli esse opens, eoruni novimtis vel in lerris, vel in aquis, vel in aere
adminiculo perseverent, ct qui bonoe voluntatis fuc- dislribula, et eadem 11011propler se, sed propier
rint, non desperent. Eapropter sub spe aggredior futurum hominem instiiula, ad extremum homineni
de silentio respondere , fidens in eo quem scio bonse ad imaginem suam fecit, quem cseteris, tam besuis
volunlalishominibus proesidere,545(luieaboniiale, quam piscibus et volatilibus sic proefecit, ut ralione
quae sua est, vel aggretlienli graiiaro minislrabit, vel proedilus ad serviendum Creatori inlelligerel et di-
insuflicienli veniam non negabit. ligeret se crealuni, et eidem sic creato exhibcnt
CAPUT PRIMUM. coeiera irraiionabilia famulalum. Esi autem ralio,
Silenlium quiriem a religiosis viris non meriiocri- virtus quoedam et discretio naturalis, qua bonum a
ler commendatur, in clauslris religiosis diligentius p non bono, et jusium ab injuslo discernere poiest
conscrvalur, nullumque clauslrum dignum satis natura spiritalis, qua Deus qui est spirittts veracites
laude nostris jam temporibus perhibelur, in quo creditur insigniri, et ipse eam csctcris vel huinanis,
diligenli custodia rcgulare silentittm non lenetur. vel angelicis spirilibus volutt naturaliler impertiri'
Estenim, ui Isaias dicit (cap. xxxu), justitioe cul- Dedil enim crealor spiritus creati, angelorum ve'
ttis silenliuin, quia qui justitioe exhibere curatobse- hominum spiritibus raiionem, per quam boni ct
quiiim, non potest apud eam suflicientem gratiam raali haberet naturaliler notionem , ut cum hujiis
invenire, si quidquid in os veneril, proesumit effu- beneficio interjuslum el injusium facercnt discrc-
lire. Et revera cum plurimi atl vivendum juste et lionem , ex adjuncti libertate arbilrii incliiiarcnt
regulariier congreganlur, et in eodem conclavi pro- sese ad propositam oplionem. Verum quidam ange-
pter metum Judoeorum clausis foribus denioranlur, lici spiritus eadcm ralione et arbitrio male usi, de
non facile cohibent linguas mobilcs ne rixentur, si superna luce beatitudinis in profundoe miseriactene-
non a vaga licentia loquendi, indicla lege silentii bras suntdelrusi, ibique apuri cos inolita ratio qui-
cohibentur. < Cum enim sit inler vos zelus et conten- riem mansit, sed erga suum Creatorem obsequiitm
tio, ait Apostolus.nonne carnalcs esiis,el seciindum eortim rationabile non permansit. Alii vero sicut ex
liominem ainbulatis?»(/ Cor. m.) Necessario igitur ad D conriiiione raiionales spirilus exslilerunt, sic in
vivendum regulariter congregali, loro silentii colli- obsequio Crealoris ralionabiliter perstiterunt , ct
gantur, ut ctim religionis gralia bomines non homi- suorum concivium non seculi, pleniore sunl gratia
nibus fabulantur, in sccreto cordis sui Deo familia- perseverandi meritum asseculi. Hi diviuam volun-
rius colloquanlur, cjusque spirilali colloquio, non talem mundo el spiritali oculo coniemplanlur, et
homines, sed dii efficimereanlur. Verumlamen ad suas invicem conscieniias, inolilo quiriem acttmine
promerendam liiijus muneris graiiam non satis oris speculanlur, nec egent ut aliquid verbis perstrepen-
silemium invalescit, nec quolies tacet lingua, to- tibus doceanlur, neqne, ut locutione media, quiil-
liesque interior animus conquiescit, imo plerumque quam, vel a Deo, vel ab inviceni jubeantur. Quia
quo tenacitts illa exterius obmtitescit, eo iracundius enim tegumenlis non sunl torporis obvoluli, sed ab
ille inierius exardescit. Si autem eamdem iracun- omni mole, vel crassitudine penitus absoluli, spiri-
diam, qua laborat, ruplo silenlii obice verbis per- tali videnl sublilitaie quod eis divina gralia prae-
strepeniibus evaporat, nimirum velut hulcus erum- ostcndil, et amoto prorsus velamine, alter allerius
pente sanie, detumescit, seusimque veltit fornax nudam conscienliam deprehendit. Post quorum
aperlo spiraculo refrigescit. Quodpropter, ut video, creationem, de limo lcrroe Deus homincm figuravit^
917 PIHLIPPI DE IIARVENGABBATISBON.E SPEl 948
eique (lgiiralo ralionem viloc, spiritum inspiravit, A , poralem non limebal Dei vel angeli prsesenlis visio-
tit ex grato beneficio prirosesuae creationis, facioris nem. Poslquam vero suasione mulieris salubri de-
factus ad iniaginem, capax exislerel rationis. llonio cidit a prscceplo, divina ultione rebellioncm periu-
crgo sicut et angelns, raiionalis cxstilil ex nalura, lit a subjeclo ; ct male comtuoniliis inlemperantiam
scd huiiianam carnem habens, qnod non angelica sequi dticem, implevil quori posl riictum est, < qui
crealura ciijus carnis involucro rationulis aniina niale agit, veraciter odil lticeni (Joan. m). » Fugit
lcgebaltir, et non ipsa, sed lerrenum ejus 546 ergo, ct in timbra sub ficulneis frondibus delitescit,
opertorium videbatur. Ui:de visum est congruum nec tamen ideo divina benignilas obmutescit, sed la-
benignissiino Crcatori, ct omnitim, quoe creavit teniem inveniens alloquilur, et arguit, et revocat
fidelissiino provisori, ut liomini qui ex anima, con- ad salutem, el ad medelam muneris, indicit vani-
stabal ct corporeloqui daret, eique naluralem quo- tatis non spontaneam servitutem. Eodcm modo et ad
dammodo loquendi habitiidinem assignarel, ut ciim Cain locutus fuisse perhibetur, qui everstts invidia
ex ralione quid concipercl utile, vel honestiim, lo- fralrem immeiitum occiderc non vcretur, et reqtii-
quendo homo homini faceret manifesitim. Dccebat situs ubi sit, se scire contumaciler diflitetttr, ne
qttippe sic intcrhomines gratuin commercium celc- scelus perpelratum confessione debila biimilitcr
brari, sic eos pariter loculione niedia sociari, ul cum " expielur. Postmodum vero Jacob revertenti de Meso-
apud se eorum conscienliac superducio carnis indu- potamia in forma viri angelus non solum se videri,
niine lcgerentur.ad mutuam foras noliliam assumplo sed el passus est corporaliler se leneri, et ctim illo
vocis vehiculo facile perferrenlur. Denique proplcr usque mane mirabili niysterio lttctabalur, et inter
hominem qui nalurali dpnaiur ratione, et ad pro- luctandum, quse satis vobis nota sunl, loquebatur.
ferenduiu ralioniseonsilium necessario, dictum est, i Dimitte, ait, me: jam enim ascendil aurora {Gen.
ulitur cl sernione; ipse quoque Deus el angeltts xxxu). » Et ilertim : i Quod libi nomen esl? Non
plerumque verbis sonaniibus sunt locuti.ct, quae vocaberis ultra Jacob, sed Israel erit nomcn tiium
Iiomiui necessaria fuerant, niodis congrucnlibus (ibid.). >In Novo quoque Teslamenlo facile est tale
cxseculi. Quos cum spirittiales, imo spiriius, Iocu- quid invenire, cum Zacbariam allari assislcnlcm
lione vocali cerlum sit non egere, lamen propler legittir Angelus convenire, eique velerano Joanncm
homines voluerunt nonnunquam visibiles et audibi- praeiiunliat nascilurum, cl iiifiiinattim firie usque a;l
les apparere; et assumpta maleriali voce, et forma id temporis sub silenlio permansurum (Luc, i). Paulo
lales sese ad horam exhibere, ut eos posset homo, posl ad Mariam angelus Gabriel deslinatur (ibid.),
et audire corporaliler, et videre. Hinc est quod in r el in viri specie, Virgiui solitarioe proesenlatur, sa-
paradiso cum Deus primum homincm collocavit, lutat, ct cum ea jam esse Dominum protestatur,
quoc niinirum innumcris, el fructifcris arboribus expavescenteii) refovel, et asserit de Spiritu conce-
abundavil, quibus earum vesci deberei, eidem ho- pturam, suttmqtie, el omniuin Salvatorem novo ge-
iiiini Deus materialibus vcrbis dixil, lignum aulem nere parituram. Alias lam in Novo quam in Veteri
scientioc boni et mali loquendo nihilominus inter- Teslamento invenilur augelus apparere verbisque
dixit. < Ex omni, ait, ligno quod esl in paradiso, materialibus colloqtiium liomiiiibus exbibere, ut sic
comede, de ligno autem scienlioe boni et mali non illis stiam, vel Dei notam faceret volunlalcin , qui
comedas, in quocunque enim die comederis ex eo, propter notiliam occtillorum , sortili sunl loqttendi
morte morieris (Gen. n). » Quia enira Deus homi- facultatem. Felices qnideni, si sic hiijus gralia mu-
nera feceral capacem raiionis, et ad proferendum, neris essentusi, ut a noiilicandis illicitis abstine-
ut diciuni est, arcanum, officium dederal et sermo- rcnt, collato beneficio non abusi, si locntionis admi-
nis, ut ei condescenderet, voluit ipse quoqtie mate- niculo alterutrum noxia non docerent, nec ad iram,
rialibus verbis uti, ul evideniius edoceret acceptisi Dominum suis muneribus commovcrent. Esset enim
illum bcneficiis non abuli. Sic nimirum anliquisi lunc omnis locutio conimendanda, uiultoque silentii
Patribus audibilem sese Deus, vel angelus pridein! D repagulo coarclanda, quia nec liioiiifcrniii proferret
exhibuit, el in qua voluil forma visibilis plcrumquc> quisquam verbum, pro qtto damnari mererctur, ncc
npparuit, assumens ad tempus, in qua vidcri et au- saltem oliosuiii, pro quo raiioncm rcddere coge-
diri posset, materialem quamlibet creaturam, quii relur.
eral invisibilis ct inaudibilis per naluram. QuodI CAPUT III.
eiiam Adain videlur innuere, cum post peccatura com- Verum in sccunda mundi tclate, cum nna ca-
periam nudilalem conattir abscondere, cnni vocemi demque lingua omncs ubique gentium loqueren-
Dei deambulaiitis in paradiso perhibel se audiisse,, tur, et accepto beneficio quidam perversius coe-
et aspectum illius propier novac nuditatis ignomi- leris utercntur, divina 547 censura voluit eos
niam liinuisse. Dicenli enim Deo : i Adam, ubi es?? a propositorevocari, el coiifundens linguam eorum,
respondit: Domine, audivi vocem tuam, et timui eo> fecit eos ab invicemseparari. Yolebant enim turrim
quod nudus essem (Gen. ui). » Audivit ejus vocem,, mirae magnitudinis ocdificare, ctijus posset allitudo
et ab co videri se limuit, a quo autcm visus erat,, ccelorum alliludini propinquare, ut hoc facto ,
sedvideri sese non puduit; quia ante peccaium nul-- nomen eorum fama celebri vulgaretur , et ad longo
lam reptignantise senlirel in corpore laesioncm, cor-- poslfuluros,monunienlum prjesumptacmalitisetrans-
949 DE SILENTIO CLERICORUM. 850
ferrelur. i Venile, inqtiiunt, faciamus nobis civi-, A luam a me (ibid.).» A facie etenim requirente suam
talem et turrim, cujus culmeii pertingat ad ccehim, Deus faciem non averlit. sed ad illam proestolantem
et cclebremus nomen nostruni auteqtiain divitlamur grato munere seconvertil, et ostehsus quoriammodo
in universas lcrras (Gen. u). » Perversa locutio. proaslolanli, de virtute illam provchit in virtulem,
Perversa, inquam , et digna cui silenlium impona- virluttimque merito perducii poslmodum ad salu-
tur, ulope silenlii affectaia perversilas seponalur, lem. Unde Prophela : Dotnine, inquit, Detts virtti-
ne sibi vel innocua vel forle proficua videaltir, si, liim converle nos, ct osiende faciem luam, ct salvi
quod verbo prolulit, explere opeiibus permittatur. eriinus (Psal. LXXIX).» Ac si dicat : Conveiio nos,
Malitia enim cui favei qnsesita socielas ct assistit, el convertere ad nos, ut ciiin ttia facies nostrae per
prolata in meditim, ab incccplo facile non desistit; fidem iiluxerit faciei, assequi mereamur proniissoe
si nequam ejus proposito roanus valida nonresistit, gloriam speciei. In hujus typo rei, cttm adesse nobis
ct quod illa molitur instrtiere, lioec deslruere non divinam graliam deprecamur, cum vel slamus in
pcrsislit. Quod inlueiis Dominus : i Cocperunl, in- oraiione, vel forle flexis genibus incurvamur, versi
quil, hoc faccre, nec desislent a cogilalionibus suis, corporaliter ad orienlalem plagam quasi videre oc-
donec eas opere compleanl. Venite igilur, descen- casum recusainus, ut Iiabiliitn mentis noslroc situ
damus et coiifundamus ibi linguam eoruni, ut*non 1*corporis ostendamus. Debemus enim velut delri-
auriiat unusquisque vocem proxiini sui (ibid.). i menia, oteiduas peccatorum tenebras adversari, el
Recie sic peccanles Deusvoluil sic ptinire, ul quod orlum solis juslilioe, convcrso ad cum desiderio
videbat in malum sibi invicein unauimo spirilu con- prxstolan, tit ille adveniens, id esl exoriens, nos
senlire, et ad perficieiKiumquod male conceperani, convenial non aversos, sed illustramis graiiao con-
verbis eflicacibusalterulrum irreiire, in lingua per- verlal faciem ad convcrsos. Juxta quod scriptum
cutiens cogeret eos voces mutuas non audire, ut esl : « Convcrliinini ad nic, el ego convcriar ad vos
auditu repercusso nescirent el desislercnt fnvicem (Zach. i).> El Jeremias: i Circumspice, ait, Jerusa-
obedire. Sed melius et culpa ei pcenaculpaecongrua lem ad orientcra , cl vide jucunditatem quoe veniet
poieril pervideri, si (quse paulo supra dicta suni) libi (Buruc iv).» De Iiocoricnte proedictusillepopu-
seriatim placeat recenseri in quibus irivenitur lus dicilur proficisci , cum iucem veram quoe con-
ortus nialitise, el lanlus ejusdem profectus conti- vcrsos ad se illuuiinat, volunlate propria inveiitus
neri, ulajusto vsndice vel nequeat, vel non debeat est oblivisci, nec limuil superbo spiritu apostasite
diutius sustineri. Nam etAposlolus : < Mali, inquit, crimen incidere, id eslaverli a Deo et in suasadin-
liomiucs proficiunt in pejus (// Tim. m). > Et Do- r venliones proecipiii elapsu decidere. i Iiiiliiim enini
liiinus per prophetam : < Laboravi sustinens (Jer. superbix-, aposlalare a Deo (Eccl. x).» Forte de hcc
vi). > Loquens igilur Scriplura tle filiis filiorum eriente et Balaam ariolus venisse memoraiiir, ctiui
Noe, qui et illispost diluvium oriunlur, et in mulias a Balac rege Moabilarum ad maleriiceiiriinn Dliis
genles et populos, per lerras et insulas diviriunliir, lsrael invilalur. cttjus faciei diviua satis facies non
niystico demonslrat sermone quo ordine maliiia Hluxit, dtim illius respeclu manus iste ab omni
corum excrevent, et ad quanlam superbiam mali- munere nonexcussit. < De Aram, inquit, adduxit me
tiosa impielas nefario progressu devenerit. < Cum Balac rex Moabiiarum, de montibusorientis. (iVufii.
proficiscereiHur,inquil, de orienle, invenerunt cam- xxm).» Nequeenim vocanli Balac assensum Balaani
pum in terra Sennaar, et habilaverunt in eo (Gen. procbuisset, si aversus a sole justilioc non fuisset,
11).> Nimirum propter oriurn solis oriens nomina- nec in populum , cui Doininus benedixil, affectu
lur, quod ex ea scilicet parte, sol ad nos rediens malevolo dellciisse, si non montes orientis , id esf,
oriatur, qui orlu suo uocluriias lenehr.-tsvelul in- jiistiiiam reliquisset. « Jusiitia, inqnit, tua sicul
crepat et retundit, et tersa mundi caligine diurno monies Dei [Psal. xxxv). » De qualibus orienteni
fulgens lumine se infundil. Eapropter per oric.ntem relinquentibiis Dominus 548 per Jeremiam: i Ver-
non incongrue divina illustratio designalur , per rj terunl, inquit, ad nie lerguni ei non faciem (Jer.
quam depulsa nostra coecitate, nobis Sol juslitioe in). Et infra ; « Dorsum, ait, et non faciem osteu-
procsenlaiur, ut deinceps non noctis, non lenebra- dain eis in die perditionis eorum (Jer. xvni).»
rum filii caligemus, sed induti < arma lucis, sicut CAPUT IV.-
in die. honeste ambulemus (Rom. XIII).» De quo < Cum autem proficiscerentur illi filii Noe de
Zacharias : < Visitavil, iuuuit, nos nriens ex allo Oriente invenerunt, inquit, campum in lerra Sen-
(Luc. i). » Sedenlibus enim in icnebris et umbra naar (Gen. xi).» Relicto quidem Oriente vel monli-
morlis, lux oria est eis (Isa. ix). Et ad verse lucis bus Orieniis, campus recte in terra Sennaar invc-
ortum quisque divino doctus spiritu sc gaudet con- nitur, quia Iata el spatiosa via est per quam ad
vertere , ul oculis et nianibns oblatam possit eam- morlis pracipilium dcvenilur, el perversus animus
dem excipere, rmo ut ejus Tacie illius facies requi- non curans facie veri luminis illustrari, per plani-
ralur, etquaesita, a quoerente nullatenus avertatur. tiem voluptalum habenis gaudet laxioribus evagari.
< Exqtiisivit le, inquit, Tacies mea ; faciera tuam, Campus quippe in Scripturis aliquoties cotimenda-
Domine, re.quiram(PsaJ. xxvi). » Quo fine ? quo tur, et per eum humilitas vel morum sequalilas
fructu? subjtinxil: < Ne averlas, inquit, faciem designatur, quia lumoris asperitaie relict», p.anilies
951 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON^E SPEI 952
huniilitalis appetitur et fratcrna dileclio composiia A l capipos nibil prosperum designari, in quibus inve-
morum icqualitaie acquiritur. i Ego, inqnil, flos niuntur sceltts et bella plus quam civilia jure injurio
caropi (Canl. n).> Et Piopheta: lAnibulavil, inquit, principari.Rex quoque Nabuchodonosor auream eri-
verbum et exivit incanipos, » id esl humilibus et gitstatuam in campo Duram provinicioc Babylonis
niansuelis apparuit. De quibtis alius Propbeta: (Dan. m), soniluquc mulliplici ad adorandum eam
< Invenimus, inquit, eam in campis silvce (Psal. invitat honiincs ejtisdero regionis, volens profecto,
cxxxi).» Campi silvse nationes csse gentinm perhi- ut cum ejus imperium advocata convenerit multitu-
bentur, qnse in advenlu Cbristi asperitale peccato- do , gralo eam sinu excipiat tam loci quam idolola-
rum iiiculti se silvcsccrc huinililer confitenlur, et Irise latiludo. Attanien tres pueri Sidrac, Misach et
btimilis merito confessionis fideliter et salnbriler Abdenago regis imperium exsecranles, non lant ejus
complananlur, ut lanqtiam amanis oleasler in olivse staluam.quam Deumverum cultu debito veneranles,
dulcedinem inseri mcreanlur. Et ad Ezechielem malunt iribulationis caminum sustinere divini amo-
Dominus : < Egredere, ait. in campum ct ibi loquar ris nexibus compediti, quaro percitrrere propositam
tecnm. El egressus snm, inquii, in campum el ecce iriololatriselaiiiudinem experiili. Hujusmodi et cam-
gloria Domini slabat quasi gloria qnam vidi juxla pus iste est quem supradicii homines invenerunt,
flumcn Chobar (Ezech. in).» Campus isle non incon- " qui aversi ab orienle occasum errore devio qusesie-
grue signat laiitudinem charitatis, ad quam siquis rtint.ei. in lantain malitiosaemenlis laliiudinemsunt
egreditur de latibulo vel anguslia lerrenoc cl proprioe diffusi, ul ccelumvellent impelere inaudila prsesum-
volnnlatis, sentit sibi Deum loqui, Deumsibi plenius ptionis caligine circumcliisi.
apparere, imo in se illum, et in illo nihilominus se CAPUT V.
nianere. i Dcus quippe, ut legilnr, charilas est", et < Invenerunt, inquil, campum in lerra Sennaar
qui manct in charitate in Dco manet, el Deus in co (Gen. ii).» Recte in lerra Sennaar tam perversa in-
(/ Joan. iv). > Ideo Aposlolus Corintbiis lanquam veniri riicilur latitudo, quia ubi el deperil virtulum
filiis : i Vobisdico, dilalamini, et vos (// Cor. vi), > spiritualium forlitudo, ei habetur conlempiui bon;c
ac si dicat: Exite de angusto* gurgustio affectuum opinionis ingenua claritudo; ibi regnum obtinct
lerrenorum, et transite ad ainorero, et desiderium infrenis et iudoinila sceleris ampliludo. Sennaar
icternorum , ut cuni lnijus vos mandali exceperit interprelalur excussio dentium , vel fclor eortim.
Ilorida latitudo, libcrius el plenius divinoemajesialis Dentes, quasi niolse sunl, quibus panis molitur et
(tloriosa vobis appareat magniludo. Aliquando vero teritur, ut ad venlrem possit convenienlius perlrans-
per campum libera vitiorum signatur latitudo, cum fac, vilalemqtie iilic succum venis concurrcnlibus
aniinae peccatrici, vel aspera vel angusia videtur imperlire, ut hujus alimonia illarum minislerio per
viriutiim altitudo, et non valens, vel non volens ad niembra cselcradiffundalur.quadiffusacorpus totum
illius eniti arduam graviialem, in se ipsa recidens, salubritis et robuslius vegetatur. Panis autem, di-
diffusam peccandi antplcctilur libertalem.! Hinc est vina 549 Scriplura est qtiae inieriorem homiiiem
forte quori Josias juslus rcx ctim in campo Mageddo debet erudire, til in virum perfeclum congruis possit
praeliatur , spe frustratus viciorioe, a sagitlariis gradibus pervenire, quia, et sublraclo Scripturarttm
vulneraiur, et inde triumphanlibus adversariis mor- pane, jejunus et abstinens infirmatur, et eodeni
iiius repoi lalur, uiide non solum vitam, sed et vic- avidius sumplo invalescens cor hominis confirmatur.
loriam referre inaniter arbitralur. « Pcrrexit, in- Dentes vero quibus idem Scripturarum panis altc-
quil, ut dimicaret in campo Mageddo, ibique vulne- riiur et in ventrem memorioe vitalis cibus trajiciiur,
ratus a sagitlariis, mortuus est (// Par. xxxv).> Ei intelligentia et diligentia non fallaciler oestimatilur,
in libro Reguni : i Portaverunl, inquil, cum servi quoesibi invicem occurrenles profectum nobis salu-
sui morluiim de Magcddo(IV Reg. xxm); > [mter- liferum operanlur. Cum enim animo noslro inlelli-
pretatur Mageddolentntio. Tcnlalio autem esl, quid- genlia quasi desuper nobis datur, si eidem nostra
quid nobis vidcmus lemporaliter arridere , in cujtis: j. qttasi deorsttm diligenlia subslernatur, fit nimirum
appetilu cum voltinius quasi victoriam oblinere , molilio vel conieslio gratiosa, noslroque spiritui ad
ssperam et angustam religionis inlimee proponimusi vivendum spiritualiter fructuosa. lntelligentiam
disciplinam, et optaltts exteriorum successus spiri- qnippe quoepotest el ingenium nominari, non noslro
ttialem nobis vertiiur in ruinam. In campo igitur nobis arbitrio, sed divino munere conslal dari: et
qnasi Josias rex jusius occidilur, cum in diffuso> ob hoc dens molaris superior non incongrue repu-
exteriorum appetitu, nostrse, si qua esl , justitfat tatur, qui utpote dignior, nostro esui, id est noslro
meniis opprimitur, et de Mageddo, id esl de tenla- profectui principaiur. Diligenlia vero (vel si placet,
lione, morie subila reponalur, cum ab his qttae t ut magis sludium nuncupetur) noslroquasi arbitrio
appetit, spe cassaia, mens inlerior repulsalur. De- naturalibus intelligendi viribus adhibetur, et hoec
uique poeta quidam : polest merito molaris inferior nominari, qui sttpe-
Bella, inqttit, per Emathios plus quatn civilia campos,, riori occurrens, invenilur pariter operari, unde Pro-
Jusque datum sceleri canimus pheta: < Da mihi, ait, inlelleclum el scr-utabor
(LUCAN. Pharsal. I, 1.) legem ttiam (Psal. cxvm), > Cum enim intellectuin
patenter insinuans er Emathies, id est sanguineoss a Deo postulat sibi dari, et consequenter spondet
933 DE/SILENTlO CLERICORUM. £54
legem ejus diligenti studio se scrtilari, insinuat el. A Jes iramergtint animum transituris. Sunt quippo
Dei esse proprium, ut intellectum homini largiatur, nonnulli quorum naluralis inlelligen*.ianon coecatur,
et suum csse hominis, ut sludio proseqiiaiur intel- sed de die in diem adjunclo labore, ei sttidio de-
leclum, verutnlamen et inlelleclus, et siudiiim, nisi claraiur multamaue scicniiam diligenti sibi sollici-
riivino mtinere, non habenlnr, et allerutriusbenefi- tudinecoacervant, seriproeceplajuslilioe, quoescientia
cio proflciiinl el augentur, quia et cum inquisila coniprehendunl, moribus nottobservant; non enim ut
quis inlelligit, ad inquircndum sitidiosius incitattir, vivant sanclius, appetuntrouliascire; sed transitoriis
et'inquirendi sludio ipsa inlelligeniia declatatur. voluptatibus suam volunl scientiam deservire, videli-
Hujttsmodivero dentes, qui et nobis non nisi divino cet ul per eam possinl efficaciusari lucra temporalia
munere, conferunliir, et ad perfecium noslro sine pervenire, aul cnni coeterisvel forte prae cseteris iu-
opere non ferunlur, sicut pia liumilitas sanos efficit menli supercilio superbire. Ei dtimhoecintenlio mise-
et confinnat, sic nimirum superbia eosdem excutit ram inlrinsecus meniem rodil, el ad noiitiam cselero-
el infirnial. Tuncenim proiicere, et in profectu per- rum manifesla peropera foras prodil, ipsa inielligen-
sislere sludiosum ingenium, vel ingeniosum studium lia, ipsa ejus diligenlia, quae ad sciendum pro-
invenitur, cum mens proficere cupientis humililale ficere videbantur, tam sibi quam cseleris ad vi-
debita proevenitur; cum scilicet eo inluitu panem B vendum nocere comprobanlur. Ulas quideni nr.n
appetit frangere Scripttirarum, ut ea fractione ope- obcsecatio velut exctilicns longe facit, seri prsc-
relur saluiem animarum. < Operamini, ait, non ci- senles pravos intentionis vermiculiis putrefacil et
bum qui peril, seri qui permanel in vitam seternam forte salubrius eas quispiam non liaberet, quara
(Joan. vi). > Imo propheta cum dixisset quod prse- tumentes linmorc noxio, el putredine 550 ccr-
niissum est: < Da mihi inlellectum, et scrutabor ruptas obtineret. Plerique rientiuni infiimiute veia-
legcm tuam, » suhjunxit: < Et custodiam illam in ti, ctini eos festina mcdicalio non restituil sani-
lolo corde meo (Psal. cxvm); > piane oslendens tati, utilius jiidicanl eos penitus exslirpare, quaiii
quia non ob aliud, inlellecium desiderat oblincre, illorum et sufferre dolorem, ct letorem colloquen-
non ob aliud scrutandae legi promiltit se sludium libus propiuare. Sic nimiruui cum intelleclu et
adbibere, nisi ut ejusdein legis cogniloepossit cusios studio, Scripturarum scientiam quilibet compre-
efficacior inveniri, quse, nisi cognoscatur, nonpolest henriit, si secunduin easriem Scripturas viveie
cuslodiri. Cum vero adverstts Detim mens inlerior non co.nlendit , lam sibi quam proximis obesse
iiitiimescil, el operanle superbia divinoe legis cuslo- plurimuin comprobalur, duin et scienler pecat,
diam perhorrescit, ipsa'ejus inlelligentia, si qua et ejus pravitale proximus inqiiinalur. Qui eniin
forte naluraliter ineral, tenebrescil, et diligentia C bonum Cbristi odorem in omni loco debuerat
persciiilandi opprimenteconlemplu, et fastidio eva» se praebere, vice versa invenilur fetorem nnxium
nescit. Et dtira eadem superbia resipiscere non exliibere, cujus dentes cum avarne vanitaiis ver-
cural in melius, sed obsiinata maliiia proficere stti- miculo corrodunlur, os grandescil, verba lument,
del in pejus, eos qnos proediximiis dentes non solum audilores propinala putredine corrumpuntur. Unde
concutere, seri et concussos gaudet exculere, ul nec Seripttira: « Dixit, inquit, Balaam filius Beor, qui
sludio exercere diligat inielleclum, nec intelligat se novit doctrinam Altissimi, el visiones Omnipotenlis
vergere fniser animus in defectum. Excussis aulem videl,quicariens apertoshabet ocmos (Num. xxm). >
dentibus, id est inlelligentia et diligentia profligatis, Iste videns OmnipoteiHis visioues inquisitione solli-
qttibus el diligentius inlelligi el inlelligentius diligi cita quae justa fueranl, intcllexit, sed ad facien-
debuit cibus solidus veritatis, idem miser pascitur dum ea miserae voluniaiis aciem non direxit, imo
inani pabulo falsilalis, et in ea constiiuil sedem sibi aperlis oculis in avaritisc rueus incendium, regi
peremplorioe firmilatis. Sicul enim verilalis alimo- Balac in mortem Isracl exsecrabile dedil consi-
nia nuiriiur et perficilur commendabilis fortitudo, lium. Ad hujusmodi Sennaar dicunltir reprobi de-
sie vaiiitate seductoria coalescit quaedam contraria y. venire, et in ea campuin, id est qusesitam peccandi
firmitudo, ut perversus animus a proposilo non pos- lalitudinem invenire , inveiiiamque non fesiinani
sit revocari, sed in cseco profectu maliiioesese gau- unius diei spatio more hospittim pertransire, sed
dcai confirmari. Hoecest terra Sennaar, perlinax in Jca diulurnam habilationem , civiialem de-
videlicet obslinalio pravitatis in qua gradum slabi- cernunt slabilire :, < liivenerunt, ail, campiim
lem se figere mens plena vaniiatis, quae neglecto et in terra.Sennaar, et habitaverunt in eo (Gen. n). »
projecto intellectuel studio spiritualitim manriatorum, CAPUT VI.
caecofertur impetu per optatam lalitudinem vitio- Habitatio hsec morosam signilicat mansionem,
ruin. De qua Aposiolus: i Evanuerunt, ait, in cogi- cuni videlicet aniinus in proposito divinam vel
taiionibus suis, et obscuratum est insipiens cor eo- facil vei disponit facere stationem, cum diligens
rum (Rom. i). > Sed quoniam, ut dictum est, Sen- id quod male aut bene appelit, vel ei datum es»
naar interprelalur fetor eorum, sciendum quod hscc oblinere, ab eo pedera , vel aflectum non vult
quoque inlerpretatio non abhorret a moribus iniquo- prece, non pretio, non niinis aliquibus relorquere.
iiiiii qui , etsi habent inlelligenliam et adhibciil Unde.Scriptura de malis habitaioribus loquens-.
diligeniiam in Scripturis, tamen ccelcstia non aman- < Jcbusoeum, inqtiil, non deleverunl filii Benjainin-
958 PIIILIPPI DE HARVENGABBATIS BON.E SPEl 953
habitavitque Jebusflcuscum tiliis Bcnjamin usque in {\. ne bonus fieret, qui timere debuerat, ne ma-
prsesenlem diero (Judic. i). > De bonis vero: « Non lus remaneret, ef aurem inclinare suam si noc
comnjovebiiur, ait, in scternum qui habilai in Evangelio, saltem etbnico prsemonenli, liceat spe-
Jerusalem (Psal. cxxiv), > Ponilur eliam iu Scri- rare timenli. Et forle illi sperare licebal, sed non
pturis liabilalio pro rioininaiione, cum videlicel libebat, quia non solum sludebai ul sanclus habere-
quis in stalu non sohim permanere, sed jure po- lur, sed timebat ne hanc ci voluntatem divina gra-
leslatis quoddam quasi dominiiini diciiur cxercere, tia laigireltir. Sic perversus quisque laxalo loro
ut fruatur instar rcgis volunlalis liberae proefectura, gens 551 verbosari, ei qui grato versalttr in si-
qna nibil accepians rationalis plcrumque oblinet lentio non curat sociari; el siquandoque accidcrit
crealura. <Habilabal, inqtiit, Joseph in domo domini nl eodem loco cum illo leneatur, longe tamen csl
sui (Gen. xxxix). > El hanc habilalionem paulo infra ab eo cnjus mores et juslitia non sectalur. Ejus vero
quasi exponens : a qtto, inquil, prscpositus omnibus, consorlium diligit obtinere, cujus mores intelligit
gubernabal creriiiam sibi riomum, et universa quae suis moribus respondere, auditamque verbositatem,
ei tradila fuerant. Et David : <Inhabiia, inquii, ler- non sohim aequanimiler sustinere, sed se riuplo
ram, ct pasccris in divitiis ejus (Psaf. xxxvi); >id est, garrulum el gehennae fllium exhibere. Qui non im-
dominare corpore tuo et capies fructtini ex eo. In R nierilo eliam genere proxinius oeslimalur, quia
eo igitur quod de illis diclum est: Ilabilaverunl in qttisquis ea quse diaboli sunt operatur, ex eo esse
eo, sive habitationem, sive fnlclligi placeai mansio- Patrc quasi Filius comprobalur, sicut divina mani-
nem, conlumacem illorum voluuialein Scriptura feste Scriptura proteslalur. Paulus ad Elymam ma-
voluit designarc, qui, quod male cccperanl, conlcn- gnum : < Fili, ait, diaboli, iniroice omuis justitiae
dtint ellicaci poleniia consummare. (Acl. xni). > Et Joannes apostolus : < Qui facii, iu-
CAPUT VII. quil, peccatum, ex diabolo esl (Joan. vm). > Et
Et quoniam perverso cuique sua solius malilia Dominus in Evangelio : < Vos ex palre diabolo estis,
non satis eflicax aeslimatur, si non ei ad ageiiduni el desideria palris vestri vuliis facerc (ibid.). i
similiter el alius adjungalur, obnixc illi stiirienl Omncs igilur qni voltinlalem diaboli nequiter cxse-
stips complices invitare, verbisqtte hoiialoriis ari quunliir, ejusdcm filii esse convincunlur, sicnle
concupiluin opus veliemeniius incilare. < Dixitque, regionein Dei filios transferuntur, qui ejusvolun'.aii
ait, aller ad proximum suum : venitc, facianiits la- flde et operibus obsequunlur. < Quotquot, ait, rece-
tcres, ei coquamtis eos igni (Gen. n). > Cum in ca- perunt eum, dedit eis poieslalem filios Dci fieii
mino cordis malilise lurotilius incandescil, niliil am-(r (Joan. i). > Qtios atiiem unius palris filios conslat
plius quam silentium exhorrescil, ct iulolerabile esse, qui eos unius generis negat esse, cum ex eo
judirans inlra nalivas angustias coarctari, rupto quod generetur, genus vel gcneratio nominetur? Et
silenlii rcpagulo per verborum laliludinem diligit quoniam diabolus omnitim malorum, Deus vero bo-
evagari. Sicutenim mustumin laguncula continetur, norum pater vcl geniior praedicalur, profeclo in
el incluso forlc spirandi rcmedium non prsebetur, Scripluris duplex gencratio memoralur, quarum al-
frcmit quidem, et coltiberi non sustinens inturoe- lera nisi malos quosque signare non inlcndii, altera
scil, cjusque tumor ari rumpenrium lagunculam in- bonos omnes sub eodem nominecomprelicndit. De
gravcscit; sic plerumque maliiia pervcrsuin ani- malis : < Generalio, inquil, mala et adullera si-
mum exagilal el riirumpil, si negala loquenrii licen- gntiin quoeril (Mallh. xvi), > el per Moysem ; < Ge-
tia non erumpit. Qtiori Eliphaz Themaniies pitlchre neraiio prava aique perversa (Deut. xxxm). > De
insinuans, ail: < Conceptum sermonem leuere quis bunis vero : < Generaiio, inquit, reciorum benedi-
poierit? > (Job IV.) Dixit ergo alter ad proximtim cclur (Psal. m). > Qui aulem unius gcnerationis vel
siium. Et recte is qui couceptam malitiam stib generis sunt, profecto proximi sunl, ct imojuslus
silentio non polest cohibere, ari explciidum eam omnis eum qui justus efl, suum recle proximum
nomiisi proximum dicitur commonere, quia si D confitelur, et injustus injusli nihilomimis esse
remolum, si longe positum quemlibct aflareiur, proximus perhibeiiir. Dixit ergoalter ad proximum
ejus locuiio vel tardius, vel forte nullatenus au- sunm, id csl iniquus ad iniquum, qui ex unius
dita cassaretur. Proximus aulem isle cst non diabolinon substantia sed nialiiiagenerati.noncarnc
lam loco, vel genere quam cflnctu ; qui manus vel sanguine, sed morum similitudine sunt cognaii.
neTarias siinili non reirahit ab affeclu, qui, ne Et sicul proximum suum juslus diligit ut se ipsuin,
justorum vel colloquio vel consortio, nequam pro- illutn salvari prorsus desiderans ut se ipsum : ita
positum derelinquat, illos refugiens, ei quem sibi el proximum iniquus odit el implicat ul se ipsuni,
videt similem, appropinquat. Audivi quemdara mali semper amans, cl illuin trahens pariter ad se
dicere quod in tanlum religiosis adjungi formi- ipsum. Et in hoc similis csl patri suo, qui cum im-
daret, ul eliam cujusdam fratris sui qui mona- pulsu superbisc in profundum malitiae decidisset, et
cbus erat, cotloquium devitaret, limens ne religio- Iiominem ascendere.unde ipse cecideral, noluissct,
sonini colloquio , et ipse roligionem affeclarel , assumpta forma verbisque congruis mulierem ag-
cujus tam affeclum quam effectum adliuc sibi gressus, ejusque simplicilalem circumventione cal-
ade^se non optaret. Mira pervcrsitas! Timebal isie lida supergressus. < Nequaquam, ait, moriemini,
 SJ7 DE SILENTIO CLERICORUM. 958
scit quippc Deus quia quocunque die corocderitis A seroe libeiiatis. Al illa liuc illuc venlo levitatis
ex co, aperienlur oculi vestrf, et erilis sicut dii, proprioc circnmferlur, eique ceiia sedes nubiloso
scienles bonum et malum. Tulilque mttlier de fru- in aere non coufeiiur, donec tandem in lerra deci-
clu, et comedil, dedilque viro suo (Gen. m). > Vi- dens, lulo plalearum lenacius adhaerescit, ibique
delis perversa locutio quantam perniciem opcrelur, velut gralo excepta gremio molli accubitu requie-
ut cum iu esca latitieum, vcnenum in lingua simplex scit. Cum enimjnsti suis ab operibus severo judi-
inulier non veretur, ad comedenduni vetila laxis cio inanem cxculiunt vanilaiem, alleuilenles Deo
lemperanliae legibus effrenelur, ejusque verbis sua- non nisi solidam virlulum placere verilaiem, illa
soriis vir uxorius enervetur. Et recle diabolus in ftigit ei Iransvolal ad iiiiquorum opera Ititulenta,
forma scrpenlis apparuit, cum incatiloe mulieri, ut eisqtte immcrgitur, et quasi reqfiie fruitur opulenla,
iransgredereiur niandatum, consuluil, quiahujusce dicil qnippe justtis : < Miiii absit gloriari nisi in
aninial serpendo et traclu lubrico se infundil, vene- cruce Domini nostri Jesu Christi. (Gal. vi). > De
numque in lingua portans, incautis illtid et impru- injiistis vero, Daviri : < El gloriali sunl, ait, aui
denlibus superfundit. Si nimirum antiqutis ille Sa- odcrunt le (Psal. LXXVHI). >Et Salomon : <Qui lae
lanas, coluber lorluosus, amar.libus jiistilioe non lantiir, ail, cum male feccrinl, et exsullant in re-
mcdiocrilcr odiosus, non ambuiat, non perslrepit, B bus pessimis ( Prov. n). > Et iteruni Paulus :
nc audiiusa longe caveatur, imo serpit et labitur, tit < Quoruin Deus, inqtiit, venter, et gloria in effu-
adveniens nesciatur, et quem incaulum reperit, sione ipsorum (Philip. m). > Siinl quiJem nonuulli
mordere in silentio perhibelur, in cujiis morsu non qui cum debcrent curam bonis operibus imperlire,
tam veiienuni quam veneni comes indiviriua mors vel, si male quid egerint, saltcm verecuniiioelimi-
liabetur. IIujus autero silenlium, esi ipsa ejus in- tcs non iransire, setl magis erubescerc cum incur-
tcntio latebrosa, morsus vcro, locutio vencnosa, rcrinl lubricuni juvenluiis, quia de hoinine vere-
ctini apud se virielicel in secreio cujusqtieperniciem cunrio habetur aliqua spes salulis, non soliim ta-
atic.upaiur, et eamdem, adhibilis quas polest ma- raen de perpelratisnequain ope.ibus nullalenus con-
chinis, quasi forinsecus operalur. Semperenim apud fundiiiilur, scd inani gloria quasi voii compotes
se malitioc facibus inardescil, et moroe impaliens, exlollunlur, digni (ut sesiiinani) laudis liiulo coro-
vix aliqnanfulum conlicescit, nil sibi ducens gravius, nari, quod in male agendo vel prseferri poiuerint
quam cum sub silentio delitescit, et ab aclu noxio coeieris vel aequari. lsii luto paleas recte dicuniur
quasi ferians, requiescit. Rumpens ergo silenlium ad faciendum latcres admiscere, qui et agunt luiu-
cito lingua viperea verbosaiur, suisjpie audiloribus .,' lenta, el nolunt ea sub silcniio cohibere, imo et
venenum infundere machinatur, ul cum eos infece- sunt proecipiles quse imniunria noverint actitare,
rit, sibi effici similes graluleiiir sitque malum eo sic verbosi et garruli eadem sensu perriito jacliiare.
gratius quo in plures amplius diffundelur. Hnic pa- Verumlamen bujusraorii operibus ignis quasi neces-
tri venenoso illi se fecerunt qui de oriente profecli, sarius adhibctur, ctijus ardore nimio plasnia laic-
a vero lumine defeccrunt, et ne Iongo sileniio of- rum solidetur, quia lulum si non calore adhibito
fendc.rent palrem suum, dixit alter ad proximum firmius indurelur, experimenlo noluin est, lactu
suum. Sermo auiem qui inter hujusmodi filios mc- levissimo confringetur. Ignis autern quo inimunda
dius veniilatur, et quo sollicite alter proximum, el fluida opera convalescuni, el ne facile solvi pos-
similis similem exhorlatur, sic ab intus foras ad sint, vehemeuiius indurescunl, menlis malitia non
publicum derivalur, ut a fonte suo non degencr, imnierito judicalur, quaeapud nonnullos tlesperanlis
non riissimilis habeatur. contemptus prsecipilium operatur. i Peccator, in-
CAPUT VIII. quit, ciiin veneril in profundum malorum, conlem-
< Venite, inquiunt, faciamus Iatereset coquamus nei (Prov. xvm). >Malilia cst cum quilibet i;on in-
eos igni. Et habuerunt, inquit, laleres pro saxis, flrmilale vel ignoranlia vel quavis negligeniia viam
et bitumen pro csemenlo (Gen. n). > Opus dignum ]Djuslitioe derelinquil, sed ex decreto perversse vo-
opifice.De luto mista paleis"antiqal laleresfaciebant, luntalis et ardorc nequitioe j'am delinquil, ut nec
et eorum aquosam mollilicm admolis ignibus cxco- sperel nec desideret in prasenti vcl fuluro, a pro-
quebanl, e.osqueinduratos vice sibi lapidura adhibe- posito removeri, nec ab eo, vclut canis ab uncto
banl, et exinde tam muros civitatum quam domo- corio, possil minis quibuslibel absterreri. Hujusmodi
rum parieles construebani. Per lntum auteni inolle mnlilia ccr Pharaonis vehenientius induravit, qui
et aquosum, carnalis voluplas non incongrue desi- contemnens Moysen, ipsum qtioqtie Dominum igno-
gnalur, in cujus immundilia more suis diabolus vo- ravit, quem cum postmodum et scireei fateri plagis
luiatur, quia el amica luto sus, utquidam invenilur crebresceniibus cogerclur, non tamen ad boc valnit,
552 elhnicus memorare, et apud Job legitur Behe- ul ejus perversitas solverelur. < Nescio, inquit, Do-
motli in locis humeiilibus habilare. Palea vero minum, et Israel non dimitlam (Exod. v). > Et
inanis et volatica lypum lenet superbae vanitalis, infra : < Dominus justtis, ego et poptilus meus,
quam vannus discretiva infrucluosae arguens levila- impii (Exod. lx). > Et infra : < Cave, inquil, ne ul-
tis, el laiere non sustinens inter grana solidte veri- tra videas faciem nieam, quocunque enim die appa-
taiis, concussam et excussam in [auras projicit mi- rucris ntilii, morieris (Exod. x). > Palet quanlo
9o9 PHILIPPI DE IIARVENGABBATISBONJESPEI QM
icstu maliiiacPharaonis cor nequam praepediuir, qui A nite igiinr descendamus, et confundamus ibi lin-
plagis multis el gravibus flagellaius, non taraen ad giiam eorum, ut non audiat uriusquisqtie vocein
condignatn poeiiitentiaiii emolliliir, sed divina casti- proximi sui (Gen. xi). >
gatione longe in deleiius coinmulatur, tit ejus ca- Plerumque in Scripluris descensio Dei grata et
siigator quasi lavare latercm videalur. Denique et oplabilis invenilur, cum scilicet inferioribiis con-
ipse Pliarao in ^Egyplo facienriis laierihus inlenrie- ferre sua beiieficia comperitur; velutcum miserans
bat, et ari facicndum eos, (ilios Israel perttrgebat quod in Egyplo populus Israel Pharaonis imperio
(Gen. n), nil propensius appelens qiiam luleis et gravarelur, ad liberandum euin descendisse idem
carualibus inquinari, et in eis tam.se quam coeleros Dominussc falclur. < Desceniii, ail, ul liberem cuin
reprehcnsibililer iudurari. Cujusmodilateres, illi de de manibus Egypliorum (Exod. 111).> Et nostis
qitibtis sermo esl : i Habucrunt, inquit, pro saxis, quod alibi, sicul pluvia in vellus descendere perlii-
cl biiumen pro coemcnio. > Saxa quoe iiaturaliter betur, et consequenier < justitia, inquit, et pacis
foiiia stint, recte sigtianl opera sanclitalis, quae si abunrianlia orietur (Psal. LXXI).> Aliquanrio autetn
prudciis artifex congliitinaverit coemenlocharilalis, cum Deus riescendere memorantur, secuturam per-
siirgenlct proficicnt inslructuram sedificiispiritalis, cussionem ipsa ejus descensio prscminatur, vclut
quain ventoruin violentia non evciiit, non fluminum B cum Sodomam et Gomorrham disponit percuiere,
illuvics, non lenlatio lemporalis. Quibus saxis el cac- et quasi pramiinando proponit descendere. < Cla-
ineiiio cum deberent suum oediliciumfabricare, si mor, inqnit, Sodomorum et Gomorrhscorum rnulti-
ad coelifasligium, si ad Dei sublime solium vcllcnt plicalus est, dcscendam et videbo (Gen. xvui). »
vcraciter propinqtiare, pro liis crrore devio bitumen Ipsa quoqtie visio Dei aliquando gratiam conferl,
et latercs liabuerunt, ut cuncla essenl luiea quse in aliquando inferl iram. Conferl graliam cum dicilur :
suo oediliciosuperinvicero posucrunl. Bitumine au- < Yidi aflliciionein popttli mei, etdesccndi ut libe-
tem ct laleribus juxla libilum prseparalis non dcfi- rem etim (Gen. 111). > Ei in Evangelio : i Cum es-
cit, sed proficit inchoaloe nequiiia pravitalis, ct in ses, ait, stib arbore fici vidi te (Joan. i). > Inferl
aliuin cxiollilur lingua procax, irreverens ct infru- vero iram cum dicitttr : i Vultus aulem Domini su-
aita, el nihil pcrvcrsitis quam loquacitas impiiiiiia. per facientes mala, ut perdai de lerra memoriatti
Cum enim superius ad facicndum lateres alier eorum (Psal. xxxni). >
proximum invilaret, el lingua licel modica tolarn Et per Amos : < Ponam, inquit, oculos mcos su-
silvain, juxla Jacobum, inflammaret, lani grave in- per cos in malum, et non in bonum (Amos. ix). >
cenriium divina patieniia non exslinxil, et vagam Ita el hic cum dicitur : < Descendit Dominus ut vi-
cornm loquaciiatcm jugo silentii non reslrinxit. So- derct civiiatem, et turrim quam oedificabant filii
litta igitnret infrenis locuiio procsumptiva, nec cer- Adam, > ira ejus el percussio designaiur : quia
lum sciens lerminum, nec sua conlinens incentiva, illorum forti superbioe fortiori vindicta resistcre
lerrani quasi fasliriiens, per campos aeris evagaiur, procminatur, quia quanlavis adversus enm surrexe-
et eisriem non conienta ipsum ccelumjani allingere rilaltiiudo, percutit, el everiit nianus ejus invictis-
mediiatur. Sequilur enim. < El dixcrunt: Venite, sima forliludo. > Unus esi, inquil, populus,et uniim
faciamus nobis civitaiem el iurrim cujus culmen labium omnibus (Gen. xi). > Perversa ista unilas
pertingat ad ccelum. > Loquax praesuinplio nolens qusc illum popnlum nexu muluo compedivil, et ad
silenlii jugum ferre, amans ccrlum modum finesque loquenditmgrandia eorum labia counivit, ut clatt-
debiios iion sufferre, ipsi divlusesedi violentiam vult slrtim silcntii abborrescentes a disciplinse regula
inferre, nec ulli rei, quam sibi resislere possc vi- solverentur, el pari sensu, et consensu per diffusa
dei, vult deferre. Sed regnum ccelorum non cedit loquendi spalia vagarenlur. Sed in hanc unitalem,
coiitiimaciterrapienli.iiecillud 553 diripiunthujus- quasi grandem lapidem Deus misit, et eam eleganti
ceniodi diripienti; imo :'< Ccelum cceli Domino, ler- dissidio in parles plurimas sic divisit, ul conlra
ram autera dedil filiis horainum (Psal. cxiu). > El D propositum ab incceplo desislerent, quamvis forte
per Abdiam : < Si exallalus fueris ul aquila, el si in ejusdem volunlalis consensu persisterent. Et eo
inter sidera posneris nidtim luum, inde deiraham le, quidem gravius, et moleslius sunt puniti, ab ex-
dicit Dominus (Cap. iv). > Volens igitur Deus ma- plendo volunlalem violentius praepediti, et nihil
gniloquam linguam disperdere, ne suum illa propo- quisque inlolerabilius sustinel quam affectum, et is
situm ad effectum nequam Isclelur perducere, suum eum vehementer oesluat, et perduci non proevalet
eliam quodammodo sileulium ipse cupil, et illorum ad effectum. < Venite, inquit, descendamus, el con-
prava colloquia ferramento novi generis inler- fundamus ibi linguam eorum. Dixeranl illi: Venite
rupit. faciamus nobis civitalera, el turrim cujus culmen
CAPUT IX. perlingat ad ccelum. Dicit Dominus : Venile, de-
<Descendit enim, inquit, Dominus.ul videret ciyi- scendamus, el confundamus ibi linguam eorum. »
laicm, et lurrim quam oedificabant lilii Adam, et Pulabant illi quod ampliori forlitudine vigeret suo-
dixit: Ecce unus est populus; ct unuin labium om- rum mullitudo, el in sua multitudine esset plurima
iiibus, cocperuntque hoc facere, nec desistent a co- fortitudo, sed et Deusfortium multitudine, vel mul-
gitalionibus suis" donec eas opere complcant, vc- torura fbrtiludine non carebat, quibus vel lardare,
 0(51 DE SILENTIO CLERICORUM 962
vel cassare nequam illorum propnsilum praevalebal. A lenuis rcspondenrii, auget incenriitim garriendi. At
« Descendamus, inquit, et conftindaintis, > angelis ille qui nolebat a loquenrii profluvio cohiberi, sed
forte loqtiitur, qui ejus gaudenl indesinenter jnssi- largiorem materiam sibi a respondenlibus exhiberi,
bus obedire, quibus sibi aslanlibus iiujusmodi con- modesto suggerenlium consilio neqnaquam obsecu-
suevil ministerium inipertire, ut vel disperdanl, et tus, lingtia Judaica Jiidocorum in auribus est locu-
dissipenl acius, et consilia perversorum, vel aedili- tus. i Stelit, inquit, Rapsaces et clamavit voce
cenl et plantent affeclus, et studia conversorum. magna Judaicc, el dixit: Audite verba regis magni,
< Nonne omnes fralres, inquit Apostolus, admini- regis Assyriorum (ibid.), i et coetera. Ctijus ciun
slralorii spirittis in ministerium missi propter eos linguosam procaciam non posset prudens admonilio
qni haereditatem capiunt salutis? > (Hebr. i.) Sive temperare, eleganti consilio Ezechias rex silentium
electi angelorum ministerio foveantur, sive reprobi poptilo voltiit imperare, utcum illc videret sibi ntil-
digne pro meritis puniantur; nimirum profic.it atl lalenus responderi, amplius torqtieretur, et vel sic
salutem hseredilariam electorum, qui plerumque cogerelur a proposito removeri. • Siluerunl, inquit,
matius suas lavant in sanguine peccaloruin. Angelis et non responderunt ei verbum, mandaverat enim
ergo dicil Deus : < Venite et ascendanms, quia nul- eis rex dicens : Ne respondeatis ei (ha. xxxvi). >
lis descendere credibiliter apsiimatur, et per illos U Prodens consilinm, ul si verbosanlium importunitas
vindictam et iram in peccalores et reprobos opera- cuilibet inferalur, non verbo verbum, sed silenlium
tur, et quod per illos facit, recle illos facere Scri- referalur, objectuque silenlii os iniqua loquentium
ptura prolestalur, et quod eo jubente faciunt, ju- obsirualur, et quasi propositum lurris lateriliae de-
benti recte niliilominus assignalnr. < Dc.scendamus, siruatur. Quia vero illis civitaiem, et lurriin oedifl-
inquit, et confundamus ibi linguam eorum ul non canlibns inerat et cura proeloquenrii,ei affectus ve-
audial unusquisque vocem proximi stii. >Quia justa hemens pari verbo el opere respondendi, omnes
el salubria non loquuniur, sed justis, el saltiti con- pari supplicio erant leriendi, et ab uno eodemque
lumaciler obloquunlur, lingua eorum male sibi proposito eadem senlenlia cohibendi. Couftisa est
consona confundatur, ne juxta proposilum sermo igitur'iingua eorura, ulumisqiiisque vocem proximi,
veneficus noxie diffundattir. Sic autem illam ullio non audiret, nec suas invicem volunlates sermo
divina vtilt confiindi, t ut non audiat, inqtiit, uniis- inlernuntius aperiret, sed ad vocem praeloquentis
qnisque vocem proximi sui, < ut qui videlicet sibi obstupescens audilor obmulirel, et quem inlelligere
spontanenm silcnlium non imponit, nec religionis non valebat, ei nec etiam libeivsaudiium impciti-
iniuiiu ori suo digitum superponit; lamen velit ret. Et cum nollent audire alierutrum, vocesque
nolit, compellalur vel loqui parcius, vel silere, cnm C muiuas intelligere non valerent, dilflcultate subila
non invenerit qui ei valeat respondere. 554 ^e" compulsi sunt ut silereut, ei quod a nalura intuiiti
vera qui silere non suslinens diligil verbosarii con- juslitiae lenere noluertint, justo Dei judicio peenali-
slat euin mediocrite.r non moleslari, si ejus verbo- ler inciderunt. Sed intolerabile jtulicanles una lo-
sitali audilor subirahatur, vel si ab audilore ntilla caliter conlineri, el ab explenda malitia ingrato si-
ei responsio procbealtir. lentio cobiberi, elegerunt pariter longe ab invicem
CAPUT X. separari, ct ciim eis iantuniniodo, quos loquentes
Quidam vero cum loquendi prurigine curiosius iiuelligere poierant, conversari. In septuaginia
effervescit, si atiditorem invcniat, ptierililer hila- quippe, ct duarum gentitim multiludinem fuerant
rescii, et ei plerumque imporlunitate garrula tan- jam diffusi, et eodera linguarum munereperversir
diu arihoerescit,donec tanquam verlalur plenilud» tatis suaemerito suntconfusi, utscilicet non oinnes
in vomilum, jnxla elhnicnm quemdam : simul linguarum omnium habereniur, sed genles
Non missura culein nisi plenn cruoris hirudo. singuloeIinguis tantum singulis loquerentur. Cum in
Quidam vero si Ioquens inveniat auditorem, die Pentccosies congregatis discipulis Paraclelus se
adhuc tamen conquerilur, si non etiam habeal re- _ infudit, linguam illorum hujus muneris aflluenlia
sponsorem, eique, ut scslimat, injurise intolerabiles non confudit, sed ila linguoeomnes sunt illis omni-
iiifeiiiniur, si verba verbis vice iniiUia non reddun- bus disperUtse,ul non singulse singulis, sed omnes
lur. Unde cum proecepio Sennacherib regis Assy- essent omnihus imperliisc. Non igitur illic fuisse
riorum Rapsaces Jertisalem mitlereiur, et ad ser- credilur confusio pcenalis, scd, ad consolandum eos
viendum Assyriis clamore minaci et garrulo filios infusio spirilalis, dono cujus aller allerius voces no-'
lsrael hortarelur, Eliacim, et Sobna, el Joae prin- vas et varias intellexif, intellecius et gratiam ad
cipcs civitalis, suggesserunl illi ut lingua eis altera donaniis injuriam non inflexit. llli vero qtti scriifi-
lo(|iie/etnr, nepopulus iiilelligens ad responriendum carc civitatem laleriliam moliuntur, ciiin tinius es-
loquaciter movereiur. i Loquere, aiunt, ad servos sent labii, riivina senlenlia feriiintur, ut in quot
iuos Syra lingua, inlelligimus enim, ne loquaris ad genles fuerant inullipliciter jara diffusi, tot lingtia-
nos Judaice in auribus populi qui est super mtirum runi numero poenalilcr sint confusi. Septuaginta
(IV Reg. xvui). > Volebat ut loquentem Rapsacem quippe et duoegentes jam in unius ccetu -multitudi-
populus intelligere non valeret, ne verbositati ejus nis habebantur, quaeuno eatenus, eUloco, et labio
lingua simili responderet, scientes quia flnttis vel lcnebatitur, sed in campo Sennaar, et linguis toli-
PATBOL. CCIII. 31
*Dfi3 PHILIPPI DE HARVENGARBATISBONiE SPEl 904
ilein conftii-.dtintur,ei inde ab invicem in partes lo- A quiescenle, tumulttianttir subditi quietis silcntium
tidem dividuntnr. Sic enim illis hacc confusio divino releganles, perversae illius volunlati indignis favori-
est ordine distributa, nt singnlis genlibus singularis bus acclamanies, vel juxta Nahum prophelam, ge-
lingtia sit attribula, et cum nollent perversiiate ni- mentes ut columbos,in suis cordibus mtirmtiranles.
mia reticere, alleri tamcn allera non possit re- Relegato aulera quieto silentio, lurbam lurbalam
spondere. Ab eo igitur unusquisque, cum quo le- tenet c.onfusio, qua; loqueiidi lempus ordinem, mo-
nere cogebatur silenlinm, sejunctus, et ei solnm- dum nescil, el tamen ad loquendum immoderalitis
modo cui loqui potcrat, est adjunclus, et ita se per effervescii. Cujusmodi confusionem necesse est divi-
gentes, et linguas perurgenie divina senlenlia loca- sio prosequatur, ut scilicel confusorum alter ab
lilcr diviseruiit, riivisi aDoetliflcandocivilatem pro- altero diviriatur, ne perverso consorlio ducalur ad
positam cessaverunt. perfeclum, quoe divisio ab invicem declinare cogitur
CAPUT XI. in defeclum. Sic venator ille Nemrod, et qui ctnn
< Ita, inquil, divisit illos Dominus ex illo illo erant, linguis multiplicibus confundtmliir, con-
loco in universas lerras, et cessaverunt sedificare fusi ab invicem localiter dividuntur, desisluntque. a
civilalem, el idcirco vocalum est nomen ejtis, murortim Babylonioevel lurrium incremenlo, in qui-
Babel, quia ibi confusum est labium universac B bus utebanlur et lateribus pro saxis, el bitumine pro
tcrroc (Gen.n). > Recte civitas qtiam oedificare camienlo. Ex quo palet qtiantum princeps afferat
ccoperant verbosantes, neglecto loro juslilioe confusionis, quanto molimine inslauret muros, vel
555 au" explendum opus malitiae allerulriim ocdiflciaBabylonis, qui negligentia proevalente per
exhortantes, Babel sive Babylonia nominaltir, id est angustttm religionis iraniitem non incedit, qui sub-
confusio; quia qni linguain voltibilem modesto refre- ditos, gradu, vel ordine nierilorum excellentia non
nare non vtilt silcntio, profeclo sibi confusionis prsecedil; qui se illis polius ducem proeferensincon-
ocdificiummachinatnr, ubi nnlla quies est, ordo peril, sultum, rupio pacis silentio eos excitat in lumullum.
religio dissipatur. Unde et princeps oedificaniium Tencns enim avidius habcnam voluntalis prbprise
hujusmodi civitalem, Nemrod, fortis venator conira laxiorem.sulrectionisvinctilo compeditosprovocatad
Domintim fuisse perliibetur (Gen. x), cujits nomen clamorem, etquieos ad quiete vivendum debuent
officio, olficium confusioni obsistere non videlur, procvenire,inquielus potius laboral sibi similes inve-
iinosecundum nomensuum confusum esl opus snum. nire. De quo per Moysen: <CIamor,inquii,Sodomo-
Nemrod quippe interpreialur Iransgrestor vel tyran- rum el Gomorrhoeorummuliiplicaius est (Gen. xvm);
nws.Et iransgressor vellyrannusnonincongruenomi- r et per Isaiam : < Exspeclavi, ut faceret jusliliam,
natur qui cx-teris non afleclu proesidelcharitatis.seri et ecce clamor (ha. v). >
more lyrannico doininaiur, qui Iransgrediens metas CAPUT XII. •
iustitisc, ei alios eflicit transgressores, suoque vel Clamor quippe locutio esl immoderatior et nociva,
imperio , vel exemplo redriil subdilos nequiores. Qui negligenlioedeprimentis et lurbati spiritus osicnsiva,
venator Ibrtis conlra Dominumsignanler appellalur, qui turbalus curn negligil super custodiam sui siare,
qtiia sibi stia solius perdilio non satis sufliciens acsli- ad loquendum noxia gaudet linguam volubilem re-
nialur, iiisiclcocleros violcr.la indagineperseqtialtir, laxare. Quia laxata liberius rectiludo juslitise non
nisi sua contra Dominiim male praevaleatfnrlitudo, lenetur, quia David protestanle, vir linguosus ne-
ut ei obsequatur capiiva similium multitudo. Per quaquam dirigetur, qui vei ori suo non digilum sn-
quem Ne-mrodvidetur nonnullorum excellentia figu- perpouil, vel sermonessuos in judicio non aisponit.
rari, qui cutn se virierit occulto Dei juriicio coeleris Ideo ipse David : < Cusloriiam, ait, vias meas, ut
prinoipari, eos majcslate manus placidoenon serc- non delinquam in lingua mea (Psal. xxvm). > Sicut
nant, non a confusione verborum perslrepenlinm cnim in spe et in silentio sectindum Isaiam forlitudo
alienant, sed inquienlis moribus auferunl illud bcne- nostra erit, sic in mttliiloquio secundum Salomo-
licium quiescendi, et gravi suo magislerio illis ma- D nem (Prov. x) peccatum non deerit, et recessus
teriam danl loquendi. Cum enitn perversus quisque cordis abscondilos munda religio non serenat, st
locum oblinet procsidendicompellens subtlitos quasi iinguam labilera objeciura silentii pessulum non re-
ad debitum obsequendi, iidcm subditi, vel imitantes frenat. <Si quis putal se religiosumesse, ail Jacobus
suum prsesidem, dissolvunlur, vel abhorrentes ejus (cap. I), non refrenans linguam suam, hujus vana
maliliam de illius frcquenter magislerioconqnerun- est religio. > Linguam quidem membrum modicum
ttir, et sic inler illos pcril silentium cuslos religio- constat. esse, sed tamen cselerisomnibus sic obesse,
nis, sedificalurque non pax Jerusalem, sed tumullus ut quasi tolam silvam occupet et incendat, si eam
et confusio Babylonis. Princeps quippe qui discipli- reprimere virilis discrelio non conlendat. Quod-
nain, et compositos mores odit qtio laxante religio- propler et eadem nonnunquam in Scripturis gladius
nis lorum subjeclns populus silenlium non custodil, appellatur, quia male libera moriis exlerminium
non pacis sedificat, non quieiis, non jusiilise civita- operalur, dum vel a corpore sejungil animam, ut
tem, sed lurbat et confundit collectse mtillitudinis horno lemporaliler occidalur, vel Deum ab anima,
liiiiiaiem.Eoenim religionisindeflexam rectiludinem ut quo interius, eo deterius morialur. < Dentes, in-
non tenentc, nec a strepilu illiciloruin aciuum qtiii, eorum arma et sagitise, et lingua eoruii' gla-
9G5 DE SILENTIO CLERICORUM. 0;6
ditis aculus (Pr,al. LVI). » Ilorum lingua ct leinpo- ,A,quitiir, vel nil peniius profutnra, vel procul duL-io
raliter occidi Chrislum lecit, et eosriem ipsos spiri- nociliira. Ad lacendum quoe non prosunl perfeclio
ttialiier interfecit, qitam si vellent sttb 556 Jusl° nos invilat evangelicoeleclionis, tcrretque contem--
silentio cohibere, pulso niortis merito, possent ptorem metu reddendoe.raiioiiis, quia verbum oiio-
vilam felicius oblinere. Recle ergo in potestate sum, etsi humana ncgligentia parvipendil, divimt
linguseesse legilur mors et vita, quia quodam privi- lamen severitas dislricie illud in judicio reprehen -
legio poleslatis obtinet concupita, et cum vel ad dit. « Omne verbum, inqui!, otiosum quod locuti
moriem, vel ad vilam electione libera se extendit, fuerint homines, reddent de eo rationem in die ju-
prseelectam et dileclam eflicaciler comprehendit. dicii (Matlh. xn). > Et Isaias : < Si desiens, inquit,
< Mors et viia, inquit Salomon, in nianu lingnse digitum extendere, et loqui quod non prodesl (ha.
(Prov. XVIII).> Mors nimirum , cum ad loqiiendura LVIII).> Philo quoque sapiens : i Custodile, inquit,
procaciter inlumescil; vita vero, cum sub grato vos a murmuratione quoe niliil prodest, qiioninm
sileniio delilescit. Mors, cum foras soluiis lcgibtis sermo obscurus in vactium non ibit (Sap. 1). >Ob-
evagalur; vila autem, ctim discrelo moderamine scurus sermo est qui loquentium aniinos manifesto
refrenalur. Mors in lingtia, cum loquendo quis vel nocendi strepitu non peiitindit, sed incautis niiniis-
injusle proximum scandaiizat, vel supremi judicis B que prudenlibus lapsu tacilo se infundit, et sicut
iram sibi vindicem lliesaurizat, laxalo sibi loroslul- non aflirmat se magnopere profuturum, sic meii-
titioe nequiier blandientis, si non forte coarclatur liendo suggerit se nihil penitus nociturum. Obscurus
manu sileniium imponentis.De quo Salomon : < Qui sermo est quem verilatis radius non perfundit, vel
imponit, ait, slulio silentium, iras mitigat (Prov. in cujus veritale scse cliaritas non diffundit, cnjus
xxvi). >lra quippe Dei vel proximi facile provocalur, orlum scilicet rectse uiililaiis inientio nou prsecur-
cum lingiia imprudentis snb silenlio non arctatur, rit, cujus vel prudeiilioe simpliciias, vel simplicitati
quia, elsi forte bonum quid dicere comprobalur, prudenlia non occurrit. Hujusmodi autem seruio
tamen quia tempus non novit proferendi, hoc ipsum Scriptura perhibenle, non ibil in vacuum.quia suuin
rcprobatur. Unde Jesns filiusSirac: i Ex ore, inquil, auctorem non proeslat innocuum, sedeum, etsi non
fatui reprobatur parabola, non enim dicet eara in malitioesaltem olii eflicit arguendum quortim illa
lempore suo (Prov. xxv). > Recie ergo stultus intra damnabilis, islud qnamvis leviler, tamen inevitabi-
claustra silentii cohibetur, ne foras evagantem liter, puniendum. Ideo forte a locutione otiosa pro-
hoslilis malilia libere deproedelur, quia civitas mu- pheia Eliseus prophetaruin filios revocabat, eosque
rorura non clausa munimento , irruenie hostiura diligentius ad silenlium invitabal cura ipse magno-
multitudine facile subjacel deirimenlo. Quod insi- C pere sollicilus habeiuf ne absente eo in coeluniElias
nuans Salomon : i Sicnt urbs palens, inquit, et raperetur. Egressi quippe filii propheiarum, qui
absque murorum ambitu, iia vir qui non potesl in eranl in Belhel etalii postmodum qui erant in Jeri-
loquendo cohibere spirilttm suum (ibid.). > Si autem cho, riixerunt ei: < Nunquid nosti quia Dominus
•in loquendo valeat spiriium cohibere et tenendo hodie tollet dominum luum a le? Qut respondit: Et
silentio velit diligenliam adhibere, hoc frelus muni- ego novi, sileie (IV Reg. n). > Non est, inquit, opus
menlo et nonnulla poterit incommoriaremovere, et ut quid inuliliter proferatis, ut quod mihi noiuin
perplura quse non nieriiocriier proderunt, oblinere. est, lanquam incognitum requiralis, ne, dum com-
Sicut enim non invenitur, qui, si fluxerit, niullilo- pellor aurem vobis vana loquentibus inclinare, ab
quio non delinquat, dtim oblinendse slultilioc mulli- eo quo lendebam inveniarvel ad modicum declinare.
Ioquium , quam silenlium appropinquat : iia qui Silete igilur ne loquaci levitate vaiiiloqiiium incur-
tacere dilexerit, ant sapiens eflici promerelur, cum ratis, ne incaulo vaniloqtiio vobis oflensam conira-
auriitus magis quam garritus acquirendse sapientise hatis, quia sermonera inulilem procsto condeiiinat
vicinelur, aut, etsi non fuerit, esse lamen sapiens olium, el cultus esl juslilioe, ab eodem tenere silen-
sesiimaiur, dum cseteris non ejus slultilia verbis r» lium.
erumpenltbus inlimalur. Super quo Salomon: <Stul- CAPUT XIII,
lus, ait, si tacueril, sapiens repuiabitur, et si com- Quod si tantopere sermo reprelienditiir oliosus,
presserit labia sua, intelligens (Prov. xvn). > Et ctii- quem et paril levitas et effeclus non scquilur fru-
dam qui volebat sapiens ocslimari, cum lamen non cluosos : quomodo reriargui et damnari debet, iam
sufferrei inlra silenliiim coarclari,alierferiurrespon- in radice, 557 quam in superficieviiiosus, tuinore,
sum elegans intulisse, sicut nobis invenitur prudens invidia, furore, imprudenlia venenosus. De quo per
Boetius retulisse. < Intellexeram, inquit, te esse Psalmislam : < Os luum, inquil, abundavit malilia
. philosophura, si tacuisses. > Polest ergo philoso- ct lingua lua concinnabat dolos, sedens adversus
phus, sive sapiens quis videri, si elegerit inler si- fratrem luura loquebaris, et adversus filium malris
lentii lerminos cohtineri, et virtus, quani verum est tuseponebas scanrialum (Psal. XLIX).> Et per Jere-
in cordis abscondilo non haberi, oppanso lacendl miam : < Exlenricrunt, ait, linguam siiam quasi
velainenlo pulalur obtineri. Denique verba sua arcum mendacii (Jer. ix); > et paulo infra : < Sa-
nescit vir minus sapiens moderari, et vel suam, vel gitla vuluerans lingua eoruro (ibid.). Et adjungit :
aliorum invenilur ruinam operari, cum passim lo- < Nunquid supcr his non visitabo? dicil Domimi£,
9C7 PlIILIPPl DE HARVENGABBATIS BON^E SPEI 968
iitit in genlem hujusmodi non ulcisc.eluranima mea? A recusal possidere, qui nihil cum alieno dominocom-
(Jer. ix). > Lingua raendax vulnerans, irrevercns, muniler vull habere. Quia enim avis isla discolori-
infrunita,judicahtedislricio judicenon eiitiinpuniia, bus se vestivit, dum religioni assumptse linguam
sed divina eam animadversio visitabil, et ulciscens dissonam counivit, dum rcgulsc exierioris sese nexi-
in jndicio severius judicabit. Quod aflirmans Isaias : bus infreuavit, sed linguara raobilem irregulariter
< Omnem, inquit, linguam resistenlem tibi in judi- effrenavil, ipse Dens qui solus omnia vult tenere,
cio judicabis (Isa. LIV).> Linguam sibi resisienlem toium prorsus respuit, qtiia partem alieram non
judicat Dominus, ut ulleriiis non resistat, ut a suo concedilur oblinere. < Nunquid avis discolor hsere-
vclit nolit praviloquio jam desistat, ut quse silere dilas mea mihi? > Nequaquam. < Non eril, inquit,
noluit pro acquirenda proposita sanctitate, vcl in avis discolor hseredilas mea , sicut nec avis tincta
vita sileat, loquendi landem sublata facullale. Quod per loluro. > Sicut enim in soriem meam non ccdit
pcr eumdem Isaiara supra insinuans dicit: < Ultio- quisquis religionem impudentius exsecralur, et ab-
ncm capiam, et non resislet mihi liomo (Isa. XLVII).> jeclo candore nativo aduherinoe linclura fuliginis
Ei addit: < Sede,lace,elinlra in lenebras filia Chal- offuscalur, sic nec qui sese religiosum convenien-
(loeorum, non vocaberis ultra domina regnorum tius profitelur, si conlra me dare vocem laxa lo-
(ibid.).i Cum tenipus, inquit, dislriciae venerit ul- B quendi janua non veretur. Ab hujusmodi ergo lo-
lionis in qno mihi non resistel humanoe dispulaiio cutione quse Deo esse contraria comprobalur, ne-
rationis, lu, qusevaga el garrula voluntalis propriae cesse est, summa cura, summo studio sileatur, ti*,
laiitudine fruebaris, et in regnandi solio libi quasi hoc silenlio mortis merilum propulsetur, et hsecre-
domina videbaris, oppilato gutlure et suflocatis fau- pulsio vitalem jusiitiam opereiur. Hoc autem silen-
cibtis obmutesces, et interpolala die lua, in lene- lium, et semper, et ubiqtie et omnibus esl lenendum,
brarum abscondito delilesces. < Sede, inquit, lace. > nunquam , nusquam, nulli, penitus seponendum t
Quia vago et instabili nihil molestius quam sedere, quia sicut nulli datur divina Iege licenlia delin-
loquaci et garrulo nihil inlolerabilius quam silere, quendi, sic omnibus mandatum imponitur, quaejusta
sile tace, ut slcut prius agere raihi contraria iseta- sunt, diligenlius.exsequendi.
baris, ila flmic quse tibi molesia, vice reciproca pa- CAPUT XIV.
tiaris. Sicut enira qui diligenlcs me, meis jussibus Quodpropter prsedictoeloculioni descriptum si-
obsequuntur in portum volunlalis suaemeo diligen- lenlium imponitur, el e regione interdictum silen-
tis munere deducunlur, ita qui continuura in me tium seponatur; quod quia perhibente Scriplura,
icnenles odiumeffrenatis mihi vocibus obloquuniur, divinsejustitioecontradicit, divina eura bonitas pie
meum versa vice odium suslinere compellunlur. G curans, de omnibus interdieit. Hsec igitur viro sa-
Iloc est quod per Jeremiam idem insinuat Dominus pienti diligenter proecipit non silere, non linguam
tlicens: iFacta esl mihi hseredilas mea quasi leo in eruditam sera silentii cohibere, sed cum juxta man-
silva, dedit conlra me vocem, idco odi eam (Jer. dalum expenderil tempus congruum in lacendo, jam
xu). > Hacreditatem quse praesumit conlra Dominum non incongrue laxat januam in loquendo. Denique
vocem dare, et juxla .prophetam Ezechiel perseve- Socrates philosophus, qui jurejtirando sub silentio
rai scrmone confirmare, idem odit Doniinus, et se- discipulos 558 astringebat, non eisdem loquend:
vere judicans exhocredat, imponens tandem lermi- licentiam , in perpetuum auferebat, sed imponebat
nnm, nejuxta libiuim, diulius jam procedat, ut quoe eis lempus silentii delinilum, ut videlicet qtiin-
malitia prsevalenle obloquendi non deposuit volun- quennii spalio unumquemque redderet erudilum,
latem, divina juslilia puniente, perdat miseram fa- sciens auditorem laciium longe eflicacius erudiri,
cultatem. Sicut enim perversitas infidelium, incauta garrientera vero intempeslivo verborum slrepitu
loquacilas reprobatur, et salulem neutra jure potesl proeperiiri.Quod alius quidara sapiens pulcbre insi-
hoereriilariopossidcre, si tamen contigerit in pro- nuans, ait: < Sed tacitus pasci si posset corvus,
posito permanere. Altero justo qttidem , sed occulio n haberet pltis dapis, et rixoe multo minus. >Ex quo
iudicio fideni nescit, el luce fidei non perfusa, lota palcl quia nolunt sapientes ethnici, ut erudiendus
penitus tenebrescit; alieram, quasi matutinum solis quilibet silentio comprimatur, cum taciius habere
jtib.tr fldes conspicua jam decorat, sed lingua iucon- plus dapis et sapientise mereatur : et cum sub si-
linens quasi nubes irruens decolorat. Quodpropter lentio paslus doclusque fuerit congruenter, loqui
cum dixissct per prophetam Jeremiam : < Dedit permitiitur, imo forte prsecipitur evidenter. Quod a
contra me voecm.ideo odi eam; > suhjunxit: <Nun- nostris iitteris iidem ellinici quanium arbilror acce-
quid avis discolor hscreditas mea mihi? Nunquid perunt, quarum et si non spiritualem, taraeu ul-
avis lincia pcr tolum (ibid.). i Avis discoloribus cunque moralem intelligentiam perceperunt, el in
maculis varialur, cum anima recio quidem titulo eis comraendantes quod suo congruere proposito
fidei radiatur, sed immoderatsa locuiionis vitio ma- cognoverunt, caetera infideles fldelibus, animales
culatur, cum a forma religionis ecclesiasticoe non spiritualibus reliquerunl. Quorum spiritualium qui-
recedil, scd intra melas injuncti silenlii non ince- dam ait: < Doce me, et ego tacebo (Job vi). > Et
dit. El quoniam duobus recte dominis non servilur, alius : < Antequam loquaris, disce (Eccli. xvm). >
avem, quae sic discolor inveniiur ipse creator ejus Quod aulem volenti discere sit tacendum, el cuui
 969 DE SILENTIOCLERICORUM. 970
docitis lacendo fueril, sil oquendum. Ecclesiaslcs \ non solum saccnlaribus,sed et divinislitleris arguun-
iiisiiinans : < Tempus, ait, lacendi et tempus lo- tur, et dicunlur per prophetam : < Canes muli, non
qnenrii (Eccti. m). > Ul vir prudens, et tempus si- valenles lalrare (ha. LVI), > amantes (am in siiam,
lentii noverit anteire, el tempus loquendi secundo quam aliorura perniciem dormilare; sic nimiruin
loco, vel ordini convenire. Viro igitur sapienti lex dignis laudibus efferunlur, qui quod recte sentiunt,
divina proecipil ut loqualur, composita cujus locutio congruis locis, et lemporibus eloquunlur. Hi sunt
favo mellis non incongrue comparaiur, dum ejus enim quorum et scienlia contemptibilis non habe-
suadela audientis anima dulcoratur, sanaturque in- lur, et lingua eorum ornare scientiam perhibetur,
firmilas acquisila, sanilas confirmatur. Unde Salo- dum et sciunt quiri, cui, quando, quomodo, congruc
inon : < Favus, inquit, mellis verbi composila dul- proferatur, et eidera scienliaelingua prompiior fa-
cedo animoe, et sanitas ossium (Prov. xvi). > Et mulatur. De quibus Salomon : < Lingua, inquit,
supra : < Lingua; inquit, sapientium sanitas est sapientium ornat scienliam (Prov. xv). > Tunc
(Prov. xu). > Ctim aulem lingua sapientium sanitas quippe scientia sapientium ornalu debilo sit fe-
sit, quis dubitet eam non debere silentio cohiberi, ciinda, cum ad proferendum lingua congrue sit fa-
sed imperitis et infirmanlibus adhiberi, ut vice cunda , cum videlieet quod iila inlelleclu, cl studio
canum lingentes ulcerum fceditatem, dolorem miii- B meruil obtinere, hoec ulililalis gratia fldenter ag-
gent, pellant morbum, revocent sanitalem? De qua gredilur non silere. In cujus ftiga silentii, et sensus
David : < Lingua canum tuorum ex inimicis (Psal. loquentis interior elucescit, et audienlis aniinus
LXVII).> (n cujus lypo rei pulrescenlera Lazarum grato ac.cubiiu requiescit, et sic amborum pariter
canes in Evangelio lingere perhibentur, quia sa- non mediocris ulilitaiis coalescit, dum ille ad pro-
pienles quique minus sapientibus adhibenlur, ut ferendum, ille ad audiendum congrue et delectabili-
oris medicamine, el mullifaria verbi cura tanquam ler invalescil. Quod pulchre insinuans Salomon ail:
ferro, oleo, polione, malagmale, ligaluram, et no- < Malaaurea in lectis argenteis qui loqtiitur verbum
ceniia resecent, el adhibeanl diligenlius profutura. in lcmpore suo (Prov. xxv). >Per malum, fructus;
Hujusmodi qitidem verba sapienles non debent re- per aurum, signalur sapienlioeclarilas preliosa; per
ticere, sed minus eruditos indefesso eloquio com- argenlum, eloquium, per lecltimvero ejusdem eloquii
moyere, nisi forte ctim obsliuatos eosdem ila suaviias graliosa; quae si convenianl, nihil uiilius,
viderinl auditores, ut audito verbo vitse reddanlur nihil apud homines 559 gralius inveniiur, sicut me-
nequiores. Qualibus Paulus dixit : < Quia repellilis lius longe novit qui non loquendo sed habendo potius
verbumDei, ecce conveiiimurad gentes(Aci.xiii). > experilur. Mala ergo aurea in leclis argenteis, recte
Super quo Ecclesiasiicus admonet dicens : « Ubi G dicitur collocare, qui sapientiam frucluosam suavi
non est auditus, non effundas sermonem (Eccii. novit eloquio 'dispensare, qui ad propalandum sensa
xxxn). > Et Salomon in Proverbiis : < ln auribus, decentia loquens tempore congruo se inclinat, in
inquit, insipientium ne loquaris, quia despicient cujus dulciloquio audilor mollius se reclinat. < Mala,
doclrinam eloquii lui (Prov. xxin). > Propler bu- inquit.aurea in leciis argenieis qui loquitur verbum
jusmodi viros qui nullis doctorum mouiiis obse- in tempore suo. >Et recle in tempore suo, non eniiu
quunlur, sed quo magis commoniti, eo exacerbati nisi suo in tempore Ioqui sapiens invenitur, ex quo
amplius persequuntur, iidem doctores lacendo ple- et esse manifeste sapiens comperilur, quia sicut
riimque scienliam suam velant, et margarilas por- perhibenle Scriplura : < Homo sapiens usque ad
cissanclum c.anibusnon revelanl, non invidenles eis tempus tacebit (Eccli. xx), > sic idem, imminente
quibus debent doctrinae pabulum exhibere.sed lem- loquendi tenipore, non silebit.
pqs exspeciantes quod id possint convenienlius ad- CAPUT XV.
implere. Qttodpropler Ecclesiaslicus ait : < Homo Quales super muros Jerusalem, scribenle Isaia,
sapiens tacebit usque ad leiiipus, et recte usque ad Dominus cuslodes constituit; eisque ut perpeluo
tempus (Eccli. xx). Cum enim sapiens tempus viderit loquerenlur signanter instituil, quia sermone vigi-
imminere quo sibi, vel honeslum sit, vel uiile non ta- lium et hostium insidiantium spes cassalur, et solli-
cere, non abscondetlucernam scientisesub legumenio ciiudo civium resislendi labore continuo non lassa-
modii deprimentis illud mandatum audiens Scripturse tur. < Super muros tuos, ait, Jerusalem constiiui
salubritercommoneniis. < Non abscondas, inquit, sa- cuslodes.tota die etlola nocle perpeluo non lacebunt
pientiam luam in decore ejus, in lingua enim agnosci- (ha. LXH).>Muri Jerusalem est fldeliumin Ecclesia
lur sapientia, et sensus, et scienlia, et rioctrina in multitudo quam compactara csemento charitalis
verbo seusati (Eccli. iv). > Cum itaque sensus, el invicla solidat forliludo, quorum singuli, perhihente.
scienlia, et doclrina sit in verbo sensali, non esl im- Petro, vivi lapides nominantur, qui ex se muros
ponendum tantse silentium hpneslali, quia thesauro efliciunt cum dileclionis mulua?fcedere glutinantur.
abscondito invisa scienlia comparatur, cujus sensa < El ipsi, ait, tanquam lapides vivi superoedificamini
non proferri cassum esse quidam philosophusproie- in domos spiriluales (/ Petr. H). > Snper auiem
slatur. < Cum loeta, inquit, rioceat promere gauriia, hujusmodi muros, Pelrum, Paulum, et cseleros Imjns
cassum esl nolle loqui sensa decentia. » Sicut autem formae cuslodes Deus ponit, et eis custodiendorum
qui dcpressi tumore sensa dcccntia non loquuuiur. solliciiudinem sic imponit, ut velit eos.non SOJJHII..
 S71 PHILIPPI DE IIARVENGABBATISBON^E SPEI 9T2
inolli somnolentia non torpere, sed agililatesirenuos .A tiusinquieltim. Quietum vero silentium agi prsecipue
. perpeiuo non lacere. < Tota die, inquit, el toia nocte nocle media comperitur, unde et alia translaiio;
perpeluo non lacebunt. > Sive dies commodi vel non, quielum, sed, mcdium habere silentium inve-
favoristeniporalisaffulsarit, sive damni vel minaruin nitur, in qiio nihil velle videiur aliud dcsignari,
caligo nocturna sese offuderil, el sapiens ct cuslos quam quod nocte meriia constat silenlium quielius
fitlelis nescit sub silenlio dormitare, sed memor actilari. i Dum meriium,inquit, silenlium tenerent
proecepiorisprocceplumdiligit indefesso studio prae- omnia. » Quod auiera per lioc dicit (medium) medioe
dicare. Unde cum dixisset per prophetam spiritus : noctis manifeste designet siientium consequenter
c Tolu die et lola nocte perpetuo non tacebunt, > innuilur, cum infertur:
atl eosdem cuslodes faciens aposirophem subjunxil : 560 CAPUT XVII.
< Qui reminiscimini Domini, ne taceatis el ne rieiis i Et nox in suo cursu iter medium haberet (Sap.
sileiilium ei (ha. LXII); > vos qui memores estis xvm). > Hoc intempeslse noctis silenlio cum somno
cjus qui vos constituit supcr muros, sciiote vos non profundius indulgetur, illa in libro Reguro merelrix
illi torpente silentio placimros, et ideo recie quoc surgere perhibetur, qusemorluo filio per Suamnegli-
non stint illi placiia non daturos, sed ad murorum geniiam opprimenlis, tulii vivtim filium de allerius
ctisioriiam infaiigabiliter locttluros. Htijus et raan- 1B latere dormientis. Quod altera mane percipiens cum
ilati, el mandanlis, Petrus, cl ejtis coaposloli memo- lac vellel filiosuo dare, conquesta est el arguit quod
res cxstiterunt, qui pro perhibenlibus Pharisoeisin hoecfurlum proesumpseritperpelrare; etcum nullum
loquendo fortiter perstiterunt, et offusa noctemiua- intereas finem possel habere contenlio, veraci proe-
rum, conLumeliaruin, carcerura, verberum, quae senianiur Salomonis ambse judicio. Qiiarum illa :
cuncla pertulerunt, non lamen quse auriieranl et • Consurgens, ait, intempeslse noctis silenlio tulit
viderant, lacere potuerunt: < Non possumus, aiunt, filitimineum rie latere meo ancillse luae dormicnlis,
quse audivimus, et vidimus, non loqui (Acl. iv). > et collocavit in siuu suo; suum aulem flliuin, qui
Mira res ! Tanto quidem loquendi ardore fuerant erat morluus, posuit in siuu meo (/// Reg. m). >
iuflammati, lanlo faslidio ingratum sileiilium exse- Conquerilur isla quod intempestae noctis silentio
crali, ut non solum flducialiter loquerenlur quae ad perpetrandum furti facinus ejus hospita surre-
uossent, sed musto spirilus debriali, non Icqui jam xissei, cum dormire potius, vel forle vigilans feriari
uoii possenl. saitem ab opere debuissel, quia ob hoc inieinpestam
CAPUT XVI. coustat nocteni mediam noroinari, quod ttinc prsc-
Et recle, ut non possent non loqui sanctus in eos cipue non esl tcmpus aliquid operari. Nec allendit
'
spirilus supervenit, aptid qtios et anlca a regalibus " hoec roulier quod banc horam riebuil plus timere,
sedibus omnipotens sermo venit, ul el ipse inveie- magis esse sollicita niajori sibi vigilantia prsecavere,
ratiini dure sileulium debellaret, el ora lacentia quia qui dolo, vel insidiis inferre cuiquam diligit
clavis Davidica reseraret. Mundus quippe veterani quid molestum, tit minus caveatur, tempiis eligit
rcus silcniii teuebalur, noclisque teierrimse qtiasi inlempesliim. Dcnique somno gravi cum -Egyptii
palpabili caliginepreniebaliir, cum sermo Dei Patris, nocte media deprimuntur, ab Angelovastatore eorura
iusiar roris uoslro velleri, lapsu placido se infiindii, primogenila perimniitur, advenlum cujus prsedocii
cl ad huinauos oculos virginalis uterus hunc perfun- filii Israel vigili sollicittidine procstolantur, proeslo-
dil. Quod insiuuans sapiens ille Philo aiebat: < Cuni lantes modo, vel iucommodosimili non gravantur.
cniiii quieluin silenlium contiiieret omnia, el nox in Qtiori recolens David nocte media nolebat obdor-
,suo cursu iler medium haberet, oinnipolens sermo niire, sed venttuiim Dominum exspectatione solli-
ttius, DQitiiiie,de ccelo exsiliens a regalibu.ssedibus cila proevcuire, nl si fotie ilerum ad turbandum ille
duriis debellalor in mediam cxlermiiiii lerram pro- quietum, vcl mediumsilenliiim adveniret, adveniens
siliil (Sap. xvinl. > Quod sileiilium, quietum nomi- etiin non solum vigilem, sed et iiileiilum lauriibus
nal epylheton, id est proprietas rei, suum esl enim j) invenircl. < Media, inqttii, nocte surgebam ad con-
silenlii, ul quieium sil, alioquin sileutium non esi, fileudum libi (Psal. cxvm). >
si quieium nou est. Quamvis in hoc quod dicit Sciebat enim quia regnuin coelorum, quod decem
(quieium) illud videtur silentium desiguari quod virginibus comparalur, quod nisi a vigilantibus, et
constat nocie media celebrari; cum jam videlicet oleum laudis habcniibus nou iulratui', tunc praecipue
quievcrunl plenius vespertini, et necdum suscitan- vcl offerri, vol aufcrri veraci sententia pracdicalur,
tur strepiius maiuUui. Cum enini nox adveniens cum niimis ab incattlis, vel dormienlibus exspecta-
silculium afferre vidcalur, nioneiis quodammodo ul lur. Clamore quippe facto nocte media sponsus
a labore diurno, et slrepitu quiescalur, prima taroeii veuil excludens eas quas paralas et habenies oleuui
ejtis parle solenl adhuc noimulli operari, et ultima non invcnit, eas vero secum ad nuptias inlroriuxii,
nihilominus ad operandum itidem suscilari. Meriia quas vel riorniitio, vel olei dilata empiio non seduxit.
atiiein parte omties generalius conquiescunt, et vel Sic nimirum frequcnler venire Dominuscousuevit
occupanlur somno, vel sallem in cubiculo delite- cum majore silentio observalor improvidus con-
pcnnl; et hac hora imempesia silenlium fil quiettiiii, quievil, curo paucos sui sollicitos, laudes et vigilioe
<modip diei abcunlis vel redcuiiliscoufinio ''-equeu- lenueiiini, c;cteri vero omnes quasi nocle intein-
 ' 974
975 DE SILENTIOCLERICORUM.
pesia, id csl media silucrunl. lloc medittm, vel A voluit apparere, realis invenilur iter meditim nox
qtiietum silcntium omnia conliuebat, ei quasi nox habere, et paucis pastoribus super gregem suura in
iutempesta iter medium peragebal, cum verbum Dei eadem vigilanlibus regione angeli superveniunl nova
Pairis propler noslram omnium salutem voluit hu- et miriiica visione. Qui niroirum, et in lucem noc-
manari, el humana sui praesenlia nocivum silentium turnas tenebras el qnietum silentiura convertunl in
foniter debellari. Quinla quippe mundi oetas per id clamorem, dum magno cum tripudio nalum illis
temporis agebatur, quse a Jechonia snmpsisse ini- annuntiant Salvaiorem, cujus orlti, et in ccelis glo-
tium prscdicalur, quse tanlo silenlio est oppressa, ut riantur angeli praecelsae clarilalis, et in terra pax
in ea rarus admodum haberelur qui verbum Dei conferlur bominibus bonse volunlalis (Luc. n). Quo
palam cum fiducia loquereltir. Cum enim ab Abrahain audito, pastores incomprehensibililer gralulaniur, et
usque ad Jechoniam duarum sit selatum seriesevo- recedeniibus angelis, rupto el ipsi noctis silenlio
luta, in quibus patriarcharum el prophelaruni mul- inviccm adhortanlur, ut transeanl usque Belhlehem
lituilo copiosins est locuta ; ista setas ntillos invenitur verbtim quod factum est invistiri, novuinqiie obse-
prophetas habuisse, exceplis paucis admodnm, quos quium novo puero delaturi. Nec sufflcit quod angeli
in ejus inilio legimus exstilisse. In ejtis enim initio vel paslores quietum silenlium diruperunt, et in
Aggseus,Zacliarias, Malachias, quem Ezram Haebrei 1*divinas laudes sub eadem noctis hora lsetis,vocibus
anlumanl, exslilerunl; qui velut in noctis crepti- eruperunt, sed et ccelum protulit sidtis novum, quod
sculo, propinquanli jam silentio aliquantulum resti- loquentis vice, vel oflicio fungeretur, dum non lin-
tci-unt, quibns prsesentibus, tanquam stellis mican- gua, sed mystico novi generis l.umine loqiieretiir.
libus, praedicata verilas sublucebat, el aiiimosaudi- Visa cujus facies gralum myslerium invcnicniis.
torum error ignoranliae non penilus vel abducebal. excilavit aslrologos in pariibus orienlis, et fuigore
Cseterura his stiblalis nox in profundum vergens proeviotres magi feslinarunl Jerosolymam devenire,
amplius lenebrescit, et sorano gravius obrepenle a iu civilate regia sperantes natum puerum invenire :
proedicandi strepitu conquiescit, et tota illa scias < Ubi est, aiunt, qui nalus est rex Judoeorum? Vi-
iractu longissimo sic decurrit, nec prsedicatio tene- dimus enim stellam ejus in Oriente, et venimus
bris, nec sileniio lux occurrit. Cum ergo toius adorare eum. Tunc Herodes, inquil, turbalus est,
inundus a prsedicandi studio conticeret, et nox igno- et omnis Jerosolyma cum illo (Matih. n). > Videtis
rantiae iler medium, id est profundissimtim obtine- noviRegis ortu Chaldoeos,et Judseos pariler quam-
ret, < omnipotens sermo Dci a regalibus sedibus vis dissimiliter conlurbari, et utrosque ad quscren-
cxsilivit, el in mediam exterminii terram debellator r dum vehemenlius incilari, sed illos ut invento,
durissimus prosiiivit. > Regales auiem sedes, sunt oblalis muneribus, suppliciler obsequantiir; islos
miillarum diversilas mansionum, quas Deus prsepa- autem ut eumdem, flagrantes invidia, persequantur,
ravil diversarum meritis aclionura, utineisvide- quem inventum Chalrioeicum juxla propositum ado-
licel regno vel dominio pro suo quisque merito rassenl, et in somnis admoniti mandato Herodis
perfruaiur, quorum ipse regum Rex, et dominan- obsequi recusassent, per aliam viam ad sna cum
lium Dominushabealur. Per lerram exterminii, ter- gaudio revertunltir, et inventi Regis magnalia na-
rena hominum vitiosilas designatur, ad quam Dei tionum popnlis eloquunlur. Herodes aulem cum
Filius, verbum Palris, sermo omnipotens venire videret a magis sibi non renuntiantibus se illusum,
memoranlur, ul ab ea praediclum silenlium felici et ab eo quod speraverat, prudenti consilio se ex-
exlerminio proturbaret, durusque debellalor luce clusum; furoris incontinens, silenlio premi nesc.il,
siia lenebras ignorantise propulsaret. Quod autem sed ad persequendum regem, manifestius et con-
de ccelo idem serrno dicilur exsilire, et in mediam lumacius inardescit. Mandal crgo omnes pueros in
te.rram exlerminii prosilire, saltus nomine adventus Bethlebem natos infra biennium irucidari, ille inier
ejus subilus comroenrialur, qui ad illos venire diligit coeteros, nonposset liberari, malens illis in flnibus
a quibus non speratur, quos profundac lenebroe, j) puerum nullum esse, quam illum quem qtioerebat,
gravis sopor, quietnm silenlium delinebal, ut ven- cum cseteris eliara superesse. Quodpropter hoc
turuin non videret qui eos salvare misericorditer idem puer et permisil et voluit aclitari, ut ejus
disponebat. Hlum quidem venienlem Zacharias, fama nominis posset diffusius dilalari, et de verbo
Simeon, Anna, Elizabelh prsevenerunt, qui spiritu carnem facio ad omniiim salulem eleclorum pulso
docii prophelico venlurum in proximo provideruni, procul silenlio verbum flerel ubique genlium vel
et de illo forte aliqua, velut galli nocte media, ceci- locorum. Ncc solum quando nalus est, qnietum
nerunl, sed delentos gravi somno excitare sono Christus silentium proturbavit, et ad loquendum
tenui nequiverunt. 501 Ille solus igilureos poltiil lam probos qtiam reprobos homines excitavit, sed
excilare, ille male quietum eorum silentium elllcaci- et quando passus, el moriuus, die lertia voluit sus-
ter proturbare, qui non solum potens, sed eiiam citari, suamqne resurreclionem longe laleque omni-
omnipotens legilur sermo esse, qui per se ipsum bus praedicari. Quse nimirum resurrectio facta est
yeniens, mandalum Patris loquitur indefesse. cum partes mundi superas solis absentia tenebraret,
CAPUT XVIII. et nociis proesenlia lerroe superficiem occuparet;
Denique quan.do nasci, ct humanis octtlis homo cum altus sopor divinas hominum solliciludines F$-
 975 PIHLIPPI DE HARVENGABBATISBON.E SPEI 976
moveret, cum profundo noclis itinere silenlium om- A prohibiti urgenle spiritu non lacebani, setl laetoet
nia coniinerel, cuin accincti lumbos galli sollicilu- volenti animo illaiasconlumeliassufferebant.i Ibatu,
dine vigili concinebant, qui varias noclis boras inquit, gaudenles a conspeclu concilii, quoniam
cantu nunlio discernebaul. Hac intempesta hora digni habiti sunl pro nomine Jesu conlumeliam pati
Christus a morluis voluit suseilari, qua moriales (Act. v). Conlumeliam quippe furor persequentium
soluii curis non solenl excilari. Mane vero summo inferebat, vel sufferentis animum spiritalis unctio
mulierum sedulitas declaralur quas mittenles ei leniebat, quoe nimirum quo vehemeniius ille soevii,
dolentes angelus consolatnr, dicens eum surrexisse, eo validius leniinenlum atferre consuevit. INecenim
quem claurii lumulo non salis fideliier aestimabani, tantum persecutor valet ad id quod grave est infe-
resurgeniem vivere, quem cum morluis errore fe- rendum, quantum spirilus consolalor ad idem suf-
ininco quscrilabant. Quarc , quaeso, nocle omnia ferendum : imo isle multo est efficacior ad silen-
agunlur cum homines somno silerilio tenebris de- liuni removendum, quam ille ad illud imponenrium.
primunlur, nisi ut dclapsi in lorporem, alacres hujus- Quapropler aposioli, accepto in igne Spiritu, sic
niodi beneficio redderenlur, riocivo detenli silenlio loquuiilur, cum eos adversarii ininis, flagris, et
magnalia divina loqiiereiitur, obscuralum babentes carceribus persequuntur, ul eorum prsedicalioqiiaui-
inlcllectura, adipisci luincn scienliae mcererentur? B vis multipliciter refulelur, impatiens tamen sileniii
CAPUT XIX. abjecto velamine denudelur, et quamvis pluribus
Atl cumulum auiem gratioe, postquam illo Chris- eumdem Spiritum non habentibus sil molesta, liai
tus unrie venerat, reineavit, et assuinplum corpus tamen opporlune, imponune omnibus mauifesla
noslrum ad Palris dexieran)collocavit,sanclum inde CAPUT XX.
spiritum aposlolis, sicut promiserat, mittere non Hinc forte quod eisdem prseceptum est, ut calceis
lardavii, qno iransmisso, corum corda, ut etiam non ulaniur, sed ad procdicandummissi, nudis pedi-
inoriem coiitemnereut, inflamroavit, ut non loqui btis gradiantur, habeules lantum soleas quibus
jam nou posscnl ora patula dilalavit. Et hoc qui- iuterpositis a lerra sejungiintur et spinis el iribulis
dem alto diei luroine factum congrue proedicatur, et serpenlium morsibus noii laedunlur. Pars iiaqtie
ciiin hora ejus lertia jam ari meridiempropinquattir, pedis inferior operilur, decooperia vero superior
in quo meridie de summo cocli axe sol clarius illu- iiivenilur, ut praedicalio nec terrenis fsecibusturpi-
cescit, et profectu consummalo vehemeiiiius inar- ler adhaerescat, nec sub umbra silentii pari turpi-
dcscit. Per quod innuilur quia lanlo illius muncre luriine delitescat. Cum euim praedicatio terrenuin
largilalis, lanla in illis diflusa eslvehemenlia chari- praecipue commodura aucupalur, cum spinis avari-
talis, ulpropler verbum injtincloeet susceplse prse- C tiaeet aculeis inanis gloriae tribulatur, cum prseceps
dJcalionis, proficicndo accederent ad tolerandas vel indoeta non evitat morsum falsiloquii virulett-
moleslias passionis. Quodammodo enitn appropin- lum, cum hoc, et his similia, nullum sibi reputat
quare ad meridiem sol virietur, ubi esse et lucidior, delrimentum, nimirum pes loquenlis videtur soleam
et fervenlior perhibelur, cum juslus urgenie spirilu, non habere, sed terreno pavimenlo lolus carnaliier
non solum a justilia non rcccdii, sed ei procdicandse adhserere. Cum vero idem praedicator vel propler
instat fortius et procedit, et 562 fluo magis fortis linguas delrahentiuin conlabescit, vel ad niinas
adversarius obviat el resistil, eo clarius et fidcntius persequentium expavescit, el ira vel limore, cum
isle pracdicat,el insistil. Et duin propter prseriican- loqui dcbeat conticescil, pes cjus quasi quodam
d;u amorcin et inslantiam verilalis, suffert minas, pressus opertorio non palescit ct supra verbi spe-
et odia hiimause pravilatis , proflciendi gralia cieni vile morticinum invalescit. Imo cum Moyses
l.tnge facltis ab ortti matiilino (it lanquam sol in ad eriucendum de JEgypto filios Israel miltendus vo-
meridie, vel auruni fervidiim in camino, eo prelio- •caretur el quomodo procdicalioni deberet insislere
sior fervore lucido, vel luce fervida merilorum, quo inystice docerelur. i Solve, inquil Dominus, calcea-
magis iiicandescil ari siifferenduni oesluanlem mali- n menluni de pedibus tuis (Exod. m), > ul scilicet lna
liani reproborum. Ei ergo Chrislus moriuus esl, ei cunctis prsedicatio declaretur, nou rancoris vel ii-
raoriuus resurrcxil, cujus auferre lenebras, cujus moris superducto velamine lenebrelur. Sic et apo-
ignoranliamabslergerc non dcspexit.cujus lorporem sloli nudis ad proedicandumjubentur pedibus anibu-
kngtiidum, cujus vetus sileinium relegavit, cujus lare, ut eoruin prsedicationem nullius terror, nullitis
Ct ad vivendum cousciciiliam, ct ad loqucnduni detraclio valeat obscurare, sed tanquam lucerna
scienliam informavit. Ei aiilem illapsu repentino, siipereiiiineniiamcaiidelabri collocetur, etluxliicens
quasi hora lerlia supcrfusus, ei spiritus consolator corara hominibus non suam sed Dei gloriam opere-
in lingiiis igneis esl iufusus, ctijus lam securam lur. Quod etiatn sermone prophelico videtur desi-
conscientiara, lain audacem, cujus linguain reddil gnari, cum vox prsedicantium jubetur. exaliari, ne
lam loquacem, ut quoc loqucnda sunt, non possil timorenoxio turpiter reprimatur, sed repulso lecio-
reticere, paratus liorum gratia, (lagrantempassioni, rio foniier exprimatur. « Clama, inquit Dominns
caininum suslinere. Talcs eraul quibus cum Pharisaei tuam perlsaiam, ne cesses, quasi tuba exalta vocem
sileniium imponere conarenlur, prohibcntes ne qui evangelizas Jerusalem, exalta, noli tiinere. Dic
ultia in noinine Jcsu populis loquereulur, illi tamcn civilalibusjudae: Ecce Deus vester (ha. LVIII,XL).>
 »77 DE SILENTIO CLERICORUM 978
Eum qui prsedicat non solum vult Dominus ciamare,, A junxerit et sermonem, ut in ipso conciliet quoddam
sed a clamando eliam non cessare, et non tenuiter,, quasi malrimonium nuptiale, ex quo velui soboles
non mediocriter, sed in modum tnbae vocem prteci- procedat beneficium spirilale.
pil exallare, forte ut audilores efficaciter possit ad1 CAPUT XXI.
prselium excilare. Tuba enim in praeliojampridemi In cujus typo rei quidam philosophus fingit
habebalur, qua prsecinenle, itlem praclium agebatur,, quasdam nupiias celebrari (125), elad conciliandum
quoniam audiio ejus sono exercilus animosior red- eas',ipsam turbam rieorum cceleslium congregari,
debatur, non audiio aulem languidius agere vide- qui etsi forte in aliquibus disparem habent sensum,
batitr. Per quam lubam proedicalor non ineongruej tamen universi parem in his nupliis dant consen-
iiguratur qui fidelium animos ad expugnaiidum hos- sum. Ab omnibus quippe illis saiis congruum aestima-
tes invisibiles exhorlatur, eujus exhorlatio inuliliss tur, ut Mercurius quem flguram sermoiiis tenere
et ineflicax non habetur, si studeat exaltari, sii idero philosophus arbitraltir, uxorent sibi ducat ma-
riigna fortifudine commendetur. « Exalia, inquil,, Irimonio lempore puberlatis, cum scilicel ad ducen-
in fortitudine vocem luam, exalta noli tiinere. > dum maturae vel congruse sit selatis. Unde Jupitcr
Hujus vocem exaltat debila fortiludo, cujus laniai cum eas debere fieri nuplias lestaretur, congregatis
flrmat conscienliara sanctitudo, ul ncc minis ad- "' ccelicolis de ipso Mercnrio dixisse perhibetur
versanliura limeat referiri, nec favoribus adu- Illum, ait, connubio rite jugarier
lanlium gaudeat deliniri. Qui cum ad utrum- Suadent emeritis secla laboribus,
El robur lliulumos flagilal additum.
que digna fuerit forliludine proemunilus, ad lo-
robur oetaiis conveniens esl
quendum libere, erit viriliter expeditus, et Quia ille, inquit,
ei jain pro tempore labores plurimos est
563 quidquid obvium fuerit, adversabitur, et adeptus, videlur nuptiales
excludet, ejusque os palulum quaevis importuniias expertus, hujusmodi convenientia
non occludet. Imocumdixisset,«Exalla,noliiiniere,> thalamos flagitare, ut ultra non differat dignani sibi
uxorem copulare. > De qua idem Jupiler subjunxil :
subjunxit: i Dic civitaiihus Judae,ecce Deus vesier. »
llle eiiim quse juslse suul recte civiiatibus dicit, cui At virgo placuil docla quidem nimis.
Et comparsludio.
nullus liraor efficaciter conlradicit, qui limore posito Cum isle
Mercurius, qui figuram sermonis dicitur
quarumlibet adversanlium gravitatum, affectn piela- obiinere, tempore jam maturo uxorem sibi debeat
lis pacem ei salulem diligit civilalum. Civitales
adhibere, recle prudens juvenis illam prse cseieris
Jtidoe, fideles animoe perhibentur quse suum Creato- habet graliosam, quara ei doctrinse conimendabilis
rem verho el opere confllentur, quibus praedicator * et
C paris proposili allendil sludiosam. Cujus dum ma-
dare proecipitur verbi trilicum cum mensura, ut riiali fcedere
devincitur, ex ea sibi dignos acquirere
quod sibi commissum est, reddat Domino cum filios invcnilur, talique malrimonio fit non mediocri-
usura, cui si dixeril : < Domice, mna lua decein ler frucluosus sine quo, velut ducens vilam caelibem,
mnas acquisivit (Luc xix), > audiet ab eo : t Eris redditur oliosus. Propier
quod in loquendi clausula
poleslalem habens super decem civitales (ibid.).>El Jupiier :
si dixerit: < Domine, inna lua. fecit quinque mnas, Junganlur, inquit, paribus nam decet auspicis
auriiet ab illo: Et tu eslo supra quinque civitales Noslris accumulent astta nepolibus.
(ibid.).i Supra lot qtiippe civitates quasi jus accipit Qiise sit auiemvirgo illa cui Mercurius debei jungt,
debita poleslatis, quot civitaiibus impertivil verbum et ab ejus complexu et nuptiali fcedere non disjuugi,
salutiferoe veritatis, quotcivitaies prsedicalionis vallo idem Jupiier invenilur superius demonstrare, < no-
et propugnaculis prsemunivii, id est quol animas Deo veris, inquiens Mercuritim philologioenuptias postu-
per verbum sibi traditum acquisivil. Quibus enim lare. >Et supra : « llluin, ait, jamprideni philologiae
erudiendis sluduit prsesto esse, eisdem animabus sentio amore torreri. > Per philologiam spirilalis
non immerito dicitur et prscesse, dum ei ianquam ratio figuralur, quam in cujusvis anima summus ille
doctori et ductori a reiribulore bonorum omiiium D E arlifex operalur, per qtiam juslum et injustuin aptid
itnptilalur quiriquid boni docta el obediens illarum se illa cernit, et eorum quid tenendum, quid sper-
bumilifas operatur. Iste doctorsive duclor non tan- ncndum prudenter examinat et disceruit. Hujus
lum Ioqui prsecipitur sed clamare, et vocem sicut quasi nuptias sermo sibi postulat et asciscil, hujus
luba clamando exaliare, ut intelleclus vel ralio quse amore lorridus, eam sibi jungere concupiscil, quia
riivinilus infunditur animo spirilali, ferlilis habeaiur, nulla vel honestas vel uiiliias esi sermonis, quem
cjum ei copulaiur sermo fcedere maritali. Quasi non fovet e: promovet sinus et prudentia raiionis.
enim virgo lenetur clauso thalamo verecunria, et Sine htijus interiori et felu et complexu sermo exic-
ignorato viro permanet iufecunda, cum ratio in- rior|veI garriens dicitur et vilescii, vel limore et
spectiva secrelo silenlii jucundalur, nec assumpti diffidentia coercitus refrigescit, cl in aures venire
sermonis maritali copula fecundalur. Nec sufficit sapientium erubescil, dum sponsali ornamenlo, ct
Cuivis sapienti habere rationem, nisi eidem ratioui doctrina raiiouabili non fulgescit. Si autem praesens

(125) Marlianus Capella, De nupliis Philologioeet eriit. Ulrici Friderici Kopp, Francofurli ad Mcenuin,
Mercurii. Vide lib i, pag. 132, lib. n, p. I7i/ seq. 1S56, 4°.
979 PIIILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^ESPEI 930
ratio iiiitis veltil in cubiculo comnioreliir, si nativam \ Esl, inquit, doclus ille divum,
illic piilchritudinem conservare el excolere delecic- Sed doctior puelta,
lur, illic etiain inslruit ct informat prudenier locu- Nunc nunc beantur arles
turum, et formal congruenler sermonem foras tan- Quas sic sacralis ainbo.
quam e tlialamo processururo, unde Juno : < Atqui, Docltis quidera sermo esl fundalus solida ratione,
ait, ejusdeni virginis convenil subire vinculuin, quse doctior esl ratio cujus doclrinse decus elucet in ser-
illuiii etiain quiescere cupienlem conjungere non moue, arles vero digno laudis culmine lunc beantur,
perfcrat. > Hujus quippe ralionis copula, sermonem cum istorum communi procsenlia consecranlur.
quasi sponsum Mercurium non enervat, sed illius Nulla enim ars, nulla congrue perlractatur seienlice
potius honorem el merita coacerval, dum latens in disciplina, quae nequaquam in illorum coramuni
conclavi cordis, non perrniltit ul ille tanquam lor- limalur officina, ad quam perlraclandara vel ser-
peat suo lodice, sed in ramos loquaces diffundalur moni ralionis acumen non succurrit, vel rationi
564 'iahens vivacem flduciam in radice. Sic ramos praevioe sermo congruus noii occurrit. Eapropter
forenses dilTiindenti, sic diffusius eloqucnti apud Thalia postquam laudes illortim multipliciler enar-
Lystram Paulo lurbae honorem dcferebant, in boc ravil (suum enim canlicum aliquanto largius dila-
crranies miseri, quia illum non hominem, sed Deura B lavil) ipsam hujtts dilatationem in modum orationis
csse Mercurium asserebant. <Dii, aiunt, similes ho- complevit, el diclo complelorio sub silenlio rc-
minibus desceiiderunt ad nos. Et vocabanl Barna- quievit.
bam Jovcm, Paulum vero, Mercurium, quia ipse Vos, inquit, disciplinas omnes
erat dux verbi (Act. xiv). > Nonne vobis in Paulo Ac nos sacrale musas.
videntur hujusmodi nupiise celebrari, et philologise Vos, ail, sine quibus nulla scienlise discipliua
Mercurius quodam mairimonio copulari, dum intus commendabililer exercelur, quoruin alier sine altero
in secrelo rationis amor eum efficil ertidilum, et volentibus proficere sulliciens non habelur; vos, in-
inde velut Sponsus de thalamo \erbum producilur quam, nostram musarum scienliam consecrale, id
expolitum? Sic enim apud eum serrao el ratio graio est sacris nupliis sacra veslra proesenlia venustate.
faedere convenerunt, sic gralara sibi sedem in illo Scio enim et sermonem vobis plurimura non prod-
pariter invenerunt, ui et raiio uliliset fecunda mi- esse, iino forte non mediocriler et obesse, si lan-
i.islerio haberelur sermonis, et sermo foveretur in quam onager nobis volueril solilarius proeslo esse,
gremio vel sinu ralionis. Nam sicut sermo, si rationi ei raiioiiis iniegriialem fructus non saiis congruos
.voi) incumbal, non saiis commendatuf, sic ralio, si parturire,siin complexum verbi recusavil devenire.
ad copulam sermonis non transeal, quasi slcrilis C CAPUT XXII.
jtidicalur, el sejuncti ab alierutro, fecundi salis et Deniqtie in lege veleri quodammodo Moyscs dat
uiiles non habenlur, jtincii vero simtil duo, fructtiose mandatum, ut istorum neuter talem eligatcoelibatum,
niutuo confoventur. Decel ergo et dignum est ut dum ei qui non invenlus fueril dare fructum, idem
philologia Merctuio desponsclur, decet ul ralio in- Moyses dislriclius inculil maledictum. < Maledictiis,
irinseca, sermone forinseco maritelur, quia non est ail, qui non reliquerit semeu super terram. > Unde
lorpore silentii deprimendum, quod interna ralio et filia Jephle Galaaditis aclate jam adulla manens
iliciaverit exprimendum : imo illud prsecipue el so- in domo palris virgo nubilis sed inntipta, plangit
lummodo debet dici, cui ratio judicaveril debere si- quod diutius juslo pudorcm lenueril virginalem, et
lentium non indici. Quodpropler qusc ad proedictas rnaturo lempore ad copulam non transierit maritalem.
convenianl nuplias, noveni musoe, cum biijus laudes < Diinitle rae, ail, ul-plangam virginiialem meam
virginis canerenl posl invicem, non confusae, sic cum sodalibus ineis (Judic. xi). > Ralio quoe lan-
carum singula suuin voluii symbolum terminari, ul quam virgo videtur sterilis permanere, dum nimio
respondenles concinerenl, concinentes assererenl gaudens sileniio foris refugit apparere, dum a com-
illam dignain Mercurio fcederari. Canlu enim tinius- .. plexu verbi sese diligit cohibere, et a quiete sua
cujusque solicanae jam finilo, omnes dicunl pariter omnem prorsus luniullum probibere, tandem plangit
coiicentu rcpetiio. irislis, pcenilens, gemebunda, cbnsiderando qnoriejus
Scande cceli templa virgo silenlium ejus sit virginilas infecunda. Hoc propheia
Digna tanto foedcre. Isaias considerat diligenlius, el alteudit, et se in-
Pcnullima qtiarum Euierpe : ulililer siluisse, gravitcr reprehendit, imo esse noci-
Jure, ail, senalum vjm ejus silentiura intiinal et osiendit, cujtis poena-
Scande lonanlis, liter imminere veraci intelligentia deprehendil :
Quam decei unam < Vse mihi, ail, quia tacui! > (lsa. vt.) Sed quare
Mercuriali tacuit, slalim liuraililer confiletur, qua confessionc
Vmderejungi. loqui deinceps fiduciallus promeretur, ul' pr.udens
Qiiam digna vero lanii honore fcederis habealur audilor se debere inlelligat non silere, el si forte
quam decenter una hoc, Mercurio conjungalur siluerit, sallem causam silenlit non lacere. Diclo
postrema Thalia in suo dicit canlico conscqnentcr enim ; < Vae mihi qnia tacui, lanquam quoerereiur
laudes uirique congruas inncclens diligentcr. quare tacuciit! »subjungil: < Quia vir pollulus labiis
 981 DE SILENTIOCLERICORUM. 98?
ego sum (ibid.). > Ideo, inquil, lacui, quia milii labiai A CAPUT XXiil.
sunt pollula, el pollulionis involticro ne loqtii valeant Sed quoniam sileiiliura, de quo eatenus vel le-
obvoltiia.quia cujusad dictandum conscientia non est nendo vel non lenendo disseruimus, esse silentiuui
munda, consequenter ad loquendum labia sunl im- a locutione quoefit verbis, diximus aulem, et IOCN-
inunda. Si autem purgenlurdiligenli sollicitudinere- liouein esse quaefit signis ; ad istam locutionem no-
cessus 535 iniestini, sijuxla Evangelium, munduin ster tanriem calamus converlaiur, ut qnid prosit, ab
ftieril qiiod inttis esl calicis et catini, interior niiin- ea silere vel non silere similiier adverlatur. Sicut
dilia rcddil qiiasi exterius os ablutum, el ablulionis enim loculio quoefit verbis, vel noxia vel necessaria
beneflcio.utloqui valeat, absolutiim. <Munda, iuquil,' reperitur, noxia quidem, cum divinoe voluntali lo-
prius quod inlus cst calicis ei catini, tit flat el id quendo contraitur, necessaria vero, cum per illain
quod deforis est miindum (Luc. xi). > Quia ergo pro- ejusriemjussibus obedilur: sic nimirum Ioculio quae
phela causam silenlii, labiorum immundiiiam novil fit signis, inveiiitiir in Scripiuris aliquoties accusari,
esse, nec negavit, sed huiiiililer se confessus est et in eisdem nisi (fallor) muliotics commendari. Est
reuiii esse, meruil ab angelo misericordiler visitari, ergo a signis quoque et silendum et non silenrium :
ct mundari calculo quem ille forcipe lulerat de al- silenriumquippe ab his quse maligna perversilas ma-
lari. < Volavit, inquil, ad me unusde seraphim, et B 1 chinatur, non silendum vero ab his quoe discrela
in manu cjus calculus qiiera forcipe luleral de allari, charilas operaiur. Sunt autem signa multa mulloe-
ct letigit os metim, el dixit: Ecce letigi hoeclabia que diversilaiis, quibus utunlur homines ad osteu-
lua, el auferetur iniquiias tua, et peccatum luum dendum niutuo secretum voltintatis, inter quoepri-
mundabitur (ha. vi). > Per calcuhim qui tollitur ab raum et prsecipuum locuraverba videntur obtinere,
angclo igtiitus de altari, nihil melius quam charila- et notiliani occultorum cerlius et manifestius exhi-
tem oeslimo designarr, qua tacius quilibet nescit bere. Verba enim signa sunt, et lii procul dubio qui
frigescere, sed ignitur, quia procul duhio nihil illa loqutiniur, signilicare Scriplurarum lcstimoniis as-
flagrantius invenitur. Ignilo ctijiis laclu aufertur inv- seruniur, ut certura sjl verba non nisi signa esse,
quilas, peccalum raunrialur, quia ignis uril el exu- quibus significamus ea quoe ulcunque voiumus noia
rit paleas iniquorum opcrtim, el < charitas, ul legi- esse. Unde cum Dominus dixissel Petro : < Cum esr
siis, operit multiludinem peccalorum (/ Petr. IV). > ses junior.cingebas le et ambulabas ubi volebas,cnm
Sicul autem cum praesensestpeccaluin vel iniquitas, autem senueris, alius le cinget, et ducet quo lu non
ahsens vero ignila charilas, et coiiscieniia inlerior vis (Joan. xxi), > evangelisla subjunxit : t Hoc au-
elangtiescit, et lingua exterior obmutescil, sicnimi- tem dixit significans qua morie clarificaturus essct
riiin cum districla increpalione iniquitas absenlatur, 'J * Deum (ibid.). i Talibus quippe verbis
significavit
el vullu gralioso charitas prscsenialur, conscientia illtim non solum moriiurum, seri et contra volunia-
grato saniiaiis munere diffusius hilarescit, et lin- lem humanse infirmilatis morlis discriraina perpes-
gua consequenier ad Ioquendura velul incontinens surum, qua morle Deum clarificare veraciler proba-
iiicandescil. Unde cum post lacta calculo labia Do- relur, dum illius voluntatem inflrniitati suae pr;e-
minus dicerel: < Quem miltam, et quis ibit nobis?> ferre videretur. IriemJoannes in Apocalypsi: < Quam
stalim Isaias respondit : < Ecce ego, mitle me (ha. dedit, inquit, illi Deus palam facere servis suis, et
vi). » Non exspectat propheta, ut compellatur ire, signiflcavit miltens per angelum servo suo Joanni
sed ari nuttim inquirentis offert se ultroneum deser- (Apoc. i). > El Paultis ad Corinlhios : < Significaliim
vire, qtiia cui riivinus calculus ignilse flagrantiam est mihi ab his qui sunt Cloes, quia coiiicniionts
dat virUilis, impaticns moraelibcns suoe reddit obse- sunt inler vos (/ Cor. i). > Hujusmodi significatio
quium servituiis. Proctil ergo faciens illud Voe! verbis facta esse veraciier sesiimatur, cum scilicet
quod merue.rat lacila justo amplius veritate, cum .verilas ipsa rei, non tacendo sed loquendo polius
sua nondum labia purgarentur ignila cbaritale, jam intimalur, ul, sicut dictum est, verba noverimus si-
purgatus velul exallal in forlituriine vocem suam, jrj gua essc, quibus inler coctera constai primiim et
inillciilique sponianeus obsequitur ad docenriumdi- prsccipuum locum esse. Coeteravero signa, elsi verbis
ligenli sollicitudine plebem suam. Sic volebat obse- pari efficacianon acquanlur, valere tamen pluriraum
qui, sic diligeniius obedire, sic ad loquenrium caete- judicanlur, et lania ejus aflinilate conjungi perhi-
ris Paulus condignam solliciliiriiiiein iinperiire, bentur, ul qui signa faciunt, loqui quodammodo
quera paierno afleciu tanquam filium insiruebat, et prsedicentur. Unde Salomon in Proverbiis : < Homo,
obnixe testificans a peste silenlii prohibebal.'< Te- iuquil, apostata, vir inutilis gradilur ore perverso,
stificor, ait, coram Deo et Christo Jesu qni judicalu- lerit pede, annuit oculis, digilo loquilur (Prov. vi). »
rus esi vivos et morluos, Cl adventum ipsius, et re- Videiis 566<Iuia homoaposlala, elsi ad loquendum
gnum ejtis, prsedica verbum, insta opporlune, im- liiiguam solvere non videtur, signa tamen digiio fa-
portune, argue, obsecra, increpa in omni patieulia ciens, loqui non incongrue perhibetur, quia et tritura
eldoctrina (// Tim. iv). » Et atl Tittim : < Loquere, pedis, et nulus oculorum, nou audibilis,-sed visibilis
ait, qnoedecelsanara doctrinani (Tit. n). > El infra: esl locuiio pcrversorum. Cum enim perversi quihbet
< Loquere, inquit, ct cxhoriare, ct arguc cuni oiniii occulla sua volunl a suis lantuin similibtis deprc-
imperio (ibid.). > bcndi, lioieiites ea vel r.assari a caeluris, vel saReat
983 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON/E SPEI 98A
reprehendi, loculionc vocali, el usu cognita generali, A £ esse osculum signum pacis, signum benevolentise
coram omnihus non loquunlur, sed siguis lacenti- non simulalorioe, sed veracis, ipse eliain Chrislus
bus, et proposito congruenlibus abutuntur. Sic ve- quodammorio videtur admirari, quia videi illud con-
nerese turpiiudinis amatores, cum noliint vel ne- verso el perverso ordine depravari: < Juda, inquit,
qneunt ocstuanlem compescere cogitalum , et ad osculo Filium hominis tradis (Luc. xxn).> Mira resJ
itiutiiam transferre notiiiam suaruin appettinl secrela Osculo solent discordes ad concorriiam revocari,
voluniatum, quia plerumque non dalur factiltas li- concordes in solida perseverantiae gratia confirmaii,
bera colloquendi, signa furtiva faciunt, si lamen ad- duo vel plures unanimo spirilu couniri, liinc inde
sil locus vel lempus faciendi. Quorum unus : venientesin unum quasi manipulum devinciri. Nunc
Verba, inqitil, superciliis sinevoceloquentiadicam, aulem fas et nefas simulatione detestabili lu con-
Verba leges,digitis verba nolata mero. fundis, dum lalenli malitiae signum benevolentiae
Terunt ciiam niamim sive pedem atiritione procul superfundis, lu corrumpis jura rerum, tu violas le-
dubio non laesura, sed corruptis aesiuantium animis gum scita, dum conceptam nequiiiam velat species
non mediocriler placitura, duin sic gaudel alier al- iuaudita. Tu fallendi et nocendi genus mirificum,
lerius de Irilura, ut qtioeoptantur, avidius sperenlur imo maleficum invenisti, ad quod inveniendura, el
ccrtius adfulura. Innuunl etiam oculis el nutibus " efflcaciter adimplendum, tu prior, tu solus, tu po-
invicem alloquuntur, e( qtiod lingua non licet, signis slerior devenisli, dum me odis, dura nic prodis,
fainiliaribus exsequunlur, cliatn suppressa voce, vi- causam non habens criminandi, manum lamen non
cem vocis agere diligunt innuendo, nihil aut parum extendis, sed prseparas, et proetendis ainicalero gra-
minus agentes nulibus quam loquendo. Quod asse- tiam osculandi. Denique Joab filius Sarvioe (11 Reg.
rens prsedictus ethnicus : xx), etsi mentum Amasse principis exercitus Juda
Nulibus, ait, in vestris pars bona vociscrat. quasi osculans, ut legilur, apprehendit, sibi lamcn
Sic prodilores, sic lalrones, sic nequissiini qui si- ulcunque consulens, illi osculum non impendil, sed
gna sibi congrua fabricanlur, sic pede, vel manu, gladium qui fabrefactus levi molu egredi poterat in
quovis gestu corporis loctitiones subdolas operanlnr, vagina, usque ad ilia dependentem exemit, et per-
ul apud similes, vel suos complices non sinl rauli, cussum in lalere illum quamvis immerilum inter-
qtiamvis ab ignoraiitibusvideantur sub silcntiocon- ernit.Tu vero el magislrum me salulas, el odis salu-
stiiuli. .a,^ latuin, ut amicum oscularis, et tradis osculaliim,
CAPUT XXIV. ut hoc dilectionis signum, ut hoc pacis vinxulum
Nunquid non Judas Iscariol esl quodammodo vo- /i < corrupisse tu solus videaris, et tanli reus scele-
bis visus fari, cum suuro el dominum, el magislrum ris tu primus, tu novissimus habearis. Nam ipsi
praesumpsit osctilari, cum signum pacis exsecrabili quoque latrones qui vialorum vel pecunias vel ani-
abnsione perverlil, et illud non genere in nequilioe mas perscquuntur, ad decipiendum illos osculo non
sigiium vertit : < Dedil, inquit, eis signum dicens: tituniur, sed alia qusevis signa sibi compone.re mo-
Qtiemciinque osculalus fuero, ipse est, leneie euin liuntur, quibus ctinr salislaciant proposito, non la-
(Matth. xxvi). > Osculum iste nequain prodiiionis men tanti criminis arguuntur. Habeut quippe silii -
suse detestabile siguum facil, dum suos secutores lttni oris, habent sonum buccinsc, vel luboe, vel aliud
p ovida sollicitudine doclos facit, ut omissis caeteris, hujusmodi quo suos coniplices et coninioiieiitproesen-
ei caulc maniis injiciant ari tenenrium, quem ipse tes, ei revocaiit absentes, riispersos 567C0nDregallt>
discipulus elegerit osculandum. Aclis retro diebus congregalos invilant, ei cum eorum lingua volubilis
oscuium eral signum dileclionis, cum videlicet rele- iion solvilur ad loquendum, liujusmorii lamen signa
ganies qui molestias irae, discordioe, faclionis, ad valcnt non mediocriter ad nocendum. His enim et
gratiam benevolentioe solebant revocari, vel in ea- suos adjuiores eo morioquo dictum esl, alloquunlur,
dem gralia manifestius et tenacius confirmari. Quia et suos adversarios trraviler perseqiiunlur, el paruin
cuim in oscttlo duortim labia pariler conjunguntur, D vel niliilominus buccina vel sibilo inveniuninr no-
el atlraciu nuiiuo, eorum spirilus ab invicem sen- cere, quam si verbis manifestis suum vellent propo-
liuniur, rccte per osculum placuit dilectionis gra- silum adimplere.
liam designari, per quam duorum animos conslat CAPUT XXV.
grato foedere copulari. Ilinc esl quod cum altaris Denique cnm adversus filios Israel excitare Deus
sacrameiua, vel sacra mysleria celebraniur, iu eo- populos nationum proponeret, et graves isiorum
rum coniplelione aslautes alterutrum osculantur, exercitus illorum impugnalione puniri disponeret,
signanles nos cum illo per dileciionem spirilum non tani verbo quam signo legitur id facturus, el
iiiiuni esse,ctijtis sacris mysteriis diligimus interesse. de mulla signorum copia sibilutn eleclurus. De quo
< Qui enim adliscret Domino, unus spirilus cst (/ loquens Isaias : < Elevabil, inquil, siguuin in uatio-
Cor. vi). > Quae Spiriius unio, illo nimiruni osculo nibus procul, et sibilabit ad eum de finibus terrse
desisnatur, quod Scriplurse ieslimonio sanclis ac (ha. v). > Quia motus divinoe voluntalis nullus
fidelibus assignalur, cum vel Isaac palriarcha Rebec- nostrum congrue polest fari, quoe propria sunt ho-
cam legitur osculari, vel Sponsa in Canticis Sponsi minum, idem sibi Deus sustinet assignari, ut per ea
osculo gratulari. Quia igitur ab antiquo invenilur ejus nobis utctinque voluntas innotcscat, cura ad
 985 DE SILENTK) CLERICORUM 98S
capiendum eam vix ,alter noslro parvitas convale- :- A PhilippensesriQuscciinque bonaj fama3,si qua virtus,
scal. Igitur more nostro signuni diciuir elevare, ci ;l si qua laus disciplinae hsec cogiiale (Pltilip. iv). >
ad convocandum de remoiis finibus hostilem exer- p- Et ad Corintbios :, < Chrisli bonus odor sumns (//
ciium sibilare, iii hoc signo convocatus de fiiiis is Cor. n). > Hujus aulem suavilalem unguenii per-
Israel suam cxpleat oplionem, et ipse Deus dignam n dunt niuscae morientes, cum carnis illecebra3 dignos
pro merllis capiat ullionem. Sibilus autem isle quoo coniinentiae lerminos excedenles tolam virtutum
suos Deus convocat adjutores, ut eos filiorum Israel;1 massam lolius cnnspersionis corrumpuiit novilalem,
faciat oppressores, ipsa est inspiralio, vel conspi- i- et religiosae castitaiis altaminant puritatem. < Mo-
ralio, qua illi nequissimi congreganlur, congregatiti dicum, inquit, fermentum lolam massam corrum-
expugnare filios Israel machinanlur; qui nihil talee pit (/ Cor. v). > Denique ubi muscae tenacius inse-
possunt facere vel perficere; nisi missi, vel ab illo o derint inventam munditiam sordidare, inventuin
qui disponil juste omnia, sint permissi. Et quoniam n inveniuntur candorem maculare, et non parum gra-
divina ira jusioque judicio id agi nequaquam dubi- lise perdit pristina pulcbriiudo, cui tanta, tam in-
talur, ipseDeus hoc agere non incongrue memora- decens adhseserit turpiludo. Si autem unguenlo
tur, eisque diciiur inspirare qui de sic inspiratiss musc»3tabida? importunius immergantur, siimmersse
prudenll ordine explct suae consilium voluntatis.;. ibidem moriantur, mullo gravius, multo intolerabi-
Quidquid autem Deus, vel per se vel per ministross lius inferunl dclrimentum, corrumpentes et in nau-
quoslibel disponit actitari, constat ultra ejus placi- seam converienles suave condimenlum. Sic nimi-
tum non morari, quia etiam minisler nequam sicc rum carnis illecebrae, cum virlutum calalogo im-
festinat propriae salisfacere pravitali, ut parilerr inoderatius se immergunt, cum colluvione morlifera
obediat divinae (quamvis nescius) voluntati. De qno3 illas inquinant et aspergunt, lotius compositionis
Isaias subjungens: • Ecce, inquit, festinus velociterr unguentariam perdunt, et disperdunt suavitalem, et
veniet, non dcficiens neque laborans in eo (ibid.). > , offendentem in uno, ream omnium efficiunt sancti-
Percepto signo, id esl inspiratione, vel sibilb divinse 3 tatem. Quid enim ampliusdecolorat candoremsan-
dispositionis, quae filios Israel disponit ferire gladio} ctitatis, quam immunda colluvio 568JlnJllsr-e pra-
ullionis, minisler nequani feslinat velociter adve- vitalis, quse et noslrum corruptivum inundalione
nire, suo magis quam Dei placito intendens obedire. perfundit vitiosa, el consenlientem spiritum oblun-
Sic enim de malo bonum Dei bonitas operalur, ntt dil caligine lenebrosa? Quodpropier in exiremo
cum ab illo non nisi bonum diligalur, divino lamen, fluminum ./Egypti esse musca pra3dicta perhibelur,
ordini servire malilia compellaiur, et quod reprobisi(1ut ex ipso incolatu ejus immunditia demonstre-
Q
efficilur detrimenlum, eleclis vero necessarium pur- tur, quia sicut virlus munda recessibus defaeca-
gamenlum, Deo bene omnia disponenti utrobique. lis, et severioribus delectatur, sic immnnda vi-
habelur instrumentum. Unde et in sequentibus idemi tiorum colluvies, lulosis et humenlibus graiatur. De
propheta dicit eum muscae,et api sibilare, quia etiami qua Petrus : < Sus, inquit, lota in volutabro luti
inusca, el apis non possunt ad nocendum cuipiami (// Pelr. n). > Et Dominus ad Job de immundo
advolare, nisi missionis, vel permissionis divinae > spiritu. < Sub umbra, inquit, dormit in secreto ca-
sibilo fuerint aspiratae el ad explendum quod volue- Iami, in locis humentibus (Job XL). > Recte ergo in
rint, prout tamen licenliam acceperint, liberiusj extremo fluminum ./Egypii dicitur musca esse :
effrenatae. < Sibilabit, inquit, Dominus muscae quoe> < Muscae, ait, quas est in extremo ^Egypli flunti-
est in extremo fluminum iEgypti, et api quac est in! num > quia, etsi flumina in Scripluris voluptales
lerra Assur (ha. vn). > Per muscam et apem, una! plerumque; significant spirirales, flumina tamen
et eadem pestis mihi videtur designari, sed propter ^Egypli videntur innuere nonnisi noxias et car-
diversos effeclus diversis nominibus appellari, quami nales.
offensi Dei censura districtior nobis poenaliter irro- CAPUT XXVI.
gavit, cum primus parens nosler pomum veiitum D Sunt quippe flumina paradisi, sunt flumina"sa-
manducavit. Haecautem pestis, illicila illecebra est, piemiae, sunt flumina Babylonis, sutil flumina Egy-
quae in modum muscarum importunius advolat et; pli. Quaeiitruni sint utilia vel nociva, ipsa eorum
accurrit, et licet districlius repellatur, tamen usque patenter] innuunt adjecliva. Quis enim abnuat qua-
recurrit. Quae nimirura pestis sive illecebra tanta luor paradisi flumina debere commendari, quibus
nonnullos-perurget gravitate, ut non parum de illo- iipse paradisus legilur irrigari, quae inde prodeuntia
rum minual sanclilate, et boni nominis gratiam et in i diversas profluunt regiones, et secundo impetu
odorem, injecla macula turpiludinis convertat in iimpinguant et laetificanl aridas naliones? Est nimi-
fetorem. Quod insinuans Ecclesiasles : < Muscae,in- rum i ecclesia, paradisus debitse voluptatis, de qua
quit, morientes perdunt suavitatem unguenti (Ec- fluit I et profluit doctrina quadrifida evangelicsepuri-
cle. x). > Unguentum, nomen bonum esl : bona llalis, quae non solnm eos irrigat quos inlra fincs
fama, bonus odor. De qua Salomon in Canlicis : suos i primistemporibus poluit invenire, sed, ad foris
< Unguenlum, inquit, effusum nomen tuum (Cant. positos I dignata est abundanti benevolentia devenire,
i). » Et in Proverbiis : t Melius est nomen bonum ut i enim onines colligat, ad oinncs ultronea deriva-
quain diviliae mullse (Prov. XXH).» Et Paulus ad Ilur, et eorum ignoranliam infusionis suce beneficio
987 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISBON/E SPE 9S8
tergere gralulatur, sciens non posse diligcntius id \ Inio forle supra pectus Doinini, til legitur, Joan"
ani3ii,quod constat pcnilus iguorari, ul ergo Dcum nes rccubuil (Joan. xxi), non quia in ccena recum-
et sciant et diligant diversi et dispersi populi, na- bcndi aliud spalium, vellocum non habuil, sed qtiia
lionum, flumina paradisi diversarum irrigant ter- illo in pectore spirilalis sapienliae fons lalebat, et
minos regionum, nullusque aut rarus de ignoranlia inde ad recunibenlem rivulus desiderabilis proflue-
jam polest excusari, cum ignorantis volunlas magis bal. Ad ctijus recubitum pecloris quia non facile
quam impossibilitas debeal accusari. Eorum enim pervenitur, et passim a qiiibuslibet aqua abs-
quae de paradiso prodcunt flumina : < Nomen, in- condila non haurilur, recte Gehon interpre-
quil, uni Phison, et noinen secundi Gebon nomen latur eliam praruplum. Proeruptiim autem di-
vcro fluvii terlii Tygris, quartus autcm ipse est citur quod altum esl, quod excelsum esl. Et
Euphrales (Gen. n). » qtiid altius, quid cxcelsius quam sapientia, quam
CAPUT XXVII. 569 nu"° pacto assequuntur, qui nullam diligen-
Phison inlerprctatur os pupillce sive oris mutaiio. tiam non impendit, qui cjus appelilui sludiosiim
Pupilla lam acttlac, tam sublilis est naturae, ut vi- aninuim noninlendil,el lamen>quividetur inlenderc.
deat, el signal intelleclum, qui miro acumine videt noneam apprehendil, sed nonnunquam eo indo clon-
invisibilia, nisi forle gravis eum urgeal hcbeludo, " gat amplius quo ad eam amplius se exlendil ? De
IIt pupillam oculi plcrmnque lippiludo. Os auleni pu- qno Salomon : < Excelsa, inquit, slulto sapienlia
pillae,sermo inlelligentise,cum scilicel donanle ^alia (Prov. xxiv). > El iterum: < Quid prodest stulto ha-
et intelligit quis prudenler, et eadem intellecla pro- bcre divitias cum sapientiam emere non possit? >
ferre concedilur eloquenter. Nam qui non videt in- (Prov. XVII.) Et in Ecclesiasle : < Dixi, sapiens
lelleclu linceo vcrilatem, sed lippiens, vel csecatus efliciar, et ipsa longius recessit a me, et alta profun-
somniat vanitatem, quid nisi congruenlem visioni dilas, quis inveniet eam? » (Eccle. vn.) Vere alla
pronuntiat falsilalein? De qua propbeta Ezecbiel : profunditas, quam non solum stultus, ei negligens
t Vident, inquil, vana et divinant mendacia (Ezech. non contingit, sed etiam studiosus et intelligens vix
xm). » Isti, etsi os habent, duni salis vel forle plus attingil, ut quo diflicilius ad eam rarus quispiam
quani satis, volubililer eloqiiunlur, ncn tamen os conceditur pervenire, eo ad perveniendum graliorem
pupillae, dum nullam, vel modicain intelligcnliain et diligentiorem curam studeat impertire. Pulchre
assequunlur, et utique eis non satis proficit, imo igilur Gebon peetus sive prwruptum interpreialur,
plerumque oflicil os babere, si non pupillae os quia sapieniiaspiiitalisqua doctus prsedicalor affluit
iidem meruerint obtinere. Quod altendens Apo- et ditalur, imprudenti et sttillo, el ccelestibus non
stolus : < Quidam, ait, aberrantes conversi sunt " inlento habelur inaccessa, excellentiaemerito inli-
in vaniloquium, volentes essc legis doctores, non nitum slullorum numeriim supergressa.
intelligentcs neque quse bqiiunlur, neque de qui- < Nomen, inquit, fltivii lertii, Tygris. > Tygris
bus affirmant (/ Tim. i). Si autem pupilla infuso fera velox el rapax, ad cujus velocitalem tardiores.
spiritali collyrio declaratur, ut cordi lippienti di- Non mediocriler obstupescunt, rapacitatein vero iu-
vina gratia intclligentiam Iargialur, consequen- ftriniores nihilominus perborrescunt. Ob hoc autem
ter ad loquendum veraciler os mutalur, ut quod buic Uuvio biijus feraevocabnluin assignatur, quia et
prius falsitale et vaniloquio effluere videbatur, ipse velox esse plurimuin meinoratur, et quo veio-
inlcllectii declarato vera ct commendabilia pro- cior, eo rapacior qusevis obvianlia praecipitalet ab-
loquaiur. Denique Phison inlerpretalur etiam oris ducit, et lorti violenlia in profundam voraginem in-
mutatio, quia cum ille qui dixit de lenebris lucem troducit. Per qiiem fluvium non incongrue sermo
splendescere, pupillam in Pauli lersa gravi lippim- sapientisefiguratur, qui spirilu impactusveheinenii,
dine declaravit, os cjus paritcr immutavit, ut cum obstaculo degeneri iton lardatur, sed ad irrigauduni
prius blaspbemtis et persecutor Christum Dei Filhnn benevolosaudilores prompta diligentia derivatur.ad
abnegarel, eumdein in synagogis libere poslnioduui D confutandum reprobos velocitate rapacissima copio-
praedicaret, el cum populus Judacorum non satisi sius effrenatur. De quo Propheta : < Velociter, ait,
ejus praedicationibus assenliret, illc ad irrigan- currit sermo ejus (Psal. CXLVII). >Et Apostolus ad
das genlium nationes, more fluminis, pertrans- Tbessalonicenses : < Orate, inquit, ut sermo Dei
iret. curral (// Thess. III). > Velociier, inquit, exuberans
< Nomen, inquit, fluvii sccundi Gebon. • Gebon, sapientiaesernto cutrit, quia ei limoris, vel amoris
interprclalur pectus, sive praniptinn. Pertiis doini- noxii languens ignavia non occurrit, vel occurren-
cilium cordis est, per qnod sapiciilia figiiratur, tinde. lem comprimit violentia spiritalis, et ut levem sii-
et apud Osee : < Columba non habens cor, seditcta, pulam praecipilal inundalio fluvialis. Quod innuens
nominaiur (Ose. vn), > quia qui prudcnli sapientia, Paulus Epliesiis : < Legatione, inquil, fttngor in ca-
rson munitur, deceptoris facile maculis irretilur. lena, ita ut in ipso audeam, proul oporlet me, loqui
Peclus ergo, doctrina spirilalis non incongrue po- (Ephes. vi). > Et ad Timolheum : < In quo labore,
test dici, quam constal nec seducere nec seduci,, ait, usque ad vincula (// Tim. n), >—<sed verbuin
quae abumlans fonte invido subtilissimae purilaiis3 Dei non est alligatum (// Tim. iv). >
rivos ftimlii uberes graUe et nccessaiiae veritatis. Et iufra : t Pracdica, inquit, verbum, Insla op-
9S9 DE SILENTIO CLERICORUM. 000
portune, importune (ibid ). > Et ad Titum : < Lo- A 570 a''> q»asi propbeliam effundam, et relinquam
quere, ait, et exhorlare, et argue cum omniimperio illam quaerentibus sapienliam (ibid.). > Doclrinam
(Tif. n). > Quid sermo bujusmodi nisi velociler de- recle quasi propheliam effundere se lestalur, cum
currebat, et ignorans obstaculum impetu rapacissi- donum spirilusdis scienliaelam exuberans plerisque
mo defluebat, ut quasi Tigris ad praedam limore se- largialur, ut pleniore gralia in more videnlium pro-
posilo rapereiur, vel qiiasi fluvius mundans per phetarum, percipiant, eledisserant secreta oracula
declivia lapsu praecipit deferrelur? Denique Tigris Scripturaruni.Namcuidalur occulta, tam de fuluris
lingua Syra nominatur Diglalh, quod inlerpretatur quam prsesenlibus, vel prseteritis revelare, procul
acutum vel angustum, quia < vivus est sermo Dei, dubio dicitur prophelare, unde et qui olim ad reve-
elefficax, et acntioromni gladioancipili (Hebr. iv), i landum arcana propbeiiae spiritu replebantur, vul-
cujtis acumen, non in foro, el platea, sed in arduo, gari sermone videnles vocabantur. < Ait Saul ad
et velul invio reperitur, nec ad illud nisi arcta et Samuel : Indica, oro, mibi ubi esi doinus vidcnlis?
angusia semita pervenilur. at ille, ego sum, inquit, videns (/ Reg. ix). > Ilis
< Quartus, inquit, fluvius ipse est Euphrates. > videnlibus sapienlia doclrinam quasi propheliam sc
Euphrales iuterprelalur (rugifer sive crescens. Qui ™ , dicil effundere, el quserentibus illam promiltit reliu-
enim praedictorum gralia numerum illuslratur, ni- quere, ut in eo commendetur et munus gratuilum
mirtim crescere, et fruclum facere comprobalur, in cffundemis, et consequenter nonnullum meritum
se ipsd de virlute proficiens in virtuiem, et tam exquirenlis. Si enim inunus doctrinsegralis cuilibet
verbo quam exemplo caeterosprovocans ad salutem. effundatur, necesse est utabeo diligenlius exquira-
• Posui vos, inquit, ut eatis, et fructum faciatis tur, alioquin et isleper negligentiam jam delinquil,
(Joan. xv). > Istosquippe divina gralia sic disponil, et auclor gralise conlemptori quod oblulerat, non
istos gradu, et merito caeteris anteponit, ut non relinquit. Ideo David : < Beati, qui scrulantur testi-
solum mereanlur non argui pecuniae infructuosius monia ejus, in tolo corde exquiram eum (Psat.
occullaUc,sed laudem ndipisci merilo studiosius et cxvin). >El Dominus: < Qui credit, inquit, in me,
fidclius duplicatae.< Duo, inquit, vel qtiinque talenta flumina deventre ejus fluent aquoevivoe(Joan. vu). >
iradidisli milii, ecce alia duo, vel quinque superlu- El ilerum : < Qui biberit aquam, quam ego dabo ei
cratus sum. El Domiiius: Euge, ait, serve bone et (Joan. iv). > Videlis et huic dantis graliam prsesto
fidelis, quia superpauca fuisti fidelis super multa te esse, et grarluito muneri requirentis fidei meritum
consliluam, intra in gaudium Domini tui (Mattli. non deesse, ut vir prudens, el non sine gralia se
xxv). > Hsec fluinina irriganl pafadisi amcenam p quidpiam posse speret, el in exqttirendo gratiam
voliiptatem, borum salubris impetus Dei laetificat fideli diligentia perseverel. Perseveraiis quippe dili-
civitatem, haec ad illos, vel guttatim, et lenuiter genlia scrutatoris hauril aquas, ul scriplum est,
delabunlurquirudes ihtellectu, majoribus etdociio- <in gaudio de fonlibus Salvaloris (Isa. xn);> aquas,
ribus obsequuntur. inquam, quaeet tumullu carent, el Iimo non lenen-
CAPUTXXVIII. tur, sed illimes cttm silentio fluere perhibentur.
Hujusmodi et illa mihi esse videntur, quaesapien- Quas qui abjiciunt, per eumdem Isaiam districlius
tiae flumina perhibenlur, quaede Suo sapienlia inex- arguunlur, el eis aqtiaealterius efficaciaepromitltin-
liausto et abscondilo sinu fundit, et diversorum tur, quoecum super illos undis frementibiis ininme-
cordibus diversa et congrua meusura siiperfundit. scent, illi procul dubio sub optabili silentio non
De quibus fluminibus cum eadem sapienlia per quiescenl. < Pro eo, ail, quod abjecit populus isle
quemdam loquerelur, et eis David regem vel ejus aquas Siloe quse vadunt cum silentio, ecce Dominus
forte filium conferre videretiir, se eflundisse illa adducet super eos aquas fluminis fortes et niultas
manifestius affirmavit, per quod nobis illorum ori- (ha. vm). > Siloe inlcrpreiatur missus, Chrisium
ginem commendabilemdemonstravil. < Ego, iriquit, significans qui dicit: <Missussum ad oves quse per-
sapieutia effudi flutnina (Eccli. xxiv). » Quaeaulem D ierunt domus lsrael (Matlh. xv). > Aqnaeergi>
flumina effitderil, patenler insinuat ciim praemiltit : Siloe, Christi doctrina est spirilalis, cujus gustuni,
< Posuit David puerosuo excitare regem ex ipso et saporem homo non percipil animalis, quia et hu*
forlissimum in throno bonoris sedentem in sempi- juspulei iiiulta aililudo, et digntim haurilorium non
lernum qui implet quasi Phison sapienliam, etsicut habet carnalis hebeludo. In his aquis Siloe quoe
Tigris in diebus novorum, qui adimplet quasi Eu- felici silentio serenanlur, in his fluminibus quac de
pbrates sensum, qui mitlil disciplinam sicullticein, paradisi vel sapientise abdito derivantur, illa die
ct assistens quasi Gehon in die vindemiae (ibid.). > qua dictnm est: < Muscasordida non versatur, sed
Expressis nominalim fluminibus subinferlur quod illorum mundiiiae htijus colluvies adversalur. >
praedictumesl: < Ego sapientia eifudi flumina. >Ula CAPUT XXIX.
ergo fluniina constat contemptibilia non fuisse, quae Alias igiluraqnas et flumina.ut arbitror invenire,
sapienlia legitur effudisse, quia ipsa est quse doctri- quse huic mtiscaepotius videntur convenire, in qui<
nam efficitfructuosam quam proesenlia sui reddide- bus illa gralum habens domicilium volutalur, et in
rit luminosam. De qua subjungit: Doctrinam quasi tali voltilabro elsi nequiter, laiiien deleclabiliter
JiiteIiicanumillumino(ifrid.).>Etinfra: <Doclrinam, sordidatur- Haecautem sunl forte illa quae dicuniur
<>91 PUILIPPI DE HARVENGABBATIS BONJESPEI 992
flumina Babylonis, quae vir prudens, recordatus ,^ valel conculcare. Sed quia divina justitia nihil de-
aeternaeillius niaiisionis, eisi non pracvalela se pe- serit impunitu.m, ultionis sententia quandoque ho-
nituspropulsare, ea lamen sludetsnpereminens con- stem perculit infrunilum, et vel pro praeteri.lis rc-
cnlcare. < Super flumina, inqtiit, Babylonis, ibi se- cipit quod merelur, vel a praesenlibus, et fuluris
dimus et flevimus dum recordaremur Sion (Psal. freno lanqtiani imposilo coliibetur. < Ponam, inquit,
cxxxvi). > Nam qui non immergitur fluminibus im- frcnum in' maxillis luis (Ezech. xxix, xxvvin). > Et
niundae voluptatis, sed super ea sedet imperio regise infra : < Eo quod dixeris : Meus est fluvius, et ego
polestatis, gaudel qttidem quod visco carnalis illece- feci eum, idcirco ecce ego ad te, et ad flumina
brae non ligatur, sed dolet quod in ea quam diligit tua (Ezech. xxix). > Quia non solum de propria ma-
Sion vel Jerusalem nondum plenius conversaiur.At litia digne pcenitens non trislaris, sed insuper deilla
illi qui gaudenl in hujusmodi fluminum ccenomergi, tanqttam de justilia gloriaris : <,Ecce cgo ad le, ad
et laniarum sordium a se maculas non abstcrgi, flumina lua, >ut et le videlicet pravo semper de-
firmilate perdita vagi et inslabiles conculcanlur, et seram in affectu, et affeclatam maliliam velis nolis
ad puuiendum eos, ultores angeli dcstinanlur. < lte, aliquando probibeam ab effectu. < Ponam, inquit,
inquilDomintis per Isaiam, angeli veloces, ad gen- frennm in maxillis luis. > Et infra : < Prohibui, ail,
icm convulsam, et conculcatam, cujus diripuerunt " flumina cjus ct cohibui aquas mullas (Ezech. xxxi).>
flumina lerram (ha. xvm). > Quia terram eorum, Tnnc quidem aquse multse difficullaiis obice coer-
id est. robur debilae firmitalis diripueri.nl flumina centur, in quarum diluvio perversi qtiique approxi-
fluxus videlicct carnalis voltiplalis, ite angeli; ite, mare ad Deum non merentur, lunc flumina multo .
inquam, el explele velociter acceptoe minislerium perfluentia impetu perbibenlur, et in se repercussa
visiouis, ne rideant si evadant justae sentenliam undis delumescentibus quasi sub silentio cobibenlur,
ultionis. cum domus quse fundata est supra petrse solidae
CAPUT XXX. fundainenlum, non deponit sed opponit molesliis
Sic eliam per Ezechielem Piiaraoni regi vEgyptio irruenlibus inviolabile firmamentum. <Venerunl,
comminalur, qui cubare in medio flumiuum gralu- inquil, flumina ei flaverunt venti, et irruerunt in
latur, cum flumina ^Egypli sinl procul a justi cubi- domum illam, el non cecidil, fundata enim erat su-
culo probibenda, vel sallem moderalionis dislrictae pra pelram (Matth. vn). > Et apud Lucam : < Illi-
repagulo cohibenda. < Ecce ego, inquit, ad te, sum est, ail, flumen domui illi, et non potuil eam
Pbarao rex jEgypti, qui cubas in medio fluminum movere (Luc. vi). >Et Salomon in Canticis : <Aquae
tuorum et dicis : Meus est fluvius, ponam frenum in r mullsc.inquit, non poterunt exslinguerecharitaieni,
«naxillis luis (Ezech. xxix). > Pharao formam tenet nec flumina obruenl illam (Cant. vm). >^ldificii sic
illius maligni spirilus, qui cum prior in accepta non fundati non evertuht venli aut flumina firmitatem,
staret veritate, factum quoque bominem infecit si- nec possunt, ut audistis, aquaesive flumina exstin-
mili pravitalc.suadens illi ul mandatum practergredi guere vel obruere charitatem, quia is qui pelra est,
nequaquam vcrerelur, aflirmansquia non sicut Deus imposito sibi aedificiodat munimen congruae san-
dixerat, morerelur. Cujus consilio rudis homo prae- ctilatis, et idem qui charitas, conservat superem.i-
scriplos sibi lerminos praelerivit, ejusque negligen- nentem machinam cbarilalis. Flumen quippe seu
tiam,vel conlemptum divina stalim ultio sic punivit, flumina quae fundatoe domui minaciter illiduntur,
ut membris concupiscenliselegem infligeret,quse ad- aquas multas quae inundatione facla diluvium in-
versus spiritum discrimine duro confligeret. Quia ferre moliuntur, ipse majeslale manus comprimit et
vero spirilus ille nequam, aticior esse peccati prsc- refrenat, elobjecfisdifficultatibus ab effectu concu-
dicatur, baec aulem concupiscentia, el peccalum, pito polenlef alienat. Unde Isaias: < Levabil, in-
ct peccali lex esse non negalur, ad cumulum quit, manum suam super flumen in fortiltidine spi-
571 perdiiionis suae liujusmodi se fecisse fluvium ritus sui, et percuiiet eum in septem rivis (ha. u). >
gloriatur, cujus et affectum ingerit, et effeclu ple- D Stiper flumen Dominus levare manum suam et in
nius gratulatur. < Meus est, inquit, fluvius et ego septeni rivis eum videtuf percutere, cum menti flu-
feci cum. > Ego feci, ut homo condilus vergeret in ctuanti inisericorditer dibponens succurrere, flucti-
peecaium, ego in lumbis ejus molus excito carna- bus illitis virtuie spiritns inlonat ut quiescanl, et eos
lium voluptalum, ego in his voluplalibus meani exer- ab alveo ctirsus prislini d.vidit inuliipliciler, ut are-
ceo poicstalem, inlerioris hominis coniurbo cogita- scant. Quandiu enim fluclus passionum discurrit
tus, conculco sanctilatem. Unde infra Dominus ad libere solitos per meatus, non mitescit sed ingra-
euni : Venlilabas, inquii, cornu in fluniinibus luis, vcscil, et omnia secum proecipilat effrenalus, babens
et cqnltirbabas aquas pedibns tuis, et conculcabas proprium, ul quo ei via luxior indulgetur, eo adex-
flumina eoruin (Ezech. xxxn). > In fluminibus suis plendum quod appetil, insaliabilius derlvetiir; Si
corntt dicilur venlilare, cum in carnis voluplalibus autem ei optata effluendiliberlas occludatur, et per'
suuin videtur imperium exaltare, cum eorum, quos multas anguslias parva ejus semita dividatur, nimi-
decipit, aquas, id est aflectus spirituales pravis co- rum priustumens ejus afflueniialenuatur, et ardore
gitationibus qtiasi pedibus conlurbare, et illorum castitatis prsevalido reuma incomposilum exsicca-
iluinina, id est torrentetn internae voluptatis prse- tur. Quod ionge infra Isaias insinuans : < Arescet,
'995 DE SILENTIO CLERICORUM. 994
inquit, aqua de mari, el fluvius desolabilur, alque A Vides quiavoluptas in modum apis volanlis, mella
siccabitur, et deficient flumina, el allenuabuntur fundit, el fugit, quia quod in ea libet (unde et Ii-
rivi aggeruin (ha. xix). > Cujiismodi aquae vel flu- bido nominalur) et occurrit, volatu subilo, ut quasi
mina cum imindanie profluvio exuberant et auge- avicula videalur, et perlransit velociter, cum effectu
SCUHI,cum imllo coercenle repagulo per optaium misero consummalur. Eo aiuem consummalo cujus
alveum liberius intuniescunt, ei inuseae, cujus vide- libens caro lenociniuni experitur, pracsenli cujus ex-
lur Isaias facere mentionem, congruum diverso- perientia carnalis etiam animtis deliniltir, gravi
rium, gratain exhibenl mansionem : < Mnscac, ail, morsu, el laesura miserum cor ferilur et super re
qnaeesl in extremo fliimiiium /Egypti (ha. vn). » consummata gravi jttdicio conveiiitur. Non esl ergo
iEgyplus tenebree inlerprelaliir. fliiniina ergo ^Egy- magnopere guslus bujus duicedinis appetendus,
pti sniil affeclus fluidi carnalium voluplatum , qui qui lermino tantae acrimonise est claudendus, nec
cum forte in quolibel oblinere praevaltierin princi- bene fauces avidas ebrietatis miseroemel indulcat,
palum, evertunt el prsecipilant blanditiis mollibus super dulcorem cujus virus suse amaritudinis fel
enervaluni, exlorrem jusliliae, tenebris gravioribus inculcat.
obscuraluin. ln qiioritmfluininuinnonpriino,non me- CAPUT XXXII.
die, sed extremo esse musca praedicta memoratur, B
Recte (cum in lege offerri plurima jubeanlur,
quia inter ea quibus caro vitiose et nequiler dele-
ctalur, nil quidem gralius, sed nihil gravius, nil quoe oblata in altari sive in liolocauslum, sive iu
jiiGundius, sed nil immundius, nil famijiarius, sed sacrificium accendanlur, ut oblatis, et accensis
nihil pcena dignius "eidem cami videlur arridere, Detini sibi pl.acare mereanltir, qui docente Moyse
quam lumborum voluptas, quam (etsi repugnet vo- placari euin talibus arbiiranlur); rccle, inquam, ni-
.iintas) ei lamen constat naluraliter 3(11133™™'. Ptil- hil niellis hujusmodi oblationibus admisceri, niliil
•chre igilur musca, quse est in extremo fluminum prorsus in altario praecipitur adoleri, sed ab igne
jEgypli, Iumborum designat voluptatem, quae atta- divino mel diligenlius prohiberi, el juxla prohibi-
ctu pestifero, virlulum inficit purilatem, quoeex- liim, invenitiir penilus removeri. Ait quippe Doini-
tremtim locum lenebrosae el carualis obtinens pra- nus ad Moysen : < Nec quidquam fermenti, autinel-
vitatis, el freqnenter iinpugnat, et plerumque ex- lis adolebilur in sacrificio Doinino super allare, non
in odorem suavitalis (Lev. n). > In melle,
pugnal arcem muitdae, et niveaecaslitatis. < Sibila- ponelur
carnalis voluplatis illecebrosain dulcedinem acstiino
bit, inquit, Dominus muscae quae est in exlre-
nio fluminum iEgypti, ct api quoe est in lerra figurari, quam Dominus suo non vult altario prse-
C senlari, cujus lenocinio nostras carnes prohibei de-
Assur (ibid.).t
liniri, quas potius rigore condientis juslitiae vult
572 CAPUT XXXI. saliri. Unde in eodem Levilico subjungiiur : < Quid-
Per apem quoque non immerilo illicita carnis
quid obtuleris sacrilicii, sale condies, nec auferes
appelenlia figuralur, quia non solum mel et favum, sal fcederis Dei lui, de sacrificio tuo : in omni ob-
sed etiam aculeum apis gestare coniprobalttr, et quae latione offeres sal > Carnes quippe molles
(ibid.).
fauces delinit niellis edulio dulcique polione, ainara
naluraliter, et infirmas, sal impositum reddit ftr-
nihilominus invenitur gravis aculei punctione. Vc- mas, el ab eis
proculdubiofaciens vermes proximos
rum iransit celeriter guslu mellis deleclatio gra- et
fetorem, conservat imo etiam meliorat statum so-
tiosa, gravat autem diulius aculei punciio venenosa, lidum et saporem. Sic et nostrumcorruptivum, faclo
nec lanlum illa gralisc, tanium suavilalis, quan- enervi blandimento, rigor digne adbibitus
tum isia molestioequanluni videtur habere gravila- procul
conservat, sapienii juslilise condimento, et leno-
lis. Sic eliam carnis appelentia mulcet renes sive cinante
mollitie, vitiorumque vermibus effugatis,
lumbos suavi qnodam lenocinio pruriendi , sed in eo dignum robur, et inlegritas castilatis.
vigel
pungit conscientiam naturali qiiadaui amaritudine .. Sale itaque sapido omne sacrificium condiatur ,
pcenilendi, et quanlo in explelione illis arridet blan- mcllis vero lenocinium in altario non ponatur, quia
dimento, lanlo, imo ampliori lorquet laesam con- el optanda est prsesentia sapientioe, tuarum, Do-
scientiam detrimento. Quod prudens ille aliendit
evi- mine, sedium assislricis (Sap. >.x),procul amovcn-
Boetius diligcnter, et scripto diligenli expressil dus « favus distillans labia meretricis (Prov. v). »
denter, volens tit qui legeril, non diligat primani Favus, ul noslis, apis est conlinens mel
caudam et opificium,
facieni actionis, cujus exlreina geruni in cera, et favi nieretricii, dislillalio non sincera.
anileiun scorpionis. Et non solum mel distillalum invenilur ab altario
Habet, inquit, hoc voluptas, prohiberi, sed et cera divinis ltiminaribus adhiberi.
Sthuulis agil (ruenles, CAPUT XXXIII.
Apiumquepar volanlum, Cum in labernaculo foederis luminaria disponun-
Vbi grata mella fudit, lur, si bene memini, apponi cefa vel cerei non
Fugit, el nimis lenaci 'eguntiir, ct eorum inter iHa prorsus menlio nou
Feril icla corda morsu. habetur, sed oleum de olivis lucidum et purissimum
(BOET.lib. ni, Dc cons. pbil. melr. vu). adhibetur. < Prxcipe, ait, filiis Israel, ul aflerani
PATROL. CClll. 32
995 PHILIPPI DEHABVENG ABBATIS BON^E SPEI 99C
libi oleum deolivispurissimum ac lucidum ad con- .A num nostrae languorem siccitatis. Nonne siccus erat
ciunandas lucernas iugtler, exlra velum leslinionii Saulus cum Cbiislum Dei Filiuin ignoraret, cum
in tabernaculo foederis, ponetque eas Aaron a ve- lerrores minaruin el caedis, Cbristi disciptilis into
spere usque in mane coram Domino, culiu riluqtie naret, ctun Damascuin proficiscens voce lapsa de-
perpetuo, super candelabrum mundissimtiin po- super, est a proposito revocatus, et in lerram cor-
nentur, semper in conspeclu Domini (Lev, xxiv). » ruens turbatis sensibus obcoecatus?Qui cum squamis
Quid sibi vult qtiod nequaqtiam in labernaculum oculorum cadentibus deponeret infusam ceecitalem,
Aaron cereos intromiltii, et eos divina sanctio et recepto visu intemo altenderet malitioe pristinoe
inter sua luminaria non admittit, sed oleum de oli- siccitalem, eum qui sibi loquebatur, Christum esse
Vis purissimum coram Domiuo Aaron ponit, el ejus quem Deus unxerat, inlellexil, et ad unclum siccus
tantum lucernas mundissimo candelabro superpo- accedere non neglexit.
nil? ln cera, fiagilis quidam fluxus sive fluxa Denique poeta qiiidain, qui nimirum Chrislum
fragilitas designatur, quac illis, qui perfecte lu- esse perunctum nescivit, suis tamen audiloribus
cenl in Ecclesia, nullaienus assignatur, quos a prudens consilium imperlivit, ut non solum per
fragili mollitie sinceros divina gratia vult ha- doctrinam fidelium planior veritas innotescat, sed
beri , ct a fluxu carnalium affectuuin purilalis " et per os infidelium ea nobis mrinque sublucescai,
gelicidio coerceri. Quod propter Aposlolus eos quos ait euira :
inslruil probibcns fermenlari, in azymis sincerita- Si prodesse luis pauloque benignius
tis diligenter admonet epulari, dans inlelligi, Jpsum te tractare voles, accedessiccus ad unctum.
quia nihil aliud sunt azyma sincera, quam munda Quia vero Paulus ethnicorum nec dicta, nec consi-
573 conversatio sinc cera. < Epulemur, ait, non lia vilipendit, quae tatnen ulilitati contraria non
in fermento veteri, sed in azyinis sinceiilatis (/ perpendit, juxla proedictum consilium festinavit ad
Cor. v). > Non vult Aposlolus nos in modum cerae Cbrisium accedere, ut suam siccitatem illius unctio
esse fragiles sive faciles ad flectendum, non soiulos possel abstergere. Qui ab illo lam misericordiier
vel solubiles ad fluendum, recolens sorte, quod et est susceplus, et lanti solalii exuberantem graliam
poeta imberbem juvenem cereitm in vila reprehen- esl adeptus, ul et ipse posset cseleris solatium im-
dit, et Propheta pcecalores lanquam-ceram perire pertire, et acceptae unctionis ueneficip siccis acce-
fluidam depreheudil. dentibus subvenire. Unde ad Corinthios: < Bene-
Imberbis juvenis, ait poela, tandem cuslode remolo, diclus, inquit, Deus Paler misericordiarura, et Deus
Cereus in vitium flecli. P lotius consolalionis qui consolalur nos in omni tri-
Et David : <Sicut (luit cera, inqult, a facie ignis, bulatione noslra, ut possimus et ipsi consolari eos
sic pereanl peccalores a facie Dei (Psal. LXVII).> qui in omni pressura sunt (77 Cor. i). > Et quoniam
El iteruni: < Sicul ccrea quse fluit auferentur (Psal. oleum non solum impertit infirmis solatium et me-
LVII).> Idco Aposloltis: < Observare, inquif, nos detur, sed etiam caeteris. supereminere liquoribus
oportet ea quoe audivimus, ne forte pereffluamus perhibetur, recte per illud, sicul misericordia, sic
(Hebr. n). > Horuni ignem, qui et juxla poetam, eliani cbaritas figuratur, quae sui excellentia virtu-
cerei a.d vitia defleclunlur, et juxta Prophelain, libus cseteris principalur. De qua Paulus : < Major,
sicul cerea quoe fluit, auferunlur; borum, inquam, inquit, horum est charilas (/ Cor. xui). > Hujus
ignem suo Deus labernaculo non adtniltit, sed eos ignem in suo Deus tabernaculo vull ardere, arden-
in illo ainbulare vel jubet minacite'r, vel perniittit, lem non abscondi sub modio, sed super candela-
ut quoniam illo igne quem in lerram miltere el bruin resplendere, ul el doinus interior tenebra-
ardere voluit. accendi noluerunt, illo igne ardeant, rum molestiis non gravetur, el qui limen ingressus
avdentes pereant, quem sibi nequiter succenderunl. fuerit, viso lumine gratuletur. Recte ergo et eligi-
De quo per Isaiam,: i Anibulate, inquil, in luniine lur oleuni, et cera reprobatitr, til in domo Dei mise-
ignis nostri, el in flammis quas succendistis (lsa. D ricordia sive charilas indefieiens accendatur, ignis
h). > Reprobato atilem illo igne quein sibi miseri vero imprudentis concupiscenlioe nuilo pacto in ea
succendcriinl, scstu cujus cerei, et fragiles in vilia dominetur, sed frigescat, cinerescat, ut nec eliani
defluxeruul, illum ignem Deus voluit sibi dari, illum in ea nominetur. Nihil hoc in loco invenio de apiiiu
in suo et labernaculo, et candelabro collocari, cui operibus approbari, sed ceram a candelabro, niel
prabei oleuin de olivis tam iudeficiens niitrimen- auleiii ab altario feprobari, ex quo patel in ape
tuni, ul debitac claritalis non sustineat delrimen- inollem carnis appelenliam non iucongrue figurari,
lum. Oloum lumores conipescit, dolores miligat, quae fruclus reprobos diligit operari.
relevat infiriuos, afflictos consolalur, et ideo per Quam apem, cui juxla Prophetam, Doininus si-
illud recle misericordia figuralur, quse corde tenero bilal, idem Isaias esse dicit in lerra Assur, ut sci-
proximi condolet ad ruinam, el compalienti affeclu licel non sit mirum, si per eam tale quid accipi
confcrt solatii medicinam. Hoc oleo Christus unclus memoralur, quod in lali, tain congruo diversorio
nos infirmos dignatus est visitare, et refolos salubri cominoralur. < El api, ait, quae esl in lerra Assur
solatio ad spem salutis misericorditer revocare, et (Isa. vn). > Assur interprelatur deprimens sive
iufusa gratia suse super nos ubertatis, lersit diuti- elalus. Deprimetis autem sive etatus, anliquus ille
- 997 DE SILENTIO CLERICORUM. 998
bostis est, qui durissimus tribuli exaclor semilas A vila? hujus proponil blandimenla, et ea diligentibus
viaiuium praepedil el infeslat, et fratrum accusator infert mortis selernaedetrimenla. Bosra vero civilas
gravi calumnia eos deprimit el niolestal, non cu- csl in Moab et interpretalur munila vel firma, infer-
rans quibus vel blandiliis, vel molestiis quemvis nuniqtie significat, qui tot et lantis erat custodibus,
efliciat peccatorem, dummodo illius pressi et op- inuris, vectibus, seris coinmunitus, ut nulli intro-
pressi videat se victorem. Viclor autem in stiper- eunti esset ad superos reditus expedilns. Quos enini
biam nequiter elevalur, et tumens, inaniter gloria- in mundo bostis ille nocendi artifex seducebal et
tur, miser non perdilionis propriae reniediuin ac- ad peccandum, vel blandiens, vel forleopprimens
cepturus, sed perdiloruni consorlio fruiturus. Recte inducebat, eos ad munita et firma inferni pene-
ergo et deprimens dicitur, et elatus, qui quo inagis tralia deducebat, unde illos ad salulem nullius
deprimil, eo elalior invenitur, et quo elatiorem, eo gratia, nullius polentia poslmodum educebat. Cum
graviorein oppressorem eum' quisquam perdilus igilur et mundum et infernum Christus nioriens
experilur. 574 Terra hujus Assur, possessio ejus iriunipharet, et resurgens a morluis victor ad cce-
est quaui sibi ab anliquo propriam meruit obli- lestia remearet, angeli, ut diclum est, tanlam mi-
nere, etjure quodam stabiii in perpeluuni possi- raculi novilalem videnles, obstupescunt, imo stium
dere. Quam lerram sive possessioncin, nibil re- B suppleri numerum novo adventu fidelium hila-
etius quam peccaimn acstimo posse dici, cui ipsum rescunt. < Quis esl iste , inquiunt, qui venit de
diabolum, vel quod ipsi dialiolo certum est sic ad- Edoni, tinctis vestibus de Bosra. > Quis esl iste
ilici, ul ei auctori et invenlori illud principaliler qui confringens inveteraluin inferni mtinimenluiu,
assignelur, et ipse in eo lanquam in jure proprio el cunclis fetro sseculis ejus inviolabile firmamen-
potestate ruisera doininetur, cadens de ccelo, sicul lum, viclor inde reverlitur nullum belli praeferens
legistis Dominum iu Evangelio recolentein : < Vide- iiistrumenlum, sed assumptae camis linctum san-
Lam, inquit, Salanam sicut fulgur de ccelo caden- guine vestimentum? Cseierum, etsi Beus bouitatis
tem in lerram (Luc. x). > Ferlur procul dtibio ce- suae gratia miseratus est bominem et redemil, et
cidisse, sicut etiam invenitur Isaias propbeta ceci- de clauslris infcrnalibiis, quse muniia et liriua vi-
nisse. < Qiiomodo, iuquit, ceeidisti, Lucifer, qui debantur, exemit, ipse tamen diabolo quem nullius
inane oriebaris? Corruisli in leriain (ha. xiv). » deceptio, sed sua solius perversitas inlereinit, ter-
Quid est auteni de coelo in terram, nisi de cce- ram suam, id est jus peccati soiidum nou adcniit.
lestium virfutum sublimi abscondilo, in iiifiniam Hanc illius possessionem jttsta Dei bonilas non in-
peccati cadere firmilalem, unde ntillus ei patcat ad r vasit, nec illi compatiens salutareni pcenitenliam
amissam redilus claritatem? Suo enini se peccato persuasit, sed quia malilioe primtis inventor est ct
diabolus tam indissolubiliter obligavit, et riiinaui deliquil, inveiituin suum ei Deus prcprium doreli-
suam, lam fortibus vectibus confirniavit, ut ei non quit. Oinue igilur peccatum diabolus sibi vult ul
soluin revertendi ablala sit faeultas, sed spe prorstis proprium vindicare; et Deus judex justus, ul re~
non cessat vindicare, ille illo, tit pastu
perdita, nulla sil ct volunlas. Quein prolapsum probum
liomo peccando misere prosecutus, in lantaiu cst gralissimo delectalur; iste illud, ut sibi contrarium
ipse firmitalem , et lam inextricabileni devolutus, exsecratur. Ideo dicit ei: < Terrain comedes cunclis
ut iude ullo modo ad prislinam vivendi gloriam non diebus vilae tuae (Gen. m). > Et per Isaiam : < Ser-
rediret, sed in peccalo suo firniitale minislra depe- penti, pulvis panis ejus (ha. LXV).> Sicut enim
rirel, nisi Deus faclus remedium congriuim inve- Dcus pascitur ccelestibus, id est juslilia, mundiiia,
nirci, el assumpiaecarnis malugmate nostra vulnera veritate, sic lerrenis diabolus, peccalo videliccl,
delinifct. Qui profecto, in quem boino peccando immunditia, falsitate: et sicutille, sic iste cibos
corrueral infernum, penetravit, el arinatum male sibi similes expetit et aflectat, et eoruin alterum
fortem ipse forlior alligavit, et clavo crucis suoe, cibus alterius non delectat. Propler quod Paulus:
in qua suuoi misericorditer linxerat veslimenluin, j) < Deponentes, inquil, mendacium, loquimini veri-
illius mansionis effregit forliter munimentum. Unde taiem (Ephes. iv). > Et ad Colossenses : < Morli-
reverlenlem cum triuuipho angelici spiritus adini- ficate, ait, inembra vestra quse sunt super ter-
ram (Colos. iu). > Non igitur ea quae suni super
raniur, et quis quantusqiie ipse sit, miranles et
cceluni.
slupenles sciscilanlur, quem altendunt el infernum
lam fiducialiler irrupisse, el inde inaudito miraculo CAPUT XXXIV.
cuin viclorise tilulis erupisse. Mirantur, inquam, Neque enim inorlificari proecipiuntur justitia,
quol tanlam inferni firmitatem Chrislus everleril, prudenlia, temperaniia, foriiiudo, quibus subveclum
et suorum ciiiclus collegio ad ccelorum alta redierit, hominem cceli suscipit altiludo, dum illttm faciunt
osiendens se implesse ministeriumaeternoejussionis, a lerreno peccali contagio procul esse, affecluque
et offerens illi vestem tinctam sanguinc passionis. ei meriio summis et ccelesiibus inleresse. Nec
< Quis est isle, inquiunt, qui venit de Edom, linctis illa etiam inorlificare prudcns Apostolus nos coegil,
veslibus de Bosra? >(ha. LXUI.)Edoin ipse esl Esau. quibus plasmalor noster Deus corporaliler nos com-
Inlcrpretatur autem Edom terrenus , el mundum pegit, quse non nostro opere, sed suo per se
si&niGcatqui ad se venieiilibus miro fallendi genere lempore moritura in vilani sunt cceleste.m re-
999 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^ SPEI 100O
surrecttonis 575 beneficio transilura. Ula igitur A volos eum deferuiit audilores, ut et illi efficiantui
subdolus nos-decepit, quorum compactione membra susceplo verbo fidei pugnalorcs. De quibus Isaias :
pracdiclus Aposlolus mortificarc nos praecepit, quo- < Quam pulcbri super montes, pedes annuniiantis
rum lenociniis serpens ille perversus operator mi- et praedicantis pacem (ha. LII). > Isli pedes Domini
feros nos infecit, et infeclione misera sui similes ciiin adversus peccati occurrentes mnlesiias gerunl
nos effecit, quorum, nobis ne forle ignorantiam bellum, ipso Domino praesidente illud sibi rediguni in
proetendamus, vult ut hujus mandali consequentiam scabellum, el quorum ille virlulibus lanqusim ccelo
attendainus, qui ea quae mortificari praecipit dili- dignatur praesidere, terram, id est peccalum facil
genler, nominatim exprimit consequenter. Diclo eis, ut scabellum pedibus, subjacere. In hac terra,
eniin : < Morlificate membra vestra, quoesunt super illa de qua sermo nobis est, apis diciltir conversari,
lerram, > subjecil: < Fornicalionem, immunditiain, quia illicilam carnis appelentiam cerlum est intra
libidineni, concupisceniiam malam et avaritiam, quac vitioruin numerum deputari, quibus omnibus adver-
est siniulacrorum servitus (Coloss.m). >Et paulo post: sarius ille nequam, ulpote terrae, concedilur prin-
< Deponite, inquit, iram, indignationem, maiiliam, cipari, qui coelo et coclesiibus.juslorum virlutibus
blaspbciniam (ibid.). > Hacc membra sunt quse a non desinit adversari. Denique Paulus cuin vitioruin
coclo vel coeleslibus longe facta, super terrani, vel B catalogum conlexuil serialirn, ipsam carnis appe-
in lerram sui meriio sunt redacta ; quae ipsi diabolo tenliain inler illa posuit noniinatim, cl a inembris
in possessionem propriam derelicla, ejus quoque quae super lerram sunl, eam censtiil non excludi,
initiistris ad suam ipsorum perniciem sunl inflicla. nec liberura a peccato qui senserit ejus lenociuio se
Hoccsunl menibra quibus corpus compingituf ini- illudi. < Mortificale, inquit, inembra veslra, quoesuut
quorum (Rom. vi); bacc terra quam caput come- supcr terratn, fornicalionem. immuiiditiam, libidi-
dil perdilorum, quam vult doctor egregius vel nos nem (Colos. 111),> etc. Quicunque ergo langilur bu-
penitus non habere, vel saltem hoc in nohis, non jusmodi vel ad modictun passione, qui vel ejus mul-
regnum, non dominium oblinere. < Non regnei, in- cetur leuocinio, vel aculei mordetur loesione, pro-
quit, peccalum in vestro niortali corpore (ibid.). > fecto sese inlra sibi posilos limiies penitus non
Vult Apostolus in nobis peccaiuin vel non esse, vel arclavit, sed de jure diaboli, de terra ejus aliquid
dominandi privilegio nbn prseesse: sed et si forte usurpavit. Quod cuni iu illo ide.m nequain spiritus
inipiidcns nostroe obmurmural jussioni.lamen vel recognoscil, cum luuiultu cl arle subdola reclaiuat
invitum nostroe subjici dilioni. Quod per Isaiam proprium el reposcit, vull(|ue inalignus artifex, nt
Doininus niisericorditer el promittit, et per stiam quod usurpalum est, avidius teueatur, utquo justius,
gratiam suis dare fidelibus non omillil, dicens se *J co infestius reposci mereatur. Nec lanien ob hoc
praicelsis eorum virtulibus proesidere et peccatum reperit ul velil rebabere, ct ablata bomini solus ea-
suum ipsis coneulcantibus subjacere : < Ccelum, dem possidere, sed quasi exploratoribus proemissis
iiiquit, sedes mea, et terra, scabellum pedum meo- fratidulenler ipse proedo lyrannicus adesse feslinat
riiin (ha. LXVI).> Cceli noinine virlutes acstinio consequenler; et si persenserit prsemissos, recipit
figurari, quae ab imis et luleis dignilate propria diligenler, in suo lanquam jure dominium exercet
nierentur sequestrari; et quo ab his subtilitate de- violenter. Quaevioleiuia, sicut nonnisi diabolo nequi-
foecala sublimius seabsenlatil, eo familiarius divino ter immittenie, sic fll non nisi Deo justius permil-
conspectui se praosenlanl. In quibus Deus ob boc lenle, et baec permissio qua velut percepto siguo
sedem perhibel se habere, quia conslat illas ei non diabolus effrcnatur, apud Isaiam sibilus appellaiur.
mediocriter complacere, el quarum puritate suis < Sibilabil, inquit, Dominus muscoeet api, quae est
oblata conspectibus bilarescil, in eisdem sedens in terra Assur, et venient et requiescent in tor-
regnans, judicans requiescit. Terra vero, peccatum renlibus vallium (/so..vn). > Sibilal Domiuus niu-
est, quod quia summa et ccelestia videntur exse- scee et api, cum adversus eas forliludinis aciem
crari, in inferioribus meruit collocari, et remotum n non producit, ciim justo suojudicio, a nostri cusio-
a virtutum fastigio sibi in unoquasi globo et glutino dia se subducit, cum sine gralia, noslri deseril ar-
sic coha:ret, ut tanquam massa plumbea in suo sem- bitrii liberlatem, cum noslratn non conserval muni-
per perscverel. Hoc auiem peccalum non solum a menio576conlmenl'se caslitaiem. Haecaulem non
sua nianu, vel dexlera vel bracliio longe fecit, sed agere, quid est aliud quain signum irascentis et nos
abundante gralia suis cum pedibus sic subjecit, ut procul a se in manus hoslium relinquenlis ? Quid esl,
possint et illius molestiis forliter repugnare, et vi- inqttam, aliud quam quidam sibilus provocantis, el
ctores illud, lanquam platearum lnlum vel pulve- ad praedam praeoptatain raptores malevolos invitan-
rem conculcare. Manus Dei vel dextera vel brachium, lis ? Videtur enim tllos quodammodo provocare, cum
Chrisius est, qui adversus peccalurn suum nullam ullro se ingerenles non curat culpis exigentibus
peniius luclam gessil, quia iniquitas ei peccatum revocare, cum velul ovem miseratn lupo rapido pra>
ad.euin penilus non accessil, sed suis illud pedibus ostendit, et ad illum deterrendum, manu baculuio
perniisit aliquantulum admisceri, ut in ejus praelio non exiendil. Sic etiam de conclavi Ormissimo cibi
possit, ut scriptum est, Israel exerceri. Pedes vero nonnunquam exponunttir, el eisdem exposilis nulli
ejus, ciecti ejus sunl qui verbo et exemplo ad bcne- custodes imponuutur, el ciun nulla repagula catulis
 1001 DE SILENTIO CLERICORUM. 1002
avidionbus opponuntur; quid nisi cibi neglecti eis A i minebit, (et gravi cuin potentia snuni in eos judi-
quodammodo apponunlur? Ad illos quippe neglectos cittm exercebit. Quod per prophelan; Joel terribililer
currunt eiiam non vocali, lanquam voce vel sibiio comniinalur, cuin se ad judicandum venire protesla-
fuerinl invitali et sua eos quasi jure aviditas illuc tur, dicens quia in vallem Josapbal eos qui judicandi
pellit, unde praesens custodia non repeliil. sunt ailducet, el illic eis pro merito pcenam celerem
superducet. • Cum convertero, ail, captivitatem Juda
CAPUT^XXXV. et Jerusalem, congregabo omnes gentes, et deducam
Ideo de musca ei api diciltir : < Et venient et re- eas in vallem Josapbal, et discepiabo cum eis, ibi
quiescent in torrenlibus vallium (Isa. vn). > Cum super populo meo, et liaereditate niea Israel quos
sibilal illis Deus, id est cum noslra caslitatis el con- disperserunt (Joel 111). » Cum eos qui in numdo
tinenliae lorum laxat, el eo quod ipse novit consilio, niundi lenocinia non afieclanl, quos captivos in hae
a dislricla noslri cuslodia se relaxal, ctim lumbos vita seductibiles carceris blandiliae non delectant,
noslros, juxia quod mandal Apostolus, non proecin- qui peccala sua humiliter, e.l Deum vivum veraciter
gil, CIIIIIrenes et cor noslrum forli cinclorio non confiteiilur, qui pacem veram et aeternam interiori-
astringit, musea el apis, id est camales illecebrse, bus oculis inluentur; ciun eos, inquam, Deus con-
velul de iusidiis erumpentes, mulloque examine B verlerit ad obtinendam cerlo spei fcedere libertalem,
nostruin babitaculum irrumpentes , accepta gar- lunc congregabit reliqtios ad su fferenduui gravera
riendi licentia largius effervescunl, et lanquam voli aequilatem. < Congregabo, inquit, omnes gentes et
compoles in lorrentibus vallium requiescunt. Tor- deducam eas in vallem Josapbat. > Josaphat imer-
rentes vallium sunt impetuosi fluclus cogiialionum. pretalur judicium Domini.ln valleni autem Josaphat
Torrenles naturalis fontis exuberanlia non impacii, Deus gentes congrcgal et adducit, cuni ad profunda
sed gultis fpluvialibus tuniefacii, juga nionlium et cogiiationum suarum judicandos quosque revocai et
caniporuni plana lluxu praecipiti delerentes, multo- reducit, ut illic cos dislricte arguat el accuset, ubi
que inipetu ad profuuda vallium confluentes, colle- eos aliqua verborum oppansio non excuset. De qua-
ctis el adveclis sordibus easdem valles inficiiinl, litate enim meritorum non exteriora quoelibet, sed
lalique afHueniiainimundos in eis lacus efficiunl. Sic[ internos inlerrogat cogilalus, ad quos cuin fuerit
voliiptatun.' carnaliuin affecliones non de ptiritatis perversus quisque dislricto judicio revocatus, scirc
fontevivido generatae,sed minittis ei niultis suggestio- coinpelletur, et quse neglexerit indicia, et quae
num iiiibribus conforlalae, in excelsis el planis juslo- dilcxeril interdicla. Unde scriptum est: < lu cogi-
rum nieditationibus locum et requiem non habentes, lationibus impii interrogatio crit (Sap. 1). > Iu-
^, ieriin vero in
neca fliixu praccipili colleciam immunditiam cohi- torrentibus, qnorum affluentia liu-
bentcs. defluunt ad cogitalus depressos, et pusil- jiismodi vallium profunda sordescuiit, musca ct apis
lanimos infirmorum, el velut gralo in receptaculo gratantcr requiescuiil, quia carnis illecebrse ciini
iu eis oedificanlsenlinam vitiorum. Cujusmodi cogi- iullainmanl lumborum oflicinain, gralum habcnt
latus quamvis multo |examine congregatos, quamvis rapacem fluxum cogitaluum et sentinam. 577 Qnji
iniilta duritia usuque diutius congelatos diviua ta- nimirum nen venirent nec proevalerent, nisi eis di-
men praesenlia dislricte judicans scindi facit, el sicut vina justilia sibilarel, nisi pennissione sua optatuui
a facie iguis ceram vel glaciem liquefacit. QuodI cis Deus adilum relaxaret, qui cum juslus judex nos
Miclwas propliela insinuans : < Monies, inquit, non bene meritos quasi disponit oblivisci, illas pesti-
consunientiir sublus euin, et valles scindenlur sicut fcras juxta suum libilum adversum nos permillit
cera qiiaefluit a facie ignis, sicul aquoequae decur- proficisci.
runl in prseceps(Mich. i). » Veniente quippe distri- CAPUT XXXVI.
cto judice, subiiis eum, montes, id est perversoruin^ Hoc percepto sibilo adversus David regeni for-
congeries operuni consunieniur, et quae superbe in! titer eruperunl, invenluinqiie in solario, captuni
actus processcranl ad nibiluin rcducentur. Vallis D nicnte, vaguin oculis rcddidcrunl, quarum ille
qiioque, id cst s/creta et profunda cogilatuuni laii- niollibus lenociniis cnervalus obedivil, amplexu-
Imla discindentiir, el quae impunita latere sperave- qtie illicilo uxorem Uriae ruptis continenliae le-
rant, graviter puiiieiilur. Sicul^nulla tuniens operum gibus appetivil. Hanc ctiam acceperant, sibilantes
conlidenlia ejus graviter prseseniiam sustinebit, sic Dei perniissioneni , cuin paterno snbliiiiem solio,
el eum profuuda cujusquain cogitalio non latebil, sedI erudituin impelunl Salonionein , cujus sapienliani
in lucem proferet quod in lenebris latere pulabatur, faluain, et fortiludinem elumbetn effeceruiii, et
sicut el Cumseavates illa propbelice Sybilla protesta- decorem casiitatis intemperantioe sordibus infece-
lur: runl. Habens enim ille, ut legilur, reginas sex-a-
ginta , et concubinas octoginta , vel secundum
Dejtciel,ail, colles, vallescxtoltel ab imo.
quosdam, septtiaginla uxores, trecenlas concubi-
Dejicielcolies, cuin manifesla opera ultione super- nas, proeter eas eliam ad juvenculas et scorta pas»
(hicia potenler conculcabit: extollel valles, cum siva vagus et inconlinens se extendit, quorum
occultos cogitatus sibi. videnti omnia prsesenlabit, iieqiiaquam divina Scriptura numerum coiaprehen-
cum eisdem scrulaior rerum el cordium gravilerim- dit. in lioc Dei sibilo cjus ira patenter dainou-
1003 PHILIPPl DEHARVENG ABBATISBONJESPEl 1004
stralur, cum immissa vel permissa gravis in nos A gitivus, cum in fugam celerem limore eum cogeret
tenlatio debacchatur, a qua permissione vel sibilo, oppressivus, cum fugoe prsesidio, reginoe saevientis
si illius justilia superducto silentio non desistit, lot minas evaderet, el in spelunca latens Deum sibi
ct tantis lentalionuum molcstiis nostra infirmitas quodammodopraesentemallenderet. <Et post ignem,
non resistit. Unde nobis necesse est ut hunc a ait Scriplura, sibilus aurae tenuis (/// Reg. xix); »
se Deus sibilum removere, et quielum sibi digne- signum est gratiae spirilalis quo propheta corde pa-
tur silenlium admovere, ttt scilicet non super nos vido fugiens convenitur, elei spesgralioe consolaulis,
ejus ira tumulluosius effervescat, sed indignos vel praesentis solalium impertitur. Sicut enim flatu
miserans, grato sub silenlio conquiescat. Ea enini vel sililo Deus aliquolies se iraluni, sic flatu vel
sibilante vallis noslra diluvio torrentium inquina- sibilo signat plerumque se placatum, et hsec signa
tur, el mens nostra flexo genu fortitudinis incur- ejus iram vel gratiam eloquunlur, quod planius in-
vatur, ctijus cum incttrvala fueril rectitudo, tran- notcscit cum effecttis varii consequunttir. < Flavit,
sit pcr eam sequcns hostium muliitudo. Hi sunt inquil Moyses, spirilus luus, et operuil eos mare,
qui juxla Isaiam dicunt animae : < Incurvare ut submersi sunl in aquis vehementibus (Exod. xv). »
transeamus (ha. u). > Cum vcro transierint, jam Quid (latus iste uisi irascentis cl jubentis Dei loqui-
r.on vel dicunt, vel Ioquuntur, sed juxla Sopho- " lur volunlalem , punire disponenlis ^gypliorum
niam sibilare polius asseruntur, ul dicendo, nia- perseqiienlium pravitatem, et niare slalim . velut
lignorum consilium miseris infunditur, sibilando iutelligens sigiium iroe, festinat incredulos aquis
triumpbantium garritits, et tripuditim cffundalur. vebementibus operire? Sic el illic manifeste sibilus
< Omnis, ait Sophonias, qui transit per eam si- iram signat, ubi peccatoris divilis aeternum inleri-
bilabit, et movebit inanuni suam (Soph. u). > Si- lum Job designat, cuin illitis perditionem videiis ju-
bilus iste et niota manus qnid nisi qusedam esse dex saivissimus iuuninere invcnilur vel irascens
videttir locntio, qna cunctis manifeste deciaralur 578 fidere, vel lanquam ridens veraciter succen-
iilorum seductto, qui cum per animam inctirva- sere. < Stringel, inquil, super eum manus suas, et_
tani viderint se transisse, exsultant et insultant, sibilabit superillum, intuens locum ejus(Jo6 xxvu).»
ncc lacent juxta propositum se vicisse. Magna Videus quippe Deus in sua el avaritia, et malitia
quippe esl exsutlalio populi triumphantis, mulla divitem obstinaium, et ad perditionem suam obsli-
cacliinnnatio, multus sibilus insultantis, magnus nata nequitia deslinaluni, slringil super eum manus
concursns maguusque strcpilus colloquentis, ma- suas quasi ridens, et plausu manutim signilicans se
gntis deniqne fastus victorum more spolia dividen- „ laelari, quod tale sludium lali videat pretio niune-
tis. Unde Isaias: < Sicutexsullant, inquit, victores rari. Sibilat eliarn super illum, indignans et pro
capla praedaquando dividunt spolia (Isa. ix). » lste iiibtlo ducens contumaciam preesumcntis, in inaluin
boslium sibilus, isla eorum exsullalio vel insulta- siium tcmpus conlinuuin el operam insunieuiis, in-
tio, non initescil, iste insullantium slrepilus nullo liiens locum ejus, quod videlicet non sit a proposilo
sub silentio delitescit, si non et Deus a praediclo rediturus, sed in locum sutim, id est sibi congruum
viiit sibilo reticere, suoque illorum silenlium ex- tanquam Judas Iscariol abiiunis. E regione, cum posl
torquere. De quo ejussilenlio praediclus Sopbonias: resnrrectionem suis Cbrislus discipulis se oslendit,
< Dominus, inquil, Dctis in mcdio lui forlis silebit et nova eis charisniata suse largilalis iinpendit, in-
in dilectione tua (Soph. III). » Ciim enim lenerius siifflavilet dixiteis: < Accipite Spirituin sanctmn
Deus diligere nos disponil, prsedictum sibilum pre- (Joan. xx). > Quid autem gratiae prsesignarel quod
inil foitiler ct scponit, et grandinem irae suoe in discipulis insufflavit, verbis sequenlibus inlimavil :
lnisericordiae mutat rorem , ventosqiie minaciler i Accipite, inqniens, Spiriluin sanctum, » ui ccrluin
sibilanles aurae lenuis in plangorem. Aurora flante sit quia sicut verbum invenitur flalus signilicans
bostes prius effrenati forliter repriniunlur, et eo- praevcnirc, sic verbum consequens, occultum signi
ruui tripudia gravi silenlio comprimiinlur, freiuni rj inysiurium aperire. Parvo tempore post, cum iie-
noslrum in campos oequoreos complanatur, fluctus runi uno conclavi pariler clauderenlui', et vel metti
silent, Jnavis illorum silentio gratulatur. i Statuit, .liidajoruni, vel exspeclalione promissi iniineris te-
inquil David, procellain ejus in auram, ct siluerunt nerenliir: < Faetus est, inquit, repenle de ccelosonus
fluclus cjus, el laelatisunt quia siluerunt(Psa/. cvi).» tanqtiam flatus vebeinens, et repleti siini omnes
Cum procella pellitur, tetiuis aura spirat, venlorum Spiritu sancto (Acl. u). > Tali flalu, lali signo, lali
quassa fhitibusadventu silentii mens respirat, et quo Deus sibilo prselocutus loculionem suam effeetu est
ei profusius grala sereoitas illucescit, eo serenius operis prosecutus, el quod mystico flalu vel sibilo
praesentia grati muneris hilarescit. In hoc enim desi^navit, dans illis vebementem affluenliam spi-
sibi Deum inteliigit praesio esse, suis eiim precibus, rilus consummavit. Inde cst forte quod nali carnali-
sois desideriis non deessc, ei qucin in procella ven- ter, cum spiritualilavacro renascuntur, et ministerio
tis el turbinibus irascentem, in flatu auroe lenuis sacerdotis aqua baptismalis abluuntiir, eunidem mi-
eenlit benigne misereiuem. nistrum videmus in fonlem mysticum insufflare,
CAPUTXXXVII. ut signet illi fonti vivificantem spiritum adven-
Ista esl,forte auyaquam sentire legitur Elias fu- tare. Ab hoc flaiu vcl sibilo Demn volunms non
1003 DE SILENTIO CLERICORUM. 10GS
silere, seu nostris eutn precibus, noslris clanio- A i elephas, cujtis esse perhibelur tam incredibilis for-
ribiis respondere , ut et nobis infundat graliam titudo, nt in ipso magna lurris, et in lurre deferatttr
requirendi, et ijise propitius nnn differat benefi- militum mulliludo, sicul viso sanguine, utScriplura
cium respondendi. < Ad te, iuquit, Domine, cla- perhibet, acrius animalur, sic forte audito clan-
inabo, Deus meus, ne sileas a me, ne quando laceas gore buccinarum, animosius efferalur. Recte er-
a nie (Psal. xxvn). > Etalibi: < Ne sileas quoniam go apud illos quos bello voluit slrenuos ex-
advena ego siiin apud te, el peregrinus sicut omnes hiberi 579 tubas, vel buccinas Deus proecipit ad-
patres mei (Psal. xxxvin). > Non silet Deusanobis, hiberi, utex indepraesens ille carnalis popnluscom-
cum flalu mystico baptismi fontem ptirificat, cum modum lemporale, post futuri consequantur intel-
exspectalione sollicilos vehemenli spiritus flatu la> lectu mystico spiritale. Sic enim illorum bella Detis
lificat, cum sibilo aurae lenuis dignatur timidos voluit ordinare, ut magis inlenderet spirilales pu-
refovere, cum denique nobiscum usque ad consum- giles informare, qui non adversus carnem et san-
malionem saeculi pcrmahere. De quo sibilo per Za- guinem, id est materiales homines colluclantur, sed
chariam": < Sibilabo, inquit, eis, et congregabo spiritibus aereis spiritali fortitudine reluctantur.
illos, quia redemi eos (Zach. x). > Quod iii ipsis verbis Doinini quibus illum videmr
CAPUT XXXVIII. B populum commonere, si retractel diligentius posset
Nec solum flalus, vel sibilus vicem verbi videtur quis liquido pervidere, qtiae sic texttnl historianl
obtinere, et bis modis quos diximus, et forle pluri- illi populo litleralem, ut in ca magis expostulent
bus siienlium removere, sed et tuba, et buccina, et sensum accipi spiritalem. Ctim enim dixissel Domi-
pleraque hujus vel allerius generis inslrumenta ad nus : i Si exierilis ad bellum conlra hostes qut
pellenduin seque silentium, et explendum verbi dimicant adversum vos, clangelis uliilaiitibus tubis,»
oflicium sunt inventn. Unde et in bellis in quibus adjunxil: « Et erit recordalio veslri coram Doniiuo
egent voce maxima convocari, et ad fortiter insi- Deo vestro (ibid.). > Ut videtur, ad hoc jubet cos
stendum, vel foriius resistenduni oinnes pariter IIOIIsii.e lubis clangentibus praeliari, ut ad clango-
incitari, quia vistim est oris verbum satis corive- rem tubarttm illorum vaieat recordari, tanquam
itiens, vel sufliciens non haberi, tubam ei buccinam ipse bellantium non facile recordelur, nisi clan-
Scriptura perhibenle legiinus adbiberi. Qttia enim genlibus lubis ad eorum memoriain excitetur. Et
nullius vox lam clamosa polerai inveniri, quae lam forte ita se veritas rei Iiabet, ut cum Dei populus
longe Iatequepossetab omnibus exaudiri, congruum vult ad praelium proficisci, ambiens Iriumphatis
duxit bumana prudenlia invenire quselibet instrti- hoslibus victoriam adipisci, iiivenialur Deus quasi
menla, quae plenius sufficerent ad proferenduni hu- praelianlium oblivisci, nisi tubartini claugore com-
jnsniodi convcnienlius hortanienia. Quod nimirtim pellalur eoruin reminisci. Nam ctiiusitpopulus idem,
invenitur el Domimis non tacere, cum per inaniun spiritalis praelii discrimen aggressurus, el incerto
Moysi cural filios lsrael edocere non solum qiiid eventu adversum spiritales nequitias congressurus,
pacis tempore sint acturi, sed eliam qualitcr ad si rectores et dociores ejus suis eum non instruant
belli discrimina processuri. < Si exierilis, inquit, monitis el doctrina, Deo non recordante gaudebit
ad belliun conlra bosles qui dimicant adversuni vos, eorum adversarius de ruina. Sernio quippe el in.-
clangetis ululanlibus lubis, et erit recordalio vestri slructio qua debel reclor populi sollicilus insonare,
coram Doniino Deo vestro, ul eruamini de manibus et clamore indefesso lanquain luba vcl buccina
inimicorum veslroruni (Num. x). > Non vull Deus personare, pellens torporein ignoranliae, reddit po-
eos nisi lubis clanxerint ad bclluin procedere, non puliun eruditum, et eruditionis beneficio ad agenda
ftirtim el cum .silentio adversantes hosles impetere, praelia fortiter expedilum. Ilujus aulem populi qui
sed clangore valido ipsos copiosius et alacrius pro- doclrina congrua salubriler inforinatur et informa-
nioveri, et ipsorum adversarios solula resislendi for- lione salubri ad resistendum hoslibus utiliter ani-
liludine perterreri. Tubarum enim excitati sonitu j) malur, Deus juste misericors et justus misericordi-
bellatores confluunl copiosi, et ad bellum fortius ler recOrdatur, ut ei proelianti victoriam de adver-
inetinduin redduntur animosi, el qui se forles et; sariis largiatur. « Eril, inquit, recordatio veslri
alacres senserint, minas et coedesspirant, pttsillatii- coram Domino Deo vestro, ut eruanim: de manibus
nies vero, exemplo forliorum erubescunl forsilan ell inimicoruni (ibid.). > Et ncforle qui debeanl esse
respiranl. lpsa quoque bellatorum aniinalia vel ju- populi tubicines ignoretur, quibus scilicet clangen-
inenta qusc in equestri acie non parva conferunt ad- di uiiiiislerium specialiter assignelur, idem Dominus
jnmenta, tubarum sonitu ferocius inardescunl pro- qui haberi tubas et buccinas imperavil, in eodeni
ptilsaque limoris ignavia spe proximi cerlaminisi capitulo evidentius demonstravil. < Filii, ait, Aaron
hilarescunt, vix intra fines debilos posset equus; sacerdolis clangent tubis (ibid.). »
siipcrbiens contineri, indignans sub silentio sesso- CAPUT XXXIX.
ris imperio cobiberi, spuinat ort:, naribus slertil,, Patelquia quibus animaium custodia delegatur,
ungula terram fodit, et dum a cursu vel coiiflictui eis quoque ut tubis clanganl et buccinis, specialiter
morae inipatiens vix differlur, nesciens stare loco,, imperalur, et qui specialiler aliorum sunt rectores,
brcvi spalio frequentius circtuuferliir. Ille cliamI necesse est ul siut parilcr el doetores. Utide inffa.
 1007 PHILIPPI DE HARVENG ABBATISBON^E SPEI 1008
in eodem libro Numeri, cum milleret Moyses mil- A invenerunt. < Domine, inquiunt, Domine, aperi no-
lenos de singulis tribubus, ut adversus Madianitas bis. At ille : Amen dico vobis, non novi vos (Matth.
debeanl praeliari, el juberet Phinees sacerdotem xxv). > In quo illarum fatuilas et falua vacuitas
eisdem exercitibus principari, inler coelera quae veraciler experitur, quod ad Christi nuptias non
illi et mandavit et donavil, ad bellum strenue pera- qui clamaverit, sed qui atlulerit, exauditur, et
gcndum, lubas quoque dedisse legitur ad clangen- illarum janua non vocibus, sed muneribus aperitur,
dum. < Millenos, inqttit, de cunctis tribubus misit et Sponsus ille non vocanli, sed donanti propilius
MoysescumPhineesfiIioEleazari,eiadjunxil: <Vasa invenilur. < Non omnis, ait, qui dicit mihi, Domiue,
quoque sancla et lubas ad clangendum tradidit ei Doinine, intrabil in regnum ccslorum (/tfa(//i. vn). >
(JVwm.xxxi). > Moyses legislalor (ut scripium est. Et ideo in Exodo : « Non apparebis, inquit, in con-
lex per Moysen data est) lypum lenet Chrisli, qui spectti meo vacuus (Deut. xvi). > Quod de nostris
cum fideles suos ad expugnandum invisibiles hostes litteris in suas elhnici lilteras transtulerunt, eteos
inillit, missos laborare morbo ignorantiae non per- liansfereniesposlerifavorabiliterexluleruni, elquod
miltit, sed lalem illis prudemi ordine dal reclorem, illi a noslris prioribus et polioribus acceperunt, po-
cujus meritis el doctrina Deuni sibi pronuin sen- steri coininendantes gralo usu et memoria recepe-
tiant adjulorem. Eorum cnim rectori vasa sancta B ru.it:
et lubas ad clangendum Iradii, quoe non solum Si niliit attuleris, ail quidam, ibis, Homere, fpras.
eidem ulilia stint reclori, sed etiam non mediocriter Et Plautus in Asinaria : < Si affers, inquil, ttinc
populo necessaria bellatori. « Yasa.inquit, sancta palenl, si non est quod des, sedesnon palenl. > Quis
et tubas. > Bona qitidem munera, bonus el mune- inler scholares clericos qui frequenlant litteraruin
rum ordo. Vasa, corpora nostra sunt, quorum, etsi soecularium leciionem, non facil frequentius istorum
materia lutea esse et fragilis perhibeiur, in ipsis la- versuum inenlionein, et a quo verbum islud jucunde
rnen tbcsaurus invisibilis continelur, duin in eorum et niemoriier est retenitini, non coinmendat au-
gurgustionoslroeanimsedemorantur.quaruniproeseii- clores, tanquam illorum fueril hoc invenium?
tiaeadem ipsacorpora vegetantur. DequibusPauIus :
Quanquain illi hiijusmodi sententiam quodaniniodo
Habemus, inquii, thesaurum istum in vasis ficlili- perverlerinu ei ad demonslrandain quorunnlain ava-
bus (// Cor. iv). » Quae vasa venuslantur noii par- ritiani
converterunt, qui juxta lsaiam (cap. I), dili-
vae gratia sanctiiatis, si munda refulserinl candore
gentes munera, sequentes retribulionem, aliquos
dcbilse castitatis, si ejus intuitu cui debemus nos veneralione debita non
aliendunl, nisi qnos afferre
acceptabiles exhibere , abhorrentes illicita , diligi- C sibi munera deprehenderunt. Apud quos qui appa-
mus eliam a licilis abslinere. < Continuimus nos, ruerit vacuus, pulalur et fatuus, el e regione fatuus
itiquit David, ab heri et nudiuslertius, et fuerunt non ptitatur a quocunque multa pecunia computa-
vasa pueroruin sancia (/ Reg. xxi). » Hanc autem tur. Propter quos illud vulgo frequeiilius venlila-
continenliae sanctitalem nulli magis quam ecclesiae tur; vacui tbalami faciunl dominam
fatuam, quia
rectoribus aestimo convenire, qtii sicut honore digni-
ccjtts oflerendis inuneribus indigens maniis caret,
lalis, sic merito sanclitatis debenl subdilos praave- ejus
sapientia apud illos conimendabilis non appa-
nire, quibus non salis convenienlem formulam dant ret. Caelerum Deus qui avaritiae niorbum nescit,
vivendi, si non prsecesserint per modestam et bone- propter se noslra niunera non exposcil, sed nobis
stam semitam continendi. Ve! forte vasa, noslrae consulens, vult nos inanes et vacuos non liaberi,
animae ppssunldici, in quibus aui deserenle gralia, sed majestali suae oaustos etdiviies exbiberi. Yuli
iniquilales et vitia colliguntur, et ipsorum merilo nos esse vasa non vacua ei deseiia, propter im-
virga ferrea confringunlur; aut largiente Deo, vir- munditiam gravilalis, sed mtiiida et referla copioso
tutum charismata congregantur, et ab ipso largilore niunere sanclitatis, ut nos cl
eligal suse gralia boni-
suorum merito niunerum couservanlur. Quae enim tatis, el eleclos
diligat fructuosai nostrae nierito vo-
stint in coniiiineliani, nierentur reprobari.qtise vero " liintalis. Quale vas voluit illuni esse et suae volun-
in honorem, ab ipsorum opifice eoiiservari, et aurea lalis gratia dedit esse, qui sui prsecedenlibus meritis
el argentea intra gaznphylacium admittunlur, im- non eleclus, ctim iram nieruisset, misericordiam
munda et lulea in slcrquiliniuin confracla reuiittun- est adeptus. < Vas, inquit, electionis inihi est isic
tur. Ula quae sunt in honorem et flagrant muuere (Act. ix). > Hoc in lypo Moyses Phinees filio Elea-
sanclitalis, grata sunl ipsi Deo internoe flagraniia zari tradil vasa sancta, ut scilicel eum qnem prae-
cbaritalis, cum scilicet non sola superficies, lan- liaturo populo vult praeesse proefiguret donis niysiicis
quam 580 paiies subdole dealbatus, sed illi se sancluin esse, et corpus ejus vel animam vel ulrum-
proesemat recessus conscicntiaj defaecalus. que potius lanta sanctitudine dilatari ul eumjure
CAPUT XL. debeal sequens populus imitari. Et quoniam non
Denique fatt»<evirgines, quia in bis vasis nequa- expedit ut sit mutus qui ordinanle Deo est ad prae-
quam oleuni babuerunt, id est inlra recessus ani- sidendum populo consiilutus, proinde Moyses Pbi-
inoe sanclitatis veroe llagraiitiam- habere neglexe- nees sacerdoli lubas dedil, uleo lubiciname bella-
runl, cum ad Sponsi januam inani conscientia deve- tores et velocius congregentur, et ad belluin per-
nerunt, clausain sibi el nullis aperiendam precibus agendttm forlius animentur. Neque eaim suflkit
1009 DE SILENTIOCLERICORUM. ICiO
praelato cseteris se praebere dncloreni, nisi eliam A ostendere cuin eum qtii cvangelizal in exccisum
exbibuerit se doclorem, ut cum viam seqttentibus proemonet inonlem ascendere, lanquam evangeli-
nionslraverit praevius anibulando, ad hanc eos no- zandi miuisterium nnllussibi debeal usurpare, qui
veiit animare dignis scrmonibus proedicando.ldeo illud habitalioneinfiina elegerit deturpare. < Super
cum d'e Paulo dixisset Dqminus : < Vas electionis nioiitem, inqtiil, excelsum ascende tu qui evange-
milii est isle, > subjunxit : < Ut portet nomen meum lizas Sion (ha. XL). > Quod si prxcesserit in excel-
coram genlibtis et regibus et filifs Israel (ibid.), > stim monlem ascensio, non est arguendum si prsedi-
dans iulelligi quia in illo esset non so.lumveritas san- candi seqnatur praesumptio, qnia illa praedicatio di-
ctitaiis, sed et.sancla praedicalio veritaiis, ut cum gnaeforiiiiidinis iiivenilur, quae excelso montis ca-
in abscoudilo cordis sui Deum veraciter adamaret, ciimine prsemunilur. ldeo illic sequilur : « Exalta in
ipstiin quoque Judseis et genlibus sermone congrup fortiludine. vocem luam (ibid.) > Cum enim proedi-
prsedicaret. Nam qui ad diligeiulutii Deum interius caturus in inontem ascenderit, el quadam viveudi
inardescit, si tuboecarens souilu, sub torpeiiti silen- procrogativa quasi victorise siguum levaverit, recle
tio delitescit, sibi soli ulcunque consuleiis, cacteris ab inferioribus longe lateque inerelur audiri, qui
exborlatione necessaria non succurril, et illis fu- priinum vitoemerito studuit arduus el conspicuiis
gienlibus (ut Isaias praeinonei) cum aqua et pani- B inveniri. Unde alias idem prophela : <Levate, inquit,
bus non occurril. Hic si in acie bellica dux consti- signum elexallate vocem, levate inanuni et ingre-
tuitur alioruni, et in forti negolio cura ei coinmiiti- dianliir porias duces (ha. xm). > Silevatum signuin,
lnr bellaiorum, quantuin illis prodest excrta forlitu- si vox clarius exaltaia, ei docendi manus, id est
dine praiiandi, lanlum, imo plus obesl non habens operalio fuerit elevata, duces nostri cuui repulsa
sonifum exhorlandi. de praelio non redibunt, sed iriumpbantibus aquilis
CAPUT XLI. porlas hosliuni inlroibunl. Advigilem eorum iusian-
Quod prudenler inlelligens Aod judex filiorum liam, ad insianlem niovet prsesenliani, veclesopp«-
Israel, cum adversus Moabitas vellet forliler prae- sili relaxanlnr, vires boslium iiifirniantur, muri
liari, etad ideni praelium filiosIsracl eflicaciter exhor- denique per circuitiim funditiis collabuniur, cuiicta
tari, < insonuit, inqiiil, buccina in monle Ephraim, prius resistentia gravi excidio stibverluntur.
descenderunlque cum eo filii lsrael, ipso in fronte CAPUT XLII.
f radiente (Jud. m). > Yidetis quia percepto signo Quod Josue filius Naum in illo pulchre praelio
judicis filii Israel congregantur, et ad sonum buc- figuravit, quo civitatis Jericho forliludinem dcbel-
cinae amore prseliandi viriliter animantur, quorum lavil, ad quain debellandam non arcus el gladius
forte nullus vel rarus admodum convenisset, si ad " inventi sunt proevalere, sed buccinae sacerdolum
bellum procedere judex cum silenlio voltiisset. praecipuum victoriaetituluro olitinere. Mandavileiiiin
Nunc vero quis e populo judicein non audirel, quis Josue ex praeceplo Domini, ut sepleni sacerdoies
audito non diligentius obediret, ciim ille et buc- cum buccinis arcam fcederis anleireni, el lam ipsi
cina forliter personaret, et hoc in monte Ephraim quam onuiis exercilus civitalem Jericbo per sex
ul idem sonitus clarius reboaret? Sictil iu nionle dies lolidem vicibus circuirent, sepiimo auteni die
nonnunquam vexillum collocalur ut 581 longe circuiluin seplies ilerarenl, el in circumeundo, nou
laicque a pluribus el remolioribus videatur, sic verbis sed buccinis personarent. < Circuite, ait,
eliain in inonte, prudenli consilio luba vel buc- urbem semel per diem, sicfacieiis sex diebus; se-
cina conclamatur, ul idem clamor el inelius el re- ptiino aulem die sacerdotes lollanl septein buccinas
inot]usiaudiatur.« Insonuit, inqujt, buccina innionte quarum usus esl in jnbilseo, el praecedam arcam.
Epliraim (ibid.)t Ephraim interpreialiir fructifwaiio. foederis, septiesque circuibilis civitateni, et sacer-
In iiionte ergo frugifero, id est in frucluosa eminen- dotcs clangent buccinis. Cumque vox luboe longior
lia irieritorum, in fructu et profectu operum excel- atque concisior increpuerit, conclamabii omnis po-
sorum, bontis judex studet buccina personare, et ad jr, pulus vociferalione maxima, et muri fundilus cor-
grave discrimen praelii subjecium populum invitare. ruent civilalis (Jos. vi). > Iloc lubaruni vel bucci-
Cujus signum vel Soniluni quia de valle sterili non naruin sonitu illa nimiiuin lucuiio designatur, quse
procedit, dum suosauditores fructuosorum merilis proprio quodam et speciali modo praelalis el sacer-
operum anlecedit, illi el annuunl, ct audito diiigen- dotibus assignatur; qui septiformis spiritus novam
lius obsequuntur, euiuque praecedeniein alacrilate graliam jubentur non silere, quorum grande prae-
slrenua prosequunlur. < Descenderunl, inquit, cum conium non posset adversalrix Jericho sustinere.
eo ipso in fronte gradienle {ibid.). > Isle el cum lo- Ducliles enim tubae quibus isli personant sacerdo-
quitiir, vull caeteris esse sublimior, et cum progre- tes, evangelica praedicatio esi, quam apostoli ct
ditur nihilominus eisdera anterior, ne vel lacens si- eorum proferunt successores ; qui divino electi mu-
lenlii nocentis argualur, vel indigne loquens, prse- nere duces sunt plebium, el doctores, qui scrmone
sumplor et garrulus videalur, ne gradiens incurrat ducto et producto.de abstrusa caligine sensuuni my-
delicatae vitium tarditalis, sed omuibus, in oinnibus sticorum,in subjectis destruunt ereclas et munitas
praetendal et ostendal condignain formulam sancti- niiiles et machinas viliorum. Sicut autem per de-
talis. Hoc est quod Isaias myslerialiter vldelur naiium lex dala per. Moysen pletumque Oguralur,
1011 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BOXJE SPEI 1012
quia in ea mandatortim riecalogus lilteralitcr com- A \ perfecliorisinchoalanipleniluninem velangmenlum,
inendatur, sic per seplenarium nostri, bujus tcmporis consuevii solemni juliilo signis oereis personare,
figuralur plenitudo, in qua per sepliformein spiritum qiiaeapud nos invenilur ustis frequentior campanas
daturnovoe gratiae perfecla sanclitudo. In septenario nominare. Horum autem signortim tatn celebre ini-
quippe ternarius ctnn qualernario conlinetur, quo- nislerium in Ecclesiis frequenlatur, ul vix aliqua
rnin alter allcri, ulseptem facianl, adhibelur, ctim Ecclesia, vel monasteritim habeatur, in quo sine
per qualtior inuiidi plagas infundilur gralia tenendse htijusmodi signis fidelium populus convocelur, sine
fidei, spei el charilatis, cum qualuor Evangelia evi- illorum praeconio divinum oflicium celebretur. So-
deuter fidem proedicant trinitatis; cum in bomine nanlibus quidcm illis torpentia noclis silenlia dissi-
quaternarius corporis lernario animaesubjugatur, el panlur, dormienies alacritate vigili suscilantur, Ec-
ipsa anima Deo adhaerens, unus cam eo spirittts clesiam minislri adeuni, ad celebrandum synaxim,
eflficigratulaltir. ldeo etsacerdotes septem, et tubse vel laudes maiutinas,forenses vero ad agendum opus
septein, el riies seplem, et septimi diei circuilus sep • manuum per diversas vigilant oflicinas. Illa sonant,
lem ftiisse perliibentur, cujus virtule mysterii tnr- et necessario quodam jubilo praeloquuntnr, isli
res, et nioeniaJerichosiibverluntnr, in qna subver- " cantu, vel cpere injunctum sibi officium exsequun-
sione, et sacerriotum cborus meritis invalescit, et B tur, eosque nocle vel die, confusa horarum ignoran-
subjeeliis Dei populus, adeptis viclorioe tilulis bila- tia non moleslat, dtiin illarum disiinctionem signo-
rescil. Denique ille buccinoe assunimilur, qiiarum rum clamosa prselocutio manifesiat. Ilorum autem
usus 582 est jubilaeo. t Sacerdotes, inquil, lollant clamor, borum est Ioculio lam sonora, ut circum-
septem buccinas quorumususest in jubiheo. > Jubi- quaque penelrel aeris spalia longiora , el ctr.n uno
lseum, Hebrsei annumquinquagesimum nominabanl in loco constringenle vinculo leneanlur, clavoper-
in quodislriclaepossessiones ad prislinospossessores cussa ferreo longius audianlur. Non ergo inier prae-
ex prsecepto Domini remeabanl, in quo fiebat gra- senles solum, sed inler absentes eliam el haeesigna
luita remissio debitorum, et reddila libertate abso- operaniur, quia non visui, sed magis audilui, re-
lutio servulorum. Et quia tot et tanla in illo anno moto silentio famulanlur, quia sicut fit silentium
beneficia redundabanl, illum, ul dictum est, jtibi- cum auris dicitur nil audire, sic illud removeri, vel
laeuin, id est remissorium appellabanl, et in eo tu- potius certum est deperire, cum ad proximos vel
bis, vel buccinis myslerialibus personabant, opta- remolosinvenitur sonora quaevislocutio pertransire.
laeqtie reniissioni clangore feslivo consonabanl. Nec Denique legalis ponlifex cnni orandi gralia Sancta
soliun in jubilseo sed iu aliis qtioque festiviiatibiis _. sanciornm ingreditur, in lunica hyaciiUhina linlin-
liibis mysticis utebantur, et dierum solenmiiati nabula ferre praecipitur; ut ctim ab his qtii' foris
clangore consono congruere videbanlur, ut et proe- stanl oppanso velamine nequaquam videatnr, my-
senlis festi gaudium his qui carnales eranl, signis slico tamen sonitu, vel sonoro niyslerio significan*
exlerioribtis demonstrarent, el spirilualiler intelli- lius audiatur.
genlibus futnra spiritalia figurarenl. Unde in Nume- CAPUT XLIH.
ris : < Si quando, jnquil, babebitis epulum, el dies Esl tamen alia quaedam signa nibiloniinus inve-
feslos, et Kalendas, canetis liibis super holocaustis nire, qu;e inveniunlur magis visui quam auditui
et pacificis viclimis, ut sint vobis in recordationem deservire, quae tam proprie signa esse verborum
Dui vestri (Num. x). > El David : i Bticcinale, ait, perhibeniur, ut plerumque non signa sed verba fi-
in neomenia tuba in insigni die soleninitatis vestrae gtiralo loquendi genere nominentur. Sunt cnim lit-
(Psal. LXXX).> Quod in Numeris, Kalendas, hoc in terae, quodammodo ligaturae, quibus subjecta qiiaevis
psalino neonieniam dicit. Neomenia dicilur nova planiiies exaralur, el prudenter conjunctis legendi
luna. Nova atiiem luna Hebroei Kalendas, id esl series ordinalur. Unde jnxta grammalicos littera,
mensis habebant initium, in quo lubis clangentibus quasi legitlera nominattir, eo quod per eam iter le-
ex praecepto Domini rumpebant silentium; et ctim D ] gentibus proebeatur, vel quia in ceralis labulis an-
sive illuin sive alium diem feslum juxta morem tiqui scriplitabanl, a lituris lilteras noniiuabant.
imposilum celebrabanl, ttl eideni festo congruerent, Prudens vero antiquilas, (piae sicut tempore sic
veI'potius ut inysteriuii) lexerent, buccinabanl. Cu- etiam cttra ci providcntia nos prsevenit, hoc idcirco
jusmodi morem quem Synagogoedivina priscse legis litierariimbeiieficiiiin adiiivenit,utcum verba transi-
insliltilo delegavit, Ecclesia lempore gratise 'a se loria quisquam ligere non valeret, ea scripto nie-
noii penilus relegavil, scd tubas ducliles quibus illa mori quodanimodo retinerel, dum eorum noias et
illo in lempore personavil, isla in signa serea for- signa membranis vel labulis litteraliter exararet, et
macallerius coiniimtavil. Qua; cum habel eptihim, eisdem inspectis ad memoriam transacta revocaret.
id esl cum in allario cbrporis et saugiiinis Christi Inler qtise verba el signa verborum, id est lilteras,
conficil sacranienttim, et illud per ministrorum tanta quidem aflinilas invenilur, lanta affinilate si-
manusdal spiritale fidelibtis aliinenluin, cuni diemi gnificatum ct significans devincitnr, ut plenimque
fcstum agil, ciiin neomeniam, noviim mensis cele- verba quoe ore proferimus, noininemus lilteras
brat incremeulum, id est cum soleinnilcr mcmoratL Irauslalive, et e converso lilleras,quae scribunlur
depositun; csse vitse veteris detriinenUiin, el gralioe! dicanius verba nihilotniiuis abusive. Sic ei.im iu
 1013 DE SILENTIO CLERICORUM. 10i4
codice scripto verba esse plurinia perliibentur ,° ii i ^ nulliis prior invenlum stinm mandasse lilteris tatn
quo lamen non verba iransitoria, sed mansoriae lil- veraciler invenitur, sed licet aptid nos vel uspiani
terae veraciler coiitinentur, el qni verba Lalina lo- vcl iu canone inveniri.neqiieatejus scriplum, tanien
quendo 583 protulerit, Laiinas dicilttr litteras scribendi munus ei primo certius est ascripiuin. El
protulisse, cum cerltim sit non lilleras, quaeadbse- recle eum, qui generalionis ordine ab Adam septi-
rent codici, sed verba Iransetintia proferri poluisse. mus nepos erat, auctoritas canonica scripsisse pri-
Dciiique cnin Doniinus Moysenfiliis Israel praefecis- nuim asseverat, qiiia id ntitncris ntilli esl conve-
set, emnqiie in monte Sinai quae ab illis volebat nienlius attribiilum, quam ei quem constat seplem
fieri mullis sermonibus docuissel, eorumdem,sermo- riona Spirilus sancli asseciiltini. Quod enim Henoch
num seriem idein Moysesscripsisse perbibelur, ut ad yradum generationissepiinium legitur pervenisse,
non solum inler eos qui pracsentes aderant legere- iniiuileum sepliformemspirilus gratiam invenisse, ut
tur, sed apud eliain postfuliiros nulla oblivionis scilicet a limore inchoans, ad sapieniiam meruerit
lituradelerelur. Undein Exodo : « Scripsil, > inqnil, promoveri, et sapienter doctus, doclor minus sa-
< MoysesuiiiversossermonesDomini (Exod. xxiv). > pii-nliiim exbiberi. Denique spiritus ille Dei ob hoc
Et longe infra : « Cum per dies quadraginta Moyses forle riigitiis noininaltir, quori per eum in labulis
iejiinassel, ut secuiKlolegetn accipere mereretur, ef JJ cordium sapientia dcscribalur, ipse iiilernus seri-
ei Dominns in veriice niontis farniliariter loquere- ptor, ipse niliiloininiis et scriptura, qnani de cordi-
tur : Scribe tibi, ail, yerba lioecqnibus el tecum et biis clecloruiii tnilla delet superscriptio vel litura.
cuin Israelpepigi fcedus: etscripsil Moyscsin tabnlis Qui spiritus, citm prseriicium ilenocb graila.im pro-
verba foederis decein (Exod. xxxiv). >Ex quo patet muvens ari sapientiani sublimavit, suo eum oflicio
sermones seu verba quae nimirum loquendo profe- novo quodam genere rieriicavit, ut quod ille cordi
runtur, abusive pro litteris accipi quse scribunlur, hujus familiariter aspiraret, iste foris ad notitiam
et litteras, quae verbonun signa sunt, a Domino caeterorutn icgibililer oxararel. Scribil ilaque ille
commendari, dum eas in labulis praecipit exarari. inlerins calamo spiritali, scribit isle exterins mini-
Mulio autem ante Moyson, sicitl Judas referl apo- slerio iitterali; ille vcltit leniplo sibi dedicalo cordi
stoltis, Henoch seplinius ab Adani propbetavit qui proesidel sapienti, isle velut deriicalus obsequitur
propheliam suam diligenter litteras conunendavit, Domino proesidenli. Ctii rei convenit quod Henoch
volens ut ad posleros litteranira illa vehiculo interpretalur dedicatio, quia cuni quis ad laniam sa-
transferrelur, qua; scripla in prsesenii vel nusquant pieniiam promoveiur, ut scriboe intcriori el ipse
vel in canone non habetur. Elsi enitn lanti viri non scribendo coufornielur, soleinuis qiueriam et festiva
conleinnenda fuit auctoritas, ejus tamen scriplum C detlicaiio celebratur, dum scilicet obsequeiilecalaino
jam prisca fecit suspcctuni aniiquitas, dubilan- ipse scriba, vel rcgente scriba .ipse calamus opera-
tibtis rectae fidei viris, utruin ab illo omnia essent lur. « Lingua mea, > ait propbela, < calamus scribae
scripia, quibus erat ejus nominis lilulatio super- vclociler scribenlis (Psal. XLIV).> Neque ut aeslinio
scripla. Multi quippe multa scriplo et litteris com- digne silcniio prseteritur, quod translalus ideni He-
niiserunt, quibns fion sua, sed aliorum noniina pra:- nocb nusquanv inter homiiics iiivcnilur, quia nullus
miseriint, ut vel scripta sua nieliorum litulis con- boniinutn, qui scilicet non nisi humana et transilo-
firinarent, vel niajoruni tilulos scriptis reprebensi- ria gaudel scire, cum assequi, eum praevalet inve-
bilibus infirmarent. Mullieliam, cum scripia uiajo- nire, qtti scribae intcrioris arcanuni sancluarium
rum digna laudibus invenerunl, tabescentes invidia inlroire el ad cjus nieruit sapienlise eubiculiim per-
de suo aliquid immiseruni, injectaqiie fece turbave- venire. Illa eniiu spiritualis sapienliae subiimitas,
runt inventam purilatem, et superseminanies ziza- quaepcrfecto cuilibcl est concessa, bumana solum-
nia, obscurarunt trilici verilatem. Quia vero Scri- moilo sapienli prorsus est inaccessa, quia riuni ille
pttira Henoch ab bujustnodi libera suspicionibus ad spiriialibus sludiis lanquam divinsefaciei abscouriito
posteros non pervenit, profecto apud eos auctori- y. serenattir, islc bumanis et Iransitoriis aclibus con-
talem canonicam nou invenit, quia, elsi ille non lurbattir. « Abscondes, > inquit, eos, in abscondilo
nisi scripior exslitit veriialis, lamen posleritas su- faciei luae a coiuiirbatione hoiniiuiin (Psal. xxx). >
speclas babtiil tani multoe liltcras vetustatis. Sive Recle igilur Henoch qui ab Adam progressu mystico
igitur bac de causa, sive qualibet alia, scriptura septiinus niiineralur, qui invenla septima a conlur-
illius in canoue non ponatur, etnn lanien scripsissc balione 584 honiinum feriatur, recle, inquam , illi
iiequaquain dubitaliir, quia, ul dictiim est, Judas hiijus gratia muneris el minislerium delegatur ut li-
aposlolus hoc in sua Epistola prolestalur qui in di- brum litleris texuisse ipse primusomnium canouico
viuarum Calalogo scripturarumaucloriialecanonica tftstinionio declarelur, etsi easdem litleras invenisso
confirmaliir. Utrum autem idem Henochlitleras pri- forsitan sestiinetur. Congruumquippe visum est ea-
niiis invenerit, an ab aliquo prioreinventas accepe- rum invenloiibus, ut hoc signo non soltim prsesenles
rit, ex Scriptura canouica non arbilror esse cortutn, absentibus loqui possenl, seri longe post sequentcs
quod tatiien ab aliis utctinque lilteris esl comper- praecedetUium veiba nossent, ut qu-i loquendi imo
tum. Verttin quisquis illas iuveneril, nullus in Scri- vivenrii munere jam carerent, manente scriplo suo
ptura canonica islo anlerior scripsisso comperilur, post fntuiis legentibus vel audienlibus non tacerent.
40IS PKILIPPI DE HARVENGARBATISBON.fi SPEl 10f6
CAPUT XLIV. & riicta esl gens Hebraea.In hac autem Hebraeagenle
A
Referl autem quidam Judaicse scriplor anliqtiita- etlingua, quae divisse ab aliis exstilerunt invenlae
tis, quod filii Seih, videlicel Enos et fratres ejus, pridem lillerac persliierunt, et qui sibi dislinctuni
palrem suiini bonis moribus iinilaii ignavum oliuin hoc yocabulumsuccessione quasi baereditaria lenue-
rclegaiites, riederunloperaiiillvoiiestali/eiquia multo runt, sicut Hebroeam linguam, sic et Hebroeas lit-
lam sturiio quain ingenio viguerunl, arcana quocdam tefas babuertinl, P.isecunda igitur oetale fuisse qui-
scientiae quae Ealebant coeleros, invenerunl. Quoe dem litieras apud Hebroeosscimus; non lameu qui
cmn nollent oblivionevel negligenlia deperire, sed ad eoruin scripserint, vel quoe sciipla reliquerint,
fuluroriiin noiiiiam oslensione indelebiii pervenire, coinperuj)ius,ct vel tola illa selas a faciende libros
duas sibi coluiiuias, unam laleriliam, altcram vero siluit el quicvil, vel occullo nobis consilio faclus
lapidcam aplaveruiit, el in eis quod prudenler inve- antiquilas abolevit.
nerant, conscripserunt. Audieranl enim praedicenle Teriia vero setas quoeab Abrabam inchoavit seri-
sibi avo suo Ariain quod processus temporis mali- ptores nobisperitos et auihenlicos minislravitin qua
liani lioihimiinsic augerei, ut eam non aequoaninio Moyses a filia Pbaraonis inveiilns est elnulriius, et
divina potcntia sustineret, el ingravescenle malo, processu temporis omni sapienlia yEgyplioruin ad
grave liiiiuanis rchus extermiuiutn imminerel, hu- B 1 ungtiem erudilus. Percujus iiianiun Deus lilios lsrael
nioiiuir.qiiegenus una vice incendium, altera vero liberavit, el in cremo collocatos mandatis legalibtts
riiliiviuin aboleret. Prudenti ergo usi :onsilio unam, jnformavit, praecipiens ul ejusrieni verba legis litte-
uldicliiinest, lateriliam, alleramlapideamvoliicriiut ris manriarcnlur, ttt admiiiiculo litterarum indelebili
sibi coluniiiani praeparare, el eis novam scienikvm meinoria lenerentur. Quod scribendi ininisleriinn
scripto durabiliconimendare, aliendenles quia si di- eidem Moysi delegattir, tit qui dnclor esl populi,
luvio iiiundatitc, solvi lalerilia cogeretur, Iapidea doctor etiam habeatur, quia et qui |ducem seexhi-
itiriissolubilis babercliir, ct si solvi lapideam ignis bct, debel stibriitis rioctrinae pabulum impertire, et
aiifiiistia perurgorel, l.iteritia paliens ignium, invio- doilori «ihil niagis arbilror expedire quam ipsos
labilis perinanerct. Ei ita profcclo invenlum suuni quos erudil, virluiuin nieritis anteire. Ducil ergo et
arbilrati siinl posse posteris cxbiberi, cum eorura docet Moyscs pnpulinti aninialem, et ex proecepio
Scripturam primo cotitingeret exicrminio non deleri, Doinini manrial litlefis doclrinaui spirilalem, ulnon
inccrti qniriem ulrtim inccndiuin an diliivium pri- soliiin qui prscslo arieranl prxsenli cominonilorio
tuitus inferretur, cerli aiiiem quod imminenle altcroi xlocereniur, sed eliam qui longe post lecluri luerant,
diiilius alterum differrelur. Conslal autem istos Iit- pracscriptam regulam seqiierenlur. Voluii. autem
tcras babuisse qui suain in coluinnis perhibeulur• Deus el pnccepla inforinaudis necessaria moribus
siieuliani conscripsisse, et forte ipsi easdem primii lilteiis exarari, et niuiidi conriilio.ieiu ad iiotiliam
litieras invcueruiii, qtti homines illius lemporisi preesenliuni revocari, 585 ipsique.Moysiquaeprae-
nova scientia, nova sciendi diligentia pnevene- lerila fuerant prophelico spiritu revelari, et ab eo
riinl. tam praesentibus quam sequenlibus reruin seriem
Priina igitur aetas illa cui nisi unum labium, nisii litleraliler enarrari. Post Moysen, Jostie lilius Nun
una lingua non adfuil, et prtesentibus consulens ett etimdem populum Dotniuo priecipienle duiil, ct in
sequentibus providens, lillerales sibi notas instiluil,, terram promissiunis, quod Moysi negattim fuerat,
ut verbi iranscunlis el veloci transilii pereunlis$ introduxit, ibique decem tribubus in funiculo distri-
quodriamexarabile elriurabile haberet moniiiiienlumi bulionis hseredilaiem divisit, cl eariein gesta stia
et derivatione perutili transiret ad posteros boc in- premi silentio non pcrmisil. Assuinpto eiiMB el
ventiim. lllud vero labium sive lingua qua ilio ini ipse calamo litterales apices exaravit , et nia-
lempore populus ulebatiir, nullo speciali norainei gistruni minisler iinilaliis, rerum bisloriam ordi-
censcbalur, quia dissimilis alia nusquam geiuiumt navit, commendans scripta, quse et grata praesenli-
adhuc poierat inveniri,ad cujus distinciionem suoi ]) bus el utilia posteris judicavit, in quo non solum
isla vocabulo deberet insigniri. Sic et litleras qtiass res gcslas explicavil, ul incmoria tenercnlur , sed
illa sibi celas priinitus exaravit, nullo ttl abilror perr profunda signavil mysieria, ul sublili gratius inlel-
id lemporis vocabulo nominavit, sed litterse simpli- ligentia caperentur.
cilcr dietse siiul vel scriplura, ltiulio posl lemporee Post id lemporis , judicum series et eoruni opera
(listinctuni vocabuluni'babilura. In secunda enimii describuntur, qui in eadem oetale tcrlia fuisse co-
aeiale, ciini de oriente profecli filii Noe, campttm n gnoscunlur, quorum forlc notiliam de medio pridem
in lerra Sennaar invenireni, el in eo ad oedifican- oblivio suslulisset, si mandata scriplo meinori non
dum famosatn illam turrim diligentius operam im- fuissel. Iii aetaiis htijus prolixo tempore quo noslra
pertirent, ohviante divina juslilia linguaruin mul- |. haec facta esse Scriptura comprobalur, qua: ptinia
tiludine siini confusi, et cassalo proposito sejuncti (i apud nos auclorilale canonica roboratur, pop.nli
ab inviccm longe lateque per genles et familias sunl ,t genlium sibi lilleras invenerunt, ct earum scicntia
,. nonnulli apttd eos primilus claruerunl.
difliisi. Et qui» in faniilia Heber pristina lingua niaii.
sit.in quael antea divini cultus rr'i?io aliquajuiiluu,n . Ante quidem quam in ^EgyptoMoysesnasceretur,
fuefat ct perraansit, sicut ab iilo Tleber familia ejuiiS cttm Isaac in lerram Chanaan gcminorum Jacob et
 1017 DE SILENTIO CLERICORUM. 1018
EsaH jam paier haberetur, Argivis, id est Graecis A CAPUT XLIV.
primus rex lnachus praefuisse, et post ipsum Pboro- Vel fi/rlfi illud siiniilacrum ori suo digilum non
neus filius ejus legilur imperium tenuisse. Filia vero superponere, sed apponere perhibelur, utperid,
ejus lo quoe alio nomine Isis esl appellala, illustris iioti sileiUiuin , seri locutio figureiur, ui scilicet
quidem genere, sed ingenio plurimum illustrala, qiiemadmodiim digiti superpositio invenilur locn-
egressa fines Grsecioein jEgyptum devenit, iliique tionem reprimere, sic eam appositio figuraliier
late cl. jusle imperans, prituum liileras ariinveiiit. scialur exprimcre. Quia cuiin lo cum aul videri
Visumest enim illi quori nou solum elegans, sed et loquax aut garruia inodesle recnsarct, aul volunia-
necessarium haberetur, ut aller alteri iionnunquam tem suam remotis qiiibuslibel nuntiare verecuiidiiis
in silentio loqueretur, el remote ab invicein cuni affeclarel, noviim quoddain loquendi genus dicilur
verba mutua non audircnt, secrela voluntatum me- invenisse, quod couslat ./Egyptiis non mediocritcr
diantibuslitterisaperirent. Quod quia iEgypliis non placuisse; hoc iu ejus simulacro iideni ^Egypiii
mediocriter fuit gratum, praesertim cum id niuneris signaverunt, cujits ori digilum non superponere, scd
nullus adhuc, vel rari scirent gentibus csse datum, apponere voluerunl. Per os quippe convenienler
eamdem lo,vel Isidem et morluam, proul decuit, loculio figiiralur, quia oris .instritiiienlo loeulioneiii
dolucrunl, et posl moriein velut deam errore devio " proprie fieri non negalur, el ipsa lillerarum exa-
coluerunt. Tanti siquidem betteficii esse non imine- raiio quaedain e.sse locntio pcrbibelur, quamvis non
mores voluerunt, et ideo lemplum illi devotione ori, seri inaniii 586 exarandi oflicium assignetur.
inisera conslruxerunt, in quo et ari reprscseniandam Ctun ergo statua lsidis siinni digiltim ad os pouit,
iilius memoriain, voluerunt simulacrum adbibere, quibusque iniuentibus forle, ut proedicluiu est, si-
cui suas decreverunl preces et hostias cxhibere. lentitini non impoiiil, sed hoc indicio ad inenioriam
Hoc autem simulacrum sic prudenti siint consilio vullredire, qttod regina prudens lo quoririam lo-
fabricat, ut ori suo digitttm superponere videatur, quendi genus sluduii invenire. Quod iiiventuni rudcs
per hoc innuens quoniain ipsa lo, el ,Ioquendi su- jEgyplios erudivit, et a propriis ignorantiae maculis ;
peifluuni devilassel, et magislra discipulos ari silen- expedivil, dum htijus beneficio pluriinum exchali
tium invitassei; ob hoc enini credila est litteras quorumdam alliliiilincni secrelorum sublilins et
invenisse, et eos quibus praeerat arcem litterariam diligeiilius sunt scrutali. Ariepti euim lillerarmti
docttisse, ut cum vellet quis vel occulla praeseniia honestam ct necessariam nolionem accinguntur
tnanifesiius indicare, vel ad meinoriam quoavisproe- praecipue ad investigandam siderum ralionem, et
terila revocare, non seinper cogeretur verborum ( quod inde subtili diligenlia, et diligenli expericntia
slrepiium adbibcre, sed tacente Iingua posset lilicris priores perceperunt, ut ad caeteros eadem sententia
eleganlius id explere. Denique noveral prudeus re- largius devenirel, lilteris inaiidaverunl. Sic aniore
gina quod indecenlius nil babelur, quam si rupto sciendi, el studio legendi profecluni capienles, pro-
silenrii rcpagulo niulier verboseiur, et ca judicio cessu lemporis fiunt yEgyptii sapienles, et proe
prudenlium argui promerelur, quoe maxime pru- caeteris nalionibus quodammodo in ccelestia se
denlibus viris audiri frequenlius uon meretttr. Uude extendunl, dnm stellarutn et cursus, el slativas, et
Aposlolus ad Corinihios : « Muliercs, inquil, in domicilia deprehenduiil. Cujtismodi scienliam (anio
ecclesiis taceanl, non enim permiltiiur eis loqui, sttidio inventi stint nonnulli appetisse, tit videreiiiur,
lurpe est enini mulierem loqui in ecclesia (/ Cor. juxla Propbelain (Psal. LXXII),velut in ccelutn os
i). > Et ad Timotheum : < Mulier, ait, iu silentio suum poluisse, et propler astrorum nolitiaiu quam
discat (J Tim. n). >Salomon (Prov. vu) eliam cum utcunque assequi perhibenlur, periti bujus artis,
in Proverbiis ducii in medium mulierem impudicam, passim astrologi dicereniur. Pracipuus qiiorum
el incauto jtiveni dolis el blanditiis inimicam, dc magnus Allas ille aslrologus fuissc memoratur, de
hoc inler cseiera illam arguere comperitur, qnod quo poelarum mendosa garrtilitas fubulatur, quod
silenlio non aslricia , sed garrula, el quietis impa- JJ laiila et lam foriis ejus fueril magniludo, ul in
tiens invenilur. « Ecce, ail, occurril illi mulier or- ejus humeris cceli recubuerit altitudo. ln quo niliil
natit merelricio, garrula el vaga, quielis impalicns.> aliud debere intelligi prudenies arbilrantur, qut
Quia ergo regina euiii inter plurimos versarelur, plerisque fabulis sensus inesse mysticos allestaiUur,
incongruum tamen dixit si inter eos loqui frequen- quatn quod in illo viro lanlam cerlum esl scientiam
tius audirelur, pulchre silenlio studuit diligentiam exslilisse, ul subliniem astrorum iioiitiam eredere-
adhibere, et occurreniia quaevis negolia non lam lur proe cocleris altigisse.
verbis quaiu litleris adimplere, ut palenter oslen- Cujus ille uiirus artifex Promelheus fraler erat,
deret non se loquaci procacia lurpiter iiifrunitani, qttein de ltito formasse honiines error gentilitim as-
sed inodesie el gnaviler, honeste et gnaviter erudi- severat, non satis intelligens falso cuiquam homi-
lam. Cujus prudeuiia ut ad memoriam revocelur, niim lale qtiid assignari, cuin hoc poliieril solus
et ad silendi niodesliam quisque intuens invitelur, Deus, non Promelheus operari. Verum quia illo
simulacrum illius, quod verbo quidem bujusir.odi adhuc lempore iiilinila erat siullorum mulliludo,
mandalum non imponit, ut id lauien significet, ori quos velut platea luluni, larga ignorantiae tenebat
digitum superponit. hebetudo, prudens ille Prcmelheus nonnullos colli-
1019 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBONJE SPEI 1020
gcns de medio imperilae et stolida; nationis, prudcn- A . ct fainse testimonip litleralis artem scientiae teiiue-
lem illis doclrinam velut formam humanae inipressil runt, in lerra promissionis jam populus Israel vcr-
ralionis. Dumqtie illos rudes el inconditos erudivit, sabalnr, ibique a juriicibus, et, 587 "l quiriam
el in suo auditorio prudenli eos artificio ad unguem oesiimaiiia Debbora juriice regebatur.
expolivit, digna sciendi nornia velul huniana forma P}st eos poetasquod diximus theologos nomiuari,
reddidit liictilcnlos, quos invenerat grossa et de- quia elegernnl de diis suis praecipue fabulari, faina
formi lippiludine lululenlos. Cuin aulem isti fralres, quoque scicnliae illa Sibylla Groeciam illttstravit,
Atlas et Promeibeus niulla scientia pr;epollerent, et qtiae de Cbristo plurima, veridico afflata spiritu,
ad docenduin coeleros non parvam diligcnliam atl- prophetavii. Decera aulem Sibyllae litteris fuisse
hibcreiit, naliis in ^EgyploMoyses, in carecio flumi- gentium asserunlur, quarum tres assertione posle-
nis est projectus, et inde a lilia Pharaouis mise- rorutn non parvis Iaudibus efferuiilur, quae inerito
ricordiler est susceptus, nulritus ab ea, oiunem litteralis scienlise, viris illius teniporis non soluin
jEgypliorum sapienliain processu lemporis est conferri, sed multorum testimonio itiveniuulur
adcpltis. veraciter pltiribus anleferri. Una iilaruin irinin,
CAPUT XLV. Erylhroca, altera Cuniaea,lertia vero Samia fsiit,
Longe vero post Isidem, Pboeiiices, ne lillerarum B quaruin Eryihrasa , sive ul quidam magis aesti-
iinniunes haberenliir, et inferiores Hehrocis vel manl, Cumoea illam prophetiain dicitur lexuisse
jEgypliis viderentur, novos eiipsi feceriinl apices et in qua videtur Cliristr advenlus , passio, resur-
figuras, lociuioni suae el inemoriae profuturas, ut rectio, exireinuniqiie judicium claruisse. Et bae
scilicct verba seu voces praccipiiio transilorias na- quideui Sibyllue per id teniporis fueruni, per id
lurali, fixas elslabiles loraiitenlo redderent litterali. teinporis litterari scietuia claruerunt, quo ea quae a
De qtiibtts pocla qitidam : David sumpsit exordium, aetas mundi jam quarta
Phxniccs, ait, primi, famai si cteditur, ausi volvebatur, et populus Israel sub regum imperio
Mansnrant rttdibus voccmiignare jiguris. lenebatur. Eo lempore Sibylla Erytliruja fania sua
Quori inveiituin Cariinus Agenoriries in Graeciam Graeciamilluslravil quo rex Acbaz sive, ut quidam
dcportavii, ibique decent el septem Pboenicuir. lit- aiunt, Ezechias ejus successor Judseis itnperavit.
leras declaravit, ciijus gralum Gracci magisteriuni Saniia vero Sibylla poslmorium fuisse perhibetnr,
habiicrunt, ct ab eo scienrii et Icgendi scicnliam et cuinjam a Manasse filio Ezechioe Judaea regeretur.
coiisueiudincin acceperunl. Quia vero hujusniodi Posl Erythraeamqttoque Sibyllam perhibelur. Thales
lilteras piiiui Pbcenicus inveneranl, qui docenle Milesius surrexisse, qui unus, et priinus sepiem
Cailmo Gricco diriiccraiU, placuil eisdem Grsecis Graccisesapieniium dicilur exstitisse, el pollens in
liliroruin suoruni inilia colore pboeniceo deeorare, pbysi.caper id lemporis claruisse, quo et Judoea
cl boc siguo acceptum beneficium ad nolitiam re- lactabalur proeriiclo Ezecbia justitts imperanie, el
vocarc. Cujus rei consuetudo apnd Graecospiimilus Boma recens conriila Romulo dominantc. Post
inolevit, et ttsque in hodicrnum vetustas eani lem- Thalelem Milesium sex alii fuisse niemoraniur, qui-
poris vel oblivio non dclevit, inio ad nos usquc btts illo priore addilo septem sapientes Graeciaeno-
perveniens tam generaliter celebratur, ul vix scii- minantur, et isli sex illo claruisse tempore perbi-
batur liber, cujus non prineipio color pboeniceiis benlur, cum jam filii Israel Babylonia caplivi tene-
apponatur. Post eas vero litteras quas invenlas a renlur. Horum aulem nomiua sunt baec : Pitlacus
Plicenicibus Cadmus, Graecis, ul proeriiclum esi, Mityjeneus, Solon Alheniensis, Cbilo Lacedeinonius,
nulas fecit, Palamedes belli Trojani leinpore alias Periauder Corinlhius, Cleobulus Lyditis, Bias Prie-
tres arijecit, et post eum Simoniries alias quoque nciis. Isti quia vita el scienlia caeteris sunt praclali,
tres dicitur invenisse , quibus junclis prioribus, vi- generali quodam vocabulo sophi sunt appellali,
ginli triuni liltcraruni numerum coiuplevissc. Ha- nondum usu obliiienle, ut qui docti litleris habe-
ruiii beneficio lillerarum ccepit babere litteraios X)renttir, ad distiiiclionem multilitdinis impcrilac
Graxia sapienles, qui scieniiae acquirendoe curam philosopbi dicercntur. Dicti sunt etiam sopbi, quod
diligcnlitis inipendentes, deoruni laudcs quibus er- Latine tlicilur sapientes, Anaximenes, Xenophanes,
rore delusi vario servierutii, ad dilaiaudain eorum Tbaleti Milesio suceedentes, quin perscrulaudo
tneinoriain studiose lilteris coinmiserunl. Et quia rerum causas cl naluras , eumriem magislrum
sludiuin eoriini fuil verbosa de diis carnsina fabri- imitantur, in suo lainen sensu abunrianies singuli
cari , ibeologi meruerunt generaliter nominari, diversa plurimum opinanlur. Qui et ipsi litterali
graltim habeiiles tale sibi vocabulum assignari, in scientia eo lenipore clarucruiit, quo filios lsrael ca-
qno posset eorum quasi divinum oiliciitm designari, ptivos Babylonii lenuerunt, quo elPythagoram cla-
Quorum prioies el anliquiores Orpbeus, Limis , ruisse in Ca parie ilaliae niemoralur, quse nunc vi-
Musaausfuisse referuntur, qtii suis coiileinporaneis cina Grsecioe,tunc Magna Grscia dicebatur. Qui
fama et scientia praeferuntur, quorum labore littc- cum humilitatis gralia sopbiiin, id est sapienlem
rario, diis falsis laudes et carmina deferuntur, el nollet se profileri, attendcns quamplurimos dici so-
honiinibus erroneis documenta placita conferuniiir. phos polius quain haberi, primus se pbilosopbum,
Eo autem tempore qtiopoetae in Grsecia clariieiusu id est umatorem sapientice nominavil, quo noniiiie
 1021 DE SILENTIO CLERICORUM. 10*2
non ipsam rem, sed anioreni sibi rei iuodesiius A illi verba sua et locuiiones varias lexuerunt, eoque
arrogavil. Quod dicluni cuni ad caeterorum noiiliaui nuniero non contenti processu lemporis alias addi-
defcrretur, cunclisque modestiini et bu.nile, et huic derunt. Nam h el k, et q, et x, quas prudens mulier
professioni congruum viderelur, apud eos gratus et non creriilur invenisse, docla posleritasdicituraddi-
elegans mos cst inolitus, qui ex tunc et deinceps disse, ut quia noiinunquam insufficiens mulieris vi-
velustate tenijioris non esl abolitus, ul qui flagrans debatur invenlum, invento sequenti conveniens
ainore litieraruin, earum scientia praepolleret, non fieret suppleinentiim; y vero e.t z liiieroe suntGrae-
jam sophi, sed philosopbi sibi vocabulmn obtinerei. corum, quas niutavii sibi voltinlas polius quain
Novus isle pbilosophus, novain Y litteram adin- necessitas Lalinorum, videlicet ut cum in locutione
venil; in cujtis forma illud innuii figurale, quod in- Latina Grsecis aliquando nominibus utereiilur,
discrelo judicio prima vivilur in oelate qua (iiiita eadeni Graoca nomina proediclis Graecis lilteris scri-
quoddam quasi bivium invenilur, dum vel ad dex- berentiir. Hebrsei ergo viginli et duas liiteras,
leram pnidenlioe, vel ad sinislrain stultitiae deveni- Groeci vero viginti el qiialuor habuerunt.Lalinivero
tur. Quaruin sinislra, prius lala, el spaliosa grato inler utrosque veltit quoddani niedium lenuerunt ba-
lenocitiio voluplatis ad finales lendit angustias, bentes quidem viginli et tria, quibus scripluras suas
concupitse tueriio pravilatis, dexlera vero prius B texeienl eleinenta , quorutn quaedam a prsedicla
arctaet angusta, gravi quadani facie veliniliosancii- muliere, quaeriam a cseteris suni invenla. Cujusmoiii
latis levigatur in profectum, et transit ad perfeclum elementa vel lilterae cum processu lemporis ad pltt-
diffusaecbaritatis. Dequibus Salomon : < Vias, > ait, rimorum notiliam devenerunt, el eis longe lateque
< quaea dexlrissuitt, novilDominus, pefversoeautem studiosi quique rioceri voluerunt, Romse landeiu
sunl quae a sinistris sunt (Prov. iv). > Ob hoc hujus praecipue haec doclrina, et iiiultorum frequenlia
litterae sinister ramusculus a latitudine inchoans, conveiiarutn docirinoe hujus incanriuil ofliciiia. Siciu
angusto exitu terminatur; dexter vero prius angu- euim Athenis Groecarum litieraruui fons quiriam et
stior ad ultimuui dilalalur, quia et angustiis pcena- exubcrans exstitit plenilurio, tinde fluxil el cffulsil
rum clauditur ienocinanlis injiistilioc gralitudo, doctorum non parva niuliitudo, sic el Ronise Lati-
et arctiim iterjustitiae graiapreemiorum excipit la- naruui efferbuit scienlia lilterarum, concurrente el
tiludo. slurienle niulta illic copia poeiaruiu. lllic quippe
Iii hac sclate quinla, quam a caplivilate Babylo- lniilta eis scribendi inateria pr^bebalur, illic eorum
tilca Matlliseusasserit incboari, et per annos pluri- studio tnerces placita redriebatur, illic eoruin fania
mos protelataiii in adveiitu. Doiuinico lerininari, laude celebri vulgabalur, dtiin quod piiguantiuni
janla inter Grsecos philosoplioruin cupia redunda- C agcbat slreniiitas , islorum facundia copiosus loquc-
vil, tanlus illos scribeiidi amor, et sludium occupa- batur. Erat autem sumniiim Romanis propositum
vil, tit prse caeteris nationibus ea regio litteris re- nianu foili naliones exlcras expugnare, expugnalis
fulgeret, et ejusdem regiouis cseteris civitutibus potenlialiter iuiperare, non laui niajores atui divi
Athcnaruiii faiua celebris prseemineret. Alhenis lias ainbiendo, quam suiumam iinpeiii dignita
eniin scientiae quasi gyinnasiutn habcbatur, iu quo tem, ul sciliccl , mundi caput el dominani
nuria pbilosopborum agilitas indefesso exercitio suani constituerenl civitatem. Unde quidam eorum
luctabatur, ibi fornax, vel caininus, incudo, malleus, auri pondera vilipendens, laudemque victorise,
ollicina, quorum ope vel opere cudebalur philoso- ct victoris domintim niaguipendens liberalem
pliicaVdiseiplina. lllic quippe SocraleSj illic Plato aniniiiiii, non subslravil aurum, el riivilias pos-
iiidigeusbiuiio pollenles ingenio suiit nulriti, illic sirienli, scd responsum elegaus prolulil offerenti.
iniro ferventes sludio apprime iiiteris erudili : < Romani, > ait, < non quoeruni auium, sed im-
illic Platonis academia disputanlium slrepilu reboa- perare babenlibus aurum. > Hsec el bujusmodi,
vit, unde ieraci germine Platonicorum docta poste- qui vel dicebanl, gnaviler scriplo commendari
ritas pullulavit. Ad hanc ergo civitalem, hinc inde n amalores glorise cupiebant, ut eoruni memoria
curiosius coiifluebant qui plenius iiiformari liileris et in praeseniiarum ari ionge positos deferrelur, et
cupiebanl, arbitraiiles qtiod ad unguem litteris iniposlerum nulla oblivionis fuligine deleretur. Hoc
scienlia nou veuirel, quam Atbenieusis lima non propler labori litlerario certatim scriptores insislc-
diligeulius expoliret. banl, el tam acta quam dicla nobiliuiu efferre lau-
dibus coiilendebani, recipientes et stipendia pecu-
588 CAPUTXLVI. niarum, quibus temporaliter indigebanl, et inanis
Post Grsecos, quorum scientia, ul diclum esl, in glorioe lilulum quem plerumque avidius et vehemen-
civitate floruit Alhenarum, ad Lalinos usus transiit lius appelcbant. Hujus mercedis inluilu non soluni
litleraruni. et Cannenlis nympha gratum illis bene- doctiores, sed et niinus docti ad scribenduni publice
iicium linpertivii, dum illos adhuc rudes novis lit- proruuipebanl, el non tenenles modum, velul ranaj
teris erudivit. Ipsa quidem nympha quaeNichpslrata iu paludibus garriebanl, nihil turpius aestimanies
proprio noinine vocabalur, Carrnenlis vero quo- q.:iamhabere quaiilulamcunque scienliani iillerariitn,
que carminibus venlura loquebatur, priina decem, el non etiain libros conscribere, el iiiclurii nuuiero
et seplein, ul aiunt, Lalinis lilteras tradidit, qttibus poetarum. Quos attendens quidam ad scribendum
PJ25 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONiE SPEI 1024
passim velul ad nundinas currere vel indiclum, ir- A primunlur. < Scio, >ait,« le qui sis Sanctns Dei. > Et
risorium illis incutit maiedictum, ut quos a prse- ille : < Obniiitesce, > inquit, <et cxi ab illo (Luc. iv) >
suinpla procacia non suflicil iniperfecto cobibere, El infra : < Exibanl, >inquil, < doemoniaa mtillis di
salyrica saiiem irrisio confundi faciatet silere : centia : Scimus qui sis Filins Dei, et increpans non
Occupet, inqiiit, cxlrcinuin sctibies, milii turpe re- sinebat ea loqui (ibid.). > Quod si jubcnttir obmutes-
linqui. cere qni lestimonium deferunl veritali, quia in de-
Tot el lales scribenrii sibi oflicium iisurpabant, et ferendo, non fidei charilas, non fidcs jiingilur cha-
loqui nescienles, premi silentio recusabanl, nletiam rilali, quauto magis a loquendi profluvio recto jurii-
his quibus iuerat scientiae major perfeclio, non me- cio repulsaiitttr, qui falsa, qtti erronea, qui Deo
iliocriler displicerel imperitorum lanla pracsumplio. conlraria verbosantur. Recte igitur philosopln gen-
Verum lam pcriti qtiam intperiti extorres riivinoe tium tam Gra:ci quam Lalini, qui niultis scriplis et
veritalis, ct, vel non cognoscentes Deum, vel ulctin- variis personabant, el errore seduci vario eidem
que cognitum non sequenles affectu charitatis, labore litterario consonabani, tuba evangelica into-
scripta sua salis commenriabilia non reddebant, diim nante vehemenlius sunt repressi, et yelttt ranae,
in cis Deo vero placere nullatenus appelebanl. Ob- audilo tonilruo Iatibulis palustribus sunt immersi.
csecalum quippe inlideliiatis caligine habenles intel- B Non inimerito Jacobus el Joannes fjlii Boanerges, id
leclum, » perfeclo discemere non noveraul imper- est filii esse lonilrui perbibenlur, quibus inlonan-
fectum, sed eos solum dignos laudibus asserebant libus ranae garrulse perterrenlur et ad islorum litle-
quos in scriplis suis et excogilare subtilius, et Ioqui ras philosopliica loquacitas obstupeseit, et oppressa
ornatius atlenriebant. Nulli quidem vel rari admo- clamore valido silet penilus vel raucescit. Assertores
duiii veto lumine radiati, dignuni leslimonium de- enim catholicse veritalis lam subtilia, lam sublimia
ferebant seternae veritati, et cum multi labore litle- sunt loctili, doclrinamque salularem tanla vfrluie
rario diligerenl exerceri, paucis eorum datum est Spiritus, lanla constanlia prosecttti, ut audienies
Deuiii pisrspicacius iniueri. elhnici mirabililer obstuperenl, non habenles quid
Inter caetera quse vates illa Sibylla mullo sturiio auditis ralionabiliier responrierent. Etquoniam pro-
scriptilavit, cl scribcndo mtiltis perplexilalibus im- funda mysleria nullo intelligentio» hauritorio com-
plicavil, ul asserimt qui legerunt, cst quaedaminve- prehenduni, obstinati et miseri, doclores catbolicos
nire quse videntur Chiislo Deo et bomini convenire. reprehendunt, seslimanles eos quos audiunt nova
Quae proiecto buic opusculo inserere recusavi, quia et mirifica more fluminis effulire, sensu devio velut
eorum prolixilalem gravem fore auditoribus aesti- arreptiliosinsanire.
mavi, ct si forte vel auriire vel legere diligentius ea Cum Paulus cprain Feslo prceside el rege Agrippa
vultis, in promplu vobis erunt quoriimdam calboli- accusalus graviter disceptaret, et verba sua invin-
coruni voliiminibusrevolulis. Hle quoque poela (Vir- cibili Scripturarum leslimonio roboraret, Festus
gilius) nobilis qui eversionein aggressus est Trojano- miraris lam lerribiliter illum, lam volubililer inlo-
riun, 589 et serialim recensere priscam origineni nare, nec habens in quo posset huic toniiruo eflicaci-
Roinaiiorum , senticns sibi lenuein veritatis radium ler obviare. «lnsanis,»ait, <Paule, mtiliselitterse ad
sublucere, perceptum igniculum sub silenlio noluit insaniam le adducunt. > El ille : « Non insanio, > in-
cobibere. quit,«optiine Feste, sed verilatis el sobrielalis verba
Nate, ait, mea viret, mea magna polentia solus. loquor (Acl. xxvi). >Et paulo post Agi ippa: < In mo-
Ei aiibi: dico, > inquil, « Pattle, suades me Chrislianiim fieri
Jam nova, inquit, progenies cwlodimiltilur alto. (ibid.). » Tanta Paulo litlerariini erat scieniia, et
Qtiae niniirum de Chrislo .myslerialiler dicla esse anle reges et prsesides disserendi lania constantia,
nonnulli arbilrantur, quanivis historialiter aliis al- ut etim ab inccepto nullus timor illorum delerrerel,
ludere videanlur, qnia nulli dubium sic de Cbristo et ei disserenli quisquam resistere loquendo non
plurinia prsedicari, ut cerlum sit eadem aliis juxia rj valerel. ldeo verba ejus qtiibus adversariis conslan-
litlcram assignari. Cseterum quia bi poetae vel pro- ler resislebat, el ad insinuandam illis fidem catholi-
pbetac non sunt fidem sinceram assectiti, sed ne- cain fortiter insistebat, prudenti consilio voluit Deus
scientes qtiid dicerent (ui in passione Caiphas) suiil ut liiteris niandarentiir, ut non solum ad nolitiam
loctiti, divina ccnstira loquaces eoruin liitcras non eoruui qui lunc erant, sed et qtti post futttii eranl,
salis approbavil, qtios a lide alienos vilce merito stripli benelicio iransferrenlnr. Sicut enim elhni-
reprobavit. Sive igilur de Deo quiriquani obsciirius corum scripla Christus adveniens voluit tenebrare,
seu forte lucidius coruin loquacitas praedicavit, eos et atuiqiiuin florem decntiens nocturuo silenlio de-
siiniinus ille judex dignos premi silentio judicavil, pulare, sic apostolos virosquc aposlolicos, quos per-
qui, etsi pleraque vera et Deo congrua praedixeriiut, ftidit catbolicae fidei quasi lumine malulino, ad
lainen quia cxpertes firiei proplielarum digni oflicio loquenduni el scribendum excitavit quodam vehe-
non fiierunt. Dicuul noiiniilla quoe veriiati videntur nientis spiritus incenlivo. Qui quo magis fide et opc-
coiivenlre, et laiiien eps jubet eadem veritas obmu- ribus enitescunt, eo ad scribendum veheineiiiius
lire, velut cum daemones laudes Christi dicere per- incandescuiii, prout cuique suam Deus graiiain
ruittiiniur, et tamen a proposilo in diclo silenlio re- impertivil, et non solum ad vivendum, sed eiiam
 1025 DE SILENTIO CLERICORUM 1026
ad scribendnm donis eum spirilualibtts erudivit., A.se(' cliam premi silentio non sinuntur, nc, si pos-
Processu ergo lemporis mulli niulla Evangelia con- stint et negligunt talentum duplicatum reddere cre-
scripsere, quorum divino consilio meruerunt qua- dilori, arguanlur el Iradantur ad aelernum interitum
luor prseeminere, quse el exquisila veritas anctori- exactori. Quamvis eniin nullo defuerint vel defuluri
lale canonica roboravit et sacrato mysterio qtiater- sint lempore delraclores, qtti denle. satyrico mor-
narius iunnerus commendavit. Praeterea tractatus, dent et Iacerant hujusmodi traclatores, non lamen
epistolas, serinoiies, boniilias et coetera genera Scri- sic illorum jubetur malevolenlia pertimeri, ut isto-
pmrarum mulli scribere sunt aggressi, ferventes rum tlebeat a scribendo benevolentia coerceri.
studio litterarum, et quo amplius de die in diem Si doclorum series a modernis sursum versus,
fides ubique gentium dilalaiur, et donante gratia usque ad apostolos revolvatur, quorum innumera
fidelium nnmertts augmentalur, eo plures ad scri- muhitudo, et sinittl post invicem fuisse memoratur,
bendum diversis locis et lemporibtis accingunlur, et; vix eorum quisquam, ut aestimo, poleril inveniri,
divinse laudis magnalia tam Groecis quatn Lalinis; lam felicem slatiim lemporis habuisse, ut veraciter
lilleris multipliciler efferunlur. Cum autem mullai gauderet se nullum delractorem, nullum aemiilum
forliludine et forli inultitudine calholicorum scripta periulisse. « Satis, inquit ocmulus, patres noslri
veracia solemniler invalescunt, etbnicorum vanila- B antea diclaverunt, digno satis studio Scripturas ca-
tes, et insaniae mendaces segniter elanguescuni, et; nonicas discusserunt, quorttm subtililas sufficiens
illa veltit ad meridianum axem feslinantia profeclu exstitil ari scribendum et suflicientia nobis conlulit
prospero dilucescunt, islse gradu occiduo profunda ad legendum. > Quid opus est scriptores novos ile-
noclis caligine tenebrescunl. Caiholicorum lilteras rum scriptitare, et famoevcnlilabro suain scientiam
alacris vigilantia commendabiliter insignire, ethni- jactilare, tanquam secreta Scripturarum non per-
corum vero lorpens feslinat ignavia consopire, dum venerinl ad priores, sed iniellectu lynceo tandem ea
ad illas scribendas vel legendas fidelis 590 quilibet isti videarit juniores ? Sic et sic noiinulli detrahen-
dignam vult sollicitudinein impeiiire, ad islas sonino tium obloquuntur, et scriptores sui temporis vene-
gravi, contemptu probabili jubeiur obdormire. In nosis obloculionibus persequuntur, ut vel eos htiju-
quibus si forte catholicus videiur aliquando velut smodi gravalos injuriis revocent a scribendo, vel
graves oculos aperire, rium in cis aliquid bonestati eorum saltem scripta reddant coiitemptibilia, delra-
cougruum, utile moribus aestimat invenire, et si hendo. Nostis quemdam nostri ordinis, qui cum
legit, non tamen ielegit affeclu voluptttario illarum Cantica canlicorum exponerejam ccepisset, etsuper
lenebris adhoerere, sed quoe bona suut colligit, el eornm paucos versiculos, libros fere qualuor perfe-
collecta diligii ad usus sibi congruos detorquere. A cisset, non modicum volumen explelerus eo lenore
caliioljcis aulem scripta geruilitira vel non legi, vel quo cceperal, usque ad terminum perduxisset, idi-
Iioc inluitu debent legi, ul scilicel quod in eis falsum psum vero quod scripserat, paulo immalurius voluit
osl el inutile, nequaquam diligatur, quod vero ulile, forensibus legendum exhibere, sperans forte laborl
velut granum a paleis eligatur. Qubd quidem in sibi gralo coeteros etiam adgaudere. Quo comperto
omnium fefe nolitiatn cerium esl devenisse, el ad nonnulli gravitcr id ttflerunl, et in eum succensen-
hoc processu temporis cernimus rem venisse, ut tes, tam opus qtiam opificem.irriserunt tanquam
jam inler ellinicos nulli vel pauci admodura scri- juxla quemdam elhnicum, tertium e ccelo Catonem
plores habeanlur, et illorum scriplurse veleres a vidcrint cecidisse, vel juxia noslras lilteras, Saulem
religiosis nunc catholicis vix legantur. Tanta quippe inter propbetas Domini prsecipitem irruisse. Graves
catholicbrum scribenlium coaluit et praevaluit mul- quorum molestias cum novus iste scriba aequo satis
tiludo, lanta in eorum scriptis apparuit cl compla- animo non sufferrel, et silere quam patere illorum
cuil sanctitudo, ul scriploribus elhnicis videamus morsibus anleferrel, opus incboatuin piojecto cala-
silentium merito jam imponi, et noslrorum nova mo non perfecit, assuniploque sibi silentio suis
scripla scriptis illorum veteribus anteponi. Neque D delracloribus saiisfecil. Euimvero divina bonitas
incongrue noslris temporibus elhnicorum litieroe cum nostris majoribus suam volttit gratiam imper-
siluerunl, el luba ecclesiastica repercussi scriptores lire, eisque prompta manu sciendi et scribendi
elhnici-tacuerunt, quia non proficere sed deficere jaiiuam aperire, sicut mullos illis contemporaneos
debuil praesumpttimaedificii munimenlum, cui reli- inlra illud secretarium non inclusit, sic plures post-
giosa verilas non prsebuit nobile et imraobile funda- futuros ab eodem sancttiario non exclusit, imo tam
menlum, sed inflala vanilas et supposuit et super- posterius quam anierius nonnullos ad hoc officium'
posuit fallax et instabile blandimentum. Hlorum voluil promovere, etsi non omnes oequaletnin scri-
vero inleiligentiae merito, coelestis gratiae sunt my- bendo mererenlur graliam oblinere. BenignusDeus,
Steria dcoperta, el janua scribendi plerisque intelli- cum eum ampleclilur qui scienlia caeleroe anlecel-
genlibns est aperla, qui scientioeet sapienliae.stu- lit, inferiorem quemlibet (ea quocsua est) misericor-
dimn impendentes, quae retro sunt, anteriorum in- dia non repellit, sed diversoruin sicut verbo sic et
lv.Hu,diiigunt oblivisci ct suam suorumque salutem scriplo nihilominus vult laudari, cujtis laudes a mtllo
operantes, Deum principaliter ariipisci. Et hi pro- eorum suflicienter prsevalent explicafi. Qui autem
fcclo non solumscribere quoesenserint permittuntur, ascribendp vult studiosum quemlibel inhibere,
pATftOt. CCIII. 33
1027 PHILIPPI DE IIARVENG ABBATISBONJE SPEl 1028
quasi qucmdam terminum vull divinis laudibtis A lanlam invenitur haberc ferilalem, qttod nonsalieni
arihibere, ul videlicet de co non prxsunial quispiam ad sui simile affecluosaiii applicet volunlalem.
scriptitare, nisi cui datum fueril summa et pcrfecta Quod aiteiidens Sapiens: « Oinne, inquit, animal
scienlia rulllare, ctimab hoc (ut arbilror) nulltts rectc diligil simile sibi et omnis caro ad similem sibi
clericus arceatur, si tamen sana fide etdoctrina idom conjiingilur (Eccli. xtti). > Quod si tantuni in mutis
oflicium exseqtiatur. Hoc nimiruni essemihi videtur valet aniiiiaiitibus boec nalura, ul ea consoeiet
officium clcricalc, hoc clerico proe caetcris assigna- muiuae cujusdam benevoleniiae ligalura , niulto
tum cst speciale , ul cum Dettm tliligil scjuncltis a reclius loro siiuili vinciri debet humana creaiura,
negoliis quibus vita socculariumimplicatur, in 591 quaj ad videndum Crealorem virtulum est meritis
lcgendo et scribcndo praeciiiiium ejus studium im- perventiira. Neque enirn decel ut c.um feras mitigei
pcndalur. Sed quia sicut de signis cseteris , sic affectuosa socictas vel affectio socialis, bominem
ctiam delitleris salis , ut arbitror, esl tracialuin , inhumanum reddat truculentia bestialis, el non
salis forte quis ab cis rccle vel sileat vel non sileat solum non aspirel ad oblalum fasligium meriti
intimalum, transcundum esse nobis ad illud silen- spirilalis, sed eliam habcalur expers conveiiienliac
lium jam videtur, quod is qui nil rctribuit tenere naturalis. Quam gentilis quidam commendans :
*>Convcnicns, inquif, Itomiiti est Iwminem servare
perbibetur.
CAPUT L. [volunlas.
Est enim silcnlium sicut a loculione, ita ct a N'ijiil convenientius iste prudens elbnictis oeslimavit,
rctributione, cum scilicet quis invenitur inferre nihil magis decere homincni judicavil, quam ut
quiripiam altcri vel conferre, et ille accipiens nil eum quem sibi fornia similem inluctur, nalurali
referre.Quse nimirum reddilio vel relributio, bifaria jtidicio servandum arbitretur. Cui Scriptura divina :
est, duin alia similis alia dissimilis csl. Similis «Yisitans, inquit, speciem luani, non peccabis
auiem esl quae vel grata gratis vcl ingrata rcddit (Job v). i Species bominis, alius homo est qui jure
ingralis. Dissimifisvero, vel ingralis grata vel gralis similitudinis promcrctur ut ab homine impenso
redriit ingrata. Haec retributio bifaria vel polius bcneficio visitelur. Et ne forte, dum refugit ad
quaririfaria, poicrit manifesiius apparere, oi quis reddcndum hoc beneficium invitari, dicat homp se
velit de Scripluris lestimonia recensere, in quibus non posse Deum invisibilem imilari, mutis saltem
inveniunlur nunc istp nunc illp modo nonnulli aninianiibus jubetur similari, quae ualivo affeclu
respondere, et ab iisriem responsionibus velui quo- diligunt pariler sociari, ul cum liomo superioris Bei
dam quieto silenlio continere. De illa retribuloria altiliidine inimilabili se excuset, in hoc saltem
responsione quse similis nominatur, quae grata similari propositis inferioribus non recusel. Nam
gralis reddere gralulalur, per Moysen in Levitico cum dixisset ^Ecclesiasticus: « Omne animal dili-
Doinintis voluii non lacere, cum ea proposita filios git siniile sibi,» adjunxit: < Sic et omnis bomo
Israel ad obedientiam voluit pvomovere. « Si man- proximum sibi, > el subjiciens : < Omnis caro ad
dala, inquit, mea cuslodieritis, dabo vobis pluvias similem sibi conjungitur, » itcrum adjecil: < Ita et
temporibus suis et lerra gignet germen suum, et omnis homo sitnili sibi sociatur (Eccli. xin), > ut
pomis arbores replebuntur, et comedelis panewi cum ad imitandum Deum ignavius quilibel non
veslrum in saluritate (Lev. xxvi). > Et in Dculero- satis invalescat, mula sallem animanlia non posse
nomio:« Si custodieris, ait, mandata DominiDei lui, imiiari confusus erubescat, imo exutus hominem et
abundare lefacicl Dominusomnibusbonis fructu uteri indtilus recle lapidem judicetur, qui ad reddendum
tui cl fructu jumentorum luorum, fructu terroe tuae beneficium durior esse bellua non verelur. Et forie
{Deut. xxviu). > Quiasciovobisadbucinfirniisetcar- ob hoc Deus de lapidibus suscitare filios Abrahoe
nalibus salis ccelesliancn placcre, sed affectuanimali prsedicatur (Matih. iu), quia ejus potentia operante
tcrrenis et visibilibus inhaerere, si, quoe vebis in- ad hoc humana duritia mitigaiur, ut non sil jam
juncla sunt, dilexerilis custcdire, ego quoe vobis D contenta routis animanlibus similari, sed in red-
grala esse non dubito, larga manu diligam imper- dcndo gralis grala justum Abrabam studeat imilari
tire, vobis inihi ulcunque obedientibus avarura (Gen. xxi). Qui cum accepto quem optarat filio
silentium non lenebo, sed prompta largilate vestris laetarelur (Rotn. ix), sperans quia sibi senien in
voluntalibus responriebo, ut quem sine mercede Isaac (ut promissum fuerat) vocaretur (Gen. xxu),
vel proemio non amalis, servitutis exbibilse relribu- ingralus vel incredulus non fuit benigno el veri-
torem bencvolum sentialis. In qtto divina oequilas dico promissori, paralus quem acceperal poslula-
quamdam nobis retribuendi forniam proposuit, tum retribuere tributori. Sic necesse est quivis
qiiani omni aninianti velut quamdam naluroe legem sapiens juslum Abraham imitetur, ut quod a Deo
imposuil, ut scilicet omne animal ad referendum accipit, eidem relribuere non gravelur, ne lanquani
grata gratis naluraliter excilctur, et quasi dignum sub modio accepti clarilas luminis recondalur, vel
sit argui, si lcgis hujus vinculo non tenetur. Indc quasi lalenlum commissum fossa huino nequiler
«istquod mula animantia non solum sni, sed etiam abscondatur. Quod nimirum idem Abraham videlttr
alterius gcneris anirnantibus mansuescunt, el pla- abhorrere, cligens magis loqui quam linguam silen-
care et i>Iacere invicemassuescunl, cl vix aliquid tio 582 cohiberc, sciens eum apud Deum
gloriam
 1023 DE SILENTIOCLERICORUM. 1030
non habere qui auctori munerum grato non vult. t A tur.t Sejaniis.inqiiiiint, riiicitur tinco. » Sejanus isto
animo respondere. « Loquar, inquil, ad Doniinum 1 quasi reus criininiim el convicius lantoe pcenne,
meum cum sim cinis et pttlvis.« Quamvis, ait, invo- tanloludibrio, exigentibiis omnium odiis, est aririi-
lucro lerreni pulveris obvolnlus, quamvis nondnml cttts, ut ipse vel cjus forlc slaltia pcr inedium
a peccalorum plene vinculis absolulus, lanien Do- civitatis unco ignominiosiiistraberettir, el a niullis
niino gralis niuneribtis praeloquenli el ad retri- passiin irrisioue gratulaioria clamarelur : < Scja-
huendnm siuiilia proemovenli, ego non tam verboi IIIISducitur uiico. > Quis non videal quod isle lan-
responrierc quam operibus festinabo, dum ei donai lis scelerum et odiortim maculis obvolutus, lantatn
sua lance patula resignabo, et cum euni, qui suai pcanani, lanlam sit infaniiam assecutus, quanta
est bonilale mibi parvulo praeloctitus,ego pro posse> laus quaiita illi gloria non darelur, si ab hujustnodl
meolibefalilale relrihuloria fuero prosecutus, opta- liber inconimoriis baboretur. Est igilur invenire
lus niibi filius, risus vel gaudium orielttr, in qtioi pliirinia quse non niultam paiiunt gloriam si dili-
inihi lougsevitasvel posteritas iudeficicns tribuelur. gentiiis lencantur, scd nmliam pcenam, mullam
In hoc Abraham quaedarn retribuendi forma prae- ignominiarn, si negligentitis poslponanlur, el qtio-
scribitur, quae infirmis qtiibusque inacccssa spc- rum conlempius in prorundani miseriam introriucit,
cialius perfeclis ascribittir, quibus cordi est, noni "' coruni explelio ad cnlinen gloria; non perdttcil. His
soltitn dcclinare arguendoe ignominiam parcilalis,, aittem quisque pcrfcctior contcnltis non vtilt csse,
sed avidius aspirare ad pleiiioretn gloriain largi- quoc lanquam lcvia ct nmltorum communia novit
tatis. csse, sed affeclu libcrali ad ardua mogis (endit, in
Sunt quippe noiinulla, quse, si fiant, majoremi quibus gloriosum laudis litttlum apprehendil. Cu-
gloriam conferunt, si non lianl, majorem culpami jusmodi lans nec ipsos etiam clhnicos proelcrivit,
non afferunt, ncc esl lanlopere neglcctor eortimi quorum slrenuitas pnccminere cocteris appclivit,
argtiendus quanlnpere is qui ea diligenter explevcrit, dum in retribuendo beneficio qttidquam grave, quid-
allollendus. quam arduum non refugit, non denique niortis
Suni vero alia quae et attclorem suum magnopere subire discrimina subterfugit. Salis quippe in eo-
non decorant, et conteniptorem suum gravius deco- rum litteris veniilaturct iihiquc legenlium digmim
loranl, nec acquiritur lanlits honos vel merilutn rie nicinoria prsedicalur, quod Pylades el Oresles lan'1
perfeclis quantum deriecus quanta mactila de ne- sunl amoris mtiiui nectura colligali, nt prodigi
glectis. Illa nimirum quaaobscuriora et minora facile vilaehtijtis, mori pro altcrulro sint parati. In Scy-
peragunttir, quae salttti necessaria cunctis gcnera- P ^ tbia locus est qui ab antiqito Taurus mons dice-
liter imponuntur, et expleta non attribuunt proecla- batur, nbi templum crat marnioreum in quovirgo
rum nomen etgloriam expletori, el contempta infli- Diana colcbalur, eidemque virgini saccrdos non
gtnil gravioris citlpsemacttlamconteniplori. Qui enim alia quam virgo ministrabal, quae manu virginea
lenet quod scriptum esl: « Non occides; nnn mce- sacris altaribus hostias immolabat, ubi ritum mira-
cbaberis; npn furtum facies (Exod. xx), > et coelera bilem vel polius miserabilem impia sanxit anliqui-
hujusmpdi, reus precul dttbio non tenelur, sed glo- las, qucm per multum lcmporis cuslodivit sera po-
riam non meretur, pcenam criminibus debitam non sletitas, ut videlicel si quis forte illuc advcna de-
incurrit, sed laudis eximiae litulum non acquirit. veniret, dttetus ad victimam in honorem Dianoe
Quod pulchreitivenilur quidam ethnicus Pstendisse, virginis interiret. Cum ergo illuc Pylades et Oresles
dum cuidam nullins furli ree iniroducit eleganler sinislris vcnlorum flatibtis appulissent, et arrep.li
alterum respondisse. Nam cum aller vellet suam juxta morem immolari coram altario debuissent,
quasi jusliliam jaclilarc, et pro ea sibi magntim lphigenia virgo quocinvila sacerdolis officio funge-
qniridani et proccipuumarrogare : <Non furtum, in- batur, compatiens morituris, perficere sacrificitim
qnit, feci. »Et alter slalim intulit: < Non pasces in morabatur. Tandem illa : < Unum, inquil, e vobis
cruce corvos. > Ac si diceret: Si a furlo conlinere D E necesse esl immolari, et juxta gravem ritum Dia-
nianiis innoxias clegisli, crucis supplicium et igno- nam fuso sanguine venerari, alier vcro ad propria
miniam evasisli, carnes luoe in escam volatilibus redire permitietur, ut unius immolaiio, alterius re-
non dabuiitur, qtiae mala civili judicio reis crimi- ditu 593 nunlietnr. » Quo audito, Pylades dicit
nuni infligunlur. Caelerum sicut pcenam ignominio- hostiam se futuruni, Orcstem vero lanquam vila
sam le perspicis evasisse, non sic pnles etiam lau- digniorem ad sua redilurum, et Oresles e converso
dis proeciptisogloriam acquisisse, quia si quis ab jubet Pyladem binc abire, afiirmando se potius ad
ignominia immunis invenitur, non tamen slalim explendum sacrificium interire. Pia conlentio, nova
gloriosis laudibus insignitur. Qui aiiteiii furlo vel dissensio inter juvenes versabatur, quia unicuiqtie
bomicidio vel quolibet similium non timel impli- grave satis et injurium videbatur si allero moriente
cari, graviler et ignominiose merelur crticiari, nec ipse supervivere cogerelur, imo si non ipsoprsemor-
tantum praemium vel tanlam gloriam adipiscitur mo supcrsles alius haberelur. Cujusmodi factum
absiiuendo, quantam poenam,quantam ignominiam Geihsc el Sauromatbae et caeteri Scylbise barbari
id agendo. Quod apud quetndam satiricum intima- mirabanlur, et mirantes dignum memoria faleban-
tur, dum per vicos et plateasplausibiliter.declama- tur, totaqtte genlilitas non premendttm silentio judi-
 1031 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBONJESPEI 105»
cavii sed in laudem eorumdemjuvenum mandatum A ler inferrent virginee pudori detrimentum. Jubent
biteris ad posteros derivavit. crgo eam vel deos oblato sacrificio venerari, vel ad
Tale quid et de:duobus Pylbagoricis Damone et corrumpendam inlegrilatem immundo proslitui
Pilhia in lilleris quoque gentiliiim perbibelur, quo- lupanari, ul quidquid horum eligeret, propositum
rum alter ctim reus judicio duci ad morlem jubere- cassaretur, et fracto prpposilo persecutor sua de
lur, posiulavit ut permittereiur paulisper suos revi- vicloria laetarelur. Hoeret virgo et in diversa fluc-
sere, eisdem provisurus, et die prsesciipto ad decre- tuans mensraplalur, el frequenter revolvens singula
tum supplicium reversurus. Ctti princeps qui jnxta undique niiris angustiis iinplicatur ; gravediicens
legis censuram illummandavcral inlerire, sestimans virgineum" piidorem lcnonum impiidenlia violari',
qnod non posseiqueniquam pro se sponsorem inve- scd innllo gravius menteni idololatrise sordibus in-'
nire: « Tua, inquit, libi petitio etpelita dilalio non quinari. Super [quo se ipsam conveniens: « Qtiiii
negalur si tamen dederis qui pro te , si reversus faciam ? inquil. Quo ibo a spriln nequam, et a facia
non fueris, morialur. » Al ille soeium oblulil qui peccati qno fugiam ? Si descendero in infernum
cjusvice supplicio subjaceret, si promissam ille idololatriae, prope est in januis aeterna perditio, si
fulem negato reditu non leneret: ct oblatus pro abjecero proposituni caslilalis , nihiloniinus sum
offerenle sponsor lieri non negavil, sed illo rcce- " digna supplicio, qttia ct seternum incurrit inleritum
dente, diem iiitrepidus sub nianu judicis exspecta- fides rupta, et non parvtim occurrit supplicium si
vit. Venit dics quo reus se proesentem promiserat promissa caslilas est corrupia. > Sed qttia (ut arbi-
sxhibere, et cum moram faciens viderctur promis- tror) non corrumpi caslilas veraciter judicatur, cum
sum non implere, is qui vas fueral, ad supplicium oppressa came violenlo proedoni mens integerrima
ducebalur, ei mori pro absente ocquo satis animo reluctatur, cuni, etsi caro invalida supervenienlis
parabatur. Et dum istc in apparalu mortis mira violenliae vulnus senlil, mens lamen robustior
consiantia versarclur, ccce alter rediit ne reus lenocinio non consentit; lupanar ingrediar, frela
mcndacii teneretur , et quia licet tardiuscule se fidei munimenlo, et si lenonem perpessttra , tatnen
proesentem die reddidit constiluto, asserebat debere consensum non daltira corruptibili blanriimenlo.
polius se occidi sponsore penitus absolulo. Mira- Quamvis Deum castitalis amatorem lupanari aesti-
bantur omnes quod lanla iilos amicitia colligarat, nietn non deesse, imo ubique omnibus eum invo-
lanta eos ad moriendum pro alierutrp constanlia cantibus proestoesse, qui el Susannam de impudi-
confirpiaral, ila ut princeps a mortis debiio ulrum- corum sacerdotum manibus iiberavil (Dan. xm), et
qtte relaxaret, el devotus in eorum aniiciliara recipi in domo Holofernis , Jttdilb viduse castitatem illae-
poslularet. sam conservavit (Judith. xu), potesl meam idem
Sed ne solis elbnicis lantus , amoris gratia , viloe Detisin proslibulo lueri castitaiem, et inter manus
contemplus, el mortis appelilus inesse videalur, perseqiientium fidei sancliiatem , ut et caslitate
vel forle quod dicium esl fabulosuinesse et frivo- fides, et fide castitas roborctiir, et in parle neuira
lum asseratur, lale quid invenilur etiain inter no- proposilum meum adversarius depraedetur 594.
stros apud Antiochiam conligisse , et pro puella Ilis et horum similibus conforlala virgo claudilur
Chrisliana vir qiiidam martyrium perlulisse. Ctim lupanari, el ad tale speculum dissolula multiludo
enim illa decora vultu, spiritu fervens, religionis fcslinal congregari; curiosus ad videndum non vult
amans, carnis inlegritalem servare decrevisset, et lardior inveniri, libidinosus quisque limel ab altero
evilans aspcclus ptiblicos babilare privalim elegis- praeveniri. Illa inltts velul agna lenera suspirat
set, eocoepit a procis pluribusconcupisci, quo fama vebenientius el pavescit, sed pavore non frangitur,
renuntianle desperabant suum posse desirierium quia Deum tenens nicmoiiler invalescit, isli foris
adipisci. Quoecumnullis eorum petitionibus consen- lanquam lupi lumultuosa rabie debaccbantur, laeti-
tiret, nullus ad eam oplalum aditum invenirel, que illam suis esse clausam relibus arbilrantur.
amor inlemperans et gravem ducens repulsae Iaesio-j) Dumque fremunl , ecce quidam insignis habilu
nem , tandem convertitur ad inferendam virgini mililari per mediutn coelerortimse se ingerit lupa-
passionem. Producilur itaquc puella lanlo flagrans nari, solus sibi conscius ad quid agenrium pergeret
amore puritatis, ut morlem perpeti non recuset pro introire, aestimantibtis forte cunclis quod cum
tuendo munere caslitalis, magis limens ne pudorem puella disponeret lascivire. Ad cujiis introitum virgo
virgineum deflorel amator impudicus, quam ne dubitans obstupescit, dum catisa veniendi nondum
vitam corpoream tollat carnifex inimicus. Quam penitus innolescit, dubitans utrum ille veniatpudo-
vidcnles constanlem in professione, religione for- rem virgineum erepltirus, an potius militari eam
tem, exposilam ad pcenas , vitae prodigam , avaram gladio perempturus. Cni ille : «Nequseso,ait, virgo,
pudoris, de tuenda integritale sollicitam, ad viriles ad mcum introitum slupcscas, ne me velul hoslem
aspectus confundi, morlem proximam non vereri, elvirum sanguinum perlimescas, non venio nisi ut
cogilarunt quomodo eam a fide et religione convcr- el luaefitae provideam et pudori, si lamen consulio
terent, quomndo ad convertendum eam , timorem atiretn prsebeas provisori. Ego luis et tu meis volo
tollendoecaslilalis incuterent, ut cum labefactas- veslibus induaris, ulmutato habilu.egoessefemina,
sent rcligionis assumptaeurniamciitumj consequen- tu vir econtrario videaris, exibisque de lugurio
 1035 DE SILENTIO CLERICORUM. 1031
panriis virilibns obvoluta, et me remanenle in tnacu-1- A torem mea caplivitas pertimebat. Quaecuni luo et
lis, evolabis liberius absoluta.» Et quoniamqui vagaa consilio, et beneficio loras ftigi, profecto. non mar-
et impudica libidine resolvuntur, expleto hujusmodi li lyrium , sed opprobrium subterfugi, relinquens le
oflicio veltit ducti poeiiitudiiie confunduntur, caputit non ut pro me fuso sanguine morereris , sed ut pu-
et faciem tuani cela hujus mei pilei velamento , ut it dorem meum secura lui praesentia tuereris.> Ptiel-
per raedias obstrepentium insidias fuga lua lula sitit laris enim pudor periclitabalur conteri, non virilis,
hoc figinenlo. Miralur virgo et recusat fraudemn et in illum soeviebat non gladius sed imptidenlia
propositam machinari, ducens incongruum dainno0 juvenilis , cujus damnum irreparabile quocunque
alterius aliquid se lucrari, absolulione sua virunin illud modo quilibel experitur, cujus interruptio
tam benevolum obligari, cujus tamen viclaiinportii-i_ nullo studio resarcilur. Si ergo de morte agitur ,
nitalibus landem cedil, et dalo, et acceplo habittiu proesio sum : et qnoefugi virginilalis gratia conser-
quasi vir egredilur et recedit. Qua egressa , unuss vandoe, ltibens subibo, plura volens perpeti isedio
eorura qui foris ad januam obstrepebant, qui vixx vilae diulius prolongandoe. Si feslina redii,non sutn
moras explendoe libidihis, suslinebant, unus queni11 procul dubio recusanda, si tarriior et negligens 11011
luxuriae vel forte malilioe vehemenlior sestus urit, t sum, eliam excusanda, et cui patientia defuit ad
procvenienscaeteros ad explendam libidinem intro-- B " perferendum pudoris detrimentuin, ad tolerandam
curril. Qui virum intuens, cum sciret femiiiam in- mortem adest sufficiens fortiiudiiiis munimenluiii.
troiisse, cominenium fratidis nesciens, putat, mira- Qtiam morlem si inluleris, tuo mihi videor bene-
culum contigisse, ut scilicet manenle habilu inn ficio non redempta, sed aslutiori consilio circum-
virum feiuina vcrierelur, qtiod noniiunqiiam fieri•i venta, nec videris necessitatibus meis misericor-
'
fabulosis geiitiuiii Iitlcris perhibeUir. < Quid sibii diter providisse, sed proesentibus commodis laten-
vtiit, ail, quod femina proslibulum introisti, et eccee ler invidisse. Cave ergo ne dum martyritim
viri speciem induisti? nulla est in vestibus iransmii- 595 invides, damnuin inferas etpuriori, ne videli-
talio vel locsura, el alter prorsus faclus est sextts,, cet, dum superstes m.aneo, subjaceam corruptori,
el facies, ci natura. Nunqtiid non locus iste Deuin11 et quem speraveram castitatis esse benevolum de-
credenriiis esi habere tani poteiitem , lam diversaj fensorem, vice versa, spe eversa, cerlum inveniani
diversis advcnieiilibuspolentialiler inferentem,ut autt destruciorem. Si.autem concedis ut proesens marty-
vir in feininam aul in virum femina iransverlalur, ritim mibi detur, nullus corrtiptori effectus immun-
ct non esse qtiod ftteral', vel esse quod non fuerat, ditise relinquelur, et duplicis beneficii milii gratis-
compellatur? > Esl igilttr consilii ut hinc velociterf sinius auctor eris, et tu nihil injurium, nulluin lale
ftigiainiis.^dum nos adbuc esse constat quod anieB *-*incommodum paticris. Iu hunc modum miles eivirgo
fucranius, ne si forle diutius hic moremur, Deo loci; ad iuvicem conlendebanl, et moriendo proevenire
quod siium cstoperaiitc, et nos in aliud iransmule- allerutruin cupiebant, ct dum ulerque sibi timet ne
nuir. Quamvis ct ego inihi viriear jam mutatus, ett superstes ipse moriente allero relinqualur, mors
supra quaiii dici'vel oeslimari valeat, alteratus, dum1 oplala utrique pariler irrogatur. Jam igilur non est
qui prostibulum inlraveram scorlator impuriicus , in quoalter jure dealtero conqueratur, cuin eorum
egrediar proposilo fracio conlinens etpttdicus. ' neuter supervivere concedatur, cum adeo carnifex
Cognito auteni quod miles dolum pro virginee ambos pari discrimine persequaiur, ut uterque
fuerat macbinatus, invalescente malilia morti estt martyrium tanquam munus gratissimum assequa-
pro virgine destinatus, et irruente in eum concursui! tur. Quis istos eligat lorpenti silentio praeterire,
pravse et pesliferac nationis, eductus de prostibulo3 cum raro possit eorum similes invenire, qui con-
ad locumducitur passionis. Quo audilo, virgo velutt cordes in hoc solummodo fuerunt, quod certatini
currens ad nundinas festina revertitur , et lurbse see mori pro alterutro voluerunt ? Ipsi quippe vitam
ingefens, quod a milile sil proevenla, graviter con- suam non cuni silenlio transieruiit qui niagnanimo
queritur : « Ego, inquiens, ego sum polius cui morss r» 13spiritutam nobile, tam prseslabile quid egerunt, ut
debetur, iste niiles, isle innocens quid merelur ? >, eos imilari quique fortissimi vix valerenl, el omnes
At ille : < Egosum, ait, quem in loco lurpitudiniss passim tam prseclari facinoris prseconium non
inveiierunt, quem deberi morli, meritisexigeniibus 3 lacerent.
aslruxerunt, et quod in virum communi sententiai CAPUT LI.
decretum est intorqueri, non debet in feminam1 De bujusmodi videtur quidam hislorioKrapbus
degeneri consilio retorqueri. Denique le et fugaI non lacere, imo eos ad hoc diligentius commonere,
inita quodammodo jam excusat, et (ut prius) ira1 ut inferioruni actibus non contenli ad obtinenduui
judicum non accusat, et quoe semel es a morlis3 probitatis fastigium enitanlur, et non lanquam de-
debito , et laqueorum nexibus absoluta , femineai generes^cbscuro silenliodepriinantur. < Onines, in-
imporlunitate ad repetendum eadeni videris revo- quit, homines qui sese student praeslare caeteris-
luta. >Cui virgo : < Non te, inqtiil, clegi palronum» animalibus, summa ope nili decet ne viiam silentio
vitaevel sangtiinis, sed ptidoris, ut castitas servare- transeanl. Vitam quippe transire silentio perhiben-
tur palrocinio fortioris , quia inlegritas nen vilai tur, qui operari quidquam dignttm laude prapcipua
discrimini subjacebat, uec occisorem, setl corrttp- non videniur, quorum aclio tam proba, tam prse-
 105S PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BONJE SPEI 1036
clara probitas non habetur, ut frequenler inter coe- A J divinae vel fraiernoe impenduiil chaniali, hi nimi-
leros vocali prseconio celebretur. Sed his verbis rum amoto degeneri silenlio loquunlur gloriosa,
isle ethniciis eos forle videlur iuforinare, quos et iino ipsa eorum commend".bilis actio (it verbosa.
scripto et exemplo sibi diligit conformare, quos hu- Ntinquid non sicui passionis suae benelicio loqui
manse lautlis intuitu vult dare operani probitali, voluit Cbristus nobis, sic ipsa quoque ejusdem pas-
transitoriam honestalem religiosoepraeferens sancti- sio loquitur et pro nobis, ut non sit qupd de ejus
tali. Cui cum sibi similes saiagunt obcdireel juxta recte silentic conqueratur quisquis illius verbis
ejus magisterium prseelaris operibus studium iin- atirem proebere non gravatur? Paulus apostolus :
pertire, habeiit quidem gloriam, sed non apud « Accessistis, ait, ad aspersionem sanguinis 598
Dettm, quia etin populo adtniratiouis litulum obti- nielius loqtientem quam Abel (Uebr. xn). > Qccisio
nent temporalem, el a Deo quem vel nesciunt vel quidem Abel (Gen. iv), vel aspersio sanguinis ejus
conieinnunt, non recipiunt aelernalem. Quales illos nos ad iram el contumeliam non irritat, sed quo-
suprariictos certuni est exslitisse, qui a fide re- dam virtutis magisterio ad JpalieiUiam nos invitat,
probi, morlem pro alierulro memoraii suni elegisse, dum injustani ei morlem fraler legiiur intulisse, et
et qttoniam amore non divino sed humano ad agen- isle illalam, nihil perperam referens, pertulisse.
dum maxima iiiventi sunt fuisse sludiosi, non in B Cujus patientia quaedam nobis loculio, quaedaui est
coelo sed in lerra : non apud Deum, sed apud ho- cpminonitio non spernenda, sed a cunctis sane sa^
lnines habenlur gloriosi. Caeteruin illi qui ad dili- pienlibus audienda, ut videlicet si.molestia, si per-
gendum Deum propriis cum gratia nisibus attollun- seculio, si denique mors ipsa nobis a quolibet in-
tur.-et juxla secuudum et sitnile mandalum, sincerc feralur, non odium odio, non persecutioni persecu-
proximum amplectuntur, noti remanent in schola lio referatur. Cum autem npbis htijus occisio sic
ethnicorum, quae nescit fidei puriialem, sed Cbrisli loquatur.sic ab ira revocare, sic ari humilein pro-
magisterium et Scripturae sacrse audiunt veritatero. vocare patienliam videatur, ipsa Cluisti passio et
lbi quippe dicilur, quia et Deo usque ad mortem aspersio sanguinis mullo loqui nielius inveiiiliir,
debet quisque fidelium deservire, et nihilomiiius quae formain digniorem exetnpluniqiie periectius
usque ad morlem proximi necessiiatibus subvenire, imperlitur. Abel enim, nequam fratri quidquain si-
ita tamen ui in dilectione Dei moduni, pondus, ler- mile non rependit, Cbrislus vero pro suis fratribus
ininum non attendal, in dilecliotte vero proximi se impendit: ille paratus fuit sufferre rnorlem po-
juxia praescriptam regulam se extcndat. Diliges, lius quam inferre, isle inventus est libens et vo-
inquii, Dominum Deum luum ex tolo corde luo et r( lunlarius se offerre. Bene ergo ille, sed isle mclius
in lota anima tua et in tota menle tua : et proxi- estloculus, duin ille paiienliam, isle est benevoleri-
Jiium tuum sicul le ipsuin (Deut. vi). > Hle aulem tiam exsecutus, ille.quasi remissius loquens pluri-
proximum ul se ipsum diligere comprobalur, qui, bus imitabilem se donavit, iste paucioribus imt-
qubd sibi vtill impendi, et illi misericordiler im- landus, preces Deo cum clamore valido et lacryrais
pcndere non gravalur, sive pecuniam si forle ille offerens cxatidibiles allegavit. De quo Paulus :
pauperie proegravalur, sive potius vilam suam si « Preccs, inquit, supplicalionesque cum clamore
tamen necessitas id exigere videatur. < Qui habuerit valido et lacrymis offerens exauditus esl pro sua
subslantiam mundi, ait Joannes, et vldcrit fratremi reverentia (llebr. v). > Preces Christus in Evange-
suttni necessitalem babere, cl clauserit viscera suai lio frequenter legilur oblulisse, et inter offerendum
ab eo, quomodo cbarilas Dei manet in eo?»(/ Joan. nonnunquam Iacrymas profudisse, quas prb eo Pa-
ni.) Et supra : « Ille, inquit, posuit anitnami ler videtur plcnius exaudire, quod in eis erat cla-
suam pro nobis et nos debemus pro fratribus ani- morem validum invenire. Xlamor valirius forma
mas ponere (ibid.). > EtPaulus ad Gorinthios : « Li- est pritnse et prsecipuse cbaritalis, qua Clirislus
bentissime, inquit, impendam el superimpendar ipse> convenit nostrae duritiam pravilatis, volens impri-
pio animabus vestris (/ Cor. xu). > El ad Thessa-- D niere, ut eum maxitne ducem et praevium attenda-
lonicenses : « Cupide, ait, volebamus tradere vobis5 mus, et exemplo sui noslras voluntarii pro fralri-
iion solum Evangelium Dei, sed eiiam animas no- bus animas iinpendainus. Quodpropter Apostolus :
(slras (/ Tkes. n). > Haecest forma qua suos Cbristus3 « Videte, ait; ne recusetis loquenlem (Hebr. xu). >
discipulos vofuit inforniare, et eos sibi grala siuii- Qui suam duritiam conlendunt peiiinaciter excu-
litudine conformare, quam non solum apostoli, sedI sare, Cbristutn sic loquentein convincuntur nequi-
et mulii post apostolos inveniuntur plenius assecu- ler recusare, quia cordi obstinalo defensionis pa-
ti, qui suniina ope eniti studuerunt, ne prave ett trocinium adhibere, nihil est aliud quam Christi
ignaviter essent muli. llli eiiiin languore degeuerii verbuni, et exemplum Iaigitatis longius removere.
turpitcr obmutescunt qui ad iinpendenduni gratuml In quo autem coaluit affectus novelloe volurilaiis,
fratribus beneficiuin iuiofpescuiit, qui vel ignaviai sed noiiduin convaluit rpbur perfectae Chafitatis,
vel malitia contcmncnles justum et nobile fasiigium3 hujus teneritudo non debet velut exsecrabilis ab-
eminendi, nullo virtutum exercilio cacierisniateriatn\> borreri, sed ut proficiat in melius doctrinae salu-
d inl loquendi. Qui aulem diligenlius dare sludentt bris irriguo confoveri. Neque enim omnes Christum
operant probitati, el non solum stia, sed et se ipsoss iii Iioc sufficiunt irnitari, ut ainoris largitate illi
1057 DE SILENTIO^CLERICORUM. 1038
prorsus valeanl conformari, ut juxta formam ejus, A naci avaritia premi, silentio non elegit, sed respon»
morlem velint pro fralribus suslinere, quamvis sione munifica postulantis clamorera exaudivit, et
oplent bujusmodi graliam vel fortiludinem oblinere. quamvis esuriret, larga manu oleum et farinulam
Quos attendens Aposlolus nondum posse adduci impertivit. lllam quoque forlem mulierem Salomo-
ad perfectum, eorum lamen non abhorret nec dam- nis commendant Proverbia (JPIOU. XXXI),cujus viri-
nabile judicat iinperfectum, imo fpvet et pfomovet lem animutn non angustat enervis lenacia, quam
quod tenerius est incceptum, et commendat duin timor paupertaiis vel habeudi cupido non redriit
aflirtnat quia Deo veraciler est acceptum. < Yidua, dcgenereui, sed inopi nianum aperiens, suas palmas
inquit, discat piinium domum suam regere et niu- extendit ad pauperem.
tuain vicem redriere parentibus, boc enim acceptuin Hle qtioque Samarilaiius qui hominem fere a la-
est coram Dco (/ Tim. v); > ac si dical: llle cui ve- tronibus interemptuin motus misericofdia levavil in
hemens vitiorurn opprimentiuni quasi morluus est juinentiini (Luc. x), el ducens in slabulum, curam
inaritus, nec adlitic lamen praesto est profecluum illius stabulario legitur comniisisse , et ut magis at-
spiritalium appetilus, discat nientis suae domutn, lenluin redderet, duos illi denarios prolulisse; ille,
vice recloris viiililer oblinere, el eis quos priores inqtiani, Saniaritanus, assertione jurisperiti inriica-
beneficos experitur, gralis beneficiis respondere. El B tur illi proxinius exslitisse, quem saccrdos et Ievita
quia liujusmodi opus nondum penitus est perfectuni, iiulla flexi misericordia dicunlur pracleriisse. Econ-
ne forle quis existiuiet Deo (ieri non acceplum. tra ille dives qui aniii successibus adgaudebat ct ad
« Hoc eiiiin, inquil, accepluni est coram Deo, > Cui recondeiidum eos, horrea suQicieiitianon habebat,
conslat sic ea quae perlectaet gravia suiii, placere, quia lenax pecuniae nihil iude proxiinus cst largi-
ul lamen imperfecla el levia iion credantur quasi lus, condcinnalur stullitiae nocte animam rcpetitus.
reproba displicere. Placet enim ei cum vice debita < Stnlte, inqtiil, bac nocle animam tuain repelunt
beneficium beneficio quis rependit, sed riiagis forlc a le, et quaeparasli, cujus erunt? » (Luc. xn.) Aller
placet cum idem beneficium gratuito qnis impen- etiam ille dives qui anfe januam suam videt Laza-
dii, quia majoris est gratiee qttod sine nieritis prse- ruin esurire, recusans esurienli gratum beneficium
cedcnlibus exhibctur, qtiam quod beneficio pracce- impertire in inferno slillam aquoeposlulat sibi dari,
denti lance pari et merila rcspondelur. Quod in- sentiens linguam suam flammoegravis incendio cru-
nuens Aposlolus, viduam ad reddendum muluam ciari. Et recte lirrgua proccipue gravem sustinet
vicem parentibus instruit diligenler, et eam quse passioneni, quae, cum Lazarus suslineret duplam
gratis est munifica, eligendam astruii consequenler, „ vulnerum et inopiae loesionem (Luc. xvi), nequa-
Uans inlelligi quia et arguendtis est qui accepluni quani illi verbum bontini, verbum consolaloritim cst
beneficium nou rependit, el digne commendandus locula , et cum solo possel verbo, nullum est opus
qui ad confcrendum gratuita se extendil. Nain cuin niiserieordiae prosectila. Quoeergo ari conferendum
dixisset : « Vidua discat primum domum suam beneficium avari silenlii fuit sinibus obvoluta, ari
regere et niutuam vicem reddere parentibus , > proferendum loquaces qiieriinonias in inferno reri-
paulo infra subjecil: < Vidua eligalur in operibus ditur absoluta , el cruciatus proprios divino urgente
bonis lcstiinonium liabens, si bospitio recepit, si judicio iioit potest relicere, qtiac indigentem proxi-
sanctorum pedes lavit, si iribulalioneni patientibus iniim verbo grato noluit refovcre. Denique ctiin pcr
subniinistravit, si omne opus bonum subsecuta est Ezecbielem ad Jerusalem Dominus loqueretur, el
(ibid.). » Quibus vcrbis admonet et illam viduam de quod Sodouiani iniquius agendo jiistificaverit, que-
benelicio vice debita referendo el istam consequen- reretur, inter csetera vilia qttibus eamdeui Sodo-
ler de gratis conferendo, oslendens quod, cui sit, niam et filias ejus peccasse graviter replicavit, te-
tempore, quod, cui dignitate meriti proeferendttm, naccin illaruin avaritiain signanter ad iiiemoiiain
ctiin procul dubio sit uttique pro loco et ordine de- revocavit. « Manuni, inquit, cgeno et pauperi nou
ferendum. Prius enim ad boc quisque proebere D porrigebant (Ezech. xvi). » Quid sibi vult quod So-
debel aurem docileni edocenti, ut discat grato com- doinain et filias ejus non dicit cuipiain aliquiri ab-
nierito beneficium referre conferenti, deiu pro- stulisse , iiullani egcno et patiperi violentiam inlu-
fectu congruo ad boc sludeal prpnipvcri, ut amel lisse, scd taiiluininorio ntillum gratis beneficiutn
etiam gratis beneficus exhiberi. Et quamvis apud contulisse, et ob boc daniuaiiouis scnlenliani perltt-
Apcstolum mulieri silcntium indicatur (/ Tim. n), Iissc? Nitnirum ulosteiulat gloriaii eos inaniter non
et apud Salonionem garrula et quietis impaticns debcre, qui, cuni fbrie in aliquo vident proxiinos
arguatur (Prov. vtt), ab hoc tamen loquendi genere indigere, dtiro clausi lapidc nullum cis conferiint
nec prudens vidua relaxatur, imo et ad retribuen- adjumcntum , puiautes satis esse quia nulltim infe-
dum grala el ad iribuendum gratuita niandatis uti- runt delrimenlnni, cuni divinaiex jubeat nou solum
libus invilaiur. Deniqtie viduam Sareptenam Scri- alterutrum non nocere , seri ad juvanduin invicem
pltira divina (/// lieg. xvu) conimendabilein praedi- curam diligentitis adhibere. Sicut autein isii ar-
cavit, et eam 597 posleriorum dignam nieinoria guuntur nullum gratis beneficiuin conferentes, sic
indicavil, pro eo quod ab ea cum Propbeta esu- plerique alii acceptis beneficiis nibil gratiic refe-
ricns clamorc valido alirnonitc quid excgit, illa te- rcnlcs, qui cum ad cxigcndum quce oblinere cupiunl
1059 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON.E SPEI 1040
sint clamosi, ad reddendum gratis grata, nullo fittnt A exemploque sui ad eamdem caeieros idololatriam w-
*
largitalis munere fructuosi. Quales illos in Evan- relirel. De qua malitia Jeremias : < Ad vocem, in-
gelio lepresps arbitror exstiiisse, quos ad impe- qttil, loquelaegrandis exarsit ignis in ea (Jerem. xi). >
trandam salulem magnis Chrislo clamoribus legi- Loquela grandis adulatio est, quae animam miseram
inus institisse. Qui. opialo polieni.es, graviore si- inflat grandiler et cxlollit, et elala inflatione ener-
lenlii languore sunt depressi, et ad reridendum me- vat penitus et emollil, exiorremque roris et pluviae
dico graies debitas non regressi. < Nonne, inquil, quibus vigel, vigoris proesidio viritlescil, nulli fre-
decem niundati sunt, el novem ubi sunt ? Non esl lam umbraculo exsiccat citius et ignescit. Ad vocem
inventus qui rediret, et daret gloriam Deo, nisi hic igitur loqueloegrandis exarsit ignis in ea, quia cum
alienigena (Luc. xvu.) > Argunntur qui cum optalse adulalio ruplo,pudoris claustro proferi laudis mise-
arigaudeant sanitali, tamen accepto beneficio sunt rabile blandimentum, cum rejecla sindone verilalis
ingrali, et curalori suo non solum nibil mttneris superducit vanitalis deceploriae tegumentum, irt
largiunlur, scd nec eum laude facili prosequuntur. anima misera quoe nullum divinoe gratiae meruit ad-
llle aulem decimus veriialis judicio commendaiur, jumentum, ignis malilise oplalum accipil incremen-
qui aliorum novem fugam vel silenlium non secla- lum. Nam qui nostro in nobis vitio velul in camino
tur, sed festine regrediens agit gralias curalori, " tenuiter coalescit, accedenie grandisioqueloe fialu,
sciens quia gratum debel grato retribui tribulori. vehemeiitius exardescit, cum scilicet aniniae noslroe
Debet, inquam , ab hoc quisqtie oflicio non silere, perversa desideria audimus laudibus digna duci, et
el vel dare quod gratum est, vel danti forma simili quod inique agimus, deceplorum judicio benedici.
respondere; si tamen hoc commerciutn decorat et De quibus deceptoribus Dominus per haiam : < Po-
roborat bonesla sanctitudo , non offuscal vel infir- pule metis, ait, qui beatttm te dicunt, ipsi te deci-
tnat viiiorum cnervis turpitudo. Non enim debent piunt (ha. m). > Talis bealificatio deceptio est,
vel tribui, vel retribui grala gralis, si eadem con- cum eos , quibus molli obseqtiio volumus compla-
slat esse conlra regulam sanclilatis , si quis videli- cere , et ab eis simile beneficium extorquere, quid-
cel alteri placere desidefans hoc impendit, quod quid egerint, granrii voce beatos praeriicamus, et
devium ab boncsto el uliii, diviuoe recliludo jusli- assentalione grala iu sua eos nequitia confortamus.
tise reprebendit. Quod nimirum exigil avara molli- Vanitatis qtiippe amalor libentius nihil audit, qiian»
lies nonnullorum , et exactum exhibet arguenria quod errori suo assentalor arridel et applaudit,
mtinificentia plurimortim', rium vel aures pruriunt cum quidquid esl libitum, fanquam sit licitum vult
audire quod male concupitur, vel ad loquendum „ explere, et caeteros sibi consirailes etige gratum ,
cadem lingua mollior efllcilur. Apud Isaiam htijus- euge assenioriuiu respondere. Sed boc euge ipsi
mpdi loquuntur exaclorcs, qui moribus enervali quoque elhnici non mediocriter reprehendunt, qui
ferre nolunt asperos monitores, sed eosdem poslu- lamen aliquanlo sublilius moralem scicntiam appre-
lanl,ul posita gravedine sinceroe veritatis, inflc- hendunt, et tam in eos qui exigunt quam in eos qui
claiilur et loqtiantur molles blandilias falsilatis. exhibere diligunt, graviter invehuniur, dum eos re-
«Nolite, inquiunt, aspicere nobis ea, quae recta sunl: vocare a lam enervi proposilo moliunlur. Unde qui-
loquimini nobis placentia, videte nobis errores (ha. riam Satyricus ail:
xxx). » Vidctis istis hominibus non recta sed er- Recuso
ronea complacere, qui monilores suos raira praesu- Euge luum el belle, nam belle heus excute totnm,
Quid non inlus liabel?
iniint imprudeniia commonere, ut seponentes seria PERS.Satir. t, lib. i, 49.
quibus eoruin vilia decreverant abolere, loquantur Novit istesapiensquodilleassenlaloradlaudandum
placentia quaea vero certum eslabhorrere. Ciijiismodi quxdam inutiliavigilanset praecinctus, nibil reclum,
consilio illi, ut videtur, fueranl infbrmati, qui vp- nibil solidum habel intus, sed cum sit dealbala ipsa su-
lentes regis Joas satisfacere 598 voluiitati, adorave- perftcies labiorum, inleriora ejus plena suntossibus
ruiil eum, gralis blanditiisprosecttli,ejusque perver- D uiorluorum.Cumenimforisquoedamverboruni luceat
sis auribus perverse placentia suntlocuti. « Ingressi pulchriludo, in ipsa pulchritudine latelsubdola turpi-
sunl, inquit, principes Juda et adoraverunt regem tudo, dum illtid suum euge non parit intellectusel amor
qui delinilus obsequiis eorum acquievit eis, et de- verilalis, sed mollis assenlalio et duplicitas vanitatis.
reliqtierunt lemplum Doniini Dei patrom suorum, Quod si prudens ethnicus euge falsum, et belle
servieruntque lucis et sculptilibus (// Par. xxtv). > subdolum respuit et recusat, et eos qui lalibus de-
Sciebant principes quia regis auriculse pruriebant, lectanlur, graviter arguit el accusal, quanto magi»
et abborrentes verum, vanitatis prseconium aviriius vir sanctus amator sinceroe vcriialis cum propheta
audiebani; el quod suo gralum esse Domino subdili debet repellere voces assentatorias falsilatis?«Aver-
cognoverunl, ut ejtis gratiam oblinerent, pronp sa- tantur, inquit, statim erubescentes qui dicunl mihi,
tis animo delulerunt. Gralo quorum obsequio pressa euge, euge (Psal. LXIX).> Videbat David non solum
in illo verilas cinerescil, el ad vocem laudantium , apud etbnicos hujusmodi vilium praevalere, sed
malilia veltif magiiis acta flatibus exardescit, lan- etiam in populo Dei locuin maximuni obtinere, el
tumque in eo error miserabilis invalescil, ul dere- lam praelatosquam subdilos in boc declive lubricum
licto Dei tetnplo, lucis et sculptilibus deservirei; facilius posse dttci, <Ueos ab eodem prsecipiiio vix
 JWl DE SILENTIO CLERICORUM. 1042
«duci. Nolens igilur suos in hanc assentandi fo- A rationabiliter exiguntur, quse exigenti debet quivis
Tcam devenire, et liinens se ipsum eorum aliquando recte munificus exhibere, et gratus exhibenti am-
adulaiionibus assenlire : Avertanlur, inquit, statim pliori munificeiitia respondere. Cui per sapienliam
ertibescentes qui dicuiit mibi, euge, euge, ut vide- dicitur : « Redde debituin luum, et responde paci-
licet eorum vana laudalio nec ad inodicuni admit- fica in mansuetudine (Eccli. iv). > Quisquis ab
tatur, nec a rigore suo mens paulatim deflua reinit- altero accipit quidquam gratum, debet illud aesti-
tatur. Nilni enim gravius quam quemlibet ninlles niare tanqiiani sit mutiialuiii, ut de accepto munere
blandilias exbibere, et illius blanditiis alteruni sibi lanquatii superior non tumescat, sed ad responden-
similem adgaudere, et sic invicem lambere, mutiitim dum similiter htimililate riebiia iiiansuescal.Adquam
scabere, redriere grala gralis, ul de utriusque pa- responsionem sive redriilionem Paulns quoque Apo-
riter conqueralur divinoe censura verilatis. « Pro- siolus nos horlatur, cujus ad hoc hortamenlis quis-
phetse, inqiiil, prophetabant mendacium, et sacer- que sapiens informatur, ut se nunquam a debilo
dotes applaudebant manibus suis, et populus meus liiierum arbitretur, cum eum debitorem reddal ipsa
dilexit talia (Jerem. v). >'Conqueritur per Jere- dileclio qua tcnelur: < Reddile, inquit, omnibus
miam Dominus quod propheioe mendaciis populttm debita, cui tribulum, tributum; cui vectigal, vecti-
seducebant, et sacerdoles pari demenlia manibus B gal; cui timorem, limorem; cui honorem, honorem
applaudebanl, et miser ille populus easdem fraudu- (Rom. xni). > Et ne forte quis diceret nibil horum
lentias diligebai, et sic lam prselatus quam sttbditus cuipiain se debere, el itleo nulli se debito subjacere,
imminenlem inlerilum negligebat. Haec igitur grata adjunxit Aposlolus a quo nuliutii voluil relaxare, sed
veJ conferre vel referre quispiam non contendat, omnes eo vinculo indissolubiliter obligare. < Neniini
quae intenla discrelio vel discreta inlenlio non coin- quidquam debeatis, nisi ul invicem diligalis (ibid.).
mendat, quia, etsi jubet Evangelium, ut qupd vo- Esto, ait, ut quidquam boriim quoe riicla sunt, ne-
luinus nobis fieri, idem quoque alteri faciamus, non. mini debeatis, non taineii a debito recte liberos vos
tamen credendum esl, ut sicut licila, sic etiam illi- putatis, quia dilectio reridit vos muttios debilores,
cita conferre invicem debeannts. Lucas : « Prout cujus esse vos convcnit veros et assiduos redditores.
vultis, inquil, ut faciant vobis homines et vos facite Denique lali debilo el Deus vult teneri suisque dile-
illis siniiliier (Luc. vi); > et Matthseus: « Omnia , ctoribus quasi ex debiio propitius exhiberi, quorura
inqttit, quaecunque vullis ut facianl vobis homines , voces cuiii de suo secretario liberius atidit, boc
et vos facite eis (Mallli. vn). > Nunquid amatores aslTictus vinculorespondet libentiusetexaudit. Qtiod
turpitudinis hoc nianriato suam nequitiam excusa- asserens lsaias: «Ari vorem, ait, clamoris lui statim
bunl, ei ingratae sanctitati riare operam recusabunt, C ut audierit respondebit tibi (ha. xxx). > Yox cla-
a:slimaiUes quod sicut volunl ut alii 599 ad con" raoris qtia Deiim convenire quispiam perbibetur,
ferenda perversa quaelibel sibt faciles habeantur, ipsa est aclio, ctii Deus piacabilis exbibetur, quia illa
sic eisdem quidquid illi perverse volueiint, conferre vox Deo est non mediocriter gratiosa, quoe amoto
jubeanlur. Sed quod diclttm esl : < Omnia quae- degeneri silenlio fit claniosa. Clamor aulem hujus
cunque vultis, > procul dubio intelligendum est, vocis dileclio est, cujus opesi vox ipsa vel actionon
quse facienda esse juslitise lexnon defendit, non quaa clarescit, in ipsius Dei auribus non salis reboat scd
illicita, et sibi contraria rcprehcndit, quia uihil raucescil. Si auteni vox clainore, hoc est,riileclione
aliud aut velle aut facere magister praecipit verita- actio roboratttr, allegata Deo clamantis poslulalio
tj«, quam quod sanclum et utile, nescit turpitudi- non fruslratur, sed grala prseloquenti faclo inagis
nem perversse voluplalis; denique per prophetam : quam verbo respondet gratiora, et voluntarie offe-
< Si videbas, inquil, furem, currebas cura eo, et renii divina redriil boniias ampliora. Quod per
cum adulteris portionem luain ponebas, > et subin- Isaiam pollicens : « Qui cnstodierint, inquil, Sabba-
fert : < Arguam te, et slaluani contra facieni luam la niea et elegerinl quae volui, dabo eis in dotno
(Psal. XLIX).> Cujus vobis videlur hoc in loco SUIE-r, mea et in uiuris meis lociiui et nomen melins a
musjudex facere mentionem, qui cum fure curril, filiabus (hai. LVI).> Hoecest retribtitio a qua Denm
et suam pouit cum ariulteris porlionem, nisi ejus certuni est non silere, sed ad vocem clainoris prae-
qui furiis el adulteriis nequiter delectalur, et super cedentis gralo praemio respondere, in quo et nos
his arijulores, consocios habere gratulalur? Quod idem Deus sibi vult conformari, el affectu benevolo
propler : Existiinssti, ait, inique, quori ero tui ejus munificeniiam imitari.
pjmilis, argtiam te, et slaluam cuiitra faciem tuam Qui non soluni ad reddendum gralis grata, sed
(ibid.), ut scilicet, quori modo negligis, videas in eliam ad redriendum ingralis ingrata nos dignanler
tuis faecibus te sorriere, et scias quse grata libi voluit erudire, el sc ipsum graiam nobis fonuulam
flunt mihi similiter non placere, et quia libi per- iinpertire, ut ad exempliim ejus, et a redrientlo
varsa diligenti similis non exislo, etsi ad horam grala gralis, nequaqiiam torpeamus, el in reddendo
tacens luis volupialibus non rcsislo. vel non redriendo ingrata ingratis, discrelum judi-
CAPUT LH. cium teneamus. llle niinirum quidquid ei gratum
His itaque seposilis quse salvo justilioe signaculo iinpendilur, reddere non pigrescit, etsi ad oblinen-
non aguntur, ad ea reverieiidum est quoejusle et dam salutem non semper cujusque meritum inva •
1043 PHILIPPI DE IIARVENG ABBATIS BONM SPEl 1044
lescit, juxta quod dives purpuratus, et ad pcenas A i gentium poetoe garruli fabulantur, quos ideo cessaro
inferni Iegilur devenisse, et lamen in vita sua bona a feriendo nonnunquam perversos mores Iiouiinum
pro meritis recepisse. « Fili, ait, recepisli hona in arbitrantur, ne si velut sagittis emissis eorum se-
vita tua (Luc. xvi). > Nulli dubiuiti quin iste dives mel pharelra vacuatur, ad feriendum ullra nulla eis
inlelligendus sit Deo gratttm aliquid obtulisse, et copia praebeatur.
Deus a:quus juriex illi gralum aliquid reddidisse, ut Si quoties, aitquidam, peccant homines, sua ful-
cerlum sit quia, elsi quoefacimus Deus omnia non [mina millal
acceptai, tamen inde quidquid acceptaverit, reddere Jupiier, exiguo lempore inermis erit.
non detractal. Quod aulein Deo ingratum ingerilur, Non vult Deus Jupiter, quoties peccant homines,
aliquoties inveiiitur lacendo suslinere, aliquolies a fulminare, sed eoruin pleruinque vitia, vindiclam
reddendo similia non tacere, ut in tacendo, ejus differens, lolerare, ne si ad.fuliniiiandum singula
misericorriia vel palientia comprobetur, in reddenrio rapiatur amore vindicandi, pritrs desint ftilmiua
siinilia, verax ejus esse jusiitia demonstretur. Quia quam hoinines vitoe merito fuliiiinandi. Coetcruni
vero misericorriia prxceriit judicium, juxta quod Deus noster hoc intuitu non silet a vindicta, cum
Daviri ordinans : < Misericordiam, inquit, et jurii- quis vel inscius vel infirmus, vel forle iniquus occu-
ciuni canlabo libi, Domine (Psal. c), » prius dicen- I* pat inicrdicta, imo ad boc silel, ut peccator ali-
dum video de eo quod niisericors vcl patiens conti- - quando salubriler confundatur, et confuso, largiori
cescit, postmodum quori justus el vcrax ad loquen- beneficio donuin spirilus inlundaiur. Denique ubi
riuni gravius exardescit. Nolensqttippe Deus gravem abundavil peccalum, plerumqiie snperabundal et
600 differre. senteiuiam feriendi, et feriendis ho- gralia (Rom. v), et cui plus dimissum est, plus di-
ininum inoribus indulgere spatium pceniteiidi, per ligil, et eum qui coguoscit se fuisse amplius debilo-
lsaiani : « Silui, ait, semper lacui, paliens fui (ha. rein iionnunquam in reddcndo videmus largiorem.
XLII), > ne videlicel si peccantes incumbente stalim Quod si forti abutens misericorriia quisque negligit
vindicla ferirentur, quasi recte de lam prsecipili pccnilere, et impcsnitenti riivina.differt censura juxta
juriicio causarentur. Plerumque etenim cuni peccalor uierilum respondere, in boc ipsius Dei niajor-pa-
blandis vitiorum nexibus irrelilur, et laincn juxta tientia detnonslratur qui pati non recusal eos etiam
iHCrilum praeseuii non ferilur, compactus intra quibus niisericorditer non placatur. De qualibus
conscientiaiii torlore gravissinio convenitur, et ejus per prophetam :«Laboravi, ait, sustiiiens (ha. i).>
inisericordiam devote pcenilens fiducialitts, cujus in Laborare se dicit cum ingratos mores hominum
differendo judiciuin tantani palientiam experitur.
c scrutator inlimus invesligai, et perpendit quia eos
Ciiin vero cum, qui cor neqtiam nianusque laxaverit compungens pcenitentia non castigat, sed quo am-
txl peccata Deo districtius judicante percutil ultio plius lacel, ut quasi non videre quoepuiiiri debeant
festinata, idem peccalor nonnunquain obmurmarat, videatur, eo ampliusad peccandum iniptinita eorum
et causatur quod super eo digna misericordia non iniquitas induratur. Quod per eumdem Isaiam ar-
agaltir, cum, etsi iionbodie, forte cras si nonpridie gttens : « Non cogilasii, ait, in corde luo quia ego
lanien periudie pccnileret, si divina ei bonitas pce- tacens et quasi non videns, cl mei oblita es (ha.
nitendi crasiiuum indulgeret. Silet ergo plerumque, LVU).»Cum anima perversa cogitalioiiointiina non
Deus, nec statini restituit quod mereiniir, ut pro- perpendit, quod divina bonilas misericordi silentio
cessti leinpnris ari poenileiitiam provocemur, et scit sua illi scelera non rependit, et avertens facieni, ad
coi pcenitenli siiam gratiam miscricordiler largia- boram quasi elegit non videre, ut per paiienliam
lur, cujus riono gratioe ad salutem promerendam possil ad pcenilentiam promovere, unde illa niisera
peeniiens revertatur. Nam si siatiin ut peccamus, divinoe miseiicordiae gratius et devolius deberet
ira Dei et uilio nos feriret, ct in niassam noslro- reniinisci,indeinveniiurdurius etperversiusoblivisci.
ruiii scelerum lance pari juslitia desoevirel, non su- « Et mei, ait, oblila es. > Deus autem cujus fortis
peresset in brevi, cui ejusdein clementia subveniret, D patienlia non Iassalur, cujus paliens forlitudo diutino
cui vitam ci saltilem (quam non nisi justus conse- itnpulsu nostrorum scelerum rion qtiassatur, gravi
qtiitur, impctiirel) cum vix inler bomines juslumi nostro propositoplerumqueobstaculuni uou immitlit,
qiieuipiam inveniret, et oiunis fere homo juste per- sed juxta nostrumlibituiiiusqueadvilxhujusexiluiii
ditus inlcrirct. Bonum ergo silenlium quod Dei mi- aliquando currere nospermitlit.Et cum limoreillius
sericordia commendalur, cum peccanti ctiilibel pceni- vel amore ccrvix nostra ferrea non milescit, illius
lendi spatium non negatur, cum Deus nattiroe bonitatej palienlia vindiclam comprimens conticescit consi-
inagis appetens diligi quam limeri, quocrit oceasio- dcrans quo fructu nostra perversitas indureiur, vcl
nes quibus convenienler possit peccantibus mise- ipsa durilia qtto fine, vel proetniocoiisumelur. Quod
rcri. pcr eiimdem propbelam innuens : « Quicscam, ait,
Non enim degeneri timore parcit cuilibet delin- et considerabo iii Ioco meo (ibid.).t Iu loco suo Dcus
quenli, ne aliquando scilicet desint jacula ferienti (, quicscere petiiibetur, quia in deitatis suoesecretario
eicuinarmadefuerantquibus peccantium possit con- i- ira vel contributip non habetur, uride ad nos quasi
luiiiaciamexpugnare.secuiiuspiocsunianicoiilumaces!S videtur exire, quandiu differl eo, quod ipse novit,
inermi et invalido reptignare. Quod niniirum de diis is- consilio nos ferirc. Differcnsauten),considcral quod
 1045 DE SILENTIO CLERICORUM 1016
ipso quiescenle nostra perversitas non quiescil, sed A per prcphetam aliuni prsedixisse. Yidcturque Isaias
quo amplius impunita, eo vehetnenlius indurescit, non tam novum aliquid prophctasse, quam antea
et proficiens in pejus, donec volo miserabili ducalur propheiatum confirmanrii gratia replicasse. Cuiu
ad perfectum, in bac pcrfectione casu irreparabili enim per os David nialevoleniiain persequentium
Diergitur in defeclum. demonslraret, et verbosani eorum vanilatem, riolos
601 CAPUT LHI. et iiistantiam accusarel, sui econtra silenlii consc-
Denique idem propheta cum de ipso Dei Filio Io- qtienter c.uravit facere incniionem, ostendens quod
querelur, allendens quae et quanla nullo suo exi- illorum malitioein pracsenti non reddidefit talionem.
geiite meritn pateretur, non solum ipsam ejus proe- « Qui inquirebaiit mala ntihi.aii, loCuli sunl vanita-
dicere voluil passionem, sed adjuncli quoque silentii les, et dolos lota die medilabanlur. Ego atitem
gralam facere mentioneni. « Oblalus esl, ait, quia tanquani surdus, non aiiriiebain, et sicut mtitiis non
ipse voluit, et non aperuit os sttum, quasi agnus aperiens os suum(Psa/. xxxvn). >El iterum:« Facius
coram londenie se obriiutescet, et non aperiet os sum, inquit, sicut homo non audiens, et noti habens
stiuni (ha. LUI). > Cum se Cbristtis occidi sineret inoresuo redargittiones (ibid.). >Mirum silenlium!
suse gralo munere voluntatis, quem lamen occide- Cuin eiitr.dem Cbristum vana inalevolonim loculio,
banl corrupli vilio vohiiitarioe pravilalis, prudenti B imo et dolosa eorum nieditalio non lateret, et in-
consilio fretus os suum voluit aperire, id est contu- gralis eorum operibus respondere paria prxvaleret,
melias ferieniiinn proesenti gladio referire. Unde et sic lanien siluit, taiiquam surdus, illorum verba,
Pelro qui se adbuc ad lam humile silentium non in- vel consilia non audiisset, lanquam ad redarguen-
clinat, sed quasi- procacior ad loquendum festinse dum, os iniituni, et invalidum habuissei. Sed qttare
retributionis gladium evaginat : < Reconde, ait, hoc, nisi tit nos ad idem quoque silenliuin invitarel,
gladium in vaginam : omnes enim qui acceperint ut nos a referendo ingrata, monilis efficacibus revo-
gladium, gladio peribunt (Matth. xxvi). > Noli ad carel, sciens quia coninioniloriuin lunc efficacius
feriendum glariio fesiinare, dum jttsto citius accep- operalur, cum id quod faciendum est, sicul verbo,
lasvis injurias vindicare, sed eum saniori doclus ita et opere demonstratur? Mullis quippc retro-die-
magislerio jam reconde, id eslpressum-et oppressum bus veterum serie Scriplurarum, et mullorum post
sub palienti sileuiio le abseonde. Omnes enim qui inviceni nos admonuerat leslimonio prophetarum,
acceperint inlempestuni gladiuni feriendi, nescientes ul cum nobis persecutor molesliae quid ihferret, par
sive contemnenles salubre silentium sufferendi , pari nostra bumilitas quieta silcntio non referrel.
gladio peribunt, id est pari judicio ullionem incur- r Quod enimperse ipsum tandem praesenlialiler exlii-
rent divinam, nisi forte exciliim gladium mutato bere, boc per prophetas suos pridem litleraliler
proposito reniiserinl in vaginani. Et pulcbre aguo, voluil proedocere, ut silentiuin bumile et illorum
qui patiens et benevolus, vel tondelur iu passione litleris prsesciretur, et quod procscitiim esset, hujus
sua Cbristus similis perhibelur, ut pruriens quisque exhibilione roboratum commendabilius baberetur.
nullo fastu quasi excellenlior indignetur, si ad imi- CAPUT LIV.
(andum agnum ejusdem Christi monilis invitetttr. Loquensilaque per Isaiam : < Tacete, ail, qui ba-
< Ecce ego, ait, miiio vos sicut agnos (Matth. x). > biialis iii insula (Isn. xxut). > Pulcbre ad lacenduni
Agnuni quippe si quis totonderit, mira in eo patienlia eos aggreditur invitare, qui non ubilibet, sed in in-
demonstratur, dum ferienti, non morsu, non ictu sula dicunlur babitare, non quod quibusque aliis
quolibet adversatur, sed omnes moius graves tanto DBSliinetsileiiliuni non prodesse, sed quia proecoele-
invenitur silentio cohibere, ut magis videalur per- ris, istis necessarium novit esse. Cum eniin eongrua
ctissus unam maxillam, alteram exbibere. Si quis omni vasi fictili sua inlegritas videatur, quoc ple-
vero eimi totonderit, violenta ille vellus avaritia rumque vix solida inter manus teiienliuin conser-
non relenlat, sed ad reddendum illud adeo benevo- vatur; cui tamen violentus ignis aecesseril.vel altera
lum se praesenlat, ut quasi iunicam auferenli, el; D quoevisangaria patenter institerit, ei praecipue est
pallium remittere non recusel, et eum indicla vel necessaria fortiludo, ne accidenli molestia) fraclio-
proposita Evangelii perfectio non accuset. Bonus nis suoeslrepitu 602 luculenta respondeat oegtilu-
itaque agnus qui si lundatur, reddere vicem nescit, do. Sic et hoino cum in borlo voluptatis sub urn-
si vero londeatur, riihilominus obmutescil; et in bra gratissima refrigescit, cum in portutn volun-
cunclis quoesibi viderit violento pcrsequenlis impe- tatis deduclus, lanquam in cubiculo delilescit, est
1tu contraire, lam patiens quam benevolus ad refe- niirum si adgaudens oplatoe paci et oiioconticescii,
rendum paria, os suum relugit aperire. Et bic geril cujus nullo lumultu aut cauterio niens aegrescit. Si
non incongrue typum Christi, qui flagella et vulnera vero gravem colaphum superducta ferientis manus
pro nobis perpeti non negavil, nec tonderi deposito inflixeiil, si caniinus aestuans, si persecutio impug-
bumanilalis velamine recusavil, qui nos forma et nans afflixerit, si uudarum illisio, si rabies venlo-
exemplo patienliae humilis erudivit, et incorruptae run: iusliteril, tunc preecipue necessariatn habet
carnis mundo vellere nos vestivit. Illius vero agni homo fortitudinem ut subsistat, ut nialis ingraves-
silentium, quod in passione sua Isaias Chrisium ceniibus a quielo cordis proposilo nou desistat, ut
asserit (enuisse, idem Chrislus iiivenilur longe retro incumbcnie plcuius cujusvis Iribttlaliojiis gravissima
1047 PHILIPPIDE HARVENG ABBATIS BONJE SPEl 1048
lsesione, nu-llatanquam vas iiifirnium et impatiens \ lius qtiam lacere, et illaiis injuriis non mordaci
respondeal fraciione. Recte ergo habiiaioribus iu- coiuiimelia respondcre, ne, qui malitiosis impugna-
sulae diligenter silenliu-m imperatur, quia iunc proe- loribus, dissimiles sunl laceudo, tandem victi me-
ciptte iilud esse necessarium juriicaiur, ctim niultis Iestiis liant similes respondeudo : < Noli, ait Salo-
ct variis homo iucommoriis faligatur, ut scilicet mon, respondere stnllo juxla stullitiam suam, ne
illatas injnrias nitatur scquanimiler sustinere, ne efficiaris siinilis (Prov. xxvi). > Qupd etiam Cbris-
riipto piitienti silenlio similia praesuniat responriere. lus non tatn verbo quain opere videtur atlestari,
Insnla qiiiriein tcrra brevior est, quae aquis undique qui suis imptignatoribus respondendo noluil similari,
circumcincia a relTqua lerrarura ainpliiudine illis riiiin juxta Petrnm, cum malediceretur non inaie-
interfluentibus est distincta, et nec ejtts superficies dixil, cum percuierctur non repercussit (/ Pet. n)s
undis adjacdiitibus cogilur operiri, nec itiis [.eninis sed : < Posui, ait, ori meo cusloriiam cum consislc-
'
cffugatis reliquoe terroe praevalct couniri. Quia vero ret peccator adversum me (Psal. xxxvm). > Hoo
inare cocleris fluiniuibus largius dilatatur, el diffusa cxemplo habitalor insula? os suum praecipilur cus-
ejus latiludine mulliim spalitiin occupatur, in ipso lodire, illudque sollicitius forti sera silentii pr*mu-
proecipue hujusinodi insula frequenlius inveniliir, nire, ne tribnlalionum impatiens, itllionis verbum
quae paulo stipereininens aquis asquoreis circuitur. " priESunial effulire, et ferieiitium injurias turbato
lnsube autem noiiiine religiosa conversatio figuratur, spirilu.referire. < Tacele, ail, qni habitalis in insula
quae lirmiori proposito velut quodam sui pondere (ha. XXIII).> Vos, ait, qui donante gratia jam in
solidatur, el superexcedens vitse saccularis pericu- mari conversalionem fluxam et labilem non habetis,
losius el quasi labilius eleinenluui, aceedentibus ad sic consilio saniori solidius religionis proposilttm
eam praebet habitabile firmaiiienluni. Quod nimiruin oblinetis, qui velut terroe fertilis jam carpitis fruc-
alius se propbeta gaudet plurimum invenisse, et lus in gaudio (proniissionem eniin vitae quae nunc esi
reliclo instabili aciimitim carnaliuin cjiluvio ad pro- et futttrae habet religio) cum intcrim niare circum-
posilum firinins pervenisse, in quo venlis t:l fla- strcpil, cum frequens uudarum illuvies comminalur,
tibus jam uiore solito nou urgetur, scd de pro- cum assultibus variis in pr.ofundum redigere vos
fectti ad profectuiu gressti recto el slabili promo- conatur, cum ssecularium polens iniquilas dure sse-
vetur. « Duxit, inquit, tne de lacu miserioe clde vif, quse magis ad defeclum quam profectuin insu-
luto faecis, et slatuil supra pelram pedes meos, et lanos accolas urgere consuevit, date operara ut
riirexitgressus meos (Psul. xxxix). » Lacus miserioo veslra palientia non facescat, sed buinilitalis graiia
esl fliixus exuberans acltium perversoruin, qui occu- p supponens ori digitum conticescal, ne si persecu-
pal et absorbel infinitam niulliluriincin miserortun, loribus morum similiiudine vullis reddere talionem,
et riepressos ejus gurgustio in seiernaui quanrioque non jam in insula, scd in niari videamini facere
miseriam nos deducit, si prius de profunda illitis inansionem.
voragine inanus misericordise non reducit. Lutuin Et forte religiosi quilibet graves saecnlariiim603
autcm faecis,sive faexluculenta, ipsa est immunditia impelus ulcunqne possunt ferre, etsequo salis animo
occuliae Voluntatis, in qua niiser aniinus hseret gau- injuriis eoruni injurias non referre, cnm elstare in
dens volutabro iniquae volupiatis, et cum forte ali- solidiori erainenlia se perpendunl, et illis inferioribus
quanrio nihil mali exlerius operatur, in boc lamen sitnilcs effici non contendunl. Yerum cum desuper
quasi residuo, dcleclatione misera volulatur. De aer lurbidus intumescil, cum nix, grando, loiiitruum
hoc el lacu miserioe, et luto fsecisdivinoerespectus fulgur igniuin ingravescil, cum, cceli cataraclse vi-
tnisericordioe nos educit, et ablulos remissionis gra- denlur minaciler aperiri, cuin tola prorsus insula
tia lanquam in insulam inlroducit, affeclusque nos- supernis lempestaiibus operiri, quis hujus babitator
tros supra solidioris propositi petrani ponit, et diri- non vchemenlius coiilremiscat, imo quis non sub
git actus noslros dtun saluli reddere nos disponit. tanlo pondere, omni privalus refugio defatiscat?
Sedquia raare sive lacus longe ab insula non recedit, D Cuni enini circumqtiaque mare saeviens prospetum
optaiam pacem ejusdem plenius incolis non concedit, niliil promiitat, et ccelum niulto gravius pluat, tonet,
sed quos intra flucltis suos, non proevalttitreteutare, fulgurct, tnortemque repromitiat, cum a lateribiis
ncquaqiiain cessat eis minas et lerrores varios in- non sit effugium invenire, et teaipestas aeris nou
tcntare. Saecularis quippe vilsc homines, iroe, invi- cesset in insulam desaevire, miror si quispiam tam
dioe, avariliae flatibus excilali et audaci malilia in invicti roboris habeatur, ut non more arboris cuin
lumentein cuniulum elevali, quos et quales asstiltus fragore iiimio radiciius evellalur?
nielioris proposili hominfbus ingeranl quis eriicat, Sic autein mare fremens lurbalam saecularium
niaxime si eisdem manus forle potentior silentium nc(|uiliani videtur figurare , quae religionis viros
iion inriical? non cessat nialis operibus vel saltem moribus impu-
Quia enini religiosi sanclilatis grarium oblinenl gnare : sic coeli vel aeris noniine dociorum gradus
(irmiorem, sxculares vero locuni el patienliam ne- suldimior riesignalur, quoruui magislerio inferior
qtiiorem, isti ari impugnanrium illos inriefessa rabiei nostra huniilitas, velut lerra subjatens gubernatur.
se extenriunt, quos vita el moribus sibi csse dissi- Cujus cceli facies cum vesperlino tempore serenalur,
miles deprchendunt. His crgo dissimilibus nihil uti- cum rore mamtiao tenuiier humectalur, cum solis
 1049 BE SILENTIO CLERICORUM » 1050
radio terris crarior iMuccscIt,cum imbre lempora- A ditur, operari ? Scd quoniam (ciiirns tacendi et
neo gratis vicibus impinguescit, homo nalus ad lempus Ioqtienrii : < Tacele, ail Domimis, qui habi-
laboreni non meriiocrilcr jucundatur, quia lerra taiis iu insula (ha. xxm). > Quia tempus, ail,non
quam incolit, tali beneficio fecundatur. Pari modo diim imminet ulciscenrii, sed quidqnid accideril,
cum rioctor ecclesiaslicus recumbit velnt in humili sequaiiimiter sufferendi, jiixta illud Saloinonis :
leclo serenae voluntalis, cnm assurgilei irrorat pro- « Non coutrisiabit justiim quidquid ei «eoirierii
funriaescieniia veritatis, ctiin velut solis nieridiani (Prov. xn), > taceie, proeseiliin cum vesira videatur
rariiis, operum meritis oestual el clarescit, ctim babilalio vos monere, el respectu mci riebealis
ductrina et sennone irrigarc subdilos non pigrescit: quidquid lolero, tolcrabilius susiinere. Vestra qnippe
niinirum lersa menlis fuligine honio siibriitus hila- insula, quae assidue inarinis uiiriique fluciiliiis an-
rescil, quia ejus religio tali forle magisierio fecun- gustaliir, et frequenter gravioris aeiis inienipciie
dius enitescil. Si vero is qui esse debeai fruciuosus tiioleslatiir, inonel vos ui suli sculo patieiiiiae silen-
proediclorum iiiunerum distributor, dainnosus inve- ter latealis, et qnae meo vobis acciriunl juriicio,
nitur e contrario persecutor, si gravem in siihditos sine ira el miirmure Iransire perniiiiaiis. < Oinnia,
polentiam diligil exerccrc, si pro orriine dignilalis " inquit David, exrelsa lua cl fliielus lui supcr me
jus tyrannicuni oblinere, si lonal et fulminai, si transierunt (Psal. XLI). >
niorum intemperie debaccbalur, si suam maliiiam CAPUT LV.
in Siibditoriim verli miseriam gratnlatur, nimirum Denique ipse Cbristns, qui a Juriaciscarnein acce-
pusilliis grex non est sub cujtis unibraculo protega- peral, cl ab cis riili.ninalurali quorianijurc ri«lnicrat,
lur, cuni is quem speraverat proiectorem, bostis cum nullo stio 604 uicrilo sustiiHTcl pluriinos op-
gravior habeatur. Ctim quis in niari posilus vcntu- pressorcs, scribas lameii et Pliaiis:i'OSinvenit sibi
ram limet vel jam susiinel lempesiateni, loto desi- plurinnim graviores. N:in>,etsi Pilalus cl niilitesel
derio feslinal obtinere terroe stabilisfirmitaiein, ut alii plerique gcnliliiiin iiiiciicrinu qui ciiiu passioui
qui videtur sibi marino discrimine perilurns, ian- violcnlis iuauibiis nririixcriinl, illi lanicii graviorcs,
dem potilus optato liuore sil securus. Si vero lerram illi iniilio ncquiores proliantur exsiiiisse, quos cor-
obtinens supremis fulrniiiibiis appelalur, jam nec ruptos nialitia iudefessis vocibus at! hoc ccrluni est
fugit, nec spe residtta conforlatur, quia falso vilam instilisse. Juriaeiqnippe et Judaeoruiiiprincipes Cbri-
sibi quisquam mortaliiim repromitlil, quein laui in sliiin iiinocuum accnsaruni et invidia labesccnies,
lerra, quam in aquis ullio vivere non periiiiilit. Et iniquis riiinoribtis riiflaiuanini, el cujus nec vcra
cum illi grave satis maris periculum virieretur, in Q vilia (lebiiisscnt apuri eihnicos divulgare, inaleriiclus
qno tamen spes manebal ul ad terram lendere niie- cnini juxla lcgetii (Lev. XVIII)qui fralris vcl filii
reiur, ipsum quiriem terroe periciilum mullo gravius praesiimil turpitinlineni revelarc, aggressi sttnl fielis
asseverat, in quo miser et forte plus quain miser, inendaciis retim mortis el paiibuli proiiainare. Pro-
quasi de misericordia jam desperal experimenlo clamantes aulcm Pilalum prtnsidcre coegorunt, et
comperi : ntilla perseculio magis saevit, ntilla magis insianlc malitia Ronianos milites iinpegeriinl, ul
premere vel opprimere consuevit, nullo fasce niiser quem dignum inorle corrnisse non noverani in
animus sic gravalur, nullo gravainine spes langui- realtim, eum lamen occidereni nialiliosis gcntis sutc
dius infirmalur, quam cum ille se ingeril ruptis vocibus acciisaluin. Unde Pilatus : « Gcns lua, in-
misericordise legibus oppressorem, quem ordo natu- quit, el principes tradidertint lc milii (Joan. XVIII).»
ralis vel forle spiritalis proniiserat defensorem. De El ail, ad illos : «Quidenim mali fecil?» (ilurc.w).
qualibus Isaias : « Vir, inquit, fratri suo non parcet, Cum ergo Pilalus nibil mali cognoverit hunc egisse
el unusquisque camem bracbii sui vorabit (ha. ix).> quem sibi gcntera suam et principes asserii irarii-
El Michajas : « Vir fratrem suum venalur ad mor- disse, patenter innuitur quia euiudem Pilatimi ad
tem (Mich. vu). > Et Mattbaeus : « Tradet, inqnil, boc sua praecipue malilia non armavit, sed Juihco-
frater fralrem in mortem, cl pater filium (Matlh.xj.t D rum ira et virulentum odiuni insligavii.in bis auieii.
Cuiii vero fraler fratrem, pater filinm diligit mole- quoe vel genlilis obsequens vel Judaeus intulil insti-
slare, et quem sinu fovere debueral, insidiis, odiis, gator, qtialis Clirislus insuloefuerit liabiiaior, quo-
perseculionibus infeslare, ab eodem infeslalo silen- modo scilicet ad illalas injuriasquasi non audiens
titim facilc non lenelur, sed quo iniquius pulat se et mutus steterii el mira patieniia proemunitus in-
opprimi, eo ad respondendum gravius perurgelur. gralis ingrata nequaquam redriiderit satis novit, qui
< Siinimicusnieus, inquit, maleriixissel mibi, susti- Evangclio diligenliiis aurem proestat, cujus lioc evi-
nuissem uliqtie (Psal. LIV).> Quia vero homo ttna- dentius revoluta series manifeslat. Ei hoc nimirum
nirais, dux meus ct notus meus, non solum ntillum quod idem Chrislus est in Evangelio realiter exse-
beneficium mihipraeslai, sed violalodileclionis jure, culus, per Isaiam prophelaliler fuerat prselocutus,
rancoris' et invidiae loxico ine moiesiat, elsi manum ut et prophclia rei futurse teslimonium perhiberet et
tiinidam vel forle iuvalidam compellor conlinere, quod praediclum eralrei verilas exhiberet. < Ad me,
quoniodo sallem oris vcl cordis linguam polero co- inqtiit, iaceanl insulae [ha. XLI); >ac si dicat: Ad
lriber,e,quin claniem et reclamem ctexposiulem vin- exemplum mei juxla formam meam, ad imilanduni
dicari, el voiunlas exigil, quod mauui non concc- me, ad confirmandum milii, taceanl qui non solunz
 10KI DIIILIPPI DE IIARVENG ABBATIS BON^E SPEl 1052
liabitant in insnla sed cl dici oxprcsuius insulse pro- A
J ignorantia caligalis. Neque sesiimandum est titsem'
merenlur, dum muliis el gravibus molesliis undique per Deus sileat a vindicla el impune qnilibet proesu-
perurgentur, dum non solum inundalione ssecnla- mat interdicla, cum potius cerla sit verilatis sen-
rium circumflua immergiinlur, sed elgraviora docto- lenlia definitum, quod apud illum judicein nibil
rum fiilinina silenti fortitudine patiunlur, sicul enim culpae remaneat inipnnituin. Quod ailendens Job :
qiiorum conversalio in calis est ccelum dicunlur < Verebar, inquil, omnia opcra mea, sciens quia non
ju.xta quod per ctiindcm Isaiam : < Ccelum, inquit, pnrceres delinquenti (Job ix). > Ctim Deus his qui
sedes mea (ha. LXVI);> ct David : < Cceli enarranl 605 peccant misericorditer parcere non negetur,
gloriam Dei (Psal. xvm); > ila et qui babilant in alioqiiin ntillus nosirum acccpla indulgentia salva-
iiisula recte possunl instiloenominari, quo in medio retur, eum lamen rccie Job rielinquenti non parccre
scribarum et Pbarisaeoruni conversanles, Clirislnin proteslalur, qttia nulla prorsus culpa ab ultione sibi
eligunl iniitari, qui ab illis a quibus protegi debuc- nccessaria relaxatur. Elsi enim parcit peccatori, ut
rant gravitcr iinpugnanliir, et in sufferendoeosChrisli non pcenis infernalibns rieputetur, quas profecto
silciiliiim ct paiieniiam conlemplantur. De quibns peccatum, si non succurrat vcnia, promerelur : non
iterum.dicil : « Me insulse exspectabunt (Isa. u). » lanien parcit qnin idem peccatum ultione ptirgaloria
Illi, ait, qui cuin a majoribus suis persecutionein B ferialur, ut eo purgato, peccator per poenilenliam,
suffcrnnl ari me spectant ari rctribuendum sibi digna saliitem consequatur. Qui ergo parcit ea qttoe sua
pro meritis me exspectant, scientes quia exspectan- esl misericordia pceiiiteiui, non parcil procul dubio
les exspectatus a retributionis praemio non defrau- exigente justitia delinquenli, quia et pcenitens nisi
dat, quos quisqtie recle sapil liujus nierito silentii parcente misericordia non salvatur, et jtistum est
riigne laudat. Denique etbnici qni Cbrislum sensu ut deliclum competenli amaritudine mordealur.
rievio iion ailrtidiinl, virilem lamen palientiam ma- Quodpropter Job omnia opera sua recte perhibet se
gnipendiint, et eos prscdicant caeteris admirabiliier vereri, considerans quia nulli delicto divina vult
piocniinere, qui noverint casus contrarios oequani- censura misereri, quia scilicet feril quidquid contra
iiiiter suslinere. Unde ille oraior egregius: < Magna, justiliam perpelralur, quamvis non malilia sed forte
inquit, laus illa et adniirabilis videri solet, lulisse infirmitale, vel ignoranlia conlrahalur. Denique et
castis sapientcr adversos, non fractum esse fortnna, Lazarus qui profecto magnorum meritis operum
retinuisse in rebus asperis dignitatem. > In rebtts enitescit, el Evangelio proedicante, lsettis in siuu
quippe aspcris firmam relinet digniiatem qui matu- Abrahac requiescil, pro peccatis quae forle aliquanrio
ram non abjicit inente pusillanimi gravitatem, qui | crediturincurrisse, perhibetur mala competenter re-
venlo flanle valido (anquam palea non raptatur, qtii cepisse. Nam cum diviti qui apud inferos lorqueba-
usque ari dcfectum incuinbeiiie adversitatis malleo lur, dixisset Abraham : t Tili, recepisti bona in vita
non quassatur. Ille, inquam, in rebtis asperis retinet tua, > subjunxit: < Et Lazarus similiter niala (Luc.
dignitatcm cujus non degenerat rcrtim asperitas xvi), > dans inlelligi quia sicul juslus Judex fraudari
internam honestalcm, serenum cujus animum ntilla divitcm nequaquam suslinuit, sed pro bonis qu;e.
perscculionis caligo decolorat, qni ad se ulciscendum gesserat, hujus illi vitoe bona resliluit, ita et Lazaro
furoreetodio nonlaborat. Quemfurorem vel odium delinquenti credendus est nequaquam pepercisse,
a nobis nitilur relegare et in rebus asperis recessus sed pro malis mala libralo examine reddidisse. Hoc
mentis abscondilos serenare qui nobis iracunriia enim est juslitise Creatoris, ut sicut apud eam bo-
vel forte ignoranlia plerumque laboranlibus inlcr- num optts digno prsemio non fraudetur, sic el malum
dictam sibi ab hujusmodi libro atlribui vult vindi- relributione congrua ferialur, et apud se leuet cerlo
clam. < Mihi, aii, vindicta, ego retribuam, dicit judicio definituin, ut nec bonum sterile, nec maluin
Dominus, vcl sicul translalio nostra babel.mea cst relineal impunilum. Sed quia patiens Deus peccan-
ultio el ego rclribuam eis in lempore (Deut. xxxu).> tibtis plerumque reddere paria non festinat, nec in
D eos, slalim ut peccaverinl, ullionis gladium evagi-
CAPUT LYI. . nat, nonnulli aeslimanles eum quasi negligenlius
Qui cnim plerumque non vindicat volcris peccan- obdormire, non formidant manus suas mtiltis et
tibus misereri el induho spalio eos ad pcenilentiami diutinis vitiorum maculis irrelire. Quibus per Isaiam
promoveri, juxla illud Aposloli : « Ignoias quiai dicit: < Silui, paliens fui tanquam pariens loquar
patientia Dei ad pcenitcntiam teadriucil (Rom. u); ii (ha. XLII); > ac si riicat : Ostendi vobis meam pa-
profecto, cum adesse lempus considcrat opportu- lientiam cum lacerem, cum veslris excessibus nullis
num, exhibclseferiendis peccaloribus imporlunum. adbuc pcrciissionibus responderem, sed lalentem
Unriepcr Prophelam : « Cum accepero, inqnit, lem- juslitiam in lucem veslro proferam cum dolore, cum
pus, ego juslitias judicabo (Psat. LXXIV).> Ego, ail,, vos scilicet induratos pcena feriam graviore. Quori
qui aliquanriiu vestras iiijusiKias palenler volnii alia translatio habet : « Tacui, nunquid semper la-
sustincre, et judicitim ullionis quasi sub silentio) cebo ? « Elsi ad horam, ait, vestras iniquilates cum
cobibere, ctim tempus vindicanrii videro congruunil silcnlio toleravi dum pcenam differens, vestram poe-
iniminere illttd etiam judicabo quod vos egissc3 nitenliain exspeclavi : nunqnid setnper me pulalis
jusiius aeslimatis, quia, etst voluntas adjacel, tameni modo simili lacilurum, id est vestrae ingratitudini
 1055 DE SILENTIO CLERICORUM. c
J05J
niliil amaritudinis reddilnrum? Ad qnod alibi per• A dinem evagatur, el quia primum morbi planlarlum
euindem Isaiam respondetur : « Non tacebo, inquil, nullo mordente sarculo resecatur, de vilio procedena
sed reddam (ha. LXV).> Tacere, inquil, vobis vi- in vilium libertale noxia roboratur. Si vefo cum a
deor cuni peccatis, cum omnia vobis cedunl iuxlaL bono opere velut somno pressa languidius intorpc-
corruplse libilum vo!untalis,sed tunc vobis intonanlei scii, irruente minarum ftilgure vigilanlius oxpave-
justitia non lacebo, cum, ut singula feriam, vesirai scil, jam non solum ad agendura nequius, volunta-
niala dislrictius recensebo. rium animum non intendit, sed ab eo quod jam tor-
Denique genliles, qui licet infidelis ignoranliae; pueral, digna sese pceniteniia reprehendit. Cum
leiiebris obcaecali curam tamen impendunt pauloi itaqtie apud Jeremiam quesdam sernio divinus
diligenlius honeslati, non oestimant rectura esse ut: accttsarel, et dignos accusari propter negligenliam
pravorum semper garrulilas audialur, et patientia[ denionstraret : < Causam, inquiens, pupilli non
degeneri nunquam responsione congrua ferialur. direxerunt, et judicinm pauperum 11011jtidicave-
Quorura unus: runl, > subjunxit : « Nunquid super bis non vindi-
Semper ego, inquit, auditor lantum ? nunquamne: cabo, dicil Dominus, aut super genieni hujuscemodi
reponam? non ulciscelur anima mea? > (Jer. vi.) Ac si dic.at:
Audiebat iste saliricus rusticanam multitudinem B Si homines otio dediti a bonis operibu* torpuerunt,
poetaram qui cum perexiguam obtinerenlscienliam et, quod fralerna necessilas exigebat, cum possent
lillerarum, mira tamen impudentia doctorum sibi exscqui, noluerunt, nunquid hujuscemodi sufferam
locum et vocabulum assumebant, et rauca et inuliii laesionem et non magis super boec dignam accipiam
verbositate Iibros et poemala coniexebant. Quod ultionem? Nolo enim ut sesliment ignavo silenlio
cum huic multo lempore displicerel, nec lamen illis n;e sopilum , ut qttod negligenter conlempserint,
redargulione congrua responderct, landem ei visum cgo negligenlius deseram impunilum, sed radicem
est quod non esset diulius cum silentio sufferendum, feriam quae terrse nequius est infusa, antequam silyc-
sed gravedini lam moleslse aliquid molestioereponen- scat arbor, et in ramorum copiam sit diffusa. Contem-
dtim. Cum certum, inquit, habeam vos poetas igno- ptus qtiippe juslilise quoedam injusliliae radix est,
biles, nihil, vel parum scire, parvam curain litteris, qita prius quisque negligens ad agendum quod
iiullum profeciioni studium itnperlire, semperne au- justum est, diligentiam non apponil, et male
diam rauca impudentia vos garrire, ruslicana ppe- proficiens, ad agendum quod injusiuin esl poslmo-
mata inconsideratius effulire, et huic lanlae proca- dum se exponit, Cum aulem disponit divina cito
cioe, qua me vexare prsesumitis, nihil reponam, benevolentia misereri, contemptum ejus quasi radi-
tanloequephrenesi necessarium purgalionis hellebo-' cena ad ampliora non sinit promoveri, sed terrore
rum non apponam? Sic etiam cum nequam bomines censorio, velut quodam fossorio nequam resecat
processu temporis ad pcenitenliam non mollescuni, rudimentum, ne abulens licentia nequius accipiat
sed quo magis sufferunlur, eo ad peccandum gravius incrementum. Si vero ad feriendum hujusmodi con-
indurescunt, sumraus ille casligator ad feriendum lemptum, vei radicem dormiians ultio conlicescit,
plerumqueprseparalur, ne, si parcere plus decernat, vel forie ad ejus minas el flagella nequam animus
obstinatius delinqualur. Sicut enim cum arboruin obdurescit, radix semel inolita vigore pesiifero ger-
movella plantaria libertati propriae relinquunttir, minans invalescit, et profectu misero ramorum mul-
indiffusara ramorum latitudinem, vel proceram alti- liplicilas coalescit. Nibil enim feracius, nihil invc-
tudinem efferunlur, et si forle ad annosam vetusta- nilur tam cito juxla Iibilum prosperari quam menlis
tem proficere conceduntur, solidalo vel indurato perversitas quae diligens non arriua merilorum sed
robore humanis jam viribtts non fleclunlur; sic nimi- occidua vitiorum, suum in bis invenit profectum,
rum cum novelia iniquitas ullione seposita permit- et casu proecipiti ducitur ad perfectum. Quae cum in
titur prosperari, accepta libertate festinat dilatari, suis perdiie voluptatibus gratulatur, easque vel in-
et, si forie vindicta quasi obliviscens diulius conti- D ] dignas ultione, vel forle oblivioni deditas arbitralur,
cescit, illa proficiens in pejus, in inviclam malitiam jiistus Judex qui mala germinantia, eo quod ipse
et incorrigibilem indurescit. Plerumque igilur Deus novit, consilio, silenter voluit sustinere, graviore
bisquiabono cessanl opere comininalur, ut commi- landem senlenlia eisdem adnltis aggredilur rtspon-
nationis tonilru torpens anima lerrealur, et ctim sibi dere. Unde apud Ezechielem : « lniquilas, inquit,
obnegligentiampoenasnoveritimminere.ad agendum domus Israel, et Juda, magna est nimis valde, et
iniquius formidet manns, vel animum intorqttere. repleta esl terra sanguinibus, et civitas repleta est
606 CAPUT LVII. aversione. Dixerunt enim : <Dereliquit Dominus ter-
Prima quippe offensio est qua Deus ad iracundiam rani, et Doniir.us non videt (Ezech. ix). > Quia pec-
dicitur provocari, cum misera et torpens anima id cata filiorum Israel Deus patiens in exordio voluit
quod bonum est, negligit operari; seeunda vero non ferire, sed affectum nequiorem susiinuil perve-
cum jam torpore et otio non contenla; ad agendum nire, illi corde obcaecalo suspicati sunt Deum lerre-
quod nialum est, veheineniius sil inlenla. Quaecum nofum solliciludinem non habere, el quae ab ipsis
a torpore el olio, non precibus, non minis revocatur, perverse gerebaniur, atlentius non videre. Ex quo
qnasi accepta licetuia in quamdam peccandi latitu- sibi majorem fiduciam, imo duritiam assuraentes
1085 PHILIPPI DE HARVENG ABBATISBON.E SPEI 1051
et Dei palienlia negligenlius abutenles, et amplius, A quere, igilur et ego landem nori parcam, neque
quo sccurius peccare prsesumpserunt, et, quasi Detts bujusmodi peccantibusassiduo niiscricorsapparebo,
lalia non videret, graviora gravibtts adriirierunt. sed eorumgravi superbise pcenis gravioribus respon-
Quod eliain alibi quidain stullns praedical evidenter, debo. Nam juxla quod superbe, et contumaciter
qui Deuin <e&iiniansnon viderequod ab ipso gerilur peccare praesuinpserunt, noii amantes nec linienles
iiiipudcnier, quia ille vindictani differens peccanlera quem esse Dominum cognoverunl, dignum est ut in
sustinei patieiilcr, ipse ad peccaiidum amplius sese capul eorum nianifeste nierees congrua refcratur,
praeparat confirientcr. « Quis me viriet? inquit, lene- ut non tam ego quam sua eis responriere superbia
br:e circumriani me el parietes cooperiunt me, et videalnr. Tunc eniin sua cuique manifesle respon-
nemo circuiuspicit nie. Qiieni vereor? Delictorum det iniquitas, ctim hujus merito gravis euin urget
nieorum non nieniorabituf Altissimus (Eccli. xxiu). > adversitas, cum sicut prius exsultavit in conteniptu
lsle obsessus tenebris, et nieiitis obslinatae duro justiliae vel jacltira, sic postmodum contristatur pce-
paricte circuinseptiis, lucein illam, quoe Deus esl, narum pari numero, vel mcnsura. Undepeiisaiam :
et emollii quos penelrat, inexpertus, cujus vcl gra- « Secundum magnitudinem operis, visilatio eorum.
veni jiisliiiain, vel suavein misericordiam lenebrosi (ha. xv). > El ilerum : « In mensura contra men-
B
digna revererttia non atleiidunl, quia, etsi lux lucet suram visitabiteam (ha. xxvn). > Et propheta Osee:
in tenebris, non tamen cam lenebrae compreliendunl; < Respondebit, inquil, arrogaiuiaisrael in facie ejus
iste, inqiiain, quia non videt lucem islam, se quoque (Oseev). > Quid aulem sit arrogantiam lsrael in
ocslimat non videri, et corde obduralo disiricium ejus facie respondere, consequenler propbela voluit
audel juriicem non vereri, et qiiem novil Aitissi- manifestius edocere : « El Israel, inquit, ruet in
niiiin, sic pulat in superioribus commorari.ut eorum iniquitale sua (ibid.). > Quia Israel iniquius non
qu;c pervnrse agtiiilur inferius, non curet meinorati. timuit operibus itnplicari, et mandata divina per
< Deliciorum, inquit, meorum non memorabitur lumorem, et arrogantiam aspernari, eadem illi con-
Altissimus. > Caeteruin iste Altissimus sic ari horam grue tunc arrogantia respondebit, cura graviter
suslinet peccalorem, ui lanien sese postea distri- eum corruere superincuinbens ullio perurgebit. Nam
clum exbibeal reddilorem, nec est putandum, ul sit qui vero et servo Dei indicio sic ca-caiur, ut quod
erga illum patieus iiegligenler, cum iu Scripturis caro blandiens, vel mundus offert decipiens, avidius
pr;cdicetur non solum prius paliens, scd, et reddilor aniplectaiur, miser sensu perdito videlur sibi slare,
consequciiter. Ail enim quidam sapiens : < Allissi- quandiu lali proposito ntilla invetiilur adversitas
mus esl patiens redditor (Eccli. v). > Et David : r obviare. Si auiem ira Deicarnali occurrens blandi-
« Misericors, inquit, et miserator, el justtis mento more illud medici, ultionis quodam resecet
(Psal. cx). > Et iterum : < Patiens, inquit, et ferramento, scger ille et invalidus jam qnasi corruit
niullse inisericordioe el verax (Psal. LXXXV), > Cum dtira punitur, dum explere solita novis ariversilali-
igitur iste, et paliens, et reduiior, raiserator et bus praepeditur, duin culpartim merito, ferieniis
justiis, multae misericordise et verax Scripluroe manum gravissimam experilur. Nimirum juxta per-
testinioniis asseraiur, non est credendum quod versae modtim vel inerituin actionis, formalur etiam
cujiisquain viiia, vcl ignorans, vel negligens pa- modus el asperilas nltionis, ulcum is qui deliquit,
liatur, 607 ve' s'c genliles puniat, ut non etiam sive dure sive durius feriatur, non sil tameii qtiod
divinis legibus erudiios, vel sic feriat Israelem, til de ferienlis recle justilia conqtieratur. Unde longe
geniilcs deseral inipunitos. Oinnes qnidem perculit, infra subjungit Osee de Israel : < Juxla vias ejus
scd eis poenas incutitgraviores quorum eulpas esse et juxia adinvenliones ejus, reddet ei (Osee xu). >
coinperit ampliores, forle qui doctrinoe beneficio Quod feriendtim Israel potest velul immerilum ex-
majorem ejus noiitiam asseculi, limore tanicn et cnsare, quis tanquam indiscrelam ferientis jusliliam
.iiuore scposito vitiis stint majoribus obvoluti. Deni- accusare, cum illius iniquiias et arrogantia nomi-
que servus qui scil voluntalem domini sui et non D netur, et iste non tam dare quam juxta vias, et adin-
facit, digne vapulabit inullis. Servum ergo ctii ple- venliones reddere praedicetur? Ille quidem iniquus
niorem sui noliliam dignalur dominus imperlire, et arrogans Deum suum offendere non verelur, Deus
districtiore sententia cum offenderit vult punire, justus et verax offendenii non quasi negligens mise-
nec ei compassione degeneri miserelur, qui quem relur, sed quo illttm amplius familiarem suum et
suum et auclorem novit, et dominum, humiliiale domeslicum novit esse, eo quiriquid offenssecorilra-
debita noii veretur. Unde cum apud Ezechielem xerit vult expressius ullum esse. Quod per Amos
dixisscnl filii lsracl et Juda : < Dereliquit Dominus propbetam insinuans : < Tanluminodo, inquii, vos
lerram et Domiiiusnon videt (Ezech. ix), > ibidem cognovi ex omnibus cognationibus terrae, idcirco
subjunxit Dominus : « Igilnr et meus non parcet visitabo snper vos omnes iniquitates vestras
oculus, neque miserebor, vias eorum reddam super (Amos. in). > Quia, inqttil, familiarius cseteris vos
capul eorum (ibid.). > Quia, inquil, me Doiiiiiiuir. cognosco, idcirco vobis peccanlibus non ignosco,
voce propria confiteiiiur, aestiniantcs, quoe ab ipsis qtiin omnia quee inique perpetratis, in facie vestra
agvwilur,perperam mequasi procul positum non vi- replicem et revolvam, ul cum dignam mercedem
dere, eo quod illis differo ultiouis jaculum intor- reddidero, vos absolvam. Bonus quippe Judex, et
 1037 DE SILENTIO CLERICORUM. IOJS
npn parcens parcit, et IIPIImiserans miserattir, cum A esse debet qni hujus rci mcrilo nunc puniniur, et
et peccaium punil, et medelam peccantis operatur, pro tanto scelere tanias inprasentiarum nioleslias
ctini suum ad boc popultim visilans perculit ut pur- experimur.. Tribtilatio quippe quam princeps iste
getur, cuni ille velut seger redire ad salutem gravi nobis infert el intenlat, fraternum illud scelus no-
cauterio perurgelur. Non parcens parcit, cum, juxta bis in facie reproesentai, el juxta quod locuti sumus
David : < Visiial in virga iniquitales eorum, et in maliliosam in illo falsilatem, ntinc respondere facit
verberibus peccata eorum : misericordi.im aulem manifeste jusli judicii veritatem. De talibus Isaias :
suam non auferl abeis (Psal. LXXXVIII),> cumvide- < Agnilio, inquit, vukus eorum respondebit eis
licel superducit molestam illorum errantibus disci- (Isa. iu). > Tunc quippe agnitio vulttis invenitur
plinam,et eadcm molesliainsalutarem vertitur nie- peccantibus respondere, cum peccaia prseterita curant
dicinam. . raemoriter recensere, et mala gravia quae sibi vide-
CAPUT LVIII. rint imminere, palenler agnoscunl iliorum sc merilo
Paulus eliam hoc doctus magislerio Corinihiis siislinere. Tunc agnitip vultus respondet, cum ma-
comminatur, eisque peccanlibus se gravera adfore lorum novilaie peccala vclera feriuntur, el ea ad
prolestalur, quorum tamen segriludini, quo affeclu, lnemoriam vciul in faciem reduciiniur, et tam causae
B
quanla niisoricordia medeatur, salis superque in malorum quam pcenae peceatorum invicem confe-
suisEpistolis demonstralnr. « Tanqiiani non ventu- runlur, et pcr praediclam Isaiam discreii judices
russim, inquit, ad vos, sic inflati sulil quidatn : ve- sic loquunliir: < Mulliplicatoesunt, inqiiittnt, iniqui-
niant atitem ciio ail vos. Quid vtiltis? in virga ve- tates noslrae coram le, ct peccala noslra responde-
niam ad vos? > (/ Cor. iv.) Et in alia Epislola : rttnl nobis {ha. L(X). > Ad hoc ilaqne fralribus suis
«Praedixi, ait, et praedico, quoniam si venero itertim, Joseph calumnias infligebat, eosque pruden.ti con-
iion parcam (// Cor. xin). > Qui sic strepil, et in- silio inultipliciiis affligebat, ut coramisso scelere poe-
tonal, et lerribiliter minalur se venttirum, etsi ve- na eis debiia iu facie redderelur, et hoeceis redriitio
neril, non, ut ila dixcrim, parciiurum, nihil in hoc effectu salulifero mederelur. « Per salulem, inqtiit,
atlendit aliud quam illis consulere 608 vo' me_ Pharaonis, cxploratores eslis (Gen. XLII).> Et paulo
deri, etsic in oegritudinem desaevire, ut inveniatiir posl<: Reversus, ait, locutus est ad eos, tollens Si-
ipsis ocgroianlibus misereri. Ipse etenim quem ad tneon, el ligans illis praesentibus (ibid.). > Et in-
socviendumzelus et amor juslitiae sic insligai, adeo fra : < Exterriti dixerunl muluo : Propler pecuniam
tamen cos diligit quos casligat, ut ctini eortim vilia quam retuliinus prius in saccis nostris, introducti
durius arguat, et accuset, pro eorum lamen anima- _ suinus, ut devolvat in nos calumniain el violenler
bus se ipsuni misericordiler impendere non recuset subjiciatserviluti et noset asinos (Gen. XLIH).> El
< Libenter, inquit, impendam et sttperimpendar ipse infra : < Surge, inquit, persequere viros, el appre-
pro animabus veslris (// Cor. xn). > Hinc est quod bensis dicito : Quare reddidistis maluin pro bo-
Joseph in fratres suos videtur gravius desaevire, qui- no? Scyphusquem furali estis, ipse esl in quo bi-
bus tamen ad salulem stibveuire ; et eos qttasi den- , bit dominus meus, et in quo augurari solel : pessi-
tibus ferreis vexat durius et triturai, eorumqtie pre- mam rem fecistis (Gen. XLIV).> Et iterum: < Oin-
cibus gemebundis aurein velut claudit ferocius ct nes, inquit, anle eum iu terra pariter corruerunt.
oblural. Quia enira sciebai illos graviter iufirmari, Quibus ille ait : Cursic agere voluistis? An ignoratis
tantamque infirmilalcm, nisi gravi cautcrio non quod non sil similis mei in augurandi scientia? Cui
purgari, assumpta severitalc vulius non eos mollilic Judas : Dcus, inquit, invenit iniqtiiiatem servorum.
feminea niiseratur, ne miserando cuerviter odisse En oinncs servi sumus domini mei, et nos et aptid
potius videalur. Scriplum quippe est : < Quiparcit quem inventus cst scyphus. Respondit Josepli :
virgae, odjl filium (Prov. xni). > lllorum ergo vul- Absit a me, ul sic agam qui furatus esl scyphnm,
neri non infuiidit adulantis olei lenimenlum, sed ipsc si.t servus meus! Cui Judas : Ego, inqnit, pro-
infigit graviler limoris et angusiiae ferrameniuin, D prie scrvus luus sira qui in meam hunc recepi fidem,
el inlernum vulnus, quod vel lemporis longoevujf, etspopondi dicens : Nisi reduxero eum, peccati reus
vel tnagis impunilas faciebat noxio silu putrescere, ero in patrem meum omni tempore, non enim pos-
secando et tirendo prudens medicus rursuin com- sum redire ad patrem meum absente puero, ne ca-
pellit crudescere. Nam peccalum quod pro eo quod lamilaiis quae oppressura est palrem meum, testis
diu manserat inipmiilum, oblivione quadam apud assislani (ibid.). > Vidctis quam dure fralres suos
eos fuerat jam sopilum, ingruenle poanarum grave- Joseph exagitat, quam gravem in illos ultionis pce-
dine ad memoriam revocaiur, et in eornm conscien- nam excogilat, quoinorio salagil internara illorum
liis gravi commonilorio Tenovatur. Unde ipsi : putredincm urere vel secare, et quod in eis inultum
< Merito, inquiunt, haeepalimur, quiapeccavinius in fueral justa senteniia vindicare. Quare hoc nisi ut
fratrem nostruin videiites angusliam animoe illius secando qt urendo, illos efliciat saniores, et ctnn
dum deprecaretur nos, et non audivimus, idcirco sanati fuerint, eos habeat gratiores, gratioribus
venit super nos ista iribuhiiio (Gen. XLU).» Quia vero se oslendat benevolum et serenum, a qua ni-
fralris noslri, in quo nulla iniquitas est reperta, mirum ostensione removeri omnem praecipit alie-
noa lainei.i nostra malignitas csi miseria, ceriuui num?« Praccepit, inquit, utegrederentur cuncti foras,
PATROL CCIII. 34
t{Wi PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^E SPEI IGCO
et nullus inleressel alienus agniiioni mtituce (Gen. Ai irespicis snper eum qui nequiter operaiur et laces
c
cum juslior a neqttam et impio<lcvoralur el eumriem
XLV).> Alienns esl a fralribus rancor, invidia ,
odium venenosum, qusc exclud.unt et procnl faciunt iimpium rium non revocas, in prsecipitiumjam de-
affeclum graliosum ; quoe involucro malitioe super- ^volvis, el. eum qui juslus est a duplici angore et
I
tristilia non absolvis ? Dolet enim juslus non pro
jecto oculum mentis velanl, el ne Joseph cognosca-
lurfaciemejuscelaiil.Qiiandiuenimodiosainvirioruin s solum angaria sufferenlis sed pro malilia polius
sua
i
malilia miseram menteni heriit, et ari piirgandum eam inferentis, oplans forte quodamraodo (ieri anaibeina
t infirnio apponatur mordacius et salubrius epi-
ui
digna poeniteniia non accedit, Chrislum procul du- i
bio non cognoscit, licel proxinmm, et proesenlem, thema. Allendens itaqtie et ah impio mala sibi gra-
sed obcsecalo sensu pulat moriuuin vel absenlem. ivia superduci, et illuin impunilum a proposilo non
«Dnodecim, inqiiiuni, fratresuno palre geniiisiimus, ireditci, dolori suo reiiieriiuin aliud nesciens invenire
unus non esl super (Geii. XLII).» Qnem iralres 11011 1Deum in quo fidit per Isaiam aggredilur convenire.
cognoscunt nec inielliguiit praesto esse, euin etiani < Nunquid stiper his, aiti, continebis le, Domine,
nec pulant superesse, quia Cbrislus qucm odientium lacebis I el aflliges nos vehemenler (ha. LXIV).>
invidia duro clausum 609 lapidc sepelivil, non' iCum multis el gravibus injuriis videas nos vexari,
nisi in cordibus diligeiilium revelala facie regnans "" iet ad vexanduin nos liberius inipios effrenari', nuii-
vivil. Ob hoc igitiir quodam velnt tersorio purgat iquid le super his poteris intra silentium coniinere
oculos invidorum, et infusp pceuitenliae mordaeis et non politts festinabis injuriain facientibuslre-
collyrio, tergit maculam vcl. pituiiam oculorum, ttt spondere? Niinquid lacebis el affliges nos luo si-
cum pupilia cordis niedicaniine purgatorio fuerit lentio vehenienicr, dnm et illos aflligere et nos af-
deoperla, deoperle ipsa ejusdcm Cbrisli facies sit fligi sufferes palienler, et non inagis eos qui malitia
aperta. Pefsequilur fraires Christus merilis exigen- laboranl verbo duro feriesut sancnlur, et luis insti-
libus iniinicos ut stimulis urgenlibus eosdem con- tutis fracta cervicis duritia non ullra reluctentur ?
vertat in ainicos, et indignans eorum vitiis gravem Sic nimirum getnunt justi non solum quia malorum
incniituliionem, ut vice reddita, suam illis manife- injuriis afiliguntur sed quia iidem mali nondum ver-
slius cognoscendam conferat visionem. « Ego sum, -. beribus corriguntur, scieutes eos procul dubio a
inquit, Joseph fraler vester (Gen. XLV). > Ego sum, Domino flagellari quosad justitiam el salutem ideni
ait, qui contra vestra vilia graviter indignalus et vuIuDominus revoeari. E converso quoruni Deus et
tamen fraterno vos araore avidius amplexatus, ad profectuin non curat et repreheiisibilem vitain
hoc ferire vPlui quod in vobis noveram arguendum, r„ speriiil, quos- denique eo quod ipse hovit, consilio,
ut me donarem vobis revelaia facie cognoscendum. salvare non decernil: eos plerumque et permittit
Hoc nimirum inluilu in eleclorum Ghrislus vitia explere nequiter concupita, et eariein inpraesentia-
dure saeviu et hoc flne desaeviens, illos percutere rum nocivo quodam silentio relinquit impunita.
consuevit, ut el medicinam ira el percttssio salulem Quia enim eos voluntas reproba ne poeniieant dure
operetur, et in illisvel de illis cum ad unguem sanati ligat et ad peccandum gravius solvit liberius et
luerinl, glorietur. Dequibus^per Moysem : « Per- instigal, malitia induralos prscsenli verbere non ca-
cuiiam, ait, et ego sanabo (Deut. xxxit). > Et Eli- stigai, et cuin eos a salute ira districiior longc
phaz Thenianites ad Job : < Ipse, inquit, vulnerat pcllal quos in filios non recipil iracunda inausue-
>ct . inerieinr, percniit et nianiis ejus sanabiint ludiue IIOII flagelldt. < Flagellal, inqtiil Salomon,
(Job v). » oinnein lilium quem recipit (Prov. 111;Hebr. xti). >
CAPUT LIX. Et Daviri: < De reprobis in labore, inquit, homi.num
Ob hne forle Habacuc propheta de Dei silentio non siinl el ctiin hoininibus non flagellabunlur
querebalur dolcus quodini(|uis-inprseseuli juxta libi- (Psal. LXXII).>
tum parcebatur, dolens quo.dnon eis divina censurai CAPUT LX.
dure et titililer respondebat, quod non eorum ini- 1) i Hoecauiem mansuetudo qua parcere talibus inve-
quitatem objcctu cujuslibet amariltidinis abolebat. nilur in qua malitiosus quisqite sibi adgaudel misere
< Quare non respicis, ait, super iniqua agentcs ett vcl blanditur, cum et iram in praesenti et mortehi
taceS dcvoranie impio iusliorem se? »(llabac. i.)) postinoduinoperelur, carnali tamen oculo gravis cl
Quare, ail, cuni injustiis justum opprimit non oc- inconinioda non videlur. Illis quippe Deum esse
curris ? qiiare. non solum oppresso sed oppritnenlii gravem aeslimarilet iralum illorum vilaeet inoribus
potius noii succurris, ut videlicet percussione ulilii intolerabililer indignalum quos allenriit el bona quae
ab injuslilia citius avertalur, et ad sectanduin cam'• diligil norf habere, et quae odil mala proesenlia su-
quam impiignat justitiam convertalur? Quare nonn slinere. Unde ille judex cuin civitaiein sangiiinnm in
arma el scutum tuisericorditer potius quani crude- proesentidisponerct non ferire quam fortepruevirierat
liier apprcliendis, et euin qui patitur injuriam, nonn in fniiirum ineparabiliter inierire: < Aufereiiir,
defendis, el infereiui non cito. pcenaiii incu.lisgra- inqnit, zelus meus a le el quiescam nec irascar
vioreni ut respicicns super illtim concutias utiliierr amplius (Ezech. xvi). » Quia, inquit, flageila qiiibus
ad treinorein? Tu es enini qni respicis tcrram et:t casiigare te volui jam uon curas, inio ari ea
nequani
facis- caiii tremerc (Psal. cin). Quare ergo non n ct reprobuni cor obritiras, ab ipso flagellaiidi propo-
1061 DE SILENTIO CLERICORUM. 1012
silo mca deinceps juslilia 610 conqtiiescet, nec in A pracdiclis, quibns vel maledictos igni, vel ignein
excessus luos illatis prsesenlibus molesliis excaii- atlribuii nialediclis, non Iranseunt velut verba, sed
descet. Teobatiraiani nequiter et adriiciam turpitu- iil ignis niansorius exardescuni, niiorum gravi in-
dini iion zeiabor, neque per vindiclam utilem luis cendio labescentes, impii cinerescunl, et qui veriia
sceler.ibus indignabor, sed laxato loro volunlaii commoniloria obdurati noltiernnt suis voluplalibiis
liberoe,derelicla, sineqtiovisobstaculojuxia libitum anteferre, verba ulloria et effeclum ignis babentia
corrues in delicla. Ex quo liquet non parvum esse non prsevalent snfferre. De quibus per Jcremiam :
beneficitim cuin slaliin Deus peccanlibus inriignatur, < Nunqiiid non verbaraea, inquit, suniquasi ignis,
cum proesenti iiltione miscricorriiler corrigit quod et quasi malleus conterens peiram? » (Jer. xxni.)
peccatur, cuni delinqueniem corripit in juriicio po- Et Isaias : « Lingua ejns, ait, quasi ignis devorans
lius quam furore, ut inedicinali verbere casiigalus (ha. xxx). > Verha Dei et lingua quoenialediclioncni
Deo pcenitens servial in limpre. < [DOmine,inquit incutiuiit periluiis, nullo respectu graiiae ad pceni-
David, ne in furore luo argtias me (Psal. iv). » El tenliam deinceps'redituris,velut ignisessenon ininie-
Jeremias : « Corripe me, Doinine, ail, vcrunitainen rito praedictiiitur, adustione quorum ad nihilum impii
in judicio el non in furore (Jer. x). » Vultpropbela redigunliir. Sicut eniin ignisqui aurtim vel argeritum
sapiens prsesenli potius judicio castigari, quam ullio- B reddit lucidius duin adurit, ligna, fenum, stipulain
iiein debitam in diem ullimum rcservari, cum iin- non clarificat, sed comburil, sic illuri quod iu dic
1 re-
placabilis Dei furor super uimniqiieniqtie ultionis profert Dominus verbum iroe, eleetos non
pfolium effundetur, el qtiidquid iliale acluin est, ad consuniens, cogit reprobos ad nihilum rievenire.
tnenstiram et numeruni punietur, et easriem poeiise Nam qui meritis exigeiitibns perveniuiil ari boc
tnolestias salus oplabilis nOn sequettir. Unrie per esse iu sit illis mulio tnelius iiiinquam esse, hi ni-
lsaiam : .• Renietiar, inquit, opus eoruni in sinu ' miruin in Scripturis dicuiuiir aliquoties et nou
eoriiin (ha. LXV).> Vult ergo polius propbeta illis esse, quia male perditi non obtinenl vcruni essc.
scelerihus Deiim praesentijudicio salubriler respon- De quibus Eslher: < Ne trarias, inquil, regnmn
dere, quain manus a vindicta negligeiUi silenlio luum his qui non siint (Estlter xiv). » El Isaias :
cobibeie, quia in ultinio examine graviorem illi se < Spiritus, inqttit, luus velut lorrens iiiuiidans ad
rudicem foris spondet, qtiibus inproesentiarum pcena perdenrias gentes in nihiluin (ha. xxx). > Et Eze-
purgatoria non respondet. Qui enini peccantibns chiel ad principein Tyri : < Nihil faclus es ct non
reprobis in' pncsenti velutpaliens vult silere, et a eris in perpetuuni (Ezech. xxvn). > Qui ergo ni«-
proposito nequam nullo eos obstaculo prohibere, rentur irreparabililer deperire, constat, ut prae-
posimodiint invenilur frenriens et intoiians graviter " dictum est, eos ari nibilum rievenire, quia sicut
snccensere, el quse inale gestala sunl, in facicm igni fenum el slipula non resistunt, sic ari verbum
cuncla poenaliter recensere. Ejus quippe responsio judicantis pcrditionis filii non siibsislunt. Quod
vindicaioria non diflertur, neque respousioni silen- expavescens Job ait : < Cur non tollis peccatum
tiiim diti paliens anteferliir, nisi ut qui in sor- ineum, el quare non aufcrs iuiquiialein nicani ?
dibus sunl, profeclu misero appelanl plus sorriere, Ecce nunc in ptrivere dormio, et si niane nie qu;c-
et cum plus sordueriut, mereanlur non soliim plu- sieris, nonsnbsistam (Job vu). t Si peccalum pecca-
rima, sed etgravissima sustinere. Recipiunt eniin lori, et iniquo iniquilas non aufeitur, cum ei ai
non solum. quod iniqtte agere voluerunl, sed de eo extrcmum riormitio, id esl corporea mors inferiur,
eliaitt qtiod inique aclis diu exspectali erubescere quia ei palerna justilia non assislit, ante facieni ju-
noluertinl, et quo diulius divina eos perlulil aequitas, dicantis deficienle nierilo non subsislit. « Si niaue,
eo diirius sua eos ex adverso Iraducit iniquitas. De ait, me quaesieris, non subsilam (ibid.). i Mane,
quibus per Ezecbieleni : < Secundum viam, inquil, id estcura relictis vitse lnijus tenebris jani riicscet,
eorum, faciam eis, et secundum juriicia eornm judi- cum suoe merilo juslitiae perfectioribiis illucescet ,
cabo cos (Ezech. vn). > Et ad Tyriim et Sirionein : r. si me quaesieris, i.I csl inquisieris, si disciisseris , si
« Reddam, inquil, vicissituilineni vobis super caput scrutatus fiieris, tti es enim scnitans corria et rencs.
veslruni (Jo'el. m). > Et per Abriiam ari Erioin: Dcus;',libiscrtiianti inierna meritorum noiisoliimnca
« Sicut fecisti, ait, fict libi, relributionem tuam digne respondeho, si ante faciem ignis ttii ncc subsi •
convertel in caput luuni (Abd.1S). » Seciiiiriuinviam stere 611 praevalebo. < Remilte ergo mihi, ait
islorum reddil eis juriex sequissiinus et rcponil, cum David, ut refrigerer priusquam abeam el ainplius
eorum malis opcribus debilum finem ponil, cum non ero (Psal. xxxvm). > Si mibi, priusquani hine
habitam in illis palienliam jam seponit, cum silen- abeam, non reinittis, si consiimptorio vulueri sa-
tium a reiribulione tenere diutius non proponit, ciim lubre refrigerium non iinmiltis, abibo quidein et
eorum conscienlioe, quidquid niale gesserinl, anle- amplius non ero, quoniam ad eam quae vere est,
ponit, cum eorum deuique meritis malediclionein lucein glorioe non educat, sed>ad eas, quun niliit
debilam sttperponit. « Ite, inquit, maledicli , in sunt, quoeverse morlis, tenebras introducar. Qui au-
ignem oeieriium(Matlh. xxv). > tem in tenebris siint quoenibil sunt, et ipsi quodam-
CAPUT LXI. inodo nibil suni. Quapropler Jeremias : « Ne ad
Haecautcm verba iiuibus ssevit tam lerribiliter in nihilum, ait, redigas me (Jer. xj. > Plane inlelligens
1965 rtHIJPPI DE HARVENG ABBATIS RON^ESPEl Kld
qtiia qui r.umeo non siint eum qtio cst bonum cssc, A , non cnim sciur.t qttid faeiunt (Luc. xxm). iQuorum •
juxta quod Pctrns ait : « Roniim cst nos hic essc noniiulli qui ad tale speclaciiluin affeciu malevolo
(Luc. tx),» diciinlur ipsi salis ralionabililcr cl non convcneruiu, bujiisinorii beneficinm ctim lanla gratia
esse, quia vidclicct non nisi inisoruni halieni. cssc. siisrcpcruiil, iil pro eo poslinodum non recnsarenl
Qui eniin niale esi. rcspcciu cjus quod vcrc bonuni nmri, qiiein pro ipsis iiniuerilis supplicasse nove-
eM, nibii est. Sicut ergo Jernsalcm illa cst quae ranl Creatori. Et ut lali exemplo doclrina pariicr
Cnndiloris sni adipisci mcrnit visioneni, in qua coiivenirei, et iitrumque ad postcros digna memoria
suiis Conriitor dignaiur graiam facere niausioiicm, pcrvet.iirel: < Benefacitc, ait, bis qui oderunl vos,
MCIIOII cssccredcndinn cstillam iiiiscraniBaliylonem iil silis filii Patris vestri qui solem suiini orin facil
cui jndex dislriclior duram iiictilil nllioncin. Illa super bonos et malos, et pluil supcr justos ef in-
quidoiii noii soliini qu:e bona siint non appetil. ro- jusios (Matlh. v). > Si vultis, ail, veraciier vos Dei
vercnter, scd ca sensti pcrdiin coiilcmpsil negli- filios exhibere, iu boc dobelis suniinum studium
genler; et quia in bis riivina cain jusliiia pertulit adbihere, ul his qtii vos otierunl, bene ex opposiio
palienler, ad agenriuin quae mala siint solulo Ioro faciatis, ct ingrato eortim odio graluin benefitiiini
prorupil iiiipurienlcr. Cujtis iiiipurientiam cum ali- " rependalis. Sic eniin Pater veslcf qui in ccelis est,
qiiamo juricx tciiipore stistineret, et illa in peccanrio solem suum super iinuieritos dai oriri, sic malis
morium vel revcrentiam noii baberel, ullores nii- (piibuslibet pltiviani nece.ssariam vult largiri, ncc
nisiros atl sulvcnduin iiujiimtodi' silentiiim cvocavil, rectisat tam malorum qnam bonorum lerram largo
ot ut jtixia mcritiim puniicnt Babyloniam impera- ir.unere fecundare, ut possiut illi bonis teinpora'
vil. « Nolite, inquil, lacere snper iniquilalcs cjus, libus abuudare. Cujus benevolenliae forniam necesse
qiiOMiamleinpiis ultionis esl Ooniino, vicissiluriinciii esl til vos eliam tencalis, ut eidem Palri Dco in hoc
ipse relribuel ci (Jer. 1.1).> Quia in meo sileulio sir.iiles vos reridatis, qui eos quos admiltil intra
durae cervicis Babylonia non profecit, cl cnm cjiis uiinierum sive orriiuem (ilidrutn, conlenlos nou
poeiiiienliam cxspcclarem, illa siiaui maliliain non vultesse justilia sive meritis elbnicorum. « Si eniin
nbjecil, quos tiiihi ullorcs proeparavi, nolo vos diligilis eos qui vos diligunl, qiiiim mercedem ha-
riiulius lacerc, sed dilatione posihabila illi juxla bebitis? Nonne et publicani lioc faciunl? Et si sa
q»od meruil reddere. Unrie supra, pcr ciinidem luiaverilis fratres veslros lantum, qttid ainpliu*
Jcrciniain : < Annuntiaie, ait, iu Babyloncm; consi- facitis? Nonne et etbnici hoc faciunt? > (Ibid.) Yt-
stite advcrsus cam pergyrum, et nullus evadat; rietis cum publicanos perfectos non ctficiat religio
redriiie ei secunduni opus suuiii, juxta omnia qute ., spirilalis, ad hoc lamen eos iex qnacdani allicit na
fecil, facite illi, quoniam conira Dominum erecla luralis, ut sicul odium referunt eis quos suos no
cst (Jer. L). » Quia Deus in eunclis Babyloniis vi- verinl inimicos, sic habere inveniantur afleclum
deral se cxclurii, omncs paritcr generali cxicrniinio benevoliiin ad amicos. Tandem qyoque legem eliam
viilt inchtrii, ul quia ntillus coinpunctus fuerat aiuplecti cthnici non refulani, qui ebs, a quibtis
aniore pcenitendi, superincumbenle vindicia, nulli sahitaii se novcriiil, resalulant, arbitranles esse
detur facullas cvadcndi. Sic nimirum juxia opus congruuni cuilibet secunduin boiniiicm vivere cu-
suuin reddilur Babyloni, cum oinnes ejns cives di- pieuli, iit bumano affectu vicem reridat raniuam di-
vinoe siibjaccnl ullioni, ctiiu sicut ab ingraiis Deo ligeuti. 612 Deniqtie audistis quia dicluin esl :
tioluit abstiuere, sic ingratam ultionetn juslo lau- « Diliges proximum tiium, et odies inimicnm tuum
dem jtidicio cogitur suslincre. Sed cuui de liac (ibid.). > Quam ergo legem ethnicis inierior dat
retribulionc tractasse jam sulficiat, ne prolractiim nalura, eamdeni Judseis exterior ccelitus dat Scri-
inde scrmonem diulius leclor faslidiat, ad eam plura, imo forte legem eis oriii Scriptnra veracior
styltis transitura facere commonelur, quse ingralis non immiliit, sed parcenrii gralia sulfert vcaiaiiier
grata reddere perhibetur. el pcrmitlil. Cum his atitcm etbnicis, vel Judoeis
Duplex quidem illa retributio, de qua ealenus p Cbristus non vull simililudinem nos habere, neque
scrino fuil, dicta est similis, quia similia, id est illorum legi viros evangelicos lilleraliter adhoerere,
gralis grata, vcl ingratis ingrata relribuil. Duplex. ul scilicet eam solum diligendi mensuram, vel
vcro quse rcslal, pro eo dissimilis uominaiur, quia modiim eligamtis, quod nun nisi eos qui nos dili-
(lissiniilia, itl esl vel ingralis grata, vel gratis in- giiiil diligamus. ldeo cum dixissel: < Audislis quia
grala reridere praedicatttr. diclum esl: Diliges proximum luum, el odies iui-
Ad reddcndum autein ingralis grala summus ille micum luiim (ibid.),t slalim subjunxil : « Ego
Magister omnium nos informal, dum quod agit atilem dico vobis : Diligileinimicos vestros, benefa-
forliier, misericorditer vuitdocere, et quod do- cile his qui oderunl vos iibid.); > ac si dicat: Au-
cuerit, vult operibus exhibere, qui cum a Judseis; distis quia lex quam vobis durioribus per Moysen
sputa el colapbos, irrisiones et opprobria, crucemi Deus misit, inimicis veslris vicem reddere vos per-
rienique sustineret, el eis paria manu forli reddere : misit, ego autein qui ad perfeciionem evangelicam
prtevaleret, eoruiu potius errorem .miserans, pa- vos invitOj eos procul dubio intra perfectorura nou
trein suppliciter exoravii, et interventu precum illis admitto, qui suos solttin dilectores lenerius am-
veniam impelravil. « Pater, inquii, diinilte illis, plectunlur, inimicos vero lancc pari et odio perse-
 1065 DE SILENTIO CLERICORUM. 1066
quuntur. Volo ergo ctbnicoruin vcl Jiidseorum A eis ct homicidae neqnam propositum nuiiliaret, et
lege nullateiius vos lcneri, seri atl nlteriora largo corutn consil-io dignam in illum sentcnliam pro-
vos sludio promovcri, ut scilicel, non solum mulgarct. Inlcrim vern anxius ct limore sollicitus
qui diligiinl, habeaiu vos hujns debili rctltli- habebatur, iiispinnis et inquicta nox.illi sollicito
lores, seil cliam qui oricruut suos vos invcniani ducebatur, duin cogitaret quale sibi pararet ad-
dilcctores. versus riolos ct insiriias lulamenluni, el quale suis
Ctti magisierio proponens apostolus Panhis obe- insiriiatoribus inferret delrinienttim. Hoec volvens
dire, non ferienlem juxta Iegem Moysaicam refe- et revnlvens, graviter angebatur, et crebra irahens
rire, cum el ipse vice Chrisli affectuose Coriiilhios sttspiiia, s.ecum varia loquebalur : adhuc tlubius
edoceret, voluit ul eoseadem sua benevolentia non qnid super hoc tandem negolio posset reclius <le-
lateret. < Maledicimur, inquit, et bonedicitniis; per- fiiiirc, ulnini vivere darel hosti, an etim potius
seculioneni patiniur, el siistinemus, blaspbeinamiir, ' cogeret inlcrire. « Ego, inquit, vivere metim paliar
el obsccraiTius (/ Cor. tv).» Quod auteni de se ipso percussorem ? cgo me sollicito illum esse patiar lu-
Corinihiis asserit evidcnter, boc ipsum Romanis tiorein? ego loties lerra marique victor bravium
iinperat confidenler, attendens quia procdicator bo- oblineus proeliorum nunc morte degeneri et insiriiis
iKiiiiciini imperio rccte dicil, cum cjns riicto non B < moriar iuiquoruni ? ego illum cum tripuriio voti
voluiitas, non conversatio conlrailicil. « Beneriicite, conipoleiii cxsultare, mihi viclo viciorem patiar
inquil, persequonlibus vos, benedicite et nolite ina- iiisullarc, et non poliits aggrediar suis illuin inaculis
ledicere (Uom. xn). > El ne quis pulet snfficere si irrelire, el effuctumdoli proposili vindicta celeri prae
verbo solo benevolum se oslemiat, et necessariutn venire? » Et boc riiclo, Augustus parutnper conlicnit,
iniinico bencficiiim non impendat, idem Paulns ei ci qtiori dixerat non satis complacuil, visumqiie
consequenter evideniius id expressil, el nostroe lo- cst ei tpiod lanla crudelilas majeslalem regiam non
cum ignoranlioe non concessit. « Si esnricril, ait, deceret, ui quisquis'suspcclus haberelur, staiint
inimicus tiius, ciba illiini; si sttit, pottim da illi morlis discriiniiii subjacerel. « Quid faciam? in-
(ibid.).t H;ec csl, inquit, retributio perfeclionis ipiit, si in capiii nicuni lam mulli appelunl riesoe-
inerilo gratiosa, quoe ipsis inimicis eflicilur fru- vire, si eoruni stat sentcnlia inc perire, 613 tol
ctuosa, cuni videlicet cis rcpendimus non vcrbo- corum insidiis quis loties ppteril conlraire, et scr-
rum, lanqitain foliorum volalicam vanitalem, sed penli inorbo sulliciens renieriiinn invenire? Quod si
affectu sinceriore gratani operis veritatein. Optis opus corutii in sinu coruni dispouo rcmcliri, ct
aiitem gratum quod veraciter impeiidiuir iniinicis, quani milii inachinanliir nitiilem, cisdcm singuiis
non solum utile conferentihus est amicis, seri illis iniperliri, quis occiriontli modiis, quisfinis paterit
plernmque in spiritale beneficium coniniutatur, inveniri, quis ila inliumanus ul boc uou tiineal, ex~
qtiorum prius mens oriio pertttrbata dilectionis periri? Quoevita erit lauli, ut pro ca de nieriio laui
rariio serenattir. Quori Aposlolus iniiuens, siihjun- mulii auferantur, ct ut illa sil supcrstcs, l.im in-
gil: < Iloec cniin faciens, carbones ignis congercs numeri moriaiitur, quoe sibi soli sic csse appetat
stiper caput ejus (ibid.). > Si inimicinn, ait, csu- graliosa, ut non curet iieri caetefis omnilnis oriiosa?
rienliem/cibaveiis, si potuin derieris silienii, car- Sed lanien quis sapiens non se ipsum potius qttaiii
boncs ignis congeres super caput ejus, iri esl gravi cwteros luealur, quis alienoesic nniator, suooautem
coinpunctione feiies menleui ejus, cl fracla illius viiae ila proriigus babealur, ul hostcs lam ncfatios
duriiia etim ad pcenitentiani provocabis, viciuinque inipnnitos vivere patiatur, ipse iguavus et ricgener
benelicio, gralanler ab odio revocabis. Noniiun- velut agiuis atl vicliniam niorialur? Proposuerat
qiiam cniin *}111 lacessilus malis a malilia non re- t|uippe Cinna quod ei occidenrio tunc teuiporis itn-
cessit, bonis econtrario nielius victus cessit; el minerel, cuin ille se devolum sacris dcorum alta-
ctijus dnritiam illata persequeiuium odia non frcgc- ribus exbibercl, cuin religionis gratia tliis suis bo-
runt, eiiin aniicunt fieri accepta beneficia coege- r, stias ininiolarcl, et tliviuis iiucnius huuiana mimis
ruul. Quod eliani apud eos invenitnr aliquoties con- pericula formitlaret.
tigisse, quibus dalum non fuerat rcligiosae firiui Dum auicin haccvel bissimilia iuipcrator anxiits
fasiigium atiigisse, qui et mandatum el frucium loqucretur, cl quid magis tatuiem eligcret adhuc du-
nescienles catbolicae vel evangelicaa veritatis, o- bius habcrclur, accedens ad euni uxor cjus Livia :
dienlibus tamen benelicia reddiderunt sola gratia < Vis, inquit, fcinincuin consiiiutn rex audire el vt-
humanse lenilalis. rili auctoritale paulisper seposita, ineis lnonitis
CAPUT LXll. nbedire? Qui noverunt niedicinam curandis corpo-
Cum Lueius Cinna gravibus pdiis imperalorcni ribus prudenter adhiberc, nl. dolorem, aut expcl-
. Aiiguslum impeiercl, et quem manifeste non py- lere piaeseiitein, aut. venluruni valeant pruhibcre,
lerat occiricie, dolo disponerel, conligit cuiiitleni cuni virierint usitata remedia iion prodesse, tentaut
Auguslum rem lam nefariam non latere, unus contraria, quia sicut asperis aspera, mollibus molli.1
quippe ex cpnseiis delalorem se voluil exbibere. proficiunt et niedentiir, sic plerumque et asperis
Volens ergo miperator dc hoste pessimo viudicari, iiiollia, et iiiollibus aspera uiilitcr nihilominus adbi-
jussil eos qtios sibi amicos 'noveral, convocaii, ui bctutir. Quia crgo asperitatenibil coleims profceisti,
1007 PIHLIPPI DE HARYENGABBATISBON.E SPEl I0C8
insitliatores jquippe repiillulant etsi anlea multos A tibi salus habetiiFodiosa, vei cujus spe praemiimors
posl invicem occitlisli, tenla si forte clementia tibi econtrario graliosa. Niuiquid ut nieuiii solus impe-
erit niilior, si parcenrio magis quam occidenrio eris riam oblinere, ut subjeclis omnihus luuni possis do-
securior. Ecce Lucium Cinnain dcprehensuin jam mininm vcl tyranniriem exercere ? Nullumne ad hoc,
ct juxla merilum potes rependere, et cum peenam prseter me, obsiaculum ocstimasinveniri, non repu-
riebitain uitore glariio stistinebit, libi nuitc sollicito las in hoc posse ab altero praepediri et tenipus Invc-
nihil ullerius jain nocebit. Veruni si peperceris, si nisti adeo tuis cupiditalibus opportunum, ut in ex-
cleincnter ignoveris, si indigno viiaiu contuleris, ct plendisillis non nisi me babeas iuiporttinum ? Sed
iion oberil forsitan vitoe tuoeet proderil sine dubio eslo, eo quideiti niorio vcl forte alio quolibet, tuo
famoBluac, et qui uierito suae perfitliae tihi r.unc est affectui landeni cedo, el le regnare, le imperane,
odio vel limori, luoe dono cleineiiliae profieiel luae juxlagl^ libiium jani concedo. Nunqnid Iioc ipsum
g!ori:c vel honori. Placuil Augusto qnod ei prndens Paulus et Fabius Maxinius et Cossi e'. Servilii et
iniilier crudelilaleni et homicidiuni dissuasit, quod cseteri plures niagna quorum nomina procferuntiir,
sermou.c gratifico dignam ei clementiain persuasit, qui magnaies el nobiles suis iinaginibus exlollimtur;
etamicis reniintians quos ad se proeceperat convo- Iiocipsuin, inqiiain, cuintanta patienlia sitslinebiinL
cari, solmn sibi Luciitui Cinnam juhel in cubiculo I**et quos iiiinc habes aeimilos,tuis profeclibus adgau-
prauseniari. > Cui cuiii prseseniaio poni juxla seca- debunl? Male populo Rouiauo, male fortuna reipu-
tl.edraui proecepissei, el ille ad ejus imperitim adhuc blicae,nuuc blanditur, et eam dignitas imperii gra-
consilii nescius rcsedisset, remolis oinnibiis: < Volo, vein sihi et i.icomniodain experiltir, si tibi ad re-
inqiiit, Cinna paululum le lacere, et qiiidquid tlixero, gnanduin laia facilis aditus aperitur. si non nisi pro
cuin silentio stislinerc, ul videlicel rium loquor, lu me so'um lua hsecambilio praepeditur. Cum autem
<|uoque ari loqucnrium feslinus vcl impaliens non prodil onisreusvilaindignus babearis, elqiiam inibi
prorumpas, nee objecto strepitu verboruni meoruin niorteininferre volueras. tti poliussiifforre merearis,
seriem inlerrunipas. Neque hoc dico ul libi auferam tamengratiore clementia jusiani penilns tram pono,
spem loquendi, iiuo ciitn locutus fticro, dabo tibi et libi, Ciuna, prodilori nunc ilerum vilam dono, ul
lenipus inlegruni respondenrii, et sic ulrique 110- qtieni habui meo non exigente merito eoteniis inimi-
slrum quod-suuin est libere conferelur, duui nostcr cum, abundanti victus beneficio verlaris in aiuicum.
ainboruiii sermo iion confuse seri post invicein pro- Ex hoc nunc inler nos amicitia gratius inchoeiur,,
ferettn'. etde riie in diem profeclu congfuo loboretur, et
« Ego, inquil, Cinna, le feliecm, divitem, hono- vide cuni pcenam dedecorem iniquilas et prodilio
ralum, ego tereridiili bonis innumerabilibus cumu- ^' mereanltir, quod praemiumvel bonorem fides et di-
latum, ego le proccoelerisad hunc dignitatis apiceni lectio eonseqtiantur. > Et hoc dicto, eidem Cintiae
cxaltavi, et bonorum copia, multoriiin in te iiiagna- iinperalor ullro dettilil consulatum, ul eum non tani
torum invidiam excitavi. El cuin lanta de le mertie- verbis quam donis redderet cumulatum conqueslus
rini, vicem debitam non reponis, sed pro bonis mala quod euindem ille petere non auderet, cum se acce-
itsliiuens,occidere me disponis, non digne consirie- pturuin dubilarepeniius non debsret. Hoc motlo Au-
raus, quia hocapud te inea benevolenlia non merelur, gustus ditm iram suara ciementi paticnlia tempc-
meseque largitati tnerces bujuscemodi nondebetur.> ravit, tlum bonus imperalor aninio suo fortiler im-.
Ad hanc vocem jani non ferens Cinna silenlium, ex- peravil, dum malis bona reddere prtideuli usiis con-
clamavit, et quod rex dixerat, vehementius abnega- silio non negavil, Cinnoemaliliam in benevolcntiam
vit : « Absit, inqtiiens, isle furor ut in nieum et commiilavil, et invenli sunt pariler forti amiciliae
regem et dominum manuni mittam, ut, vel occulla lorosibi tam indissolubililer coh:»rere, ul non dein-
volunlale facinus hoc admiltam. > Cui Auguslus : ceps arguantur ab invicem vel ad modiciim dissi-
i Non sic, ait, inter nos Cinna convenerat ut non dere
nie patereris, ut adhuc me loquente tu inierloque- CAPUT LXIH.
reris, sed magis ul dum loquerer, lu laceres, elpost ;D 1
verba mea, si libi videretur congruuin, responderes. Si autem apttd ethnicos ingratis grata reddere
Tu, inquani, Cimia, cui (idem, obsequium, lutetam, connnendabile praedicatur, dum hac rctldilione non-
deberes impenderc, vice versa et perversa me paras. iiunqiiam oriium in amicUiaiu coinmutalur, mtillosa-
occidore, et ne pules nie quod dico non lam scire5 tius, niulto sacralius inlerfideles debet eadem reri-
veraciter quain inaniter suspicari, visne tibi sceleris5 ditio ceiebrati, quos decet Deum suuui vita et mo-
hiijus dieii), locutn, socios uoininari ? > Quse cum, ribus imilari. Ad boc eniin ingralis quibuslibet suse
illi omnia exprimcret nominatim, el quomodo itlem, Deus inipertit beneficiuin krgitatis, ad hoc illis
scelus decerneretur peragi referret serialim, et ille3 exasperantibus exliibet econtrario affectum pietalis,
non lam ex eo quod inler ipsos convenerat, quami ut a iiequam illi proposite quasi congestis super
ex rea conscientia jam laceret, dum objeciuin faci- caput siium carbonibus averlanlur, et ad diligeiidum
nus prorsus refellere non valeret, iriein imperatorr diligentein accepto conipuncti beneficio convertan-
adjecil: <Velim scire, Cinna, quo intuiiu praedicluin, ttir. Hinc esl quod cum Judas lscariot longe a setuita
Caciniis affectasti, quid te adeplurum bonoris vel1 rectituriinis deviaret, el prodiiionis reus in mortem
glorise si perficias cogilasti, cujus dainni merito meaa Chrisii ncauiter atihelaret, nou tamen eura Chrislus
 1089 DE SILENTIO CLERICORUM 1070
(secreti conscius) manifestal, non euin opprobriis; A in proximum non refundil, si taleiilum divinoebene-
magister bencvolus dehoneslat, non fiiiein violalam, volentioe, ut neqiiam, non multiplicat sed abscon-
non horreiidnin facinus iinpetu vindicat rcpentino, dil, Deus natura bonus quasi convcrielur in crude-
se.l maniiin coniedeniis, aduiittit pariter in catino : lcm, et iu euni dure saeviel quem veltil in commisso
amicum vocat cujus coiiScienliain pervidensexsecra- rcperiet infidelem. Quod illa evangelica leclio figu-
lur, exsecraiiduin proditorem mansuelus et patiens raliter demonslravil, in qiia praedictus ille dominus
osculatur. Quare boc ? nisi ut infuso rore gratifico servuni suum a decem millium tnlcnlormn debito
ignis maliti;e defetiscal, ul pie coiiinionilus neqiiam relaxnvif docens non lam verbo quani operequid
proriiiorresipiscat, ul ejiisiniquitas non percussione sit ingratis proximorum tncrilis referendum, quo-
tilloria, non ulltone pereinploria graviter retund i- modo eis siipplicantibus misericorditer indulgen-
lur, sed ul mens nequiter infrunita laai suavi oleo diiin. Qui servus cuiri liber a dehilo reccssisset, ct
delinita salubriler confiiiidalur ? Quia enini diverat rccedenti quidam ex conservis debitor occurrisset,
in F.vangelio: « Benefacile his qtti odcriiui vos acccplae remissionis iminenior, ccepit in illum
gra-
(Matlh. v), > vult ul doctrinoecongrual opus suiini, viter succetisere, et ad solveudum debitiini verbis
et lenlat delinire beneficiis hosiem siium, coinineu- eiim diirioribus perurgerc. « Redde, ail, quod de-
dabile innucns si erga malevoluin benevoicntia quis B bes. El ille : Palientiani h.ibe in me, et dmnia
utalur, quainvis impensa gratia ille male pertinax reddam libi (Malth. xvin). > VJIO, inquil, libenier
abutaliir. Juriain quippe reum avaritioedainnaiuinque solvere debitum rcposccnii, sed ad solvenduiiinbn
s^eleris deprebendil, ad qtieni lamcn amplecieniltim sitppetii facullas in praesenli, et ob boc quseso ut
largo sinu clemenlioe se extendii, sed iniser iile rcpetitioneni atlhiic diflbras paiienter, ei cuncia
naufragus obialam non navim, non tabulam appre- quoericbco, lihi rcsiiiuam tliligenter. At ille postti-
heiVdil,inio praecepsin profundiim landein male pce- lanti niillateiuis acquicscens, sed ira et furore ve-
nitens se suspendit. Quori si esl comineiidabile ut henieniius excandesccns, lenens ct suffocans con-
ceiitemneiiti beneficimn offeralur, multo aniplius scrvuin dnrius perurgcbat, et iniltens in carcerem
congruit ut appelenli largius conferatur, et proece- gravi cum injuria debitum exigebat. Qtiod inluchies
denlibus ingratis ejus merilis non siinile quiripiam conservi, cum eis tanla crudelilas displicerei, reiu-
inferalur, seri volunlale gratuila inerces ei placiia lerunt doniino conservnm scrvus qnam ininiiseri-
referatur. Hocin Evangelioel fecisseetconimendasse corditcr perurgcret, ct eumdcm servum stalini sihi
paler ille fauiilias perhibetur, cui, cuni decem uiil- praccepit dominus prscsentaii, procsentaio ccepit
lium lalenioruui dehilor olferretur, postulans ut vclienicntius indignari. « Serve, ait, neqiiain, oiniie
corum solutionem differre tnisericorditer tlignaretur, debitum riitnisi tibi qiioniani rogasii me, iionne
illc non jam juxta prcces humiles distulisse, sed crgo oporluit ct le niiscrcri conservi lui sicul et
supra qiiani speraveral, omne debituni legitur re- ego lui iniserliis sum? » (Ibid.) Tu, inquil, apud
misisse. Decem niillia talenta, innumera suiit pec- iiie granrii ci iusoluhiii debito fueras obligatus, et
cata, quibus homo.tlevius suum exasperal Crcalo- cogenle inopia, nullum habeiis cffugium desperatus,
rem, quoruin se apud illuin multipliciier obligal tle- rum ad solas preces tuasomne debitum hoc retnisi,
bitorem, adeosemperegenusetpauper. utad unguein ct remissione gtaiuita liberum le dimisi. Iq, quo libi-
lale debilum non persolval, imo rcus veuuiirielur, formam proescripseram miserendi, tuisque debitori-
si ab omni debiio cum credilor non absolvat. Iu eo- bus grata euiii mansuetiidine respondenrii- ut scili-
dem autem crediloris lanta bonitas invenitur, tan- cel eos obnoxios debito non teneres, sed eorunv
tara in illo inisericordiain hoino tenuis experittir, ut inopi;c condescendens ct misericors appaferes. Quia
si ad postulandum eurn corde prono suppliciter in- vcro doclrinani nieam cervice dtira contempsisli, et
curvelur, ab ejusdeni ingrali debili nexu tenacws- quori in me hauseras in conservum nulla bene-
simo relaxelur. Qiiam tamen relaxalionem Dens volentia refudisti, qiiidquid libi misericorditer
bornini vel non exhibel, vel in exbihita non perdu- Q dimissuin fuerat exigente jusliiia repeielur, el uni-
ral, si non etiam irietn bomo sese Deo benevolo versnui debitiiin a primo usque ad quadraniem
configurat, ul videlicel sicut Deus gratis a debilo novissiimiin exigetur. i Et iratns, inquit Evangelium,
laxat servuin, sic eliam idem servus relaxare non doininus ejus, tradidit cum torioribus quoadusquc
renuat et conservum. Adboc enim Deus ingratisho- rcdderet universuni dehitum (ibid.). t Sicut fecit,
ininum merilis non solum paria non rependit, sed bo- facliim est ei. Qui misericorditer erga supplieanteni
nilale.quaesua esl, largum et benevoluin se oslendil, conservuni non egeral, sed ab illo debilum dure et
• ut quod ab ipso illi se noverintoblinere, discanl et di- violentcr exegeral, suo miser judicio suis maculii
ligant homines hominibus exhibere, el hac eisiini- implicatur, et in capul suum iniquilas propria,
liiudine 615 conformati valeant simili similes ad- jubente Domino, replicatur. Dominus iste Deus
hcerere, cui constat non nisi merilo simililudinis oinnipotcns esl, qui, cuni niultipliciter lapsi fueri-
quemquara perfeclius complacere. Cui formae si mus in peccatis, iiobis dignis supplicio veniam
homo non studiosius applicat se deformem, si prae- conferl gratis, et remisso debito liberos nos dimit-
ostenso speculo non reddil pro suo modtilose con- tit, superariiiit gratiam, gloriain repromitlit.
fermem, si qttod accipit gratis a Domino, gratis et Quod intuens el adniirans David : e Qtiid rel^ii-
1071 PHILIPPI DE HARVENGABHATISISONJESPEI 1072
buain . aii, Doniino pro oninibns quae relribuit {A suos Cbristiis discipulos voluit non si.erc, quos hu-
mihi? t (Psal. cxv.) Cuni offensis meis pcenajusio jusmodi oraiionem lam diligenter voluit edocere.
cxanrine dcbelur, meorum oblita merilorum divina Sicnl autem coniinentlabiles judicai cos quos ad
mihi bonilas miserctur, et malis meis sua misericors redriendum ingratis grata virilis aniniat fortitndo,
reddit bona, mihi male protnerilo sute graliae con- ad quam nimirum non aspirnt perversorum male-
fcrt riona. Ei ergo qui (alibus tanta retribuit quid vola multitutlo, sic justo ejnsdem judicio argni pro-
rependam ? ad respondendum ei, quo labbre, quo merenliir qui e regione, ingrala gratis reddere non
desiderio me extendam; cum ad hoc peragendum merenlur.
nullo modo sufficere mc perpendam, etiamsi pro Quoe retfibutio, sicul est in ordine coelerarum
ipso morte obita me impendam ? Qttin tamen nibii dicta poslcrior, sic cisdem cseteris dicenda longe
majiis, nihil inelins habeo quain me ipsum, ad deicrior, quia nihil iniquius, nihil esse deteslabilius
bibendum passionis ejus calicem voluntarius do me scsliino posse dici, quam quod perversi quoquc
ipsum, el quoniam nisi dono ejus non valeo vel hoc invcniunlur diligenlibus inimici. De qualibus Pro-
ipsum, invocalo ejus noraine perficiaiu boc pcr phela : « Posuerunt, inqitil, adversum me mala pro
ipsura. < Calicem, inquil, saluiaris accipiam, el bonis, et oriinin pro dilectione mea (Psal. cviit). >
nomcii Domini invocabo (ibid.). > Cui Domiuo cum "1 Bona qnippe David populo suo, bona sibi snbditis
noii soluiu tale quid volumus respondcre, sed nec impendcbat, et eorum profectus afleclu sincero dili-
ejus gratia postulanli conservo gratam benevolen- gebat, sciens et doeens quia < qui suortim, ct niaxi-
tiam cxbibere, quidquiri nobis dimiserat, iralus me domesticorum curam non habet, fidem negavii,
idem Douiinus jubet solvi, et nps torloribus traditos ct esk infideli deterior ( / Tim. v). > Illi aulein huic
donec reddiderimus omnia, non absolvi.Quis autcm benevolo vicem dehitam non reddebant, non ei pro
possit debila decem millium redderc talenlorum, imperio, non pro beneficio deferebant; non bonis
imo quis satisfacere pro reatu innumerabilium de- bona vel majora, vel aeqttaliareferebanl, sed mira
lictorum? Quis sufferat si ci cuncla quoe peccaverit perversitate bene merilo mala nequiter infere-
itnpulcnlur, si ad culparum mensuram vel nuriie- bant.
rum pccnaruin paria, rcmota niisericordia conipu- Noslis, cum fugeret urbe, domo, sede regni
tentur? limore derelicta, quania illi^SemeiJemineus intulit
Nulluni possc arbilror iuveniri qui inlra Domini maledicla, ostendens se de illius fuga plurimum
sui gatidium pcdem miliai, si prius idem Domiuus gratulari, nec verilus in eum lapides, et convicia
111 i debitum non remittat, cum non nisi bono servo ^ jactilari. « Egrediebatur, inquii,Seniei filius Gera et
iiiternum illtnl gaudiuui proniitiatur, nec bonus<^ inaledicebal,mitlebalquelapidescontra David.ltaatt-
quisquain fiat nisi a reattts vinculo diniiltatur. Irico tem loquebalur: Egredere, egredere, virsanguiiiiim,
bene Cbristus cum suos invilaret discipulos ad et vir Belial,ecce preniunt le mala lua, quoniam vir
orandum, eos quoqtie docuit qnaliter sit orandum, sangiiinuni es (// lieg. xvt). > In quem cum Abisai,
ul scilicet, nullus prorsus hoininuni salulem se Sarviae filius, ira motus vellet irruere, et de cane
speret obtinere, qui seorationis bujtts acslimaverit maledico uliionem dignam expetere, David paiiens,
non egere.« Sic, inquit, vos orabilis: Pater noster qui illius in vaginam «ladium revocavit, el accensum
es in ccelis : dimitte debila noslra (Matth. vi). > furorem inluilu majoris injurioe lemperavil. < Quid
Quia nullus noslrtim, vel lara justus nasci, vel na- milii, ait, et vobis, (ilii Sarviae? Ecce filius meus qui
tus tam juste viverc praevalet in hac vila, ul non egressus est de ulero meo, quaerit animam meam,.
sit ejus morlalitas debitorum maculis irrelita; quanto magis titinc filius Jemini? > (Ibid.) Quid mi-
uullus, inquarii, natus de muliere 616 Potesl di- ramini, aii, si filius Gera contumeliis afiicere me
cere : Mtindus sum a peccaiis, cura nec iufanlem prsesumil, cum meus adversus patrem filius arma
unius diei iiiundum esse perhibeal Scriptura veri- sumit, cum ille in me furore et odio gratis ssevit,
taiis, recle poslulat unusquisque sua sibi debita p quem eliam inler feras naluralis quaedam affeclio
nunc dimilti, ne propier illa postmodum Dominus mitem reddere cohsuevit? Nam, quae fera, quanivis
in carcerem jubeat enim mitti. Quse niniiruin poslu- bumanam el discretam non habens rationem, in-
latto ab eodcm Domino lunc auditur, lunc juxta fert parenlibus morsus, vel aculei Isesionem; et
votum suuiii a reatti debili poslulans cxpetlilur, non magis naturae quodam affectu mansuescit, et
cnni et ipsa crga proximum morbo avariiioe noii sepesiia leritale, carnis suoe origjnem recognoscit?
lenelur, el suo dcbitori larga benevolenlia misere- llle aulem quera David genuit, queni in virum per-
tttr. Quod propterChristus cum dixisset: <Dimitte ieclum paterna sollicitudine proraovit, nativitatis
nobis dcbila noslra, » subjunxit: < Sicut et uos iinniemor, oblitus geniluroc, duritia quadam lapidea
dimittimus dchitoribus nostris (ibid.), > plane do- in se opprirait vim naturoe. Quid enirn durius,quid.
cens qualem consliterit nostris nos remissionem naturoe potesl magis conlrarium inveniri, quanl
• debiloribus impcrtiri, lali mensura Deuin nobis quod erga pareiilem nullo videtur affeclu filins
debitoribus remetiri. Ab hac ergo relributione quia cmolliri; sed caecatus malilia illius rcgni solium
qtiisque se ingralis cxhibet graliorcin, qua offensis sic ambire, ut sanguincm in illius inlerilum fauces
prcxiutOTutu rcpcndit bciievoleiiliaiii lnrgiorcm, gaudcat npeiire? Magna crudelilas! Patrem fiiius
 1073 DE SILENTIO CLERICORUM. 1071
odit, persequiltir ct infeslat, niiraque impudeniia ia AJ fundantur, ct merili palernl sccleris miserabiles filii
suutn cunctis oriium manifestat, dum Achiiophci ei confundantur
eonstilente in solario leiidi jubel cortinas, et corain
m Videtur et Judocosmalilia similis tenuisse, quiad
universo Israel non abborrel nd illius ingrcdi concu-i- Chris.ium occidendum non lam manu quam lingua
binas. Quod forte, vel ei siinile recolens, et abbor-r- lcgunliir instilisse, nec soluin ab incoeplo nulli ducti
rens Michaeasprophela : < Filius, ail, contiimcliam n poenilenliadestitisse.sed erdienles sibi lelam suiseam
i. (iliis texuisse. « Sanguis ejus, inqniunt, super nds et
facil palri, et inimici hominis, riomeslici ejus (Mich.
vn). > Nam cmn per Moysen tlixerit Deus : <Tur- super filiosnoslros (Malili. xxvu). >Sicutboni paren-
piludinem palris tui, et lurpiludinem niatris ttiae e tes affectu prono assignant filiisjus palernum, optan-
non discooperies; maier tua est, non revelabis tur-- tes suinmopere uteisillud quasi maneal in aelerntiiri,
piiiidincm ejtts; turpitudiiiem uxoris palris lui non n sic inali et malitiosi quique suam malitiam nolunt ci-
discooperies; lurpiludo enim patris lui esl (Levit. [. lius terminari, sed eam in lilios et liliorum filios
xvnt). > Cuiu baec, inquain, ad dcferendam parenli-i- possessione haerediiaria derivari. Ideo OEdipodes
bus reverenliam dixisse procdicclur, non parvamn qiiem onus grave sccleris opprimit el conlrislat,
conlumeliam inferre palri filitis perhibeitir, quiii malum malo ctimulans, Ctesiphonem precalur, ut
protervus et imptidens lornm illius praesumit allin-- B E assisiat, ut qiiori procul riubio siium est eliam non
gere, et allactu iilicito non soliini scripiain sedi rogalae, rogata facial, imo perlicial accurale. Cujus
eliam naturalem legem iiifringere. Qtiodtlam quippee preces nefarias infemalis illa furia nou abjecil,
velul secretum parenialis revercniia vult habere, an sedjuxta votiim ejus ira et oriio juvenes sic infecit,
quo tam nalura quant Scriptura videlur filios coer- iion soltim Tbebas, seri et loiam bello Gra-ciani con-
cere, ne quis videlicel vel ad coulaminanrium toriimi turbarent, et lanriein mulup gladio vitae spiritum
patris lubrice devolvalur, vel ad cognoscendam ma- exhalarent. Quos ut patcr adhuc vivens novit mu-
treni fontemque suae originis revolvalur. tuis viilneribus ceciriissc, et quori ftirens et turbalus
CAPUT LXIV. male postulavcrat accidisse, dolore exanimis, con-
Cujus decrelum legis noverunt eiinm barbarse> feclus senio, orbntus oculis meiubra iremula baculo
naliones, quaa cum libere vagarentur et per innu- vix stistentans, filia praecedenie ad illorum se funera
ineras ignominioe passiones, hoc tamcn loro scse» riuci fccit, et supcr invenla corpora lugens, et de-
arctius alligarunt,et transgressores ejus, deiesiandosj osculans se projccit.
el abomiuabiles judicarunt. Undc illuin facinorosumi « Ileu, inqtiit, beu cujus polcslas numinis, quoe
617 bislorioegenlium delestantur, earumque leclo- foriiiua mihi a priucipio tam graviler facta cst im-
res exsecrandum ejus facinus atlestantur, qui ei-. porluna, ut lota vitae meae scries exsccrabilis babea-
dem matri rie qua pridem carnnlilcr eral nalus, tur, el a malo inchdaus deleriorc lerinino concluda-
poslniodum ignoranter nefando est niatrinionio co- lur? Ergo partu misero de inalerni uleri tenebris
pulalus. De qua cum miscros iniser ipsc posl invi- absolutus, et in eamdein matrem camali conjugio
cem sibi pueros genuisset, et diu igiioratum inisc- revolutus, oinnium fere scelerum iiifaustani sericm
rabile landem facinus comperissel, sic doluil, sic proseculus, sum profeclo deortim ccelestium iram
exhorruil naiuroe se ordinem confudisse, ul in ipso, iinplncabilem assecutus. Et quia in eorum oculis
niairis, vel uxoris gremio dicatur manu propria sibii supra mcnsiirain el niiinerum fui reus, infausto con-
oculos effodisse. Quoeomnia cum revolveret plenusi jugio non Juno pronuba, laetus arifuit Hyincnaeus,
iracundioevel furoris, elqiianivis pcenilcns, non ta- lorum nosirum fugit el exborruit lex diviua, vobis-
men arripiens viiae scmitam melioris, sicttt Judas q.ue nascenlibtis Eryuiiis assistit, iionLucina. Cuni
lscariot commissi poenilens ad laqtteum divertit, aulera tuihi misero landein innoluit ordo reriim,
sic iste adCtesiphoneni furiarum prsecipuam se con- otiiosa inibi facta esl lux dierum, el ut poenas de
vertit, obsecrans et obleslans ne in ipso lanlam me suniereni, propriis incumbens inanibus ultro-
ejus maliliam lerminaret, sed iransfimdens in filios r. rj ncus nie caecavi, et reclusus in cavea, lotius vilae
palernis eos praejudieiis obligarel. bujus gaudia rclcgavi. Ad ciimuliimvero mali, qtiia
Annue (inquil) Ctesiplwne,perversaque vota secunda, orbam patris canitieiu tlespexistis, el infiriiiani se-
Si bene quod merui, si me de malre cudenlem neclulem affectu nenevolo iion rexisiis,' vobis, quos
Fovisti gremio ; si lamenlabile (inquil) matris qiialicunque loro genueram, ttirbatus amentia, ma-
Connubium gavisus ini, noclemquenefandam ledixi, et imprecans vobis palerna scelera, haeredi-
Soepetuli, natosque tibi (scis ipsa) paravi. «
«lali iniserse vos addixi. Quis dcorum, irao quoein-
lluc ades (inquit) el lolos in pwnam ordire nepoles. fernalis furia uie cxsecrabilem sic audivit, niniis-
1 media in fralres, generis consortia ferro que propitia prcecs ncfarias exaudivit, ut juxla
Dissiliant..., nec larda sequelur votuni nequani mea taiiriem pignora sic jacerehl,
ilensjuvenum, modo digna veni, mea pignora nosces. occisique ab invicem complexu miiluo se lenerent?
Mira imo dira furenlis deprecalio! Vult paler, ut Cttjus pectus, vel saxeuin, bujus forlunacmalleo non
iniila perpetrata nullo expialionis lavacro deleanlur, mollcscat, cujus ira vcl oriium sic spirante Borea
scd cjus lilii velul quodam originali vincuio tenean- non frigescat, cujus crudcicm aiiiuiuin alfeclus pie-
tur, ct cotTuplscradicis vitia in ramos ct folia dif- latis non landcin (.oiiculiai, ctim lalem vitam La-
1076 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONiE SPEl 1076
chesis, lalcm vobis Alropos mortera inctuiat ? Qtiem A voluntatis, elqtiamvis oplato non gauderetconscien-
prius, qnem posterius ulnis tremulis amplexabor, lia de effectu, parricitialis lauien malitia sine pce-
quem veslrum cgo mjserrimus affecluosius osctila- nitentia permansil in affcctu. Qnis igiiur vobis vide-
bor? quos, etsi leneo, non lanien concedilur et vi- tur amplius deliquisse, quis parricidium impurien-
riere, quos cuni non videain, riatuui esl, quori esl lius appetisse? iilriini ille qui lege scripta carens
gravius! sic tenere? Quis mihi riet, ail, pro vobis in patrein nescius riicitur incidisse, et bujus fncii
octilos iteruin possiin effotlere, imo, ut cilo nioriar conscius pcenitens graviier doluisse, an ille poiius
senile peclus ferro Iransfotlere, cujus praesenlein qui doetus in Scripturis patreni malevolus invasisse,
vilam riigne salis abliorrent superi, forle ct nianes ctdehujus peslis invohicro nnlla pneiiilentia legitur
iiicos abborrebuiit etiam inferi? Quo igilur ibo, quo evasisse? Magna diversitas! magna perversitas! Odit
fugiam, ubi non premal sarcina me maloruni, faciem lilius, et pertinaciter odit palrera tenere diligentem,
cordis mei nou operiat conftisio actuum iniqtiorum, fngal bi-nevohiiii et persequitur liigienlem, armal
ubi non me lorqiieul imporluna menlio filiorum, ouines, parat belluin, el ad illud colleclum exerci-
infausliis oricnlium parlus, gravis perdilio morluo- liiin exhorialur, ct de ruina palris spe vanissima
ruin?Ileu! quam iinfesta fuit Ccelo,terrae, forle et jam laelatur. Qui si prius in cervicem Amnion fralris
iuferis geniltiia, cui ntilla proecedcns, nulla deniipie " sui glatlium improvisuin exeniil, si praevenlumfrau-
similis poslfuliira , quoe horrore sceleruni trans- tle, cum caetcris in convivio parcerel fralribus,
gressa est leges otnniuin, sive jura, 618 habeas iiilereniil, noiinulla ex causaliciie poltiit forsitan
liequam iniliiini linc pcrriito dcsilura. > Cum bsec, elnunbrari, quia scilicet sluprum sororis illiciium
vel his similia senex querulus prolulissct, ct ad liignuin fuerai vinriicari. Unde cnm omnes regis
complendam inaloruin ultionem sibi morieiu iuferre filiosocciriisse Absalon crederetur, el audita fama
voluisset, filia, quoe dux viae fuernt, praecipitera hiijusiiiodi re.v doiore inconsolabili Irislaretur, Jo-
illius raanuiii cohibuit, cl nc propositum complcre- nariab filius Semmaa slupri dcgeneris, et veieris
tur, ejus ense sublato, prohibuil. Cnjusmodi viruin meiiioriae, aggressus esl dolorem rcgium veritalis
si schola geuliliuni exsecralur, iino si a se ipso indicio delinire. < Ne oestimet, inquit, dominus
morte qtiam viia tlignior judieatur, qui, quamvis meus rex, quod omnes filii regis occisi sunt, Ain-
«escius appetivit quod pater illi feceral iiiconccssum, mon snlus inorluus cst, quoniam in odio Absaion
quod natura sccretior vult esse filiis inaccessum, positus eral, ex die qua oppressit Thaniar sororem
quomodo in populo Dei, eruditus lege fuerat, et cjus (// Reg. xui). > Ne sestiinet rex, quod in oni-
Scriptura, exsccrabilis esl babcndus quem non lex Q nes ejus filios maniim Absalon miserit, quod in
repriinil, non naiura? Quoiiiodo Absalon dignus fratres immerilos tam nefandum scelus adniiserit,
venia procdicolurqui deoperire patris lurpiludinem sed proconslanti hnbent, quia coetcrisviventihus ille
non verclur; qui non solum non fortnidat, ut pattein niagis solus occubuit, qui cum sorore Absalon illi-
(ilius non moleslet, sed cliain hoc inlendit, ut pru- cita oppressione concuhuit. Iste nunc major» rie-
denli eum consilio dehonesiel? menlia adversus patrein belluin paral, suosque un-
Quod si quis dixerit, quia is de quo hujus sum dique colligil atljulores, eosqne tani monitis quam
gralia praclocutus,multo dignius est iram gravem et muneribusad proposilum reddilfncinus promptiores;
judiciuin assecutus, qtn non solum loro patris con- iiiiendens ut quem dolos, et insidias videl fugaeproe-
tumcliam inlulisse, sed eideni quoque Palri vitatn sidio priidenter evadere, indagine conclusum belli-
dicilur abslulisse , neipie i:i boc videlur ininus tle- ^a violentcr possil opprimere. Paier vero affeclti
bere Absalon reprcbenrii, cum in ipso quoque pos- benevolo odienlem filium amplexatur, tiiuel ilii, et
sil parriciriitim rieprebemli. Ille quiriem ©Edipodes mira ejus solliciludine crucialur, el ne forle ruiuam
duin pairera quoererel, palrem incogiiiium dicilur illius videal, ad praelium nou procetiii, sed pro co
occidisse, facti vero posimodnni conscius non me- mandat, et diligenlius intercedit. < Servale, ail,
diocriter doluisse, et quia sive moriein sive conlu- D puerum Absalon (// Reg. xvui). > Eum, ail, qtii a
meliam pauis noverat sibi naluroe legibus inlerdi- virili ratione et consilio destiliiius, ptierili et fatuo
clani, doloris impalieus praeparavii lain raaiius sensu nequiter est inriiilus, qui atlversus paircm
quara oculos ad vintlictuiu. Manus quidem ullorioe benevolum iram concilnt mullituriinis imperitae;
coecitaiem oculis inlulerunl, oculi vero illalam cse- euiu, inquit, vos qui melius sapitis, ctistoriile. Quam-
cilalis violenliam perltilernnl, ul quia in palrem vis enim illc bono meo nialuin rclribual, nolo la-
fallenle oculo peccaverat, opere non affectu, justc' men, ul quod suiiin esl,.vester ei ensis restiiual,
saiis ordiue prius ultro pceuas sumerel de aspeclu. quia quem ari odium pucrilis et falua impellit
Ad extremum cum hujusmotli vindicla sibi non suf- hebetudo, in quiele et pace spiritus prudens raea
ficere viderelur, et dolore praevalido gravis ejtts diligil fortiludo. Hoc est forte, qtiod in eorum inter-
conscientia premerelur, ad inferendam sibi mortcm prelationihus iioniinum figuraliter.designatur, qno-
perduxissel eum dira Ctesiphone, si non prsesens, rum David, manu forlis, pax vero patris, Absalon
ul dictuin est, virgo ensem lulissel Antigone. Absa- prDedicalur, ut ei misericordioe, qua bonus pater
lon vero, el proesumpsit prudens aliingcre lorum nequain lilio miserelur, ipsa quodammodo nominum
palris, et eumdem patreti) oc.cidcre perveisae gladio intciprctatio fatnuletur. Abba quidein pater, saleui
1077 DE SILENTIO CLERICORUM. 1078
vero pax, unde Abbessalon dicilur patris pax, quod A Deo cohseserat, inter angelos versabatur, ct sublimi
una e medio stiblata syllaba syncopalur, et jam non solio incomparabilis gloiiae fruebatur, ctim vcro ad
Abessalon, setl per syncopam Absalon nomiiialnr. suscipiendum adulteruni interioris conscieniiae cu-
Absalon itaque palris pax inlerprelalur, non quod biculum dilatavit, profeclo ad nimis htiitiilia digni-
erga patrem, sed 619 I' 101'patererga (iliuin pacem lalis stiae fasligiura inclinavii. Magna quidem erat
babueril, dtim subnixtim manu forli puerilis liujus illa integriiatis prislinoe celsilurio , econtra humilis
fatuilas ad odium non iuflexit, sed miserans, et el abjecla Iibiriinosoevoraginis turpiludo; in illa cos-
ampleclens phrencticum, solam illius phrenesim non lum merebalur ejus species luculenla, ntinc proje-
dilexit. « Servale, ail, puerum Absalon; > et infra : ctamelbumilem lenet lerrenorum facies luculenla.
< Quis mihi det, inquil, ut ego moriar pro le, Absa- De qua Dominus per Amos : < Virgo, inquil, Israel
lon, filimi, fili mi, Absalon? > (Ibid.) , projecla est in lerram (Amosv).» El per Ezechielem
Et quid niiruin si erga filium David paliens et ad Jerusalem : < Projecla es, iiiqnil, super faciem
bcnevolus invenitur, cujus ipse quoque Saul, forlem lerrse in abjectioneni animaetua?(Ezech. xvi). >Cum
benevoleiiiiain experitur, cum scilicet, David illi homo, cui Deus sublime os detierat, ad ccelorum ta-
nisi bona magna et plurima non conferrel, el ille men alla non suspicil, sed deflexo ad ima iiiltiilu
conferenti nisi mala multa' et gravia non re.ferrel ? B snper faciem lerrse se projicit, anima ejus lerreno-
de quo Jonalhas : « Ne pecces, inquit, rex in ser- rum conlagio jam infecla in conspeclu supremi ju-
vum luum David, quia non peccavit libi, et opera dicis vilis efficitur et abjecta. Alijecla vero diiin non
cjus bona sunt libi valde (/ Reg. xix). > Et Achime- obliuet prislinam riignitatem, trnnseuntii per eain
lec : « Quis,.ailj in oniuibus servis luis sicut David dat iinnmndis spiritibus faciliaiein, qui ari nihil
fidelis, et gener regis, pergens ad iniperium luum, aliud videntur solliciti vigilare, qunin ut ad trans-
et gloriosus in donio lua? > (/ Reg. xxn.) Cum au- cunriuiii possint illam miseram incurvare. De quibus
lem in domo regis, David fidelis et bomis perma- lsaias: < Qui dicunt, ait, animae nosiroe : Incurvare
nt iranseainus (Isa. LI). >Cum enim anitiia ad amo-
neal, et ei coram rege, lam Jonalhas qttani Achi-
melec leslimonium dignum perhibeal, eum lamen reni voluplalum carnalium incurvcscit, ad transeiui-
dtiiii per eam iininuiidoruin malilia spiriiuum inva-
liiijiis fidei merilo non satis digne Satil ampleclilur,
sed econtra odil benevolum, et quasi hostem, ami- lescit; et eum idein transitus iteratione noxia fre-
cum persequitur. « Quserebat, inquit, eum Sanl qiientatur, illa jacens «ct humilis in stio sanguine
cunciis diebus, et non tradidit euin Deus in manus coiiciiltaiur, cui per Ezeehielem : < Vidi le, ail, cou-
ejus (/ Reg. xxni); > et infra : « Assumeiis, inquil, _ ciilcatain in sanguine luo (Ezech. xvi). >El Michaeas:
Saul tria millia viroruni electoruni ex omni lsrael, < Nuiic eril in conculcationein ul lulum platearum
> El David : < Si reddidi, ait, relribueii--
perrexit ad invesligantbim David. Ubi ciim David in (Mich. vn).
spehtnca cum suis comitibus laliiaret, el Saul in liims niihi mala, persequalur. ininiicus auimain
eamdem ad piirganduni ventrem nnllo coniite de- meam et coniprehendal el conculcct in lerra viiain
>
clinarel, poluit David suggerentibus sociis vicein meam (Psal. vu). Quo atilem ainplius anima con-
reddere persequenli, sed proecisa sohim ora chlami- culcalur, eo procul riubio plus oegrescit et segritudine
mtiliehriter emollescit : et non soliim
dis, maliiit parcere non merenli. Propilius, ait, sit proevalente
inihi Douiinus ne faciam hanc rein domino meo cnervi sua molliiie jam sordescil, sed usu longiore
chrisio Doniini, ul mittam manum meain iii euin in suis qtioque sordibus coinptitrescil. De qua Mi-
: < Propter iinmuiiditiam, inquit, ejus, cor--
(/ Reg. xxiv). > In quo faclo honesla quoedani ejus choeas > El Joel:
superbia designalur , quoe nisi honesle boslem vin- ruiiipeiiir putredine pessima (Mich. n).
cere dedignattir, eamque fugiendam esse victoriam < CoiiipiUrueruiu, inquit, juinenta in stcrcore suo
(Joel. l). » F.t quidam pcenitens : < Compiilruerunt,
liquido manifestat, quae viclorem nota degeneri rie-
bonestat. inquil, el corruptae sunl cicatrices nieae (Psal.
Est quippe et humilitas quam divina digne Scri- D LXXIH).> Aliqunndo quippe riivina miseraiio lan-
visilat sicjacentis, el inanu inedica lergit
ptura reprehendit, cuni scilicel ubi vel quoraorio guorein
corruat aniraa, non attenriil, cnni lanlo exurilur scabiein putrescentis, defectu laboranli infusa gratia
illam de Evangclio mise-
a;slu seduciorioevoluptalis, ul nullum fere babeat dal viituiem, et incurvam
rans erigil ad salulein : « Suscitans, inquit, de lerra
respeclum vel diligenliatn honestatis. Unde btijus-
inodi animse perlsaiam dicitur : « Suscepisii ariiillc- iuopein, et de slercore erigens pauperem (Psal.
> Et in Evangelio : < Mulier, inqtiit, diraissa
runi, dilatasti cubile luum el humiliata es usque ad cxn).
inferos (ha. LVII).> Anima quam sibi verbuni Do- es ab infirmitale ttia, et confeslini erecla est, et
mini copulaverai. collatae gralia sanciitaiis, si fone glorificabal Deum (Luc. xiu). > Qtiain ciim ere-
averialura fecundsematrimonio caslitatis, si dilatet xeril, confert ei novae miiuera sanclilalis, et donis
cubile suum ut subinlroducliim adulterum liberins dona cuniulans, velut in siiblimi ponil eani solio
ul abhorrens infiuta 620 dedignelur
ampleclatur. si efftisa menlis laiiludine corruptoris dignilalis,
doenionisimmundilia polluatur, profeclo suoe negli- ad ea lurpiier incurvari, superioribus inhians, in
et vilibus ulira non
gentioe nierito collapsa deinler superos, volunlate illis diligat inunorari, abjeclis
sustineat onustari, eiiiinenlioiibus et piseclaris ar
propria iiumilialur usque ad infcros. Quandiu eniin
dcnler ambial boncslari.
|07£» PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON^E SPEi 1080
CAPUT LXY. \. monem plausibililer glorictur? < Mecum sunl, ait,
Qiiae cuin hon solum religionis iiuuitu vitiornm divilioe, et gloria, opes superboc, et jtistilia (Piov.
contempia lenocinia proeterire, sed etiam honestalis m). > In hoc autem qtiod divilioe, et gloria, vel opnni
gratia invcnitiir quaevis dedecora fastiriire, quitl nisi supcrbia iiominatur, inesse illi procul dttbio qniri-
videlur nobili quadain, el libera menlis excellentia qiiani reprehensibile non nolafur, quia, etsi cunt
superbire, dum videlicel respuit indiguis auiinum divitiis gloriam, cum opibus illa superbiam intro-
dclinire ? Tenel quippe eam religionis priroae et ti.itlit, coines lameii justitia viiium pariter non ad-
proecipuaelanla cura, ut quoeviloe, vel famoecogno- tnitlit. Recte ergo hnjusinodi lam gloria qiiam su-
vcrit certius nocilura abhorreat el fngiai, velut onus perbia comniendabilis judicatur, quas justitia (quae
diirocet gravissima' paupertalis, ditari sohini cupiens nescil viiitim) cdinilaliir, quae illarum fructus melio^
superbis opibus houesiissiinae sanclitaiis. Quod ei res eflicil auro, vel lapirie, vel argento; sicul plane
pulchre pcr Isaiani promiltitur: <Ponam te, inquit, iiinuttur sequenti ejusdeiii sapieritiae documenlo.
in superbiam soeculorum in generaiionem el gene- «Melior est, inqtiit, fructns meus auro, et lapide
rationem (!sa. LX). > Animain quam Dcus ordinat prelioso, et genimitia iriea argenlo eleclo (Prov.
ad iransferendum eam in consoriium augelortim, vm). > Quo aulem merito idein fructus, et geniinina
recle ponere diciiur in supcrbiam sacculorum; tiiiiii B comniendentur, nec eis recle qiiaeqne visibilitcr
scilicet eain, et in praesenti rionat niagnis cl praeci- commendabiiia comparenliir, sequenli versieulo evi-
puis opibus ineiilornni, et in fiituro iniilto- niajori- dcntitts dcmonslrniur, ne qtii super boc legenti dtt-
iius et potiorihus proeniiortini. El nc lorte iiifirmilatis bilnlio relinqiialtir. < !n viis, ini|iiit, juslitioe ainbnlo,
suseconscia jusioampliusexpavescat, cta sperandoel in medio seinitariim jmlicii (ifcid.). » Sapientia virie-
amandoprpmissam aliiiudinem elanguescat, vull eam lur anibiilare, cum quidquid agii; iuvenitur distri-
Deusexcmploeldocirina proeccdcniiumconforlaij, til ciius judicare, cum angiisias cjus seuiilas subtilis
horum adjiimento possit ad quaevis ardua roborari. uirigit rcctiludo, perriuciiquc ari optatum eamdein
< El suges, inquit, lac gcnlium, el mamilla rcguni recliludinem forlittido. Et ne forte sibi soli videa-
laclaberis (ibid.). > Illi, ail, qui de tenebris geutiuni inr in bis omnibiis labornre, ef non curans aliorum
ad lucem Israeliticam sunl conversi; qui reiicla praediclas opcs avaro sibi stndio congregare, con-
mimdi laiiludine arctioris vit;e semitam sunl ag- sequeiiter nobis oslendere voluit qtiid inlendat,
gressi; qui prius erudili, el exercilati sunt in gy- iluin lantis opibus, (anlo prscconio se conimeniiat,
mnasio disciptinoc, infundeiU tibi riiligenli sludio <ut diieni, inquit, diligcntes me,et ihesauros eorum
lac doctiinie. < Ei mamilla, inqtiit, rcgum Inctaberis. > repleam (ibid.). » Ad boc, inquil, superbas opes irieas
Quare btiic promillilur mamilla regum potius quam volui coniniendare, ari hoc meam justitinm, meum
servorura, nisi quia qtii premunlur servitute dcge- vohis jndicium proedicare, ul me vos audilorcs ho-
neri viliorura, iionduin idonei, nondum siint uliles ruii) nicrito diligatis, diligenlcs cadem opum niagni-
ad docenduin, sed eis cst infirmiltuis suoe merilo licenlia ditescatis, et. Ihesauri vesiri mea inuiiili-
sileniium imponendum? Tacilis ergo servis, illi ad centia repleanlur, qui rcpleti fures non timeaiit,
docendi officium admiliuntur, qui recto ilinere ari aerugine vel linea non laedantur. Vult ergo Sapienlia
oblinendam jusliliain oirigiinlur, qui ad regendum ul qui sunl ad superbain ejus altitudineni pervcn-
inores suos viriliter expediti, et atl riocendtun alios turi, et discreli judicio eljtisiilia sinl maturi, quia
iuveiiiuiiiur lauriabiliter eruriiti. Quos atlmonens et uon nisi judicio praccedenle ad justiiinm perve-
Psalnius: < Reges, inquit, intelligitc, eruilimini qui nilur , et non nisi juslitia, alliiudinis ejus adiius
judicatis lerram (Psal. u). > Et alius Sapiens : < Di- 621 aperilnr. Quod per alium snpienlem insi-
ligite, ait, jnsliliam qui judicatis lerrara (Sap. t). i iiuans dicit : < Sine judicio nihil fncias grave
Qui ergo eruriitione congrua saiagunt insiguiri, et (Eccii. xxxut). > Quod ait gaave non importabile
oblinendse sapienlioediligcnliam iinpcrtiri, recte, ut sivedurttm, sed justuinquid inlelligi voluit et ina-
diclum csl, ad docendi oflicittmariniilliintiir, et eru- D turiini.iii quo necesse cst ttntimqueinque viriliier
diendoe animsc doclores a Domiuo promiliuiuur. cxerceri, si inler eos,-qui dignas Deo laudes defe-
Felix anima qiioe intligno servoium nbere non In- runt, vull haberi. Unde et David : < In populo, ait,
clatur, quae iniquis doctonim moribus non vexalur, gravi laudabo le (Psal. xxxiv). > Gravis quippe cst
qiiam mnjorum vel perversa praeriicalio in errorem qui venlo inconslnntioe tanquam folium non rapta-
devium non inducit, vel pravn coriversatio ad irain lur, non morum leviiate a jtisto proposilo sepaiatur,
et scaurialum non addueit. Feliv anima cui tanta sed cum id quod justura est, jusle quserat el in eo Ci-
gratia promulgatur, ut non nisi regiim cura, et sol- xus elimmobilis perseverat. Ad hanc aulem grave-
liciludiiic nulrialur, quoe adulta et suffulta regiis (lineni quoe inlelligilur non oriibilis sed inaiura,
opibus laliuin superborum, eosdem plenius imitantlo quia vitiis poleslatem, locuni inconslauiix non da-
ipsa qnoqiie in superbiam ponilur sscciilorum! In tura, nulla virium qtianlitate, nulio studio pcrvcni-
banc siiperbiam nunquid vobis illa posila lion virie- lur, si,qtiidquid agendum esl, non judicio praeve-
tur. quac altcndens quanto virtutum culmine stihli- niiur. Quod innuens Paulus ad Timotheum : < Siue
uieiiir, intra silentii laiebras avara ingratiliidinc prxjudicio, siit, nibil faciens (/ Tim. v). > Quidquid
non tcnetur, scd crunipil in gladitim, ut per Sa.Iu- cniin vtr discrclus ngcndttiu sihi esse delerminat,
 1081 DE SILENTIO CLERICORUM. 1082
sttblili prius judicio prudcnler cxnminat, ul cuin A accedcntes inficere gratulalur, profecto non proprio
discrela exaniiiianlis judicii praecesserit aliitudo, seri imindus per antipbrasiin appcllalur, id cst vel
sit inalur.1el secura sequenlis operis laliliulo. Ideo ab iinmunriilia qua sordct, vcl magis a iniinriitia
rccle Snpientia el jusliiioe vias et judicii seniitas qua privatur. Quem nomine solc muiirium, re a«-
noniinavit, in quo procul riubio quotl sdum cst am- lem vera inimiiniium qni letigeril, non jam mundtis
boruni discrcle designavit, quia el in judLio hn- scd ailrnclii iinraundilioe (it immundus. Supcr quo
benria cst siigusta qusedain etrara snbtilitas, eliiinc Moyses : < Qui langit, inquit, quodlibcl imniunduiu
in opere cotiseqiiciili invcniliir lata seiuritas. Ciun cujus lncli:scst sordirius, iiiimuinhis eril(Ltu>.xxu).>
ergo riixisset: < lu viis juslitioc anibitlo , > signanicr Ei longe supra : « Qui teligerit, inquit, iinmuiirii-
arijecit: « In medio seniilarum judicii (Prov. vm),> liam boiuinis sive onniis rei qnnc polluere potesl,
ul qui speral ad securain operum laliiudincm se iuieribil rie populis suis (Lev. vii). > Ideo infra pcr
vcnliiriim, seial sc per medias scmitas cxaniinanlis cmnriciii Moysem Dominus : < Docebitis, ait, filios
judicii iransituruin. Propler quod Psalnius : < Diri- Isrncl iil cnveanl iuimuniliiiaiii el, nou inoriuiuiir
gel, inquit, mansueios in judicio, docebit miles vias in sorriibus suis (Lev. xxv). > Cuni crgo Snul riccii-
suas (Psal. xxxi.v), > tlans plane intelligi quia Deiis riansa via, vel tlevius n scinitn rectiore, sorries co-
in latiiuilinem perfeclam suoruiu operum nou addu- " giiaiuiim in luceni operum profe.rl misero cum
cil, nisi quos prius in angustainjudicii recliludinem oriore, recte in illum Davitl niaiium nuiiere rierii-
introdticit, et quos iiitroduceiis docet, nimirum el- gnatur, ne el ipse declinans laclu riegcneri pol-
iicit mansuetos, nec nisi eos qui mansueli fuerinl, ltiatur. Quaraviscnim peccanrii facullas inproesen-
ad hoc redtlere vuli riiscrelos. Recte ergo Snpientia tiarum libera tribuattir, et quasi opportiinuni tcm-
si-perbas opcs ei suani gloriam piaedicavit, recle pus vel spaliuni offeralur, nou laincn riebeljiistiis
judicii semitas cl vias juslilke coinuiendavil, ut suggereiiliuin moniiis assenlire, non sugges4aini-
diligenles se, invitaretel dilarei gralia merilorum, quitas atl effectitui operis pervenire. < Dixeruiu,
et bene meiitos, ut proedictum est, in stiperbiam inquit , servi Davitl ad euiri : Ecce dies de
ponerel socculorum. qua locuttis esl Doniinus : Ego irntlaiu tibi ininii-
CAPUT LXVI. cum tiiiini ut facias ei sicut placiicril in oculis tuis.
His opibus riivcs esse David profugus videbatur, Dixilque David ad viros suos : Nisi Domiuus
hujiismodi superbioe proeeiniuenli solio tenebatur, percusseril euni, aut riies ejus vencrit ul morialur,
cum qblalosibi Iocoei teinporequo de hosteposset aut descendens in protriio perieril, propitius 622
facile vindicari, honesto fastidio ad langcndum eum P sit inibi Deus,ue uiillam iiinnum nienni in chrisium
respuil iucurvari. Doinini (/ Reg. xxiv). > Etsi, aii, peccaturo diffi-
Atlenriil enim, ul oeslimo, se gerere typum ani- cultas mibi pessuluni non objcclal,el quidquid velim
moe justioris, quoejustitioe meriio. sedem oblinet agere divina aquilas cnni palientia me exspectat,
solii digninris, cui, etsi inulti suggeriinl ul deciinct mihi lanien, quiriquiti vobis videlur liciliini, non
ad viloe conteinptibilia lurpioris, indignum lamen libebit, nec htijus inundi sordibus manus mea niuii-
ducil cervicem flectere propositi foriioris. Denique dior adlisereliil. Chrisliis Domini, niiindus iste figii-
Davidmanu fortis inlerprelatiir.Qiii aiitemsuggeruiit rate non inimerito iiominaiur, quia ipse a Deo vel
ul in Saulein manura mittal, ui persecutorem siiuin ari innloruni cxiliuni, vel ari bonoruin exercilium
quasi abire liberum non perinitiat, quoslihet iniqiios orriinalur, quia Deus facieus paccin ctcreans ma-
vel malignos spirilus praeligiirant, qui jnsti animam luiii, forinans lucein el creans teuehras, Isaiae vn-
comilanles, ei freqiienlius iiisusurrnnl ul a semila ticinio pncriicalur, dtim bnna et prospera,, mala et
sanctitatis opporluno quasi lcmpore jam declinet, aspera vcl facercvel disponere non negalur.
et soluto Ioro justitiie, ad immunda niunili opcra se CAPUT LXVH.
inclinet. Saul qiiidem pelitus interprelalur, mundi Paulo infra cuni idem Saul castra in colle Acliilae
iiguram lencns quem sibi eligunl religionis debilse D melarettir, et in suo illic (entorio cuni suis princi-
conlempiorcs, sununo sibi siudio volupiaimn magis pibus soiiino profimdissimo preincretiir, Davitl su-
quam Dei appetunt amatores. Reprobalo Sauie : perveniens cxplere in illura suara poluil voluniaicm,
< Da nobis, inquiunt, regein ul judicet nos (/ Reg. sed eodem spirilu fasluque simili oblatam respuit
vm). > El in Evangelio abjicienles Cbristum : <Non facultatctn. Dicente enim Abisai : < Coiicliisit Deus
habemns, inquiunt.regem nisi Caesarem (Joan. xix).> hodie iniinicuin luuin in nianus luas, iiunc ergo per-
Etiterum: <Non hunc, sedBarrabam (ibid.). < Mun- fodiaiu eum lanceain terra scmcl, el sectintlo opus.
dus crgo iste vebemeiiler a plurimis expelitus (esl iion eril; resppndu David : Non inlciiicias enni,
enim juxia Salomoiieni, stultorum numerus inlini- Quis eniiii extendet 111:11111111 suain iu clirisium Do-
tus) imindus, inqiiam, isle sepulcri more plenus os- niini etinnocens erit?>(/ Reg. xxvi.) Dormit Saul,
sibus moiiuorum, eadera morlicina non ohriucit.sed cuiii isle mtindus et amaior mundi quilibct vitiis
producit palenti guttufe ad nolitiain caHerorum. premeiitibus elanguescil; et in ianguore sordidP, se-
« Sepulcrtim, inquii, paiens est gutlur corum (Psat. curilate misera conquiescit, cum ad veram lucent
v.^xm). > Qui autem operibus ncquam velul mor- justitioe oculos mentis clauriil, cl in morem surriae
t|y'rum ossibus inquinatur, ct eoruni odore misero aspidis vocciu sapienter iiicantanlium non cxaudit.
1083 PHILIPPl DE HARVENGABBATISBONJH SPEI 1084
De qtiibus Isaias : « Dormientes, inquit, et amanles .Vsum. < Levavit, inquit, Saul vocem suam, el dixit
soniiiia (ha. LVI); > et Osee : < Tola, inquil, nocte ad David : Justior lu cs qtiam ego, lu enini tribuisli
dormivit (Oseevu). > Cui si qttis velit quasi vicem niilii bona, ego autem reddidi tibi mala, lu indicasti
reddere persequenti, si quis manum in eum miserit, hodie quoinodo tradideritme Dominus in nianii tua,
tit favorem vel assensum praebeat delinqueiili, quid, et non occiderismc (/ Reg. xxtv). >El infra : <Pec-
nisi eum inlerficere et viam videlur inlcrcludere cavi, ait, revertere, fili nii David, iie.-]uaquamenim
veriiaiis, dnm impellil praecipilem et impulsum tiltra male libi faciam (/ Reg. xxvi). >Spondet Saul
proecipital consectalu ct consorlio pravitatis. Untlc nibil David mali deinceps se faclurum, ut timore
Isaias : < Popule meus, ait, qui beuliim te dicunt, seposito, securus ille maneal in futurum, sed in
ipse le decipiunt, eiviam gressuutn luornm dissipant ejus promissis nnllam David fiduciam vult haberev,
(Isa. III). » Et Salomon : < Si le, inquil, lactaverint non se credit amari, etsi vullu placido videtur ar-
peccalores, ne acquiescas eis, peries enim eorum ridere. Novit quippe et experimento novil malevo-
currunl ad malum el feslinanl ttl effundant sangui- lenliatn persequenlis, novil infidos morcs, el in-
nem (Prov. x). » Non vult crgo David in modum conslantiam promitlentis, qnia et in mttndo so-
peccaloris sanguinem dormientis effundere , non lis radii superfusa nebula frequenlius obducun-
suum in allerum, vel in se alterius peccattim refttn- tur, 623 el sicut lux tenebras, sic ordine vicario
dere; sed permiltens illum, qtiem et Deus vttlt vivere lucem lenebra? Drosequuntur. Ilabens ergo David
etiam eo lempore quo delinquit, ejusdein seu vitam suspectum Saulem , etiani cura nequatn proposilum
seu moriera divino judicio dcrelinquit. < Nisi Domi- inlerniittit, et serena exteriori facie , boua et pro-
nus, inquil, percusseril eum, aut dies ejus venerit sperajani promiltil, nequando forle corrual, ejus
ul moriatur, propilius sit mihi Dominus, ne exten- dolos, el lendiculas introgressus, prudemi consilio
daiii rnanuin ineam in cbristum Domini (/ Reg. fugaepraesidium esl aggressus, « Aliquando , ail,
xxvt). » Quamvis ei blandialur quactlam veliu facies incidam in unodie in manus Saul.Nonne melius esl,
loci ac lemporis opporluna, cumqtie ari pcccanrium utfugiam, et salver? Fugiam ergo manus ejus
periirgeat suggcslio comiiumiinporluna, ipse lamen (/ Reg. xxvn). > Bene prudens vir docto spiriiu
foriior a reclo iramite non declinat, cervicemque consiliuin evangelicum praevidebai, qtti perseculo-
rigidam suggerenlium monilis non inclinat. Dicunt reiri suum recte sibi consulens fugere disponebat,
ijuidem illi juxta Isaiam :« Incurvare ul Iranseanms scicns ei grave periculum imminere, qui vel malura
(ha. LI), »ut cum lua videlicelflexa fueril rectiludo, letigerit, vel ejtis tacliim non limuerit suslinere.
hobis transeuntibus conculceiur illa tua nobilis san-
r <Cum vos, inquil, persecuti fuerint in una civitale,
clitudo, el quoe stipino vullu superbarum virielur fugite in aliam (Matlh. x). > Denique Jerentias
virtulnm excelleniia subliinari, abjecla lmmiliiatc propbela : « Fugile, inquil, de medio Babylonis,
in noslris non abhorreat sordibus volutari. Csetcruni et salvet unusquisque animam suam (Jer. LI).> Pru-
David, imo juslus quilibet cui ad manum csl bone- denter allendens quia cujusvis anima vix salvatur,
sta forliludo, cui sortlel lurpis bumilitas, et abjecta si fraudes, et impeius inundi fugere dedignatur,
vilescil lurpiiudo, illud Joelis magnum quidem et in qtio dum multa rabies, ordo nullus, omnia
necessariuin eligit respondere, el quod respondel, sunt confttsa, quse spesanimoe, si ejus retibus,
affecln et operibus diligil,oblinere : < Eril, inquit, vel indagine sit conclusa? Fugit itaque David
Jerusalem sancia, ei alieni non transibunt per eara eum qtii proinissis fidem non tribuii, qui bene me-
{Joel. ut). > Jerusalein visio pacis interprelalur, rilo e regione malum retribuit, sicut ipse cum vel-
animae figuram tenens, 'quae quandiu verse pacis ut cognito realu corapungilur, urgente verilate
inluiiu Deo diligit deservife, et sursum cor habeiis evidenler fateri compellilur. « Tu, inquit, iribuisti
ad Doiuinuni, ejus mandatis el vohintatibus obe- miiii bona, ego aulem reddidi libi mala (I Reg.
ilire, tanta eatri invenilur forliludo saiictitudinis xxtv). > Tanlo Saul veneno, tanli ardore sceleris
obsepire, ut per eam alieni, id est nequam spirilus D est infecius, laiua.malilia ejus premilur et oppri-
nequeant pertransire. liiilur inlelleclus, ut ctim inlelligat David boiiuin
CAPUT LXVIll. sibi et virilem exstitisse, et quamvis injuriis iaccs-
Ad quan. a Naum propbeta :« Non adjiciet, in- silum in sua eura innocenlia perstitisse, non tamen
quit.ultra ut transeatper le Belial (Naum. i). >Eum eum diligat, non diiigens coniplectalur, sed pro-
auteni qui alienis, aut Belial per se iransituni non vult misso beneficio pronus ad odium reflectalur. Qua
dare, et a laclu Saulis decernit manus inundas et urgente malitia non solum David servo suo collati
iiinoxiascoriservare, idem Saul nialiim bono retri- inerito beneficii non mitescit, sed eliam in Jona-
b.uens , persequi non nmittil, etsi aliquoties non ihan (iliurii suum vehementer exardescil, eo quod
benevolenlia, sed astutia poiius inlerniitiii. Ali- ille et Dnvid jusiiliam conimendabilem praedicaret,
quando enim persecutor subdolus videtur propositi ei patris malitiam reprehensibilem demonstraret.•
pcenilere, et ab iiiccepto nianuni cural polius quam t Iralus, inquit, Saul ariversus Jonalban dixil ei
animurii cohihcrc, ul cum is qtiera odil seductus Fili mulieris ultro virum lapienlis, nunquid ignoro
pacis specie jam se ptuaveril non invisum, iste illt quia diligis filium Isai? (/ Reg. xx). >Et paulo posl:
superveniens de repente cfficacius obruat improvi- < Arripuit Saul lanceam.ut perculerct eum (ibid.)to
1085 DE SILENTIO CLERICORUM. 1080
CAPUT LXIX. A se caeleris prseeminere, mitianlnr ei affirmant gra-
lluic in Ecclesia possunl .quidam similcs inveniri, ves illi molesiias imminere. Non enim ferventem
qtii cum praelationis fastigio se vidcrint insigniri, 624 zc'° jnstitisc ulnis tenuioribits amplectunlur,
laiilo in niinores et subriilos Iivore debacchaiiiur, ut sed quem.fovere debuerani niinis et contumeliis
non palres et rectores , setl hostes polius virieanlur. persequunlur; et si qnos vitlerinl eodcm in illum
Obliii enim quomotlo itloruni riebcant necessitatibus oriio non leneri, non riiffcriiril in eos ira graviier
providere, quantam illorum paci^et quieli diligen- (.•omnioveri. « Nnuqiiitl, ail, omnibus vobis dabit
liam adhibcre, quo nffectu s.o illis mansuetos et (ilins Jsai ngros, etvineas, et universos vos faciet
amabiles exhibere, quo sturiio viventli forinani iribunos et ceniiirioiies, qiioniam conjurastis om-
omnibus, el in omnibus se pr.cbere, e -converso vita nes atlversum mc, el non esi qtii mihi renuntiet,
graves, moribus iinporliini, ainnnlcs proprium, non non est qui vieem nieam doleat ex vobis? > (/ Reg.
ciirnntes penilus tle coiiiinuiii, aii.entlciue>el stibcsse xxit.) Nunqiiid, ail, illi favendum est, qni parcin
caetcros,eteisrieni cseteris sepneesse, quidqniri libet mihi grariiiin vcl ordinem non sorlilnr, qtii longe
praelalionisprivilegiosilii licilum voluntesse. Su;e igi- inferior digna vobis niuucra non largitur, et non
lur volunlaii gralolenocinio servientes, elquod legis, poiius iriemin illiiin riehelis mecuiii oriium exercerc,
quori orriinis est, ntl suum lihilum deflectenles, B ul inereainini mea majoris riona , el graliam ohli-
quoniam a subjectis pro assuinplo inagisterio sufferun- nere? Unde cnni Zyphoeiapnd se lalilare David in
lur, fraclis velut repngulis in excessus liberos effe- colle Acbiloe Sauli nuutiarent, el se trndiiuros ilhim
riinlur. Cujusmodi proposilum si qni siibiiiloriim in mnnus ejusdem Snulis affirniarent, Sau! gralum
senserint non plncere, illumqtie pravis majorum habens perversinn obseqiiiuin el favorem, sicut
operibus assensum facileni non proebere, et sicut superioribus exhibuii se iiiolcstuni, sic istis atlu-
non propler honiiiieni vitia, sicet liominem gratum lantibus lcniorem. t Benedicti , ail, vos a Domino
propler vitia non habere, seri zelo reciiliuiinis quia doluistis vicem meain (/ lleg. xxiu). > E re-
quitlqiiid ab illa discrepatabborrere, htijnsnioriisub- gione comperto Doech Iriuiuoeo referente quod
ditum slatim prolervum judicant et vecordem, quia Acbimelech sacerdos pro Davitl Dominum consuluis-
vident scilicet suis cum pravis moribus non con- set, et ei panes propositionis et Goliath Philislhai
cordem. Vidcliir quitiem illis conliimacis duriiisc " gladium proubuisset, accersito eodem Achimelech,
graviier argiiendus, inio gravi lanquain hostis odio et oinni domo palris sui, ait emissariis qui circuin-
perseqnendiis, qui ninnii favorabili gratiim majori- stabanleum: < Convertimini el interficite sacerrioies
bus accubituin non emollit, qui enrum qualiacunque Domini, nain nianus eorum cum David est (/ Reg.
opera blandis laudibus non allollit. Arguendus, in- xxn). > Videlis iiialuni principeni in servos Domiui
qiiam, est qtti conlra praelati sui opera prscsumpserit dessevire, in quibus ntillum aliud potest moriis
vcl mulire, et in eum quiriquid agat, repreben- raeritum invenire , nisi quod non fueranl perversis
sionis quidpiam effulire; cuin, ul aiunl, subje- ejus voluniatibiis obsecuii, neque David imnieriium
cluni non rieceat nisi ant prselato prona in ouuiibus gravi seeum otlio persecuti. Tanto livoris toxico,
benevolenlia consenlire, aul inipresso labiis digito, lanla nequilia lorquebalur, ut si quis siibdilorunt
catile el htimililer obmulire. Non igittir impiiue de vanitali veritalem procferre vidcbatur, si qnisiiole-
proelali sui vila coiiqueiiltir, qui Dci quam boininis bal ei favore asseniatorio deservire, niereretur
voluntaii libenter obsequilur, non in laudein apud apud eum velnt boslis in odium devenire.
hoinines, iion in prosperiim ei cedit, qui favore, vel Non solum igilur David innocuo nocere desirie-'
sileutio ad consenliendum perversis moribus non ac- rat, setl et coeteris, quos eitleni David nolle nocere
cedit. Quo enim perversi quiqiie proelalionis gradu •consirierai, el niira perversilate illi eflicilur inirai-
fuerinl altiores, eobtijusniodi subjecto linminent gra- cus, cum lamen ipse Daviri eidem Sauli sil amicus.
viores, imperanies ut Roboam durum imperiutn in El quoniam princeps malus atnico non relribuit
prsesenti, et indttraio corde pollicenies iriem fore JJ quod meretur, sed insuper illum opprimere, elmala
dtirius in scquenti. De qualibus pulclrre Michseas bonis redriere non veretur, constnt eum iliuri grave
propliela. < Si quis, ait, non dederit in ore eorum judicium non limcre, quori per propbetnm Detisla-
quiripiam, sanctilicant super etiin prselium (Mich. libus asseril imminere. « Voe, inquil Jeremias, qui
iu). > Quia eorum conscienlia internoe verilatis re- amicuin suiim opprimil frustra , et merceriem ejus
feclione soliria non pingnescit, ad appeienduui non retidil ei (Jer. xxn). > Cimi iiiimicuin suum
foris vana corum.avidunios patescit, seuiper inhians quisque diligere, el illius odio gratiani reddere jp-
etanbelnns, ut sibi a subditis juxta libituin defera- bcalur, IU Patri suo , qui in caiis esl, similis eflici
lur, et non oriiosa veri asperiias, seri asseritanrii niercntur qiiaiilum va: increlur incurrere qui non
grala suavilns plenius offeralur. lu quoriim ore si solum non diligit iiiimicuin , sed proevalenle malitia,
quis muiuis non ricrierit conciipitum, alienum a rc- invehilur odiis gravibus in ainicuni? In qiiem nimi-
ligione lalem juriicanl nppetitum , si . legi quani runi iiihil debnit perperam cogitare, non eam vel
rcgi mngis elegerit oberiire, cum legem, et regem laienter malevolenliae jaculis ngimre, cum elsi ab
virient paria non seiilire, < sanctificanl stiper etim opere exleriori forte fueril quispiam ferialus, divina
praeliwn, > id esl auclorilate qua sciiini, ei rccoluni luincn ccnsura solos inlcriorcs argual cogilatus.
1087 PHILIPPI DE IIARVENG ABBATISBONJESPEl 10S8
QuodperZacbariaminnucns:«Unusqiiisqiie,ait,ma- A Juriici, ut lapidarenl ctim. Et illc : Multa bona opera
Inmconlra ainicumsutim tiecogilelis(Zach. v).» Quod oslendi vobis ex Pnlre meo, proplcr quod eortim
siinamicum mala cogitalio coiisentanea non videiur, opus me Inpidatis? > (Joan. x.) Quia dixi vobis de-
qnariistriclionc opcris consnnimalioprohibeiur; cnm clinandnesse deceplorioelenocinia vanitaiis, et saniori
scilicet, id quod seminario maiiliaeinlra consciciitiani concilio lcnenriam angusiiorem seiuilara veritaiis,
esl conceptuni,rieliheralione ct studio quis athluccre quia doctrinam utilcm vila ct inotibus roboravi, et
molilur atl perfeclum? Super quo Salomon : « Ne ad faciendani fidcni veslros ct ctiravi languidos, el
moliaris, inquil, amico luo malum (Prov. in). > morluos suscitavi ; rogo vos proplcr quod eoruin
His et hiijnscemorii Scriplurae monilis proefaii opits rccipio liujtis vestroe beneficium largilalis , ut
inincipes ariversnntur, qui habentcs speciem picta- sic proincriluni, assensu lam tiiianinio lapiriibus
lis ,,intrn cnnlns oviuin (onversaiilur, sctl cos rugilti obrualis? Hoccine procmio linjits apud vos gratia
leonino, vel litpina rahie perseqiiiinlur, qui lcnaces vidcoresse digiiiis.quiproecoetcris populis nationum
ji»sti, non majorum pravis nioribus ohscquunlur. vobis csse volui latn beuignus, iiiibiqtie bona ope-
Eos, inquatn, niorilcnl el lacerant, qtiibus allen- ranti sic esse responrienduni censetis, ut rcmune-
dtnl diguilalis orriine sc praeferri, et cisdcm forle rantli gralia landem ad lapides feslineiis ? At illi
sa^clitatis merito plus dcferri, cl quia vitlenl majiis " scicnies niala bonis rctribtii non dcbere, et tamcn
illis testimonitim virlulis gralia pcrhiberi, liincnt noleiues aninitini sive niaiius a proposito cobibere,
eos ad honoris parein grariuin vel ortiinem promo- ejusdem propositi non nialitinm scd calumuiam sata-
veri. < Saul, iuquiiini, percussit millc, et Daviri giinl reinovcre, cl Clirisii reitittidinem in parlem
decem millia. lratus esl aulcin Saul nitnis, cl dis- alteram detorquere. « De bono, inquiunt, operenou
plicuit in oculis ejus isle sermo. Quid ci superest, lapidamus lc, sed de blasphcmia, cl quia ttt homo
inquil, nisi solum rcgnuni? Et non rectis oculis ciim sis, facis le ipsuin Detiin (ibid.). > Malevoli
aspicicbat David a die illa ct deinceps (/ Reg. quiquc dum quemlibet immeritum rnviriia el odio
xvm). »<Ecce fomes et scminaridin livoris el odii, persequuntur, nd boc student, ad boc sludiosius
quod scilicet, milili qtiara principi, servo quara ciiittiiilur, ut vti iniponanl illi cxcogiialoc maculatn
domino plus deferlur, qtiod lestimouio mulicriim falsilatis, vel dcpraveni el arguant audilae rectitu-
lympanislriarum regi ntiliiaus anteferlur, ct qui dinem veritniis. Sic Jitdoeorum pessimi cum in
debuerat mcrilo forlitudinis fieri graliosus, con- Cbrislo quidquaiii reprehcnsibile non viderenl, ejus-
verso, et pervcrse rcrnin ordine efficitur odiosus. que fatnae,cl notnitii infecti vencno malitiosae puire-
CAPUT LXX. dinis inviderent, rie bono (ut aiunt) operc non
El non solum in David Isai filio lcgimus fignrali- lapidanl eum, neiiigrala gratis reddere convincan-
ter hoc iuiplcri, sed in Cbiislo faclo ex scraine tur, sed de blasphemia, ut id pro justilia -facere
David scinius idcm pleuitts exbiberi : qui quoniani videuiilur. Blasphemum autein, et uullo modo con-
ad agendum fortia viriliter uianus explicuil, scribis sentaneiiiii putant esse, quod ille cum sit homo,
et Pharisseis, clcaeteris Judoeorum principibus non Dciimse, et DeiFilium dicil esse, cum id quod homo
parura displicuil. < Collegerunt, inquit, ponlifices csl, sciri possit passim ab omnibus ct videri, quod
el Pharisaei conciliuin, et dicebanl? Quid facienius? aiuem Dcus, noti nisi liric possil quispiam intueri.
qma bic bomo mulla signa facil. Si diiniltiinus Ctijusmodi retributioiiem, quia mali nialani bene-
euin sic, onuies credcnt in euin. Ab illo ergo dic merito reddiderunl, eique ad tillimuin, clavos, cru-
cogilaverunl interficerc cum (Joan. xt). > Poniifices ccin, moriera nefariain iiuulernnt, suos quoque
el Pharissci, quorum erat Deo specialius deservire, scqnaces iriem Cbrislus prosdixilaccepluros, ibique
et in inandatis ejus lain fornia quam doclrina coe- siinilia invidoruin malilia pcrpessuros. < Si ine ,
teros erudire, cum dcberent affectu bcnevolo inquil, persecuti sunl, et vos persequenlur (Joan.
signis Christi et mcritis adgaudere, sensu mi- xv). > Super quo niiuiruin doclor et ductor prudens
seri perdilo magis cligunt invidere. Quorum quia rj eapropter illos voltiit praetnonere, ut mala praeco-
pcrversitas hujiis nec signa venerari, nec monita gnita possintrobusliussuslinere, ct invidorum odiis,
vultaudire, et ille magislroruin aures non ad Iibi- cumsibi ea senserintltimtilluosiusiminiiiere,discant
tum 625 ino"' obsequio delinire, proficicnte invi- non odio similique malitia, sed silentio et patieulia
dia, riialuiil in homicidii foveam se prsemiiti, quam respondere. Ipse quippe cst bontis David, qui nianii
illum doceiitem mira, ct facientem miracula sic di- fortis, plenus spirilu, corde lilinuiis, polcns in ser-
niilli. < Si dimitlimus, inquiunl, eum sic, oinnes mone, prsesenlium erudilor, solliciltis futuroruni,
credent in eum (Joan. xi). » Et infra : « Videtis, videbat non Saulcm, non Doech, non accusantium
aiutil, quia nihil proficiraus. Ecce imindus lolns post malitiani Zyphoeorum, non scribas, nou ponliiices,
cum abil (Joan. xu). > Quoriim magislerio nounulli non Pharisseos, non denique lapiriantiuni otlia riefore
dc populonequilcr crudili, et ad imilaiidum nmgi- Juria-oruni, qni ad Iiauc rclributionem c&lerarum
slros affeclu prono sceleris expcriiii, quetn alten- novissiniani , aniiiiuni, liiiguam , manuni avidius
ritint ponlilicibus el docendo dissimilia non placere, applicnrent, et niala bonis, ingrala bene meritis
obruerc voliint lapidibus, et hoiniutini qtiain Dci rcddcre fcsiiiiarent. Quibus, etsi non videlur btiic
graliain obiinere. « Stislulerunt, inquii, lapidcs lumulluosic retributioni superduclo silenlio leniiinus
jQga DE SILENTIO CLEIUCORUM. 1090
malum est. (.4mot v). >
iinponendus, nobis tamen de ea landeni sermo A lacebit, quonian) lempus
cum irrisores doclorum non
prolixior esl clatuiendus, ul ad disscrendum alivd Tempus maliim cst
silentium noslra inientio transferalur, ne diuturni credunt auditui, cum attditum viiaeverbum habent
duorum obstaculo in medium venire tenium diffe- conlempttii, cum qnori ad docendura sermo copio-
ratur. sius invalescit, eo amplius auditoris ncquam animus
De prudenti silenlio a bonts. obdtirescil. Eo ergo tempore, quo scilicet auditor
CAPUT LXXI. iuvenitur sic irreverens, -contumax, infrunitus, lacet
Esl silenlium et a bonis. Bona appellanttir, qucc quisque divioo spiritu prudenler eruditus ; tacet
vel utilia vel loe.tasunl, aquibus nonnulli.aliquando inquam attl verbo Dei deferens ne vilescat, autforle
prudenti consilio conticescunt, nonnulli autem cul- parcens proximp, ne qui est in sordibus, plus sor-
pabiliter, quiriam vero pcetjaliier obmulescuut. Etsi descat. Attdit enim quod ei spirilus interiorsilentium
cniin pro magno qusedam sui merilo sunt habenda, hoc inriicit, et ne malis bona loqtii debeat, itrierdi-
non sint tameii omnibus omni lempore proferenda, cit, cujas dicto vel iudicio audienlis palalo lingua
eis videlicet qui bona, qui salubria non soluin nulla volubilis adhsercscit, el a bonis, quae raali non jam
reverentia complecluniur, sed effecti nequiores gra- audire merentur, obmutescit. Unde el ad Ezecbie-
vioribus odiis persequunlur. De quibus in Evange- " lem : < Linguam luam, inquit, adhaerere faciam
lio: « Nolite, inquit, sanclum dare canibus, neque palato luo el eris mulus, nec quasi vir objurgans,
margaritas norcis (Malth. vn). > Sanctum est ver- quia domus exasperans est (Ezeck. iu). > Videtis
iiutn Dei quo velut siraila filii nulriuntur, qui ad quia Dei spirilus auditorum duritia.m et culpam
ohtinendain Patris hoereditaiem divinitus eligunlur, considerat, quae induralo eorde quetn placare debet
qui Deo placila, velnon placila discrete coiisideraui, exaspcrat, el merilo exasperanlis prophelam facit
el noxia respuenies melioribus gratanter obitmi- idein spiritus obmulire, ne praesumat viiseverbum
peranl. Canes vero, id estvita et moribus impudici, obduralis et in pejiis proficieniibus effuiire. Eodem
ingrati doc.orihus, diligeidium iniiuici, auditum sa- spirilu Jeremias interdicitur, ut non oret, ut pro
lutis verbum corde humili non acceptant, sed ad- nequam populo, votis et precihus non laboret, ne,
versus illui ore rabido garriunt el disceptant. Qups el devota prophetse oralio in vacuum effundalur, et
siveiavetitis, sive pupugeritis, jti.vla ilhtil vulgare orator, cum repulsam passus fuerit, confundalur.
proverhitijn, non mulantur, sed esse quod fuerant < Noli, ait orare pro populo hoc, nec assumas pro
sensu tlevio gratulantur, et sicut parati sunt vicem eis laudem, et oralionem, non ohsistas niihi, quia
leritlere fcrlenii.sic indiscreto judicio inorsum proe- non exaudiam te (Jer. vn).> Quia, inquit, perversa
pnraui blandienti. Non est igitur consilii sumere populi hujus cervix obduruit, el veniam oblinere
panein filioruiu 626 et mittere hujusmodi canibus, malilia tanla non meruit, vide ut pro eis quidquam
qui furiosi ab arivenisdomeslicos non secernunt, qui superfluo non praesumas, utlaudem, et orationem
iuter sanclum et profanum attenlione sollicita non pro reparatrdis perditis non assurnas. Laudem assu-
«iiscernunt, qui a sua malitia nullo doclriuae bene- milorator, cum divinam volens misericordiam ini-
ficio couvertuntur, vel forle conversione proposita pelrare, antiqua ejus beneficia ad raedium diligit
«equiores ad vomitum revertunlur. « Neque inarga- revocare, recolens quomodo illos, sive illos priorcs,
ritas, inquil, porcis. > Porciisininmnduin esl aniuial cum peccassent, noluit ititerire, sedeorum erratibus
gnudens luto, eos significans qui affeclu et opere misericordiler veniam imperlire. Cujusmodi laus,
dissoluto mores iiicondilos supernorum intuiiu non cum Dco yelut in faciem replicatur, cum ei ad me-
casliganl, seri corrie inclinalo sola quaj lerroe sunt moriam lanta ejus benignitas revocatur, recens ira
avidius invesiiganl. Quibus si quis obtulerit verbi blandimenlo humili temperatur, et anliqua miseri-
Dei conuuendabiie margaritunt, hujus gralia vel cordia ad conferendumrursus beneficiumprovocatur.
auiore priorem non temperanl appelitum, seri idem Ctimvero Dei laudibus quisque devotior sic insistil,
veibum lutp vilius ocslimare, et terrenis illud praesu-jj ei donec exaudiatur, ,a proposito non desistit, nimi-
inuni effectibusconculcare. rum iralo Deo precum viribus obviat ct obsistit, dum
Quodpropter legio daeinonum: < Si ejicis, inquit, ille in eo quod minatus fuerat, non persistit. Quod
nos hinc, miite nos in gregem porcorttm (Matth. Moysiloquens insinuat: < Et, ail, cerno quod popu-
vin). > Cuiii enim spirilus nequam in electis quibus- lus iste durae cervicis sit, dimitte me, ut irascatur
que non perrailteltir dciuorari, cum ab ejus impe- furormeus contra eos, et deleam eos (Exod. xxxu).>
rio vulteos divina gralia liberari, ille in illis eligit Quare dimilli se poslulat, ut furor ejus liberius
habitare, qui loli lutulentis voluptalibus immergun- irascalur, nisi quia ejusdent Moysi oratione valida
tur, qui malitia pertiitaci landem carnalium diluvio tenebatttr, ne in peccanlera populum ira ejus et
siibiiierguiiiiir.Curaprudens vir lales in sua nequitia sententia desaeviret, et ea soeviente peccator juxtii
viderit obstiiiatos, et ad vocem sapienier incantau- meriium interiret? < Moyses eniin, inqiiit, orabat,
liuin obltiratis auribus obduralos, a bonis sibi silen- DominumDeum suum dicens : Cur Domine, irasei-
Uum prudenler imponit, et doclrinse margaritas tttr furor luuS conlra populum tuum ? > (Ibid.) Quo
coram coiilempiorrbus non apponit. Unde et Amos autem fine dcvotus ille Deum oraverit, et orando
prophela : « Ideo, inquit, prudens in tempore illo qttam forliter furprem ejus leniterit insinuat Scri-
PATKOL, CCIH.
1391 PIIILIPPI DE IIARYENG ABBATISHONxESPEI 1092
ptura cum snbjungit: « Placatusque est Dominttsne /A lur, accipiter vero rapax, ejusdem panis eriulio pro-
1'aceretmalum quod locutus fuerat adversus populum bibelur, et cum tam illi quam isti pastus similis,
suura (Exod. xxxn). > Ab hujusmodi oratione, qua jmo idem peniius apponalur, in dissimilibus lamen
«Jevotusquisque Deo nunquam ebsistere perhibeitur, Ionge dissimiliter operalur. Et recte homini cui di-
et quem non vult ifatijuslilia judicis exaudire, monet vina munificentia contullt ralionem, qua Deum in-
ne prsesumat preces supervacuas effutire. QuamVis telligens , solam ejus ardenier appetit visionem ;
enim et bonus orator, el bona ejus oralio videalur, recie, iiiquam, huic panis solidi congruit aliuienliiui,
dum vcl sibi, vel alteri bonum aliquod deprecalur, et bono verbi odore accipit vitae indissolubilis firma-
:ib eodem tamen bono bonus dehet obediens reti- inentum: Ei vero qui rapaci malilia ad interiiuni
cere, cuni Deo summe bono ipsum veraciter novit oestuat cselerorum, qui avaris unguibus carnes l,i-
silentium complacere. De quo long.e iufra repelens, cernt infirniorum, qui supino faslu frucluosoe fidci
ait : « Nolli orare pro populo isio in bonura (Jer. despicit sanitaiem, quk volalu superbo humilem
siv). » Quod aulem non sit pro eo in bonuni oratio doctrinoepraelerit verilaiem , ei inquam, vilalis ali-
proferenria, cui salus non esl manifesiante spirilu tiKtnia in conlrarium commutalur, dum ei, quam
conferciiria,Petrus intelligens pro Anauiain bonum, aniare debuerat, btasphemo spiritu perlinacilcr
ct Saphyra, non oravit cum sicul non peccalum, sic B adversatur. Cujusmodi bomines qui vel bono vivunt
nec peccati peenain per spiritum ignoravit. Cui odore, vel qui epdem econtrario inoriunliir, a di-
simile esl quori Joannes, ail: < Esl peccaium ad mor- spensatore verbi ad liquidum non f.icile disceruuu-
tem 627 »°" proiilo dico ul roget quis (IJoan. v).» tur, ut scilicet perfecte scial doctor, cui recte ver-
CAPUT LXXH. bum vitae debeat commilti, vel qui mente reprobus
Hoc edoclus spiritu Paulus, qui orare pro quibus- inlra ejus prorsus adjulorium non atlmiui. Quod
dani peccanlibus iiiveiiilur, paulo supra altero pec- imiuens Paulus, subjungil: < Et ad haec quis lain
cnnle, cessare a precibus coinperitur, sciens el idoneus? <(// 6'or. n.i Quis, inquit, dispensalor tanta
iilorum culpis doilo gratiae faeilius indulgeri, et gratia poterit esse freius, quis inveniri tam prurieiis
isiius malitinm indulgentise reinedio nou deleri. poterit, tam discrelus, ul inlellectu sagaci praesen-
Timolheo loqueiis : < Omnes, ail, rae dereliquerunt, lial cui noxie, cui salubriter idetn anlidolum appo-
non illis iinputelur (// Tim. IV). > Et supra : « Ale- natur, quando bohis proferendis vel laxeiur janua,
jiantler, inquit, aerarius raulla mala mihi oslendit, vel silentiuni reclius imponaliir? Hoc virtutis fasii-
reddei illi Dominus secundum opera ejus (ibid.). > giiini, hoec perfectio videtur inaccessa, nisi cui dis-
Quid sibi vult quod iste orat ne derelinquentibus crelio forle spirituum esl concessa; quia sicut alius
cum tale merUuin impuleiur, pro Alexandro non ^ per spiritum, scrmonem sapientise, alius habere
oral, sed ei reddi asserit quod meretur, nisi quia sermonem scientioe, secundum eumdem spiritum
preces suas pro illis docente spirittt scil admitti, invenitur, sic idem spirilus alii propbetiam, aiii
suis aulcm prccibus pertinacem illius malitiam tion discretionem spirituum impertitur.
remitti? "° Quam discretionem spirituum ipse Aposlolus
Idetn alias cum ad doclrinam salutarein Judaeos Tilum babere cupiebat, et adeam oblinendam illiiiu
viderel obdurari, el salulis proriigos tam metlicinara diligentius admonebal, ne superiluus doctor illis
quam medicum exsecrari, proposilp suo calcem verbum saiutis loqueretur, quorum niente reproba
prudcnter imposuit, el ad docendum alios innovato saltis speranda non videlur. < Haereticum, iuqtiii,
consilio Irausire proposuit. < Judsei, ait, repleti suut hominem post unam et secundum correptionein,
zelo, et conlradicebanl bis qtioe a Paulo dicebantur, devita, sciens quia subversus esl, qui ejustnodi est
hlaspheinanies. El Paulus ad eos : Vobis|, inquit, (Tit. iu). > Si quemquam, ait, hserelica pravitas
oportebat pritnum loqui verbum Dei, sed quoniam jam subvertit, et ad primam vel secundain corre-
repcllitis illud, et indignos vos judicastis aeternae ptionetu luam induratum visilatis gralia nori cou-
viioe, ecce convertimur ad gcnies (Act. xiu). > „ vertit, hoc velut signo lua sit dlscrelio certius eru-
Quia vidit Paulus, audilo vitse verbo Judoeos non dita , et assumpto a bonis silentio penitus hunc
crederc, sed in coiileinpluni,-et blasphemiam obsti- devita. Ciiin euiin proprio condemnatus judicio sic
natione meiilis excedere, non odio, sed consilioi delinquat, ut blaspbemalor divini spiritus locum
eisdem blasphemantibus valefecit, el odore bonoi sibi pcenitentise non relinquat, rcctum eslut doclor
niorieiiiibus loqui diulius non adjccit: < Christi, ait, prudens non contendat illius apponere vuhieri me-
bonus odor sumus Deo, in his qui salvi fiuiu, el dicinam, cujus lanta est duritia, ut correptus non
in his qui percunl., aliis quidem odor mortis ini recipiat discipiinam. Eamdein spirituum discrclio-
lnortem aliis auletn pdor vilae, in vitam (// Cor. iieui ipse ctiaiii Aposlolus haberc se advertit, cnni
n). > Sicul plerique bono verbi odore pasii profi- Judaeos deserens, ad prsedicanrinm geniibus se con-
ciunt, eoque paslu, el profectu ad spiritalem viiami vertil, cum relictis eis quos merito cognalionis
perveiiiunl, sic ncnnulli, quorum interiora fellei affectuosius diligebat, ad exteros se contulit, quos
aiiiariiuriinis corrumpuulur, eodem bouo odore,, vila digniores, docenie Spiritu, pfaevideb;it.Qui cum
vclut quadam iuconvenieiilia moriuniur. Deniquei Judoeis riixisset quod supetius positum est: « Vobis
iiotiio ad pciTectuni et vitnm pane solido protnove- oporiebai oritnum loqui verbutu Dei, sed quoniam
1093 DS SILENTIOCLEMCORUJI. 1094
rcpcllitis illud, cl indignos vos jiidicitsiis acternaeA perseculoribus stiis Judacis sive gcntilibus conveni-
viloe, eccc conveHimtirail geules (Aci. xm); > cuin lur. « Principes, inquil, sacerdotum, et scrihse
hoc, inquani, dixisset, stalim stibjuiixit:« Sic enim duxerunl illum in concilium suuin dicenles : Si tti
proccepil nobis Douiintis : Posui te in lumeiigenti- es Christus, dic nobis (Luc. xxn). >Sicut volumus,
bns, ut sis in saliilem usque ari cxlremum lerroe inquiunl, ui nomen Cbrisli falso libi assumere non
(ibid.). > Vitletis quia <S2S Paulus invitlc.nlis uaa- prsesnmas, sic volumus, ui supereo ingralum silen-
litioevel ignorantix vilio non caligat, cuni Judocos lium non assumas, sed nobis ignorantibus notam
deseril, cl salulem genlinm investigat, inio jubenie facias veritalem, ne pro ea tcneat noslra exisiimalio
et docenle Spirilu id se .facere profitetur, qui quan- falsilalem. >Al ille : « Si dixero , inquit, vobis, non
lum dal inlclligi, vellet tit ad suos poiissiiuuni init- cretletis mihi (ibid.). > Non cst, ail, dignum ut vn-
leretur. Denique cuin civitaies genliuni sollicito bis qttod quaerilis, manifeslem, ncc divina mysleria
discursu iriem praedicalor aggreditnr, inventas in relatione superfluadehoneslem, cum si vobis dixero,
eis Juilxoruni synagogas primum ingreditttr, ten- non siiis crediluri, neqtie sanctam margaritam di-
lans si forte suam illis Deus dignetur gratiam gna ctim reveretuia suscepiuri. Hinc est apud Mar-
imperlire, ut vcliiil cjus monuis sahitaribus obedire. cum, quod cum suinintis sacerdos inierrogaret
Veruni tibique tam durse cervicis eos invcnit, lani B Jesum dicens : « Non respondes quidquain ad t:a
perversos , et obfirrr.ato corde proedicatoe firiei sic quse libi objiciunlur ab bis, ille inquit, lacebat, et
ariversos, ut plane mlelligat ad docendum eos, nibil respondit (Marc. xiv). > Et Matlhoeus.: < Cum
Apostolum se non niilii, eisque vcrbum vitae debere aecusarettir, inquit, a priricipibus sacerdotum , et
penitus non commiiti. < Veniens quippe Thessalo- senioribus, nihil respondit (Mallh. xxvu). t Non
nicam, inlravif, inquit, synagogam Judoeorum se- vult Jesus suis accusaloribus respondere quos aures
cunduni consueiudinem , et per Sabbata tria disse- audiendi novit procul dubio non habere, et qnitl-
rcbat cum eis de Scripturis. Zelanles aulem Judsei, quiri eis dicerel, proevidet in contemptum , et ca-
assunienlesque de vulgo viros quosdam malos, Imnniam magis vcrti, eosque ad amandum verilaiem
ccncitaverunl civilatem, clamantcs, ct dicentes : induralos malilia non converti. Qui ciiin juxia
Ili oiniies conlra decreta Ca;saris faciunt regem Joannem inierroganti de discipulis et docirina ejus
alium, dicentes nescio quem esse Jesum (Au. xvit).» pontifici responderet, ejusque responsio nibil repre-
Lt infia : i Curn eg^essus aD Aihenis venissct Co- hensibile coutineret: « Unus, tamen, assistens nii-
tiiuhum, et dispularet, in synagoga leslificans nistrorum dedit alapam ei, dicens : Sic respondes
JitriacisJesum Cbrislum esse. Conlradicenlibus, in- r ponlifici?Responriil ei Jcsus : Si maleloculus sum,
quii, eis et blaspnemaniibus cxctttiens vestitnenia lestimonium perbibe rie raalo; si auleni licnc, quiri nift
sna dixit ad eos : Sanguis vcster super capul ve- ceriis? s (Joan. xvui.) Si male, inquit, fuissem libi
slruni, mundus cgo, ex boc vadam ad gentes (Act. vcl ponlifici pracloculus,ct tu illud digno testimoni»
xvui). > Et Roinoe posilus exponebat Judocis, lesti- seu eliani verbere prosecutus, tnirum, vel forle re-
ficans, regnuni Dei suadensque cis de Jesu, el lege prebensibile neqiiaquara viderclur, quia juste jutli-
Moysi, cl prophetis. Cumque inviccm non essent cans reus injuslilioe non tenctur. Cutn autem in
consemicnles : < Noium sit vobis, inquil, quoniam sermone meo nullam inveneris falsitalem, non libi,
geiuibus missum esl hoc salulare Dei, et ipsi au- non alteri, non jusiam dixerim veritatem, cur nou
dienl (Act. xxvtn). » Diversis locis Paulus Judscos soluni ad diligendum quse profero non acccdis, sed
incrcdtrios vult docere, eosque ad fidem catholicam diccntem utilia sic me cedis? Quia ergo videt Jesus
affcclu sollicilo promovere, sed adversante Spiritu responsiones suas, licct bonas, Judaeisaudientibus
a proposito cogitur auinium relorquerc, quidquid in non prodesse, sed magis ad reddendas contumelias
eis laboral inielligens efficaciam non hahere. Qui promplos esse, dignum ducit, ut ab eistlem bonis
sicut illos docenie Spirilu inlclligit reprobari, et re- aliquolies conticcscat, ut suo documenlobonum essa
probos pronuntial indignos doclrina salulari, sic D hujttsmodi silenlium innolescat.
cdoclus ad doceudum gcniium populos transire se CAPUT LXXIII.
promiltil, ad quortim tamen nonnullos euni loqui,' Qui sicut Judseis, sic etiam genlilibus silenlium
sivp ire docior Spiritus non permiltit. i Transcun- lioc impendit, cum ad obediendurasibi ees benevelos
tcs, inquit, Pbrygiam el Galalisc regionem, vetiti, iion altendit, cum cervicalo illorum fastu conside-
sunt a Spiritit saucio loqui verbum in Asia. Cum rans se illudi, cisdem illusoribus anguslam vidit
vcnissent autem in Mysiam, lenlabant ire Bilhy- ftdei semitam inlercludi. < Interrogabat, inquil,
niam, el non permisit eos Spirilus Jesu (Acl.xvi). > illum 629 Herodes mullis sermonibus, at ipse niliil
Recle Paultts in Asia silenlio se compressil, fracto- illi rcsponaebat. Sprevit autem illum Herodes, ct
que proposito Biihyniam non accessit, cum snper illusil indulum veste alba (Liic. xxiii). > Liquet
hoc eum inveniatur Spirilus Jesu dignanter erudire, Jesumobhoc Herodi responsum non dedisse, quia
insiiiuans quid, quaudo, quihus debeat cxpedirc. noverat illud necessarium non fuisse, perpendeus
Sic et ipse Jesu, quem nulla ignorantiae ohscurat illum esse stium loquenlis benevolum audilorem,
bcbcludo, sed iu eo inhabiiat oinnis sapienlioeple- sed signorum cupidtim, et eorum vel ipsius lumi-
niiudo tacuisse a bonis aliqttoties invenilur, cura a dum illtisorem. t Sperabat, inquil, siguum aliquod
1095 PHILIPPI DE HARVENGABBATJSBON^ESPEl. 1!)!>0
-videreab eo Beri (Luc. xxiu.).> ln ctijus procsentia A protulisse, et laiiien super hoc ntilltis ei ivprehen-
Jesusnon solummiracula nulla fecit, sed eidem scisci- sionis quidpiam iiiiniisse, imo et qui protulil, com-
tanli respondern penitus non adjecit, ne vel respon- mendabilis judicatur, etquod prolulil dignuni me-
dens polesiatem limere videretur, vel eidem, adu- moria prsedieatur. « Neque mors, ait, neqtie vita
lari si miracula faciens blandiretur. Unde cuin alibi poteril nos sepnraie a charitate Dei, quae est in
dicerenl ei quidam : Exi, et vade hinc, quia Herories Chrislo Jesu (Rom. vni). > Sed mors Cltrisll, ct
vult le occiriere, ait illis: lle et dicite vulpi illi: resurrcclio lam grande secuni beueficiuin altulc-
Ecce ejicio dxmonia, etc. (Luc. xm). > Dolosam, in- runt, hanc virttitis gratiam aposlolis eorumque
quit, Herodis maliiiara qtta laborat tneus absenlis sequacibus contulerunt, et quem prius surrexisse
spiriius non ignorat, sed timore illius mea virlus mortuum pro se vident, pro eo vice rcciproca mor-
a proposito non desislit, et pruricnlioe fortiori do- lem perpeti non formident. Nam mors Cbristi vetu-
losa et infirma vulpecula non obsislil. Tali viro qtti siam removitsarcinam delictoruin, resurreclioaulem
ndductum sibi Jesum curiosius vult audire,ct tamen promovit ad justitiara meriiorum , ul absumpta gra-
illius atidiiui nullatenus obedire, idem Jesus scisci- vnminum vetuslale, et absumpla viriutis novilate,
tanli respondere non curat, ne bona quoe debentur Christo compali, imo et commori jam velint et va-
humili studioso, inconsulte proebeanlur tumenti B leant, el conviventes, et conregnanies in ceelesiibus
curioso. Sic etiam juxta Joannem cum diceret ad una consedeant. Quod Petrus memorans: < Cbris-
euin Pilalus: < Unde es lu? Jesus, inquil, rcsponsum tus, Inquit, passus est pro vobis , reiinquens vobis
non dedit. Dicit ergo ei Pilalus : Mihinon Ioqueris?> cxemphim, ut sequamini vesligia ejus (/ Petr. i). >
(Joan. xtx.) Quia Pilatus docibilem se discipulum Et ipse Chrislus in Evangeiio biijus suoe passionis
non prxbebai, et non merito huinilitatis, sed lerrore mysterium procfigurans. « Exempluin , inquit, d«;ii
potestalis incognila perquirebat, Jesus illum super vobis, ut quemadmorium ego lcci vobis , ila ct vos
hoc docere dedignatur , cui lacenti judex velut po- faciatis (Joan. xiu).» Per hujus ilaque, et posl hiijus
tenlior inriiguntur. < Mihi, ait, non loquetis? iNescis passionis non proeriictamsetl jnm exhibitam verila-
quia poteslalera habeo crucifigere le , et potestatem tem, oblinuerunt apostoli lam prnmptam spirilus
habeo riiniittcre le (ibid.). > Et juxta Marcura : (irinilalem, ulhoc exemplum forti proposito seque-
< Pilatus, inquit, inlerrogavit Jesum, dicens : Non renlur, et pro Cbrislo priraiius niortuo digna con-
respondes quidquam ? Vitle in quantis le accusant, sequenlia morerentttr. Non eniin dignum cr.il ut
Jesus auiem amplius nihil respondil, ita ut mirare- prius discipulipro magistro, quam niagister mortem
tur Pilalus (Marc. xv). > Mirabalur Pilatus, quod ei _ pro disciptilis paterelur, ne niors discipnli magistro
Jesus non velocius responderet, quod ille judicalus necessaria virierelitr, setl ille prius recto efsUorriine
judicanlis potentiam non limeret, qupd etsi prsesu- moriuirus , qui exemplum et gratiarn ernt coeieris
nieret maliliosnra Judocorum argucre falsitalem , proebilurus. Nulltis itaque aposlolorum hiijusmodi
iion salteni formidaret judiciariam prsesidis poiesta- grnlinni esl ndeplus, nullus eorum inveniri potuit
tem. Sed Jcsus cujus spirilus Paulo stletilium a lani pcrfeclus, ul pro Christo nonilum morluo forli
bonis imposuit, cum vel eiim ire Bithyniam, vel in spiriiu possct moii , 630 el uontlum rerienipius
Asia loqui verbura prohibuit, novil ipse quando sibi iinpendere morlis obsequium reriemplori. Unde
qtioque sileiuiuin sil lenendum, quando, cui, quo cum a lurba Christus pefseqiieniium qusererelur,
iriiiiiiii sil loquenduin. Ctijusinotli diflerentias qui»- ul inventiis ad moriem secundum Judae consiliuin
quis spernit, quisquiseas, vcl imperitia vel negli- traderetur, ait itlis : < Quem quaritis ? Et illi : Je-
gentia non disceruif, non soiuni mala proferens ar- siiin Nazarenum. At ille: Si inc quaeriiis , sinite bos
gui proincreiiir, sed et bona inconsulle loquens , abire (Joan. xvui). > Nolo, inquii, ut nie leiito , et
excusabilis non habelur. hos pariter tenealis, eosque imparalos mortein me-
CAPUT LXXIV. cuin pcrpeli compellatis, quos in firieatlliuc claudos,
Uude cuni Pelrus bona loquitur, et quando ea pro- r. iufirnios operibus esse novi, et ad contemplum mor-
ferredebeat non altendil, seri oesliinalioneprsepro- lis vivificaute graiia nou prumovi. Quibus quia
spera, perfectionis fastigium apprehendil, Chrislus video, licet uescieiuibus, hsecdeesse , quse ad salu-
etim secretorum conscius reprehendit, et prudens tcm veram necessaria conslat esse, volo eos vobis
ignoranii casum proviinum prseostendit. < Omnes nie quaerenlibus hinc abire, ne morte immalura
vos, ait Cbristus scandalum palieraini in me in ista cotnpellaulur oeternalitcr deperire. Quod Evangeli-
nocte. Ctii Petrus : Etsi omnes, inquit, scandalizati sla iiinuens subjungit : < Ut implealur serrao quem
fuerint in te, ego nunquam scandalizabor. Et adje- dixil : < Qttia quos dedisti inibi non perdidi ex eis
cit: Eiiamsi oportuerit me mori tecum , non le quemquain (ibid.). > Quibus verbis intimat quia si
ncgabo (Matth. xxvi). > Quid melius magistro disci- abire uon permissi ec lempore aposloli morerentur,
pulus poluit respondere, quam illius obsequio sic infinuiorcs fide sine dubio perderemur , et quein
devotum, etsubditum se spondere, ut scandalizalis de salttle illorum fuerat proelocttlus, non videretur
coeteris nullum ipse scandalutn palialur, et ab eo sermo riiguam efficaciam assecutus. Dixerat enim
nulla morlis inslantia divellatur? , paulo supra: < Quos rietlisli miiti custotlivi, el neino
Huic simile invenitur et Paulus in suis Iittcris ex his periit nisi filius pcrriiiiouis (Joun. xvu). >
 \mi DESILENTIO CLERICORLM. 1088
Quos ricriisii mihi, ail, ea bonilnle quae Uia est ail1A , lum perpessurus , sed eontra qtiod promiserat,
salvanriuin, quainvis infirmiores merilis non deseruii suuin et magislrum et dominum negaturus. < Anien,
penilus atl dainnanriiim, neque liiam voliinlalem ini inqiiit, dico libi quia in bac nocte ante qtiam gallus
eortnn ciisiodia prselerivi , sed omnes nitbi da(osi cantet ter me negabis (Matth. xxvi).> NesciiPeirus
riigna solliciluriine custodivi. Etsi ergo n.iiilia urget morbi magnitudinem qua laborat, sed eam pruriens
tribiilntio vel occurrit, perdilionem tnmen nisi per- medicus non ignorat, ei ille voli reus a praesumpla
tiilionisfilius npn iucurrit, quem profeclo mihi noni conslaniia longius aberravit, ethunc esse veridicum
derieras, seri datus forsilan vjdebattir, tluui cum eis: rei exitus approbavit. Nam Pelrum ad negandum
qui dali fuerunt, declarato nondum judicio versaba- tertio superveniens limor flexit, quem neganlem
tur. Ut auiem sermo querii super eis Ciirislus dixe- magister verax, sed et misericors non despexit,
rat, implereluf; noluit ut in morie sua qiiisquam iino respeclu grato feeit illum , el eorum quae ipse
illoruiti pariler uiorerelur, non qnod prseriicto scr- Cbristus proedixeral, recordari , et super his qu;e
mone cuilibei corum ari salvandum violeuia necessi- Pctrus consequeiuer fecerat, contrislari. < Recor-
„las inferaltir, qui profeclo nisi gralia proecedeiile, datus est, inqtiii, Petrus verbi Doinini, et egressus
clsubsequeulibus merilis non salvatur. Non cnim foras (levit amare (ibid.).i Agnoscens Pelrus in lo-
ob boc necessario salvandi suni, quia sermonein B ' quendo et proinilieiido bona iniprovidum et prae-
hujiisniorii Cbristus tlixit, sed quia ilii salvandi eipitem se fuisse, ct postmodum in negando semel
erant, iste praeseius hoc praedixit, eoruniquesalutein et iteruin, imo el lertio corruisse , facli pcenitens
sicet prxriicere nicinoralur, ut non salvantis gra- vocale non asstimit, el in verbo deceptorio jam
tin, non snlvandorum liberuin arbilriuin auferatur. confiiiere non proesurait. Eum quippe loctim,
Proinde ui apostoli quos PalerFilio dederat, salva- quem lubriciiin et sihi nocivum inveneral,
reulur, el sic quoe de salvandis illis prxdicta fue- 631 '" Q110tam" amando quam timendo, velut
ranl, implerenlur, cuni se ad iuoriendum audiisset dexlro ev sinislro perie corruerat, lxstis graviler
Chrislus quxri, illos ad commoriendum n.oluil per- non potesl iu proeseiiti babere non suspeclum, eum-
urgeri. Quod enini illi de se lippienlibus octtlis inte- que el proecidens lsesio et secuta suspicio adriucit
rioribus ocslimabanl, quod sermone inconsiderato in despectum. Facli ergo pcenitens bxrei et dubitat
praecipiies jactiiabant, ille cordium perscrutator quo feralur, qua medela sahuarem veniam conse-
nielius noverat non sic esse, el hoc ipsum eis fecit qualur, ad consequendum eam quo silentio lenea-
inciinibens tribulatio nolum esse. Dixit qtiidem tur, cum sibi quidquain Ioqtii jam nec ulile nec
Pelrns scandalizalis caeierisse qnoque ad scandalum conveniens videatur. Qui apud se in silenlio lapsuin
nori impelli, et si eiiin mori oporieat, ab eo lamen C considerans, et quid super eo iiiprxseiii.iarum ngere
confuendo aliqualenus non divelli, quod et coeteri possit deliberans : Quid faciam inquit, vel quiri
omnes uno ore pariter responderunl, et se fore dicam?> Si magislrum rursus negavero, si culp;e
eonslantes nihilotninus spopondcrunt. Nam cum culpara incurius salniis addidero, qui tolies ileran-
dixisset Petrus : < Eliamsi oportuerit me mori te- leni aequaniiniler stislinebit, et non potius erronenm
cuin, iion te negabo, subjungit Evangelista : Simi- vindicta celeri cohibebit? Si vero delicitim mcum
liier et omnes discipuli dixerunl (Mallh. xxvi). > ore proprio statim voluero confileri, si a malo
Cui p.roniissionisicut fidem Pelrus debiiam non ser- deinceps abstinenliara, et in bono constnnliam pol-
vavit, sed timdre turbalus, lapso pede reprehensi- liceri, quis inclinabit aurem benevolam confiteriii,
biliier declinavit, sic et caeieri omnes pari menlis quis poterit credere mendoso pollicenti? Nunquid
inconstantia deliqueruiit, et mendacii rei magislrum aulera procax et impudens non videbor, minqiiid
fuga iuila reliqtierunt. Sic enim Matlhaeus nabet: vcrbosilaiis argui non merebor si ad loquenrium
< Tunc discipiili ejus omnes .relicto eo fugerunt recurram lam cilo, tam facile, tam fidenter, ciun
(ibid.).t Qui defcclu tam gravi, qui languore tam illic ceciderim brevi temporis spatio lam frequen-
nioitifero laborabant, et ad cognoscendum eum of- _ ler? lloc apud se Petrus volvens et revolvens, qtiiri
fusa cordis bebeiudine caligabanl, longe honeslius, recte dicerel, nesciebat, imo lxsus verbo quidqiiara
longe ulilius modesto silentio premerenlur quam jam dicere non audebat, ne in loquendo, ut anie
excursu proecipili pomposa el venlosa gattdia, et jusio velocior haberelurj et serriionis improvidi
inania loquereiUttr. Nam cum eos quos eflicit cali- rursus argui nierereiur. Deniqtte Saloinon : « Vi-
gans sesliinatio prxstnnptivos, reridilcontinuo limor disti, ail, hoiniiiem velocem ad loquendum, stultitia
degener fugitivos, cuin verba eorum mirx forlitudi- magis speranda est, quam illitis correctio (Prov.
nis el constaiiliac proniissiva, sicannullat, sic infa- xxvi).
luat trepidatio negativa, paret quia loquendo non Nonnunquam enlin qui mulia, vel grandia veloci-
mediocriter quis offendit, si qiiid quando loqui de- ler reproniittil, eadem nihilominus velociter iuler-
beal discretione sollicita non alicndit millit, et qui ad proponendum summa paulo incon-
CAPUT LXXV. sideratior invenitur, invalidus aul negligens ruinam
Quod in Pelro prsecipue videtur demonslrari, qui gravem citius experitur. Proinde Ecclesiasles : « Ne
lirienter pronmuiaiis scandalo non lurbari, audire temere, ail, quid loquaris, neque cor tuum sit ve-
rueruit, quia csset non soltimmodonegatumscanda- lox ari profcrendum scrmonem (Eccle. v). > Non
1099 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISBONJESPEI 1100
parva est temerilns cum atl loquenJunt velocior A rio, et ingressus clauslra silenlii flet amare. Illic
quis babelur, el effeclu prxcipiti suis imparia viri- infra recessus conscienlix, et cttlpam inliiens et se
bus pollicelur, cum quid, quando, loqui debeat in- Ipsum, velut pro tribunali, sedcl et juriicat seme-
spiranie gratia non docetur, et lam bona qttam lipsum, et disculiens quid verbo,quid lingua impro-
mala indiscreto proferre judicio non verelur. Et viria sit admissum, sicutin linguam, sic eliam, imo
quis magis lemerarius, quam ille qucm propria graviori juriicio, invehitur in commissum. Linguam
verba decipiunl, cum scilicet sermo el veritas ab fluxain el labilem silenlio 632 cohibet et castigat,
invicem longe di.ssenliunt, cuin passim et libere commissum vero amara pcenitudine persequens in-
quidquid in buccam venerit, Iingua dicit, el ejus vestigat, illam premit, et recludit seras, et vecles
dicto rerum consequenlia contradicil. Vcrba ilaque, labiorum obducens, illud tergit ct abslergit miiltas
sive inconsiderato judicio ,affirii)aniia falsiialem, et graves undas fleluum superducens. Itaque ore,
sive limore degcncri ncgantia veritatem, ipsi nimi- lingua, quibus graviter lapsus erat, de fructu lacry-
rum proferenli nonniiiiquain eliani audienti pluri- marum et silentii non desperat, recolens forte quia
mum sunt nociva, dum alleri corum, vel forte ulti- in lacrymoso silentio vox quxdam iionnunquam in-
que perniciem inferunt dcceptiva. venitur, qux digne Dcum excitat, elsi ab hoiiiiiiibiii
Recle ethnici, qui hujusinodi verboruin efficaciam B non auriilur, unrie Propheta : < Auribus, inquit,
attenderunt, in suis opuscuiis verba pro deceptioni- percipe lacryinas meas (Psal. xxxvut). > Ctim la-
bus posuerunl, quibus videbaiur isle loculionis crymx non auriibiles, sed visihiles soleaut perbiberi
tropus satis conveniens, ul nonnunquani pro effectu quas nimiruni non auris auriire prxvalel seri magis
ponatur elficiens. Quorum unus : < Verba, inquii, oculus inlueri, vult lamcn Propheta, tit lneryinas
dal omnis amans. > Omnis qtiippe qui smore veue- suas Deus propitius dignetur auriire, qui el videre
reo intra lxsam conscicntiam perurgeiur, et ad sa- auriibilia praivalel exaudire. Apud eum conlritio, et
nandam eam sollicitus non habetur, neglccto salu- rievoliospirilus non rauceseil, non Iacryinosum si-
bri remedio, babel hoc velut proprium consequen- lentium obmutescit, scd cum lingua loquacior palato
ter, iit verborum nexus el rciia lexat et jaciat frau- culpis exigentibiis adlixrescit, plcrumque tanien de
dnlenter : ^Estuans cuiin, et feslinans iinpudiram auriito fletu niens inlerior hilarcscit. Quori innuens
explere volunlaleni, nihil sihi fniniliarius quara vcr- Prophela : « Exauriivit, inquit, [Domiiius vocem
liosam invenil falsilatem, ctijus blandis nexihus il- fletus mei (Psal. vi). > Habet itaque fletus vocem
lum iiiiproviriani ricvincicns rielinire, vel rieliniens stiain, imo el clainorem, sctl in auribtis Dei, quia
snlagit devincere, cujus xstu misero miser cogitur p sicutos Ipquenlis ari pulsandas aures hominum ape-
dcpcrire. Verba igittir, id est deccpliones dal oiunis ritur, sicad pulsandas aures Dei effusiolacrymarum
amans, quia quisquis videt sub injusto jtire cupirii- efficaxinvenitur.
nis se teneri, nec libcr ab illius jugo vel iniperio Unrie qiiidem sapiens : « Nonne, itifjiiit, larryninj
vnlt baberi, id quod dicit, fraudis curat iuvolucro viriux ari maxillam JescenJunl, ci cxclamatis ejtis
diligentius operirc, ut auceps subdolns concupitam super dedticcnlem eas? A maxilla eniin desceririiiut
possit aviculam irretire. Dcniqne el serpcns in pa- usque ad cceluin, et Doininus exauditor non riule-
ratliso inveniiur verbo imiliereni sctluxisse, etimquc ctabilur iu illis (Eccli. xxxv). > Vidctis quia cuui
ari boc promissis faiiacibus imluxisse, iit friicluni devolo cordc vidua lacrymis irrigatur, earum cla-
vetitum mandati rea langere non limcrct.camtien.- morem non domus aliqua, iion denique iiiunensilas
que traiisgrcssionmi viro uxorio importuniiaie fe- oeris hiijns clanilit, seri ccelo peiictrato prxscnlalum
ininea suaderet. Unde et ipsa atl Doiiiiuuin argueu- sibi auriit niisereulis Dei honilns, et cxaiiriil. Qui
tein : « Scrpens, iuquit, setluxit nie (Gen. in). > eiiim plcrumquc clamosas voccs loqucnlium non at-
Quia igitur in verbo mulla deccptio, tnulta falsitas teiiriit,scri corrie obduraio diceulcs sibi : « Domine,
invenitur, quotl iiiniiruni Petrus non tam loquendo Doinine, reprcheudil, affliclamanimaui ctti muudiis
qnam corruendo sensisse coinperiiur, verbo recens ^ iiniuundior jain non vivil, quaiu vclut seminccem
lapsus non slaiini cidcm ilerum se coniniiltit, non sacerdos, et levita negligeniius praierivil, hoiius
confiletur, non orai, non deniquc se fore stabileni cuslos niiseratiir, el levat in jiinicnliim, el lunilo
reptomitiil. dolorc confcrt ineriiciuse saluhris arijunientum. II-
CAPUT LXXVI. lius qtiippe vocein gcmiluum vcl loquelani, converlit
Relcgnto autcni verborum strepitu, quem inproc- ei pruriens pygraenlarius in iiiedelain, et qui atl iu-
scntinrum sibi congruuni non ndvertit, priideuii gratos et voces, vel oblaliones illoruin ingratas non
consilio ad moriesltini silculium se convertit : in respicit, devolx viriux goinituiii loquacem non de-
tpio et peccali pcenitiido corrii amariiudiiiein infun- spicit. De quo supradictus sapiens prxmittii: « Non
riebat, et inieriia eortlis amariiudo extcriores oculos riespiciet viriuain, si cffundat Ioquelam geniiius
Jaerymis suffunriebat. Recolens quippe et dolens (ibid.). t His , et Iiujusmodi coinmonilus Petrus
quod non domino, non m.igistro juxla quotl pronii- cum verho lapsus non aurieat iterum verbosari, ne
scrai ante detulerit, sed ad verbum ostiarix nega- invenialur delictum raerito inipudentix cumulari,
tionis verbum prolulerit, alium queiiulain moriiiui aillicto corde cligit in silentio lacryroar.i, si forte a
obtinendi reincdii vult tenlare, egrcssusque prano- Deo possit vel ltoc munubculum accepiari. Euin
1101 DE SiLE.YTiOCLERICORUM. ' HD2
quippe ad lacrymandiim interna solvit dcvotio, cu- A t recens morbo teslamentiim nietim pcr os luum in-
jus linguam ad loquendiim tenel confusio, et cni vi- sufficiens non assuraas, ct quod est provectorum,
silanlis spiritus infusio donat flere, eumdem facit loqui fiducialiler non pixsuinas. Provectorum qttippe
linior dlstricti judicis retinere. Unde apud Jeremiam est, nt os andearit apeiire, et confortati meritis
quidam pcenilentes : < Convenile, aiunt, et ingre- Deum firiucialiter convcnire, quorum videlicet in-
riiamur civitatem niunitara, et sileainus ibi quia tentio, et conversatio jam non sordet, quos rea
Dominus noster silere nos fecit, peccavimus enim prxsenliiim viiiorum coiiscienlia non remorriei.
Domino (Jer, vin). > Nonnulli cum posi peccalum < Quorum uni Dominus aperi, inquit, os tuum, ct
ad pcenileniiam converluntur, et super rrtroaclis implebo illud (Psal. LXXX).> El ille : « Aperui, et
inlra conscientiam coiifiinduiilur, tanto tiinore apud allraxi spirilum (Psal. cxvm). > Et in Aclibus apo-
se internum judicera reverentur, ut ad proferendas stoloritm : « Aperiens, iiiquit, Pbilippus os suum
preces locutione prxcipiti non laxenlur. Videtur eis evangelizavit illi Jesuin (Act. viu).> Et Paulus : « Os
quotl ari divinas aures vocalis oratio efficnciier non meum, ait, pntet atl vos, o Corinthii (// Cor. vi). >
accedit, quain modesii silenlii verecundia non prae- Cxterum peccaiori dicit Dcus : « Quare tu enarras
cedit, nec digne salis vox claraosior acccptatur, justitias nieas, el assuinis teslainentum mcum per
si non timore prxvio discretoque judicio cotnmen- "' osluum?> (Psal. xux.)Etalibi : < Peccasli, quiesce
riatur. « Sileamus, inquittnt, quia Doininiis noster (Gen. iv); > ac si dicat. Si peccali contagio inte-
silere nos fecit (ibid.). » Tunc nimiruin fncit Domi- riorem conscienliam polluisli, ejnsque iinmunditiam
iuis nos silere, cum benigno respectu noslrorum nondum pceiiittiriinecongrua, nondtim satisfaclione
faiit nos excessuum pcenilere, nobisque pcoiiitenii- diulina diluisti, noli, ul protcrvus et irapudens per
bustanlutn incutit limorem judicanrii, ut incongrua os luum nieum statim assumere testamentuni, sed
viriealur festina et loquax firiucia deprccandi. In spe huniili coiifortalus recurre prius.ad silenlii
verbo enim prxripiti errorem et lapsiim nostra munimentum, itt in eo coarctatus disciplinx ne-
plerumque infirmilas experitur, in devoto aulem ctura salttlaris (Eccli. xv ), aridiscas diligentius
cilenlio major securiias invenitur, et ideo quod qiiando, quoinodo, tiuiil loquaris : nam, sicttl non est
noxium vel suspeclum est,. videtur ari liorain debere speciosa laus in ore peccaloris, sic nimirnni ban-
seponi, id autem qttod inprxsenliariim esl, securius riunlur aquoe in gnuriio de fonlibus Salvatoris (ha,
aiueponi. Recolenles igilur se peccasse, graviter xu), ciiin juxla Jeremiam eligit quisque Dominum
eruhescunl, et confusam limidanique babentes con- in silentio prxstolaru(77iren. in),donec instar Isaix,
scientiam conticesciinl, ne si tempus loquenrii con- miltatei, ctim carbone Angelum de allati (ha. vi).
gruura Iibrato judicio non atiendanl, quem pacatum Missus vero Angelus qiiei» invenit non prxsumptiva
iri volunt, locutione prxcipiti plus offendant. Hoc loquendi effluenlia dissolulitm, sed intra ciauslra
aulem fncere, vel conferre sileniium ob hoc Doini- silentii, limoris et reverenlix sinibus obvoliilum,
nus perhibetur, quia lxsa peccato conscientia ejus os ejus, sive labia tangit ignito calculo ct eriiuntlat,
severitas peiiiinelur, cum scilicet hi, qni pro pecca- ut deinceps loquenlcm qux bona sunt, et vilia dis-
lis suis eo inspirante graviter ingeniiscunt, tan- siinilis non confundat, el coiUunieliosa auditorum
quain ejns pncsentati jtidicio, ntillo fulli merito objectio iion retuntlal. Nain cos qui prxsuinunt
coiUreiniscuul. « Doiuiiius, inquiunt, nostcr silere verbo jusliiiam prxtlicare, et ei quaiii prxdicant
nos fecil, pcccavimus enim Domino (ibid.). Quia nondura vidcnlur correclis satis moribus con.cor-
Doiuinuni noslruni servi nequam osicndiuuis in dare, vel sua ipsorum conscientia invenitur gravi-
peccando, limor cjus tollit nobis prxsentem firiu- ter remordere, vel auditorum indignaiio assensuin
ciam in precanrio, et in vcrbis souaulibiis non jain eis fnciletn non prxberc. De qualibus Jeremias :
nostra videlur consisterc sanciiiudo, setl in devo- < Ne credas , inquit, cis cum loculi fuerinl tibi
lione spei etsilentii erit pcenileiilium foiiilurio. Etsi bona (Jer. xu). » Et Uoniinus in Evangelio : < Quo-
enim pcenitentibiis larga Dei misericordia spein in- j) morio, ait, potestis bona loqui cuin silis tnali? »
fuiidil, eos lainen limore vera el severa ejusriem (Matth. vii.) Qui autctn ignito calculo, id esl cau-
justilia sic retundil, ut illtim devoto magis el cotn- lerio limoratx pcenitudinis ariurunlur, qui allaris
puncto affeclu audeant convenire, quam ad preces igniculo, et iiilerno arriore conipungcnlis spirilus
sive latides verhosas, os indignuin procaciler ape- excoqiitinlur, eorum peccatum , eorum iniquitas
rire. Quod etiam per Ezechielem aninix insinuat aboletur, quibus grato usu riigne abolitis lcaiendi
pceuiteiiti. < Ut recorderis, inquit, et confun- licentia (ha. vi), imo et gralia eis largior indul-
daris, et non sil libi ullra os apcrire prx con- getur. « Ecce, ait Angelus ad Isaiam, tetigi labia
fusiotie tua, cnra placatns fuoro tihi (Ezech. tua, et auferetur iniquilas lua, et peccatum tuuin
xvi). » Cuiii ea, inquit, bonitate, qux mea est, tibi mundabitur (ibid.). t Subjungitque propbela : « Et
633 rerididero me placatum, cuni te voluntas audivi vocein Doraiui dicenlis : Vade et dices populo
prislina jam non dabit more solilo praecipilem in huic : Audite audienles, > elc. (Ibid.). Qui dicit se
peccatum, volo, ut prxleritorum tuorum nequa- lacuisse cum adhuc vir pollutus labiis haberelur,
quain iiiiitiemor babcaris, sed ea huiniliter redu- anlequani ignilo condignx pcenitentix caieuio nuin-
cens ad meuioriam salubriter coufunriaris, et pulsp daretur, posl emuudatiouem congruam niandatuiu
1103 PHILIPPI DE IIARVENG ABBATIS BON.E SPEI HOi
i
aceipil ntloquatur, et bona jam conscienlia ad tA Nirairuin qux prudens servus "amilix distribuit do-
loqiiendum bona populo desliiiatur. Qui sicut non- nativa. non satis placent Domrno si non fuerint
cum acceplo loqttendi mandato recle coniicuit, vel lemporiva ; si virielicel anleqtiam mandatum acce-
forte loqtti probibitus effrenari protervtts non de- perit, ad largiendttm prodige se exponat, si loqui
buil, sic audita voce jubentis, nuuiiare qux prxci- prxsumpserit cum nondum ei Dominus ofliciumhoc
pitur non recusat, ctijus munda jam lalria pecca- irnponat. De hiijusmodi lempore idem Dominus per
tuin vel iniquilas non accusat. Quori ergo se paulo Prophelam : Ctim accepero, inquit, terapus, ego
anle lacuisse conquesltis esl, riicens: « Yx mibi juslilias jtidicabo (Psal. LXXIV).> Ego, ait, qui cum
quia lacui! (ha. vi.) ul xslimo, non lam sileinium homo fierem, subii ex riecrcto Patris judicium vel
quam prxcedens meritum reprehendit, quia scilicct injustilias iiiiquorum, qnia pritis me sufferre quam
dignum satis smdium corrigenriis moribus non ini- inferre Pater pcenas voluit peccalorum, cum explela
pentlit, ct proplct' ipsam labiorum inimundam pra- oberiientia ipse me, vel ego me, ea qnse sua est, vel
vitatcm, loquendi et docendi negari sibi senserat niea est, virlute suscilabo, acccplo ilem mandato
lihcrtatem : Postquam vero corbone, quem Ange- vel lenipore juslitias judicabo. Sicul cniin morlalis
lus rie altari lulerai, intelligil.se nmndatum , ei factus suflero, quia mandaium babeo sufferendi, sic
inundato doccndi oflicitim delegalum, seponens jnm resurgens el factus immortalis, lempus accipio jurii-
silenliunr fasce cujus antca gravabaiiir, loquilur cium inferendi, ul a manrialo Palris mea tnm passio
cum (iducia, qtiod dignuiii et utile judicaliir. Est quam actio non discordet, cum utraqne lemporis
igilur consilii a bonis aiiqtiando silerc, nec pru- inconvenienlia non reraordet.
dens invenilur, qui non novit lingiiani discrelo si- Unde cl perlsaiam : « Silui, ail, paliens fui, nun-
lenlio cobibere. Bonum esl illud verbuin, quod quid seinper lacebo? Tanquani parturietis loquar
prxcedit ipsum judicium, comitatur veritas, quod (ha. XLII).> Quia lempus, ail, lacendi novi mibi
justa denique milienlis commendat auctoritas. primitus iiistitutum, loquendi vero postea nihi-
CAPUT LXXVH. lominus altribulum, prinio silui, et luli quxvis ob-
De culpabili silentio. slaniia patienler, loquar autem postmodum, et
Qui vero miiuiur, et prxcipitur non silerc, sed mala inferenlibus referara violenler. De qno et alibi
verbo neccssario cxteros edocere, si contempio per cttmdem propbetam : « Non tacebo, aii, sed
uinndnte, piger vei invirius sub .siletiiio tenentur, redtlam (Isa. LXV).>
nulli dabiuin quin culpabilis habealur. < Svrve, iu- El si perversis, inqnil, et negligenlibus videor
quit, maie et piger, sciebas quia meio ubi non se- ( nunc lacere, cum juxta mandaliim, eoriim molestias
niino, et congrego ubi non sparsi, oporiuit ergo le debeo sustinere, cum item juxla mandniuni Io-
commiiicre pecttniara meam nummulariis, et ego quendi tempus congruum ininiiiiehil, eoruni niali-
\eniens recepissem uiique quod nieura est cum liis mea, quod bonura est, dum jusium esl, censura
tisura (Matth. xxv). > Per lalentum sive pecuniaiii respondebit. Hujusmodi tempus quod ct Chrislus,
quam pigro servo dignattts est Domious imper- tit audistis, non prxteril negligenler, quia sictit
tire, tit exinde lucrati satageret non fossa humo eum qui usque ad tcmpus tacuerit Scriolura pro-
illatn negligenlius operire, doctrinx verbum non nunliat sapieniem, sic enm qui lactterit, ctim !o-
incGngrue designatur, quod propinare debct qni quenrii tempus acceperil e conlrario negligenlem.
inandatum accipit ul loquatur. Qui si forte inleriore < Serve, inquit, male et piger (Matth. xxv). > isle
nieiilis xgritudine contabescat, et loquendi tcmpore, malus, isle piger dignus lenebris, compede vel lor-
pressus ineriia conticescat, ab eo qtti commissum lura, a juxlo exactore non argmiur de jactura, sed
repetit argui, promeretur, sicut is qui 634 Pru* quia cum accipcret terapore congruo profulura, pre-
denler expleveril, e regione commendabilis perhi- inens ca silenlio vclut quoriam fossorio non rcddidit
belur. < Quis putas cst, inquit, fidelis servus, et cum usura.
prudens quem conslitttit doininus suus supe.r fami- D CAPUT LXXVIU.
liam sunm, ut det illis cibum in tempore? Bealus Hujus propheta pigrilix argui pertiinescil, cuin
ille servus (Matth. xxiv). > Servus isle quem Domi- affectus innloriini txdio n bonis juslo amplius conti-
iius super suam familiara ordinavil, quia fideiiter cescil, cum altendcns subtilius quia pigra mollitie
tit prtidcnler cibum illis necessarium in tempore rigor in eo justitix defetiscil, a defcctu inchoalo vi-
lninistravit, non alio quamxlernx bealitudinis prx- sitante gratia resipiscit. « Cum consistcret, inquit,
mio it.timeralur, cum explelo minislero introduci se peccalor adversum nie, ohniuttii, et silui .a bonis
iu gaudium sui Domini gratulalur. <Euge, inquit, (Psal. xxxviu). > Cum peccator, ait, verbum justi-
serve bone, intra in gaudium Domini lui (Matih. tix non audirel, obduralus malitia noslro non ao-
xxv). > Sed qtiid est, quod diciiur : < Ut det illis ditui consenlirel, ctun volenti et docenti qux jusla
cibum in tenipore? > (Mallh. xxiv.) Quare in com- sunt, non inclinans aurem devolus assisleret, sed
mendando servo qui explere studnit Domini jussio- faclus impudentior adversum me palam consisie-
nem, Scriplura lam signanter facit temporis nten- ret, prcssus et oppressus txdio decrevi pcnitus ob-
lionem, ul non quia cibum ille dederit praedicetur, mutirc, et a bonis proferendis fracto spei guberiia-
sed quia cibum in leinpore dederit conimeiideliii? culo lesilire. ^Eslitnavi cnim niibi fore melius si
 1105 PE SILENTIO CLERICORUM. H06
tacerem, si adjutores meos loquendo in deleriusi A et ohstaculum tolcrnre. « Dcfeci, ferre non susli-
non moverem, si vel mihi consulens lacerein lutusi nens (ibid.), t quia sic mens inlerior de profeclti
sub silenlii legumento, cum perversis et aversisi efficilur Curiosa, ut deficere videatur si lingua fue-
doctrina mea non esset adjiimento. Cum autem hoc: rit oliosa, el quod torpore languida proposuerat
decreverim: intellexi, ei perspexi quia sic se justilix i negligenier, jam fervore.vivida ferre non snslinet
regula non haberet, ut qui loqui jussus est, despe- paiienter. Seponens igitttret timorem, et lorporeni
rans vel limidus, vel fraclus Ixdio conticeret, cumi quorum prelo detentus silere proposuit, a bonis
saluiis verbum sicut volenlibus opportune, sic non- qux noveral ultra non siluit, ne el ipse silenlii no-
ntinquam ingerendum sit ipsis quoque noleniibus centis argui mereretur, et populusinsipiens damnum
iraporlune. Quod attendens et pervidens moerore silentio palerelur.
spiritiis coniabescit, et dofore renovalo, cor meum CAPUT LXXIX.
interius concalescit, et lanquam in camino cum ci- Alias quoquc attendens juslitia, vel potius jusla
nis pine mortuns vehementius reignescii,sic lo- Dei niisericordia esse congruuin Ninivitis, ut eis
quendi aviditas velut ignis flammigerans exardescil. peccanlibus prxdicaretur verbtim bonum necessa-
Quoripropter: « Loculus stim, ait, in lingua mea rium, vel invitis, prxcepit Jonoe ut ad eos prxdi-
(Psal. xxxm). > Mihi quiriem, elsi falso videbatur B canrii gratia properaret, eisque sua et merita, et
silenlium lemporivum, cum altenderem auditori meritorum-prxmia nuntiaret. « Surge, inquit, et
sermonera raeum esse non tam utileni quam noci- vade in Ninivem civitatem grandem, et prxdiea in
vum, sed clarius intuens jubentis volimlatera per- ea, quia ascendit clamor malitix ejus coram me
fusus velul jubare malutino, silendi proposilum de- (Jon. t). » Volo, ait, te grandem illam civilalem
prehendi, quodam casu vel occasu deprimi vesper- Ninivem convenire, ejusque subversioiiem admoni-
tino. Ilaque saniori ulens consilio non sum propo- lione congrua prxvenire, utcum forle pcenas dede-
situni exsecutus, sed qux malc bona lacueram, sum rit quas merelur, prxdicto raerilo inferentis justi-
loculus, et quo ad tacendum languidiore negligen- liam non causelur. Illam quippe magnara sive
tia propler moleslias adversum me consislentium grandem efficil, non lam mnrorum vel lurrium
eram pressus, eo fervenliore diligenlia loqui pro- muliiplex arapliludo, non lam domoriim eminenlia,
pter jubentis imperitim sum aggressus. vel habilantium mullitudo, quam ipsa ejns malitin,
Sic et Jeremias cum videret aliquando ver- quse in rielerius processu leinporis invalescit, et iu
bum ex ore suo non juxta libitum) prosperari, conspeclu meo clamore intolerabili jam sorriescit.
sed auditores suos proficientes in pejus ob- Magnam vero sive gradem, sicnt in laudem, sic in
durari, illorumque duritia et procaci 635 ^1 ' viluperium sxpe dici, non est a quo, vcl quoniodo
malitia pltirimum se gravari, decrevit, a bonis, recte valeat coniradici, si tamen diligens atiditor
ponens bri suo custodiam, feriari. < Faclus est, tam noslras consideret, quam litteras elbnicorum,
inquit, mihi sermo Domini in opprobrium et in quibus magniludo pleriimque inagniludinem in-
in derisum tola die, et dixi: Non recordabor ejns, nuil viliorum. Apud Zachariam : < Quiri lu, ail,
neque loquar ultra in nomine illius (Jer. xx). > Cum nions magne coram Zorobabei? > (Zach. iv.) Deni-
deberent, inquit, audilores attenlos. et benevolos se que in Evangelio : <Si habucrilis, inquit, firieinet
prxbere, nostroque audilui aurBm htimiliter credu- dixeriiis monti liuic : Tolle le, et jacta in mare, fiet
lam exliibere, obslinati malitia prxsuinunt potius (Matth. xxi). i Quit! sibi vuli, quod islc et mons
deridere, oblatumque beneficium in cuntrarium de- csse cl eidem inesse dicitur magniturio, nisi quiu
tdrquere. Quod cuni sil, et ita esse veraciier depre- innuilur ejus tumor, et non soliria pleniludo, duiii
bendam, proposui et slatui, ul silenlitiin appiehen- scilicet mulla viliorum congerie granditer iiflumes-
dam, ul cum toquens inlolerabili Ixsus injuna con- cil, et a lurmore noxio, corrcclione, vel poeniteniia
tabescam, aliquanlo remissius sub umbra silenlii non decrescit? Denique et magntis latro, et niagna
delilescam. Dcnique apuri quosdam non cst serrao rv digni raerelrix inveuiliir, el qtianlo quis maxime
Domini preliosus, si doctore benevolo fnerit copio- et prxcipue contendit viliis implicari, tanlo potesi
sus, et qui sui merilo dcbet omnibus eflici gratiosus, grandior el primtis, vel prxcipuus nominari. Unrie
abundanlia 'argiore illis clTiciturodiosus. Atlendens et Apostolus cum riiceret quia < Jesus Cbristus ve-
igiiur et verbum vilescere, et derisores non profi- nit in hunc mundum peccalores salvos facere, »
cere sed perverli, juxta propositum profugus ad adjunxil : < Qttorum primus ego sttm (/ Tim. i). »
silenlium me converli, sed qui me el docere, et In quo inlelligi voluit se niaximum et pracipuum
sufferfe audilorem voluit oppressivum, sub quiele peccatorem, qui, ut sibividebatur, offenderal coele-
noxia Iatere noluil fugitivum. « Et factus esi, in- ris ampiius salvaiorem, dum minarum, el cxdis
quii, in corde meo quasi ignis exxsluans, clausus- spirans, illius ecclesiam graviler fuerat perseculus,
que in ossibus meis, et defeci, ferre non sustinens quamvis non lam malitix, quam adbuc ignoranlix
(ibid.). t Volentein in angulp quielius et securius tenebris obvolutus. Qui contra, cum ostenderct
latitare, judex interior non dislulit ad publicum divina se gralia visitalum, et ab illa lumentc sxvi-
revocare, dum in corde meo sensi velut ignem illius lia usque ad huinilitaiem fidei el paiieiuix minora-
scrmonem xsluare, clausumque in ossibus vix moras tuni, Pauluin se el minimiim voluii appcllare, qui
1107 PllILIPPI DE HARVENGABBATIS BON.E SPEI 1103
omuibus aliis plus invenlits cst in Ecrlesia laborare. A nniiler aclUare, quam per phifosophram, ct inanem
< Patilus, inquit, servus Chrisli Jesn (Rom. i). > Et fallaciainsesegralftJioscuIiimjaciiiare.Vitiosnqiiippe
atl Epbesios : « Mihi, ait, omnium sanciorum mi- granditate supradieta civitas Ninive lumescebal,
iiiino data est gralia (Eplies. 111).> Apud Ezechie- clauior cujus maliiix coram Deo inlolerabiliter sor-
lcm quoque oeccatrix anima, granriis reprebensi- descebat, cum idem Deus Jonam, sicut prxdictum
bililcr nominatur qux corruisse in inimiindilinm est, commoneret, ul illam male grandem prxdica-
fornicandi non parem sed majorem cxleris accusa- lione congrua deterreret.
lur : Sordida, inquit, nobilis, granriis inleritu CAPUT LXXX.
(Ezech. xxn). > Ilxc grandilas sive nobilitas satis < At ille surrexit ul fugerei, inqttit, in Tbarsis
conspicua non habelur, cui velul imperans sordida- a facie Domini (Jon. i). > Timuil prophela colurabi-
tio, prxvia deputatur, inio sicut arguenda est, quam nus ne prxdicaret dura, ne, ad verbuin ejus grave,
nisi rcprehensibilcs non sequuntur, sic et argui de- essel civilas juxta merilum perilura, nonduni sciens
bent, qux prxviae liujus imperiis obsequuntur. Hxc quo consilio, vel quo line illam vellet divina bonilas
aulem grandis, pro eo granditer vel magnifice sor- deterreri, qux volebal et sciebat illam ad fidem, et
didalur, quia cuin jEgypliis eadem lumitlis magni- poenitciitiara edoceri. Yel forte propheta simplox
luriine fornicatur, et cuin fornicans fornicariis pari eapropter noluit illuc ire, popnlisque nalioiium ver-
ncqtiilia copulatur, niuiirtim magnilurio, non mule, bum boniiin, verbum corainoiiitoriuin iinperlire, ne
sed congerie quadain rcprebensibili cumulaiur. De si atidito verbo feslinarenl de Iapidibus in filios
quibus snpra in corieni propbeta dicilttr : « Forni- Abrabx suscitari, Judxos, gcntem suani videret per-
cata 63S es cum HHisiEgypli vicinis luis inagna- fidix merito rcprobari. Noverat enim dicenle Isaia :
runi carniiim (Ezeck. xvi). > Qux esl ista lam Quia cor hujus populi Dominus excxcaret (ha. vt),
signanlcr expressa carnium magiiiludo, nisi magna el iinmisso xstu perfidix olivx pinguedinem exsic-
el effliiens, inio percffluens volupialum carnalium caret, el lunc rieficerel hujus pristina sancliturio,
tiirpiturio, in quam jEgyptii relegata longe conli- cum ad fideni inlroirel conversa geutium multitudo.
ncniia dissolvunlur, et velul juraenta in profundain Nolebal autem sic ad finem exieros introire, ttl vi-
et latain luxuriandi voraginem devolvunlur? Dequi- deret et doieret ab eadem suos nequiter rcsilire, et
biis longe infra : < Quorum carnes, inquil, suiit ut ne se prxsente. prxdicla obcxcatio apprebenrieret
carnes asinorum, cl sicut carnes equorum fluxtis Israclitas, ah ingressu firiei, vel anferre vel differre
eorutn; (Ezech. xxiu). > Hxc esl ./Egypiiorum gran- volebnl Ninivitns. Ergo limoii suo propbeta raiiius
ditas, qui oblili quod boinines esse debnerant baben- n prudens quxrens effugium, nusquam fngere melius
tes raiionein, et mente allrila et bumili Creatoris se putavit, quam ad silenliiim, ul in eo a conturba-
appelere visioncm, tanlo fervore et prurilu fortti- lione horainum absconditus lalitarct, el quiele, el
cario stint stibacii, ut iu aiiiraanlia inula, ct proua otip conteniplandigaudium explorarel. Tharsis qtiippe
et ex tolo, corpori ricriita sinl retlacti. Qui enim ad exploratio gaudii interpretutitr. Senserat propheta
ca (|tix suul spiritus, iiulla mcniis alacritate satngit quanltira in silentio gaudiuni iuvenitur, cum mens
expergisci, scd qux soln sunt corporis, enervi raol- quieiis appetens a lurbore forensium expeditur,
Iiiie, et siupiria quadam segnilie desiderat adi|)isci, cum divina bonitas meditalione dcvota convenitur,
non jam lioiuo ralionis privilegiojudicatur, sed juxia convenienli cella vinaria, et subliine illud sanctna-
qucmriam philosopbum, instar suis vel asini vivere rio prophetix nonnunquam spiriltis imperlilur, ciim
coiiipiobatur. oblila prxsenliiim, totam se mens in cceleslihus
Neque eniin expers crat noslraruin Boclitis Iitte- ferri senlit, el velut corporc jara relicto, corporis
raruni, neqne stiiriiuin rierierat in scicurio soltim voluniatibus nott consentit, et inserta cboris ange-
fabulas poclnriiin, sed legens atlentitis tani novx licis ab illorum puro desiderio non dissenlit. Quo,
legis scriptn qunm et vetera prophetartim, largiente quia homo corporeus, etsi aliquando nieruit de-
gralia verilateni inlcllexerai Scripturaruin. Sciebal D briari, non lanien conlinue vel assidue conceditur,
gitur quia boino subjectus corpori, dalus luxurix, saliari, sed raptiin et velul ad momentuin seniit se
virtuiuin ncgligens, viiioriim gauriens illuvie in ad illud beneficium promoveri, et ad sua, velit nolit,
eisdem scripluris plcrumque diversis belluartim cilo cogilur retorqueri. Propbeta bujus donum gra-
iioniinibus ntinciipalur, quia fuscala Creatoris itna- lix xstinians non amissum, ferventi desiderio repe-
gine belltiino more vivere gratulalur. Iltijusmodi lit iulermissum. Verum quoniam conlemplandi
autetn noslraruni iitierarum diligens idem pbiloso- suavilas conira Dei placilum non gtislatur, et ad
phus documeina, snlubri consilio percepit tandeni illam non pervenil quisquis inobedieulix maculis
nostrx fidei socranienta, proflciensque meritis, in anguslalur, propheta dum jubenti bona refugit obe-
ipsam Trinitaiem oculum suslulit aquilinum, et dire, juste satis non meretur exploralum gaudittm
quod illic perspexit, nobis scribere non neglexit, no- invenire. Quandiu enim non Dei, sed propriis volun-
strutn imitans Augustinum. Qui attendens quam tatibus obeditur, coniemplaiionis nppelilx suave
peruiciose in jumentum converlitur vel grandescit gaudiura non sentilur, et ad perscrulandum spiri-
quisquis juxta Propbelam in suo slercore cotnpu- tualia oculus cxcatur penilus vel caligat, si non ea
trcscit maluit sub alis fldei, sanclilatis opcra bu- pure et simpliciler obediens uivesiigat.
 H09 DE SILENTIO CLERICORUM. UiO
Denique alius Propheta : < A mandatis tnis, in- A redacti, ut ducli pcenilenlia saccis sese vilibus ope-
quil, inlellexi (Psal. cxvm). > Cum tua, inquit, rirenl, et iudicto jejtinio, in sacco et cincreiam
mandala diligcniius custodivi, cuni non meis, sed jumenla quam homines esuriretu. Andieranl qnippe
potius luis perfccte voluntatibus obedivi, sensi honiines quia summus judex sicul peccaiis ad ira-
637 quidem majorem inielligeniiain mihi dari, et cundiam commovetur, sic afflielis poenilentia , pius
ad videndum interna, interiorem oculum lersa pul- et misericors exhibelur el itleo sperant quia si do-
vere declarari. E regione quia Jonas inobediens in- loris ariete grandis eofum iniquilas fortiier ever-
venilur, ne juxla propositum Tbarsis venial, prx- taiur , et ipse forle ab eo quod minatus fuerat, mi-
peditur, et dum putat fugx prxsidio ccnteriiplandi sericordiler converlaiur. < Quis scil, ait rex, si
gaudium invcnire, juslo judicio ad gravem tristi- convertatur , et ignoscat Deus, et reverlaiur a fu-
tiam cogilur devenire. Orla enim lempestale in rore irx sux, el nen peribimus? > (Jon. 111.)Videiis
mari propier inobedientiam fcgientis, fugiiivum regem paule anle nequiter infrunitum, inspiranie
nautte projiciunt in profundum pelagi sxvienlis, gratia jam salubriter eruditum, et nen solum silu
quem projectum ccetus magnus ad iniperium Do- corporis a Ihrono regio resilire, seri cl mente in-
mini deglutivil, et in suo ulero illxsum hominem clinata prxsumptitosum quidpiam non senlire. Sur-
iraraanis bellua cuslodivit. Mira res! homo ratione rexit, inquit, rex de solio suo , et abjecil vestimeu-
prxditus niandatis cceleslibus non liraet conlraire, tum sutini, et indutus est sacco et seriit in cinere
cl marina bellua diligit obedire, et cum Propbela cl clamavit et dixit : < Homines ct juinenla non
fallitiir tiiiuni esse xslimans reraedium fugiendi, guslent quidquam, eloperianlur saceis, el clament
piscis ultro se offerens aures accipil audiendi. ad Dominum in forliludine, et converiatur vir a via
Inobedientem itaque prophetain obediens piscis sua mala (ibid.).t Et adjunxitquod prxmissum rsi:
deliniiit, euinque pceniteiUeinatl prxcepium Domini < Quis scil si convertalur,' et ignoscat Deus? etc.
rursus eyomuit, qttiasic jubenlisjustilia voluil hunc (ibid.). t Et si novit rex Deumab iracundia noniiul-
punire , ut tamen nollet eum e.|ustlem misericordia lortiin pcenileniia rcvocari , ignorat utrum et sua
dcperli-e. Piinitum vero, et pcenitenlix cauterio mereatur humilitas acceptari, quia licet se afflicium
eastigalum , ire Tharsis Dominus non permisit, sed quisqne pcenitens luctu sentiat et dolore , carne ta-
euin rursus ad prxdicandum Ninivitisreniisit, sciens men obsilus nescit, ulrnm oriio digntts sil vc! amore.
es.se perulile* ut et propbeta niandalum sux prx- Atlendcns ilaque hinc niiseranlem Dei clementiam ,
poueret volunlaii, et scrmo salularis lerrorcin in- spem assumit, inde cxcam hominum ignoraniiam ,
cuterelcivilaii. ( procaci fiducia non prxsumit, ne si forie conipun-
Q
CAPUT LXXXI. ctionis irriguo utile quidpiam adincrescat, in ipso
El laclum est, inqiiil, verbuni Domini ad Jonam exortu , flatu prxsumptionis cilius inanescal. Cujus
secuudoriicens :« Surgeelvadend Niniveni civilaletn cura et abjeciara foris pcenileniiam, et inlus spem
magnam , et prxdica prxdicalionem, qua ego loquar discrelam divtna bonitas intellexit, regem et popu-
ad le (Jori. m). t Cum non lua sed mt-a verha pro- lutn senlientes paria non despexit, sed qui pceni-
farre jubearis , non est quare hujMsmodiprxdicalio- tendi et orandi gratiam illis Deus pariier iinpertivit,
neiii aggredi verearis, quia, ct si vel Jurixis parccns, afleclu benevplo eorumdem eliam geraitus et preces
vel invlriens gcnlibtis, eligas ilertim conticere, meam exaudivil. Bonus rex qui prophetx minanli minas
lamen dispositionem cas&amcertum estnon manere. vice pari seu verbera non inflixit, non divino ser-
Nara ciim Ninive magniludine scelerum intumescat, monifastu regio conlradixit, sed abjectampurpuram
el velut pasla venlo, inanilale morbida nesciens saccum lenuem est indtiius, immenior ihroni sui,
coniabescai, volo ul prxdicationis lonitruo sua ei humi humiliter provolulus, posilo diademate caput
xgritudo plenius innotescal, elnonlui, sed mei cincre sordidavil, quidquiri allum lumebat, devole
puncia et corapuncta verbi aculeo detuinescat. Quotl et Immiliter incliuavit.
nuieii) volo , quis es lu, ut valeas infirmare, eoque D I Bonus rex qui audila prxdicatione primus omnium
iitfirmalo tuum proposilum conurmare, cum faolori seafflixit , jejunans et abslinens cibum jumentis et
suo luturo niolle et invalidum non resisiat, et si hominibus mlerdixit, el qui eos paulo ante fastu ,
forte nititura suo tamen opere fictor poiens et be- et gaudio, luctu et pceniienlia nunc prxcessil, et
nevolus non,desisl;U? « Vadc ergo 1, inquil, et prx- sequaces suos 638 ponere spem in iiomine non
dica prxriicationcm quatn ego loquor ad le (ibid.). > concessit. < Jumenla, inquil, et bomines clament
Ad hoc verbum prophcta iteruin non contendit, cas- ad Deum iu forliludine (ibid.). > Non ad se rex, sed
tigalus verberejani nonfugseprxsiriium apprehendit, ad Deum clamorem publicum prxcipit allcgari, et
sed cligit bona poiius duce obedientia prxriicare , eumdein clamorcm contritione iiitinia roborari , ut
qtiani lxsa oheriienlia nocciui silentio gauriium ex- CIIIIIejus qui postulalur inagnn sit altiludo, ad eam
plorare: « Surrexit ergo, inquil, et abiit iu Ninivem clamoris pervenire valeat inrieficiensfortiludo. Scit
juxla verbum Doraini, et clamavit et riixit : Atlbuc enira qnia niagiiitudiue scelerum magnani Deus in
quatlraginia riies, et Ninive subvertetur (ibid.). > iracundiam concitatur , et magna ejus ira nisi cou-
llujusinodi lonitruo Ninivitx vebenientius ireme- tritione valida non placalur, el quoniain digna prx-
facii, ad lahtam humiliiaiem tuniorc dcpusito sunt tcritoruiu cogiiitio conscicjiliam jani rcuiordel, vult
lill PIIILIPPI DE IIARVENGABBATIS BON.E SPEI lif'2
iit a cogniiione saiisfaclio non discordet. Sicut crgo A et xdificiiiin quod advcrsus juslitinm nequiter fuerat
princcps , el prxcipuus ari culpam exstitit contra- elevatum , subversione utili retidit penitus annul-
henriam , ila priorem se, et conspicuum ad eanidem lalum. Ilujusinodi subversioncni apud Ninivilas Peus
esse voluii abolenriam , ne plus excelleniia ejus ad fieri disponebat, sed eadem adbuc Jonas anmiutians
jusiitix valticrit dctiiinenlum , quam ari juslilix non videhat, et incertus quis prxdicalionis injunetss
Iioncsiiiis et utilius increraenium. Cujii» lam exeni- finis , vel ulililas baberelur , mnlebnt ul sub quiele,
pluin quani mandalum plchsinferior exsecula, exse- el otio, silenlii gaudio lenerelur. Verum quia Deus
crans cl ahhorrens vilx prioris opera dissolula , et qui bona vult necessaria non laceri, intendens vel
ah eoruni nexibus contritione spirilus , jejunio, la- eorum ad quos fit sermo, vel eorura qul serinoneni
cryrais nbsoluln plncalo judice est etiam juslilix faciunt misereri, prophetam in proposito suo persi-
meriliiin nssectila. < Vitlit, inquil, Deus quia con- stere non permisil, sed digne coercilum atl riocendum
vcrsi smit rie via sua mala , et miserlus et super Ninivilas retnisit. In qtio non soluin propbetx ctilpant
tnalitia qua loculus fueral, ul faceret eis , et non voluit aboleri , qni mandati negligens, nocivo silen-
fecil (Jon. III). > Cum regem el populuni cernitDeus lio elegerat detineri, sed bono ejus verho prxriiciani
non ab invicem dissidere , sed prxceptori stto audi- Ninivera delerreri, et concussnm terrore valirio ad
lores attentissimos assidere, inlcriore afleciu prxle- H " bona cilius proinoveri. « Tu riules, inquit, super
liloruni veracitcr poenilere , cxteriore affeclu , af- hedera in quain non laborasti, et cgo iion parcain
liictosse, el ahjeclissimos exbibere , talium votis Ninivx civilati raagnx in qua sunt plus qu;ini cen-
et precibus non potest immensa ejus misericordia tum viginti millia bominum, el jumenla (Jon. iv). >
iion moveri, iion cis pcenilentibus pielate inoliia Dignuin quiriem visum esl ei, qux est inconipreheii-
misereri. Quod propter eam quam exigente justiiia sibilis, bonitali, ut amplis sceleribus obvolutx par-
fuerat prxlocutus, jam misericordia prxvalcnie non cat amplitis civitati, et cum ejus meriiis non nisi
cst majitiam exseculus , sed ab inluenda illorum snbversionis debeat deirimenta , dono lamen gratiie
enormilate peccaminum oppanso remissionis vela- in ea salvel homines el jumenta.
mine se averlit, et fulgttrantia minarum tornilrua Bona junienla , qux, cum saiulis dona diviniltis
in clemcnlix rorem vctiit. Qiiorum enim voces , impenduntur , in bujus forte gratix electis houii-
imo devotumdesirieriumexauriivit, eorura iniqttilales, nibus adjungtmiur, dtim spreta libertale cujtis pr;c-
ut loculus fueral, non punivit, non quod Deus ve- cipilio fueranl peritura , assumunt Chrisli jugum
rax creriendus sil mendacium prolulisse, elsi cer- nec recalcitranl in junctura. De qualibus Daviri:
tumesteiim iionillisdiequadragesimo snbversionem < Homines , inquil, et jumenta salvabis, Doniine
prxdictam inlulisse. Nam quod dictuni est « Arihuc (Psal. xxxv). > Non soluin enim eos qui ralione el
quariraginla dies, et Ninive subvertetur (ibid.), > scientia prxeminenles sola ccelestia jam sequunitir ,
iutelligi debel : eo die subverli promeretur, et ctii sed eos quoque salvat qui eisdem prxcerientibus
cx merito nequilix ultra eum diem snbversio non obseqiiiiiitiir, qui autem iuciinantes ari percipieniinn
differlur , interventu pcenitentix velul nox orlo solis salulis 639 dociimenla prxccptori, ut sessori exbi-
jubarejam aufcrlur. Quod ergo sermo veridictis ci- benisejuinenta.Qiiorum: «Unusul jiimenluiii.inquii,
vitali quasi definitiim subversionis lerraiuum assig- factus siim apud le (Psal. LXXII).> lile quippe se ju-
navit, non interituin veraciler, sed meritum subti- nienluin vir devolus et humilis exhibebal, ciijus pn-
liter designavil, quia scilicet lanlo realu scelerum lenter, vel forle diligcnler imperium sufferebat,
leueretur , ui ejus merilo ullra dilatio non daretur. ctijus jtigum , vel sarcinam liberlali noxix prxfere-
Verum quod illi, vel cuilibet nonnunquam peccatori bat, quein sessorem , et lectorein gralo riatus obsc-
inferturex rnerito, cedenlepaulisperjuslitia donatur quio deferebal. Denique et Dominus vadens Jeru-
gfaluilo, el mens interior pcenilentli amnritiitline: salem sedisse dicitur in jumento, non quod peries
convenilur, et sic reniissione gratuita ultio pridenii invalirius , illius indigeril adjumento, sed ut jumeii-
nierila prxvenitur. I tum quod infreni xgrotaverat Ixsione, niedicinalis
D
CAPUT LXXXII. cqucs sua sanum redderet sessione. Hujusmoriijn-
Vel forle misericors Deus, cui est de peccatoribusj mentoriini et apud Ninivem miserelur, cuui Jonas
magna cura , prxsentiaiilcr intuciis qux nobis stintt ire Tliarsis , ut proposueral probibelur, cuni Ninive
vel prxlerila vel futura , ctim elecluni sed negleclumi die qiiadragesimo subversio non haheiur. Ad hoc
poptilum landem iniseralus respexit, proferri voluitt enim illnin scrmone prophetico volnil deterrcri, ut
per propheiain qttod nec ipse proferens inlellexil. pcenilcns feslinarei a prxsurapta pefccandi liceniia
Suhversioneni qtiippe tpiain it nielins fieri Deus nii- cohiheri, el cuin illa terrore salutifero in melius
serans ordiuabat, in delerius fieri prophela lippicnsi niutaretur , minarum quoque asperiias in dulcoretn
xstimabat, ct audilo verbo , non satis perspicacilerr venix verleretur.
ariverlebat quia sicut in malum juslus, sic in boiuinii Sic lerrere censura districti judicis regem vo-
misericors subvertcbat. Unde ille sapiens : < Verte,, luit Ezecliiam, cum ad eum xgritudine laboran-
inquit, impios, et non erunt (Prou. xn). > Namit tein destinat Isaiam, ut sermone concussus prophe-
ciun Deusoblitus irse ad misericordiatn seconvertit, , tali ,rex devotione redderetur, et devotionis merilo
nustram malitiam a fundo submovet, el subvciiit, , uiors prxdicta graiius differrelur. » ^grolavil,
1115 DE SILENTIO CLERICORUM. 1114
inquii, Ezechtas tisque ad morlem, et iniroivit ad A CAPUT LXXXIII.
euin Isaias, et dixit ci : Hxc dicil Dominus : Dis- Felix autem, juxta quenidara pbilosophum (Boe-
pone ilouuii lu:e quia morieris lu, et non vives titis, De cons. phil. lib. i, melr. 1), mors hominum
(ha-. xxxvitt). > Boniis sermo, qui regem xgrolantem habcretur, si tersa lippiludine paulo discretior ha-
iioii deliniens spe vivendi, sed magis conciUiens ler- berelur, videlicet, ut et annis sese dulcihus non
rore raoriendi, insinuat quid possit, imo quam niliil inferret, et niceslis vocata sxpius venire non differ-
sit regia celsiludo, ciun severa ct austera morlis rel. Unde sicul felicium voluntalibus non applauriit,
supervenerit fortitudo. Qux nimirura regis insignia, sie infelicium vota querula non exaudit, sed tani
throniim, purpuram non veretur, porta, sera, vecte illis quam istis invenilur gravius importuiia, duni
ferreo non lenctur, non deniquc inurorum ainbilu, ihdiscrelo judicio negat onmibus importuna. Nani
non lurriuin altiludine probibetur, sed juxta quein- sictit rxca, sic el surda est. Qux enim in laberna-
dam elliiiicuni(HoR\T. Carm. I. l,od.A), regum lur- culis fclicium odiosa frequentius conversatur, fasiu
res liurailesipje tabernas xquo pede pulsare perhi- qtiodam , vel ncgligentia miserorum prxsenliam
belur. aversalur, et eorum clamor vix bujus auribus itino-
Atl cujus ptilsum quisque sap'iens intremiscil, tescit, seri ad eum atidiendum durius et severius
prxterilorum. memor, fuiurorum provitlus ingeini- B obsurdescit. De qtta et prxdictus phitosophus cou-
scit, el ut bonus pnterfamilias sux domiii jara di- queritur :
sponil, dnni nociva resecanda superaddere non Eheu! (inquiens) ^aam surda miseros averlilur aure,
apponit. Pes niilem, sive niauus qua reguin lurres El flentes oculos claudere swva negu!
et labernas hiiiiiiliuni mors propulsat, elficacem (Ibid.)
ciijus violentiam illorum valenlia non repulsat, Mira quidem aversio! Qux, ut prxdicium est,
illa passio est, illa noslri corporis xgriludo, qua felicinin risibus non alludit, sed eis inopina vita:
durius irruente inarcet vigor, sanitas, pulchriludo. spiritum justo cilius intercturiit, non miuoris mo-
Blors niniiruin qux cunctis mortalibus videlur invi- leslix calicera miseris jain propinat, cuni aversione
dere, eos quibus invidet recte inlclligitur non vi- ingrala flenles eorura neulos claudere non.festiuat.
dere, dura obslinala durilia sxviens oiniies spernit, Ulronique igilur imporlunior illa sxvil, nuili vere
et queni speruat niiiius, quem amplius, iion discer- misereri, nulli digne deferre 640 consuevlt, et in
nil. De qua el qtiidam ethnicus : hoc mirabilior mulloque severior comperitur, (inoil
Omnibus, inqtiit, obscuras injicil illa manus. afllictus quisquis non pro voto eam citius experilur:
Videlis quia mors omnibus manus injicere non r et cum ille bujus mora vel absentia coniabescit,
verelur, sed easdem inanus obscuras babere per- isla illi niisero non prxseus, non exaudiens acquie-
hihetur, quia et eis qttibus diiilius parccndum fue- scit. Cujus cum sit oflicii cum vitx moribus paria
rat, nullo respeclu gratix niiserelur, et quos op- ndn sentire, sed ex opposito diversis niodis et casi-
prinierc cito debuerat, negligenter differens, videre bus terminum vivenlium imperiire , si bujus in
non videltir. Inde est quod plures vernantibus ado- cursu contra suum arbilrium cogitur quivis mori,
lisceniix flosculis rediraiios, plures gratx juvenlu- si vita gralior coinpelliliir cedere forliori, non csl
lis fido robore prxmuniios, plttres divitiis, et ho- cur digne de mortis justilia moriens conqueralnr,
noribiis subliniiter insiguilos, plures proficiente quandoquidem illa quod suum mortis est veraciter
scientia gnaviter erudilos, vila quorum non solum operatur. Cum vero nonuulli niultis et variis ino-
npc sibi, iiec cxicris onerosa, sed sicut in prx- lestiis qualiunlur, et inler niulta gravia nibil vitu
seini, sic foret inulio post tcmpore fructuosa, inrie gravius paliuntur, mirandum csl quare ipsa horum
cst, inquam, quod mors cui boruin, vel similium desiderio non accedat, cum sic eis consenliens, ab
uulla cura, cxca fronle irruens eos occupat imma- eo qtiod est propriutn non recedat. Sed forte qtix
tura. Econtra quos ir.olesiat onus gravidum egesla- in cursu Irisli vitam eripit Ixliorem, ob hoc advenlu
tis, quos reddil inglorios xrumnosx confusio vili- D gralo non cilo tristiorem, qiioniam apud se pcenale
lalis, quos hebetes, et stolidos iraperitix tofpor istud prodigium hoc decrevit, ei, si diligenlius per-
languidiis inhoiiorai, quos perversos, et invmiles pendatis, hoc decretum lenere consuevit, ul nou
inortim pravitas decolorat, quos incurvos, et tam compatienli affeclu quorumque volunlalibus se ad-
sibi quani cxteris importunos reddit infirmitas que- dical, sed Ul aversione cxca et surda eis libenliiis
rulx senectulis, in quibus nulla virtus, nullura et frequentius contradicat. Et in hoc inors, quod
specimen virlulis, hos, inqiiam aliquando mors ne- suura est, agere se perpendii, rinra scilicet explere
scil invenire, sed vivunt, si vila esl vivendi cotn- volunlalem quorumlibet nbn intendii, eoruinque vo •
moda non sentire. Quodpropter multorum judicium tis et precibus propitia non assistit, sed viclrici
demorteconqueri plurimum invenitur, quod infelix sxvitia gaudens obviat et resistit.
et impia, rerum jura vel pondera non metitur, dum Sicul enim velle vivere, el non posse, mors esi,
ei eosqui recle mori debuerant, cxca non invenit, sic velle mori, et non posse, niliilouiiuus quxriaui
feieis, quorura viia gralior, eventu inopino molesta mors est, qua non jam corpus ab anima separa-
superveuit. lur, sed utroque vel altero palienie volunias cr.u-
cialur. De ctijusmodimorte Paulus, ut xslimo, lo-
1115 PHILIPPI DE HAUVENGABBATIS BONJE SPEl IM6
quebatur, cura ejus corpus labore vario, vcl spiri- .A.Titrbaliis mocrore Boetius impiam vilarn dicit, qtiia
lus languoreiiiniio torquebntur, el neulcr ah altero cjus volunlali illa durius conlradicit, qux licet
laxalis vinculis invisibilibus solvehattir, scd in odiosa, tanien diutius vult niorari, cuni econtra
quodam lacu irislitix uterque sive alter misere vol- illara iste velil citius lerminari. Prxscnliam cujus
vebalur. t Quolidie, inqtiit, morior, fralres (/ Cor. qiianto reddilipsa importunior onerosam, tanto
xv). > Et David :« Propler le, ait, morlificamur lota siiam niors adveniens redderet graliosam, eamque
die (Psal. XLin). i Nunquid lola die, vel quotidie sibi felicein ei prosperam iriem Boclius xsliinarel,
Prophela sive Aposlolus a corporcis nexibus ahso- si, ui supra dictura cst, oplala, et vocata veniro
luti, el non potius gravium passionum eranl niaculis non lardarel. Sed nonnullos quibus viia prxscns
obvoluli, ut eornni mors dicatur non solulio invi- videlur non solum inulilis sed nociva, dum eorum
dens animx, et corporis unitali, sed tribulatio in- voluntales graveriine contrait oppressiva, quo magis
ferens perperam volunlali? Quia enira videbant niiscra, eo niagis raors eos prxleril fugitiva, eo-
multa niolestiarum insiantia se gravari, ab ea stira- riiniquc et voces et affectus surditate respuit nega-
niopere optabant solulionis beneficio liberari, fe- tiva. De qualibus Joannes in Apocalypsi : « Quoe-
rentes xgre, non tam quod mundiis in inaligno rent, inquit, boniines niorlein, et non invenient,
posittts inferebat, quam quod resolutio optalum re- B eam, et@41 desiderabuni inori, et fugiet niors ab eis
iiieriium tiifferebat. Unrie itlein Aposiolus : < Cupio, (Apoc. ix). i Qiiinlus Angelus luba canens lanlaui
inqiiit, dissolvi (Phit. t). > Et David : < Heu niihi, cos iribiilationem asserit experiri, in quorum fron-
ait, quia incolalus meus prolongatus est (Psal. libus signuui Dei non poterit inveniri, ul prxsei.tia
cxix). > llujiis morbi, quo Propheta ct Apostolus vitx sil cis vebetiienlius onerosa, el absentia mor-
ocgrolabant, cum scilicet ingratnm pixsentis vitx tis nihilominiis odiosa. Neque enini d:\ltini est lo-
dispcndium tolerabaul, nulluiii convenienliiis rcme- ciistis aut scorpionibus, ul eos citius cogaiit raori,
(iiuiii, qtinm morteiti corporis xsliinabaiil, cujus sed ut viventes tlurius supplicio afficianl longioii,
abseniiani geiius niorlis non iininerito rcputabanl. ne parvum ct parvipendenduin iilem stipplicium
Etsi enim cos uoudiim mors advenicns absolvehat, videalur, sed pro voto palientis citius finiatur. Qux-
scd lenaci coiinexione corpus adbuc aniinani obvol- runl igilur morlcm, sed fugientcm nullatenus eam
vcbat, genus taiiicn- esse inorlis ipsa absolulioiiis consequunlur, mori desideranl, sed inviti vivere
riilatatio videbattir, ciim plerumque nihil gravius conipelluntur, ct eo gravius mulloqiie iniserius vi-
qiiam vivere contra libituin habcaiur. Unde ct qui- rienlur sibi mori, quo jtixla libittim noii conceriilur
mori.
dam elhnicus : c eis
171;»,ait, si vita esl moilis habere gemts. Cnjusmodi iiiortem qua vivenlcs gravius moriun-
(OVID.) tur, qui vilx liujus intolerabiles moleslios patiiintur,
CAPUT LXXXIV. et cum de vitx prxsenlia graviter, lum de inortis
Quia iste majorum odia, suorum absentiam, absentia inconsolabiliter conquerunlur, ipse quoqne
amissioneni patrix, ingrnlum cxsiliuin sufferebal, propbeta prophelaruin in suo esl Evangelio prxlo-
fiiluroriitn iitcxperius, praiseiilium irapatiens existe- cutus, in agone passionis pro salute nostra oinniiim
bal, xslinians quia forle felicior, vel saltetn iniser conslimius. « Filix, inquil, Jertisalcm, nolite ilere
parcius haberetur, si grala inanu niorlis ei vivendi super mc, sed super vos ipsas flete, el super filios
janua claudcretttr. Inesl quidem ca quasi naturalis vcstros. Quoiiiain ecce venient dics iu qttibus inci-
uiulabiiilas palienti, ut gravius exborrescal ea qux pient riicere monlibus : Cariife super nos; et colli-
dure patitur in prxsenli, illurique xsfmiet aliqnanlo bus : Operite nos (Luc. xxni). > Yitlelis quanla
suavius inveniri, quod nondum paticndo contigit (iliabus Jerusalem sit miseria paliendi, el paiieutibns
experiri. Quod si fama vel forte experientia illtid quam inexpleta cupidilas moriendi, qux abhorren-
gravius novit esse, ea lamen fugit libenliits, qux les quod iiiprxsenliaruin coguntur experiri, deside»
sentit noxia prxslo esse, el ad illud transire appe- JJ rio inorlis incognilx optanl raontibtts sive coliibus
tcns quod adcplum procul dubio scil obesse, in operiri. Adeo qiiidcm apud se furor pcrsequenlium
ipso saltera Iransitu iionnullum remediuin putat iiiflnnimalur, et in illas tain astuta malitia dchac-
esse. Cujusmodi reniedium quia iste etlmicus non- chatur, ut nialini eas diuturno supplicio depcrire
dum juxia libituin poterat obtinere, sed eum vita qunin morte celeri oplatum renieriiuin invenire.
prxsens videbatur invituni retinere, non jara vitam, Quod etiam persccutores Chrisli nequiter attende-
sed genus mortis perhibet se babere, quia mors runl, quibusdam poslulnntibus, non quidem ei con-
esi, cuni oplanii mors prxseulein se non vult exhi- luin vcl gladiuni ad cilo inorienduin inligi, sed ad
bere. Mors est, inquam, cuni id quod mens arden- diuiius patiendmn, cutn potitts et mullo convenien-
ter appetit, non confertur, et quod odil manel te- tius crucifigi. Quori iunuetis Christus liliabus Jeru-
naciter, vel inferlur, nibilque gravius, licet pium salem, subjungil:« Quia si in viridi lignohxcfaciunt,
forte vel utile debeat judicari, quam id cui vohnitas iu arido quid fiet (ibid.). t Lignum viride esl cujus
iiivinitur, ardeniius adversari. Quod innucns radix vivit, irunciis vigei, ut possii.lerapore congruo
Boetius: germinare, ramos, frondes, flores, fructus profcrens
, Protrahil, inquil, inqralas impia vita moras. dilatare, qtiod cl si brutnx liigoribtis, vclutiuoiiuum
 1H7 DE SILENTIO CLEIUCORUM. . ii{8
delilescil, vernali lamen temperie yigore quodam1 A langere perhibetur, et in (angcnrio, misericorrii
insilo viridescil. Ariilum vero est quori negala ger- beiievolentia non lcuetur, 642 sa<ltara parvi quam
minandi potentia languidius emarcescit, tam veres inagni lurbat laciu vel levissimo sanitaiem, et si du-
quani liicrae vcrnautibus gemmulis non lurgescit,, rius presserit, niorienrii ingerit gravitatem, Nam
jton ririet floribus, non ubertale fruciiium incnrve- ciiin invento cuiiibet gravius incubat el persistit,
scit, el quamvis lignum virieatur specie non mendaci,, gravi ejus lacuii iilius astutia vel polentia non rc-
caret lamen interius poteniia juxta libitmn eflieaci. sistil, sed jnxta pliilosophiim ^BOEKUS) : « Huinile
Ligiium ergo viride Christus non incongrue perhibe- captu et ceisura pariter iuvolvunlur, et de alto vitx
tur, inierna ctijus polenlia quovis obslaculo noni gradu ad fineni ulliniuni provolvunlur. >
tenetur, cui volenli vivere moriis violentia non in- Qux duin Chrisiuni hominem nescit esse cujtts-
fertur, voletili eain assumere, asluto cujtisvis consi- datn excellentissimx potestniis, ut niori vel iion
lio non differlur. Ad hoc quippe, ut dietuin est, vo- mori siiuni esset in ejus arbilrio volunlatis, ipsuiit
luerunt ei crucis paiibulum prxparare, vt viventem quoque solita coufidentia durius appetivit, eumque
durius possent diutius cruciare, et pcenarum illius non solum viveiitem , sed et vimm suis nexibus
iminensa et exlensa gravedine satiati, tam grato irreiivit. Cxteruin eadcui mors Iriuniphalein in illo
spectaculo sux satisfacerent praviiati. At ille in B victoriatn uon acccpit, quia Christus non coactus,
cujus eral et mori et non niori positum poteslate, sed spontaneus hancLsuscepil, et cum eatn, lictt
qui neulruin pro voto perseqiicutiuin, sed sua egit honio, viriule posscl .i.igenitaHon senlire, ea taincii
potius .voluiitale, se poteulein, se lignuin viride bouiiate, <iux sua est, nostris voluitiegibus conseii-
iiianifesiius designavit, cum illis nonduin volentibus lire. Quain vero in seipso voluit tempore congruo
ipse volens in patris inanus spiritum resignavit. non difleiri, Ezecbix rcgi perierrilo voluil non in-
Nam sicut euni ad mortera celeriorera nialignoruin fcrri, sed runi illum maiui vcl pcde fbrtiter mors
violculia iion. iinpegil, sic ad vitam longiorem illo- pulsavit, eam iste qtii solus poicrat ab illo foriius
ruin aslulia imii coegit, sed reniola necessiiate, qua repulsavil. « Dispone, iuquit, doniui lux, quia nio-
teneluu nostrx omniuni infiruiilas praviiatis, et rieris lu, et non vives (ha. xxxvm). > Ezecbiara
yivere et.mori «oscitur singuluri privilegio volunia- quem iniperii insigiiem lecerat celsitudo, cum pre-
ri.se polestatis. Si ergo illi, qui voluntate nequam meret.velut quxdam inaiius morlis prxsens corporis
honorum justiliarii persequuntur, sic in ligno viridi segiilurio, concussit et lerruit riivinx conimiiialioiiis
suam exercere maliiiain inoliuntur, ut el pceuis tor- borrida superveniens magnitudo, ut nulla ei esset
qucri gravibus ei a morte yeliut diulius prohiberi, /r vivendi reliqua certiludo. Noverat enim quia niors
qux laraen consiai coruin legibus aut voluntatibus nulli botiiinum dcfeiebal, el sicut non miniinum
non leneri, quoinodo in nobis esl illoruni inalignilas maxiuio, sic nec luaxinium niinimo prxferobai, sed
sxvitura ad quaulaiii, vos vivendi niiserinin perdu- quicunque inanunivel pedeiii pertinnciusiiiiprimebal,
ctura, qux ctilpis exigeiitibus aririum lignum esiis,- ejus non solum sanitalctn, seri el viiatn pcnitus oppri-
et virtute. ingcniia resislere illorum inalitix iiou niebat. Tressus ergo xgriludine, inori in prxsentia
poieslis? Non enini suuufesl hoininis, ut virtuie pertimescit, el liinoris aculeo perurgente, dolor ejus
propria, vel non niori, vel e regione juxla libituui pluriintiiii ingravcscil, non quia naturx solvit debi-
possit mori, seri plcruinque tnori cogilur et invilus, tuin, quod patres suos noverat persolvisse, et ab eo
el pler.umque vivere ingratis maculis eotnpeditus. iiulluin relro hoiuinum scse peniliis absolvisse, sed
CAPUT LXXXV. quia prxsenti morlc sua considcrat spem cassari,
quaiii potius cretlitieiat eflectu piospero consuni-
Jonas suprariicttis vivenrii prorsus txdio lolli de tnari. Recolcbat palribus suis Abrah;e et David
medio dcprecattir, ct deprecauti sua pelitio non Deum anliquilus promisisse, el hoc promisso con-
dotiatur, sed fruslrata prece cotnpellitur vilamducere ^forlatos in pacis refrigerio dimisisse quod ex ipso-
longiorein, cum laiiicu ipsa vila morlcm sibi fore ju- rj) runi stirpe ille proccssu temporis nascerelur, ip quo
dicel nicliorem.« Domine, ait, quxso, lolle aniinam el pef quem bcnediclio gentibus confcrretur. In qua
lueaniame, qnia nieliorestniihi niors quani vita (Jon. vero idein rex Abrabani el Davitl generationis linea
iv). > El Elias : « Suflicil, ait, niihi, Domiiie, lolle sequebalur, qux ab illis adusque ipsum rccla serie
aiiiiuatn meam, ncque eiiiin melior suni quaui palres tenriebalur, ex eariera el Cbiislum eotenus spera-
inei (/// Reg. xix). > Videtis Jonain et Eliam vilx' verat processurum, el hujus quoque sobolis auclo-
iiujus txdiii refutare, experta inexpertis, futufis velle rem crerieret se fuiurum. Sed qiioniam ipse adbuc
pncseniia contmutare, quia cum lxsa prxsenlibus sine liberis habebatur, eique el xgriludo moriein et
ab eis gravius niens dissenlit, seusoruin odio leve scrnio prophelicus minabalur, ingralx morlis in-
piitat quidquid experienlia nonrium senlit. Seriinois stanlia spes consolaloiia frangebatur, et ea fracla
iliis optantibus vitx januam nouriuin clauriit,, quia dolore inconsolabili lorquebatiir. « ln dimidio, ait.
cxca et surda nullius videt geinilus vel exaudit.scd dienim ineoruui vadani ad porias iriferi (ibid.). »
qux horuin expers seiisuuni hebes et stolida judica- Nonrium, ait, vivenrii spaliuni, quod speraveratn,
ttir, tactu solo in eos quos invenit, elBcaciler opera- atiiinpleiur, el riecurrens dierura series velutiu
tur. Eirans euini nianu, vel pcde quxque obyia uicdio Diohibelur, cl jam portas inferi coinpeilor
1119 PIIILIPPI DE IIARVENG ABBATISBONJE SPEI 1120
ciiius inveiiire, ad qtias non nisi rclicto fructu xsti- A K prompto necessariam auriitori, sie auditore obdu-
miiverani me venire.« Prxcisa est velul a texente vita rato debet lamen obedientiam prxceptoii.
iricn.dutn arihiic ordirer, succidii mc (ha. xxxvin). > CAPUT LXXXVI.
Arihuc, inqnit, xtatc imiiiaiurus, infecunrius operum Unde ad Ezecbieleni : « Si me, inquit, direnie ad
orriiebar, posterioro recoiens ad anteriora sollicilus iiupium : Morie morieris, non fueris Icciiius (Ezech.
exlendebnr, ingressus nundinas mercalor avidtis, ui), > ut se cuslodiat impius a via sua, ipse iinpiui
fincm opliinum prxstolabar, in circo posittis per- in iniquitate sua tiiorielur, sanguinem autem ejus tle
vcnire ad proposilum arbilrabar, el ecce telam in- nianu tua requiram. Si jussus loquf propbela negli-
cbonlam texlor prxproperus jam succidit, et iinma- gentia premenle non loquitur, et eo nou loquenie
tura falce frucluosuin terininum intercidil. Ergo peccator incursu inortis opprimilur, isle quideni
viin patiens, ad quem ibo, fracta spei ancbora, quo suo perit merito delinquenlis, el ejusdcm periculum
transiho, cujus attriitoritim, ut preccs offeiam inlro- de manu requiritur non Ioquentis. Si vero propneia
ibo, quiscui fructus eril cuni stipes aridus inieribo? locutus fuerit quod jubelur, et auriilor audila
< Doniine, vim patior, responde pro me (ibid.). » respuens liraore debito non tenetur, ille quidem
Rectc vim patiens sua resistere potentia non dis- morilur qui propbetae monita non audivii, et moni-
ponil, setl in inanu valitla suain iuvalidus caiisam B I lor liberalnr qui 'oquenrio divinis jussibus obedivit.
ponit, ct plane sciens adversus niortem, noii rcgiiiim Qnod ad Ezcchielcui subjiingilur : < Si auteni, in-
iion divitias prxvalere, pro seinvalido Deuni forlem quit, aiiiiuntianle le ad inipium ut a viis suis coiv
postulat respondcre. lllc est qui gravem niorlis ma- verlatur, non fuerit conversus a via stia, ipse in
mmi scu perieni virlute propria sublevare, qui xgro- iniquitate sna morietur, porro tu aniniam uiam
iiini desperantein manu potesl medica rclevare, ad libcrasli (Ezech. iu). » Qui ergo bona raalis prxci-
cujus iuiperium fugil infirmitas, mors treniiscit, pitur renuntiare, non est cur prxceptum debcat
convalescit moriens, mortuus reviviscit. Q'ui cum recnsare, cum et si profecius malo non concedilur
hiijus xgrolanlis devotionein, lacrymam, preceiM auditori, bono lamen non negalur condigna utilitas
vitlil, sunimc bonus, livore carens, ejtis profectui moniiori.
non inviriit, scd habens grattim quod peiiilus a tu- Ilinc est quod ad commonenduni Pbaraonem
iiienle confiilentia rex tlefecit, polenti misericorriia Moyses destinattir, et lanien adversus ejus monita
moriem proxiuiam louge fccit. < Audivi, ail, ora- moiiilus obduralur, ei cum monitor, ne loquatur,
1'onem luam et vitli lacrymam luam, ecce adjiciam sese niiitur excusare, non lamen permiltitur juben-
scper dies luos, quinriecini annos (ibid.). i Regem tis imperium recusare. t Veni, ait, millam le ad
"
queni mnnu valiila.mors premebnt, cui prcsso linio- Pharaoyem, ut educas populum meum de ./Egypto
rem quoque sermo proplielicus ingerehai, ob boc (Exod. ui). » Et infra : < Ego, inquit, indurabo cor
riivina bonitas laciyniantem voluit exauiliie cique ejus, el non dirailtet populum (Exod. iv). » Audiens
cxaiiriilo prxtliciiim vivcnrii spatiuin inipertire, ut Moysesquod essel apud jEgyptios transilurus, regi-
infra riies atldiios ciriein regi Manasscs nasccreiur, que Pharaoni, et si bona, taraen non placila locu-
pcr quera successione rcparata generationis serics lurus, ad injunclum minislerium ruriis obediens
lexcrelur. llujiisinorii vero ct spaliuni et filiutn ora- coiitremiscil, et corde pavidus lalere magis sub
lio et lacryinaiio regis pronieriiit, cum ad vcrbtiin silenlio concupiscit. Et quoniara niajoris irapcriuui
prophelx .vgriliidine Inhorans ingemuit, cum ille iioti digne refutalur, si non causa conveniens inio
ex prxccpto Domini est huic morlem proxiuiam sufficiens prxtendaiur, sese mandato huic iinparem
connninalus, el isle IIOIIad irain, non atl niinas, seri noii confunditur accusare, ui possitquod mandatur
ad preces et lacrymas excitaius. Jussus crgo pro- exctisahilius recusare. < Obsecro, inquil, Doraine,
phela ul ad rcgeni xgrotum loqueretur, et ad dispp- iion suin eloquens ab heri el iiudiuslcrlius, et ex
iieiidiiin doimii snx vcrbis eum coiimiinatoriis Iior- quo loculus es ad servum luutn, impeditioris et lar-
t2relnr,.non dcbnil julienti ptoterviis et contuinax; Q dioris lingux suni (ibid.). > Obsecro,' ail, ul loquendi
contraire, non silcntio stiperriucio bona, qux diceuda mibi oflicium non imponas, et quem premit infir-
fueranl, operire 643 "oc e"i|n sermone et pro- tiiilas, luo inandato arihuc premere non apponas.
pbeta sibi obedientix nieritum acquisivit, el rexL quia non mediocre vel suura ipsius, vel alierius
perterrilus Deiim solliciiu» exquisivit, exqiiircnleiiii (lelrinienluin incurrit, cum loqui aggreditur cui
sollicite Deits propiiins exaudivii, exaudilo spatium,, eloqueniia non succurrit. < Non sum, ail, eloquens
cl in spalio filium qtiem oplaverat imperlivii. QuodI ab beri et nudiustertius. > Prius, ail, qtiam tua niibi
el si forte prophelain comminaniem rex luuieniii niajeslas loquerelur, et a me parvulo sernloiiis tui
supcrcilio non audirei, el si eum obduratura Deus,, sublimilas incomparabilis uudireltir, ipse me scio-
non ul prxdictum esl exaudiret, nec si lamen pro- lum, et ad loquendum proniptulum arbilrabar, et
phetx consilium fuerat ut lacerel, cum jussus loqui,, forte a nonnullis satis eloquens xslimabar. Vcrum
et non loquens, reura se et culpabilein exhiberet. postquam meis auribus luba ttii serraonis insonuit,
Nam sive audial, sive non audial qui prnecipitur, ad- et lua inihi sapientia largiori munere gratix recenlis
inoncri, tamen qui adraoncre jussus est, non debett innotuil, ei lingttis milii, el tantis obstaculis vidcor
sub silcntio cotiiinen, scd sicut doclrinam debell iinpedilus, ul ad digne referendiim quae diguius iu-
tiisi BE SILENTIO CLERICORUM. 112$
lnlisti, nullo friodoinveniar expeditus. Sicutenim A exasperans esl (Ezech. 111).> Isle sicut jtissus loqtii
slellas minores pleno cornu luna videlur abscondere, jubentis imperinm non abjecit, sic e regione non se
et lucernam lenuem solis meridiani splendor rciun- coniuiiiaciler mutum fecit, sed potius ab illo factus
dere, sic nimirum cum tua loquitur et loquentis est ipse inutus, cujus esl imperio oer sileniittm obse-
allentlilur incoraparabiiis celsiiudo, mea vciut obriu- cutus.
citur, et pro nihilo riucilur infantilis et inefficax Sic etiam Jeremiam inter malos et incorrigibjles
bebetudo. El i!le : « Quis fecit, inquit, os hominis, constitiiiiim ipse Dominus velul fieri jussit niutum,
aut quis rabricatus est mutum et surdum, virientem prxcipiens ut curam, et orationem pro eisriem
elcxcum? Nonne ego? > (Ibid.) Os hominis-Deuni reprobis non assumat, et apud etim pro indignis
omnium conditorem cerlum cst condidisse, eique intercedere non prxsitmat. « Noli, ait, orare pro
posse loqni, et non loqui, naluraliter indidisse, ut populo islo in boniim (Jer. xiv). > Qttia videt Douii-
alternis vicibus, el ad tacendum velttl quodam signa- nus orationum beneficia populo non prodesse, con-
culo modestiusftperiri, et ad loquendum qux hona versantem inter eos prophetam prxcipit niultitn
stint, velit et valeat aperiri. Quod aulem factum esl, esse ; ducens incongruum ut pro eis leniere sit ver-
faclorem debel procul dubio revereri, el illo irape- bosus quibus obviante gralia non polest eflici
fante isiud quovis obstaculo non teneri, ut suo B ' fructuosus.
reiiiinlians, majoris polius arbitrio se addicat, el in CAPUT LXXXVII.
nullo opus opifici, figmentum figulo contradirat. Faciteiiam Deussurdttm, cum sua gratia cujusli-
Quem ergo summiis opifex jusserit non mtui^e, bel aurem claudit, et aure clausa, vel exacloris ille
potesl excusabilileri imo commendabiliter obmutire, z.ibuli vocem pessimam non exaudil, vel linguas
et eum jam non sua ipsius conlradiclio inuluni maledicas lanquam non audiens dcnle uliorio non
facit, sed is ctijus imperio per injunctum silenlinni remordet, ul a suo Redemplore quem palienlem
satis facit. Quis enim alius recle hominem facit recolit, non discordet. Unde quidam sapiens cum iu
liiiitum, nisi qui fictor pfudens in manu valida tenet eum hosles stii vana et noxia loquerentur, et dolos
lutum, ut in deteriuS naliva illud mollilie non exce- tola die inedilafi et proficere niterentur, aures suas
dat, sed exinde fictoris gratia commenriabile vas mullis et variis opprobriis saturatas, signanler in-
proceriat? Moyses vero xstimabat cnmmendabilem, nottiit divini gratia muneris obluratas. < Ego atitemi
vel saliem excusabilera se baberi, si, quia tardus inquit , tanquam surdus non audiebam (Psal.
ad Ioquendum, sub optato posset silentio contincri, xxxvu); > et ilerum : < Factus sum sicut homo nori
non satis pervidens, quis, cujusmodi perperam paie- audiens, et non habens in ore suo redarguliones
*-
relur, si tacendo bena, volunlali proprix blandi- (ibid.). t Felix iste qui clamosam invidorum mali-
relur. tiam non audire* non linguas detrahentes denle
Setl mulum commendabilem rion nisi 644 Deus pari diligit referire, cui divina gratia dathujusmodl
bonorum condilor fabricatur, qui se fecisse os tenere in moribus disciplinam, ut verborum nequam
hominis, ut prxmissum est, proteslatur, ut tunc strepitui aurem offeram columbiriam. Alcontraqut
solummodo commendabiliter sileat vel loquatur, ad verbum bonum, verbum commonitorium aurem
cuiii 6110iion hominis, sed Dei placilo famulatur. clauriitj qui vocem sapienter incanlantum non
< Qtiis fabricatus est, inquil, niuttim ? > Tu ipsum exauriit, qui lerrenis et posterioribus irihxrens
inutum facere le disponis, et ad vesliganda qux justa instar aspidis obsurdescit, et in ea quae ante sunt
sunt curam dcbitani non apponis, tuxque voluniati nulla extensione spiritus incalescit, iste miser labo-
dum condiloris placilum non prxponis, tibi satis rat miserabililer et xgrescit, eo quidem miserior,
invalido gravem culpx sarcinam superponis. Sed qtto in proposilo nequius obdurescil. Cujusmodi
quis es tu qui voluntaiis proprix tibi privilegium siC surdum quia nescit divina bonilas fabricari, fabri-
assumis, et quod meum soiius est, iuconsulte, imo cator ejus diguus esl ajcusari, nechabet gloriam,
tcniere jam prxsiimis, ut scilicet ore tuo ad majoris ~. sed ignoniiniam hujus obstinatio surdilatis, cujus
iinperium non utaris, sed luo vivens jure acceptis attctor habetur, non Dei gralia, sed malilia proprix
muneribiis abutaris? Meuraest conditoris libi faclO volunlaiis.
juxla libitum imperare, tuum vero, qui faclus es, CAPUT LXXXVHI.
aurem imperio sedulam prxparare* ut sicut non Facit etiam Deus videntem, cum largo medica-
hotninem, sic nec muium hoininem facere te con- niine gratix miserenlis luniorera mitigat piiuitx
tendas, et privilegio potestatis xquari plasma figuloi graviter deprimentis, et molli mantt lergens suffu-
non inlendas. < Ego enim sum qui facio mutum ct sionis lippitudinem vitiosx, permundat oculum infu-
surdum, videnlem et caecum. >Ezechielem prophe- sionis beneficip luminosx. Qui mundalus percipit
lam Dominus aliquando mutum exhibuit cum pec- qux prius fuerant inexperla, ptilsoignorantix vela-
calis populi exigentibus eidem loqui proliibuiij nes mento gaudet sibi fieri deoperta, et quod in sanclua-
correctionis verbum ad ingratos et immeritos defer- rio Dei latet utile vel bonestum, ingressu patefacto'
relur, cum exinde illis nulla utilitas conferrelur. sentit sibi fieri manifesium. Cujus merito visionis
< Linguam luain, inquit, adbxrerefaciam palatotuo, , qua secrela et abscondita contemplalur, ut ex rei
cl eris inutus, nec quasi vir objurgans, quia domusi nomen habeal, Videns etiam appeilatur.. Et lioc
PATROL.GGIII. 80,
i 125 PHILIPPI "DEHARVENGABBATIS CON^ SPEI IIH
qnasi nonnne ad cumulandam gloriam insigniiur, A / polluios verbis sanctioribus emundare, ignorantia
cui divina bonitas videndi gratiam impenitur. sleriles doclrinae salularis irrigo fecundare, cxcos
Denique Samuel, cui datum est divina cPiitemplari, et bebelcs per viam ducere verilatis, perversx
Scriptura demonstranle videns meruit appellari, et viventibus tam verbo quain exemplo incentivum
qui docti abscondiia, prophetx nunc vocantur, usu prxbere sanclitatis; econtra eos qui sunt in sor-
quoqiie vtilgari videntes anlea vocabanlur. < Uhi dibus, faciunt plus sorilere, inscitia caliganies
est, inquiunt, domus videntis? Et Samuel : Ego superducla falsitatis nebula penitus nou virierc, in-
siiin, inquit, videns (/ Reg. ix). » Jacob eiiam quia lerno visu perriiio per erroruin devia prxcipites
Cum angelo feriiterest luclatus,elDeum,sicui dicil, evagari, raalis implicitos pejoribus implicari. Qui
facie ad faciem conlemplalus, deposilo nomitie cum se dicanl esse prophelas Jerusalein, propter
quod laborcm inriuit passiohis, aliud esl sortitus excellentiam visionis, pacemque prxdicenl uon freli
qtrbd Sonal divinse gratiam visionis : < Non voca- palroeinio divinx missionis, revera pseudoprophelse
beris, inquit, Jacob, sed Israel erit nomen tuum inrenitmtur esse polius , Babylonis, quos malignus
(Gen. xxxu). > Jacob interpreiaiur luclalor; Israel insiignl spiriius blandimento seduclorix jussionis.
vero vir vidensDeum. Et recle qui luctari voluit et In quorum cordibus cum jubentis venena mollius
valtiil, inioet prxvaluit.lsrael appellatur, qufa mollis B
' infuuduntur, eorum mentes et lingux vera pace
el feininei non sic ari puruin oculus tleclaratur, ut perdila confundunlur, et qux nequiter sunt infusa
ad videmlum invisibilia velit et valeat aspirare, pleno vase in quxque prexima refunduntur, et su-
et iu ejus intcrnam faciem liujus spiraculi Deus per omnes qui solam terram sapiunt, perniciosius
645 graiiam inspirare. Unrie apud Ezechielem effiinduiilur. A quorum auriitu suos Deus miseraus
nonniilli reprehensibiles ostenduntur, qui sibi usur- diligentius revocare, et ne lemere seducantur in-
pare propbetandi oflicium moliunlur, et cum nisi lendit prudenlius informare, ostendens bujusmodi
faisa et inania non vnlennt contemplari, falso tainen prophelas debere penilus non audiri, qtios conslat
appetuilt videnlium nomine gloriari. « Vx propbe- suo niagis quam Dei spiritu ad loquendum procaci-
tls, inqtiil, insipie.nlibus qui sequuntur spiriium ter erudiri. < Nolite, inquit, auriire verba prophe-
suuni, et nihil virient; viricnt vana, et divinantmen- larum qui decipiunl vos. Visionem cordis sui lo-
dacium, diccntes : Ait Domiiius, cum Dominus non quunlur, et non de ore Domini. Non niitleham pro-
miserit eos (Ezech. xiu). > Qui seducti, el aliorum phetas, et ipsi currebaut; non loqucbar ad eos, et
seductorcs, ne veriiin esse quod virierinl, diulius ipsi prophelabanl (ibid.). > Videtis islos ad prxdi-
asseverent, et in auribus simplicium confirniare candum currere, sed non mitti, intetligere, tit aiunt,
sermonem proposittim pcrseverent, non solum eos sed intra Dei sanciuarrura non adinilti. ore Domiiii
divinus serrao ininaciter reprehendil, se.det suam uoii consulto cordis sui proferre visionera , suum
illis ohjicit falsitaiem, quam vefaciter deprehendit. sequi spirilura, non miltenlis debitam jussionem.
< Nunqtiid, ail, non visionem cassam vidistis, et Quo contra Paulus : « Quoraodo, inquit,' prxriica-
divinationeiii mendacem tocuti estis? > (tbid.) Quodi bunl, nisi miltaiilur? t (Roth. x.) Istos crgo qui
nimiriim nd iinpunilum fieri mfindaciler arbitren- prxdicanl, cum tamen non mitlaniur, qui de corde
lur, et lain de Sua videniium fallncia, qiiani ulloris; falsa SUP, et fallacia verhosantur, nou propbelas
iiegligentia glorientur, corisequenier propbetarum, fecit verax inspiralio, non videnles, sed falsa sesli-
jttdex eos apeflius comminatur, ctijus minarum ve- tnatio, et fallax elatio prxsumentes. Cxterum illos
rilas effeclu indcclinabili conlirmaiur, nisi forte. quortim vila opere volunlario jam non sordet, quo-
converso peccalore, el ipse nusericordiler conver- rum linguam el sermonem inierna conscienlia non
tatur. < Quia , inquil, locuti eslis vana , el vidistrs; remordet, a'quorum tam affeciu quam effeclu su-
inendaciuin, eril manus mea supcr prophetas^, eoi perveniens spiritus quxquc ofijendicula gratis eli-
quod deccperinl pnpulum metiin, dicentes : Pax, elt minal, hoc nimirum ad pfophelanrium abundautiore
non est pax iibid.). > Isli sunl propbetx qui cumi p gratia nonnunquam illuminat.
suo vcl maligno spiritu seducunlur, et lucis angeloi Quos etiam aliquanrio cxcos facere itleni spirilus
seducente in errores profundissimos inducuntur, inveiiitur, cum prudenti consilio nondum eis occul-
audilorcs miseros feslinant eisdem inaculis irrelire, t torura notitiam impertilur, ut sublracla videndi
auresque prurientes, et si falsis tamen gratis ser-. gralia ferventioris inslantix sollicitudine requira-
inonibus delinire. Ab his quippe quorum viia vitiisi lur, et cum forte invenia fuerit, humilioris diligen-
depravalur, et ad docendum cxieros quxdam eisi tix sinu avidissiino teneatur. < Quod innuens Eli-
velut aucloritas delegatur, quorum cum oculum in- seus dicit ad Giezi : Diinitle illam, anima enim ejus
leriorem suffusio teneat corruptiva, taraen videntess in amariludine est, et Dominus celavit, et non in-
asserit aestfmaiio prxsumptiva : ab his, inquam,, dicavit mihi (IV Reg. IV). > Eliseus, etsi multa
maluin grande in populura, et coniagio derivatur,, jain pridem viderat oculis inleriorihus Spirilu sanclo
qiii sedttclus seductores prxdicalx visionis meriloi crudiiis, nescit tameii inprxsentiaruin quid sibi
Veneraltir. De quibus per Jeremiam Dorainns : < At postulet Suuamilis, et forte ad scientlum non sua
farophetis, inquit, Jerusalem egressa est pollutio> ipsius culpa, vcl incriio caligabat, sed divina gratia
niiper onniciii teiraui (Jer. xxm). > Ctun_debeientt siiuui in hoc solius gloriam dcmonstrabal. Deniquc
 m* DE SILENTIOCLERICORUM. iljfj
tn Evangelio: « Neque hic peccavit, ait, neque pa- \ puer ego sum. Et Domintis : Nolf, ait, dicere:Puer
renles ejus, ut cxcus nascerelur, sed ut manifesle- ego sum, qtioniara ad oninia qux mitlam le, ibis,
tur gloria Dei in illo (Joan. vi). > Istum non sua et qux mandavero tibi, loqueris (Jer. i). » Elsi,
csecum, non parentum fecit iniquitas, et a nulloho- ait, xlate iramalura tibi adhuc videris prxgravatus,
minum recte argui debel bse cxcitas, quam a<lhoc ut explere nondum sufficias injuncti negolium fa-
soliini divina bonitas voluit apparere, ut in ea posset mulatus, in eo tamen in conspectu digne satis non
ejus gloria excellentius eminere. eris excusalus, si audiio mandalo, fueris pertinaci-
Qui vero inlernx lucis refuga, corruplx 646 ; ter refragalus. Abiit ergo Jeremias, et xiatis oblitut
vitio voluntatis incurrere non formidat prxcipiiium junioris, obedire non distulit digno audilui prxcep-
noxix cxcitaiis; iste non soltim nullo supremi le- toris, ne si ab eo per culpabile silentium diuiius
slimonio judicisexcusatur, sed ulsui auctor dispen- pertiiiax resiliret, jiisto exigente judicio, ad pcenale
dii, juste veraciter accusaiur. De qualibus in Evan- silcntium deveniret.
gelio : < Si cxcus, ait, cxco ducatum prxslet, ambo CAPUT LXXXIX.
in foveam cadunt (Luc. vi). > Quia ergo qui se ip- De pmnali silenlio,
sum tnultim, vel surdum-, videntem , vel cxcura fe- Nam etpoenali silenlio teneri plurimos invenimus,
cerit, argui promerelur, quem vero Deus fecerit, B quos iram incurrisse culparum roerito comperimus;
commenriabilis, vcl saltem excusabilis perbibclur, qui cum Vel tacehdo, vel loquendo negligenter cor-
recle adraonetur Moyses, ut errorem voluntalis pro- ruerini in dciicta, conseqnenter eis infliclum est
prix non sequatur, sed in ioquendo vel lacendp, silenlium ex vindicta. Luca referente cum advefsus
majoris imperio prudenter obsequalur. < Quis fa- Chrisium scribx et sacerdotum principes conveni-
bricatus est inulum, et surdttm. videntem et cxcuin, rent, ui in sermonC ejus reprehensibile quidpiam
Nonne ego? > (Exod. iv.) Ego, ait, et solus debui, invenireiit, quxsierunt sollicite ulrum dari Cxsari
et recte polui esse laliumfabricator, qui omnium, ccnsus debeat, vel tribulum, an hoc potius videalur
qux jusla sunt, sum justissimus operator, qtiorum conira justitix regulam constilutura. Ciijusniodi
si quis alitis mihi quidem contrarius esse prxsum- proposita diligentius quxstione, videns Cbristus do-
pserit attenlaior-, dum esse vult sui juris, aliorum liiin et fraudulentiam in sermone, jubet sibi nu-
invenitur reprehensibilis usurpator. Perge igitur, misma, vel denarius afferatur, quxrens ctijus in eo
et ego ero in ore lno, doceboque le quid loquaris. superscriplio formx vel imaginis habeatur. At illi :
Perge, ait, et renunlians decrelo proprix voliintnlis, Cxsaris, inquiunt, et ille : Ergo, ait, si juslitix Vnlii»
fiducialiter obsecunda prxcelsx imperio majestatis, merito coramendari, qux unicuique id quod suum
et ego polens, imo omnipolens ori|tuo inseram quid C est jubel dari, qux sunt Cxsaris, integra Cxsari
loquaris, ut mea tam potentia quam benevolentia resignate, et qux Dei sunt, Deo simililer non ne-
doclus et eloquens habearis. At ille nondum satis gate (Matih. xxn). Ille quidem vtiltus sui lumen
liisce monitis confortatus, sed tenax proposili, et super nos signavit, eoque signaculo nos sibi proprios
infirmitatis proprix amplius debito recordalus : assignavit, ut cum reddiraus Cxsari quod esse jui
< Obsecro, inquit, Domine, mitte quem missurus regium jam tenemus, lege pari Deo quod suum esl,
es (ibid.).t Non video, ait, qualiter sufficerevaleam juste et fideliter resignemus. i Et non poluerunt,
huic indiclo, quomodo Pbaraonem conveniens, pos- inquit evangelista, verbum ejus reprehendere coram
sim educere filios Israel de Egypto; sed mitle cele- plebe, et mirati iu responsione ejus tacuerunl (Lvc,
rius quem prxvideo quandoque te missurum, quem xx). > Respondente Christo, verbum ejus dolosi non
scio quidquidjusseris potenlialiter expleturum. «Et arguunt auditores, ne plebs eps reliqua falsilalis
iralus est, inquit, Dominus in Moysen (ibid.). > judicet amalores, et ad responsa ejus digna laudibus
Quia Moyses prxceplori aurem promptam vel ani- obstupescunt, stupentes et altoniti urgenle justitia
111 uin non inclinat, se ab eo quod juoetur, adhuc conticescunl. Quia enim in responsis ejus repre-
pertinaciter resilit et declinal, eumdem prxcepto- ,n hensibile quidpiam non videbanl, et eorum latidihus
rem Scriptura perhibet succensere, el ipsi Moysi malitix facibus invidebant, digna sentcntia ullricis
fratrein suum propter majoris eloquenlix gratiam justitix percelluntur, dum qui veritaii non adgau-
adbibere. < Aaron, inquit, frater luus, scio quod dent, jacere compeilunttir. Vellent quippe ilium re-
cloqucns sit, ipse loquelur pro te ad poptilum, et prebensibiliier polius respondisse, et eis evidenter
crit os luum (ibid.). > Hoc audito, Moyses landem accusandi adilum prxbuisse, vel sallem responsioni
ceriit, et manriato prxbens aurem ab eo ulterius ejus prxsentem populum non fuisse, ut absente iilo
non reccdit, sciens plane et senliens eum inculpa- posseut eum liberius vel mendaciter arguisse. Cu-
bileiii non haberi, qui jussus loqui bona, conienrie- jusmodi 647 occasio quia eis penitus non est dala,
ril sub silenlio ccntineri. Quod propter el Jeremias sed omnis accusandi opporlunitas est ablata, ne se
iion poltiil cxcusari cum ad tale vocatus ncgotium forle esse gaudeant impunilos, pcena gravissima
elegit potius feriari, allendens et suara pucriliam, feriunlur, dum non elecliene propria sed ultione
cl pucritix non essc peritiam ad Joquenduiii, coacliva silenlio reprimunlur. Nihil enira maliiiosf
eiricmque imperitix nondum esse lcmpus conve- quilihct sibi gravius xslimanl itnminere, quam si
iiiens ad docendum, « Ecce, ail, nescio loqtii,-quia vetiti ftierint concupilam maiitiam cxercerc, ;i lanto
 1127 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBONVESPE! 112S
ricniquc obslaculo velit eos pptens nliio coercere, A J slus ad islornm quoque prudciuius respondens in-
ut adversus veritaiem, vel non valeant, vel non au- quisila, neqnam proposilum solutione repriinil ex-
deant respondere. pedita, el sir. siutlet eorum lenriiculas sive laqueos
CAPUT XC experiire, ut eos ulfrius, vel non valeant, vel non
Qtiod Matlhxns innitil cuni ducit ad meditim aurieant resarcire. Quxrente quippe Pharisxo :
Sadducxos, et eis confutalis consequenter etiara < Quod est mandalum magntim in lege? Diliges,
Pharisxos, quorum illi ftde clauda negant esse re- inquit, Doniinum Denm tuum ex loto corde
surreciioneui, isti vere hebetes objeclam Cbristi tuo, > elc. (Ibid.) El ne parum solulione tam ex-
non valent solvere quxstionem. Sadducxi de uxore plicita retundantiir, sed amplius quxstione stiper-
seplivira diligentius sciscitanlur, quam septem fra- addila conftinrianlur : congregatis eisdem Phari-
tres habuisse viros -"post invicern protestaiitur, sxis, inlerrogavit eos dicens : « Qtiid vohis videlur
juxta quod Moyses flliis Israel voluit imperare, ut de Cbrislo, cujus filius est? Dicunt ei : David. Ait
defuncii fratris superstes fraier ttxorem sibi debeat illis : Quomodo ergo David in spiritu vocat eum
copulare. « ln resurrectione, inquittnt, cujiis erit Dominiim, riicens: Dixit DominusDominomeo, etc.
de septem uxor? Omnes enim habucrunl eam (Luc. Si ergo David, ail, vocat eum Dominum, quomotlo
xx).t Et Dominus : « Erratis, inquit, nescienles B I filius ejus est?» (ibid.) Pharisxi qui sicul Sadtlu-
Scripluras neque virtutem Dei : in resurrectione cxis, ita et Christo prxsumunt invidere, cxcati
enim neqne nubent neque nubentur, sed sunt sicut malitia quxstionem proposilam nou valent pervi-
angeli Dei in ccelo (Maith. xxu).i Error, aii, vos dere, el cum ad eam nihil scianl congruum respon-
nimitis occupavit, vestra vos malitia nequiler ex- dere, confusi inscilia compelluniur pcenaliler con-
cxcavit, nesrientes in Scripluris cujusmodi vcriias ticere. Nam quia non habent in quo illius responsa
prxdicetur, Dei vlrtus in defunctis quam eflicaciier convenicntius reprehendant, et intellectus deficit
operelur. < Ego sum Deus Abraham, Deus Isaac, el quo requisita subtilius apprebendant, prxsumpli-
Deus Jacob, non est Deus morluorum, sed vivcn- vam spem inanis victorix jam seponunl, el in ejns
tium (ibid.). » Abraham, Isaac el Jacob viam caruis prxsentia ullerius loqui similia non apponunt. De
universx procul dubio sunt iugressi, et de lerra quibus Malthxus subjungit: « Et nemo poterat re-
exislenles ad tcrram lege communi omnium sunt spondereei verbtim, neque ausus fuil quisquam ex
regressi, quorum tamen se Deum xterna veritas illa die eum araplius inierrogare (ibid.). > Sic etiam
prbiestatur, ut eos jam non mortuos, sed in xter- apud Matthxum, el Lucani timore dxmones coer-
num vivere cognoscalur. Non enira illorum vera- cenlur, ne assumpta licentia juxta libilum verbo-
citer Deus esset, si npn ees vivere certum esset, sentur, et non propler blasphemiam, qux sua est
quia is quem verum Deum sine dubie conslat esse, dxmontim, inflicto silentio percelluntur, sed etiani
eorum qui non snnt, non polest veraciter Deusesse. ab inchoatis Cbrisii laudibus repellunlur. < Dxmo-
Vivtini ergo spiriiu, et si eos carne mortuos constat nium, inquit, exclamavil dicens : Quid nobis et libi,
esse, quorum se Deum, vivens, verax, inlermina- Jesu Nazrarene? Venisli perdere nos. Scio qui sis
bilis dicil csse, quein non mortuorum, sed vivorum sancliis Dei. Et comrainatus est ei Jesus dicens :
potius Deum creriit, quisquis veraces lerminos saiias Obmutesce (Luc. iv). > Quoniam < non est laus pre-
fnlei non excedit. Huic diclo Sadducxi nihil referre liosa in ore peccatoris (Eccli. xv), > dum inspeclor
valiriu.-upotuerunt, el hostes veritalis confusione inlimus non labium exterius, sed inlernam attendit
confusi tacuerunt, aegre satis ferentes quod nec conscientiam Iaudatoris, laudes 648 suas Christus
illius potuerunt senlentiam infirmare, nec errorem non acceptat, qtias audit ore dxmoiium veniilari,
suum veris responsionibus confirmare. < Audienles, sed reprobos laudatores jubet silentio cruciari. Ctim
inquit evangelista, Pharisxi quod silentium impo- aliqtiem non bene meritum vexat potens indignatio
suisset Sadducxis, convenerunt in untim, et inter-. punieiitis, habet remedium qualecunque ipsius mi-
rogavil euin unusex eis doctor, tenlans eum : Ma- jj seria patienlis, scilicet dolores intimos vocibus que-
gister, quod est mandatum magnum in lege? > (ibid.)) rulis effutire, si concedalur judicem precibus, sive
Videntes Pharisxi qiiod Saddttcxi nihil penitus re-* . laudibus convenire. Si auiem miser sub manu ju-
sponderenl, et disputanti Christo in nullo resistere! dicis compellitur el sufferre, et sufferens infliclo si-
prxvalerent, arbilrali sunt sese meliusqusesituros etl lentio verbum remedii non proferre, dolor intimus
qusesiio conanli solvere longeargutiusresponsuros clauso spiraculo gravius augmenlatur, et, ul cliba-
Solebanl autetri Pbarisxi el Sadducxi ab invicemt banus xstuans, miser misere cruciatur. Cum ita-
dissenlire, el sensu dissono veritati plurimum con- que Jesus gravius dxmones vult punire, eosdem se-
tratre, et cum alii alios in aliquo poterant prxve- vero judicio prxcipit obniutire, ut qui nolunt culpam
nire, videbantur sibi non parvum laudis merituml digna pccnilenlia consopire, non possint vel lo-
invenire. Hoc propter Pharisxi ad inquirenriumI qucndo poenx remeriium invenire.
sublilius accinguntur, et inquisilo verborum reliai» CAPUT XCI.
tendere moliuntur, ut, ciira manifeslum fuerit sesee Ea forma Paulus, cum audiret suas laudes a spi-
ct sciscitari melius, et respondenli argutius obviarc,, rilu Pytbonico prxdicari, el illius prxconio jusii-
-Videanlureos, quibus invidenl, superare. Sed Chri- tiaui suam iiescieiitibus indicari, nequam attendens
.11:19 DE SILENTIO CLERICORUM. 1130
merilum, prxconium non curavit, et eidcm spiritui A iidem suara in clausula commendavit. < Ecce, in-
pcenale silenlium imperavit. < Clamavit, inquit, quit, ancilla Dpmini, fial mihi secundum verbum
spiritus dicens : Isli homines, servi Dei excelsi luiim (ibid.). > Isla respnnsip, isla fides, istn tuiini-
sunt, qui annuntiant vobis viam salulis. Hoc aulem litas, upii iram, non judicium experilur, ad hanc
faciebat multis diebus. Dolens aulem Paultis, et stiGcensere non angelus, non judex sttperior inve-
conversus, spirilui dixit: Prxcipio tibi in noinine nitur, hanc probrosa correctio, hanc pcena durior
Jesu Chrisli, exi ab ea (Act. xvi). > Sciens Paulus non aflligil, buic manus ulloria pcenale silenlium
qtiod Dei beneplacito non concordet, ut is Iaudes non infligit. Nam et angelus humile verbum vir-
proferat cujus linguam perdita mens remordet j ginis acceptavit, qux super hae novilate diflidens,
mavult ut Pythonicus spiritus conticescat, qitam non recalcilrtuis discepiavil, et snperveniens spirilus.
illius laudibus sua justitia populis innotescat. Et eam non solum prole nova sine gravamine reddidit
quid mirum si exigenle culpa immundus invenitur onerosam, seri etiam sopito'muliebri silentio, ser-
spirilus obmulire, cum etiam vir jtistus Zacharias mone lauriabili copiosam.
merealur idem supplicium invenire, ut scilicet cum Inde est qtrod Joanne jaoiconceple de parentibus
verbo Dei per angelum incredulus habealur, in veteranis, virgo inatrem illius salutare et visere
ullioueni dclicti feslino silenlip punialur? <Ail ad B voluil in montanis, ut concepto fetu Supra spei ler,-
illum angelus : Ne limeas, Zacharia, quoniam uxor minos vel naturx, acciperent sermnne vicario sola»
tua Elizabelh parict libi filium. El riixil Zacbarias : tium ab invicem pariturx. Sr.iens aulem et sentiens
Unde boc sciain? Ego enim sum senex, et uxor mea Elizabeth venientem virginem in utero de spiritu
proccssit in diebus suis. Cui angelus : Ecce, in- jam babere, lam mirx novitati voluii, proul dccuil,
qnit, eris (acens et non poteris loqui usque in diem adgaudere, et fidem virginis tenere qux angelo,
quo hxc fiant, pro eo quod non credidisli verbis imo Domino firmiter crediderat, prxdicavit, et
meis (Luc. i).;> Nunliante angelo uxorem veterem complenda qux prxdicta fuerant, prophetavit. Re-
novo munere pariluram, et bonx sobolem indolis pleta est, inquil, Spiritu sanclo Elizabeth. et excla-
de veteranis parenlibus nascituram, humana bebe- mavit voce magna dicens: Benedicla tu inter mti-
tudo ccelesti non salis consonat armorix, et fides lieres, > elc. (Ibid.) Et infra : < Benedicta qux credi-
claudicans linguam obligat Zacbarix. Et recte qui disli, 649 quoniam perficientur ea qux dicta
loquenli Angelo non vull paria rcsponriere, qui sunt tibi a Domino (ibid,). > Ad hanc vocem pro-
ccelesli prxconio non aurem credulam adbibere, pbeiissx Maria silentio non teneiur, sed plena Spi-
liuic supplir.io invenitur judicialiler subjacere, ., rilu sancto ad depromendum canticum promovelur,
ut, cum loqui velit, cogatur ex opposito conti- eligens de accepli noviiate muneris sic lxtori, ut
cere. eiiam poslfuturos inveniatur gralo sermones bene-
Denique ob hpc illa virgo virginum commenda- ficio consolari. < Magnificat, inquit, anima mea
tur, et Elizabeth nunlianle (ibid.), beata merito Dominum, > elc. (Ibid.) Videlis feminas uno in
fidei prxdicatur, quod cum angelus intenderet ei cubiculo residenles non levitate feminea, sed pro-
facere deoperla, quae cunclis retro sxculis fuerant phelico Spirilu colloquenles, laudes concinere,
i.nexpefta,ciim ei nunliaret effectum proximum ge- texere prophetias, a quibus se interdum feriari
iiiiiirx, quae miro et ineffabili modo excederel vim gravalur incredulus Zacharias. Trium quippe men-
naturx, illa etsi, ut juvencula, videtur loqtienlem sium spatio eodem conclavi virgo el mulier detinen-
angelum muliebriter expavisse, tamen invenitur tur, in quo non solum affectu, sed eliam sermone
mirx constantiam fidei tenuisse, et loquenti magna, muluo confovenlur, amanles simul esse, non ut
satis convenientia respondisse. Admirans quippc textrino pperi manus sedulas instanlius applicarent,
virgo tenera de profectu, promissionis gratuitx non sed ut divinas laudes jiieundo colloquio gratius
dubitat de effeclu, et habens fidem certam super explicarent. Dum aulem islx religioso sludio, vel
rem non mediocriter gratiosa, super solo rei morio rj sltidiosis laudibus occupaniur, dum de illo indefesse
efficitur commendabililer curiosa. « Quomodo fiet cujus erant plenx Spiritu verbosantur, legalis illo
istud? > Non dtibilo, ait, quin (iat veraciter quod presbyler quia digna fide loquenti Angelo non
dixisli, sed quoniain quomodo id (ieri debeal, non respondit, confusione confusus sub pcenali sileutio
dixisti, sicut certam me fateor de jam dicto, sic se abscondit. Sic nimirum quibusdam, a quibus
niniirum sollicitam de non diclo. Dicigiturquomodo aure credulanon auditur, Dominus per Isaiam com-
fiet istudSNam quia nondum viri complexibus ac- minari lerribililer invenilur, ut sicut in Evangelio,,
quievi, et, quod amplius est, in futuro acquiescere sic prophetarum oraculo planius cognoscalur, quod
non decrevi, quxro solticite qualiter impleatur, auditum obduratum pcenalis confusio prosequalur.
quod nisi viro cognito nullis retro sxculis irapletum < Pro eo, ait, quod vocavi,et non respondistis; Iocu-
declarnlur. < El ille : Spirilus, inquil, sancitis su- lus sum, et non audistis : ecce servi mei lxtabun-
perveniet in te (ibid.), etc. > Quia virgo arigelico tur, et vos confundemini (ha. txv). > Cum servi
audilui non resistit, super modo requisito suspensa exsullant qui loquentem Dominum auriierunt, qui
dittlius non exislit, ct audilis omnibus qux angelus vocanti misericordiler aure prona fideluer respon-
jjiagna.et mirifica nunliavil, illa humilitalis vcrbo. derunt, illi.profeclo.cpnfusipnemerila confunduniur,
 1131 rHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^ SPEl t532
qui eum non audisse vel audilo non respondisse A succedentis vero ministerio Salomonis, teraplunt
manifestius cognoscuntur. Quod vero de obduratis sibi fleri voluit Deus in monte visionis, in quo pri-
auditoribus prxdicil Isaias, hoc eliam protestatur dera Abraham filium suum lsaac non renuit imrao-
loquens eodem spirilu Jereinias, quia et siioco et lare, ct revocanle angelo nihil mali puero pater
temporc prophelx ab invicem sunt disjuncli, eodem obediens irrogare. Inquo templo suum nomen, suam
tamen sensu ejus, qui semper idem est, operanie quasi pvxseiitiani Dens voluit sic adesse, suis digna
spiritu sunt conjuncli.. < Nunquid, ait, me ari ira- pelentibus suam sic benevolenliam prxslo esse, ut
cundiam provocant, dicit Doniinus? » (Jecem. vu.) cunctis ire voleutibus cerlura esset, quod in illo et
ISnnquid in semelipsos in confusionem vullus sui, templo et loco veraciter Deus esset. De quo Domi-
cum mali Doraini prxsumunt ad iracundiam provo- nus ad Salomonem : < Sanciificavi, ait, domum
care, non possunt lamen iili quidquam noxium hanc quam xdificasti, ut ponerem nomen meum ibi
Irrogare, quia, et si novimus noslra illi, cum mala in sempiiernum, et erunt oculi inei, et cor meum ibi
sunt opera, non mediocriter displicere, cerlttm est cunclis diebus (// Paral. vn). » Hxc autem doinus
tamen ei qiiidquiri egerimus non nocere. Gum igilur sive templum ab orlu solis usque ad occasum famse
quori agiinus vero jusliiix damnatur judicio, nobis beneficiodivulgalur650>eJuS1ue^ormamri[nre con"
B
poena, nobis debetur confusio, in Crealorem no- spicabilem omnis audiens admiralur, et erga illud
slrnin, culpara sive poenam justilia non refundit, multo magis affeclu devolissiinodevincitur quisquis
sed aiictores mali lxsa conscienlia, vel poenx ex- ejus sanclilatem prxsenlialiter experitur. Denique
perienlia n.os confundit. In quo autem illi et prius et regina Saba venit a (inibus lerrae audire Salo-
offenderiui, et confusi fuerint, consequenter paulo monem (/// Reg. x), optans summopere audilt
sttperius per eumdem prophelam insinuat Dotninus operis assequi visionem, qua percepia, nullius.
cvidenter, dicens illos et. sua nioneniis verba bumi- momenti visa esl rumoris fuisse magniludo, dum
Mlale debiia non audisse, et ob hoc iratn ejus et eam supergressa est prxsens rerum mirabilium cer-
irascenlis jiiriicium incurrisse. « Qura loculus sum titudo; nam cum plerumque fama soleal veriialem
ad vos, inqtiit, et non audistis, vocavi vos, et non rei excedere, et juxla quemdam elhnicum, « eundo,
irespondistis: faciam domui huic in qua vos habelis sibi vires acquirere, » in prxdicando lamen quae
flduciam, sicut feci Silo, et projicram vos a facie qualiier Salomon operatur, hujus vaga loquacitas
mea (ibid.). > Doinus ista cui Dominus terribililer rerum magnitudiiie superatur. Hxc aulem doraus
coinininatur, quatn se deslrueiurura exigente pec- Doinini quam Salomon expensis mtiltis, multo fece-
cato populi minaciter protestalur, Jerusalem cst, rat cum labore, ejusdem tempore Salomoniset mul-
in qua sihi templum prxceperat fabricari, et in eo e torum post invicem regura digno perslilil in honore,
nouien sutim a devotis et humilibus invocari. Olim donec ultimus regum Juda regnum lenuit Sede-.
quidem in Silo tabernaculum et arca foerierishabe- cias, cujus paler exstitit juslissimus rex Josias.
batur, cum Heli veteranus, el post Heli, Samuel Ea tempestate nialiiia regis et populi sicexcrevit,
sacerdotio fungebatur, illucque ex prxceplo Domiui sic omnem fere jusliliam superexcedens iniquitas
punctus lsrael confluebat, et ei coiam arca laudes, abolevit, ut Deus ultra non sufferens , decerneret
ipreces, hoslias offerebat. Cum vero Deum rdem subverlere opus illud niagnum et mirificum Salomo-.
populus ad iracundiam implacabiliter provocarot, nis, imo lolam Jerusalem igne vel exerciiu Babylo-
Ct peccala velera. novis supervenierilibus cumularet, nis. Apprehensura quippe Sedeciam crudelts Na-
loctiin iiliini Deus severo iudicio reprobavit, et arca buchodonosor excxcavh , el avaris opibus tam do-
sublala religionem prislinam annullavit. Unde posl- mum Domini, quam domum regiam spoliavil, incen-
ea David : < Repulit, inquit, tabernaculum Silo, saque civitate, cives, qnos riivina superincumbens
tabernaculum suum, ubi habitavil in homin.ibus uttio perurgebal, in Babylonem translulit, cui
(Ps.il. XLVU).> Repulso qttippe tabernaculo in quo regali polenlia prxsidebat. ln qua per annos sep-
Deus primitus habitavit, non illuc ultra populus Q tuaginta duro sub imperio deprimunlur, et erraius
orandi gratia properavit, quo Deus primitus habita- veteres prxsenli exsilip soWere compellunlur, qiiia
vit, non sua illic munera devoti et alacres oblule-. et culpatn diutinara non nisi amaripr disciplina, et
runt, non vola precanlium, non laud.es, non cantica raorbum induratuin non nisi dislriclior curareprx-
sonuerunt. Sic nimirum locus ille religioni antea valel raedicina. Per id temporis quo tribus Juda et
dedicatus, sacerdolum prscsenlia, concursti laudan- Benjamin Babylcncm ri.uraniincoluil, lempli religio
tium frequenlatus, iia lanriem prxvalenle in nihi- quam jubenle Dominp Salomon devolus instiluit,
lum repulatur, et honore sopito celebri, pcenali si- more debilo, lionore solito prorsus non viguit, sed
leniio deputatur. Cujus honorem Deus ari momem lanto silentio lemplum, civilas, tolius Judx regio
Sipn vpluit pertransire, et exstinctes religionis ci- condemnalur, ut non illic fesliva solemnitas, non
neres suo illic flante Spirilu reignire, imo majoris solemne gaudium, non vox laudanlium audiatur.
sanctitalis privilegio locum illum voluit consecrari, Qtiod aniequam fieret, sermone Deus prophetico
jnullo majore gloria, diviliis majoribus honorari. voluil prxdicari, el per Jeremiam longo anle lem-
De quo et David : < Elegit, inquil, montem Sion pore nunliari, ul vel audilum posset a pcenilcntibus
trnera dilex.il (ibid.). > Descriplione quippe David, evilari, vel non poenitenles incxcusabilius coudeiiV'
 «I-3S DE SILENTIO CLERICORUM. 1134
nari. Hoc esl quod diclnm est : < Faciam domiiii Acsllides
i ecclesiastica respnnriebit, non denique rioc-
liiiic, sicut feci Silo (Jer. vu). > Sicut locum iilumi torvigilans de profeclu audilorum gloriam asseque-
11011 jam commendal pristina sancliludo, non eiimi ttir,nonvirobediens651 insignes viciorias eloque-
sacerrioles, non frequcnlat populi multiturio, sedf lur. Hujiisgaudii, hujus lxtilix, biijus sponsi, biijus
culpis exigentibus probrosa detinet soliiudo, pce- sponsx de Juda et Jerusalem vox quiescet, cum sub-
nale sileniiuin, situs et negligenlix lurpitudo, sicL> lato habiiatore lerra penilus ohmttiescet, ctim qtiod
istam doinitm meo xque nomiui dedicatam, juslo> sermone prophetico illis peccanlibus esl prxdiclum,
juriicio incumbenle, silenlio faciam desolalam. poenitenlia non tergenle, superveneril malediclum.
Nec solum domui quam specialiler Salomon di- Dequoper eumdem Jeremiam longe infra dicitur :
Tino ciillui dedicavit, quam auro divilem, specie> Si non auriierilis me, dabo domtim istam sicnt
niystica decoravit, verum etiam toli civilati gravemi « Silo, et urbem hanc dnbo in maledictionem (Jer.
inferam Ixsionem, gravique lxsione lolius Judxx 3 xxvi). > Videtis eos qui offenderint Crealorem, qui
destruam regionem. < Dabo ,, inquit, Jerusalem ini obdurato corde audire conienipserint monitorcm,
acervos arenx, el civitates Juda in desolationem, cum a sua malilia nullo rcvocari valennl interriiclo,
eo quod non sil habitator (Jer. IX.) > El per Mi- ad ullimum desolaiionis gravi subjici ninlcriicto.
chxam prophelam sirailia comminalur : < Sion, ait,, B Maleriiclum aulem magis grave, magis inlolerabile
quasi ager arabitur, el Jerusalem in acervum lapiriumi non videittr, quam si forle Silo, Judxa el Jerusa
eril, et mons domus in excelsa silvarum (Mich.,, Iem coxquetur, si queinadmodum illic non incola,
Iti). > Quod dicil Sion quasi agrum arari, el Jeru- noii qui divinas laudes concinal, jam valet inve-
salem in acervos lapidum commutari , aperlej niri corapellaiur Jerusalem pcenam similem expe.
innuil eversionem perdilx civilalis, qua? perversisi riri.
moribus incurrens dispendium prisiinx sanctitatis, CAPUT XCH.
enormitale scelerum, scelerala magniiudine pra- Ad cuiniiluiii vero poenalis supplicii quod infertiir
vilalis everli promerelur, et velut ager vacuus arcedit quod ejusdem maledictionis prxsenlia no:i
complanari, et prxrupla ejus xdiffcia in viles acer- differlur, et non dentes filiorum parenlibus unara
vos Iapidum revocari. Hi nimirum qui caplas civi- acerbam comerienlibus ohstupescunt, sed ipsi co-
tales potenli odio subverlebanl, quas non facile medenies inflicto slupore merito conta'bescunt.Mulio
restaurari, nec reduci in prislinum cupiebant, ple- aule lempore cum super nunliis regis Babylonis
rumque velut agrum aratro ad usqtte soluui dirulas aliquanlum excederet Ezechias, ad arguendum eum
exxquabanl, et domos necessarias in lapidum cas- nr ex prxceplo Doraini missus est Isaias, et quam
sam congeriem revocabant. Jeremias desolationem proximam prxdicavit, longe
Quo faclo, non civis illic, non jam incola reinane- posl fuluram Isaias divino spirilti prophetavil.
bai,qui ubi velquomodo renianeret,pefditisomnibus <:Ecce, iiiquit, riies vcnieut et auferentur o.innia
uon habebat, locuinque perditura non possessor quae in riomo lua siuit, el qtix, thesauriz.averuiit
prisiinus incolebat, quem redaclum in soliludinem palres lui. usque ad riicm hanc, in Babylonera, et de
hoslilis immanilas oblincbat. Expulso autem posses- filiis qui exibunt de te quos geuueris, (ollent el crunt
sore, el a suis finibus elongato, eversis xdificiis el euiiuchi in palaiio regis Babjionis. EtdixitEzechias:
loco penitus desolato, jam illic quidquatn boni, Bontis sermo Domini qttem loculus est, fial taniuiu
quidquam gandii juxta solilum non audilur, et eo pax el veritas in diebus meis.(/F Reg. xx). > Cum
non audito, quid nisi silenlium invenilur ? Quod per propheta regi ventura quxdam incommoda prote-
prxdictum Jeremiam Judxis Dominus comrainatur. statnr, euindem regein non mediocriter consolatur,
i Quiescere faciam, inquil, de urbibus Juda, el de pla- quod ea qux veraciter npxia prxdicuiiiur, npn suo.
teisJerusaleravocemgaudii et vocem Ixtitix, yocem sed suorum filiorum tempore coiiiplehuntiir. < Tol-.
sponsi el vocem sponsx,in desolationem enim erit ter- Ifint, inquit prophela, de (iliis tuis, et eriint eunuchi
ra (Jer. vn);'» quia, utsuperius tlictum est,t Locutus D in palalio regis Babylonis.' Et ille : Fial tanttim pax,
sum ad vos, et non audistis; vocavi vos, et non iu diebus meis. > Et si gravor, ait, quod mala mcis
respondislis (ibid.) : > non accipiet veslra prosperi- posteris infligenlur, et ex illis nonnulli abscisione
las incrementum, sed lerra veslra desolationis in- inter Babylonios afffigeniur, in hoc tamen sentio
ctirret delrimenlum, et ea desolala, soleranilalis Deum mihi propitium subveiiire, qttod hxc mala non
veslrx loquacitas coniicescet, et de veslris urbibus compellor prxsentialiter invenire, quod juxla votum
vox gaudii et vox Ixlilix conquiescet. Nullus vobis iiieum nieis teraporibus pax habelur, el effeclum
. oplalum gaudium nunliabit, nullus vos ad spirita- prophetix venlura posteriias patielur. Cujusraodi
lera Ixliliam excilabit, nullus vobis Pauli coramo- solatiura quod de dilatione accipil Ezechias, in
iiilorium personabit, nullus carmen Davidicum prophelando non conlulit suis auditoribus Jeremias,
gralo ministerio propinabit. < Gaudete, inquil Pau- quia calamilaiis gravem inslantiam quam prxdixit,
lus, in Domino, iterum dico, gaudete (Pltil. iv). > Et non flliis, non filiorum filiis sic addixit, tti innueret
David : < Lxlamini, ail, in Domiuo et exsultale, parenles eara,' qui prxsentes aderant, non visuros,
jwsti (Psal. xxxi). > Sponsus quoque, id est Chri- imo eos qtu merueranl, asserif prxsentialiter per-
s|«s, vos odio habitos noii mouebi l, aonci Sponsji,id pessiuros. Quia cniin obdurueranl ul divina mouUa.
M55 PKILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^ESPE1 *13S
pon audirent, ut auditui prophelico iiullaienus cre- j^. sed remoto silentio, clamosis laudibus innotescat.
denles obedircnt, desolationem, quam per eum < Exsuliale, inquit, in Ixiilia Jacob, el hinnite
Pominusillorum auribus nunliavit, eorumdem oculis conlracaput geniium, personale, canite, et dicite:
vindex severior realiler demonstravii. < Ecce, Salva, Domine, popuhim tuum et reliquias Isfael
inqiiit, ego auferam de loco isio, in oculis vestris, (Jerem. xxxi). > Cum Dominus afflictum Jacob
et in diebus veslris vocem gaudii et vocem lxtiiix, dignabilur visitare, et post longam trisliiiara, ad
vocem sponsi et vecem sponsx (Jer. vn). > Signum gatidium et lxlitiam revocare, ille contra caput gen-
esl ul qui effrenata licentia nequiter operanttir, lium a quo pressus fuerat', canet, hinniet, perso-
eisdem mala pro merilis infligantur, et qui nolunt nabit, et ei tnndein victo liber redditus insuliabil,
a vitiis, cum Ixla suppetunt, abstinere, compel- liberatorem suum devote et platisibiliter invocabit.
Janliir lxtis deficienlibiis tfislia suslinere. < Salva, inquit, Domine, populum tuum et reliquias
Et notandum quod his quos his quos exigeniibus Israel. > Iste cum post longam trisiiliara optato
«julpis trislia vult sufferre, iralus judex minatur gaudio refovetur, ad rumpendum silenliura causa
silenlium se inferre, quia sicut tristiiia cst pcena duplici perurgetur, quia el adjulori suo dignis lau-
nialiiix, ila s.ilenlium opus trisliiix. Sicut enim dibus exsultare, et oppressori suo gaudet pluritnuiu
gaudium et lxliiiam quxdam loquacitas comitalur, " insultare. Suo quippe adjutori quodammorio videlur
dum a loquendo qux senlit, vix quisque hilaris lein- invidere, qui accepto beneficio non vult gratias
peratur, quia meiis ipsa tunc suo magis gaudio de- exbibere, qui delrectat cum laudabililer confiteri,
linitur, cum interna jucunditas verbis forensibus cujus dono sentil gravi sese calamitatis compede 11011
effulilur; sic nimirum cum quemvis rtiiserum tri- teneri.Cujusniodi vilium non incurrunl de Babylonia
stitix nox obducit,'eidem consequeiUer grave silen- liberati, sed verbosas laudes divinx referunt lar-.
tium superducil, ut miser eo iiiveniatur miserius gilati, et reversi ad locum quem desertura redrii-
cruciari, quo vel noit licet suavia, vel npn libet derat desolalio gemebunda, liberalorem suuin voce
sensa noxia verbosari. prxtlicant lxtabunda. Quod infra per eumdem Jere-
Quod aulem suavia quisque libcntius verbosetur, miam prxdicitur. < Adhuc, inquit, audietur in loco
el cum Ixta suppetunt, grave silentium relegetur, isto vox gaudii et vox Ixlilix, vox sponsi, et vox
per eumdem prophetam innuit Dominus cum post sponsx, vox dicentium : Confitemini Domino exer-
mala, post trisiia qux prxmittit, meliora, Ixtiora cituum, quoniam bonus (Jer. xxxni). » Educti de
civilali miserans repromittit. < Ecce, inquit, ego Babylonia cum sedes pristiuas oblinebunt, inlernam
converlam conversionem labernaculorum Jacob, et r Ixtitiain torpeuli sifentio non fovebunl, quia rainus
tectis ejus miserebpr, et xdificabitur civitas in habet graiix quidquid prosperura inens inlerior
excelsp, et lemplum juxla ordinem suura funda- ex^peritur, si npn foris consonare lingua loquacior
liilur, et egredielur de eis laus voxque ludenlium vel coiiiperilur. Rumpenles igitur claustra silentii, vo-
laudantium (Jer. xxx), > Videtis quia |cum tristibus cali gaudio personabunt, lilieratoris sui potenliain,
redditur optala prosperitas, cum mceroris lerso ge!u imo poteniem benevolentiam prxdicabunt, ne vel
verna monles diffundit bilaritas, ipsa diffusio gravi ejus munificeniix (si non laudes referant; sint
silenlii repagulo non lenetur, sed ex eis laus, ingrali, vel suo gaudio delrahant, ignavo silentio
voxque laudantium vel ludentium egredi perhibetur. mancipati. Ad cujus cumulum gaudii suo etiam op-
Iieniaue cum post longam hicmetn ejus incommoria pressori diliguni insultare, cujus eos militia justo
jam pellunlur, cum verna temperie nix et glacies Dei judicio potuit captivare, unde tandem eruli cuin
resolvuntur, cum reridito cursu aquis, liberiate non possinl ei vicein reddere similiter opprimendo,
solita jam feruntur, cum laxala superficie terrse amant saltem rependere vel loquendo. Quibus et per
nova gramina producuntur, cum herbx pullulant, Isaiam Dominus loquens : < Sunies, inquit, parabo-
prata ridenlia viridescunt.corlex arborum reviviscit, Iam islam contra regem Babylonis, et dices : Quo-
gemma; turgent, ramuli jam frondescunt, cum sol D modocecidisli de ccelo,Luciler, qui mane oriebaris?
lucidior, aer purior invenilur, cum grata novitate corruisti in terram (ha. xiv). >Cum rex Bnbylonius
inferior hxc universilas insignilur; tunc nimirum filios Israel juxta libilum captivarel, et eos invalidos
aviculx inventum gaudium 652 non ferenles, manu sibi va|ida subjugaret, velut cceli prxsirieiis
secrelum iiilerius quali possunt eloquio proferenles, gauriebat perfundi lumine malulino, non limens
miro cantu vel garritu gaudent perstrepere, et p.er ortum suum occasu deprimi vesperiino. Cum vero
silvas, horlos, arbores lpquaci volatu discurrere. manus fortior illius potenliam infirmavit, et adversus
Quia enim senliunt lerram nova leniperie laxiorem, eum illos qui oppressi fueraiil grata forlitudine con-
silvas amceniores, aerem leniorem , in quibus inve- iirmavit, ille projeclus de altitudine solii prxsum-
niuni, paslum solito largiorem, incongruum ducunt ptiva, ad profundam et tenebrosam terram inlirmk
ea silenlio premere longiori, et non potius reddere lale corruil abjecliva. Quo viso, illi non solum super
laudes garrulas largilori. Ad cujusmodi laudes tllos beneficio quo de manu pessima liberanlur, sed
^liani Dominus exhortatur, quos postdictara mise- eliam super casu pessimi nibilominus gratulanlur,
riani promissione gratuiia consolatur, volens ut illiusque ruinam, suam velut gloriam reputanles,
spruin prosperitas non velut sub modio dclilescat, iiOnpossunt lion gnrrire, celeuma calcanlium decau^
 1!->7 DE SILENTIO CLERiCORUM. ipiR
lautes. De quo per Jeremiam dicilur • « Celeuma A cnlcatores, seri vino perdilo, quod Ixlosel garrulos
ijunsi calcantium concinelur adversus omnes habi- icddere consucvil cullores, ad confirinanduin sileu-
latores terrx (Jer. xxv). > tiuin locuni ipsuin deserunt possessores. Qiiod longo
Si botrus in vinea favenle aulumno plurimus in- infra Isaias idem asseril conligisse, dicens gnudium,
venilur, lamen dum spem solam suggerit et nondum citharam, caniicuin defecisse, qux niniirum fre-
ad vindemiam pervenitur, gautlet quiriein agricola, quenti slrepilu personabant, ctim ipsuVnlocum Ixti
et accepta spei nobile blaiidimeniutn, sed nondum plenius incolx frequenlabant. «Cessavil, inqtiit, gau-
cantat lanquam jam non litneat delrimenlum. Ad- ditim lympanorum, quievit sonilus lxiantiuni, con-
'liucenim sollicitus ne aliqua huic iuieinperies sit licuit dulcedo citharx cum canlico, nbn bibent vi-
nociva, ne pereat importuno imbre, grandine, vel nuin (ha. xxiv). > Et subjungil : < Clausa est oranis
pruina, ne lxdatur vel calore iiiniio vel ore glaciali, domus nullo inlroeunte, relicta esl in urbe solitudo
spe contenlus promissiva a cantico conlinet trium- el calamiias opprirait portas (ibid.). > Cuin in urbe
phali. Cum vero maturitate complela gravis uva prosperilas optata vigeret, cuni eam successuunt
cultello succiditur, et in angustura dolium, gralia grata suaviias deinulceret, cum vicos et plateas ob-
calcandi congerilur, spejain inremmulata calcalor tincret soleinuis gaudii plenitudo, instarapum con-
liducialiler gratulatur, et oplalo diuque exspeclato B fluebal frequens inhabitanlium iiiullitudo, lxtamque
snccessu velut compos victorix gloriattir. Quod quia mulliludinein jugum silenlii non premebat, sed lym-
tanriem juxla votura meruil obtinere, jam non valet panis et citharis et diversis canlicis perstrepebat.
suum sub silenlio gaudium continere, sed alfeclus Cniii vero incubuit eidem civitati molesia calamitas,
intimos festinat grati sono celeumalis effulire, et cum eam pressit et oppressit gravis adversitas, ces-
assumptum calcandi laborem vocali canticodelinire. sarunt lympana, citharx dulcedoconlicuit, siluertint
Eo modo, illi qui aliquando fuerunt captivati, el sub caniica, lxtantium sonus obmuluit, el tit magis si-
hosiium valida manu affliclione et miseria con- leiilittm finnarelur, ipsam urbem inhabilanlium lur-
quassati, si forte contrito Iaqueo sese viderint li- ba deseruit, domos clausas ingrediens nullus ape-
beratos, et hostes e regione, et si non maliiia, ruil, plaleas et compila enormis tenuil soliiudo,
tamen potenlia minoralos, gaudenl et suum gau- sublalo cive vacuala murorum patuit amplitudo.
dium nolunt sub modio latilare, sed celeumate cal- Qux autera miseria hiijusmorii solituriinem vel si-
cantium, id est triumphali canlu lxlantium amant lemium operetur, adhuc in epdem Isaix capiltiio
hostihus insultare. iioii lacetur. < Deserta esl, inquit, omnis Ixtitia,
Est enim Ixlilialoquax et garrula,sub Iingua ne- _ translalum estgaudium terrx. t Deserlam Ixtitiam,
scicns contineri, refuga solitudinis, per vicos et translatum gaudiuin sequilur moesliludo, ad quam
plateas celeberrima vult haberr; abhorrens silen- xquanimiter lolcrandam nulla civium suppelil forti-
tium, vago multiloquio vult proferri, quietis impa- tudo, sed ipsum lociim velut lestera trislilix abhor-
liens, ad mullorum nolitiam vult deferri. Qttod ille in reus illorum impaliens xgritudo, volens nolens rie-
- Evangelioinvenitur signanierintimare, qui curatus et serit, et eis deserentibus civilaiera oblinet solitudo,,
653 jussus neprxsumeret cuipiam revelare, grave Si quis autem vel sponle propria, vel prxdonis
dicens jugum silentii per lotam regionem abiens cogente viplentia in eadem residttus fuerit civitate,
nuiiiiavii, et acceptans beneficium largitorem bene- si locura incoluerit enorincni iiihabitaniiuiii raritate,
ficii dignis laudibus comniendavit, A cujusmodi non lamen laudes garrulas, non iriumpbale prxco-
lautlibus vel insultationibus, quibus lxtilia loquacius nium decanlabit, non celeuina calcanlitiui, iion
insolescit, et converso, ut supra diclum est, gravis dulces modulos personabil;sed inslantem raiseriatn,.
tristitia conquiescil, et ubi absente gaudio mceror quara desolata civilas patietur, civis compatiens
afliciens invenilur, vox laudis, canlio triumpbalis , luctu el silentio prosequetur. Os enim quod ad ista
celeuma calcantium non audilur, solvente Ixtitia diffusius aperitur, iristilia coarctnnle
CAPUT XCIII. superdicti mole quasi Iapidis operitur, ei vox cxco
Quod etiam per Isaiam Dominus manifesiat, cum reclusa iuimilo sepelitur, et in sepulcro, sileniii
post culpam, culpabiles premit graviler et molestat, quadam veltil somni graveriine consopitur. Nam
cum sublalo benelicio quo solebat illos misericor- sicut Ixliliareddit vigilesad Ioquentlum, sic niniiruni
diter refovere, minatur peccantibus iristiliam, si- tristitia somno prxgravat ad lacenduni : et hxc
leiuium tristibus adhibere. < Auferetur, inquit, lx- dormilio non xgros reficit ad profeclum, sed eos
titia et exsultalio de Carmelo, et in vineis non afficii, affectos projicit indefectum. Cujusmodi rior-
exsultabil neque jubilabit; vinum in lorculari non niiiione aposioli aliquanltilum gravabantur, cum in
calcahit qui cnlcare consueverat: voceni calcantium Christi passione tiniore et trislilia solvebanlur, qui
absluli (ha. xvi). > Cttin in torculari vinum exu- cum ad evitandum malum imminens, non possent
berans non calcatur, cum delicienle vino, qui lxtnri eflugium invenire, defectu languido gravi silentio
consueverat. contristatur, ad puniendum quod con- coacti sunl obdormire. SicMatlhxus habet: « Venit
ditori digna reverenlia nbn defertur, gravi tristilix ad discipulos et invenit eos dormienles. Et dieit
pcena silenlii subinfertur. Non enim in vineis dulce Petro : Sic non potuistis una bora vigilare mecum.
jubilaiit vinilorcs, non in dplio ccjctinia concinunt Vigilate cl pralc (Mullh. xxvi). > Et infra : < Ycnit,
Iir>9 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^ SPEI tliO
inquit, itcrum, clinvenit cos dormienics,cranl enim A nisci, quid nisi dorroientes votunt ve. ncquetnii ex-
oculi eorum gravati (Mattb. xvi). > Videtis quia pergisci? De qualibus per eumdein Jeremiam Dor
importuna discipuli gravcdine deprimunltir, qui niinus: < Inebriabo, inquil, eos ut sopiantur et
alacres vigilare debueranl in soinnum desidem re- dormiant somnum sempilernum et non consurgant
solvuniur, qui clamosum oraiionis prxsidium de- (Jer. LXI).> Et paulo infra: < Inebriaho principes
buerant forliier oblinere, damuoso silenlio iuve- ejus, et dormient soranum sempileriium, et non ex-;
niiiiitur poenalitersubjacere. Undeautem processeril pergiscenlur (ibid.). i Videlis quid iratus Bnbylonis
iiujusmodi silentium, sive dormiiio, Lucas evitlen- judex severior comraineiur, et quo fine induralo
tiori declaral indicio, brevique versiculo et pcenx illorum mnlitia consummctur, videlicet ut inebriati
subseqtientis certam originem, et prxcedentisculpx somnum dormianl sempilernum,hocesl,subpoeiiali
damnusam monstrat propaginem. < Invcnit eos, silentio sepelianltir perenniler in infernum. Deniqne
inquil, dormienles prx tristiiia (Luc. xxu). > Tanta civilas Babylon, cujus principibus hujusmodi pce-
illos tenebat tristilia, cum vilx prxsenlis immineret nam judex asserit imrainere, in Scripturis divinis
amissio, et xternx viix nondum peiTectius eos fo- typum inferni dicilur oblinere, et huic (ypo inveni-
veret promissio, ul gravalis interioribus oculis in lur ipsa illius interprelalio nominis convenire, quia
lorporem soinni noxium dcclinarent, et flde Ixsa, B Babylonconfusio dicilur, quatn in inferno est prx-
*pe quassata, gravi silentio laborarent. A quo somno cipuam invenire. Ctim enim inter cxlera qux stio
vel silentio prudenseos el benevolus magisler niti- omnia debent obsequium condilori, angehis ethorno
tur removere, verbo bono, verbo eos consolatorio semper etubique laudes prxcipuas debeant Crealori,
refovere, ut ad slaluni salutis medicinali remedio inlra claustri inferni violato jure, ordine perdito, in
reducanlur, ne irremediabili 654 perlinacia in tantum oinnia sunl confusa, ut a divinis Iautlibos
tenlaiioneniprpximam iuducanlur. < Vigilnle,inqttit, inveniatur vox simtil omnium iulerclusa, et silenlio
et orate ne intretis in tenlaiioiiem (ibid.). > Ne in- lamgravi depriinitur illatol millium multiludo, tan-
choata, inquit, dormilin, ne gravc silenlium vos quani illius atria regiouis vasla leneal soIiludo.Nam
seducat, ne in tenlalionisprofunduni irreraeabile vos quia inter illos nulli cura penilus et virtutis, ntilli'
indncat, vigilale inslanlius, qui slerlere necessa- viventium aliqua spes salutis, quem non scntiunt
riiiin non habetis, orate vigilanlius qui pceualiler virlutis et jusiitix Iargitorem, non atlolltinl graio
conlicetis, pulsa proculsomnoienlia surgile qui ja- prxconio Salvatorem. De qualibus Amos prophela :
celis. < Surgile, inquit, et orale. > Qui enim aptid < Mulli, ait, moricntur, in omni loco projieieinr-
Matibxum el Marciini dicit : < Yigilale et orate silenlium (Amos.vni). > Quo contra de justis Daviri:
(Maitlt. xxu ; Marc. xtv), > apud Lucam dicit : "*- « Vox, inquit, exsuliationis et salutis in tabernacnlis
< Surgiie el orale (Luc. xxu), > plane innuens quia juslorum (Psal. cxvn). > Scienles et sentienles.
qui sic dormit, jaeens gravi leclulo delinelur, qui justi quam raagna sit divinx dulcedinis miiltiiudo,
autem surgit sonino degeneri, pcenali silenlio uon qiiam multa quam suavis ejus benevolentix magni-
urgelur: < Surgite, inquit, et orale ne inlrelis in tudo, exsullant ei qui eos de virtute proveliit in vir-.
lentationem. > ttilem, qtti proveclis etsubveclis ad virtulura fasti-
CAPUT XCIV. gia datsalutem. Qui recepli inlra illitis arcana salu-
Qui sollicilus in teutationem non refugit introire, tiferx mansionis, in qua gaudent de ariepta divin;c>
ad illam confusioneni pede lapso miser cogilur de- gloria visionis, quse vident, qtix audiunt silcntio.
venire, in quara quisqucperdilus invenitur perenni- degeneri nolunl vel nequeunt obscurare, sed iriuin-
ler obdorniirc, dormiens, co, de quo sermo est subi phali canlicoaffectuosis laudibus diligunt illuslrare.
tjleiilio deperire. De qua per Isaiam : < Ecce, inquil, De qualibus Isaias : < Venient, inquit, in Sion cnni
servi meilxiabuntureivosconfundemini (Isa. LXV).> laurie el lxlitia sempilerna supercapila eorum (ha.
<Et ipsi pessirai,perJeremiam,riormiemus, inquiunl,, xxxv). >Sion illius esi excellens emineiiliacivitalis,.
in confusione nostra, qtioniam Doniiuo Deo nostroi jj in qua justi speculantur xiernx magnificeiitiara
peccavimus (Jer. m). > Quoniam in peccando per-.. deitalis, in qua juxta David Deum deorum videre
versi quique malitia vigili diffundtinlur, in suslinen- concedunlur, quorum videndi praemia meritis cou-
do pcenas riislriclo judicio confiinduiiltir, et in ipsai gritenlibus prxccdunlur; videntium atileincapilibiis,.
confusione sonino gravi perenniter obdormiscunt,, hocest,eorum diffusismentibuslxtitia siiperrunditur
dum nec a poenis feriantur nec a malitia resipi- sempiterna, el indefessis eorum vocibus gratanter
sciinl. Tnnto quippe veneno maliiix sunt imbuli,, effunditur lausxterna; dum ejusdeni ision muros
lain suavi etlam gralo peccandi lcnocinin delibuti,, vident salutis munimento plenius occupari, porla-
til scnsu qnasi perdito in ebrietatis cujusdain vora- rum introilus seris et veclibtis laudabililer confor-
ginem demerganlur, demersi el subversi in ejusdem 11 lari. Quod eidem Sion Isaias prxvidens, ait: « Oc-
subversionis pertinacia sopiantttr. Cum enira dcvo- cupabit salus muros tuos, et porias luas laudaiio
ltiti in-profundumpeccalorum impii non resurguut,, (ha. LX). i Allendenles cives Sion muros ejus nullis
cum depressi pcenarum gravedine ad sperandum II molesliis iiifirinari, sed eorum diffusa spalia invicio
quidquam mciiiis non assurgunt, cum in lacum Inpsi >i salutis prxsidio confirniari, emiueiiies ejus porias
miserix, non nppelunt divinx misciicordix renii- gaudent laudum tiiulis insignirc, a quibus sicui
 Hil DE SILENTIO CLERICORUM. lUi
ntillus semel introraissus compellilur jam exire. sic A CAPUT XCV.
easdem nullus concedilur adversarius iutroire. Quod nimiriim in primordio rerum videlur mi
Ipsum vero auctorcm et prxsidem munitx civila- et (nirandojudicio conligisse, cum alios ab aliisinve-
tis, in medio, residentem in ihrono regix majesla- nilur Dens angelos discrevisse, et declinans ad is(os
tis, qui amalor civium sux eos beat participio intra suam eos graliam solidius admisisse, longe
deilatis, fulgentes velut solem, longe ipse supra factus ab illis suo tantum eos arbitrio dimisisse.
solem glowa sanctilalis; ipsum, inquam, pari- Qui dimissi, dimittenti cum nec possenl nec vellent
ter 655 laudanl, glorificaut, reverentur, ipsum adhxrere, inventi sunt casum irreparabilera sttsli-
amant, ipsi clamant, ipsi indefessis vocibus confi- nere, et subducta interiore colutnna, cui tenacius
leiitur. Denique prophelarura ille nobilissimus Isaias, inniti debuerunt, instar lapidum dissoluli in pro-
in anno quo mortuus fuerat rex Ozias, Dominum funda noctis exlrarix corruerunt. llli ve*o qui per
in excelso vidit solio residentem, eique residenti graliam inlra secrelarium conditionis primanae re-
coeleslium turbam spiriluum confitenlem. < Sanclus, manserutit, conditorem suum sic in medio sui exlunc
inquiunt, sanclus, sanctus Dominus Dcus exerci- et deinceps receperunt, ut eis ille fierel velnt co-
luum, plena esl omnis lerra gloria ejus (ha. vi). > lumnx prorsus indeclinabilis forliludo, et ei cohxre-
Unde et uos cum aliaii assistenles pro noslro lamles B rent velut coronx indissolnbilis pulchritudo. Qui-
niodtilo decantamus', nostras cum illis voces ad- cuuque aulem jusli de vitx hujus ergastulis aufe-
mitli postulamus, el idero : Sanctus, sanclus, san- runtiir, evecli ad cceleslia eidem coronx tanquam
ctus diligimus iterare, et vel in hoc nos iniimos illis vivi lapides inseruntur, et adjuncii angelis Deura in
superioribus conformare. Ilie quippe Creatorem, et sui medio revelata facie contemplantur, pulsaque
Dorainum suum quasi medium circumstanles, el de omni moleslia consuramato desiderio seritri glorian-
ejus visione ineffabiliter exsultantes , iiriem. sua tur. Quos intuens prophetico plenus Spirilu Sopho-
ipsorum salule el gloria stint securi, non casum, nias, ad Ixlandum et laudandttm monet eos quem-
non limorem, non aliquas ullra moleslias perpess«ri. ariinodum Isaias, ut scilicet cum Deum medium le-
Laudanligitur eum cujus lanlum meruerunt beneli- neant, tenlum gaudeant et videre, huic tanlo gaudio
cium oblinere, cujus frui prxsenti gloria, sequentera laudes curent debitas adhibere. < Lauda, inquit,
iram, vel judiciunfnon tiinere, quera in sui medio sic filia Sion, Ixtare elexstiltn,filia Jerusalem: Dominus
vident, sic desiderant et vidcre, ut ab eo nolint ad in medio tui, non timebis malum ullra (Soph. m)\; >
alia non oculum non desiderium delorquere. Ad el infra: < Dominus, inquit, Deus tuus in niedio tui,
quos nimirum circumstantes ille medius sic habetur, r fortis ipse, salvabit (ibid.). > Et si pridem plerique
sic excellens illius visio cunctis undique plenariler angeli de ccelesti solio ceciderunt, unde et reliqui
indulgetur, ut pariter xternilascottferatur, quaravis timere casum similem potuerunt, jam lamen cisdetn
alter ab altero slellarum more in gloria distingua- resideniibus abundaniiore gratia confirmalis, nullum
tur. Quos alloquens Isaias adeptos lxtam et glorifi- malum, nullus superest limor, vel angustia graviia-
cam visionem, ejus videlicet qui in ipsis gratam lis. Scio et homines qui fidei amorp, quam dum ltio
sibi dignatur facere mansionem: < Exsulta, inqiiit, viverent, suul professi, lam in carne qtiara in spirilu
ct lauda, babitatio Sion, quia magnus in meriio lui raulia, et gravia sunt perpessi, cum soluti a vinculis
sanclus (ha. xu). > in illa coelestis curix atria rapiuntur, ubi velut
SJen propheta cceleslem illam curiam voluit nomi- campo liberiore, voiunlatis latitudine perfruuntur:
nare, in qua suus rex et auctor gauriel prxsenliahier nirairum nullo jam raalq, nullius mali timore qua-
habitare, qux semper illum videns, semper eliam liuniur, illius beati visione quem medium affecluo-
videre couctipiscit, nec desiderio salietas nec saiie- sis nexibus amplectunlur. llli ergo lam angeli quam
tate desiderium defetiscit. Ob hoc aulem iilum in homines, Ixti consoriio unius mansionis, beati, ut
ejusdem Sion non parte, non angulo, sed in ejus prxdictum est, adeplo beneficio divinx visionis, illa
medio dicit esse, quoniam ad omnes ibi positos pro- D cceleslium civium consona multitudo, illa regix civi-.
pbeta sic intelligit prxslo esse, iilnon quasi dese-: talis munila celsitudo, recte ad laudes et cantica
rens alierum nlleri se inclinel, et propinquans alteri, prophetarum monitjs invitalur, quia regem sxculo-
ab altero non declinet. Ctinctis quippe nslantibus rum in decore stto videre gralulalur, quia ille me-
Deum xque, el Dominum se oslendit, ad protegen- ditis sic unire el munire suam diligit civitaiein, ut
dum cunctos misericordi potenlia vel potenti mise- omnium convenarum nulla turbet adversitas unita-
ricordia se extendit, nullis procul, cunctis prope tem, ut ope 656 conditoris, et libera semper a
vitam eis largitur omnibus non diornam, sed plena peccati contagio vel lxsura, et ab omni pertur-
manit, xqua lance, sine termino diuttirnam. A cujus batione in perpetuum sil secura.
qequalitate beneficii si quamlibet in patrem vel ad CAPUT XCVl.
inodicura declinaret, profecto ad ruinam parlem Nec solum angelis et bominibiis in coelesli jain
alteram inclinaret, et sicut appropinquans aliis, eos curia congregalis, sed etiam praesenli Ecclesiaesio
quasi familiarius conservaret, sic elpngans ab aliis, prxsentat suae benevoleniiam deilalis, ut inter illos
eos dislrictius coiidemnaret. qtiorum disponit lenerius misereri, ad tuendum el
QQnso.lam.dura, cos "uivcnia.tur medium se fa.l-jri. P«"
1143 PIIILIPFI DE HARVENGABBATISBONJSSPEt 11«
Zachariam prophclain ; « Reversiis snni, iiiquil, A A 1licitc, ul cxsiillaus ei laiidum personel meloriiaui,
ad Sion, ct babilabo in mcdio Jerusalcni, et sicut longe superius apud eumdem legitur Zacha-
vocahilur Jcrusaleiii civitas vcrilalis (Zacli. vni). > riara? < Lauria, inquit, et lxlare, filia Sion, quia
Sicul benioriini inulliludo qune in ccelis Dciim ecce ego venio et habitabo in mcdio tui (Zach. u). >
viricre graiulatur, Sion vel Jcrttsalem proplcr ipsam Videtis quoniam ad lxtandum et laudandum Scri-
vitlcntli glorinm appellaiur : sic niniiruni el prxsen- pturx leslimoniis invilantur, tam qui in terra vident
litim jusloruni collectio, qux in lcrra pressurarum per speculum, quam qui in ccelo revelata facie con-
adluic molestiis faligatur, in Scripturis sanctis templantur; quia ab oranibus Sion vel Jerusalem
appcllationc siinili nuncupatur ; quia una esl ci- civibus vult laudari, qui eorum medius sua eos
vitas, cujus nonmillois civcs conslat in ccclcslibus prxsentia pariter vull salvari.
jnm rcgunrc, nonnttllos vero arihuc in lcrra prcs- A quibus laudibus cives Babylpnii prphibenliir,
suris ct tiinsionibus laborarc. Islos adtein de for- et velut iniercluso vitali spirilu sub silenlio cohi-
nace ^Egypti frrrea, dc viliorum lenebris, el gravi bentttr, ut ctim boni esse desierint perversx vilio
servitio , de medio perdilx Bahylonis, ubi niulta voluntatis, a bonis qtioque sileant divinx legibus
vivendi confusio, divina bonilas educit, et inducit xquitalis. Unde in psalmo districle Dens arguit
inlra sux sanctuarium verilalis, ut reliclo errore B peccalorem, et a prxsumplo justorum ofiicio ju.sii-.
devio leneantur amore saluliferx sanclitalis, et lix retrahit conlemptorem, ne scilicet lingua pro-
qux prius dum viliis deserviret ^Egyptus vel Ba- caci laudes personel vel doctrinam, cum viia et
bylon merito dicebalur, fit Sion vel Jerusalera; moribus saluiarem negligat disciplinam. < Quare,
dum jam Deumspe et desiderio speculalur. Qui- inquit, tu enarras justitias meas, el assumis testa-
bus eliam Deus propitius gaudet se mediutn ex- inenlum meum per os tuura? lu vero odisti disci-
hibere, riuni illos sibi facit affeclu indcclinabili plinam (Psal. XLIX).> Non vult Deus suas justilias
cobxrere, dum sic eos in virtutem provehil de laudabihier enarrari, a quo sentit eas commenda-
virtute, ut eorum tam opus quam inlenlio nus- bililer non amari, nec lingux illius verbosum re-
quain deviet a salute. < Qui enim in uno offen- niedium vult conferri, cui vitx merito pcenas de-.
dit, reus esl oinnium (Jac. [u). > Qui diversis bilas vult inferri. Quo contra paulo supra in eodern
et adversis ad invicem operibus exercetur, et in psalmo pppulum suum Israel dignalur ccnsplari, ct
altero, quasi Deo placens, in altero eumdem of- eum a silentip revecans, ad laudis prxconium dili-
fentlere non veretur, hic profecto Deum habere gentius exboriari, ut quem Israel terso mentis oculo
inediuin non habelur, qui abhorrens quod malum _ coqcedilur danle gratia conlernplari: < Audi, inquit,
est, oonis propior adhibetur. De qualibus per Jere- populus meus, et loquar lsrael: non accipiam de
miam : < Prope est, inquit, ori eorum, et longe a domo tua vitulos, sed imniola Deo sacrificium lau-
reriibas eorum (Jer. xui. > Ori eorum Deus quasi dis, et redde Allissimo vota lua (ibid.). » Quent
miserans dicilur proplnquare, quos ad loquendumi sua visione dignatur Deus misericorditer raunera-
justa diligit informare, ul ct divinis laudibus in- ri , ut contemplandi merito dignus sit lsrael
venianlur sludiosius inservire, et verbo veritatisj appellari, eum non vult sub otioso sileniio lur-
fitle sana proximos erudire. Cxterum a renibus; piler Teriari , sed acceploruin memorein , gra-
eortimriein longiuscule removetur, cum solulo> tis laudibus occupari. Cives autem Babylonios,
castitalis cinclorio, luxurix lenociniis inslructumi quorum pculi et inprxsenliarum fumo puiei
el bene compositum os honorat, ori non conve- lenebranlur, et postmodum in ipso puleo tcne-
niens, renum inconvenienlia decolorat. In medioj 657 Br's inevilabilibus excxcanlur, qui et hic
igilur horum Dei prxseutia non habetur, quos3 conversanles non cceleslia diligunt, non iuvisibilia
omni ex parte xquali custodia non tuetur, ini digne sperant, et in sua illic malilia despefalione
ore quorura ponit verbum fidei vel doctrinam,, ultima perseveranl; bos, inquam, divina xquilas ari
sed lumbi eoruin non satis redolent disciplinam.. j) J immolandum sibi laudis sacrificium nnn hortalur,
Magnum ilaque beneficium illis Dei dignalio re- non eorum os aperit, non apertum iinplere graluln-
proinittit, quos intra sux dilectionis sanctuariumn lur, sed quorum opera, eorum et prxconia pariter
sic admiltii, ut in eis ea bonilale, qux sua est,t, exsecralur, et quorum vita mala et pertinax depra-
dicat se medium habitare, ne scilicet hac vel ;I vat intenlio, os eorum, ne bona proferat, clauriit
illac inveniantur reprehensibiliter declinare. « Ha-i- silenlio. Cujusmodi silenlium, quo , ut riixiraus,
bilabo, inquit, in medio Jerusalem!, et erit Jeru-i- silere compellunlur qui a bonis proferendis mali
salem civilas veriiatis. > Sicut ea in qua Deus is dislrictius repelluntur, hic plerumque habet iniliiini,
habiiare districto judicio dedignalur, confusx fal-I- illicprocul dubio consummatur, el sepultis in infcrno
silatis recte civilas appellatur , sic nimirum ea ;a porlis, seris, vectibus confirmatur. Elsi enim duin
dici verilatis civitas promerelur, in qua, imo in in hic vivitur plures mali bona dicere permittuniur,
cujus medio habitare ipse qui esl veritas per- r- et dxraones in Evangelio bona verbo, mala moribus
hibelur (Joan. xiv). Deus quippe verilas est suo io eloquunlur, tamen lam isli quam illi cum in lacum
ipsius lestimonio vcritatis, qui ejus quam inha- i- infernalis raiserix devolvunlur, lanlis angustiis, do-
)[. lotihus, lenebris obvolvtintur, ut vcltil presst moia
bilat convcrsam mtiltiludincm civi|aiis invilat sol-
H45 DE SILENTIOCLERICORUM; IH8
irremediabilileratleranlur, et atlrili graviter xlemo .\. gione mortis quis libi mortuus confitetur, cum libi
silenlio teneanlur. Ipse quoque Deus apud lales nisi vivens non possit confiteri, nec digneris nisi
silere perhibelur, ne meriio laboranles suo saltem confiteniium misereri? « Non niortui, ait, laudabunt
alloquio consolelur, quia quos pcenali silentio sine le, Doinine, neque omnes qui riescendunt in infer-
remedio vult torqueri, non vult eos quovis alloquio ntim (Psal. cxiii). * Et illud : «Nunquid confiteDilur
refoveri. Quod inluens Propheta : < Ne sileas, in- tibi pulvis, aut annuntiabit veritatem tuam ?> (Psal.
quii, a me, ne quando laceas a rae el assimilabor xxix.) Qttos instar pulveris dissolulos a facie soli-
descendentibus in lacuin (Psal. xxvn). > Cum eo, dioris lerrx projicit furens venlus, elinorle tno-
quotl ipse novit, consilio Deus delinquere nos per- rientes in profundura infemi judex prxcipilat vio-
miilit, cura in noslra nequitia induratos diutius nos lentus, eos itlem judex severipr non sinil vel mulire,
dimiiiii, cum nos ari pceniientiam non relrabit, non sed tanto premit silenlio, ul in lornientis suis dican-
revocat, non horlatur, non denique beneficio visi- lur obdormire. Sicut enim supra, por Jeremiam
taiuis gratix consolatur; profecto a nobis silere vel dictum esl, quos ira divina inferiorem projicit in
lacere culpis exigenlibus invenitiir, dura noslra mi- infernum, jam non evigilaturi soninuni dormiunt
seria nullum ejus beiieficium experitur. Qno tacente, sempiternum, et in eorient sotnno tot pressuris el
«lescendentibus in lacum miseri siinilamur, ibique D doloribus angusiantur, ut nibil ultra boni sperent,
laboranlibus dainnata similitudine comparamur, et, vel diliganl, vel loquanlur. De quibus Anna: «linpii,
si Deo induralo ejus deinceps visilaniem graliam ait, in lenebris conticescent (/ Reg. n). >Quia vero
non seiilimus, ad illorum (andem coiisorlium in illic apud eos silenlium a bonis consummari penitus
ejiisdetn locum miserix deveniraus. ln qtto lacu invenitur (sicut longe expressius novit quisquis illud
turba misera dolore misero cruciatur, et sicul non prxsenlialiter experitur) cum Ioquendo, illuc ven-
ntidilx, sic nec prolalx vocis remedio levigalur, quia tum sit, nobis landem de eodem silentio est silen-
nimirum miser qualicunque fruitur leniraenlo, si tliiin, et silendo, quod suum est, illis prxsentibus
vel vocem habere conceditur m tormenlo. Unde relinquendum
quiriam elbnicus : < Heu, inquit, dolor quam miser 658 CAPUT XCVH.
est qui in tormenlo vocem non habet! > Et per De silenlio a malis noxiis*
Ezechielem Dominus : < Non planges, inquil, neque De quarto autem silenlio, quod esse a malis in ca-
plorabis el uon flucnt lacrymx lux, ingemisce lacens pite responsionis hujus asserui, et eorum velut
(Ezech. xxiv); > et infra : < Non plangetis neque texens catalogum, in ordine postremum constitui,
flebitis.sed labcscetis in iniquitatibus vestris (ibid.). i P jam a tfibus explicilus de quibus ulcunque disserui,
Yidetis istos inierius dolores raiseros sustinere, el locus tandem vel lempus exigit ut disseram sicut
tamen in doloribus conlicere, intus ingemiscere, proposui. Sicut enim a bonis, sic et a malis silen-'
labescere nequius et torqueri, et lamen a planctu et tiuni esl. Mala autem sunt, qux vel noxia vel trisiia
lacryinis piohiberi, ne si vocem in lornienlo, si sunt. Noxia quidem noslrx bellum inferunt sancli-
planclum in dolore proferre concedantur, continua tati, trislia vero sunt obviantia volunlali. Primura
digni miseria, vel tali solalio poliantur. Cum enim igitur de noxiis videamus a quibus qubmodo silere
inlirinus quilibet dure premitur a potente, nullo ejus debeamus, ut cum hoc inslructi fuerimus docu-
meriio, nulla potentia resislente, profeclo qualecun- mento, silere valeamus divini muneris adjumenlo.-
que conferri sibi remedium arbilralur, si punitori Divina lex in lucla pbedientix volens bomincm
suo vel laudes placitas, vel preces querulas offerre exerceri, exercitii merito de bono in melius promo-
concedatur. Si vero potens et lorquere male meri- veri, sicut prxcepit ut explere studeret indicla, sic
tum non omiltat, et tamen eum loqui penilus non prxcepil ut penitus respueret interdicla. Qux autero
permiltal, gravis dolor sxvius et inlolerabilius in- jussa sunt fieri, bona voluit appellare, quia vidil ea
gravescit, velut cum negato omni spiraculo accen- suo jubentis placito concordare, qux vero jtissit
sus clibanus exardescit. Unde Propheta : < Pones D nOn fieri, mala econtrario nominatur, quia eitlem
ees, inquit, ut clibanum ignis in lempore vullus imperanti non satis placila judicantur. Illis ergo
lui (Psat. xx). > Recle Propheta illos ut clibanum voluit eum quem fecerat Deus insistere, ab islis
dicit uri, qui clauduntur in inierno nulium remedium vero prorsus desislere; ad illa coraplenda eura esse'
invenluri, quorum passio tantis est angustiis cir- vigilem, loquacem, actuosum, ad ista vero, quiescen-
cumclusa, ut non solum a remedio, sed eliam a spe lem, tacentem, otiosum. Unde cum Abel innocuo
remedii sit exclusa. Et quia nullo se remedio, nulla Cain perfidus invidisset, et acceplo ilJius, suo aulem
spe remediisentiunl levigari, ejus, qui liberare po- non acceplo munere ejus facies concidisset, ait ei
terat, jam nec desiderant recordari, et cujus grata juxta translalionem aliam Doiriinus : « Peccasti,
memoria non tenentur, velut nescientes eum, ei quiesce (Gen. IV); > ac si dicat: Si mente scelus
nullatenus confilenlur. Quod innuens prxdiclus traclans, quod nondum in verbum et operam per-
David : < Non est, inquit^ in morte qui raemor sit duxisti, jam lumuilum inlolerabilem sercnis mcis
tni (Psal. vi). > Et adjunxit: < In inferno autem quis auribus intuiisli, vel modo reus cogitali facinoris
confitebilur libi ? > (Ibid.) Ac si dicat : Quia in erubesce, el confusione confnsiis modeslo sub silen-
morie sua memor lui mortuus non babetur, in re- lio jara quiesce. Denique longe post per Jeremisifi1
!U"7 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBO1Y1E SPEI i"US
quidam argni meruerunt, qui non confusi confusionc, A loctitio usqtte in clausulam audiatur, dbhec ad per-
Crubescere nescierunt. Sicul eniin frons iinpurieus feclum damnalionis ruina irrcvocabili veniatur. Si
vel cor irreverens prxceps decurrit in vitium, sic enim perpeudit quod molu primo animus seducatur,
nirairum moriesia confusio parit silenliiim, dum pce- statim ab eo exigil ut in opus suggestio producatur,
rikens luiiiulliianiem ccrdis maliliam jam deponit, consequenter ut operi consuetudinem, velut 659
el confusus quidquam siraile prorsus agere non ap- cumulum superponat, ui sic roboratum xdificium
ponit. Recte ergo peccalorem invuat Dominus ut levis, imo quxvis ultra impulsio nbn deponat. Quod
quiescat, ut post cogiialum facinus pcenilcns eru- enim viderit primx suggestioni enervem animum
bescat, ne iterata culpa velut in fasciculuin ccngera- adbibere, in hoc videlur sibi jus quoddam propriuni
lur, el intolerandus clamor divinis auribus ingcralur. ontinere, el prxdicium suum ordinem suis Iegibus
Cujusmodi consilium perdilionis filius non autlire insiitulum, ab eo qui esse ccepit suus, gradaiim
obduralus malitia revocant, non curavil hiiiiiililef exigil in tribulum. Miser ulerque. Sicut exactor, sid
obedir.e, sed desperalione desperans el quasi ahre- auditor obediens accusalur, a quo nibil venenosum,
iiiintians monilori, vinctas inanus offerens, lotum se nihil noiium recusatur, sed cum primse voci aurem
exposuil deceptori. Qnod verbo insinuans, ait : pronam dederit negligenler, hostis jam prxvalehs
< Major cst iniquitas roea quam ut veniam merear " ab eo consequeniia exigit violenter.
(ibid.).i Suam iste iniqiiitatem, quam Dei bonilalem, — CAPUT XCVIU.
rnajorem asseverat, el indntus scnsu devio a saluie Qualis invenitur prima illa mulier exstilisse s
et ^eiiia jam desperal: el oh hoc quieiein congruam qtiain voce subdola serpens legitur seduxisse, et llla
ulile sileiitiuin assuraere non proponil, sed magis virtini uxorium ad culpx consortium induxisse, et
inquietiim, vagum el profugum se expouit. < Ero, sic ambo perverstim consilium ad fmem nefarium
inquit, vagtts et profugus super terram (ibid.). > Va- pcriluxisse. Qui quoniam ad primam vocem exacle-
gus el profugus miser miserrime lunc habeiur, cum ris a justitia defecerUrit, nos longe post futuros,
undiquc desertus a gratia, solo vitio non tenetur, xque miseros effecerunt, et maledictio qux illis vo-
sed habenis solulis per multa et varia circunifertiir, lunlarie proinereniibus est infusa, in nos etiam no-
niilli valens resistere, ctinctis pcrsequentibus ante- lenies lege mirabili, vel magis miserabili, poenali-
fertur. Inriuralus nequitia ari omne revocantis con- ter est infusa. Qux sic nostfam invenitur naturam
siliuin obstinalus, non recorrians venix, morti per- niiseram prxpedire, ut jam illum exactorem, aui
diiae destinaius, ad onincm flatura vel impulsum non, aut vix possimus non audire, et cum ab cjus
cujtisque pravitatis fermr ut slipula, raplalur ut „ laqueis facile possent primi homines resilire, nos
palea, sux vitio levitatis. Quod velut confirmans ab eis jam non possumus, nisi cum gravi lucta,
siibjungil : < Omnis qui invenerit me, occidet me gressus labiles expedire. Cum aulem absente gratia
(ibtd.). > Omnis qui hujusmodi peccaiorem invenit, nsn possumus, vel nolumtis, luclando proficere,
perhibelur euin occidere, dum invenientis violenlia exaclor iuvalescens nos invalidos cogit deficere, el
compeliitur miser concidere, dum quxcunque illum pro suo ioquens arbilrio, sludet raala, eo aperlius,
passio impelit oppressiva, ille nescius evadendi quo fiducialius suadere, cl nos ccptivati non solum
menle perditus decepliva, colla prxbel gladio, lerga non rcnuimus, sed et diligimus consensu damnabili
vtilneri fugiliva. In qua vicloria, qua non solum respondere.Qux responsiononnunquam adeo perstre-;
viclor, sed et victus voli se compotem arbitratur, et pil, adeo dcbacchalur, et juxta libilum corrupix
de stia perdilion correplus intcrna pbrenesi gratu- voluntatis profcctu misero cumulatur, ul ex proxi-
latur, non quies a malis, non commeudabile silen- mis grave exempli contagium ingeralur, et usque ad
liiim celebratur, sed languofe insanabili Ixsa con- Dci anres clamor inlolerabilis perferatur.
scientia debacchatur. Et cum vocem nefariam pro- Cujiismodi elamor eo tempore graviter est audi-
ditir.it malignitai exacloris, et eidem voci responsio lus, quo populus Sodomorum inconcessa fervens
consonal audiloris, hujusraodi conscnsio, imo col!i- D libidine, ad explendum eam nequiler expeditus, ad
sio slrepilus gravioris claraorem durum ingerit fores jusii Lot festinavit uno velul exercitu congre-
serenis auribus Creatoris. gari, Iransgressis verecundix finibus, volens abu-
Exartor quidem ille est, qui nobis suggeslionem sive novis hospilibus copulari.
pcsiiferam insusurrat, et si huic susurrio nostra vi- Quem cum intus attentaret malitia revocare, et
gilantia, iroo divina cito gratia non occurral, quibtis- ei tiimultuanli riuas, quas habebat, filias prxsentaret,
dnin lenociniissuasorveneficus illud satagit irrigare, niillo modo ille perriilus acquievit consilio saniori,
11 riiligcntcr focuro facil,velulsurculum,germinare. sed augens violenliam, et claraorero nitiltiplicans,
Quod de 111.1I0 proficiens in pejus paulatira coalescit, instanter institit proposilo nequiori. Mira perversi-
perversx coalescens instar arboris invalescil, inva- las! Perversi illi honestius jusli consilium audire
lescens festinat adeo raraos palulos dilalare, ul in noluerunl, nec unius noctis hospilibus parcere vo-
eis inveniantur cceli volucres, id est maligni spiritus luerunt, tanto furore appelentes prorsus illicila, ut
habilare. Exigil atitem ille qui suggestionem nobis ea respuerent, qux, elsi non divina lex, tamett
iugerit latn fccundain, ut qui primam ejus vocem naluralis ordo reddebal licila. Sed enim angeli qui-
audiciit. audiat ci scctiudam, ct sic deinccps cius bus munditia cordi erat, lantam impudcnliam noii
 £143 DE SILENTIO CLERICORUM. 1130
ferentes, besliales viros violentiara justi foribusin- A paliler possidere, occupare januas, thfono ejus po-
ferentes, gravi cxcilate, ne inveniri posset aditus, tenlialiter insidere, lantus illic furor, tanto ibi
perciisserunt, et inde recedentes veluf de pedibtts Ixtitia celebratur, ut nihil saluiiferum admiilalur.
ptilvereni excusserunt. Neque hoc satis divinx vi- < Qui lxlantur, inquit Saloinon, cum male fecerint,
siiiii esl xquitati, qux miserans et parcens hunianx et exsultanl in rebus pessimis. (Prov. n); > Hujus-
dittiius pravitati, ad reddendum par pari landera modi lxtitia vel exsultatio menlem cxcat, hxc
accingitur vel invila, cum ad calcem illa pervenerit, vitalem spirilum prorsus necat, et cum mortuus non
iion niinis, non precibus, emollita. < Clamor, in- opere nisi mortuo deleclalur, quxsunl vilalia, quse
quil, Sodomorum et Gomorrhxorum mulliplicalus salubria, non sectatur. Ideo diclurus per Isaiam
est: descendain et viriebo utruniclainorem, qui venit Dominus : <Discite benefacere. > prxmisil. < quie-
ari ine, opere cotnpleveriiit, an non (Gen. xviu). > scile agere perverse : > innuens quia si prius in
Vull xquus judex sceleralerum vilia sic punire, ut animo ignis malilix non tepescii, si loquax Ixlilia,
adversus eum nulltts justa pessit querimonia vel si clamosa exsultatio aliquanlulum non quiescli, ad
niutire, ut, anlequam inveniaiur illorum perdilio audienrium bonum, auris riura spinis obsila non pa-
delimri, eorum possit maliiiam quasi prxsenlialiler lescil, ad discendnm quod justum est, inteliigentia
experiri. Desccnriens igitur in duobus angelis civi- B negligentius obdurescit. Mens niinirum pravis desi-
tatem nefandam ingreiiitur, et ad domum justi Loth deriis inflammala et ad perditionem sui perversis
invitatus, ul hospes digreditur, ad quam, ui prxrii- operibus occupata, quandiu a proposilo ntilla poe-
clum est, a puero usque ad senem cives Sodomx niienlia resipiscit, magistris ulilioribus non iiitenta«
confliixerunl, et ea, quam aiidislis, cxcilate percuti benefacere non addiscit. Denique cum quis alterum
meruerunt. Verum qtiia vitio abominabili lolo erat aggrediturad docenduro,primo eum invilaldiligen-
corrupta civitas, ad puniendum lantam aboniinalio- tius ad tnecntluni, quia sermo superfluus est docen-
ncin non suffecit illala caecitas, et ultor scverus fal- lis,'cuinon prxsiatsilentium atteniiodiligensaudien-
cem apposuit sic ad purum omnia noxia resecan- tis. < Taceiepaulisper, ait Job, ut loquar (Job xin). >
tera, ut non morbum solumraodo, sed et de medio Etpaulo supra: <Fabricalores,inquit,mendacii,uli-
tolleret xgrolanlem. < Igitur pluit Dominus super nam tacereiis! > (ibid.) Eos qui tam corde quam
Sodomam el Gomorrham sulphur et ignetn a Domino lingua fabricant falsitalem, zelo ferveris juslilix Job
de coelo, et subvertil civitales has et universos ha- dpcere satagit veritalem, et' prxceptor bonus ad
bilatores urbium (Gen. xix). >Merito, qui talis culpx, silentium provocat aiitliloreni, ui silenrio ille fru-
tam inconcessi sceleris arguuntur, lali pcena irreme- < r, ctuosius audiat prxceptorem. Quia enim mendacio
diabiliter feriuntur, et iralus judex nihil sibi visus nihil amplius obstrepit verilati, el clamosa iniqui-
esl invenire, quod abolendis tam nequam operibus tas repugnat vel obmurmurat xquitali, bona t!o-
posset aptius convenire. Nam quia ignis ardel, fe- cens, auriitores a malis noxiis vull silere, sciens illa
let sulphiir, utruraque pariler copulalur, et imbrein cum istis locum vel concorriiam non habere. Et ne
inauriitum super civitates miseras ullio jaciilatur, forle hoc dicens, el huic dicto moribus conlradicens,
quas et verecunriia pfocul pulsa libido irreverens ac- dignus sil accusari, et consequenler inveniatur ejus
cendebat, el transitis naturx legibus, felor ltixurix doctrina dignius r-ecusari, quales illos ad audiciiduiii
polluebal. Quia fetori et ardori libido irapudens est utilia vult habere, tales seipsum ad discendum si-
araica, suis quasi affinihus digne plectilur impu- milia diligit exhibere. Unde ail : < Non invenietis
tlica, et quorura Ienociniis solebat anlea gralanier in lingua mea iniquilalera, nee in faucibus meis
obedire, eorum aculeis tandem cogitur deperire. stiiltitin personabit (Job vi).» Et longe infra: < Non
Sic nimirum censura districtior, sicut contrariis loquentur, inquit, labia mea iniquilatem , nec
nonnunquam contraria, sic etiam simiiibus ali- lingua mea meditabilur mendaciura (Job XXVJI).>
quando punit similia, el cum non vult diutius in- Sciebat justus vir quod cum iniqnitas , stuliitia ,
composiiospeccanlium clamores sustinere, novil cla- JJ ] mendacium , silentio non premuniur , cuin per-
mosos majestale gravis manus sub ingrato silenlio sonant, cum perslrepunt, cum liberlale noxia
cohibere. Illud taraen divina bonitas curare magis resolvunlur , auris obstrusa talibus verbum salu-
dignoscilur, ad hoc, sustinendo, 660 comraonendo tiferum non admiltit, non doctrinam utilem ad
a vindicta volens reprirailur, nl dilata ullione pec- sedera cordis intimam inlromiitit. Ob hoc sano
calor poenitens erubescat, et a nequam viliorum fretus consilio sic illa noxia studet silenlio co-
strepitu non tam coaclus, quam spontaneus con- hibere, sic ab animo, a faucibus, a labiis longins
quiescal. Propler quod per lsaiam admonens, ait: removere, ut quieti optatae non atlentenl vel non
< Quiescile agere perverse, discife benefacere prxvaIeantobluclari,utnullumohstaculum doctrinx
(ha. 1). >Nihil quippe gravius invenitur Dei auri- prxbeant salutari. Spiritus quippe Dei quo sanclus
bus insonare, nihil eum araplius ad iracundiam pro- iste interius erudiiur, cujus dono et gratia e tu-
vocare, quain mores perversorum felle nequitix multu laqueorum forensium cxpedilur, eos non eru-
depravati, viia irreverens clamosx dedita pravi- dit qui.nequiter, stulie, mendaciter diligunt verbo-
taii. sari, qtii nolunt a laqueo veuantium et a verho
Quandiu enim perversiias mentei» gaudet princi- aspero liberari (Psal. xc). Ab his eniru doctor spi-
>jm PIHLIPPI DE HARVENGABBATISBON.dESPEI 115^
l iitts non aiiditur, a qnihus remolior culpis exigen- A ^ valet stalum immobilem.cuni lanie.n ejus superficies
tibns invenitur, qui ab ipso, iniquitate media divi- slraia planilie decoratur, non fervere, sed quodam-
duiiiur, et respeclu gratix lanquam ejus facie non rnodo jam quiescere indicatur. Aliqtiando quippe
fruutitur. Qualibus Isaias : < Iniquilates , inquit, ipsa ejus diffusio crispanti dorso placirie coxqua-
vestrx tliviserunt inter vos ei Deum vestrum, et tur, a cujusmodi xqualilate , et xquor proprie
peccata veslra absconderunl faciem ejus a vobis noiniriatur, cura scilicet inslar campi plana ejns
(ha. LIX). > Qux sit autem iniquilatum, qux pec- superficies screnatur, et sereno xquore nnuta grato
catorum moles, qux inter illos el Deuin schisma navigio gratulatur. Cum vero eiriem mari importnna
noxiiim operatur, til nulla convenlio, nullus ad iu- supervenil ventorum incursio, cum undam prxviam
vicem consensus habealur, propbeta insinuans dure urget sequeniis impulsro, cum lurbata ejus pla-
subjiingil : « Labia vestra locuta sttnt mendacium, nilies in cumulos graves erigitur, et nuiic velul in
et lingua vestra iniquiialeni falur (ibid.). Cum lin- abyssum demersa,, riunc emergens in allum pcrri-
gna, cttm labia inveiiitiiilur silentium faslidire, cum gitur, tunc profecto ipsum mare lanquam ira dicilur
fnstidito silentio iuiquilali et mendacio deservire, coinmoveri, et sic freniens freraere, ut silenlio iuin
niniiruin ad ea lumuUuanlia xquilas et verilas non possit cohiberi.
ctirant devenire, et si forte venefinl, a lumiiltti in- B A quo freniilu non jam xqtior, seu fretum potius
vento fesiinant citius resilire. Sicul juxta Evange- appeliatur, quia xqualitale perdila, fervore tu-
lium :« Nemo potestdiiobus dominisdCservire(Ma»/i. inido debacchaiur, et ejus ira ventis urgentibus
vi), »sic isla diversa et adversa non possunt pariler ingravescit, et facies Inrbulenta unriis frenientibus
convenire, et quandiu mendacium et iniquitas cor- intumescil. Sic impii, cum accensi fervore fuerint
Uis oblinent principatum, xquitas non ingrediliir vitiorum, et de malo in pejus gradatim corruentes
ad iriem cor, lain conirariis occupalum. Quod infra in profundtimvenerintpeccaiorum.pressieioppressi
titmuliuanlibus lenociniis jam nec valent nec voluni
per eunidem Isaiam nonnulli inveiiiunlur asserere,
qui post culpas, cum poenas culpalum coguntur quiescere, sed in suo fervore etfremilu, et coguntur
incurrerei agnoscunt et quo meriio ad mala sequen- et amanl persistere. Qui enim deserenti graiiara
tia devoluti, et qux mala prxcedente meriio fue- voluntatis arbilrio depravanlttr, et non solum pec-
rint assecuti. « Locuti sumus, inqtiiunt, de corde care, sed peccato peccatum adriere graiulanlur, cum
verba mendacii, el juslitia longe sietit, corruit multiplicalam culpam adversus Deiiin neqtiius in-
verilas, etxquitas non potuit ingredi (ha. LIX). » durescunt, nimiruni a proposilo facile non quies-
Quia istij ut aiunl, de corde mendacium sunt locuti, C cunt. Unde et Dominus ad Job :« Nunquid, aitj
et abborrentes silentium , malitiosis lumultibus qui contendit cum Deo tam facile conquiescit
obvoluii, ad eos inquietos appropinquare justitia (Job xxxix). >Homo qui cum Deo audet contendere,
lioii curavit, ad mendaces verilns, ad iniquos xqui- dutn cervice tumida ileraio etttn prxsumit offendere'
tas iioii inlravit. Est enim ininrica virtuti affectuum! offensionum strepilu obduratus nescit quietis adilum
jjarnalium mullitudo, mens tumullui dedita, Ixsse. invenire, gaudens foro et platea non poiesl pacis
conscientix lurpitudo.qux velul in plalea occursan-. sanctuarium introire. Quod asserens prxdicius Job:
tibus qnibusque vitiisseexponit, etmale obdurata, ai « Quis resiitit, inquit, ei.et pacein habuit?» (Job ix.)
forensi 661 strepilu quiescere non proponit. Qtix, Si creatura Crealori peccando gaudet resistere et
dttin graia inquieiiidiiie ad obsequendum lalibus3 ad cumulum mali in sua duriiia non limel persis-
elaborat, dum post gregum abit vesligia et pascens5 lere, ejus, in qua obduruit, nequitix non poiesl
lixrios lnisera se ignorat, sibi perdilx quidqunm, oblivisci, nec eam quam non diligit pacem, vel silen-
saluiiferum quidquam ulile jam non dicil, laborii liura adipisci. Quandiu enim quis peCcare nequiter
suo quieiem vel silenlium non indlcit. Quam arguens3 nonvereturjetamorepeccandi nec Deum liniet, nec
Isaias : < In mtilliludine, inquil, vix lux laborasli,, hominem reveretur, profecto quielem invenire, pa-
non riixisti: Qttiescam (ha. LVII).»Viaejus qui per-- JJ cera assequi non meretur, carens ejus graiia; sine
Vcrse gratlilur, peccatumest.per qttod qtiisque per- qua pax innocua non habelur.
ditus ainbulareetinambulandonon renuit laborare, CAPUT XCIX.
et quo niagis peccatum peccato superaddito citnui- Qiiodpropler Eliphaz Thenianiies citm ad ipstim
lalur, eo niagis vix multiplicis labore gratulatur. Job perciissum et afllictuni molesliis loqiierelur,
Cnjns vix graiiosa, licel salis onerosa mulliiudo,i, xstiraans quod illc exigenlibus culpis suis niala
quani sibi ille perdilus coacervat, ipsum coacer- instantia pateretur, et inter paliendum procax et
vantem gravi quadam mollilie, vel molli gravedinee iinpaliens habereiur, honeslura ei et salubre consi-
sic enerval, ul tanquam vitula gralo labori dedilnss liumvisusest impertire, quo audilo idein Job pa-
ei iriturx, reddcre captam mentctn jam nec velit it cein posset elsilenlium invenire. Allendens quippP
ncc valeat quieti profulurx. illura duris percussionibus cruciari, et multo raagis
De qualibus paulo infra idem Propheta : Impii,, arbilrans culpis eura inlerioribus pra'gravari, eas-
aii, quasi raare fervens quod quiescere non potest. dem ilii culpas audet procaciter exprobrare, etse
Mare qtiotl nattira propria molum habet fliixum et:t ipsum noii salis inspiciens, virum innocuum graviter
labilcm, quod ntillo vel modo, vel tempore obtincree aeeusare. « Nudos , inquil, exspoliasli vcsiibus^
J.E* 1>ESILENTIO CLERICORUM. H5*
aquam lasso non dedisli, et esurienli sublraxisti A non sola pax, sed diversa el multiplex invenitur,
panem, viduas diraisisti vacuas,"el lacertos pnpillo- multam cujus diversitalem diversilas appetentium
rum comminuisti (Job xxu). > Quid autem horum experitur, cujusmodi pax ilia sit ad quani eo quod
inalortim merito fuerit asseculus, el de malo in ma- dictum est, itinere pervenitur, serraone sequenti
lum corruens, ad quantaro inquieiudinem devolutus evidcnter satis et utiliter dcfinitur.
idem Eliphaz insinuans subjungit : < Propierea, < Si reversus fueris, inquit, ad Omnipolcntem,
inquit, circumdatus es laqueis et conturbal te longe facies iniquitalem a tabernaculo luo, eritque
formiriosubila (ibid.). t Quia, inquit, Deuro multi- Omnipolens contra hostes luos (ibid.).>Cum quis ad
pliciler offendisti, duin nil boni conferens, malum Deum devoto affectu revertitur, cum legem illius
insuper egentibus intulisli: proplerea obsiinaiione suscipit et in corde sermones amplectitur, a vitiis
rcprehensibili tanquam laqueis vel compedibus pacem, silentium a malis noxiis proraeretur, a ta-
obligaris, ne ad pcenilenduni, vel cognoscendum bernaculo suo procul iniquitas amovetur. Taberna-
iniquiiates proprias converlaris. Et qui aniea culuni nostrura, vel corporis vel mentis habilacu-
stulie securus prosperitale transiloria Ixtabaris, Ium perhibefur, quia et in corde vel corpore aniina,
nunc eadem perdita evenlu subito conlurbaris, et et in mente intenlio continetur, a quibus nimirum
formidas ariversilalem qtiam tibi senlis durius B ' iniquilaleroprocul eliminat quiet mentem inteiuione
acciriisse, qui ftituram quam prxsentem debueras prava, el opere carnali corpus non inquinat. El tunc
prudentius limuisse. Omnipoiens invenitur illius hostibus obviare, cum
Sic Eliphaz Themaniles, sic jtistum Job lurbalum ab eo curat malignos spirilus repulsare, cura reces-
xslimabat, sic ipse judicandus occultam cjus sus menlis infusa gralia munrios eflicit et serenat,
conscientiam judicabat.arbitransillumculpas graves el ab eis. manu forli quidquid nequiter obstrepit,
negligentius incidisse, et pacc cordis penitus dissi- alienat. In hac pace vel silenlio quietus delitescil
pata, Deo lurbulenlius restitisse. qui Deo Crealori juxla verbum Eliphaz acqiiiescit,
Qui cum plane denotasset morbum durius 662 ctijus menlem serpentina suggoslio non seducit, for-
iugruentem, eidem morbo medicinara satis proiulit len»cujus spiritum ad explendum opus nelariuin fe-
eongrueniem, dans consilium quo dura illius per- niktea mollilies non inducii.
versitas evertalur, et iumultu sopito, ad pacera Ham cum fraudulenler cordi suggestio nequam
perditam revertaiur. « Igitur, inquil, acquiesce ei illabitur, cum suggestioni multo nequior voluniatis
et habeto pacem (ibid.). > Bene sensit Eliphaz cdnsensus adjungitur, cum volunlas corrupta raale
quod internum recte silenlium teneatur, quo vel prbficiens datur effeclui, cum ad prefeclum nequi-
morio vel ordine ad cjusdem pacem silentii venialur, •- tix salutem suam peccator habet contemptui, pro-
etsuper eo salis congruuni mandaium, vel consi- fecto pax interna, mentis silenlium perturbalur, et
lium prolulisset, si cui proferendum fuerat, dili- qiiasi mare fervens quod quiescere non potest, con -
genlius attcndisset. Cxterum juslus Job Iiujus con- scienlia cuj^ tanquam undis exerescer-tibus de-
silio non cgehat, quia mala super quibus injusie. bacchaturf Quod si forte aliquando hujiismodi
arguiiur, non agebat, et silentium vel pacem inti- peccator aliqiiantulum resipiscit,sit[et] limorc con-
mam quara creditur non habere, constat eum lani, cussus el [a] fervore noxio quiescere concupiscil, non
gratia quani meritis congruentibus oblinere. Cujusi lamen slatim quietum potest silentium obtinere,
conscienliam quia Eliphaz non subiilius introspe- non a collo vinculum, non a pede compedem remo-
xii, etcxcalussiiperbia non ejtis innocentiam inlel- vcre. Cui toluin enervi inolliiiei se «ubjecit, cujus
lexit, consullo consulere, docere voluit docliorem, virus noxium lam primo quam secundo, lain lertio
et uon satis sanus ipsc doctrinam lamen protulit, quam quarlo non abjecit, bujus gravi jugo cervicem
saniorera. < Acquiesce, inquit, ei, et habelo pa- facile non subducil, quia, et si expellal illud, loro
cem. > Nimirutn in pacis sane felici gremio non, lamen consueludinis readducit. In hitjus peccatoris
quiescit qui auclori Dco non diligentius acquiescit,, j.
; persona dolens Job loquitur, et de lanta miseria
nec digne a malorum tumultu noxio lerialur, quii dure conqueritur, ccnquerende insinuaiis qup lapsu,
ad audiendum verba illius non humiliter inclinalur. vel orriine nequitia consummeiiir, qua consuminata
Quod propter subjungil : « Sttscipe ex ore illius le- silenlium a malis facilenon lenelur. < Quare, inquit,
gcm etpone seruioiies illius in corde tuo (ibid.). > non iu vulva mortuus suiii? Egressus ex ulero non
Quoniam monueral ut Job acquiesceret Deo, quo-. statim perii? Cur exceptus genibus? Cur laclalus
niodo adquiescendum sit ei, adjungit, quia lunc etl uberibus? > (Job tit.) Primus peccaii inotus sugge-
prudens doclor, et doctrina efflcacior judicalur, , stio est, cum scilicel nosirx menlis purilatem diabo-
cum non solum quid fieri, sed et quomodo debeall lus lenlans confundere, ei suura virus lalenterprx-
fieri, dcmonstratur. Hle autera ex ore Dei legemi suinit infundere, ul infuso eo, menlis affeclio sedu-
suscipere et in corde suo sermones illius ponere> calur, et affectus in effeclurn prefectu nexio perriu-
comprobatur, qui divina mandala el audit et autlitai catur. Tunc autein velut in vulva semenconcipitur,
tenerius amplexatur, qui ad cognosccndum ea au- cum in corde suggeslio maligna congerilur, et iit
diiu sollicito strenuus incalescit, et ad faciemlumi vulva conceptionis peccator emorilur, cum sngge-
eadem inleriore diligenlia non tepescit. Quia vero> stio proficere ntillo prorsus assensu permilitur.
PATUOL. CCIII 37
 U35 PHILIPPI DE HARVENG ABBATISBON^E SPEI U56
« Qttare non in vulva mortuus sura? > Quare, in- A bitur suggeslio primiliva, cum ea delectalur nativa
quit, suggestioni primae obvius non processi? Quare quadam raolliiie sensualitas deceptiva, hujus non
semen injeclum pede valido non pppressi ? quare nunquam blandiliis ipsa quoque raiio, ipse spiiiius
muscas nccurrentes manu provida non abegi? et infirmatur, ct infirmali conniventia inchoatum prx-
antequam peccato viverem, eidem rnori polius non ludium opere confirmalur. Devicto quippe spirilu,
clegi? In secreto vulvx morluus peccator exisleret, ad explcndum opus nefarium universitas sensuum
si male vivendi allendens inilium, ei consilio pru- applicatur, ut per eosel in eis tanquam in genibus
denti rcsisteret, si conlra molus primos tanta sese foveatur, ad explelionem cujuseflicacem diligentiam
juslilia cohiberet, ut peccato alludenli nullum pror- non apponil, qui ad consentiendum illi concordiam
suscolluditim tanquammortuusexhiberet.Siveroad sensuum tanquam genua non suppor.il. Sed utinam
iergendumvirus663irijectummanumpromplamnon vel lunc laxas peccandi habenas coerceal, et exlen-
exerit, si primum semen nequilix quasi caput ser- sum ad ulieriora appelilum nequam retineat, nt, si
pentis non conterit, nimirum suggestio in delecta- fetui noxio supposilis genibus consentienrii prxbuit
tionera transire concedilur, el instar Evx, sensus blandimeiitum, saltem non adjungat laclis infundere
noster camalis seducitur. In cujus seduclione velut nulrimentum ! « Cur, inquit, laclatus uberibus? >
ex ulero peccalor egredi perhibelur, dum quod B Ipse peccalor sibi laclis alimoniam dicilur imperlire,
male conceplum fueral, in pejus promovelur; dum cum non solura ad explendam in corde nequiiiam
semen nequam non solum lxsione debila non mar- delecialioni, diligii consentire, sed eidem consensui
cescit, sed arijuncto delectalionis irriguo nequius spem falsam, vel defeusionis audaciam superponit,
invalescit. Quem profectum in pejtts vir prxdictus et in his pessime roboratus, peccandi proposiltim
recolens incidisse, dolens couqueritur in eo eliam non deponit. Sic et Adam cum Evx carnaliter sa-
non periisse allcndens quia, el si mori noluit, cum pienli, amore sociali obstrictus esl, sensum atlribuit
in vulva secreto lalpissel, vel perire debuit, rum et ad verbuin illius, ori suo inlerdicium frucium
jam ex utero processisset. apposuil, opere perpetrato non stalim compuncliis
< Quare, inqtiit, egressus ex ntero non slalim pcenituil, sed Deum credens non facile bomini suc-
perii? > Cum non in vulva, inquit, morle prospera censere, imo vero novaecausa conjugis delinquenti
sim oppressus, quare sallem non perii stalim tit ex remissius indulgere, parvipendens quod egerat, cor
ulero sum egressus, ut altendens periculum, et in- suiini negligeniius induravil, et spe falsa deliniliis
telligens me periisse, id quod eram, perimerem, cui in eo quod deliquerat, juslo diulius perdttravit. Si-
erat meliusnon fuisse? UnJe in Evangelio : « Melius -, mili forma longe post cum Sicbem filius Emor Di-
illi eral ut nalus non fuisset homo ille (Marc. xiv). > nx foras vaganli violenliam inlulisset, ct ei non
Melius quiriem erat seraen neqtiam in vulva defl- satis forsitan reluctanti pudoris virginei flosculos
cere, qnam ex ea nascendo proficere, et tam nalum absiulissel, ne corrupta pcenitens festinarel ab ex-
quam conceplum verli melius, el non esse, quam perlo negolio resilire, ille prudens in lalibus cura-
malum cxteris, pessimum sibi esse. « Verte iropios, vit irislem blanditiis delinirc. Hujusraodi blandiliis
ail Salomon, etnon erunt (Prov. xn). > Felix cujus delinitus Adam non solitm nullastalimse pcenitentia
impietatem divina gratia sic everlil, cujtis dorsum reprehendit, sed a Domino requisitus, tumens au-
ab imminenti onere sic diverlit, ul vel in vulva, dacia sedefendil; lenlansei, qux sibi data fuerat,
cum recens est morbus, intereat, vel saltem egres- mulieri culpx jaculum intorquere, vel polius ex
EUSex utero stalim depereat. obliquo in eum qui dederat retorquere. < Mulier,
< Cur exceptus genibus? > Cum fetus isle ex utero ail, quam rieriisti railii, dedtt mihi, et comedi. (Gen.
recens egreditur, el de primc ad secundum profi- ni). » Vidctur Adx quia, si mulier, vel si lalis ei
ciendi gradum progreditur, si proprium aclorem vel mulier non darelur, hujus transgressionis reus nul-
tunc invenerit inimicum, in ipso stalim ortu velut lalenus haberelur, el ob hoc, juslum xslimal ut
itianu perimitur obsletriciim. Si vero auclor niali D non sibi realus graviter imputeitir, ctim ab ipso
nondum ortum illius perhorrescit, sed ad provecium dalore causa quodaraniodo derivclur. Sic nimirum
cjus perlinacitcr inardescil, ad palpandum illud tam falsx spei, qnain defensionis lumidx uberibus
inanus infelices,' et tractantes mollitts excipiunt suis se lactavit, el sugens lac noxium in suo se propo-
gcnibus obsietrices. Post nefandum illud susurrium sito roboravit, et quod serpenle suggerenle mulier
quod callidilas insibilat serpentina, ppsl auditum seductibilis non rejecit, huic ipse consentiens, robur
nefarium, quo seducitur mollilies feminina, uxorius consuetudinis stiDerjecit. His quatuor nioriisvel gra-
ille Adam culpam mulieris non solum nulla casti- dibus inlus in cprde a juslilia declinamus, el ad
gatione pcrsequilur, sed eidem blandienti enerviter peccandum nequiter'meniem miseram inclinarous,
vicltis obsequilur. Qtiod enim serpens nequam ve- ut el si foris manus rea operis non videtur, lamen
nenosa fraude proposuit, quod propositum mu- iu cogilalione gradalim malilia consummelur. Quod
lieri seductx complacuit, huic iste inductus mol- atlendens Dominus : « Auferle, 664 inquit, malum
lem salis consensum atlribuit, et ad explen- cogilaiionum veslMrum ab octtlis meis. « Non vult
dum illud, scnsus operarios tanquam in genibus divina bonilas cogiiattis pessimos inlueri, qui ne-
fovendo supposuit. Sic eliam cuin menli noslrx illa- Quain a progrcssu tmllo frcno sustinenles cohiberi,
 1,57 DE SILENTIO CLERICORUM. 1138
qui de profeclu feslinanles irrevocabiliter ad pro- A I cii stiam solius vitam meritis reprehensibilibus in-
feclum, in pejus proficcre non desistunt donec ve- qttinare, scd el cxteros invenitur, quantum in se
•>>antad profeclum. esl, plurimum perturbare; dum eos non solum ad
CAPUT C. vivendum isle non incitat, sed ad perpetrandum
Eisdem vero modis quibus in animo cogitationum sirailia perverse coram eis vivendo solliciiai. Sicut
nialiliaconsummatur, peccatum quoqueforis actuali- enim sepulto cadavere inira cxcas anguslias inoiiii-
ter augmenlatur, et peccator infusa tandem sibi gra- ineiiii, si post dies aliquot soluta fuerit comppsitio
tia ,poenitendi, conqueritur et deplorat gradus sin- tegiinienti, borrore oculi, fetorenares circumstan-
gulos delinquendi. liuni offendiinlur, el ab offensione vix aliqui, nisi
« Quare, inquit, non in vulva morluus sum? forle remoti longius, defenduntur : sic niinirum
Job III.) » In vulva quidem poccalor vivere perhi- cum quis ad peccanrium impudcntius exardescit, et
belur, cum in absconso perpelrare opus illiciltim nec Deum limet, nec ad notiiiam homiiium erube-
non veretur, cum ejus, qui solus novit omnia, no- scii, eos gravat pluiimum quibus ejus pcrversilas
litiam vilipendil, sed adhuc solos aspeclus hominum innotescit, et cuin uvam acerbam comedal, deus
non offendit. Quia enim vel pcenas pro peccato sub- eiiain alteritts obstupescit. Quales illi per prophetam
ire pertiraescit, vel, etsi velit esse, vfderi taraen " fuisse arguuuiur, qui peccatttm suum prxdicasse
peccator erubescit; ob boc vel furlum curat agere ul Sodoma referuntur, qui opcra tenebrarum non
fraudulenler, vel mulieris non sux copulam appelit, solum abscondere noluerunl, sed pcccanles pnblice,
sed latenter, vel ad quodvis aliud perpetrandum ne- adjungere sibi cxleros volueruni. Iti quo statu pec-
quiler inardescit, sed adhucgaudens lenebris velut cator prospere depcriret, si digna cognitione sutun
inira parieles deliiescit. De quo in Evangelio; < Qui periculura inveniret, si, poslquain ad noiiliam boini-
male agil, odit lucem (Joan. m).» Nonnunquam qui num tanquam egressus ex utero deveniret, lerliuin
nullo vull obstaculo ab explenda nequitia cobiberi, male vivendi gradum cila pcenilenlia prxveniret.
cufat sollicile ut possil ab hominibus non virieri, et CAPUT CI.
ut peccetmagis secure, magis etiam confidenler, il- < Cur exceplus genibus? > (Job tu.) Si peccator
lorum testimonium refugit diligenter. < Quis me egressus ex utero stalim non deperit, si frontem
videt? aitquidam, tenebrxcircumriant rae, et parie- ejus impudicam occttrrens funda cito non conterit,
tes cooperiunt me, el nemo circumspicit me; quem molli eum gremio consueliido gaudct suscipere, et
vereor? > (Eccli. xxm.) Intra hos parietes, inlra vul- suppositis genibus, ut in eis gratanler nioretur, exci-
vam, intra hoc lalibulura peccalor morerelur, si se (-;( pere. Exceplum vero callidn tantis lenociniis de-
morttium humili pcenilentia fateretur, si divina gra- linire, lantis curat nexibus, lam blantlis'conipIcxi-
tia visitans misericorditer confessum peccatorem, et bus irretire, ul irreiitus non solura nolit pravum a
excitans velut a mortuis redderel justioretn. se propositum removere, sed ut vix aul nori possii,
< Quare non in vulva mortuus sum, vel saltem etiamsi voluritas videatur aliquoiies atljacere. Queiit
egressus ex uiero non statiin perii?» Si inlra vulvam enim sibi consuetudo allicii peccatorem, qtiem ma-
peccator vel peccatum latens non moritur, male, Itirti excipiens , reddere satagit nequiorem, tam
proficiens velut ex uiero vivens egredilur, dum sublilis, lam inextricabilis obvolvit eum blandi-
qued anle in lalibtilo (iebat aliquanlulum reverenter, nienio ncxiirx, ut ille dcceptus, quasi leneri se
jani in propatulo agitur impudenter. Nara qui, dumi xsliiuet vi naturx. Unrie satis illuri provcrbium
culpa latet, eara opprimere non feslinat, qui ari re- 665 venlilalur, quo hujus coiisiieiutliuis ncxura
cidenduro earo, dum velulserpil hiimi, non manumi robustior inriicatur, qnx facile proficiens et a pro-
exerit, non gladium evaginat, ad hoc, prpcessu tem- fectu non facile riesitura, affiuitaleni non parvara,
peris, invalescit, ut fraclo pudoris repagulo noni non parvuin babet consortiuin citm natura : « Con-
(inieal prosilire, et fronle inverecunda ari multorumi suetudo, inquit, altera natura. » Recte consuetudi-
noliliam devenire. De qualibus Jeremias : < Confu- nem, nalurainvoluit nominare, quia, sicut naturam
sione, ait, non sunt coufusi, eterubescere nescie- qnis non prxvalet exslirpare, sic nirairum quod
ruiil (Jer. vi).> vitio consuetutlinis perniiserit inolere, et si forle
Et iterum : < Frons mulieris meretricis facta est; volueril, non slatim polerit abolere. Cujtis diflicul-
libi : noluisli erubescere (Jer. III). > Nonnunquaini tatem nonnunqiiam aggrediens inlueri, el perpcn-
mulier qux ad peccandtim prius gaudebat latibttlP, dens altentius quam diflicilevaleai abolcri; si mo-
el amatorem suum arimitlebat clauso cubiculo, ari[ netur fotie ab aliquout sibi melius consulcns re-
hoc proficit ul lerso ruboreforas riiligat evagari, et spuat nocitura, ad ex"cnsandumse, miser conque-
conclavi neglecio, apertogaudeatlupanari.Postquam i ritur de natura. Quod enim consueludo sanior
enjm qiiis ptidoris melas, verecundix terminos prse- consilio contradicit, ille illeclus et deceptus naturx
suniit transilire, non curat ad qux vilia invenialur viiium esse dicit; et illius vel negligens vel non in-
manus noxias expcdire, et quis, quid, de eo dicat, lelligens subtilem, el vix exlricabilem ligaturam,
magnopcre non atlcndit, culpani levera judicans cn- lmic.imponil, quod inferat sibi veracitcr hanc ja-
jus famam vel infainiam parvipenriit. Huic non stilli- cltiram. « Mones, inquit, ut hiset liujnsmodi ultra
 159 PIHLIPPI DE HARVENGABBATISBONM SPEI 1ICO
noxiis non intcndam, ul salutis mcx benevolum A ribtts inriulsisse, mullis male merilis suum beneli-
nmalorempravisoperibusnon offendam, sed illorum ciiira centulisse, et preponens sibi eos quibus novi
Dblilus,ad ea qux poliora. suiu, consulio proposilo largam illius niunificentiam exhiberi, eunt quoqne
rac extendara, et vilx melioris angustiores semitas xslimat erga se avarilia non leneri. Sic islum per
apprehendam. Fateorquidem, istud mihi vcraciler ditum spes seductoria demulcere, sic ei sludet velc»
expetliret, inde el conscientia sanaretur, et bonesta uber geminura immulgere, ut sinislro ubere, sua
utilitas proveniret, sed naluram meam teneriludine illi vitiajusio amplius levigari, dextro vero ubere
propria vitlco sicurgeri, ut nullo possim motlo ad Dei misericordiam majorem debilo faciat xslimari.
hxc vcl hacc ardua promoveri. Non possum a teneris Ciim enim ille ad intuendum culpas suas oculum
ct suavibus abslinere, non inslar plurimorum dura non intcnriit, veleas, quae occurrunt, lanquam le-
el aspcra sustincre, adeo me invenilur nativa quae- vissimas parvipenriii, pulans easvel reas injustitix
dam mollilies perurgerc, ut gravibus incxpc.rlis non non teneri, vel inriignas gravi pcena, quia non ma-
possim sludium adhibere. > Sic isle desipiens, gni ponderis, haberi, tunc niroirum sinistro spei
mores perditos, viliosam consueludinem cxctisantlo, ubere nequiler entttritur, hujusque nutrimenti dam-
etnaturx imbecillam teneriluriinem accusanrio, ad noso Ienocinio delinitur. Si vero lanlam Dei essc
meliora quoque manum slrenuam non apponil, sed rnisericordiam arbitratur, ulperlinaciterdelinquenti
malis consuetis inhxrens, magnis mavima superpo- B non nisi misericors habealur , ul cum ipse peccando
nil. Cnjtisscntetilix non consentireqtiidam elhnicus nequiter indurescat, ille miserando enerviter etnol-
cura ipse injusiiliam eligens, respual sau-
(Sallustius) inveniiur, quam a vero deviam, quan- lescat,
lum arbitror, experitur, et eam redarguens ad sen- ctitatem; iile non jusliliam diligat, non vullus
tiendum melius nos invilat, ne languore vel igno- ejus vitleat xquilatem; cum ipse a nequam proposilo
rantia honeslius quodquam aggredi quis omitiat. cor non revocet infrunitiim, ille ricgenerinegligeiitia
« Falso, ait, qucrilur de natura sua genus humanum deseral impunilum : si Deum, inquain, talera sibi
quod inibecille sit : invenics magis naturx indu- senlit, fingil, xslimat adfulurum el quainlibet diu
striam hominum, quam vim dcesse. > Non videtur peccanli sola jusliiix prxmia reddilurum, nimirum
cthnico quod nalura noslra imbecillitalis debeat dextro spei Iactatus ttbere, 666 nia'e crescit, male
accusnri, ct pcr eam nostra perversitas excusari, crescens lactanti saiispueriliier adbxrescit.
sed magis argui quid honeslum, quid et uiile non CAPUT CII.
proponunl, ct ari complendum illud nalurx operanti Quem divina Scriptura prudenter alloquitur, etsi
mcntis iuduslriam non opponunt. Neque enim-na- ejus loquelam induralus ille non sequilur, habens
turxcongruuni xstimal vim deesse, sed ei coopera- r dulcius in peccalo suo deceptoria spe lactari, quara
tricein mentis industriam vult ariesse, qu;e si forte Scripturx verbis auslerioribus ablactari. < Ne adji-
reraissior enerviter iniorpescit, illa tardat, qitotiiam cias, inquit, peccatum super peccatum, et ne dicas:
ad cogcndum quemlibel sola nullalenus invalescit. < Miseralio Dei magna est; multitudini peccatoruin
Illa vero lardanle consueturiocallida se supponit et meorum miserebitur (Eccli. v). > Scriptura sancta,
gradalini subjnlrans, nalurxse impudens atueponit, qux Dei miseralionem comniendal frequenlius et
et quo diulurnior, eo robustior invenilur, et assuni- extollit el ad sperandum in ca monitis commcn-
plo roborc, naturam denique se mentilur. Htijus dabilibus nos altollit, non vull tamen ut ejus ma-
quippc nomine illa subdola vult censeri, ejus as- gniludinera temeraria flducia prxdicemus, quandiu
Eumpiaspecie natura vult videri, ut seduclus qullibet scilicet datnnabilibus vitiis voluniarie suhjacemiis.
ad eam se profusius inclinare, et capul suum lan- Sicut enim opus nullura apttd nos salutiferum inve-
guidum in illius genibus diligal retiinare. Sed uli- nilur, si non spe congrua, spe necessaria prxveni-
nam vel hoc sufficeret peccatori, nec inferre appo- tur, sic etiara spes ejussalis congrue, satis cora-
neret majorem contumeliam Crealori, exceptusque mendabiliternousplendescit, cujus voluntasperversa
genibus, sic in cis mollius reclinaret, ut defectum et perlinax, damnabile vitio lenebrescii. Propier
potitis, qttam fomentum majus et robuslius affeela- Q quod David : < Spera in Domino el fac bonitateni
ret.< Cur lactatus ubetibus? > Ctti cxcepto molli (Psal. xxxvi). > Volo , inqttit, et admoneo ut in
accubilu, genua supponuntur , ei consequenter Domino Deo speres et miseralionis ejus multain
ubera suavius infundiinlur, ut lacte potus digne magniludiuem vel magnam esse mulliluriincm asse-
proficiat.etproficienlem fomenlum congruum gran- veres, sed scias sperando sic le solummodo non
dem efficiat. Cum peccator lorp molli durar consue- fraudari, si volunlate casligata, id quod bonum est,
ludinisobligatur, nec ab eo cljm, vel nolit, vel non dilexeris operari. Alioquin spes non tamutilis quam
possit, deficienle gratia liberatur, quod prius forte seductibiliscomprobatur, ejusqueblanditiisseducius
Arguendumsatis et datnnabile videbaiur, jam ob- quisque perdite deleclatur, a dexlro sumens ubere
cxcala ejus conscientia levigattir. Inquamdamenim ul Deum in puniendis pertinacihus justissinium non
seipsum reprehensibililer spem inducil, misera cu- attendat, a sinistro aulem ut sua vilia stalerajusta,
jus suavitate misftrutn se seducit, dutn speral Deum aequo pondere non appendal. Cujus qtiia malitia
sibi facilius indulgere, cura tamen ipsc nolit ad pro- prxdiclis gradibus augmenlatur, Job diligenler cos
merendum indulgentiam pcenitere. Autlil quippe considerans laroentatur, et assumpta persona vel
Deum mullorum culpis xque niagnis, inio el majo- quasi specie pccnitentis. deflet oriuui el profecturn
 HGi DE SILENTH) CLERICORUM. 1162
miserabileni deliriquenlis. < Cur lactalus, inquit,. A tprpore suo male perlinax indurescat, qui per gra-
uberibus? >Sicut aulem hiijttsmodi lactatio non im- dus qualttor perditionis incurrens delriraenlum,
meriio deploratur, sice regione lacleniis ablaclaiio instar quatritltiani replel gravi feloremonumentum.
commendatur, cuni scilicel repulso et siccalo laciis < Domine, inquil Marlha, qualriduanus enim est
fluxu carneo decepioris, panern de coelo esurit, (ibid.).>Qualuor diesquibusin sepulcroLazaruscon-
silit aquas defpnlibus Salvaloris. Rccte igilur Abra- linclur, quatuor xstimo gradus esse, per quos miser
ham tiliura suum Isaac legitur ablactasse, et in die quisquead summum nequilix venire perhibelur ad
ablaclationis ejus Ixlus convivium celebrasse, quia quod cum venerit,duropressuslapidegravius obdor-
lain angeli quara homines qui nostrx sollicili snnt miscit,dummaleobslinalusvixaproposiloresipiscit.'
salutis, diligenier nos relrahunt a juge deceplorix Eum tamen qui de malo corruens in pejussic delin-
servituiis ; et cum nos viderint pulsis carnalibus quit, 667 aliqttando non penilus larga Dei bene-
desideriis pceniiere, nostris luctibus, noslro pro- voleiuia derelinquit, sed a gravi sorano illiiin vocc
feclui diliguut adgaudere. < Gaudium, inqnil, est magna inlonans excilare, el a morte quatriduana
angeiis super uno peccatore pcenitenliam agente dignatur miscricorditer suscitare. < Vado, inquit,
(Luc.xv). > Et Paulus ad Corinihios :iQuisest, ait, B ul a sorono excitem eum (ibid.). > Volo, ait, quatri-
qui me Ixtificet nisi qui conlristalur ex tne? > duanum ianguidum, sic diutius non dormire; volo
(IlCor. XLVII.)El longe infra : < Gaudeo, inquit, eum ab obslinationis sux duris nexibus expedire,
quia contristali cslis ad pcenitenliani (ibid.). > Cum volo eum morte nefaria noii teneri, scd cujusdam
pro risu deccptorio devclis lacrymis irrigamur, pro altcrius dormitionis grato beneficio refoveri. Cui rei
oleo lxtitix, fletu elcinere deturbamur, pro tenero convenil quod discipuli respondent : « Domine, in-
lacte, vesci pane aspero non gravaraur, cum pro quiunt, si dormit, salvus erit (ibid.). i Quanlum ad
malis prxleritis digna pceiiilentia conlrisiamur, iilleram Doininus dc raorte corporis dixeral, illi
nimirum Paulus noster, qui ante doluerat peccali aulera pulaverunt quia de dormitione sorani dicerel,
leuocinio nos laclari, jam gaudet, jam exsullat, ve- juxla niysticuin vero inlellectum illa dorniilione
lut Abraham dileclum filium ablaclari. Sic alius quies peccali mortifera designatur, hxc autem sere-
quidam studiose filium ablactabat, quera cura vigili, nioris quieiem gratix in saluiem stabilem eperatur.
monitis salutaribus informabat, volcns eum seduclo- « Si dorinit, aitint, salvus erit. > Vere cui divina
runi blanditiis non laclari, non fraclo genuino, concesserit gratia sic dormire, ut inquielos vitioruin
lacte morlifero delectari. « Fili.ait, si le lactaverint ejus strepilus faciat obmutire, pacata conscientia
peccalores, ne acquiescas (Prov. i). > Si audilus, r^ mandatis eum cceleslibus obedire, a peccato liberum
inquil, fuerit lingux sibilusdeceplricis,cum laudatur soli juslitix deservire, prxsentia ftigere, intendere de-
quisque miser in desirieriis animx peccalricis, vide, sideriura ad fulura, spretis transitoriis ad ea suspi-
ftli, ne lua forliludo puerililer emollescat, ne fracto rarequx [sunt sine] lermino perraansura, is procul
vel excusso denle voluplaiibus lacteis acquiescat. dubio juxla verbum evangelicum salute perfruelur,
Cujus dulcorem laclis qtti elegeril vel penitus non pacemstiper pacem, gratiara pro gratia consequctur.
senlire, vel saltem cum senserit, ab eo viriliter re- Hxc enira dormilioillius est quasi prxlibatiovel figura
silire, nimirum felici somno merebitur obdormire, qux dono gratix juslorum est meritis adfulura, cum
et ptilso noxiorum malorum sirepilu, silentium dor- post pacera qua studenl a vitiorum slrepitu feriari,
niiens invenire. De quo el Job subjungil: < Nunc ad illani pervenerint qux imlla potest inquieludine
eniui dormiens silerem el somno meo requiescerem perturbari. Ob hoc ista non immerito commendatur,
(Job iu). > Recle, ait, conqueror pcccati maculas et ad eam digne quisque sapiens invitatur, felix
incurrisse, el per gradus perditos ad mortis meri- quidem si hanc meruerit graliam invcnire, ut in
tum me venisse, quia si ab eispedesmeosdistrictius laborioso vitx hujtts sladio ppssil aliquaniulum ob-
prohiberem, el requiescerera scmno mee, et der- dormire. Ad quod et discipulos bonus ille magister
miens nunc silerem. I diligenlius hortabatur, qui proximtts passioni, lan-
D
Sicttt somnus vel dormitio aliquando in Scripluris quam sui negligens, illorum curam gererevidebatur,
argui promeretur, sic nonnunquam in eisdem com- monens ut in lempore turbulento in quodam spei
mendabilis perhibelur, quia et in stralu vitiorum leclulo delilescant, el timore mitigalo sub alis firmx
securitaie noxia peccator velut dormiens intorpe- fidei requiescant. < Dormite, ait, jam, et requie-
srit, cl in molli virlutum accubilu justus nihilominus scite (Matth. xxvi). > Paule ante veniens ad eos ei
velut dormiens requiescit. De peccaloribus Isaias : inveniens dormientes, arguerat eos dicens : « Non
< Dormientes, inquit, et amantes somnia (ha. LVI).> potuistis una hora vigilare mecum ? Vigilate et orale
In Evangelio Lazarus qtti pcccantium moritur in (ibid.). i Quia suum et magislrum et Dominumquem
figura, qui perdies quatuor leneri Iegitursepullurn, immorlalem audierant prxdicari , nuric videnies
iion solum inori, sed et dormire lestimonio Domini morli proximx nullatenus reluctari, amore jaro
perhibetur, ut nomine dormilionis quies peccati no- tepido, fide sunt pltirimum infirmali, nd moricnrium
xia figuretur. < Lazarus, inquit, amicus nosler dor- cum eo vel pro eopenitus imparati, recle cujusdam
mil (Joan. xi). > Conquerilur Dominus quod in suis ianguoris et desidix somno leneri perhibenlur, a
peccator viliis vehti dortniens inlorpcscat, quod in quo cjusdein magislri increpalione benigua prolu-
1163 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONJE SPEI ilU
bentur. Unde et apud Lucam : « Quid dormiiis ? A postmodum inferunttir. « Ecce, ail, conslilni le ui
Surgite ct orate (Luc. xxn). » Quare, itiquit, a fide, evellas, et desiruas, et disperdas, et dissipes, ct
quam vohis diligenler prxdicaveram, excidislis, et xdifices, et plantes (Jer. xi). > Quatuor prxmisit per
limore morlis degenerein Iristilix soinnolenliam qux malilia viliorum tenax ejicitur, duo subjunxit
incidislis, cum mors et passio qux lege humanx per qnx frucluosa virlus inseritur, quia ei juxta
camis mihi est adfutura, vestrx omniuro sil saluli, quemdam elhnicum, vix ista filix quovis aratro man-
rfi lamen crediderilis, prcfutura ? « Surgile ergo et suescil, et ea tandem pulsa, bonus ager bono faci-
orate (ibid.). t Si enim ad verbum meum fidei con- lius semine jam diiescit.
slaniiam erigalis, si ad Deum verum, oraiionis in- Ob hoc.Chrislus pro eis quos dormienles bis repe-
stantiam dirigalis, profecto ipse misericors in tenla- rit, bis etiam orare memoratur, semel autem, cum
tionem vos mortiferam non inducet, sed in viam eis, ut jam dormiant, vel oplat vel prxcipil vel hor-
reciam bonns ejus spiritus vos deducet. Quia vero latur, qtiorum quisquam nec carere vitiis nec virtu-.
discipuli ad vigilandum et orandum idonei non erant tibus prxvalet abundare, si non precura hostias
assurgere, non de fundo et prefundP spmnplcnli ctirct palri filius immolare. Cujus preces anle pas-
languoris emefgere, si non ipse qui monebat juvare " sipnem quidem devpiipne humili diriguntur, post
lnisericorditer dignaretur, et vel darel vel impetra- resurrectionem vero impleri manifestius cognoscun-
rel, tit hoc eflicaciler irapleretur, abiit prius et ora- tur, cum novx dono gratix veius illorum infirraitas
vil, Mattbxo referente quolies eos respexit dormi- est ablata, et ampliori munere serenx menti secu-
entes; prius, inquit, abiit, et oravit, signans quia ritas est collala. Resurgens enini Cbristus ex mor-
inoricns non esscl eos in infirmitate sua tanquam tuis, et in multis argnmentis apparens per dies
orphanos reliciurus, sed explelo mttnere passionis quadraginta, fidem illorum, qux claudicaverat, refor-
majoris dona gralix collalurus. mavit, imo eos ad fidem ampliorera mttllo robusiius
Priino quidem orat, et veniens ad eos invenil informavit, fide firmos ad operandum pariter exci-
dormieiites; secundo orat el veniens ad eos, invenit lavit, ut non solum in corde virtus fldei leneretur,
dormientes; orat lerlio, et veniens ad eos dicit: sed et verbo et opere commendabilis haberetur.
« Dormile jam et requiescite. » Quia in morie ejus « Fides enim sine operibus oliosa est (Jac. n). >
illorura dure concussa fides elanguit, fide langue- Igilur cum eos Judxi sxviente durius iuvidia perse-
scenteconsequenter ipsaoperatio lanquaiii sub modio quunlur, et in eis exslinguere vel fidem vel opus
pressa delituit, lactus misericordia pro eis clautli- saltem fidei moliunlur, illi lamen constantcs non
ranlibus Chrislus orat, et ne prorsus rieficiani, vigil Q( prcce, non prelio, non minis, non verberibus infle-
ipse pro riorraienlibus elaboral. Quod alibi dicit clunlur, sed pro Cbristi nomine Ixli cpiilumelias
Petro : « Ego aulem rogavi pro te ul non deficiat paliunlur. Sicut scriplum est: < Ibant gaudentes a
fi'dcs lua (ibid.). > Orat primp ut lxsse fidei turpiludo conspeclu concilii, quoniam digni liabiti sunt pro
rrproba detergatur, secunde, ut sopiti operis lor- nomine Jesu conltimeliam pali (Act. v). > Videtis
pcns negligentia delealur, tertio aulem ut purgatis eos non solum multa pro Chrislo gravia suslinere,
vitiis quies grala conscienlix prxbcatur. sed in suslinendo, infirmilale vel angustia spiritus
CAPUT Clll. non dolere, imo largiori beneficio interna quadam
Qtiod aulem pro abolendis malis bis orare dicitur, lxlitia dilatari, el securilate menlis tanquam convi-
pro acquirendis bonis semcl, innuil quia difficilequisi vio delectari. < Secura enim mens. ut scriplum est,
ab illorum polest nexibus expediri, expcdilo aulemi juge convivium (Prov. xv). >
possunl facilius hxc acquiri. Si enini quis spinas,, Hxc aulem securilas, quxdam quasi dormilio non
tribulos, rubos, frutices a radice satagal ampulare,, incongrue judicatur, ciim scilicet mens interna quielo
si spuria viiulamina, myricas, filiccs, exarare, sii silentio soporalur, ul in foro hujus vilx secretum
ligna silvesiria, si altas eorum radices penitus ex- aliquanlulum usurpalur, ul remolis tumultibus do-
lurbare; si graves rudcrum molcs, si scopulosos; D mesticis in conclavi forlitudinis quiescalur. Cui et
lumores collium complanare, si agrura his el horuini si dolosp lenecinio caro insolens adversatur, vel si
similibus novellare, profecto is neccsse babet ett gravi murraurio invidorum quxvis adversilas oblu-
Midoreniinio el non parvi mora lemporis laborare,, ctaiur, nitensel enitens,"ut mens justi modo quoli-
/:l purgalum possil locum necessario semini prxpa- bet seducatur, et quasi de cubiculo ad fori slrepitum
rare. Eo autern prxparato Iabor superveniens, leviori- educatur, illa tamen obclusa fore prxsenliam ob-
et tolernbilior judicalur, dum bonuiii jani in co) slrepentium non admillit, sed velut in claustrali
semen facile seminalttr, seminalum grala iiumorisi dormiiorio, soiiino sileniii se commillit. Nam, cum
el calpris lemperie coalescil, viret coalilum, vircre; blandiliis carnalibus ntilla mollitie spiritus acquie-
depdsiio maturescit, niaiurato cultoris grata secu- scit, cum nec minis persequentium, nec verberibus
rilas bilarescil. 668 ^eo Dominus cum ad Jere- expavescit, cum omnibus saluti adversantibus oppo-
miam de hujusniodi cultura figuraliter loqueretur,, sito vecte constantix forem claudtt, cutn vocem
el eum ad suscipiendum culloris officium diligenliuss exacloris inlerposila foni maceria non exaudit,
horiarctur, satis innuit quia etnon nisi multo laboree quid nisi in quodam secessu quielis secura dicitur
iiiala radicitus atiferuntui', ct rura graliore bonaa obriorinire, ad cujus inlcrius cubiculum violentus
 i)GS DE SILENTIO CLERICORUM. 1166
prxdo vel subdolus non potesl adilum invenire? A vel amplius differri judicium arbilrantur. Quori in-
ldeo„recle cum post resurrectionem in uno cubiculp nuens Dominus apud Lucam : < Si dixerit, inquit,
referuntur disciptili cengregari, et prnpter metum servus ille in corde suo : Moram facit Dominus
Jurixorum fores diligenlius obserari, exclusis hosti- meus venire,, et coeperit perculere pueros el ancil-
bus Jesus prxsentem se voluit exhibere, et donp las, et edere et bibere, et inebriari (Luc. xu). >
gralix pacis obsesscrum solliciludinem refovere. Videlis quia servus iste Dominum quidem venire
« Cum essent, inquit, fores clausx ubi erant disci- neqtiaqnam diflitetur, sed enm in veniende moram
puli congregali propler metum Judxofum, stelit facere profiletur, et sibi slulte blandiens dum bpta-
Jesus in medio, el dicil eis : Pax vobis. Gavisi sunt lum sibi spatium pollicetur, tumullum quieli prx-
discipuli, viso Domino. Dicit eis iterum : Pax vobis fcrens , intra claustra silenlii non lenelur. Pueros
(Joatt. xx). > Paulo infra : « Post dies, inquit, octo quippeet ancillas, vel, secundum alium evangelistam,
ilerum eranl discipuli ejus inlus, et venit Jesus, conservos percutiens durius desasvire, edens et
januis clausis et dixit : Pax vobis (ibid.). t Vult bibens, ebrietatis vitio diligit inservire, el his male
Dominus ul affeclus carnalcs tanquam Judxi a no- deditus profecto Jeremix consilium non acceptat,
slris menlibus excludaulur, et soli spirilaies inlra venlurumque Dominum digno cura silentio non
cubiculum includantur, quibus inclusis pacemquielx " exspectat. Quod quidem ipsi Doraino displicere non
fortitudinis diligit impertire, ut exclusis vitiis pos- mediocriter tnvenitur, servoque tuinulluanti juxta
sint in silentio securius obdormire. Exclusis, ait, voturo ejus perditum non blanditur, sed ei cito su-
persequenlibus, pacem volo saluliferam voshabere, perveniens, cum nescitur, dure perculienli percus-
el illorum metu poslposito, turrim fortiludinis obti- sione durissima remelitur. Quod in Evangelio con-
nere, ut majeslate raanus de excelso illorum impe- sequenter adjungitur : < Veniet, inquit, Dominus
tus abigatis, et cogilatus vestros in securo tanquam servi illius in die qua non sperat, et hora quam
leclulo colligatis, et pace composila sub optaio nescit et dividet eum, parlemque ejus cura infide-
silentio dormialis. Hanc pacem, hoc silenlium, hanc Iibus ponet (ibid.). > Yelit, nolil servus, venire Do-
quielem dormientium Cbrislus passionis sux lem- rainus non lardabil, servumque dissolutttm districlo
pore designavit, cum cos, quos dormienles prins judicio coarclabil, quem divisum ab his, velut
arguerat, ad dormiendum postmodura invitavit: hxdum ab agnis qui cum silenlio Doraiiium exspe-
non quod inprxsenliaruin bujusmodi benelicium eis clarunt, cum illis constituet qui adventum ejus pc-
•daret, sed quod eos tenere diligeret, promissione nilus igiiorarunt. « Partem, inquil, ejus cum iniide-
gratuita conforlaret. « Dormite, ait, jam et requie- r libus ponet. > Bonus servtts illnd .lereniix diccns :
scite (Mattli. xxvi). > Post resurrectionem vero quod < Pars mea Doraimis, dixit aniina mea , propterea
ante promiserat, voluit adiinplere, et pacem eis exspeclabo eum (Thren. ui), > et illud David :
prxdicans, quietos eos voluii exhibere, dato eis < Portio mea iri lerra vivenlium (Psal. CXLI),> agit
Spiritu utpossent adversantibus eflicaciter reluclari, sollicilius quod ei aeslimal gralum esse, quein stiaui
et inlra conscienliam, quodam soinno vel silenlio prx cxteris ei eligil et diligil partem esse, et pars
deleclari. Qui euiin dono Spiritus malorum funiculp sua ei ponitur curo his qui rianlcs operam sanctitati,
pedes nnn implicat, qui non sibi fasciculum de re- venientem Doniinum digno ctim silcniio stint firicliier
stibus peccando multiplicat, pulso morho, lersa prxsiolali. Nequam vero servus qui babens formam
conscientia serenatur, et sopito vitiofum tumultu, fidei, non rei veiiiatern, qui novit et non fecitven-
sub silentio dormire judicatur. De quo Jeremias: luri Domini voluntalem, dividilur ab his qui spe et
<Bonura est, inquil, prxslolari cura silentio salu- dileclione frucluosam efliciunl fidem suam, et divi-
tare Doniini (Thren. m). > Unumquemque noslrum sus ab eis, cum infidelibus accipit partem suain.
quandoque 669 Dominus visilabit, cura a carne Quia enim elegit in prxstolando Dominum silenlitiin
scilicet innexam animain separabit, eum nobis ope- non lenere, conservos persequi, suis polius, qtiam
rantibus opus et operandi spatium lerminabit, et ad D Dei voluntatibus indulgere, parlem suam, et prx-
reddendum operi dignum jam pro merito pfxmium mium cum illis accipere pronieretur, quibtis non
iion tardabit. opus fidei , sed nec lides etiam indulgeiur. Natn ,
Adventum cnjus quidain inveriiunlur nequaquam sicut iiifideli nisi damnalio non debelur, sic et fide-
exspectare, qui de illo vel nolunt obdurati, vcl cx- lis nequam, aliud prxmium non meretur, el ulriquc
cali nesciunl cogitarc, qui affectu depravalo sic partemsuam simul aceipere inemoranlur, dum longe
inbxrent prxsenlibus transiluris, ut insiar beslia- facti a salute, digno pariicr supplicio deputaniur.
rum ntillara curam habeanl de fuluris. Quidam vero Bonum ergo esl juxla verbum Jeremix salulare
venturum judicera non neganies, et adventus ejus Domini cum silenlio prxsiolari; bonum in prxslo-
coguitione cerlissiraa prxslolantes, in prxslolatido lando a viiiorum lumuliu noxio feriari; boiiutn ab
tainen videntur non sereni, non a luiiniltu et cla- adolesceiUia jugitm suavius etonus ejus levissimum
more perversorum operuin alieni. Extiniautes autem sustiuere; bonum in sustinendo a ma4is noxiis eon-
eum vel iiiiiem juslo amplius adventare, vel adven- linere. De quo subjungit: « Setlebii splilarius et
ttim stititn raora diutina proiongare,! eo liducialius tacebit (Thren. in).>> Qui jiigum Domini suave, qui
nialis noxiis implicintur, qtio vel milius judicati, onus cjus stttdiosius ob?equi non gravalur, eum ijjso
1167 PHILIPPI DE HARVELNG ABBATISBON^l SPEI 1168
Deo sedebit solitarius et quiescel, non turbis nego- .A scavit et velut exaravit injunctx pnlchriludinea
tiorum, non desideriorura tumullibus acquiescet. sanctilatis. Et quoniain rtiga peccati offuscata esl
< Neino, inquit Apostplus, mililans Deo, iniplicatse htijiis interior pulchriludo, et velut decusso flore
negoliis sxcularibus (// Tim. n). > Sedebil, inquam, juvenili velusta invaluit turpiiudo, vetus Atlam ille
ciiin Deo solilarius, et tacebit, quia spe forlissima noslri auctor generis appellatur, cujusmodi vetu*
illi singularitep adbxrebil, nihil in hac vita dili- state tota ejus posleritas offuscatur. Quia enim carne
genter appetens prxter ipsum, eum solum, solam peccali genitos peccato simili nos infecit, ipse velus
cjus pacem sperans et desidcrans in idipsum. ue veteres transfusipue bxreditaria nen effecit, et exu-
qua in Psalmo : « Tu, Domine, inquil, singiilarilcr lus stplam primam vernanlem decero venuslx no-
in spe constiluisli me (Psal. iv). > Et iterum : < Fa- vitatis , lam se ipsum quam posleros tunica induii
ctus sum, ait, sicut passer solilarius (Psal. ci). > oppressorix vetustatis. Quos oppressos non peniius
Solitarius aulem, dum fora, dum compita, dum pla- miseratio divina destituii, sed ad relevandum eos
teas fugiens velut in angulo delilescit, rium negoiia, remedium dignum inslituil, monens ut ad lergen-
dum desideria, dum quxque noxia respuens, Deo dum morbum praviiatis hxredilarix quo tenelur,
singulariter adhxrescit; tacet quidem, quia obstre- mordaci caulerio poenilenlix medentis urerenlur.
pentibus viliorum blanditiis non colludil, non se B Quibus per bealum Job dicit: « Audile, quxso, ser-
illis applicat, sibi ipsi enervi colludio non illuriii. inones ineos, et agite pceiiitenliani (Job xxi). > Quo
INon denique, sicut Adam se exctisal, quia nec in- audilo, quisque pcenilens : « Laboravi, ait, in ge-
diget excusari, cavens nimirum agere, untle recte mitu meo, lavabo per singulas nocles lecluin meuni,
debeat accusari. Quod peccator ille salis diligentiits lacrymis meis stralum meiun rigabo (Psal. vi). »
iion prxcavit, qni postinodum in psalmo stiam in- El in alio psalmo : t Affficliis sum, inquit, et bu-
cauti negligentiam memeravit, oslendens ei cujus miliatus sum nintis (Psal. xxxvn). > Paulus hoc
culpx inacnlis fuerit obvolutus et quam poenam auriiernt qui alios quoque ad audiendum admonens,
culpx merito conseculus. < Inveteraverunt, inquil, ait : < Exuite vos velerem hominem, et induite no-
ossa inea dum. clamareni lola die (ibid.). > Qtiia vtim (Ephes. iv). > Veterem hominem, peccalorem
cjtis qui dixit:« Pcccasti.qtiiescc, > salubre consiliuni homiiiem vult intelligi, cujus inlenlio quodam velut
non audivi, non manriato ejus aure prona bumiliier dcfeclu virimn ad lerrena pronius incurvescit, cujus
obedivi, arguenti et monenti ad pcenitenliam, non interna fncies senili lurpitudine tenebrescit; qui
satis inihi consuiens acquievi, non cum eo juxta primi bominis imilator, culpam culpx superaddere
Jeremiam sedi solilarius el quievi, sed mullis el non recusat, dum malitia induralus, defensione tu-
varits culpis implicilus insuper el clamavi , duin " mida se excusat. Hunc hominem, sive, hujus hoirii-
casdem culpas defensione 670 proterva pertina- nis veiustatem juxla Pauli mandaium exuiraus, cttm
eiter excusavi; qnia, inquara, lam peccando quam affectum peccandi poeuileniia ducli depenimus, ctira
cvr.usando clamorem noxium cxallavi, ossa mea, id non vestimenta , sed corda nostra scindenles, pro-
ost viriulum inveleravit necessaria forlilurio, et pbetx monitis obediraus, cum venturum judicem
situ veluslatis deturpata esl inlerior animx pulchri- confessione purgatoria prxvenimus, cum ea qux
tudo. primtis Adam inlulit carnis lenocinia, forli cinctoric
CAPUT C!V. cobibemus, cum paterna vilia obtinere in nohis jus
Hxc veltistas illuin priuiuni parentem noslri ge- bxredilariuin prohibeinus. Novuin autem bominem
ncris occupavit, cum assumplo fructu prohibito induimus, cura eam quain Cbrisius allulit et con-
culpam contumaciter exeusavit, cum ad vocem lulit suscipitnus jtistitix novitalera, cum juxia Pauli
deainbuIantisDei limore concussus ad lalebras qui- monila dcponenles mendacium, loquimur veritatem,
dein fugit,sed in eis requisitus clamare nequiler cum deptilso languore prislino dignam proficimus
iion refugit. Deprehensus enira ab eo cujus nianda- in virtulein, cum frar.io velut ad petram senio ad
luni accepefat ne peccaret, ne allingens lignuni T. bonestani reverlimur inslar aquilx juventuiem, dum
scientix, fructum iiiobedienlix manducarel, cum denique sopito clnmore vilioruin qui Dei auribus
dcberet tanquani retts culpam lacrymis abolere, obslrepere graviler iiivenilur, liiens noslra invento
prxsiiiupsilCrealorein clamore noxio ad iracundiam purilaiis novx silentio, ossa nostra qux inveterave-
commovere. Postposito quippe serenx devolionis ranl, juvenescunt, et aiiirax interiora, lerso gelu,
liicriicainine salutari, turbatus spirilu lion tiinuit vernali temperie revirescunl; imo lolus bomo no-
cxcusari, ct non solum culpse sordes renovantis poe- ster novo quodam genere reflorescit, dum et casli-
nitentix lavacro non detersit, sed eas defensione tati , et veritali spirilus diligentius adhxrescit.
r.uniiilans velustalis cujusdam voragini se immersit. Eapropter Job recte conquerilur quod per gradus
«•Mulier, ait, quani deriisli mihi, dedil niihi, et com- perdiios ad raortis ineritum devolutus, recedenie
crii (Geu. ni). > Hoc verbo dalam mulierem, irao gratia hujtismodi silentium non fuerit assecutus, iu
cum forte qui dedit muliercm accusavil, else ipsum quo sana conscientia molli tanqtiam soraiio, vel ac-
ianquam iiiuocuum, vcl pocnx gravis immerituin cuhilu quicvisset, el sopitis vitiorum clainoribus
cxeiisavil, cxctisando superduxit ossibus suis, id cst opialnni soliiudinein invenisset. « Nunc, inquit,
vtrluiibus rugosx lurpiiudincm velusiatis, qua fu- doiniieiis silcrcm ct sottuio mco rcquicscorem cura
H6D DE SILENTIO CLERICORUM. H70
regibus, el consulibus lerrx, qui xdificanl sibi so- A prudenli consilio crudire appetit quemvis siultuni,
litudines (Job m). » et dissipalus opere, se dcmonstrat nihiloniinus in-
CAPUT CV. consullum, hujus verbum, hujus consilium digna
Eos quibus idmuneris dignatur Iarga Dei bonitas reverentia non auditur, quod vivendi gratia, sale mc-
impertire, ut prxdictum mereanlur somnum, vel rum prxvio non conditur. Auditor quippe vix aul
silenlium invenire, non alioruni quam regtini 'et ntmquam suum consulem magni pendit, quem suos
ronsulum nominibus appellavit, nec eos aliorum morcs, aclus suos digne regere non perpendit, et
censendos esse nominibus judicavit. Reges puto in- quem regno perdito inconsulle vivere deprehendit,
telligi.non qui multis oppidis, viculis, civilatibus ad ejits consiliura aurem vel aniinum non intendit.
priiicipaiitur, non qtti longe laleque diversis populis, Ctijns vero mores et opera digno videt iraperio coer-
et nationibus dominantur, qui non lara prodesse, ceri, et de bono in raelius profectu congruo pro-
quam prxesse plurirais gratulantur, qui subditorum moveri, cujus roentem vel aniroum in suis perpendit
obsequio, impensa sibi reverenlia glorianlur, qui affeclionibus sic regnare, ut opus bonuin verbo,
cuni a multis, lamsubditis quam linilimis (imeantur, verbum consleloperi concordare.hunc profeclo con-
671 ulli tamen el forte plerisque viiiis humilitate sulem, hunc doctorem suscipere non gravatur, hu-
degeneri famulanlur. Isti enim servi polius quam B jus digne consilium audiloris huniilitas vcneralur.
reges possunt merito nominari, qui hominibus prin- De cujtisniodi regibus et consulibiis recle riicit:
cipanies, dignaniur vitiis subjugari, qui servitutem Qui xriilicant sibi soliludines. Qui mundum et ea
qiiam polestale regia laborant el exsuliant ab infe- qux roundi suntdiligit amplexari, honore transitorio
rioribus populis extorquere, inerlia muliebri non dignitalis culinine sublimari, dilari pecunia, in suis
rcuuunt indignis passionibus exhibcre. Yerum ille volunlalibus dilalari, xquales prxveuire, quibusque
qui ad peccandura, manus, linguam, membra cx- tnajoribus coxquari, iste quasdara velut nundinas
lera non effrenat, qui ailectus illicitos ab effeclu videtnr frequentare et turbarum premeniium multa
longius alienal, qui carnem conlumacem adversus frequenlia laborafe. Nam, curo solis intenia visibiii-
spiritura non exlollit, qui carnis lcnocinio eurariem bus mens perversa,occurrentibus nequam desirieriis
spirilum non emollit, cujus unus cum Deo spirilus, prxceps rapitur per diversa, cum eam nunc ira,
Deo diligil adhaerere, el in sensibus corporis regnum nunc avaritia, nunc libido, nunc spes arabitiosa dis-
et imperium exercere; ille, inquam , recte regii li- sipat, iuiiic forraido, illinc eam torquel invidia, hinc
lulo nominis insignilur, in quo judicii recliludo, extollit superbia, illinc angil gravis trisiilia, hinc
forliiudo vivendi, morum gravilas invenitur. Nam _ resolvit inanis lxtiiia; ciini his, inquam, et aliis in-
cum in eminentia cordis sui sedere, el prxsidere cursibus premilur vitiorum, quid nisi versatur velut
diligit rationem, eique prxsirienli concedil liberam in medio tumultuantium populorum, ut cum uiidique
opiionem , ut seilirel affectus animales jure debito innumerabiles assislere , vel magis obsisiere sihi
illa subjiciat proprix ditioni, et ordine rerum bene cernai,aquo illoruin langatur specinlius, vix discer-
composito, i111liiijus obtemperenl jussioni, pro- nat? < Turbx, inquiunt, le preniunt et tu riicis:
fccto rex est, el esse merito prxdicalur, dura se Quis rae teligil? (Marc. v.) > Miranlur illi quod
ipsum regero , qux sua sunl, recle disponere com- magister eorum langi se ab aliquo fatealur, cuin non
probatur. lam ab uno quam a turbis untlique riepriraalur, ct
Cujusmodi reges non incongrue Job eliam con- . de omnium oppressione diguius, ul xslimant, con-
sules dicit esse, quia non solum sibi, sed et cxteris queralur, quam de unius tactti percuuctator solli-
eos Utiles novit esse, dum sicut moribus suis eo, cilus habeatur. Yerum illi visibilibus adhxreutes
quem dixi, modo vel ordine principantnr, sic honesto de opprcssione respondent corporali, ille vero longe
consilio ad principandum alios exhorlanlur. Nam secus intelligens, de tacttt loquitur spirilali, qnem
cum odientes peccare inluituvti amore virtutis, nullus exlraposilus poteral pervidere, sed ipse Innlum
fraterna charitale quibusque auditoribus consilium n senserat qui dcvolum a langendo noluit cohibere.
dant salutis, proferto a consulendo recle consnles < Tetigil, inquit, me aliquis, ego enim seusi virtu-
perhibenlur, qui verbo et doctrina suis uliles attdi- tem de me exiisse (ibid.). > Hnnc aliquem discreto
loribus exhibentur. Et pulchre Scriptura prius re- tactu senseral tetigtese quem langeudi virtuiem ejus
ges, poslraodum consules nominavil, in qup regendi gratia uoverat accepisse, turbas vero cxleras aiunt
et consulendi terapus vel ordinem commendavii, - riiscipuli compressisso, quarum instantiam non salis
quoniara ad consulendum cxleris satis idonei non eonstal Domiiio placuisse. Ille aulcm miser, quisu-
habentur, quorum moresnonprius districlo imperio pradiclis viliis imptignatur, qui eorum imperio flexa
coercentur. Illequidem ad dandum consilium digne menlis rectitudine subjugalur, qtiandiu eam potens
commcndabilis invenilur, cujus lingua et doctrina illorum obsidet multitudo, nescit quid utile, qnid
casligatis moribus prxvenilur, qui verbum consilii, honeslum habeal solitudo. Si vero visilante gratia
quod proximo diligenlius itnperlitur, inseipsoprius turbam gravem coeperit abhorrere, si lantain ejus
et habere et diligere comperilur. Qui cnim verbo frequcntiam abhorruerit suslinere, si graves ejus
doctoindoclum quemlibet reprehendil, el in suis acti- impetus non suslinueril prxvalcre, si affectus car-
bus seipsum xque rcprehensibilera pracostendit, qui nalcs ralionis impcrio dilexeril cohibere, 672 sl
1171 PIJILIPPI DE HARVElNGABBATIS BONJE SPEI H72
eos ab affeclu manti provida slndiosiiis probibere, A masrulinam, id est forlia ct invicia profert opera
nimiruin jam non in foro, non in plalea, non in molliiiem ignoranlia femininam. Cui parientidolosus
slrepilii habilat malitix populaiis, seri tanquani ille serpens lalenter assistere, post parium vero evi-
onager in dcserto, vel passer in xdificio singularis. deiiiius laborat insistere, ut vel operi proposilo pro-
Nara cum iram temperat, domal avaritiam, super- ficiendi subripial facultatem, vel eidem jam peracto
biam inclinat, exslinguit iuvidiam, casligat libirii- manifeslam inferat violentix gravitatem. At illa
nem, ambilionem frenat, cum his et horum similibus dolos hujus et violenliam pertimescens, et a bono-
pristinum apud se locum negal, et regio quodam rum lam affeclu quain effeclu operum non lepescens,
imperio a suis arcet linibus, et relegai, in secessu fuga non degeneri festinat solitttdinem oblinere, id
meiilis sux quoddam sihi secrelum xdificat.el pulsis est in secrelo sttas menlis Deo singulariter adhx-
cxleriorum molesliis jam in eo quielus nidifical. lbi rere. In qua soliludine Detislocum prxparal fugienti,
quitlem gaudet solitarius residerc, ihi Deo singu- dum raanu supposita mollem prxbet acctibitum quie-
luriter adhxrere, ibi niuiidos cogilalus charitatis scenti, el grata largitate minislrat pascuam saltila-
fervente spirilu confovcre, ihi pulso procul lumultu rem, dum ejus desiderio infundit uberius graliam
populari, in pacis olio conlicere. De quo Jeremias, spiritalem. Unde et David :«In loco pascux ibi me
ut supra diclum est: « Sedebii, inquit, solitarius et R ^ collocavit (Psal. xxn). > El alibi, qtiod paulo ante
lacebil (Thren. m). > Et idem alibi: « A facie, in- dictum csl: « Elongavi, ait, fugiens et mansi in so-
quit, manus tux solus sedebam, quoniam comraiua- litudine (Psal. LIV). > Ad qucm locum pascux vel
lione replesli me (Jer. xv). > Manus Dei, percussio soliiudinis recie David vel mulier fugere perbibetur,
ejus inlelligenda esl, qttia eos qui mullitudini vitiorum ut remola degoneri tarditate, devotx mentis agilitas
non linieiil inservire, ipse justus severo lanriem ju- commendelur, qux ad appetendum ccelestia nou
dicio vull ferire, qui, antequam feriat, terribiliter passtt lardo, non dormitantibus palpebris elangue-
coiiuninatur, ut peccator citius rcsipiscens saluta- scit, se«ialacri desiderio morx iuipaliens inarriescit.
rem indulgeiiliain merealur.Ilaque Jereraias lerrore Unde lam David quain mulier pennas sive alas ha-
ininaruin concussus intra prxdiclam raullitudin&ra bere rcferunitir, quarum veloci remigio ad optatam
rcfugit invcniri, nianuin Dei viveutis duratn expe- solitudinem perferuntur, quani nimiriim non hebe»
riri, sciens qttia percussionem ejus ulioriam cogilur tardilas, non larda conscquitur hebeludo, nec tar-
suslinere quisquis non refugit ad bnjusraodi consor* dam hebetudinem admiilil biijusceraodi solilutlo.
liura pertinere. Deniqiie in Evangelio lorqueri dx» « Quis dabit niihi pennas, ait David, et volabo? >
inoncs couqueruulur,el dolore irremediabiii maiuiMir (ibid.) Et ne videalur quarsisse el non acquisisse,
Christi durissiniam patiunlur, quia judex eorum subjmix.it: « Elongavi fugiens ct mansi in solitudine
ncquani niuliitudinem exsecraiur, qux refuga solitu- (ibid.). i Et in Apocalypsi : « Dalx sunt, inqtiit,
dinis perdilo multorutn consortio gratulatur. « Cla- mulieri dux alx ut volarel in desertum a fach scr-
inaverunt, inquit, dicenles : Quid nobis ei libi, Jesu penlis (Apoc. xn). > Qux alx dileclio duplex acci-
Fili Dei? Veuisti hue ante lentpus lorquere nos pilur, qtta Deus el proximus juxta regulam prxscri-
(Luc. viu). > Et apud Marcum : « Quid mihi el libi plam diligitur, cum scilicet aniraa Deo soli ardet
Jesu Fili Dei sununi? Adjuro te per Deum ne me specialius adhxrere, et earadein graliam suum de-
torqueas, et interrogabat ettm : Quod tibi nomen est? siderat proximum obtinere. Hoc ardore duplici a
Et dixil: Legio mihi nomen est, quia mulii sumus terrenorum desiderie sublevatur, et volatu prxpeti
(Marc. v). > Sciens ergo Jeremias non commendari ad locum solitudiuis deportatur, ut serpentts invidi
multiiudinem vitiosam, et eidem immiiiere inanum sibilantem maliiiam supergressa, cl metilis solilarix
judicis onerosam, prudenti consilio ceriit a faciei quietum cubiculum introgressa, clauso velttt cslio
fcrientis, solusque sedetlonge faclusa lurbxconsor- rniquos strepitus gaudeat retnovere, el Patrem in-
tio delinquentis. Hoc indulus spiritu David etiami tus orans, eum sibi per Isaiaqi audiat respondere.
se dicit elongasse, et turbas fugiens, in loco solitu-. D I « Non audietur, inquit, ullra iniquitas in lerra lua
dinis habitasse, exspectans eum qui benevolus solilai (Isa. xxxu). >Felix lerra inqttainiquitas nonaudi-
largitale a spirilu pusillanimo, et a noxia libcratl lur, 673 lnfra cujus terminos non nisi xquitas
teinpesiaie. < Elongavi, ait, fugiens, el mansi in so- iuvcniiur, ad quam inhabiiandam claudo pede, af-
littidine. > fectu languido non venitur, sed volatu rapido, fer-
CAPUT CVI. vente spiritu pervenitur. Felix terra ad quam inha-
Illa quoqne raulier, qux in Apocnlypsi perhibclurr biiandam non popularis confluit multiiurio, sed ea
masculiiiii peperisse, cui parienti draco invidus le- procul facta, (ines illius oblinet solitudo, cujusmodi
gilnr astitisse, fugil in solitudinem, ut ibi securai soliludinem scopulosa nescit aritlitas, asperitas in-
deliiescat et procul a serpente sub umbra silenliii culta, horriria turpitudo, sed odorum suavitas,
rcqiiiescal. « Fugit, inquit, mulier in solitudinem,, amcena viriditas , florida pulchriludP. Ad quam
ubi babet locum paratum a Deo, ut ibi pascal illamn aesluans Jereraias : < Quis dabit me, ait, in solittt-
(Apoc. xn). > Mulieris noniine recte quxvis animaa dine, et derelinquam populum nieum, et recedam
designatur, qux subjecta Crealori, ejus spiritu gra- abeis! quia omnes adulteri sunt, et ccelus prxva-
vitiatur, ct proftrieiilc gratia paril prolem non nisi>\ ricatorum (Jer. ix). > Atlcndens Jercmias populum
 1173 DE SILENTIO CLERICORUM. 1174
suuiii gravittf delinquenlem, polhilum adulteriis, A niale haliere, male torqueri evangelico teslimonio
prxvaricationis reum, ne forte aliquando cum fure referuntur; et sicut ad lcrgenriuin peccali ninliim
currat, sunm ponat cum adulteris portionem, optat pcenitentix disciplina, sic ad inalum inflrmilalis
proculabeis fncere mansionem, si tamen quis ei curandum conveniens requiritur medicina.
dare velit et valeat optionem, et eligit ad locum De qua idem Matthxus alibi dicit : « Non est
soliluriinisdevenire, ut in ea oplatse securitatis me- opus valenlibus medicus sed male habenlibus (Malth.
realur graliara inyjnire. In bac enira spiritus con- tx). > Male habenles dicit eos qui infirmilaiis mo-
scendit liberius cclsitudinem rationis, in hac gaudet Iestia perurgentur, qui molesto quovis gravamine
securitts declaralx beneficio visionis, in hac terso detinentur, qtiorum infirmitati necessario inedicus
pulvere, remota diligentius nebula falsilalis, cele- arihibetur ut mali pttlsa intemperie, optala sanilas
bral aculius exquisitx judicium veriiatis. Quod in- reformetur.
nuens Isaias : < Habitabit, inquil, in soliludine judi- |i Cum terram Cbanaan et cxteras circuinquaque
cium (ha. xxxn). > provincias fances gravior angustaret cl jEgyplus
In foro quidem vel plalea in qua populus conten- sola, frumenlo et panibus abunriaret :« Oinnes, in-
dit sux salisfacere vpltintali, et pro suo quisque quil, provincix veniebanl in yEgyplum til einerent
voto liberius obstrepit veritali, aut vix, aul non B escas et malum inopix temperarent (Gen. XLI). >
habilat sublilis judicii recliludo, qttia paucis nielio- Ilic farois inopiam Scriplura Genesis malum riicil,
ribiis indiscrela prxvalet mulliludo. Recle ergo in nonquia illud justilia vcl justx legis auctoritas in-
soliludine habilare judicium perbibetur, in qua con- terdicit, sed quia gravis ejus prxsenlia tristitix ncs
cursus populi, convenarum turbatio non habetur, in addicil, et cjus oppressio voluntali palienlium con-
qua pulvis platearum judicantis oculum non obscu- tradicit. Sic eliain Jacob mulla sibi incoinmoda
rat, et munus avarilixaurera inlelligentix non ob- considerans imminere, egcntem sepanibus, iiilcgrum
turat. ln bac quippe aniinus Iiberius et lucidius vi- sobolis sux numerum non babere, xquo non satis
det recturo, in hac visum spiritnlem tenriit efficacius aniroo tot et lam gravia sttstinere, tristis non prx-
iii riirectum; cum scilicet dono gralix a malisnoxiis; valet, a luctu se et querimonia coiilinere. « Joseph
id est viliorum maculis expeditur, clsi nondura liber iiiquiljiion eslsuper.Simeonlenetur in vinculis, Ren-
a malis tristibus inveuilur. jamin auferelis, hxc mala omnia in me recitleruui
CAPUT CVTI. (Gen.xui). >Perditio Joseph.Siineoiiisdetentio, abla-
De silenlio a malis trislibus. tioBenjaroin, palema viscera dure conculiunl, iuter-
Non eiiim til mala noxia concediiur a suis longe ( neque affecluigravem nimis674u'0'0,'em incuiiunt,
finibus relegnre, sialim et tristia polest penilusse- et hxcniala non animam patienlis malam cfficiunt,
renare, sed cum ab illis oplalum silenliura jain le- sed piam ejus leneriludinem, usque fere ad cxtrema
netur, adbuc taraen plerumque in his dure animus mortis afliciunt. Unde et ait : < Canos meos cum
exercetur. Quod aulera sicut noxia, sic et trislia dolore deducetis ad inferos (ibid.). » Tania pairem
nonnunquam malanominenlur, plurimain Scripturis filioruui tenet dilectio, eterga eos emissos vel arais-
tesiimonia perhibentur, in quibus illa hoc uno vo- sostanla illum urget affectio, ul super hac eoriiinah-
cahuio censeri pariter invenimus, quamvis in re senlia nulluni sibi solalium conferri videatur, sed af-
longc ab invicem differenlia comperimus. Noxia flicta ejus canilies cuni ciolore ari iiiferosderiucnlur.
diximusea, qux justitix obvia, contraria suntvir- Perdilio quidein Joseph, si ariversi quiriquani Ben-
iiti, qux sui merito nulli prosunt, quodvis obstacu- jninin patialur, non vull paier vivere, ne vivenrio
IIIIIIdnnl saluti, quibus angelus et liomo lege gravi gravius lorquealur; cum ex quo ipsum Joseph de-
niiserabiliter obligatur, cxtera vero oinnia, tam vorasse fera pessima nunliaiur, patersibi non vivere,
Crcator, quain crealura lege siraili non ligantur. sed mori polius videatur. Eisi eiiim carnem ejus non
Trislia aulem sunl qux inviti quique graviter pa- lxsil raorsus bestix sxvioris, piura lainen ejus spiri-
tiuntur, qttx patienti amara et aspera in aliquosen- D tum dure tetigit mors doloris; el multo milius in
tiunliir, qux etsi forle utilia, tamenextoto suavia filium furore brevi beslia dura sxvit, quam in pa-
non habeniiir, et ob hoc mala non incongrue per- trem doloris angqsiia quem lorquere jam ditiiins
hibentur. Iude quidem mala febris, paralysis, fames, consuevit. Qttamvis eidem filio nihil mali, nihil
pauperies, el liujus mulla gencris appellanlur, non discriminis accidissel, sed pater solus graves an-
quia peccalasint, sed quia volunlati palientium ad- gustias incidisset, qui quoniam mendaciis credens,
versantur; etquidquid nos aflligere, gravare, lxdere Joseph morle perdilum xstimabat, mullo dierum
comperilur, mali nomine censeri Scriplurarum spatio, doloris magniludine moriens laborabal. Quo
lesliinouiis invenitttr. < Domine, inquit, puer raeus conlra cum Joseph vivere fraires ejus eidem pairi
jacet in domo paralyticus, ctmalc lorquetur (Matth. querulo rctuiissenl, et ei seriatira 1illius verba,
viu). > Et Patilo infra : < Vidit, ail, socrum mandala, munera protulissenl, et ille laiidem com-
Pelri jacenlem et febricitanlem el tetigit manum* pellerelur fidem narrantibus adhibere, uon valens
ejus etdimisit eara febris et -omnes male habenics intra claustrasilentii niagiiiludiiienigiiudiicontiiiere,
curavil (ibid.). i Videtis quia isli qui vcl febri, vel revixit, ait Scriptura, spirilus ejus, cl ait: < Sufficit
paralysi, vel hujusmod; passionibus affligunlur , mihi si adhttc Joseph fllins meus vivii (Gen. XLV).»
i|V5 pHlLIPn DE HARYENGABBATIS BON^: SPEI 1176
Cuin dicit Scriptura illius spirilum revixisse, pro- A Quia vcro prxsentibus tenebris caligat oculus,
feclo inniiit cutn quodammodo morluum exslitisse, niantts conlractior intorpescit, ligatur pes, animus
cui sicut amaritudo tristilix mortis molestias intu- conlabescit: ipsum inundum quodammodo confundit
lit, sic vitatn graliorera lxlitix advenlus reattulii, obscuritas introriucla, coloribus variis quod suuui
Nihilorainus arbor mala et fruclus ejus dici inaliis est aufert confusio supcrducia; recle per lenebras,
aliquoties invenitur, eo quod amarus.esse, vel inuli- tristis adversitas figuratur, quxa justojtidiceiiosiris
lis comperilur; et cum illa bono auctore bene con- nonunquam meritis irrogatur. UiideetJob:«Rursum
dila in suo stalu persistere cognoscanlur, mala ta- ait : post lenebras spero lucera (Job xvu). > Consi-
men dici possunt, cum solius amaritudinis acctisan- deransvir justus illius se judiciolribulari, qui fideles
tur. « Oinnis, inqttit, arbor bona fructus bonos suos non perire desideral, sed purgari, irani cjus
facil, mala auiem arbor fruclus malos facit (Matih. senliens de misericordia non dcsperat, sed illo
XLVII). > Sicut bonain arborem et fruclus ejus feriente, in stta ipse innoccntia perseverat, et post
bonos Matthxus prxdicavit, sic et malam arborem trislia elaspera qux velut tcnebras cogitur suslinere,
et fniclus ejus malos nihilominus aflirmavil, ul scia- lxta credit et prospera tanquam liiccni plenius
mus malitiam non eam esse qux conlraria justitix oblinere. Sperat quippe non semper ipsum ju*
legibus inveiiilur, sed irislem amaritudinem quam dicem sxviturum, sed post iram et verbcra
incongruam discretio cujusvis expcritur. 675 rnisericorditer graliam largiiuruni, quiaidem
CAPUT CVIH. quicreare lenebraslsaixvaticinioprxdicatur, Iticeni
Cujusmodi malitiam discrevit prurientia Jeremix, quoque formare nihilominus alfirmalur. « Formans,
cum duos ci calalhos oslcndil Spirilus prophetix, inquit, lucem el creans tenebras. > Quod aliis verbis
quoruni unus Ixta et prospera niysterialiter conli- inculcans subjungil: « Faciens pacem el creans ma-
nere, aller vero inventus esl ad irislia cl incom- lum. >Malum dicil, gladium, famem.pestem et cx-
nioda perlinere. < Ostendit, inquit, niibi Dominus, lera hujusmodi qttx durius nos inolestanl, qux
et ccce duo calalbi pleni ficis. Ei dixil Dominus ad pacis et otii amaiores moleslo gravamine nos infe-
nie : Quid lu vides, Jeremia? El dixi : Ficus bonas, sUmt, quibus Deus vel injustos jusle judicans vult
bonas valde; et malas, malas valde, qux comedi lorqueri, vel ad majus meritum juslorum patientiam
iioii possunt, eo qttod sint malx (Jer. xxiv). > Nul- exerceri. Unde apud Jeremiam : < Ecce, inquit, ego
lam in his licubus majorem possumus maliliam in- inducam super eos mala (Jer. xi). > Qux aulent
venire, quam quia non videntur esui conveuire, ut sinl bxc uiala, paulo infra exponens, ait:« Juvene*
scilicet a Ionge earura araariludinem quilibel abhor- C raorientur in gladio, (ilii eorum et filix eoruin mo-
rescant, vel forte propius attreclantium dentes rienlur fame, et non erunt reliquix eis : inducani
gravius obsiupescant. Quid autem in hac ficuum eniin raalum super virum Anaihot {ibid.). > Et longe
malilia voluerit Dominus designare, voluil verbis infra:« Ecce, inquit, ego vigilabo super eos in ma-
sequentibus de.inonslrare, et cum ipse bonus bono- lum el non in bonum, el consuraeniur omnes gladio
rum tesielur se omnium largitorem, hujus tameit et fame (Jer. XLIV).> Videlis quia gladitim et fa-
malitix ostendit nihilominus se auctorem. < Sicut mem et quidquid nos hujusmodi vidclur afffigere
ficus pessimx, ail, qux comedi non possunt, eo Deus malum nominat, quod iratus nobis curat in-
quod sint malx, sic dabo Sedeciam regem Juda et fligere, nec quidquam lale patiraur nisi eo justius
priricipes ejus, et dabo eos in vexalionem, afllictio- inferenle, imo nulluni lale malum fil nisi eo pro-
nemque omnibus regnis lerrx, in opprobriura et in cul dubio faciente. Quod, elsi bono Deo nibil mali
proverbium el in tnaledictionem, el niiltaiii in eos credilur adbxrere, nonj lamen bxc assertio a vero
gladium el faraein el peslem, donec consumantur credenda est abhorrere, quin scilicct bonus Deus
(ibid.). > Hxcesl malitia vel nialedictio, hxc sunt faciat tale malum, imo nisi eo facienie, ntillumpror-
mala qux Deus potentialiter operatur, qui tamen sus htijusmodi fial maluin. A qua prxdicloruni scn-
suinine bonus Scripturarum leslimoniis compro- " tenlia Amos quoque Thecuites non riissenlil, quia
batur, qttia el hoc a bouilale sua non asserilur vel in diversis honiinibus prophelalis spirilus idem sen-
coiicedilur abhorrere, si ejus nosjuslilia compellil tit, et cum vel loco vel terapore prophelx ab invi-
mala et tristia qux meruimus suslinere. Quod per cem sint disjuncti, eoriem tamen sensti, eodera spi-
lsaiam iiisinuans, ait : « Ego Dominus, et non est riiti sunl conjuncti. « Si eril maluui, ait Amos, in
alter, formans lucetn et creans tenebras : faciens civitale quod Dominus non fecit (Amos. m). > Non
pacem et creans malum; ego Dominus faciens om- xslimat prophela ut adversi quidquain civitas pa-
nia hxc (Isa. XLV).> Quoniam ad lucem oculus in- liatur, ut peste, gladio vel ariete quatialur, nisi eo
vigilat, animus hilarescit, ad agendura quxvis ne- facienle qui eam rebellern sanctitali, virtutibus im-
golia quisque agilior invalescii, muudtis ipse nova munitam, ream pertinacix, esse ncn sustinet impu
quadain specie gratanter informalur, dum in rebus nitam. Qui plerumque facturus maliini, raalum di-
variis sua cuiqtie facies reformatur, recte per lucem gnalur prxdicere, et antequam ferial, uiinas ct
lxta et prospera voluit riesignari, qcar,Deus bonitate crreres incuiere, ut timpre peccator concussus, a
ingenila diligit opcrari. proposiio fesiinct desistere, et ultor jam placatus in
 1177 DE SILENTIO CLERICORUM. HT8
vaginam mucronem convertere. Nam cum judex; A ejus; a coramolione quadrigartim ejus et muliiiurii-
iratus mala dicit et gravia se faclurum, et poenas ne rotartira illius (Jer. XLVII).IYidelisnrmorum poin-
peccalori dignas pro merilis illalurttro, si minis ille paro, strepitum bellaloruin, conimolionem 676
perterrilus festinaverit poenilere, gaudet judex ma- quadrigarum, rolarum multitiidinein, cuin scilicct
lum quod loculus fuerat non explere. Quod asserens Pharao ad bellum velut torrens influit rcpenlinus,
Jonas : < Vjdit, inquit Deus, qttia conversi sunt de ad cujus prxsentiam clamat, gerail, frendel, ululat
via sua mala, et niisertus est super maliiia quam Palxstinus. Ne aulem hxc alflictio qux in Palx-
locuius fueral ul faceret eis et nen fecit (Joan. ui).> stinos durius exercelur, militix Pharaonis etsuoruin
Malitiam,appellat subversienem, quam Deus minando viribus assignelur, oslendil prophela, cui verius el
fuerat prxlocutus sed non eam, quasi mutato con- cpnvcnienlius ascribalur, ut Iiujus mali vel nialiiix
silin proseculus.quia prxnuntiaio subversionis malo, auclor cerlius cognoscatur: < Depopulalus esl, in-
Ninive ad poenilentiam se converiit, et ille pcenilen- quit, Dominus Palxstinos (ibid.).'i Et si nequitia
tera, ductus misericordia non subvertit. Attendens Pharaonis ad explcndum beiium manus apposuit,
qtiippe devotionem lugenlium, poeniientiiim disci- summa lanicn Dei justitia sic fleri bellum tlisposiiit,
plinam, conversa manu remisil gladium in vaginam, el cum Palxsliiiis jusie sua disponeret merila re-
ul in ea sopito irx incendio refrigescat, el conleiUns B meliri, per immissum Pharacnero eos voluil sic pu-
loco suo ideragladiussub silentio delilescal.Emissus niri. De qualibus David : < Immissiones, ait, per
enim magnum isle gladius datclamorem, cum obli- angelos malos (Psal. LXXVII). > Angeli quidem mali
ins paiieniix, pronus rapitur in furorem, cum laxato nonnunquam ad punicndum quoslibel immiltuiilur,
quasi loro in qiiousque iiiiserosduriusdebacchatur, et suara in eis explere vohinlaleni juslO Dei judicio
et ad lucluin et clumorem illorum miseria graviter permillunltir, el cum eisdero vel immissis vel per-
excitatur. inissis nequitia vcl odium ascribalur, nimiruro iin-
CAPUT CIX. minenti suinina ipsa operis assignatur. Ideo recie
Cum Jeremias Palaeslinorum faceret mentionem non dixit prophela : Depopulatus est Pharao Pa-
et ad debellandum eos venire diceret Pharaonem, lxstinos, sed : < Depopulatus esl, inqiiil, Doir.inus
signanter ostendit furorem el impeluro et malitiatn Palxsiinos, > quia, elsi iu conicrendis illis gaudct
iiiferentis, eleconlra ululalum et claraorem et mise- Pharao niinislriim se fuisse, novil lamen prophela
riain sufferentis. < Ecce, inquit, aqux descendunt prxceptoreui Doniinum exstitisse. Quodpropler
ab nquilone, et erunt quasi torrens inundans, et ailendeus quanlus in hac contrilione tumullus ha-
operienl lerram et plenitudinem ejus (Jer. XLVH).> beatur, dum in populum suuni inriignasiiisglatlius
Aquas dicil Pbaraonem et suos qui ad debellandum Doniini debacchalur, quasi coinpatiens et dolens
Palxstinos potenlialiter efferunlur, el inslar aqua- eumdem populum deperire, aggredilur propheta
riiin snper terrx faciem diffundunlur, et quasi tor- tumulluantein gladium convenire : < Usquequo,
rens iiiiindans iinpelu gravi ad bella prosiliunt, par- ait, concideris, o mucro Doinini! usquequo non
cuiit niilli, cuiicia diripiunt. Et recte aquis vel lor- quiescis? Ingredere in vaginam luam, refrigcrare,
renli amalores prxlii comparanlur, quia sopilo el sile (Jer. XLVII).> Videt prophela quod a luclu et
silcntio gravi cum strcpilu debacchanlur, et sicul ululatu miser populus non quiescit, sed divina indi-
dure sonai, frerait, inlonat aqux iinpetus rugienlis, gnalio, si furor iracundix non Irigescii, si gladius
sic prxceps mililia vel raagis malitia populi sxvien- qtiem ari feriendtim exlenta manu vindicis cvaginai,
lis. Unde supra de populo bellalore idera propheta muiato proposilo in vaginam regredi non feslinat.
dicil: < Crudelis esl et non iniserebilur, vox ejus (Sic.) Quandiu enim abira elfurore non silet gladius
quasi raare sonat (Jer. vi). > Cum ad bellanduiii po- ferientis, a luctu et clamore non silei miseria pa-
pulus flante nequam spirilu promovetur, et furore lientis ; el ideo recte ad silendum in vaginx refrige-
gravi lumens, nulli hoslium misereiur, vox ejus rio gladius invitatur, ut eo recondilo, miser quoque
quasi mare non imroerilo sonare pcrhibetur, quia D silere concedatur. Verum idem gladius non potest
ei multa inest confusio, nullus ortlo, modus malitix a proposito cohiberi, et revertens in sua opiato silen-
non habetur. Ciim auieroclamore tanto debaccbalur lio non leneri, si divina manus qtix illum suo laxat
gladius imptignantis, et quasi mare sonat luniullnosa arbilrio veleducii, in locum proprium prxcepto
garrulilas expugnanlis, profecto expugnati quoque gratix non reducil. Quod propheta subjungens :
sub silenlio non premunlur, sed urgentibus malis < Quomodo, ait, quiescet cum Dominus prxceperit
longe clamare aliler compelluntur. Expugnanles ei atque condixerit illi? > (Ibid.) Et si rogo, aii, ut
enim furore et lxtitia plausibiliter efferuntur, expu- in locum suum gladius reverlalur, el in refrigerium
gnali vero luctu et tristitia raiserabililer conquerun- ir.i, luinullus ejus in silentiura converlalur, novi
lur et longelatequeillorum dissonavox audilur,pror- tamen quia in sxviendo majoris obsequilur pote-
sttsquea neutris teneri silentiuro invenitur.ldeo Jere- stuti, nec quiescet, nisi prius divinx placeat volun-
miascumprxdicluniPbaraonem venirediceretad de- tali. Nani sicul a malis noxiis divina poientia riat
bellandum Pnlxstinos, de eisdem Palxslinis snbjtin- silere, cuni ea diulius non vull cjus paticnlia susli-
xit: <Clarjahunt lioiiiincsel ululabunt orones habila- nere, sic nisi eo dante a malis Irisiibus non siletur,
toresierrx a slrepilu pompxarmorumet bellaioinni cum scilicet palienli ejus bencvolentia iniseretur.
 4179 PIJILIPPI DE HARYENGABBATIS BON^E SPEI 1180
Cum autcm malis noxiis dispositio divina silenlium X emollitur, el quod illoabsenle diirum niinis el aspe-
vult imponi, et ea vel non affectari corde, vel affec- ruin invenitur, eodera prxsente asperilatem mutare,
tala manifestius non exponi, suam nobis vel iiifnn- tenera mollilie comperitur. Unde quidam elbnicus
dit gratiam, ui eadem noxia non velimus, vel noci- qui aroore erga suos affectuosius lenebatur.etposita
va-mauferl licentiam, ut explere jtixta libilum no» virili auctorilate velut in feroineam mollitiem solve-
possimus. Ejus graliam infundisibi David posl pec- balur:
calum Urix devotius exoptabat, et ut malis noxiis Sive pium vis hoc, ait, sire hoc muliebre vocari,
finem daret, secrelum cordis purgari postulabat, ut Confiteor misero molle cor esse milii.
sicut lxsus fueral non solum affectu sed effectu OVID.
quoque nefarix praviiatis, sic mundus redderetur Poeta qui obtinendx inanis glorix facibus inar-
non solum ab opere, sed el a vitio noxix voluntatis. descit, qui fastu scientix lanquam uter vento expo-
< Amplius, inquit, lava me ab iniquitate mea, et a situs iniumescit, quia lamen senlit erga suos
peccato meo muiida me (Psal. L). > Amplius iava- amore tenero se teneri, molle sibi cor esse non
tur, cuai jam peccatum non solum mauus operatoria dedignatur evidenlius confueri.
non allreclat, sed internx voluntalis quassa molli- CAPUT CX.
ties nou affeclat, cum jam valet non solum gressus B
suos ab illius maculis expedire, sed occurrentem Jacob etiaro filium suttm Benjamin lenere dilige-
illius memoriam horrore libero faslidire. Ainplius bal, qui reliquos in jEgyplum mittens, illtim procul
lavatur, cuui el sensus corporeos peccatiretrahit ab a se abire non sinebat; quem landem mittere
effeclu, et arapliore gratia inlernam conscientiam coactus angustia gravi premilur et limore, ne si
purificai ab affectu, cum suggestiones noxias quo- adversi quidpiam patiatur junior, deducalur senior
dam virtutis repulsorio longefacit,vel prolerve irru- ad inferos cnm dolore. De quo el Judas : < Pater,
cntibus nullo cordis assensu vel ad modicum satis- inquit, tenere diligit eum. > Et pater : < Si luleritis,
fncil. Unde iufra subjungit: < Cor mundura crea ait, et istum, et aliquid ei in via contigeril, detlu-
iu me, Deus (ibid.). > Cum Propheta in se cor mun- cetis canos meos cura moerore ad inferos (Gen.
duin sollicite vull creari, profeclo a malis noxiis XLIV).>
expressius vult mundari, ut non solum ab opere im- Yidelis palrem erga filitim molie et lenerum cor
munriitix pravitas dilunlur, setl in corriis abscondilo habere, et sicut Judasait, hujiis aniinam ex iilius
nulla sorde volunlas polluaiur. Cujusmodi benefi- anirna dependere, quem sublata virili atisieritate et
ciuiu iionnullis divinn bonitas imperiilur, et hanc - affeclus Iapide durioris, lolnm quasi carneum red-
ejuslargilaleni eoritinfelicilas expcriiur, qui depttlsa diderat vis amoris. Hujusmodi cameum cor Deus
frigcsceiUo raalilia, afflalu sancti Spirilus inarde- nobis dicilur impertire, cum sui nos amoris inccn-
sciint, et solula glaciali duritia, ari diligcnduniDeum dio dignattir emollire, cum sic nos afficit ut quid-
tenerius emollescunl. quid ejus sanctx voluntati contrarium comperhnus,
De quibus per Ezechielem Dominus : « Spirilum, cjusbeneplacilocouniti pari sententia non velimus.
inquil, novum tribuain in visceribus eorum, et au- Sic a nobis raala noxia ejus bonilas alienal, cnm
feram cor lapideum de carne eorum, et dabo eis non solum nefario manus ab ppere jam refrenat,
cor carneura, ul in prxceptis meis ambulent, et sed et nostrx medetur infusa gralia voluniali, ut
sint inilii in populum, el ego sim eis in Deum vel in cordis abscondito nulli consentiat pravitali.
(Ezech.xi). t Cpr lapirieum dicil, quod tanla obslina- Cum aulem voluntas nostra divino benelicio non
tione et duritia congelatur, ut non divini vel amo- sanatur, et pravitatem quamlibet in interioris offi-
ris vel tintoris malleo quatiatur, ut, etiamsi Moyses cinx secrelario machinaiur, plerumque siimnius
velAaron plagarum imminere discrimina repromittat, jridex nequam affectui efficaciam non concedit, ct
illtiri tamcn inriuratum salubre consilium non arirait- concepta nequilia foras in opus nefarium non pro-
tat. Obstinalam cttjus duriliam Deus aliquaudo D ccdit. Elcum eo, quod ipse novit, consilio peccandi
miserans intueiur, el percunlis aniinx sua ipsitis non auferal voluntatem, xquo tamen judicio explen-
gralia miserelur, et cum ejus conversionem jam non di sublrahil facultatem, et inlra conscientiam velut
diulius vuli differre, curat polenti manu ab ea lapi- ignis in fornace nequitor inardescil, sed obstrtiso
dcum cor auferre. Sublalo autem lapide, quo illa spiraculo erumpendi adittts non patescit. Unde per
niiserapreniebatur,etne.advitamsurgeret677duro Isaiam : < Quiescere faciam, inquit, superbiam infi-
velut tumulo lenebatur, carneum illi cnr larga Dei delium, et arroganliam fortium buniiliabo (ha.
dat miseralio, mcllemque et tenerum reddil nova xin). > El per Ezechielem : « Quiescere faciam, ait,
ejus dileclie. Carneura quippe cer divina gratia dici- superbiam polentium (Ezech. vn). > Infidelium su-
tur illi dare, cui diligehdi affectum dignalur mellem perbia vel arroganlia forlium qupdamraodo con-
ct lenerum inspirare, ut qui cdio vel contemptu quiescit, cum pressa et oppressa velnt sub modio
rigirius fuerat ad amandi proposilum infleclalur, et delilescit, tum radice virulenta in profundum qtti-
quod amare decreveril, molli quadain leneritudine dem lendit, sed desuper velut astricta gelu terra
compleclalur. Nam si ameris facula paulo vehemcn- sese in ramos operum non exlendit. Quod ctiam
lius cor ignitur, profcclo posita durilia tencrius per Osec innuens : < Ecce, inquit, ego sepiam viam
 im DE SILENTIOCLERIGORUM. 1182
luam spinis, et sepiam eam maceria, et semilas A quielis refrigerium pervenire, causx quidem evirien-
suas non inveniet (Ose. u ). » Nimirum via noslra tes in Scripluris virieiitur inveniri, ut diligens
spinis vel maceria lune sepitur, nec procedendi leclor possit ab ignoranlix maculis expediri. Ali-
semita manifestior invenitur, cum illicila passione quando quippe ad boc elecii dura et tristia patiun-
tanquam intra cubiculum cor ignilur, sed intcrnx lur, el in hac vita misera miseriis el molestiis qna-
clamor roalilix clauso velut ostio forinsecus non tiuntur, ut velut in camino viliorum suornm decocta
auditur. Inlcrno quippe affectui nonnunquam osliuni pravitas cinerescat, et in modum argenli sive auri,
Deus claudit, frenienlemque interius et geslientem acquisita virtutum puritas euitcscat. Unde in Psnl-
erumpere non exaudit, el cum undis exiiberanlibtts nio : « Yisitabo, ait, in virga iniquitales eorum, et
ille foras tanquam de fontis gtirgustio vult exire, in verberibus peccala eorum, nrisericordiam auiem
objeclis difliculialis obicibus iste non vult alveum meam non nuferam ab eo (Psal. LXXXVIII). > Et per
aperire. Cum itaque affecliortes carnales inslar Amos propbelam : < Tanttimniorio, ait, vos cognovi
aquarum fluxx et labiles habeanlur, et semper ad ex omnibus cognalionibus terrx, idcirco visitabo
effeclus completivos, velut ad profunda pervenire super vos omnes iniquilates veslras (Amos. iu). >
vallium enitanlur, eas tamen qttas impellil nalura Et in libro Machabxorum : < Mnlto, ait, lempore
proclivior ad fluendum, occurrens et resistens cen- non sinere peccatoribus ex senlenlia agere. sed
sura dislriclior reddit velul stabiles ad sislendum. slatim ulliones adhibere, magni beneflcii est indi-
De quibus in Psalmo : i El staluit aquas quasi in cium (// Mach. vi). > Et paulo infra : < Corripiens,
utre (Psal. LXXVII).> Quia uler de pelle faclus est, ait, in adversis, populum suum non derelinquit
recte per eum caro nostra signatur, infra cujus (ibid.). i Videtis quia eleclorum suorum Deus non
aiiibilum fluxa concupiscentia tanquam loro stabili sinit ad summum vitia cuinulari, sed afllictione
colligalur, cum in recessu'cordis(urbulenles quidem ultoria vull ea cilius resecari, ut quo inprxsenlia-
coisgerit affeclus, sed eos obvia diflicullate non deri- rum patiendo pro Christo inveniuntur miseriorcs,
vat per sensus corporis in eflectus. Non vult enim eo redriantur ejusriern misericortiia digniores; etquo
summa Dci justitia ut cum senlinx cordis torrens magis aflligentc pcenali jugo cervice subdita coer-
affectuum carnalium infundatur, optala libertate ceiilur, eo amplius, cuin lcmpns glorix venerit,
per rivos operum diffuudatur, sed perversarum col- exallcnlur. Qnos alloquens Jacobus aposlolus :
leclam amariiudincra voluntatum, districia manu < Miseri, ait, eslote et lugele; biimiliamini in con-
intra ulrem cobibei oppilaiun). Unde in alio psalmo : speclu Domini, et cxallabit vos (Jac. tv). >
« Congregans sicut in ulre aquas maris (Psal. C Aliquando autem eiectis stiis ad hoc Deus dura et
xxxu). >Mnre uaturali quodam ferrore aliquolies trislia vull infligi, et licct iniincritos, sufferre lamen
pcrlurbatur, aliquoties auieiu impulsu ventorura molestias et alfligi, ul cuni in eis non sit culpa qux
stipervenieuliuni agitaliir, el undaruin exuberanlia mordaci digne cauterio durius aduralur, virltitis et
reniotius diffusa spatia frequenter occuparet, si non palienlix merilum augeatur, ul non lani de peccnlo
cjus tunuiltui alliludo sese littoris objectarel. Intra soluia pcena, felicera veniara consequamur, quaiii
hnjus itaquc anguslias raare sxviens coarclatur, et de palientia victricis glorix prxinia mereanlur.
in se ipso relidens fluciiiSsuos non juxta libilum Quod in Job elucel, de quo scripluin est: « )n ouuii-
evagntur, gravi quideni ira implacabiliter commo- bus his non pcccavit Job labiis suis (Job i, n). >
velur, sed lanquam ulre clausum inlra fines positos El infra : < Coiiiraovisii tne, ail, adversus euin, ut
coercetur. Sic nirairuin 678 uoiinullorum maliiia aflligerem illum fruslra (Job u). > Fruslra quitlem
pleruinque in secreio cordium inardescit, sed exeun- jtislus quilibet aflligi perhibetur, cum ei non pec-
di atl opus optala jauua non palescil, intus pecca- caiili poena peccantium adhibelur, cum in eo non
lor xstuans frendel velut dentibus et labescit, plumbum, non slannum, non aliud quo purgnri dc-
malus in abscoiniilo foris a malis noxiis conti- beat, invenilur, et lamen velut aurum in fornace
®
cescil. ignera purgaiorium experilur (Prov. xxvu). Sic
CAPUT CXl. Tobiam dislillanle nido hirundinis excxcatuin, el
Sicul autem ab hiijiisinodi malis facit Dei vel cxrilalis sux eventu subilo non turbalum, lanlnm
graiia vel potenlia nos silere, cuin scilicel aul pec- adversilatem, lam sereno prorstis aniino Scripiura
candi volunlatein, aut explendi facullalem dignaiur memoral pertulisse, ut eum bealo Job non dubila-
removere; sic a nialis tristibus facil nos cjusdein verit conlulisse. « Hanc, ail, tentationem irieo per-
benevolenlia feriari, cuin laborcs iandem nostros misil Dominus evenire illi, ul posteris daret exem-
vult quielis optatx benclicio levigari. Nam quoscun- plum patientix ejus, sicnt et sancti Job (Tob. u). >
que disponit fulurx quieiis gratia refoveri, eos prius Yideiis quia hxc lentatio, hxc cxcitatis pcena, non
siislinet quibusriam irisiioribus excrceri, et eo illis tam peccatum prxlerilum expiavit, quam occullain
reddit dona seqtienlis gralix gratiora, quo pocula viri palienliara illustravil, fecit ut virtulis ejus ine-
prxvix amariludiuis prxsenserint et prxgusiaverint rilum augerelur, dum forinam vel exeinplum, insiar
trisliora. Quare aulem iilos velit dura et tristia Job, lara futuris quam prxsentibus largiretur. Ali-
prxsenlirc, quos bcnigiie prxordinal ad optatum qiianrio vcro quilibct ari hoc malis irislibus coercc»
 •183 PIHLIPPI DE HARVENG ABBATIS BON.E SPEI 1184
tur, et cum nibil merueril, peena immerila pcrur- A j tibus aggravanlur, et manifeslata resurreclionis
geiur, ul in co Dei virlus et polentia declaretur, gloria atigraento fidei, spei cerliludine, dileclionis
declarala dignis inlueniium laiiriibushonorelur. Quod gralia, visiiante Spirittt consolanlur. Sic etiam cum
in illo, qtti passus cst ingenitx ab ulero molestias de quo supra diximus Job cnin darana innumera,
cxcitatis, impletum esse indicat auclor evangelicx cum adversarii verbera durius alflixissent, et ad
verilalis. Discipulis forte xslimantibus quod non cumuluni miserix amici ejus percussum invisere
nisi peccalo exigenle nascantur pueri non videnies, condixissent, divina ejus miseralio non susiinuit
et quaTentibus curiose, ulruin ille peccaveril, an perdurare tot el taniis adversitatibus inquielum,
parentes: « Rabbi, inquiunt, quis peccavit? hic aut sed duplicala facultate, sobole reslilula sanum red-
parentes ejus, ul cxcus nasceretur? > (Joan. tx.) didil et quieium. Simililer cum Tobix satis innocuo
Bcne discipuli sentiunt parentum peccala vcrti ple- hospes nequam hirundo nidificans invidisset, ei per
rurnque in perniciem filiorum, el illis delinquentibiis dies plurimoslumen cceli, lerrx faciem non vidisset,
istos pcenas solvere delictorum, severo quidem, sed reverso landem (ilio cum uxore filia Ragttelis, rece-
vero juriiciosummxet incomprehensibilis xquilalis, pit visum perditum grato meriicamine Raphaelis.
qux sicut a pcccantibus, sic a non peccantibus Sic riivina miseratio illius Irislitia? nebnlas abolevit,
pcenas exigit ric peccatis. Nam ctim parentes Deum B et ille confortatus velut sub silenlio requievii, dinn
offenricre non vereniur, ct contracta offensione pulsis longe malis quibus trislis graviler angebatur,
pa'iias lnere promerenlur, eos quos carne sua geni- tam de reverso filio, quam de recepto lumine gra-
los affcctu opiant tenero prosperari, suo Deus con- lulatur. Nec solum qui tristia sufferuni, silere ab
silio permitlit corporaliter cruciari, ut mala quibtis eis vel qttiescere perhibentur, citm eis longe faciis
in corpore filii non suo merilo cruciantur, ari raale consolationis beneflcio refovenlur, sed et iiii qui
riicriios pareiiltim aiiimos transferantur, el in eis inferunt, quiescere nihilominus dicunturct silere,
vel ex eis parentes sibi pcenas sentianl provenire, in cum mutaloproposito cessant mala suffercntihus in-
quibus vcl de quibus optabant et sperabanl gralum torquere. Nec facile quiescunt vel gaudenl silentio
coiisolntionis beneficium invenire. In lioc aulem suflerentes, si non aut invili, aut volunlarii quie-
disciptili fallunlur, qtiod queinpiani non putant cor- scunt inferenles, el recto quidemordine in illisquies
poraliter cruciari, nisi eum suo vcl suoruin rielicto qualiscunque vel silentium inchoatur, quod ad istos
eonligerit aggravari, et volenles experiri utrum deveniens grala eorum experienlia consuminaiur.
Christus sit 679 occullx *. At ille : « Neque hic Ut igitur el illi sileanl qui cxteris inferre Iristia
peccavit, aii, neque parentes ejtis, seri ul manife- moliuntur et consolenlur isii, quibus invilis eadem
stentur opera Dei in illo (ibid.). » Quod hominem inferuntur, sermo divinus invenilur illos aliquoties
formans in ulero velut impcrlectura natura dereli- comroonere, qui, quanlum in se est, mala vult ab
quit, parenies quidem ejus vel idem ipse filins non hcminibus pmnia remevere. < Quiescite, ait, ab lio-
dcliquii, sed ille sumtnus auctor qui Deus et Domi- mine cujus spiritus in naribus ejus est, quia excelsus
nus est nalurx, quanlum voluil vel negavit, vel con- reputalus est ipse (ha. u). > Et ad Ezechielem :
lulil genilurx. Negavit autem lumen, non ul paren- < Verba, inquii, mea loqueris ad eos, si forte au-
libus aut filio pcenain redderet pro peccalis, sed ut dianl et quiesrant, quia domus exasperans est
cunclis ostenderet sux magnittcentiam poiestatis, (Ezech. n). > Yidetlsaias, videt Ezecbiel, imovidet
tit videntcs Judxi hominem niultis annis ab ulero spiritus prophetalis quod adversus Chrislum Dei
deformaium, et polenli manu Cbrisli infuso luraine conveniret fremitus popularis, et ad boc devcniret
subiio reformatum, euindem Chrisium, J)eiim et tiiiiiiiltus populi sxvienlis, ut exclamare cogeretur
Dei esse Filium nullatenus dubilareni, et fide sia- afllicta miseria sufferenlis. < Tristis est anima mca
biles, voce prompti, divina ejus opera collauda- usque ad mortem (Matth. xxvi). > Qnia isle sic in-
renl. (irmus, ut et forlis; sic humilis ut excelsus; sic
Eoruin aulem quibus Deus his causis, quas dixi- D homo est, tit el Deus; rccte ab eo quiescere sermoue
mus, iristia vult inferri.et TllaLismalis bona se- prophelicp Judxi commonenlur, ne scilicel cxaspe-
quenlia vult conferri, aliquos in bac prxsenti vita rent quemverum hominem inluenlur, quia, qui in-
vult quietis qtialicttnque refrigerioconsolari, aliquos liriiiuin, qui humilein , qtti hominem conlristabit,
iion nisi post hanc vilam a quibnsriam trislibus eum, ille apparens excelsior, potentialiier judicabit.
liberari. In Evangelio : < Quia hxc locntus sum vo- Sic eiiam cura principis Holofernis polentia diversit
bis, ait, irisiilia implevit cor vestrum (Joan. xvi). > longe populis inuolescit, et ad rumorem ejus eorum
El infra : < Nunc igiiur, ait, tristiliara habeiis. lte- inGrmilas expavescit, occurrunt 'nonmtlli el orant
rum auiem videbo vos, et gaudebit cor vestrum obnixius, olquiescat, el erga sibi subjeclos ejus
(ibid.). i Vult discipulos suos Christus andito verbo indignatio mansuescal, ne scilicel in eos apponal
diutius non torqueri, nec eos in modicis iristitix durius desxvire, qui (am ejus quain regis imperio
fluctibus absorberi, sed tanquam mulier cum parit, parali suul fideliter deservire. < Desinat, inquiunt,
tristiliam habere perhibetur, cum autem pepererit, , indignatio luacirca nos, melius est enim ut viventes
oblita prcssurx, gaudio refovctur : sic audito vel1 serviamus regi Nabuchodoiiosor,et subdili simus tibi
exlubito passionis ejus mysterio molesliarum lumtil- (Judith in). > El iufra : < Veni nobis pacificus po-
" Phrasis manca.
 1185 DE SILENTIO CLEmCORUM- il8S
tniflus^et titerc scrvilio nostro sirut piactteril lihi A
} non atlmiltit, el lanien plerunique perire culpabilcs
(ibid.). > At ille non prece, non pretio, non ricvoto ejusriem misericordia non perniiltit. Novit qtiippe
illoruin obsequio mitigatur, seri iu eos riespumat (|tiia quos peccantes gravins divina gralia vult sal-
velut aper, ut leo inrioiuitus effcralur; et quo ma- vari, non sinil incorrectos tnorie snbita conlrislari;
gis hujus furore illorum niiseria conlabescil, eo roa- sed prinscurat eos per trislem pcenitenliam casti-
gis hujiis furens auinius bilarescil. El unrie affliclo- gari, caslfgalos certa spe venix consolari.
rum irislis et nriria inens xgrescit, intie iusolens
CAPUT CXH.
affligentis animus impingtiescil, el inente pertliitis
in lioc sc pulat fieri gloriosuin, si potenli raalilia Quos atilem jnsto suojutlicio salvare non disponit,
cunctis se reddirierii odiosuin. Cum autein divina eis malagma salularis pceiiilenlix non apponit, setl
miseralio visilare voluil iristia suffereiites, eo modo, eos vel cila morle ferit, ne diulius insolescnnt, vcl
qtio voluil, de medio sustulil inferentes; ct viduam'i perraitlit vivere, ut sordirii plus sortlescanl; viven-
Juriith elegantem vullu, prxriilain caslitate, diser- les vero plerutnqnc riatis verberibus non conlrislat,
tain eloquio, comniendabileiii sanctilate, misit adI ut eoruni perversitaii quxvis ariversilas non sesi-
principeiu Baccbo et Venere sediicendiiin, el pu- slal; el sic eos uli sinit Iatitudinc proprix volun-
gione proprio per maiium mulieris occidenduin. Et; H tatis, ul rie inalo proficicnles in pejtts libere cor-
qtiia illo vigenle et inferente, niala trislia viguerunl, ritatit in peccntis. Silel igilur apud isios judcx
corieui quiescente, etgSO '"a pariter quievertinl; seveiior et qttiescit, n.ec in eos ad prxsens ira ejus
et cujiis non est voluntas nequain in melius coin- punicns inardescil, dum per mala noxia habenis
imilala, ei juslo jttdicio possibilitas esl ablata. Ipse. feruiiiur laxioribus et tliscurrunt, eortimquc tliscui-
quoqiie Deus, qui non nisi jitste inferre iristia per- stti quxvis tristia non occurrunt. Quod per Ezecbie-
-liibelur, ab eisdero noiiuiinqtiani silere, vel qtiies- lein insinuans aiiiuix peccatrici aii : < Auferetur
ceie coininonetur; quia si non ab iuferendo ejus, zeliisineus a te, et quiescam, nec irascar auiplius
ira vcl animadversio conlicescit, a sufferendo no- (Ezech. xvi). > Quoniam, inquil, te salvari culpis
stra iiiriignorum misetia non quicscit. Cum Aaroit, luis exigentibus jain non curo, adversus te iudura-
ponliiiceiu ad fabricaiiriuui novos rieos popuius in- tam el ipse cornieura similiter 'ani inriuro; et vul-
tluxisset, el ille male limirius, auro igni tratiilo, neri luo non appono ferrum prxsens, inalagnia,
coiiflatilein viiuluni - produxisset, Dominus qui in, oleuin, ligaturam, sed reiinquo le tibi luo inndem
inonle gralo coUoquio Moysen inslruebai, et nian- arbilrio periluram. Si enim te salvare lam me.i
data vitx ad planiora populo dirigebat : « Diinitte. < gralia qunm ttto tnerito riecrevisseui, profeclo vul-
me, aii, ut irascatur fttror ineus conlra eos, et de- nus lutim fcrro Iristitix secnisseni, nec in luopro-
leain eos (Exod. xxxu). » posilo perniitterem le juxln libitutn prosperari, seri
Exasperanti ptspiilorsk Deus patw respondere, et mala noxin vellem cito mnlis trislibiis eiminriari.
IxtaiUiun) idololalriara tristi pceua subilo cocrcerc, Quiescam igitur, ncc irascar, ncc ad prxscns infe-
ut qui salutis conlcniptores vitx respuunl discipli- ram quori mereris, et agens quxvis uoxia, nullu
iiaui, irati Couriiioris iristcm niaiiuni senliaul ad, tamen trislia patieris, seri voluntatis proprix lam
ruinam. Cui Moyses : < Quiescal, inquit.ira tua diffusa latitiidiue potieris, ut sub ejus lanqtiam uui-
et-eslo placabilis super nequiiia populi ttii.» Qiiain- braculo, quiete et silenlio delecteris. Econlra qui-
vis doraus cxnsperans rca itlololatrix leneatur, bus disponit divina benevolenlia misereri, cos nimi-
qiiseso lanien ne ex lolojuxta nierituin delcalur, ne, rum vtilt plerumque pcenis prxsenlibus exerceri, et
usque ad internecionetn inveuiatur ira lua tristibusi tanquara irascens frerait, lonat, percutil et nietle-
dcsxvire, ne videaris ^Cgyptiis ririendi inaterinni tur; et non parcens vumeri, viilnerato benigne mi-
impertire. Oderant eniin yEgyptii lilios Israel, et serelur. Unde in Psahno : < Iratus es, iuquil, et
iilorum prosperilate graviter aiigebanttir, ct si Deo miserlus es nobis (Psal. LIX).»Et Habacuc : « Cuiii
irato iili pro meritis ad interiium rievenirenl, isiiI pI irat(isfiieris,misericordix recordaberis(/ifl6flc. m).»
ari insiiltaitrium et (Jelraheniluiii velut de insidiisi lra quippe medici qua in vuluus credilur desxvire,
prosilirenl, garrienles quod illi de ^Egypto evenlu! cuin pulridas carnes secans, ad sumiiuim curat pu-
non prospero sinl edncli, ct defectu proinissoris adI treriinis tlevenire, misericorriia dici polest, qua
terram oplatam utillatenus iulroducii. < Ne dicant, xgrotum penitus non perire, sed curalum ferro
itiquit, JEgyplii : Callide eduxil eos ut occirieret ini tristi ad salutis beneficiura vult reriire. Dignuin esl
inonlibus ei deleret e lerra (ibid.). > Vull Moysesi autem ul qui ad conlraliendam xgritudinem sibi
iraium judicem Iristia populo juxla proposilum non, diligentius non prxcavit, (iuni instar Adx, prurien»
inferre, vult peccarileni popnliini digna pro raeritis; et iiilelligens a justilia declinavil, aut forte, ut bene
non sufferre, ne ad ruinaiii ejus inveuiaiur bostisj ageret inlelligere non curavit, ineriicinaleni panein
invidus exsullare, et auclori tanquam setluctori, nonnisi coraedal in sudore, et quod stulte con-
plausu risorio nequiler insuliare. Vnlt, inqunni, eosj traxit, sanati senlial cum tmerore. Hocpropicr ju-
qui peccnverniu peniius non rieleri, quainvis eorutn, slus Jttriex salutarem deserentibus discipliuani,
culpas tasligatione cougrua tliligat aholcri; sciens; mordacem vel inviiis cural apponere medieinam,
quia el Dei jusiilia culpas intra suum saiicluaiiumi voleas ut quisquis ir.iirmus lcnocinio carnis aut
PATROL. CCIU. 3b
 1187 PHILIPPI DE .HARVENGABBATISBON,£ SPEI H8{f
spiritus deviat a virltite, nonnisi per trisiiiix ama- A digne revereiiliam delufeninl, qui se adversus eum
riinriinein rnrsus gaudeat de salute. cervice dura , incircumciso corde conlumaciler ex-
ilinc est quod filii Israel, cum peccare in libro tulerunt, qui crealurx politis qitam Crealori servire
Jiiriicttm referuntur, conseqtienler in 681 manus voluerunt, dum contempto eo, Baalim ei Astaroth
tradi diripientiumasseruniur, et eorum noxia, gravi coluerunt; eis, inquam , rcx Chusarsathon gravi
irislilia puniiintur, expletaque vindicta, tanrieni ad imperio tlominalur, eos aflligere, conlrislare, pre-
quieiein el silentium revertunlur. < Fecerunt, in- mere gralulalur : et qtto suam in eos exercei efli-
qnit, filii Israel nialum in conspeclu Domini,el cacius potestatem, eo durius eorum quassat, pre-
obliii sunt Dei stti, scrvienles Baalira el Astaroth. mit, inclinal et burailiat volunlalein. Nam cura in
Iralusque Dotniniis conlra lsrael, Iradidit eos in sua vcllent idololalria prosperari, agere dies festos,
manus Cbusan Rasathaim, servierunl(|ue ei octo cultu reprobo gratulari, quiete et olio, feslivoque
annis (Judic. iu). > Videlis percantem populum silenlio gloriari, ille eos lanla polentia.iam po-
diutius in proposito non gaudere, sed vindicta ce- tenti gaudet malitia perurgere, ut eis non sux er-
leri, hoslili Domino subjacere , et qui ex decrelo ronex voluntati, non errori volunlario liceat ad-
corruptx volunlatis diis alienis immerilo servie^ gaudere. Freinit ilaque rex et luinultuatur, trislia
runt, conlra suam postmodum voluntatem, colla B liliis Israel inferendo, frendent illi et lahesciini ea-
doniinis opprimentibus subdiderunt. Et pulchre ini- dem stifferendo, et sic utrobique pax rieficil, perit
quorum poenas dispensator providus ordinavit, et quies, silentium relegatur, bellum sonat, vigel riis-
condigna-prxinia illorura merilis assignavit, cum cordia, coiilentio principatur; si tamen conlentio
eos, qui Deo vcro cullura debita noltierant obedire, vel rixa proprie nominatur, ubi juxta quemdair.
Jance justa , lalibus fecil oppressoribus deservire. ethnicum (HOIUT.)alter pulsat, aller vapulare so-
< Tratlidit, inquit, eos in manus Chusan Rasathaim lumniododemonstralur. Ciim aulem pulsel gravis
(ibid.). i Iste domintis cui fiiiosIsrael animariversio uidli&Mtas inferentis, vnpulet vero tantum trisiis
divina siibjecit, juri suo mancipalos duro imperio miseria sufferenlis, discuni quia Ionge melitis eral
sic affecit, tit per oclo annos sibi subditos graviter eis Deo adhxrere firieliter et supponi, quam pec-
conlrislarel, conlristatis tuillum suspirandi adilum cantes in aninias tribulanlium sic exponi; cum in
rclaxaret. Denique ipsum noinen, vel nninina qui- Dei cultu possit Ixtum ct qiiieinm siieniium inve-
bus oppressorem Scriplura voluil insignire, virieiur, niri, arbitranles vero coinpellunttir manum tristem
ulvideo/ejus officio convenire , et velut in fronte punientem experiri. Qiiod propter suspirant de pro-
veliitriine intuenli facile demonstralur, qux man- fundis, el rie ventre inferi clamanl ad Dominum,
sio, qux ulilitas mansionis in interioribus babcalur. C quem , etsi jam noverunt ptinire seniper jnsie con-
Chusan quippe interprelatur Elhiopia eorum, Rasa- tunielias delicioruni, sciunt lamen plerumqtie non
tbaim vero impielaseorum. Quia Ethiopia, qux te- deesse votisel geraitibusafflictortim.Qui aure prona
nebra: vel caligojnterpreiatur, nigros et deformes eortim audil gemilum et clainorem, et misertuscla-
populos habet, recle per eam interna quxdam ob- maniium, eis suscitat salvatorem, cujus prudenlia
scuratio designatur, cui cura iinpietas comes indi et fortiiudine voluit regem Cbusarsatbon superari,
vitlua copulatur, oblitam Dei sui menlem raiseram el eo superato, plebis sux quietcra et silentium re-
sic obscurant, obscuralani deprimunl, depressam parari. Eral auiem nomett illius Oihoniel quod in-
caligine sic obduranl.ut nescia verx lucis, igne lerprelalur responsioDei, vel tempus mihi Dei. Res-
sancti Spiritus non calescat, non lxtilix spiritalis ponsio Dei recie dicitnr, qui Deo respondet, vel cui
oleo salubriter bilarescat, sed nocturno pressa gelu, Detis respontlel. Deo respondet, qui atirem volnn-
inipietatis nubilo tencbrescat, lelrosque et deforraes lariam iliins erigil ad mandatuin, qui voeanii vel
pariens cogitatus, trisli amariludine conlabescat. jubenti exbibel se paralum, qui quod sibi subdiio
Jtaquc filii lsrael Chusan Rasatbaim regi Mesopo- gMtia prxceptoris infundit audit, el aliud stiis au-
lamix supponuntur, cum obscuritate graviter de- . ditoribus non refundit. « Audivi, ail lsaias, vocem
primuntur, cum depressi et defessi sub fasce ge- Dominidiccntis : Quem miltam et quis ibit nobis?
tnunt velut regix poteslalis, el libero privati arbi- F,t dixi : Ecce ego sum, mitte me (ha. vi). > Iste
trio respirare non prxvalent in auras liberlatis. non solum ire qtto miltilur non recusal, non solum
Tanlo quidem pondere ari ima sunl el iinpia devo- grave mandanlis imperium non accus.it, sed eliam
luli, ci inclusicarcere, lantis obscuritatibus .obvo- ullroneum et paralum offerl se divinx voluntaii,
luti, ut colla non a vinculis, non pedes valeant a respondet obsequium, deferl revereniiam niajeslati.
compedibus experiire, et palpanles in tencbris diem 682 < Paraius siiin, ait David, et non sum litr-
lxluin ad superos nesciaut invenire. Uiide et idem balus, til cuslodiam mandata lua (Psal. cxvm). >
rex qtii eos tristi jugo premere memoratur, in alia Hujusmodi vir, responsio Dei est. MitlensEzechie-
translalione Chusarsathon appellatur, eo quod il- lem Dominus, ait ei : « Loqueris verba mea ad eos
los veri pridem et summi luminis conlemptores, (Ezech. iii). > El infra : < Audies, inquit, verba
velint nolint, delinens in profundo, letiebras eis in- cx ore meo et anntuiliabis eis ex me (ibid.). i Et
gerit trisliores. Chusarsathon quippe interpretattir Jeremix : < Ecce, inqtiit, dedi verba mea in ore
liumilialio eorum. Eis quidcm ui Dco verp nou luo (Jer. 1). » Et uterque missus a Domino ait:
 1189 BE SlLENTlO CLEUJCORUM. MS»
IIxc riicit Domimis. Isle quoque, rcsponsio Dei satis A noso. Hoc itaqtie teinpus Dei esse non immcrilo
coiigrne nominaiur^ qui missus ad populum non de judex dicit, quod prxslnt sibi graliam, polenliam
suo excogilat, nen inendacia verliosatur, sed prius hostibus interdicit, prxliis ponit calcem, silentium
Imniiliter aurem pronara applicans prxceplori, tristibus inriicit,.favet sibi, prospere boslili maliiix
quod ab illo bauserit, suo postinoduin refundil au- cotitrariicit. Etsi enim illuri gauriet Othoniel sibi
ditori. Qui etiam ob hoc responsio Dei potest. dici, dari, scil (amen quia debct aclori, quiriquid suiini
quia el Dcus ei respondel. Ei autem Deus respon- est, resignari, et ideo sic Mlud sibi asserii prxsto
det, cum ejus non imperio, sed desiderio videtur esse, ut non casus, non meriti, sed Dei potius riicat
obedire, cum devole prxoptanti suam invenitur esse. < Tempus, inquit, niihi Dei. » De cujiismodi
graliam iniperlire, ctim digua postulanli htiniilem temporeet in libro Machabxorum : < Viriit, inqiiil,
reverenliain deferendo, aureni prxbet paltilam lar- Jonnlhas quia teinpus etim juval, ci misil Roniam
gius eoafereudo. Ciiin dicenti : « Da niibi inlelle- slatuere ei renovare cum eis amiciliam {/ Macli.
clum ul discam mandala lua (Psal. cwm), > res- xii). > Et Apostolus : t Dinn tempus, ait, bnbeinus,
pondel: < lulellecluin libi dabo et instruam le operemur boiium (Gal. vi). » Recte ille quia tempus
{Psal. xxxi). > Citin dicenli : < Doce rae facere vo- enm juvat, fesiinai Romanoruin erga se amiciliam
lunlalem luam.(PsaL cxLii), > respondet: < Indi- " renovari, sperans suum proposituin beaeficio lem-
cabil libi, homo, quid sil bonum {Mich. vi). » Res- poris prosperari : et isle operator ad operandum
pondil eliam Salomoni cum ille sollicitus dari sihi pariter nos hortatur, ne, si lempus defceerit, exire
sapientiam postularel, ul prxlalus conimissiim recle ad opus suum frnstra quilibet enitatur. Denique
jiopulum gube.rnaret, ui eo imperanle marcesceret pelenii quinque panes qui ostium clausisse tetnpore
«gnoranlia, injustitia cansequens elangueret, vi- legiiur importuno, alias speranlibus escam darelem-
gerev discrelio, justum judiciura refloreret, cessaret pore dicituropporluno, ul ex eo largitoris gralia ,
contentio, belluin forli repagulo premeretur, prx- convenientia leiiiporiscommendetur, sinequoari pa-
currens juslitia occurrenti paci osculum Jargiretur. cis remeriiiun, ad quielumsilentium, iler prosperuni
< Dabis, inquit, servo tao cor docile ul judicare non liabetur. Propter quod et Dominus dicil :
possil populmn tuum,et discernere infer bonuni < TempusjjjciLmnpndum advcait (Joan. \i\). > Quod
ct maluin (/// Reg. m). » Et Deus ad illum : verba mea,inquit, vestra auditorum incrediilitas
< Quia postulasti sapientiam ad discernendum ju- iioii exautlii, quotl voluntati mex prxsens prospe-
diciuin, ecce derii tibi cor sapiens et intelligens rilas non applautlil, quod tristitia mea non concu-
(ibid.). » Et in Paralipomenon : < Da niihi, ait, sa- _ dilur sileniium invenire, quod atl diem fesluni liune
pientiam el intelligeiuiam (// Par. i). > El Deus atl nolo me transitoriis Inutlibus insignire, quotl vesirne
illunt : « Quia peliisti sapientiam, el scientiam, ut inlenlioni mea non potest humiliias convenire,
jiitltcare possis populum meum, sapicntia el scieniia causa est, quia scio nondum teinpus raeuin , mibt
<latasunt lihi (ibid.). • favens, mibi congrunm advenire. Verttra ctun lem-
Cui dignatur Deus sese tam benevolnm exhibere, poris mei grala venerit pleniiitdo, cum vcrnalis
«ujns volis et precibus tam largo beneficio respon- temperies, cum xsliva spiraverit pulchriturio, ciira
dere, cui dics prosperos, tempus sahuiferuin im- in cellani vinariamintroducla fuerit maiurilas au-
perlire, cujus dcsiderium de sanctuario suo clemen- lumnalis, profeclo longe cadet vcnlpruiu trislis
ter exaudire : nimirura responsio Dei vocari protne- rabies, asperiias hiemalis, niinartim tumens in-
retur, qtto noniine in libro Juriicum priinus juriex cursio, undarum instabililas noxialis, et in portu
censeri perbibetur. Vel dic(us esl ille : < Tempus silentii thronum suum ponet Ixlitia triiimphaiis. lu
milii Dei. » Quod abeodem sensu non dissonat. Qui ctijus lypo temporis, prxdictus jndex Otltoniel no-
enim intelligii, ut diclum esl, Deum sibi fnniiliariler minalur,- qui filiis Israel favore miserentis gratiic
respondere, fatetur consequenter tempus sibi pro- principalur, 683 "t eoruin gravi tristilix velut
sperum arritlere, el ne forle videalur lam benigno D obnmbranlis velamen solatii supertlucat, inio longe
ingratus responsori, non alteri lempus gratum qtiam pulsa moeroris angustia, eos in lseium sileutii san-
stio altribuit creriitori. < Tempus, inquit, mibi cluaritiin inlrorincal. Assuinpto ilaqne piincipatit
Dei. > Adesl, inquit, inihi leinpus acccplahile, dies jiiriex bostibus se opponit, et amore viclorix pras-
salutis (// 6'o'r. vi), lempus in quo cervicem flexam liandi propositum non deponit, donec victo rege
hoslibus non stippono, comuiissis miht populis gra- Mesopotainix , snb quo tristis populus grnviter pre-
viora gravibus non appono, sed quo inter oppres- mebatur, pacem redriat, refonnet silcntium quod
sores et oppressos tne forleni nieditim interpono , mullo jam lempore perdilum longo suspirio quxrc-
et sic interpositns malis finem, silentiuni iristibus balttr. Quo invento, per nnnos quadraginla lerra
jamimpono. Tempus, inquit, ariesl mihi, quod non legitur quievisse, et sopita belloniin Irislilia, pax.
voltibililas (irmaraenti, non cnisus vagi siderum el sileiitium viguisse, el quos rex imporiunus annis
altuleruni, scri quod Dei gralia, Dei sapietuia miro ocio a quiete et otio removisse, eos jutlex opliuius
disposilionis ordine contiilertint, nl popiilus qui arapliori spatio leraporis ad quietiim silenlium pro-
sedebal in tenebris et lumuliu trisliiix bellicoso, movisse. < Oppressii, inquit, regera Mesopoiainix,
respirel coiifortalus ariver.tu pacis ct silentii Itimi- qtiievilque tcrrn qtiadraginla annis, et mortuus cst
1191 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON.E SPEI 1192
Olhoniel (Judic. tn). > El cum in eadem Scriptura /^ planctus miserix, nisi vox furoris el iracundix
ordo judicum posl invicem riescribalur, uiirie et iriem non auditur. Sic ira summi judicis invenilur in
liber proprie Judicum appellatur, ad hoc omnes in- quosque miseros desxvire, cum eoruin ncqui-
veniuntur diligentiam adbibere, ul lurbatum trisli tias gravi trislilia vult punire, cum vel dure
bcllo populum , qtiielo possint silentio refovere. casiigalos ad sahuarem poenitentiam vult redire,
CAPUT CXHI. vel forte induratos sine misericordia penilus inler-
Esl enim non modica belli lurbatio, el tristilia ire. Qui enim adversus Deura nequiler exiolliiniur,
non ferenria, cum co incumberite sua cnilibct qui elati garriunl nec limore debito reprimuntur,
prosperiias videlur conlerenda, vel cum ea con- qui clamori noxio salubre silenliiim non iniponunt,
trita stib boslili mnnu ingemit, ct gravatur, et ab qui Ixlitix putrescenti malagina medentis pceniten-
ipso grnvamine non suo, non aliorum juvamine re- lix non suppoiiunl, eos ille, apud quem nihil peni-
laxalur. Ob hoc quippe et bella invcniuntur trislia lus csi inulium, quandoque fremiiu concutit, dis-
norainari, quia optalo silentio conslal ea penilus sipal in itiraultum. Quod per euiiHleni prophelam
advcrsari, duin scilicet nullus bellalorum.siib ejus- asserens, ait : < Auditum faciam super Rabalh fl-
dura umbra silentii delitcscit, quanriiu bellimi et liorum Amon fremituni prxlii, et erit in tumullura
discrimen hellicuin ingravescil. De quo Jonaihan : 1B tlissipata (Jer. XLIX).> Quia Rabath civitas Atnino-
< Tttrbavit, inquit.paler meiis terram (/ Reg.xiv).> tiilarum clamoso vitioruin strepim me offenriit, et
El Elias ad Acbab : < Non turbavi, ait, Israel ego, offeusis gravibus velamen peenilenlix non oblenriit,
sed lu et domus patris lui (/// Reg. xvm). > Ciim ira mea landem a proferendoparia non silebii, dnm
sit boni principis terram sibi crcditam serenare.et eadem civilas bclli frcmitum, (uraulliim trisliiix
represso bellorttm strepilu, sub pacato silentio con- suslinebil. Cum atilein populo sno divina gratia
servare, recte Saul et Achab, quos malitix reos, disponil miscreri, volens ab eis tristia, trislemque
auctores trislilix deprehendit, voce vera et libera belli freinitum removeri, eis, ul prxdiclum est,
meliorum iutelligentia rcprchendil. Cum ciiim clan- dignatur judicem suscilare, qui velil el valeat lu-
git buccina, tuba sonat, belli dissona vox audilur, mulltim in silenlium, in gaudiuni trislia commuiaie.
cum utrinque efferalis annnis ad examen riubium lpse est Othoniel, iu quo, ut scripluni est, fuit
convenitur, cum regnat discordia , viget xmulaiio, Spiriius Domini cujus virlute supradictum regom
laus ambitur, cum limore fiducia , labore vicloria Mesopotamix superavit, quo devicio diu pressus
prxvenilur, nimirum lurbalur lerra, inlerna cor- fasce gravis irisiitix populus respiravii.
dium conteruntur, et Irislitia prxvalenie pax etsi- Et recle in eo Scripttira pcrbibet Domini 684
'
leniium nesciuntur. Qriod ostendens per Jeremiam *- spiritum babilare, qui a jugo servitutis vult et va-
Doiiiinus : < Vox, inquit, belli in lerra , el conirilio let populuni liberare, quia cl tion nisi divino Spi-
magna (Jer. L) ; > el inira : < Vox clamoris, ait, rilu dalur efficacia voluniati, et non nisi spirilus
de Babylonia et conlrilio magna de terra Chaldxo- reddit trisles et raiseros libcitali. < Ubi enim Spi-
rum, quoniam vaslavit Dominus Bahylonem, et so- rittis Doinini, ait Aposiohis, ibi libertas (// Cor.
nabuiit fluctus eorum quasi aqux multx : deriil so- m). > In qua liberlate qui sub rege Chusnrsaihon
nitum vox eorum, quia super eam prxrio (ibid.). > prius gemere consuevit, posiinudura per annos
Yidetis quiabelli vox magis quam silentium prxriiea- quadraginta populus requievil, et sub prxdicto ju-
tnr, el bello pressa Babylon clamare ineniorulur, dice pax quiela, grainm siientium inolevii, dum
quia riiini in sua contritione trisleni quisque misc- scilicet ille manu valida trislilix tumullus upprcs-
riam experittir, revera non pace, non quiete.non sorios abolevit.
sereuo silenliorielinilur. Dniquippesonilum trislilix Quo defunclo', populus orbatus felici prxsenlia
vox eorum, quibus prxdo superveiiil, quos luba defensoris, adriens malum facere rursum in manus
lerrore conculit, perfodit glndius, urgel conlritio , reciriit oppressoris , et sub Eglon rege Moab gravi
et cuin strepitus graves redriat junclura el coufusio r. tristilix est aririictus, el per annos decem ct oclo
bcllatorum, clamor tristis, planctus miserix de do- inlolcrnbililer cst afflictus. Qui rie imo clamans ad
mibus resonat conlrilorum. Quod longe supra de Dominuin, merttit visilari, et visitanle Doniino.a
iiliis Israel idem propbcla insiniiaus, ait . <Juvenes labore trisli el miscria liberari, juxla quod Isaias
eorum confodiantur gladio iu prxlio, audiaiur divino plenus Spirilu pollicetur, cmn binc inde lara
clatnorde domibus eorum (Jer. xviu). > Cum liosli- populi tniseriam quam Dei niisericorriiara intuelur.
lis gladius sxvit, in prxlio sanguine debrialur, cum « Miserebitur, inquit, Jacob et eligct adbuc de Is-
hinc inrie prosternens miseros gravi iristilixprinci- rael, el requiescere eos faciet super liumum suam
palur, cuin virorum prudenlia , juvenum corruit (ha. xiv). > Qui Deo irato tliulina belli sarciua
forlitudo, cura spes in iiihihim redigitur, iu con- preinittir et labore , qui grave servitutis juguui su-
trariura cerliiudo , cum risus in lacrymas, gaudium stinet in moerore , qui stib maiiu boslium lugere
vertitur in moerorem , cuni tuba tristein souitum, cogitur el labescit, qui aflJiclo spiritu, inlerna ca-
buccina raiserum dat clangorem, profecto in domi- ligine lencbrescit, cum eidem niiserente Deo velul
bus eorumdem , dolor quoque non mediocris inve- desuper illucescit, cum arridel gratfa, ciiin ju-
nitur, et in cis vcl ex eis nisi clamor trislitix nisi stiiia mansuescil, ille tersa moeroris ncbula novi
1193 DE SILENTIO CLERICORUM. U9i
Iuce niuneris hilarcseil, ct super hiiintiin suani A , coiislantia principatiir, noslrosque tam intcriores
trislilix sopilo slrepilu requiescit. Quotl prxtliclis quara exleriores senstts per devexa et devia mulli-
fiiiis Israel superna miseratio dignanter exhihuil, farix pravitalis, ntillo sibi resisienle agil imperio
cuin eos addictos serviluti Dei sub manti Eglon po- potestatis. Ctii dum consenliunt, dum gaudent qui-
tenter eripuil, cum eis ilerum salvalorein Aotb que miseri deservire, dum proni obediunl, dtim
noinine suscitavit, qui tttraque manu uiens pro ex toto diligunl obedire, ipsa inconstans levilas,
dexlera , Eglon pinguissiiiuun gladio trucidavil. Qui ipse de magnis freqnens transilus aa tnajora, ipsa
juriex boiiits forti acumine sux lain prudenlix quam diversaruui experientia voluptalum , gravibus su-
virtulis,jiigum fregil, rupit couipedem durx et diu- peradjiciensgraviora, quxdam exsullalio, qtixdam
linx servitulis, ei eo rupto cessit el recessit illa eis festivitas est jucunda, in qua perditus eral sen-
liistitia qu;e per annos decetn et octo filios Israel sus, niciis diffunditur errabumla. Si autem ali-
dure oppresseral, eisque luclus et gemitus el lu- quantlo vel iinniineiiiium pcenarum litnor occurrerit,
iiiullus graves ingesseral. vel debilas forte erroris pomas miser incurrerit,
CAPUT CXIV. si timore et anguslia seduclio landem nnciva pa-
Denique Eglon interpretatur vitulus mceroris, vcl luerit, si pcenaruin excussa malleo veri scinlilla
feslivilas eorum. Vilulus est animal lascivum, in- **cadens illuxerit, jam regis Eglon imperium inci-
constans, vagum, impaliens stabuli, libertate pitsolilo trislius arritlere, et paulatim noslri pe-
gattdens, cui si forle voluntas sua libera conceda- lulaiuia 685 viluli riisplicere, el jugura illius, quod
lur, concedentibns quxdam velttt festivitas xstima- ante gralum reddiderat venenosx ludibrium volupta-
tur, dum ille discursu et agilitate sua lxlificat in- tis, j.im ingratum eflicit timor vel experientia gravi-
lueiiles , indiscrete prxsenlia , ftilura iiegligcniius latis. Allendens enim gravatus quisque quo periculo
aiiendenles. Cxterura cura processu temporis xtate Eglon iniperiis obsequalur, prxsentemque volupta-
et viribns invalescil, cttm producto cornu et nngula lem quis finis, qtix landem retribulio prosequalur,
ejus velorilns ingravescit, quanto eaienns babenas jara dolet, jam tristalur se in illius laqueos inci-
licentix obiinuit laxiores, lanto jain quibusqueoc- disse, el jugo ejus non suavi, ,sedjam gravi cervi-
ciirrentibiis inferl minas et irapetus Iristiores, ul cem voluntariam subdidisse. Urgente igitur trislitia
nuili parcat, nulli deferat, nulli jara prxstei oc- oplat jam et appetit hinc exire, et reliclo regis do-
cursuin brnevolentix gratioris, sed lam foris quam liiinio ad libertalem prislinain vult redire, erga vi-
inlus, sit non gautiii viitilus, scd moeroris. De tiorum laiiiudinem affeclu solilo non ienetur, vnlt
cujiismodi vilulo per Moysen tlictum est : « Si bos „, cito liber egredi, sed lali ungula non tenelur. Nara
£,xrnupeia fueril ab heri, et nudiustertius, et con - qua fncililate de subliini nri inlima se divertit, ad
lestali siint dominuin ejus, nec reriusil eura , ocei- recuperandiim quod reliquit fastigium sese iterum
derilque viruni aul raulierein , ct bos lnpidibus non convertit, quia lala et spatiosa via patuit decli-
nbruatur, et rioiiiiiniin illius occidenl (Exod. xxi).» naiiti, sed clausa et serata invenitur janua respi-
Per bujusniodi vilulum recte vaga mentis incon- ranli. Etsi enim vitiorum niulta est el fere intermi-
stnntia riesignalur, qux lcgis refuga, nescia disci- nabilis latiludo, elpalulo velut sinu quemvis mise-
plinx, lalitiidine paiula gratulalur, qux acla vel rumejusexcipil ampliludo, lamen susceptum sic novit
impacla vclul venlilabro . nalivx levitalis, stare arciis nexibus devincire, sic in lalo et spatioso dis
nescieits, gaudens molti, nihil habens mattirx grn- cursu arle subdola prxpedire, ut eliamsi velil, non
vilatis, per amceiia quxque et noxia raptalur lascivx stalim sese valeat expedire, nec expedilo reditu ad
iiiipeiu voliinlatis, et non conienta uno, de muliis id unde veneral relransire. Dolel. itaque, gemit,
nd phirima transcurrit amore novitalis. Qux dutn suspirat et torqueiur, dum diiiiilti liber appelit et
sno sic arbitrio concedilur jnctitnri, videtur quiilem lenetur, dmn sicttt in viiia decidit arbilrio liberx vo-
ludus feslivumque ludibriuui aclitari, quia constans lunlatis, sic non potesl resnrgere pari privilegio
quisque uil juruudius, nil feslivius diligit inlueri, 01 liberlalis. Et quid durius vel gravius, quid trislius
quain suos mullos el vnrios appelitus quovis repa- vel amarius quispiam polest nosse, quani voluiilate
gulo noii teneri. In quo duni instar suis liberiore prona velle aliquid el non posse, cum prxcipue, nisi
liceniia voiulnlur, et ab eo nil sordiduni, nibil vo- fallor, illa trislitia consiel esse, qux volunlas liber-
iiinlariiiiii refulalur, eujusinorii lenociniis, velut tateni riiligcns sibi obviantia vitlel esse?Dolet, in-
popinisel friticulis incrassatur, ul non lam carnalis quani, el angilur, cmu suo sentit arbilrio se privari,
quani lolus caro vitiose magis quara inateriaiiter se invituui molesto iniperanlis obsequio mancipari,
habeatur. « Erat enini, iiiquil, Eglou crassus ni- cum tlc ampla et ri ffusa vitiorum latiluriine vuli
mis (Judic. 111).> Tiinc vero populus Israel buic exire, scri qua exeal non potest invenire. Cogilanti
trariilur oppressori, cum noslri sensiis qui obetlire enim el propoi:eiiti sordes abjicere pravitatis, mu-
suo debiieranl Creatori, offenso eo, in legem aliam lare mores, exuere lunicam vetustalis, renunliare
captivi deduciinliir, et libero arbilrio jam privali, noxiis, deinceps aggredi meliora, prisiina longe
niorDo quam Deo, carni quain spirilui servire coni- facere, appelere saluli propiora; cogitanli, iiiquniii,
pelluntur. Tunc quippe rcgi Eglon plebs lsraeliiica tnnla scse ohjicit difficultas, ut explendi quori appe-
ille pinguissi-
subjiigatur, eiitn iu tluono nieiitis nosirx levis in- tit nulla pcnittis sit factiltas. Eglon
3195 PJIILIPPJ DE IIARVENG ABBATISBON.E SPEi tm
mns in cujiis dilionem volnnlalis viiio declinavit, ad A nis ulleriiis non sednci, et de gravi dmniiiio regis
eujus injiistitias faciendas cor sedtictuin volunlarie Eglon effscacipcienlia vull educi.
inclinavit, cujus dominio per atiquanluin jain lempo- 686CAPUTCXV.
ris deservivit, cl prono saiis aniino inandalis et le- < Clamaveruiit, inquit, fitii Israel ad Dominum,
gibus obedivit: Eglou ille, qnod suum esl, nolens in qui suscitavit eis salvatorem Aoth (Judie. m). >
alierius jus trausire, sturict ilittd vallo, muro, seris, Felix ille
populns qui post longa safutis dispendia
veciibus obsepire. Qui perpendens velle quemvis concedilur vel clamare, post longam tristitiam Deum
miserum egredi suoelerminos potestalis, lurbat ejus clamoribus excitare, prxsens diu et graviier tandein
cxitum ohjeclu pristiux voluptalis, et frequenter
aliquantuluro respirare, ad vitam pridem perditam
iltum soFlicrlans alrqtiaiido ad vitia reddit solito
spei nisihus aspirare. Multo magis bonus Deus qui
proniorem, et exeundi seniilam esse perhibel ar- aurera benevolani a claroore populi non avertit, quj
Cliorem, congestisqne unriique vitiis cural eutn ad vola huiiiiliura, atl preces tristium se converlit,
reddere sic onustum, ul proprio iile judicio transire qui riignatur eis dono sux gratix misereri, quos
iiequcatperangtistum. Quetn ilaque ad horam devota iristes et invilos hostiti viriet iinperio perurgeri.
cogiiatio, mens conipuncta, peccati exsecratio'forns Misertus autem eis Deus, susciiat salvatorem qui,
dueit, ille doli arlifex, loro consuetudinis citius re- fracto carcere, captivis januam aperil largiorem,
adducit; et ne vacet olio, lulo eum et lalere inslar et Iii eum qui anctor tnati, princeps irislilias videba-
occupat Pharaonis, et ne ad Jerusalem reverlaiur, tur, extendit manum, gladium exerit, forti brachio
vincluin inlra septa retinet Babylonis. Cum autem prxliatur. Cui noraen erat Aotii. Aolh inierprctatur
huic velle bonum aliquoties sic occurral, et male laus vel gloriosus.
ecctipato, caplivalo pessime possibilitas non suc- Recle ad liberandum populum tatis jude-i a Do-
eurrat, et caro insolens adverstis spiritum concupi- wiino susciiatur, qui vilx et conversatioiiis merito
srat, et (quod longe est gravius) nonnunquam velut Jaudabilis prxtJicatur, et ut amplius dieam, ipse
in carnem ipse spiritus defetiscat; nescit miser, dici etiam Jaus meretitr, ut magis hoc nomfne ejus
vitlens se lege tam misera captivari, quo vel nisu excellentia commendetur. Laus enim itle potest noi»
vel arte valeat de tam duro carcere liberari. De quo incongrue nominari, qui non lara se quam per se
ad horam sano mcnlis proposilo vult clahi, sed in Deura Palrein luminuin vult laudari, qui ad hoc
eum invenit tenlationis ^tempore se relabi, ei sic forlia facla sua coram hominibus vull lucere, ut
volens ab eisdem nexibus expediri, volunlalis rudi- possil videnlibus non sua operantis sed largiloris
inenta dolet nxvo consuetudinis irretiri. Dolei, in- P exccllenlia complacere. Nam cum sibi non altribuit
quam, volvens et revolvens, et nesciens quo diver- si quid arduum operalur, sed resignal largitori quid-
tat, ad implorandum cujus auxilium fide vet credula quid in se illius munere commendalur, laus est ipse,
se convertal, cum et suo nieriio sentiat prxsenti non sua, sed potius Creatoris, cui soti confert et
miseria se leneri, et detentum misere juvantis cujus- conferri riiligit lauriis lilulum el bonoris. Quo aulein
libet misericordiam non mereri. Pressus ergo et inagis erga sotius Dei ,laiules efficitur studiosus, ad
oppressus landem nilitur exclamare, iiitenriens ex- dilalaiirium nonien illius honeste curiosus, sibi nibit
clamando auditorem propitiutn excitare, utcum ejus atiribuens, illi soIurainoJo fructuosus, eo magis in-
clamore querulo pulsalus fuerit animus audientis, venitur digne ct merito gloriosus. Qui cum intra se
consequeiiier obtineat quanliilnmcunque graliam araorem laudis proprie non relenlat, interno scrula-
miserentis. « Infelix, inquit, ego homo! quis me lori siue scrupulo se prxsental, quanto ab appetiiu
liberabil de corporjs mortis hujus? (Rom. vn). > glorix reddit conscienliam mundioreni, lanio in
Revera infelix el recte infelicissimus potest dici, cjnsdem recessu coiiscienlix invenil gloriam amplio-
qui subdilus regi Eglon, tantx sentil niiserix se rein. De qua Paulus ad Corinthios : « Gloria, iiipiit,
addici, ut cum velit de regno ejtis egredr et ag- noslra bxc est, testimoiiiuin conscientix nostrx (//
gredi poliora, recidal vel invitus lege consuetudinis U Cor. i). > Sicut lxsa conscientia reprobos continens
in pejora. Et quis me, inqtiil, in hoc difficutlalis cogitatus malis et perversis quibuslibet poenales
carcere visitabit, exeundi efficaciam minislrabit, ingerit cruciatus, sic interna munditia et mundx
^uis rie morlis hujus corpore Iiberabit, Iristem lxti- conscientia sancltlatis justisafferl gloriatn lxlumque
f x, infelicem gralix resignabit ? El recte quxril : leslimonium verilalis. Qux nimirum gloria non falsa
Quis? nullus est enini qui liberet vel admodura ra- et inanis, sed vera et solid.i lunc habetur, cum su-
rus, et adeo rarus ut uon nisi unus, < non est enim perbiatn nesciens, intra fines positos contiueiiir,
qui faciat hujusniodi bonum, non esl usque ad ciiin scilicet de eo el in eo solum ipsa conscientia
iinttm (Psal. xiu). > Unus autem ille Deus est, qui gloriatur, quem sibi et inesse el prxesse fatniliari
solus quem vult, hoslium subtrabit poleslati el sua gralia gratulatur. Quod si Deum iu recessu intimo
solius gralia redriit salutiferx libertati. Quod intet- vere prxsidem conscientia non baberel, el cuivis
ligens, ait: < Gralia Dei per Jesum Christum (Rom. alteri vel iiiducta vel seducta negligentius adgaude-
vu). >Ad ipsum ilaque Deuin, cujus sola gratia esse ret, recte diceretur, egressa (ines debttos, evagari,
prxpptens cnmperiiur, recte clamal qui viliorum ct non inlra se, sed exira se, jam inaniter gloriari.
inaculis prxpeditur, qui leiiociiiio durx consuetudi- A quo errore Galatas revocans Apostolus: « Opus
 1197 DE SILENTIO CLERICORUM. 1198
suura, inquil, probel unusqttisque, et sic in semet- A lutare, non tlebet quisqtie pruriens opus cceptum a
ipso tanlitm gloriam habebil, el non in allero (Gal. proposilo revocare , sed lain in se quara in proximo
vi). >,Opus siinni unusquisque tunc probat, iti est rigorem inedicuiii perseverantia confirmare, non
probabile, cuni in secreto mentis Deura solummodo sicut bonio evangelicus , qui ccepit el non potuit
vult habere, euin sibi Dominiim et non alterum consumroare (Luc. xiv). Hoc est forte quod Aolh in
prxsidere, seipsmn cum illo velut intra cuhiciilum venlrein crassura ensem legilur inlixisse, et infixuin
cobibere, extrarium si quid occurreril, manu valitla noii educcns , ita ul percusserat reliquisse,quia sci-
prohibere. Quod ctini fecerit, cuin fieri digne persen- licet iutellexit et perspexit juxta votttni eumdem gla-
seril, jain exlra se iu altero gloriam non babebit, riiuin profecisse , bostem percussuni foriiter , per-
sed inlra semelipsum de eo vel in eo, cui singula- cussi malitiam riefecisse. ln quo aulem hoc ipsum
riter adhxiebil. Qui sic ergo, ut dictuui est, glorio- perspexcrit sermoriivinus iiiiiuens: < Slalini, inquil,
sus efliti perhibetur, digne constiltii jutlex populi alvi slercora proruperunt (Judic. m). > Sic iiiiuirum
proinereliir, ut per eum tristia, quibns angitur po- quisquepruriens cum vel sihi vel proximodisciplinaro
pnlus, valcant mitigari, lurhalura silentium, quies ingeril salutarem, persuadens peceati odium , affec
perdiln reparnri. Ad quara reparandam prudenli tuiii jusiilise spiritalem , in boc senlit assunipuiin
frelus consilio, bis acutuni Aolh gladium fabricavit, B proposilum efflcaciicropcrari, et inconclavi nieiitis
quem appensuiii in riextro femore stibter sagum aiictorem nialitix trucidari , si jam niilla illius oc-
quo indutus fuerat, occultavit; el nggressus regera currens placeal pulcliriludo , sed ejus naribus e"
Eglon in xstivo ccenaculo, tit ei lauqii.ara secretus oculis ingeratur illius felida lurpitudo. Quod ulique
ioqueretur, in venlrem cjus infixit tam valide, ut fit.cum inspirante forliter gratia , vitiorum im-
ferrum in vulnere capulns sequeretur. « Nec eduxit lnonditiani exsccramur., cum rigore conlinuo ad
gladium, inqiiit, sed ila ut percussernl, refqnit in nulla ejus lenocinia relaxamur, cum aspersuni mir
corpore. Statimque persecreia naturx alvi stercora rha el aloe cubile deceptricis , cura favus distillans
proruperunt. Qno morluo, quievit, inquit, terra dcceptorix labiuin incretricis, occurrens noslrx me
ocloginta annis (Jud. 111).» inorix jam tu antea non dulcescit, sed occursuin
Recle illum Deus repnrandx pacis fieti vull mini- laliuiii, liberalis et liber aninius abhorrescil, e1
slrum, in cujus invcnitur opere nil sinislrum, in altenrieiis quia finis coruin juxta Paulura non nis«
cujus ritxtro femore anceps gladiiis deporlalur, quo mors veraciler exspectaltir, qiiiriquirilale occuriii,
exerto virililer boslilis malilia irucidaiur. Gladii lanquain stercus fctirium reputatur. Hoc signo ,
nomine aculum riisciplinx rigorem xsiiino designari, r quori scilicet jtisti conscientia, occurrenie peccati
quem quisquis appetit gloriosus esse polius quain meinoria sic feritur , tloctor prutlens sutiin profe-
vor.ari, veluli subter sagnin priidenler creditur de- cissc glariium experitur , nec eum reducit a pro-
portare, cum stipsum dislriclius sluriet intra con- feclu, ne si pauliiluin riefeliscal, sublato rigore
scienliam casligare. El in dexiro feniore idem gla- justitix, culpavelari modicum reviviscal.
dius collocatur, cim censura discipliux prava ejus CAPUT CXVI.
delectalio resecatur, ut in carne nil carneum, nil Qua mortua , imo sic morlua quiescil.lerra octo-
siiiistrum, nil pereinptoriuni relinqualur, sed totuiri, ginla annis. Terra isla mens nostra esl, qux duui
quasi dcxlruin et saluli coiigruuin habeatur. Post- terrenis desirierKs occupalur , dum variis viiiorum
modum vero congrue ad oppriniendum hostem ex- impulsibus agilalur, titiin cui semel volunlaria se
eritur gladitis tle vngina, cum foriiler exercetur in subdiriil, vel invila postniodum subjugatur, duin
quosque proxiinos discipliua, ciim eorttin incon- non est compossui, sed arbilrio perdito caplivatur,
stantia, dissolntio , lascivia , correctionis acuinine revera magno strepitu angoris, timoris , tristitix,
rcciduntur, et prosequcnle zelo jusiitix, in ipso iiiiserixqualilur et lascescil, et concussa base sua,
cordis abscondilo peiiiniiiitur. Peiiiinmtur, inquani, veltit in quodam niotu pendula non quiescil. Veruin
ctnn ad ipsuni nienlis gurgiisliuui vel sentinaiii traus- D
1 cura ei placet qui nos a raalris utero voluit segre-
ire fecit juriex morriacis cauterii tlisciplinain, et gare, el triumphatis hoslibus dignatur nos ab eorum
quitlqiiiri illuc confluil, velitt in veulrein stercoris dominio liberare, cum mens noslra vere sentit effi-
687 ve' arviux , totuin foras egerit penelrantis ef- caci gratia se miiniri, el jam peccati non occursu ,
licacia medicina>.Sieut vcnier in corpore majorcni lion dura consuetudine prxpediri , profecto cetlit
sibi coacerval pingiieriineni el inlra suos parieies mceror, angor tristitix relegatur, et velnt Eglon
continei ciborum putreriinein , sic meiis miseia qno inoiiuo, terra nostra quiele gratulatur. Senliens
atlversus Detini pingni ccrvice amplius inttiracseit, quippe jam se ut amea non raoveri, non concuti
eu iiiirinsecus collecia viiiorum iiiiniuuriiiia plus levitale, servitutis aiigaria non leneri, Iribtitumnon
snrdescit. Ul ergo pingui Eglon prudensAoih inajora cxigi, exaclorciii illins tlefecisse, spem suarn non
ingerit dciriinetita. uhi apuri iilum abunriantius fraudari, in cffecluinaflbcluin pervenisse; senliens ,
coufluunl purgaineiita , ita recte illic inseritiir inquain , lioc lerra nosira silet a tristibus et qui-
acutior onini glariioriisciplina , ubi velul slercus el escit, cl auciore victo trisliiix',. adepti gratia nui-
arviiiani nieuiis coiiiineul iiitesiina. Cuni antem neris hilnrcscil. ln ejustlem lypo rei longe post eji-
scinel inserilur iusertum suscipilur catUcrittrasa- geute pcccalo populus Isianl in Babylouiam iulro-
»99 PHILIPPI DE HARVENGADBATISBONyESPEI 1-200
ductus, soluto pcenarum debito , inde posi annos (A perfeclus appellntur , et ei prinio hujnsinodi perfec-
plurimos est reducius, et cum divina graiia illius lionis diguitas assignatur, quia nullus anie illuut
trislitix graves nebulas abolevit, terra (ut legilur) ineiuil obtinere ut sux partes cjus suminam valcant
exsullans in silentio requicvit. Quodantequam fierel, adiniplere. Dividilur enim in sex xqualiter unilates,
et prxvidilel prxtlicere voluii Isaias, et posi eum in ircs binarios, in duos ternarios, qnornm tinitas
nihilominus eodein spiritu Jeremias,qui populum ct biuarius, et lcrnariiis qui suntxquales partes se-
invenli siint sermone prophclico prxdocere, minari narii, si paritcr conjunganliir, eumdem complent
quidem trislia, promissoque silcnlio refovere. seiiariuni nec excedmit. Qiiod quia numerus iste
« Erit, inquil Isaias, cum requiem dederit libi Deus prinius obtinuit, perfecltis (ut dictuni cst) dici pro-
a labore tuo et a concussione tua et a servilute ineruit, tinde et in eo suaDeusopera lnunduin fahri-
dura qua anleservisti , sumes parabolain contra re- cansvoluilconsuniniaii, volensillorum perfectionem,
gem Babylonis el dices : Quomoilo cessavit exactor, pcrfecto dierum miinero coiiinienriari. Denique die
qnievit tributum , conquievit el siluil omnis terra , sexlo prinium (ecisse homineni perhibetnr , cui pra?
gavisa est ct exaltavil! (ha. xiv.) >Videl Isaias quia cxteris inundi operibus, largior et benignior exhi-
vicio rege Babylonis, qui captivi fueranl exsulta- belur , duin ad suani imaginein illum solum ficri
bunt , el eidem iriumphaio , versa viee viclores in- B proleslnlur, et non ipsum prppler cxtera, sed
suliabiiiit, lerso gelu trislilix, novo tcrra gaudio propter ipsum cxlera fecisse denionstrattir. Quem
reflorcscet, et sopito strepitu , optato silentio re- ob boc die scxto plasmare voluit, ul evidcnlius ari-
quiescet. Stiper quo et Jeremias : < Revertelur, in- nioncret quotl perfectum iltura esse vitact moribus
quit, Jacob et quicscel et non eril quem forinidel oportcret, el altendciis ille quolo die priinorriiiim
(Jer. xsx). » Exigcnlibiisculpis Jacobinanimas tribu- contlilionis haberet, perfeclo dilectionis vinculo
laniium abriucelur , sub manu bostium miser trislia Coudiiori contliiusadhxrerel. Ipsi quoque el lioniini
paiieiur, sed miserente Deo inde ad propria rever- et iiiuiidosex xlnles Deus aitribtiit, per quas illorum
tettir , et tristiitm timore sublalo , quiete el silentio vilam seu ciirsuni compleri disposuil , ct qneni die
perfruetur. Fclix ille, queni verba refovenl promis- sexto fecit, quem perfucil sex aTatum gradibus, ad
siva, felicior vero qnem reddunt voli compotem occasuii) vohiil devcnire, cl mystico scnario illorum
compleliva, cum scilicel iinperante Aolh, non spe, fincin principio , occasum orlui convenire. In cujiis
sed re populus bilarescit, el raorluo Eglon lerra niuiidi xtale sexta Deusvoliiitbunianari, huraanilate
noslra gavisa requiescil. Ad quod obiinendum in su- assunipla salutem boininis operari, et inler ope-
pradicto Judicuin libro dixi judices ordinari, ut vi- randum roortem quoque sexia ferin suminere, el
delicel lurbato popuio possit quies ejus, illorum 'C effusi virtute sanguinis, invelerataspcccnti roacuias
tam ministcrio, qunm magisteiio reformari, quas abolere. Dignum enin visuin cst ut euin queni die
prxsenliopuscnlo non omnes inserere valeo noinina- sexia feceral, ctim turpitudo inoberiientix ricfor-
lini, 688 non quid mysierii eorum tam noniina inarei, eariein ipse feria pro illo moriens reformaret,
quam facla contiueant vel inielligere vel exponece el sicut formatio , sic reformalio dignitale senarii
seriatim. sacrarelur, sacratoqtte niyslerie creaiuia commen-
Yerum cum in eodem libro (nisi fallor) tiedecini dabilis haberelur.
iiivenianinr juriices prxfuisse, lainen non nisi sub Scptcnarius vero qui senarium sequilur proeo debet
qualuor eoruni lerra legilur quievisse, et cum conunenriabilis prxdicari, quia septifortiieni Dei
omnes forte laboraverint ad prpfectura , noti plures Spiriluin esse legimus et vocari, qui elsi untis cre-
qniclis et silentii Scriptura venisse tnemoral ad pro- riilur indivisx essentia Deitalis, tatiien inuliples. '
fectum. Quodauteui treriecini Scriptura illa invenitur apppellatur septiforuii gratia largitalis. Sicui cnim
judices continere, virietur in hoc mihi Apostolorum apttd quemdara sapientera unicus sic invcnitur ei
figura prxlucere, qtii etsi in calalogo Evangelii multiplex appellari , in quo essciuise videtur singu-
duodcnario nttmero coniniendaiiitir, tainen veraciter r, laritas et doiiorunt pluralilas corainendari, ul nec
fuisse tredecim non neganlur. Nain cum in episcopa- multiplicitali unilas, nec multiplicitas deroget uni-
tum Judx lscariolis alter, David propbetante, Luca laii , cum sine damno alteruliius id lanlx conveniat
vero narranle, Matbias sttccesserit, el ad sortem inajeslali : < Spiritus , inquii, sanclus unicus, miil-
aposlolicam novissirousomniumsiioipsius lesiiinoiiio tiplex , subtilis, > elc (Sap. vu.) Prsetiiiltens « tnii-
Paulus accesserit, salvo mysterio quod in duodecim cus, > subjunxit, < inultiplex, >inielligens naturam
commendabile prxdicatur, habemus treriecimum , vel subslaiuiam spirilus uniforinem , ejtis tamen
ne , qtii plus cseteris laboravil, tanquam superfluus gratiain larga pleniiuiline iiiultiformcm, cujiis unilas
excludalur. Qui eliam numcrus qiicra lani aposloiis fide iiiibucns nos eniunilat, mulliplicilas sepliforrai
Paulo addilo, quara judicibus Scriptura voluit assi- gratiarum munere nos fecttndat. De quo Isaias :
gnare, inluenti atientius invenitur a mysterio non < Spirittis, inquil, sapientiae et inlellectus, spirittis
vacare, el ejusdera numeri cominendabile sacra- cousilii et foiTiiuriinis,spiritus scienlix et pieialis,
menttim, ipsis numcralis prxbei utile monimenium. cl spiritus limoris Doiniui (Isa xi). »
Tredccim quippe ex senario ei septenario coraplen- Miritos( ut vidctur Isaias) spirilus norainavii , in
lur. Senarius aulem quia cx suis partibus constnt, quo lanicn uniialcra indivisi spirilus non negavit,
1201 DE SILENTIO CLEKICORUM. 1202
quia sicul non raullos far.it deos Irina distinctio per- A operihiis scx diemm b-gitur die septiino quievisse,
sonaruin, sic nec mullos naluraliter spirilus, sepli- iion quod in faciendo ilia crerieiirius sit quidijiiam
forrais divisio graliarum. Quod innuens Apostohis : laboris vel t-cdirperlulisse, sed oslendit quia fnciens
« Divisiones, aii, gratiarum suul, idem aulein spi- . ea qux subjecta sunl natuialiter vanilali, ipsc (a-
ritus (/ Cor. xn); > et infra : « Hxc auiem oinnia, men in se ipsn esl quielx scmper dedilus veritati.
iivjtiit, operaiur nniis atque idem spirilus riiviilens Ipse quippe tlies esl de quo Psalroista : « Dies, in-
singulis protii vull (ibid.). > Cum mitim et emnricm quit, riiei eruclal vcrbum (Psal. xvm); > et evan-
csse spiritum apostolica veriias fateatur qtii miilla gelisla : < Si quis, ait, ambulavcril in die, non of-
el varia prout vull singulis riividens operatur, eum fendil (Joan. xi).> Qui dies non incongrne septiinus
lamen suprariicttis sapiens mulliplicein firiucinliter appellalur, pro co quori septifornii radio luniinis
appellavit.et Isaias propbela septiforraem muncre declaralur ; vel quin sicut sepliinus in ordine crea-
demonslravit. Sunt enim seplem dona velut princi- lionisullimus esl dicruni, sic ille recte creditur non
palia qux spiritus invenitur spiritalibus impcrllre , solum priinus sed et novissiinus omniiiin essc re-
nec lanien omnibus omnia , sed proui vtilt singulis rum. Dicens itaque Scriptura quia Deus die sepliino
disperlire; qux dona donaiiiis noiinuiiquain vocabulo requiescit (Gen. n), nirairum in se ipso quieium,
noiiiinanlur, el in Sciiptura sarra septem spiritus illura esseel pacilicuni innolescit,qui xiernusoiiens
appellantur. Unde in Apocalypsi : < Hxc dicil qui niiiiqiiamiii vesperam lenebrescil, setl occasunine-
babel septem spirilus Dei (Apoc. 111); > et infra : sciens universo bonorum luniinc relucescit. Multa
« Sepiem , inquit, lampades ardenles anle (bronuni quideni et alia polest lecior diligens invenire, qux
qni sunl septein spiritus Dei (Apoc.iv). >Et ilerum: videntur sacraiuenlo Iiujus numeri convenire, qux
« Vidi, ait, Agniim siaiilein 689lail<Iualn occisum ad meaui noiiiinm non orania senlio pervenire, ei,
habenlem con.ua sepiem, ct oculos seplcm qui sunt qux forte vcniunl, non esl hujiis loci vel leraporis
seplem spiritus Dei missi in omnero lerram expedire. Seplenarius auieni iste cttni senario co-
(Apoe.v). > pulalur, illum, qui anle diclus est, explcre nnmerum
Seplem oculos vel seplem spirilus Joannes septem comprobatur, cui divina prudenlia illos anliquos
dona principalia nominavit , qttibiis Deus Paler judices assignavil, quos ad regcnditm filios Israel
agnum innocuum, id esl Christum hoiiiinein ocula- post mortem Josue dcsignavil. Quo luimero lam illos
vil, qui ad tollenda mundi peccala raissus, universo quam posleros voluit eriocere quanlus in eo perfe-
graliarum luiniiie radiavit, dum in eo juxta Paulum clionis titulus riebeat elucere, qui cxteris iuvenilur
tolius divinitaiis plenittido corpornliter habitavit Q dignitalis exccllcntia prxsiderc, el inoriim fonnain,
(Colos.n). De quo el Zacharias ail: « Super lapi- exeniplum vivendi jubelur subditis exhibcre. Qua:
dem untim septem oculi (Zach: m). > Et infra : eniin minoribus gencralilcr est injuncta perfeclio
« Septem isti oculi qtii discurrunl in universa lerra sanclilatis, etsi forte proficicns non lanien sufliciens
(Zach. iv). > Lapis iste Chrislus est, qui'juxla psal- est prxlatis, sed ciira illis quxriani velut simpla
mum « facius in caput anguli (Psal. cxvn) > duos digne salutifera videatur, islis dupla, vel niagis,
parieles copulavii, quem Daniel abscissum de monte amplior necessaria judicalur.
sine manibus prxdicavit (Dan. u), qui velul octi- CAPUT CXVII.
lorum sepliuio lumine radiavil, dum sepliforrai gra- Qttoriautem sub quatuor lantuin judicibus perhi-
liarum spiritu cunctis plenius el perfeclius abun- belur lerra quiescere , attenlius intuenli virielur
davit. Cujus septem oculos in oninem terram milti iimucre quoniam ad coiiferendum hnjus quietis be-
w\ discurrere Scriptura prolesiatur, quia ubique neficium ille lanium judcx idoneum se oslendit,
lerraruni septiforinis ad operandum spirilus desli- qui quadrala frelus juslitia morcs solidos appre-
naliir, qui ubi vult, et quanlum vull spirnns, iilas hendil, qui cum vivos lapides adtlucere debeal ad
Apocalypsis ecclesias creditur operari, qux siinili struclurain, ipse sludio diligenli stiam prxfert in
mysterio iiiveniuniur seplenario numero cotninen- D xdificio qtiadraturam. Denique et de qualuor ele-
dari. Elsi enira Ecclesia Scripturx tesliinonio una menlis mundus fieri prxdicauir, inferior qtiorum
esse veraciler prxdicattir, qux uni Domino , iina terra qualuor paradisi fluminibus irrigalur, et in
lide, uno baptismale consecratur , in cujus lypo domoJob fulla quatuor angulis ejus soboles convi-
iinain columbam, uiiaiii formosam in Caniico canii- valur,qtix nec polest opprimi nisi piiiuuiii earicni
coriira Salonion coinmendavit (Cant. u), el Paulus qualernitas qiiatialur, et arca Tcstnmeiili, et mcnsa
apostolus uni viro castaro virginem desponsavil (// proposilionis distinclx qiinluor angulis niemorantur,
Cor. xi), tainen quia ubique locorum diffusa sepli- qux inscrlis vectihus quatuor anntilis portabanlur,
formis dono Spirilus insignilur, septenario ct ipsa el quatuor evangeliis litles ecclesiaslica roboralur,
niimcro comnicndari similiter inveniiur. Unde et et quatuorsunt virtules quihus vitx perfeclio con-
Joannes septem ecclesiis qux sunt in Asia scribere sumniatur. Qua perfectione cura iiiunria conscieiitia
se tcstattir, per quas ecclesia>'um universilas desi- sccretius hilarescil, velul terra vel civilasa lumtiliu
giiatur, qux ab ortu ad oocasum, ab aquilone ad libcra conquiescit, sicut Joas iinperante figuralitcr
niistruni, loco et roerilo disperlitx, lamen ejtisriem demonslralur, cuni exstilianle populo quiesccre ci-
ftdci tenaci gluiino sunl unilse. Dcniquc Deus faclis vitas meiiioratur. «Lxtalus est, inouit omnis po-
1203 PIULIPPl DE HARVENGABBATIS BON^EPPEI 1204
pultis lerrx el civiias conquievit (// Par. xxui). > A \. perfecluni, nec quisquaui illud ad unguem concedi-
Regnanle juslo rege multitutlo subriita gratulalur, tur obiinere, dum in corpore mortis hujus cogitui
gratulanie populo non turbari, seri quiescere civitas perraanere. Nam , ui cxtera taceam, hoc ipsum
riemonslratur, quia sicut tristitia luclum parit, quod in corpore conversatur, in quo faniiliari dis-
planclum, freinilum etclamorem, sicpax silenlium, cordia caro spiritui, et carni spiritus adversalur, a
quies popiiluniexcipit Ixiioreni. Clamorem quippe qua dissolvi et cum Christo esse (quod est optiinum)
quetn cogit uisiiiia superveniens excilari, facit sua- concupiscit, et quia nondum prxvalet , gravalus
vior adventiis Ixtiliae imiigari, et qnas ira, quas tri- idem spiritus ittgemiscit; hoc ipsura , inquara, lur-
stis 690 niiseria voces format querulasei proriucil, bat quietem, feriari prorsus a tristibus non pertnit-
serenat consolalio, procul pellil graiia qux silenlium tit, et intra corriis recessus, oplatum silentium per-
iniroducit. De clasnore Jeremias : < Ulula, inqnit, fecte non admittit. Qttod bene Joannes in Apocalypsi
llesebon, clamate filix Rabalh, accingite vos cili- osicridens : « Factum esl, inqtiit, silentium in ccelo
ciis, clangile et circuiie per sepes (Jer. XLIX).> quasi nieriia bora (Apoc. vui). > Coelttmprxsens ec-
El paulo infra : < A voce, inquii, ruinx corum clesia vel justa quxvis anima non incongrue noriii-
cominota esi lerra, clamor auriitiis esl vocis ejus natur, qtix volo et proposito in cceleslibuscouver-
(ibid.). i Et Atnos propl.eta : «In oinntbtis, inquit, B salur, in qua Dei graiia lxlum quodriam silenlium
plateis planctus el in cunelis qux foris sunt diceiur operalur, dura illa et odil maliliam, et juslilinra di-
vx ! vx ! et vocabtint agricolam ad luciiim ct ad tigil, et spe firma ccelestem gloriam amplexattir.
planciutn eos qni sciunt plangcre (Anws v). > Et ile- Sed quia pcr fitlem adhuc anibulat, nondura per
rum Jereiuias : « Vox in cxcelso auditn est Ininen- specieiu, et quod ex parte est, imperfecium est,
lalionis elflelus el lucttis Rachclis plorantis (ilios non integra, sed bona , quasi media silere perhibe-
suos (ler. xxxi). > Hx sunt voces, isle claraor quo tur, diiih in loco Irislilix plenum habere gaudium
frerait elejulat tristis miseria, r.uiii incumbil el sx- prohibctur. Cum igittir evacualura fuerit quod ex
vit duriuspolcns moleslia, cuni se dolel tauto gra- parle est, et venerit quod perfectuni est, lunc et
vainine mens urgeri, ut ejus nimielas non possit tristitia plenius etnarcebil, imo nullum prorsus lo-
silentio cohiberi. Nam cuui in quosque niiserosira cuiii in ccelo vel in ccelestibus obtinebit, et cuin
supeiior exarriescit , cum elongai dcfeiisio, ctiin non sit unde possil vel debeal quis dolere, gaudebit
oppressio raolcstius ingravescit, qualecunque xsti- et silebit silentio diligens adgaudere. Quod si inprx-
mani sibi reinediura iiivcnire, si quod intns scnse- sentiariiin riivina gralia conferre cuipiam uon virie-
rint geinebundis claraoribus liccal effutire. Clamant tur, (idelibus tamen suis dignaiione benevola polli-
ergo miseri cum adversis casibus depriinuntur, ulu- C ^ cettir, et quisquis vera tantx beatitudinis spe tene-
lant civitates cum duro belli discrimine feriuntur, tur, et si nonrium consuraniati, jam laraeii iuchoati
planctu plntex roboant slratx cadaveribus occiso- expcrs silenlii non hnbetur.
rum, vx ! vx! diciinl agricolx damno Ixsi frucluuin Magiia enim in parte jnsti cujuslibct trislitia mi-
perditoruin. Expnnso Rnchcl sinu vocem lollens in{ ligalur, cum legit et diligit quod Scripiura veridica
acra lainenlnlur, el in raorle filioriiii) non aliudI proieslalur, quod propbelix , quod evangelia con-
prxscns solatiunt sibi necessaiiuin arbitratur, spe- corrii spirilu pollicenlur, quia scilicet fletus et ge-
rans inajus et inelius opporluno se lempore perce- niitus electorum in gauriiura et silentiuui conver-
piiirain, si lamen in prxsenti patienter luleril hanc. tenlur. Isaias : «Auferet, inquil, Dominus lacrymam
jacluraui. Eis atilem qtios interna constat trislilia, ab oinni facie (ha. xxv). »
sic urgcri, et a vocibus ruinx eorum terram, utt El Joannes in Apocalypsi : « Abstergel, inquit,
prxinissuni est, cominoveri, superveniens consilio, Dominus omnem lacryinatn ab oculis sanctorum
eflicacitcr invenitur mederi, cutn summtis consola- (Apoc. vii et xxi). » Quia sancti prxsenlis vitx mo-
tor disponil postulantibus misereri. Ille fideles suos3 lestias inviti palittnlur, et ab eo quod appetunt,
quos ab initio ad salulem voluil ordinare, nonnun- , regno glorix differuniur, dolent quideii* £J sorurn
quain.dtire sinil adversis casibus laborare, utcoelum, facies lacryaiis perfunduntur, et clamore lugubii
vocepulsent, terrara planctu moveant lacrymoso, turbare silentium compelluntur.
el iinporcnl attxilium, sileiitiuui impelrenl clamoree Cumvero juxtalsaiam a faciemalitix colliguntur,
frucluoso. Cujtismodi silenlium Dci slatim gralia uon„ manu grata colligeniis lacryrax ab eorum oculis abs-
iraperlit, cl lainen suam fariero ab illis trislibus non„ tergunlur, et pax superveniens facit nt plcnius
avertit, sed riiffert, dissiinulat, el aliquandiu illorum(1 hilarescanl, dicente Spiritu, ut a suis lnboribus nnio-
vocibus aiirera clauriil, qui lainen ad saluleni mise- do requiescanl. Cuin enim dixisset lsaias : «A facie
ratur, iniscros et exaudil. Differt autein, ut vel diu- nialitixcollectus csl juslus, > adjunxit: «Veniatpax,
tius piiuicns ptirget peiTectius peccatores , vel ut|t requiescat in cubili suo (ha. LVII).» Et Jonnnes :
dilai>oucatl peiendiini ei inslandum faciat acriores,. «Ainodo,inquit,691Ja"ll|iciiSpirilusutrequiescant
ciciiin landeni collaluni ftieril, gratius habeatur,.' a laboribus suis (Apoc. xtv). > Cum jusius.colligitur,
diuque exspcclauini cl vix tanriera iinpetralum riul- ['_ p»x veniensin suo cubiculo requiesceremcnioratui;
cius teneatur. Eis vero qtiibus htijiis silentii rial »l qtiia in corde justi, quiclis gratiam opcratur, arcuiii
-"'nfccliim, in hnc niiniruni vila donal oninihtis iiu- i. ct glariiuin et quidqttid dtire obstrenit. loiiaius fa-
*205 VITA S. AUGUSTINI. 1206
ciens resilire, et pulso procul strepitu, collecium A nppellctiir. Pe qua et Evangelitim : < Beali, ait,
liducialiter obdormire. Quod per Osee insinuaiis mites, qtioniam ipsi possidebunl lerrain (Malllt. v).>
Dominus : < Arcum , inquit, et gladium et bellum Terra qux raorlis vel niorieiUium aniina dicebatur,
conleram.de lerra, et dorinireeos faciam fiduciali- pro eo qttod in ea vel ex ea mors jure tanqnaiii
ler (Oseen).> Beala lerra, quam justus cum tandein hxreditario domiiiaiur, cum resurreclionis et incor-
possidere abundantiore gratia concedelur, oninis rtiplionis gloriam obliuebil , incorruplam eam ct
adversa et trislis impugnatio conteretur; et illius sihi a Patre luminum promissam , irainortalitale
habitator supra morein pristinum tanla gloria per- donaius homo, sectire possiriebil (126).
fruetur, lit illa novo quodam genere terra viventium
(126) Hic cotlex manuscriptus laceratus erat, quapropter nonnulla arihuc desiderantur, qux libenler
adriidisseuius, si aliunde recupetare potuissenuis.

VITA BEATI AUGUSTINI

IIIPPONENSIS EPISCOPI.

PROLOGUS. B CAPUT PRIMUM.

Inspirante et adjuvante sancli Spiritus gratta , qn; Augiislinus Thagastensi nittis in oppido, honesta
ubi vull, et quantum vult spirans polest impossibi- prosapia de curialium nutnero', patreni habiiit eui
lia, de vila et aclihus beali Augustini Hipponen- Patricio nomen fuil, raaier auiein dicta esl Monica ,
sium episcopi ausus sum scribere, quod lanien vos quoruin iile exstitit ethnicus, isla vero Calholica.
qui lecturi estis, non meaeprxsuinplioni, sed fraler- Qui divino (nescicnles) riucli consilio, hiinc insiru-
nx dilectioni velitis ascribere. Quia eiiiin fraires eutluin litterali tlederuntstutlio. Qucm praescia fuluri
cum quibus conversabar devoiione accensi, acius divina clementia, lanta intelligendi, disserendi,
ejns el mores memoria volebanl claudere, et libel- donavit gratia, ut agiliiale discenrii non soluin eox-
lum, qui de vita ejusdem scriptus est, propier pro- vortim, veruin etiani grandaevoruni prxvolarel stu-
lixitatem sui aliquanlulum legere gravahantur, qui dia. Parvo igilur in lenipore in eo quo natus esl
lamen libellus nonnulla digna relalu prxlermittere oppido, el iu Madauris civitale scilicet vicimi, quo
vidctuc , petierunl ut de eodem beato confessore a parentjbus missus fuii, dociiis esi gr-ifmnaiica ,
aliquid compendiosius conarer scribere, quo el dili- unde reversus, runi sextuin riecimum xtalis stix
genlibus plenius vcrilas innotesceret, et fastidium ageret aiinuin, tlisposuit longius proficisci tlocere
legenlibus proiixitas non inferrel, cui operi me " rhetoricam. Parenies enini ejus (anlo profectui
iiiiparem esse consitlerans, propostti, fateor, laiitare congaudentes, qux illi erant necessaria cum inagna
in portu silenlii, ne aggredienli, et non prxvalenli parnbanl diligentia : niirantibus ©92 multis eorura
colaphum mihi incuteret^illud Evangelii :« Hichomo vicinis cum aitenrierent qiiaiilum illi filio inipende-
coepit xdificare, et non potuit consununare (Luc. renl curani, non considerauies quid expenderet,
xiv). > Sed recoiens quia el fraterna charitas gra- dum pro voto proficeret. Verunitanien ttinc lenipo-
liani impetrare, et divina largitas poterat mini- ris qiiibusdam irrueiiiibus causis ciim parentibiis
strare, taiidem acqtiievi ohedire pelentibus, ne aliquaiitiiltiin rienioratns , et a schola interim feria-
orauino tacenrio pularer pbilosophus. Scire igilur lus, cuin ageret annos fcrventis ariolescenlix, per
vos volO'4'ii lecluii eslis, si qui tanien lecluri eslis, rievexa vagabundus ruebnl lascivix; palre quidein
quia in hoc opiisculo nihil falso excogilaluin , nihil recens calecliiiraeno non multum curante, nialre
invcnielis ailulatione fucalum, quia idem sanctus vero prout poleral, revocanle. Ducens eiiiut hxc iu
perfccle aniicus veritatis honorari non ambit lau- parleiii flliuut obsecrando, incrcpanrio, deriit consi-
dibus falsitatis. Ea ergo qttx vql ipse de se ipso liuin, ne inip.MlsuaTatis lubricx prsecipiliuin forni-
lnnniliter tlixit, vel alius rie ipso veraciter scripsil, canrii iucurrat vel adiilierimn. At ille, ul in iati
jirxsenti ppnsculo inserui, proul ipso jttvante , ei pleriiinquc lil xtale, hujusuiodi tuonila anicularia
grntiain itnpelrante legendo colligere potui. Qux reputans et compulaus pro nihilo, coxvps et con-
eiiim bic rie eo dicta simt, alibi, et si non eisdem similes inalebal autlire quani inatri oberiire. Unrie
verliis, eoriem ianien sensu scripta sttnt. et ibi forte Scriptura divina : < Cogitatio, inquil, humaiii cortlis
iiielius, sed brevius hic, ul quf illic non vacat le- in malum prona estabadolesccniia sua (Gen. viii). >
genrio colligere, bic si placet possit collecia legere. Et poeta sxcularis :
Hic lerniiiuini accipiat Prologus , deltiiic aciuum Imberbis, ait, juvenis tandem custode remoto
scqualur Catalogus. Cereus in vilium flecti.
1207 PHILJPPI DE HARVENGABBATIS BONJE SPEI 1208
CAPUT II. \. sians polins quam a-groluin , Deo lacrymas ejus
Tandem Augnslinus vale faclo parenlibus , Deo miseranie, vidil somnium in quo mediocre inccepit
quiriem disponenle, sed eo nescienle, discendi gra- solatium. Erat enira quasi stans in quadani reguia
tia Cnrlbnginem profectus esl, ubique in schola lignea, etecce juvenis quidam adveniens cullu splen-
cujusriam rbetoris incredibili celeritale docttis esl. dido, vullii hilari, arrisit illi flenti. < Qux, inquiens,
Tullianisctiira floribuset Quintilinni incumbens co- libi causa esl lucttis et doloris conlinui ? > Et illa :
loribtts, lam ciio omiiibus condisciptilis major appa- « Perdilio filii mei.i Cui juvenis : < Eslo, inquit,
rnit, ut niirum omnibus viderctur et ab otniiibtts sccura, et vide, ubi tu es, ibi est el ille. > Et mu-
laudnretur. Ubi tinde vicesimo xlntis stix anno iier staiitn ab illo avertens ocutum , vidil jnxla se
cinn inter condiscipuios sitnilis adolescenlix libros in eadem regula stantem Auguslinum. Quod cuin
eloquentix addiscerct, in qua Ilorere cupiebat popu- evigilans niemoriter recoleret ul prudens el magnx
lari rielecialus nura lanquam aniinal quod venlo (idei mulier interpretala esl veraciler, planecognos-
vivil el aura, discendi ordine pcrvenit in quemdam cens et assereus apud se, quia quandoque in eadem
librum Tullii cujus noiiipn Hortensii. Ille siquidem regula vcritalis et catholicx Cdei videret Augusii-
libcr ad pbilosophiam hortalur (philosophia verO nuiii, in qua videbat et se. Non enim reputabal hoc
ainor sapientiminterpretalur) quod nomen a Pytba- " lanqiiam somniuni , sed tanquam divinum respon-
gora Saraio exortum esse perhibciur. Antea eniin suin, riicens : « Mulier, magna est fides lua, fial tibi
snpienlcs appellabantur, qui viia etscientia cxieris sieui vis. > Quocirca cum idem visum ex ordine
prxstare videbantur. liiterrogalus aiitetn Pylhago- filio recenseret, el ille perverse interpretari conare-
ras quid profileretur; pliilosoplram, id est, amato- lur dicens : < Ubi ego sum, mater, ibi el tu eris, >
rem sapienlix se esse respontlil, ne sapienlein se si illa continuo non seductibilis muliercula , sed virilis
diceret, arrogans viderelur. Quod responsum cum animi feniina : < Non, inquit, non eniin diclum est
ab oiunihiis approbareiur, mos npttd etiinicos ino- inihi, nbi ille, ibi el tn, sed : ubi lit, ibi et ille.i Sic
levit ut sapiens inter ipsos pliilosoplius appellare- itaqtie ralione convictus cessit, el in eadem 693
tur. Cura igitur liber ille hortatur ad philosopbiam, lameu secta novem annis postea permausit.
iiullain sectam commendans aliara, vehenienler ac- CAPUT IV.
ceudit Augusiiniun ad diligeiidiiin, qiixrendum, te- Accepit illa ad consolationem sui el aliud divini-
iiendiim sapientinm : ob hoc solninmodo displicens ins responsuin per quemdnm episcopum, viruro ca-
uliquaiiluliiiii quod non habercl Christum , Dei vir- iholicum, el sacris litteris erudilum. Ad quem cuin
liitcm el Dei snpientiam. Iloc eniin nomen teneris supplex veniret, plorans, et devote poslulans, ut
ab annis a malre sua prxdicaii et coninienriari au- Auguslinuin conveniret, eumque ab errore suo re-
dicnt, ct ideo quidquid sine iilo esset, quaravis vocnns ad fulem calholicam invilaret, ille respondit:
expotite el vcraciter dictiun, non perferte appro- « Filius profecto tuus adhucesl indocilis.superbe tu-
babai. Proposuit igiitir insistere divinaruin leclioni- mens novitale illius hxresis, paralior quxsliuncu-
bus scriplurarum, ut virieret conlineiiiiam earum. las lexere, quam doceiui acquiescere. Stistinc igitur
Setl eniin far.iein illarum invenit velniani et nnbilo paulisper, el incessanter ora, legendo enim reperie'-
liiyslerioruni signatara , et qui gcnliliiini lilleras quam sit secla illa, quara diligit, exsecranda. Nani
solebat currcndo peranibulare, in islaruin necja- el ego ipse cum essein adolescentulus, in eodem
iiuani potuit intrare. Est eniin, o leo de iribu Juda, errore desipui, el legcndo et inlelligendo quam fu-
uium solius apcrire librum et solvere signacula giendus esset, coguovi, et fugi. > Qux responsio cum
rjtis. Divinx itaque valefariens Scripturx, in Mani- illi non sufliceret, sed irapoiTuniiale feniiuea cun.
cbxorura incidit sectam, iioniiue Patris el Filii, et niinia lacryniarum effusione inslaret, tit cura filio
Spiriius sancii pallintaui. Cura enim oinnia illoruin stio loqui dignaretur, et eum ad meliora bortaretur,
plena esseni muliiplici falsitate, copiose lainen ille quasi txdio percussus : < Vade, iiiquil, mulier,
sono tenus desimplici disputabaut veriiale. lllorura TJita vivc, noii enim potest islarura lilius lacryraarura
igitur verbis lanto ardentius Aiiguslinus inhiabat, perire. > Quod responsuni in lanluiu placuitmulieri,
quanto aniplitis Deo, de quo loquebatur, de die in ac si rie ccolo prophetia sonuisset ei.
diein suspirabal. ln quo errore per novem annos CAPUT V.
perniciose rieieultis esl, seri raalre sua iucessanier Deinrie cum vicesimum xtntis sux Augustiiius
oranle ei DeoniisericorJilcr liberanle, lanriem erep- ageret anniiin, el niagisler Carihaginensis rieceiu
lus est. Cntegorins Arisiotelis discipulis lectilnrel, illisque
CAPUT III. obsiiipeniibiis (quia vix iiUclligenlibiis) concrepa-
Ipsi vero matri, prx dolore pcrditionis illius rel, iste magiitim aliquid xslimnns libellum accep.t,
pene dcficienli, quanta divinitus tlnta sil consolalio , et solusdomi legens, qiiidquid in eo latebat, per se
non es.t prxtereundum silcntio. Cum enim illa in- inlellexit. El quod scholares opiimi perilis magi-
consolabiliter ob spirittialem ftlii morlem doleret, slris, non solum loquentibus, veruin el-iam in pm-
etillura leraere ridenicm inccssantcr deflerel, jam- vere ricpiiigeniibus vix inielligcnies jiiriicabaut
que cuiu in nicnsa participein hnberc recusnrel, diflicilc, isie cum eis coiiferens, ei. uihil aliud quam
tion odio babens (iliuin, scd viliuni nioibuui dete- pcrseintcllexcrat abcisi'efcreiis,assercbaiperfacile.
1209 VITA S. AUGUSTINI. 1210
Quidquid eiiam de proprietatibus siibslanliarum, et A conveniret. Audierat enim illios facundiatn con>-
accidenlibus earum auriiebal ab illis argtimentanrioi incuriari, cni altcnte inbiabal rielectaltts serraonis
riispiitari, solo auriilii capiens, tanqunni leve aliquidI stiavitate, polius qtiain rei vcrilate. Dcinrie cinii
reptttabat venlilari. Otnnes libros ariiuni, quas libe- frequenier inleressei prxriicationi, coepit paulnliiii
rales vocant, quoscunque invenit, legit; quoscun- anitnum rebus mngis, quam verbis intcndere, et
que legere potuil, per se ipsura intellexil. Dcnique non 694 qucmarinioriura dicerelur, et quid dicere-
ne in longum vos tlucani, oirines perplexitates dia- lur aitendere. Tandein illucescenie paulisper veri-
leclicx, diraensiones georaetrix, consonaniias musi- tnte, sectara Manichxorum quain diu lenuerat, re-
cx, diflicultates arithmelicx nullo hominuin tradente, linqiicrulnni esse decrcvil, el inntliu in calholica
solo Deo ministranle, sine magno labore ad liquidum Ecclesia catechumenus esse constiiuit, donec plenius
cognovit. Nec sentiebat hxc omnia ab aliis stuuMosis eluceret verilas ouam teneret.
el ingeniosis difficile capi, nisi cum eadem illis vole- CAPUT VII.
bat exponere, el videbat vix ab eis posse intelligi. lnterea cnm Aiipio et Nebridio qui ei adbxserant
Mira res! Tanta intelligendi celerilas, retinendi ca- jure amicitix, sollicitus eral inquisitor veritalis et
pacitas, disserendi volubililas, dispulandi sagacilas " sapientix, pariter suspirans, pariter flurluans, cnm
in eo fuil, ut prorsus incredibile viderelur, nisi hoc virieret quid essct diniilicnriuin, nec aribtic perspi-
ipse humililer confileretur. Nil indignum judicemus cue appareret quid esset teneiiduin. Mirabatur jam
Deo, si lantam liberaliiatis sux munificentiam effun- apud se diulinas menlis sux flucluationcs, recolcns
riit super injus.los; de quo scriplum est, quia < so- unrievicesimumxlatis sux annuin, cnm leclo Ilor-
Jem suum orirt facit super bonos, et malos, et pluit leiisio proposuil ciipiriilalum suarum relinquere va-
super jusios, et injnslos (Matth. v). > Hunc itaque nitales et insanias mendaces, et soli deinceps in-
militera suum, quamvis necdum sntim, divina lar- cumbere sapientix, quam viriebalur Ilortensitrs
gitas perfundebat abunriantia scientix sxcularis, comraendare. El ecce jnm Iricenarius erat el lamcn
quem postea perfudit pluvia voiunlaria sapientix vere sapiens nondum ernt, cum frcqucnler. per id
saltilaris. Ille vero nonduin accepto Spiritu Dei uul- lemporis visus esset ad illud conscendere, ei lamen
!as gratias referebal ei, sed de his omnihus lanquam consiietudinis ponriere coaclus in ima reciriere.
de snis gloriabalur, nondum lecto : « Qui glorialur, Verumlamen divinarum verba Scriplurarum qux
in Domino glorietur (/ Cor. t). >Cum enim cogno- bnclenus prxlerierat aure surda, jam non videban-
visset Deum, non glorificabat sicut Deum, sed lur absurda, nec adversabatur eis qui in lege et
cvanescebai in cogilalionibus suis, putans esse sa- r proplielis asserebanl aliud legi, aliud intelligi, prx-
piens, cum esset insipiens (Rom. t). Repellcbal iia- sertim cum frequenier audiret Ambrosium prxdi-
que a se spiriiuni Dei, non glorificans confitendo canlem in populo. < Liltera occidil, spiriius auicm
humilem Filium Dei, sicut scriplum est : « Spirilus vivificat (// Cor. ui). > Cum autem mentis aciem ad
nondum erat daius, quia Jestts nondum erat glori- id nileretur erigere, ut lecta vel audita lilleraliier,
flcatus (Joaii. vn). > inlelligeret el ipse spirilualiler, non poterat quiriem
CAPUT VI. qttod volebat, et cum adesset (Jagranlia, non sup •
Deiudecum duodelricesimum ageret annuin, re- petebat gralia. Reverberatus enim infirmiiatepro-
linquens Carlbagincm in qua scholas regens doce- pria, in Selis xlerni rariiuin riefigere non prxvalebat
bal rcthoricam, qui prius in civilale sua Tagastensi eculum, et cura enileretur, recedebai. borrore. Sic
riocuerat gramnialicam, quibusdam amicis persua- igilur suspirans Deo, invenit se esse longe ab eo,
denlibus Romatn venit, multisque in auditorium non terrarura inlercapedine, sed dissiiniliiudine,
siiuin convolanlibus discipulis, illis efper illos toli tanquam audiret vocem illius diccnlis. < CibtiSsuiii
civitati cilo innouiil. Cuinque inibi laude retboricx, grandium, tu autem parvulus es, cresce, et mandu-
quam Icgebat, magnus baberetur in ore omniuni, cabis me. > Qtiod ne vellet carnaliter accipere, qni
missnin esla MediolanoRomam ad prxfectum Sym- n nondutn noveral spiriium sapere, nec tti, inquit,
iiiacbuni, ut ipsi Mediolano provideret el mitlercl mc miitabis in lc, sicut cibum carnis tnx, sed lu
niagislrum retboricum. Agil ergo divina dispositio mulaberis in me : <Ego enim sum qui sum (Exod.
utprx cunclis Augusiinus etigeretur, et a prxfecto iu). > Hoc percepto non extraria atidilioue, sed in-
Mediolanum ad legendum relboricam mitteretur. lerna inspiraiione, sensit et expertus cst non esse
Erat auiem tuuc lemporis bealus Ainbrosius auri- inirum qiiod palato non sano pcena est panis, qui
gans ctirrum Mediolanensis Ecclesix, ad quem sauo est suavis, et lux odiosa esl lippieniibtis ocu-
Augiistinum ducebat divinx consilium misericor- lis qux sanis est amabilis. Cum agilur evectus supra
riix, riicens ei quamvis arihticstirtlo : « Hic libi dicel se, cibum hunc esse grandium nosset, relapsus apud
quid te oporteat fncere (Act. xi). > Ille vcro hoino se nil secum ferebat, nisi raemoriam aniantem, et
Dei liraic atlvenientem benigne suscepil, et iste quasi olefacla desirieranlein, qux coraedere nondura
illius primo quidein non sancliintera, sed benignita- posse
i.:ra erga se dilcxit. Quo loquente in populo verbtim CAPUT VIII.
Dei Aiiguslinus frequeiiter aderal, non ul verilalem Tuiic vero invisibilia Dei per ea qux facta snnt,
audiret, sed explorans uiiiini fanix illius facundia ainplius inlellccla conspexil, el quaravis acicm
,211 FHILIPri DE IIARVENG ABBATIS BONiESPEI 1212
figere IIOR valerci, cx creatura lamen Crcalorem ^^ Roinani quondam rheloris r.onversionemad meriium
iniellcxil. Quxrrbai autem sollicitc, quoinoJo ari rcvocavil. Bomx quidem multis annis Viclorinus
(nienilmii Deo idoneus efftccreltir, nec inveniebat, ille magistcr fueral, et ob insigne prxclari magi-
rionec niediatorem Dei et liomiiinm, Jestim Clui- sterii, slaltiam in Romano foro habere jnerueral.
siniii firie ninpleclcrctur. Quem ctim auriiret justum, Cumauiem Deus qui fecit de tencbris Iticetn splen-
sanciuin, cxcellcnlis sapieiilix virum, el (quod mi- descere, illuxit in corde suo (// Cor. iv), qux
rabilitis esljiianiin ex virginc prxdicari, talem illuin prius visa sunl lucra, reputaus delriinenta, devole
cxistiinahal, cui ntiUus homintini posset xquari, scd ad Deum conversus est, et loquacera scholam suain
quid sacranienli haberct : < Verbum caro factum deserens, in schola Cbristi bumilis discipultis effe-
esl (Joan. i), » nec etiam poteral suspicari. « lu clus esl. Oinnem (prippe fastnm anliqux 'diguiiaiis
prinripio crat Verbuui, ct Verburo erat apud Deuin, repulit, et nibil sibi de se relinquens, totttni se Deo
ct Detis erat Verbum (ibid.), i ulcunque videbat, coiilulil. Iliinc eumdein bealus Hieronymusprxce-
« Verbuin caro facluin esl et habilavit in nobis plorein babuilin relhorica, qui prius Donalum ha-
(ibid.), t noniniclligebal. Illud qttippe in quibusriam bueral in graramaiica.
Plnlouicis libris prxtlicnri, non eisdem verbis, sed CAPUT X.
codeni sensu inlellexerat, isiud vero ibidem non IB Hoc exemplo commonittis ad imitandum Augu-
invenerat. Nil igitur pcrfeclionis poterat ariipisci, slinus incanduit, el omnibus qux raunrii stint posl-
donec pervcnirct ad Chrislum, sicut scriptum est: positis, soli Deo vacareproposuit. Sed cum adjaceret
« Non esl qui faciat boiittm, non est tisque ad vellc, non inveniebat posse.cmn anim xstuaret
untim (Psal. xtti). » Nec niirum. Non cnim poterit suspirans ad insolila, reraordebat iuolita, et volens
Israelilicam consequi securilalera, qui prius Judai- in eis requiescere, isla sentiebat obstrepere. Expe-
cain non tenucril veritalem, sicut propheta pie in- riebaiur quidem in se illud aposiolicum. < Caro
lelligenlibus iitsinuat evidenter : < ln diebus, in- concupiscit adversus spirilum (Galat. v), > quia
quicns, illis snlvnbiuir Juria, cl lsrael babitahit novus homo velerem propellens, jam qtiasi in fori-
coiifidcnler (Jer. m). > Qitcm enim merilum salvat bus adcral, resistente velere novo quantiira polerai.
>,erx confessionis, eum profecio solummodo reci- Audiebat sibi dici: < Surge qni dorniis et exsttrge
pit secura habitatio divinx visitalionis. Itaque a morluis et illuminaberis (Ephes. v), > atlliuc tamen
avidissirae diviiiorum ccepil legere Scripturas libro- soirinolenius differebal surgere. Qui cum vigilare
rum.ct prx cxieris Paultim, et lanriem intellexit quam dormire scirei esse prxstantius, aribuc ininen
tion sibi adversaii scrinonis ejus lexttim, sed con- sopore gravi carpebalur libentius. In se unum, nec
"'
gruere lesiiinoniis legis et prophelarnin. Jaraque jam ununi duorum affeciuuin discordiatn niirabalttr,
remoto involucro mysleriorum apparuit ei una quoruro aller somntim ingo.rebal, alter ad vigilnn-
facies cloqniorum cnslorura, et exsulians cum tre- liam hortnbatur. Isle qnx Dei sunt jara sitieiis, rior-
niore ditlicit qnx Deus a sapienlibn-i etprudeiitibus mitanlis vellicabat latera, ille qtix munrii stint
abscondii, ei parvulis revelavit (Maith. x). Dirupta sapiens, surgenlis depriiucbal lempora. Ille meUiiit
igittir neclura cxcitalis, arriebat desiderio sancii- judicii incutientlo lorporis frangebnl repagulum ,
tntis, ei ciiin jain vidercl quo esset etinduni, ailhtic iste blnnriiendo et fallendo relardabat paululuin.
lanien hxrebat qua esset ctindiim. Vitlebal enim Stupcbat nimiruin ipse Auguslinus ad lale specta-
Ecclcsiam plenani firielihus, quorum alitis sic, et ctiluin.cum videret se velle, et non velle contemnere
alins sic ibal, el cum omnes boni bene ireul, alius sxculum.
tanien alium prxibat. CAPUT XI.
CAPUT IX. Cum attleni tali rixa intrinseciis dlscerpereiur, et
Cum aulcm erroris aliqtiatentis jam liber essel a lain viillu quain meule lurbareltir, horlulum bo-
viiicnlo, displicebat ei qttidqnid agehat in sxculo, r.pilio suo coiidignuni ingressus est, quem Alipius
et delcclalus dulcedine spirilnaii, adinodtim grava- D farailiaris suus pedetenliin seciUtts est. Nactusvero
batur conversalioiie sxculari. Eapropter visttm cst loctimdolori congruinn (dolori enim soliludo ainica
ei boniini Sinipliciantim, virum juslum et sanclnm est), ccepit sibi veliemenlius indignari, et trepida-
695 consulere, quem a juveniule sua auriierat lionem suam iiidignantlo detestnri. Ingerehantse illi
dcvotissiine Deovivere. Jam vero senex cl plcnus soliix cogiiationura vanitales, non jani a facie occur-
dieriira in sturiio sanctilalis xtaleut ipse rousuin- rentes, nec a via divertentes, quin recle procederet,
pscrat, tmilta quiricm etloctus, uuilta, ot viilebalur, seri a tergo mussilanles et quasi vellicantes ut
expertus, el vere sic erat. Cui xstus cortlis stti et sallem tespicerel. Tandem everso fundo cordis sui
erroris eircuitus inanifesians, devole postnlavil ut cl congesla ante meniis octtlos univ-irsa massa mi-
vir sanclus proferretci, quisessel aplus modussic seriarum suarum , oborta est tempeslas tumuiiuosa
affecio til ipse erat ad anibulandum in via Dei. plrna lacrymarum. Ad quam effundendamliberius,
Mulli enira in ea ibanl, et, sicul prxdiximus, alii relicto Alipio in eo in qito consederant loco, paulo
et alii, alitcr el aliter ibant. ille vero hutnililaiem secessit remotitis. Jamque doloris incontinens, sttb
Cluisti oppitlo commendans, ad illam prxcipue Au- qttariara ficustravit se, forle ut diceret ei Dominus :
gustiiiuin iuvilavit, el iuter invilanrium, Vicloiini « Cura esses sub arbore fici, vidi te (Joan. i). » Et
 1213 VITA S. ALGUSTINI. 1214
volulans se in loro gramineo, amolo repagttlo Ja- A Pro quo lanlo tempore fleverat, exsnliaiis gra-
crymarutn, lotas eis babenas effudit, ct defluente tias egit Deo, qui ei plus quam peliisset, con-
flumine oculorum per devexa facilia slralum siiumi cesserat. Videbat cnun illum non solum ad amo-
ubcriim rigavil. Nec defuerunt gcmitns el vores'i rem fidci. verum eliam ad conlempium sxculi
plenx doloris, cum Deum convcnirel lacryinabilitcr, oranino accensum. Unrie lncltis ejus in gauriiuni,
qui Iacrynias illins iiilucbatur delcctabiliter, rioni planctus in tripuriiiiin versus est, stante (ilio in ea
crudcliiuie sed pietale. Et: < Tu, inquit, Doiuine, regula fidei in qua anle tot annos revelatus cst.
nsquequo (Psal. vii. » Usqueqtio obliius misericor- Pulsis vero anxielalibtrs curarumj, et suavualibiis
diariim tiiarum , memoreris iniquitatum mearuni, nugarura quibus hactenus inipedittts eral Augu-
qnandiu in crasliiium el crasiinum ronversio mea stinus a salutij ilinere, qux prius formidnbnl amil-
differetur? qnare non hodie, quare non hac bora, terc, jam gaudebal riiuiiltere. Reiiimiians igittir
luipiturio mea fiiiitnr? Cnin bxc et bis similia lacry- scbotasticis suis ul sibi aliuin ventlilorem verbo
mabililer Inqtiereltir, el araara corriis contrilione rum proviriercnt, professionem abjecil retboricam,
afliceretur, ccr.e rie rionio vicina auriivil lanquara, xslnans desirierio vacanrii, orandi, ampleclandi
pueri vel puellxvoceni raodulantem cum repetitione, religionem calbolicam. Ut aiilcm locus propos/uo
repeieiuein cum niodulatione : < Tolle, iege, lolle, B conveniret, lumultum civitatis deserens rus ivit, in
Jege. > Quo audito, obslupuit, et lacilus ccepit apud quo cuni amicis eodem desiderio flagrantibus, di-
se cogitare, ulruin pueri in aliqtto lutlo solerent vinis lectionibus operam dedit. Quas cum legerei,
lale aliquiri canlilare. Qui non occurrit. Intellexit dulcedine afliciebalur earum, et inler legenduin alu
igiliirdivinittis se moneri ttt accepto codice, legeret, irabens suspiria, faciem rigabalimpetu lacrymaruni.
et quod al) illo rioceretur, agerei. Auriierat enini Exser.rabalur suatn adversus Deum coiituniaciaui,
Anloiiiuin ^Egypiiura monachum lale quid egisse. niirabatur Dei erga se patienliam, cum Psalmos
Cum enim ille Anlonius converli disponeret, Evan- Davidicos lcgeret, et eos Spiritu sanclo alflaius
gelio, quod legebatur, forle supervenit dicenli: inlelligeret.
< Si vis perfeclus esse , vade, vende omnia qux CAPUT XIII.
habes, el da pauperibus, et veni, seqnere me (Matth. Quartum profecio assuraens psalnuim, et ejus
xix). > Et tanquani sibi riictura quod audivit, lali sir.gulos versus attente legens, el attenlius relegens,
mandalo obedivil. lloc recolens Augustiiius, re- a gemilu cordis sui rugiebal, el cum flere non
pressis lacrymis, ad locura ubi sedebat Alipius, siifliceret.vocesdoloricongruas proferebat. Audiel.at
rediil, et codicem apostolicum qucin juxta iUum di- quippe in eo, crrores argui honiinum , vanitates et
miserat, rum inrie surgeiet, arripuil. El aperlo illo C insainas mcndaces sectanlium, colaphizante illo
fesiinns injicit oculum, el quod primiim occurrit, versiculo : « Filii bominuni iisqueqno gravi corrie,
silenlcr 696 'eS?'1 rapilulum : < Non in conies- utquid riiligilis vanilalem, el quxrilis inendacium?
sationibus et ebrielatibus, non in cubilibus et im- (Psal. iv). > Talem procul riubio se fuisse
puriiciliis, non in conlcntione et elatione, sed indui- sciebal, quales esse versiculus arguebat. Lrge-
niini Dominutn Jcsum Christum, el carnis curam bal: « Scitote quia mirificavit Doroinus sanctum
ne feceritis in desirieriis (fiora. xui). > Quo lecto, suum, Doniinus exaudiet nie cum clamavero ad
desivit legere, hoc sibi judicans sufficere. Stalim ut eura (ibid.); » sciens profecio quia qui sanctum
itxc adnionilio, depulso oinni involucro languidx Doniini liiirificatuiii, Chrislum passutn, moiTuuni,
(lubieiatis, infusa esl cordi suo quxriam lnx secu- suscitalum non cognoverit, non exauriietur cum cia-
rilalis. El clauso codice, inlerposilo signo, quid maverit. Audiebat Prophetam signaculo vultus Dei
legisset gauriens indicavit Aiipio. At il!e pciiit illtiminalnm, a fruclu, frumenti, vini, et olei salu-
videre, el acreplo codice vidit. El prospiciens quid taris multiplicalum, in spe aTernx refeciionis glo-
ultra quam isle legerat haberetur, ignoranle Augu- rianlem et buniili prxsuniptioue clamanlein : < In
stino quid scquereliir, invenil ille el lcgit . < liifir- pace in idipsum dormiain et requiescam (ibid.), »
mum aulem in fide recipile (Rom. xiv). >Quod ad Legebat el relegebat, et prx gaudio exclamabai: 0
se ipsum referens, Auguslino bilariler inlonuit. in pace ! o in idipsuin! o civitas cujus parlici-
Qui mox lali admoniiione ipse quoque firmatus est, palio in idipsum, o beatus qui fluxu nittlabililaiis
et in eodera bene vivendi proposito, omni postha- ablegato , tlormii, el requiescit in idipsum. Inier
bila cunclaiione Augustino conjunclus est. hxc el alia multa divinx beneficia coiisolalionis, non
CAPUT XII. defuerunt Augustino acerbx pocula tentationis, forle
Inde ad matrem Augpsiinus ingredilnr, mani - ut castigaretur et erudiretur, juxta quod scriptum
festans ex ordine orienlis ex alto visitationeir., est: < Quem diligit Dominiis, castigal (Hebr. xu), >
ut qux pro eo dolebat, acciperet jam consola- et alibi: < Qui non est tentaius, quid scit? (Eccli.
liouem. Jam quippe illa relicta palria, Iransilo xxxiv). >Cumenim in villa cum amicis moraretur,
niari, multo terrarum spatio peragralo ad eum ve- et vel in legendo, vel in scribendo, vel in dispulando
nerat, defunclo quidem viro suo, quem in exlremo assiduus babercttir, contigit ut giavi denlium infir-
iemporalis vilx sux Deo iucrata fucral. Auriiens milale vexaretur, ila ul ei prx nimio dolore lo-
lixc Augusiinum ad servicndum Deo cbnfirmatum quendi facultas intercluderelur. Rccolens. itaque fi-
 •2,15 PIIILIPPI DE HARYEXGAI5BATISB02L-ESPEI 12R<
deliter illum versiculum : « Doiniiuis exaudiel iue A , prxterilx, nou saliabalur dulcedine mirabiii, ron
ciim clamavero atl etiin (Psal. i), » cogilavil apud sitlerare altiludinem consilii divini super salutem
se ariiiioiwre eos qui seciini aderant 111orarent pro generis hiimani. Frequentans ilaque limina ecclesia-,
se. Qui cum non posset loqui, scripsil iit cera, el et aitentus modttlationi hyranoruin, el melodix
dedit eis Iegere. Ut autem suppliciler citra illis ad psalnioruni, afficiebatur deleclabiliter, hilariler lali
orantlum genua fixit, riolor illo.lain velociter fugit, pasiu reficiens non venlrem, sed meniem , juxta
ut ipseariinirans expavcrit lauriaus Deuro, cui, sicut quod scripium est: < Fuerunt mihi lacrymx mex
scriptuinesl, «subest posse, ctint voluerit(S<ip. x-n).> panes die ac nocte (Psal. xu). > Et iterum :
CAPUT XIV. < Cibahis nos pane lacrymarum (Psal. xux). » Hoc
Deinrie insinuavit viro S. Amhrosio mediante quippe genns consolaiionis recens cogilare inchoa-
scripio pristiuos errores suos, et prxsens votttm verat Ecclesia Mediolanensis quadam lemporis an-
suiini, ut moneret vir sanctus, quid illi potius de guslia cogenle, imo divina sapientia snaviler riispo-
libris sanclis legenriuraessel, quo percipienrix Cliri- nente. Anno quidem recens prxlerilo Justina irape-
stianse gralixaplior fieret. At ille Isaiam propbelam ratrix Valenliniani regis maier, Arianorum rrrore
legimaiiriavil, forte quod apertius cxlerisvocationem seducla , cum bealura atrociler Anibrosium perse-
"
697 geulimn prxiiunliavit. Deniqtte scripltim est: qneretur, fideles qui Mediolani habilnbnnt, pnrali
«Sapientiam antiquorum exquirel sapiens ; elinpro- cttm episcopo suo mori, in ecclesin excub.iba:it.
phelis vacabil (Eccli. xxxixi. > Sed enim prima hujus Eral enim regalis illa bellua Chrislianx (idei ve-
lectione non ititellecta , cum lottim tnlem esse arbi- heinenler iniinica. Unde Ecclesiasticus : < Non est,
Irarelur, inlerim disltilit, proponens repetcnduni, inquit, caput neqtiius super caput colubri , el non
cuin in Dominico eloquio exorcilalior haberetur. est ira super iram muliefis (Eccli. xxv). » El quidnm
Veriiroiamen nondum de prxlcritis malis securus satyricus :
crat, quia uonduni lavacro salutari regeneraius ernt. Intolerabilius, ail, niltil est, quam femina dives.
Nondum tunica vetnslaiis penilus erai extUus, quia Et Plautus in Asinaria dtiabus malis mulieribus
Christum pcr baptismtiui nonduin crat inriuius. loquens : < Mare, inqitit, non est mare, sed vos
< Quicunque , ail Apostolus, its Christo baptizati mare accerrimum. > Tun.c vero idem anlistes allo-
estis, Chrisiiim inriuislis (Galal. tti). >Reliclo igitur rum magis quam sux afflictioni compatiens, insti-
rure, Mediolanum reuieans , a beato Ainbrosio bap- luit IIt seciindum morera orientalium parlium ,
lizalus est, cum quo eliam pucr Adeotlnlus de ipso hymni et psalmi in ecclesia canerenlur, ut canticis
carnaliier natus, spirilualiier reiiaUis esl. Quinde- C spiriiualibus fideles inlenti, mceroris et txdii prx-
cim aiinorum erat pucr ille, cura in gratia Lnptisiui seniis obliviscerentur.
beato Auguslino faclus esl cosevus, lam velocis et CAPUT XVI.
ipse ingenii, ut raultos granrievx xlntis et niagnx Ea lempestate sanctorum maityrum Gervasii et
eruriitionis agililale intclligcnrii prxveniret viros. Protasii corpora , qttx diu in secreto lerrx lattie-
Mirabalur piofeclo Angitstinus el, horrebal ari lale rant, eidem episcopi per visum revelala sunt, qux
ingeniutn , cum audiret illuui annoriiin sedecira effossa magno cum honore ari Ambrosianam basi-
subtiiiler interrroganlem , interrogando argumen- licani translala suiit. ln quorum translatione cura
lantcm , Ua ut illius inagis inlerrogationi , quam raiilta (ierent miraeula, qttidam prxcipue, civis no-
suaj inlentus esset responsioni. Erat enim puer ille tissimas civitali niullis relro annis cxcus, cum firie
aidenlissimus veriiaiis amator, et occulloruni dili- prxvia (angeret ferelrum , illuminatiis esl. Unde
ge.ns investigator, juxla quotl scriptuin est: < Bealus cum fama discurrerel, et divinas laudes civitas per-
vir qui cxcogiial vias Douiini, el in absconsis illius sonaret, illius reginx animus miligatus est, elsi
intelligil (Eccli. xiv). > Est liber qui inscribilur : non ut Cbristiana efficeretur, tamen ut Chrislianos
De inagistro , esl alius De quanlitate animx, sunt noii perseqnereiur. Cessante autem persecutione,
et alii quidam qui rie eorum ad invicem colloculio- j) coiisueludo tamen psallenrii in Ecclesia retenta est,
nibus conscripti suiii, quos qui legerit, inveniel et usque in hodicrnum per lolum Prbein diffusaesl.
quanta ibi sublililer iuquisita el riiligenler discttssa His itaque hymnoruin et psalmorum cantibus beatus
sunl. Yeriiiu adolesccus ille cuni flagraret tam tlesi- Augusiinus veheinenler affecttis , illis hyninidicis
derio bene vivetnli, quani studio, cilo de meriio sub- angelorniii clioris interesse silienter ardebat, et
blatus est; ei ad lenninuin qui prxieriri uoit cuin voii compos nondum effici posset, el solalium
potesl rieveiiiens, ari palres suos assumplus est prxseniis miserix flebat. Inde assumpto secutn Evo-
(Job xiv). Quem riivinx beneficio gratix et sux dio qui de eodein quo et ipse erat municipio ei aliis
meriio sanciitaiis et inuoceulix apprehendisse credo amicis suis, pcrrexil reverti in Africam , et cum
illud quod tantopere desideravit, iu xternuin vi- essent aptid osiia Tyberina, sancta illa vidua maler
ventem, reguaiUem in Cbrislo, cum Christo in sua , devolani Deo reddidit animara. Nulla quippe
aTernum. ex catisa jam illa leinporalem haitc vitam riiligebat,
CAPUT XV. nulla ex causa iiioneni differri cupiebat, cura vi-
Beatus vero Augusiinus baptisini salularis ac- derct bentuui Aiigustinum contempta felicilate ter-
cepto munere cum fugissel ab eo solliciiurio vitse renu Dco inbianler servire, perfeclis Evangelii man-
 1217 YITA S. AUGUSTINI. \z\z
dalis rievoleobedire. Arrepta igilnr febre, cum mortis A. ficalur, benedicitur Deus ore cunctorum , « qui sa-
vicina periculo, circumstauiibus 698 Aiignsiino ei nat contritos corde, et alligat contritiones eoruin
suis decumberet in leclulo , hoc solum illos obnixe (Psal. cxtvi). >
exoravit, ut ad nltare Chrisli meraoriam agerent sui, CAPUT XVIH.
et sic in pace obdorraiens intravit in gaudium Do- His peraclis, Augusiinus Carlhagine relicta , ad
iniiii sui. agros proprios' profectus est, ibique cum suis , je-
CAPUT XVII. jtuiHSet oralionibus vacans, per triennium in ordin^
Cujus exsequiis de more celebratis, Augustinus laicali conversatus est. Per idera vero tetnpus lec-
iu Africam reversus esl, veniensque CaiTliaginema lioni et scriplioni inteiilus, scribebat tibros et do-
quodam religioso viro], Innoceutio nomine, hospitio cebai indoctos, legens ct non negligens, quia hxc
receptus esl. Cui gravi infirmilale in his qux posle- est pietas qux super oinnia utilis esl ad omuia.
rius sunt partibus laboranti fistulas (quas innume- Lnbor enim juxla Apostolum, < et si utiiis esi, ad
ras et perplexas habehal) medici secuerant, sectas raodicum utilis est, pielas vero ad omnia utilis est,
sanaverant, seri per incuriam quemriam sinuin se- proiiiissionem habens vitx qux nunc esl, et ejus
canduin reliqueraut, pollicentes se quod reliquum qux futura est (/ Tim. iv). > Qux nimirum piclas
erat cnrare leviore medicamento , sine alicujus B uulla convenienlius intelligitur sicut a sanclis
sectionis detrimento. Verum cum niedicaiiiiiiibus doctoribus exponitur, quam exercilatio in Scrip-
nihil proficerent, sed lempiis el impensas in vanuni luris divinis, cum devote leguntur, implentur, do-
consumereiit, consultis aliis valentioribus inedicis , centur juxta Prophetant diceniem : < Quaro dulcia
coinperit se non posse ad uugtteni sanari, nisi quod faucibus meis eloquia tua ! Levavi manus meas ad
secandura remanserai, palerelur secari. Expavit, raaudata lua (Psal. cxvln), > — < narrabo oninia
cxpalluit, exaniniis faclus est prx tiinore , quia in niirabilia lua (Psal. ix), » His igilur sollicile im-
prima seclione fere moriuus fuerat diulurno et pendens siudittm , Martlix et Marix iniplevit ofli->
acerbo dolore. Euimvero quia dicilur ille velle pc- cium , cum Maiiha docendo proxiraos, pascens Do-
Hre qui non vult obedire, consilio medicorura lan- miiiuin , cum Maria, legendo, medilundo , audiens
dem invitus accessit, el in die seqiienli illain fieri Doniinutn. Eo tempore cura iumen lautx sanclitalis
seclionem concessit. Adest dies nominata , conve- non posset diulius latere, sed opportunum esset
niiiiit amici, quos ille desperans de salute stta pridie illud omnibus qui in doino sunt, apparere , faina
monuerai, ut mane dignarenlur esse prxsenles suo ejus quidara Hipponensium civis audivil; cogitans
potius funeri quaro riotori. Farailia rioloris irapatiens, et recogitans apud se, quia si illum videre el collo-
elata voce plangil illuin lanquara nioriiiuin , quen* G qui niererelur, juxla consiliuni ejus, relicio sxctilo,
inter manus medicoruin credebat moriiurum. Ingre- atl Doininum converteietur. QuoJ cuttt B.Augiislino
diunlur mcdici , proferuntur ferramenla , stant nietlianle legato innotesceret, volens vir sanctus Deo
omnes attoniii et suspensi, ii auiein , qttorum erat lucrari aniinam, Hipponein profeclus esl; virunique
inajor auclorilas, xgroluro coiisolaulur, el inc.onso- prxdictuiu ad conleinptuin mundi et auiorem Dti
bbili tiniore pereuntem, in spera erigere conantur.
qtianuiiii poluil, exhoitalus esl , cujus ille prx-
Auguslinus hospitis sui iniseram sorlein miseralus, seutia gauriens-, exhoriaiionem rjus saiis graianiei'
cuui viderel ilhim et multos suorum de raedicorum
accepil, sed lainen quod proniisernt, occulto Dei,
auxilio desperare, fixis genibus ad orationis confu- cousilio ad
prxsens implere riistulit. Guni vero di-
git remeriium, orans eum < qui facit mirabilia ma- vina sapienlia qttx < suaviter disponit oiiinia (Sup.
gna solus (Psal. cxxxv), > ut viro lani liberali, xin), > advenluni viri sancti, qui sibijnm videbatur
tam hospitali, tam religioso, in tanto periculo mi- inulilis
esse, multis ferit prodessc, et ctim ille doccrel
sericorditer subveniret, et (si dici fas esl) irao quia se noii
proficere uni, cui voluit, coactus csl niultis
est, volis ut hominum Dcus obediret. Josue quippe prodesse , unrie et araplitis doluit. Cotuigit .enim ut
prxlianti et oranti Deus legitur oberitsse, cum ntl B. Valerius, qui tunc tentporis Hipponensein episco-
n
ejusriem Josue iraperium , oblilus itineris sui sol regebat, cutn verbuni Dei loquerelur in
paiuin 699
super Gabaon , el luna super valiem Aiilon innno- populo, iuler loqueiidiiin consiliura ejusdem populi
bilis staret, rionec iHequinque Regum lyraniiidem de eligendo in Ecelesia presby-
et assensum quxreret
expugnarct. Eadem fnle arraalus Tyro devolus Au- tero, asiante B. Augustino in turba, et audiente
giistinus oravil, et ab eodein Deo sub cujus signis verbum Dei cuin turba. Cujus, quia faraaniB. Yale-
etipse raililabalprxcipuus, effeclura impetravit. In- rius compererat, eumque virimi eruditum, facun-
terea Innocentius in leclulo cernuus proslertiilur, autlierat, divino Spiritu innuenle
solvunlur ligaiuina , locus nudalur, armalus ferro dura, religiosuin
illum sinum ipsum ordinanilum elegil; lam clero quam populo
niedicus propius accedit, secandum
dictu mirabile unanimiter consonanle, et, ut id sine dilatione fieret,
quxrit oculis, qua;rit digitis, et, quod
invenil sanum nou humano , sed divino medi- postulanle. Quo comperto, vir sanctus graviter inge-
est, imminebal periculi*
fit clamor muit.lectoei inlellecto quautum
eaniiue sanatum. Fit gaudium , prx gau- Flebat igitur
fit tanla boinimim elsi ul- his qui constiluuniur judices populi.
dio, exsultatio, quanta, cum terreret euui
vehemenler et iucertus fluctuabat,
cuuque polest cogilari, verbis tamen non polest se et non
illud propbeticum : « Vx qtti pascunt ipsos
cxplicari. Verso luciu in ciiharam laudatur , glori-
39
PiTT.OL. CCill.
1219 PHILIPPl DE HARVENG ABBATISBONyE SPEl 1220
oves raeas (Ezecli. xxxiv), » compelleret vero illud A eumdeni Fortunalum adierunl, el ut hoc inininie
evangelicum : « Si diligis nie, pasce oves meas recusaret, iiislanler peiieruui. Ille vero qiioniain
(Joan. xxi). > Tandem flenlem et frustra renitenlein apud Carthaginera sanctum noverat Augtisliuiira,
B. Valerius de turba segregavit, et, licel iitvituni cum adhuc secum illo errore detinerelur, congres-
presbyleruin ordinavil. Sciens vcro desitleiiuin ejus sum vitare visus est, sed cogente verecundia ct illo- •
ei propositura, quod scilicet cutn clericis nihil ha- ruin inslaniia, landem se in colloquium esse ventu-
bentibus, nihil habens oplabal vivere, dedil hoiiiiin rum, et certamen disputandi subiturum pollicitus
in quo mox xdificato monasterio ccepit ejusriem est. Condiclo igitur die et loco conveneruiu,.el ad
propositi fratres colligere, et cum eis secundum 1110- audiendum eos multi studio cognoscendx veritniis,
dum et regulain sanctonim vivere apostolorutn, ut imilii iinpulsu curiositatis confluxeninl. Aperlisque
orania sc.ilicet essenl eis conuiuinia el nirilus diceiel tabulis tiolariorum ad excipienria vcrba singiilorum,
sibi aliquid proprium, el dislribucrclur unicuique primo die dispulaiio eorum esl inchoala, secundo
quod esset necessariura (Act. iv). Quod quidem ipse vero terminata. In qua doctor ille Mauicbxus nec
prior jara feceral, quando de transniarinis ad sua catbolicam beati Augustini asseiTionera infirmare,
redierat. nec Manichxorum seclam admiiiiculo veritalis poluit
CAPUT XIX. B confirniare; sed deliciens resppnsione, et digna af-
Sanctus vero Valerius qui eum ordinaverat, feclus confusione, veriiati voleiis noletis cessit, et
•exsultans uberius gralias Deo agebat, quod talera paulo post, de civitale nunquara rediturus recessil.
virutn juxta desirieriuni suum sibi rontuleral, qui Sic profeclo per virum Dei Auguslinum de cordibus
verbo etdoclriua salubri Eeclesiam xdificare pote- tam prxsenlium quam absentiura, ad quos illa pcr-
•rat. Cui roi non satis se irioneuui prxvidebal, qui venit disputalio, eradicala esl prxdicti erroris ric-
naiura Grxcus, lingua Latina el, liitcris ininus in- ccptio, et iiitiniala el coufirinala caibolicx veritaiis
slrutTus eral. Quocirca eidcm Augustino poiesiaiem religio.
contulit, ut etiam in prxsenlia sui, vcrbum Dei in
Africa- CAPUT XXI.
populo loqueretur, quamvis boc in Ecclesiis
nis bacienus iiitisitnluin habereiur. Unrie nonnulli Prxdicabalauteni passitn et publice, loquens ver-
episcopi muriiiuraiites deirahebaul, el sic coulra bum Dei cum omni (iducia, oninem hxreiicura
moreui non debere lieri asserebanl. Sed vir sanclus deslriiens, calholicos instruens, infundenle ei Spiritu
Valerius scieiishocin Ecclesiis Orienlalibus actitari, sancto ineffnbilein gratiani, tniranlibtis cuiiciis riis-
linguas detrnlienliuii) non curabal, et non stiani, sed ^ cretam 700 eJus facunriiam. Cujus faiuani noniinis
Dci gloriara quxrens, nialcbat populum Dci per non soluiu Africana, veruni etiain iraiisraarinn jaiu
nliuni fieri rioctum, quani perserenianereiiidoclum. noveral Ecclesia, ineffabiliter gauriens quod talem
Unde postea bujusmodi faraa discurrcnle, et bono ei Deus lucernam conluleral, cujus verbo el exemplo
exeinplo procedcnte, notinulli presbyteri, quibus illiiminari nieruerat. Cum vero prx cxteris senex
competens el ertidita inerat facundia, accepla po- ille exsullarel Yalerius, ccepit, ul se habel huinana
lestale cccperunl loqui verbuni Dci in populo, etiam infirmitas, forraidare ne suus ille presbyler ab alio
in episcoporuin suoruin prxsenlia. El digne quidein, quxrerelur, et sibi ablalus in episcopura eligeretur.
cuin hoc Apostolus non esse inconveniens doceat: Quod ulique aliquando proveuissei, uisi lioc prxco-
< Si alii, inquiens, sedenli revelaluin fuerit, prior gnito idera episcopus illum fecisset occuliari, ne
laccat (/ Cor. tv). > quxsilus possei inveniri. Unde ampliori limore con-
CAPUT XX. cussus, prxserlira cum ei corpore csset iniiriiuis et
Eodem tempore in illa Hipponensi urbe Mani- xlaie defessus, primati episcoporura Carlbaginensi
clixorum pesiilentia niullos lam cives quam pere- secretas litteras allegnvit, et orans, obiesiaus ut
igrinosinfeceral, quos prxcipue quidain illius hxresis Ecclesix Hipponensi Augustinus episcopus orriina-
presbyter noinine Foiiunalus loquaei versulia de- j) letur, qui cathedrx sux non lam succederet, quaiu
ceperaj^ Qui iu eadetn urbe conversans et ad sedu- consacerdos accederet. Cujus iile lain corporis quam
cendum raulierculas, rioinos circuiens, niagnus apud xlaiis atlendens infirniilateni, piis ejus precihus cie-
inullos habebatttr, loquens niulla rie Scripturis menter accessil, et quod petcbal fieri, rescripto
sanclis, quas ad stiara cl illorum perditioncm male concessil. Deinde venienle ad Ecclesiara Hipponeii-
intcrprelabalur. lnlerea multi Hipponensiuni lain seiii tunc priniale Nuniiriix Megalio, et prxsente
Chrisliani catholici quam Donatistx bxrelici B. Au- Vnlerio, et uiiiveiso taiu clero quaui populo, oiuni-
gustinum adeunt, suinmopere postulaules ul prx- bnsqiie concortlantibus et electioni acclanianlibus,
diciimi Foriuiiauim, quem doclura xstiinabani, cou- iu episc.0j.iumAugiistinus electus esl, <niod(venienie
veniret; et ciira eo de lege Dei et Scripturis- sanctis cpiscopo suo) recusare vebenieiuer tiisusesl. Vcrura
dispuiarel. Ule vero paralus omni poscenti se retl- cuni ab omnibus cogeretur, et lain Africanx qiiani
dere ralionein de firie el spe qux in ipso eral, po- iransniarinx Ecclcsix exemplis id fieri solere pvo-
lensque exhoiiari in rioctrina sana, ei eos qui con- barelur, tandein coactus succuhuit, ct episcopalem
tradicuul arguere, quod pelebatur non renuit; sed tnin locuin quam ordinem cum B. Valcrio obtinuit.
utruni clhocillevcllelfieri, inqiiisivit. At illi statira Quori quiriem non deberc fieri, postca el dixil et
K21 VITA S. AUGUSTINI. 1225
scripsit, cum universalis concilii cognovisset de- A armati in insidiis lalitarenl, et illum de more ad
creta, qux lune temporis erant ei incognita. visitandas et inslruendas catholicas plebes cuiitem
[CAPUT XXII. occidere disponerent, contigitut divina dispositione
Faclus vero episcopus, quo majori dtgniiate re- certo ilinere amisso et dimisso, per aliam viam vir
Ttrlsil,en majori insiantia et aucloriiaie verbtim Dei sanclus, quo tendebnt, deveniret, et prxstdio er-
prxdicavit, non in sua tantum eiviiale, sed iibicunque roris manus illorum evaderet. Quo postea cognito,
eum ecclesiastica necessitas invilavil, vel ad in- ei gralias egit qui quo raodo vull, liberat qttos sal-
struendum calholicos, vel ad deslriiendum hxre-- vare disponit. Vermnlamen a prxriicatione verbi
licos, ipse enim Felicem hxrelicum, Maximininnm, Dei, timore concussus non desistil. Sed seraper
Pascentium, Felicianum mullosque alios qttos enu- 701 et ubique, curii letnpus et locus exigeret, illo-
merare et longttm et stipertluum est, digna percussos rura errorem et pressit et oppressit, et pro eis non-
confusione, publica vicit disputatione..Qui profecio nunquam damnatis et mortis supplicio adjudicatis,
per universam Africnm corda infirmorum versuta apud principes sxculi frequenter intercessit. Nove-
dicacitale et pervcrsa auclorilale seducebanl, et ad rat enira Scripluram qux sic instruit nos : < Bene-
inlerilum cxci cxcum ducebant. Qttorum niulti qtti facite iis qui oderont vos (Luc. vi). >Concilia episco-
diu errore in eis prxvalente fuerant perversi et porum et synodos sacerdotum, colloquia principuni
aversi, divina inspiratione et Augustini disputatione ab eis inviialus frequeulavit, et in eis non qux sua,
ad fidem catholicam sunt el conVersi et reversi. sed qux Jesu Chrisli sunt, quxsivit et amavil, ut
Videns autem quia necesse erat episcopura assiduara scilicet quodjustum erat, digne confirmaretnr; quod
liospiinlitatis htimnnilatem quibusque venlenlibus, injustum, discrete corrigeretur.
sive transeunlibus exhibere, alioqnin, si hoc non CAPUT XXIV
fecisset, inhuinanitaiis argneretur, et si hxc in mo- Denique in vultu et habilu, in sermone et mori-
nasteriis consuetudo omissa essel, irreligiosum essel; bus laiem se exhibUit omnibus, ut ad lUililatcm
videns, inqoam, hoc, voluit in ipsa episcopali domo omnium omnia fieret omnibns. Religiosis quippe
inonasierium habere clericorum, ut qtii presbyler in honesle maturus, sxeularibus vero mature jticun-
liortoregulariter vixerat, in episcopatu uihiloniiiurs dus aderat, ul illos in sanetiiatc cocpla exemplo sui
pauper cuin pauperibus Deo sub regtila deserviret. confirmaret, isttre ad sanclilaiem hilarilate cori^rua
Proficienle ergo sana et sancia ejus doclrina, multi invilaret. Sciebat enim vir sancius qiiibus esset
clerici divino afllati spiritu valefacientes sxculo, ad ulilis condigna maiuritas, qiiibus vero perutilis
monaslerium ejus corifluxerunt, ibique relicta sxcu- ,p discrela jucundilas. iiidumenia ejus et catceamenta
lari proprielate et propria volnntaie, sub lanio et modura religioni congruum tenebant, non venlosa
cum ianto doctore, Deo rfevote servieront. Qtiorum elalione, non elala abjeclione sordedanl. Plerumque
sancta continenlia, pauperias volunlaria, humilis enim sicut nimia vestium pulchriiudo, sic arguilur
okedientia, longe laleque bonx famx odorem effudil, superbix earumdem nimia lurpitudo. Volebat au-
cl per tolam Africam hactenus emortuain aposlolicx tem se ipsum aliis formam darevivendi, non ma-
religionis insignia redivivo virore diffudit. Unde leriam detrahendi. Serroo ejus in gralia sale condi-
nonnulli episcopi lantx sanctitatis xraulatores ef- tus erat, plenus honestatis et veriialis, plenus con-
fecti, multos de eodem monasterio fraires sibi donari silii et fortitudinis, liberam teiiens humiliiatem, et
petieruut, sub quoruni cura et cuslodia mtillas Ec- humilem uberiaiera, lam snpientibus qtiam insi-
clesias ad servienrium Deo conimiserunt. Illi vero pienlibus debilum minislrnns spiriiualis aliraonix,
proposili sui non immemores, ei doclrinaro salutarem potens exhortari in doctrina sana, et eos qui con-
quam a sancto voto acceperant, redolentes, mo- tradicunt, arguere. Denique tama vigilantia circuin-
nasleria eiiain colleclis clericis inslituerunt, e quibus speclus, lanlo erat niuiiiniinc septus, tit non soluin
postmodum raultos, proficiente eorum religione et mendacium et perjuriui», verum etiain orniie vilaret
fidelium devotione, ad inslruenda alia monasteria D juramenlum, el moneret viiamlum, non quia peccet
emancipavertini. Sic non solum in Africa, verum veritas jurantis, si exigat tlifFiilenliauon credenlis,
ttiani in irnnsinarinis partibus biijns proposilum sed quoniain qui freqneiuer jural, aliquando perju-
religionis et caiionica norma professionis multos Dei rat. Asserebat autem suniniopere teiiendum esse
famulos congregavit, mullas Ecclesias ordinavit. iilud evangelicum : < Sil sermo vester : Est, est:
CAPUT XXIII. Non, non (Jac. v); > Ne consueiudiiie juratidi quis
Hnjusmodi sanciitatein hxrelici videnles pro- Inquenm incidat perjurandi. Esl enim non solutn
ficere, se aulem magis ac magis deficere, cum non ab illicilis, verum eliam abstinendum a licilis, ne
esset facultas resislendi, esset vero libcrias invi- dnm quis passim discurrit per Iicila, incurral iIII—
dendi, irascebantur, frendebant et labescebant, sed cita. Oiiinia igiltir juratnenta, eiiara qux a non-
desideria eorum peribanl. Bealo enim Augustino nullis religiosis freqiienlaniur, aliquando et a
quem decus et columen hujus religionis, sux autein quibusdam simplicioribus jurnincntn non putanlpr,
quasi captiletprincipemvidebantessedeslructionis, videlicet: « Deus teslis est,; Deus seit, > et cxtera
nil vel vi vel dolo nocere potuerunl, quod quidem hujusinodi, summa cura, sumuia diligenlia lanquam
nutltoties faccre voluerunl. Unde aliquando cura pesiem cxhdrruil, cum perfecte illi conjungi voluit
1223 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BOME SPKl 122i
de quo Apostolus: i Non fuit inqiiil iu illo Est el A lialruni coarlus necessiiaie. Ilis vero pro lempore
Non, sett Est in illo fuit (ibid.). t Mores ejus, juxla dispositis, a spinis et tribulis evocans animuni, ari
eumdem aposiolum, sine avaritia erant conteni illa superiorn el interiora inentis revocabat inlui-
prxsentibus. Paupertalem enim lanquam ihesaurum tum, ut vel de inveniendis divinis rebus cogilnrel,
inventum diligebal, hanc ampleciebatur, huic inlix- vel de invenlis aliquid dictaret, vel de jam diclatis
rebal, sciens qtiia virtus volunlarix paupertatis aique iranscriplis aliquid einenrinret. Cui opcri
custodia cst sanctiintis die non suflicienle vir sanctus lucubrnbal in no-
CAPUT XXV. ctc, ut itnpleretur : « Sed in lcge Domini volun-
Vasa donius ejus vel marmorea, vel lignea, vel t;is ejus, et in lege ejus niedilabilur die ac nocte
testea erant, non inopia necessilatis, sed proposilo (Psal. i). >
volunlaiis. Vino quiriem, sed raodico ulebalur, ct CAPUT XXVI.
inter olera et leguinina propter bospiles vel iniir- Ul vero tam a se quam a suis omnis mala lolle-
mos quosque, etiam carnibus vescebatur. Pauper reittr suspicio, et quxreniibus occasionein nulla
enim sibi factus, aliis dives et largus babebatur, darelur occasio, nullain unquaui feminarura intra
sibi jejunans, aliis epulabatur. Ostiuin ejus viatori domum suam passus est conversari, nec gerinanam
patebat, mensa ejus bospitibus serviebat, in qua "' quidem sororein, quam viduam et vere viduam cer-
noii tam venlris quam nientis minislrabaiur refe- tum erat devole Deo faroulari. Licet enim has per-
clio, quia ablegalis nngis et fabulis prxcipuum sonas, videlicet nialrein, sororem, et bujusinorii
ferculum dispuiatio erat et lectio. Quia vero inter episcoporuin concilia a reroovendis exceperint, la-
epulas necessarix refectionis plerumque ingerutil men quia illx personx sine aliis miiiieribus esse
sc superfltia, imo morlifera venena fraternx detra- non possimt, et viri sancft sine aliis vel clericis,
ctiotiis ; ad riepriniendiim hujusmodi peslem in vel laicis secum maneniibus non sunt, dicebat vir
mensa sua dttos versiculos scribi fecerat, ut co sanclus ex lali conviciu posse offendiculum apud
lacenle, illi loquerenlur, el sic admoniti a detra- infirmos generari, et vel aliquos eorum huraanis
ctione conviva- conipescerenlur. Quisquis amat teniaiionibus inquielari, vel raalis boniiiiuiii suspi-
diclis absentum rodere vilam, hanc mensam velilain cionibus diffamari. El ob hoc asserebat inconvenicns
noverit esse sibi. Si quis vero de familiaribus vel esse ut aliqua feniinarura cum servis Dei, licet
episcopis suis, qui frequenter mensx ejus sociii caslissirais, una domo conversaretur, ne, ut dixi,
adorant, scripturx htijus iramemor, vel otiosa loqui, ex lali conviclu, vel tcntatio vel niala suspicio na-
vel absentibus delrabere prxsumerei, tam aspere (Q scerelur. Quapropter si forte aliqua earura, ui ei
aliqiiantlo commovebalur, ut diceret, quia vel ipse loqui dignaretur, petcbat, nunquara sine clericis
rclicta niensa binc abiret, vel ille versiculis obediret. lestibus eara ad sc arreriere perinillebat, nuiiquain
Quod profecto aliquando conligil, ul surgens cubi- solus cum sola loquebalur, nec si secrelum essel
riiInni suiim ingrederelur, cum aliquis in mensa: quod ab ea dicebatur. Pttpillos laitlum et viduas iu
plus jusio loqueretur. Sic non solura a delractoriis, . tribulatione conslitulos, et xgrotanles postulaius
verura eiiani a superfluis verbis convivas reprime- visilabat, eisque sitpplicantibus inanus imponens
bat, cosque vel leclioni vel dispulalioni intendere facta oratione infirmiiaies eorutn fugabai. Acccperat
compellebat. Tanlo quippe studio et ipse his> enim donum fugatioiiiim ab eo qui dixit: < Supcr
iiilenliis eral, ut non solum qux noxia erant a1 xgros roanus imponent, et bene habebunl (Marc.
se peuilus ablegaret, verum eliani qux necessnrin1 xvi). > Feminarum vero monasteria non invisebal,
videhaniur, lanquara noxia rccusaret. Eaproplerf nisi cuni gravis necessitas exigebat. Assr.rebat eniiii
nec doinos, uec agros, nec villas unquam einere- religioso non convenire viro, ut cuiquam sxculari
voluit, quas lamen oblalas ecclesix, recipi non exc uxorcm poscerel, ne dum conjugali inler se rixa-
(oto prohibuil. Aliquando nimirum hxrcditaless renlur, ei per quem conjuncti essent aliquis eoruni
olriatas volunlaric redtliilil, juslum juriicans tilI D malediceret; el utique salis videtur incongruuni,
potins a (iliis vel bxreriibus possiderentur, quibuss ul vir sanctus professus coiiliueiiliam, alios carna-
palres eorura noluertinl diniitterecuin raorerenlur. lem invitet ad copulam. Hxc el mulla alia qux
Quia vero ab occupatione temporaliuin aniinuinII commeraorare longum esl, religiosis viris districie
seniper liberum habere voluit, in construendis noviss esse tenenda asserebat, el cum aputl eos qui intus,
xdificiis nunqiiam sturiium habuil, qux tamen abt> tum apud eos qui foris sunt, eorum et vitam et
aliis (ieri nequaquam prohibuit, nisi forte aliquemn faniam inlegram debere custodiri censcbal. Suut
plus juslo his esse inienluni cognovit. Commenriata a enim plerique, qui, cum religiosi videanlur, sxcu-
702 quoque nunquam recipere voluit, ne qui inti laribus laraen aclibus non renuunt implicari, el vcl
suis roganriis polius quara retinendis erat inleiiius,i, ultro se ingerunl, vel quibuslibet invilanlibiis
in alienis conservandis esset allenlus. In his etiaran tiuient conlradicenrio adversari. Sed nolebal vir
qux Ecclcsia possidcbat, nec lenebauir amore, necc sanctus, ut quis religionern professus, vel propria
afficiebalur tiuiore, sed in superioribus et spiritua-i- levitaie ducttis, vel alterius iraportuiiilate inducltis,
libus suspeusus, ad disponenda letnporalia aliquandoo ciijusquain obediret petilioni, si quod pelitur, vel
desccndebal, noti propria duclus volutitate, scdd vilx mactilam. vcl nolani inferat religioni. Quod
 1225 VIT4 S. AUCISTINI. 122G
niinirum et Plautus in Amphilrione videtur prole- j. A
/ CAPUTXXVIII.
stnri : <Jnjusta, inquiens, a justis non decet impe- >- Denique cum derurso inulto xtatis sux tetnpore
trari. > jam se granrixvum aspicerel, el cnm qui ordinena-
CAPUT XXVII. lur* prxteriri non poiesl lerniintim non longeabesse
Deniqueservos Dei, qnos ad regulariter vivendum n attcndcrel, tiniens ne posl discessuin simra aliquis
collegerat, tanlis moribus insiruebat, nt eornm n quxrens qux sua suiit, non quxJesuChrisii(P/ii/ip.
conlineniia, 'panperlas, obedicnlia, mullos longe P. u), vel violeiuin vcl pecunia, vel sxculari gralia
Inleque accenderel ad deserendum propria, el con- i- episcopalemcaiberiramambiliosus invarieret, etaliis
volandum in uiiuin, ubi omnia omnibiis essentit iri volenlibus ei nolenlibns scbisma in Ecclesia fierel,
cominunia. Ul autem hxc religio non solom apud(1 oninibus humiliier consuliiii, consuleiirio ndmonuil,
prxsentes, verum eiiam longe poslfuturos sinee ut eo vivenle unaiiimiler religiosum eligerenl epi-
dcfeclu posset persislere, sanclx inslilulionis regn- scopuni, qui eo decedenle, onini remota dissensione,
lam eis studttit scribere, in qua elcganler expressitlt susciperet episcopatum. Cui consilio omnes pariter
quid facere debeat subditus, quid vero prxpositus,;> acquieverunt, eibujus electionis curam eidem Au-
quid omnibus conveniat generaliler, quid singuliss guslino imposuerunt, ul qui religiosos viros melius
specialiler. Ne quid vero horum possit aliqua obli-- B *i noveral, unuui eoriiin eligeret qtii sine dilatione et
vione negligi, semej eamdem in hebdomada regu- dissensione ei decedenli succederet. Quemdam igi-
laui mandavit legi, ut haberenl tam prxlati quami tnr religiosnm boni leslimonii virum, Oracleum no-
snbditi fidele commoiiitorium, et nullus eorum(l Miine,quem ipse Atigtistinus in schola Christi eru-
.tliquid prxtenderel excusalorium. Eis eliam quoss dierat, et tam sanciiiatc quam scientia apprime
docebal, lotius religionis formam se ipsum exhibe- informaverat ad succeriendumsibi elegit, elecirira in
bat;erat, nt scriplum esl, in illis sicut unus ex publico noininavit, et clectioni ejus tain clerusqnain
illis, culiu el habiiu similis, sola diflerens episcopalii populus unanirai consensu acclamavil. Deinde dixit
riignilale, non fralerna et inlerna humililale. Unde3 ad populum : <Noslis quod anle aliquol annos cum
et ipse quodam loco ait: <Nolo talia offerat sancti- in duobus conciliis, Numidix scilicet ct Carthaginis
las vestra, quibusego quasi decentius ular.» Offeratt a sanclis fralribus et Patribus coepiscopis meiscura
mihi, verbi gratia, birrum pretiosum, forle decett mihi Scripturarum imponereiur, petii a vobis ut
eptscopum, sed non decel Aiigustinum, hominemi per quinque riies in bebrioroadalicerel milii assidue
pauperem, de pauperibus naium. Si delectat ut egoi vacare olio, imo lilterali inservire negotio, et in re-
habeam, lalera det veslem de qua non eriibescam. P Q liquosdiesexterioruro occnpaiionum lumtiltusdiffer-
Fateorenim vobis, de preliosa vesie erubesco, quia re, quia non poleram et negoiia vesira assidue
non riecet hanc professionem, non decet hanc ad- sufferre, et sanclis episcopis quod petebanlconferre.
monitionem. > Tali quippe veste Auguslinus volebat Qttod quidera vos tunc concessislis, seri cogenie fre-
indui, qux convenirel cxteris fralribus, salvo lenore. quetui necessiiale violenier irrupistis. Quoniam igi-
proposiii. Audieral enim, et vere audierat illud lur non potui lunc oblinere quod volui, nuiic ile-
cujusdam sapientis: <In vestitu ne glorieris un- rum peto ul in istum Oracleum quem elegi, occupa-
quam, nec in die honoris tui exlollaris (Eccli. xi).> tionura racnruin sarcina refundalur, et quod ad me
Ad utilitatem vero tam prxsenlium quam fulurorum ferebalur, ad istum perferalur. Ipsuin atlite, ipsum
tantara 703 scripsil copiam librorum, ul vix possit auriite, ipse vobis respondeai, ipse, juxla quod Deus
aliquis suflicere ad legendura, cum ille suffecerilad dictaveril, negolia vestra disponnt. Cura autem op-
scribendum. Posl apostolos enini quorum doctrinis portunum ineum fuerit consiiium, non negabo au-
fulget Ecclesia dispensandi verbi Dei primus refulsit xilium, me consulet, rae audiet, qiiod a me hauseril,
gratia, vere imitator apostolicus, doclus scriba, vobis refundet, et denique Iabor meus qui Iilierali
rioctor catholicus. Mullos libros cum adbuc esset officio, imo negolio vacabit, lam vestro quam meo
laicus, multos presbyter factus, plurimos verp epi- D profeclui mililabii. Super boc igilur vestrain exspe-
scopus diclavit, quos incorrectos anle obilus sui cto responsionero, quxro asseiisuin, posttiio accla-
diem diligenler relraclavit: et quidquid in eis prx- malionem. Hoc audito, omnes unanimiter responde-
ter ecclesiaslicam regulam cum adbuc rudis esset, runt, et cogniio nunc posse fieri quod anie non
et divinaruro Scripturarum usum non haberet, se potuil, honeslx pelilioni assensum pixbucrunt.
posuisse inlellexit, ad unguem correxit. Uude et CAPUT XXIX.
duo voluiiiina scripsit, quibus De retractalione li- Aliquanto post tempore, divina disponenle jusli-
brorum vocabulum indidit. Quxdnm eliain scripta lia de transmarinis parlibus egressaest Vandalorum
inchoavit, qux morle prxvenlus non consummavii. gens alrox et impia, qux adjuncta sibi Alanorum et
In hoc enira studio totiiis- xlaiis sux tenipore se Gotborum innumera mulliludiiie, Africana? regioni
ipsum infatigabilitcr exercitavit, in bac palesira arniata manu bosliliier influxil, mtillasque in ea ci-
sudavil et alsit, in hoc gymnasio decertavit, in hoc vitaies, oppida, villas funditiis destruxit. Tanta
(pace sanctorum qui tunc et deinccps fuerunt, dixe- quippe crudelitale gens illa desxviil, ut nulli parce-
rirn) plus omnibus laboravit. ret xtali, non sexui, non condiiioni, non ecclesiis,
non ecclesiaruin ornameiitis, non saccrdolibus noa
1227 IIILIPPI DE IIARVENGABBATIS BONJE SPEl 1228
miiiisiris:xdilicia concremaret, Iiomines trucidarct, A guslinum, et imposita manu restitueteum sanitati.»
vel, quotl ntillis gravius videbatur, miserx serviluli Mullos quidem ille xgrotos antea sanaverat, multog
manciparet. Cum aulem lanta immanitas loti cla- energumenos, facla oratione, a dxmonibus libera-
dem inferret provincix, vix ex omnibus tres super- verat. Quamdam quippe virginem Hipponensein au-
stites remanserant ccclesix', videlicet Carthaginen- diens a dxmonio vexari, pro illa devole oravit, et
sis, Hipponensis, Certensis, quarum civitates Dei ct oleo quod lenebal, lacrymas suas, orando, inslilla-
Iiomiuumfultx prxsidio nondum suecubueranl hosiili vit. Quo Iransmisso, prxdicta virgo peruncta est et
excidio. VTerumlamentota fere regione vastaia ad sanata. Pro quodam etiam adolescente quem non
Ilipponensem civitatem bostilis ille impelusdeveiiit, viriernt oravii, el eum, oratione, a dxmone libera-
quasi nihil xstimans se profecisse, cum aliquam vit. Qux duo miracula ipse quidem inveuitur retu-
civilatem videret superslitem remansisse. Congre- lisse. Assumplo itaque paterfainilias xgrolo suo
galoque inniimerabili exercilu, caindem civilaletn Augiistintim adiit, orans ut iili manum imponeret,
obseriit, et per qnaiuordeciin fere menses circura- el salulem redderet. Cui Auguslinus, ul erat para-
quaque iiiiniobililer scdit, eosque qui in ea leneban- lus magis ad eleganter respondendum, quam ad
tur, diutina et coniinua obsidione pressil, et juslo, prxsumendum, sLquid, ait, in his potuissem, mihi
quaravis Dei occulto jttdicio landem oppressit. Ea B E primitus prxstitissem. Cum aulem paterfamilias im-
lempestule vitlens Aiiguslinus patriam, civitatem toi portunUts precarelur, seque in somnis fuisse admo-
lantisqiie ranlis vexari, fideles qucsque periclitari, nitum protesiarelur, intuens Aiiguslinus (idem pre-
ecclesias funditus everti, ei ecclesiaslicum ordinem cantis, manum xgroto imposmi, et facla orationC;
cegenle perseciitione a cultu Dei averli, 704 flebat infirmus infirmo sanilatem restiluil.
cuin flentihus, compatieridopalieiilibus, et eos qui CAPUT XXXI.
sccuin adcranl consolabalur, asserens hanc esse Quia vero frequenler prxdicaverat non debere
volunlatcm Dei, qui de inalis horainum bene opera- presbyteruni egredi de hujus vitx roiseria sine lu-
lur. Multi quippe de viciuis civilalibus tam presby- clu et poeiiiieniia, seplem pcenitentiales psalmos,
teri quam episcopi Hipponem confugerant.ut et prx- quos in xgriiudine stta scribi fecerat, in leclulo suo
sidiocivitalis munirenliir et Augustini colloquiis contra parietem habebat, eosque legebat et reiege-
reficerenlur. Ilos alloquens vir sanctiis Scripluras: bat, et inter legendum ubertim flebat. Ante decimum
eisdivinas rccensebat, multosque relroaclis tempo- quippe diem quando defungeretur, eos qui secum
ribus passos fuisse referebat, ut, qui errani, corri- aderant buniihier rogaverat ut nullus ad eum in-
gereiilur, qui inintis, ineliores efficerer.tur. Tale grederetur, nisi vel cutn cibus vel quodlibet aliud
quidem el fuisse el esse divinum consilium allende- G ( necessarium inferretur.Et per illud lenipus assiduus
bal, aliosque altendere diligenter adraonebal, ne; incubuit orationi, devotioni, ploralioni. Annisquippe
pusillanimitate feuiinea virilem perderent suffercn- sexaginia sex vixit, triginta et Iribus fere ante ba-
tiam, juxla iJlam memorabilem cujusdam sapienlisi ptismuni, tribus autem laicus post baptismuro, qua-
senlentiam : < Non est magnus magnutn pulansi draginla vero professus clericatum. Et usque ad
quod cadunt ligna et lapides, et moriuntur nior- extreinam xgriludineni stinm imprxtermisse et ala-
lales. i. criter, sana mente sanoque consilio verbum Dei in
CAPUT XXX. ecclesia prxdicavii, integro aspectu atque audilii
Inlerea die quodam cuin prxdicti episcopi ari1 raembris omnibus sui corporis incolumis. Ullimo
mensara illius pariler consliluli rie prxsenli cala-- vero segritudinis sux die, id est quinto Kalendas
miiale loquerentur, Deiiiiique cousolalorem sibii Septembris, fralrum convenlu astanleetexitumejus
adfore buiniliier precarenlur, ait illis B. Augusti- orationibuscommendante, senex et plenus dierum
nus: «Orabo Deum in prxsenti ut vel ab baccivi- obdormivit in pace, tanriem evacuato quod ex parte
late hostilem repellat infamiain, vel servis suispla-. gemuerai, et plenius invento quod diu desideraveral.
cilaro sibi largialur palienliam, vel potius eos dez Testanientum nuflum fecit, quiaundefaceret,pauper
Sixculoxrumnosoeducios ad xternam dignelurlrans- Chrisli non habuit. Monasleria tam virorum quani
ferre pacem et gloriam. > Placuit episcopis hxcc feniinarum plena conlineniibus reliquit, instrucla
pronissio, et lam ipsi quain qui ctim eis erant,( moribus, ornaia libris quos ipse dictavil; in quibus
hoc ipsiun a Deo peiierunt, et totins populumcivita- nobis adhitc vivil, quamvis carne obierit: Vivit
lis, iit lioc idein peteret, devote adinouueruni.. Etlt quippe Deo, vivit et nobis, quia et perfecte inhxret
ecce lerlio obsidionis menie correptus febribus Au- f)eo, et per scripla sua loquiliir nobis. Quod eliam
guslinns decnbuit, et frucliioso precum sttarumn sxcularis quidam poeta eleganter signavil, qui suis,
effeclu, quas cum lacrymis Deo fuderat, non caruit.t. quos moriens relinquebat, in lumulo suo defunclt
Scriplum quippe est in libro Psalmorum : « Oculi li lios versiculps scribere imperavit:
Domini super justos, el aures ejus in preccs eorum n Vivereposl obitum valemvis nosseviator ?
. Quod legis, ecceloquor, vox lua, nempe mea esl.
(Psai. xxxiti). >Cuni autcm extrema xgritudine labo-
raret el de riie in diem finem proximum exspeclaret,I, Talem igitur et tantum virum, doclorem lam ca-
quidam paterfainilias babens xgrolum gravi adtli- i- tholicum omnes venerentur caiholici, et prxcipue
ttum infirmitati, audivit iu somnis: « Yade ad Au- i- clerici, cttm ct illius doctrina omniuin sil inslru-
 1529 VITA S. AUGUSTINI. 12">0
(
ciio cnlliolicorum, et illins vila, forma sit clerico- A familiariler dilexerat, quos memoriter invocaveral,
ruin. Si enini Priscianus granimalirus Theoutum vidit sibi prxsenles ariessr, ul se mortis constitu-
et ejus exitum lue-
prxceplorem suum grala memoria recolens, oiiinis liuii in periculo consolarentur,
eum eloquentix decus 705 "on dedignatur appel- renlur. Quos cuin gralanier aspiceret, et quis esset
indubitanler agnosceret, soluni iutel-
lare, ct quidquid sibi inest docuinse, illi postDeum unusquisque,
veiiernbiliter inipulare, ut mibi videlur, non me- lexit Auguslinum deesse, qnem qtiia prx cxteris
sibi inaluisset ariesse. Quo
diocrilerarguendusest culpx qniseclericum profile- dilexeral, prx cxteris
et quaiituin de illo-
lur, nisi Aiigiisiinuni prxceplorem suum tenere di- cotnperto, graviter ingeniuil,
tanttim rie istius lurhaius
ligat, devote recolat, sedulo venereiur. Ipse quippe rum gavisus prxsentia,
est decus et forma bnjus nostrx professionis, ipse est absenlia. Cui Angelus, forle cni ad cusiotliam
speculumelregula noslrx religionis. moriluro nstnbat (imrailtil eiiira Angelus Domini
CAPUT XXXII. Chrislus angelum vel angelos in circuiiu limentiuni
Eligarit alii quod sua cuique suggerit ambilio, eum, ut eripial eos), cui inqttam Angelus : « Quitl,
sed si Pbilippo dareiur oplio, mallet sanclam pau- ait, trislaris? ne tinieas, salvus eris. > Al ille, <Me-
pertatem qua Deus ponlificem ditavil Augitstinum, rito, inquit, dolco, qtii eum qnem prx cxleris tli-
quain regnum et divitias qttibus regem extuIltAIe- " lexeram, cum cxteris milii adesse non video. An-
xnndruni. Mallet snpieniem Augustini scienliam et guslinum prxciptie dilexi, qnem mibi prxseniibus
actimen ingenii, qcam miracula facere quibus magi aiiis, soluni deesse intellexi. > Cni Angelus : « Noli,
inmuerunt Egyptii. Mallet virtulibus insigniri qux inqnit, dolere de ejus absenlia, qiioniain nequa-
in Augustino florueruiu, quam tnortuos suscitare, quaiu in ipso est lui conleinptiis, vel negligentia. >
quod Saul eiPilhouissa poluerunl. Htijus lanti viri Auguslinus tltini in boc mtiurio viveret, stimina
-firlutes et merila et prxmia merilorum enarrare cura, summa diligentia incubnit verbo Dci, et non
non suffieio, pauper vita , verbis, ingenio. Quod illicila, verum etiam licita perfecte postposuit ei.
auiem aggressus sum aliqua dicere, hanc a fratri- Hoc nimirum ardore irremisso amplexatus, in boc
bus atidaciam sumpsi, non a me ipso prxsumpsi. die ac nocte meditalus, in cjus radiis aquilinum
Si quid igilur veraciter, si quid digne dixi de eo, inluilum fixit, et quamvis in terris corpore versa-
"orale, qui legitis ut placeat Deo, qui qux digna et retur, lamen spiritu in cceleslibus vixit. Ob hoc
vera sunt approbat et agnoscit, si minus, frequenter igitur etiam nunc eidem verbo Dei plenius incum-
ignoscil. Eo quidem jubente supernx illius prxco- bit, et xterni fontis fluenla siiienier Jiauriens,
nes civilatis : < Pax, inquiunt, hominibus bonx vo- r quasi super peclus Christi familiariter recumbii. Et
luntaiis (Luc. u). > Ipse eliam B. Auguslinus pre- indesinenler inhxret ei, quem perfecte dilexir, a
cator accedat, ut nobis pariier consuelx miseri- cujus amore menlis aciem ad temporaiia non re-
cordix Deus atfeclum concedat, apud quem nullus flexit. Ad le igitur visilandum, ab illo non potcst
nobis adversarius obsislit, si lantus nobis adjutor separari, [ncc ejus inleniio ab eo, cui inbiai, vult
assistit. Credo enim et veraciter credo, qttia ipse ad modicum relaxari. Sed, quamvis inebrielur di-
receptus consortio angelorum, videt in Sion Deum vina uberlale ingressus in gaudium Domini sui,
deorum (Psal. LXXXUI), videl principium in splen- paterna lamen soHiciludine memor est lui, et eum,
dore sanctorum, non lamen immemor fratrum suo- quem ardenler ampleciitur, inspicit et adoral, pro
rum, sed quantum spero et prxsumo de ee, nos le, quem sibi subdilum novit, incessanier oral.
sibi subditos reconciliat Deo. Cui frucluosx prx- Non igilurputes eum libi deesse qui assidue oramlo
sumptioni eleganler applaudil venerabilis illa visio, magis quam perfunctorie apparendo tibi cural pro-
digna meraorix, qttx in textu cujusriam invenitur desse. Hxc ut angelus verbis eisdem vel xquipol-
hislorix. Ientibus dixil, spirilus illius qui pra?. dolore mar-
CAPUT XXXHI. cueral, conforiaius revixit, et quasi de sotnno
Quidam paterfamilias religiosa accensus devo- D evigilans, his qtii lectulo suo assistebant retulit om-
tione, quorumdam sanctorum memoriara qtioli- nia qux audivit, et paulo post debilum solvens na-
diana celebrabal veneralione, e quibus Augustinum lurx, lali Irelus solaiio m pace obdormivii.
teneriore quodam affectu amabat, et licet cum cx- 706 Nunc videiur congruum (si lamen charilas
teris, tamen prx cxteris, singulis diebus eum devo- vestra non gravalur) ut quia de brati Augustini
lius invocabat. Sperabat enim vir religiosus ab omni ortu, et prxcursii et debiio (ine pro posse di-
se necessitale liberari, si in die necessilatis a tali cttiiii est, de ejus eliam Iranslatione ulcunque dis-
mererelur patrono juvari. Qui lege sortis bumanx seralur.
ad extrema deveniens, cum eos quos dilexerat san- Defiinctus ilaqne beains Augustinus in rivitate
ctos sibi adfore precareiur, conligit ut excessum sua Hipponensi, lerlio uiense obsidionis ejusdem,
menlis patiens, ad videndainvisibilia raperelur, sie- quinlo Kalendas Septcrabris a sanclis coepiscopis
ut plerumque solet contingere moriiuris , qui in qui prxsentes aderant et frairibus suis ibideni cum
agone ultimo constiluli certam quodainmodo noli- luclu el mccrore sepullus esi, sed inde poslea di-
tiam capiunt de fuluris. Hic itaque corporeis sensi- vino disponente consilio Sardiniam translaius est.
bus irilerdum sopitis, facuis in Spirilu, sanclos qttos Quando vero, vel quomodo, vel a quibus illuc trans-
1231 PIHLIPPIDE HARVENGABBATiSBOfwE SPEI 1232
lalus sit, scripto commendare nolui nec debtti, A Samarius dicilur, iugrcssi siint. Quia vcro perfeclo
quia scriplum invenire non polui. Illic vero fere labove diurno, sol jam parabat occnbiluni, el in-
nsque ad dticenlesinium octogesimum obitus sui slante vespera dies vergebat ad exiluin, deposito
annum honorifice jacuit, donec occulto, sed non corpore ibirieni qttieveriint, cereisque el lainparii-
inJHStoDei jtidicio eadeni quoque civitas perdilioni bus, hymnis et lanriibus lotam morlem feslivam
stircnbuit. Irruentes quippe Sarraceni, percusserunt reririirierunt. Mane autem cum stellas recedenles
eara in ore gladii, et ignorantes Deum, omnia qtix lucifer jam exorlus propelleret, et rarescentibus
Dei erant, subverlerunl, el, quod deleslabilius est, lcnebris novo ltimine vicinum borizonlem rubens
ipsa etiam sacra loca otnni veneratione ablegata aurora perfunderet, rex morx impaliens, ipso dilu-
jndigne foedaverunt. Yeruintamen ciim eadem civi- culo jussit corpns lolli, sperans juxla solitum sine
las bostili siicciiniberei excidio, non sustinuit divina aliqua dilUcullate proficisci. Jussu regis autlito
providenlia ut viri sancti fainaohlilererelur silentjo. arripiunt feretruin bajtili, invenienles rem plenam
Pro tempore religiosus rex fceuihhrandiis , Deo uiiracnli»
disponcnte, gerebat Italiam, qtti diligens qux Dct Corpus enim illtiri tantx inventum est gravedinis,
sunt, sanctam sumraopere venerabatur ecclesiam. lanti inventum est ponderis, ut non solttm levari ab
rScriptum qttippe est: «Beaia terra cujus rex nobiJis " illis prioribus, vertim eiiam removeri non posset
est (Eccle. x). > Nobilis, ut arbilror, non lam gene- ab emnibus. Expavescunt et admirantur, nocle re-
ris digniiate, quam insita probitate. Ut enim ait cens trnnsila quid culpx contraxerunt, si tantam
quidam ethnicus : « Non de magnis esse, sed nia- psallendo et laudando offensam incurrerunt. Tan-
gnum esse magnum est. > Qttam nobililatem el Sa- dem rex divino instinctu commonilus, recolens quod
lomon°commcndare videtur : < Nobilis, inquiens, in scriplum esl: < Date eleemosynam, et omnia munda
portis vir ejus (Prov. xxxi), > cum de forti muliere sunt vohis (Luc, u), > ad placandum virum sanclura
loquerelur. Is niiuirum Leutbbrandus devotione munus obtulil, dicens : < Si tc, Paier Augustine, ad
pulsatus noii modica, in honore B. Pelri apostoli locum qux elegi, deferri permiseris, banc villatn
trans muros civilalis Papix, basilicam xdilicavit, in qua sttmus el omnia qttx ejtts sttnt, in perpetuum
quam insignem ornalu regio, Cellam auream no- dabo libi ad ustts ministranlium tibi. > Mira res!
minavit. Cui dum sollicile impenderet sludium, att- < Bealus ille sanctus qui juxla Scripturam, mantis"
divit quod hostilis Sarracenorum impieias Sardi- suas excussil ab omni munere (ha. xxxui), > liu-
niam depopularelur, el locusille venerabilis, in quo jusmodi placalur munere, corpusque suum quod
beatus Angnstinus diu lionorifice requieverat, con- r paulo anteprorsus crat imniobilc, audila oblatione
templui haberctur. Assumcns ilaque legatos quos reddidit portabile. Enimvero, quantum sentio,
strenttos et fideles judicavit, cum multo auri et ar- quantum affirmare prxsumo, non eum miineris
genli pondere eos illo desiinavit, orans et orando lemporalis illexit cupiditas, sed devoliregisspiritua-
impetrans, ut vel prece vel prelio, vet quolibei in- lis utililas, sciens quia hxc est vera et fructuosa
geuio sanctum illud corpus de Sardinia lollere, et devotio, quam firmat operatio. Tttnc enim forte
sibi niterentur afferre. Dicebat enim princeps devo- suflicere potest devotionis affectus, cum facultas
tus ecclesiam suam diguo fulgore clarescere, si non suppetit 707 ut sequattir effeclus. Verum si
tanio mererelur tbesatiro diiescere. llli vero in- facultas coiicedilur operandi, veluntas non est fru-
jiinctum sibi fiJelilcr exsequentes officium, Sardi- ctuosa, si remanet otiosa. Eapropler (prudens le-
niam profecli stint, et assuinplo corpore, dato ctor) si Scripluras sanclas lam novas quam veteres
mulio pretio, cum gaudio reversi sunt. Qui muniti recerisere volueris, mulla illic invenies postulata,
tanio prxside, et securi tanto nuinimine commise- multa diligenler oblala, in quibus non lam cupidi-
runt se mari, et implenle zepbyro carbasa, sibilante tas vel necessitas exigentis, quam utilitas apparet
favonio, el crispante maris planiiie sulcaverunt offerentis. Sic profecto unicum Abrahx filium Deus
xquor reniige veloci, ct cursii prospero Memiensis D sibi peliit immolari, non parricidalem ambiens bo-
r.ivitalis porliim inlraverunt, ibique jaclis ancboris siiam, sed patris obedientiam prxstolari. Sic ejus-
aliquantisper quieveritnt. Rex autem Leuihbrandus. dem Abrahx pner inventa Rebecca ad puleum, ab
cognito quod voli compoles reriirent nunlii, mullo eadem aquas petiit, qnas cum mullo labpre baurie-
stipalus milite illuc cis lxtabunrius ocr.urril, et sau- bat, in quo non lam pueri qnam puellx parabatur
cium illud corpus Ilexo gcnti rticns in faciem humi- profectus, sicut legenti lexlum historix sequens
liler adoravit. In cujus prirsrutin per beatum Au- inanifeslat effeclus. Sic Elias, qni corvo ministrante,
gustinum mulla illic Deus miracula operatus esl, ut pane et carnibus abundabal, in Sareptatn Sidonio-
cnjus vita exstitit mirabilis, post liiorlem nibilonii- rum, esurienlem mitliltir ad vidiiam, ut pascalur
nus appareret laiidabilis. Ipse est enim de qtio scri- ab ea, qux consumplo leclhyo olei, et hyrira fa-
ptum est: « Quis est hlc? el laudabimus eum. Fecit rinx, fame statim, tit ail, ferat cum filiomoritura.
enim mirabilia in vita sua (Eccli. xxxi). > Deinde o Vade, inquit, et de ipsa farinula fac mihi primum
soluta stalione navali, sublalo corpore rex cl sui snbcinericiuin panem et affer ad me, tibi aulem et
inde profecti sunt, et venientes in cpiscopium Ter- fiiio tuo facies postea (/// Reg. xvu). > In quo forle
duncnsc quemdara vicum regium, qni vulgo ntons rudis auditor prophclam arguendum judicabit in,-
 1255 VITA S. AMANDI. 12*54
continentix, el iiv.porluiiit.atis, lanqunm ncsciuro A diflicullale rcmota bajtili siisluleriini, cl aggredien-
fraternx charitaiis, qui iti lanta penuria sibi non- tes iler oplalum, Papinm cuin gandio parUer deve-
' esurienii, priusqiiam virinx jam pene rieficienti nerunt. Prxcnrrentihus autem nnniiis, Ixiiiia in-
anem fieri postulavil, imo luroultuose cxclamavit. effahili loia civiias conimoia esl, cl ulriusque sexus
Verttm si consideres quo fine id agebalur, intelliges innumera mullitudo rum bymnis ct lauriibus in
quia vidux potius quain prophetx consulelialur : et ohviam egressa est. Qui laurianles Dominum, cujus
Iliini
siragulata illa vestis diversis viriuiibus variata le- incoraprebensibili gralia lanlas reliquias suscipere
rebatur, quam in texlrino juslitise fortis mulier ope- meriiernnl, ad basilicam regiam reverienies, eas
rnbnliir. De qua Saloinon ail: «Maniiin suara misit ibidem quinto Idus Oclobris bonorifice reposueriint.
ad colluni, digili ejus apprebenderunt fusum (Prov. Felicem illam ecclesiam dixerim, qux lali ihesauro
xxxi). > Qua; autera pensa eadcm mulicr nevcrit, lociipletaiur.qui otnni pretiosior auro, gemmis prx-
vel quo pectine incorruplibilem veslem texucrit, in- dariormerilojiidicaiur.Felicem, inqiiam,quxtanlas
sinual curo subjungit: ,< Manus suas aperuil inopi reliquias inprxseiiliarum meruil continere, quas
et palmas suas extenditad pauperem (ibid.). > Hxc universiis orbis terrarum non merctur in perpetuum
nimirum prophctia adimplebattir, cum propheia a rrlinere. Si debenl credi qux for(e vidcntur incredi-
viriua pascebnlnr. Sic cl a muliere Samarilanaipse R bilia, credile qui legilis, credite qui auditis : mallem
Chrislus peliil bibere (Joan. iv), non (ut mihi vi- ccclesiam nostram ditari et ornari ossibus Augustini
delur) aquam putei, sed fluenta sitiens fidei. Sic et qux in ecclesia Papiensi contincnlur, qttam sericis
aposlolus Paulus cnni Philippensium honestam lau- vestibus,qux mtillx (ul audivi) in foro Papiensi vena-
daret liberalitalem, qui paulo anle prisiinam eo- les inveniunlur. Mallem in ccclesia riosira conservari
rnindem laienter argueral lenacitem : «Non quia, preiiosas Aiiguslini reliquias, quaro poroposas Cresi
if.quil, quxro daium, sed reqniro fructum (Philip. diviiias, Jure ilaque liiijus reliquiis apostolica Pe-
IV).> Mulla hiijusmodi in Scripluris sacris iuve- tri gaudet ecclesia, de cujus consortio ipse Petrus
nies, qux mibi inprxsentiarum non occurrunl, nec coelesii lxtatur in curia. In qua cum tam ipse quam
lamen bic ponenda sunt orania qux occurrunt, ne cxleri apostoli oinnium gauileant felicilate justo-
longo excessu fasiiiiium legentibus inferatur, dum rum, maxime lamen Auguslini, qni perfectus fuit
ad propositum lardius remeaiur. imitalor eorum, cum quibus in Deo, &zDeo vivit et
Dalo quidem et confirmalo quod rex Leuthbran- vivet in sxcula sxculorum.
dus devole promiseral, sanctum illtid corpus, omni

VITA SANCTI AMANDI

\ TRAJECTENSIS EPISCOPI

(Ex edilione Godefridi Henschenii, Acta sanclorum Rolland., Februarii tom. I, die 6, pag. 815.)

Yitam S. Amandi eJeganli stylo descripsit Philippus Harvengius, vulgo ab Eleemosyna dictus, monaslerii
Bonx-Spei apud Bincbium in Hannonia ordin. Prxmouslralensis secundus abbas, S. Bernardi xqualis et
familiaris. In elogiis abbat. Elnouensium bxc de eo traduniur:
Non mihi facundi laus est reticenda Philtppi,
Eloquii cujus ttndique serpit odor,
Hugonisque wtate fragrat : quo principe gestis
Admovil calamum, prwsul Amande, luis,
HuicHugoni scripsit Philippns priorem cpislol. Vitx S. Amandi insiar Prologi prxposiiam; eoque anno
Chr. 1169 moriuo, scripsit alieram episl. abbati Jpanni, ejus successori : sub quo Vilain S. Araandi in
lucem edidil circa an. 1170. Obiit lantlem an. 1183, cum aliquot mensibtis ante regenrii monasterii onere
se abdicasset. lllitis boc legitur epilaphium :
Marcescil florum flos Philippus. via moritm :
Snb me sanclornm sil consors, Chrisle, litorum.
Chrisle Jesu non da Philippo tnorle secunda
Lwdi, sed tribue vivereperpeluo.
DePhilippo hoc tribus locis agit Vossins in libris De hisloricis Latinis, ac ho. u, cap. 49, vocat Philippum
ah Eleemosyna abbalein Bonx-Spei: dein lib. m, par. n, lill. PP. referi Philippuni abbatero Bonx-Spei,
quasi a superiore riiversum; ac mox Pbilippum abbaiem Elnonensis ccenobii profert scriptorent Vilae
S. Ainaiidi, a Mejero cilat. ad au. 061 in Annalib. Flandrix. Possevin. quoque Elnonensem velul ab
abbnle Bonx-Spei diversum trariit. Josias Simlerus tinicum habet, et Elnoneiiseni abbalcni facil, nistis et
ipse nucloritate Mejeri: ejtis lixc verba sunt: t Philippusabbas de silu ejus (Elnonensis) coenobii : Locut
esl, inquit, inter Menapiorum fmes Proponliis Nerviisque /inilimus. t Qux verba habet Philippus infra,
n'. o'i..U:inc Vitam ex mss. roonnslerii Blnndinicnsis, et Nicolai Belfortii descripsiratis, coultiliniusque
cum cditione Duarcna opcruin riiilippi abbalis, ct alio vctuslo cod. ras. ctenobii Elnotiensis : exstat cluuii
1235 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONJi FPEl 1235
ms. in bibliothcca Vedaslina. Mftiiiinerunl Vitic linjns a Philippo scriplse Miroeus in Fasl. Belgic. et De
prima hujiis edilione S. Amandum
scriptoril). ecclesiasiic. Valer. Andreas in Bililiolli. Bclg., sed qni ininnuit
scrlbil episcopumUlirajectensem, in secunda Leodiensem : quo satis eam sibi Vilam non fuisse co-
giiilam. Pliilippi chionologiani, uon salis accurataiii, emeiidaimis.

EPISTOLA DEDICATORIA. A iniperat, iiiiporiunum; qnod dictat amor, difficile;

ADADBATEM HCGONEM. qnod persuadet utilitas, onerosum.
1. Reverendo in Christo Patri Hugoni (125), Dei 2. Qnid auiem judicari potest ulilius, quam spiri
gralia venerando monaslerii Elnonensis abbali, et tualibiis exerciliisexempla formare, serere moribus
congregalis ibidein in Domino fralribus, frater disciplinam , sanctoruin celebrare Virtules, ct tra-
Philippus de Eleemosyna, in scmine computari, cui dere posleris, qua?,sequantur in sanciitale eljuslilia
benedixit Dominus. coram Deo? Sane quid est aliud Deo digni vila
Sanctorum meritis flores adhibere sermonum, et Pontilicls, qiiain bene vivendi Itunen cximium, spe-
offlcioscriptioniselecti generisornarcpraeconia,diffi- fuhim sanclitaiis, justitiae titulus, magisieriiini pie-
cile probatur et ardiium : 708 maxime ubi necvila tntis, forma doclrina;, disciplina? sanctio (124),
convenil, nec scientia suffragatur. Qui enim Beato- religionis exemplum? Habet oninis in eo sexus,
riiin pr.edicare mores, explicare vilam, relexere setas, conditio, gradus, ordo, statusve, quid eligat:
gesta disponit, sic expedit vivat ut loquilur, et et in omnes abundanler emanat luminis liujus
faclis oniel, quod oralione commendat, ne vocis sascta serenitas. lnveinl in eo pueritia quid mire-
proprise leslimonio redargutus, imitalione non ap- tur, quid irnitetur adolescenlia, rcrbur virile quid
probei, quod assertione prosequitur. Ab universi- B appelal, quid sequalur vigilantia senectnlis. Instriii-
lalis vesirae desiderabili sanctoque collegio, ad cor- tur in co nobilitas, plus animae quam carnis affe-
rigendum mihi Amandi beatissimi Vila porrigitur, ctaredelicias, et ornare nalalium digniiatem decore
ut exercitio vigili recipiani obscura lucem, modiim virlutum.'iHumiliari et obedire status ordinis etlo-
superflua, hiantia juncturam, minus habentia sup- cetur, nee perversi luibinis aura supra se raptus
plementum. Sed quis ego, aui quid ego, cui iicc inaniter animus, elalione gestiens iniumescat, et
meritum vitos, nec sapientioe condimentuin, nec ad ejus sorlem perlinere videalur, qui est rex super
eruditionis cultus, ususve scribendi, tam clari spon- omnes fllios superbiaB.Polestas erudilur non aluiiii
del operis puritatem ? Laudo quidem scriptoris primi sapere, sed limere : el lerrenae sublimitalis emi-
dilige.-iliam,veneror anliquitatem : placet industria : nentia, ccelestibus imperiis Iiumililer subjici, nec
si stylus jacel, ordinem non refello. Sed facilenova divinam refellere volunlatem. Informalur Pontifi-
cudentibus accedit invidia, nec sestuans livor de- calis auclorilas in delinquentes sic zelo rectiludinis
tractionum caret aculeis : maxime cum in sugilla- erigi, ne mansueludinis deserat leniiatem, sicque
lione veterum novilas induci serio videalur. Sicque judiciorum studeat sequilati, ne dissolutionem redo-
leat indulgenlia, vel vindicla saaviiiam. Convenitur
antiquoruin deploralur injuria, lanquam pereal **
illis, quidquid novis accesserit. Sed exspeclalur se- pra?dicatQrumvita, non in doctis humana? sapien-
curius judicium verilalis, quam murmur limealnr tiaeverbis Evangelium ponere, sed in ostensione
invidise, quse locum non liabel in alrio charitatis. spirilus et virlute, ne gloriam quoerens ab homini-
Ilsec cst, quas iiostrac proestat iniperiiia» fulcimen- bus, gloriam, quae a solo Deo est, non obtineat; et
tum, vires suggeril, minislrat audaciam; et in pro- foris effusa, mercedis internae munere vacuelur.
cellosum pelagus naviculam limidas sedulilalis Componitur populorum stalus, non recedere a fidei
impellit. Cui tamen si nauta deiur humilitas, fundamenlo, persistere ih lege testamenti, princi-
clavus obedienlia, veritas malus, anlenua discretio, palibus edictis esse subjectus, nec publicis exsecu-
remex sedulitas, auctorilas velum, quod gratiae tionibus adversari. Sic fructificaiur omnibus unius
coelestis favorabilis aura sustollal, facile lurbidi sali exemplo, et in omni ejus opere, pietatis cullus et
undosa cacumina, el trisles commotionis invidae semita veritalis elucel.
sinus secundo cursu polerit enatare. Quia igitur 5. Laudemus Dominum, qui fecil illum, qui sicut
sinceritati vestroe chariiaiis leneor devinctus affe- in sanclis suis semper est el ubique mirabilis, sic
ctu, negare nequco, si quid iiijuugilis, niaxime cum est in Amandi beatissimi virtute miranda laudabilis.
debeat honestis imperiis exsecutio comes semper D Ipse in illo nomini suo dat gloriam, qui magnifica-
assistere, et jticunditalis afferre fructum sancla vit eum in laude, qui fecit eum excelsum in verbo
inandanlibus. Nec enim debet esse, quod honeslas gloriaj, el in verbis ejus monslra placavit. Orationunj

(126*) Fuit hic Hugo, ul patel ex monumentis
Eluonensibus, genleBurgundus,eloqiienlia, consilio,
morumqiie suavilate perspicuus , ante prior inona-
slerii Lauduneiisis S. Joannis, deinde abbas Huino-
laricnsis, poslea Gualiero 11, ob inerliam amolo,
faclus abbas Amandiuus 42, et sui uouiinis 2, nn.
Hf>0. Turrim incendio collapsam a superioribus
fenesiris in sublime eduxit: duas piscinas effodil :
claiistrum reparavit : iriciiniuin exstruxit : posses-
siones ainpliavit : e vita abiit anno H69. Ejus laudes
celebral Philippus in scqucnle Epistola.
(127) Mss. satio.
1237 VITAS. AMANDI. 1238
itaque vestrarum patrocinante suffragio, de impe- jK fontein lacrymarum, ul plangam non coesosgladiofilios
ritia quidem limidus, sed de charitate prsesumens, populi mei, sed Palris communis excessum, dissi-
obedienlia duce, quod mandatis aggredior, salisfa- diiim triste prsedulcis amici, lamentabilem publicsc
ciens pro viribus imperio charilatis. Ad corrigenda desolalionis aerumnam1 Ariiculus nobis hujus ne-
lamen quse primo sunl posiia non aseendo, ne anli- cessitatis impingilur, ut Iacrymas funebribus depen-
quitalis reverenliam videar minus reverenler in- damus obsequiis: lacrymabile nihil est illi, qui
fringere, neu slyli vanetas opus proferat inconcin- palea carnis exutus, feliciter in horreum cceleste
num, quse sensuutti pondus, et materise gloriamjn demigrat. Cujus etsi careamus jucunda proesentia,
capacis juncluravnon conferat unilalem. Themalis recoudere tamen debeamus in thesauro inemorioe
igitur tenore servato, dispositisqne cerla sub assi- de illo quid miremur (129), quid dulce sit imilari,
gnatione (125) capilulis , sub divinae pietatis et quid aliis proponere gratiosum.
veslrae devolipnis adjulorio, cum gralia sancti Spi- 5. Benedicla gloria Domini de loco suo, quoe in
ritns opus ordior imperalum. lanli luminis occasu, locum vestrum vindicavil a
EPISTOLA EJUSDEM. lenebris, divisionum lurbines in lanla turbatione
compescuit: et consolationispisegratiam retulil post
AD JOANNEM ABBATEM. dolorem. Gaude, paslor, in elecli gregis unitate lau-
Dileclo in Chrislo Patri et amico JOANNI (126), dabili, fideli conslanlia, gralia singulari. Gaude in
Dei gralia monaslerii Elnonensis abbati, et sancio proveclibus ordinis et exercilio disciplinse, gaude
ejusilem Ioci conventui, frater PHILIPPUSde Elee- in cullu juslilise et operibus sanctilalis. Gaude sacer
inosyna servare unitatem 709 spiritus in vinculo conventus de novi snbrogatione pasloris, qui non
pacis. Ritu perpetuo jubetur ignis ardere jugiter in per cancellos Simonis, vel cuniculos falsitalum, tam
altari, cui per singulosdies sacerdosligna subjiciens, quam mercenarius introivil; sed, veslra faiinihiiite
alimenta suggerit consummationibiis hostiarum. Ex- concordia, vocalus a Domino tanquam Aaron,Petri
cubalanle fores labernaculi litlerse legalis auctori- minister et Amandi successor effectus est. Quem
tas, hoc inlerius significante Spiritu sanclo, quod firmum cum Pelro, et amabilem cum Amando desi-
igne charitatis debet semper ara cordis ignescere, dero felieiter inveniri. Cujus oetalemsi quis minus
cui velut quotidianum fomilem, conlinua debel pie- sincere judical veloneri disparem,vel houori; audiat
tatis opera suppeditare fidelis et sedulus operator. Apostolum Timolheo dicentem : i Adolesceniiana
Quia non est holocausli forma laudabilis, si non in tuam nemo contemnat (/ Tim. iv). I LCgat et intel-
conspectn Domini miiluse dilectionis incensum in r{ ligat quia Jeremias ad prsedicandum puer vocatus
odorem suavitalis ascendal. Hsec mihi consideralio est (Jerem. i), Daniel puer contra senes injpudicos,
!ii amore vestri non permitlkvitabilem frulicare(127) in spiritu judicii et spirilu ardoris districle et hu-
defectum, sed piae devotionis affeclibus circa obse- militer ereclus esl (Dan. xm). Circa id oelatisDavid
quium vestruin mens sludiosa motu sinceroe cha- a Dominoeleclus est clunclus in regem (l Reg. xvi).
rilalis invigilat, ut coram Deo ralionabile sil obse- Joan. evangelisla in apostolatus ordinem sublimatus.
quium noslrum, et utrinque proficial oblalionis Ulilior est mulloque probabilior adolescenlia cum
lmjus hostia salularis. Sed et ad vestrse sanctitatis moribus seneclutis, quain scnectus aunosa juven-
occursum nuper ascendere proponenli factus est tuiis implicila lusibus et obnoxia levitali: i Cani
mihi leo in via, ceraslesin semita :durae subilatio- enim sunt sensu hominis, et seneclus utilis vita im-
liis accessus.t Audivi etconturbalusestventermeus, maculata (Sap. iv).»Gralu!amur in Domino, fralres,
a voce contremuerunt labia mea (Habac. i), » con- quod sic imiti estis foedere spiriluali, nt et charitalis
fusi sunt sensus, et status mentis eiuarcuit, quia vestrse zelus in alterulrum ferveat, honestalis lumen
Kim repente sublata est de medio columna sublimis, prseferens et pielatis exemplum.
summi arlificis manu potenter expressa signo san- 6. Et ecce ad mahum est quod quaesistis; quod
ctitatis, glorise el honoris. Recessit pasior bonus, D jussislis, impletum esl, quod mandaslis, exhibilum.
decus ordinis, pietatis exemplum, disciplinse sator, Non quidem, ut deeuil exaratum est, nec ut palroni
religionis ornalus, domicilium virlulum, consilium lanti revereutia vel materise dignitas exigebat; sed
pacis, reclitudinis via, metalor ulililatis publicse : ul pauperis ingenii tenuitas, et occupalio mulliplex
pauperum solulor (128), et arbiter seqnilatis. Cujus indulserunt. Et nunc os meum patet ad vos, cor
uberem sapienliam, cujus industriam celebrem, mo- meum dilalatur ad vos; sed prsesenliam meam vobis
nasterii slalus in cultu juslitise coram Deo, et in invidel necessitatum mearnm fecunda progenies,
conspectu hominum pleniusoedificiaprseclare testan- qusesicnie trahit el distrahit, ulnon quod volo hoc
tur. Quis dabit capiti meo aquam, et ocnlis meis faciam, sed plerumque, quod odi, cogar exsolvere.

(127*) Hanc' ab auciore dislinctionem capilum lliesaurarium, virum egregium.

factam margini apponimus. (128*)lta ms. codex.Alter/Vurticare. Excusa.frtt-
(128) Joannes.ll, abbas45, antea superior ejnsdem clicarum.
monasterii, post an. 14, coactus Alrebati prsesente (129) Ms. solator.
Guilliehno archiep. Remensi sese abdicare: succes- (129*) Ila ms. Ast. excusa, merenwr.
«oretu habuil Eustachium Blandiniensis ecclestse
1239 nilLIPPI DE HARYENGABBATIS BON;E SPEI 1210
Communis filius nosler frater Alberlus, vice nostra, A tia perseverans, perseverantia non aberrans. Agehat
qnod charitati vestrse dirigimus, exhibehit. Bene sane quemdam senectutis ornaloe moribus castigati
valete semper in Domino et orate pro nobis (150). operis coelibatuin;etin fragili corpore virilis animus
CAPUT PRIMUM. et consilia matura convenerant. El, quia semper va-
S. Amnndi ortus, puerilia, vila monastica. niinlem reprimit sestimalioveritalis : et, e ubi spiri-
7.710Gloriosus igilur Christi confessor Amatidiis, lus Domini, ibi liberlas (/ V Cor, m); i in liberlatem
fidcclariscl saiiguine parenlibus orlns, iial;iliuii) di- ploriaefiliornm Dei reformari pius animusaffectabat.
gnilalem vitse merilisilluslravit.Paterejus Sereims, Jamque salutis parius, quem a timore Domini mens
inater Amaiiiia, nunciipatione tam celebri soliolis sancta concepcral, in lucein gesliebat erumpe-
sanctsc nomine et gloriam felici denunliavere prse- re, et ad fugam sseculi fidelis praesuspirabat affe-
ctus.
sagio. Herbatilicus loco nomen est: qui liltilo nali-
vitatis insignis, sicul ah Oceano non pluriinum 8. [CAP:II.] Sacro igitiir animum slimulanie deside-
distat, sic Aquilanic&ecollimitat regioni. Agente ita- rio, reliclis parentibus et doino paterna, in Ogiam
ah
que circa susceplum filiiun palernoe circumspeciio- insulam, quoe Oceani, litiore quadranginla ferme
nis induslria, prseceptoris diligemise sacris iradilur B niillibus distal, secunda navigatione devehilur. Ibi
lilteris imbuendus, ut selatis primocvse rudimenta Deo servientium fratrum jucunda devotione susce-
prima liberalium studiorum cullus insiguis erigerel, pius; conceploeproposilionis arcanum cclebri con-
et doclrinam gratia condiente, ab nberibiissapieulioe, cludil cffectu: elmiindi gloriamcoelestisphilosophise
divinoe Icgis sugereliiilellectiim. Jam in id temporis conterit arguinento. Ahdical generis clarilatem, ut
rulilabanl in puero futuroe sanciitatis insignia : et abjectus vivat in domo Dei, carnis fugil illecebras,
Eeculuri fruclus uberlatem lucidi floris circumfere- abjicil prsesligia vanilatis : renunliat infulis digni-
bat aspeclus. Etenim manus Dominierat cum illo; talum, ponit modum cupiditalibus, curiositali metas
cujus operante potenlia tanquam vitulus novellus afiigil.: indicit vitiis bellum , famulalum virtuti
promovendus ad aratrum, cornua producebat, et pncrogat, el corde non ficlo viam veritatis insumil.
ungulas : quibus anliqui hoslis calcarel immundi- Pauperein Christum pauper factus insequitur, et
tiain, m.ililiam veutilarel. Vigebateo ccelestis exer- regularis disciplinse culinm lola sedulilate novus
cilium discipliuoc,etin caslrismensdevola cerlatura coenobita compleclitur. Pascitur jejuniis, vigiliis
regalibus, ignein elgladium ad viclimain deferebal. recrealur : laboribus hilarescit, oratione • respirat,
711 Eralsermo lidelis, fides affectuosa, affectio leclionum ferculis saginalur. Viucit occupationilius
sincera, sinceritas firma, Grmitas constans, conslan- Q toedia, fastidium varietale detergit, omat medita-
(130) Hic indiculus capitulorum adjnncluserat in verbo prwsignalionit.
mss. el excusis. Ea inler uncos imlicamus. Vitam 29 De electione beati viri in Trajectensi Ecclesia.
aulem more noslro in capila longiuscula dislinximus. 30 De mala conversalione clericorum.
Ipsorum tamen capitulorum hic breviaria adnota- 31 De morte regis Daqoberti, el de missa legalione
Dius. ad Urbem ad beatum Martinum papam.
1 De nativitate et institutione beatiAmandi. 52 Epislola Martini papa ad beatum Amandum.
2 De conversioneejus. 55 De recessu beati Amandi a Trajecto.
3 De dracone. 54 Dt conversionebealm lttm.
4 Qnaliter voluit eum paler revocare a conversione. 35 De filia ejus tancla Gerlrude.
5 De peregrinatione viri Dei. 56 De adventu sancti Amandiadmonaslerium beali
(i De reclusione ejur, apud Biluricas. Gisleni, de miraculo piscis.
7 De itinere Romano. 57 De conlemptoribusprmdicationis viri Dei, qui
8 De injuria viro Dei ab adituo illala. pemilentia gravi mulctali tunt.
9 De apparitione et solatio beali Pelri aposloli. 58 De blasphemo correplo a dmmone.
10 De ordinalione viri Dei in opus prmdicalionis. 59 De cwco illuminato.
11 De consolidata menta allaris, qum per incu- M Quomodo vir sanctus orla lempestale manus
riam fracla erat. evasit apparitorum.
12 De inslaniia prwdicationis. 41 Quomodo rex Eildericus dedit viro Dei Bari-
15 De secunda peregrinatione ad Drbem. D siacum.
14 De puero liberato a dmmone. 42 Demuliere cmca illuminata.
15 De pisce el tempestale. 43 De lerlia peregrinatione ad Urbem.
16 Desecunda apparilione beali Petri aposloli el 44 Di wdi/icalione Elnonensis monasterii
sedala tempestale. 45 Qualiter sanctus Humbertus ab Urbe redient
17 De profectione viri Dei ad.Gandavos. venit Elnonem ad sanctum Amandum.
18 De duriiia Gandavorum tl constantia viri Dei. 46 De prwposilo Elnonensis monasterii propter
19 De effecluprmdicationis. inobedientiam percusso et sanato. '
20 De resuscitalione morlui apud Tornacum. 47 Qualiier Blandinienses monachi elegerunt san-
21 De fruclu gralim sequenlemiraculum. etum Amandum post mortembeati Floteberli.
22 De colloquio beali Gisleni el conversione Vin- 48 QualilerElnonensi monaslerio beatut Amandus
ccntii. prwfecil sanclum Andream discipulum suum-abbatem
23 De beata Aldegunde. Bnrisinci.
24 De beala Rictrude et filio ejus Mauronlo. 49 De testamento quod fecit anle tramitum.
25 De prmdicalioneSclavis facta. 50 Petilio seu adjuratio sancii Amandi de corpor»
26 De excessu Dagoberti regis, el exsilio viri sancli suo.
propler correptionem ejus. 51 De transilu tjus el sepnlluraJ
27 De revocatione viri sancli. 52 Visio bealm Aldegundis virginis d<i.Jramitu
28 De infanle cujus linguam Domims aperuit i't snncti Amandi.
1241 VITA S. AMANDI. 1212
tione silenlium, motus stabilitale componit, fratrum A in auxilium reportatur. Illicosurgit intrepidus, et in
studiis deleclatur, imitalione, proficil, ignescil ex- hoslem fidei signo crucis edilo, potenli verborum
emplis, adhorlalionibus Jnformalur. ,Justitise viam virtute imperat ul 712 a fmibus insulse malitia
charitatis illustrat obsequiis, el operis graliam sa- draconis emigret, nec se deinccps damnis afferat
lubrisobedicniioc decpratoniamento. Stupet fratrum incolarum. Velulbaleari (151) percnssa tormento,
lidelis universitas, in setate tam fragili tanlse perfe- potentisimperii virtute virlus serpentiseliditur: sub-
ctionis ornalum, el tauquam novi sideris miralur missocapiieconfusus abscedit; necediclo rccalcitral
exortum : ac de tanli commililio hellatoris apud eos iinperanlis. Vincitur in serpente diabolus, et indui-
in conspectu Domini gratiarum respnat aclio, el vox tur lanquam diploide confusione sua : pro ingesto
laudis: timore recipit doloris anxietalisque manipulos, el,
9. [CAP.III.] Solet profeclihus alienis lahescere quo videtur oetas victorisinfirmior, eo gravioripul-
mordax invidia, et iniquitalis est proprium , non satur insania : lurbalur veheriieiilius, et amplius
screno.vultuprocessusinnocenlise contemplari.Videt erubescit.
peccator el irascitur, fremit dentibus et tabescit 11. [CAP.IV.] Non capit infrunilusaiiiinusdeprse-
(Psal. cii), et ad gloriam sanctitatis lurbida indi- teriiis conjecturam, jiigiterque tabernacula calum-
gnalione confundilur. Reparat antiquoe fraudis in- nise procax irreverentia confrequental. Queni frarr--
sidias, et per familiare sibi organum, radiantem gere lerrore non potuit lenlat adversarius enervare
novi luminis flammam, vel exstinguere nililur, vel blnndiliis:et a sanclo nititnr revocareproposito (132)
lurbatur.Agebalabsque arbilris iler solitarium puer copiosoesalellitio pielatis. Ad visilandum eum cor
sanctus aliquando perinsulam, prsesidenlium citatus patris everberat: jam lepenles in eo recidivat affe^
cdiclo: nec delreclabat obsequium, quo graliam ctus. Novis suggestiouibus anliqua siiscilal deside-
merereiur. lbat igitur sibi lotus incumbens, et cm- ria : novumque (133) generat in aniino geniloris
lestia menle conlrectans, ante allare aureum, quod ardorem. His aspersa tenehris niens Sereni patris
est in conspectu Dei, pioe devotionis adolebat incen- delicit a sereno: lam dulci pignore carere non snsli-
sum. Coiistiiuebal diem solemnem in condensis usque net : etquasi posl cineres sepulcri, viventc se filio
ad cornu altaris : de mensa proposilionis epulaba- credit orbalum. Proindc respeclu divini limoris
tur exsultans, et deieeiabatur inl&litia. Fil pleruni- abjecto, disponit a monaslerio divellere quem pa-
quejucunda quies, origo discriminis; et exorta est teinoe auctoritatis votiva non aSsiguarat obiatio : et
de messe gaudiorum, planta tristilioe.Livoris ex-agl- in jus heeredilatis conteinptoe revocare deliberat
latus aculeis, huinani geueris adfuit inimicus : eam- r profugum successorem. Enavigato igilur niari de-
deiu formain referens, eamdeiuque naturam, qua scendil in insulam, veniens in uionaslerium gialanler
protoplaslis intulit plagain mortis ; el sponsionis excipilur : consalutatisque fralribus, a priore loci
fraudulentae fraclos illecebra, jugo miseroe captivi- colloquium fili postulal et meretur. Quo in partem
talis addixit. Subito nainque serpens immaiiis cor- secretius evocalo, posl dulcia oscula, sermonesque
porc, forma lerribilis, horreiidusaspeclii,sesesacris promiscuos de abjiciendo sacroe religionis accinclu,
injecil obtutibus : et meniis Sabbatum translulil in de reditu inpatriam, de repetenda hsereditaie, con-
stuporem. Faeile rudes aninios jmprovisa concu- silia malura procedunt, el persuasio seria subinfer-
tiiuit, et aniini statum leviler repentina subverlit lur. Proponitur paternoe tilulus orbitalis, teneriln-
accessio. Ad occursum monslri puer Domini limore dinis maternoeconiinuus et anxitis dolor, nobililalis
corripilur, sollicitatiir anguslia, trepidalione con- injuria, contribulum querimonia frequcns, generalis
funditur, fugam mcdilalur anxius, sed draconis commaneiitiuni de reversione voluntas.
borrct instanliam ; nec apud euni couslat, fngitare 12. Velut aurse leiiuis sibilus a puero Domini
sit, an restare securius. rcpulaniur hsec omnia, rejiciuntur paienue preces,
10. Respectus Domini semper est in electos, nec respuuntur blanditioe, consilia prsedamnanlur. Indi-
derelinquit sanctos suos indie malorum.etiiitempore r. gnationis nubem Serenus induit non serenam :
siiperboimn sine adjutorio. Reparat suliito divina contuniescit animo, el in iram lotus altollilur.ininas
iiiiseraliofiucliiaiitem, Irepidum relicil: etiesluaiilis congei it ad lerroreni, nec coniemplum suum valet
animi molus confidentise subleval in piofeeluin. neqnaniiniter suslinere. Tactus ilaque dolore cordis
Conversus igilur ad cor, in fervorem prisliiium re- inlriiiseciis, abdical filiuni successionis jura con-
calescit. Spei Iseiioris arinaiiienla recolligit : et vellil: et exhoeredalionis indicit elogium (154).
felicis insigne vicloriie de proinptuario divinse picla- llle in alta menlis specula constituiiis, uiiindoaltior,
lis exspectal. Ilaque solo prostratus, de priori qui- quasi uihilum et inane hoec oniuia : vultuque ac
dem lurbalione compiingitur, de visitalione gralias nienle immobilis, blandientein pariter ac minauiciti
agit: pro subveniioiie brevis el efficax ad ihronuin despicit patrem : sic tamen ui non reverenlisejura
graiise derivalur oratio. Auditur in excelso clamor confundat, nec pietalis infringat officium. Modera-
ejus: el de ccelesii propiliatorio munus exaudilionis tionis nempe retinens interna? temperiem, i dispouit

(131) Ita mss. escusa graviori. (155) Excusa, nonnunquam.

(132) Mss.cautiosa. (134) lu allero mss. eloquium.
Iii3 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS B0N.4LSPEI 12i4
sermones suos in judicio (Psal. cxi). > — < Tibi sit, A impetus subnervaret. Ad oelerna namque tendentr
inquiens, paler, haereditas lua : Dominus pars hw- bus circa motus domesticos severoecasligationis est
redilatis mew et calicis mei, ipse est qui reslituet adhibenda censura, ne misere serviat animiis, qui
hwreditatem meam milii (Psal. xv). Dignior est uobiliter debuit imperare. Desiderio desiderabat
coelestis generatio quamterrena. Mortali patri, pa- hoc pascha cum perfectis edere vir electus, el de
trem prseferre tondecel immorlalem. i Spe frustra- lioste vicloriam, confliclu quoerere singulari, juxta
lus pater, ad hanc vocem turbalus egreditur, pro- verbum Sapientis quo dicilur: < Beatus homo cum
fligata opera vacuus ceditel refertur adpropria.Hoc portaverit jugum Doiniui ab adolesceutia sua, sede-
jnni secundo < mirificavit Dominus sanclnm suum bit solitarius et tacebit, etlevahit sesnper se(Thren.
(Psal. iv),) timentcin se glorificans : et in conspectu ni). > Successus congruos sancta facile sorlitur in-
ejus ad nihilum deducla est imposloris anliqui ma- tentio: el vix affectum possibililas desCrit quem
ligna perversitas. pietatis studia suscilaruul. Ad petilionem ejus.a viris
15. [CAP.V.] Non est lurpe cum re mulare consi* niisericordioe,sanclo ponlifice el fideli archidiacono,
lia, nec improbabile causis urgentibus adbibere supra mlirum civitalis insiaiuia celeri cella conslrui-
consensum. Motus, ut creditur, hoc impiilsu servus tur, ubi feiici peregrinationis genere, peregrinus a
Domini, peregrinaridisposuit, ut, etlaboris instantia " mundo, peregrinus a carne, peregrinus a sensibus,
castigatio carnisassumpla prsestanteraugesceret, et et conlubernio vanilatuin, soli Deo liberius adhoe-
«irniles in reliquum vilaret incursus. Sicut enim reret, vacaret ardentius, fidelius obsequeretnr,
fugienda sunt cuin suis vitia causis, sic declinanda frucluosius militaret. ln tioc voluntarise necessilatis
eslingeslse tehtationis occasio. Ad malum namque ergaslulum, vir Dei charilatis compede vinctus in-
facilius necessiiudinum carualium molus, quam gredilur, contra vitia carnis ac spiritus, coiilni
gladiorum lerror aut soevitia potestalis inclinat, et mundi gloriam, conlra spiritales nequitias circum-
liumana natura sequi, quam trahi solel semper esse spectione modesla et humili piignaturus;
paratior. Igitur ad urbcm Turonicam votivae pere- 16. Fit pugnanli cilicium vestis, hordeaceus panis
grinalionis primi derivantur incessus, ut beati edulium, potusunda communis: reclinatorium lerra
Marlini patrociniis sic deslinaia dirigatur inlentio, vilibus conslrata segmenlis. Fit abstinentia jugis,
etsancloruinsuffragiis opus promoveatur intoeplum. vigilioefrequentes, indefessa Oralio, fidele sileiilium,
Ad sepuicrum sane gloriosi confessoris in spiritu medilatio sacrae legisassidua, efficax divinscstudium
humilitaiis. accedens, inter devotos sacrse confessio- leclionis. Sicque libratur occupalio multiplex, ut
nis ascensus, hoc specialiter sibi Patris sancti me- -.non inveniret oliositas inimica progressuin, el hosli
rilis apud Deum postulat obtineri, ut oinnis sibi in callido deessel accessus, et clauso aforis ostio, divi-
reliquum redeundi in palriam proecludatur accessus, na custodia contra lurbines externos inira arcain
occasio prsecidalur. Quia, sicul non est intum vicino sapientise,justum servaret absconditum. Sic annis
serpcnte dormire; sic inlernoios el allines soecula- fere quindecim viro Dei vivilur, el in lalibus vita
ribus deditos, non est secura conversatio profiten- spiritus ejus Virtulum ducens ab ajlerna vite
propa-
tibus pietatem. Aliquantisper in loco eodem demo- gines, etdestillicidiis gralise germinans sanctitatem,
ratus, primitias capilis obtulil Deo, regalis sacerdotii post affectali carceris labores egregios, posl coufli-
suscipiens signum, el ccclesiaslica lonsura iuitiatus ctationis eximise fideles excubias, posl assiduos
in clerum. macerali corporis cruciatus, selatis incessibus poteu-
14. Peiita postmodum a fralribus 713 '0C1bene- ter edomitis, traciu lemporis, qtiem diximus, evolu-
dictione progreditur, el iler repelil intercisum. lnde lo, votivse peregrinationis recmdescit affectus, et
Biluricas, Domino ducente, pervenit: et ad urbis ad iter primo disposilum, propositi prioris memoria
antisliiem hospitandi gralia declinavit. Eo tempore non segnis erigilur.
proesidebat ecclesioevir vitse venerabilisbeatus Pater CAPUT II.
Austrigisilus, cujusornabat celebri sanctitate colle- D S. Amandi primum iter Romanum. Verbum Dei
giumSiilpitius archidiaconi confessor insignis, vitse prwdicatum.
mcrilo, et morum gratia post sanctum virum ponli- 17. [CAP.VII.J Deseritur solitaria mansio, secreti
fex mox futurus. Hi venientem se servum Dei debiloi dulcis negoliosa olia Iaxantur in publiciim: conver-
susceperunt huinanitatis officio: et ex benevolentia, sationis occultse latebra, sub aspectum solis educi-
charilatis, congrua necessilati subsidia miuistrarunt. lur. Non hic tamen usum levitate credimus servum
15. [CAP.VI.] Agebat pubertatis annos beatus; Dei, vel absque familiari processisse maudaio, quod
Ainaudus, in adolescemix flore primaevo, fervoremi paginse cordis calamus scribse velociler scribentis
spirilus ab setatis fervore non dividens , ut caperet impresserat. Spiritualis quidem onTnia judicat, et
virlus animi cuin corpore pariter incremenlum : elL ipse a nemine judicatur, et cum sancloruni semper
in azymis sinceritatis" et veritatis devotam conse- imitanda sit virtus, non lamen semper imitabilis
craret Domino juveniutein. Inlellexit hic vir Deoi actus: et eorum pleraque opera non vivendi formam,
plenus, sihi secretius aliquid exsequcndum: quoi sed privilegium divini muneris eloquuntur, in quo
arcliori custodia, promptiori studio, vigjlantia pu- sunl admiralioni tradila, non exemplo. Mirari liceat
liori, rudesa?tatis lubricSe molus, et genuinos carnis> super hoc Dei servum, non libeat iiuitaii, quia noa
 1245 VITA S. AMANDI 1249
in generale transit edicium privata concessio : nei A timi sancta suspiria, subito raptus, in excessu nien-
in omnes diffundilut' gratia specialis. Spiritus enin lis B. Petrum videt propter assistere, aspectu loelo,
sanctus non ubique, sed ubi vull, spirat, et vocen serena facie, claritatis habij.u reniteiitem. Hic pnst
virlulis praerogat voci suse, ul, qui docelur inlerius, visilationis piee munus exhibitum, posl communio-
audiat, quid loqualur: el a niandatis inlelligat, se- iiem suavis alloquii, posl familiarilatis sancise lene
mitaseligens verilalis. Taliter, ul dignuiu estcredi: solaiiiini, reflectendum denuntiat iler in Gallias; ut
vir sanctus, uno lantum comilc contenius, egredi- in agro Domini laboret atlenlius, et super niessem-,
lur : ei aggredilur viam, quam, Spirilu sanclo di- quoe multa succreveral, promplus minisler invigilet.
cianle, conceperat, spirilalis emolumenlo gratia llle ccelesli cerlilicatus oraculo, et apostolicse vocis
niuiierandus. Eniensoque ilinere, post Alpium lior- roboralus bortaiu, viam converlit in Gallias: et
ridam el arduam viam, post anlractuosos et lubricos quod a mandatis inlelligat, opere protestatur.
verlices Apennini, posl naufragosos et diflieiles 20. [CAP.X.] Regnabat in Galliis ea tempestate
iluininum commealus, apostolici culmiuis Urbeui Lotharius (156), vir strenuus in rebus hellicis, non
jueunda perveiitione lselus ingreditur. 714 ">' a^ ininor virlute quam gloria, el Christianoe lidei pro-
B. Petri confessionem, cum lacrymis el oratione re- pugnalor iiisignis. Hic quartus a Clodoveo (queiu B.
verenter affusus, obsecrationibus sacris ihente de- B Remigii (157) constat niinisterio baplizatum) prse-
volus indulget, ad reliquuni vitoe lempus et ordineni ferebal in poleslate clementiam, morum lilulos in
postulal profuiura, pielati divinbe lotus innititur, el emineniia dignitatis, in abundanti rerum prosperi-
in jubilo cordis de subventione graluita graliarum tate graliam mansuetudinis exigebat. Colebal in
replicat actionem. lnde ad memorias martyrum san- reveieniia paslores Ecclesise, donariis frequentibus
clorum titulos (135) aviditale sedula circumferlur, el proediis ornabat ecclesias: et regni gloriam con-
eteorum suffragiis operi, suo fructum a Patre luini- linuis propagabat augmentis. Ad cum ciiin beati
num flagitat assignari. viri celebris emanassel opinio, gloriosis viris Au-
18. [CAP.VIII.]Sicul studet exsequi justitia quod doeno(138) et Eligio non segniter adiiiienlibus, qui
suum est, sic a ferali proposito livpr iinprobus non inler aulicos piincipes adhuc in sxculari habilu noh
recedit. Justorum namque semitas obsidel Satanoe inediocriter eniiiiebant, evocatur ad regem: et pon-
malitia pervicax, et insidiando circumvolat, ut con- lificali auctoritale proemissa, voluntate principis, et
vertat studia pietalis in scandalum. Reversus erat magnatorum probanle consensu, in ollicium prsedi-
in una dierum B. Amandus, sicul consueverat a calionis ordinalur episcopus, sicut mos illius tem-J
visilationis sacrse volivo circuitu, ul iu B. Pelri ba- „ poris exigebat, et ad disseminandas in gentibus
silica consummaretur dies, ei contiiiuaretur oratio. evangelicas sanctiones, ad propalandum Christi no-
Ciimque post vespertinam syhaxim , recedentibus men incredulis, ad poiienda lidci fundamenta, cuui
aliis, velletibi solus hujus rei gratia demorari; ad- omnium favore el gralia deslinatur.
fuil ex sediluis uniis, loca sancla perscrutans in or- 21. Vir sanctus imposilum suscipiens reverenter
dine vicis suse, ne quid accideret, quod servilulis ofBcium, studet opus evangelistse diiigenter implerc:
suse turbarel obsequium. Ilic cum non agnilum sibi studet omnibus verbo prolicere, pariteret exemplo:
Dei servum iu loco abdito reperisset; repenlino sludet ad lucra spirilualia talentum sibi credilum
turbatus impulsu, minus civiliter attreclatum, non fideliler erogare: sludet annonam fidei, fidem ne-
sine verbis contumelise, violenler a templi ambitu scienlibus dispensare cum gratia, el ab idolornin
et irreverenier exlrusit. Ille intra palienlise claustra cullibus ad veritatis viam revocare salagit aberran-
se conlinens, in spirilu mansuetudinis portal inju- tes. El, quia redemplionis oeternsegraiiam pncdicat,
riam, calumnias despicit, moleslioereluclatur. Nnn captivorum redemptioni iniseranter insislil, ut in
receditab opere sanctitalis excilalus opprobriis; sed eis mundanse pariter el diabolicse jugum servitulis
in byiniiis, el psalmis, elcanticis spiritualibus, cor- absolvat, el proedicalioni sanclse poildus et gratiain
dis et vocis iniuislerio consonante, servitulis susc D conferal sestiinalio 715 pietatis. Si quos auicm
pcnsum Domiiio cum oinni humilitate dependit. infra pueritiae lenninos redemptioni casus assiguat,
lletunditur et luc anliquus illusor, et illinlilur ei purificatos unda baptismalis, studiis applicat litte-
judicio verilatis, quia reportat humilitas allisa so- rarum, ne confundal indisciplinalio renascenles,
latium, et in desiderio cordis. sui frauduleiila non vel obruat ignorantia proinovendos. Ex his postea
requiescit impietas. nonnulli, beati Palris adiiitente subsidio, facli sunt
19. [CAP.IX.] Cum ergo sic exclusus, in gradibus veritatis assertores egregii, sacerdolcs electi, dotto-
ascensionis pro foribus ecclesise resideret; post ora- res Ecclesiarum, et prselali nioiiasieriis sancti viiue
tiohis cursunt, post pietalis lacrymas, et amoris in- monaslicaeprofessores.

(155) Edila, lumulos. rium 1 avum, el Chilpericum patrem

(156) llie est Chloiliarius II, cui anno 628 morluo
successit lilius Dagobertus, ac sub lioc sequentia
potius peracla.
(157) Quartus a Chlodoveo 1, non ordine regendi,
sed uascendi, habuil eniin euni proavum, Chlotha-
(158) Colitur i Octobris. De ejusaelaie etbaplismo
Chlodovei egimus hoc die ad Vitam S. Vedasti; uli
et de bapiisiuo regis 5 Febr. in Vita S. Avili episc.
Viennensis.
§247 PHILIPPI DE HARVENG ABBATIS BON.E SPEI 1248
22. [CAP.XI.] Dum commerciis talibus vir bealus A tis. Hic labor, hoc siudiiim vii-i Der, huic operi
ordinalionis snaeeoionalinitia, abillustri viro, qnein diebus insistit et noctibus, et lucris spiritualibus
Doniino cooperante et sermonem conlir-
supra memoravimus, Audoeno, ad consccralionem ampliatur,
monaslerii, quod jussu prsedicli regis (159) instru- inanie sequentibus signis.
! CAPUT III.
xerat, invilalur. Vocatur B. Faro (140) Meldensis
S. Amandisecundumiler Romanum.Gandensesaliique
episcopus, et ad opus desiinaiuin cum B. Agilo (141) inslrucli.
fideli opera consumniaiidiim diligentius elaborat.
altaris consecra- 24. [CAP.XIII.] Nunquam de se vera prsesumit
Cuinque nmnibiis rite peraclis ad
humilitas, el quo altius in arcem virtulis evehilur ,
lionein sancti poniifices accessissent, inaeqiialipo-
eo arclius sua in se excrementa recolligit, et his
sitione locaiiiin superposilum marmor apparuit: existimal se ininorem, quorum dicilur sesiinialione
differiinl ad horam sancta mysleria, correelionem
sublimior. Poterat suflicereviro Dei ccelestisaucto-
parant inneiiiialitalis iiiventse; el ad reforinandum
rilas, et aposloli Petri iidelis indiclio, quo imindanle,
inensoedeclivis stalum vigilanter iniendunt. Quam onus opusque susceperat. Sed ne pr;u-
proedicalionis
loco niotani sancli viri dum siislenlarent maiiibus,
delluxit in lerram sumpiionis notam livoris ei genius inlligeret, si
et inconsiileralius atlrectarent, vicario Christi, Chrislum evangelizarel in
B absque
subiio mariiior clapsum , et allisum veheinentiusHii ilcralo Romam tendit iiiuerc : ei apu.l
el gentibus,
duas parles subita divisione dlssiliil. Turbali suinmum pontificem, laboriset intenlionis suoesiim-
conlerrili venerabilcs viri, non mediocriler con-
mam, CLIIII siibjeclioiiis humililale depromit, coislis
liislaniur, el casus urgentis inconimoduin verbis affectum verbo scintillante prosequilur , et sancii
toerenionioe prosequunlur. Tunc B. Ainaiidus cum desiderii
llammam, siimmi Patris ingerit sanctitati.
beatis Farone et Agilo, spe de Doniini pietate proe-
Dominicoemessisopuleiiliamdoceloperariisiiidigerc,
sniiipla, CIIIIIlacrymis in orationein procumbunt: et subventione suam poslulal lndigentiam
et affectu peneiranle ccele^tia, solalium tristis in- snblevari. Deo palerna anlistes,- viri Dei iniraiur
dignus
i-ominodi, de Patris scterni clemenlia prseslolanlur. zelum, probat industriam, doclrinam comineiidat ,
Smyenlesque ab oralione, signo super lapide vivi- propositum veneratur, laudat insluntiain, labores
li.ic crucis emisso, reconsolidalum (142) marmor,
iii iutegriiatem prisiini tenoris aspiciuiit; sed ad extollit,compatitur periculis, profectibus delectatur.
Ad supplemeiitum igilur consortii vel laboris, pro-
signuiu virtutis, signique meinoriam, virgula subli-
babiles et industrios viros, Landoalduni (144)arclii-
)is in medio loco scissuroe, lanquam lineare discri-
presbyterum, et Amantium levilam, segregatos in
hien apparuit. Fil de divino niuiieie solemnis gralu- ,C ministerii sancti, cum aliis quorum nomina nou
opus
latio, consecrationis opus in gaudio consuniniatur, tenemus, 716 auciorilate B. Amando
aposiolicacum
clagiintur uberes gratioe lam celebris misericordioe delegal in Gallias. llle voti compos, cum beuedictio-
pra:slilori. Audoenus igilur vir illuslris, ne lam di- ne Patris ab Urbe digrediens, Cenliiincellis subve-
gnuin opus, vel vetustas absumeret, vel occultaret ctione uaulica deportatur, spe magna concipit, el
oblivio, prsediclum marmor lilleris jussit emiuenti- ' fidelis collegii plenitudine gloriatur.
bus insiguiri, certo sensu continenlibus, allare proe- 25. [CAP.XIV.] Laetis seinper imminet transgrcs-
sens B. Amandi fuisse minislerio consecratum. sor antiquus; et aspergine foeculenlamaculare niti-
Locuin prauerea, Jerusalem (145) prsecipiunt sancti tur gaudia beatoruui. Orationi circa
vesperam more
Palres ab incolis appellari, propler crebras revela- solito vir Domini secretius incumbebat; ciiin subito
lioniim spirilualium visiones, et assiduas miraculo- malignus spiritus, uniim de
pueris arrepluin, c.on-
rum beiieficia quoedignabatur in scrvis suis divina cussione validat, trahebal in pelagus suffocandum.
pietas ibidem multipliciler operari. Ille timore noctis et liostis horrore circumdatus,
25. [CAP.Xll.] lnde, ne quid a titulo glorise, ne stridore terribili, quoad poterat, Chrisli noinen fre-
quid a cumulo mercedis excideret ; ad loca reino- quenlius inclainabat, Christi flebiliter iinplorabat
liora, el irretitas idolerum cultibus gentes, dileclus " auxilium, Chrislo se fideliler commendabat. Insul-
Deo elhominibus B. Amandusegredilur, ad dandam tatorie
pervasor (145) iniquus clairianti respondit:
scieiitiam salutis plebi Domini in remissionein <Quis essethic Christus, cui se tainsedulocomnien-
peccatorum eorum, ul luinen Christi splenderet in darct ? > Quo la.cenle, ad hanc vocein vir bealus
teuebris, et nolum fierel salutare Domini, et reve- inliemuit, etclamore valido puero subiiiiulil dicens:
larelur infidelibus justilioe cultus, el gratia verita- « Responde, fili: Chrislus qui nalus csl de Virgiae,

(159) Imo a Dagoberlo rege post obilum Chlotha-
rii, petivit S. Aiidoenus et impetravit locum, ex-
siruxitqiie monasteriuin, ut consial ex Vita S. Agili
primi Uesbacensis abbatis, 50 Augusli, cap. 11
el 12.
(140) Colitur S. Faro 28 Octob.
(141) ln altero nis. Agusilo, iiiiniis recte.
(\b°l) ldem miraculum in Aclis S. Agili c. 15, et
S. Faronis narratur, ct in ulrisque S. Auiaudus
udfuisse diciiur.
(145) Aimoinus, 1. iv Hist. Franc, c. 41 scrihit
f B. Audoenum fabricasse monasteriuiu intra Bii-
gensem salium, qiiod Hierusalem quidein est nomi-
liatum, sed a iluvio, super quem cst silum, Kesba-
censedici ccenobiiini. >
(144) S. Landoaldum sociosque a S. Marlino papa
adjmorcs datos S. Aniaiido m lerlio ejus ilinere
Romaiio oslendimus § 12.
(145) lu altcro ms. peivcrsor.
1249 VITA S. AMANDI. 12'0
qui pro nobis passtis est, et resurrexil a mortuis. > A , citer liberavil. Dignus el ipse procconio, cujus insi-
Ad vocem confessionis dsenion conlusus evanuil, et gne merilum, vita laudabilis, opus egregium, lantum
merito sanclilatis puer ab imminenli naufragio libe- de Domini sui gratia meruit obiinere; ut non sibi
ratur. tantum, sed et aliis proficeret ad salulein et cxsur-
•2C.[CAP.XV.] Ascensa dehinc nave, Thyrreni gens iu exilium coinmune triste periculum, oratio-
legit oequoris plagas, et sinuosos liltornm proeter- nis sanclocbeneficio propulsarel.
currit anfractus. Cumque secum in navi residen- 28. 717[CAP. XVII.] lnterea viam universaecar-
libus, ut moris habebal, tanquam pincema ccelestis, nisingredienle Lothario (146)rege.successor ei con-
divini verbi neclar infunderel, improviso piscis stiiuilur Dagoberlus sicut regiminis, sic virtulis et
maguus occursu navigaiiliuin se conspeclibus intulit, pietatis palernoe slrenuus imilalor. Quo regnante,
et viciuis incursibus navi ccepit insislere. Queni B. Amandus ab urbe regrediens, minislerium verbi,
gnara piscandi turba diligenlius intuens, veuationis sicul assueverat, ccepil diligentius exercere, et ani-
ocquorcoccircumvolvitct extulit armamentis. Lscta marum lucra profeclus divini muneris operari
igilur divino muncri gratias agit : et in commune Hujiis rei gralia, Gandavum progredilur, el sterili
de tam solcmni proeda, rcfeclionis subsidia proepa- tatem gen,tis incredulse, fecundilate diviui germinis
rantur. Epulanlur el gaudent, et ducunt in Iseliiia/liem B satagit adimplere. Hic, ul liberius securiusque possit
fcstum , jucundi successus grata slipendia celebran- in evangelicse salionis opus assurgere.inlervenienle
lcs. Inccrta sui esl scmpcr mortalis infirmitas, et sanctoe recordationis Aichario Noviomensi pontifice,
siculcausos, sic rerum minimecomprebendit even- a proefatorege suscepit epislolas, ut nullus verbum
lus. luter epulaset vcrba loetitise,subitofacies maris vitoe, jiigum fidei, sacrameuta gratiee detrcctaret :
inhorruil, cceluin triste solc subducto migravil in sicque Regi ccelesli, regemilitante lerreno, velociter
tenebras : et vehemenlius incumhcns spiritus pro- currerel sermo sanclus, et in cxititim morlis, jugu-
ccllarum, violentia turbinis, et undarum crebris Iiimque diaboli, duo gladii convenirent, quia felix
iucursibus, loetanlium mentes et statum securilalis est el jucunda communio, cum ad classicum militia;
absorbuil. Dcvolvitur in pelagus quidquid ad vi- spirilualiserigitur terrenoe salellitium dignitalis.
clualia servahatur, jactanlur sarcinoe, vasa cum 29. [CAP.XVIII.] Populus autem ille, sicut ubere
ulensilihus exponuntur, vacuatur navis omnibus, glebae, sic uberlale gratioe sterilis et jejunus, fana-
ut undosa cacumina saltu levioresupernatet, et rebus tici erroris cullibus et idolorum sacrificiis insiste-
perditis sola sallem possit vila servari. Ubiqne bat. Sicque insliganle salutis adversario, dura
incius, ubique morlis imago plurima, nec nisi su- fronte, el indomabili corde, pacis selernoeconsilium
prema cogitat miseriarum comes desperatio. Sup- " respuebat, et salularibus moniiis, cervicoso relucta-
plicant igitur viro Dei, ut partes suas apud miseri- batur annisu. Satagebal nihiloniinus vir Doaiini,
cordiain judicis interponat: et pro coinmuni peri- sludio pertinaci et jugi opera, ut in diversoria
culo, prccmn viclinias offerat Redemplori. Consola- mortis inductos, in regnum vilae per gratiain san-
lur altonilos vir beaius,et lotocorde converli monet ciificationrs educerel. Reuitcbatur impielas pietalis
ad Dominum et salulis evenlum de Omnipotenlis obsequiis, et ininistrum vitse frequenlibus ad mor-
sperare clemcntia. Inde ad orationem convertittir, tem trabere moliebalur insidiis. llle spreta sui cor-
familiare in oinni irihulalione refugium, et pro sua poris morte, ssepenumero coesus, affectus coiitumc-
suorumque siiluie, preces sumnioeporrigil majestati. liis, pulsalus injuriis, opprobriis lacessilus, frequen-
Csluni pulsat affectibus, devotione transcendit ex- ter prsecipilatus in flumen, ab ipsis etiam muliercu-
celsa : et valido menlis incessu, Patrem misericor- lis, persecutionis injuriam sustinebat. Quarum
diariim, et. lotius consolationis Deum, ad remedia quanto est fragilior sexus, lanlo est nequior sensus,
solilse pietalis invilat. lanto affectus improbior et procacior solet esse ma-
27. [CAP.XVI.] Inter orandum vir Domini subilum, litia. Fratres ilaque qui eum, nimia ejus devincli
rapitur in soporem, el in labore spirMus vehemenli, JJ charitate, secuti fuerant, et in opere Dei praesiabant
caruis subsidil infmniias. Adesl coeleslis claviger familiare Jcontuberuium, timore mortis, et iuedioe
quiescenii, et in sccrelarium misericordise, per squalore compulsi, fracti animo recesserunt, reli-
ostium blandoe consolalionis inducit, dicens ei : cto eo ad propria remeantes. llle, rie queni grava-
< Surge, Amande, ne limeas, non peribis: elevadent 1 ret, et sine sumptu ponerel Evangelium, propriis
periculuin, quos libi necessitatis hujus societas ag- manibus laborabat, unde viveret, et ut pr<»facul-
gregavit. > Hoc dicto, soinims pariter et procella! laie minislraret necessilalem patieutibus.
dispergitur, et tranquillilalis optatae refulget lseta[ 50. [CAP.XIX.] Nihil esl tam arduum, tamquc
serenitas. Mane itaque faclo, nave dimissa, refun- diflicile, quod non expugnet opera pertinax, el fre-
diintiiromiies in aridam.etde liberationesua gratias: quens lima complanet; maxime cum diligenlise cu-
exhibenlcs, ad propria diriguntur. Gloriosus Deus; mes gratia suffragalur. Aperilur landem laboribus
in sanclis suis, qui clamanieni ad se servum suuin1 sanctis ostium grande, et magnatis ad fidem cuiu
tam misericordiler audivit, adjuvit potenter, effica- populo confluentibus, vir sanclus in virtule Dei cpn-
(146) Philippus tradit S. Amalidum obiisse anno1 quse sub filio Dagoberlo el nepotibus Chlodoveo II
661, hinc auticipai, quasi sub Clilolhaiio 11facta , etS. Sigeberlo conligeruni.
PATRCL. CC1!I. kO
1251 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBONJE SPEI 12BJ
fringil idola, tcinpla deslruil, aliaria demolitur, A uiiser irahifur, miserabilior crucialu.quam diflinilio-
cullum niiseia.' superstilionis excludil, et abdicat ne crudcli; sicque jam lotus fere plagis absumptus,
ilecepla: gentililatis crrOrcs. Ad luudem igiiur ct ut non homo, sed cadavcr ereptum bestioevideretur.
gloriam nominis Dei vivificoecrucis erigitur (riuin- 52. Mens lmmilis non confiindilur ad repulsain;
phale vexilluin: mutalo ritu, pro fidelibus offerun- sed in illius iniseratrone rcspiral, qui non derelin-
iur hostioesalutarcs; ct carnilicini libaminis cruore quil in finem, nec precein pauperis aversaiur. Mox
siiblalo, rcligionis calholicae cultus eucharis inslau- a facie judicis vir snnctus egreditur, ct ad locum
ralur. ^Edilicalur in eodem loco fidelium suniplibus supplicii cnm festiiiaiioneprocedit; sed misericordise
fabrica celebris, quse in fidei domiciliuin solemnibus gressus, 'manus apparitorum violeuta proecesserai,
cdita sacramcntis, sub aposlolorum Principis honore et extorta laqueo vita, carnis ac spirilus objecerat
et nominc, B. Amandi ministerio consecralur. Con- triste dissidium. Deponit itaque de ligno corpus
struiiur item allera cultibus divinis ecclcsia, in Ioco exaninie, et ad cellnin, in qua orare consucverat,
quem Blandiniuin vocare consueverat vohiplaluin jubet assislenlium manibus deportari. Ilinc amotis
seclatrix prisca gentililas : eo quod blandiliis lenis, omnibus, orationi totus incumbit, prodit ab intimo
et amcenitate proecipuusviderelur. Ubi Deo servien- pectore sancta suspiria; rigat faciem piarumproflu-
lium probata constituens ofiScia clericorum, curoe vio lacrymariim, et totis animoeviribus, iu occursum
pastoralis oflicium, discipulo suo viro venerabili tra- divinoemiseraiionis exsurgit, ut ad vitam redeat sic
didit Floreberto. Sub illius felici magisterio, S. Bavo exstinctus, et ad salutis remedia denuo repareuir.
secrelum votivae reclusionis inlravit, postquam a Non prseciditur a fonie rivus, nec vena beneficio pro-
vanilale soeculi B. Amandi proedicatione conversus prioe fraudatur originis. Pius affectus in amplexuni
cst, ct ecclesiaslico ritu, benediciionis gralia ;ton- pielatis, obvia beniguilaie colligitur, et pelilionem
suralus. In qua , vigiliis, jcjuniis, orationibus con- filii non averlit paterna dignalio. Redil transfuga
veuienlcr inlenlus, se ipsum Deo Pairi hostiam vi- spiritus in jus possessionis erepise, et redivivis do-
vam, sanclam, bcneplaccntem, juxla instituiionem nata sensibus, caro morlua suscitalur, cxclusis te-
viri Dei salagebat fideliter exhibere. nebris lumina revolvuntur in lucem, et corporis in-
51. [CAP. XX.] Gloriosa semper ct efiicax cir- gesti rigore laxato, in prislini sermonis lingua,
ca suos divina dignalio bonis meliora supponit renovatur oflicium. Mane ilaque facto, convocalis
718 (1^7), el optima perfeciionis coronat accessu. fratribus, aquam vir sanctus jussit affcrri, ut vul-
Magna et admirabilis Amandi gloria in salutari san- neriiin sordes, utfluxi cruoris asperginem, minisier
cto : gloriam et decorem magnum posuerat Dominus C I devotus ablueret, ne quid pielaiis deesset oiHeio.
supereum; sed quania Iuerit virtutis ejus, sancti- Crcdiiul ad obsequium funeris, abliitionis extgi fa-
talisque perfeclio, scquentis attestatione miraculi niulaliim, et donandum corpus existimant beneficio
declaratur. Ad urbem Menapiorum (148), quse Tor- sepulturoe. Sed ingressi cellain, colloqueniem pari-
nacus vulgalo noniine dicitur, vir beatus ascenderal, ler, ct assidcntem-viro Dei, quem defiinclum reli-
ivitriam gloria sanclitatis illustrans, elgratiam sua- querant, non sine stupore, et admiraiione conspi-
vitatis infundens po"pulojam credenti. Reside'jal ibi ciunt, miignificantes in opere lani solemni miseri-
comes Dotto judex a rege delegatus in provinciain, cordiam Redemptoris. Quos vir sanctus humililer
ul publicis aclionibus ordinem, finem conlroversiis, obsecrat et oblestalur in Domino, ne publicenl
judiciis formam, culpis supplicia, justa mccrentibus hoc sccrctum; sed silemio supprimant cauliori,
exhiberel. Sedcnle eo pro (ribunali, vira lic(oribus quod non de merito fragilitatis humanae, sed de in-
cxhibetur, corruptus infamia, correptus in culpa, dulgentia fuerat divinitalis exceptum. Mcns etenim
niiserabilis pcena, cui mortis senlcniiani populus saucla, nunquam ab humilitatis lcnore dissiliens ,
terribilitcr inclauiabat. Judex, sicul paulo truculen- nihil aliud in operibus suis, nisi divini nominis cla-
tioret indulgcns iraejuslo amplius erai, ad clamorem ritalem, nisi ccelestis regni gloriam requirebat; liu-
plebis, in miserum, suspensionis ferale jaculalur manifavoris iirecebras et honiiiiurn laudes, tanquam
ediclum. Sed vir beatus, qui tolus semper in Domi- virus exsecrabatur horrendum. Loto igitur corpore,
no misericordise visceribus alfluebat, miseratus ad- sic carnis scissuras, et hiantia vulnera solidavit, ut
diclum, partes suas apud judicem suppliciler intcr- nullum superessetde prislina corruplione vestigium.
ponit, preces pro absolulione porrigit periluri, et Muueralum taliter remiltensad propria, sanum pa-
dari sibi poslulat auimam, qiiani seulentia suprcmae renlibus el incolumcm resignavit.
damnatioiiis involverat. Obstinationem plerumque 35, [CAP.XXI.] Frustra quserilur latebra, cum
paril elalio, e( immiiis nasciturde obstinatione con- fama loqualur in ptiblicum, nec carei ornanieiUo
teniptcs. Imniobilis manet animosiias judicis, nec glorioe,qtiem glorificare majesias scterna di^posuil.
nieiitum sanciilatis advertit; sed precuni supplica- Crescit in dies, Ialeque diffunditur amabilis Amandi
lione rejecla irrevocabiliter manere deccrnit, quoe nomen et gloria, el lanquam de prompluario lumi-
semel fueral indicta damnalio. Igilur ad palibiiluin nis, gloriosus emicat de lanti admiratione miraculi
»
(117) Ita mss., ast edita superpo.ut (li8) Hanc Menapiorum sedem vindicavimus§ 3.
1455 VITA S. AMANDI. 1254
inagniflecnlioeclarioris sincera serenitas. De lanlse A ornalum, quam m Ghristo per Evangeliuin gennit
virtutis eminentia gratiam recipil ampliorem: rigore susceptoe soboJis generosa fecundilas. Inclyla virgo
deposito Gentilium, colla pridem dura molleseunt, Aldegundis (155), quam fonneedotibus et dignilate
odiorum sepultis aculeis, perseculionis invidia de- natalium, moriim gratia fecerat et lidelis institulio
fluil in amorem : et maliliai vepres dulcorem refe- digniorem', pudicitise procos el copuloe uuplialis
iunt charitalis. Cervices sponlaneas subjiciuiit fidei illecebra fugiens, in iticorriiplionis oeternac thaln-
sacramenlis , el profligatis sedibus idolorum, sicul mum pervenire cum titulo virginilatis ardentius
erroris lerminuni, sic exlermhiium deferunl feritati. affectabat. Haecclandestinsefugse, silveslrisque lati-
Erigunt prseclara Dominicaepassionis insignia , et.in buli beneficio de manibus elapsa quoereniium, ubi
honorem Salvaloris ecclesias.et altaria sancta con- ad Altimonlis (156) monasleiiuin proefaloscomperil
stiluunl, ac fideli obedienlia sancti Palris monita adventasse pontifices,desidcriiiin mora corporis non
proseqiiuntur. tardante, feslinanter ad eos tanquam ad urbem re-
CAPUT IV. fugii convolavit. Ad sanctorum ilaque procumbcns
Conversio variorum ad vilam monasikam. Exsilium vestigia, quid litneret.edocuil, aperuil quid optaret,
et redilus S. Amandi. Baptismus S. Sigeberli. quid expediret, petiil erudiri. Ctijtis aninuim flu-
34. 719 [CAP. XXII.] Erat ex multo lempore " ctuantem B. Amandus diserto sermone reficiens, iu
desiderans videre eum B. Gislenus {149), qui tan- arcem propositi celsioris evexit , et imposito sacri
quam sidus eximium, cujns rulilans splendor ab velaminisusu,spoiisovirgini sponsam virginem(157)
oriente parel in occidentem, ccelesli ductus oracu- consecravit.Quae votieompos rohorala felicius(158),
lo, a Gnecise finibus migraral in Gallias (150). Hic Malbodium rediit, ubi primum lalucrat. Ibi sancto
cum viri Dei visione par-iler et alloquio (151) fuisset annilente pontifice, et Dagoberti (159) regis inu-
inslructus, el in opus sanctum conlinua fruclifica- niiicentia suffraganle, monasterium conslruxit Doo
tione proficerel; occasione sumpla pro dedicatione servieniium feminarum.
inonaslerii sui, quod de novo conslruxerat, servum 36. [CAP.XXIV.] Simili B. Riclrudis (160) cum
Dei diligenliiis sluduii evocare, ut cum B. Autber- filia S. Eusebia exemplo, gloriosi pontificis monitis
to (152) Cameracensi episcopo, novi operisfabricam, animaia, munila consiliis, adjuta prccibus, evecla
in gralise ccelestishabitaculumconsecrarcl. Hic dum suffragiis, Martianis (161) monaslerio, quod sanclus
sacris mysticis ambo pariler insudarent, et formoe Pater ante fundaverat (162), suhejusdem discipulo
visibilisexeinplar fidelium mentibus satagerent con- Jonatho (163) abbate, vovit et exsolvit Domino salu-
venienter imprimere, pio convenlus audilu Madel- _ taris continenlioecselibatuin.
Q
garius comes, qui et Vincenlius (155), a saeculi 37. Filius ejus Maurontns (164), sancto Patre
vaaitatibus ad divinse convertitur obsequia pictaiis. divina celebranle mysleria, cuni sacris aslarel reve-
Hic, cum inter palatinos principes clarus et nobilis, renter altaribus , vidit idein sanclus poulifex apis
regique gratissimus haberetur; mundo renunliaus, volatu caput gyrante circumdari. Concipil hic altius
vivificseprsedicaliouis iiislinclu.juxtabealiPoiilificis aliquid perspicax animus viri Dei, et quia ministra
salularem doctrinam, didicit a voluulatibus suis cor dulcoris est, et castilatis mater apicula, fideli con-
averlere, resistere carnis affeclibus (154), propriuin jeclal auspicio, perpeluse suavitatis in eo gratiam
uil habere ; factusque est voluntarioemuniceps pau- castimonioemerito pfopagari. Dehinc adolescenlem
pertatis, elsanctiiaiis laudabile propositum gloriosae secretius evocans, quid viderit, indicat; quid visio
consummalionis exitu coronavil. portendat, edisserit ; et ad formam propositi san-
35. [CAP.XXIII.] Laudalur arbora fruclibus, el clioris (165) invitat. Ille licet amicis suadentibus, et
ex odore suo balsama comprobanlur. Prelium mer- matris connivenle consilio et Iioereditatis orbatoe
cibus speciesetususascribunt, venuslas operis com- provocante defeclu, propensius ad conjugii copulam
niendal artificem; servo Dei celebrem compingit traheretur; ruptis necessilatum vinculis, salutari-

(149) Colitur S. Gislenus 9 Octobris. D (157) Hsec supra relulimus, facta circa an. 661.
(150) Belgicam scilicet, ubi ad Hainam fluvium, a (158) De oppiilo Hannonise Malbodio, a quo leuca
quo llannonise comitalus appellalur, monaslerium distat inonaslerium Altimonlense, egimus ad ejus
condidit, cui oppidum ab eo Gislenopolis diclum , Vilani.
accrevit. (159) lmo S. Sigeberti,qviemtum Austrasiseregem
(151) Hunc invisil, relicloepiscopaluTrajcclensi, fuisse, et quamplurima monasleria condidisse, di-
anno 650. ximus i Februarii.
(152) Fulbertus in Vita S. Autberti 15 Decemb. (160). De iisegimus ad Vilam S. Adalbaldi marili
refcrt etiain hanc consecralionem a SS. Autbcrto S. Riclrudis 2 Februarii.
etAmando faclam. Contigil circa an. 655. (161) De Marchianensi, seu Martianensi, mona-
(155) Colitur 14 Jul. in cujus Vila et S. Autberti sterio egimus ibidem et supra § 4. Elcganter id de-
eadem referuntur. scribil Buzelinus lib. i Gallo-Flandrise cap, 41.
(154) Alterum ms. voluptatibus. (162) Anno 645.
(155) Triplicem S. Aldeguudis Vitam dedimus.SO (165) S. Jonalus colitur i Aug.
Januar. (164) Hanc eadem hisloriam refert Hiichaldusln
(156) DeAltimontensi monaslerio egimus 16 Ja- Viia S. Rictrudis. Id. § 14 iu seneciute S. Amandi
nuar. ad Vitam S. Marcelli papaj, cujus reliquioe contigisse diximus.
illuc sunt translaioe. (165) Alter codex, aretiorit.
1255 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISBONiE SPEI 1256
bus monitis auimum pariter el cnput inclinal ; ct V ne(ra( loca, rcclinalorium pacis exsilio queeriians
prseslilo soleniiiiler coiiiincntioe volo, juxta niorem GIlabori.
ecclcsiasticum, beali pontificis niinislerio tonsu- 40. Nunquam lamen animus exsulat a divinis; sed
ralur, cl divinis eflicaciler totus mancipatur obse- verbum prseslat Dominus cvangelizanli virtuie niul-
quiis. la, et in die nubis et caliginis-serviim solatur inson-
58. [CAP.XXV.] Nihil relinquit intentatum sancta lem. Nocenli poenas ingerit, el fruclu venlris privat
scdulitas, ncc difliculiaiis objectus alfectum veroe adulleram, quia juxta verburh Sapienlis: < Spuria
pielalis elidit, vcl amori snncto 720 generat difli- vilulamina non dabunt radices altas, et semen ab
dcnliam res timoris. Vir ilaque, ne quid sibi apud iniquo (oro externiinabilur (Sap. iv). > Rex igitur
Dominum meriti deilual aul favoris, non sibi parcere de successione diffidens, repudium mandal adullera),
proponit, ul saluti consulat aliorum, elul congrcget et totus in alios transil affectus : hoc specialiter
percuntes, offerre proprii sanguinis hosliam non re- affectans et sedulis expetens votis, ne careant sce-
cusat. lgitur ad Sclavos iter (166) dirigil, quibus ptra regenlibus, nec regia dignilas liberorum poste-
necduin fueral annunlialuin deChristo, ut in castra ritate fraudelur. Terlius aptatur thalamus, et se-
lidei colligal alienos, el ad gloriam Regis oeternisub ciindum regis voliinlatem virgo nohilis inducilur el
signis doceat mililare coeleslibus el lyrannicis Sa- B fccunda, quae marilum sobole, regnntore subdilos,
tansc legibus reluclari. Sed non esl omniuin fides , regnum muneret successore. Inter hoecDagoberlus
i:ec obcdiunt omnes Evangelio, quia non capiunt non iinmemor praevaricationisadmissse,ad Doniinum
lenebroe luminis sacramenlum ; nec sementi con- convertitur ab serumna delicti, dum cordi ejus infi-
gruil lcrra , quse non humoris proprii fecundalur gilur terribilis spina judicii. Eleemosynis peccata
impcndiis. Paucis (amen ad fidem convcrsis, verbi redimit, obsecralionibiis ccelum, donariis, altaria
divini curam dclegal, e( minisleria sacra disponit, confrcquental. Respicil Doniiiuis humiliiaicm servi
ne quid possel deesse salvandis. Ipse vero ad pro- stii, el datur ei divino munere filius, parentuin glo-
prias oves reveriiiur, cuin pertinaciter et promiscue riatio, reparatio generis, spei bonoetitulus, gaudium
caetera turba in errorum suorum jaceret involucris, subditorum. Deliberat ergo laelus cl anxius pater,
nec sibi vidcrclur idoneum, si margaritas Domini cui potissimum commillere parvulum debeat, ad
niitlcrel ante porcos, et sauclum canibus erogari. suscipienda regenerationis sancioc salularia sacra-
Excuso ilaqtie in eos juxta Domini prceceptum pul- menta, quem lanti muneris velit esse cusiodem,
vere pediiin, commeaiu (elici evocalur iu Gallias, el quem lutorem spei suae, quem regiae successiouis
proedicaiionis opus repetit iniercisum. _ minislrum proeparel et altorem.
59. [CAP.XXVI.] Iuterea Dagoberltis ingenlibus 41. [CAP.XXVII.] Subit animum multa cogitaniis
victoriis, et rebtis supra lidem prosperis factus ela- Sancli mcmoria, solusque apud eum non dtibi-e
lior, a via justitioe cor deflectit in facinus, et flagi- oesiimaiiouis judicio diguus quam maxime reperi-
liis inquinat regiam dignitatem. Conjugii violat sa- tur, cui jure debeat tantse reverenliee lam dulcis
cramenluin , et rejecta uxore legilima (167), in as- fasciculus assiguari. Prolinus ex ore regis emissis
sumplse pellieis demigrai amplexus. Quod ubi ad circumquaque cursoribus , quoeritur servus Dei,
sancii poutificis processit audituni, mcerore confi- mulioque repertus labore, cum gaudio et exsulta-
citur, innoccnlioe slatum, ruinam virlulis, regise lione reducilur. Regredienti Dagobertus hilaris
majestatis injuriam, notam feralis exempli, nientis et jucundus occurrit, el injurise memor et re^ise
anxielale prosequitur. Et quia juslus, ut leo couli- dignitatis oblitus, ingredientis vestigia pronus am-
dit, ct prolxita virltis corripit insipientes, ingreditur plectitur, delicti veniam postulat et errorem suum
audacler ad regem, sicqiiehominem corripil.ut gra- conressione- humili detesialur. Pretiosus Domini
dui deferat, et sic verbum reprehensionis exponit, confessor, sicut mitis seinper erat et humilis corde,
ut nec offensae locum perquirat aul gratioe. Lconis plusque veniam paratus exerere (169), quani vindi-
fcritas non verbcre, sed blanditiis regitur; regia D ctam, prsevenit humililatis obsequio sic proslratum,
dignitas non reprehensione corrigilur, sed prosilit jacentem 721 subleval et gratiam compensat inju-
in furorem. Ad monita viri Dei, regis animus con- rise. Factus ille de viri Dei benignitate securior,
tumescii in iram ; diviniiatis honore calcato, pieia- quid poslulct, aperit, et, ut induliuin sibi coelitus
lis eliminalo respectu, jubct a regni sui (inibus nii- parvulum ccelestibus innovet sacramenlis , multa
nislrum veritalis excedere ; confusionis suae repu- snpplicatione dcposcit. Vir Domini, qui nihil ir»
tans invenire solalium, si viri Dei removeal crude- mundo nisi Domiui voluiilalem, nil nisi cceleste re-
lis vindicla proesentiam. Ille vocis divinse non im- quirebat imperium, ne terreni regis familiariiaiem
menior: < Si vos persecuti fuerint in una civilate, t.ili videretur usurpare voluisse comniercio, primo
fugite in aliam (Maith. x), > dat iroelocum, et ad in- quidein renuit; sed agente supplici regis iusiantia,
lerminalioiiem regis cgreditur, reinoliora (168) pe- et idipsum supersuadentibus gloriosis viris, Audoeno

(166) Circa anniiin 633, ut diclum § 10. exsul anno 634.

(167) Gomadrude, quod sterilis essel. {,169)In altero ms. exercere.
(168) Rcgiium Chariberli Iratris Dagoberli adiil
»257 VITA b. AMANDl. 1258
el Eligio (quos adhuc regia familiaritas inter pa- A sanclus onini sagacitatc et sludio salagit lionorare
latinos principes, dileclionis et fidei speciali ce- ministerium suum, prava corrigens, debilia susten-
lebrabat exemplo) reverenter annuit poslulatis, et tans, consolidans fracta, sana conservans, dispers»
pium regise voluntati spopondit obsequium. recolligens. Non exerit typum dominanlis in clero ;
42. [CAP.XXVIH.] Convenientibtis (170) ilaque setl forma facttis gregis, omnibus se praebet humi-
Atuelianis in unum magnatis et primoribus regni, litalis exemplnm, justilioe viam, innoccnlioespecu-
jtixta regis ediclum, deporlatur ad baplisterium lum, castimonise decus, lilulum sanctitaiis. ^Equa-
parvulus snnctipontificis ministerio sacris mysleriis bilem se pracslat humilibus, in elatos rectiiudinis
innovandus. Cumque proesignatione solemni, juxta erigilur zelo; corrigit in mansuctudine delinquen-
morem ecclesiasticum, catechumenum eum faceret, tes.; rebelles piae severitatis animadversione con-
quanlse apud Deum virlulis esset et gratioe, divina cludit. Colit diligenlia subditos ; pares obsequiis ,
pietas in conspectu hominum mirabili declarat judi- reverentia summos, recreatorpauperiim, mcercntium
cio, Puer namque quadraginla ferme ab orlu habens consolaior, plebis deliciae, gloriae magnalorum, sa-
dies, cum, oratioue finita, uon essel in multiltidine lulis in omnes et gratise propagator.
lam frequenli, qui iocum suppleret idiotoe, clara 44. [CAP.XXX.] Sed qiiemadmoduin scriptum
voce respondil, Amen, et omuium qtii audierunt in 6 csl : < Ecce, qui serviunt ei, non stint stabiles, ct
se oculos el corda converiil. Miranlur et stupcnt in angelis suis reperil pravilatcm (Job iv); > re-
tam insolitum, lamqtie solemne miraculiim, bcattim perla est in ministris altaris etseruinnosa calamitas,
prsedicanl regem de lam felici snsceploeprolis auspi- el inventa esl eornm misera conversalio ad pondus
cio, puero fulurse probitalis vaticinanlur insignia, saucluarii mintis habcns. Sacerdoles namque et le-
commendant in rei novitate bonitatem Dei, meriltim vitoe, qui ccelesiibus coeremoniisarctius deberenl el
viri sancti, graliani sacramenti. Renovatur ilaque sincerius obligari, respeclu divini timoris abjecto,
parvulus salularibiis sacramentis, et in novam trans- comessationibus el ebrietatibus, cubilibus et im-
fertur divino muncre crealuram. Fit omnibus com- pudiciliis deserviebant, curam carnis agentes in
munis exsulialio, referunlur ab omnibus gratioatanli desideriis, 722 desideria patris sui diaboli, volu-
muneris Largilori, el cnni loetiliscmanipulis siuguli ptalis obscenitatihiis adimplentes. Angariatur aniino
reverluntur ad propria. Sic servi Dei favor el gra vir bealus, et in forliludinis zeltim justa scveritate
lia gloriosus augmcnlalur, et quo diffusius circum- sesiibrigens, conslanier resistit errantibus, arguit,
fertur, dulcius enitescit. increpat, obsecrat opportune et importune, proedicat
CAPUT V. _ innoccnliae viam, et correclionis sarculo de vinea
EpiscopatusS.Amandi Trajectensis. Epislola S. Mar- Domini densitatem veprinm conatur avellere. Nou
lini papw. facile medicamini despcrata cedit infirmilas, ncc
43. [CAP.XXIX.] Sane posl decessum beati Joan- lihenler verbnm veritalis recipit indurata maltia.
nis (171) Trajeclensis episcopi, fervente circa vi- Flammis edacibus salamandra convivil, et, quae in
rum Dei Dagoberti (172)regis affeclu, eleclione exitium dantur honiini, vitam prsestant venena
cleri, pctitione p&puli, honoralorum assensu, com- serpenli. Sic in fsecibus suis malesana requicscit
provincialium voto, servus Domini reverenter et impietas, el prsevaricaliontim frutices radicis malse
inslanler expetitur, renilens et invilus trahiiur ad germinat infausta fecundilas. Deprehensus in sphse-
calhedrain, et pastorali ctira dignus, nmnitim voce ram se convolvit ericius, et atlreclanlis manum
et desidcrio conclamaiur. Ille se houore indignum spinarum cruentat aculeis. Sic malignanlium re-
conslanter edicit, oneri se fatetur iinparem, non bellis et fraudulenla congcries, non solum monitis
satis utilem cursc, mintis idoneum dignilali. Sed salutaribus non obaudit; sedmachinationibus noxiis
pictalis suhnixa zelo multorum sludia convalescunt, appelit innocenlem; et pro snbventionis sanctoe
et in cathedra pontificali, generali omnium assensu beneficio, persccutiones excilat et offensas.
favorabiliter collocaiur. Indignum siqiiidcm judica- D •45.[CAP.XXXI.]RexintereaDagoberlusdiem(173)
tur ab omnibus, si tam clara sedes, tnnli Patris so- clatidit exirenuim, regnaulibus pro eo filiis suis
latio non ornetur, si tantus Paler tanlo lempore, Clodoveo in Francia (174), etin Auslria Sigeberto,
sine lilnlo debeat mililare, si lam fideli dulcique quem B. Amandus de sacro fonle susceperat. Con-
consilio domus regia defraudelur. Tam sinceroede- siderans idem. vir Domini, suam nihil industriam
voiionis ins(anlia) vir bealus, querulus, trislis et proficere, nilconferre sollicitudinem,benevoleniiain
anxius acquiescit, el qno indigniore.m se clamital, nil mereri, nisi contradiclionum stimulos, et ctuii-
dignior ab omnibus oeslimalur, dignoque universi- culos odiorum, latere disposuit, et exire de medio
talis prscconio, sancloe bumililatis exhibitio com- nationis pravoe et perversee, ne vel illis dc rebel-
mendalur. Peraclis igiiur, qtioein ordinatione pon- lione delicti pondus accresceret, vel eorum culpis
tificis solent et debcnt solemniter exhiberi, vir exigenlibus, labor suus infructtiosior appareret.

(170) Anno655. (175) Anno 644, 19 Januar.

(171) Auno C46. SSJnlii. (114) In Nenstria seu Francia Occidentali, ut an-
(172) Imo S. Sigeberlo, triennio post mortem Da- tiquiores loquebantur.
goberti.
 1259 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^E SPEI 1260
Sed quia sapientis est examinare consilia, el non A gaudii tibertalem inducil, luntiim pro durilia sacer-
cilo ad nova facili volubilitate prolabi, sicut per doltim genlis illitis conteriiriur, quod poslpositis
Snlomonem dicitur : < Ornnia foc ctim consilio, et salulis suaesuffragiis, atqueRedemptoris nostri con-
post facliim non pcenitebis (Eccli. xxxn), > directa teinnentes servitia, vitiorum fcederibus ingravantur.
*ad Urbem legatione, laboris suscepti molestias, et Quibus ad prseparandam salulem, quandoquidem
desiderium cordis sui B. Martino(175), tunc Rnmano tanto nos necesse est imporlunis prsedicationibus
pontifici, signalis direxit apicibus, ejus volens uti imminerc, quanttim perfectse negotiationis, credito-
consilio, cujus suberat potestati. Quos plenis vene- rum nobis lalenlorum duplicat assignatio, atque
rationo oculis vir Aposlolicus, pio perlegens intel- 723 Dominicoevocisad suscipiendam ejus requicm
lcctu, plenam consolationls et revereiiliae rescripsit persuadet assertio. Suggestum est namque nobis eo
epistolam, cohortans eum ad perseverantiae virtutem, quod presbyteri, seu diaconi, aliique sacerdotalis
qua fidclium omniuin merita coronanltir. Jam enim oflicii postsuas ordinaliones, in lapsum inquinantur,
famoediscurrente proeconio, vitoesanctitas, prsedica- el propieren niinio mcerore fraternitatem tuam
lionis inslaniia, gratia virttitum beato papoeinnotue- aslringi, velleque paslorale obsequium pro eorum
rant, et quem Deus perfuderat gralia, sincerius ab inobedienlia deponere, el vacationem ab episcopatus
eo.et ardentiiis amabntur. Deslinavit praeler hoc ei B laboribus eligere,et silentio atque otio vilam degere,
sanclorum pigm)ra,qu;epostulaverat, el synodalium quam in his, qnse tilii commissa sunt, permanere ;
(lecreloruin volumen egregium, qtiod quiuque (170) dicenle Doniino : < Beatus qni perseveraverit usque
partitum lomis ipse descripserat (177), et mandata in finem (Matth. x). > Unde nanique beaia perseve-
rcgi Sigeberlo perferenda transmisit. Unde datitr rantia, nisi de viriule palientioe? Quia secundum
inlelligi B. Amandum magni meriti, et nominis ex- aposlolicam proedicationein < omnes qui voluerint in
slitisse, qnem tantus confessor, lidei coliimua, et Chrislo pie vivere, perseculiones patiunlur (// Tim.
universalis EcclesioePater, tantae dignatioiiis niniic- in). > Ideoque, frater charissime, non vos afflictio-
ravitjiusignibtis, cujus absentem procsentiamfnmiliari num amaritudo a pio menlis veslrae proposiio coar-
recolligehaiiniiiitii, quem dignius ea sui parle reco- ctet recedere, considerans qiianla pro absolutione
l(.'batct dulcius, qtiia lidelius alque jucundius ami- nostri, et liberatione, Crealor Dominusque nosler
cilioeratio possidetur. Ut vero pracdiclae locutionis peptulerit, quibusque contumeliis afficiendum tra-
noslroe assertio, dcterso dubietatis nubilo, confir- diderit, ut nos a vinculis polestalis diabolicnelibe-
inettir, pra'faiam epistolam ejusdem papse ad B. raret.
Amandtim directam, huic nostro sermoni subjun- 47. Proplerca nullatenus in htijusmodi peccaio
*' delinquenlibus, ad deslructionem (180) canonum,
gere placuil,jcuj<isiste modus esi :
46. [CAP.XXXII.] Dileclissimo fratri Aniando, compassionem exhibeas. Nam qui seiuel post suam
Martinus (178). ordinationcm in lapstim cecitlerit ; deinceps jam
Fraternilatis luae, studio pietalis congestam epi- deposilus erit, nullumque gradttm sacerdolii poterii
slolam (179) suscipiente animus noster rclevari adipisci; sed sufficiatei lameniationibus, flelibusque
cognoscitur : qnippe qtioniam liiijus saeculi flucliva- assiduis quoad vixerit, in eadeni pceniletilia perdu-
gas, alque transitorias despiciens oblectaliones, illa rare, ul commissum dcliclum divina gralia exsliu-
quaeperpctua el sublimia dona pro Domini Dei noslri guere valeat. Si (181) enim tales quxiiinus ad sa-
obseqniis iribuunliir, appctere ccrium esi. Ex rela- cros ordines promovendos, quihus nulla ruga, nul-
lione igitur,ju.\ta lenorein itieefralorniiaiis episloloe, lumqiie vilee contagium preepediat : quanto magis.
laloris proeseiHium, labortnn luorum cerlamen co- si post ordinationein suam quispiam in lapsuui ce-
gnovimus, ex quibus ccelestis palriae ascensum ciderit, et proevaricalionis peccato deprebendalur
hnniiliiaiis mentibtis, aique contritis corporibus, ohnoxiiis, oninimodo prohibeiiilus esl, cum nianibus
vobis fuluroruin gaudiorum largienda sunt munera. lutulenlis alque pollutis, niysicrium noslrse saluiis
Nam, cum sit ntilli oninino coinparalioni coaequan- r> traclare? Sicque hujusmodi semper juxla sacroruni
dum, quod a Crealore nostro pro bonis serviliis canonum stattita in hac vita deposims, ut ab illo,
compensatur, duni brevi alque parvo lemporis spatio qui mentis inleriora scruiatur, nulltimqiie de ovi-
fniitinlur labores, quos pro dilectione ipsius susti- btis errare coiigaudel, dtiin aspexerit sincerain pce-
nemus; consideralione refrigerii non oportet libenli nitenliam ejus, in lerribili judicio liabeat reconci-
nnimo tolerare prsesentis vitoeangustias.Scd, qtian- lialum. Ideoque ilerum horlamur chariiatem luam,
luin nobis laborum vestrorum opnratio magnam exeinplo ejus qui pro nobis paii et mori voluii, prom-

(175) S. Martintis crealus anno 647, in exsilium
deportalus anno 653, colitur 12 Novemb.
(176) Acta Synodi Rom.-s sub S. Mnriino papa
habitic anno Coiistantis VIII, 3 Nonas Ocioh. lnd.
vin lum cccpia, Christi 649 dislinrlse habenlur
cuinqtie secrelnriis, nctionibus, vel sessionibtis.
(177) ln Aclis S. Marlini dicitur, < faciens exem-
plaria; > quae i drscribi cnravernl: > infra enim
»il : i prujvidimus vobis diligeru volumiua. >
(178) Exstal ea Epistola in fine dicUe Synodi, et
lomo I Conciliorum Gallioe a Sirmoudo ediioiiini.
Eamdein conliilinius ctim mss. Elnoncusi, Blandi-
niensi, et qunluor aliis.
(179) Alii suscipiens, el suscipientes.
(180) Haec pontificis verha relulil Gralianus in
Decreliini dist. 50, cap. 2, Qui semel post.
(181) Ihec quoque recilal Graiianus dist. 50,
cap. 12.
1261 VITA 3. AMANDI. 1263
plos vos in cunclis ejus scrvitiis permanere. Neque A buimus, ne pro quadam negligenlia et animarum
nos pigeai lemporales crucialus pro Christi nomine detiimcnto, qtiae nobis conimissaesiinl, culpa reati-
suslinere; sed emolumenta fiilurae remunerationis ludinis astringamur: cceliini genernlem fralrum, et
hiijiis saecnfivexaliones tolerare persuadeant. Scri- cocpiscoporum noslrorum, in hac Romana civiiaur
ptuni namque est: < Quid relribiiam Domino pro congregnre. Qiiorum praesentia memoraloruin hsere-
omnibus quae retribuit mihi? Calicem salularis acci- ticorum scclorosa conscripta examinala, alque de-
piam, ct nomen Domini iuvocabo [Psal. cxv). >Tau- ntidala siinl, et aposlolico mucrone, Palrumque dif-
tum enima nobisexigilur, quanliim possumus fatnu- (initionibus, uno orc, unoque spiriru condemnavi-
iaius nostri obsequia commodare. Ctimqtie cuncta mus; ul cognoscentes uni.versi errorem, qui in eis
qtise nobis, ad confortandos fraternitaiis vesiraeani- cjnlinetur, eortim pollniione nullalenus maculen-
mos, polerant ministrare, largiente supcrnae mnje- ttir. Unde prsevidimtis volumina gestorum synoda-
slatis cleiuentfa, vobis sint procul dubjo manifesia, num in praesenli vobis (194) dirigere, una cum En-
reslat ut de aliis quae nos per stia scripta consuluit, cyclica nostra, ex quorum serie omnia subtiliter po-
fratcniitali veslrae significemus. teslis addiscere, et tenebras illorum nobiscum, ut
48. Credimus etenim ad vos pervenisse, quomodo filii lucis, exstinguere.
in conturbatione reclae fidei, et catholicae EcclesiaeB 49. Idcirco sttideat fralertiilas lua omnibus eadern
conculcalione, anle bos plus minus (182) quindecim innolescere, ut lam abominandam hoeresini nobis-
aanos, a Sergio (183) falso episcopo Conslanlinopo- cum exsecrenlur, quamque stiae salulis sacrainenta
litano, in auxilio habenle (184) tunc imperantem indiscere valeant, alque sydonali convenlione, om-
Heracliun),exsecranda el abominanda hacrcsispiillu- niuin fratrum et coepiscoporum noslrorum parlium
lavit Apolliiiarislarum (185), et Severianorum (186), illarum effecta, secundum tenorem Encyclicoca nobis
Etitychiauislartiin (187), alque Mauichseorum (188) direcloe, scripla, una cum subscriptionibus vesiris
errorem renovantem. Quam successor ejus Pyr- nobismel deslinanda concelebrent : confirmantes
rhtis (189), idemque episcopus, qui ambitionis faslu atqtie consentienles eis, quoe pro orlhodoxn fide el
ConsLanlinopolilanam sedem arripuit, in deterius deslructione hoorelicorum vesanioe nuper exortse a
auxit. Pro qtia re soepiusaposlolica sedes (190) per- nobis stalula 724 sl,nl- El Sigeberlum pr,ecce'!en-
suasionibus, conlestationibus atqtie increpationibus tissimum lilium nostrum regem Francorum, pro susc
plurimis, admonuit eos; qualenus ab hujtismodi Christianitatis remedio, consultissime admone atqua
errore recederent, et ad luinen pietatis, ex quo lapsi precare, dirigere nobis ex corpore fratrum nostro-
sunt, remearent. El non solum hoc facere nullate- Q rum, dilectissimos episcopos, qui sedis apostolicoe
nus voluerunt, sed et nunc successor ejus Pau- lcgatione, divina concedente propitiatione fimgi de-
lus (191), temerator fidei, episcopus Conslanlinopo- bcant, et quae in nostro concilio peracta- suni, eum
Jilauus aliud nequius excogiiavit ,in preejudicio ca- his synodalibus apicibus(195) noslris, atl clemeniis-
tholicsefidei conamen, quasi qtiae a decessoribus simuin principem nostruni sine dubio asporlari (196)
suis hoerctice exposita fuerant deslruens, et impe- facieuius, nl nostrorum labortim particeps effectus,
rialem typum (192), sacrilegoatisu, totius plenum mercedis cuinulum adipisci valeat, et sui regni pro-
perfidiae, a clementissiino principe noslro (193) lieri leciorem invenire eum, ctijus causa flagitari dignos-
persuasil, in quo promulgalum esl utomnes populi citur. Hoc namqtteet in ejus epistola exhortari eum
Chrisiiani credere debuissent. Idcoque neresse ha- cogiioscimus."

(182) Ergo circa annum Chr. 634, Heraclii imp.
24, quo pniriarcha creatus fuit Hierosolyiiiiianus
Spphroniiis orthodoxtis, sub quo liseresis Monothe-
litarwm, quse anno Heraclii 20 Chrisli 650cceperat,
fu;t dajiinala.
(183) Creatus est Sergius, anno Phocse impera-
toris 7 et antio uno anie iinperiiiin Heraclii, ergo
Chr. 609, niortuus vero indict. vni apud Nicephorum
inBreviario, anno 636.
(184) Dein inorluum anno imperii 51 Christi 641,
oclo annis antequani hoecepislola scribereiur.
(185) lla in dicla synod. Secrelario S. Marlinus
papa tradit < Sergiiini unam, secumlum impitim
Apollinarem, in Christo voliintatem el operaiionem
instiluere. > Ccepit ea hoeresis sub imperaloribus
Valente et Valentiniatio, datnnnta a S. Dainnso papa
Romse in Synodo anno373agit de eaSozomeiiiis lib.
vi, cap. 25.
(186) Severus sub Zenone imperator vixit. S.
Mariinus papa loco citato ail : < Cyruin Alcxandri-
num ad similiiiidinem Acephaloruin hsereiicoruiu
iinam operationem in Ciiristo preedicasse. >
(187) Euiyches naluraruiu iu Cliiisiooinnediscri-
incti sii.-tulii, daninattir in Ctialccdoiuwiai synodo
osciimcnica.
(188) Manichaciplurimas de Christo fabtilas com-
meiiii eranl. quas referl Timoiheiis presbyier apud
r. Coinhelis in Historia Monotlielilarum png. 451.
(189) Successor Sergii ejectus est sub Constanle
anno 642.
(190) Polissimiim S. Martini decessores Joanncs
IV et Theodorns.
(191) Sedil Patilus ab anno i Conslantii impela-
loris ail aiinuin 11 ab aniio Chrisli 641 ad 652.
(192) < Typum > auctor ViloeS. Marlini appellat
< iuorbiim inventeehnereseos, quo cntholicum dogma
destruitur, et otnnes oninino vocessanclorum Pa-
(rinn cnervantur; et nec unam nec duns voltinlatcs
aul operaliones in Christo Dominolicet coufiier-i. >
(193) lntliclioiie 6 anno Clirisli 648.
(194) < S. Mariinus, > ut in ejus Actis legilur,
< exemplaria per onines ectlesins Orientis et Occi-
deniis direxit, et per manus orihodoxoruin lidelium
direxil. >
(195) Sirmondus in Conciliis Gniliie, veslris.
(196) Ila inss.; al Sirmoiidiis oinittii fucietnus;*
1265 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON^ SPEI 1264
50. Reliquias vcro sanctorum, de qtiibtis prxsen- A dente commercio. Exbibetur ingredienti comis liila-
tiumlator nos adiuoiiuit, dari praecepimus.Nain co- rilas, depromunliir obseqtiia congrua sanciiiati,
dices jain cxinaniii sunt a noslra bibliothcca, ct conscritur modesli sermonis invicem grala conunu-
nnde dareei iiullatenus liabuiinus; transcribere au- nio. Vir Domini ubi ad inlimae voluniatis cst ad-
lem non potuil, quoninm festinanler de hac civiiaic missus arcanum, et dcprehendere poluit ad quid
regredi properavit. Ilis igiiur i(a preelibaiis, qtiaea sancleeviduaepia suspiraret inlenlio, congratulatione
nobis per cpistolam vobis scripla sunt, cffeciui fovei,erigitadmoniiionibus,confirmalexemplisdesi-
mancipari fraternitalem veslram liorlainur. Deus derii sancli fidele proposilum. Hla saticli pontificis
le incolumcm custodiat, dileclissime frater. horlatu facla robuslior, volo se castilalis astringil
CAPUT VI. et bene vivendi arctioribus obligat instiltilis. El qtiia
Variorum institutio. Miracula a S. Amando patrata. non polesl esse amor otiosus, sed quantus sit opere
Monasteria exstrucla. protestatur, beata Itta facultates et praedia coelesti
51. Stisceptis lanli Palris admonitionibus, per- sponso consecrat quem elegii, ct domum suam
slitil in ministerio suscepti regiminis vir beatus, de ccelesti purificalam sacramento, rogal in Ecclesiam
subdilorum Iransgressione graves siistiiiens doloris consecrari. Ibique inter sacra missarum solemnia.de
aculeos, cl ad saltilis rcnicdia sagaci revocans in- R ': nianu' sancti ponlifieis, lmmiliiaiis cl casiiuioniae
stanlia deireclanles. Scd sicut per Prophelam dici- signum,sacrum velamen accepii. Aggrcgatodcincepe
lur: < Curavimus Babylonem et non esl sanaia ibidemccetuDco servienliiim mulierum locum (200)
(Rom. x), > sanclse mcdicaiionis anlidotum refugil ipsum possessionihus ampliavit, etmultiplici diversi
indurala perversitas, ul merito possct dicere vir generis decoravit ornatu, sludens omnibus fieri obe-
bealus : <Tola die cxpandi maniis meas ad popu- dientiaeet lnimilitatis exemplum.
lum non cretlenlem, sed conlradicenlem milii \(Jer. 53- 725 L^AP.XXXV.] Eratci unica filia, Ger-
LI), > qtii atnbnlant vias non bonas, sed post pec- trudis nominc, qtiaegeneris ei forrnacdotibus clara,
cata sua. [CAP. XXXIII.] Tricnnio (197) igitttr ab compe(i(oressibi plurimos cxcilabal, quam pia ma-
inlroilus sui tempore, laliler evolulo, cum suam ler de corriiptionis voragine ccenulenta cupiens
prorsus circa eos viderel operam prollignri : recessit libcrare, crinibus attonsis, et habitu demulalo ,
ab cis, privalus eligens habilarein domoDei, quam sacris applicavit allaribus, el obtulit sanclo ponti-
inlerlratisgressores tiltilo dignilatis excellere. Tn- fici consecrandam. Affectabat enim quam maxime,
tior csl enim innocenlia pauperlalis ct privati se- tit, quoJ emarcucrat in radice, germinis imegrilas
cessus abjectio; quam peccalricisopuleniiaeluxus.et „, cxhiheret; et, quod in se non polerat, virginitatis
lumentis extolleniia potestatis. lbat igitur amarus iu filialittilum possidcre. Sacris igitur initiala myste-
animo, inindignationespirilussui,ma)iiiammiserans riis, et myslico redimita velamine, ccepit inier caete-
improborum, pcrdilioni (imens et exhibens Iristi ras virgines excellere plurimum conversatione,
periculo sanclee compassionis affectuin. Verum- gralia, fide, moribus, disciplina. Nec multo post,
tamen manus Domini erat cnm illo, conforlans cum, divina operanle clementia, Niviallensi monasterio
qtiaepro slerilitatc derelicla, frucius preiiosi repen- pr«fic;iiur,et eleclioniscanonicse trahente concordia,
dereltibertalem. virginum Maler, disposilione sancti ponlificis ordi-
52. [CAP.XXXIV.] Erat iu eademregionemalronai nalur. Ubi postmodum plena bonis operibus, et
nohilis, Itta 198) nomine, nalalitim gloriam conver- nieritoviriuiuin celeberrima,bealo(201) finequievit
sationis et morem titulis antecedens. Haecgloriosi in Christo.
ducis Pipini (199) recens defuncli viduata consortio,, 54. [CAP.XXXVI.] Inde digressus vir Domini, ad
felicis copulaetrisle divorlium, mente lugnbri susli- monaslerium B. Gisleni, dc quo acluin esl, loela
nebal. Fit plerumque molestia lemporalis propositii profectione dirigitur, susce|ilusque gralanler a fra-
sanctioris laela progressio, et aliquando in tisnin vir- tribus, salulis annonam poscenlibus, hilari disposi-
lutis transformalur dtira necessilas. Ad arcaesinumi D tione communical. Hialus saepegraves patitur an-
revolnl coluniba, cum diltivio regnante non invenii,, gusla pauperlas , el quae sibi non suflicit, altari suf-
ubi pedes porrigat in quielem. Cogilabat et baec ; ficientiam pracslare non polest. Non habentibiis illis,
sancla niulier inler angorcs suos, marilali deslilutai quod dignum mensa tanti hospilis judicarent, san-
solnlio, quoinodo Christo soli placere posset, ett clus pontifex impransus egredilur, non sine miilti-
volivum castimonise decus ihcsauri ccelestis inferrcB plici fratrum querimonia, cum penuriam siislinerel
sacrario, quia secunda post naufragium labula eslt dives affectus ; nec invenirei manus, qnod animm
in virginitalis amissic solalium vidualiscontinentieee gestiebat. Deducitur ergo ad navem Hainae (20^
merilo reparari.Diverlit ad eam consolalionisgraliaa fluvinin transiturus, sicut necessitas poslulabal ili-
vir bealus, inilacdudum familiaritatis sanclae sua- neris. Jamqtie sibi inviccm, valedicetilibus viris

(197) Auctor inlra triennium episcopalus Traje- (200) Monaslerium Nivellensc.

clensis concludit regimtiiDagohcrti.el poiuificaluinl (201) Anno664, 17 Mart.
S. Marlini ; qtisesnpra refulala sunt. (202) Juxla llainamjaccl moiiasleriumS.GislenL
(198) De li. Iit-i, sive Muherga, agemus 8 Maii.i. ab eo llaiiiionia llainatt, el Ilenegau dicla.
(199) Anno 640, 21 Febr.
1S65 VITA S. AMANDI. 1266
sanclis, Amando aiqne Gisleno (203), subito piscis A levis ac lubricus, de perversi cordis abundantia,
magntis, quem lucium vocant, de flumine uliro ccepit lurpes effutire blaspheinias, et in scrvum Dei
prosilivil in lerram, qui sui magniiudine multos fideique doclrinam, non sine cachiiino, plena c«n-
posset reficere convivanies. Ad spectaculuin novae vitiis verba nimis absona jaculari. Qtii stalim corre-
rei omnes cura exsullatione conveniunt, et auclo- pius a daemone, se ipsum propriis morsihus coepit
rem muneris Deum graiiarum actione, et laudum incessere, el Ianio facltis corporis sui, oris hiaiuin,
proeconio prosequuntur. Relevatur hoc beneficio qnem insanclum pontificem irreverenter extuleral,
prislinae confusionis angustia, pia compassio sancti in sui perniciem ccepit liorribilius aperire. Confile-
ponlilicis hilaratur, tollilur de mcdio jejunii dura hattir nihilotiiinus interipsa sui lormenta, se ob in-
necessilas, convivimn praeparalur, et ad monasle- juriani servi Dei talia snslinere, sicque ad extrema
rium vir Domini cum laelitia revocalur. Facla est deduclus, procacem spiritutn pcenisurgentibus ex-
ihi inter sanctos Palres humilis et pia conlentio, halavit.
dum Gisleni merilis munus hoc sanclus pontifex 57. [CAP.XXXIX.] lnde cum in unam civilatum
imputarel, et ascribcret idem sancto pontilici B. «ausa preedicationis intrasset, ab episcopo loci illius
Gisleui simplex et devota senlemia. Fit allercalio hospilio reverenter excepmsesl. Ctijtis manibus cum
sinerancore, dissensio sine molestia, sine transgres- " devolae hospilalitatis obsequio aquam praedictus ii»i-
sione certatio,el variatur iitriiique judicium sine' nislrasset episcopus, jussit quoil suscepttim fuerat,
praejudicioveritatis.quiaab animorum pace semper in sacrario reservari. Sedehal ad portam ecclesiae
est a/iena dissensio, nec ab idcm sapieniibus volun- vir multo teinpore caecus ct mendicans, ad quem
tatis unitns violatur. Postquam igilur divini muneris pontifex fidelis acccdens, ail: < Fili, si credere
po-
est peracta releclio, cum gaudio reverluntur ad ilu- tes, conlide in Domino, et ablue oculos tuos aqun,
vium, et se invicem salulantes in osculo sauclo, tintle vir Dei Amnndus nbluil uianus suas, el visum
famulanlenavigio, perdecursum lliuoiuis ab aspectu recipies, liber ab incoinmodo caccitatis. > Ille verbo
mutuo separanwr. Stibvectus (204) igitur in insu- ponlificis animalus in lidc, spem
concipit amplio-
lam, quaevulgo Canelaus (205) nuiicupntur, Scaldo rcm, el oppressos ntibe caliginis oculos ablutiouis
proximn, nec multum differens a Gaudavo, lahoris Unda perfundens de tcnebris revocalur in lucem, et
sui reclinatoritim breve, cum timeniibus Deumviris solis minislerio
fungitur, quod primilus ignorabat.
ibidem habilaiitibns hnbere dispostiil. Sic huiniles spiritu salval Domiiius, et in virga fu-
55. [CAP.XXXVII.] Posl aliquanti temporis mo- roris malitiam comprimil
improborum. Justoqne
ram, postqunm nomen cjus processit in pnblicum, Dei judicio, nec a vindicla maledicum liberat con-
verilatis viam ccepit annuntlare linilimis, ct doctri- Q fessio veritatis, et fidelis a vinculo caecitatisabsolvi-
nae salularis heneficio, ab errore viarum sunrum lur. Sic servi stii Dominus clarificat
vitam, clarifi-
salagebat averlere delinqtientes. Sed perit officiosi- cat opus, meriltimque commendal, et se in Amando
tas medici, cnm sanari detrectat aegrolus, el menle vivere, cerlis demonslrat indiciis.
caplis ad correctionem verba sapienliae non proce-
dunl. Appelitum negant incokc vilalihus alimenlis, 58. [CAP.XL.] Relictis inlerim vir Domiui Vasco-
et velut trislem vomicam passi, polum salulis slo- num liiiibus, remeavit in Franciam , veniensque ad
macho languenle rejiciunt. Contemnilur Dei servus Hildericum regem Francorum, Iocum poslulavit, ubi
ah impiis, imo in servo suo Christus nhjicilur, qui convenienter possel acdificareccenobium. Qui secun-
in illo venerat quaerere et salvare quod perierat. , dum rcgiam mngnificenliam, proedium contuht ei
Mandat eis lihellum repudii Doininus pro repulsa, nomine Nanto (206). Ibi vir sanctus alacritale prom-
el in lirnoprofundi deseril contempta clumenlia de- pia, studio pertinaci, diligenti opcra, novoe plmiin-
sertores, cl quia sicut humiliias veuiam, sic poenatn lionis ccepit ponere fuiidainenluin, el congrcgatis in
contumacia promerelur, Inuquain in reos majesla- ea liiiis gralise apla aedificia prseparare. Muiumulus
lis, cceleslis vindicla progrediiur, conlinuoque fere aulein quidain Osintlensis (207) cpiscnpus, molesie
biennio depopulatrix in eos pesiilentise plaga dcsae- ferens liberalilatem regis, et sancli viri proposilum,
viit doncc alisiimerentiir onines, qui superbe viri venenopestiferi livoris infectus, filios Belial delega-
Dei felicibtts reslileranl docunieiitis. vit segregalos in opus malum, qui demolircntur
56. 726 [CAP.XXXVIII.] Nec multo post, cum Opera sanclilnlis, et a prsediclo loco servuni Dei
fratres suos.quos ob animartim saluteinperdiversa re- crudeliter exlurbarent. Venientes igitur ad euin lo-
in dolo, el loctini in quo
liqueral loca, vir Domini circumspectione sedula vi- quuntur verbis pacificis
silaret, Vasconuni fines ingressus esl, quos idolorum aplius sedificaret, se demonslraluros in proximo
cnltibus, el anguriis audierat et variis erroribus repromitlunl. Sequilur ministros nequilise sancia
occupari. Cum igitur in convenlu puhlico, verbnm simplicilas, et licet revelante spirilu, molitionis
verilalis, et salulis ordinem perlidse multiludini impiae machinam non ignoret, corde tamen ct aui-
el affeclal effu-
proedicaret, exlollens vocem suam quidam de lurbn, mo ad iiiariyrium devotus aspirat,
(205) Idem refertun in Vila S. Gisleni 9 Odob. (205) Calloj inlelligiStir.
(204) Philippus in Vila S. Gisleni ait inde Elno- i20.'»},Aputl Riiihenos in Aqtntania I.
nem orofectum, quod supra § 12 probavimus. (207) lmo Uceticensis.
1567 Pil.LIPPI DE HARVENGABBATIS BON/E SPEI 1268
sione sanguinis diu protensi Iaboris exiltim corona- A . inoduin : et propler opera lenebra-rinii, tsncbiis ad-
re. Noluit lamcn hoc itidicare discipulis, ne vel im- dicla, plciiam mortis imagine vilam ducebal inuti-
pe.''iinentiim facirent ad extrcma tendcnti, vel de lem. Ingressns ad eam vir Domini, causas inforl»nii
inslauti peiicnlo gravius tiirbarenlur. siscitalur, quod sibi jnste accitlisse pro daemonum
59. Ctim igitur ad inontis supercilium pervenis- cullii, el aiigtiriorum observatione mulier anxia
sent, uhi disposuerant carnifires trucidare servum confiletur. Dchinc signo quo proevalet, ostenditar-
Dei, in jiidiciuin conversa jusiitin de coeloprospexit, borem, sub'qua profauis ritibus inibula, daemoui
flngellnns impos el justinn protegens piae defen- consueveral immolare. Cui vir snnctus : < Si vis,
sionis auxilio. Exoritur repenlina tempeslas, cceli inquit, piisiinnin recipcre sospilalem , prima iu
facies dcnsalur in lenebras, aer caliginis horrore conlenipium superslilionis, ad cxcidendam arboreni
perfiiiidiliir, et solis splendorem turbo procellostis rnille securim, et a caecitalis horrore sanaberis. >
involvit. Absconditiir reruin facies et uniformi con- Crednla miilier viro Dei, puellaesuae deducta niini-
fusione convolvilur, apparitoribiis eripittir Itinien, sterio, prompla ferrum librat in arhorem; et quod
el subila caeciiate percussi, moriis proximae discri- propria virtuic non cxpedit, astantiiim manibns
men horrescunt, crudelilas vcrlilur in limorem, monet et gratulatiir impleri. Stans igitur super eaui
transit in siipplicalionem ferocia, in abjcctionem vir Domiiii, invocato Dei nominc, crucis signo, lu-
ccrvicositas inclinatur, et quem Irucidarc venerant, minis letigit officinas, et ad lucis ofliciuin divina
bumili poscunt insianlia, [ul abire liberi periniitan- graiia reformavit. Dehinc qualiter amodo viverede-
lur. Movetur ad indulgenliam pietas viri Dei, et mul- beret instruclam, docuit in limore Dei, omni cuslo-
to lacrymarum fluore perfusus, orationi fidenler in- dia servare cor suum, et actus vitae susediligeniius
cumbit, et absolutionem culpsepostulal miserorum. cuslotlire, ut sicut extcritis luinen in cnpite, sic in-
Aperitur pulsanti janua misericordiae, redil erepla terior splendor veritatis radiarcl in mente. Mulier
scrciiitas, sublatis tiirhinibus slatus aeris repnratur, igiltir ad monita sancti pontiflcis edocta iideliter,
et resolulis ad liicem luminibiis, in usum diurni et in onmibus facia correctior, in sanclitate et jus-
splcndoris, cxcitnle seinola miseri reformantur. titia vivebal coram Deo omnibus diebus vitaesuae.
727 'o',llr pfenilentia ducti de liberatione sua CAPUT VII.
gratias agtint, servuin Dci digna adtniratione vene- Terlium iter Romanum S. Amandi. \Laus Elnonensis,
ranlur, et in pace reverleus, ad propria, ntagnalia \monaslerii.
Dci quac viderant, plenius eloqiiunlur. Sic Dominus 62. [CAP.XLIII.J Circa idem tempus (211), dispo-
asediictoribus tutavit ilium, et velut aqtia decurrens, Q nebat vir sanctus, Romam jaui lertio prolicisci, ut
ad nihiluin coram eo dcducia nialilin, nec flagellum labore peregrinationis, el orationtim fruclii, sicut
dignae severiiatis evasit, nec a misericordiae benefi-' inilia sua dedicaverat, sic extrema vilae temporiv
ciis exslilit alienn. promoveret. Aggressus iler, ad domum (212)
60. [CAP.XLI.] Anno itaque circiler (208) quinto, B. Humberli hospitandi g?atia declinavit. Suscc-
jain praedicli regis Hilderici, dum Latiduni (209) pius ab eo esl ctim omni reverenlia chariiatis, et
inorareliir, vcnit ad etim bealissinms Paler Ainan- omnis hunianilas in procuratione diligenter exhi-
dus, et agente Deo, gratinm invenit in oculis ejus. biia. Requirit inler convivandum vir sancius ab
Ad dilaiandiini itnque divini cullus obsequiuin, et hospite, si cum eo velit suscepti laboris pondus
piopngnndiini rcgiilaris ordinem disciplinee,' nobilc insiimerc, si laboris velit coinmiinicare niercedi, el
praedium Barisiacum nomine , ctiui oinnibus ejus aposlolicis se praesentare liminilius. Annuit B. Ilum-
pertincntiis, regia libcraliiate, et dehila libertale berlus, et sequitur sancli poniilicis cum omni hiia-
beato viro conlradidii, quod benigne cuui graliarum ritate consorlium.
aclione suscipiens, pro loci el temporis opporluni- 65. Quadain vero die, sicul nios est iiineranlium,
tate, inonasterium inibi dispnsiiione congrna collo- dttm piandendi causa juxta silvam viae proxiniaui
cavil, congregalisque in eo Deiim liinenlibus viris, " consedissent, egrediens urstis, aniinal illml decer-
et Chrisii professis militiain, venerabilein et Deo psit, quo sarcinas dcporlare constieveranl. Qtiem
dignuin Andrcam (210) discipiilum siiuni provida virtule tjivini nominis alligalum deducuni ad sarci-
dispensatione prsefecit, successorem sibi in Elno- nas, et loco jumenti ultinttir, in suppellectilis do-
nensi iiionasierio mox fulurum. mesiicaesubvectione.et vectorcm faciunt de raptore.
61. [CAP.XLII.] Ctiinqiie, ut moris hahehat, evan- Sic accedeiilibns ad Urbem viris Dci, fatniliaricollo-
gelizantli gratia loca fitiitiiua circuiret, Rcssiimihiini quio Romnnus ponlifex, edoctus ab angelo rniuiste-
venil, quod in pngo Belvnccnsi, supcr Aronain flu- rio cursoris occulte ileniintial, ut absolvnnt nb hoc
vium siium esse tlignoscilur. Eiat ibi mulier infidc- - minislerioferain, nepompatice magis qnam rcligiose
lis, quae perfitli;epo3iias, cxcitatis susliiiebat incom- videantur ingredi civitalem, qnae religionis et ho-
(208). In tliploniatc regis sttpra relnto exprimitur (211) Imo rclicio Trajecio nnno 650, ul dictum
annus 2 Chrisii 666. § 12 , ergo aimis 26 ante condiiuin Barisiacum mo-
(209) Latidiininn, seu Lngdunum Clavalum, urbs nasleriiim.
Gallh» ad PicatdiaeCanipaiiia',qiieconlittia. (212) Maricolcnse monasieriiim.
B.
(210) De Antlrea infra hoc dic ngcmiis.
 !2f-9 VITA S. AMANDl. 1270
nestatis capul esse debei in gentibtis ; neve specta-• A piscalor sedulus in capturam, et strenuos iindiquc
cttli novitate concursus moveant populorum , et colligit ccepti operis adjutores, et insiiltiiionum
cmnium in se voces et ora converlant. Apostolicae regiilarium provisores fidissimos.Couveiiiunt atlcuin
jussioni sancti Pnires ohediunt, cl absolntamtib in- viri spirilu fervenles, zelantes legem Dei, mantlala
juncia obedienlia ferain, ad saltunm lalebras 728 viiae propensins aiiiplectentes, et erectam divini
redircpermitlunt.subinderespectanlemetobseqiiium servitii scholamcelebri prosequentes inslantia. Gau-
suuih signis, quihus poterat, exhibeiitetn. Inde civi- del pasior fidelis de boni gregis augmcnto, el invi-
latem ingressi, digue ac reverenler excipiuntur a ccm grex devotus sub tanti Patris regimine, de
summo ponlifice, peraclisque omnibus atl quae vene- bonorum communium profectibus hilarescit. Inde
rant, et perquisilis sanctorum suffragiis, ad propria novam a fundamentis in honore B. Andrex aposloii
cum ga'idio rcverlunliir. fahricari jussitecclesiam, quam dignis Deo famulan-
64. [CAP. XL1Y.| Divertente B. Ilinnberto Mari- lium decoravit obscquiis. Ipse lanquam dispensa-
cholas,vir DominiAmandus secessit Elnonem,quem lor egregius, nunc exteriorum suscipit lurbines
sibi locum Dagoberti regis miinifica manus (215) actionum, nunc ad interiora velaminis non sine
dudum concesserat; el ad amplificandutn diviniiaiis orationis incenso, et sancti fervoris igni progredi-
cultum, donatione solemni liberaliler assignarat. tur, ut audint qtiid in suo loqtiattir Dotnintis Deus,
Loctis ipse inlra Menapiorum positus fines, Propon- el in servos ejus pacem postulet el profecium.
liis, Nerviisque conlerminus, sicut regni Germanici 65. [CAP.XLV.] Non mulio post hacc clapso tein-
el Romani finis esl itnperii, sic Belgicse Rhemensis
pore, secundo rediens ab Urhe S. Hutnberltis, aii
porlio, sic Iiines dignoscilnr esse Francorum. Hic visitandum viruin Dei desccndebat Elnonem.Ciiinque
diiobus in uniim convenientihus flnviis, Elnone et
jam locopropinquarcl, acccssit(214)angelus Domiui
Scarpo, spatiosus in medio distendilur angulus.circa ad B. Amandum, monetqne, ut cgrediatur obviam
quem fluenlis irrignn prata, pascualis uberlas, el scrvo Dei, et quanli sit apud Deuin meriti, signo,
piscatio fecunda porrigiiur, dehiuc apta venatibus quod vertice praclendit, agnoscat. Egredilur vir
silva, rccessus productioris offeriur. Glcba nec ap- beatus, et de tanli hospilis gratulatur adventu, et
prime fertilis, nec jejtina; lactis et mellis copiam dato pacis osculo, caput ejus retegens radiare con-
prserogal usibus incolarum. IIuc Dci servtis adve- spicil in vertice signuni crucis, quod non tamefr
niens,praesago mentis iniiiiiu-,recliuaioriiiin laboris, ' dabalur omnibus inlueri, nisi quorum divina virttts
pacis domicilium, quietis hahitaculum, lilulum con- oculos illustraret. Fit cominunis inter eos, ingcns-
summationis habere disposuit. Sed quia religioni C loelitia, quae non adulalionis fucum, sed siuce-
que
congrua nondum illic sedificia collocarat, sollicite rilalis sanclae spirarel indaginem ; nilque referret
cohsiderare ccepil, ubi aedificalionis novae. funda- insoliluin,
quod non utriusque proposilo, quod non
menta disponeret. Ingressus itaque praedictacintpr- sanclitali, non ordini conveuiret, nec
posset hospi-
capedinis angulum , ccepit dumcla praecidere, con- talitalis sanclse legihus reluclari. Perendinalo apud
vellere frutices, eradicare carecta, et fluvinliuin de- etini
quanto libuil spatio, post exhorlationis muiuae
metens arborum slipites, et arunilinela demolieus, collaliones sacras,
post dulcia pietatis sancue collo-
nalivo terram vellere spolians, pristinse densiiatis quia, datainvicem benedictione, B. Humberluscuin
liorrorem complanavit in aream, et regularibus gaudio referlur ad propria.
oflicinis locum prseparavit aptissimum. Jaclis ilaque
fundnmenlis, in honoreapostolorum principis Petri 66.[CAP.XLVI.]Eralin coenobio Elnonensi 729
fundavit ecclesiam, quem praccipuum suae prsedica- praepositusquidam, Chrodobaldusnomine, fratrnm de-
lionis aticlorem, laboris ducem, molestise consola- putattis (215)obsequiis,et exteriori curaesanctiPairis
A mandatum suscipiens.ut po-
lorem, frequenter habueral. Exstruxit hic ardenti assignatus imperio. quo
sludio convenienlesmoiiasierioordiiiis officinas, quae tum fratribustemporecongruo juxtasoltitiim minisira-
nec siisperiluse curiositatis ambitum, nec attritae D reiJiistamnndanfisconlempsiledictiim.Stdvindiclam
pauperlaiis angusliam redolerent. Inde retia laxat jnsti judicis nonevasit, Ad excusandas excusaliones in

(215) Anno Dagoberti 2, Chr. 638.
(214) Hoecex Viia S. Humberti 25 Martii excer-
pia sunt.
(215) Imo Marchiaiieusi.dequotradii Gualherlus
Marcliiauensis inonachiis apud Biizelinuni lib. i
Gallo Flandriae c. 41 : < Quitilo loco be.alo abhati Jo-
nato viciiiuin eijuxla posittnn sancluni Ghrodobal-
duin celebri meiiioiia atque digimm, mcriiis glorio-
siim,sanctissiini coufessoris aique poniilicis Aniandi
nionachuiu et pracposiltim, percussiiui lamen a Deo
oh conluniaciam, jactnnliam at(]ite pervicacinm, sed
liiimilialuin scilicet ab eodeui ponliliceconjuncta
compage luemhrorum, paralysis morbo dissoluia
propier iuobedientiae viiiuiii, erga beaium viium
coiiiuiissiiin,prsecipienie magistro el IIQIIobatidienle
discipnlo charitatis obseqnitim ; per virlnlem Do-
niini sanaitim aique correptiim. Pro ciijus inerito
posicris demonslrando de eo lale miraculiiin inno-
luii in Marceniensi cocuobio. Quando cniin prisco
tenipore coiiibnsliiiii est ejiisdem ccenohii lemplum,
(apete ejtis snrcophngo supposiliim, priinis ardenli-
bus uniiique coopcriuin, flnnima iindiqiie fervenlc
per lolum nioiiaslcriiim, sictilab anliqiiis Palrihus
relalum esl, oiiinino permansit ill;csum. Ad cujus
iniiaciili insighe oculis lamfulurorum qtiam proesen-
liutn quotidie innovandum, tapetuin adhuc reserva-
lur recondilmn vel polius in revestiario, uhi super-
ponunlur albae, cappae, et caetera ornamenta, ex*tat
apposilum. < Ejusdem mirnculi meminit Raissius in
Hierogazophylacio, el Bealtnn nppcllat.
1271 PIIILIPPI DE HARVENGABBATIS BON.E SPEl 1272
peccalis, ad viritm Dei parabat ascendere, ut oh- JA jumenitun. Hac voce, fralres, a cursu propositsa
ilnclionis veln coalnmaciam sui reatns obnuberet, intcnlionis excltisi, ne vacui reverlantur implorant,
cum suhiio pnrnlysis horrore convolvitur, proflgan- el sancli Patris consuiuiit cum omni devotione soler-
uir sensus, hehescil memorin, visus cnligal, heheta- liatn, quid de Blandiniensis monaslerii ordinalions
tur aiidilus, ointiibusque inillo prscniorltiis,'meml>ra, senlial, quid censeal adimpleri. > Sanctus Pater
vitalis adhtir spiriius in solo peclore palpitabat. Amantlus, qui nec sues Elnoncnses deserere, nec
Voce lainen et nisii, quo poterat, confilehaliir in- gregi deesse polerat desolalo, prohatae conversatio-
slanter, quod inobetlieiiliae culpa tantisillum malis nis virum, moribus insignem, moderalione prseci-
ingesserat. Impositusigitur navi ininisteriofralrum, ptitim, Joanncm (218), discipulum suum tradidit
cursns fliiniiiiisdeportattir Elnonem (216). Niinlian- cis, cui fralrum curam data benediciione commisit,
lur hoec viro Dei, qtii subridens dixisse fertur : etremisit cum exsuliatione Blandinium.
<Adhuc susiinebitn;ajora;quia jactanliam sequiiur, 68. [CAP. XLVIII.] Senlicbat jam extunc B. Paler
et obedientioe gratiam non atlendit. > Dehinc per Amandus corporis sui defectus, laboribus coiifcclus
fidelem presbylerum fraginen paniset modicuin vini ct senio, nec ahesse longitis exitus sui diem secreta
data benediciione dirigit, et ul his reficialur edicens, inspirniionc praesenserat. Evocatum igilur ad se
niandat ut obviam sequenti die, se visitalttro sine B venerabilem Andream, quem Barisiaco prius abba-
cunctaiioneproceilai.Gustaiapraeposittisbenedieiioiie teni praefecerat, constituil (219) super familiain
Patris, prislinae redditur sanitali, et reparat obe- suam, quain Domino jtivante collegerat, ut in manu
dientia vires, quns inobedientiae realtis abslulerat. ejus virtus ordinis et severitas disciplinae, provida
Sequenti die, venienti ad se servo Dei, laelose re- moderalione florerel, et ipsi vacattdi Deo secrctior
preesenlavii occursti, poslulans veniam pro delicto, ac liberior paleret inlroittis. Revocari lamen decre-
et beneficio gratias referens. Mirntur universitas vil in jus Elnonensis monasterii possessionem per-
fralrum, quod santim videnl, et vcgelo corpore, pettiam, quidquid Barisi.ici anle possedcrat, de niii-
quem quasi exaniinem alienis manibus illaliim vide- nificentia regis Hilderici, quod usqtie in hodiernum
ranl misere decumbenlem. Agitur in commune laus diem secundum viri Dei dispensaiioiiem irrefragabi-
Deo, et sancti Patris viritis ac merilum gloriosius litcr conservatur.
prsedicalur. Ipse aulem correptum blandeac leniler CAPUT VIII.
frairem Martianas reniitlil, et liortaliir, nt in reli- S. Amandi lestamenlum, obilus, seputlura.
qntini sibi caveal, ct actus suos satagal ulilius refor- 69. 730 [CAP.XLIX.J Solet circa posterius ge-
mare. nitam sobolem palerna pielas esse propensior, el
67. [CAP.XLVIl.] Interea B. Florehertus, quem genuinae charilalis ardorem sernper exlremis reser-
Blandinicnsi monasterio jam dutliim ipse praefeccral, vat affectibus. Sic Magisler pielalis, cuin dilexit
appositus est ad palres stios(217), ingressus in gau- eos, el inlirmis adluic rudibtisqtie discipulis vilnlem
diutn Domini sui, immorlalilatis regnum soriilus et stiae mortis exhibtiil medicinam. Hujus imilator
gloriam. Fratres aulem loci pari volo, et unatiitni B. Pater Amandtis, cum sciret articulum sui trans-
voluntale legatione transmissa, supplicalione qua itus imminere, convocatis ad se fratribus, post
praevalenl et ohsecralione non ficla, pulsanl paiernac exhortationis verba, post piac consoialionis blanda
pietatis aflectum. ut ad eos declinet vir sanclus, colloquia, posl inculcata salutis seternae mandaia,
provideat monasterio quod fundavit, emttriai fiiios, vocaiionis suae lenipus indicat propinquare; el,
quos de spiritali geneiatione suscepit, riget ubeiiits qiiaiitum eos vivens dilexeril, manifcstis declarat
arbusia quae posuit, nec gregem devotum patialur indiciis, cum nec in morle stislineal ab eorum dulci
ia dispersionis abire jacluram. Beatus Amandus fi- collegio separari. Facto igitur cis testamento, sicttl
liorum petitione concussus, limoris pariter et amo- in archivis hnjus monaslerii conlinetur, slabile dc
ris subiio transfixus accessu, nec Elnonem relin- corpore suo conlirmal ediclum, idemque conslanter
qucre, nec sine consilio remittere volebat filios sup- n adjurat, prccatur, monet, horlatur cl imperat, ut
plicantcs. Sic ex sttulio pietatis divisus in partes, inviolabiliter observetur. Conveneraut ad eum fama
posl mullos sanelse delibcralionis mottis, et exqtii- sanclitaiis, opinioneviitutum, merilorum fructibus,
sila consilia pelentibus blanda htimilitnle respondit: et nperum signis illccti, reverendae auctoritatis et
< Nolite, lili, nolite Patris vestri sollicilare quie- insignis excellcntiae Palres, Reolus (220) metropohta
lem, nolite de porta revocare in pelngus, suflicit Remensis , Miinimolenus Noviomensis episcopus,
milii pnuperlas ine.a, ut divilioe coniputenlur, haec Camcraceiisiuni Paler Vindiciatuis, Berlinns et Al-
requies mea in saeculiimsseculi, hic babitabn quo- (leberltis abbales, Joannes Blaiidiniensis coenobii
niam elegi CIITKVobis non decrit, propilianic Dco, pnslor (22!) egregius, cuin aliis Deum timenlibus
virtus coelestis auxilii, vel noslrac sslliciludiuii ad- viris, quorum auctorilate ct consilio disposilionis

(216) Scnrpi, cui adjaccnl Marchionense et Elno- diximus ibidem.

•lensn uionaslcrin. (219) Anno683, ul dictum § 15.
(217) Anno 604, 2 Novemb. quo Vitain cjus da- (220) Cohiiilur Rcolus 25 Novetnh. Mommola-
'iiniis. Dc ejns obitu acluin snpra § 13. nus 16 Oct. Viiidiclaiins 11 Mnrlii, Bertintis 5 Sepi.
(218) Praefuisse Joannem usqtie ad aiinuni 083, (221) Himc Molanus 1 Novcnib. in S. Florberlo
1273 VITA S. AMANDI. 1271
suae roboravit cffectum. Disposuil igitur sub horri- A liuscredatis, manti propria subscripsi: etomnibus
bilis iiilermiualione senlenlise, ne cuiquam liceret hominibus Deum timenlibus ut siibscribanl suppli-
ecclesiaslicee saecularive personae , corpus suum ab camus et rogamus. Quam epislolam frntri nosiro
ElHOiiensiremovere ccenobio, vel transferre cujusli- Baudeinundo preshylero fieri rogavinms. Facia cpi-
bei occasiouis obieulu; sed cum fratribus, qui ejus slola in monasterio Elnone anuo sccundo rcgni tlo-
induclti rnundum vicerant, depositionis suae locum mini noslri Theodorici gloriosi regis sub die decima
pnesentia stii corporis immobililcr possideret; et quinla Kalend. Maii. Ego Amandus peccator hanc
resurrecliniiis ulliiiiae diem cuiii eis fideiiler exspe- epislolam a me factamconsensi el subscripsi: Ego in
claret, quos nec vivens deserere suslinebat, nec Chrisli nomine Reolus ac si peccator subscripsi. Ego
adniillcbal moriens aliquateuus dimoveri. Ut ergo in Chrisli nomine Mumniolenus episcopus suhscri-
oinnem aiuhiguiialem lmjus rei scire volenlibus au- psi. Ego in Chrisli nomine Vitidilianus ac si peccator
feramus, lestamenlum pii Palris nnbis placel, ut cpiscopus hanc epislolam, rogante domno Amando,
huic opi'1'iinsernmus. consensi et subscripsi. Ego Bertinus 731 abbas
70. [CAP.L.] (222) In nomine Domini nostri Jesu subscripsi. Ego Aldeberfiis abbas subscripsi. Ego
Chrisii, ego Amandus miserrimus, el peccator. Credi- Joannes rogalus a domno Amando, consentiens hnuc
mus unitpie divinam nos pietalem regere.et clemen- epistolam subscripsi. Ego Baudemiindus peccatcr,
ler salvare velle, quia et ingrcssum nosirum in mun- juhente domno meo Amando, hanc epistolam delibe-
dtiin, et exiltiui de mundo, ante saecula ipse prac- rationis suae scripsi el subscripsi.
noscit. Proiuilc omnibus non babetiir incognilum, 72. [CAP.LI.] Laudabilis zelus, invictus amor,
qtialiter nos longe latcque per universas provincias delectabilis gratia, jucunda suavitas, mirabilis unio
seu geut''S, propter amorem Christi seu verbum Dei charilatis, quse sic animam viri sancli vinrulo pie-
annuntinre, vcl baptismtim tradcre, discursi>m ha- talis indisolub li coIligaral,ut inpropriscdissolutionis
btiia.us; et nos de niultis pcriculis pietas Dei eri- excessu, dissociari a fratribus jacluram sancli fcede-
puil, el usqiie teinpore islo perducere digiialiis esl. ris aestimaret. Igilur gloriosi pontificis imminente
Sed, d11ii)jam corpore fesso et niuitis laboribus fa- reverendi transilus die, cum esset in oratnrio B.
(igalo, jam in suiiima seiieclute pene corpore prac- Andrese,postorationummunuspost suscepla cceleslis
niortuo, cxiltim de hoc mundo in proximo habere sacramenla myslerii, inter disciptiloruni manus,
speramus, et quia nos Deus in istum loccllum (223), finito vitaecursu migravit ad Domiiitim, et apposi-
qiii vocatur Elnonis, pcrducere dignalus esl, quem lus esl nd patres suos cum gloria. Felix operum
super Iargiiate icgia, proprio labore visi fttimus P merilo, felix gratia sanctitaiis, fclix consiimmatione
consliuxisse ; si nos ibi Deus de hoc niundo decre- laudnbili, cui divinitus concessum est, ul anle altare
verit einigrare, peio et coram Christo Jesu Filio B. Virginis ullimum redtleret spiritum, cujus se
Dei eonjurure prsestimo, ut nulli episcoporuia, vel merilis adjtivari devotissime postulabat, cujus sacra
abbntiim, sen sseculariuiii viroruin, aut quibuslibct vestigia tolo menlis adnisn sttiduerat imitari. Nul-
potestatibus hoc conirarium sil, ul corpusculum liusenim apud Deum familiarior inlcrvenliis, nullius
nieiini in ipso monasterio, qtiod superius diximus, efiicacior polest esse gratia, quam illius quae maler
Elnoiie, inter illos fralres requiescat, ubi jam nos esse meruit, cujus paler est Deus. In qua sancil
ad ipsos fralres et corpore et aniina commen- Spirilus operatione mirabili deitalis , virginilalisque
daviuius. complexus natnrarum proprielale servala, selerni
71. El si in itinere (224), aut t.Yi finis noster Yerbi conimunicat geniltiram.
provenerit, ad ipsum lociini, queni superius memo- 73. In quartum sane diem differtur exsequiarum
ravimus, corpusculum noslium licentiam habeant sancta soleinnitns, ut religiosisundiqtie convenienti-
fratres vel abbas de ipso monasterio Ehione ibidem busviris, juslasolvaiiliirsnnctofuneri etprcliosi the-
revocare. Si quis vero contradicere, aut de ipso mo- sauri deposiiio favorabilius celcbretur. Excitati fama
nasterio corpus nietini per fortia abstrahere, aul n finitimi, conctirsu freqtienti pariter, ex oppidis vi-
temcrario spiritu contradicere volueril, imprimitus cisque conveniunl, ut tauti Patris venereniur exse-
S. Trinitatis incurrat offensam, el ab omnihus Ec- quias, ei, quem viventein dilexerant, cxanimem
clesiis catholicis excouiniunicntiis appareni, et a pietalis officio prosequeiuur. Adest dediversis evo-
societate sanctorum extraneus elliciatur ; et damna- cata partihus discipulorum ejus sancta frequentia.
tioncm, qiiatn Dalban et Abiron suslinuerunt, quos Adsunl pietatis filii clerus et populus adjacentes ; et
inferntis vivos absorbuit, ipse susiineat, et sit ana- elalam de loco transitus sanclissimi corporis glc-
thema marauaiha, qtiod est perdilio, in adveulii bam, usque ad locum septilcri, psahnis, hymnis et
Domini noslri Jesu Chrisfi. El nec sic nostram camicis canora co?Iestibiis fidelis lurba proseqtiitur.
voliiniateiiimutare valeat; sed hsecdeliberalio nostra Quaelicel de lanli Palris felici victoria senlial esse
in perpetuo firma et inviolaia permaneat. El ut cer- audendum, lacryinas lamen doloris, pielatis extor-
< omnium morum probUale complum > vocat : Miraeusin Fastis Belgicis.
eumdein recenset Sanderus in Hagiologio Flandriae. (223) Ms. Ehfonense, in islo tocello.
(222) Cohluliinus testainenlum hoc cum niss. (224) Idein, ab ipso loco.
Eluonensi, Blandiiiieusi et aliis tribus. Edidit illud
I-27S PHILIPPl DE IIARVENGABBATISBONiE SPEI 1276
quet affectns, et de uno eodemque fonte pari tenore A , lalus.Qtiod cum se nescire virgo Domini falerelur :
scaturiens, disparibns excitala catisis, moeroris et < Hicest, inquil, servus Domini Amandus,qui cursu
gaudii vcua progreditur; dum triiimphanli pielas vitaepraesentis laudabililer etinnocenter cxplelo, i:i
debcl, ul gaudeat, et funebribus obsequiis cxhihere gautlitiin Domiui sui, ciini laetiliae manipulis inlrare
dccet, ut dolcat. Sepultiisest igiltir iu oratorio B. fcstinal, ul sic ei jticunda quielis mansio posl labo-
Perri, qnod ipse fundaveral, ut, qui praedicalionis res, et despe translalus ad speciem nianifesle con-
auclor, adjutor in opporluiiitatihus, in trihulalioni- templalionis gloria satielur. > Spectabilis aulem illa
bus coiisolator exstilerat, in exireniis proinplus dcalbaU' mulfilutlinis ttirba, qtiaepoue seqtiiluratil
assisterel,porlas justiiiaereserarelii)lranti,eifoveret praecedil, ii sunl qui sacris ejus instilulionibus eru-
in terrae gremio quiescentem. Praestanlur ad sepul- dili, divina sentcnlia pncordinantur ad vitam :
crumejiis beneficia praeclara poscentibus, qtiae Pa- signiim aposlolatiis ipsitis in Domino, pro itnitatione
trjs sancti nieritum plenius attestantur, et confes- 732 sancta glorieecomiles el iftercedis.
sorem suum corusca miraculis visilatio divina com- 75. Virgo Domini tegens sileniio visionem nulli
inendat, et in servo suo Chrislus se vivere gloriosis suorum voluil indicare, sed deslinalo ad sororein
demonslral ostentis. Qui cum Deo Patre, et sancto suam B. Waldeirtidem nuntio ad colloquendum sibi
^'
Spiritu vivit el regnal Deus, per infinita saeculasae- cum ea, virum Dei S. Gislenum paiiler evocavit.
culoium. Amen. Quibus ad locum qui Mervius (227) vocalur, occur-
74. [CAP.LII.] Pretiosa esl in conspectu Domini rens, familiari colloquio m.ysierium sacrae visionis
ntors sanclorum ejus, qusc licel ininus capacibus edisseril. Quod vir sanclus prudenter advertens :
cxterminii videatur, magnificat tamcn eos ccelestis <Gralias, inquil,ageDeo, virgofidelis, cui dignalioet
auctoritas, et resurrectionis aeternaegloriam praedi- servi sui meriium, et cxitus lui proxinium diem
cat in defunctis. Deposito carnis onere B. Amandus, voluit indicare. Proinde quod ccepisli, convenien-
dum uocle Dominica migrarel ad Doininum (225) , ter et solerlcr exsequere, ut cujus exhorlalionis eg
inclyta virgo Aldeguntlis, in monaslcrio Malbodiensi, amplcxala consilium ejns.in aeternilalisgloria.colle-
anle venerandtim allare sanctee et pcrpetuae Virgi- gio socieris.) Ilis diclis, ab invicem recesserunt, et
nis; vigiliis el oralionibus ardentius insisiebat. fidem verbis (idelis exitiis applicavii.
Cum subiio rapta in cxccssu nieniis (226), vidct 76. Transit autcm B. Auiandus nocte Dominica
revercnda canitie viriim, clarum sacerdolalibus in- octavo IdusFebruarii, anno ab Iiicarnalione Donii-
dumentis, virga paslorali subnixuin, cum ingenti ni (228) sexcenlesimo sexagesimoprimo, praesulatus
gloria coruscae lucis ad superna conscendere. Prx'- c( Vitalianipapse(229)tertio, imperii Consiaiitini (230)
cedebat, et suhsequebaiur euntem cuneus innume- vicesimo lerlio, qui ab Eraclco tertius reinpublicam
rabilisalbalorum,quosevcsiigio seqni, quoruni dulci gubernavil. Regnante in Francia Theoderico(25l).
sociari collegio, quorum fclicibus inleresse gaudiis Anno viiee beati pontificis nonagesimo. Praestante
affcciabal, el uisu quo poterat vestigia sequebalur. DominoJesu Christo, cuicumPatreet Spirilu sancto
Interrogatur ab angelo itiueris duce, sciretne, quis csl honor el gloria per iiifinita saeculasapculorum.
esset ille tantae reverentiae el gloriae senex, quein Amen.
stiparel lam solemnis candidatae mulliludiuis comi-

(223) Ohiisse S. Amandum Sabbato anle Domi-
nicam Sepitiagesimaedictum est § 15.
(226) lmo vivenle S. Amando hanc polius visio-
neui contigisse diximus supra.
(227) Raiuerus Menrisuum vocat.
(228) Anno 684.
(229) S. Vitalianus, de quo egimiis 27 Januarii,
poulilicaliim iiiiilanno 636, ergo lcrliiis illitis aiiutis
fuit Chr. 659, cl quiiittis 661.
(250) Imo Constantis, qui nepos Heraclii,et filius
Conslantiui, coepit regnare an. 641, cttjus an. 20
convenit in an. Chr. 661. liiit Conslans pater Cun-
slantini Pogonali, sub quo e viw decessit S. Amau-
dus. Deerrorum causa actiim § 16.
(251) Theodericus^cepil regnare an. 680; ejus
solius ineminil teslamemum S. Aniandi.
«377 DE MIRACULISS. AMANDI. 1278

PROLOGUS MIRACULORUM S. AMANDI{252).

Licet interdum humana mens pbanlaslicis visioni- A noslra oetate, rex pnlefeccrit immorlalis mililem
bus fallatur, sed non miraculorum signis falli potesi, suum , beatum videlicet Amandum, gloriosee in
tpiac virlulum operalor Dominus in fidelibus suis cceleslibns dono imniortalilnlis a se muneralum. Si
operari dignaiur. Ab ^Egypiiis namque magis illu- quis aulem obstinala mente nnslritm in hoc styluin
sione phanlastica rex captus est Memphiliciis cum siudueril redarguere, arbiirnns nos non nisi vulgares
universa jCgypto, falsa et iinaginabilia habens pro rumores sequi velle : huic jaculum opponimus, quod
vero : sed postquam divinitusosiensa suni portenla quondam refulaniihus veritatem objecit pastor et
virlutuin, inagi etiain ipsi cuin ccteris, quaiiqttani primipilaris ecclesise. < Non posstimus, inquit, quee
primuin iucreduli, poslmodtim lamen professi stiitl audivimus el videmus, non loqui. >Nil namque hic
hoc esse digilum Dei. Cceli nempe, hoc cst quique calamus aperil curreutibus arliculis, nisi quao
fideles, gloriatn Dei loquunlur el in oinnem terram evidenler obtuius prohaverescriploris ; lestimonium
virlutiim ipsius sonus prngreditur. Unde pro modulo ei reddentibus ejusdem temporis moiiacbis, clericis
noslrac possibiliiatis, impolito qtiidem sermone, sed atque etiam vencrandoe memorise, et insiguis faiiiee
iion iguobili materie quoedam insignia ad nolitinm laicis.
conabor mittere posleriorum , qualiler in terris

INCIPIUNT CAPITULA.

I. De campanis ardendo sonanlibus nemine pul- H IX. De mitla a nativitale ibidem loquenle.
sante. X. De putro aperlis octtlis non vidente, per
II. De insensalo cameracisensni reddilo. sanclum Amandiun illuminalo.
III. De muliere languida sanilali reslititta. XI. De cmca Noviomi illuminata.
IV. Mnti os el liiigua reseraniur. XII. De conlracto sanato.
V. De puero debili sanulo. XIII. De muliere Duuci repente contracla, et coram
VI. De insensalo Laudunii sensni reddito. feretro sancti Amandi erecla.
VII. De coiUractamuliere sub ferelro suncli Amandi. XIV. De carceralo Coceii per invocationem sancti
erecta. Amandi liberalo.
VIII. De cwcu visui reslitula.

INCIPIUNT MIRACULA S. AMANDI

QUyE FACTA SUNT PER GALLIAS.

CAPUT PRIMU.M. C lecluris, ut reor, erit veluti monstrum. Nam mox nt

Igitur anno ab Incarnalionc Domini millesimo
sexagcsimosexto, a transitii vcro Amandi quadragin-
tesimo scxto, sub lerlio Idnum februariaruni Elnonse
accensoesunt domtis in foro hora fere tertia, nnde
cl in ipsam praedicli ponlificis ccclesiam plumbcis
labulis lectam, per legulas sub ipsis tabtilaticis
flamma prorupit, anliqui hoslis, ut credimus, invi-
dia. Queeipsa cum omnibus clanslris suis stalim est
incendio devastata, necnon et aposlolorum principis,
sed et alia ipsius ecclesia. Campanoe fundendo in
pulvere sunt redactae, dirula etiam quseque orna-
menla ecclesiae: columnas dico de pario lapide, cinri
733 analogio honestse fabricsc. Uhi quiddam et
audieutes, in sluporem verlil non minimum : ila
(232) Ex editione Duacena.
ipsoe campanoe a flamma sunt correptae cceperunt
insimul, nullius, nisi solius Dei impulsu resonare, ac
si divinitus monereiHur plangere ruinam sui et ec-
clesiae,donec, ut praelibatum est, in pulverem sunt
redaclae. Ctijus habitationis restiluendae gratia, fra-
tres cum abbate ipsius loci ex consulto Marchionis
terroe, atque episcoporum pelitione etiam Francorum
obnixa, feretrum qno corpusculum venerandi Patris
recubabat per Galiiam delulerunt, quos cum multo
thesauro Galli ubilibet locoruni honorifice et summa
cum devolione susceperunl. Excessimus sane mo-
nasterio septimo Idus Jnnii, repedavimus in idem
sub die quarlo Nonas Jnlii. Quid autem hac inter-
capedine quattior Iiebdomadum merilis scepe dicti
127$ PHILIPPI DE IIARVENG ABBATIS BONJE SPEl 1*80
pontilicis coram immensilate vulgi in ipsa regione \t exsiliens, exorsa est pedetenlim progredi usqtie ad
sit gestum, non tlticit mater ecclcsia reticendtim, limen domns, inde non contenla ineedere ut est mos
qusc lilios suos orlhodoxos, filiationemqtie suam in mulieribus : raptoctirsu accurrens arripit feretrum,
hona perseverantia quaquaversunVconservanteslaela- narrans cum idoneis lestibus, quae circa se, et
ttir ftinctos honore polorurr.. Sed haec omiltentes, qtianta suo egerit patrocinio ille miraculorum ope-
jnm ad ea qtiae decrevimus r.otanda, ac mentoriae rator egrcgius. Tu;n coir giam ccrvici stiae, qnasi-
cominendaiida siylum, quanqiiam slolidum, ver- scrvile jiigum imposuil, sequei ut eral libera, domi-
tamus. nio saucti mancipavit. Nec immeriio, quippe qui
CAPUT II. eam quae, quasi quadrupcs viiio ualurae decreverat
'Quaedam ilaque peragranles loca, Cameracum exire, sibi bipedem naturali usu feceiat ovanter
tandem devenimus fnlgenlem poutificali calhedra. occurrere.
In qua juxta valvas quidam insensalus couslrietis CAPUT IV.
arctissime in nervo pedibus residebat, qui, ul ab Htijtis etiam consobriuus qtiidnm juvenis, liberet
incolis palam faclum est nobis ob nimiam insani ipse, sex ltistra el eo amplius habens, mutus a nati-
capilis anienliam, quamdam propinquarum suariim vilale, audilum (ainenel inlelligenliam plenecapiens
sauciaveral. Ubi cum honorifice ab antislile Hcr- B addiciiur, qui ob linguae oflicium sibi diviniius cou-
berlho cunctoque ipsius loci clero recepti, liospilandi cedendum mullas sanclorum ecclesias inviserat;
gralia commaiieremiis, illtini miscrant, donari sanclo sed, ul dictum sil pace eorum, lanti Palris meritis
Amamlo iulerpcilavimus, quatenus solutum vinculis islud servabatur donum. Anliqua in hoc renovantur
corporalibus, sanctus, cui donarelur apud divinam miracula, et alterius Zachariae imaginaria agnosci-
clemcntiain oblinerel daemoniacis absolvi nexibus. mus surrexisse leinpora. llle innuebant cognati,
Quod et ita factum esl. Nam el ponlifex noslris as- quodnomen veltelfilio imponi;huic iiideniinnuebant
sensum preebuil peiiiionibus, et ille pontifex noster, propinqui qtia lege vellet se suhjugare 734 servitio
cujits corpus deportabatur liheram nieniem ealcnus sancti. llle nutu postulavit pugillarem sibi preeheri,
caplivalo a stimmo ponlifice Christo impelravit, ita ul quod lingua nequiverat, nolarent articuli; islo
ii1 inde nobiscum progrediens, nulluin male saui nulu aeqtte indicabat se bis binos argenleos pro
capitis indicium ultra prselenderei. capitiscensu eidcm sancto solulurum singulis annis.
CAPUT III. llle qtiod paginae indere voluit, restituto mox linguae
Ab ipsa quoque urbe vestigia delorqtientes cum officio, aperto sermone pronunliavil : videamus et
imnienso coniitalu civium, lendebainus versus op- in hocqtiam iste jucundo miraculo imiiatus sit etim,
pidtim cui vocabulum est Cocenim, ubi muliaeaver- ubi eoram feretro assislens corrigiam cervici stiae
siones ab oppidano, seu jndice cjtisdem loci, familiae circumposuit. Conlinuo denique accedens Milo
inferebantiir sancli Amandi, qu;e cirra ipsum dcge- presbyter, cujus supra meminimus, in cnjus et hic
bat oppidtim. Setl ubi loco qtio disposilnm erat ten- dicecesi natns perhibebatur el adulius, compendiose
dere propiavimus, ecce quenidain presbylerum ec- eum est alloculus. < Quid, inquit, pracslolatis, fra-
clesiae in honore sancli Remigii exstruclae Milonem lcr? Si ucquis sermone, sallem digitorum indicio
iiomine, cum plcbe promiscui sexus non modica, sub tcsiiinonio proesentium exprime quod teues iu
obvium habuiiiius : humililer obsecratite ut tliecain menle. >
(anli |ionlificis in ipsam Sancli Remigii ecclesiam Coniicuere omnes, inlenlique ora lenebant.
dcfcrri, ibique paululuin requiescere permilteremus. VJISG.
Est auiem ab hoc loco, non mulium distans quidam Tunc ille ut bis binis conatus est digitis, tolidem
victilus quem dicunt Vernulium. ln hoc jacebat argenteos notiiicare, clara ac prima voce proieslatus
mulier, slratu rccubaus ob immensum languorem est quod articulis moliebatur expromere. 0 quein
menihroriiin, quae a lecto nequiveral egredi per el quanlum, si adesses, cerneres plausum tiiriiiarum
currictila bis quinque annoruiii. Haecubi aure per- {j catervalim undique coiiflueiilium, Deum hymtiisoiiis
ccpil souos et cantus plebis eo diverlenlis, causam vocibus nobiscum collaudaiilium pree ingenli laetilia
percuiictatur. Cumque didicisset corpus sancti malas effusione lacrymarum liumectaiilium. Quid
Ainaudi a lidclihus turmis illo transferri, continuo proferam de hac ipsa oelate sub qua informalus csl
in haec vcrba prorupil : < 0 si darelur me saltem serinone? Cbristus niortuum in peccalis hominein
maiiihiis repianiem , quasi quadrupedem ei obviam aique iu Dei laudibus mulum, passione sua hoc
lieri, iinplorarem sanclum quatenus intervenlione eotlem aevovitae restittiit, in laudes divinas os ejus
sacrn uteae suffiagarelur imbecillitali! > Sed cuiii aperuit; et beams Aiiiandus intervcniione sacra
inhianier arderet qnae oplaverat completiim iri : huucfamulum suum qui quoquo paclo sequiparandus
inlerventii lanti Patris ejns vota clemens praevenit erat mortuo, quasi locutione vivilicavit, euuique
divinitas, cui, quac morlales nec oplare audcul, laudes Dei exlollere fecit, alqne in gratinruiii actiones
proinpium esl praeslare. Confesiim denique sanguis Deo solvendas verba.formare apud divinani cleuieii-
discurrens circa nervos menibra languidae lirmavit, liam obfiuuit.
languore exhausil, robore consolidavil. Sicque lecto CAPUT V.
cui clinica diuturuo langtiore incubnerat, lcniter Nec miuus ct illud ceuseo procdicandum, qtiod ia
1281 DE MIRACULISS. AMANDI. 1S82
ipso limine portarum castri praelibali vidimus mira- A suffragio se calenus mentis impotem a saevi torloris
biliter gesium. Simul namqiie ttt ipsa sancti cada- noverat eliminalum ergastulo.
veris lectica oblique tenebalur transposila, quatenus CAPUT VII.
plebs cervices suas ei submilteret devolione iiumil- llla quoqtie non sunt silentio praetereunda, quae
lima; mulier qusedam apprpperans debilem filium die Dominica inde nobis remeanlibus, habenlur su-
ulnis ferebal, qui infra unius anni pene orbilam, pra ipsum montem 735 cunctis cernentibus gesta.
terram calcare nequiveral. Hic itaque ubi eum geni- Dum itaque porlas urbis in supercilio montis posi-
trix feretro supposuit, clamitarc cunctisaudientibus tas, cum ingenti cohorle promiseui sexus, ipso fer-
coepit. Dcpone me, mater, quaninciusab hisquibus vore meridiei posihaberemus, ecce mulier perplexis
vehor vehiculis, quia videor mihi jam posse libi tibiis, serpens manibus, vullu terrse infixo accessit,
pedissequiis fieri. < Ne velis, obsecro, mese obviare cunctisque viam pandentibus feretro propinquavit.
saltiii, tuae quoque laetitiaeadversari. Tum illa cre- Res mira, et admodum stupenda! Ubi se bajulis
deus eum verbis haec proferre piierilibus, aul etiatn imtniscuit, resolutis nervis, se erigens ipsiim gesta-
erroneis: Noli, inquit, fili mi, noli, ne ab imminenti lorium, mirabile dictu! constanter arripuit. 0 quis
turba comprimaris, dum nOn possis ad exilum rei fremilus ab ore vulgi resonabal, quantusque fragor
perdueere quod effaris. > B monachorum, clericorum atque laicorurn in Dei
Et puer : < Pos.sum, ail, mater, possum. > Post laudes resullabat! Tunc erat cernere turbas undi-
Iisec non praeslolans responsuiii genitricis, ab ipsius que ad hoc insigne confluenles, in lantum ipsos ba-
continuo se extorsit lacertis, paulalimque tentala julos gratia videndae mulieris opprimenies, ut vix
via.incursum se hilariterproriptiit. Hiset hujusmodi quispiam eorum posset movere pedes. Enimvero
clemens ponlifex perpetratis circa ipsum, caslruni sapienti usi consilio, fecimus sancluin corpus per
miraciilorum signis, nialuit, credo, oppidanos a spalium circiter trium horarum, super quamdam
vexalione susc familise blandiliis compescere, quam rupem in eodem requiescere loco, ut vel sic ali-
minis terrere. Sed quia hsec pro capacitale inge- quantulum respirantes dein ab inso descenderemus
qioli nostri taxavimus, jam ad ea quae restant Iuce supercilio.
clarius nitenlia, calainum transferamus; ejus, ad CAPUT VIII. .
haecexplenda, invocantes patrocinitim, ciijus credi- Rem stupidus refcro, miraque, fidelem quserens
nius merilis reputari tanta insignia geslprum. audiiorem, enarro, sed non nisi quae probante visu
CAPUT VI, haec litulantis acla sunl, fere sub unius horae spa-
Poslera denique aurora fihem dante, montem tio. Gontinuo namque qusedam secundi sexus jier-
Laudunii accesslmiis, ipsumque statim conscen- sona accessit, qtiae septem annorum rotam evolverat
dinitis, alque ibi ab episcopo Elenando, universoque in mcerore csecilalis, haecsimul ut oculis loculum
fijusdetn loci clero, cum ingenti veneralione recepti letigit, delersa caligine amissi luminis dispendia
eo die quievimus. Iiitereaisol vergebat ad occasum, reparavil. Qute luci prisliiiae restilula, inde nobis-
et ecce quemdam insani capitis adducunt, manicis cum progrediens coepit erga se gesta Chrisli propa"
pedicisque ligalinn. Nox ruit Oceano, cum interim lare magnalia.
pretiosissimi illius thesauri ihecam circumvallantes CAPUT IX.
pueri, innuptaeque puellae, juvenes cum scnioribus, Qusedam quoque puella ab utroque adducitur pa-
incipiunt devole excubias, cum facibus et lycluiis rente, quam uti materna fuderat alvus, perliibebant
ardentibus. Tum vero jam nox medium orbem lene- linguae' ollicio ad ipsam usque diem caruisse. Ha'C
bat siiadebantque cadenlia sidera somnos, cum ille pariter ubi venerandi corporis receplaculurn deoscu-
de repente jacens sub ferelro in haec verba proriipit: latur , plectro linguae resoluto, vocis organa in lau-
< Cur meos lacerios haec aslringant ligamina, aut dein Dei suslolluntur. His et hujusmodi quampluri-
ubinam dejectus jaceam : posco pandatis qui cir- btis plebs Laudunensis exhilarans corda miraculis,
cumaslatis. > Ttinc i111stupore alloniti, rati eum D quae oblutibus nostris cernenda abstulit inexplica-
erralica, ut antea verba proferre, tamen qusesciscita- bilis concio promiscui sexus et aetatis, quee eliani
baiur edocentes : < Ob nimiam, inquiunt, tui capitis poslmodum nobis relala siint a fulelibus veris : gra.
ameniiam, ligaminum nodis obstrictus ad patro- tes sblvebat majestali Celsitonantis. Non solum hu-
ciuium sancli Amandi adductus es, cujus corpus in jus, sed et caeterarum urbium indigenae ad haec
prsesenti sanctae Mariae ecclesia noveris recubare. > confluentes speclacula, Deo solvebanl ora vocibus
— < Deo, inquit, giatias mecum habetote, vis im- bymnidicis, diviho numini laudem dicentes, quod
manis abscessit demenliae, ascedant jain nunc ora causa sanctum illac deportandi acciderit, credenies
catenae. > Qui simul acabomni nexuimmunis factus quoniam nunquam a tanlo patrono talia suis ema-
est, consignans se signaculo sanclse crucis, si qtiod narenl oculis, nisi ecclesiani ipsius incendium de-
diabolo insligante.verbum adversus fidei purilatem, vasiaverit. Quippe quia nec ipsuin suis allatum gau-
in ipso errore fuderat, pectus contundens, reum se derenl confiniis.
professus est. Inde servum se sancto Amando tradi- CAPUTX
dit, cujus precibus suaementis columen indesinenter Inde ulique cura immensa vulgi alacris pressura
reputabat. Et inerito ejus se subdidit servjlio, cujtis detorquentes vestigia, processimus tendentes versus
PATROL. CCIII. 41
 12?5 PlllLIPPI DE HARVENGABBATISB0NJ2 SPE! I2S»
Novionn nicenia.Jatn ciirsum imincrgere sol Ocea- A , gratiarum Deo solvendas actiones, et circtimferctis
nopaiabal aureus,cum castelliilum,quodvocantCnI- oculos respiciebat hiiic inde ad circumstantes, Do- •
iieiiim atlvenimus, ihiqtie Iiilariter hospitio rcccpti, mini circa se mirabiliter enucleatas narrans vir-
noclu quievimus. Ubi de mane post vigilias noctur- tutes.
nas quamilnm vidimns uinironam, quse in gremio CAPUT XI).
confovebat puerum, geslantem absqne luminc Inm- Quo faclo, siatim per ora vulgi disperso, quidam
i padem, occllos dico in capile nnllam in se habenles cedens pede distorto adtlucitur, qui propria non cre-
lucernam. Haeciiaque accedens incipit effari, niedin- dens humo vestigia, juvamine fulciebalur alieno.
que in voce icsislit : singnllii qiintiente dolorcm, Unde fnctum cst, ul sanctissimi confessoris requi-
exprimens qu<>ufliciebatur super glaiicoinale filii a rens auxilium, ipsius exploraret graiiammerilorum.
nativilaie ctccntieniis. < Cum hoc, inquil, pticro Nam diutitis coram ejus manens tremebundus prae-
nociein haiic pervigilem duxi, excubans sub fercuo senlia, lanti antistitis invocabat precamina apud
S. Aninutli. Hunc sane enixa sum miindo ahsqtte divinam clementiam sibi profutara. Tandem igitur
luminc uaiiirali, ct ad hoc ctmi huc dettili, ut radiis quod quaerebat, reperil, et qui alienis venerat, snis
nierilorum isiius illiimiuarettir sancii. > vestigiis rediit : patrociniumqiie sancli sibi non de-
Sed quia noiiduin voti ctuupos eflccta sum, ali- B fore persensii. Ha:cet hiijusmodi qtiamphirima non
quihus htijus sancti reliquiis tangite, ohsecro, loca modo his, vcriim et aliis nrbibus in Gallia, per nos-
lticernarum, si quo modo divina pielas niihi con- irimi bunc patrontim, ul praelibavimtis, ostensa sunt
descendat supplici, ad hunc sua gratia illustran- viriuliiin insignia, quae aciei noslrae non valuerunt
dum. Tunc dentem saepedicli palris fabrili opcre, perlingere noiiiiam , prae inimensiialis popularis
auro deccnter politum, haciilum quoque sumentes, pressura; sed quia noliiimiis excedere promissa, ad
quo pracdicalionis suae rcxerat praesulaltiin, posui- praesens ea scribinius duntaxal quorum noslrosocu-
mus, ut poposccrat genitrix, super loca liiminuin. losnon latueriiiil insignia.
Parvoque explelo intervallo, mox pueri ocelluli suo CAPUT XIII.
uluntur officio : nulla penilus obslante caligine cla- Sed et illud reticere non duciinus commodum,
resccnies imniine divino. Tunc vero quiquc astantes, quod Duaci perspcximiis insigniter perpetratum.
genitor in primis cuni gcnilrice, volenles hoc nd Qnaedam namque inler alias incolumis processit
certam (idem experimenio deducere, offerebanl ei nohis feinina, sed nesciocui reatui obnoxia, non est
liionilia, ntque candelulns, cseleraque quibus, pue- invenla sanclo occurrere digna; fortassis in eum
rilis animus soiet arridere : et ipse prout clare di- alicujtis blaspheniiae rea, quam iiecdum digna pu-
'
judicans cuncta celeriler arripiebat, mox quoque C nieral pcenitentia. Judicia enim Domini abyssus
ludendo porrigcntibus sibi vicissim rejiciebal. Digi- miilla.
lis etiam innuebant, el ipse contra similiter facie- Unde facium est ut stalim ubi domum rediit,
bat. Nec mora canonici prosiliuni ad campanas; pedes ejus natibus, manus quoque peclori quasi cla-
nos autem cuin populo in laudes proriipimns divi- vis infixec Iiaererent, ac sic semimortua jaceret.
nas. llanc utique vidimus ipsi ad perfugium nostri pa
CAPUT XI. troni, quasi morluain, atque nullum penitus inse
Dehinc Novioiiiiiin, ipio ire pergehamus, perveni- vilee spiraculum praelendenlem, quodam deferri ve-
mus, ibique sancli Eligii quontlam sancto Amando, hiculo, scd iion mullo posl, vidimus eam pedibus
dnm ulerque adviverct, familiarissimi loculos ge- resolulis, ac manibus versa vice coram ipso erec-
minos alleiuin cum monachis; alterum vero cum tam aslare ferelro. Uaec sunl quibus per Gallicam
clericis obviam habuimus. Ubi ex diversis qtiibus- provinciam beatissimi Amandi incrita, et tempes-
que ordinibus subtirbani, oppidani , clerici cum late declarare dignatus est Dominus. Cum quibus et
monachis adfuere, qui noslri palroni thccam cnni alia, qtiec ab ipsis infirmis sanitate rcdintegralisf
immensa suscipientes veneratione ac suinma devo- r> sub leslimonio fidclium nobis sunt relata. Qualia
tione in ipsam poniificalis cathedrac ecclesiam detu: tamen isla, quanta el ilta : in omnibus operibus suis
lere. Tenso itaque in platea nrbis noslro papilione, sil nonien Doiuini bcnediclum in saecula.Amen.
iidem liaud sine ipsius loci anlistite Baldeuvino rc- De juvene suspenso in pago Noviomensi per bealum
vcrenier recipientes, eo asporlavere, lanto gauden- Amandum suscitalo
tes hospile. 736 Ubi nocturnis de more explelis Prsecipuum quodtlam miraculum in pago Novio-
vigiliis , malutinortim qtioque nostratim peraclis inensi a beato Amando factum, sicul quorumdam
solemniis, en niulier adfuit oppressa enormi dolore relatione didicimus, lcgere volenlibus, qualicunquc
vcrliginis, in lanlum ut siirsum aut dexlrorsum, scriplo nolificare curabimus. Beato igitur Amando
sive sinistrorsum non vnlens caput deflectere, foret ciim duodenis fralribus in pago Laudunensi, loco
gaudio cassa luminis. Quae secus feretriini aslans, qui dicilur Bareseium commoranle, contigii ut rcx
ad ipsam usque mediantcti) lucem diei, ita reddila Francorum Dagoberlus die quadam Coinpendiiim
est incolumis, ut his qtiihus prae dolore cnpitis pri- devenirel. Cujus adventu comperto, bcatus illcc
valacrat remediis laetificareturcorain cunclis. Nam Amandus pergere disposuit. Qui cum ad villam Me-
cVvisu pristino statim redimita suspcxit ccelos. ad lincotum appellatam pervenissct, iu domo cu| is-
 Ji'83 DE MIRACULISS. AMANDI. J2PS
daiu viduae, qtiae unictim habcbnl filium, liospilnndi A suspenderunl. Nec iuora. rumor excilatur, clainor
gratia divertil. lulerea quidarn raptores cx Belva- allollilur : filius mulieris viduae suspensus atque
Jcensi regione venientes, quamdam inde pracdam jam mortuus esse mintiaiur. Ab omnibus pene in-
furto abduclam anle se deducebant. Qui ctiin ab colis circumquaque maneniibus curriiur ad viden-
; incolis ejusdem regioniSi se insequi pcrnicilcr co- dum, mater etiam suspensi, miserandis clamoribus
; ininns aspexissent : opaciore silva sese cum praeda ejulans, cum bealo, quem hospilio susceperal, ac-
sua proinlus iiiimerserunl. Nec lamen de vita se- currit, Amando. Quid plura? ln tlnlum vir bealus,
curi, adversarios se lnseqnenlcs pernici gressu fu- super compassione niulieris indoluil, ul bumi pro-
giebant. Fortuilo jiim casu, filius mulieris viduae, in stratus landiuoralioni, plenuslacrymisincumberel:
cujus hospitium bealus diverleral Amandus, per donec juvenem vivum cl incolumem (propriae malri
cumdem sattum solus deambulabal. Cui causam gaudenti et exsultanli, Deo propitianle, restilueret.
penilus ignoranli, prsedam suam lalrones quasi Ob hoc ergo paradoxi dignam ct venerabilem memo-
. cuslodiendam reliquerunt: et ipsi semel lanlum sal- riam, quaedamcapellula exiguo sumplti.in eodem loco
vare volenles.expeditius jam fugere cceperunt. Porro conslructa esl, 737 '" lionore bcati ponlificis
viri qui prsedan? de manu lalronuin feslinahant eri- Amandi, adlaudem Dei Salvatoris noslri Jesu Ghrisli,
pere : juvenem solum cum proeda a latronibus di- B sanctum stitim incoelo etin lerra, mirifice glorifican-
missa in sallti repererunt. Quem quia unum ex latro- lis. Qui cumPatreelSpiriiu sancto vivit et regnat
nibus fuisse existimaverunt,. comprehensum illico Deus per oiniiia saccula saeciilorum.Amen.

PROLOGUS MIRACULORUMS. AMANDI.

Mullis ct frequenlibus modis, si curamus adver- < Mutli dicenl mihi : Domine, Doniine, nonne in
tere, gralia divina visilare nos, el ignaviae torpore nomihe luo prophelavimus, et in nomine tuo vir-
deprossos excilare dignatur; et modo lerroribus lutes multas fecinms? (Mallh. vn). > Cnm autem ad
minatur, niodo paternis blandimeiuis infirmitatem corpora sanclorum diviniltis miracula fiunt, quid
humanam consolalur. Terroribus, ut resipiscantpec- alind inde nobis coelitus inntiitur, quam ut ad imi-
canles increpat: blandimenlis bene agentes exhorta- C tationem saliem illorum, ad bene operandum accin-
tnr 111in melius proficianl. Aliquando interna ih- gnmur qiiorum meritis talia fieri non dttbilamus?
spiralione nohiscum agil; aliquando sensibus exte- Evigilent itaquemenlcs bominum morlifero torpore
rioribus insolila minislrando desidiam exciilit. Vi- dormieiiiium, el admola sensibtis suis opera divini-
dens enim querelas aliquorum, quod sicut anliqtiilus latis inlelligant, ut sanitates corporum, causee fiant
faciebai, prodigia imlla nostris oslendat temporihus salulis animaram. Ad hoc enim frequenter in cor-
murmuranlinm, renoval aliquando miracula, per poribus moriluris sanitates reparanlur, ul vel occa-
corpora vel cineres etiam defunctorum Patrum, quae sione tali, videnlium animse nunquam moriluree ab
viventibus ipsis concessil operari signa foris appa- interno languore suscitenlur. Benignitas etenim
renlia interiorum virtutum. Quidenim aliud praeten- Crealoris omnibus consulit, pro capacitale singti-
dunl sensibus noslris opera divina, quae pcr sanclos lorum, beneficia singulis congruenlia-moderanter
suos operalur omnium crealrix sapiemia, nisi quod imperlil. Sic prudentes el fide robuslos, ad contem-
in eis habilaniem intelligamus, lanquam in templo planda cceleslia erigit, ut simplices lamen et infir-
suo, ctincloitiiii opificem et loquenlem.et facienlem? mos non deserat: ct sensibus carnis deditos visibi-
Quanqiiam etiam ut stiamdemonstrel omnipoten- lia qusedam, et carnalia eis admovendo, ad majora
liam, per iniquos operetur ad ulililatem suorum, et D et invisibilia el spiritualia nutriendo sustollat. Jam
ad confulandam infidelium improbilatcm multa veniamus ad rem propler quam ista praeloculi suiuus
miracula , quas virlutes figuraie solet appeltare ne forte longiori prsefatione legenlibus onerosi vi-
Scriplura, ul ipsa Veritas aliestalur in Evangelio : deamur.

INGIPIUNT CAPITULA.

I. Princtpium narralionis rei gestw et de muliere tale sanata.

sanata. IV. De cireulo supra sancli corpus xnaere vito. '-,'
II. Item de ulia muliere a conlractione manus V. Depuella a nalivilate cwca meritis sancti illu-
sanala. minala.
III. ltem de terlia mulierc a lotiut corporis debili- VI. De puero conlraclo el ereclo.
1287 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON/E SPEl {288
VII. De puella alia cwca a nativilale et surda, el A non omnia miracula qum in sancli deporta-
merilis sancli sanala. tione tfestasunt, in Itoc opuscula sint digesta,
VIU. De surdo in occursu sdncti audiium recupe- el quod animarum remedia per ea divinilus
ranie. procurala, magis quam corporum sint am-
IX. De muliere apud Tornacum sanala. plectenda.
X. De brachio mulieris conlraclo el sanato, et quod

INCIPIUNT MIRACULA S. AMANDI

QU;E FACTA SUNT PER BRABANTUM.

CAPUT PRIMUM. et deficienle spiritu pene bis exanimala prse doloris

Sicul iiispiiatione divina, compuncli multi fideles, angustia tandem extendilur, atque domuui proprio
pro remissione peccaloruni suorum, de suis rebus jam gressu sana rediit, quae delata fuerat alieno. ,
et praediis, ecclesias aut monasleria solent aedilicare, CAPUT IV.
sichomines nequissimi, diabolo.suadenle, res eccle- Cumque circa tertiam boram, ante sacralissiinum
siis el monasteriis a fldelibus traditas invadere, di- corpus iuciperent missam celebrare, mirabile dictu,
ripere quolidie moliuntur et auferre. Hujusmodi ut cunclis evideiiter appareret cujus meritis hsec
causa necessitatis urgente, scilicet ea quae diidum a signa fiebant, sereno puroquc sine crassitudine nu-
regibusel religiosis principibus,ob salutemanimarum bium aere, visus est in ccelocirculus candidi coloris,
suarum, Deo et sancto Amando collala fuerant in supra corptis sancti resplendere, tamque diu per-
pago Brabanti malignis liominibus auferre cupienli- mansit, donec sacerdos missam explevit. Aderat
bus, el jam 738 violenter ablata retinenlibus : anno noii modica populorum frequentia, res insolila mi-
Doininicae incarnaiionis miltesiino ceniesimo septi- rantium oculos perslringebal, in superioribus aeris
iiio, ccenobio Elnoneiisi prsesidenle domno abbate partibus cunctis apparens occultari minime pote-
Hugone, vicesimo secundo anno ordinatiopis ejus, Q rat. Prudens leclor apud se iniueaiur, quid per
feria secunda Penlecostes deportaium est r.orpus illttd signum in cordibus inluentium divina bonitas
sancli in Brabanfum. Venlum esl ad praediumsancti, operabalur, suspiria certe lacrimaeque cum gaudio
quod dicitur Anduenniiim, et ad aliud quod dicilur mistse, dcvotionem populorum illud cum slupore cer-
Ad Sanctum Salvatorcm. Populus uude intiltiis ac- nentium testabanlur. Inde perlatum estidem pretio-
currit. Ibi quaedam mulier oegra per decem et octo sum corpus super terram, unde sibi violenter a qui-
aniios, in leclo decumhens, corporis infiina parte, busdam malignis hominibus injtiria flebat, per silvas
id est cruribus el tibiis debilitata, audivit sancttim et terras quas illi per injustitiam invaserant, hos
transire, facil illuc se deportari : ponitur sub fere- quoque sanclus acquissiine nulto resistenle subji-
truin sancti. Ubi per aiiquot horas, prae nimio do- ciens mancipavit. Atque in praesentia sancti cor-
lure voluta, populis aspicientibus repeule subrigilur: poris, cui viventi sanctus Petrus apostoius, pole-
astat sana, clamor popularis exorilur, Iaudes Crea- statem ligandi dedit atque solvendi, omnes qtii
tori communiter referunlnr. deinceps de lerris illis ac silvis, aliquam sanclo
CAPUT II. preesunierenl injuriam inferre, fralriim qui saiicliiiu
Cum de Anduennio ad Geraldt montem deporta- comitabauiiir, et circumstantis populi consensu,
lum corpus sancli de Geraldi monle ad Uerlengo- D voluntate, oris et vocis proclamalione sunt cxcom-
nam defertur, sui juris^villam : transeuntibus nobis municali.
rivulum nomine Lotam, aceessit universo misla CAPUT y.
populo mulier quaedam, manum dexleram nervoruin Eodem die vesperascenle sancti corpore jam in
conlractione sic habens debilitatam, ul nulltim opus ecclesiam rcportato, quibusdam e fralribus sanclum
inde posset agere; accessit, inquain, ad feretrum comiuiis jam quiescenlibus, quibusdain adliuc vi-
sancli, mannm debilem fideliter applicuit, rediit : gilaniibus, puellula qiiinquennis a naiivilale caeca
in redeundo sanilatem mauus integram recepil. deduciltir a maire sua, juxla ferelruin slaluilur,
CAPUT III. merilis Amandi Patris oculoriim depulsa caligine
Perventum est ad praediclam viliam. Sequenti subito divinitus illumiiralur. Quae cum se videre
die lucesccnte, corpus sancti, propter confluciitein matri proclamassel, el infanliae simplicis hilarilate
populi multiludinein, ab ecclesia, quia ininns erat nimis exsuliaret, talis etenim aetas aut simulare
capax, elalnm esl : ac sub aere nudo, lignea stru- quod non essel, nesciebat, aut dissimulare quod
ctura, cortinis circumpendentibus decenter aplata essel, nequibat, rerumque circumpositarum formas,
suoer, collocalum. lbi rursus alia mulier lolo cor- quas anlea nunquam viderat admirans, valde stupe-
pore debilis et cruribus misere conlraclis, allala ret; maier ejus prima seviliens quaefilise contigisset
subter feretrum sancti dcponilur, et prius aesluans, exclamat, populus dicto cilius qnid facluni esset au-
1289 DE MIRACULISS. AMANDI. 1290
diens rei novttate perstrepit, curritur ad ecclesiam, A Cum autein aliquamora fieret.divertcnscum sociis,
campanaeresonant, fratres ocius accurruni: pticllam prandere ccepit: cum subito signa ecclesise, in ad-
ullra quarn dici possil gaudentem mirauttir. Expe- veritumsancti personuere, audientibus aliisin primis
rientiae causa panem, aliasque res oculis ejus ad- se clamavil audire , suffragamibus ipsius patris
movent, illa niaiiusextendere, quactinque res obla- vere dignumque Amandi merilis confessus est au-
lae sibi circumfeiebantur, vullu, brachiisque sequi. dittim se recepisse. Vota postmodum, cerse .scilicet
Quid ad haec aliud dignius agerent, quam ui inde ligaturam circa suum caput deferens, ad monaste-
largitorem omnium bonorum te Deum lauda- riuln nobis videntibus devote persolvil.
rent? CAPUT IX.
CAPUT VI. Cumque per civitatem transeuntes jam porlas
In craslino parenlihus Gandam adire, puer ferme egressi fuissenius, repente sequcntis populi clamor
qnindecim annorum, de villa qua: Ninive dicilur, post lergum nostrum extollitur, mulier debilisquaui
lilitis cujusdam divilis, ulraque tibia coniraclus, posl sancti ferelrum deporlabant, erecta conclama-
ul surae retro cruribus adbaererenl, in laiittini ut una tnr : corpus sancti violenlia populi relro portatum
cutis utrorumque facla esset membrorum : delatus ad locuin,ubi sanata mulier stabat, subsistere com-
et loculosancli subterpositus, repenle suris ac cru- B pellilur : in laudem Creatoris omnium ora conver-
ribus disjunctis horrendum exclamavit, 739 san" ttinlur.
guis a loco disraplionis, ac si ferro membris sectis, CAPUT X.
ubertim diutius emanavit. Ipse gressibus erectis, In hac sancli Patris per viam sen per rura depor-
super pedes sanus consistens ambulare coepit. latione, facta sunl el aiia quicdam nobis quidem
CAPUT VII. absenlibus, sed fidelium relatu postea nobis com-
Sequente feria, secunda post octavas Pentecostes, perla, quse partim lacemus unum autem nolamus,
dum corpus sancli deporialum fuisset super quam- scilicel de quadam mul.iere, quae apud Anduenniura
dam lerram, de qua milcs quidam Razo de Monte, manebat, cujus brachium per debililatem, ad sca-
sanclo faciebal injiiriain, quscdam puella de Ganda pulas ila retortum adhserebat, ul nullatenus illud
circilcr duodennis a nativitate cseca elsurda, dedu- movere, vel ad os applicare valeret. AHata est ei
citur a parentibus, coram feretro sancii slatuiiur : aqua, quam ad remedium infirmorum ad sancti lo
wiseratione divina tanti Patris exigentibus meritis, culum admovebant. Bracbium inde lavit, extendit:
atidilu et visu donatur. Quod miles cernens, divino colum el fusum opus femineum ut operare.iur, quod
timore corripitur, culpam de injuria fatetur, einen- antea nequibat, efficaciter apprehendit. Mirentur
d.it sancto quod deliquerat, posiulat indulgentiani;, alii seusibus carnis admola signala lalia virtulum,
veniam promerelur. sanilates videlicet corporum, nos magis amplecta-
CAPUT VIII. niur curationes inde factas animarum. Quis enim
Jam revertenlibus et cum immensa jucundiiate sapiens non magis gaudeat animos dissideniium in
lanli prelii lliesaiirum domum revehenlibus, transire pacem reconcilialos, odia mortifera sedata, vide-
k»erTornacumhabebamus. lnter innumerabilevulgus licet animas a inorte resuscilaias , quam parvo
tjiiod de villis circumjacenlibus occurrebat undique lempore duraturam sanitalem caruis reparatum ?
S'.incto,quidam de rure Rungiaco, privalus ulrius- Iii omnibus autem, corporis animseque Crealorein
<jueauris auditu, cum suis vicinis Tornacum ad- ac Reparalorem laudeuius, gloriftcenius, benedica-
venit, adventum saucii cum illis prscslolari cccpit. niiis. Ainen.

Incipit miraculum in ecc>esia Sancti Amandi infra urbem Rothomagensem ejus mtercessio-
nibus factum, de muliere quce se laqueo interemit, et Christi subveniente gratia iterum
vitam recepit.
Desideralissimo et in Christi membris valde D gestum inserendum est miraculum, quod breviter
veuerando Bovoui, Elnoniensis ccenobii abbati, slylo exaratmn vestrac sanctitati dignum duximus
totiqne beato a Deo sibi credito conventui: Marsilia insinuare. Congruum est enim, ut sicul in castris
abbatissa anciilaitnii Christi ultima, et universa regis aetenii, etsi sexu dissimiles, proposito lanien
sororum congregatio in urbe Rothomagensi Deo aequales, sub uno eodemque patrouo militamus, ita
el saiicto praesuli Amando serviens, ita de virtute de virtulum ejus triuinphali prseconio ad Iionorem
in virtuiem provehi, ut Deum deorum in Sion me- Dei unanimiter congaudeamus.
rilo valeat contemplari. Virtulibus et miraculormn Anno igitur Dominicse incarnalionis millesimo
Jnsigniis, a Deo vobis cum persanctnm etcommu- ceniesimo septimo, in pago Lysiacensi quaedam
heni Patrem nostrum perpelraris, quoddam praecla- iliustris femina, non lam. suis exigentibus peccatis,
iiini in ecclesia nostra, et nobis proesentibus, ejus- quain ul gloria Dei iu 740 sanclo suo prsesule
dem sanclissiiui Palris noslri merilis, divinitus latius clarescerei, taniaui antiqtii hostis incorrit
120t riHLlPPI DE HARVENGABBATIS BON/E SPEI 129*
saevitiam, ut primo malignis et variis cogilaiioiiiim A cxlcritis inodesliainsiintilalj.it, cum inlerius iiiimici'
phantasmalibns delusa agitarelur : poslremo nalu- fureret insania. Vespere iiaque facto extra chorum
rali seusu perdilo, hoc solummodo agendum delibe- etlucitur, elcoram altari in quo sanclus Amandus
raret, qualiier absentibus cunctis , manus sibi inji- missas celebrare consueverat, statuitur. Deinde
ceret, vel laqnei suspensione, aut fluminis subiner- ingruentibus noctis lenebris, cuslodibus ad eam
sione, quoqtiomodo vitam abrnmperel. Quod et servandam depulalis : recesserunt qui eam adduxe-
fecissei, nisi saepins marili sui repcntinus occursus rant. 0 versutia diaboli! o dolositas serpentis an-
obslilisset. Seducla enim fuerat a qtiadam mulier- liqui in perniciem generis humani! exlemplo enini
cula quoe, inquiela et garrula, per domos, per agros, infclix mulier, ubi opportunum neci lempns reperit,
per plaleas cam deceploriis colloquiis adiit, asse- fraudulenter vigiles admonet, ut posl excubias et
rens quod vir cjus odio eam haberct : et alterami labores.quos ineam impenderanl,amodo quiescant;
magis diligens, sibi in carnali copula proeferrel. et tanta incommodilale fcssi jam somno intlulgeant.
Mox illa credula mentienli, qtiemadmodum oliuii Fingit eliam se ciim illis nimium faligatam velia
Eva serpeuti, in tristitiam qtise mortem operatur, , qtiiescere. Siquidem jam septem dies totidemque
incidit: et iinmemor Dei et Chrisiianse fidei hoc: nocles fluxeraiit, ex quo illuc adducta fuerat. Cum-
scmper inacliiiiabnlur, ad hoc laborabat modis oin- "B qtie stratui parnlo ct salis hoiiesle composito, pau-
nibus, tit qualicunque arte diabolica miseram vitanii liilumse velul ad dormiendum dedisset, et pergyrum
finiret. Sed divina miseratio, quse neminehi vultt circumspiciens, neiiiinem adfore sensisset: camisia
perire, ad multiplicandam sancti confessoris suii tanlum indula, parietem, qui eminentior videbatur,
Amandi laudenT et gloriam, ne hoc (ieret, prohi- furlim ascendit, et partem pepli quo caput lesebat,
buit. Cuniquemaritussuiis(antam insaniam inlelli- in suinmilate columnae ejusdem parielis connextiit:
gens, crehro eam blandis deliniret verbis et conso- de reliqua vero parte laqueum cursorium miro
lationibus, ut ab hoc diabolico inlellectu resipis- modo paravit, in quem collum injiciens ct cum
ceret, et se suamque familiam tali incommodo> impelti prosiliens : cum tanla vi collum flexit, ut
tristem exhilararcl : illa ad verba exhortalioniss radius sauguinis de guKure exiens, parielis obstan-
tale responsuni dabat miserce desperalionis. < Hocz lis parlem maculassel. Jam medium noclis transier.it,
inquit, nullatenus fieri polest, sed sinite me ire ini ct qtiidam de cuslodibus expergefaclus surrexit,
infcrnum cum diabolo, cui proedeslinala*el dalai qui cam in Icctulo non invcniens, lustraia orniii
sum. > Hoc nequam verbuin nullis blandimentis,, ecclesia, tandem ubi pendebal locuin reperil: et
nullis promissionibus vel minis, ab ejus ore potuitt r ingenti percussus horrore, corpus rigitlum etpenilus
avelli. Tunc inito saltibri consilio malesanain mu- exaniinatum inlellexit.
lierein ad ecclesiam beali Amandi adducunt, cuii Qui illico clamore ningno perstrepens, quid con-
boc specialiter gentis virtutum a Salvatore collalumii ligissel, vociferando indicavit. Quibus auditis lit
credilur, ul ei nulla vis dseinoniaca valeat resislere.:. undique sanciimonialiuin coiiciirsus , clamor cir-
Quapropter meritum illius inter ccelestiutn potes- cumquaque exorilur, misera defoncta misere plan-
lalum numerum sorliri nullo motlo ambigiiuus, qua- giltir.saiiclusAinandus multis gemitibuset lacrymis
rum ditioni virlules adversse siibjiciuntur. Cum n invocatur ne loci sui dignitatem deperire patialur :
autem muiier a nonnullis sanse fidei, et utriusqtice sed ad se currentibus clemcnler snbvcnire digne-
sexus,qui adeam gratia visitationis elexhortaiioniss lur. Tunc accenso lumine, pendentis collum a la-
conlluebant, obnixe rogarctur, ut se saltiiiferse j> queo avellitur, et cadaver exanime super templipavi-
crucis signo muniret, minime acquiesccbat; sed d inenium dcjicitur. Deinde tresex sororibus quae au-
illttd superius diclum infelicitalis elogium repctcns,>, daciorcs vel prtidcnliorcs esse videbanlur, quia nox
conquerebatur altentius, cur tantas moras agerct:t eral, archidiaconum expetunt, et quid facto opus sit
eundi ad interitum perdilionis. flenies inquiruiil. Quibus ille tale responsum atqtte
Inler qtios cum quidarn religiosi viri, et sagacioris ! 741 consilium dedit, utantequam illucesceret, ca-
is D
ingenii propius acccssisscnt, et eam secrclius allo- i- daver de ecclesia abstraheretur et quamlibel in fo-
querentur, composito satis sermone respondebat )t vcam projiceretur. Quas redeunies et ipse archidia-
infernalibiis flammis el sulphureis poenisse omrnno io conus subseculus esl, et cmn clamanlibus el cir-
csse traditam, quarum ctiam ponionem ia boc »c cumstanlibus tantam diabolicae fraudis admirant
mundo detcnta senscrat, et quod esl residuum,i, versutiam astitit. lnlcrea dum auaedam sanctimo-
exspeclabat, non multo post sibi adesse futurum.i. nialium propius accessissent, una earum, pulpitan-
Tunc ab his qui integrae fidei, et intelleclu perspi- i- tein redivivum in pectore spirilum scnsit : et inter-
caciores erant, decretum est ut aqua dolio infusa sa dum paulatim rubere faciern, inlerdum vero pama •
benediceretur, et in craslino per manus sacerdotum, i), tim oculos nperire, et ima suspiria inlerdum Irahere
cum invocalione nominis Chrisli et cjus virtutis ac ic inlellexit. Circunistanles aulem hoc diligentius iex-
potestalis, ibidem dcponerelur. Quibus illa snga- a- plorantes, ingenli clamore sancli palroni sui Amatidi
citer audilis etintellcclis: vehementer obstupuil et ct auxilium invocant : et pectora sua percutienles,
acrius urgeri ac crebra trahcre suspiria ccepit. oratiomim vota niultiplicant. Dum hsec agerentur,
ca cognoverunt subtlo Doi omnipotenlis virtutc ct sui
Dehjnc circumspcctis omnibus, calliditatc diabolica
1293 DE ELEVAT. GORPORISS. AMANDI. 1294
gloriosi ct admirandi antistilis Amandi intcrven- A . nieritis restisciiasti, ct de manibns pcrniciosissimi
tionc, animam ad corpus rediisse. Illa lamen die ac hostis el inferni voragine liberasli. Te cum Patre
subsequenli nocte, postquam resuscilata fuit, sinc et Spiritti sancio fideliler credo, te adoro, et omni-
vocisofficio mansit. Taiiium eiiim sibi inernt robur hus Salauae pompisci insidiis abrenunlio. > Hocubi
ibriitiidinis, ut vix a quatuor bominibus leneri pos- iiiirificum longe lateque personuil miraculum ,
set. In crastino vero, aurora illucescente, prima vox gloriosus et mirabilis Deus in sancto praesule stto
ejus fuil. : < Sancta doinina, pia Dei genilrix Maria, magnificatur, per queiti tot signa mirabililer opera-
adjuva me; > ac deindc adlaudem nostri Salvatoris lur. Sicut enim qtipndam in mundo posilus, latro-
el ejus dilecti confessoris os apcruil, et multinioda nem aflixum palibulo et cxslinctum, oratione re-
coiigratulatione, omnipolcuti Deo gratiarum vola suscilavit; sicet nunc in ccclo,vivcns cum Christo,
persolvit. His ita geslis, accersiloquodam sacerdote miseram mulierem, qiiae suspeudio interiil, suis
confessioneui de praeteritispeccalis suis plenariaui preliosis meritis ad vitam revocavit, ad Iaudem
iecii, el absolulionem hiiinililer assecula esl. Domini nostri Jesu Christi, qui solus et ubique cuin
Ac deinde subjungit: < Gratias ago tibi, Domine Patre et Spiritu sancto vivit el regnat Deus per
Jcsu, qtti nie lua gratia, sancli Amandi domini mei infinila saccula soeculorum.

SERMO

DE ELEVATIONECORPORIS SANCTI AMANDI.

CAPUT PRIMUM. & illo in lempore aediluum, non mediocriier perculit.

Quia opera omnipotenlis Dei enarrare, fore ho- Cujtis sagacis animi induslriam, operumque eflica-
norificum per Raphaelem archangelum, ccelestis ciam, et corpora librorum nostro archivo indita, ac
mcdicinae doccmur bajiilum, dignum arbitramur, toliiis ccenobii in inelius augmcntata, eliamsi hu-
imo necessarium; elevationem corporis sacralissimi mana lingua laceat : fabricsestructura clamat.
pontificis Amandi memorabilem non ttacere. Esl Hic igilur, insoliti permotus novitate diluvii, se-
quippe in ea, ct divini miraculi portio non minima, cnm ccepit pertractare mente sagaci, quibus modis
ct ejusdem beali viri laudis ac sanclitatis maleries imminenli succurrerel periculo, aul tali ac lanlse
inlinila. perniciei qnali obsisteret suffragio. Solliciius enim
Igitur anno Verbi incarnali, scilicet filii Dei pro erat, neusque ad prcliosissimi ihesauri deposilum,
salute ac redcmptione humani generis octingente- sacri videlicet palris corpusculum, altius telluri, ut
simo iiono,qiii eratannus a transitu viri DeiAmandi in altero sermone diximus, a beaiocmemoriaeanti-
centesimus quinquagesimus, plurima ullra solilum, stite Eligio defossum, eadcm, aquarum afflucmia
aquarum inundatio facta, multis in locis inelas suas penelrarel, atque ipsum circumflua humeclationc,
excesserai, atque circumjacentes fluminibus agros, et improbo ausu contingendo violaret. Tandem ergo
damnosa segetum vacuatione nudaveral. Quod pe- ancipiti dubietate subinola adbocse salubre consi-
riculi malum adeo usque excreverat, ut etiam in- lium suslulit, divino, ut credi dccet, instinctu ani-
coloefltiniinibusproximi habitacula avila cogerentur mattis 742 qualenus ipsam sacri corpusculi urnain
dcsererc, et in subliniibtis colliculis donec decresce- de inferioribus ad alliora subrigeret, eamdemque
rent, mulatis tabernaculis hahitare. deinceps ab omni liac alluvione lulissimam, limo-
CAPUT II. saque palude secretissimam, stia provisionc red-
Haec vero excrescentium aquarum copia de die deret.
.1) diem, augiiieiito imbrium inlumescens, etiam CAPUT III.
oras fluvii vocabulo Scarpi nimietale sua impleve- Die igilur constiluta clericorum caterva ad tan-
rat, qui beatissimi palroni noslri Amandi ttimulo lum opus congrega(a,fossores necessarios adhibuit,
pene continguus, non amplius ab eo quam vjginti alque sarcophago elevando, plurimam diligentiam
passibus dislabal. Qui quotidiano cremento supe- impendit. Quod summa caulela, ut dignum erat,
reflluens, in tantuin excrevit, ut ad sacrosanclam levatum, in sinislra parle deponi fecii, ac festiva
sacratissimi corporis sepulluram accederet, atque celebrila(e, per ampla aedis spatia, lychnis relucen-
omne illud sediculseipsius spatium, quod circa pedes Q tibus, missarum solemnia, pro lanti prsesulis ho-
adjacel, superfusis aquis impleret, siccumque per- nore devolissimeexorsus, super eumdem tumuluni
gentibus ibi gradiendi iter negaret. implevit. Et quamvis in circuitu ipsius sepulcri,
Hujus itaque incommoditalis tristis eventus, mo- aquatilis humorexirinsecusfueril,non lamen intrin-
nachorum animis mcerorem non modicum inlulit, secus lululenlis sordibtis, seu aquae gullulis inlroilus
prsecipuevcro vencrabilem Lolhariuni, sacri tempji patuit. Nec inimerito crcdibile csl Dcum, qui om-
1S95 PIHLIPPI DE HARVENGABBATISBON,E SPEI J296
r.ium crealiirarum naluras, pro sno arbitrio in qtias- A cnit. Quaepost ohittim illius, contra natuiam :ta
cunque vult rerum species iransformat, ac lume- cxcrcveranl, ul etiam manicas manuum ejns cre-
scenlia maria proprio ntitu, areuis, quasi habenis inento suo penetrarent. Necnon et barbam poulificis
forlissimis frenat, etiam dilecti stii cadaveri, lant 1 nostri, scilicet Aaronis, post sepulluram ipsius re-
honoris beneficiumprocstarcpoluisse, ut intra ipsius crescenlem (otundit.
urnae vasculum, quo preliosum lenebaiur deposilitin, Haecvero omhia sibi summo devotionis ohsequio
niliil intrarel sordium, ut cunctis fieret ejusdem rccondens, nec sibi lainen, suisque desidenis sufli-
vencrandi pontificis merilum manifeslum. cere credens, ad ossacratissimum, per qtiod divina;
Explelis igiltir missarum solcmniis, paticis sc- pielali, crebras orationum preces fuerant fusae, ac
cum quos voluit, ex monachis relentis, caelcros variis populis frcquentes praedicationes direciae,
abscedere fecil, ac non tam lemerario ausu, quain aususesl manuin mittere, alquesi aliquem deden-
fidelis animi devotione fervens, explorare diligen- libns illius posset eximere, sttiduit pertentare. Scd
lius amica curiosilale duxil congrunm, quid sub et cum hoc, pro eorumdem lirmitate nequiret per-
oculis posilum intra uleniin suiini leneret vasis licere; fabrili inslrtimento, tenaci videlicet forcipt;
receptacutum, simulque aestimans nccessarium, ut usns, de gencivis pulcherriini oris duos dentes edu-
ad devolionem honorandam quaerenliiiin, de pulvere B xit : rubicundo ebore, ul credi decel, ac anliquo
carnis, sive de ossibus illius lolleret aliquanlam sapphiro pretiosiores. Mirumdiclu! fidelein quaerens
porliunculam reliquiarum. inditorem, qnod contra naturam est, morlui cada-
CAPUT IV. veris de deniibus'educiis stillae fluxcrunt cruoris,
lnlerea, omni dubictale submota, 'nlem arcbicii- hujtisqtie monumenli usque in diem hodiennim",
stos ad tiimulum jain in superficie paviiuenti posi- lesiimoiiium acerra praebet eborea, adhuc eodeni
lum humiliter accessit, alqtie operculo lapidis quo quo inftisa fuerat sanguine, 743 cum ihi servandi
lcgebatur remolo diligentius inirospexit. Et ecce mitterenlur, mirabile dictu, crueiilata.
oblulil se obtulibus illius vir cano capite revercn- CAPUT VI.
dus, abstinentiae ac jejuniorum macore, quibus co- Renovatum sane in hoc faclo, imo ileratum divi-
initibus vixerat pallidus, sanctitate moruni, merilo- naemajestalis opus veneramur, quod in primo mun-
rumque proccipuus; incorruplione quoqne menibro- danae condittonis exordio ediiuin legendo recorda-
runi suaviter fragrantiunr quasi aiomaticus, ac loto mur,quando de primi parenlis latere in paradiso
corpore incontaminatus : hoc solo quod in sepulcro dormientis coslam ediictam legimus, eamdemque in
erat dormienti simillimus, vestiinentis ponlilicalibiis P mnliebrem formam effigiatamaudimus (Gen. n). Nec-
bonesta ptilchriludine adornatus. non cl illud quod eotlemaclti figurabatur mysterium,
Rcs raritate sui valde mirahilis, alqtie pro sui de lalere videlicel Christi in cruce dormienlis cuin
magniiudine humano sermone vix explicabilis. Qui aqua sanguinem etlticlum, quando patefuclo vitse
enim pulaveral se putrefactaecarnis, uli in moriiiis fonte, mucrone niilitis, manavil pretium noslrse rc-
fieri assolet, reliquias invenlurum, reperit ultra dempfionis, alque conscisso thesauri saccuto, spon-
aestimationem,inviolali corporis memorabile prodi- salis margariti egressa esl pleuiludo. Dotalis eliam
gium. Quali haec visio digna miraculo, quamqne pacti supra crucem scripli stipulalio, in pulcherri-
immenso slupori proxima fuerit, eloquentia huinani mo, Hebraicis, Graecis,Lalinisque expressa litteris
ingenii effari nequil, quin ininus ariditas nostri ser- apparuil albo.JDe quibus ecclesia ad sui Condiloris
inonis, hacc explicare, ut dccet, lenuissimis valcnt ac Redemptoris similitudinem reforniata, omnium
verbis. credenlium mater vitalis videlicet Eva csl, remola
Slupefactus igilur ut par erat, tam inopinati vi- priori calamitate, effecia.
sione portenti, Deo debiiis laudibus benedixit, tan- Non penilus incomparabile per omnia, de quo
loruinqiie donorum largilori gratias egit. Congau- anlea diximus, nohis videtur niiraculuin, quando
dens eiiam tanti invenlione ihesauri, non modico r. aperlo ore noslri Palris, nos in Christo per Evange-
ileruiu coepit soliicitudinis angore cruciari : multa lium generaniis, pretiosissimi slillaefltixerunt cruo-
animo volvens, quid ex ipso ad commeniorationeni ris, quo otnnis ecclesise convenltis amabilis, aug-
sequentium pro munere deberel auferri. inenlum vere percipere meruil credulilalis, caslo-
CAPUT V. qtie conjugii fcedere digna effecta est et lidelis.
Ubi vero flticltianlem animum anchora consilii CAPUT VII.
slabilivil, casulam qua erat indutus, a sacraiissiino Dormivit igimr velustus ille in paradiso Adam :
ejus collo abslulit: eumdcmque in laius ulriiinqtie et ex osse proprio fabricniam suscepit in conjugale
versans, cannas arundiiium fluviales, quae sub ipso condibernium Evam. Quievil posiea Adam' novtis
olim posilae ftierani, propter humorem aquaiilein illius antiqui proloplasli protoplasles, in criicis
subduxil. ldque suis desideriis minus esse perpcu- supplicio, et ex cruore sui lateris subarrhatam sibi
dens, nisi etiain ex corporc aliquam tolleret invio- aptavil ecclesiam , non habentem maculam auL
latorum porlionem nieinbrorum, verlil audaccs, nt rugam, sed corpore el spirilu immaculatani. Reprae-
ila dicam, ad cadaver venerabile ninnus, iingiiesqiitt scnlavit vero quadain siiuililiuline nobis illos utros-
spiritualis viluli comua produccnlis ct uugulas se- qnc nostrac plcbis patcr et parcns, iste de proximo
JS97 DE PASSIONE SS. CYRICI ET JULIT^. l&is?
post cenlum qtiinquaginla annos suiobilus dormiens A devolissiiiie hodierna ceiebritale colimus, ac no-
insepulcro; primi Adse similitudinem referensin slros, ut ea maneat cnra, posteros monemus.
osseexemplo; secundi Adae, id est Christi imaginem 744 Hacc nos cum a patribus qui his inlerfuere,
praebens in cruore effuso. Quibus utrisque geslis et numerosi supersunt, audissemus, frequenli ser-
mirabilibus, proesenlein sibi ecclesiam ad sua so- mone narranlibus, silenlio nequaquam infructuoso
lemnia congregatam, quasi veram dilectionis ac regere permissi sumus, sed ad laudem Cbrisli ponti-
fidei purilate conjugem, omnium noslrum matrem ficisque ipsius, vili dictalu posleris transmisimus.
videlur acquisisse. Qnae illi propria alvo, fonle vi- Talibus el laniis usque in praesens virtutibus, ejus
delicet sacro filios generans, mirabile dictu! et mater cetebrabilis houorattir tiinuiliis. De sanilalibus vero
perseverat et virgo. De qtiorum collegio etiam ego, in basilica ejus, qtia reqniescit, ipsius intervenien-
qui ista nunc suppleo; quamvis degener ejus ine- tibus meritis palratis, aliqua hic commemorare su-
narrabili pietate existo. persedimus, quoniam de his satis in libello vitae
Sane illa quoeverax priscorum lsraeliticsenationis illius expressa cognoscimus. Siqtiidein ad ejus me-
judicium narrat historia, huic, de quo loquimur, moriam caecitas visum , surditas audilum , debili-
iion longe videbuntur dissimilia. Samsonem forfis- tas gressum; et laciturnilas linguae recipit oflicium.
simum omnium ducum quoerentem coiijugium, ru- D Haec nempe quasi communia sanclorum dona
gientem in semita obvium babuisse leunculum, referre omittimus, quia ad ignem in ejus me-
atque de ejusdem violenter necati maxilla, cum re- moria divinilus accensum stylus festinat stoli-
grederetnr, mcllis sumpsisse favum referunt, suis- dus : cui hebes prona devotione concurrit ani-
que convivis oenigma proposuisse obscurum. Islis nius. (
Laecaliqua stii portiuncula conveniunt, porro ad CAPUT IX.
credendtim titubanlium animos inslruunt, in qiiihus De
igne cwlesh m memorium Beati Amandi divina
adhuc fides frigescenle cliaritate vel vivit, vel po- virtule mirabiliter accenso.
tius, ut ita dictum sit, mortua vivere se credit. Deniqiie ab incarnatione Domini octingentesimo
Non itaque insanienlum more poetarum, inanes quinquagesimo quinlo, a transiiu vero bealissimi
ct a verilate vacuas fingimus fabulas, nequejuxta Amandi centesimo nonagesimo quiiito, atque ab ele-
Manluani vatis figmentum, Jiueio exemplo, de lu- vatione corporis ipsius quadragesimo septimo, die
inulo Potidori, auri sacra fame(necati, hastilia cru- vicesimo mensis Septembris, celebritas anniversaria
cnta exlrahimus; sed ad laudem Domini merilum, saepedictae elcvalionis illius imminebal, quae minus
el nomen amabile Arnandi pra>sulissancti adornare digno devolionis sludio solemnis exslabal. Siqtlideni
^
desideramus. Porro si illn meretricio sermone, et quoiidianis diebus contempla, oflicio nnllo feriali
cultti compta persuaderi quasi vera poiuerunt pa- honorabilis eral obsequio. Quam negligcntiam divino
ganis, quse redargulio digna inveniri polerit Chri- correclam prodigio sequenli manifeslius liquebit
slianis, si minori fitle dubitent de.certis, qiiani illi eloquio. Non enim, ut aliquid etiam in transcursti
de mendaeibiis et incertis? Superest ilaque ut atit dicamus, Dei omnipolenlis miracula, sive per mini-
omnipotenliain Dei negent, aut de sanctitate lauti siros suos acta, tantum ad strepitum et plausum,
viri dubilenl: el hac insania, eliain paganis favoremque vnlgi excilandum credimus patrata, sed
deteriores exstenl. Sed de his jam satis dictum ad fidem corroborandam credentium, correctionem-
sit. que animarum erraniiuin, coelestia lerrigenis nion-
CAPUT VIII strari opera lenemus cerlissimum, 111. qtiia quolidia-
Igitur ablatas dc corpore viri Dei Amandi supra- nis praeceptorum sacrorum admonilionibus non
raemoralas reliquias, congruo loco, debito honore cmendamur, portenlis quibusdam quasi stimuloruia
deposuil, lapidum eliam coesores, iiecnon et coe- aculeis corrigamur. El quia more generorum Lotb.
menlarios adhibuit, alinque perplura quse ad hoc obdurali, ul periturse Sodoniae terga fugiendo prse-
opus apta videbanlur, exquisivit. Corpus vero vene- j) heamus, atque ad montem virlulum ascendamus,
rabile a die duodecimo Kalendarum Octobrium qui- obedire nolumus, fil ut nobis sermonem divinum,
bus elevalum est, usque ad decimum Kalendarum qui per Lotb figuralur, quasi per liisum loqui vidca-
Novembrium, quibus reslitutum est, per triginta mtis: terribiliaque praecepta, mortem acperditionem
duos dies supra lerram manere permisit, ac die eo- miuanlia, juxta prophelam, in caiilicum oris nostri
dem, magno cleri, populique conventu congregalo, veilatnus.
in loco prseparato recollocavit. Urnamque sepulcri, CAPUT X.
non ut antea fuerat, in profundioribus posuit, sed iu Quid itaque isto de quo loqui incipimus signo,
superioribus, ila ut fundamentum illitis videri, el ignis videlicet divini accensione nos admonilos
himen sub illo accendi posset, collocavit, atque in putare debemus, nisi ut flammam geminse dilectio-
co illum psalmi versiculum. Hsec requies mea in nis, Dei videlicet et proxirni, in noslris, cordibui
saeculumsaeculi, snprascripsit. Utramque vero eleva- accendamus, qtia in conspeclu sunnnae majeslatis
tionem videlicel corporis, atque restitulionem, cele- lucere valeamus, viliorumque rubiginem de actibus
brem esse fecil, snis etiam successoribus bonorabi- noslris ardore illius ignis, quem Dominus nosler i:i
leai in perpetuo fore sanxit. Quod bactenus nos terram, hoc cst, terrena corda inisil, ad puruw
4200 rniLIPPI DE HARVLNCABIIATISBON.E SPEI H0O
expurgemus, nt depulsa plulnbi, id-est iniquilatis et A lavisscnt. ipsum toties evindicatum a (umine, ipsi
peccati a nobis gravedine, ad ccelestediadema nostri concesserunt. Quid multis? Perrnissus est ejus esse
regis, qtiasi atirum purissimum nos proeparemus? juris, cujus viriutis majeslale lamis vicibus apparuit
Sed de his saiis, quamvis praepostero ordine dicen- invincibilis. Diu ilaque supcr hac repentini nbvitalc
da fuerinl, precoccupando diximus : nuuc ad ipsius miraculi gaudio snmmo allouili, landemque dormi-
signi ihagniludinem, liitgtisepleclroetcalamo scribae tum euntes stupidos oculos soporiferae tradidere
accedamus. quieti.
CAPUT XI. CAPUT XII.
Die igilur qui jam diclam elevalionem ordine lem- Jamque nox ipsa tanlo illustrata ltimine prope
poris praecedebat, lerminala synaxi vespertinse ce- transierat, et aurbra rubescenle matuiinorum so-
lcbrilatis, non itn pleno, ttt dignum erat, apparatu lemnilas propinquabat cum interea "custodes graba-
luminis neque eiitun feslivo convenlu, ul decebat, lis, quibtis quieverant, surrexerunt, ac de cereis
turbse popularis, nox propinquabat. Compleloriisque septem maximis, qui ad caput viri Dei sub ipso
peractis. tenebrarnm horror jam lticernis egebat, maiisoleo, iittra cancellos sub conclavi positistabant,
ac qitoniani quiescendi lempus jam venerat: mona- duos gemino candore, flagrantes repererunt. Ex illo
chortim singuli lecli slernia petierunl: ciisiodibus •" atiiem ad pedes posito quem paulo ante accendi
in aula basilicae reliclis. A qtiibus niore sibi solilo, viderant, nnde isti ad caput slatuti accensi fuerint,
lucernis, nocturnis boris ardcre suctis, accensis, non dubilabani. Finitis vero malulinorum solemniis,
atquc universis per lota oedis spalia cereis exstin- ac die jam clarescente, vulgata facti fama, omne
ctis, dum unus eorum, post iiiinimi intercnpediuera monachorum agmen in basilicam venit, atque sutn-
lemporis, diligemiain tcmpji observans, rcdisset: maesanclaecl individuee Trinitati, excelsis laudibus,
cereum ad sancti vestigia ardere solitum, ac paulo vocibusquejubilanlibus benedixit: missartim deinde
anle exstinclum, fuso coeliius ignis candore reperit solemnia pro ejusdem bonore palris, ullra solitum
radiantem. Quem dum ab aliis eestimatiliuminaium : devotissime implevit. Cujus inexplicabilis melodiae
ileralo credidit exsiingucndtim. Sic a singulis vicis- cantilenam diutius protelalam, ego ipse qui hsec
sim sibi succcdentibus tertio exstinctus: tertionihil- qualiacunquesunt,describo, coram posifus.el atulivi
oiuinus apparuit ccelesli igne coruscus. Qua de rc auribus, et ignem oculis vidi, alque hos etiam yer-
quod supercrat in unum convenientes, ac singtili se siculos in ipsis concenlibus ponlifici dixi.
cumdcm exslinxisse memoranles, el quis ipstim Lumen in mthereo quo clarus haberis olympo
rcaccenderitconquirentes, ita eumdem denuo exstin- Monslrasli monachis, prmsul Amande tuis.
gucnduin putaverunt, ut etiam carbonem, qui ex filo Da famulis ambire tum consortia viim,
remanserat, emunctoriis digilis adinierenl, pro- Ut valeanl donis participare tuis.
bare voienlcs iilruni .rursus repelito luininis can- Hoc igilur, geminum divinorum beneficiortim
dore radialilis appareret. Nec dum quippe rein munus, elevati.onemscilicet sacri corporis admira-
tanli miraculi pleniler aguoscebant, qiiaindam ta- bilem, ac dalionem ignis de ccelo missi memora-
lticii aninio sollicitudinem de hoc facto, jam oiniii bilem, summo devolionis tripudio, qui adfuere, cele-
tnodo capiebant. Qtia de re duin ipsum cereura brarunt, atque ut a posteris eoruni honorelur,
745 quarto reaccensum conspicerent, slupefacti, decreverunt credentes levamen adepturos oeternum,
imo perlerrili, quod quasi temerario, ul ila dixerim, qui ejus memoriam cuni debila habiierint actione
atistt, eidem prodigio ohviare exstinguendo ten- graliarum. *

EPISTOLA DOMNI PHILlPPl AjBBATIS DE ELEEMOSYNA

AD ABBATEMJOANNEMECCLESLE S. AMANDI
DE PASSIONE SANCTOKUM CVRICI ET JULIT.E.

Reverendo in Cbrislo Palri Joanni Dei gratia D non lamen vicloriac marlyrum nubem falsitalis im-
Eluouensis monasierii ahbati, et venerando sancto- portal, quos pro veritale passos universalis ecclesia
qtie conventui frater Phiiippus modicum id quod est. solemniter veneralur, et in regno gloriae ciim lacie
Sicut arentis ingenii vena deficiens, et impoliti ser- Christi ,Jesu, refovet aeternse felicitatis amplexus.
monis egena complexio geslorum minuit dignita- Quos signis el mirabilibus divina clemenlia suos
tcm, sic antiquitatis situs : et excmplarium men- esse teslatur, et inter electos sorlem eorum esse
dosa corruptio, devenustant honestae compositionis declarat, sicut per Isaiam dicitur. Liga lestimonium,
ornalum. Quia quod anliquatur et senescit, prope et signa legem in discipulis meis. Ad discipiilaluni
interitum esl, et rivus nisi de beneficio fontis vivat, fidci, ligavit eos lestimonium Jesti, et lex veritatis
arescit. Qtiod in bealortun Cyrici et Julilse passionis per Spiritum sanclum, signata in cordibus eonim.
liistoria credimus accidisse, quam et nebula vetu- Cujus asserlione fideliter probati, coronam vitse
Siaiis offuscat el incomposili schematis obumbrat possidere inerenliir et rcgnum. Apocrypbum qui-
aUjettJa. Quoc, etsi inlcr apocrypha computalur, dem, sccreti clausurain, non vitiiira falsitalis edicit,
 13>M PASSIO SS. CYRIC! ET JULIT.E. 1309
cmn rei manifeslae scriplor iguotus csi, el actionis A confudit, dejecit falsitatis coanoexa snspicio, quoii
clarae traclator occullus, quemadmodum liber beati ab emendatioribus sumptum est scriplis, slylo ver>-
Job, hcet pro iucerlo auctore dicatur apocryphus, tatis expressi: nonordine verborum, sed gestorum
meriti tanien excellentia inter agyographa numera- majesiate servata. Verum quia livoris est proprium
tur. Sic triuniphiis celebris martyrum beatortim, semper aliena rodere, depravare sincera, splendida
liccl cuin gloria frequenteiur, qttis eorum tamen nube detraclionis involvere : non ambigo nostris
acta conscripserit, lalet incognitum. Ad ea corri- incceptis venena prolervi murmuris sine pielatis
genda, vestra me cogit atictorilas, et affeclus excitat occursura judicio. Unde sinceritatem vestrae dile-
charitatis, in qua \obisdebeo quidquid possuhi, non ctionis obiestor, ul aculei ssevientisvulniis inflictum,
verbo neque 746 lingua, sed opere et veritate. sancise intercessionis calaplasmale fovealur : et
Omissis igilur quae in ea loquacitas exlulit, de- gladius eorum inlret in corda ipsornm, qni linguas
pressil inscitia, corrupit annositas, incuria profli^ suas ardenler exacnunt, ul optis fraternum nequitix
gavil, excmplarium transfusio negligenter egesta susurriis valcant inceslare.

PROLOGDS.

Sapienliiedivinsernirabilis aliiludo sicul cminentis B quentiiim fregit, qui crudelia lormenloriim machl-
esl gloriae, sic fidelibus suis abundautem praerogat namenla ronsumpsit in nihiltini; et contra legem
inateriain laudis, qoibus secundum divitias honita- carnis, patienliam gloria, lorioreni confusione per-
lis.snse, nolam facere dignatus est excellentem fundil. Haec in omni a;iaie el sexu, volnnlalis suse
pntentiam suam, et gloriam magnificentiae regni teslimonia credibilia facia niinis c6inmeiid.il ad
sui. Frenavit eos laude sua, ne intereant, el in omnern conscieiiliam liominiim , eormn qui iion
confessionem sui nominis excilavit, ut qnod animi veritalemDei in injustitia deiinenl; sed exercilatis
virtute penelrare non prsevalent; amoris instantia sensibus, mirabilem Deum in ,1'actis mirabilibus
prosequantur. Laudent in operibus polentiam, sa- conlitenlur. Quod nalura non liabet, usus non reci-
pientiam in disposilionibus, in beneficiis clemen- pit, non admittil ralio, non concipit intelleclus; et
liam, majestatis unitatem in consideratione magni- sensus humani circuilus mnltiplex uon atlingit,
mdinis admirentur. Haecoperum suorum progressus credulitalis gradibus assequi necesse est, et in
muliiplices, sic cuncla dilfinitione complectitur, ut operum niagnificentia, virlutem majestatis condecet
ab eorum comprehensione, noslra nos sejungat infir- venerari. Cum enim beati Cyrici gesta releguntur,
iniias : et inlelligenlise noslrae conalus viriulis cum passionis ejus celebris recitalur historia : quis
obruat mngnitudo. Viain lamen aperil 'misericor- triennem puerum prudentem in responsis, in sup-
dia miseriae flucluanti, quae sermones suos coronat pliciis forlem, in confessione disertum, in graliarum
circtimstaiuia vcrilafis, et in vacuum cedcre non actione fidelem, in martyrii agone mirabilem, non
r.xspeclat, qnod iu aedificationem roboris noslri, nienfe refugiat, et a natune legibus, judicet alienum ?
fitleliler proferre dignata esl. Aporiamus qttideni Si ad virlutem foriiinliir iufirmilas, si fragililas
sed non deficiimis, quia < ex parte cognoscimus, et accingilur robore, si ad viriles animos exsurgit
ex parte prophelamus (/ Cor. xm); > et Apostolum infantia, diserte loquitur lingua balbutiens, si 1103
sequenies ad bravitim perleclionis nos extendimus, cedit imhecillilas passinni; quis hic alitim credat
quod in praesenti comprehendere neqiiaqiiam suflici- operari, nisi divinse virtutis accessum? Si fortilu-
inus. Cujus enira tam perspicax sensus, inlelligenlia dine sexus muliebris accingitur, si ad parvuli sui
sublilis, argttta ralio, vivax memoria, vel eflicnx tormenta, materntis animus^non fatiscit, si affecluum
esse valet ingenium, tit complexionis hiijns audeat transfiguratur effectuumque proprietas , si naluralis
se conscium piofiteri ? Qufa juxta Aposlolnm : institulio a suo ordine demutatur: quis auctor est?
t Incoinprehensibilia sunt opera sapientiae Dei; et llle profecto, cujus omnipolentia in omnibus et super
inveslig?biles viae ejus (Rom. xi), > in effectibus f. omuia mirabiliter operalur, qui est benediclus iu
lamen scmila quaedam cognitionis elucet, ut saltem seccula. In omuibus his, ojieralionis ejus radius
posteriora videamus, qui faciem non stiflicimus sotemnis elticet : el opera fidelium, luibine suse
conlempiari, sed transformamur a claritate in cla- visilalionis illustrat, sicul scriptum esl : < Omnia
ritatem, tanqnam a Domini Spiritu, fidei passibus opera nostra operatus es in nobis, Domine (Psal.
cnitentes, in selernse pervenlionis amptexum. LXVH).> Hujus incompreherisihilis virlus, singulare
Sicul enim radium solis in niibe suspicimus, quem et praetlicandum saeculis omnibus tropauim Cyrici
in virttttis suse lumine coruscanlera aspicere in marlyrisel Julitae malrisejus erexit, dans lidei meri-
directum minime sustinemus, sic in agone marty- liini, gloriam certamini, fragililaii constantiam,
rum, carnis infirmiiatein consideranles, et borren- virlutem confessioni, labore°sad rcquiem, tormenla
dos prjp.nalisinjiirise cruciatus, divinse virtutis prae- referens ad coronam.
dicamus iriumphum mirabilem, qui ferociam perse-
530* PHILIPPl DE HARVENGABBATI3 BON^EfSPEI 1504

PASSIO

SS. MARTYRUM CYRICI ET JULIT^ MATRIS EJUS

CUMSOCHSEORUM.

747 Bea.ta Julila, Isaurise provinciae non igno-^^ Si furoris impelum sancla mulier declinavit, non
bilis aliimna, de civiiatis Iconiorum primoribus, turbatse mentis aul fraclae virlulis est sigiium, sed
carnis ducebal originem : sed ornalu morum et providacdispensationis et humilis animae nota cer-
fidei gratia, studioque virtulis, supra dignitalem lissima. Nttnquam enim de se praesumit cullor hu-
generis eminebat. Haecvirili deslituta solatio, frien- mililalis animus, nec in magnis ambulat, nec in
nera adhuc alebat parvulum , Cyricum nomine , mirabilibus super se; sed prudenter exploral divinse
quem cum lacle carnis , primordialibus fidei rtidi- consiiia voluntatis; el omnia superno coiiiniiltil exa-
inenlis erexeral, et in eum docnerat credere, cujus mini. Finis acceplus coronal inilia, el aclioni no-
verbo cceli firinali sunt: ciijtis spiritu omnis eorum men et mcritum consignal affeclus. Quo affeclu
virlus durat et consislil ornatus. Hsec spiritualibus virago nostra secesserit, sequentis paginae declarat
accensa desideriis, ornabat operibus fidem, divinae bisloria. Familiares proximorutn sublerfugit affe-
legis meditatione justitiam, virlute castimonise san- ctus, el blandimenta carnis et sanguinis, ne perse-
clitatem et ad cxemplar ccelestis imaginis, se cir- ctilionis ingruente malitin, sanctis aliquid auribus
eumspectione sedula componebat. instillarenl, quod molliret animum, quod conslan-
Agenle igilur in fascibus Aurelio Alexandro, qui R liam virlutis everlerel, quod menlem sanciam a via
ab Aiigusto Caesare, vicesimus Romanum regebat et veritalis testimonio revocarel.
iinpcrium; exorla est conlra ecclesiam dura tem- Peragraiis inlerea regionibus adjacenlis provincias
pestas: el emissis in orbem decreialibus ediclis, minister sceleris Alexander, ad locmn ubi latilare
imperialis crudeliter delonabat indiclio, ut sacrae disponebat beala Julita, spirilu proterviae ducente
lidei professores, aui idolis immolarent, aul suppli- pervenil. Ibique juxta consueiae maliliae morem,
ciis gravibus urgerenlur. Tumebnt in imniensum fidei sanctae cultores missis appariloribus perquiri
spirilus procellae, ct exaltabantur ad submcrsionem diligenliusjttbet, elsuistribunalibusexhiberi. Atroci
fidelium fluclus ejus; et filiis gratiae furor ingrati proposita jussione, ut aut diis libamina solverenl,
lurbinis vehemcntius imminebal. Trahebantur ad aut exaclione pcenarum laesaediviniiatis injuriaesol-
delubra Domini sacerdotes; ad nefanda libamina verentur. lnquisilione facta tiialrona venerabilis a
cum prsclalispoptilus cogebatur : applicabantur pce- ministris neqtiitiae reperilur, el praesidis ohlala
nis qtios in fidei confessione virlus inviolabilis uuie- conspeclibus, nomen, genus, patriam titulumque
bat, el quia inipietalis saerificia detreclabant, se religionis inlerrogala, constanler edisserit, et se
ipsos Deo in odorem suavitalis offerebant hostiani Chrislianam sermone pttblical expedito. Cujus de-
salularem. Ascendil fuinusin ira gravis; et ignis a C ( volio prompia, fidens animus, vnltus alacris, prti-
facie ejus exarsit, ascendens in partes finilimas dens cloquium, confessio celebris, iidelis constan-
proximi orientis, lsauriamque et Pamphyliam, ac tia, sicutenarrajil gloriam Dei, sic lyranno ntibein
loca conlermina suo terrore concussit. confusionis important. Compressa laineu inlerius
luipieialis cohseres et noiiiinis , prseeminebat re- cordis exacerbali molestia, velul sahitaribus monilis
gionibus illis praesesimpius Alexander, qui lanquam agressam comiler adhortalur, ne a religionis anii-
leo rugiens ei paralus ad praedam (Psal. xvi), im- quae caeremoniis, ne a generali deorum revereniia,
manitatis spirilu in servos Domini procaciter fere- ue ab imperalorise majestatis indictione recedat,
balur, de sanclorum sauguine, de cxde lideliutn, de sed ad promerendum potestalis ulriusque favorem,
crudeliiatis ministerio , iinperatoris gratiam, sena- salutemsuam victimis rediraat etincenso. Quia sicut
tus favorem, el nominis sui gloriam gesliens aucu- sic coiitemploribus
paratur acquiescentibus gralia,
pare. Absorbcbat plerosqne, nonnullos lerrebal : liuis inglorius et horror iinminet tormenlorum.
inullis dictabat fugain vel cogebal ad latebras, tur- Matronae pectus in solido constilutum nec feralis
binis hujus, et iuiqtii turbatoris insania, quem ad admittit venena consilii, melu solviturad
necpcena*
dispergendas et perdendas oves CJiristi, praeceps deliclum. Replicat montla praeses, minasque con«
armabat impietas, el aiiimahal insolentia singularis. ut animum saiiclum provocet ad ruinam.
geminat,
Matrona fidelis sibi consulens et parvulo suo, nec Sed intciilio
sacrilega, quasi unda scopulis illisa
tam sibi quam parvulo liniens, juxla persiiasionis retunilitur, el vemt columna immobilis in edi-
sua 748
evangelicae provideniiam salularem, de civilate ficio veritatis, in neutram partcm fidelis aninuis
fngit in aliam; el in TharsumCiliciselalcnli commc-
inclinalur.
avil cffucio.
 1505 DE PASSIO SB. CYRICI ET JULITJE. 4306
Subit iuter haecanimum sanctae matris, relicli A Innocentes igitur manus et simplices oculos in
posl.se parvuli pia memoria, graviterque angilur ccelura reverenter exlendens, gratias agit indici
animo, quod absque eo venerit in confliclum. Cre- graliarura, et minislris insullans congeminal:
dibile est mulierem.sanctam limuisse, ne sine ma- c Christianus sum, Chrislianus sum. > Et quolies
terni moderalione solatii, deprehensa frangeretur vocem sacroecoiifessionis emitlit, lolics in eo repa-
infantia, vei agonis sui dulces percipere fructus, ranlur vires; el nova virlus cum suslincnlia propa-
sine lam dulci pignore noluisse. Cum enim suae gatur. Stupore perfundilur preeses : et lictorum
consunimationis instare videret arliculum : non confusa ferocia plus animo fracta esl, dum pcenas
lutuni salis arbitrabatur imbecillem post se pneruni infligit, quam posset aflligi, qui videbaiur afllicfio-
manere superstitem , ludibriis alienae crudelitatis nihus subjacere.
exposilum et lantse concertationis ignarum. Nec Reverberala igftur in se malilia subsidit atl mo-
pitim pia geuilrix aestimnbat, si filium deserens, dicum, et inlerjeclione lemporis demillifinsaniaui,
aelernam tenderet ad coronam, quern ad hoc devote ac pervicaces refrenat affeclus.
susiulerat, ul sanciorum civis et hxres fieret para- Spatio tamen propositae iutercnpedinis evoluto;
disi. Maluit enim ad reghum morle transferri, quam venerabilem Juliltam cum filio jubet pracses suis
vilao infelicis commercio perpeluse morlis initiare " tribunalibus exhiberi. Replicat monita , consilia
comitia. suggerit, incitamenta cumulat, persuasionibus urget
Illius igitur indicio praeeunle perquisitus Domini ut a perlinacia cedat, el deorum cullibus ac impc-
puer, et delalus in publicum; pnnio quidem a prae- raioris obsecuntlet ediclis. Perstat immobilis lidelis
side jtixla humanilatis oflicium, selalisque mensu- malrona, et aure surda praeterit quidquid a prae-
ram, blandiliis attenlalur, et laclei sermonis illece- side peroratur. Hle, ubi nihil preces, nihil rnonita,
bra, dehinc terroribus et minarum pulsaluractileis. nihil consilia proficere videt, diversa praecipit tor-
Sed fidelis Deus, qui suos in lenlatione non de- mentorum genera praeparari, etad impugnationem
serit, qui Joannem intra viscera materna conclu- virtutis iiisirumenia crudelitatis ihstaurat. Torque-
sum, prophetali gattdio docuil exsultare, qui sine lur beata Julila, lorquetur et Cyricits. sed fidei
mimsLcrio vocis humaiiae simplicibus et indoctis, virtutem, veritatisque constantiam, impietalis tna-
Scripturarum palefecit arcana, qui unius linguse china non absumil. Stat virago venerabilis, fortitu-
viros, in linguis igneis linguarum omnium sermo- dinis exemplum, palientiae liliilus, pietatis oraculum,
nibus erudivit: irienni adhuc puero suo, exercitali fidei salio, constanliae firmamenttiin, tcstimonium
sensus, el eruditse linguae minislravit ornalum. _ sanclitatis, corona jusliliae : nec pcenarum succum-
Ad primum igitur inlerrogationis occursum Ghri- bil horrori, nec fessa cruciatibus, animo minoratur.
stianum se esse voce libera profileiur, nec a profes- Erubescil praeses et gravius angilur, quod insu-
sionis hujus aliquaieuus deflectere velle sentenlia. perabilis marlyrum virtus, inviolabilis fides, 'laeta
Miratur praeses,el requirit instanter, unde nomi- conslanlia, secura confessio, qusestionibus non suc-
nis hujiis hauserit memoriam tam solemnem, unde cumbant, quod iuter critciamenta magnanirni, inler
religionis hujtis susceperit institiiia. < Miror, ait injurias alacres. inter pressuras erecti solide per-
bealus Cyricus, insipieutiam, > hoc a puero velle severent, ptusque patiendo forles emineanl, quam
sciseilari, cui uec tempiis ad studium, nec ad intel- puniendo lorlor insaniens. Cujus euim vel sexeuiu
ligcntiam sensus. ncc setas suppelit ad doclrinam. peclus, vel duriora nietallis viscera, stupor ct admi-
Excandescil in iram truculenti jtidicis atrox im- ralio iion perccllant, cum pcenalis acerbilas, mu-
manilas, el lotum possessor iniquus exciiai in fu- lieris non frangat animtim, parvtilum non exsliu-
rorem. El quemadmodum propheta insipiens subju- gual? Ciiin suppliciis forli resislunl animo vas
galis ore correptus esl el confusus, sic judicem ini- fragile, femina, puerulus aevo lener, virihus impar,
quitatis induit de.pueri sancti confessione confusio. sensibusimniaturus? 749 Genus grave confusionis
Scintillanles oculi, suffusa facies, minaces gestus, D eslviclo victoris indignitas, cum forli dejeclo gloria-
cncompositussermo, vocis acerbitas, lotius corporis turinferior; etquisuperior videbatur, receditinglo-
status instabilis, mentis insaniara signis evidentibus rius. Vicissiludinis hujtis praesidem pulsal injuria,
eloquuntur. Eructat flaniiiiain cordis iniquilas, et et toto rancescit affectu, quod inler toi afllictioiics
in iracundia lerrae loquens, csedi jubet infanlem vislrix exsullat infirmitas.
Salvatoris prseconiapraelocutum. Confessio veritatis Sttbdtictos igilur po;nis inclytos bellatores, ar-
lormenlis arguilur, el innocentise pcenis iram pa'scit clissimo recludi jubel ergasiulo: atrociori saeviens
impietas, non naturae parcit, nou miserelur selati, aslu, quam si eos senlentia supremae damnationis
sed immanem fraclus in bellttam, conlra pueruin absumeret. Arbitratur enim quod squalore carcens
Doiititii tonat minis, grassatur verberibus, et iu afflicti, confecli taedio, inedia macerati, minus for-
cacumen furoris erigitur. Seii u.ui. liuirina niundi liter supplicia renovala susiineanl, et a proposito
eligit, ut confundat fortia; et in coniemplibilibus fidei levius averlantur. Facultas haec non virlutis
argtiit conteraptores : agonistae suo praebei inter humanse, sed niuueris cst divini; nec martyrii
flagella conslantiam, et ab uberitis coiisolalionis triumphus est de merito, sed pcr gratiam dispen-
jpaternee, dulcorc pia; suavilalis iuspirat. salur.
 4307 PHILIPPI DE 1IARYENGABBATISBON^ESPEl I30S
Per gratiam virtus in inflrmitate perficitur, et in A lur. Prseses indignatione coneepla, velut clibanus,
tnbulatione juslilia pulchrior enitescit. Coruscal in furoris sui jaculalur incendium, prolalaqtie senten-
professoribus fidei ccelestis auctoritas, et de coelo tia gladiis in sanclos animadverti jubet: et concisa
vicioria praestalur humilibtis. Traducit in conlra- frustratiin corpora, partiiiique dispersa per agros,
riuin machinas praesidis arbiler aequiialis, el quod insepulla manere decernil. Exseqniiur lictornm ma-
ad exlerminium parabatur, Dominus disponil ad nus ferale jubentis imperium, et efliisa decollatorum
graliam, sanclisque suis gloriam propagal et meri viscera crudeli dissipatione dispergit, ul aliis fiereni
tum. lerroris exempium, et (idelibus non crederentur
Eranl in eadem custodia quadringenli circiler qua- post mortem beneficium posse prsestare. Nil agis
draginta qnatuor viri, quns diversis ex causis ima Alexander inique, nil proficis. Quos irucidas.angeJis
senleutia carceralibus clatislris ingesseral. Hos conserii regnis coeiesiibus inferuntur. Perire non
ignorantiae tcncbris, etculparum nexibus involutos, polesl quod lam irreverenler exponis, resurrectionis
urgebal vitae praesenfis adversilas, et morlis aeleruae gloria, quos perimis, in integrum reformabil, ei
dtira manehat accessio. Ilorum miserala periculuni, prsesenlis corruptelaejacturam felix incorruptio pos-
compassa miseriis, errori condolens beata Julila, sidebil. Injurlus esl sibi, qui naiurae jura convellil,
damnationiconvenienteroccurril. Aperil sacramefita " nec discrepal ab insano, qui scnsu careniia tormen-
fidei, rcdemptionis ordincm pandit, baplismi gra- lis inlerrogat, vel iu examine cadaver exeril ultio-
tiain praedicai, promissa sauclis aeterna gaudia re- ncn».
promiltit, si religionis Chrisiianae pareanl inslilutis. Yivtint cuin Chrislo, regnanlque fcliciter, cl bea-
Non esse deos, qui publice colantur, prudenler edis- lis intersunl ordinibus , quos lanta crudelilale pcr-
serit. Idolum cum naiura divina nihil habere com- sequeris, necsentil caro inortua quod inlenlas, uec
iiiiine, conslanler enuuliat, sed csse opus hoininis felicera spirilum lurbare poiest carnaJis injurin.
sensu vacuuni, ratione carens, facultalis expers : Deus ultionum Dominus libere aget , qui cl illis
ludibrium daemonis, saluli conlrarium. pro patieutia gloriam, et libi pro malitia perennu
Unam esse Patris et Filii et Spirilus sancti salvi- siippliciiimcompensabil.
ficam deitatem, nec aliud nomen sub ccclo datum Sanctis igitur martyribus laliter consuninialis,
liominihus, in quo oporteat salvos Deri. Hujus ma- cumjam lempus instarel, ut beala Julita ciiin filio
jcstalem nulla principii, vel finis oircumscribit an- gloriosi certaminis expedirel cursum laudabilem, et
gustia, nulta temporis aut loci spalia meliunlur, sed preliosas merces, inaris hujus ereptas naufragio,
aHernaliter in se nianens innoval omnia, et sicut in portum pacati lilloris explicaret, rccrudescere
misericorditer erigit confidentes, sic judicio verilalis 750CO3PH.AIexandri ferox improbitas : el adversus
obruit induratos. sanclos Dei nova ccepil excogilare genera lormen-
Exbortatione lam sedula mulieris sanclae, el sin- torum, quibus aul eorum couslantiam frangeret,
gulari parvuli confessoris exemplo, tota illa suppli- attl furori suo remediabilis vindiclae pararel obso-
ciis ascripta muliitiitlo convertilur, abdicat genlili- iiitiin. Sensus eniin malorum immutabilis esl, et
tnlis errorem, fidei documenla reverenter excipil, superbia eorum qui le oderunt, Domine, asceitdit
Christi noinine se postulat insiguiri, cl in tiberla- scmper. Exagilabat eum gravius iracundiae inolus,
lem glorice filiorum Dei fideli ministerio reparatur. et ardenlius sesluabat; quod ptus humiliuin patien-
Denominatione sola dulce liberlatis est nomen, tia possel , quam principum terror et eminentia
sed experimento gratius, tisuque laelissimura. Ange- potestalis. Torquebal eum , qtiod mori gtoriosius
bat eos primo niettis mortis, conscicnlise reatus, seslimabant, quam sublimibus obaudire, vcl inter
exspectatio posnac,squalor carceris, fainis injuria, gloriosos terrae pacatum tonere consorliuin. l)ni-
dcsperalionisincessus.crudclitas minislrorum. Nunc versa igitur suae crudelilatis anna jubei attentius
animati fide, regenerati in spein vivam, virlute di- expticari, et pei1singula sanclorum membra specia-
vinae charilalis erecli, liberis menlibus, voce publica U lia, singillaiim jubet sui furoris argumeula distribui.
Christi praeconiapersonanl, praesentiadespiciuni, ad Sed malrona laudabitis et puer virtulis egregise,
a'terna suspirant, et de ccelestis heneficii munere forti animo, sereno vuliu, alacri constantia, quid-
glorianlur. Felicius jtidicanl pro Chrislo vilam po- quid irrogalur, patienter excipiunt, et iii laude
nere, quam inter mundi delicias vivere purp,u- Christi felici sustiiieuiia perseverant.
r.ilos. Alexander adversus eos ubi videt suam niliil
Nuntiattir Alexandro rcbellasse filios carceris, el prsevalere saevitiam, capilali jubet punire seuteiuia,
»d divinilalis injuiiam, contra decreta principum, et quam votis omnibus affectabant, relinquil sau-
Cliristiani norainis factos esse collegas, el ore blas- clis victoriam, passionum victus injuriis, quas jube-
phem.ocullurara numinum delcslari, crucifixi glo- bat vicloribus irrogari. Quanto enim sanctorum
riatn praedicare. Correptus insauia prseses, suis eos corpora gravioribus sunl exarata suppliciis, tantc
luandat conspectibus preesentari, ut quod suggeri- eos gloriosiori de tyramid triumphus erexerat; &
ttir. prsesenti probet indicio. Educti de cuslodia, pro confusione sua duptici et rubore, cum palma
fidei professores, nihil animo inutali.vel terrore victorise, manipulos gaudii reportabanl, in lerra sua
nutaotes, se Christianos essc voce consona profiteu- duplicia possessuri. Laudabunl rccti partem coiuiu,
 150* PASSIO S. SALVII MARTYRIS. 1310
et in eis laudabilur' qni fecit eos; qui labores ad ,A liret adcsse. Tunc advocans IiucbalJum : hoc famine
requiem, atl refrigcrium pcenas, cerlanien evexit alloqiiitur amicuin. Gravissimoe invaletudinis in
ad palmam. Lnudabilis plane, mirabilisque victoria, tanttim afficior Ucdio, ut inielligarn me posse nul-
cum per passiones hujus tcmporis, seiernum ltimen Iius medelaejuvari adminiculo, neque levari renie-
revetalur in sanclis; et momeniaiieiim hoc ac leve dio. Quocirca fraler amantissime, quia meis usibus
tribulationis aelernuin gloriae pondus operatur in hactenus le devote novi. deseruisse: nolo nunc iu-
eis, ad videndum in bonitaie elccioruin Dei, ut lau- gratum dimittere. Quia ergo mca omnia in tua siint
delur ipse cum haereditale sua, el iiicorruplionis nolilia, pande qnid liabeam, unde lihi fieri valeat
thronus sicul sol in conspeclu ejus, et luna perfecia recompensatio digna. Quod audicns Hucbaldus, re-
in selernum, et testis in ccelo fidelis Chrislus Jesus, spondit episcopo jam hilarior faclus. < Unum esl,
perfectse simililudinis in eis exerat dignilalem. Hic Domine Pater, in (ua, possessione, quod si mihi
beata mater el invicla marlyr, sexus victrix et sae- contingal hahere, magnipendam devotionem servi-
culi Julila gloriatur exsultat, non sibi limens atit tutis meae. Qiianirialeni auri vel argemi minime
soboli, sed cum ea ccelestis beneficii plenitudine quaero, aut ca;lcrorum Iitijusmodi; sed lantuni
glorialur, et rcvelala facie coniuens Redemplorem, corpus sancti Cyrici. > Hoc audito, episcopus vullu
dem sua el filii sui imarcescibili gloria, majeslali sublristi respondil Hucbaido : < Excedit quidem
divinae gratiarum replical actionem, ctii esl honor modum lua petilio, tahien ne videar velle fraudare
per immorlalia sseculasaeculorum. Ainen. te 751 promisso, discede quanlocius arreplo cor-
Incipit translalio sancli Ctjrici.. pore sanclo. > Tum ille asportans clara martyris
Lautlemus viros gloriosos et patres noslros in ge- ossa, in sislariiis suis reposujl, fideli furto sagacem
neralione sua,quibus mullam gloriam fecil Dominus adjungens industriam, scilicet ut lain iiiuiidus
'
magniiicentia sua. Olim in loco Elnonensis mona- ihesaurus, inter immunda minime quacrerelur vasa.
slerii, tibi sanclus Amandus corpore qtiiescit, divi- Interim clerici et famuli diversis negotiis occupati,
tiae salulis, hoc est sapientia el scienlia affatiin poslquam didicerunl Hucbaldum abscessisse, co?-
exuberaverunt, alque odorem suum quaqiiaversum pcrunt muluo loqui ne quod detrimenluin reliqucrit
diffuderunt, ita ut inde mtilti haurirent, unde suis post se, quippe cui cura rei familiaris credila fuerat
polum porrigerenl. Yerum quia « scienlia inflat, a pontifice. Tandem illo jam longius progrediente
charitas vero aedilicat (I Cor. vm); > per infiationem ab urbe, confabtilantes ad locum pCrveiieruul, ubi
scienliae, visa est sapiens charitas; el chara sapien- martyris corpus conservari arbilrabantur. Quo non
tia eo loci rarescerc, sicut in consequenlibus erit invento, animadverterunt se subdole praeventos
videre. Denique inibi vigebaf studio quisquam sa- familiari damno. Quid multis morer? lllo fogaui
piens nomine Milo; qui sub alis scholarum nepOiem accelerante : isti fugienlem prosequi inaturavere.
simm fovebat Hucbaldum, liberalium artium eino- Respiciens autem Hucbaldus, ubi si eircumvenlum
lumento. Assecla nempe, ui ingenii sui caperet ex- ab hoslibus vidit: silvam contra se posilam pene-
perimentum, compostiit de sanclo Andrea nioduta- trans, ab equo descendit : genua flexil, orationem
raen anliphonarum; sed el quariimdam laudum fudit, votum eliara vovit, quod si se perferri sanctus
babentiura, quae vere pia laus, inilium. Quod uhi marlyr, Chrislo auxiliante permilleret ad cceno-
didascalus vix laudem agnovit, graviter tulit, alque bium Eliionense : in medio lempli atrio locatus
ei seliolarum aditmn denegavit: conquerens eum singulariler veneraretur a plehe. Moxque conseen-
velle super se, nomen usurpare philosophi. El quia dens equum, juxta velle suum, cito saltum irans-
locus lunc temporis carebal abbale, accedens ad nieat ipsiim. 1111vero ut nec vesligia cjus reperire
priorein, nitniee disciptilum infamat arroganlise, potuerunt, per silvam erranles, redierutii, eum alio
protestatusque esl se et illum, nequaquam posse iter habere conjicienlcs. At ille gavisus se cuin
in eodem habilaculo degere. llle accersens Hucbal- tliesauro illo ccelesti evasisse, pergebat ad mona-
dum, rogavit majori cedere, donec mitigata ejus D slerium usque properans Ebionense. Igitur nocie
animosilate, quae tunc rccens fervebal, ad locum quae diein praecedebat, quando iiigrcssurus esset
repedaret proprium cum pace. Cujus acquiescens sancti Amandi oralorium, apparuit ipse sanclus
consilio urbem expeliit Nivernensem, qnam quidam Amandus cuidam monacho cliuico in domo infirmo-
fundaverat Nivo. Ubi cum morarelur cum episcopo, rum, cui pafalysis dissolverat compages merabro-
ita ejus bsesit contubernio, ut comes ipsius fierel in rum. Et digiio tangens ejus vitalia pectoris: < Surge,
onini negolio. Nara idem pontifex eum sic acciyit ait, incolumis, alque hoc signo commone fratres,
fainiliarein, ut suam ei crederet supelteclilem. Et ut praeparcnl se ad obyiantlum Hucbaldo ctini
quia antisles educendo pubertatis incrementum ac- crucibus et cereis, afferenti corpus sancli Cyrici
eeperal Rhemis, jussil eum modulalorem lieri, super mnrtyris. > Qui parens jubenlis mandalo, inlerfuit
historia beatse Cilinise sancti Remigii matris. Habe- piocessioni, haud sine slupore cernentium prae-
bal aulem ssepedictus pontifex secum inter sacrata maximo. Tura vero Hucbaldtis sui memor voli,
miuisteria, corpus sancti Cyrici, parvi infantis et accelerans arlifices iignorum, fecit in media templi
magiii mariyris. Accidit vero ut fatigarelur praesul lesludiiie congruum pro posse habitaculun) con-
acri dolore corporis, ac morlis periculuin sibi sen- slrui, quo locarentur sancti ossa. Quod cmn nraui
 <S1| PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON.E SPEI 1312
factum esl velocilate, ac eo-sanctoe positse suut re- A ctionis, atque nonagihla circiter annorum. anno
liquise. Domini nongentesimo tricesimo, die Dominico,'
Quare sedificatura estibi altare, coram quo in- duodecimo Kalendas Julii diem obiit, quemadmo-
cubans crebro Hucbaldus, devotis interpellabat dum audierat in somnis. Fratres autem cementes
marlyrein prCcibus. Unde contigil ei quoddam prse- visionem praefatam, nullatenus cassari. sed veluti
sagium, quod nequaquani silentio duximus com- auribus batiseranl, consequenter ralain lieri, qui-
primendum. Cujusdam deniquc noctis conticinio, cunque inente lilubaverant anlehac de praesenlia
quiescente ipso cum fralribus', adest in visu ei sancti;ducli pcenitentia ipsi et omnes alii extule-
sanctus Cyrictis, a quo tali alloquio perlerrefactus. runl se in latides Dei. Verum quia deerat ipsis,
Noverjs vitse tune cursum in brevi terminandiim; unde decorarent mausoleum tanli martyris : tabe-
scllicet hoc anno, die quinlo post passionis meae scebant utique animis, processu vero lemporis,
triuinphum. Quaereergo aliquein de cceleslis curise successoribus eorum sic adrainiculata est super hoc
primatibtis, qui tibi existat apud judicem dislrictum clemenlia Salvaloris. Malrona nobilis ac praepolens,
causidicus; Sl.ilim Hiicbaldus somno excilus, mi- Siizaiina videlicet regina, locum adieus oraudi
nime adhibuit fidem visioni, nisi rem a Deo disqui- graiia, cernens minus condignam habere thecam
reret proslratiis sancto martyri. Nam vehiens ad n lanli marlyris ossa, ccepil cogitationibus flucluare
ccclesiam ante altare ejus, solito stratus humi, inlra suorura inlernorum secreta, quo pacto corri-
devoio supplicavil affeclu, qualenus ulrtim esset gerevaleret, qnae circa ipsura erant ealenus ne-
vera visio, an phanlasraatis illusio cerlus reddcre- glecta. Tandem igitur aniino roborala, non dislulit
tur, ipsius inicrveiilu. Cumque orarel atlentius', admovere arlilicum, necnoti et caemenlariorum
subrepsit ei soinnus, et ecce sanclum sibi astare molimina : dedil quoque monachis auri et argenli
intuetur oculis iutelleclualibus, alque iterare quae plurima, demandans fieri opere anaglypho, fere-
dixerat vcrbis arnicabilibus. < Ne ambigas, inquit, trum , labulamque coram altari, ac desuper ipsius
super iis quaj dixi; sed quia te haclenus in mullo- passionis gesla, sed et iu circnilu decenter distingui
rum memoria sanctorum exercuisti, jam antequaui pario lapide, ac nigro aedieulee speciosse ainoena.
isia vita decedas, satage in ecclesia per te plus 752 Quod affabre indusiria insistentes, sagaci
solilo fieri conimeinoralionem coelestis clavigeii. > inirifice manciparunt affectui. Hoc autem opus omni
Ad haecillee expergefactus sustinuit donec fratruin dignum aduiiratione, perseveravit usque ad con-
lierel conveiitus; et liinc cum satisfnctione, qua; cremationein ecclesiae. Non ergo pigeal linlres fre-
viderai, quaequeatidierat nolificavil omnibus. Licct ((ucnlare memoriam ipsius, ad qtios sponle sua
rero quodam aflicerelur taedio aniini, quippe qui p lanlus perlatus esl ihesaurus, quoniam ut anle nos
crederet sibi diem extremum imminere, condiliouu diclum est, laus quae de raembris dicitur, ad caput
communi, de hisloria sancli Pelri ccepit ut segrotus referri non dubitatur. Ita deiniim praesenti illius
ab infirmitate modulari, in plaieis dicens pone- suffragio liberabuntur veneralores ejus ab om.ni
banlur jnfirmi. Cni cum proximus foret dies quo inalo, largiente rege superno, qui vires ad loleranda
didiceral hinc migraiurum se, ccepil languenlibus lormenlorum acerba suppleveral ipsi lenello, alque
membris, viribus corporis delicere. Perveiiiens facundiam suggesserat infantulo, quo interccdenlo
quoqne, ul ila dixerim, usque ad portas morlis : liberet nos, qusesumus,ab omni hosle, qui cuui Spi-
accepit viaiicum Dominici corporis el sacrse un- ritu sancto regnal Deus, in Palris majestale. Amen.

PASSIO S. SALVII MARTYRIS.

PROLOGUS.
Domno Hugoni. Ecclesiae S. Salvii venerando abbate meo injungi faciatis, qtia.mme posse exsequl
priori F. Philippns Ecclesiaein Bona Spe humilis penilus ignoraiis, diclum esl quidem vobis ul audivi
prior, salutem el orationes. Petit a me vestra di- quod -illius mei Aiigiislini Hipponensem episcopi
lectio qtiod rae posse facere nec sensi ncc sentio. docloris egregii vilain aliquam descripsi, uhi ea
Neque enim novi vitas et merila sanctorum scriplo quae de illo noveram, non ut volunlas, scd ut fa-
lnemori commendare, cum scribendi nec usimi nec D cullas dala est, dixi. Ad quod aggrediendum me
peritiam mihi possim veldebeam arrogare. Qui autem compulit quorumdam Iratruni meorum crebra coni-
boc agere sibi iidens aggredilur, si non suflicicnier monitio, el ejusdem confessoris tenera qua eum
vel saltem couvenienter exsequitur, videtur quidem amplectebar, dilectio. Ul autem-verum fatear, nihil
et sanctorum de quibus loquilur meritis derogare, tate vel ante vel postea feci, quia nec ingenio nec
et sibi ipsi prsesumptionis maculam irrogare. Miror studio ad tale quid suflicienler agendum profeci.
itaquecur mihihujusmodioperani injungatis, itno ab 1'nde rogatus a vobis, imo ab abbaie raeo, exigen-
 «313 PASSIO 5. SALVII MARTYRIS J5l4
tibus VobiS, nl beali quaque Snlvii patroni vestri Astulat,ct abbatis mei reverenlia imperat, tlicam
Vitain describam, non iuediocriler anguslor, ciim et qiiod polero dc mariyre vestro, imo et meo, si ta-
negare quod jubeor, contumacia sit temefilatiSi et nien metiin, id est mihi propitium vestro eum inter-
id explere quod jubeor, meae non esse videain fa^ venlu potero invenire, ut mihi de se toquenti velit
cultalis. Verumlamen quia et vestra charitas po- misericorditer subvenire.

INGIPIT PASSKh

CAPUt PRIMUM.' sua, quodara discipiilb stfo comitaliis, qui enmdem

Beaius itaque Salvitis, sicut indicio veridieae cb- hiagistrum non tam pede quam moribhs sequeba-
gnovi relationis, natns est Arvtnnae qiiae in parlibusi tur, Galliartim partes perluslravit, in qbibus verbum
esi Acquitaiiicaeregionis. Disponente autem divinai u Dei ipso graliam itifundente ubertim praedicavit.
sapienlia quae < suaviter disponit omnia (Sap.vni),> Verum quia ibidem jam vigebat Christiana religio,
studiis est litteralibus eruditusj graduque sacerdo- et in acqnirendis animabus summa ejus fervebat
tali, et, quod amplius estj, dignitate ptintificali pro- intentio, ad Ilnynonensium pefversas nationes iter
"cessti lemporis insignitus. Erat enim tam sanclisi flexili quas fama forsitan divulgante Deo adhuc
moribus adornatus, ut dignus esset fasligio praesti- febelles iniellexiu Erat qtiidem illic jam fides Ca-
latus. Qunnto autein eum Deus amplius exallabat, iholica prsedicata, efat jam fidelium ecclesia con^
eo magis seipsum humiliabat, memoriter lenens; gregala, sed tanta remanserant vestigia pcrversas
quod scriptum cst: < Melius est humiliari cum mi- vetustatis, ut non solurn infidelibus, verum etiam
tibns, quam dividere spolda cum stiperbis (Prov, fidelibus inesset belluinae perversitas feritalis. Nec
xvr). > Indigrtus qtiippe est sacerdolii culmine su- solum tunc tcmporis dura cervice et incirCumciso
blimari, qtii cum mitibus nescil huiniliari, cum il- corde fuisse gens illa cognoscilur, verum etians
lud sacerdotii sapidum sil ornamentum, cui praebet usque in hodiernum exaspei-ans invenitur. Atlameii
vera humilitas tondimenlum. Hoc alienilens vif vir sanclus, quia prodigus htijus vitse, nec facienS
sanclus non tam de sacerdotii dignitate qii.nn tle animam suam pretiosiorem quam sc, illuc cum di-
cordis gaudebat hiimililate, cantans illiul Davidieum G scipulo suo inlrepidus profectus est primumqud
corde magis quam ore : « Bonum mihi, DomiriCi Hnynonii oppidum nomine Valentianas ingressusest.
quod humiliasii me (Psal. cxvm). > Praeierea idem Ubi verbum Dei populis publice prsedicavit, cosque
sanclus mullis ita virtulibtis radiabal, ut monile ad colendum et diligendtim Deum raetliflua prsedica-
gemniarum preliosis lapidihus, ut hortus voluptatis tione conforlavit. Faclo autem verbo ad poptilum,
verbis et floribus, ut coelum anhereiim diversis si- Valenlianis egressus, haud proculJkvidit quamdam
deribus. Ad cumiitum vero lanla ei data est gralia ecclesiam in honore beati Marlini consecratam. Et
preedicandit ut iiulli sane sapienti dubium habere- comperto qtiod illa hujus confessoris esset ecclesia:
ttir, quin ilie spiritus in eo loqueretur, de qtio Do- < Eamus inqnit illuc, et tanii viri suffragia requi-s-
iifinus toqtiens discipulis :'« Non, inquit, vos eslis ramusj ejusque intervenlu, iler noslrum dirigi po-
qui luquiiniui, sed spirilus Palris vestri qui loquitur stulemusi Tanli enim, inquit, merili bealus Mar-
in vobis (Matth. x). > Cum autem ei et bene viVendi linus exstitit apud Deum, nt csccls visuin, surdis
tsnta virtus inesset, et sicut dixi, praedicandi gratia aiidilum, nuiiis serntonem, claudis anibulalionem,
non deesscl, laudes Deo non mediocres conferebat, aegris quibiislibet sanilaiem restauraret, et quod
dum euin a mnliis longe laleque latnlari facicbau ampliiis esl, nioriuos suscilarel. > Profeclus est
Noluit enim Dominus hanc lucernain tam fcrven- J) itaquc vir sanctus ad prsediclam ecclesiam*missas-
tem, lam lucifluam sub modio latitarc, sed consu- qiicineacelebravii, cl egrCssus ut se paululumrefice-
lens animabus quas pcr eam disponebat salvarcj reljiid eam iierum remeavit.Ingruenleaiiiem vespere^
studuit eam sublimius in candelabro collocare. cum ad quieiem labbr diurnus compelleret, et ad
lpso igilur disponente egressus esl vir sanclus de somnuin convcnienlia lemporis invitarei, vir tamen
terra sua et de cognatione sua (Gen. xn),-propier sancttis de Ecclesia non recessit, sed in ea psalmis
illud : < Nullus propheta acceptus est in palria vacans et laudibus cum suo discipulo pernoctavit»
sua (Luc. tv). > Tautus quippe ardor eum ac-
cenderat divinae charitatis, ut quasi infructuosa CAPIJT II. •
sibi viderelur gratia propriae sanclitaiis^ nisi et Mane factd, cum populus ex mofe ad ecctesiam
Deoalioslucraretur, per quos amplius eidemDeo753 salagil convenire, missarumque solemnia et quae ibi
placere mererettir. Quandiu enim in hac vita mora- • divinilus celebranlur audire, fama circnmquaque
ri cogebatur, et a videndo Deo, cui suspirabat, invi- percrebuit quod illic beatus Satviiis hospitaretur,
tus arcebatuf, hoc sibi non mcdiocre sblatiurihvide- cujuset vila probabilis, et praedicando pershasibilis
balur, quod nan tam de sua solius quam de fralrum haberelur, Eapropler abundantius solito poptilaria
salule laetabatur. Egressus igilur, ut dixi, de terra tnultittido conveuit, cufiosa videre et alidire virunl
PiTROl.. GCHIi 48
"SSI5 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BdN/E SPEI 13l8
lantoe religionis, prsesertim quia vacahant exigenle iA Veni igitur mecum, ul lam sanctiim opus a tam san-
ilie fesliva Dotninicee resurrectionis. Congregala cto pontifice coniplealur, neque enim esl conveniens
vero innumera multitudine, vir sanctus verbum ut ad hoc agendum indignus quilibet adducalur. >
vitac omnihus propinavit, eisque priinum fidcm lnteltigens vir sancttis verhorum illius lendiculas,
caiholicam inculcatione congrua commendavit. et quae sibi iraininebant divino spiritu fevelante nori
Poslmodum diligenler admonuit ut deponentes pan- ignorans : < Non decel, inquit, ita fieti ul non prius
nosam tunicam nalivoevetustalis, indui satagerent invisam loca sanctoruni, sicut proposui, quam luae
mansuclac sindonem novilalis. Novefal quidem cer- obediam voluntali. Quocirca ibo, si liceat, saiicloriim
vicem illorum duram et iitflexibilem esse, cosque prius memoriam veuerari, quorum inlerventu Deo
non tam proclives in nieliiis,"qnam in delerius stabi- desidcro conimendnri. > Hocdiclo, coepit paulo ce-
les permanere. Completo sermone, ul missam cele- leritisproperare, qtiasi volens cceptum iter irrevoca-
braret sacris vestibus est indulus, quae auro argen- bililer consiimmare. Al ille conccptum semel furo-
toque intexlee, gemmis pariter radiabant, ipsumque rem iion reprimens, servulis suis Ialenter imperavil,
nen solum ornando, verumel significanu*o,pontificem nt viro Sanclo omnia qtiae secum deferebat, aufer-
denionstrabant. Sic enim debetpontifexadornari cum rent, ipsumque et discipulum suuin in cuslodiam
lioslias immolandoprxscnlalurallari,ii.linipsohabilu " ductos vinculis manciparenl. Ad ciimutum vero per-
figtiraliler demonslrelur, el cujus sit dignitnlis el diiionis suoe jussit ideraexsecrabilis de calice illius
ciijus csse debeal snnctitatis. Hnbebal itaquc bealus aureo sellam sibi et frenum deaurari, ut non sotuni
Salvius ornalum pracdivitem quo indutus sacrisalta- ipse, verum eliain eqnus suus gauderel se apparatu
iibus minislrabat, et calicem aureum in quo Domini regio phalerari. Ductis aulcm illis iu cuslodiam VVi-
corporis sacramcnium honorifice pertraclabal. Ilaec ncgardtts ad patrem suuin quasi magnum quid ntin-
autem omnia scctim assidue deferebat, non pretii lians, vcnil, eique per ordinem quidquid in viros
lemporalis cupidine provocatus, seddivinum niyste- sonctos crudeliier egerat, diligenler explicavit. Cui
rium tali uiiiiislerio veneralus. Postquam vero mis- paler : < Mde, inquit, egisli qui virum tantoe famse,
sarum solemnin preesente populo festive celebravit, lantae sanctitaiis in carcerem mittere praesumpsisti:
vir quidnm ejusdem vici procuralor, nomine Genar- haec malitia forte non tuam soliussed noslram om-
dus, etim summopereposltilavit, ut in nomiiiesanclae nium perniciem opcralur, nostrorumque iniquitas
r.harilalis, quarn praedicare el commeiidare tanlo- in nos per te rediviva successione derivatur. > Cui
pere videbalur, domum suam ittgredi refcctionis filius : < Quid igitur faciam, pater; corrigam quod
gratia dignareiur. Beatus Salvius ut satisfaceret non „ facttim est ctccssabo, an id quod intenderam con-
lam snae necessiiati, quain illius devolae voluntali, summabo ? > El pater ad illura : t Non expedil,
doniuin ejus ingressus discubuit, et guslato pane inquit, fili, ut quod male coeptumest, consummetur,
graiias agens (Luc. xvni) parabal proficisci. Super* ne sanguis juslorum a nostra omnium generatione
•venil auiem illuc quidam nomine YViuegardusproedi- requiralur. > Cui vera praedicenli Winegardus, cujtis
eli Genardi filius, qui levis el ltibricus, sttperbus cor avariiia lenax invaserat et inexlinguibilis ac-
elinvidus, nec Deumliniebal nec bominem rcvere- ccnderat furor, non inclinavil aurem consilio palris,
batur. Ilic aliendcns oninia quee secum vir sanclus eos potius audiens quos noverat aequalis esse inali-
defercba!,',vidcliccl calicem aureutn cl indumcnlum tiae vcl aetalis. Revertens igilurad domum suam,
preliosum qtto indulus sncris '^altaiibus assistebal, jussil fores suas diligcntius obserari, ne vel a patre
ccepil avaritiae facihus sesltiaie, ct quonain modo suo vcl quolibct alio superveniente, concupitum
possel h-xc adipisci, diligcutius pertraclare. lnqui- facinus possct aliquatenus relardari. Tunc accilo ad
rebat igilur nequain ille, quo et qua virsanctus se quodam servulo suo cui Winegario nomcn erat,
disponerel ire, ut euin vcl preeveniendo velsequen- quem custodem posueral carceris, praecepit ei ut ad
do indubitantcr possct comprelieuderc. servos Dei celerius inlraret, easque occidere festi-
CAPUT III. D naret. W7incgarius mandato acceplo in carcerem
Beatus vero Salvius dala populo benedictione, descendens, beatum Salvium oranlem invenit, et
domoGenardi cum discipulo suo egrediens, iter est lam vultu quam animo constantem, riec de niorle
agressus quod 754 Condatum lendebal, in quo vi- iinmiueiite aliquatenus pavitantcm. Quo viso, lanlus
delicel Condalo erat ecclcsia in honore beatse Dei eumdem servulum limor invasit, nt nec posset nec
Genitricis consecrata. Dum itcr ageret, ad quemdam velletquodjiissuseratperlicere, sed eumdera virum
liviiliimquein incolx Bontionem vocant pervenit, ccepit huniilileradmonere. <Jussus suin, inquil, vir
quo transilo, prsediclus ille Winegardus.cuin quibus- sancle, ui le occiJam, sed quamum mihi videlur, nee
dam complicibus snis ei obviam venil. Cui inter-ro- a.dominoraeo debuit boc.juberi,nec a meservo suo
ganti quo irct, vir sanclus respondif <Ad.<ecc.les.iam
: expedit hoc impleri. Nefas enim duco ut tu immeri-
beaiee Marischaud procul positam ire contendo, si::> rilu.s occidaris, praesertim cum mihi diiigenlius in-
lamen Dcus implcre concesserit quod iiilendo. > . luentl, quasi angelus videaris. Audi igitur el fao
Gui illo : < Habeo, inquii, ccclcsiam in faculiale quod dixero libi, ut et te a morte corporali et mea
mea quae debet in proximo dedicari, qiiam vellem niorte eripias spiriluali: Exi de carcere isto cum
«wmmope.re,o vir sancle, luis man;bus consecrari. discipulo tuo, me vobis exitum concedenie, manus-
 mi DE PASSIONE S. SALVII MARTYRIS. lf 18
que effugile domini mei, me ipso pariter fugienle. A rem, fnciemque viri timore praevalente nullatenu*
Neque-enim exislimo ut furor domini mei aliquate- suslincrem. Proslratus itaqtie ante pedes ejus, pu-
ntis conqttiescal, nisi vos occidamini anteqtiam di- labam qttod lerra tandein os stium aperiret, meque
lucescat. Eapropter noclis, patrocinio conlidentes, exigentibus meriti.s, lrrevocabiliter deglutiret. Vi-
dmn Jicei, pariler exeamus; ne et vos nioriendo, dehatur atitem mihi qnod facies viri lanquam an-
et ego occidendo gravera illius sentenliam incurra- geli refulgerei, el conscienlix meaelenebras clariia*
uius. > lis sua; rndio comlemnnrel. Utinam, domine mi, et
CAPUT IV. tuos divina gratia oculos revelarel, ut posses per-
Ad hsec beatus Salvius : < Fraler, inquit-, divina pendere quaniain illi viro Deus conlulil claritalem,
Scriptura sic loquiiur, quia < ex abundaniia cordis quanlam erga Deiiui ille vir obtinel charilalem ! »
t os loquitur (Mattlt., xn; Luc vi). > Hsec esl quo- His tlictis, Wincgardus vehementi commotus est
rumdam consuetudo servulorum, ut satis facile ira, et vix ,»e continens ue in servum irrueretj ve-1
mentiantur, et cum ad perversum quid agendum hemeiiter illuin aiguit tanlae timidilatis, gravissimas
inolila malitia penirgenturt dicnnt se juberi et cogi, interniinans pcenas, nisi festinus obtemperarel man-
ul sic aliqiialehlis exc.useiilur. Ehimvero dominus datis. Vocansque unum ex circumstantibus dixil ei :
tniis niliil tale cogitat, nihil tale fieri deleciatur, B < Vade cum illo ad carcerem ad quem eum priinitus
nec jubet, qnanluni aestiiiio, ut vel nss, vet quilibet destinavi, ultuo solatioconforlatus, fiducialius im-'
alius injuste occitlatur. > Cui Winegarius : < Testor( pleat quod mandavi. Forleenim quia sotus erat, lala
iriquit, Deum cui placere desideras, nihil me quid aggrcdi pavitavil, seque, non lam servum quam
dixisse mendaciter, nihil fraudulehter promisisse, nequam servum pavitando monstravit. >Ad haecj illi
sedsicul dixi, prsecepildomiuus meus, el sicul pro- amboa facie jubeniis egressi praedictumcareerem sunt
misi.paraius est animiis meus. Exite igilur, quoeso, ingressi, in quo beatum Salvium inveniunt orationi
et me Vobiscum assumite, eroque, famulus vester vacantem, coronamque martyrii inlrepidum exspeclan-
anibofum, pafatus ex animo detrabere et mundare lem. Quo viso, ambo pariter limuerunl, et maudato
calceamenla peduui vestrorum. Denique tanlus me quodacceperanlperurgente,et propria conscienliare*
limDrel tremor invasit ad perficiendum quod jussus mordente, aliquandiu silentiumtenuerunt. Tandemjs
siim, ut hxc ipsa domus impulsu divino concuti qui ad hoc missus fuerat, ul servum proesentia sui
videatur, intantum ut nec lignum super lignum, conforlaret, sic ait: < Quid stas, quid hxsitas, quid
ncc lapis super lapidem relinquatur (Malllt. xxiv). moraris? Cur non imples velociterquod mandaris?>
Enimvero dortiinusmeus lam immanis, tam crudelis Tunc ille, accepta securi, ut virum sancttim percu-
existit, ut si ejus non oblemperavero qualibus- terel, ccepit amplius tremere, et suspenso ictu in
cunque mandatis, poenas de me accipial intolera- aere, diu ccrvici illius timidusimminere. Quem cun-
bilis graviiaiis. Si autem vos occidero, in quibus clantem beatus Salvius allocutus est dicens : < Fili,
ulillam mortis invenio causam» irara procul dubio viriliter age quod jubel dorninus luus, ul el ego pa-
755 divinx pielalis incurram. Tam vobisigilur qtiatn trar quod jubet Dominus meus. Tequidem jubenli
milii salubriier consulelis, si (qiieinadmodum dixi) domino luo necesse esl obedire, et me vocante Do-
volueriiis effngere, ne domini male prsccipicntis mino meo necesse est abire. > Sic nimirum, sic
affectum scrvus male obediens perducere cogalur bealo Salvio humiliter commonente<,e.t nuntio Wi-
ad effecluin. > Ad haec bealus Salvius: < Fili, ait, negardi minaciter perurgente, tandem Winegarius.
si VolunlasDei sic se habet ut nos paiiamur, nec consummavit, et occidens virum Dei, regnis eum
possumus nec debemus effugere, sed quidquid nobis ccelestibus allegavit. Dum enim ille truncalur in
aCciderit, conslanti animo suslinere. Tu vero ne- carcere, liberatur ab omni carcere, daturque ei.
qiiaquam conturberissi taleqtiid juberiscommitlere( campo liberiore fruij dum ingreditur in gaudium
quia servum domino suo expedil obedire; est enirn-, Domini sui. Discipulus vero ejus qui paululum ab eo
jtixta apostolum, dominis obediendum non lanlum 0 in eodem carcere remolus erat.ul magistro reveren-
bonis et modeslis, sed etiain dyscolis (I Petr. n). > tiam deferrel, non ut fuga martyriuin velevaderet,
Haecillis allernatiin toquentibiis et pia disceplatione vel differrel, videns quia magister ohiil, imoabiit.et
cerlaniibus, ecce nunlius Winegardi jubens ut ad recessit, voce lacrymabili exclamavit et ait : < Vide,
dominum suura servus remearet, cique, si factum Patef sancte ;vide, inquam, ne oflendas,ne temeres
essel quod jusserat,celerius nuutiaret. Quo veniente, jura inviolabilis charitatis, si me litiini discipulum
Winegardus ait: < Cur tanluin moraius es? com- in hujus mortalis vilx miseria derelinquis. Tu qui-
plesti mandaiurn an non? > Cui ille: < Quacso, ait, dem cura morlaliter viveres, ilineris el laboris me
doniine mi, paululum me audi, et sopita ira, mi- habere voluisli consortem, nunccum vivas vitaliler,
bi servo tuo licentiam et spatium da loqueudi. > raercedis et glorix non recuses, vel differas habere
Winegardus ail: < Loquere. >Atille: < Tu, domine, parlicipem. > Occiso ilaque beato Salvio, discipu-
inqtiit, misisli me servum tuiim ul facerera quod lum quoque ejus pariter carnifices occiderunt, sic-
jussisti; sed, tit veruni fatear majeslati tuae, cum que ainbo sexto Kalendas Julii in pace quievernnt.
ostium carceris ingressus sum, lantus me subilo In pace, inquam; educti enim de carcere corporall
timor invasii, ut tara corpore quam animo deflce- et poenali, et transvecli in consortium angelorum,
 iZ\9 PIIILIPPI DE HARVENGARBATiS BON.E SPEI 1320
vivuni ct rcgnant in Deo ct cum eo in ssccula sx- A tiiilu sollicito forinsccus perlustrarct, suasque pa-
ciilorum. ritcr oratitinculas ruminarel, casii respexit ad sla-
CAPUT V. btihim Winegardi, quod horlulo suo vicinum vel
YVincgardiiscogniloqiiodviri sancli occisi cssent, forte coniiguura erat, et vidit qtiia intrinsecus
1'cciicos dc carcerc latentcr aspnrtari, ct in stabulo splendore nimio rcfulgebat. Putansqtie mulier quod
quo armenla sua convcniunt, fossa bumo latcntcr essel incendium, et timcns tam sibi quam vicinis
liiinulari. Nec mirum si in stabulo positus eslSal- omnibus nocilurum, festina cucurrit ut quidnam
vius cum morerclur, in quo Chrislus dignatus cst essel* propius inluerelur, ne clamore lurbaret
poni ciim uascerclur. Sic autcm sepulli sunt, ut noclis silentium anteqiiam certior redderetur.
priuiiiiii in turaulo bealus Salvius, deinde super pe- Acccdens el per quasdam parielis apcrluras inlro-
ctus cjus cx transverso discipulus poncrclur, ut fi- spiciens, vidil sepulturx loeulum lanlo radiantcm
gtiram crucis corpora morluorum cxprimerenl, fulgore, ac si sol xstivus ibidem meridianoru-
cujiis angariam aequanimilcr stisiinuerunt dum vi- lilaret splendore, et praediclt cornibus tauri duae
vcrent. Hoc vcrbum ille perditiis humanarapenitus lampatles inhaercbant, qux per lotiim slabuli
lalere'noliliam xstimavit, scd divina providcnlia ambilum incredibiti lumine rcsplendebant. IIoc
melius ordinavit. Ad rcvclandum enim hujussecre- " viso mulier indicibiliter admiralur, et ne in-
lntii latibtili, accidii. rcs digna miraculi. Eral in ar- juriam inferat visioni, si non et ab aliis videa-
menlo Wincgardi tatirus prxiiiaxiiniis, qui quasidux lur, qirosdanvvicinos el domeslicos suos excitarc et
ctciisios armeuti vidcbalur, el pro stia ferocitatc ab convocare fesiinat, vel curiosilalc suggerenle femi-
756 omiiibiislinicbaiur; is, cum armenlum rever- nca, vel poiitis inspiraiioiie divina. Volcbal enira
tcrelur dc pascuis, el ad prxsepia solila conveniret, non solum mulieri, verum et per mulierem cxleris
coepit locuin sepullurac diligentius inlueri, eumqtie declarari, qiiantits in siabulo thesaurus latilarel,
honorc debilo rcvereri. Mira res. Sanctos quos li-t- quantx suavilatis odorem dives sterquilinium exha-
buil bomo sceleralus conlemptui.cl belluina feritale larel. Sic nimirum resnrrectionis sux gloriam
iramcrilos addixil passioui, laurus insolens non as- primo Chrislus in.borttilo mulieri, deinde per
pernalur, sed naliva ferocilate posila, pnvel, diligit, raulierem caeteris nunliavil, ne iila qtioe ai
vencralur. Gyrans ergo scpulluram corum nullum de iiiferendura gustuin nioriis exsliterat prior, ad
aniinalibus permiltit acccdcre, niliil super eos inde- annunliandum gaudia vilx essel posterior. Con-
ccns agcrc, scd in slabuto ubi nihil liiundiliec, nihil vocati aulem vicini ad prxdiclum slabuhim conve-
cst honcslatis, locum servat mundissimum ob reve- Q nerunt, et quem mulier splendorem viderat, ipsi
rcnliam absconditacsanctilntis. Si quiii aulem de his quoque miranles viderunt. Et ne unius visio noclis
qux illic ad usum animalium defcrnniur, videlicet iusuflieicns videalur, seqncnti nocte convcniunl, et
fcntim, stipuln, vel aliud hiijusmodi intra gyrinn de- eadem iterum declaralur, ut grala repetitio hujus
ilcril, vel ncgligeiiliapaslorum, vel impufsii vcnlo- deelarationis esset coinmendatio visionis. Dicunl
rum, laurus pcrcipicns festinat propulsarc et sco- ergo omnes, dicunt el singuli: <Vere mira el miranda
pans sepullurx supcrficicm ad purum emumlare. est visio slabuli, quae quid porlcndat, c( si peniins
Si vcro dc animalibus, vel bucula saliens vel jtiven- ignoramus, divinam tamen et angelicam esse nequa;
cus lascivicns plus juslo appropinquavcril, vcl forte quam dubilaraus. < Eaproplcr comrauni consilio longe
incaulius ipsum gyrtim iutrare pixsumpserit, lau- latcque clcricos convocarunt, eosqtte ut super hoc
rus indignans horribiicm dat miigituin, clvel cornu Deura consulerenl humilitcr poslularunl. < Vos, in-
vel calcibus stalim poenas accipiens, non deserit quiunt, quibus dalum est nosse mysterium regni
falc facinus impuniluin. Jam igiiur cunciis auima- Dei (Matlh. 111;Mare. i; Luc. viu), > orale adentiii»
libus innolcscil quia loeum illum taurus sibi pro- ui nobis hoc mysleriura reveletur, nt, cum rcvela-
prium vull servari, nullaquc' eum inquieludine per- lum fuerit, reverenlia debita honoreiur.
(urbari; cl ob limorcm rcligiosx illius feritaiis, ipsa D CAPUTVII.
quoque impendunl cidem loco debilx reverenliam Per id lemporis Carolo regi Francorum aliud
dignitalis. quoddam visumdivina gratia revelavit,per quod eum
CAPUTVI. ad inquirendum hujtismodi secrelum diligenlius ex-
Transacto deniquc trium annorura curiiculo quod eilavit. Quadam etenim nocle, cum idem rex, a
jam millis innotuerat animalibus, innotescere voluit diurnis occupationibus el curis aliqttanluluin remo-
Deus hominibus, ne vel liomo diulius vinceretur a tus quieli se ac sopori dedisset, visus esl ei quidam
pecore, vcl gcmma incoinparabilis diulius lateret in aslare qui dicerel : Mille rex, mitle Valenlianas,
sicrcore. Erat ilaque in codem vico Brevilico ve- et diligenlius fac inquiri, quod de sancto Salvio
ttila quxdara nomine Rasuera qtix noclurnis tem- marlyre el episcopo Chrisli per te vull divina dispo-
poribus plerumque domo sua, dormientibus aliis, sitio inveniri. > Expergefaclus rex el tenens satis
egredicbalur, ut vel quae sua sunt, diligentia vigili memoriter quod somniavil, quia lamen plerumque
conservaret, vel, quod magis credibile esl, ut ora- somniorum cassa est visio, hanc eliam inanem xsli-
lioni vacaret. Uxc cutn noclc quadam solito morc mavit. Sequenti nocle cum se ilerum reddidisset
©stiolum suum csset egressa, domunique suam in- sopori, visus est in hsec verba ilerum commoneri..
1321 DE PASSIONE S. SALVII MARTYRIS. 1322
Sed enim negligentia prsevalenlc, vel sic Deoforsiian A crera injuriam intulistis, qui me nec jubente nec
disponente, nondum obedivit mandalo, volvcnsaptid loqueiito horaines immerilos occidislis; Nescitis
se.quia lemere credulus judicatur, qui antcquain pro- quia quidquid in regno superfluum et jusiilix con-
baveril 757 omn'' spiritui credcre'non cunctatnr. trarium insolenter abundat, in caput nieum imperio
Tertiaigitur nocle cum secunda vigilia jam.lransirct, pra;sidenlis redundat, cujus sicut laus est et gloria
elmcdium silcntium omnia conlineret, astitil ci an- si pax virililer et justitia lenealur, sic e regione
gcltis niira rulitans clarilate, arguens ct objurgans dedccus ei ignominia, si pro cujusque arbitrio eadem
quod adhuc distulcrit obedirc. Qui perculiens latus encrviier corrumpatur ? Quia ergo quod factum est,
regis : < Ecce inquil, senicl el itcrum jam proecepi non potest non fieri, saltem necesse est id inultum
ul diligcnlius invesliges, ubi Salvius marlyr Chrisli non relinqui, ne vestro excessui, qui tam exsecra-
et episcopus requiescal, ut ejus mcriluin long< hilis jiidicatur, ad cumulum dedecoris conseiilire
latequc per te populis iiinotcscai. Prxcepi, inqtiam. mea negligenlia videatur. Eapropter vos ipsi, vos,
et neglcxisli, et (anquain frivoluin sil quod manda- inquam, dicite quid in viros sanctos crudeliter per-
lur, perficere contcmpsisli. Nunquid quia tibi ma- petraslis, vel quo eos abscondere curaslis, ut quod
jori vidcs populum dcservire, non est alius majoi " ninnus impia non limuitoperari, lingua imptidens
cui debeas obcdire ? Nunquid non est Rex rcgum non differat confiteri. >Ad haec illi tanlo sunt timore
qui universura contincl orbcin, sub^quo, lesleScri- perculsi, ut quasi exanimesredderentur, et diutius
ptura, curvantur qtti porlant orbem ? (Job xiu.] hxsilaiites, nec rei negarent vcritatem, nec eam fa-
Vade ergo, vade : et adjunclis lccniu cpiscopis et lerentur. Fixos quippe in terram oculos fere ira-
principibus luis nc differas invcsligare ubi bealos niobiles tcnebant, iraiique faciem vegis inlueri noti
inarlyres Salvium ct disciputura ejus Deus hactenus afidcbanl. Accusanleenim conscieniia, nec tanlum
voluil lalilare. > Dixil, ct a rege lam angelus qiiain facinus poterant abnegare, ( nec fatendo veniam
soninus recessit. Intelligens aiitem. rcx noii esse •prxsuinebant sperare. Tandem spe penilus relagala
Jioc supcrfluacphantasma visionis, sed diviuae scrieui vivendi, el non lain mortem limentes, qtiam moduin
dispositiouis, fecil ad se convocari quos sapientis- iniseruin nioriendi, quidquid egerant, pcr ordincm
simos judicavit, eisque per ordinem, quid, quando, incipiunl recensere, nihil aliud exspcctantes quain
quomodo sibi fuerit revelatum, indicavil. Acceplo- vel morlem vel si quid mbrte est amplius, susti-
que ab cis consilio apud Haynonium npntios misit, nere. His audilis, rex cogitavit apud se quia et
qui eum paulo posl seculurum prxcederent, et quid illos pro meritis punire non differret , el tamen
de beato Salvio facttim sit, invesligaro satagsrent.
P poeniteiidi spatium non auferret, sed sic eos vivere
Venientes itli Vatciitianas, convocaverunt priucipes patefejur, ut sua eis vila oneri polius quaih lionori
el judicesejusdem provincixi inslanter iiiquirentes haberetur. Neque enini congruura xsliinavii ut poena
si de liis quidquam eortimpaleret notitia?. Audientes ipsoruin morte celeri finiretur, ne et ipsorum ignp-
provinciales rcgis imperium et limcntes ue illius miniael regalis in eos juslilia oblivioni citius trade-
iiicurranl judicium, alii sub juramenlo se scirc retur. Prxcepit ergo lictoribus suis ut Genardo et
penilus negavcrunt, alii quod fama vulgante audie- Winegardo filio ejus ampularenl virilia et oculos
rant, relulerunl. Qblalus est autem iuter eos Ge- eruerenl, utet aliislimorem inculerent sic vivendo,
nardus ab aliquibus forsilan accusatus, qui subli- et sibi consulerent poenitendo. Denique sanc(o-
ipsis
lius et arctius ihqiiisilus, compulsus esl couiileri ruui, qui occisi sunt, glorix non mediocriter mili-
quia viri illi vere domuui suani ingressi fucraut, tavit, quod poenas caruificum mors celerior nequa-
et hora refectionis secum coinederant. Dcinde in- lerininavjt, quia quo pluribus islorum mise-
quani
terrogatu^ post refectionein quid. egerint, yel quo ria de die in diem declaraiur, eo amplius illorum
perrexerint, se penilus nescire respondit, reique memoria venerabiliter celebralur. Deinde Wine-
verilatem meiitiendo fraudulenter abscondil. Irati servum Winegardi jussit rex laniummodo
gariutn
(nii missi fueraiildixeruiiUiPer saluieui regispceuis ' cxcxcari, non eliam viritia; sicut aliis, ampulari,
iiinumerabilibus aflicieris, nisi dixeris veriiatein elsi peccasse cognoscitur, cura viros "nnrae-
quia,
cujus te esse conscium mendaQiter difliteris. >Tuuc ritos inlerfecit, in hoc lamen noh sux volunlati.sed
•apprehendenies ipsuui Genardum et lilium ejus jubentis impcrio satisfecit. < Esl autem, inquit,
Winegardum servumque i.llius Winegariura, regi servorum ut dominis humiiiier obsequantnr, ne, si
eos praesen.tavcrunt dicentes : < Isli sunl duo, mi cohtuniacis insolenliae arguan-
contempserint, 758
rex, qui, sicut nobis plurirai retulerunl, yiros lur. Poenas ergo debet leviores stibire, qui in niorle
sanctos*pro quibus nos huc misisti, occidere prx- sanctorura coactus est obedire.
sumpseriint. > Quos iiituens rex, ait: < Quis fu-
ror, quae lanta prxsumptio vos subvertit, ut in re- CAPUT VIII.
gno cujus nie sciebatis doraiuiuin obtinere, lani Uis explelis, jussit rex episcopos, sacerdotes,
iramanem auderelis lyrannidem exercere ? Qujs clericos convocari, ut de loco quo inhoneste ja-
hanc vobis contulil potestatein, ut nou solum in cuerant sanctos illos sublevarent, eosque alibi digne
illos viros, verum et in meam sxviretis majeslatem? .el venerabitil.er coHocarent. Convenerunl itaque
Non solura ciiini illis, vcruin A mihi uon nicdio- lam cterus quampopulus, ct idcra festiini solcmuitet
1333 PIHLIPPI DE IIARVENG ABBATIS BON,E SPF.I 1321
celebrarunt, sanclaque illa corpora cum hymnis et A j convenire, liim quia ille quaritnm ad sxcuhim mo-
(audibus -jlevantes, preliosis ett veslibus induerunt, menti alicujas habebatur, luni maxime quia eum rex
el plauslro novo imponentes ad ecclesiam Beaii diligcre videbatiir. < Non expedil,
inquit, frater,
Vednsli honoris gratia transferre voluerunfe.Cxle- ut damnum hujusmodi tuis per le sdroribus infera-
rum divina poleniia idem plauslrnm pondere prx- ttir, ne lua nobilitas inhumanae violenlix argiiatur.
gravavil, ut cum illi Irahendo bumana diligenlia Cum eniin justum sil ut eas fralerno amore ample-
juga boum adhibcret, illud tamen fixum etinimobile claris, cl, si tui indiguerint, earum misericors pa-
pcrmaneret. Mirantur omnes, el ailjuncta hominnm (ronus habearis, non mediocriter luam dehonesta-
innumera mutlitudine ad basilicam bealae Pbara- bis probitatem, si Innquam fortior illarum oppres,-
bildis plaustrum ducere voluerunt, sed divino ob- seris inlirmitatem. Redde igitur eis palernx copinm
stante consilio, neqiiaquain potuerunt. Stanl onines faeultatis. > Al ille consilio regis niillaleniis acquie-
alioniii, et quid sibi tanla velil iuimobililas, non sccns, nihii omnino sororibns suis reddere voluit,
sufliciuiit admirari, divinuinque consilium dolent sed earum clamorem injusium esse asseruil.
Respon-
sibi tam incomprebensibililer occultari. Quocirca dit rex et ail : < Cum tu mihi injusle agere videaris,
student iisdera martyribus bumiliter orando sup- nolo tamen ut de mea potentia conqueraris. Rem
plicare, ut populo licet immerilo dignenlur revelare " igitur divino cominittam judicio, ut nec tibi per me
iiiiiim relinqui in stabulo, an velintalias transmi- violenlia inferalur, nec lainen res indisctissa reliii—
grare. Tandem , iospiranle divina clemenlia , qtialur. Habemus hic bealum Salvium ctijus nobis
pontittces et sacerdotes dixerunl ad populum : gratia noviler revelaiur, quem snx merito sancii-
< Non nobis videtur ut in locis qtix elegimus, isli talis universus Iiic populus veneralur. Vade el jtira
saneli elegerint demorari, sed alias nescimus quo super sepulcrum ejus, ut si causa lua rea injiislitix
volunt forsilan transportari. Duos ergo lanlum bo- non habetur, ejus meritis nobis omnibus reveletur. t
ves ad plaustrum jungiie, eosque suae dimiiliic Hoc audito, miser ille prolinus acquievit, el venieivs
]lberlali,utremoloconductuhomirium,locum cligant ad sepulcrutn, nullo limore revocalus, juravit .di-
divinae placilum votunlali. > Huic omnes consilio cens : < Juroper locum hunc.et perbeatum Salviura
assensum praebuerunt, et jungentes duos boves suo qui iu eo requiescit,quia sorores mex adversum nve
eos arbitrio idimiserunt. At illi nullo prxduce ec- injuste conqueruntur, cum nihil eis auferam violen-
clesiam Beali Marlini in qua sancltis Salvius novis- ler, nihil subripiam fraudulenler. > Vix ille miser
sime missas. celebraverat pelierunl, fain recto qui- juramentum peregerat, cum divina eum uliiopercu-
dem itinere, ac si bubulco prxvio ducerentur, p lit, et ruplis visceribus niedius crepuit, el per aures
lanta velocilate, ac si nullo pondere gravarenlur. et oculos et os sanguis profluxit, taiiluinque letorem
Yenienles autera illuc, nnllo movenle hominum sub- circumquaqtie difftidit, ut qui accedebanl mira-
stilcrunt, et quem locum sibi marlyres elegissenl, ciilum hoc videre, feloris gravedinem non 759
salis. evidenter omnibus oslenderunt. Sic profecioi possent suslinere. Quidam autem domestici et
sic cognita . D.ei votuntate, omnes eum laudibusi amici ejus tollentes eum de eircumstamia popttli,
extuleruiit, san.closque marlyres cuni hymnis elL in partem secesserunl; ibique inter manus eorum
canlibus, cum cereis et lampadibus, cum incensoi aliquantulo lempore palpitavit, et paulo post, eum
etaromalibus novo in lumulo posuerunt. Quoriimi morbus ingravesceret, exspiravit. Hoc viso vel au-
ul gratiara mereretur rex Carolus oblinere, deditt dito, omnes heatum Salvium tiniuerunt, nec super
eis partein fisci terliam quam ibjdem solebat pos- eum deinceps falso jurare proesumpserunt. His et
gidere. Ipse etiam Genardus ut eos sibi placalns; plurimis aliis Deus euni miraculis decoravil, el
redderel, omnia dedit eis quxcunque possidebat. qtianli esset merili lam fuluris quam prxsenlibus
CAPUT IX. demonslravit. Orenius ergo eum, fratres, ut quo,d
Ut atitera hxc marlyrum sepul.tura limori et ho- apud Deum nostra infirmitas noii merelur, sno no-
pori omnibus haberelur, voluit et alio Deus eami D bis merito impelrare dignetur, el quos sibi videl in
miraculo coramendare, ul qui diu in stabulo eo sjc; lerris ulcunque famulari, secum faciat in ccelis
disponenlelatuerunt.nunclongelatequepossentdigne 3 gloriari. Cerlum est quippe quia si nos Deo tanlus
pro meritis coruscace. Cum in eodera adhuc loco rext niartyr voluerit commendare, et noslram qtialem-
Carolus morarelur, et circa eum tam cleri quarni cunque diligenliam suis meritis cumiilare, poleri-
populi mulliludo innumera versarefur, adfuit in- mus iqnidetn hujus vilse profunda pericula felici
ter rebquos quidam princcps, qui duas soro- navigio transfretare , et in portu salutis nosirani
rcs suas exlixredabat, ei nullam illis palrimoiiiii naviculam collocare. Quis enim humanus animus
partem relinquens, toliira,sibi illud injuste vindica- cogitare, vel qux lingua volubilis suflicienter pole-
bat. Venientes autem illx sorores ante regem, cla- rit enarrare quam gioriosam in coelisvir iste sorli-
rr.orem feeerunt super eo, orantes el lacrymabiliterr tus est niansionem, qui tam vilem pro Chrislo per-
supplicanics, nt firatremsuum rex juberet vel potiuss tulit passionem? Nunquid non credendus est sedem
precaretur, ut parlem palrimonii, quaeeoscontinge-:- Joanni Baptistx proximam accepisse, quem conslat
pat, eis restituere dignaretur, Rex illarum commo- in carcere passionem similem penulisse? Quanlun\
^us precibus, principem illutn cospit saiis humiliterr jcstimo, cum Joanhe fruilur absoluta libertate gan^
1323 VITA S. FOILLANK. 1356
dendi, qul cum co lantas perlulit angustias mo- A ratis. Ideo qtiippe el ego pauperculus in ejus pas-
riendi. Profecto cujus corpus de carcere transivil ii.i sione scribenda ulcunqtie laboravi, ul si veslraeconi-
slabulum, cjus spiritus de corpore cum Christp pariieeps fuero servitmis, comparticeps efficiar et
ad cadi conscendil ccenaculum , el cuni illad salulis; el paritcr mansiones accipiamus cum eo
honorificaveril perfunctorix radius clarilalis, isiura concordi claritale, quaravis differentis ab eo impari
glorifical xlernx visio Deitalis. Indubitanler igilur, claritale. Quod conferrc nec differre digiietur Dcus
sancli fratrcs, vos ejus meritis commendate, qni ille deorum, cujus in Sion Salvius fruilur visioue
cjus devote memoriam celebratis, eumque vobis ad- per infinila sxcula sxculorum,
fuiurum speratc qui in ejus assidue servilio labo-

VITA S. FOILLANI MARTYRIS.

PROLOGUS, H Deus vellet, foedere nuptiali. At ill-evirgincm dcco-

Rogalis.et inslanter rogalisut sancli martyrisprx- ram facie, sermone verecundam, pudicam moribus,
sulisqtie Foillani vilam quam versifice descriptani faslu prxsumplorio non despexil, sed Deo graltim ct
babciis, alio scribendi generc pcrcurram, et abso- amorcm prxsenlem et fuliiras csse nuptias intel-
luiam a melro deducam in planitiem prosaicx li- lexil. Timentcs vero regem, manifcslum bujtismodi
berlalis, quasi religiosis aurihus pluscule placitu- consilium non fecerunt, sed per quosdam sibi fq.-
ram malurx gratia novitatis. Quia <vero neque di- miliares totam rei seriem peregerunl, conscnsuqiie
clare, neque diclala scribere jam valeo diu, diu pari et lege debita nupiialiler convenerunl.Deo sic
quoqne hujusccmodi negoliuni recusavi, el quem disponenle, qtiem et patrcm propitiuin invenerunt.
deposiieram, siylum resumere diffcrens, meum sx- Res peracta regem tandiu laluil, donec proccssu
pins otiuin cxcusavi. Cujusmodi excusatiouem cum lemporis novx niiplx venler iiiluinuil, quo com-
vcstrx dilectioni senliam non saiis comptacere, perlo stipra iiioduin ira sxva patris incandu.it, cl
ilignuin duxi a' nie ipso contra propositum extor- lanquam stupri ream, concremari natani dispqsuit.
ilitcre, iil Iiuic ncgoiio aggrcdiar curam polius im- Strtie lignorum composiia ardet ignis suppositus,
partirc qunni offensis voliis prxdiclo mnrlyri non „ desxviique fama malorum praeritiniia, festinaj cij-
servire. Prinunn crgo vestiis oratioiiibus inc com- vitas convenire, Quisquis adest, pl.oral ubcrius, pa-
initio, ct in eis coiifidens, ad laborem iterum ma- ternum facinus exhorrescit, solus palcr irx tena.x
|ium miito, spcrans quod si effeclu complctoriQ dif- ad aliorum lacrymas non milescit. Nupla prxgnang
fivullas aliqua me tardabit, ad eiiin lamcn abslinen- • producitur jussa cili.us concremari, tanquam ovijs
dimi vestra devolio et martyris inlcrcessio me ju- innocua ducittir immolari. Ad homines jam non
vabit. respiciens, Siisaniiam eligit imitari, corde coniriio
CAPUT PRI.MUM. gemere, Deuin devotius deprecari. Et ecce vo^ de
Ul vita martyris, dc quo me loqui vultis, vobis ccelo cuuciis aslantibus ninnifestal, qttod rcx in-
gratius innolcscat, digiium dtixi ul a gemiuo quasi jusle furit, jure liliam non ino!.eslat, prxgnanicm
ovo diicia relro series diluccscat, qnia nonntin- necal, nou ream, reatum ascribit homicidae: con-
qiia.mex sua origine seu specie piiiniilva, laudeni 1'ulat, scd non mulai iram vel proposiium parricida?,
sibi coiilraliuui, vcl fortc viiiipcrium seculiva. audilam cnim vocem pulat dolo pharilasmatis ad-
hi parlibus Occidenlis, in linibus lcrrx, Ilyber- venisse, et indignura dticens dolo posse dccipi rc-
iiiaiii proviiiciara mare circuiens iii insulam rcdi- giam inajestalem, pietalis nescius, gravem in filiain
git, (jiuc ab uiia parte Scolos, ab allera Biilaimos D exercet potestatem. Illa vero a precibus cl tacry-
appropinquans, ab alia, occurrcnte Occano coarcta- mis non dcsistens : < Deus, ail, qui iribus pueris
itir, et qtianlum maris ambiliis permiltil, ab Ausiro flammas ignium miligasfi, qui Susannam de mani-
in Borcam dilalalur. Iit hac princeps nomine Fu- bus falso accusanlium liberasli, defende rae mise-
nologa imperans, naliiin sibi liliuin diligcnlius etiti- ram in lua solius inisericordia confidenlem, iraqi
trivil, aditsquc gladio ct morc nobilium mililix patris mitiga igne durius sxvienlem. Quod si fortc
titulis insignivit. Faclus miles Philtanus adolescens, a prxsenlibus flammis eripi non sum digna, mei
Jam lare patrio non contentus, ad regem Scotorum saltein onus uteri lu manu forti protege, tu consigna:
se transtulii, ut 760 '"'c ^ conversionis honesix et quod libi vovens vovi ab ipsa prolimis genitura,
sollicilior redderetur, et studio probitatis ejusdein salva tibi, ut hon mecum morte pcreat immalurn.>
faina clarior haberetur. Qui cum in domo rcgia no- Hujus preces lacryiriosas divina boiiitas exaudivit,
vus liro slrenue se haberel, cl lam regi Agiulpbo et de lerra fletihus irrigala slalim uberrinius fons
qunm Scolis omnihus strcnuitatis merilo compla- cxivit, cujus aflluenlia rainaccs flammas poienler
ct'1'cl, ejiisdem regis filia Gergehes amplexata est annuiavil, ct mirando miraculo ardorem in refrigc-
euin ainoie speciali, volcns sibi jungi cum, siiamcn riuin couimutavit. El Iioc viso, regcm binucs pro-
132? PIHLIPPI DE HARVENGABBATISBON/E SPEI 1328
ximi cjus arguunl confidenter, et de manibus ejus A^ iquid araatori suo transitorium niimdus spondet,
filiam quasi rapiunt violenter, conclamanles et lau- amntori i cpslestium lance congrua non rospondet.
danlcs Dei misericordiam et virtutem, qui lugen- iQuorum cum religio de die in diera dignis profecti-
tes consolatur, in se speranlibus dat salulem. Fle- bus ] augeretur, el fama vclopinio longe lateque ce-
xus paler, ab optato furore parricidii jam reccdit, lebriset comnicndabilis haberelur.Foillanum, quem
sed lamcn adhuc ad ditigendum Oliain non accedil, majoris prudenlix et scientix gralia sublimavii,
imo illam a domo sua, et a tota Scotia jub.ct ci- acclamanle lam clero quam populo, episcopus in
tius reraoveri, [semelque exosam ultra non sustinet episcopum ordinavit. Ordinalus non lumuii, scd
inlucri. Pliillanus juvenis reddita gaudens conjuge, onus liniuit el honorem, ne assumpta prxlatio ttir-
Scoliain est egressus, et tamen in Hyberniam, unde baret ejus desiderium et amorem, amans, imo desi-
vcnerat, non ^regressus, pulans qtiod patri suo Eu- dcrans magis in hac vitn conversari humilis et pri-
nologx gravis vel ad modicum haberetur, eo etiam valus, quam a proposito declinare in assuiupii ofli-
inconsulio, quasi furlivo malrimonio jnngeretur. cio prxsutatus. Unde et ccepitDeum devolius et fre-
Terram ergo Herbreniorum paucis comitanlibus in- quentius exorare, ul dignarelur ei suum placituin
trogressus, pairuiim suum Brendanum fiducialiler revelare, tit gressus ejus regeret el dirigerct in pro-
est agrcssus, qui lunc terrx illi episcopali cathedra B positx scmitaii) paupertalis, ul in eo delincrel ct
prxsidebal, et tam Deo quam populo vilx merito augerct solius desiderium sanctiiaiis. Nec defuit
complacebat. Cum autem ille prxsul nepolem suum justis iprecibus misericordissimus cxauditor, qui
benigne collegissct et apnd eum nepos leinpus mo- sanctum virum docuii, et per angelura monuit, ut
dicura cxplevisset, Gergehes uxor ejus pariendi domo, patria, parentibus dcrelictis, exirel et trans-
terminum est adcpta, nec unius lantum maler, sed iret ad incognilas regiones, et tam forma quam do-
trium parilo.f est effecta. Primum qujdem Furseum, cirina fructtim faceret inter alias nalioncs. Quod
secundum Foillanum, tertium vero Ultanum voluit iiimirtim fralribus suis Furseo el Ultano Foillanus
appellari,'in quibus (ut videtur) natura mysteriuin ccleriter nuntiavit, assumptisque lam eis quam aliis,
voluil operari, dum ct in personis totidem suinnia qui gratia religionis ei adhxserant, duce Deo, in
nobis Deilas innolescit, et juxta Salomonem, triplex Angliam navigavit. In qua Sigebertus rex eos devo-
funiculus rumpi nescit. Et aliquid prorsus ha- to suscipiens et ab eis audiens verbum vilx, ad
bet quod Foillanus nasci medius invenitur, qui ab lantuni niiindi contemptura studuit promoveri, ut
ulroque latere virili fortitudine prxmunilur, in qtio assumpto religionis habitu ct tonsura, non differret
nibil raolle, niliil femineum conversatio decotor monachum profiteri. Qui in terra sua monasleriura
pperatur, cujus vila sanctior, mors gloriosior prxdi- " construens, silu loci congruum, xdificiis opporlu-
catur. Hinc inde fratres suos ter.ens, alligal sancti- nis, possessionum sufficientia, halrilaiorjbus rcligio-
lati, nec discordant ab invicem clavo medio copu- sis diligentius botiestavit, et abjecta regia polestale,
lati; unus Dominus, una fides, unum baptisma eos in eo se ipsum ordini raancipavit. Cnjus nionasierii
copulat et conjungit, una quoque professio, sola cura et custodia Foillano prxcipue delcgalur, eo
denique mors disjungit. Eos vero nalos et prove- qupd inter magnos majoris prudentix et scienlix
ctos, Brendanus episcopus litteris erudivit, pro- yidebatur. Qui cum illic sanctx el pie vivenscunclis
cessuquc temporis divina eos gratia sanctis moribus se imitabilein prxberet, et ejus opinio ad invitandtira
insignivit, et juxtst modum, imo supra modum xla- cxteros, suavius et fructuosius redoleret, loctim
tis, bonx indolis exstiterunl, diligenlique studio illum tam Sigeberti regis conversio quam Foillani
sempcr augendis virtulum merUis inslilerunl; ne- praelalio reddidit commendatura, raullis confluenli-
<jue enim regna lerrx vel opes regias ambierunl, bus ad exhibendura illic Deo religionis devo(e famu-
sed amore pauperlalis, promissorum copiam con- lalum.
tempserunt, et cum eis videretiir patcrna hxredilas '< Non muUo.posl tempore Furseo divina revelalio
arridere, elegerunt polius in ea jus bxreditarium \ j) t nolura fccit, quod locum illura, imo tolam pro-
^ion babere. yinciam, hoslilis.incursio devastaret, ipse proinde
CAPUT H. Anglia derelicta, in Galliam conversandi gralia
Agiulphus quippc rex Scolorum atidiens et fe- demigraret. Quodcum Foillano ceeterisque frairihus
cuiidam esse filiam, et tam prxclarum esse^speci-' nuntiaret, assumptis paucis vale facto Anglix, iu
men filiorura , duetus paenitcnlia , flexus consi-- Gallix partes venit, et apud regpm Clodovxum
lio plurimorum, assumptisque amicis, proximis,» cjusque prinpipes gratiam non mediocrem adinve-
761 navigio filiani visitavit: et tara ipsam, quami nit.
generum in Scotiara revocans, suura eis iraperiurai CAPUT HL
assignayit. Paryo aulcm post lemppre eidem jPhilta- Fpillanus vero religiosos viros quos in unoquoqiie
no raors patris ejus Funologx nunlialur, quo defun- monasterio collegerat, volens in tribulationibus con-
cto tam Hybernix quam Scotix, sceplro regio su- solari, elegit cum eis ma!a superyenientia prxsto-
blimalur. Ad hxclxta et prospera filioium humilitass lari, ne percusso pnstore inveniVontur oves justo
iipii intendit, sed ma^is ad angusta ct ardua religio-i- citius pertuibari, el non tam impugnanlis prxsentia
I- quanj consolaulis abseulia, Ifcenlius cvagari. Tttr-i
Yijs.merita sc exlendits scicns ct recolens quia nttid-
 1329 VITA S. FOILLANI. 1330
batur igilur Anglia ctim rex Peuda nomine, illius A oraculo et iheriioriforretinens visionem, prophetiain
quarix parli soliius prxsidere, affeclaret in tribus veheraluret pfxcognitam jam desiderat passionem,
reliquis raalaio poleuliara et potenlem raalitiam et valefaclo sanclis apostolis, quorum sibi adcsse pa-
exercere, el eo sxviente, Sigebertus rex de claustro Irocinium fuerat deprecains, iii Galliam reversus esl,
cpgilur revocari, ct cum rcvocantibus non nianti et Uliano fratre et quibusdam aliis comilatus. Qui
gladio, sed verbo cousolatorioprxlinri. cura ad monasterium quod fraler ejus Furseus Pe-
Qui cuin in prxlio religiose et strenue se haberet, tronx consifnxerat, devenisset, et euni jam defun-
et invictus spiritu mortein pro pnlria suslinerel, ctum et scpullurx ibi tradilum comperisset, huma-
lot et lanti codem excidio principes sunl prostrati, nitalisaffcctu coniniolus, nou potuit uon dolere, sux-
ullongum et superfiuum ducarn moduin vel ordi- que devotionisobsequium fusis coaclus est lacryrais
nein scribere seriatim, vel ipsos ad medium dedu- exhiberc. Qui post luctum el obsequium ibidem
cere nominatim, Defensoribus aitlem prosiratis pi- diebus aliquot habitavit, et populis confluenlibus
nitarum lurba per provinciam libere debacchatur, spiriiualeni verhi alimoniam ministravit, sed cum
et «irruens ccenobiumcui Foillanus prxesse dice- illic nondum rcqtiiem posset ejus animus invenire,
batur, caplos adducit fralres, et eorum pecuniam reiicla Gerraanorum provincia, partes Haynonii
deprxdatiir, neque sanclo vifo parcit, sed lainen •Bvoluit pertraiisife.Quein egressum de Haynonio Ger-
divinoconsilio reservatur. Qui attendens proviuciam trudis virgo grataiilcr excipiens, et in eo doclrinx
depopulalam, ejus principes cecidisse, monaslerium verbum et vivendi formam inveniens, lanlo illum
spoljaium, reljgiosos viros jn manus hoslium deve- desiderio visa est amplexari, ut suum quasi palrem
nissc, fratrein suum Ultanuin alloquens, oslendit amore faceret singulari.
tanlose dedilum^dolori, ut pro vita cxterorum, si CAPUT IV.
divino placeretconsilio, vellet mori. Orant ergo si- Illa quidem virgo nobilis genere, moribus insignis,
mul ambo, instant prccibus diligcnler, divinum ad- dives patrimonio ferehatur, cujus el devota religio,
jutorium optanl sibi adfore confidenler, sperant sibi ct opinio prxdicabilis habebalur, cujus a puerilia
cerlius Dei beneplacilum revelari, justas juslorum sludium vitx fuerat virginalis, non voltititas, non
preces a juslo desiderio non defraudari. affeclus, non proposilum inatrimonii conjugalis. Et
Ncc distutil Foillanum misso Deus angelo visi- quia regnum mundi ct ornalum ejus omnem jam
tare, el tri.stes ejus Jacrymas novo solatib coramu- deposnerat, et ad hoc deraonstrandum capiti suo
tare: < Noli, inquiens, nialis instaniibus plusjusto velum superposuerat, solum Cliristum desiderans,
alteri," plus dolcre, sed paratus esto magis quidquid r( ei lotis viribus adhxrebat, et in cccuobio Nivellensi
tibi mundus inlulerit, sustinere. Locum islum, eo cum pluribtis ejusdem propositi scrviebat, ardore
quod ipse novit, consilio Deus ad prxsens posipo- sancto flagrans, quidquid raundusdiligit, respuebat,
suil 762 el te alias proficisci et proficere muliis nec solum ab illicilis omnibus, sed eliam a licitis
disposuil, nec enim in prxsenli fincm debilum libi pluribus abstinebat, carnem suam jejuniis, vigiliis,
prxsiat, sed teinpus laborandi el Iabor non inodi- asperitate veslium alterebat, et supra morem aela-
cus libi rcslat. > ilujusniodi alloquip vir Dei admo- tis vel generis, despecla et conlemptibilis appare-
nitus, eos qui sectim cranl reddit confortatos, et bat. Quam cum intelligeret Foillanus et diligcret,
quos polesl vel prece vel pretio fratres redimit tara devolam, spiritalibus inhxrentem, acarnalibus
caplivalos, relictoque loco quem lurbarat belli ra- lam rcmotam, dignum dnxil apud eam atiqtiandiii
bies imporluna , et assuntpta supelleclili divinis remanere, ut per eam posset ad melius promoveri,
ministeriis opporlnna, lain se quam suos cretlil ven- et eam forsitan promovere. Adiniratitr quidem in
tis prosperis et carinx, felicique usuni navigio par- virgine tara devotam annorum juventutein, adini-
teseum excipiunt transrnariux. Egressus de pelagot ratur in juvene graliosara senectutem, adiniratur
consilium habuil Romam ire, ut Pclri et Pauli me- in sexu fragili forlitudinera lam robuslam, in de-
reatur graliam invenire, quem is, qui tunc prxerat, D specta et neglecla, mcniis pulchriludineiii tam ve-
Marlinus papa, devotius lionoravil, el insignem nustam. Erat niinirum facies virginis nativo bene-
religione, benediclionis su.ie.munere cumulavit.Et ficio luculenla, sed Iaboris et fletuura siiperfiiso
<
quia novcrat illum pontilicaiem ordinem suscepisse, pulvere Iululcnta, honeslare uiiebalur ordo cani
ctlocum ipsum tam humililatis gralia, qtiain diviiio, generis, lex naturx ; sed repugn.ins prxvalebat
monilu reliquisse, injunxjl ei ut, quamvis sedeiqt conlemptus pulchriludiiiis periturx. Quibus auicra
prislinam non leneret, tanien officiuraprxsulis exer- i virginibus, viduis, conlinentibus prxsidebat, non
ccret , videlicet ordinando, confirmando, prxdi- majorera, non se parem, sed quasi subdilam exhi-
cando, in saiulem suis audiloribus baberelur, et iitt bebat, dum quod aliis ad lenendum rigorem impera-
Olirain proprio, ita ntiiic in exsilio, ponlificali mi- bat, ipsa prius, ipsa dislriclius, curx memor, oblila
nisterio fungerelur. Postmodum vero in soinnis cce-. generis, observabat, Hxp quaRlanla et iantis ftilta
leslis eum'visio cpnfortayit,. qux reverti illuin in, ineritis; habebalur, yirum sanplunt, magnum ponti-
Galliara diligentius imperavit, prxdicensllli et vitx> : ficemnon niediocriter adiniraliir, yultum ejusan^c-
seriem, el niortis cxiium postfuturx, locum etiaraI Iicum,.os niellifluumin doctriha, mores digne com-
raariyrji, lpcuin iili nominaiis sepuHurae.Eo doc|usf i positos, mira nrxditos. disciplina. Admiratur eum
1331 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BON^ SPEl 1332
virgo pontilicalibus infulis non lumenlem, nil de, k diderunt. Cujus loci opinio, el ipsius ponlifitis, qui
supremo Mxcenate, de regali prosapia referenlem, locum religiosius incolebal, longe lateqne redolens
relicla domo, patria, parentibus, exsulantem, fortem sibi plurimos al(ral|cb.i(, qtiorum lionuulli. ad usus
in proposito, omne solum pro patria reputantem. illius larga beneficia conferebant, nonnulli vero se
Audil eum, el approbat dc Scripturis oplime disse» ipsos ad vivendum pariler transferebanl. Sic pio-
rentem, Inqiieniem profundissime, tanquamde ccelo cessu temporis lam possessionuin quam possesso-
lerlio reverteniem, de Deo lam non novo, nova ru- rum numerus aiigmcntalnr, el devolos convenas
dibus et incognita proferenlem, et in auribns audi- Foillanus devolior ulnis tencrioribus nmplcxatur,
torum multam super his graliam obtinentem. Optat sic in iliis quasi uniisex illis, non prxesse, sed esse
ergo virum sanclum virgo secum diuiius demorari, gralulaiur, imo sie inter illos, nt longe infra illos
ct ne forle longius exsulet, modis quibuslibet alli- abjecms et lutmilis liabeatur. Qiiolqnol inlelligit
gari, consilioque inilo, quo ab itinere firmius de- Deo placere, diligil adgaudere, patientibtts compati,
beat revocari, quxrit locum in quo possit ille Dco mcestis et delicientibus condolere. Omnibus faclus
devplins et secrelius famulari. omnia (/ Cor. ix), soli Deo vacare concnpiscil, obli-
763 Novit enim episcopum concursus et tumul- " viscens qux sunl retro, tolus in atria Domini defa-
tns populi non amare, non libenleret frequenler ad tiscit, devotis instans precibus absconditur in abs->
qnietem et silentium rectirsare, et ideo quxril iocum condilo divinx faciei, fidein ct spem supergressus,
npitim el solitarium invenire; quxril, inqtiam, et adhxrescere videtur speciei.
iitvenlum gaudet tali desidcrio convenire. CAPUT VI.
CAPUT V. Videns aulem virgo sancla Gertrudis Fossas non
Erat atttem locus ille valtis co tempore nemorosa mediocriter profecisse , el de loco htiniili capul
circunisepla collibus, fontibus copiosa, frumento velul ad virlulum eminenliani snstulisse, gavisa est;
noii abuadans, sed ad alcndum, pecoribus fructuosa, et virum sanctum Foillanum soliicite stuiltiii adltor-
pratis adjacentibus prxterfluente rivulo graliosa. In tari, ut ad ipsam revertens non dilTerfel sua eam
qua valle, silva circumposita quemdam viculum prxsenlia consolari. Non cnim xquo saiis animo
abscottdebat, quem a diebus pristinis habitator sufferebat ut ille assidue collcctis fintribiis lnleres-
rarus el pauperriinus incolebat, quia tocum steri- set, sic illortun curam gercns, ul aliis quoqtie in-
lcm vel incttltuni non salis amal populi mulliludo, digcnlibus non prodessel, sed oplabal ut sic Fossis,
netpie mulios concives colligit locus horridus et iljoruni necessitaiibus prxsto esset, iit ipsi qttoque
vastn solitudo. Qttem loctini aut viculum, qui in eo Q virgini suisque virginibus lenipore congnio non
primilus babilariinl, ex re nomen imponentes. deesset. Sancto cujus desiderio Foillanus n<;cvaluit
Fossas propiic tiomiiiarunl, eo quod silus loci nalura nec voluit contraire, cuin et ipsiiin Detirn sciret
operanle humilis el depressus tanquam vallo cir- nonnunqtiam virginis precibus 'obcdire, ct Vlianum
cnnidante supereniinenlia collium est obsessus. Et fralrem suum non diffcrens super hoc diiigentiiis
quia sicttt tiimulliis populosx conceditur familiari- convenire, illi curam iinposuit, et omnia tlisposttii,
ler civitati, sic ainica est soliludo religiosx homi- prout monasterio iioveratexpeilire. Ille qnideni Ulta-
num pauciiaii, locum islum virgo sancta viro jiislo nus elegerat longius a conveniu stium hafeilaciilum
voluit prxsenlare, ut in eo se receplans, possit a removere, et in eo vacans Deo sedere so'itnrius et
lumtiltu forensium absentare, ul cum fessus txtlio, tacere, suspensus a lerrenis, cum Paulo m ctelesti-
cuni afnictus fuerit labore prxdicandi, hjc respiret, bus conversari, continuis instare laudibus, angelicp
hic spiritttm refocillet, grata requie conleinplandj. minislerio deleclari. Cxterum a fratre commoniuis.
Prxsenialum vcro ct oblnlum locum Foillaims cum afleclum non prosequilur sibi graliorem , sed post-
his qui secum erani, perrexit invisere, inventumque ponens quielein et otiiim, curain suscipit et laho-
circumiens et diligcnler aspiciens acceplavil, et lam rem, limens ne inveniatur a semita rccliliidinis
suo quani suoruin convenire proposito indicavit. D plurimum deviare, si juhenii Foillnuo prxsutupscrit
Prxterea considerans quod loctim (ut dictum est) vel ad modicum obviare. Rebus ergo dispositis, et
Fossas incolx nominarenl, visionem illam memori- Ultano fratribus prxsidenle, prxsul redit ad virgi-
ter ad mediuin revocavit, qux sibi Romx posito nem, Deo suaviler omnia disponenie, el cutn oa
rnarlyrii loctiin etseptilturx nihilominus nominavit. vacat Deo, incuinbit sludio sauctitnlis, assistenles
Cognito ergo jam sepulturx loco, non differt gratias sibi docet religiosx regulam verilaiis. Qui asslsltiul,
exhibere, iliiqne missas celebrans tam sibi quam qui auditint, qui prxsulem el virginem digne con-
loco illi Deum postulat prxsidere, et admonens siderant, qui prxceptis et exemplis eorum gralanter
fratres suos illic tapdem slabiles residere, eisdcm obteniperant, de illoruin consortio, de illoruni gau-
residenlibus et Deovacantibus diiigit assidere. denl conviclu sociali, de affeclu muttio, de amore
Convocali quippe quamplures raullo silvam studio Jxtanlur spiri(,ali.-764 ^'c oimirum prxsul et virgo
succidere festinarunt, securi frulices, ligone et simul viam raandatorum Dei currunt,. sic conten-
fossorio salices exslirparunt, terramque rudem et dunt pariter in agone, sic aniniabus curandis invi-
jncomposiiam ruderibus et arboribus nudanmt, et gilant contempta corporuin passione, ul se invicem
}fifcrevi grabilera reddendisque aplam frugibus red- iEinulari videantur, el ad oplatum jam diu braviiiiu
 15:5 VITA S. FOILLANf. 1334
cerlalim festinare, el (jtiis cui prxferri debeat spe- A sine fcedere, sine pace media, virum sanctum exor-
ctatores faciant dubilare. De eorum igitur conver- bilant et abdticunt, et sub specie bospiialiiatis,
satione, de convictu.de moribtis et doctrina, tan- spondent beneficium et seducunt. Ctim ciiim illuin
lus fructus, lanta deiiiqiie bene vivendi retlolet velnt per qiixdam coinpendia ducere se promitlnnt,
disciplina, nl non soltim qtii sub eis militaml, eos in quasdam paslorum viles caulas intromittiiul, ct
studiosius imiteiiluf, sed et longe positi, eorum dolosa inalilia, violalo jure, quo hospes hospitem
famam celebrer,), prxclariim testimoiiiuni venereu- colligit diligenter, de occidendo viro tractant et
tur; murmurant fraudulenler. Considcrans autem vir
CAPUT VII. sanctus nomen loci quod longe ante sollicitius nie-
Cum sic vivunt, dum sic proficinnl, dum plurimis raorix conimendarat, ex quo scilicet divina visio
utiles sic habenlur, disponit Foillanus fratres revi- locura et sepullurx et tocura raariyrii nominarat,
sere, qui stib Ultani magisterio coniineiitur; prius inleltexil raortein veraciler sibi proximam immi-
lamen Maldegaritun, qni alio Vinceniius nomine nere, quara, etsi promptus esl spirilus, inlirma la
dicebaiur, qui ei nolus et familiaris el religionis men caro non potuit non timere. Quem limorein
charissimus habehatur. Quo audito, virgo Gerlrudis parcil manifestare sociis ne turbenlur, sed jubel ct
elsieum xgre sustinet vel ad modicum absenlari, " admonet ut in Domino conforlentur', ut recolanl et
buic lamen proposito convenienter non polest re- teneant quia vitam iniraarcescibilein sorliantur, si
luctari, tioc solum ab illo diligenler exigit et pre- raortera imminenlem forti conslantia patianlur..
catur, ut expleto negotio, mora postposila cilius < Fratres, inquit, bomines isti ncquam, qui promi-
revertatur. Valedicens igitur vir sanclus sancto serant el nos debuerant hospitari, vice versa, con-
conventui, ejus se huniiliter orationibus coinmen- sitiuin perdilura videntur macbinari, et qtianlum
davit, et boc ipsum tanto flelu, loties et toties re- inlelligo, ira imo furiis agilanlur, el Jxsa iide, non
plicavit, ut ex hoc videretur quasi quodammodo beneficiura, sed homicidiuni raeditanlur. Slnte igiltir
prxsagire quod non esset redilurus, quamvis ore- et instale dum vobis spatium indtilgetur, dum niali
deret seredire. « mate murmurant, veslra devolio sollicitius opere-
Acceplis autem paucis, profeclus est, et inlen- tur, ut cum corum malignilas diflinilioneexsecrabili
dens ire Sonegias, Carbonariara silvam ingressus fuerit confirinala, veslra ad sufferendum inveniatiir
est, per quam prxteriens, planitiem reperit spa- firmitas prxparata. > Hxc et bpjusmodi Foillanus
liosam, clausam arboribtis, berbida superficie spe- loquilur et sistit, et ipse in orando nihiloinimis
ciosam, in qua erat lumulus aliquantulura eminens vigilat etpersistit, et lam praelaius quam subditus
el srbliinis, producensque rivulum. grato murmure a sollicitudiie vigili non desislit, donec raaliguus
fons illimis, ad quem tocum saepissimepastores fini- carnifex supervenit minnciter et assislit. Qui viros
limi confluebanl, et lam pascuis pecora, quam se sanclos inveniens sollicilos et pervigiles iu orando,
ipsos colludiis et coiloqtiiis refbvebant, et de spe- nullius reos culpx addicit sentenlix gladiali, et pcr-
cula, quam in prxdicta tumuli eminentia fixerant, emptis inmcuis gaudet miser malitia triumphali.
loca circumjacentia prospectabant, et pecora sua Vir autein «nclus Foillanus, sicnt in devoiione et
pascendi gralia dispersa longius observabaht. Hluc precibus tDtus erat, sic occisus gladio in eodcm
vir sanclus veniens, et grala loci facie provocatus, proposilo ferseverat, el re digna miraculi, amputato
pnusandi gralia restitit, ibidem aliqiianiulum demo- capite veli li mortem nescit, dura aliis laceiitibus
rattis , et inluens qiiosdam viain publieam per- ipse a coeplis precibus non quiescit. Qno audiio
transire, sic eosdem pacilico sermone voltiit con- 765 carnifex ullra quam dici valeat, obstupescit,
venire : < Vos, ait, qui (ransiiis per viam, dicite et reih supra inaudilain niirabiliier exhorrescit,
quo tendalis, quis ille vicus esl ad qnem ire, vel limensque ne a loquente mortuo, perpetratum lio-
forsiian redire festinatis, et cum hujus in quo micidiura reveletur, rursus in illum irruens yulne-
stamus loci facies alicujus esse momenti videalur, r» ribus adder.e vulnera non verelur. Quera occisuin
diciie si apud vos quovis nomine censeatur. > Al dcnuo el membratira crudelius laceraium, abscon-
itli: < Locuni, aiunt, in quo statis, Ampolinesvocat dit in invio ramis et fronlibus adurabratum, el cui
vicinia, villa ver-oad quain (endimus vocatur Seuef- non pepercit inlmmanitas bestialis, reveretur el
fia, el cum sot de occasu cogilel, et vespera festinet luetur bestiarura et avium feritas naturalis, nec
propinqiiare, bonum esl vos nobiscum hospitaiidi dubiiandum rcor quin vir sanctus ntorle vexalus,
gralia declinare. > Et recle locus ille Ainpolines, altera repetiti niailyrii duplici passibne, nunc gau-
bPC Csi umbitus poitens, nominalur, quia is quein! deal duplicato beneficio prxmii vel coronx, el.quein
silva circumposila naluraliter ambiebat, diffusapla- sxvus camifex morte mortuum ilerum fecil mori,
niiie, grata superficie prxpollebat, el tam hominibus( ille.summus artifex gloriosumglorificet muneie cla-
quam peccrlbus jucunda ejus fecunditas arridebat, riori. Nam si stella differre in gloria veraciier prxdi-
qnem fecundum el jucunduni, el pascux fructus. calur (lCor. xv), conslat quod et martyr a inartyre
exuberaus, et fonlis veua submurmurans exhibe- nihilominus discernalur, et cni mors gemina velut
bat. Villa vero ad qtiam ncqiiissimi homines per- prxpolens leraporaliter dominalur, eidem in prxmiqi
|unl ire, recle Seneflia dicla est, quia sine Ude, corona sine dubio geiiiiiialur,
1333 PIHLIPPI DE HARVENGABBATIS BON;E SPEl 133&
CAPUT VIII, AA rum diu carentiiini sepiittnris, nihil prorsus dure
llarum. antem occisioni nullus qui renunliaret olent, sed longeellate redolent inslar balsarai sive
interfuit, nullus planctum funebrem, exsequias de Ihuris. Lola igilur, ut diclum est, cl linteis involula
more nullus exhihuit, eorum cadavera nnllus hu- corpora feretris iinponuntur, el magno lam canian-
inana sollicitudine lumulavit, non quisquam ad lu- tiuni qttam plorantium conciirsu Nivellamdeferunlur,
inulum preces, psalraos, non tpixvis funebria decan- dub:umque esl, titrum magis doleant dc injuste et
tavil, non denique pro occisis salutarem hosliam itequiter iiiieremptis, an dolore deterso lamlein gau-
immolavit. Diu crgo latuit hoinicidium perpetraluin, deant de inventis. Ipsa quoque virgo ad porlandum
donec dies reditnro posilus pertransiret, quo trans- prxsulis feretrum se supponit, susceptuinque, nisi
ilo, cum prxsu!,ad Gertrudem virginem non re- lasso corpore, non deponil, et infirmo corpori fortis
ilircl, virgo pie sollicila Dltanum misso ininlioscisci- amor dat profecluin, lassalisque viribus amor lameii
talur, quid ci super lanla inora prxsulis videatur. uescil iassiludiucin vel defectmn.
At ille : < Cum niissas, iiiquit, celebrans niiper al- CAPUT IX.
tario prxslo essem, el offerens sacrificium, ejusdem Cum Nivellamvfeiiiuni,pontint in ecclesia corpora
prxsulis juxla solilum memor cssem, visa csl milii defuiictorum, el inissas celebrant cum devotioue
colutnba ante faciem volilasse, corpus quidera ni- B E plurima populorum, illisque dubitanlibus ulrum ibi
veum, sed alas sanguineas ostentasse, unde gemens an alibi debeant sepelire, abbas Ullanus adest, sic
conjicio el aflicior hujuscemotfi conjeclura, quod ille illos aggrediensconvenire: < Ex divino, ait, consilio
fuso sanguine morle prcmilur inunatura, et cum voluntas fuit prxsulis, fixuin proposituin, multa
sublato fratre merito doleam dejactura, ad cumu- cura, ut postejus obiium Fossis eiuii coltigal sepul-
lum dolendi, limeo ne foile careal sepuliura. > lloc lura, quein si quisatibi inteudcrilcl contendeiit se-
audilo, virgosancta inconsolabiliter contrisladir, el pclire, lam Dei quam 766 praesulis volunluti vide-
eura, qui secum est, lain clerum quam popultim la- bitur contraire. >Consentit virgo,consentit et populi
crymabililer adhorlalur, ut non differal Deum pri- iiiulliludo, consentit el Dido Pictaviensis episcopus,
valitn et pulilice deprecari, qtialenus verbuin islud qui eo lcmpore orationis gratia jlluc venerat, et
non permittat diulius occullari. Ad mandalum vir- divina visione coinmonilus, defunclo Foillano Ixtus
ginis festinal clerus el populus Deumexorare, inslare occurrerat. < Surge, ait angelus, et occurre citius
vigiliis, devoto spiritu jejunare, et ab injuucta ora- Elix vcnienii, > et hoc ipsum terlio inculcat au-
tione et jejiinio non quiescil, donec ipsi virgini rci <dienti, et hxc illi admonilio subilo somnum rupit, et
vcritas innolescil. Quodam quippe diluculo expleta ille cvigilans in verba hujuscemodi mox erupit:
l
synaxi maliilina, oranli astat virgini luce fulgeus < Quid sihi vult, ait, lalis aduionitio de Elia? eslite
nngdus repenlina, eique familiariler more loquilur frivolum, ul in soinuis assolel, an forte prophelia ?
consueio, ct tristem ejus ignorantiara sermonerefo- Uiide habet Elias propheta anliquissimus huc ve-
Vel mansueto. < Yirgo, ait, Pater ille tuus libi di- nire, ul ci venienli obviam possim ire? > Dum hoc
lectissimus, de quo quxris, de quo doles, de quo voluit el revolvit,nec sufficil Dido ponlifex admi-
times, de quo sollicila sic baberis, cttni his qui rari, eccc adsunl qui nuntianl Foillaiuuti morluum
secum ierant.gladiomalignantium inlerfectus,adcpto apporlari, el audieus planctus populi, clericorura
quod optaverat, in coelestibus est rcceptus. > Hu- lugubres raelodias, occurrit et ait: < Isle, qiianlum
jusmodi alloquio virgo sancta non raediocriier con- arbitror, esl Elias. Quanliiiii, inquit, senlio, elbujiis
fortatur, gaudens quod optata veritas tandcin cef- fania vct opinio prolestalur, quanium xlas prxdi-
tins declaralur, illic assutnptis ulritisqiie pliiriniis, cat, qux lola sinc inactila dccursatur, quantura
pergit ire, feslinans quem dilexeral, quamvis raor- babcl cordis mundilia, inoruin series, ordo vitx, quee
ltitim, invctiiie. Cutii autein illo quo tendebanl pa- a puero, carni renuntians, inundum transiit expe-
riter pervenissent, et defuiictorura corpora pravio dite, sicut propter nonnullam. convenientiam Elias
lumine repcrissenl, religiorieii)pietas, fidein huma- D dici meruit Joannes Zacharix, sic revera non pcr-
pitas anlecessit, el dilalis psalmis, cnnlii seposilo, sonam, sed similitudinem obtinet hic Etix. > Hoc
clamor nimius intercessit, clamore iniiigato, psalmi altendeiis Dido prxsul, Foitlanum dcvoie veuern-
congrui, ct funebria canliea subsequunlur, devoli lur, et cuin Gertrude conferens, gratanter acciptt
clerici rcligionis debitum cxsequuptur, cpnimendant quod de illo lam solemniler prxdicalur, de quo se-
animas, angelos eis postulanl subvenire, cttin lamen peliendo videns quanla Ultano sil devolio, qiianla
non sit dubium laudes uiagis qiiara precessapctis niai- cura, ralum babet quidquid illi de islius com-
tyribus convenire. Virgo aiitem sanctorum cprpora1 placet sepultura. lgilur virgo sancta el lam clcri
cotligens, siccalis vulneribns, lersp cruore, lota di- quain populi numerus infinilus, non cura dome-
ligeqlius, sindone niunda veslit, et exsequ.entibus' stica, non negoliis prxpedilus, inipositnra cbrpus
cxteris solemne ofliciuin animarum, ipsa corpus.> vehiculo Fossas non differunt reportare, quorun.
prxsulis rigaiabundaniia lacrymarura. Et niirniidum' prxcurrunt plurimi adventiira funeris nunliare.
qiiod eadera corpora, longa dicruin serie sub ramis.'. Qui cura ad Sambrx lluvittm gradu concito pcr
jacuerint, vel silb divo, et jam Ixsa fucrinl siiii,i veuissciil el hienialibus tnmcnfein pluviis exccssisso
bubic, aerc corruplivo, supra inorcra taracn corpo- lppge alveura iuvcnisscni, vcllent nolleut, a cursu
 1337 VITA B. GISLENI. 1338
proposito desliteriint, el lam" illi qnarn cxleri, do- A morluum lamentatur. Qui ejusdem exsequias planctu
nec vehiculnm adfuit, resliterunl. Yenientes autem et cantii devole celebranles, ct in loco cpmpetemi
jugales vehiculi, non bubulco, non stimulo, juxla ctim hotiore maximo tmnulantes, explelis missarum
soliiutn commoventur, sed muniti quadam fiducia, et psalmorum solemniis, Uliano valedicunt,et omnes
tumescentes aquas ingredi non vereniur, et ab in- una voce, implorata requie, benedicunt. Qui non
gressn vei progresstr, nullo prorsus obstaculo sunt solum sibi astantibus et ibidem miiiistranlibus vide-
remoti, quia in eo quod porlabanlonere, manifeslius lur interesse, sed et cunclis eum digne requirentibus
sunt confisi. Slatim enim ut aquas juvenculorum dignatur prxsto esse, imo quisquis ejus memoriam
ungulaeteiigerunt, re miranda, undx tumidx subsi- nbicunque locorum diligil liequentare,eum sibi
dernnt, el visus est lam subile ille lumor pristinus propitium , ejus sentit patrocinium salutare. Unde
annnllari, ut jam possil vadura illud non solum et ego qui in scribendo q«x prxdicta sunt, utcun-
. eqiio, sed et pede facile trnnsvadari. Unde et vadum que laboravi, qui cum illa inciperem, eum mihi
illud, Gertrudis vadum exiunc el deinceps appel- adfore postulavi, nunc etiam ejusdem precibus, ejus-
latur, quod nimirum mclius et tulius vadis cxleris dem meritis me commendo, utejus interventu quan-
prxdicatur, eo quod el preces virginis et merilura doqtie valeam adipisci qiiod intendo. Ipse quippe sic
raariyiis videnltir oblinere, ut facilius iranseatur, B in ccelis, sic interangelos, optata requie, divina facie
quod el ipsi passu facili iransiere. Quo Iransilo.Fos- • gralulatur, ut suorum in-terra laborantium memor, et
sas, quo lendebant, ciiius pcrvenerunt, ibique plu- misericordiler adjulor habealur- sic ipse suorum.ea,
res lam religiosos quani popular.essibiobvios inve- quxsuaest, benevoleiiliamiseretur.carensomnimise-
nerunt, qtiibus una concurreniihus dolor intolerabilis ria,cumilloelinilloxteriialiierglorielur,quiestsuper
rcnovaiur, et orauis lurba prxsulera lanquani recens omnia Deus benedictus in sxcula sxculorum. Araen.

VITA R. GISLENI CONFESSORIS.

PROLOGUS. C cia nascerelur, longe aiitem a Grxcia in pago Hai-

Sancti qui de hujus carnis ergastulo, lege morla- nonii moraretur. Quem natum et adtiltum cum lenefe
lium sunt educli, et arapliore gratia in illud prx- Chrisliani parentes diligerent el affectu palerno
optatum jam Domini sui gaudium inlrodticli i erga sollicili bonx illuin indolis esSe perpenderent, de-
nos qni vivimus, qui residui sumus, tain lenerum voto religionis inltiilu tradiderunt litteris imbnen-
affeclum perhibentiir habere, ut cuin cerlum sit hu- dum, et in scholx gymnasio sub magistrali ferula
manis eos laudibus non egere, velint lamen et ap- nutrienduiti. Audierant enim quod beneficio tittera-
pelanl apud nos laudabiles prxdicari, ut tara prxdi- rum error ignorantix propulsatur, lersa mentis ca-
lalores quam auditores laudabilia eorum opera ligine vivendi semita declaratur, morum eleganlia,
diligant imilari. Unde honesla salis et ulilis in- serino composilus informatur, et, oiiod lcnge est
olevil consuetudo, ul eorurn qui creduntur prxci- amplius, occulta vel obscura ccelesliiim sapienlia
pui, commendelur nonnunquam litl«ris 767sancti- dilucescit, seternorum cognilio, cognilorura dileclio
tudo, quibus recenselbr qiianta scilicel eorum in devotis menlibiis inardescit, et quidquid vitx tam
hac viia fuerit fortiludo, ctijus digne meritis datur futurx quam prxsenli recte neceesariuni jiidicalur,
eis dierum indeficiens longitudo. Ego iiaque, fratres, documentolitterarum juvantegraiia prxlibalur. Hoc
vestris parere precibtis non recusans, et tamen ih D audito et cognilo, parentes filium voluernnt littefis
hoc officio Ionge iraparem me accusans, aggredior erudiri, oplanles eruditum non vanis laiidibus, sed
iilcunque laudes vestri scribere confessoris, quo meritorum fascibus insigniri, scilicel ad cognoscen-
labore, qua gratiaj obliriuisse credatur coronarrl dum Deum proficeret sludio et scienlia lilterali,
glorix et honoris. Quxso autem ut eideni sancio cui qnia carne genitum diligebant affeclu spirilati. Quia
devoto servitio vos commcndabites exhibeiis, me vero in Grxcia civitas illa nobitis Atbenarum eo
vobis in hoc opere rainislranteni vestris precibus adlmc lempore fforebat fama et scientia litterarum,
commendetis, ul ille benevolus dignetur praesens ad hanc illum amplioris profeclus gratia transmise-
opusculura acceptare, et eurn c.ui adstal Deum mihi runt, enmque instruendum magistris multo redem-
placabilem impelrare. plis pretio conuniserunt. At ilte ingehio quod ei
CAPUT PRIMUM. larga manum infudit benevolcnlia Crealoris, adlii-
Auctorrerum oniniumDeus qui nihil in terra sine buit soiliciie studii vigilantiam et laboris, et relegan*
eausa facere perhibetur, cujus voluntas non nisi jusla ludos el ludicra quibus xtas puerorttni solet aliquo-
est, quamvis a nobis nonnunqiiam ignoretur, voluit, ties irrelifi, feslinavit non solum xqualibus, sed et
Tolens disposuit ut bealus confessor Gislenus in Grx- plerisque grandioribus prtrdenMor inveniri, legens
1539 PHILIPPI DE HARVENGABBATIS BONJ; SPEI 1340
ntilem et proficiehs augmento lam scien(ix quam A j ul sanclo illi Abfahae conformis habeatur, devoto
xtalis, non curavit aucupari laudcs transilorix va- desiderio ejus fidem, ejus obedienliam amplexalur.
nilatis, sed unde nonnulli maleriam sibi colligunt Illum quidem Abrabam noh lerra sua» non cogna-
gloriae vel tumoris, inde isle acquisivit gralix me- . lio, non domus palris pottiit retinere, quin nola pro
filum.aniplioris; leciis enim- libris quos genliles incognilis, pro habendis habiia visus sit abhorrere,
poelx vel philosophi conscripserunt, qui Deuivine- et ad vocein imperantis, cuncla qux prxstoerant,
scientes, rnundana el transiloria descripserunt , repulans delrimcnla, festiitavit oblinere promisso-
resignalo illis errore quo sua eorum ca;ciias caliga- rnm mtinerum incremenla. Sic et noster iste liro
vit, tenuil diligcntius quod per eos veritas pracdica- Gislenus non inslar inslabilium impeUi animi repen-
Vil. Spernens igiiur quae spernenda esse illorum lino, non Icvitatis flatu, non suo dut tus spiritu, sed
lilterx docuerunt, esseaulem peremploria doclores divino, seponens clanstrale, quo sileniium gaudebat,
ecclesiaslici censuerunt, ad appciendum ea qux spporatiis velul quodam tempore feminino, affectat
mansoria et salutaria esse divinitus intellexit, airais vigiiare etlabore aileri peregrino. Ille enim occulto
adhuc lencris Gislenus pucr animum sic exeril, ut eum imperio perurgebat, qui de ipso et per ipsura
cum agilis et slrcnuus laboraret. cum cxleris s(udio operari maxirnadisponebal.qui. accensum religionis
lilleraii, prx cxieris xsluarel' profeclu et sapientia B
1 lumen jam volebat sub modio non celari,sed impo-
spiritalii Considerans vero quod ii qui cedente situm candelabro longe lateque pturibus prnpalari.
puerilia ingressi fines adolescenlix pubescebant, et Petita igitiir benedictione a patre qui monasterin
alii qui privilegio jtiveulutis maias leiiui lanugine prxsidehat, et a conventu sancto qui Deo illic regti-
vestieliant, quo amplius xiatis el scientix lendebant lariler serviebat, illi quidem de fuiura tanti fratris
ad profeclum, eo virlulis et salutis corruebant absenlia affeclu tenero doliierunl, sed divinx dispo-
gravius in defeclum, decrevit arctiori proposilo silionihumanapertinaciaresislerenoliiertinl. Tandem
festinare ardentius ad perfeclum, ne rudem adhuc in osculo saucto eodem abbaie et fralribus saluiatis,
et lenuem inalilia superveniens mutaret iiitellectum. propositum Gislenus aggreditur, xstuans desiderio
Persuasu igitur matris qux Philosophia merito vp- sanclilalis, et primo Romnm devotione humili pe-
cabatur, qtix filium ad amorem sapientix quanlis rexil ire, volens sanctis apostolis hon tam muueri-
poteral monilis hortabalur, valefacto magistris bus quam precum obsequiis deservire. Quoruin
scholaribus, ad clauslrum se contulit regulare, in ecclesias vullu supplex, corde bilafis est ingressus,
quo factus monaohus, Dco ccepil regulariier mili- jara non memor itineris et laboris, molestia non
lare. , defessus, et perluslrans loca sancta qux quibiis
^ prxferat, non
CAPUT 1L discernil, sed iibiqne preces fiindens
lllic quippe.sancti Basiiii Regula tenebatur, juxta terrxdevoliusse prosiernii, pl gaudens, velut quo-
ciijus decrelum a sanclis qui convenerant, viveba- dam invenli solalii biandiraento, flexis frcquenles
tur, quoriim majores lam formam quam doctrinam genibus infigit oscula pavimenlp. Dum auiem quania
studebanl minoribus imperlire, minores majorum potesl devotione sanclos apostolos veneralur, dum
doclrinis 768 et jussioRibus obedire, omnes invi- ab eis viam vitamque suam dirigi humiliier depre-
cem honore debito prxvenire, el.sic velut cerlalim calur, iu secrelo inlelligcnlix revelalionis divinx
supremi gratiam judicis invenire. Quorum conver- moniiis edocelur quod longe a Roma irans Alpes in
salione bealusGislenus quo diligenlius introspexit, Galliam graderetur, el in pago Haynonii, quxerat
quo eam Deo placitam de die in diem amplius intel- pars velprovincia ejtisdem regionis, in mediopravae
lexit, eo cuncta qux foris reliqueral, perfectius et perversae et pesliferx nationis Iocum inhabiians,
viiipcndit, el ad imilandum eos vigilanli sludio de- quem incolx nominant.Ursidongumj in eo domum
votius seextendit. Quos cum imitari conversatione orationis supra dictis aposlolis prxpararet, ibique
devola niteretur, et sentiens de se hurnilia inferior precationis yerbo servos Dei ad vivendum regulari-
sibi cacteris vide.relur, illi eum prxcipue laudibus ler congregarel. Quo percepto vir sanctus devotas
JJ
altollebani, et apud se digno judicio illius merila grates reddidit Crealori, suorum fidelium semper
prxferebant. Esl enim inter illos velut servus om- lidelissimo provisori, qui ejuscuram habens, locum
nium huniilis et abjeclus, parcusverbo, amator• ei voluit revelare.quojiixtaejus placilum praeseniem
silenlii, mira vigilanlia circuraspeclus, deditusi vitam debeat terminare. Aposlolorum itaque palro-
lectioni, orationi vacans, devotione continua sic cinio se commendans, in quibus plurimum cotifide-
affeclus, ut lam Deoquam proximo.virtutum merilo, bal, et assumens duos secuin socios, Lambenum el
sit acceptus. Qui processu temporis cum nulla jami Betliricum quos prxcipue diligebal, relicta Roma,
dubia ejus sanctilas liaberetur, gradatim ad ordinesi iter longtim et aspernm est aggressus, multoque
ccclesiasticos promovclur, et post ministeriura aco- labore et tempore jam exppnso Apennini juga et
lytbi el subdiaconi dignitatelevitica vennstatur,etad | Alpium esl trangressus, et transvadatis Rhodano et
cunuiltim dignitatis, honore tandem sacerdoiii sub- Danubio, planiorem Galliara introivit, et ea non con-
biimatur. Promoltis autem ad ordines, ad majora tenlus, usque Haynonium pertransivit.
quoque ardel virtulum fastigia promoveri, el quid- CAPUT III.
quid ei obstare credilur, a se penitus removeri, et Eo lempore in parlibus illis Amandi eonfessorii
loil VITA B, GISLENL 13«
religio commendabilis habebatur, ejusque fama A vel carmine canes el belluam dccepisli, nt obliti pa-
longe lateqtie laude celebri vulgabatiir, cnjus andito riter consueiudinis el nalurae, et prope sint invicem;
noinineoplavil snmmopere Gislenus el faciem in- et non inferant invicem minarum quidp.iam vel
tucri, miscere colSotpiiuni, verbo bonOj verbo ejus jaclurx? > At ille : < Ego, inqtiit, rex carminuiu
cnnsolatorio rcfoveri. Qiiem a suo desiderio divina malcficia non cognovi, non pner, non grandipr hu-
1
bnnilas non fraudavil, sed videudi et colloqucndi jusmodi ludibrio ine devovi, sed Grxciis-iialione,
oplnlara copiam ministravil; cui viso suuin isle sacerdos gradn, licet huuiilis et abjeclus, in bas
desiderium et injuiiclum sibi olficium declaravit, el barbaras nationes exsiilandi gratia smn projectus.
ille declarantem responsione grala in proposilo con- Quod aiiteni vitles, ne exislimes fieri liumanse, fi-
forlnvit. Qtto expleto, jam hilaris, qnia viro sancto gmenlo pravitntis, sed jussu et polenlia supernx ma-
juxta qtiod oplaveral, est loculus, Gislenus cccplum jesialis, qtiia Rex ille sumimis qui lolius auctorest
iter devotiore spiriiu prosecuuis ad queindam loctim creaturXj omniuin poteniialiter imperat et naturx. >
venil qui vulgomons Castrilocus diccbatur.qui aptus Atlendens rex viruin sanclurn sapienter el huinililer
religioni el vitx solitarix videbatur. respondere, el in vultu simplici modeslam religio-
709Quem duo hinc indefluvii discursu gralifico nis speciem prxfulgere, ab ira quam prxteuderat,
nuiniebanl, inler utrunique vero, et praiorum viri- B mitigato spiriiu, coiiquievil, quia flecti facile libe-
ditas et silvarum anioenitas ambiebanl, el manen- ralis regiun aniinus consuevit, et illius precibus se
dum illic invitabal ipsa loci nalurx pnlcliriiudo, commendans, fatnulis ab injuria revocatis, tam
incolarum absentia , religionis amica spliludo. iilos quain se ipsuin reddidil siudio vanilatis, rursus
Quodpropler xstimans, ne forte ipse esset locus quxrens quid labore venatorio sequeretur, quod
qtiem ei rcvetaverat divina promissio, quem posito aninio regio caplum quam coctura gratius habe-
adhuc Romx esse prxdixerat in Haynonio, ccepit retur.
illic diligenli studio sibi loctilum prxparare, dispo- CAPUT IV.
nens in eo cum his qui secum veneraiit habilare.
Per id vero temporis Dagoberlus rex, cujns sceptro Caclerumconfessor Gislenus in labore proposilo
Gallicanum iinperium regebatur, in pago Biabantii persistebal, quia in eodein loco manere diulius
venandi gratia versabatur, cnjus cancs cum seque- dispouebat, sed divina dispositio Ionge aliter ordi,-
renlur ursam quain in illis parlibus invenerunl, nabat, qux iiionlcm Castrilocum ad iucolendiira alii
tam illa quam illi ad montcm Caslrilocum fuga ce- reservabat, cujus nutu ursa illa qux virum invene-
leri pariter deveiierunl. Ursa fugacior viruinjustum „ rat defensorein, sporlellain qiiani Gislenus babebat
labori manuum videns insistere, eo fisa praesidio cuncta snpellectile chariorem, in qua secum defere-
jam canibus ausa resistere, sub veste illitis quain bat illud veuerabile vestimenlum quo indulus ceie-
in ramo arboris laborandi gratia suspctidere con- brabat divinuin in altario sacramenluin : sporlellam,
suevit, tanquam invenlo muniinine secura requie- inquam, ursa ore rapiens velocius ccepit irc, Deo
vit. Atcanes novo terroris genere mox concussi, et qtiani viro longe iu hoc prompiior obedire. Quod
ab instandi proposilo velut vallo quodani opposilo Gislenus xgre ferens et admirans quod in brevi
repercussi, stanl hxrentes specassata, et ira posita aninium sic pervertit, quod ab ipso cum rapina, cuin
initiorcs, et stnpore allonili, quos prope seqiii no- injuria se divcrlit, ipse nihil sperans meliits, ad
verant, exspectant venatores. Qui cuih venirenl sujs ornndi refugiiira se convertit, in eo (idens qui solus
canibus longe facti sunt graviores, et quod ille niala injuslius non impertit: < Domine, ihquil, Deus,
bouus est, lurbato mentis oculo nequiores, duin si gralum obsequium inhoc (ibi exhibui veslimento,
quod videut (icri, non ul miraculum veneranlur, illud non dcperire, non indigno perraittas corrumpi
sed lanquam incanianiis maleficium exsecrantur. detrimento, ne iratus imputes qtiod mandata negli-
Qui denle canino siiam maliliam exponentes, et gens prxlermisi, conforta iramerilum, serva juxla
juslo viro culpain, quain non noverat, imponentes. rj placitum quod araisi. >Dum auiem in oratione juxta
< Quis es lu, inqtiiunt, qtii canes regis noslri Cir- solitum diusculedemoralur, dum Deum sollicite pro
caeis carininibus a proposito repulsasti, et ferocem damno inlolerabili deprecalur, ursa rapiuara ferens
belluam in ovinam maiisueiudinein comniiiinsli, tit non lardal longiuscule proficisci, non curans ulpu-
istorum appelentia odore perdito jani lorpescat, et tatiir relicti defensoris, vel ejus molestix reminisci.
illius rabies sub umbra lui pallii qttieta delilescat? Cum vero surgens ab oralione, absentem jain bel-
Quis impunilum ferat quod nobis lanlam injirriara luam non videret, et quo vel qua sequerelur certus
intulisti, quod raajeslali regiae nil reverenlix delu- penitus non haberet, ecce adest aquila de excetso
listi?cura scire debueris lanto regi nihil amptius aere se dimittens, etliujusvix ducem signis quibus
displicere, quam quod non timueris canes suos a poterat se promitlens. Viro enim baesitanti, volaiu
venandi eflicacia prohibere? > llis vel horumsimili- placido in faciem occurrebat, et slatim verso vultu
bus dictis ipse eliam rex canes el faraulos prosecu- gradum satis temperans prxcurrebat, eique non
- lus, viro justo prirnum verbis paulo durioribus est verbo, sed gestu corporis loquebalur, dans plane
locutus : < Quis, inquiens , vel unde veniens, hic inlelligi quod reclo itinere belluam sequebalur.
raejiescioijexsUrpaudijiduciam accepisti, quo signo Quod ille percipiens, in spem solidam 770 restiiu-
\%H% PIIILIPPI DE 1IARVENGABBATIS BON/E SPEl 1344
tus innitens baculo, (liiccni prxviam est secutus, et, A quid islius, qtiid alterins, quid dcnique saluli con-
longe infra, inventis paslpribus diligenlissime re- veniebat plurimorum; Cujus nomen, cujns bontis
quisivit, si fofte illis videnlibus talis bestia per- odor, solara adjacentem viciuiam non peffudii, sed
transivit. At illi el eam transisse paulo antea retu- ad longe posilos profeclu gralifico se diffudit, nec
ler,unt, etutlidem facerertt, ceftiira onerisjudicium beati potuil Aubefti notiliam prxtefire, qui tunc
protulerunl, adjicienles quod in proxim'0 esl Ursi- lemporis videbalur prxsulalum Cameracensem Ec-1
dongum locura vel lalibulum iiivenire( in quo suos clesiam insignire. Quit misso iuinlio, satis huinili-
consuevit ursa calulos enulrire. Hoc aiidito, arjui- ter ilttim adraonuit ad se ut venirel, Ut prxsenia-
lam raajore fiducia prosecutus, etnon multp post iliin sihi diligfnlius conveniret, visoque et audito,
locum, ciijus nomen noverat, assecutus, inier ursx\ sanclus prxstil certior redderetur, quis, uride, qno
c.atulos quod amiserat reperit conservalum, nulla spiiilu» quam viam vel ordinem sequereiur< Acceplci
rtipiura Ixsura, nulla (urpUudineviolaUim. Quoviso; niaiidaloponlificisGislenus gaudeus quod lantusvir
faclus hilaris, et fide plurima conforlatus, novit ejus dighatus est reminisci, festinavit Cameracum
quod locus iile sibi erat veraciter praeparalus, in htimilitate debila proficisci; lioc solum geiticns,
quo pes suus, terso tandcm pulvere requiescat, et " quod tam piger; tam negligens est inventus, ui a
in loco horroris et vaslx solitudinis in spe el silen- sancio prxsule in exspectando ejus alloquio sit
tio delitescal. Mox itaque jussil ursam cum suis pracventus. Dum autein iret, ad quemdam viculum
calulis hinc abire, et relicto cunarum latibulo, venil, qucin iucotx nominanl Roysinum, ubi cum et
aliud sibi congruura invcnire : nulli deincepS in posceret lassiludo-, et lempus incuiiiberet vesperli-
lmjus loci vicinia nociluram, imo nullo modo, nullo iium , quidam vir ruSlicanus eum ad ltospitium
lempore redituram. 0 res nova ! fera bellua nul- inviiavil, susceptuin larga manu, sed voluntaie
lius munere prxdita rationis , audit el obaudit largior procuravit. Pclivil eliam ab eo et niultis
vcrba subitx jussionis , nobis liominibus inculiens precibus nisus est oblinerej ut peraclo negotio quod
colaphum verecundiae vel pudoris , qui noliimus Cameraci decreverat adimplerej per eamdem vil-
obedire mandato satulifero Creatoris. Atulit, in- lara Deo propitip repedaret, et ad ipsum rursus
quam, ct audiens hospili novo cedit, et a jure pfi- bospitaiidi gralia declinarel-. Mane facto vir sanctus
dem hxrediiario sic recedit, ut exlunc ct deinceps iter cceptum peragens, tandein ponlilici se prxsen-
semel depositura non resumal, et juxta viri ver- lem exhibuit, elabeo plurima reqnisilus, per ordinem
bum toli vicinix inferre quidquara injuriura non cuncta disseruit, < Grxcus, inquiens, sum nalione,
praesumat. £ professione monachus, saccrdos ordinc^ meritis pecj
<
Po.rrovirsanctuslocura pristino vacuum possessdre eator, et in loco quem vulgus ab antiquo nominat
muiidal et excolil raulla diligetUia vel labore, iu- Ursidongum, ego autem vocari cellam insiitui in
cultumque et solitarium eatenus horrore naturali bonore aposlolorum, oraloriam xdilicare domum
comptanat, reddit aptura lima et opere manuali, proposuij siCul longe positum divina me revelatio
ibique in honore apostolorum quos venerabatur iuslruxii, et eo quod ipsa novit, consilio de alienis
affeclu spiritali, ccllam construil, quam vocari ct parlibiis huc adduxil. Superquo, sancte prxsul, et '
cellam instiluit nomine speciali. In qua districte tuura debueram consilium, luam graliam requisisse;
monacliorum regulx se addixit, sibique volunlales sed in hacvel mora vel desidia faieor me non nie-
et voluptates bonorum carnalium inlerdixil, mace- diocriter deliquisse, et quem decuerat raajcstatera
rans corpus suum jejunio, vigiliis, frigore, nuditale, tuam, dignis obsequiis prxvenisse, tempore tentus
impinguaiis aulem spiritum legendi, meditandi, degeneri, lardus videor advenisse. Sed forte quem
orandi, devola et assidua purilale, gaudens loci so- Deus insignivit majoris excellenlia dignitatis, dona-
liindine, el absentia lumultuantium populorum, vit etiam ampliori munere sanctitatis; el quibus
sciens et senliens prxsenlem sibi csse frequentiam prxesse pontilicali sede vel ordine meruisli, eos
ininislranliura aiigetoruin. D digne salis tam sapientix quara humilitaiis gratia
CAPUT V. I pravenisti. > Placuit ponlifici viri sancti prudens
Vcrumlamen et gemma in slercore, et aurum in responsio, sanctum propositum, volunlas devolior,
pulvere, et in lesta luraen diu non latuit, sed ju- 771 assunipta professio, vultus, modestia, xqua-
ptis eorum repagulis, splendor ille nalivus emicuil; litas morum, digna religio : et adgaudens operi
ctqtix abscondi voluil inlenlio huniilis el modesla, quod divino instjnctu percipit inchoalum, remisit
altitudo dirini consilii reddidil raanifesta. Faraa hunc ad propria, benedictionis sux gralia confor-
enim viri et vitx districtio regularis ad aures et no- lalura.
litiain lurbae transiit popularis, et pluriini ex eis CAPUT VI.
religioso acti desiderio, ad eum veniebant, ejusque At ille revertens devoti hospitis non oblitus, cu-
et doceri alloquio et informari eflicacius cxemplo jus eral el largo benelicio, et prece plurima laces-
cupiebanl. Al illevenienleset pro culparum negli- situs , Roysinuiii veniens, ad eum iterum declinavil^
gentia durius arguebal, et ad bene vivendura pro- decliuanu' ut anlea ille vultu hilari ministraviu
inissis melipribus instruebal, vinum et oleum in* Ea nptte contigil ut implelis diebus suis hospita
fundens vulneribus infirmorum, prudenter discernens parturiret, et prae diflicultaie parltis fere usqtiP
 1343 DE PASSIONE S. RALVHMARTYRIS. 1346
ad exilum devenirel. Qno comperlo, vir ejus, ad A peris angustias eum cogere non audebat, et undo
pedes introducli hospitis se prostravil, et pro itla illttm pleniiis et honestius reficeret, non habebat.
sollicitus multis perfusus lacrymis exoravit. < Uxor, Et ecce devotum pauperis desiderium Domiuus
inquit, mea mate lorquelur, jacens in cubiculo exaudivit, de prxdicto fltivio super lerram piscis,
parilura, in ipso parlu et pro parlu stalim ut video quem vocant lucium, subilo prosilivit, cujus tanta
nioritura: occurre et succurre lam malri quam in oculis aslanlium apparuit magnitudo, ul ea
parvulo nascituro, imo eliam patri cum illis et pro posset refici comedentium muliiludo. Eo viso,
illis morientibus moriluro. > Et ille, utpote in quo Gislenus gaudens, tum de largo munere, tum de
el per quem Dei Spirilus toquebalur : < Surge, ait, gralia largiloris: < Revertamur, inquit, domum,
uxor tua absoluta puerperio jam Ixtatur, puer vivit, confortali spei solaiio melioris, quia noslrum hospitem
vagit, integro membrorum numero non fraudalur, jejtinum Deus non sustinel hinc abire, digno ctijtis
obslelricura obsequio, pasfus raamraa, fascia colli- merito noslram mensam tantis voluit dapibus insi-
gatur. > Ad hoc verbum paler vix a fletu adhuc gnire.> Et ille: <Non meo, ait, merllo debet hoc be-
prxvalens cohiberi, introcurrens reperit cuncta qux neficium assignari, sed tuo quem noverat Deus ali-
dicla fuerant, jaracompleri, et refoto spirituqui pene quantulum conlrislari, quia et me non gravabaljeju-
jam defecerat prx dolore, rursus currens ad hospi- nium vel inedia temporalis, et le gravius perurgebat
tein, reddit gralias cura honore.<Malrem, inqiiil, ut affectus etbumanitas bospilalis.i Sicinter virossan-
verebar, dolor usque adexitura non afllixit, incolu- clos hones(a et modestalis discordia verborum exori-
mis viget puer, meus spirilus jam revixil; quia tur, dum alteri ab altero hujus doni merilum dignan-
coepi, adhuc loquar, si lamen sensero luam man- ler ascribitur, et utrique pertinaces nullo pacto invi-
sueludinem non gravari, volo gratiain gralia, et cem sibi cedunt, invicloque litigio a pace mutua
gaudium gaudio cuiiitilari. (Pelo eniin e( utinara noii rccedunt. Relicto ilaque navigio ad clauslrum
meuni pelentis desiderium implealur !) ut puer qui pariter reveriuntur, et paralis cpulis, raensa posita
naius esl, luo minisierio renascattir , et qtii meiis convcscunlur: refecti cibo, et hilares gaudio ple-
lilius est legc carnis, mortali genitura, tuus fiat niori, laudes solvunt, reddunt gralias Crealori.
filiolus sanctiori opere quani nalura. > Libens ille Dato rursus iuviccm osculo intermissuin Amandus
annuil precibus et desiderio postulantis, el cuin fluvium repetivil, et convivas benedicens obtatam
illnx.il dies, explevil oflicium baptizanlis: susce- naviculam inlfoivit, cujus vehiculo ad sittim, quod
plumque de fonte sacro parvulum, Domino devote Helnone siliim erat, monastcrium esl delatus, gan-
commendavii, et expletis rite omnibus, ad cellam r dens quod quicte reinvenla ab episcopi eral sarcina
unde venerat reraeavit. Cujus lam exemplo quam liberalus. Beatus vero Gislenus proposito insislcns
beiicficioinvitante cum eo novus ille compaler est oralorium construebat, et ad militandum Deo se
profectus, et viso loco religioni coiigruo, devotione suosque virililer accingebal, cujus odor norainis
humili sic affecius, ul instar eorum qui vivebant magis magisque per lolam se provinciam diflunde-
dislricto illic proposito vel censura , et ipse decer- bat, el illnpsugratiore 772 ^ainaseomniumauribus
neret xlernorum intuitu , jam postponere trans- infundebai. Qua permolus prxdiclus rex Dagobertus
itura. Afllalus ergo spiritu, quidquid in Roysino cum iter loco illi conliguum pertraiisiret, el ei
tenueral sui juris, astipulavit fralribus Deo illic in cura (exlu evangelico, cereis, thuribulo sauclus
perpetuum serviluris: el he sua, iion se ipsuin of- ille obvius advenirel, rex salulanleni resalulans
ferre Doinino videretur, laboravit suuimopere salis esl humiliter allocutiis, et salulalionem nui-
sar.clior et Dco complncitior liaberetur. luarn ohlato raunere prosecutus. Nou enira verbo
CAPUT VII. lantum, ut plerisque moris est, illius se precibus
Per id vero temporis bealus Amandus Trajecto commendavit,. sed verha rebus cumulans locum
rediens, ubi coaclus fuerat per iriennium episcopus iargilate regia venuslavit, et lan: Hornutum quam
demorari, attdivit Gislenum el Iocum ejus reiigiouis D Ursidungura, et quidquid ibidera fuerat sui juris,
titulo commendari; et raonente eum charitate, ad viro dedit et fratribus illic Deo in perpetuum ser-
eum visitandi gralia decliuavit, susceplusque cura vittiris. Quo peraclo, ad sua rex negolia festinavit
bonore, verbum vilx congregalis illic fralribus ini- pedem et aniinum retorquere, et Gislenus accepto
nislravil; qui pasti et rcfecti verbo, et solatio spi- beneficio confortalus dignuni Deo servitiuni exhi-
rilali, cum ad manuin non haberent unde vinini bere , lemplumque inchoaium expensis etlaboribus
relicerenl alimonia corporali, tristes satis et que- consuinniare, consummalum soleraniter cpiscopo-
ruli impransum illum abire dimiserunl, el usque rum manibus consecrare.. Cujtis consecrationi su-
ad prxler fluentem Haynx fluvinra deduxerunt. ln pradictiis vir Amandus et Aulbertus Camcracensis
cujtis ripa sanclus vir dum aliquanluliim moraretur, episcopus adfuerunt, qui populum verbo Dei coele-
ct navis quara ascensurus erat, naularura instantia stique alimonia rerecerunt, docendo non lain lapi-
p.iraretur, coepit rursus Gislenus conqueri non de de.sqiiam justos quosque fieri lemplum Dei, qui
sua ipsius inopia, quara xqtto salis animo sufferre cxteris jusiiliae lam verbis quain operibus dant
videbalur, sed de novi et lanli hospitis inedia pro exemDlura.
qua pluiiiimrti gravabatur, quia et ad incnsx pau-
PATUOL.CCUl. It3
1317 PIIL'Pri DE IIARVENGABBATISBON.£ SPEI 1348
CAPUT VIII. 1A anideret, alfcctu menlis Inlegro xternis invisibi-
A qnorum doclrina Malgerus comes nobilis an- libus adhxreret. Qux cum audirel monita, et obe-
reni et animum non averlil, sed adjtilus gratia ad dire libentius se sponderel, in hoc adhuc sollicita,
diligendiim Deum tolo desiderio se converlit, et quia locellum congruura non haberel; vir sanclus
rennniians omnihus qux in mundo ealenus ditcxe- ei locum divina revelatione cognitun) dentonstravit
rnt possidere, amalor paupertntis elegit proprium qnein vulgns ab anliqno inontem Castrilocum no-
nil bnbere. Atlonsus iiaque pcr mantis Camera- minavil. De quo miiftas ad ccelumanimas in spiritn
censis episcopi, decrevit monachum profitcri, et prxvidcrat pertransire, qnas ad cum processu lem-
in loco qui Allus mons dicitur districlioris vilx re- porisdivina fecit disposilio convenire, easque Wal-
gula coerceri, ubi et secnm multos colligil lempo- detrudis lam verbo qnam exemplo, studuit erudire,
r.ilium conlemptores ejusdera proposiii et districli cui muttnm super hoc grnliam larga Dci bonilas
or.linis amatores. Cnjus uxor Waldclrudis non sta- voluit iinpertirc.
lim stib rcligionis proposilo se redegit, sed renia- CAPUT IX.
i.ciis in proprio, doinus et familix curam egii, in Ncc suflicit viro sancto quod convcrli fecerat
hoc satisfaciens viro ut lanquam illo morluo con- Waldetrudem, si non illa ad lioc ipsum sororera
linerel, cl in proposilo viduali sic juxia Pnuli con- " siKimvocaret Aldoguntlein, imo et dtias (ilias quas
silium permnnerel. Erat enim matrona nobilis ge- ' eadem genuerat Waldetrudis , una quarum Maldc-
norc, moribus prxniatura , potens diviliis, dilior berla, altera vero dicta est Aldelrudis. Ad quas ille
geniltirn, se suaraqnc sobolem a conlaclti removens vcrbum fecil de conlemptu gtorix temporalis,
indignx ct illicitx pravitalis , et promovens ad de Iticla, de vicioria , de prxmio contineniire
amorera justi et exccllentiam honestalis. Qtiam virginnlis : el vidua virginibus opportunam 773
divino monilu Beatus Gislenus jusstis csl visitare, iinportunani sedule se ingessil, et donec ad effe-
et ad conlcmpltim tcmporalium plenius invrlare, ctum ducerei, quod affcctaverat, ab inslanlia non
in siciil per episeopos niaritns religionis acceperat recessit. SicGislenuscomitante gratiaqiiadiigani nc-
documentura, sic per doclrinnm Gislcni malrona bilcm ordinavit, viduamque elvirgines jugo religionis
•inelioris propositi stimcret incrementuni. Qni tlivi- ct contineniixcopulavit, quas et si non locus unus,
iio niaudaio Ixtus ohcdiens malronnm nobilem ag- non eadcm raansio sociavil, iums tamen spiritus,
grcdi feslinavit , eique verbum vil» miilta cum eadem religio in iinuin faseiciilum religavit. Virgo
inansiietudine prxdicavit, docens et magiium esse quippe Aldegondis Malbodii celluJam sibi fecil, in
nicrilum terrena amore coelestium oblivisci, et qna spe coelcsdum, amorein a se leiuporalium longe
inajus longc prxmium cadera ccelestia xtcrnaliier " fecil et juxta doclrinam Gisleni Deonon solum inte-
adipisci. Cujus verbo ct doctrinx aurem malrona gritalem corporis conservnvit, setl et meniein mun-
pnlulam inclinavit, amoremque prxsenlium, fulu- dare ut sindonem, jejuniis, oralionibus, laboravil.
Torum desideriocommutavil: jam non parum sol- Deum vero et in Malbodio Aldegondiset Waldetru-
licita ubi possit iocum solitaiium invenire, qui vo- dis in Monte Castriloco slndiosc Dominodeservirent
liinlarix paupertati cl proposilo sanctitalis, valeat etGisleno ul patri filix, nldiscipolx magistro huini-
convenire. Quod dnm voluil et revolvit, quamdam liler obedirenl : placuit divino consilio ut tandein
•sibi visa esl ecclesiolam inlroire, inlraniique visus ejus agonem strenuum lerminaret, eumquc jam
cst Gaugericus episcopus quem defiinctuni noverat cmeritmri ad xlcrnam palmx gloriam transporiaret,
«bvius advenire, qui larga manu, vultu blando Quod cum ille revelanle sancto Spiritu prxsenliret,
fragmen panisel vini calicem dans malronx solli- vocanliqiie Domino, libenti servus nnimo censetiti-
cilara coirforlavit, lam oblatis niuneribus quam ret: snnctos qui secnm adcmnt monaclios hiiniililate
sermone. Abeo, ait, quod coepisli,prudens Clirisli devota convocavit, seque hiuc in proximo migratu-
farnula non desisle, sed qtiotl facis, fac cilius et rum raulto cum gaudio revelavit. Al illi audiltini
insiste, quia opus tale raihi placet, imo Deuin sibi verbum pari patienlia non ferenles, setl inlerni do-
propiiiuin promereiur, et hoc luura principiiim, lorem animi planctu et lacrymis osiendentes : « Do-
linis melior prosequelur. Cujusmodi visionem Gis- mine, inquiiint, Deus,quisab incursu malignanliuui
leno suo non dislulit vidua recensere, scire volens nos defendct, quis iguoraulia caligantibus aiigustaui
quid super hoc diguarel.nr vir sanclissiinus respon- religionis scmitam prxostendct, si virum qtiein suo-
dcre, ncc dubilans in conspcctti aelerni judicis rum ealenus lentiil tanla cura, tanquam oblitus
complacere, quidquid el Gislenum aflirmare conti- nostri morle prxcipis immatura ? > Quos ille blando
•geril et episcopum in visu prxmonere. Quo audito, sluduit nltoquiorefovere, el ut fide finna confidant
Vir sanclus digne prxsagiens non poluil non Ixlari, in Domino diligeniius commonere, assercns qui* non
intelligens in lioc visu non nisi prospera figurari, est in homiite spes poncnda, sed in eo a qtto satus,
(juia et pane vivo esuricns vidua salurari, el calice: in quo solo xterna requies est habenda. Inslructis
quam prxclaro gaudebat ejus sobrietas incbriari. prout decuit fratribus, salulare sibi viaticum pos-
Blandiscrgo sermonibus illam siuduit confortarc,1 lulavit, et eo prxmunilus- urgenie febris molestia
tcrrena vituperans sola illi coclestia coinmendare,, inier manus aslanlium expiravit : suo contrislans
ul scilicet longc faclo qtiidquid illi lemporaliter obilu iiiconsolabilesaniraos relictorum, sed non mi-
1319 VITA B. LANDELLNl. 1330
nus laelificans assislentcs choros el frequcntiam A vivere el virlulibus et miraculis alleslalur : Deum,
augelortim qtii sanclara ejus aiiimam nnillo cnra qui viro supplicant ct devoliejus auxiliumdeprecan-
tripudio defcrentcs, et divino conspeclui mundam a lur, a molesliis absoluti, iuipetrato beneficio, gra-
vitiis, virliilibus pncditam, offerentes : in sinii lulanlur. Multi enira xgrolantes recepta corporis
Abraham in vivorum collocavit regione, ubi raalo- sanilate, raulti viliis faligati, sanata quod longe est
rura nescia prxsenlis Dei beala fruitur visione. amplius, voluniate : Gisienum sibi propitium, sibi
Corpus aulem ejus curaverunl sancli qui reman- seniiunl adjutorem, prxsenlerasuis precibus, devolis
serant monachi sepelire, digiiamqueexsequiis ejus menlibus graliorem. El nos ergo tantum virura
diligenliam imperiire, in ecclesia Petri el Pauli una vobiscum sancli fratres monachi posltilamus,
aposioloruni, quam xdificaver.it, luniulantes, ipsiiin- ul cui sedule deservitis beneficium pariter senlin-
qtte tumiiltira more fidclium debilo vencrantes, Ubi mus, ejnsque inierventu mereamur fieri consorlcs
exlunc et deinceps magna erga euin Dei benevolen- angelorum, inter quos ille vivit nunc et semper in
lia demonslratur, quae illum non tam mori quam sxctila sxculorum. Amen.

YITA B. LANDELINI CONFESSORIS.

PROLOGUS. B obtinere. Villa enim quaeVallis nomine censeDatur,

Sicut bonoeconversationis viros qui prxsenlialiter qux lutlliiis nominis, nullius eiiam esse merili
iniuettir, aifectu compuncto ad yivendum plertim- videbatur, orlu salis prospero sidus protulil maluti-
que promovelur; sic eorum Iransacla convcrsaiio niim.dum supernx respectu gratix, genuit Landeli-
cum verbo veridico recenselur, devotus auditor nnin. Parentes cujus cum venustaret generis elari-
quadam velut suavi rausica deinulcclur. Quodpropter tndo, et insignes redderet sxcularis potenlix celsi-
in Ecclesia jara pridem mos non paruni utilis in- tudo, voluerunl ut infanlem Aulberlus prxsnl de
olevil, quem ad usque nos veniens necdura posieriias fonte sacro suscipiens benediclionis ei primiiias
abolevit, ut videlicet sanclorura mores et opera iargirelur, ut sicul nali, sic renali excellentia ser-
scripto inemori comraendeniur, ut in aurihus devo- varelur. Adultum vero puerum eidem episcopo remi-
torum exempli gralia recitenlur. UnJe vestris pul- serunt, ejusque sanctitati gratam sobolem commise-
satus precibus quibus non salis audeo conlraire, ruiit, ut aelate parvulum sanctus prxsul litteris
cum Dei, et eorum qui sunt Dei, decreveriin justis erudiret, et cura diligenti, bonis etm moribus
voluntalibus deservire, aggredior utcunque descri- insigniret. Quem antistes suscipiens affectu palerno,
berc confessoris; virtutes ejus promere in laudera tanquaiii filium educavit, erudivit litleris, moribus
el gloriam Crealoris, ul devolus lector vel auditor ^ informavit, gaudens summopere quod in illo probi-
tanlum virum diligat venerari, eumque venerabilem tatis non modicx speciraen eluceret, dum se et
dignis operibus studeat imitari. In quo et mihi fru- magislris docibitem, et cunctis amabilem cxhibercl.
cluni aliquem xsliino non deesse, quem videlis, eisi Puer enim aurem promplam majorum mo.niiis
negPlio iinparein, tainenveslris petiiionibus prxslo inclitiavit, grandescens, etfacttis adolescens nondura
esse, cujus e( prxsumptam audaciara siucera cha- a prxostenso iramile declinavU, sed juxta modtira
rilas excusabit, et assuinplura laboreni vestra, irao iino supra modum aelntis, habensagilem intellectura,
et veslri coufessorisdevota oratio munerabit. tabore et.studio fesiinavit diligenlius ad perfectum.
Cum autem prxsul hilarior attenderet eum hones-
774 CAPUT PRIMUM. tius profecisse, et annos pubertatis* moribus et
Cum hujiis aerisampliludo sole jnm occiduo non scienlia transcendisse, habens illius raodicam spem
clarcscit, imo cum nocte jam prxsente, universa salmis, quem xlalis jam adduxerat usque ad vesti-
rerum facies tenebrescil, habet non parum graliae biiluin juveniutis , voluit bonx indolis tyronem
orltis hesperi vesperiinus, nocle latens media Sa- majoris gralia culminis insignire, judicans districtius
liirnus, Lucifer inatutinus. Sic qnippe divina provi- n propcsitum xtati ejus et profectui convenire. Decre-
dentia voluit ordinare, sic divcrsis noctis lemporibus vil enira illuin remotuin a gradu et ordinelaicali,
intilla el varia slcllarura lumina minislrare, nt quia illustrare tonsura et habitti olericali, ut professus
noclurnis avibus nulladalur copiasolem conspicuum clertcum, in monasterio versaretur, el sxcularibus
iniueri, siellis subliicenlibus, possitj gravius eorum renuntians negoliis; psalmis, hymnis, spiritua-
infirmilas refoveri. Eo igitur tempore quo plaga libus canlicis deditus haberelur. Videbalur enim
seplentrionalis Dagoberli regis imperante polentia sancto prxsuli, quia si Landelinus in eo quod
rcgebaiur, et Amberlo prxsnle, Cameraci florens cceperat permaneret, si manens in monasterio in-
Ecclesia Ixtabatur, in ejusdem Cameraci provincia, deflexum sludium, excolendis raoribus adhiberet,
novam quasi slelfam Deus voluil apparere, qux in fructuosus sibi, graltis Deo, Ecclesix necessarius
nocte hnjus vilx, locum non mediocrem meruit baberelur, et ex illo, el pcr illura raulta raultis
 1351 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISBONJE SPEI 1352
ulililas conferretur. Sed enira anliquus ille hostis .S.pressus gravi, super illo perdilolamcntattir; nullum
qui honorum nescil profectibus adgaudere , hoc aliud afferens vel afferri debere asserens lenimcntuui
ipsum videns, et invidens, non potuil non dolere, dolori, quam pro illo indefessas preccs, flcius, hos-
et artifex subdolus in tironem animosum non ter- lins, offerre Crealori. De cujus honilnle quia idera
rores, non minas intonuit, sed aslula maliiia inilluin pontifex non desperat; orat, lugct ct indeficieiis
suasionis morliferx virus evomuit. Cui nounullos il- perscverat, decernens el statuens qiiam ab hnjus-
lius cognalos el propinquos ad hoc salis idoneos ad- niodi proposito non ccssabil, donec alumnura suura
invenil,per quosxtaiemillius teneram circumvenil, diviua ei bonitas resignabit.
qucs deceplos cl .colleclos misit ad itlum specie CAPUT II.
consulendi, ciini milleniis et missorum tota esset Inierea Landelinum scductores stti per dcvia mo-
inienlio seilucendi. < Frater, inquiiiiil, et nos libi runi prxcipilanl, euinque tam vcrbis qiiain exeinplis
volumtis providere, et lu nostris debes aurem ad pcccnndum inslanter sollicilant; el quem juxla
conciliis adhibcre, tle te quidein incumbit maxima promissiiin , debueranl diviiiis cl Inmoribus insi-
nobis cura, noslraeliain rcptitalur lna tara ulililas gnire, feslinant seciim rapinis el latrociniis irrclire.
quam jactura. Vide ergo, dilecle, nc ab aliquo Gaudctit vero quotl lam slrcuiiiira, quod privciptiuiii
sedttcaris, ne seduclus ad lanlam forle deinenlinm B coiuilein invenerunl, quein, ctsi in hac mililia tein-
inducaris, ut vclis in nionaslerio diulius demorari, pore prxvenerunl, spcfant tainen eum prioribns
marccre desidin, ctnn clericis miissilnnlibus olinri. > imparem non fuliirum , scd agililate el profectu ne-
Isli ciiiin, nihil slrcnutim, nihil asperum operanlur, fario, cxleros praeventiirum. Ad quoruni spem con-
somno dati et epulis, falsa vel iuutilia verbosanlur, firmandam iioinen siiiiin voluil imnuiiari, et sopiio
inanus tenent implicitas, ncc exercent forti negotio; Landelino , se Matirostim staiuil appellari ut cuin
hriilis animalibus comparandi, iranseunles vilam novus prxdo, novo noniine censcrctnr, unde adve-
silentio. Tibi aulem inest xtalis Horida pulchritudo, neril, vel quis antea fuerit, nescircliir, eoque li-
tibi virilis aniraus, libi digna pro tempore fortitudo, bciius novis operibus inciibarcl, quo eiiin nec au-
tuisque parenlibus grattts el perulilis esse potcs : liqui nominis nieniio rcvocarel. Prxceps igilur Mau-
fnvcre consiliis prinuis eorum negoliis iuteresse. rosus ad qnxvis fncinora raamis liberns exercebal ,
Nobilitatem liiaiti decct virlus cl slrenuiias miiita- ctin explemlis illis, non inoduin, iton periculum al-
ris, non olium, non desidia clericalis : mamis luas tendebal, nec jani sodalcs suos inslar novitii seque-
nccupct sciilum, lancea, gladius, arma belli, non balur , sed lanquam discipulis ipse iloctor, ipse duc-
tabellx , non graphium, noii libelli. Tua proba tor antesignanus habebatur. Qui cum nocte qiiadani
jiivenlus exerciiio dedita fortiori, eritquidem glorix uniiis divilis disponerel domum irrumpere, et uberes
nobis omnibus el bonori: lu parenlura gloriam, tu illitis copias violenla manu diripere; divina eimi
lotius gencris ornamenliiin, relinques dignum poslc- disposilio ab hiijusmodi proposilo revocavii, et di-
ris probitatis ingeuitx monumentum. His vcl hortim viti, qux sua siini, relinqueus , iiequntn raploris
similibns rudem Landelini aniinum concusseruiit, consilium immulavit. Hac eniin ipsa nocle qiicintlara
el fallaci blniidimento, gravem ei colaphura incus- de sociis suis morte celeri prxvenlum ct solulutii a
scinni, obiinentes ul a raonasterio et a cotivictu corpore, peccatoruin institis irreliunt, vinclnraqne ,
reccderel clericorum, totumque se exponeret vitifi maligni spiritus, quibus eoleiuts servierat, Iaclisus-
el moribus perdilotuin. Quorum volunlatibus, eo cipiunt; el reddenics quod meriiil, in profiinilum in-
qtiod ipse novit, consilio Deus cessit, et lamen ab femi projicimil. Cujus niorle cognila, Maurosus do-
eleclo suo, cura ejus penilus non recessil, sed ad lore conlabesrit, gemil el ejulnt, cl in tantum dolor
leiitpus siluil et velut sustinnit palienler, quidquid subitus ingravescit, ut cnm eum non oblivio , non
vel illi consulere, vel isle voluil agere negligenter. consolalio valeit delinire , ille oculis aggiavatis , prx
Et forte ad lioc divina gratia aliquanto lenipore sc trisiitia cogaturobdormire. Cui dorniienii astarevisns
sublraxit, illumque deviaulein sialim a principio r. cst vir vultuin prxferens graliosuin, vtnerandam
non relraxit, ut post graves culpas devolius et hu- cxsariem, habilura preliosum, qui meniis oculos
niilius poenileret 775> etexpertum raali conlagiiim interiorcs rcvclavit, et socium ejtis, qui locus cxci-
cautius et perfeclius abhorreret. Denique David pial, qui fruclus malitix, dcnionslravil. < Vide ,
post peccalura Urix ampliori lavacro poslulat se inquit, tuus isle socius quo pervcnii, quos lorlores,
lavari, et post trinam negationem, Petrus amarius quein locum , quod prxiuium jam invcnil, et quia
legilur lacrymari, et ulerque dcvolior el robuslior luam maliiiain esi, diim ad raodiciun licuil, cxsc-i
reddilur posl ruinam, expcrium malum exsccrans, culus ; ad quantaiu sil niiscriam xtcrnaliler dcvolu-
tenet avidius el nuilio firmius disciplinam. Sic ct ttis. Ad hanc quoque sine duhio novcris te venlurum,
noster athleta paulisper deserlus a gratia, jam de- et pro vita siinili pocnam siinilem cxccpturum , si
linquit, jam cor ejus seducilur, jam virlus einn pris- non cilo rcliqucris vitam ct consorlitini iniquorum ,
tina derelinquit, relicloquc pontifice, audilel sequi- et rcvcrsus fueris ad sauctoriiin ortlinetnclericorura.
tur domesticos generis ul amicos, noiidum salis lllic Atitbcrlus prxstil sua solius snlutc vel mcrilo
eos esse veraciler iniiiiicos. Quod inlucns non contentus, liiiiin lugcns pcriciilura, gravi cura
' iniclligcns
S. prxdiil incPnsoiabiliter contrisialiir et mocrorc iiiconsolabiliicr cst deicntus , cl ciiin lc somnoienta
4553 VITA B, LANDELIM. 1331
inors delinel, ille ploral, ille pro le, vigiliis, pre- A avit. Qui reversus beali episcopi magistcrio se addi-
cibus et suspiriis elaborat. Ad hnnc ergo necesse xit, el ad verbum iltius , vitx hujus sibi delicias in-
esl ul quantocius reverlaris, et reliclis operibus le- lcrdixit, nihil avidius, niliil inexplebilitis appetens
nebrarum , ejtts mpniiis saliilaribusobsequaris. Quo quam labores, precum inslanliam, jejunia , vigilias
fnclo, ad hoc tui socii baralbriim non traheris , sed ct algores. Cujus videns sanclus prxsul digne profi-
in ccelestibus, nostrorum angelorum consorlio per- cere sanclilatem ut eo familiarius Deo et devoiius
frueris. > Hoc audito.monitor velut explelo negotio deservirel , diaconum eura ordinavit quo ejus devo-
conlicescit, et Maurosus evigilans mirabitiler expa- lioni dignitas vel oflicium conveniret.
vescil, et hoc non inane, non esse mendax sora- CAPUT III.
iiiuni arbitratur, sed inspiranle Dei gratiaul divinura Faclus diaconus , decrevit Roriia proficisci, ut per-
oraculura veneratur. feciiiismerereluraposlolormn\beiievolt'iitiamadipisci,
Mox igimr ainore peccandi et anirai furore depo- ut cum ad prxdicandum verbum Evangelii diaconio
silo , non differl renuntiare nequam proposilo, et fungeretur, ad explenduin , quod cceperat, illorum
relictis sociis per quos ad morlis pericula traheba- pnlrociniis juvaretur. Secundo visa Roraa , Camera-
lur, episcopo se prxsentat, ut ei deinceps obsequa- cum, ut nnlen, remeavil, suamque parviutlem
liir. Clamat, luget, miserabiliter lamentatur, orans B sancto pontifici huniilitaie debita prxseniavil, cui
ul indigno venia, si lamen polest fieri, concedatur; adgaudens prxsul, posl aliquot eum dies, ad culincii
sic verba et lacrymis aniini deinonslrans detrimen- amptius invilavit, el liquore sacro ungens eum iu
tuin , uletiaiu auditores provocel ad lamentum. At- presbylerura ordinavit. Qui cuin tanio subliniis cul-
tendens prxsul quanto affeclu juvenis lacrymatur , mine sacerdolio fungerelur, ne quasifideniior et in-
ipse quoque suffunditur lacryinis el lxlalur, el cura gralus tanti beneficii haberetur, rursus decrevit
miillo gaudio nianus benevolas porrigit reverlenli, in sanclos Roinx aposlolos visitare, el visitalione tertia
spem illura revocal, spondet iridulgenliam pceni- inlercessiones eorum petlecliiis impetrare quia ct
tenti. Qiiera in laicali habitu per aliquod fenipus fe- Trinilalem Deum prxdicat fides et scieniia clerico-
cit in nionasterio conversari, instare precibus, de- rum , et impare numero Deus gaudet, juxta scnien-
votibni et jejunio immorari, donec quidqtiid con- liam etlinicorum. Et cum ethnici et Catholici discor-
traxeral vilx lenocinio sxcutaris , dilueret lima et dent in pluribus ab invicem et contendant, in hoc
lavaero poenilenlix salutaris. Quera prxsul curn al- lamen consenliunt quod lernarium atlollunl plurirauin
letiderel satisfaciione cougrua permundalum , el ad ei cominendant. Tertio igitur Romam petens , apos-
suscipienda majoris gralix munera jam paratura , tolorum se patrociniis commendavit, quo expleto ,
condilioni pristinx renunliantem novo eura ordini ^ ad Autberliim rursus episcopum repedavit, et quo
dedicavit, et corona et habilu insignitum, 776 major solilo excellentia dignitalis, eo fit fer-
benediclione debita clericavit. Factus vero clericus venlior amore el desiderio sanctitatis. Unde cuni
et adeplus lantx graliara dignilatis, pondus rei prxteritorum non immemor ad anleriora solliciius
digne considerans, aistuavil mnjori desiderio snn- sestuaret, et intuitu futurorum prxsentem snfferen-
clitalis, elulnterereUir ad supremain clcricorum glo- liam nutlius meriti reputaret; visum est ei quod
riara pervenire, decrevitperegrinandigratia, Romara claustralis conversalio quanivis plurintis recle per-
ire. HJicenim , ul audierat, sancti nposloli reqnie- fecta videretur , ei tainen qui plus deliquerat, hon
scuntqui felici inariyrio ctmctis fidclibus innoiescuiil salis sufficiens viderelur. Sicut enim peccator me-
qui duces et principes clericoriim suis praesto esse diocris, coiilenlus esse potesl lavacro leviori; sic
vicariis nou desislunt, qui lamen eis devoiione hu- amplius aggravatUs , purgatorio indiget ampliori;
mili assident vel assislunl. Accepta igitur a beato et ob hoc ipse qui tanta vel lot se perpetrasse re-
episcopo licenlia, Roinaiii ivil; et labore nittlio colit inconccssa, asperiora expctit, mediocriter
fessus, aposiolorum ecclesias inlroivil; ducens pro pcenitentibus inaccessa. Prointle consulto episcopo
niliiio quidquid laboris in via visus est perlulisse , JJ qui ejus desiderio benignus adgaudebat, qui profec-
cui landem concessum est ad id quod optavcral per- lum discipuli sui suum esse veracilerasserebat, cum
vcnisse. Qui devolus pavimento cum planctu el la- duobus sociis Andelino et Domitiano, quos affec-
ciyinis se prostravit, et beatos aposiolos votis magis (anles paria, non abjecit, relinquens civilatem ,
qiiani vocibus postiilavit, ul clerictiin suum ab in- inultiiudini valefecit. Quem in pagum Hninau juxta
cursu dxinonico luerentur, el humili vicario inler- fliiviumSaiitbrain divina voluilprovidentiadevenire,
cessionis sux beneficiuni iargirentur. Quod enlm se ubiquidam rivulus qiiidicehaturLaubicusineumdera
iinplelui iitn suis viribus iion sperabat, hoc ad un- inveiiilur fluviura inlroire, quein acceplans locum in
giiem posse dari iliorum prccibus aestimabal, in qui- eo Landelinus°nionasleriaIcssibi cellulas prxparavit^
bus et elucet solemniter dignitas ctericalis, et vigct quas , vel quern locum a prxdicto rivulo Laubias
perfeclius ejusdem sanctitas spiritalis.Explela auiem appellavit.
oratione etobsequio debili famulatus, quo sanctorura CAPUT IV.
pignora satis humiliter fuerat veneralus, coiisuin- Ubi cum adductis secum Adelino et Domitiano
maiis oiiinibus, proul fervens ejtis desideiium pos- arciiori se cusiodix mancipavil, servituli corpus
lulavit, valefacto aposiolis , eo inde vcuerat renie- subjiciens, jcjunio el abslinentia maceravil, paucra
1355 PHILIPPI DE HARVENGABBATISBON.E SPEl 13;J6
arclum, aquara brcvera, juxta niinas propheticas A vasores eos durius convenire, pro eo qtiotl s-ilvam,
tandera offerens poslulauli, non vino, non deliciis quam jure sibi consueverat bxreditario vindicare,
satisfaciens murrauranti. Qui , etsi forte voluit, se inconsullo isti nunc prxsumerent exslirpaKP.
tamen diu non polnit latitare et accessuni tanli lu- Et ne gratis sufferre videretur tixreditatis propriae
minis non prxvaluil moditis occullare, sed eo procttl delrimenta, in uttionein fncli eorura arripuil vcsti-
faclo , ardcns stelia vibranles radios longe fudit, inenla, til boc damno concussi, el de prxlerito pce-
et per lolain viciniam bona ejus opinio se diffudit. niiereni.et in tali proposilo ultra procedere non aude-
Qua diffusa , illuc plurimi convenerunt, gaudenles rent. Quem assumplis vestibus recedentem divina
qtiodin burailithesaurura incomparabileminvenerun t; est ultio proseciita, eumqne non tam verbo quam
quo nuilii se ipsos eidem prxposilo conlulerunt, alii vcrbere durius allocuta, inferens ei tantam sui cor-
larga manu lemporales subslanlias obtulerunt. Sic poris lxsionem , ut subito jacens humi siupidtis
in brcvi lam in spirilualibus quam in lemporniibus sotam superesse raortis crederet passionem. Qui tauu
locusille profecit, crevil religio,rcligiosisalimonianon pressus angaria, se feriri divinitus intellexit, et vi-
defecil, mullis confliientibiis, ct multa conferenlibus rum sanclum jam sic admonllus non despexil, sed
777 donativa, qux ad usus inhabilanlium lege virtulc qua poluil ei coepit huraititer supplicare, ut
iiianeani posscssiva. Videns aulem Landelinus locum B Deuin dignarelur pro ejusdem excessibus exorare.
supra qiiam speraverat profecisse, multos e diversis Quorum veniara si vir sanclus indigno miserans
partibus ad vivcndum religiosius couvenisse, alios inipetraret, per nianus ejus Deo, iste hujus silvae
vero lerras, villas, farailias et cxlera hujusmodi mcdiuni resignarel, vir sanctus possit deinceps juxta
contulisse, benedicens frairibus in eodera monasterio libilum operari et nullo refraganle, Deo quiete de-
congrcgatis, Irausivit Sambram fluvium, amore bita famulari: videns sacerdos benignus illum pene
et desiderio pauperlatis. Et veniens in locum, qui mortutiin, viribus destilutis, et. ejusdcra non tam
Alna dictus est, illic quoqne sibi habitaculiim prx- muneris oblati cupidus, quam salutis, dcvotus pro
paravit, gaudens quod solitudine Deo cum paucis eo preces fudit supemx pielati, fusa preee langui-
dcvoio satis obsequio militavit : licet fessus jam dum prisiinx reslituit sanitati. Quo divinx miseri-
corpore, lamen tenorem vivendi rigidum non de- cordix grato solalio confortatus, et ad sufierendiiiii
ponens, sed de die graviora gravibus supponens. Iaborem inctioaitim spiritu roboralus, illic in lionore
Cui loco nounulli quoque plurima contulerunt, et illo beati Martini parvum oratoritim prxparavit, in quo
prxsidcnte, ibidem monasleriuiu construxerunt, ne cum praedictis discipulrs iitimites Deo poenilcntix
lalior viri quasi vanus et inuiilis videretur, si lamen liostias irainolavit.
sibi ipsi el non eliain cxlcris fructuosior haberetnr. C CAPUT VI.
Ut autem Alneuin monaslerium labore el diligentia Verum ad usus fratruin etsi gavisus est aqtinm
coiisuiiiinavit, iiludque familiis a possessioiiibus fluvii non deesse, lameii loco illi novil et doluit
ampliavil, recedens inde, aliud in Templurensi pago fonlem vividum non adesse, seiens qtiia elsi rqtia
similiier iuchoayit, inchoaium parvo non tempore fluminis necessiiati succurrere non negalur, tamen
fidcliutn niunificenlia dilalavit. Quia vero beatiim gralius ex ipso fonte bibuntur aqux, sicut abelliui-
Pelruni Romx tertio visilarat, et ei se primo el cis prxdicatur. Currens igitur ad solitum orationis
prxcipuo clericorum pauper vicarius commendarat, prxsidiuui et hiimili fiducia praeiuu-nitus,intellccto
eidem tria hxc nionasteria voluit dedicare, et suum quod a Deo esset affectns ejus devolior exaudilus,
tam peregrinandi, quam xdificandi trinum laborem solo ictti baculi lerrx superficiem inlerrupit; cl re
aposlolis assignare. Vcriinilamen in nullo liorum digna iniraculi, vivus subilo fons erupit. Cujus
sacerdos Chrisli fuerat quieturus, nec hujtis viiae aquas perspicuas vir sanctus considcrans ab iiuo
opialum lerminnm accepturus, ctii divina dispositio abundanlius ebtiltire, crispantem superficiein uridis
locum alium designavit, ad quem eura explctis, treinutis scalurire, ipsum lapsuin rivuli grato su-
qux prxdiximus, deslinavit. T>surro murmurare, lanla sui gralia ad morandum
CAPUT V. quoslibet invitare, alludens speciei quam crispam,
Qui assumplis prxdietis coinitibus Adelino cl et tremulain hilaris annotavit, ipsum in quo rese-
Domitiano supra fluvium Hon veniens illic voluit deral locum slatim Crispinum nominavit. His et
residcrc, ubi silva, qux Aivtbligis dicla est, eidcm pluribtis forte aliis postquain Dei erga se bene-
flnvio videtnr adjacere, qiiem locum ei coinmenda- volcniiam experiiur, et locuin ad quera venerat, novi
bilem non fcrtiiis camporum planilics, non vinearum gratia nominis insignilur, effuso unguciilo bonx
fecil florida pulchriludo , scd profunda silvarum famx, odor vel opinio longe fertur, medicaniine
opacilas et horrori dedita soliitulo. Atlendenles vero propalato, salus concurreiuium non differtur. Niini-
illi silvarum raagniludiue oinnera circumstanliam riiin xstuanle latendi affcctu sed effeciu peniliis an-
oecupari, paruni vel nihil vacuum ubi nova possent nullalo, lumine velit nolit supra montem vel cande-
corum luguria collocari, ad complanaudura locum labruin 778 exaltnlo, mulli currunt ct reqnirunt
assumuiit parilcr ferramenta, et gratia laborandi fontem vivum et perspicuum veritntis, ut sanentur
expeditius deponunt veslimenla. Quibus laboranti- sivc poli sive loli tanlx irriguo purilaiis; uon lain
bus patieinfainilias contigit advenire, cl velul iu- raoiituris corporibus qtixrculcs reincdiuin transito*
 13.7 YITA B. LANDELLXI. 13S8
rix sanitatis, quara vicluris aniinabus inansurx A sumis? Nescis quia in destiluta a pastore ovilia
gratiain sanclitatis. Quos ferveules spiritu vir a suo ' mors irrumpil, collectam inlirmorura inuliiludinciu
consortio iion abjecit, ncc austero repulsu a foute lupits irruens inlernirapit, infirmata unilate peril
boni lucido longe fecit, sed culleclos pariler vivendi ordo, religio dissipatur, victiis geinil, triuinphaiis
sluduii regulain edocere, se forraain auditoribus adversarius gvalulatur? Ctir nos ex diversis colligere
vivendo dislrictius exbibere. Vidcns aiilem iilos parlibus voloisli, sed nos relinquere lam iminaluro
sub praescriptajam dignc regnta cohiberi, promplos tempore decrevisti, si nos adliuc de salule, de prx-
et agiles de bono in inelius promoveri, ab eoruin mip non securi, tuara sumus, prxsenliam tuum pa-
conluberiiio paulisper voluil semovcri, ut soli va- trocinium araissuri ? > At ille: t Chaiissinii, ail,
cans Deo, in proposilo posset libcrius cxerccri, ubi vestra ine non amitlil fralernilns, sed prxiuitlil,
cl in lionorc Pelri apostoli parvum sibi fecit oralo- el ei ad quem lendo raea, si qua esl devotio, vos
riiiin fabricari, eligens in eo solilariiis conversari, comraittil, ut vos servel, vos provchaf aliquanto
ulquod esl icliquum tcmporis, iu curis aliqiianluni adhuc lerapore cerlaluros, cuiii ei visuin fuerit, eo
lurbidis uon cxpendat, sed qux fralruin suut, recte quo me prxmitiitis, secuturos. Non ergo vos mea
dispositis, ad inieriora el sereniora libere se exteu- liirbel absentia, nec conlristei, quibus adesse et
dai. Et ne iu hoc viderelur sibi lanluinmodo provi- B prxesse stipcrna gratia non desis:et, cui volo et po-
dcre, el cuiiidein profeclum Adelino el Doiniliano stulo ul me vestris prccibus commendetis, et quod
primis suis comitibus invidere, ipsos quoque a con- ininus valco, votis supplicantibus emeiidelis. His
venlu fecil el ab invicem separari, et singulos in vel hujusmodi aliis poslquara sunl iuvicein allocuti,
singulis babitaculis deraorari, ul qttos provexeral in el serraone vicario quod videbalur congriium, pro-
exeinpluin inuluuin convictus socialis, consummarel seculi; s.mcti illius aniina intcr raanus aslantiuni
soliludo, silcntii perpetuilas, conleniplaiio spirilalis. a corporis nexibus esl dimissa, el angelis defereiiti-
Qui studio sic in suo domicilio seipsum inancjpavii, bus, in illud Doinini sui ;gaiidiiira inlromissa, ubi
relegatis qux foris suni, sic se solis interioribus cum eisdem angelis revelala facie Deo fruitur Ixta-
occupavit, ut oblitus corporis, coiilemplandi gralia bunda, priiiiatn slolain accipiens nihil dubilans de
choris angelicis inleressel, el divinx faciei suspenso secunda.
desiderio prxslo esset. Hoc camino conliniia ciiin Cujus corpus in cinereet cilicio derelictum disci-
examinalio sic exussil, elquidquid ei videbatur in- puli devolius auiplecienles, et ci obsequiura inore
esse patcx, sic excussil, ut ad puruin excoctus dignuin fldelium cxhibentes; in suo ccenobio, in
obrizo auro gratior redderelur, et hoslia defxcala r quo ad extreinum Deo sluduil deservire, honorifice
ccelo quam lerra dignior liaberelur. 1 studuerunt cum Itictii ct lacrymis, psalmis el preci-
CAPUT VII. bus sepelire. Ubi exiunc et deinceps ah astanlibus
Ilujtis tandein superna gralia volens claudere sc- sibi el faiuulanlibiis suum prxsidium non absentai,
neciuiein, attrilara durius in exhibendo devolam sed eorum votis et nieritis largo beneficio se prae-
ct diutinam servitulem, xstu febris fessum illius sentat; ei in quera dcsiderat prospicere vultui di-
corpusculura aggravavil, qux prxsens peroptanli vino sic assislens, ul latiien prxsio csse devolis
iiiorteui proxiinam nuntiavil. Senliens illc pulsante suorum peihionibus non desisiens. Quem Dei asse-
fecula se gravari, el de hujus carnis crgnstulo spe- clam opto ei raihi propilium subvcnire, mex peti-
rans in proxiino tiberari, fratres suos fecilanle se lioni aurem bcnevolam impertire, qui ut ei pla-
convocari, suiiiti illis oLitiiin gaudcns liigentibus ceani, in scribendo prxscns opusculuiii utcunque
niiniiari. Quo attdiio, concurrentes, eiiin, duin an- laboravi, et ei pro posse scrvilutis mex laborem et
niierel alloquuntur, et de futura ejus absentia obsequium prxscntavi. Nec dubilo quamvis jam id
graviter conqucruniur, cujus vitx supra quam quod amplius expetiit appreheudal, quin lamen Phi-
lici valeat adgaudebant, defuncto autem, ut aiuut, lippo suo adsit qui ejns patrocinio se comrnendat,
supervivere jam nolebanl. < Cur, inquiunl, Paier, D conimendatumque sibi, el ipse commendet ei cui
Pater bone, prxceplor oplirae nos relinquis? astal regum regi el Doraino dominorum, cui virlus,
licet tibi consulas , nos miseros cur derclinquis, bonor el gloria per infinila sxcula sxeulorura.
nobis reniaiicnlibus hinc recedere cur prxsumis, Araen.
vel saltem recedens cur nos lecuni pariter non as-
1359 PHILIPPI DE HARYENGABBATISBONiE SPEI 1360

YITA BEATTE ODJE VIRGINIS

PROLOGUS

779SipoelasineplaruniatqiieaniIiumconjectores A plurimorum, sic laudabilem se constituil el gratiain.

fabularum, qtii verilalcm nubeinendacii obdiiccntcs, addit capili suo, qui dignos laude viros in ccclesiis
vitium pro virtule colcre slaitiertint, cxcus error altollil et prxdicat in capite omniiim compiioruiii.
geiiiiliuin magnis sluduit laudibus commendare, et Quod primtis aposlolorum facere curavit, cum pro-
coruni nomina clarioribus litulis dilalare, miillo hibenlibusse scribisel Pharisxis ne in uomine Jesu
inagis noslros philosophos, assertores veri, jusiiiix loqiierelur, hujtismodi responso eleganter obviavii.
et virlutis amantes decel prxcipuis efferre prxco- < Non possumus, inquil, qux audivinius et vidimus
niis, qui quidquid usqtiam vel in scnlcnliis doclo- non loqui (Act. IV). > Nara, ut qtiidam ait, < quo-
rum prxdicabile, vel iu gestis illuslrium viroruin dammodo societatem laudis affectal : qui alienn,
claruin enituil, scripli vinctilo diligcn-tiusconsigna- bciie vet dicta vel gesla primus enunliat > Nullius
riitit, et ad poslerorum uotitiain legendum et non eniin boni sine socio jucunda possessio cst. Eaprop-
iiegligeiidumcclebri meiisoria dcrivaruul. Quoruin ler licel ingenii mei grossitiem lima doctrinx litte-
qttidcin usque ad nos per successioncin labciitiura ralis miiius LexspoIieril, licet sophisticam Socratis
sxculorum prudens invigilavii intenlio, ul non soluin concltisioncm vel enlhymema Demostheuis, aut opu-
virorum, sed eiiam feminarum qux supra sexum lenliam facundix Tullianx nullalenus alligerira,
virtuie iuirabiles ciaruerunt, dignus mcinoria caia- B devotione tameu frelus, quam scientia vitam cttjus-
ltigtis lcxcrctur, qnatenus si qucm tauli rumoris dam virginis qux nostris in diebus, noslris sub ocn-
saiubris aura perflaverit, ad siiniliier vivcndum lis, virtute insignis claruit, pedestri sermone aggre-
pro studio provocclur ; ct si in hujus uiundi noclc diar ulcunque balbulire, corainendaiis nie meriiis
deciduis temporibus quorsunilibcllnmpns bujusmodi ipsius, ut inlaudem sui os mcuw dignetur aperire,
ncceitsa splenduerit sub modio non celelur, sed ad quatenus debile priiicipiuui for'.una niclior snbse-
liiceiidnm omnibus qui iu domo Dci sunl, super qualur, nec vcrebor xnitili ven»nuni lcctoris, nec
caudelabrum clevclur. Sicul aiilem non ininimam garrulum judicera perlimescant, dum in velamcnto
vituperii notam incurrit, qni vel scientia inflalus, oraiiomim ipsius sccurus ab hMJiisinodiliirbiiic et
vel corruptus iuvidia seu ignavia pressus quod di- pluvia delitescam.
dicit, sibi soli scire eligit, quara ad aurcs cxtendcrc

INCIPIT VITA.

Sicut nocte media intcrlucentibiis astris grata C pressura lorcutaris pro teslamento Dei sua corpora
polus varietale depingiltir, et iiinbrarum velltis conlrivcrunt, vel qui se sibi abiieganles, caruem et
borridiini lucis benelicio sensim ab oibe detergiiur; spiriluin in tenialiouura frixorio confrixeruni inultis
sic in hujus peregrinationis profunda cxcitalc, insudantes jejuniis, vigiliis el labore. His oniitibiis
6anctorum congrcgatio diverso incritoriim fulgore castitas virginalis alliore gradu, et quadam digni-
inirilice investilur, qux, dum multiplices pcr nuin- latis prxrogativa nierito principaliir, Regem glorix,
dura exerit viriuluin radios, supcroiniiciii stellarum Agnuin sine macula quanlo consimiliiis, lanlo pro-
pulchritudiiiem clarior invcnitur. piuquius comitaiur. Hanc vilx celsi(udinem Oda
Hujus diversilatis gralia varielas pascit ociilinn virgo venerabilis aggredi concupivit, in qua ipse
inlueniis, quoniam confusiim nil novil, dissouuin auclor ct consecralor ejustlem virginitatis, votis ejus
in se nil recipil, sed semper rccurril in idipsum, sic- lifiiigne aspirans usqtie ad gloriosum vilx (inem in-
ul in illa supernx civilatis habi(atione, cujus esi. lcineralam cuslodivit.
parlicipalio in idipsum , mullx sunl mansiones, 780 Temporesiquidem quo universalis Ecclesiae
dislincfi ordines, diversa claritudo : unus tamen currum pnpa Innocenlius atirigabat, Loiharius Ro-
Deus oinnibus esl omnia, lux inexslingtiibilis, vita niaiium imperium in occiduis parlibus minislrabai,
non moricns, pax indeliciens, iminarcescibilis put- D Ludovicns Pbilippi apud Francos jus regium obli-
chriludo. In hoc ordine sedium xlernarum quidani nebal, vir vcnerabilis Remaldus Rhemensein raelro-
clarioribus titulis caiterns aiileccllunt, donati niu- polira, Licthardtis vero Cameracensem dioecesim
nere bcaliludinis poliore, qui videlicct in hiiitts providebal, el Baldtiinus Iliolendis priiicipaluiii
1381 VITA B. ODJE. 1362
llaynaii possidebat, in prxdiclo pago villa qux ^ voiis suis quotidie salisfacere deliberat, dum ainoie
vulgo Allodium dicitur, hxc virgo claris pro- conceplo irrefragabiliter, sed feliciter, xstuarcl,
cessit naialibus; palre Wiberto, matre noinine quemdamcognaliimsuuin prx cxterissibi familiareni
Thescelina, qui lam pietale divini cultus, quam no- accersivil, ei ei sanclos xstus suos licel pavida ad
bililate splenduerunt genuina. Virgo itaque sapiens ungiiem expedivit, orans illum miillisque lacrymis
nobilem ulroqtie parente carnis iraliens originem, contesians ut secrelura quod illi crediderat, pareu-
noluit viia degeneri nativam obscurareclaritudinera; tibus suis summo sludio celaretur : el ad optalos
sed carnis prurilum, qtii liiolliliein feiniueam pe- effeclus ipsius suffragio pervenire mereretur. Ve-
tenter enervat, in ipso velut germine resecans se- rum quia anitiio cnpicnti nihil saiisfeslinatur, ilerat
duclibilem mundi blanditiem, affeclusque illicitos preces ne prxsens votmn suuin in crastiuum diffe-
a se penitus relegavit el in scliolain virtulis se ralur, sed ad domiuum Odonein Bonx Spci ttinc
lotain conferens, priiriain xtatem suam caslilatis abbalera quanlocius dcferatur, qunlenus ab ipso
flore et pudicilix litulo decenler venuslavii. Seiilie- e( sub ipso snncla' religionis hnbiliiin indilalc con-
batquippe, seciiiidiimquenidam elhnicum, quod sine sequi mereatur. Sed qtiia ntisqtrain tuta lides, nec fa-
cnusa, parentum lilulis nilerelur, nisi propriis juva- cile aiuiciis cavefi potesl, si velil iusidiari, diira
retur. Unde et Boetitis : t Spleudidum le, inquit, si B virgo siinplicitale coliimbina votuni suiini sccretius
luam iion hnbes; aliena non eflicil clariludo. > Pro- exsiimai procurari, ille conversus est relrorsora,
posuil igiturin animo suo ac devovil virginitatis nec veiilus aiiiictiin peclus Ixdere, ire perrexit pa-
SIIXprivilcgiuni sponso illi coelesli adliuc adoles- tri et nialri sepretum deoperire, el vice versa ordi-
cenluladedicare,etmedilabattirquoiidieui columba, neque perverso iter quod parare debuerat sluduit
quomodo locis palustribus volupiatis lerrenx dere- iiupcdire. Cttjtis genilores cuni de filia rera hujus-
lictis, in montein vilx sanctioris, aplius ac libe- niodi auribus percepissenl, lurbati sunt el comraoti
rius valerel enalare, el in huinilis petrx caverna super hoc verbo gravitcr doliicrunt, elcomrniinicato
suuni niduluiii collocare. Jamque volis oiniiibus as- cuni suis consilio, maritali compede castitatis pro-
pirabatad illtid Cantici canticorum : < Ibo niihi, in- positiim inlirmare decreverunt.
quiens, ad montcm myrrhx, el ad colles Libaui Quxrittir igitur virgini sponsus qui genere, mo-
(Cant. A). > Videbat naniqiie mullos in planilie vi- ribus, divitiis el honore aplus ejusiiuptiis invenitur,
tx-sxciilaris libertate noxia per moriiin declivia convocataque hinc et inde multiludine ainjcoruin et
licenlius cffrenari, et sciens nisi ad regulam prava proxiinoruin, Iraclalur tlc confcederandis ad iiiviccui
nmi corrigi, ad moiileni niyrrhx, id est ad arduara mipliis liberorum. Juvenis ille, Simou nomine, obla-
regularis forraulx discipliuam optabat elevari. Et C lani a palre ei parenlibus sponsaui cuni suoruni
quia lilium castitatis iuter dtimeta transilorix vani- pari asscnsu prono favore suscipit, felicemque se
lalis, et vailis lululenta; proluvio plerumque cogilur fore lantis nuptiis, bona licel- spe, lamen propemo-
absorberi ad colles Libani, id eslad religiosarum dum gtorialur, fidemqiie promissis quanlocius fa-
convenliciila feminaruni, qtix tolius sanctitalis can- cere admonet, quod el sine dilalionc cuni jurisju-
dore grafissimo reflorebant, ctipiebat transporlari. randi sacramento eonfirmatiir. Dato itaque ab
Enimvero posl faclura votum suum sub custodia utraque parle fcedere, tandem celebrandx huic
parenlum, usqne ad annos pubertatis delituit ct fc- copttlx dies prxfixa liominatur.
rialoa mundi rebus animo, quotl primum composi- luterea dum virgo sacra inter spem nie-
tx ineniisargumenlum est, in se recedere, secumque tuinque pendula fluitarel, menteinqiie ejus di-
commorari, inslituil. Et ne innocenlix sux faina versa ac dubia teneret cogitatio, liisli el in-
invida aliquo modo novercarelur, convenlicula, col- speralo 781 hujus rumoris lerrelur auspicio, dum
loquia puellarum quibus luxus el desidia cordi eral scilicel secrelum quod in aurem unius cetanduni
velul viperas declinavit: solas ad se sabinas admit- deposueral, audivit ab oranibus in pubficum venli-
lens, quibus de honestate et amilicia sermo erat, pvlari, el qux viri torum in deliclo nescire decreveral,
qiiaruin jmblicum teslimonium privala aclio non suas acccpit in proximo nuptias debere celebrari.
obtimbravil. Cujuslicet exleriorem vuitus specieui El qux jam paravcrat cgredi de domo pnlris sui, ct
color genuinus mirifice investirel, et virgineo motle- expedito itinere ad locuni pergere proposiix sancii-
ratuine raellila ore pocula secum loquentibus iui- talis, gravi prxpedilur offendiculo novoque tiraoru
partiret, oinnis lainen decor ejus el gloria ab intus concutitur , ne perdal virginex sigillum castilalis.
erat, quia dilectus ejus inter duo ubera sua dele- Sed qui non esl le.vlatus , quid scil ? Porro non esl
clnbiliier morabatur, cum quo insecreto conscien- virlus, vel esse non videiur , quam diligens athleta
tix velut in thalaino nupiiali jugiter loquebatur. in's teniaiionuuii-g.ymnasio, crebro exercitio sudaie
Proinde juvenum lascivos affatus et aspectus vereba- non compellit, qtiara vel prolervns auster lotis viri-
tur, vel polius contemnebat, quorum oculus nuntiat bus noii urgel, vel threicius boreas flalu libern fre-
impudica, et os loquiiur vanilatem, qui supino quentius non impellil, qux nocivo prcssa torpore
peciore inceden(es super se inaniter cxiolltintur et sagitlas hosliura toxicalasa se fortiternon repellit.
in omnem praecipiles rolantur libidinis voluptatem. Yirtus enim ex eo vocatur, quod suis viribus nitens
Dura igitur auimo illius tefreuum nil sedeiet, dutn lion siipereiur adver^is. Virtus autera uil babens in
1303 PIHiJPPI DE IIARVENGABBATISBON.E SPEl 1334
se conlrarium , non clarescit, nec splcndida sine A celehri divulgatur, doraus cullu vario pictisque la-
examinalione fit. Non probala vero nec examinata pelihiis decoralur, solilo nitidior ac Ixtior incedit
nec virtus est, nec polesl niagnos spiritus ad certa- familia, ornalus multiplex ad cullura virginis summa
inen afferre qui nuiiqnam suggillatus cst. Eapro- cura, summo sludio procuratur, ipsa taitien non
pter Dominus virmuiin qui suos pugites sic leniari ambulat in magnis, neque in niirabilibus super se,
palilur, ut Ininen sccundo provcnlu possit lentatio neqiie vullus ejus gravitas in diversa mulattir. In-
sustineri, ancillain suani qtiam agone Iriiiniphali dueral quippe animura virilem pracier quem, ut
cum hosle confligere disponebat, ut haberel consue- quidara ait : < Mirabile nihil est, cui raagno ma-
liidinem prxliandi, in hac paleslra diligcntius voluit gnum nihil esl. > Animadvertens pater ad cupitum
cxcrceri. Consuetudo enim perpessionem laborum volunlatis sux propositum filiam iiullatenus incli-
faciliorem facil. Pennisit, inquain, et voluil eam nari limore niniio pertirgelitr, ne dum insislil lolis
lenlari non ut infirraitate fcminea snb fasce defi- viribus inviiam desponsari, dolor niinius ejus oc-
ciens ab hoste impiilsa versaretur, sed ut miran- ciipetaninuini, et morbo incurabili cogatur iiifirmari
diim cunctis spectactilum prxberetur, dum puella vcl cerle fugam inire moliatiir, de qua non possit
iuermis et humilis conlra ioricatum et subliraem it- facile revocari. Has opinionum quxsliones duni
Itini Goliath ad cerlnmen singulare miuerelur , et " querulo versatin peclore, falso lantlem illis occur-
fongiessu virili hostein fortiter expugnando palma rere proponil argnmento , el inciiinbente vespera ,
victorix digne pro merilo potiretur. Senliens ilaque qux in dicm desponsationis occumbebal, sermonem
virgo varios leiilaiionum turbines adversum secorn- blandum virginis inferl auribus, inendacii operluni
inovcri, hoslemque loiisviribussibibella puranlera; velamento. t Non decet, inqtiit, filia, ut lux flos
recurrit in se susciiatqiie dilectum, in hutnili cor- jiiventulis in ipso ortu suo decidat el arescal , ne
dis sui hospiiio deleclabililer decubanlem, qnerii- color geniiinus alicujus inficialiir moestitudinis alra-
lasquc voces apud eum deponit el nuniial bostem mcuio , sed potiiis laelare iu adolescentia tua -, et
pro forihus insidianlem : mitiique auxiliiim sibi de mulla possessione, mullisque fruere diviiiis el lii-
sanclo poslulai, el accingi fortitudine luinbos suos, stitix ierso nubilo Ixtitix induere ornamenio. Om-
sciens quia forliludine opus est conlra forliler dimi- nem , quxso , ab animo prolurba gravitateni, et
caiilem. Commendat eiiatn Clirisln altenlius suae pareutum vullu trisli noli lxdere pieialem, ac ne
privilegium casliialis, quod illi adhtic xlate par- liineas quod non est timendum , ego diem nuptialis
vula consignavil, et ul viaui verilalis quam elegit copulx, qnem in crasiinum xsiimas celebrandtim ,
iuoffenso pede el calle impolluto possit decurrere , r 782 quibusdam occupatus negoliis prolongavi in
orat viuctila disrumpi, qux illi Salanas in riiinam ' teinpus aliud propensius exsequeiidiini. > Audi.toilla
cl scandaltim prxparavit. Dura sic ad ostiura amici verbo quod sibi pater iu corde el corde loquebatur,
grata imporlunitate insistit preces ilerans, evigilal qtiasi pro omine illud accipiens, falsuni pro vero
illcel ad vocem sponsx aurera inclinat pietalis, nesciens amplexatur, el ignorans qtii I supervenlura
aperilquc illi, et mollein diligenlis animum benigne pareret dies, quasi priraura cornu prxlii confracluui
consolatur, imprimcns osculuin inlrarix (sic) chari- glorialur.
lalis. Et ue timeat a limore noclurno vel ad quoslibet Enimvero nocle trnnsacla cum revolulo axe sol
paveal occursus lentalionis, pane fortitudiuis illam diei malutiiium radiassel, adesl sponsus juxta prx-
reficit omne dcleciamenlum babenle, et omnem sa- finitum lempus cuin nuilto suorura comilalii, adve-
porein suavilalis , seque ilti fore praesidio pollicetur niunt et puellx, parentes, niultacque virgines nobiles
in dic IrRiulalionis. Hoc percepio divinitus aromale, et matronx, niulto comptx studio prcliosoque
el velul semine quodam forlissiino in agro ferlili nilenles veslium accuratu. Et quia ecclesia haud
recepto, cassas virgo secludit formidines, et qux prope erat, multilitd» coiivenaruin in patris puetlx
paulo anle ad cujusvis aurx lenuem flatum poleral curiam adunalur, ipsa quoqtie vcnire maiidatur,
inclinari, jam stabilis manens ridet xtheris iras, n quaeqtiia noveral parenlibus obedienduin , mandatis
maris sonilus, venlorum lurbines. Dum circa eam parere non cunctatur, et procedil non ut nuptura
hoslis imiltiplici inlendit aucupio ut inevilabile flos in alrio, sed velulin theatro pugnalura, quantusque
virgineus incurrat deirimenluin : illa conceptum se- caslilatis in ejus peclore inaneret anior, non solura
inel bene vivendi proposiium ardentiore volo pro- verbis, sed eiiam operibus evidentius oslensiira.
ponit adimplere, liberoque volatu enatat ad pelrx Cunique sacerdos (ut moris est) sponsum Siinoucm
sohdx muninieiiluin. ln locis ilaque miraitissiinis trina inlerrogalione convenirel, ulrura Odara virgi-
fixo lentorio jan, non tiniel inillia populi se circtim- nera slbi legaliter copulari volunlarie consenliret ,
daiiiis, scd gnara prxliandi si consistant adversura ille se ad hoc venisse respondit, et qux lex conjti-
se castra, in hoe sperans gloriatur, provocat magis galis prxcipiebal, omni sludio se inipleturum spo-
iiostem quam ipsa provocalur, secura jam cum pondit. Al ubi advirginem veiiltim esl, et an vellet
Paulo dicere : < Qtiod nec tribulalio , nec gladius , prxdicluin sponsum accipere secunduminorem quae-
neque mors, neque nlla creatura polerit eam a cba- siluin est: illa vtiltti rubore perfuso el frontc teucra
ritate Chrisli deducero (Rom. vui). > Instat dcui- inclinata, quidquid ejus vel oculis vel nuribus pers-
quc nupiiaiuni dies, cl ad aurcs piurimorum fania trepcbal iiianc reputaiisctsuperbum [siipervaciium?],
"1363 V1.TAB. OD.fi, ijfifi
iioii respondil sacerdoti ad ullum verbum. Hoc ejus A bat : < Digere, inquil, paulisper viniim quo iiiatlcs
silenlium ciira cx circumslantibus alii arroganlix, (/ Reg. i). > Veruni menleni firma sibi ralione
alii vereciindiaeassignarenieipur.im ejus conscien- colixrenlcm ab slalus sui reclitudine non esl faciio
tiam diversis sentenliis lacerarcnl : una matroua- reinoveri : el pura couscientia linguis oblatrantiura
rtim qux lateri ejus familiarius jungebalur , pudori invidorum non polesl deleneri. Unde Apostolus
consulcns virgineo , blande eam et leniter sic affa- Corinihiis : < Mibi , inquit, pro niininio est ul a
lur . < Non verearis, o virgo generosa, ad ea qux vobis judicer aut ab humano die(/ Cor. iv). > Stal
interrogaris licita jam responsione tux volunlatis iiaque virgo prudens, mente placida et sereno
assensum emutire, quia , sicut honeslalis et vere- aspectu in medio , ut iia dixerim, Babylonis, nec
cundix fuil, ut setncl el secundo submonita reti- polesl viiginilali-i arcem conculere flalus vchemens
ceres , sic i'gnorantix el coiitemptus nolaberis , si aqtiilonis, quia lilia llicrusaleuf valle lolius sancli-
ubi et quando oportuerit, os tuura vel nescieris talis et caslimonix circumsepia, luxurix prptos et
vel nolucris aperire. Tempus enim loquendi et oculuin petulantix aspernatur, nec habet quid com-
tempus lacendi ( Eccle. m ). El licel a sapienlia iitutie cuni filiabus Ascalonis. Setl eiiim pater ejus
juveni consiilalur ul eliam in causa sua vix loqua- vcritiis ne nicndacii vel perjurii argtiatur, ne nota
lur, ne tamen nimielatis dignam incurrat repre- " vituperii ejus noinini iuferalur : assumil secum
hensionein, cum secundo inlerrogalus fuerit, ini- quosdara silii necessarios et irepergit juveueiii con-
tiura habere docel illius responsionein. Ne igilur lot fusura quanlocius revocare, 783 eique filiam
et lanloriim vulttis liominum iiimium verecunda suarn, velil nolit illa , promisso coujugio eopularc.
confundas, nc in coxvas tibi puellas exeraplura < Frustra autem jaciiur rele antc oculo» petiiialo-
silentti, irao conteinpluin respondeinli effundas : ad rum (Prov. l). >
inlerrogalionem sacerdotis lerprolalamjam, quaeso, Coinperlo siquidera illa quid paler adversum se
generosuin ,os aperi, et responsioiieui iiifer gra- raoliretur, dum qux reinanserat turba super his
lain. > qux accideraul miirmuraiis turbaretur : nacia oc-
Ad ha?c virgo : < Quia, inquit, lantopere quxrilis casione, clam recessil, domumque veniens , in
ulruin .tnimo sedeat, litinc habere sponsum quem mairis Ihalamum secessil. Firmaloque oslio super
inilti noniinalis, nec ipsum , nec aliura ine vclle ac- se Deuni in atljtitorium suiiin orat iiilendere:arreplo
cipcre certissime cognoscalis : quoniam illi amore gladio quem ad capul lecluli videt dependere, na~
juiicla stun, illi soli servo fide.m, cui virgini virgini- sum suum feslinal prxcidere. Sed manus tremula
talis mex lilulura , cum adhuc essetn parvula volni „ nec doclaingladiopercutere.diim nervorura superio-
consignari: a cujus amptexibus nec ainorealteriiis rem duritiem ictu ferainino non prxvalel exculere ,
vel muneribus, nec minis parentura aul verberibus indignata sibi ait : < 0 ensis, quam relusx es aciei,
ullatenus polero separari. > qui mordaci acumine nequis destruere mex deco-
Atl hujus responsionis novitatem omuis qux ad- rem faciei! > Haec dicens, erexil se contra se, fer-
erat iiiuliiitido adniirans obslupescit, Simon aulem rumque pressil durius el obliquo vnlnere nares sibi
se con(einp(um vehemenier erubescit; ci quxrens delruncavit, pretiosumque rosei sanguinis rivulum
confusionera suam objectionis alicujus palliaresuper- in pelvira distillavit.: sicque vulliis sui genuinuin
cilio, illam se nolle mendaciter jaclat, qux raula splendorem admodum deturpavit. 0 mirandum vir-
carerct loquendi beneficio. Curaque pendenie super- ginis peclus! Ut non esset idonea huic nequain sx-
cilio se avertissct', et abirel indignans, el, velut culo conforraari, elegit naso vivere pravo, et sedu-
hosiis a tergo iusisteret, equo veloci domum cum clibilis formx speciem deformari , quani adulierino
suis repeleret: parentes virginis , et qui cum ea fuco falsa piilchritudine depingi, et laseivos oculos
remanserant se ipsos non miiitis cnnfusos arbitran- in se procaciler impingi. Maluil, inquain, ancilla
tes, adversus eara graviler sloraachanlur , et ver- Chrisli cuie sordida et huraili cullii, in domo ejus
bum quod de corde puro et conscientia bona et fide D abjecta inancre, et inter ancillas illius David, vel
non ficta prolalUm fuerat sinislrx suspicionij fcr- uliima repulari, quam ornatu stiperfluo in modum
raento inficere conantur. Sic nimiruin, sic huraanus vulpium caudis pulverem tergere corpusque mere-
oculus dum libenter invitriae lippitudine catigat, triciis fovere unguentis quibus solet adutterorum
ininus diligenler in dubiis veri senteiitiam investi- nausea provocari.
gat : et ea quae plerumque bono liunt anirao, in Lcguntur quxdani sanctx mulieres tara nuptae
parlem reprobain eligil inclinare, quam sanum quam virgines cum earum ab hominibus impudicis
habendo oculum de occultis nil lemere judicare. castilas incursarelur, alix gladimn pectori forli vi-
Unde ttiin Anna in lemplo Dominum fusis lacrymisi hramiiie injecisse, alix profundo aquarum se im-
precarelur el labiis suinmotenus palpitantibus vox mersisse, nonnultx ignibus seu prxcipitio interisse,
ejus niilla penitus audiretur, Heli sacerdos cujiis; el illorum ausus temerarios morle ultronea praeve-
nomen gloriosae
oculusjam senectute reproba caligabat, os oraniis; nisse, sicque venerandum martyrii
et vulluin altenlius, ut scriplum esl, ob.scrvabat ;; pretio mortis emisse. Videre aulem videorOdara
et eain non lam loquclain cffundere gcmitus , quami virginein nihil minus illis martyrii pertulisse, qux,
niiniam ructare polationem scnex delirus xslima- elsi carnis suae tujiicam vel suo vel persecutoris
 1567 PiilLII PI DE IIARVENG ABBATIS BON^ESPEl 1383
iclu nioineiilaneo non exuil, etsi eam pcenalis lor- A lundit, laxis seneclnle pellihus inciirvatum : longa-
ineiiloriiin durities non conirivil, lavit se lameii iu que Irahens ab allo siispiria, graves undns cffundit
sangiiine Agni, ct candida vestimenta sua donec lacrymarum, texensque lacrymabilem tragcediam se
de medio fiercl, custodivit. Quomodo vero, si ne- omniura proelamat inforltinalissimam feminarum.
cessitas ingruerel, raori subterfugeret pro Chrislo, Pervolatad patris aures, qui tnnc 784 auerat eo
qux sic se pro amore illius defigurans prxler car- loci, lactusque dolore cordis intrinsecus domura
nem corpore vixit in isto ? Hoc enim genus marly- rcgreditur equo veloci: inluilusque undani sangui-
rii majus pulo, omnesque materias excedcre torinen- nis a facie filix defluenteii), anumqtiesociam canos
loruni, si qnis in carneprxler canicm vivat, si lanien capiiis cuni amaritudine fleluum evellenlem, tolam-
castraverit se proptcr regnuin coeloruin. Deniqtie que doiniira voce lacrymabili velut mortux liictus
omnibiis iiidicilur senletilia gcnerali, ul cum ratio ofliciuni impcridenlem, ferre non sustinens proruni-
litlei cxegerit in niorlcra auimas suas ponant, el pil ad lacrymas et inconsolnbili niceslitudine pra;-
htiic fundamcnlo nou domos, noit uxores, nnn filios, gravatur , nec virilis auinii temperanienlo dolorem
nnn se ipsos anieponaiil : hoc autein ntilla prx- le.nii vel lacrymas nioderalur. Vertitur in luclum
scribilur legc vel in pixcepluni (radilur, sed vetul citbara et vox Ixlilix in mcerorem, joculatorius ille
sunimum, opliiiuiinque proponiiitr, nec argtiilur plausus Irislcs complodil raaiius, et gravi inlerci-
irausgressionis, uisi qtti se voto obligaverit vet dente suspirio novnm ingeiiiiiiat dolorem : virgi-
sponte propria suscepium leineraverit. < Qui po- num qiioque chorus feslas parans ducere chorcas,
lest, inquil Doininus, capere capiat (Maitlt. xix).> dulcis melodix cantum ponit, mcesiosqtie niodos
Et Apostoius : < De virginihus, itiquil, pixceptuin inire cogilur; omnisque nupliartiin ille splendidus
non habeo , consiliura auiem do (/ Cor. vu). > Bea- apparalus fuligine sordida tenebrescit el veste lu-
lus quoque Fulgenlius iu quodam sermone virgini- gubri oblegilur. Et, quod aniplius admirere, flenli-
taleni coiiimeiidans : « lmperari, inquii, virginitas bus omnibus ipsa permanel sine fleln : velul voti
non polesl, sed optari. » Porro niultos inveniiniis couipos trisles de se querimonias surda Iransil aure,
inagnificos viros, niullas vitioruin polentias fortiter nec concutilur ullo nietu.
superasse, mnltas adveisuui se inunitioiies inipu- Haec atileni cum certa reiatione prxfntus Otlo
gnatione valida expugnassc, quos calor genuintis a Bonx Spei abbns coniperisset, euinquc virlus fe-
totius virore sauciitalis postuioduin exsiccavit, quos niinx tnin celebris commovisset, accersivit at! se
pruritus luinboriun propcuioduin faligavil, quos, ul duos de suis, religiosos viros eosque illo sub ob-
iufirmos ct imbelles feminea sibi mollities turpiter r tcntti hospilandi desfinavil, quibus ut cam pix con-
sulijiigavit. Qui vero adversus hanc illuvicin, adver- solalionis tnanu refoverent et quid agera iniende-
sus tioslem hunc, gratia ndjtitus prxvaluit, nec cor- rel convcnirent, suntma ciiin diligeiilia demandavil.
ruplelx locura dedit, in cartie, vel in meiiie sua, Quos ad se veuienies pater virginis liheralissime
dignus laiitle cst, quoniam fecit mirahilia in vila suscipiens stiper omnia viiltus hilares impartivit,
sua. Martyr igiluret virgo Oda est, qtiia virginilas ipsa vero inissos velut a ccelesli sede nuniios ve-
esse non poiestsine niarlyrio, qu;e inceniivain uiii- nerala devolo illis miiiislerio deservivil. Ciimque
bilici rebellionem forlis castimonix repressit cin- iliis ciam sciscitantibus volum suum el propositu:»
ctorio, et eain qtix de se sibi displicebai ptilchritu- ad ungiiem expedissel, el eoritm sibi in hocauxi-
diuem, ul noxiam abliorreus, glndiali facicm suani lium prxslo esse aure credula pcrccpisset: poslti-
signavil caulerio : diccns non voce sed opere illud lavit palrem suutn ut viam castitatis qtiam elcgerat
Agnelis: < Posui signuin in faciem iiieani, ut nulluin n«Uis (sic) ullra coiijiigaliscopiilxiinpcdiret, sed sibi
prxter Cbristum amatorem admiltam. > Sed jara jam iutilili et quasi jam repudialx, exenndi de sx-
ad proposiliim reverlumur. culo, benigno fnvore licentiam iinpartiret. Ille pe-
Ctira hi qui domi tuuc aderant, quidnain in con- titioni huic nullalenus accedit, sed conlradictorix
clavi puella secreli ageret, snspecti tenereniur, et D ncgntionis objeclat repagulum, frivoliiitique repulat
modo auribus, inodo oculis rem curiosius scisci- quod voluiilarix pauperlaiis el religionis arciissiine
larcntiir, vocem sccum miirmiiranlis auribus !per- quaerit angusluin suhire latibiilum, cum multartini
ceperuni: piilsnniesque ad osiiutn, aperiri sibi mulia hxres possessionum claro nomine polius debeat in-
prece, multa iiislnniia quxsieruni. Cumqtie illa re- siguiri, el (lorida viridisque juventa viro puberlalis
sponsiini milluin rcfcrret, nec vellet apcrire, suspi- sux lcge uxoria couuiri. Tunc illa : < Si, inquit,
cali eam vel gladio vel dolore nimio deperire, iu voccm tlcprecatioiiis mex non atlmiilis, ncc diinit-
ostiura pariter impegeriint, ipsumqtic in securi et lis me ui ad locum stipcrnx vocalionis jam pcdc
ascia dejecerunt. Videnles atitcni quotl in seipsam lam libero valeani prolicisci, si braviiiin pro qut. in hoc
iuunaniter desxvissci, quod eara pene exsangucin sladio ciirrcrc initlendo le impediente nequivero
niulta satigiiinis ellnsio redtlidisset; quod paltor ge- adipisci, llurcm, qiiem dicis jiivculac iuc:e, atleo dc-
lidus os ejus admodum jam tinxissct, irrugicrunt striiaii) c'. succidaui.iil non solum a nobiti quolibet;
rlamgrc' vclicincnli, el ultra quaiu dici possil, ad- sed nec a plebeio dehcat concupisci; scd cl dolo
niiraiioiie siinl delculi. Porro gcnilrix ejns videns rein capiti tuo aihlam «pioiiictsi volucris, non poic-
vultura filix dcformaluni, cadil in faciem, pectus ris obtivisci. Qtiid nic invilaiii conjugari, lanta lara-
1369 VITA B. 0D,£. 1370
qtie vana sollicitudine conlcndis ? Quid iniiiido raor- A qnx seqiiunlur Agnurnquocunque ierit (Apoc. xxn).
luam iterum mundo non posse vivere diligentius Porro tanta cibi et potus abslinentia carnem suani
non altendis ? Revera, paler, noveris quod si votis edomuit, ut niottts nativac rebeltionis in arido, ut iia
meis spcs nori alia penitus arrideret; si inihi, in- dixerim, venlre locuin recalcitrandi non invenirel,
quani, secundos vix successiis nisi hxc sola condi- ul mentem casiara et sobriara nec raolliiies delicata
tio responderel, utie videlicet pedibus meis in cceno nec distenlacrassitiitlo ad veneream intempeianliani
quolibel subslralo ponleni mihi tuo corpore mini- emollirei. Undequidani etbtiicus: < Sine Cerere, in-
strares, si mihi ad transeundum tcipsum incurvarcs quit, etLibero frigcl Venus. > Si qtiando autein ad-
fronte libera faleor, per le trnnsire non lardarem ; versus eara belticus vitiornm lumuluis increbuit, si
et le conlempto, imo conculcato ad lociim qttein quando venlus conlrarius iniiiuiuil, impatientix non
elegi gratulabuiida properarein.i Cuin his vel his si- dedil maiius, scd patienlix fortis ariete suos ad
milibus verbis, pio cum patre litigio decerlaret , pctram parvulos allisit: el serpenlis caput suo insi-
ille aiilcm se proficere jam pcnitus desperarel, lur- dinntis calcaneo in terram forliler elisil (Gen. m).
batum esl in illo vehenienier cor ejus, landemt|ue, In ciijus virtutis officina quantopere stiidiicrit insti-
licel iristis, annuit volis ejus. dare : subsequeus indiciuin evidenter polerit de-
Accepla licentia prxfalos liospiles convenil el ? monstrare.
precatur, ut illorum ducatu vel patrocinio de^Egy- Ctiin enimmundialisglorixspreto lenocinio adliuc
plo festinanter egredi merealur. Qui petilioni illius recens jngo obedientix collum flexibile subjecissei,
aurein benevolara inclinanies, ad raonasteriuniquam cl seposita mollilie vesliuin, ciboriimque suavi edu-
celeriler suiil regressi, el abbati reni seriatiin re- lio, pauperlalis ac parcimonix veltil quibusdain
lexere sunt aggiessi. Quoruin nuntio abbas lacta- compedibus pedem voluntariuin injecissel : asper
bundus applaudit, assumplisqiie secum quibusdam ctiltus etcibi parcitas corpus teneruin et delicaluni
fratribus virgini festinus occurrit, qux vidcns eum, atlenuaveriint, et a prisiinx valetudinis robore in-
ad pedes ejus huniiliier accurrit, eique proposilum firmaveruni. Illa nainque viridis ac robusta inem-
siiura ore satis facundo decurril. Poslquam vero ad brorura compactio indigcsta ciborum crudiiate so-
invicera pia colloquia raiscuerunl, el caiisam pro lula est, ef corruptis huinoribus, nitidx cutis su-
qua conveneranl, disposuertinl, valefaciens illa pa- perficies inaculosis turaoribus infecla est. Attenden-
rentihiis el sxculo, de dorao et cognatione sua tes igilur, sorores virginex speciem faciei in pallo-
egressa est,et ab eodem abhate sanctx retigionis rera gelidura tain celeritcr inimiitatani, el culem,
liabiluiii suscipiens, clauslruin obedientix sub ipso qux fueral vitro clariof, qttibiisdam in locis infla-
ingressa est, ac monaslicx professionis discipliuain tione vilinsa jam rugatam : suspicatx sunleam le-
cum devotis illic feminis viriliter aggressa esl. Qux prx coniagio prxgravari , rceperuiiique ad invicera
qiianlo fervore sanclitalis et studio in brevi profe- raurmurare, quod deberet a cxierarum consorii.i
cerit, quanla humilitatis et obcdieulix cxterarum- velut de caslrorum incdio scqueslrari. Quod cuin
que viiltiliini in illa fuerit perfeclio, dicere non jampalam abomnibus vcnlilareiiir, el a quibusilaiu
suflicio, sensu pauper, vita, vetbis,ingenio. Ul enim qui sibi prudentiores in hoc videbanlur, loco dili-
bono principio finis optimus sticcederet, pritis stiui- genlius inspecto , leprosa reputareiur, jussa est
ptus qui necessarii eraul, scdcns compulavit, quura illi in partein casula fabricari, et humauo lippienle
aedifieantlx lurri pedem supponeret, ne si forie cce- judicio, inenle et corpore munda velul immunda
pto operi suniptus forte deesset vel materia.cachin- extra cxleras commorari. Al vero hiimilis ancilla
niiin raoveret transeunlibiis, et defecluni risibiiein Chrisli hujus despectionis opprobriuui ncqiiaquaiii
paterctur inchoata nec perfecta maceria : nec lam xgre Ittlil : quinimo sciens virtutem in infir.mitate
uirris aedifieio respontlercl jactum improvide fun- perfici, iiijustam nominis sui reprobalioiiem gra-
daineniuni, quam spelttttcam videretur prxbere la- tanler suslulit : et his qux de se falsa suspicio
tronibus, vel apttim recondendis mortuoruni cada- D menliebalur supersedeus aliquo modo obviare, in
veribus raonuineiiluin. Eapropter raontis cacumen locuin denominalum secedere non distulil. Cui duin
aliuin, bihulasque vilans arcnas in profundx huini- quxdain de sororibus xlalis prxmaturx in sociaiu
litatis fossa priraum stalttil pedes suos, utque xdi- eligerelur qux juvenculam malerno affectu conso-
licaiionis sux conslriictio in direclum consurgerel, larelur el necessaria studeret providere infausla
785 crescerel in leiiipluin sanclum iu Doiuino, ad mulier fronte licetrugata; scd animo irreverenti,
evaiigelicx inslituiionis lineam dirigere siuduit et-infrunito mandaiis renuit obedire, diccns se adeo
gresstis stios. Qttia igitur, jugum oneris Christi leve pusillanimem, sed ul verius dixerim, vccordcm, nt
ac stiave flexa cervice sibi iniposuit; quia decantans hujus contaclum immundilix nullo raodoposset paii,
canlicuiu graduura ascensiones in corde suo in valle seqtie raalle inobedientix offensara incurrerc, quam
lncryinaruin disposuil: imtnisit Dominus in os illius illius ferre solamen infirmitali. Cujns rebetlem con-
canlicum novtira quod nemo. polest canlaie in lerra tumaciain digna quidera sentciilia castigavit ceitsti-
aliena, nisi illa in Apocalypsi < ducta sub numero rx regularis : et cui stiuni cana inlantiiilas obse-
niilliavirgiiium ceiitena (Apoc. xiv). >Solaruraeniin qiiiura denegarat, prompluni deinceps exhibuil fa-
yirgiuuin eanlicum istud est: earum duiitaxat qux mulatuin xtas virginum puellaris. Porro ipsa intcr
1371 PIIILIPPI DE IIARVENGABBATIS BON.E SPEI 1372
lot adversilaliira crepilus non esl inota , qtiin potius A Et quia anle luvpe esl, ut quidara ail, < alitul loqui,
ex reriini diflicullate animus illi crevil, el ad sura- aliud senlire, > vcrbis cjus opera respomlebanl, et
mx sanclilatis apiccm per passionum toleranliam velul in itnam pcrcussa formam sibi invicem con-
est promola faclaqtie omnium peripsema et vclut gruebant : sicque in culpas sutijeclariiin ancloritaie
doiiuis itmtile piirganienlum, illius seraper forniam magistra inveiiebaliir, et regularem exerccbal dis-
pr;e ocnlis gcslabat qui pro noliis percussus non ciplinam, ul abrasa radicilus puircdine viliosa, be-
h.ibuil spcciem vel decorem nec crucis rccusavit nigiium malngma imponerel el apponeret sanativam
subire lormeiitum. IIoc sccuin loquebalur, hoc sedulo inflicio vulneri medicinam. Erga infinnos el paiipe-
retraclabat, in hoc suos reflexcral eogilatus : ma- res ipsa propter Chrislum pauper el dolens lantis
ntim illam sxpius intueiis et dcosctilans quani litnior misericordix visceribus affluebal, ut non solura illis
occupaverat rcprohalus. Novcrat siquidera virgo necessarin provideret, quibns nialerna solliciiiidir.e
prudcns, quoniani quisipiis hanc militiam professus prxsidebal, sed et si quem circa se posilum vel pau-
esl, patieniia illi necessaria est, quia, ut quidain perlatis vel iiivaletudinis alicujus nosset incommodo
etliiiiciis ail: laborare, per queindam hujus secreti sui fidelissi-
Levius fit paticnlia quidquid corrigere nefas est. niuin vicarium desuo exiguo illoruni iilciinque slu-
IIoiuT. ode 24. B debnt iuopiam retevqrc. Dicebal enim illi pium hoe
Et Aposlolus : < Tribulatio , inquit, patienliam esse ftirtuni quo infirnio niiscricorditer subvenirei,
operatur , patienlia probalionem, probalio vero qtio Cbrisluin in nudo paupere operirel. Dcniqueut
spcm , spes aiiteni non conftindil (Rom. v). > brcvi ular compendio, lanta iu vuliu illius reluce-
Quia, ul ait Syinmachiis, spcs tiux rerum sem- bal sanctiias, jn moribus honeslas, in consilio ma-
per adveisaruni paiientiam suadet, in lu(o est. liirilns, in verbis utilitas, in carne et spirilii inte-
Tanlo namqiic devotius t|iiaulo set retius Domi- gritas, in diligendis omnibus prolusn charilas, ut
iiuni exorabnt, ut de lol pcriculis nave solida iuotlum natu.-x fragilis magniludo virtulis excelle-
cmergcrc, leniporc bencplaciio sibi conferret, nec rel : el normam snpernx illius conversatioiiis in
inngiiipeiitlcbnt pro illius nmore, si quid grave vel corpore inorlali prxtenderct. Nec niiruin si imbibi-
asperumjam sufferrel, cerlaquod laboris et palientix linit sapiebat liquorera qiiem pleno vuse hauserat,
fructuin vitnm aclcrnnm refcrrel. Sed enim postqtiam qux suam in ccelis esse conversaiionem cura Apo-
in liujus arex tritura pluriniuin est ventilata, post- siolo (Philip. ui) dicere poteral. Cujus splendor gra-
quara iu aspero ejus est ungiila probabiliier indu- lix infra parielura latebras non potuil dclineri,
rnta, illc qni suos tentnri non patilur supra id quod quin longe lateque vastis eructantibus radiis corus-
possunl, casiignlioriis|sux Hagelluinlemperavil; et.vi- carel : et fraclum in domo obedienlix eptimum
tiosi buinoris delcta sordilie sanatii et iucoliimem in nominis ejus ungiieiitum tanlo circumqiiaqne diffu-
castra ciim cxteris revocavit. Ai vero tam diligeuii sum e»l odore, ul mtillos utrinsque sexus ad cur-
solertia, latn solerti diligeulia, obedienlix atidito- rendiira viam bonam in odore uiiguentorum, suoruni
rium frcqiienlavil, ul nulli in hac disciplina infe- inviiaret. Nec fecit eam celebrem popularis favor,
rioreni se esse pateretur, cujus leguin cuslodiain vel secundx vulgi voces, qux cum ipso sonilu per-
adeo cst amplexala, ut nil asperum, nit imporlabile, eunt: sed probalx virtules animi, qux possesso-
si'd giatura ac lcve repularel, si qtiid Aieere jube- rem sui, ticet in aiiguloposiliim, licetabscoiidiiuinin
reliir. petra, per virlutum arbitros ad xlernam sxculoruin
786 V"de 110nniulio posl conversionem suam noliiiani deferunt.
clapso leinpore, a Patre jam dicii monasterii in Igitur cum comptesset numerum dierum suorum,
magisiram super condiscipulas eligitur ; et quia jamque reposita illi esset juslitix corona pro me-
virlulum nierito socias anleibal, quasi pro speculo rito laborum suorum : placuil ei qtii eam vocavit
vel regula cxlerisprxfigilur. Facla auleni priorissa el justificavit, viam peregrihationis sux posl cur-
iion inani flatu superbix irilumuit, ob sui fastigiura stim debilum terininare, elex raundi naufrngoso in-
j)
prioraius, quin potius huiniliorera ac devotiorem colatu ad locuni placidx mansionisliujusmodi assum-
illam reddil injuncta cura el amplioris debitum plione gloriosa transportare. Corripitur siquidcin
fainulaius. Qux malrem potius quam dominam se febre ultima et diulino languore faligatur, dolorque
agiioscens, tanlo affectu (ilias suas fovil el ad tnra lelifer infra pecloris domiciliuin crebris punctioni-
sublinieui religionis arcem promovit, ul eara limore bus debacchalur : et jam exhatisli longa poenitentia
et amore filiali unanimiter amplexarenlur, et ea corporis velut quasdam reliquias duro dente corro-
duce ac prxvia profectu voluntario ad meliora se dens circa vjlalem spiritum araplius ingravalur,
cpgi gralularentiir. Hnjus vila quodaminodo sermo liumor subinde vitiosus superioris fislulam instru-
erat,qtix matura discrelione sapienlibus et insipien- menii obducens mealum respirandi frequeuler in-
tibus adco prxsto erat, ut uhique par sibi ideraque tercidebat; lumullumque dirx tyrannidis exercens,
maiiens se laraeii singuiis conforniaret, non ul tepor infra stomaclii vastitateni, tussira imporlunam eji-
noxius vel dissoluia lenliiudo lenorera rigoris pro- ciebat : sicque morbus suas pedenlentim radices in-
posili aliqualenus infirmaret, sed uteas amore tra- sercns el extendens, per dies singulos increseebat.
berel, vinciret affcclione, quo ad plenius grata ira- Sic proieeio, sic decebat iu hoc conflaiorio ejus
prcssione Chrislura in carum pecioribus informarel. scoria ad purum cxcoqucretur, qualcnus sic pro-
 1375 VITA B. OliJE. 13~4
bata, sic excocta, in summis regis diademale dignc A orationibusque cl lacrymis dcvotas excnbias impcu-
inscttlpi mererelur. Propter quod licet niinns ha- dcnlcs fiineri sanc(o ejus, sanctam illius animam
bens virium , magno tamcn animo sustulil hanc psalmis et hymnis dediixernnl in moiitein Domini,
pressuram, gratias agens Deo quod sibi lantuni in- el in tabernaciila sancla ejus. Ut aulcm dies illu3c.it
cusserit colaphum, quod eatn subire volucril lianc in craslinum, corpus illtul sanctum a fratribus ad
triliiram. Oralioni ilaque diebus ac noctibus instan- abbatiam deportnlum esl, ibique in commemorationc
liusvacabat, facicmque Doininiin confessioueprxoc- ejus sacrosanclis hosiiis ad Deum allegaiis, a vene-
cupabat : et seipsam anie se constiluens, cansain rabili abbale Alnensi Gregorio, Philippo ipsius loci
suam diligenli discussioue sub oculis illius dislricii abbale, Odone jam prxfnlo el a saccrdotibus multa-
judicis dijiidicabat, et quxcuiKpie de se sibi dispti- que fralrum circumsiantia cum intillo, tit decnil,
cobanl, rigida invectione corrigens, pedes ejus ciini honore sepulttirx mandaluni est, quotl liccl seini-
Maria fletibus irrigabat. Ciimque languor oppressi- nalum sit in infirmitaie, credo quod resurgei in
vus eam jam per aiinum diinidium faligasset, lolis- virlule, seminatum in corrupiione surget iu incor-
que conlraclis viribus super leclum xgriludinis pe- ruptione, seminatum in niorialitate surgct in im-
niltis inctirvasset : dolor redivivus intima cordis mortalilate, serainaliira in ignobilitnte surgel in
indicavil eam debere in "
pulsans mordacius, proximo glorin.
resolvi, et vas sunm quod in sanctificatione et Felix igitnr et beala ejus anima quxea dic exire
houore hactenus possederat, communi sorle morla- meruit de iEgyplo, qua verus ille paschalis agnus
lium involvi. Adeo namque virtus, naluralis vel liberlatem veris reddidil Israelitis, qua Cliristus re-
appetiliva vel retenliva illara abnegaverat, ut nul- surrexit a morluis uon amptius gusialurus de amaro
luin cibuin jam appeteret, quin potius slomacbo re- genimine hitjits vitis. Felix, inquain, et beala quae
fraganle sumpltim proiinus rejicerei. Iniincla proin- > ea die iu Gnlilxam meruil transniigrare, qua mundo
de sacri liquore olei, jam sopiiis, imo sepullis na- priino innotuit novx gloria resurreclionis; qux ttine
lurx ofliciis sancta ejus anima in corpore semivivo regem Saloraonein in decore suo meruit videre,
loia coelestibus intendebat, eteorum qux re- quando maler stia coronavit cum in die solcinniiaiis
tro 787 Slinl oblita in anleriora se extendebai; el lxliliae, in diedesponsalioiiis sux. Fclix, iuqiiani,
jugisque oralionibtis et lacrymis Christo se com- virgo ..Od.i, et secundum nomen siiiiin laude digna
mendans, cui in vita sua perfecte studuit ancitlari, est, iuio Oda emphnlice laus est. Sicut Psalmista
exspectabat agonein suuin Ixlo exitu consummari. memor beneficiorum Dei, non eum misericordcin,
Ciimque sanclam virginem inalrein tristes adniodura C sed misericordiam per excellentiam appellal: < Deus
(ilix circumslarenl, et ul earum ciiram gerere trans- niens, inquiens, misericordia mea (Psal. LVIII).>
lala ad superos dignaretur, lacrymosis precibus Jani profecto vitlet el guslal pia virgo qunm suavis
poslularent : ipsa niorbum jaclantixdeclinanslurba- est Dominus (Psal. xxxm), non lam per speculum et
ta est hoc sermone, et crumpens in lacryraas tali in xnigmate (/ Cor. xm), qux priraa abierunl; sed
illis occurril responsione: i Qtiare, inqnil, o filix, ambulat in lumine vullus Dei et in noraine ejus
rae peccatricem hujusmodi sermonibiis compellatis, exsultat (ota dic, ciun illis beaiorum choris qui in
cur a me qnx nullitis uiomcnti sum, qux vix alicu- agone ceriaminis permanserunt. Dormit felici somno
jus boni mihi conscia sura, ea qux aposiolortun inter amplexus Sponsi ccelestis inebriata ab uber-
('xierorumque saiiclorum suut, postulatis? Parcile tate domus Dci; nec pntilur ul quis eam suscilel vcl
vohis, qnaeso, a verbis hnjusmodi, et nieis poiins evigilare faciat, quamliti somno votuerit indulgere
deliclis veninin dari implorale, el ut migraniem me tain beaix requiei. Qux licet de sorte stix bealiludi-
hinc sinus illc Abrahx excipiat, oralionibus finem nis sit secura, lanien pro fralribus et sororibus suis
inetiin, ei cui vivunt, el per quem sunloiunia, atlen- ejus scraper invigitat pia cura : pro quorum pace et
lius coniniendate. > saluie divinam clemenliam interpeliat, orans ut om-
Siipervenienio denique die solemni Paschx cum " nes adversariorum impugnaiioncs ab eorum sensi-
pcracto cursu, ultimo jara palinx spatio propinquas- bus vel sedibus procul pellal. Unde spero quod et
sci, cuin velus corporis ejus fernieiiluin ad purum raihi qtii illius vitam sludio dileciionis ac devotio-
languor diutinus expurgasset; celcbralis sacrosau- nis, rogaluque sororuni ntcunque scribere suin
ctis nosirx redeinpiionis mysleriis, illud salutare aggressus, sicubi in verbo offendi, si inodum scri-
viaticum acccpit: el inclinalo die ad vesperum co- bendi licitiim suni transgressus, dabit veniam et
ram positis abbate, fratribus et sororihus, ejtisque ampliorein niihi gratiam impelrahil; et laboranlem
exilum ex more oraiionihus et psahnis commendan- atlbuc in maris magni et spaliosi fluclibus orationuin
lihus duodccimo Kalendas Maii, nnno iiicarnali Yerbi suariim remigio ad opialum ducet cursu perfacili,
iiiillesiniocenlesiino qninqtiagesimo octavo in pace quamvis ligno portaltim fragili.
requievil. Quain cura obtlormisse sacrx virgines Ut igitur landera absorpta morle in victoria, Deo
cognovissenl, taiito affeclu motx sunt, lanla cordis placere cum illa mereamur in regione vivorum, con-
moeslitia gravatx sunt, nl earum vnlliis tristi adino- fiteninur nomini sa.nclo ejtis, cl in laudem ipslus
dum pallore obscurarentur, et desolaiiouem snam gloriemur, qui vivit et regnat per omnia sxcula sas-
lacrymis cl suspiriis iirefrngabililcr causaieniur; culorum. Amen.
1375 PI!IL!PPI DE HARVENG ABBATIS BONiE SPEI 1376

788
VITA S. WALDETRUDIS

rilOLOGUS. A bonx teslimoniiim ferunt, et ad imitaiionem corda

Sanclorum venerabilia gesla ad exciintionem vi- provocant proxiinorum.
veiilium scriplurx Iradcre [tradi] dchere aiitiqno- CAPUT III.
riiin constietudo tlcclnrni, qui lot nobis voliiinina de Quod muttum valeant prodesse credenlibus exempla
liis rcliqtiertiiit, ul nunicro comprcbcndi vix possint. sanclorum.
Iloruni igilur exemplis provocaltis, et quornmdain Uiule incunctanter credinuis, ac stabili fide reli-
rcligiosorum fralrum ac sororum chariiate coniptil- ncnius, desiderantibns lerrena negolia funditus re-
sus, hocoptis aggrctli praesumpsi, prudeiileiii quein- linquere, el lala ac spaiiosa hitjus mundi itinera,
qtie lectoreni supplex exorans, ul pnrcens riislicitati qux ductint ad perditioncm, dcserere volentibus :
scribenlis, beiievolus polius correcior, qiiam impro- slriciam qnoque et anguslam noslri Redemptoris
bus cavillaior exislat, scicus rac magis inleiidisse, viam, qnx ducit ad vitam, atlire cupientibus, non
qtialiter roganlibus fralribus veritatcm propositx mediocriter profiiiurum, si de vila sanctorura viro-
rei geslx Ittcide pandercm, qiiam ut grammalicorum rum seu feminaruni, qui iu hac videlicet via (duce
regulas custodirem. gralia) non prxcesserunt, siiisque -vestigiis tritam
CAPUT PRIMUM. reliqtierunt, exenipla proferantur, ut omne quod
Prwfalio de exemplissanctorum. R impossibile sibi credere poterant, tnnto eis ad spe-
Ad illuininaiulain viam viix aelernx, oranibus rniidum fiat facilius , quanto per hoc transisse
fidelibtis Christini.is Retlemptor mnndi posl ascen- jam et alios vident. Sxpe elenim corda torpen-
sioncnisiintn mitieredignatus esi aposlolos, apostoto- lia, ad amorem Dei et vitx xternx desiderium
runiquc seqtiaces eleclos, qui recle vivendo, adversa plus sanctoriun exempla, qiiam praedicamenta 789
xt|uatiimiier lolcraudo, visibilia haec el temporalia movent et excitanl, quia dum stiiiliiniaeoriiin opera,
coiiiemnendo, invisibilia autcmet xlerna appetcndo, vel miracula allendunt, ipsi in infimis tnrpiter ja-
prxdicando, pratstolando, amissa xlerni gaudia cere erubescunt. Unde el Dominiis dicit: < Videant
iiunliarent errantibus, et, ui iia dicain, ad h;ec re- opera vcslra bona et glorificent Patrein veslrum qui
dire voleniibus, magua spirilus gralia refulgcntes, in ccelis est (Mtilih. v). >
inlcr erroruin lenebras, aslrorum inore, viain osteit- CAPUT IV.
dcrenl. De origine carnis bealm Waldetrudis.
CAPUT II. Igitur, adjuvanle gratia Christi, de vita el con-
Quod ideo data sunt sanclis miracula, ut fides propa- versaiione atque miraculis sanctx ac beatissimae
garetur in mttndo. Christi famulx Waldetrudis, qux noslris gesla sunt
Scd quia populus priori qtiidem tempore carnalis hnud procul temporibtis, juxia quod veracium les-
erat, snln hxc visibilia csse cxislimans, invisibilia litim, qui hxc ipsa videre vel audire meruerunl,
atilem non appclcns, quia nec esse suspicabnlur : relntio certa vulgavii, ad laudem Dei et xdificaiio-
sanciortim exempla, vel prxdicatio sola ad fideiii nem, vel profectuin proxiinorum, aiiqua, licet pauca
invisibiiium sufliccre ininiine poterat, Addila sunt de mtiltis, conabimur scribendo aperire.
crgo iniraciila, ut fitlem dnret vcrbis virtns osicnsa. Igittir regnnnte DngobCrlo Lotharii Magni filio,
Atl hocetiim liinc visihilia illamirnciila coruscabant, stcllas qiiamplures Dei clementia in Ecelesix sune
III corda autlieiilium ad fidein invisibilium pertrahc- ordinavit firmantento, qux vitiorum tenebras a po-
rcnt, et per hoc, quod niirum foris agebalur, lioc pulisfulgorefugabant suo. Fulgebat sedes Cantera-
quod inlus erat longc mirabilius senliretur. Nunc censis lumine sancti Aulberti pontificis, congralu-
vero, quia, operante Deo, nnmerosilas Gdeliiim ex- labalur Elnon sancli Amandi raeritis, urbs MeKen-
crcvil in miindo, illa corporalia miraculn magna ex sis sancli Arnutphi fovebaiur patrociniis, veneraba-
parie ccssnvertint, non qnod desint modo in Eccle- lur Trajectensium sedes pontificeinsuum Remacluin,
sia qui vitam virtiiluin habeani, dnin signa corpo- Novionensis calhedra elecliini amplectebalur Eii-
raliicr non faciunt, setl quod noslris jam tem- n gium, Agrippina melrnpolis pium colehat Cuniber-
poiibus necessaria non sunt. Unde Aposlolus ail : lum; sed et pagus anliquilus a fano Marlis Marlensis,
< Linguxin signum sunl, non fitlcliltus, sed iiifideli- a modernis vero a fluvio suo dictus Hainoensis, cc-
l;us (7 Cor. xiv). > Frtislra eniin niiraciiluiii foris ronani gestahat vernantera quorumdani,' sancloriim
agittir, si desil qnod intus operelur. Vita enim et merilis. Hic Landeliiius a sancto Marlino, Romanic
ii n signa modo quxrenda sunt. Vitx autem verx sedis archiepiscopo ordinatus, voniere divino cole-
existimaiio, in virtuie esl nperiim, non est in oslen- bat Crispinium, Gislenns Dei amore a palria exsul
sione signoriiin. Veruintameii et hxc ciiin liunt, viix vasiissimuiu inhabitabal eremum ; nec lucerua
1577 VITA S. WALDETRUDIS. 1378
tafitorum virorura absconaita latebat sub raodie A vens cunclis se oblulil imitabilem. Scd jam instat
(Matlh v): sed el principes sxcularia tunc mode- lempus ul narralionis subscribalur icxtus.
rantes ardore succenderal divino. Regis prxscripti Hxc igitur temporibus Dagoberti inelyli regis
liamqiie filii, Sigibertus scilicet et Clodovxus, ho- Francorum, clarissimis, et valde nobilibus orla pa-
ruin inonitis aures accomraodabant, eorumque acti- renlibus, et regali prosapia edita fuit. Erat ilii et
bus libenter inscrviebant. Unde Sigiberlus, quia soror, virgo scilicet sacratissima, nomine Atdegun-
privaliim doluit se germiiieprolium, adslirpem so- dis, qux vilam multis pleuam virtutibus ducens,
bolura nunquam deficieniiura duodena conslruxil seque in conlinentix arce custodiens, multis 790
coenobia,ubi sancti viri sancla valeanl vivere norma. annis Malbodiensi prxfuil monasterio. Exstal aulem
TJxorvero Clodovxi, nomine Baltildis, postquam ad libellus de vita et coiiversatione illiusedilus, inquo
unguem duxerat nobitem Ecclesiam Sancti QuiiKiui si quis nosse desiderat quam grala Dco et angelis
martyris, monasterium Kale dictum pluribus amplia- exsliterit, quamque cliarahorainibus fucrit, quanlas
vit beneficiis. Pippinus etiam Carlemanni filius, et quales per eam viriutes Dorainus ostendere di-
tunc niajor regix domus, Gerlrudera filiain suam gnalus sit, facile poterit reperire. Sed nos ad hoc
annulo lidei episcopi subarrhatara, prxdiis donavil . quod proposuiraus, calamum revocenuts.
"
niuliis, ipsamque gavisus est prxesse sanctimonia- CAPUT V.
libus non paucis. Beggam vero Ausigiso raarito vi- Quod a parentibus viro tradila fuerit in conjtt-
dualain, caslam viduilatis lxlatus est servasse san- gium.
ciimoniam. Ctiitis xmulaior, benevolus princeps Beata autem Waldetrudis adhuc adotescentula,
exstitit nobilissimus, libraine Walbertus, sanguinis cum in dorao paterna nutrifetur, et nimium a suis
generositale, et rerum amplilitdine inter Galliarum diligeretur, visum esl parentibus ejus, ut eam se-
principes prxcipuos. Cui divina disponente provi- cundura aniiquam Dei ordinationem et palriarcha-
dcntia (quam possuut latere nulla) virgo nupsit runi exeraplum, ad nnptias viro tradere debuissent.
nobilissinia, rcgii sanguinis nohiliiaie, el formosi Erat autem pulchra facie, decoraque aspectu, sed
sanguinis speciosilate inclyla, a parenlibusBertilia pulchrior lide, pudicilia et castitale. Sed Domiui
vocilata. Cujtis gerraani fuerunt Landericus et Cun- Dei occultam disposilionem, qUi eam fidei sux an-
delandus, quos referunt annales noslri vexitliferos nulo subarrhaveral, et sociam ac cohxredem supra-
fuisse exercitus. Quorum opulentiam el nobilitatem, diclx germanx sux Aldegundi virgini in xterni re-
etsi taceat stylus noster et lingua, aflirmant vel prx- gni gloria fieri prxdeslinavcrat, nec ipsa carnis co-
dia, prxdioruraque suorum xdificia, qux cunclis p pula potuii imraulare. Nam omnipotens Deus banc
noium est illorum fuisse, ipsorumque beneficenfia ab ingressu mundi, gratuilo pielatis sux niunere
ad ecclesias Dei pervenisse. Dura igitur prxdicti cilius relraxil, el amoris sui igne cor illius accen-
Walbertus el Bertilia, sancti conjngii fcederarentur dens, ab omnibus carnalibusillecebris, el immode-
copula, et lamen secundum Apostolum (/ Cor. vu) rato terrenarum rerum appelitu facile teraperavit.
orationibus vacarent ad ,(empora, dum, inquam, Mulato naraque animo cocperunl subito vilescere
vitx proprix bene excolerent planlaria, fructum qux placebant, el qux prius delectabant animum,
referunl preliosum, Dei propilianle munificentia. postinodum fieri vehementer onerosa. Sludebat au-
Nascilurquippe illis rosa vernanlissima, et, ut posl- tein interhxc curas niundi paulatim postponere, et
ea patebit, stella clarissima, puella videlicct, quain solis desideriis xtcrnis inhiare, subslaiiliam suam
per longa divinitus pelierant suspiria. Hxc lavacro pniipcribus, orphanis ac viduiscum onini hilarilale
divini perfusa baplismatis, a majoribus appellata erogare, caplivos redimere, hospites et peregrinos
est Waldelrudis. Cujus vitx exemplaria slriclim de- colligere, vitia quoqtie, non solum ab aclu corporis,
liberavinius describere,quia prxsentibus et fuluris sed etiara a cogilalionc cordis fundiius cxstirpare.
proficua crcdimtis csse. Nultus namque secluditur CAPUT VI.
ordo in Dei Ecctesia, cui stifliccre non possit ad ex- D Quod ad servandam castimoniam viro suo
ipsa per-
empliim tanlae malris vita. Hinc eremitx atigmen- suasefit.
lum capere possunl sux prioris vilac, audito quo- lnlereasua lanluin salute rainimeconlenia, etiam
modo hxc Dei faniula a poptilis se elongavil fngiens, jugalem suum, nobilera scilicet virum, Madelga-
el nuuisit in soliludine, et quomodo in contempla- rium, ad amorein Deiet co>lesiis patrix desiderium,
tionis diviux se tcnuit arce. Hinc conjugali conti- ac caslimoniam conservandam blandis quoiidie ac
nenlix concipere possunt amorcni, dum audierint, salulifeiis sermonibus excilare curabal : et igne
quomodp virum suura ad monasiicum impulerit charilaiis quo ipsa suaviter flagrabat, illius menlem
ordinem. Hii.icvirgines cenlesimam magis adopta- aecendere satagebat. Deuiquegralia camalis affe-
bunt coronam, raentis raanu perceplo quomodo cliis inlenlionem menlis mullum deverberare, ejus-
virginibussacris imitalionis prxbuerilformam. llinc que acicm obscurare solel, coepil ipsara carnis co-
episcopi gregis pastores, dummodo culturx patien- pulain valde pcrhorrescere, non quod Dei munus
tem accommodent aurem, possunl discere, quanta ad propagandara sobolera hominibus concessum
instanlia suis debeanl pracesse. Hxc, inqtiani, sicul spernerei, sed quia scriptum esse noVeral, docente
se dcprecaniibus ndbuc offert cxaudibilcm, sic vi- Apostolo • < Mtilici'iiinupla _el virgo, cogitat puae
'
PATKOL. CCIII. k*
 PHiLIPPl DE IIARVENGARBATIS I»ONiE-?PEI 13-S0
!J79
sttiit Domini, ut sil sancta in corporc cl spirilu (/ A ^ cupicns, hujiis visionis occasione, quorumdam cor-
Cor. vn). » Quaeauiem nupta est, cogitnt qtix stint da rcproborum invidix fncibus accendit, atqtie atl
muntli, quoinodo placcal viro. ldcoqtic soli Dco va- infercndas illi dctractiones, cavillationes, falsaqtie
care desidcrans , veluti qtioddam impedimentum , opprobria excitavil, et ut ila dicam, conlra Chrisli
cnruale conjiigium perliniescebal, atque ut nutu famulam pugnaiurus, eorum se vcncnosis linguis
< Filii homiiitim, den-
Dei solverelur, ctin se volunlas Doniiui fieret.quo- armavit. Unde scripluin esl:
lidie cum geiuitu ct lacrymis exorabat. tcs eoriini arma cl sagitlx: et lingua eorum gla-
CAPUT VII. dius acntiis (Psul. LVI). > Sed oinnipolens Deus
famulx sux inter diabolicas insidias tilubanti, ve-
Qttod vir ejus Madclgarius monasticam vilam expe-
tierit. locilcr succurrit.
Sed omuipolcns Deus, qtii hxc oc.eulta dispensa- CArUT X.
lione in corde ancilla? sux inisericorditcr suggere- Qualiter ab angelo cwlilus missoconsolala fuerit.
bat, ctiam ut fieient, poicnler adjuvil. Nam prx- Nam cum animus iilius, nipoic adbuc rudis, hti-
dicius vir ejus Madelgarius, divina inspiratione irrisionibus ac derogatioiiibus fatigaltis,
so- jusmodi
compunctus, et intimi amoris facibus accousus, uiinium turbarctur, ipsaque gravi mcerore dcpressa
lulis vinculis conjugalibus, maneiile antem cliari- n
B iu leciulum dccidissel, subito in virili specieangelus
tate, ad monaslerium, cujus vocabultim cst Altus- ccelitus uiissits, nimio decore refulgens, apparuil.
inons, concitus perrexil, ibique monastico habitti Qui cominus assistcns, eauiqiie familinritcr allo-
susceplo, in sanctis actibus tcinporalem luijns vitx quens, causas lauli mceroris inquisivil : cur, iu-
cursum peregit. quiens, lanto mceroris pondere gravaris? Quare
CAPUT VIII. hilarilatem menlis tttx trisiilix mibilo iiiordiiiatc
Qualiter ipsa in swculari adhuc liabitu posila, cwlesli conftindis? Qui ciiin illa respondissel, qtianlas a
fueril visioneroborata. civibus suis derogalioncs, irrisiones, ac caluninias,
ilcligiosissima autem episcopi famula Waldelru- anliquo advcrsario instigaiite, pateretur, subjunxit
dis, adhuc in sxculari habitu posila, vigorem lamen aiigclus tiicens : < Confortare ct cslo robusta conira
animi in nullo relaxans, proprix domus curam ge- obloqticnlcs el caluraniautes lo quoniam scriplurn
rebat. Erat nainque misericordix aclibus dediln, cst: < Non coronabiiur, nisi qui legitiine cerlaverit
bonis operibus inlenta, hospilalitali sludens, jeju- (//Tim.n). > Nonergo magnopcre curandum esl de
niis et obsccralionibus serviens noc.teac die. lgiiur vanis verboruin favillis, qux citius accensae facile
omnipolens Deus, qui novit omnem paltnitem affc- reslingiiuniur, lixc'cleuim patiebanlur prophelx,
reiitem fructum excolere, ut fruclum plus afferat, C aposloli etmariyrcs, qui fueruiit ante te. Unde ct
frinttlam suam de acceptis inuneribus fideliter mi- DouiinusinEvaiigelioait :i Non csl discipultis
super
riislrniitcm, ad mnjora sanclitalis lucra coelcsii vi-
niagislrtim(Maii/t. x); >et patilo post: <Si pairctu-
sione provocare dignalus est. Nam qiindam nocte, faniilias Beelzebub vocaveiuiil, quaulo inagis doine-
etim post laborem, fessa ad refocillamltim corptis sticos ejus?»(/6u/.)llinc elalibi Scriplura admonei,
patiluluin lectulo membra dedisset, mox sopore de- dicens: <Fili, accedens ad scrviliilent Dci, sla in jusii-
prcssa, viditin somnis, quasi inlroiret in bnsilicam, tia cl timore, el prxpara aiunain lunm ad trmatio-
qux siia csl in villa, qtiam vulgtis 791 Btixiiltini iiein (/'Jt-c/j.u). lOporlelergo le liiijusiiiodi lcnlatio-
noniiuai. El ecce appnruil ei vir sanclissiiniis Gnu - iiett), qiiie ad probaiionein fit, foriiter lolerarc, ut
gericus episcopus , niinio dccore rcliilgcns earaquc cum pruhnla fueris, accipias coiouam vilx, qiiain
sunimo honore et reverentia suscepit, dedilquc illi rcproniisit Deus diligenlibiis se (Prov. i),> His igitur
pcr visionem eliam caliccni vino plcniim, quem el bujusinodi sermocinationibus, el Scripluraruui
cuiii bibissel, screno ct bilari vullu dixit ad eain : lesiiinoniis conlbnatn, inuiilein trisiati cordis inos-
< Age qitotl agis : placenl eiiim railii valtle qttx l'a- rorem, quem diabolica fraus suggerebat, spiriiali
cis. >llac ilaque visionc roborala.et ut iia dicani, .|) gautlio supcrvenietilc, siatim rcpressit. 0 quam
iljvinx gratix vino debriata, tcrrena fnsiidirc, ei dilec.laiuliattc Doininns allcutlit, quam nec ad mo-
nd aniorein coeleslis palriae vcliciuentiiis (Ingrnrc dicun; conliistari pcrmisit!
co'pit, ct quasi degtislni.ini pautiiluni xietnx vilx CAPCT XI.
diilccdiiieiu avidius appclcrc. Qnod a GisletioservoDei loctts illi ad mdificandum
CAPUT IX. monaslerium fneiil designaius.
De catumniis Clnisti famulw diabulko inslinclii Inicrca erat quidain sacerdas, Gislenus nomiue,
illatis. haliilnits in locis tleserlis circa fluvium, cujus voea-
Sed aniiquus lioslis, unde bonos proficcre dolel, bultiin cst [iayna, qui babiliim monachi, queni
inde mnlos ad deleriora rapere neqniiiaesux ariibus prxtendebat in specie, moribus dcnionstrabal," qui-
conalur. Nam oinnipotenlis Dei famiiln, cum hanc qtic pro sanclitatis sux rnerito, a cunclis, qui liunc
visionem quibusdam suis coiifamulabus liumililer nosse poterant, valtle cotebatur. Ilic ilaque, divina
retutissct, alqne ab eis ( ul assolel) ad aures igno- monilus jtissione, ad prxdiclani Chrisli fainulam
hilis vnlgi perlala fuissel, stalim htimaiii gcncris Waldetrudem, exhorlationis gratin, crebro venire
ininiifiis sanclo proposiio in ipso sui iniiio resislere consiicverni, etvcrbi Dci pabnlo illius racnlcm refi-
 1381 VITA S. WALDETRUDIS. 1382
cere curabat. Qnam cum vir Domini nb hujiis niiindi A CAPliT XiV.
illecebris frigescere, cl ccelesli desidcrio accensani Quod sacro rctaiuine accepio Domiitiservitio seman-
sanclx cunversationis habitum ardcnler qtixrerc cipaverit.
agnovisset, inonlein illi qucradam, qui nunc Castri- Inlerea dilecljssinia Christi fainula Waldclrtidis
locus dicilur, designavit; et ul, sacro velaniine ac- fervensspiritu, et magis raagisque ccelcsii tlesiderio
cepto, in eo sihi ccllulam, ad omnipotenli Deo ser- anhelans, juxta viri Dci Gisleni, cujus supciius raen-
viendiini, conficcrel, sollicita adtnonitionepersiiasil. lionem fccinius, adiiionitioiiem, ad bealissiinuni vi-
Qui videlicct nions a prxdicti viri Dei Gisleni cellula rum Autbertum episcopura acccssil, et ul sacrura
qualuor fcre millibus, in superiori parle deserti si- velainen accipcrenicrcr.elur,peiiit, et hoc citius iin-
lus eral, a sxcularitim qtiidem habilaculis prncul petravit. Accepiis iiaque ab eo sanclimonialilnis
remottis, spiiiarum e( veprium 792 densilate ne- indiiraenlis, staliin se suaque orimia omnipotcnli
morosus alque incuiins, sed sanclx et religiosx Dco tradidit, alque incellula sua.qu.im sibj eonstrui
conversalioni apiissinuis vidcbaiur. fecerat,' se. rcclusit, ibique eximix conv.ersaiior;is
CAPUT XII. cxeinpla circumqiiaque detlii. Erat c.niin niorum gra-
ei domuin iltic cxslruxcrit. vitate, meniis sobrietale, mansuc.tiidinis lcnitale,
Quod Hildutfus primilus
Beata aulein Wablclrudis admoiiilionem viri Dei B verborum iiioderalione incoinparabiliter prxdita,
charilate aulem erga Detini et proxjmuui perfecta,
libenter gralaiiieique suscipiens, non disiulil opere
sibi fainuiuin siuiin curis pauperuni ac peregrinoriiin provida, vigiliis
perlicere, quod per omnipoiens et ac jejuniis detlitn. Sludcbat
Deus dignalus esldeinonstrare : sed statira misit ad quoque ornliopibus
inter bxcloto ineniis adnisti crur.iare carneni, vo-
qucmdain illustrein virum, Hildulfum nomiiie, qui Iiiulatcs
proprias frnngere, liiiiititlustp.ie ljoiviiiuiiii
per idem tempus yalde inclytus ac nobilis, et secuu- (levilnie, el
duni teniporaiein biijns saeculi dignitatem potentis- qtiotidjauis se Incrymis in ara cordis
DoniiiiOlibare.
sinius erat, ct per coiijugem suain eitlein Cbristi fa-
mnlx propinqiius exslileraf. Htiiic ergo sollicitc CAPUT XV.
sibi divina Quttles ab hosle teniationes pertulerit et superaverii.
ul
poslulavij,, supradiclum locum, quem
clenientia per lainulum suum designaverai, a suis Quainobrem anliquus lioslis, huinani generis ini-
dalo einere micus, qui ab inilio bonis actibus resistere conlen-
possessoribus, prelio debuisset, illicqtie
liabilariilum sibi ad Domiiioservienduin prxparare, (til, invidix facibus accensus, contrahanc tolis yirjr
bus sc in lciilalione.ni erexit. Denique gratia prius
non uegaret. Cujus prccibus mox ille libeiiler acqui-
publicum belltun se doluil perditlisse, ad occuJia
csccns, iocuiu, quem Christi famula poposcerat, C sese certaraina itcrum
c.iicre curavit, eique in verlicem ipsius moniis, ar- reparavit. Concepit namque
de fide el spe, qux es.t in Chrisli Jesu, tentatioite
bnstis el vepribus rad.icitus abscissis, doinuiii ad
Subdola, inentem iliiusiinprobepulsare; cogilalioues
habilaiidum raagna solcr.lia pixparavil.
qiioqtie varias et iljicilas cordi ejus importu.ue iii-
CAPUT Xlll. gercre, et priroo quidein ininiiticns ei mcraoriain,
Qtudilerip.sa domus dispHcuerit, el divinilus ftieiil possessiottum, generis nobililalem, familix defen-r
eversa, et atia rursus exslruclQ. salionem, aniorem rerum, fluxani sxculaii gloriam,
Nec silentjo prxterire debenuis inira.ciilum, quod escx variam
delcclationem, et reliqtia vilx re-
omiiipolens DeiiSi ad osleii.dendum quantam sux missioris blandimenla, dcbinc ardiium virtulis
faniiilx curam gereret, in ipso sajicti proposili ly- finem , el maxiraum
pervcniendi laborem , 7S3
rocinio exhibuil. Nam .eiim reljgiosissima Chrisii necrion
corporis fragilitalem, xtaiis spatia pro-
ly.rtincula ad iloraom sibi prxparalnm acccssisset, lixa. llis igitur et hiijuscemodi lenlalionibiis ma-
lianc latam et spatiosain at.qpe sublimera i.ntucns, xiinani ei
cogitatioimm caliginem suscilabal, len-
obhorruit, et ex ipsa sui raaguitiidiup, pcu.lis ejus laus si qtio niwtlo possel hanc a saurlo propo-
v.alde dispticuii: Iiinnili scilicel raenle humile, alqtie sito avocare. Scd valitla Dei inanus
[) oiiuijpotcntis
rc.molum ab asjicciihus liumanis quxrens erat.bahi- bacc peslifera diabnli moliiiiina facile fritstrayit.
laciilum in lerrjs, ul celsum alque sublime in.ter
Rcspcctii nainque diviiix grali.x ad se ipsani ciiius
frequeiiiias aiigeloriiin mereretnr babere in ccelis. rediil, et inter catcrvas Sai.iitx se in- acie slare|
Mira r.es.et vcbementer siupenda ntpx secula est.
deprehcndens, ad sua moxnrma cucurrii. Nain sese'
Nam rccedente Christi fanuila, caden) nocte lolitts protinus in lameiiium dedii, CUIDgnrailii et lacryinis
domus fabr.ka subii.o lurbi.iie a fundaraeiitis eversa Dominmn exoraus, ut in biijusiiiodi certainine, ne
est, ac divinitus longe projccla. Tttnc prxdi.clus vir succuiriberet, sibi sola.tium largirj dignarelur.
liildulfus in ejtistiein moniis latere, ei parvum et die iiocluque crebris e.l prolixipribus ora-
Cumque
sanctx religioni congrutim habiiaciiltun, simul el tionibus a Domino remedium
flagitarct, contigit
oraloriiim in honore saucli Pe.triapostoli dedicaium,
aliquando, ul hac de causa iu oratione pcrnoctaret,
ubj ipsa illi designavcrat, .rcslruxit. Et eccc subilo idcm aniiqmis bostis in efligie ho-
rainis qttasi illi .nsullans, appnfuil, extendensqiie
iuanum suain, supcr peclus illius posuit. At ilta
ciim Chrisii nomeii celcritcr invocasset, stafitsi
1353 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISBON.E-SPEI 1384
hostis fugain pctiit. Queui illa itilrcpida, angelico A sent, el ex more Ecclesiam inirare voiuissenl ab-
vidcliccl roborata sufftagio, huc illucquc fugiianiem senie ostiaria, omnia oslia ciausa et seris munila
ctitn viliiperationibiis et dignis opprobriis audacter repererunl. Sed mira res mox contigil. Nam ut
pcrscquebalur. < Bcne, inqciens, libi contigit nii- famnlx Christi ad adilum basilicx pervenenint,
ser, bciic lihi contigit, qui es ille, qui dicebas in stntiin ostia diviniius concussa ita summa celeritate
corde lno : Super astra cwli exatlabo solium ntentn, paiueruui, ac si orationcni earum impedire valdo
siiuilis ero Altissimo (lsa. xiv). Ecce proptcr super- pertiinescerent.
biani ttiani a scdc cceli pulsus, et tarlarea morte 794 CAPUT xix.
(lamnaliis, ul dignuin esl, a feniina profligaris, ct De se el germana stta virtttiem angelicam inler-
loctiin, qiiem lu stipcibus descruisti, Chrislus hu- rogal.
milis bumano generi suo sanguine rcdempto repa- Dchinc vcnerabilis Clnisti famula Waldclrudis,
ravil. > His andilis, dejectionem suam boslis cru- quia relictis mundi iilecebris cceleslis regis servi-
bescens, mox quasi fiinius evannit, mentenique fa- ttili non rciiuit biimititer subdi, dcuuo ad conlein-
mtilae Chrisli liac lenlatione fatigare ulleriiis non plalionem cralestiumcivium meruilsubliraiteratlolli.
prxsumpsil; el cui volens certamina inlulit, virtute Nara rursus vitlit in spiritu viiuni de ccelo ad se
oninipolenlis Dei compulsus est occasiones victorix B descendere. Et cum angelicara esse polestalcra per
inviius ministrare. spiritum agnovisscl, slalitii treniefacta, quid de se
CAPUT XVI. vel germana sna in divino examine disposituin essel,
Quod libcra a lenlalione, fucla fucril magislra percunclari sluduit, el an divini respectus gratiaiu
virluntm. aliquaniiiliiin nierercntur, ab eo humiliter sciscitari
Rccedente igilur tenlatione, beala Waldetrudis curavit. Quam angelus blande confortnns, edocuit
spinis ertnis, velul exculla lerra, uberius fructiim qtiod semper supcr eas Dominus sereno pielalis
dedil. Nam ciira eximix convcrsalionis illius faina suae iniurlu respiceret, sicut ipse per prophetam
longe laleqiie crcbrescerel, cceperunl lionnullx no- ait : < Ad qiiera respiciam, nisi ad humilera, et
biliorcs gencre feniinx ad ejtts magislerium con- quieluin, et tremeniein seniioncs meos?> (Isa.
currere, et Domino dedicala caslilale servire. Li- LXVI.) Uiide et Psalinista dicil : < Oculi Doinini
bera nanique a leiitationc jure facta cst magislra superjustos, et aures ejus in preces eonim {Psal.
virlutiim. < xxxiu). >
CAPUT XVII. CAPUT XX.
Quod cellulam suam suadenie sorore deserere Quod ipsa el suror cjus eamdem beaiitttdinem essent
noluerit. C habiturm, cwlesli revelttlione cognocit.
Soror quoqiie ejus, virgo scilicet sanclissima Al- Posl hxc fuil ei divinitus revelatuin quod ipsa ct
dcgundis, cujus superius menlionem fecimus, visi- gerraana sua, beala scilicet Aldegundis unara man-
tationis gratia ex monastcrio suo certis diebus ad sionem et eamdem beaiiludiiiem in regno Dci pro
cain venire consuerat, ut dulcia sibi invicem vilx raerilo laboris sui essent liabiturx, ad quam vide-
vcrba transliinderent.et suavem cibum coeleslis pa- licet beatitudinem perveniunt, sicnt scriptuin est:
tiix, quia adhuc pcrfecle gnudeiido non polernnl, < Alii sic, alii autem sic (/ Cor. vn). >
saltem sitspirantlo gustarent. Qux cum loci parvi- His divinis revelationibus oiiinipolenlis Dei fa-
taleni cernerct, pnttcasqne atlbuc saiiclimoniales in mula inslrucla, non inani jactanlia meiilem in su-
obsequio sororis inesse vidissel, humano pulsaia perbiam eleval, sed sese in arce huniiliialis custo-
affectu, quasi coinpaliens pauperlati illius, raagnis diens, tanto posl devotior ad rcfefendas Creatori suo
precibus suadcre ccepil, ul parvilalcm loci illitis gralias exstilit, quanto erga se ejus beneficia raajora
descreret, et ad stiuii) moiiasierium properarct. Scd cognovit. Et facta est eo instantior in bono opere,
oir.nipolenlis Dei fainula, plus appeleiis laboribus quo certior de proinissione. Interea omnipoiens
pro Deo rntigari, quam transitoriis luijiis viix Q Deus famulam suam divitius inlra se ipsnin latere
lionorihiis perfrui, iiullaienus coiisensit: sic quippe noluit, sed quanti essel apud se meriti, signis ac
mcltiebal p:<iiperlalis stix scciiriialcin pcrdere, miraculis dignnlus esl declarnre, ul posita super
sicut avari divilcs solcnl periluras divilias cuslo- cnndelabrnm lucerna claresceref, el raulium om-
dire. nibits, qui in domo Dei sunt, lucerel (Malllt. v). De
CAPUT XVIII. qua pnuca viriuliim liona quaead meinoriam redeunt
De miraculo coram eis divinittts oslenso. narrabirans, ut ex his paucis valeant alia plurima,
Nec prxlereundum est, quod oninipoleiis Dcus qtix fuerunt, pensari.
erga lainulas suas osiendcre dignains cst miracu- CAPUT XXI.
lum. Quadam namque dic, cum ex more ad xternx Captivos redimere disposuit.
vitx colloquia perfruenda invicem convenissent, rc- Igitur cum die noctiique in iege Dei medilarelur,
Ipente causa exslilil ob qnam pro ulililale raona- ei ardenler quaereret qualiter sibi lucra pielatis
sterii paiiluluin, exlra clauslra procetlere cogcbnu- augere poluisset, occurril in anitno ut aliquos ca-
lur. Euntes itaque el omiiibus pro quibtis icrant plivos redimere debuisset. Vocato ilaque uno puero
rite disposilis, cuni subilo ad nionasleiiuin rediis- cx ministris suis lulil pccunium, de qua ipsos ca-
13P5 VITA S. WALDETRUDIS. 13S6
ptivos rediniere cogitabat, et in stateram posuil, ut A venil magnis precibns ab ea deposcens, ul xgrolau-
cognoscere posset, an sufliceret ad hpc quod volun- tem lilium raanu sua langcre dignaretur.Chrisli autcm
lati sufliccre debuissel. Sed sicut scriplum est : famiila, ut eralmiscricordissiina, dolorihus maternis
Onini habenli dabitur, el abundabil (Mallh. xm), > compaliens, assensum prxbuit, manusque supcr
ci cccpil ipsa pecunia in stalera posila miro raodo seinivivum puerum humiliter posuit. Qui slaliin
crcscere et prxponderare. Qnod cum treinebundus convaltiil, cibuni polumque de mensa ejus accepit,
puer aspiceret, valde admiratus esl. Cui illa slatim el raaterna nbera, more solilo, suxit, cum jam trans-
terribililer prxcepil, dicens, ul dum ipse in corporc actis quatuor dicbus nullum omnino cibuin ore
viverel, lioc miraculuin nulli indicarel, videlicet tetigissei.
pertimescens, ne in virtute facli humano pulsala CAPUT XXV.
favore, inde in luo marcesceret unde foris homi-
nibus raagna apparerel: exeraplum eiiam magislri De puero nectlum baplizato ab ea curalo.
Dchinc oblatus esl ei atter puer parvulus etiam
sequens, qui ut nos ad viam Iraniilitalis instrueret,
semivivus et necdum baptismaiis unda perfusus. Pro
de se ipso discipulis prxcepil, dicens : Ut ea qux
Filius hominis qtio genitrix obnixis precibus implorabat, ut ejus
vidissenl, neinini dicerenl, quotisqtie
a inortuis resurrexisset (Malth. xvu). B mcrilis elintercessionibus saltem ab baptismi gra-
liam vivens pervenire raererelur. Cui inox Chrisii
CAPUT XXII.
divinitns famulu, divino atixilio frela, raanus imposuil, et
Quuliler calix a pttella in lerram fusus
fuerii replelus. cum signum crucis capili itlius impressissel, illico
Alio quoque lempore cum praedicla Chrisli famula otnne pucri corpusculum miro raodo, contremuit, et
Waldclrudis ad refeciionem discubuisset, una ex vocem emisil, oculosque, quosante clausos habebat,
puellis cellarium ex more ingressa, vasculum im- aperuii, et ex illa hora sanus effcctus, el post haec
plevil potu, ul Christi famutx prandenli deportarel; sacerdos ordinalus usque ad scneclutem in vila per-
sed cum incaute arabulans rediret, subilo pes ejus severavil.
lapsusest.Quxcum ipsovasculo corruens cecidit.et CAPUT XXVI.
polum omnem quera gerebat, in terrara fudit: surgens
aulem tremefacta, ad cellarium redire disposuit, Quod signa ad sepulcrum ejus haclenus fiant.
Sunl et alia ratitla virtulum opera ab ea mirabi-
ut iterura vasculum repleret. Scd cura repenle
liter gesta, qux paflim depereunte meraoria, et cre-
oculos ad vascutura rcvocasscl, ita in nianu sua ple-
scente oblivione, narrare nequivimus, partir.i com-
num invenil, ac si ex eo nec gittta quideni reci-
dissel. C pendio brevitatis transcribere non voluimus, ne
prolixa scilicel lectio fastidium gignerel.cum possint
795 CAPUT xxin.
legeiilibus hxc pauca qux diximus, el qux quolidie
/Egrum curavil. ad sacralissinias illius reliquias fieri cernimus, ad
Post hxc quidam homo cum quadain acgriludine testiinonium vilx
ejus abunde suflicere. Quid enim
niinium faligarelur, diuque jacerel afflictus, conligit est de vita illius mulla narrare, cum nunc usquo
ul qtiadam die in mentis excessu devenircl. Et ccce opus ad corpus ejus totvirlutura documenta?Cxcis quippe
vidit quasi ipse a dxmonibus traheretur. Cumque
ltiinen reddere, claudis gressum restiluere, xgros
iiimia vociferatione beatam Aldegundem ac sororem
curare quoiies ex lide petitur, ut vivens consueve-
cjus sanctam Waldelrudem inclamaret, ut earum
hoc indesinenler facere eliam apud morlua sua
merilis et oralionibus adjuvaretur, repenle de ma- rat,
ossa perseverat. Non est ergo mirura si in vita sua
iiibus ac poteslale eorumerep(us,conlicuit, el nullas ossa morlua in
emisil. Tunc bis aderant, ma- mullarfaceremirahiliterpotuit, cttjiis
voces insaniens qui
faraulx tol miraculis adhucvivunt.
gnoperesuggessil.ut anteprxsenliamClirisii
Waldelrudis deportari posset. Quod cum iinpclras- CAPUT XXVII. ,
sel, alque in cathedra positus ante eam delalus _ De felici transilu illius.
fuissei, raox Christi famula, ul eum nimia macie et Obiilaulem beataWaldetrudisquinloIdus Aprilis,
defectione affliclum vidit, misericordia mota, manus suscepla ab angelis, deducta in cceleslia habilacula.
in oralione exlendens super capul ejus posuit, ct Vivitcura Chrislo, gaudet ctira palriarchis ei pro-
signo crucis edito, omnem languorern, quo detine- phetis, exsultat cum aposloiis, triumphal cum mar-
balur, protiiuis fugavit, ita ut sanitati prislinx lyribus, xqua virginibus, socia confessoribus. Hanc
rcslituitis, statiui de cathedra qua illic tlevecms.esl, ergo nos, quibus possumus, precibus ac laudibus
surgeret ctainbularet, cibumque solito moresume- prosequamur, orantes ut nostri memor esse digne-
ret, qui jam triginta diebus (ut asserebant hi qui lur, ul nobis ille tribuai indulgenliam peccalorum,
hitnc deduxeranl) nultum oinnino cibum ore leli- qui huic omniuin laborum suorura prxmium largiler
gerat. reddidit: cui esl honor et gloria, laus et potestas
CAPUT XXIV. cum Palre el Spiritu sanclo, in sxcula sxculorum.
Ubi semivivumpuerulum sanilali resliluil. Araen.
, Die aulem dehinc quarla mulier quxdam cum filio
suo parvulo, grav! a-gr'ludine oppresso, ad eam
t*S7 PiHLIPPI DE HARVENGABBATIS BONyE-SPEl
PASSIO S. AGNETIS
796 Agncs sacra sui pennam Scriploris inauret,. A Ridct, olet, garril, Hos, thus avis ejus ra liortis,
Lingiiani neclarco coniplual iuibre nieani.
Ejus niariyriuin metricis depingere tenlo
Floribus, ut doceat passio scripta lidem.
Flornit urbs Romx prxmissx virginis ortu
El vetiit hocspcculotoia refulsit hiiuuis.
Orla puella novo respersil ltiinine Roniani :
Inclyia stirpe, tlccens ore, decora lide.
Ul stcllas scpelil siellans vihrnlio luiix;
Sic soeias roseo virgo tlccore preinit.
1'ot tloles in cain naturx gratia fudil,
Quod quasi iiiendic.ins post stia dona 1'uit.
Astra, liguslra, rosas, imitatur, reddit, nd.rqiial,
lguea, ctnra, rubens, luiuine,-fronle, genis ;
Prxfulgenl oeuli vclut astra, caput velut iris,
Frous quasi nix, facics ut rosa, dcns ulebiir.
Praeter lot specula dotuni prxfulgida, ciinctis
Nobilior lidei geraiua beavit eam.
Virgo qiiidcm sexu, vir in actu, flava capillis,
SCIISIIcann, bfevis corpore, niagtta fide.
Pro fitlei liitilo ciim Romam purpuratojus
Passio, post dccimum tcrtiiis aiiniis erat.
Qti;e duiii de sttidiis rcditum pnrat, hxret in illaui
Liiinine pra'1'ccti filius, illa placet.
illiciunl juvene:ii flos oris, lux oculorum,
Froittis lana, gcnx ptirpura, dentis ebur,
liiluiium jiivenis decor isie reverberal, inlus
Vulnerat, inde sibi pabuta stiinil araor
Ciirariiin muriniir sub pectore scrpit, ainoris
Vulnere fuscata lux rationis hebct.
Siiccinctusque tlolis, verbis, et niunerecarnis
Lilia virginexcarpere tenlat amans.
Siaiie prece inngit amur, dohis adit, arte fatigat,
Ntl prcce, uil doiiis, nil amof arte valet
Prxdia proinittit, forfnain jactal, genus efferl,
Non liabueic locuiii pfxdia, fofina, gcnus.
Hic anial, hxc odit; hic supplical, ilta repugiial;
llle dnt, haec spcrnit; bic cupii, illa ncgal.
Omnis conspirai rnbics in dninnn pudoris,
Sed inanel absquc nota floridus illc ptidor.
Stal pudor immolus, lit amor delusus ainantis,
El juvencm alloquiliir talibus illa sonis :
< 0 luibo pacis ! o dux nccis ! o pudor orbis !
Stipprime verba, inoras rutiipe, recede procul.
Quid das? quid speras? traid stulte seris? siue lucro
Munera sunl, sine re spes, sine raelle labor,
Me ligat atter ainaiis, qiicra prxponuni tibi, slirpisis Nain qnia fninoso rutilabanl nomine palres
Nobililas, formx gralia, culmen opum.
Ex cujus digiiis geinnins niibi vendico, tujus
Ex oculis lunieii, cujus ab ore favum.
In Ihalamis ejus, in mensis ejus, fn aulis
Ejus, plcclra canuiil, niel lluit, aslra raicaiit.
1388
MARTYRIS
Ridet flos, redolet llius, citharizat avis.
Hic est de cujus specie lunx rola, solis
Circulus, astrorura flamina, slupere solcut.
Lunares radios et solis fulgur, et omnes
Coelicandelas cercus isle premit.
Omnia stellarum prxclara monilia siiinuiit
Ex ejus spcculo quidquid honoris habent.
Ilic niea dilavil armillis bracbia, peclus
Cristallis, colluin torque, decore gcnas.
Cyi-lade niembra , inanuni gcminis, senis capui,
aiirc.-]
Sappbiris, nicnsain nectare, flore lornm.
Ilic est qui coelnm stellis, qui grnmiuc lcrrarn,
Aera ditavit alitt1; pisce fretum.
I Cujtis odor, ctijtis lacius, rujus decor xgros,
B
Sanal, defunctos susciiat, astra premit.
Isli rae voveo, sponsalia debeo, menteii)
Subdo, servitiiim prxbeo, servo lidein.
Qui ntilla iiivcum dcnigrat labe pudorein,
Sed caslo caslmn serval amore decus.
0 cnsti Sponsi cclebris dignalio, cnjtis
Osciilncastn, saccr lactus, honesius ninor !
Huitc sequor, bunc falcof, liiinc noctc dicque frC-
qtiento,]
Mcnie scquor, fateor ore, freqiienlo prece. >
Finis erat verbis, juvenein torquel ftiror, arigil
Ctira, dolor cruciat, fraus agit, tiril amor.
Cedit, abit, morbtnn siraulat, lolamque furoris
Illecebrain, febris nomine velat ainans.
^ Febriii) menlitur pectus, gena luinen, anhelum
Fit pectus, gena fil pallida, lunien hebes.
Consullo medico didicit paler omnia, nato
Blanditur, lenlal viscera, spondet opcm.
Surgit, abitque, preces ir.stillans virginis auri,
Asliptilans precibtis aurea dona suis.
Dando, precando, nihil venanlur prxsidis arles,
Pondere dona carent, devehit aura preces.
Foederis insigne quod priinodebet amaiili,
Cantlor virgineus se violare ncgal.
Qui sit amans, cujus Agnes colludat amori,
Prxfcclus famuluin consulit, ille docel.
liulical hic lanta dclusam fraude puellara,
Ut se cutn Chrislo foedusinisse putet.
o T\Totus ad hanc voccin judex hilarescit, el Agnx
Pntribus insinunl lianc necis esse reain.
Virginis, inferro vini sine legc limel.
Ul Chrisli servos Roraaniis puuial cnsis,
Lcx crat, hac judcx pallial arte scelus.
H.inc igilur jussil furor offerri sibi, votura
Jussis arridct; virgo vocatur; adcsl.
*5&9 PASSIO S. AGNETIS MARTVRIS.
Lcnit.clincrcpalhanc, modo blaiidilur, modo lcrret A Crini vifgineo se gralia lanla rcfiulit,
Nunc pluil itle preces, nunc tpnal ille miiiis.
797 Sed neque rore precura sinceras polluit aures
Nec mentein tonilru concutii ille suo.
Judex experlns se liltus ararc, videusque
Menliri domino semina, prodit in hxc :
Si tutis iile ptitlor velit hunc servare tnnorem ,
Ut celebres Vestx sacra, necesse libi est.
lllas Vesia petit quas candor floridus omal,
Yirgineas quxrit virginis ara inantis.
Exil in hxc virgo, < Lapidi non supplico, lignum
Non veneror, Vestam nescio, sperno deos.
Vesira equidcin Vesla lapis est, qtiam nomine falst
Mentilur vobis aurea forma de.im.
Non aliquo tleiias insigni consecrat illam.
Nec aliqucm sensura vila ministral ei.
Huic desunl nianuum lactus, lingux sonus, auris
Audilus, fronlis visio, naris odor.
Carnenecest palpans, nec frontevidens, nec odorans 0 felix Chrisli dignalio , quo duce taiitas
Nare, nec ausciittans aure, ncc orc loquens.i
Judex inquit: < Adhuc xtas pro te puerilis
Snpplical, et pcenx prolrahit illa moram.
Sed stcrili verbo quid tempora faltimus? Ecce,
Qux jubeo duo sunt : Quodlibct illud age.
Aul sacra jtissa feres, aut scorttim facta, pudoiis
lncurres raaculam , lota sacrata reis. >
Ula viri mentem responso vulnerat isto :
<Falleris , el sterili vomere litlus aras.
Candorem fidei neque carbo poltuet arx,
Nec carnis florem polluet ullus amans.
Clirisius uirunique sibi corpiisquefidemquesacravil,
Servans a macula corpus, ab hoste fidem.
Vir meus isle quidcm, cuslos meus, et meus auclor;
Vir meniis, custos corporis , auclor opum.
Chrisliis enini spes est, lux est, medicina suorum De redila juvenis comitura spes fallitur, ille,
esl; ]
Spes miseris, cxcis lux, medicina reis.
Hoc duce, me cerle nec frangil poena , ncc ensis
Terrel, nec vincil fraus, neque lurbo qualit.
Ilic esl qui lticem phxbxa lampade ditat, •
Ut lunx spectilo noctis bonorat iter.
Qui croceo flore ridentes purpurat hortos,
Frontle nenius crispat, messe decorat agros.
Ut brevibus verbis hunc depingam tibi, novit
Omuia , disponit singula, cuncta potest.
In litulos ejus quam lala sil area, lingua
Volvere, mens scire, scribere penna nequit.
Cuni metis bic Jesus lot dolum fuigeat auro,
Yestros nobilitat gratia nulla deos;
Dii veslri nec mentevigent, nec carne moventur,
Nec vil» spirant, nec deitale nitent.
Gressu , non pedibus, sensu , non corpore, laclu,
Non manibus, verbis, non lamen ore carent. >
Fax hnjiis vocis in flammara suscitat iram
Prxsidis, ad fac.inus compulit ira virum.
Agnem .icludi, tradi lenonibus, uri
Veibere, nudari veslibus ira jubel.
Parctttr : nudat manus impia vcstc puellani.
hituifum fallil nuda puella tanicn.
1390
Ut tolum c.orpus crinis obumbrel honor.
Tara celebris novitas animutn raoltire fureniis
Non potuit, nec eura causa pudica inovcl.
Sed nova prxceptis adtlens calcaria, servos
Inslimulal, cumulans post dala jussa rainas.
Ergo niinas sCqtiitur effectus, cceplt ad xdis
Imptirx cavcam virgo pudica trahi.
Ejus ad ingressum tenebras et sordis odorera
Fundilns emungit cella maligna foras.
Angelico Chrisltis cellain fulgorc serenat,
Luininis auctorem luraen adesse probat.
Angelus hic, ibi tux, odor est ibi, consecrat anlriin
Angelus, irradiat tuinen, adimplet odor.
Yirgo preces fundil, non fallunt vota precanlein
" Ut sacra inembra legat, palla refulgei ibi.
Qux sic mensurx carnis respondel, ul ipse
Angeticnm credas hic sluduisse inanum.
Luxurix syrtcs transnalat ille pudor.
Nuiltis enm detnsit amans , sed lucis adorans
Vibranles radios, quisque redibat ovans.
Jam jtivenum torpebat ainor, cum criniinis auctor
Advolat buc juvenis ad sua vota celer.
Ingressusque locum, sociis disjtingitur, antriiin
Sotus ivit, cinctus arle, furore, dolo.
Luminis ingressu vix uli cceperat, ejus
Verberal intuitum lucis mago sacrx.
Spernit amans (anlum decus, el nutlus bonoris
- Impertil litulos lam speciale jtibar.
Ignarusque morx raedii fulgoris abyssum
Impelit, et propius imperat ire manum.
Cumque sacram vellel mamuim lascivia carnem
Tangere, mors illuni sustulit iiltn srelus.
Non redit, hunc retinenl compede fala suo.
Cur tantum reditus juvenilis lorpeat, untis,
De sociis cellatn consulit, anlra subil.
Cumque vago cellam perlusirat lumine, funus,
Offendit, socios advocal, orat opeiu.
Adfuil hic omnis juvenum lascivia , clamor,
Exoiilur, resonant murmura, corda strepunt.
Fama novi casu patris aurein sauciat, ille,
Territus advolat huc urbe sequenle virum.
[) Indulget lacrymis oculus, cor cura raolestat,
Tingilur nubre gena, scinditur ungue coma.
Ora, locuni, mentem, perrogat, concutit, urit,
Lacryma, lingua, dotor, fusa, sonora , gravis.
Exstincium florem juvenilis corporis, Agnx,
Fraudibus assignal vox lacrymosa patris.
Impulal huic facinus veluli si virgo fuisset,
In juvenis morlera sorlibus usa suis.
Inlutit hxc Agnes : < Erras si sortihus usam
Nostram credideris in lua damna manum.
De lanta segete juvenum, cttr Angehis ultor,
Messuit hunc solum, congrua causa patet.
Perslrinxil menles juvenum lux ista, sed hujiis,
Mcniem non teligit liiminis hrj.us honor.
Qui tlum me grnviter impura tangerc dextra,
1391 PIIILIPPI DE HARVENGABBATISBON/E-SPEI
Nitilttr, cxctissil ullio digna nefas. >
798 Pfaeses in bxc : < Naium ntihi si cuin luce Non est atisa suis in virgine viribus uti,
resigncs,
Serinoni pondus res dabit isla luo.
Virgo sub hxc: < Opus hoc nierilis non debeo veslris,
Discrepat a vestra gralia lauta (ide.
Scd quia lempus adesl ut Chrisli candida virlus
Prodeat in lumen, quod peiis, illud habe.
Huic igilur cellx se sublrnlint illa jtivenlus,
Ul magis in precibus sira sltuliosu mcis. >
Dixil : ad hanc vocem subilo foris evolat omnis
Flus juvcnura, fundil virgo bcala preces.
Arridet precibus votoruin gratia , snrgil
Morluus , et dignos judicat igne Deos.
lluic sonal in lingiia Jesns , lmic Clnislus in ore
Est favus, in corde lumcn , in aure melos.
Res nova leraplorum cultores inciiai, urget
Mentcs cura , timor concutit, ira cremal.
Oinncs iu solam conspirant, hanc nece dignam
Clamani, el magicis artibus esse ream.
Palris perienianl animuin pro sospite noto
Gaudia, sedatur sxva doloris hiems.
Juni lorpet rabies , jam detumet unda rainarura ,
Jam dare vult veniam, jam parnt esse pitis,
Parccre vutt flori niveo, nisi lex , nisi vulgus,
Et nisi poniificura turbo repugnet ei.
Vincilur his pielas lanlarura Inrbine rerum
Fracia, nec ad finem raens pia duxil opus.
Nubilis inde tnnien abil iiinc onerans et honoraiis
Aspasium, legum jure, suoque loco.
Ail populi nuitim defleclens juris habenam ,
lttjtisle tractat prxsidis ille vices.
Quem duni vnlgnris rnbies de morlc molestat
Yirginis, ignibus banc imperat ille dari.
hnplcndo sceleri sacrifex accingilur, ignem
Suscitat, astipulans arida ligna rogo.
Siilphuris auxilio jejunus pascitur ignis,
Fervet et exiimlal flnmma cruenta nirais.
0 scclus! illa caro qux nullum noverat ignem
Hlecebrx,* mediis ignibus esca datur.
Nil lainen egit iu hanc prxsens cnmbustio, vires
1592
A Esl oblita suas nescia flamma stii.
Sed quasi compnlilur et miscretur ei.
Porro viros quosdam qui flainmas sulphiire pascunt
Igneus involvitin sua jura globus.
Qux stnpeo duo sunt; nequam dux, el pius ignis,
Arbiter injttstus , juslaqtie flamma fuit.
Igncscil sacrifex in pcenam virginis, ignis
Frigidus esl cl iners, nilqne caloris babens.
ln flamina; niedio , niiubo respersa superni
Ncctaris, his Agnes vocibus usa luit:
< lpse tibi laudum refero prxconia, vota
Persolvo, grates offero, fundo preces.
Cujus dulcedo, cujus dilectio , cujns
Gralia raunit, amat, lutat ab hoste suos.
**Te duce tortoris contempsi lora, Cnrybdini
Luxnrix, flammaeviin, juvcnuinqtie minas.
Inter lol Syrtes mihi factus es anchora , niillura,
Te diice, naufragium pertulil iste pudor.
Pro te, Chrisle, tuli lot amara, sed adde labori,
Digne respondens prxmia jusla meo.
Jain teneo quod speravi, video quod amavi,
Tango quod optavi, Iaela, quod emi, hahco.
Oris virginei vox ad Christum volal, ejus
Nares respergens thuris odore sui.
Posl ejus mortem sic lola molestia flammae
Torpuit, ut nunquam viveret ignis odor.
Ignis non ausus igilur spirare, lurorem ,
Dcponit, perdit vim , repiimitque minas.
~ Turbam conturbat nova signi gratia, signuni
Vidit et invidil plebs, freinituraque dedil.
In sceltis Aspasium plebs urget, tit ergo cruorem
liiuoeiiiiin gtadius ebibat, ille jubct.
Maturat facimjs tortoris dextera, pcenam
Esuriens arraat cuspis acuta manum.
Virgo cruore suo licloris inebriat ensem ,
Sanguinis effusi purpura pingit hurauin.
Agnetis raeritum triplex insigne venustat:
Munda caro, rosea passio, certa fides.
Agnum qtii mundi peccaium sustulit, istis
Virtutura titulis vindicat Agna sibi.

CARMINA
i.
Versus de aestruclione Romw.
(Soui Hildeberli Cenoraanensis. Vide Palrologix
t. CLXXI.)
II.
799 Rcsponsio urbis Romm.
(Vide ubi supra.)
III.
Versus de sponso adversus sponsam suam.
(Vide ilein in Ilildeberlo.)
IV.
800 Responsio sponsw.
(Exslat ubi supra.)
V.
Respousiojudtcis.
(Vide ibid.)
VARIA.
VI.
D De laudibus Samsonis.
Tange manus calamtim, Samsonis pingelriumphuin,
De cujus lilulis Gallica vernat humus.
Fasciculos tibi fac aliquos de floribus istis,
Ex his connecti sarcina magna potest.
Cereus Ecclesix, virluium regia, joris
Linea, discordum fibula , Samson ave
Declaras opere, quod splendes nomine forlem
Vivere Samsonem sxcula nostra stupent.
Cujus honos , cujus laus, cujus fama scrcno,
Terras infuiidunt himine : vive precor.
VII.
801 Epilaphium Urbttni papw.
Ilic vivenslux Urbis erat, nox morte peremptus.
Urbs slctil Urbanp stante, cadciitc cadit.
1395
Legeregens et pace fovens le, Roma, beavit,
Servans a vitiis intus, ab bosle foris.
Non flexii, noncxttilil, litinc non terruil unquam.
Dives, fama, potens, munere, laude, miuis.
Eloquiiim liuguam, sapientia pectus, houestas
Moresornabani, exteriora decor.
Ecce per huiic Urbs sancta patet, lex nostra trium- In terra degens ccelestia mcnle pelebas;
phai,]
Gentes sunt victae, crescil in orbe fides.
Sed citius rapiiur rosa qux plus vernat in borto,
Sic ct florentera fata lulere virum.
Mors hominem, requies animum, cislerna cadaver,
Solvit dura, fovel grata, profunda legit.
Vlll.
Epilaphium Ivonis Carnotensis episcopi.
Rcddidil affectus palrem, doctrina magistrnm,
Regtita canonicum; ponlificemque gradus.
Forraosum probilas, huinilem nalura, verendum
Vila scrcna, senein longa, pudica sacrum.
Praesule defuncto sua lollere mos eral otim,
Piincipis, hunc morem principis emil Ivo.
Hujus opem Ixstts, plebs dograata, frena tyranitus, Lcgibus ille dolos, armis compescuil hostes,
Sensii, egenus opes, pro grege vola Deus.
IX.
Epitaphium Senonensit eptscopi.
(Est Hildebcfti. Vide Patrologix t. CLXXI.)
X.
Epitaphium Antelmi Ciinluariensis episcopi.
(Vide ibid.)
XI.
Epilaphium Senecw.
Cura, Iabor, meriium, sumpii pro munerc honores, Ergo viri lanii casura gcniil Anglia, cujus
lle, alias post hanc sollicitate animas.
Me procul a vobis Deus evocal, ilicet actis
Rebus terreuis hospila tcrra vale.
avara tainen solemnibus saxis,
Corpus accipe
tibi.
Namque animam ccelo reddiinus, ossa
XII.
Epitapldum magistri Guilleimi.
radio
Gallia suspirat privata sereno,
Clariu» irradians sidera sidtis' hebi:l.
sine so!c.
Kox abilin queslura, sequiiurqtie dies
Fit sineGuillelmo, fit sine sole dies.
Flevit Apolloniuin sua Graicia, Roma Maronem,
Gallia Guilielinum lugel utrique patrcm.
Ejus prxclaret natu Normantia, viclu
meute
Gallia, Parisius corporc, polus.
XIII.
Epilaphium magislri Petri.
Lucifer occubuit, slellx radiale raiiiores,
- Cujus vos radius bcbetabal ut inferiores.
Illius occasu landem venistis ad orlum,
Naufragioque tulil veslrum ratis anchora porlum.
Malurus, docilis, pius, egii, prxtulit, emil,
Cursum, jus, coalum, lempore, lege, fide.
I In cujus casu palria tola cadit.
XIV.
802 Epitaphium magislri Lamfraci.
Yixisli, venerande Paler, sapienter et xqne,
Vixisti vivens, mors ouoque vita tibi.
CARMINAVARIV. !59i
A Inler divitias pauper, Lamfrance, fuisli,
Divitiis manans, paupcrum araator eras.
Per te florentes arles valuere Latiria?,
Gralia de vobis ecce tritiniphal ovans.
Tu latios orln, gallosque docendo levasti,
Te sibi priinateiu cardo Brilannus habat.
Exemptus terra sidera liber adis.
Sol Geininos denis obsederat igne diebus,
Prompsit lnna dies, nocte solutus abis.
XV.
Epituphium regum Jerusalem.
(Vide in Ilildeberlo, ubi supra.)
XVI.
Epitapliium Henrici regis.
B Anglia nunc hurailis, terrartim gloria quondam, ,
Flucluat, et merso remige mersa jacet,
Qux laudum lilulis tolo radiabal in orbe,
Eclypsim palilur sole relicta suo.
Quo pereunlepcrit, quo sospite sospes ageba
Otia, quo slabat slanle, cadenle cadii.
Placatis placidus, indomilosque domans.
Felix imperio satis est feliciter usus,
Pacis amans, clarus munere, marle polcss
Illius interitu decus interit, inlcreiintquc
Olia, pax, legura sanclio, jura, fides.
Jam frela navigio, fora raercibus, arva colouis
: Plebs patrocinio, clerus lionore caret.
P Jam reparat judex perjuria.bella lyrannus,
Fur sicam, prxdotela, celixque raiem.
Prxcipili casu prxcipitata cadit.
XVH.
Epitaphium decani Aurelianensis.
Corruit Ecclesiaesponsus, defensor honesli,
Mente Cato, lingua Tullius, arle Numa.
Pax raoritur moriente viro, discordia vivit,
opliina quxque ruunt.
Regnat nequilies,
Mors furil, arma sonant, rcrum converlitur ordo,
fit modo poslerius.
Quodque prius fuerat,
Servit libertas, cessal dare, sordet hOnesluin,
Torpent virtules, vis peril, ordo jacet.
Fraus superat, viget arabilio, dominalur Erynnis,
" Fit fremitus, crescunl scandala, bella freniiini.
pares et gesta liioruin,
Magnnnimos jaclare
Et nuinerare luas desine Roraa tribus.
Subdiderat Fabios aniniis, gravilale Cainilluni,
Aulum consiliis, unicus ille sibi.
Ilic dura jura colit, libertatemqitc luetur,
Transigil jnnocuum dexlra cruenta latus.
0 Mala mens, scelerata manus; consensio prava,
lcltis airox, audax irapetus, horrida mens.
Mors patrix,; mors illa fuit qux sustulit illtnn,
XVHL
Epitaphium abbatis Clarw-VaUis.
1 'Vide in Hildeberto ubi supra.)
«S.r; PIHLIPri DE HARVENGABBATIS BON/E-SPEl
XIX.
Camparatio ae Incnrnmione Domini.
Sol crysiallus, aqux, daut qunl<:ractinq'.iefigtirara
Virginei partus, crudiiiiitque fidein.
Si lingatiir aquis ct soli subjiciatur,
Scinlillas proferl intcger illc lapis.
Flninine sic abhita sacro, suhjcclaque soli,
Jusliiix peperit integra virgo Deum.
XX.
Versus de muncribus magorum.
Dal niagiis atirura, thus, myrrham. Rex suscipit Debeo tormcnla pcccantibiis ntl inala pronis,
aurum,]
Thura Deus, rayrrham qui morilurus eral.
Tlms orando dainus, aurum sapicudo sitperna,
Myrrham cumcarnis mortificatur opus.
XXI.
803 Ejusdem argumenii.
(Vide in Hildeberto, Palrologix l. CLXXI.)
XXII.
De triplici domo juslorum.
(Vide ibid.)
XXIII.
De triplki domo Itominum.
Trina domus nobis, lar, tumba polusque paratur.
Ligua larein, ligo sarcophagum, devotio ccelum
Praeparat, occasus comes in lare; verrais in urna,
Angeltis in ccelo, Lar pcenx, lumba sopori.
CoelumIxlitix, diversa sorte dicantur,
Culpa priora duo, dal gralia sola supernum.
XXIV.
Versus de rota Fortunm.
(Est Hildeberli. Vide ibid.)
XXV.
Qtiotl parum valent artes sine pecunitt.
(Vitle ibid.)
XXVI.
804 Versusde mala femina.
(Vide ibid.)
XXVII.
De divile cttpiinie et paupere avaro.
Quis divcs? Qui nil cupil. El quis pauper? Avarus. In speciem pasco visnm, nares in odorem,
Quid sapientis optis? Non velle et posse noccrc.
Quid stulti propriura? Non posse et velle nocere.
Qux dos malronx piilcberrima? Vila pudica.
XXVIII.
De ore, visuei mente.
Tres sibi convivas quasril, tria fercula prxsens
Mensa paral, sola nomine, trinn dalis.
Os, visum, menlem, pascil, jnvat, iiislruit cscis,
Piclis cxemplis, singula qtieinqtie doceut.
Os sibi vull escas, lactalur imagine rerura
Visus, in exeniplis fercula inenlis habe.
iEgris priraa, secunda pigris, sed lertia doctis
Mcnsa placet, vires, olia, dogina parans.
v XXIX.
Logogryphiel mnigmala.
Me variando nirais commendat syllnba trinn,
Piiniani dcinc raihi, pro conjngc pugno Laiiua.
139!)
i Si media caream, non indigeo medicina,
A
Si rapias fineni, noii esl in veutre ruina.
Qtiam resecnre snlcl cx arbore sxva securis,
Syllaba bina iuuiici, ex quinqiie notaiu liguris.
Vir fiel, si lu finem de noinine pellis,
A miitciur in 0,vix cst in raille pucilis.
Monies exctisi: lollalur niotilibus L. Si
Vivunl, iiicllificnni, qui possuut dicere, dicant.
Corda piiellnrum lascivis urgco morbis,
Veiie relro noiiien, loius iiiilii serviet orbis.
B rapta caream; dicar res apta colonis.
Cuitlam prxbet avi fnsciini nalnra colorein;
Illi sublrahe cor, albediue vincet olorem.
Ars fiinduin inurura pnritcr tectiun inihi jungil,
]
B Do mulelur in ha, piscem cuspis mea puugit,
Vita mihi ridet, juveuili gnudeo flore,
E catlal in liiliiluin, iiiraium fcrvesco calorc.
Dat mihi rima viam, diversa curro caverna,
Liltera prinia cadal, tenebras expcllo luccrna.
Dum volo, littera fit, volitans sum proxiraa Phxbo,„
Si caput abscindas, tibi rustica lurba placebo.
Non sine grainnia tamen scriploriiin scrvio pcitnis,
Verbo Roraaiio nonieu niilii peue bipcnnis
Sum scinlilla maii, qux beilis incito corda,
L niihi jungalur, jaiu duici pcrsono corda.
B vice R posita, si littera D rapiatur,
Piscis ero, per quem vivcns homo sxpe voralur.
Reges exornat ex piscis lincla cruore,
r L rautcliir in R natat in pede, garrit in orc.
Displiceo paci, lethates quxro ruinas,
S veiiatur iu E nautarura inergo carinas.
805 '" silvis orior, depellor in xquora flatu.
iN.railii dcinc, meo sulcabilur aura volatu
Ad me proineiiditiii inatcr gallinn taborat,
Uiu inulelur in Is, nie candida laua dccorat.
Sura cortex grani quein defert undiquc ventus,
P caicam, dc ine Itidct lasciva juveiilus.
Me pedc bis bino surainus jubet ire Crcator,
byllaba biua cadal sine ine lil neino viator.
A. de me luleris facies de ilore liquorem.
Stercora semper amo nequeo spectare seorsura,
Perslo quoil ante fui ouaiuvis sira versa retior-
0 suiu.J
Sex costis cl ter septem circumdor ocellis,
M vice T posila, ptilor feiiorque procellis.
Viniim polanti nascens de vile rainistro,
V forineiur in E, stnn noiuine pleua siiiis.ro.
. Suin fluvius Troix rcgio me Troica potat,
X pellaiur ab S, nie Chrislus iu aettieredotat.
In queradam me Pythagoras divisit hiatuin,
Ara mc dupliccin rilus paral iste uieatuiu.
Ainpleclor corpus vesles astringo fluentes,
Z,overlatur iu M, succendo cupidine inenlcs.
Teste souo duplex sum simplex lesle figura,
Priniaiii conjugo pariera cum parte fulura.
De lignis lexor, rae fur aperire laborat,
M coiijunge inihi, mc dives avarus adorat.
 1397 INDEXRERUM ANALYTICUS.
Terue terna sonat in eadein lillern parte.
Terlia sexlx, quinta secunda', priinaqiie quartx.
ln lauro residcns bis,sex volilare co.umbas,
Aspiciens dedit hiinc forte coluinba sonuin.
Si numerus duplici bis cresceret ordinc vesler,
Esselis cenliim me volitante siniul.
Ul te non latcat volitantis siimraa cohortis,
Ex triginta tribus consliiil illa cohors.
Bis sex convivis his senos divide panes,
Cleris, agricolis railitibusque siinul
1398
A Liba duo clerum, libi pars quarta colonuin,
Dimidius panis mililis ora cibet.
Ut tol sinl hninines quain pnncs, sinl tibi qtiinqno
Cleri, ruriculiier, duo, solus xqucs.
iEdificat cenluni graduum cotlectio scalam,
In primo residet sola columha gradu.
Posl binx volucreS) tres poslea, qnatuor inde :
Cenleiios nuinerus ordinal iste gradus.
Consului suinmam cum qiiinqiiaginta colurnbis,
Quiuuue coluinbarura iniltia siininia lcnct.

INDEX RERUM ANALYTICUS,

A in tribulationibus,668. Apostolorumpotestas,440, 55L

Aarontypusepiscoporum,586.Idem est qui idolumfa* deerat, pturarumreprehensi, 464. Apostolisnihil habentibusnil
bricavit,680.Aaronususest femiualibusflineis,421.
Abiasrex reprobatus,367.
Abigailin flectendoDavidprudentia 801.
AbrahseacSaraecastitas, 518. -
Absalonfuit ligurageneris humani,323. Absaloncom-> 578.
rnisitinceslum,616.
AcbamfiliiCarmipunitio, 532.
Activavita, 522.
Adamscienterac voluntariepeccavit,573.Idemse excu-
savit de peccatocommisso,670. Quomodoscierit bonum bris,
et malum,490.Adamsibiet nobisvere nocuit, 254.Adam res 371.Doctor
pcenitentiamegit et salvatusest, 358 elseqq., 498. Adam
JOmo.iofaerit seduclus,516,552.
Adolescentialibidinibusobuoxiat,469,
Adolescentularumqualia sint ingenia, 119.
Adoratioqua B. JoannesadorarevoluitAngelum, 193.
Adulalioperniciosumest et damnosumveuenum, 536,
557, 598.
yEgypliosrecte spoliaruntIsraelitse,531,852.
/Etatumsingularumgeneris humanicousideralio,340,
430./Etales hominissunt sex, 490.
Ager rcgaliumsepulcrorumquisfuerit, 377.
Aldegondivirgini velamen impositum, 7 19. Aldegondis
pra;est Malbodiensimonasterio,790.
Aldelrudiset MaldeberlhafiliaeS.WaMelrudis,772.
Alnensismonasteriiconstruclio,776.
Aloes virtusac proprietas,229.
Amandivita, 709.
Amantiumin loquendoeclipseSv191,
AmareDeumomnescuremus,259.
Amasiasrex malus,567.
Amatorumlascivientiumastutia?,566.
Amazohesicminaliahabuerunl,425.
Ambitionenil agendumsed electione, 390.
Amicitiautilitati prsefereuda,530.
Amicobenefaciendum.624.
Amor quorumdamnon ordinatus, 1G6.Amoris divini
virtus, 168.Amornaturalisnon est prohibitus,256.
AnachoreUemonacbi,459.Anachoretxnieliorescceno-
bilis, 460.
Anaglyphaquid sint, 297.
Ananiaeet Saphiraemorsquare, 184,190.
Angelorurabonorumscientia qualis, 413. Angelisca- canticorumhabent Spirilumsanctum pro auctore prima-
dentioushomines succedent, 165, 185. Angelisimulto- rio, 288.Pro secundarioautemSalomonem,104,187,
tum sciunt,173.Angelidati custodeshominibus,189.An-
geli mysteriagratiaenon sciunt vi suaenatura3sed solius
gratise,258. Angelorumlocutio,543. Angeluscur Tobias
ductor,curque dixeritse esse AnaniamAzariaemagnili-
lium,500.Angelorumuon omniumcasus, 251, 655.
Angustia?significanturper tenebras, 674.
Animamuliericomparatur,672. Anima appellatur coe-
lum, 690. Anima loquax assimilaturavi discolori,557.
AnimsesanctorumvidentDeum, 137.
Antichristifacinora,477.
Apissignumvirginitatiset fecunditalis,719.
Apogryphumquid iinportet, 745.
Apostataquis dicendus,479.
Apostolidicuntur adolescentulse, 188. Apostoli custo- las obedientifejuncta,486.
dcsmurorumHierusalem, 559. Apostolorumconstantia,
562.Apostoliusi sunt solcis,552. Apostolorumgaudiuai
Apostoliidiotaeassumpti,403.Apostolide ignorantiascri-
418. Apostolivixere c.celibes,429, 450.Apostolis
convenientiaproecepta,429. Apostolorumfugain adver-
sis,630.
Aquiladuas Scripturarumsacrarumtranslationcsfccit,
Arcafuit figuracorporisChristi, 586
Artiumliberaliumlaus, 411.
Atlienarumlaus ex philosophia,587.
Atlasfuii aslrologusmagnus,586.
Augustinusquadragintaannisexercitatus in sacris !i-
egregius,372.AuguSUiiivila tota ac ino-
ejus, 691et seq.
AugustiCassarisiuCinnamclementia, 614.
B
Baculuspastoralisquid signiOcet,61.
Babylontypus inferni, 654.
Balneavitandamonacho,455.
Baltildisuxoris Clodovairegis liberalitas, 789.
BaptismusJoannisdiversusa baplismoChristi, 440.
Baptizandorum unclio, 155.Baptizanscur in iontemin-
sufflet,578.
BarisiacumdonatumB. Amando.727.
Bavo(S.) inmonasterio vivit, 717.
Beatitudonulli tribuilur in hac vita, 177, 260. Beatitu-
do dalursolisbeue viventibus,302.
Beatorummortes diversae,72.
Benedicttis(S.) non legitur fuissepresbylcr, 449.
Benefacieudumingralis, 611.
Bernardus(S.) cliarussummopontifici,41.
Blandiniimonasleriiconstructio, 717.
Bona Spesgaudetpatrocinio B: Mariae,132. Bona spi-
ritualiacommunicatanon minuunttir,400.Bonimalissunt
aii salutem utiles, 200. Bonorum mcmineris in cousola-
tionemn)alorum,142.
G
Cadnmslitterarum deporlator,586.
Calixsignitieatpassionem, 79.
Campanarlirn usus, 582.
Canislingua,verba Sapicntis,558.
Canlicacanlicorummulti exposuerunt, 101. Cantica
564.
Capreseinstinctusnaluralis, 171.
CaplivusIsrael, 650.
Caro Christi quotidie immolatur in altari, 302, 507.
Carneet sanguineChristisatufamur,305.
Carnalesaffectusvirtuli contrarii,660.
Cedarquis fuerit, 327.
Cerasususnoh fuit in labernaculovetere, 572.
Cervorumconnatantiummirusinstinctus,171.
Cliaritatisvisac efficacia,280.
Charitaspraecellentiorfideet spe, 149.Charitasest vir-
tutum claritas, 65. Charilate omma fiunt communia,83
Charitasest radix omnismeriti, 314. Charitasdicitur cal-
cultisignitus, 595.Charilasest finis praecepli,544. Chari-
Chrislianusquis consendussit, 47fi.
Christusvoxcst Dei ct aominis, 117. Christusut cou
1399 LNDEXP.ERLM ANALYTICUS. IKiO
crpuis ex Spirilu sanclo,21. Chrislusquomodopassiones Dollo comos,cst judex Toriiaeensisa rcge Galliaum
nostras assuinpsit,21, 22, 25, etc. 25k Cltristtiscouceptus constitutus,718.
ex verosemine H.Virginis,28.Clirisiussinepeccatoorigi-
nali. 163. Ut quidem solns sine peccalooriginali, 167. E
Christusin quo miuor angclis, 165.Chrislusdiciturmale- Eboris virtus, 505.Eborisfrigiditas,299.
dit-tus,35t. C.hrislus n onosl merittis iiiiionem hypostali- Ecclesia dicitur ctclttm,690. Kcclesiavetat quosdam
cam, 362. Christus incaruaUisin sexta nniiitlia:tale, 688. matrimoniojuugi, 301.Kcclesiaeallitudoel laliludo, 3111.
Christtis ioria scxla morlims, 688. Christus qua ralione Kxlraecclesiamposittisnemosalvalur,293.Kcc.lesiacon-
appellelur lapis, 689. Clnislus appelfalur Agnus, 601. peecalores,537.Kcclesiaesl niia, 689. Kc-
Chrislusdictus cst rcx, 501-.Chrisluscl Mariavirgines, tinetquosdam closiaappellaturparadisus,568. Kcclesiaeprimitivsepor-
428. foclio, 442. Kcclcsiaeadversalur dsemon,445. Ecclesiae
Cislercicnsisordo evigilat,466, 483. unioquandodissoluta,445.EcclesiaCliristi,mcrilo virgo
CivitasJud;piest anima, 565 noiniiiatur,428.Kcclesiaslaelibri scopus,564.
Clanevallensis nionaslerii laus, 485. /EligiusaliquandoaulictisLotliariiregis, 714.
Clemenlial)ci perscveral muiitltis,297. CiemcntiaAu- KllicicnsponilurinScripturaaliquandoproipso effcctu,
gtisti Caesaris,6 14. 255.
Ctericalisordinispnerogativae,464. Clericalisprofessio KglonopprcssorIsraelis, 684.
deserilur obcausastlttas,479, 480. Kleclioneomniaagendasunt, 590el scqq.
Clericusquis, 475.Clcrici ctir dirli sinl saeculares,f,85. Klecloruinsuspiriaad coieslia, 690.
Clericorttmaucloritas, 86. Clericorumordo antc ordinem Eloplianlisfrigiditasmira, 501.
monacborum,386, 458. Clcrici a levjtis figurati, 387. Eliphazsuperbia,662.
Clcrici dcbrnl csse sancli, 387.Clcrici palres monacho- Elizabelhprophelissa,949.
rtim, 439. Clcrici cummonacho disputalio, 466. Clorico Klizabelhae sanctaetrimestriscrvivil S. Yirgo,150.
licet ad monaclialumtraiisiro, 481. Clcrici sunt ecclesiae Episcopi dignitassupra simpliccm sacortloteinol abba-
dottipstici,401. Clerico igunrantia eulpabilis, 403, 406. tom, 59. Kpiscopumreddit coiispicuuniipsasanetilasvila;,
Cleiiei claustralcs abstineant ab cxlcriorihus negoliis, 59. Episcopiin Aaronrepraescntali,586.
406.Clericisquaedampraeceplapropria, 413. Clerici caj- Kquilarelicet etiam mnnachis,472.
teris perfecliores, 414.Clcncoruin juslitia in quo, 415. Ksdr.ts sacrarumreparalor, 588.Iuveulor
Clericorumstatus periculosior statu monachorum.458, litlerarumScripturarum Hobraicarum,585.
467. EssenliamDei nemomortalisvidet, 177.
Coenobilae monachi,459. Eucliaristisecoufectio,469.
Columbaevirtules ac proprietatcs, 262. Kucratitaeaiunt primumhominemesse damnalum,590.
Concupisccntiasuperatur, scd non morliDcatur, 1 4 Eugeniafactainstar moaachi,ac taudcm abhas clliicla.
Confessione juslilicatusDavid, 521. 449.
CoujugiuinqtiibusdampcniUis inlerdicit ccclesia, 301. Evainnocensquomodoconcupissetet pepcrisset, 11,
ConsiliumDci immulahile,200.Consiliapro Iraciatione Kxsultareet laetaririilferunt,125.
rcrum variarumvaria,712. KzechiaeIacrymae,642.
Consuetudoaltera natura, 665.
Contemplantium mentes quales esse dcbennt, 256.
Conlinensdebct csse ministeraltaris, 428. Faciei decoraeac venustselaus, 186.
Corlapideumct carneumquibusconvenial,676. Kamapudorislubrica,437.
Corripicndisuperiores cum reverentia debita, 111. Faro(U.) Meldensisepiscopus,715.
Corripientltisproximus,686. Feininalialinea Aaroni imposila, 421. An feminalibtts
Creata simulomniaquomodo,4, elc. tisi s.ijjtIsraeiitae,421 et seqq. Feminaliageslanl licno-
Creatttraintellcclualis cur dicalur caium, 2. Crealura diclini forasmissi, 421. Keminalibusnon usi Scoli tem-
i.Shnalistlicitur sapientia, 5. Creatura omnishominiuti- poreaucloris, 421.
hs, 545, 688.Creaturaomuis tlobelUeo obetlienliam, 4 86. Femur dextrumet sinistrumquidsit, 686.
Curiosuscirca aliena solet esse ncgligois circa sua, Ficus naturs, 182.
332. Fides Ccniurionis,495. Fidcs bonaac utilis etiam pec-
D calori, 564.Fides dicimresse domus,203.Sinefidenemo
justus esse potesl, 165. Fides et spes sine charitale non
Daemonesnon cognoscuntgraliamacmyslerium adven- prosunt, 293.
tus Domini,174.Daemonum scientiaqualis,417. FiliusDei et non Pater nec 'Spirilus sanctus redemit
Dagobcrtus successitLolharioin regno Galliarum, 7 17. mundum, 559.
Dagobertus uxorem suam abjicit pellice assumpta, 720. Finis bonaevitae,mclior quaminitium, 566.
Dagoberti liberalilas S. 752.
crga Gliiflenum, Dagobertus Fortitudonocelsine prudcntia,506.Fortitudocompara-
reprebenditur a S. Amando, 7 20. Dagobertus S. Aman- tur juveni, 500.
duma regno ejccttimrcvocat,cl fi.iossuos ab ipsobapti- Fortunaevoxauribus Christianisingrata, 15.
zari cural, 720, 721.
Damnationisvox varie sumittirin Scriplura,550. G
Damoniset Pylliiaeamicilia,595. Gandensesaliquandoidololatrae,717.
David gravitcr pcccavit, 321. David juslificatusest, GandcnsesaedificantmonasteriumS. Petri, 717.
521 David persecutionempassus a subditis sibi, 616. Gastrimargiae incommoda,456.
DavidfiguraChristifuit, 524.Davidin juslilia fuit landem Gelbiemonlismaledicliocujus rei figura, 598,
consummalus,567. GerlrudisNiveallensismonasteriimaler, 725.
Debitoribusdiinittendum,616. Gladiusrfeorosaedisciplinaesymbolum,686.
Decalogiiiidispcnsabilitas, 555. Glorialiobonorumet de bonisnon mala, 142.
Dcnarii numeri perfectio,509. Grseci s ine uxoribus non ordinantur,455 <
Desidcriabonanonnunquamdiffcruntur, 140. Gratiaquaedampraecedens,3, 116, 120. Graliaetractus
Dcsperanlis mtilierismirae actiones, 740. suavitas adumbratur,121. Gralia dat efflcaciamoperandi
Detractiofamiliareviliumetiamreligiosis,744. 122,158.Gralia facildona Dei appellari et. esso
Deus consiliumnon mutat, 200.Deus non vidctur a bonum, 182, 191.Gratia est meri.tiradix, 197. Gratia
morlalibus,260. Deus omniacognoscit,284, 607. A Deo homiiium, Chrisliest manusefficaxSponsi,242.Gratiaeomnebonurr.
ol.per Deumoppramttr,280.Dottsquo sensu neminipar- ascribendum,524. Gratia cur sic appellala, 510. Gratia
cat, 630.Dci tacittirnitasac dissimulatio,503.Deus verbii appellalursibilus, 577.
malerialibususus, 516. Gralitudinisexemplaenarrantur, 597.
Diaboliinvidiaet fraus, 158.Diaboliinvidiamors venit
in mundum,256. H
Diaconiofficium,469.
Dignitasquaecui utilis, cui inulilis, 59, 89. Dijjnitas Haslile virgsepastoralisquidsignificet,62.
cattsaruinae,598. Henochprimusomniumscriptor, 585.
quibrisdmiestDeumnominanliir 119.Dili- Hieronymus(B.) fidelistranslator,577.
Diligontcs adoloscontulae,
gendttsDeussuper omnia,520.Diligili.osDcusaiilcquain Hilarius(B.) est auclor librorumde Trinitate, 25.
eum diligamus,193. Hirundinisnidificantissolertia, 489.
Dina figura anima?,542. Holocaustioflerendiritus, 426.Holocaustumquidsigni-
Disciplinaerigor significaturgladio,243. 686. ficaverit,426. Holocauslumunicum saprificiumsacerdo-
Discrclioad omniacstnecpssaria, ttim, i26.
Dispensarclicot ex catisa,355. Homiridiumquibus casibtislici.ljim,853.
Pocere alios quibuscouvcuiat,402. Homo vetus cl novus, 670. iiominisctealio quo die
 «01 1NDEX REIIUM ANALYTICUS. HG2
ficta, 6, 7. Hominesl.otsa vanu. quot angeli ceciderunt, Lux prosperitateirfsignificat,674.
165.Homocurfiiorit creatus, 492. Luxuriaeobnoxiijuvenes, 453.
Hornutuma DagpbertodonatuinS. Ghirieno,752.
HugoabbasElnonensis,758. M
Humilitascustos virtutum fidelis, 229. Humilitasqnae-
dammala,619. Humilitaspromovetingenitiin,549.llitnii- Macerirodoseriplio,185.
litas utilis ei qui vult aliis esse utilis, 686. Huuiilitas Maculapeccatiqttid, 218.
dignitatijungenda,397. Magorumadoratio,561.
MaldebertafiliaS. Waldetrudis,752.
I MalitiahominumDeus bene utitur, fC7.
Ignoranliaqusedaminexcusabilis,402. Mammarumet uberum discrimen,224.
Imperleclionon estin operibus Dei, 8. Maniiatorumtria gettera, 551.
Impiiperversitas,550. Mandragorae specios,273.
Imprudenlianoxia, 507. MariaquomodoChrisli Dei mater, 21,22, 23,123. Maris
IncarnatussolusFilius Dei, 253. virgo ftiitmartyr, 69. Mariavovitvirginitatemprima,107,
IncarnationemFilii, Pater, Filius ct Spiritus sanctits 147. Apnstolus docttit mysterinm Verbi incarnati, 120,
sunt operali, 253. 128. Mariaecaro penitus ab onere peccati levigata, 121,
Incesluosorumapud barbarospunitio, 616. 203. Mariamulierumpulcherrima,139. Virgopermansit,
lngratis benefaciendum,611. 304.Mullosrelro annosa morte Christi vixit, 151. Maria
Ingratitudopunitur, 615. solo Chrislo iuferior, 177, 263. Maria mortalisnon vidit
Insulaedescriptio,602. divinamessentiam,195,260. Mariaquibus benevolentiam
fntelligenliarerum a Deo est, 10,11. exhibeat, 216.Marianullam percepit voluptatem carnis
Intelligere oportet Dei voluntatemeamquefaeere, 258. in Christi conceptione,254. Mariafuitsine peccato, 215.
Intentio est operumcaput, 270. B. Mariaecorpus est in coelis,285. Mariaper gratiamest
Invidiadiabolimorsvenit in mundum,256. electa Dei mater, 262. Mariaelaudcs quantae,265.
Invidiaemalum,505. Marinaeffectamonaclius,449.
Invidorummores, 153. Materiajinformisnominavaria, et quare, 5.
Ira Dei quandoquesalutaris,ostquerrisericors, 080. Maurontus(B.) tonsuralura B. Amando,719.
Isaiascur ambulavitnudus, 422. Melin sacrilicio,575.
Isis litlerarumin /Egyptoinveulrix, 583. lsidis simula- Menslritalaimmundasectiiidumlegem, 488.
crum, 585. Merelricisfraus, 505, 506.
Itta Pipini uxor velamensuscipit,724. Merita prima dantur gralis, 251.
J Mililisin caplivamvirginemcharitas, 594. Militesquo
animoad bella procedant,500.
Jericho muri corruunt, 581. Miraculorumfaciendorumtempusa Deo notum et ordi-
Jesus fijiusSiracauctor libri Ecclesiasliei,38». natum, 737.
Joannes Baptista non baptizavilbaptismo Christi, 441. Misericordia quaedamquid sit, 113. Misericordiaerga
Joaimes Baptistadicitur arundo,3ii, 539.Joanne Bapli- seipsumpraecipua,428.
sta nullus major, 441. Joannes Evangelista descenditin Monachatusnonest clericatu perfectior, 451.
tumuluminstar dormicntis,68. JoaimesEvangelistare- Monachorumfonset origo, 444.Monachicur sic appet-
licta sindonentidusfugit, 68, 70. Joannes Evangelistare- lati, 415. Monachifugiant dignitates, 446. Monachdruin
cubuitaupra pectus Domini,465. habitus incultus,446.Monachorummultiplicatio,446.Mo-
Jonas cur Ninivenire delrectarit, 636. nachi pauciolimad sacerdoliumpromoti, et cur, 447, 448.
Josephobjurgatsuosfratres, 608._ Monachusbaptizet in necessitate, 458. Monachorumtria
Jovinianusmonachuspessimus,454. in j£gypto, 459. Monachuscur dicatur clericus,
Jubilaenmapud Hebraeos,582. fenera
71. Monachussuo officiomale functus, 475.
JudaeiverbaChrislipervertunt, 445.Judaeinobis ulile.s, Moniliaunde rlicta, 268.
275. Monogamianecessariaei qui vult ordinari, 434.
Judas Machabaeus qualem habuerit militem, 499. Morsinvidiadiaboliintravit in mundum,236.
Judas Iscariot'1avarus, 188. Judas Iscariolh aliquando Mortalessumusomnes, 659.
amavitJosum, 374. Mortessunt varise,70.
JudiciaDei mirabilia,563, 566. Moysesin yEthiopiamprofectusbelli gratia, 422. •
JudictiniIsrael numerus, 688. Mnndipueritia, 495. .:
Judith virtusac fortilurio,679. MuKeiiuIa quid sit, etc, 148,149.
Jugum unde diclum, 497. Myrrhse et amaritudo, 152,205,229.
vis
Justitia scientiaeconjungenda,409. N
Justus aliquandocadit a juslilia in iivjuslitiam,574.,ln-
storum persecutiones,609. Justi sunl saeculiconlemplo- Nabuchodonosorjubet erigi statuam, 548.
res, 542.Juslus remunerator est Dcus, 194. Nardusquid, 150, 228.
Naluraeinconfusaein Christo,256.
L Nemrodtyrannus,555.
Laborquando utilis clericis, 408. Noomeniaqtiid, 682.
LacrymaeEzechiaeregis, 642. Nicostrala decem et septem litteras Latinis tradidit,
Laicorumvita per lac designata,432. 588.
Latinaelinguaelaus, 85. Ninivitarumsalutarisconversio,657.
Laubiensismonasteriifundatio,776. Noe solus cum suis liberatus a diluvio, 495.Noe pri-
Lazarisolutio, 440. mus vineaeplantator, 493.
Lectorsit prudens, 25. Nnmerioctonariimysterium, 261. Nnmeri senarii de-
Legi just» obediendum,486.Lex Moysifuit dura, 113. scriptio, 688. Numeriseptenarii perfectio, 881. Numeri
Lexvelus intelligitur pernovam, 182. Legis veteris et sexagenarii perfectio,261.
novaediscrimen,413. Nuptiis cur interfuerit Christus,450.
Levi decimatioquid significaverit,12. o
Levitaefiguraveruntclericos,387.
Liber de libro ritaedeleri qnid sit, 200. De littera O dicuntur multa, 288.
Liberumest arbitrium, 3. Liberumarbitriumest in d»3- Obedientlumlegibttsjuslis, 486.Obpdienssit fortis et
!nonibus,"545. prndens, 504.Obedire parentibusnou semper bonum,7.8
Lilii figura, 160.Lilium quidsignificet,160. OGedienliaAbrahae,487. Obedientiam exhorrescit dae-
Lingnarumgralia apostolisdala, 554. mon, 499. Obedienliarespecludurorum, 499.Obedientia
Liilerarumsalvatioper columnam,584.Littera Pytha- quorumdam est nodosa et scrupulosa, 159. Obediemia
gorae,587. Litteraecur dictaeliberales, 8i. Lilterae unde perfeclonim quae, 558.Obedientia charilati adjungatur,
riicantur*582. Litterse ponuntur aliquando pro verbis, 486.ObedientiaDeo praestandaqualis, 486. Obedientiae
582. praemium,487.
LiviaeAugustsesanum consilium,615. Obitussanctorumest natalis eorum, 289.
Locutiofit verbis vel signis, 545. Locutionis circum- ObsletricesjEgyptibenedictae,543.
slantise,559. Oculiesuriem suamhabentet nutrimentum, 192.
LothariusGalliarumrex, 714. Olei natura, 305.Olei proprietates, 573.
Lumborumnomine viUepraesentisafflictiointelligilur, Opera sex primorumdierum recensentur, 6. Operabo-
123. na non tam uostra quam Dei, 27.
f I(io LNDEX.UERUMANALYTICUS ua
Orandnmpro suporioribtispolestalibiis,83. Redimendi gencris lmmanimodus paucisaute notus,
Orationes saiictorum, 537. Oralioniselloclus per pcc-
lalum impeditur, 627 Orationisvis. 68').Oratione.habc- lteges a vitiis alieni, 671.
tur Scripturarumuotilia, 407.Oralionesbonorumprosunt Rpgmimcoelorcmlabrranlibnsdatur, 560.
malis,200. Kegulaemonaslicaesubsit prselatontmvo;untas,535.
Oidinomnon maculat personaevitium, 435. Ordines Religioside ordine in ortlinemnon inigrent, 44, 513.
aliquando sibi invicem iitvidentos, 46. Ordoin re servan- Reliquiaesanctorumvalent mortaJihus,737.
vius, 451. Ordo sacer nee fugiendus nec ambiendus, 595. Rit-trudis (B.) cum B. KusebiaMarlianis,716.'
Ordinesqui non saeri, 469." Koina,itluslris scienlia lifleraruni,188.
Oriens pro justitia, 547.
Origenes se castravjt,45G. S
Origitialepeccatumcur sjt appellatttm,12, 21. Sacordotummapus chrismate sacro unctse ut corpus
Oste non peccavit ducendomuliurem fornicariam,561, Cbrisliet sanguiiiemconsocrent,58. Sacerdosdicitur an-
533. ;, gelus Dei, 65. Sucerdotumveteris legis nulli polygui.i,
Osculnmsignumamicilise,5C6. 455.Sacerdotesducibuset principibusdigniores,459.
Olhouijl salvavit Isracl, 681. Sal infaluatumquid, 580,
Otinmipiriluale decet superiores in Ecclcsia,170. Salomonante scripsit libros sacros, qtiam sequeretur
Oziaepuuitio, 459. Deos alienos, 579. Salomon composuitEcclosiaslen, pa-
rabolaset canlica,564. Salomouputatus ftiit Messias,575.
P Salomonauctorlibri Caiiliconim, 187,288. Salomonnou
Pacis fructusinter clericumet monachum,482. in omnibusest figuraChristi, 561.galomoumulta rnalaac
Palamcdestrium lttterariimrepertor, 586. bona fecit, 505. Salomoirisincoptirteiitia,577.Salomonis
Panis cst typtisdiviiiaiScripturse,549. ds.mnaljoacreprobatio, 561 etseqq.
Parabolarumauctor est Saiomon,et operis illius quis -Samsonismors, 534.
scopus,564. Samuelischarilas,497,
Parisicnsisuniversitalislaus, 17. Sanctisunt honorandi,555.Sanctorumorationesacsuf-
PassionesassumpsitChrislusnon ex defeetu et ncces- fragia, 557. Sanctorumvirtus semperimitanda,non acttis,
sitate, sed polestate, 25i. 713.Sanclorumrelipiiae honorandae,737. SanclorumNo-
Pater ingenilusgeuitum dedit naturaliter Deum esse, vi Testamenticumaliis collatio,445. Sancliqui, 444.San-
118. clorum conversatioutilis, 461.
1'alientiaelatts, 77. Patieiitia Dei, 600. PatientiaTobite, Sapientiaeet Eccle>iast* libros edidit Salomon, 105.
678. Pax non est impio, 661. SapientiumGrseciaeseptem,nomina, 587. Sapientiaquse-
Paulus facit mtiltossequi Clirislum,73. B. Pauli conti- dam vera qusedaminsipiens, 412.
nenlia, 434.B. Pauli Kpistolsequomodolegendse,457. Sarabaitaemonachi,458.
Paupertas qusedambeata, 15. Paupertate emitur Dei Salanassolvetur aliquando,190.
rognum, 237. Pauportatis voluntariaemerces, 416.Pau- Saul non occidenlis Agag poccatiim,555. Saul porse-
portas nullisin Vcteri Tostamenlo injuncta, 417. Pau- quitur Davidem, 609. Saulis infidelitas, 622.*SauiUiu
pertas aliquandostttdiisitiimica,405. Abimelecsaevilia,624.
Peccata ftierunt causa djluvii, 492. Peccali servitus, ScalaJacobfiguraduornmTcstamentorum,292.
685. Peccati gradus, 638, 662.PeccaliDeus auctor non Scholacuirei comparanda,88.
cst, 74.Peccalum dicitur talentum, 614.Peccatum mors Schotinon usi fgmjnalibus,421,
esl animse,664.Peccatumorjgir,ale in omnihomine,234. Scit Deusomnia,284.
Peccatumoriginalequomodocontrahatur, 551, 352.Poc- Seriptagenliiiumut a uobis legenda,590. Scriptasnnt
cator inverecundus,g64. Peccaloresquidamsunt in Kc- limanda,492. Scripforum nomina aliquando tacila, 585.
clesja, 557. Scriptorttmpotenlia in sermone,589. Scripltirsesine gra-
PerseverantiaJob, 674. Perseverantia in bononon es', tia non inlelligtintur, 411, 551. Scripturaesitnt diversiB
a natura, sed a gratia, 568.Perseveranliaest omninone- non autern.adversae,1. Scriptursesacraevarii sunt inlel-
cessaria,687.Perseveranlla est columnavirtutum,570. lectus, 2, 294, 412, 427. Scripturarumstudiosotria iie-,
Petrus apostolusreliquis major, 222. cessaria:sturiium,ingenium,humilitas, 10. Scriplurarum
Phaeniceslitlerarum inveiitores, 586. scienlja .clericjspropria, 401, 404. Scripturarum lecior
Pharaonisinduratio,552. qiialisesse debeat, 407.Scripturarumobscuntasleclorera
Platonisamor erga scientias, 18. noii terreal, 407.
Prcna peccali varia est, 71. Puenapeccaliest yalde bo- Sedecias excsecatus,630,
na, 75. Septenarius numerus, 581.
Polvgamiain vetpri lege licila, in ijovaaulem prohibi- Si conjunctioest aliquandoafftrmativa,142, 274, 354.
ta, 450, 451. SibyllaCumaeaprophetissa, 576. Sibyllarumdecem no-
Potitationisabsurditas 457. mina, 587.
Prsecopta Dej divetsa, rion antom adversa, 413.Prse- Sigeberlus.A SigeLerto duoriecimmonasteria strccta,
ceptum rei parvaefactumAdse, 491, 789.
Prsecipienssit obedire paralus, 501. Silentiumprudens a bonis, 625. Silenlium eulpabpe,
Praedicalionisverba bona, vita m.alaoffuscat,60. 635. Silenlitimpcenale, 646. Silentium a malis, 038.Si-
Prsedicatorin tuba figuratus, 562. leuliitma tristihus, 675.
Prselalivacentolio spiritali, 170. Praelatjsmalis impu- SimoniriesIriumlilterarum inventor, 586,
tantur subditorumpeccata, 60.Prselatorumvigilantia,180, Sioncaiestem curjamsighificat,655,
221. Praelatorumaliqui male vivuiit,125. Praelatosrijabo- Sodomifarumpeccatumpuniluin, 659.
hisimpugnat, 597.Prselatimalj sunt pcrnicjosissimi,598. Solitariumodoruutgregajcs et vagabundi,171.
Prselatorumvitia celanda,398. Solitudoaliquaudoamanda,675. Soiiludortounu.quam
Praemonstratensisordiuis praeclarainilia, 483. Prse- periculosa, 460.
Hjonslratensiumcolorcur albus, 4S4. Somnusin bonumelmalum, 666.
Praesentibusnon satialur animus, 194. iSpjrjtusDei quomodounus et multiplex,688. Spiritus
Princeps subditissjt melior, 535. sanctusattetor libri Canfieorum,288.Spirilus sanctieffe-
Prometheiscientia, 586. clus complures,232.Spirifussanctusmittitur a Filio,252.
ProphelaeomnesChristumsunt prselocutivorbo vel fa- Statumsuum qnisquesciat, 431.
clo, 106.Prophetarumfilii, amanteserenii, 458. Prophe- Slephanus.Sancti Stephani laus, 258,
tse dicti sunt videntes,570. Prophetarum unus spiritus, Studiorumvarii finps, 410.
649. Subslanlia!vox quid aliquandosignificel, 281,
Prosperitas quibusdamnoxja,680. Superbiadifficulterevitatur a sanclis, 141.
Proximusuldiligendns, 595. Superiores sint circumspeeti in vila, verbo el factis,
Prtidenliaelatis, 505. 94. Superiorescum reverchtja reprehendantur, 111.
Publicaniqui, 574. T
P.urpuraquomoriocoiificiatiir,270.
Pylariiset Oreslis amicitia, 595. Tabernaculumestfigura Keclesise,386, 401
Pythagorasprimusappellaturpbilosophus,587. Temeritas punitur, 439.
R remporalibusintentusdamnumspiritualiumpatitur,57.
Tenacilatisvituperium,597.
Rachelis]amentatio,690. Tentationesac lentatoris fraudcs,187, 189.
. Kadegundisrogina monachariicla, 47i. TestamenlumVefusnovocoiisuinmalur,255.
Ratio quid, 515.Ralio est in doemombus, 545. Tbaibis uxor Moysjs,422.
1505 ORDO RERCM QU^E IN IIOC TOMOCONTINENTUR. MOG
Tobisepatientia, 678. sum, 38, 453.Vestissit statui conveniens,197, 479. Ve~
Topaziuslapisqualis, 555. stes molles coutemptuisunt habendae,455.'
Tornacumsubjectum aliquandoregi Galliarum, 718, ViduacujusaBtalisesse debeat, 435, 509.
Tribulalionesjustorum,609,678, 890. Vinipoli effectus,493.Vinumcur secundamundiaetate
Tributis nonsunt. gravandiullatenus clerici, 609. propinatum,495.
Trinitalis sanctissimseopera inseparabilia, 150. Virginiscaptivsemira liberatio, 594.
Tristitiaeeffectus, 186 Virginilatemsuam plangitJephlhe hiia, 564.
Tubseususin bello, 578. Virtuscertaminegaudet, 781.
Turris Babel aedificatio,547 Visioutilis et noxia, 541.
Tjirluris cantusseu gemilus et natura, 181. Vita acfiva,522. Vita praesensdiciluresse paries, 166,
u 177. ViUeprsesenlisdona dicuntur esse a UevaSponsi,
169. Vita saecularislaxior clericali, 414. Vila debct osse
Uberasponsi qnse sint, 112, 113. Ubera duo sponsae, sermone conformis,415.Vilse solitarisepericulum, 460
dilectioduplex, 155.Lberumet mammarumdiscrimen Vitulus lasciviens,684.
224. •Vocatioin Scripturisest multiplex, 517.Vocatioquae-
Uncusbaculipastoralisquid significet, 65. dam inefficax,547. Vocatioquaedamprcpria electorum,
Unguentatria data geueri humano, 115. 550.
Unionehypostaticanonsunt confussenatursein Christo, Voluntaslibera ad bonumct malum,5.
256. VovitB. V. virginitatem,107.
Usque varie ponitur, 359. Vulpis famelicseversulia, 188.
V w
Vectigalianon solveruntsacerdotes ^Egyptii,420, Walbertus et Bertiliaparenles divse Waldelrudis,789.
VerbumDeiannuntiandum etiam nou credituris, 643,
Veritasquaedamquid sit, 113. Waldetrudisvita, 752.
Vestaeservierunt solaevirgines, 454. z
Veslalisstupro cousentieiitispteua, 454.
Vestimentumclericorumduplex, 399. Zacharias propheta lapidatus, 537. Zachariaepatris
VestisAarouicaeallegoria,599. Veslis nonfacitreligio- S. Joaiinis Baptistsetaciluruitas,648.

OBBO RERUIft

QILE IN HOC TOMO CONTINENTUR.

PBILIPPUS AB UABVENGBONJESPEI ABBAS. EPIST.XIV. Philippi ad Radulphum. — Proeclarede

EPISTOL/E. multiplicimorte et martyrio philosophatur. 127
EPIST.I. Philippi ad Webericum.— Qnseritde operi- —
EPIST.XV. Philippi ad Adamum. Exposlulatoria.
lussex dierum, an simul aut successiveea Deus patra- 142
verit, et de lempore crealionisangelorum atque lapsus EPIST.XVI.Philippi ad Philippum. — Commendatvir-
primorumparentum. 1 tutes nobilibusviris dignas. 147
EPIST. —
11.Philippi atfHervardum DocetIria neces- EPIST.XVII. Philippi ad Henricum.— Ejusdom argu -
saria esse legenti Scripturassacras; quaeritetsolvit quo- menti. 151
mudoChristuscontraxeritoriginalepeccatumal) Adamo, KPIST. —
XVIII.Philippi ad Richerum. Studia littera-
el tamen in eo fuerit contenlussecundumcarnem. 16 rum ecclesiasticisviris esse necessaria. 137
EPIST. III. Philippi ad Heroaldum.— Reprehenditno- EPIST.XIX.Philippi ad Kaynaldum.— Nobilem do-
men Fortunae.DocetChrislianosnon debere immorariin ctumquevirumet pium ad praelaturamecclesiasticamsu
ethnicorum libris, sed ad sacras Scripturas festinare. blimalumesse gratulatur. 160
LausParisiensisacadeiniae. 26 KPIST. XX.Philippi ad Richerum.— Studium littera-
EPIST. IV. Philippiad Kngelbertum.—Ptudiumliltera- rum commendat. 173
rum ad interiorishominisspiritualem peifectionemesse KPIST.XXI.Philippiad Willelmum. — Commcndalo-
neferendum. 32 ria. • 176
EPIST. V. Philippi ad Joannem.—Defenditlibros B. EPIST.XXII.Joannisad Philippum. — De dictisB. Hi.
Hilariide Trinitate et exponit duas difliciles senlenlias Iarii in Iibro de Trinitate. 178
illius : 1. Mariamnon dedisseorigincm corpori Christi. EPIST.XXIII.Joannisad Philippum.— Ejusdemargu^
2. CorpttsChristi fuisse impassibile; quoruin dictortim menli. 178
cathohcumostendilintellectum. 54 EPIST. —
XXIV.Joannisad Phihppum. Fjusdem argii-
EPIST.VI. Philippi ad Joannem. — Ejusdemargu- menti. 180
menti. 46 EPIST.XXV.Hunaldiad proppositum.— Ejusdemargu-
EPIST.VII. Philippi ad Joannem. — Ejusdem argu- menli. 182
menli. 37 KPIST.XXVI. Philippi ad AlexanrirumIII papam.—
EPIST. VIII. Philippi ad Gregorium.— Non debere ro- GrattitaturAlexandroquod ad summamdignitatemfuerit
Hgiosumaliis religiosorumordinibusdetrahere. 74 evectus; atqueut ad ejus partes alliceret reges Angli;e
EPIST. IX. Philippi ad Bartholomseum. — De persecu- et Franciaeconvenissesignificat. 188
tione sibitajuste iliata. 78 COMMENTARIUS IN.CANTICA. 189
—
EPIST.X. Philippi ad Bernardum Conquoriturde MORALITATES IN CANTICA 489
Praemonstratensia Cisterciensibus conlra voluntatem DE SOMNIONABUCHODONOSOR. 583
Prsemonstratensinm recepto. 85 DE SALUTEPRIMIHOMINIS. 593
EPIST. XI. Philippiad Bernardum.—,Miratur,crescen- DE DAMNATIONE SALOMONIS 6-1
tibus novis reformalionibusreligiosorum,non crescere DE INSTITUTIONKCLEUICORUM TRACTATUSVI.
muluaminter eoscharitatem. 95 I. —De dignitate clericorum. 663
KPIST. —
XII.Philippi ad EugeniumIII papam. Petita II. — De scientiaclericorum. 695
pontilicesubsidiumcontrapersecntoresstios. 96 III. —De justitia clericorum. 707
KPIST. XIII.Philippiad "*. —Disputatpulcbrc de vir- —
IV. De continentiaclericomm. 727
tutibusprselatorum." lOc —
V. De obedientiaclericorum. 859
1407 ORDO RERUM QU./E IN HOC TOMO CONTINENTUR. f*es
VI. — de silenlloclericorum. 943 PASSIOSS. MARTYKUM CYRICIET JULIT/Ematris
VITA S. AUGUSTLNI. 1205 cjtts, cum sociiseorum. < 15Q5
ViTA S. AMANDI 1255 PASSIO S. SALVIIMARTYRfSv
Epistoladedicatoria.— Ad abbatemHugonem. 1235 •' .
Epistolaejiisdem. — Ad Joannemabbaletn. 1237 Prologus. 1311
Incipit vita. 1239 Incipitpassio. 1313
Prologus miractilorumS. Amandi 1277 VITA S. FOILLANIMARTYRI9. 1323
Capitula. 1277 VITAB. GISLENICONFESSORI3. 1337
Miraculaquaefacta sunt pcr Gallias. 1277 VITA B. LANDELINI CONFESSORIS. 15(9
Miraculaquaefactasunt per Brabantum. 1287 VITA B. OD/E VIRGINIS i 1359
Sermode elevationecorporisS. Amandi. 1293 VITAS. WALDETRUDIS. 1375
Epistola domni Philippi abbatis.deeleemosynaad ab- PASSIOjS. AGNETIS MARTYKIS • 1588
batem JoanncmecciesiseS-.Amandide passionesancto- CARMINAVARIA. ; 1391
rum Cyriciet Julitje. 1299 IliDEX RERUJI ANALYTICUS. .1597
Prologus. 1301

FINIS TOMI DUCENTESIMITEUTIL

Ex lypis MIGNE.:iu Pciit-Monlrouge.